Jaargang 6 Uitgawe 3

Gratis

INKWoensdag 11 Maart 2020 Klank, kaart & kuns Bl. 2, 3

GERHARD MARX, feeskunstenaar. Foto: NARDUS ENGELBRECHT Bl. 2 11 Maart 2020 INK Feeskunstenaar

Gerhard Marx se performance-stuk Vehicle met ’n ou Mercedes-Benz se deure waarop onthoofde snaarinstrumente “oorgeplant” is. Foto’s: NARDUS ENGELBRECHT Tussen galery & teater “Ongenaakbare fynproewerkuns” – dít is hoe die resensent Melvyn Minnaar verwys na die feeskunstenaar, Gerhard Marx, se herkonstruksie van ou kaartargiewe om landskap as ’n maatskaplike konstruksie te bevraagteken. Susan Booyens het in Gerhard se ateljee in Rosebank, Kaapstad, met hom gesels oor sy kuns.

ir Gerhard Marx, vanjaar Dis die eerste keer dat hulle die “Dit is so ’n komplekse instru- ties – en hulle ontdek die heeltyd se feeskunstenaar, is die joernalis en digter Toast Coetzer ment met verskeie dele... maar die nuwe klanke.” Woordfees ’n heerlike saam op die verhoog het nadat net Om vir iets ’n stem óómblik wat jy deur hom saag, Dit gaan vir hom oor die filoso- Vgeleentheid om ’n slag buite die sy stem voorheen gebruik is. “My te gee is“ op ’n manier val alles uitmekaar. Dit is ’n bietjie fiese gedagte van ’n stem. “Om vir kommersiële galerywêreld te belangstelling was in landskap en om dit lewendig te maak. soos ’n oorplantingsproses, maar iets ’n stem te gee is op ’n manier beweeg en ander aspekte van sy stem, maar ek was geïnteresseerd die brug moet op dieselfde plek om dit lewendig te maak. Dís wat werk te ondersoek. Hy noem sy toe ek eenkeer na een van Toast se Dís wat dit vir my so bly staan en die stertstuk moet op dit vir my so lekker maak om na installasieprojek – met die titel opvoerings gekyk het; daardie kon- lekker maak om na die dieselfde plek wees, want die snaar die Woordfees, ’n taalfees, te kom Vehicle – “musikale forensika”. stante beskrywing van ’n landskap Woordfees, ’n taalfees, bly ’n standaardsnaar. Die idee van met ’n projek wat eintlik gaan “Vehicle is is iets tussen galery en hoe meesleurend dit is. Dus te kom met ’n projek ’n viool of tjello is dat die vibrasie oor dit wat net vóór taal gebeur: en teater, en vind daarom moeilik word die narratief en klank as ’t wat eintlik gaan oor dit van die snaar deur die brug by die rou, emosionele kwaliteit van ’n tuiste. Maar dit is een van die ware ’n vehicle wat jou meesleur.” wat net vóór taal gebeur: hierdie liggaam ingaan, en die lig- klank alleen, vóórdat dit betrokke wonderlikste dinge wat ek al ooit gaam is onder spanning. Die klánk raak in taal en alles waarin taal gedoen het. Dis ’n eksperiment, Besing die leegheid die rou, emosionele ontstaan in hierdie spasie. verstrengel raak. Ek is seker omdat jy ’n klomp goed bymekaar Die werk het gegroei uit ’n paar kwaliteit van “Dis vir my verskriklik mooi, die daarvanVehicle kan vorentoe in sit – dinge soos ’n voertuigdeur vorige projekte, waaronder een klank alleen. gedagte dat dit eintlik oor leegheid allerlei inkarnasies ontwikkel.” wat ’n klankkas word – maar geen saam met Lara Foot wat gegrond gaan. ’n Instrument is iets wat Op ’n manier, sê Gerhard, beheer het wat daar uitkom nie. is op die Jan Rabie-kortverhaal klank gevorm word, verskuif. rondom ’n gat gebou is – dis so doen sy kaartwerke dieselfde: om Dit is nie soos ’n teaterproduksie “Die groot vrot” waarin daar die “Ek gebruik die voorwerp – in half ’n besinging van leegheid. Sê ’n spasie binne te gaan wat teen die wat jy kan direct nie, daar’s geen heeltyd ’n huilklank is. dié geval die kar – om die klank nou maar jy kan hierdie leegheid formaliteite van taal werk en dan script nie, en jy werk met impro- “Ek en Lara het begin wonder uit die objek uit te ‘trek’.” Hy gaan vervang met die motor se deur. Dís net die emosionele kwaliteit van visasiemusikante wat nie eintlik hoe ons dié klank sal uitbeeld. haal ’n opgesnyde viool. “Ek het wat ek gedoen het, om die tjello en rou klank uit iets trek... “Ek sien hou van repetisies en so aan nie. Uiteindelik het die produksie ná letterlik instrumente gaan koop viole en dies meer op so ’n manier dit as ’n vorm van puppeteering.” Bygesê, hulle is die beste waarvoor ’n workshop-proses ver van Rabie en met ’n saag opgesny en uit- op die kar vas te sit dat die brug Dit raak-raak aan wat William ’n mens kan wens, mense soos die af oopgeëindig, maar ons het die mekaargehaal, iets wat vir my na die klank in die motor sit.” Kentridge onder meer doen. En jazz-basspeler Shane Cooper en klankdeel ingewerk. Ek het wel die godslastering gevoel het. Twee keer Shane en Kyle, sê Gerhard, inderdaad het Gerhard al heelwat die jazz-pianis en violis Kyle Shep- heeltyd gevoel dis interessanter om in my lewe het ek gevoel ek doen speel al jare saam. “Hulle same­ met hom saamgewerk. herd. Daarom sien ek dit elke aand te sién hoe die klank gemaak word regtig iets trangressive: Die eerste werking is rou en eerlik, en nou “Ek het van die begin af soos ’n gehoorlid... dis ontséttend eerder as om dit net te hoor.” keer was toe ek in ’n kaart ingesny is Toast by... dit gaan interessant ’n belangstelling gehad in wat die interessant om elke aand die Daarom was die gedagte: Gestel het, en die tweede toe ek ’n tjello wees! Die een aand is dit medita- Handspring Puppet Company subtiele variasies te sien!” ’n mens kan die plek waar die of viool moes onthoof. tief en die volgende aand drama- gedoen het, wat my by William INK 11 Maart 2020 Bl. 3 Feeskunstenaar laat uitkom het. Vehicle is amper Hy werk aan ’n uitstalling in ’n soort puppeteering, want ons Junie by die Kaapse Goodman, gebruik snare soos marionettou- en in dieselfde tyd gaan daar in tjies om die ding lewendig te hulle Londense galery ’n besig- maak. Maar in dié geval gee die tigingskamer wees met van sy toutjies vir hom ’n stem.” werke. “Dis fantasties om die Hy’s lief daarvoor om oor sy Goodman-galerye agter my te hê. werk te praat. “Dalk is dit omdat Hulle het my meer as tien jaar jy 99% van die tyd alleen in gelede genader en ons loop dus al ’n studio sit, wat jou kans gee om ’n lang pad saam. Dit sorg nie net daai inner like gesprek af te laai.” vir stabiliteit nie, maar gee jou ook Die reaksie op sy kaartwerke, ’n groter footprint sodat jy inter- sê Gerhard, wissel. Daar is die- nasionaal kan saampraat. En dít gene wat die eerste keer daarmee dwing jou om in ’n breër konteks te doen het, en dan mense wat al te dink, om met ’n wyer menslik- ’n pad gestap het met sy werk. heid te werk. “Mense is baie geïnteresseerd “ ’n Mens wonder wat dit vir jou oor waar dit vandaan kom. Die werk beteken om deel te vorm van kaart bring ’n impuls om jouself te ’n Afrikaanse fees, maar ek is baie posisioneer, en daarom wil mense opgewonde, juis omdat die pro- jekte oor die prelinguistiese gaan. verstaan of hulle deel vorm van BO Toe Gerhard die eerste keer Én omdat my kaarte gaan oor die die kaart. Dit is daardie impuls om 'n kaart opsny, het hy gevoel kompleksiteit van visuele taal. En jouself in die wêreld te vind.” die weerlig gaan hom slaan. hoe jy jou eie stem binne ampte- Poëties en nié polities tende mooi X-straal-kwaliteit as jy like tale vind. Ek dink ál my werk Die proses van Suid-Afrikaanse daarna kyk, en jy kry ’n gevoel van gaan op ’n manier oor die verhou- plekname wat verander, het dit vir iets onder die oppervlak. Die are in ding tussen ’n individuele stem en Gerhard duidelik gemaak dat daar blare is baie soos mense se are: die ’n breër taal – en die wisselwerking ’n breuk is tussen die werklikheid verhouding tussen wat jy weet is tussen die twee.” en die taal rondom dit. “Die eerste daar en wat jy kan sien is daar.” Dis vir Gerhard heerlik om keer toe ek ’n kaart opsny, het ek saam met die Woordfeesmense ’n gevoel gehad daar is iets om mee Die skuif Kaap toe te werk. “Dis regtig ’n fantastiese, te werk – dus ’n praktiese vermoë Gerhard beskryf sy gesin se be- vars ervaring en gaan meer oor die om iets te doen – maar ook ’n  lo- sluit ’n paar jaar gelede om uit die kulturele belewenis as die kapi- so ese en poëtiese rykheid waar- noorde Kaap toe te trek as ’n goeie talistiese een. Daar’s veels te veel mee jy verder kan werk. Toe ek skuif, “want ons wou makliker daarvan in ons wêreld.” daardie eerste stukkie kaart uitsny, kaarte wat hy in die hande kon impuls, teen die illusie van soliede toegang tot die natuur gehad was dit... ek het hom gesny en grond. Ek dink aan die kaarte as het – om berge toe te gaan, om te kry, maar twee jaar gelede het hy Gerhard by die Woordfees teruggesit, en dit het gevoel of die feral maps. As ’n kaart ’n landskap gaan kamp, om see toe te gaan is ’n oproep gekry van iemand by > ’n Tentoonstelling van weerlig my nóú gaan slaan. Dit was is wat getem is, is om hulle op te ’n groot deel van ons. Dis ’n geson- ’n instelling wat ontslae wou raak Gerhard Marx se werk asof jy insny op wat aan jou gegee sny en te herwerk die naaste wat der spasie om twee kinders groot van ’n groot argief van kaarte wat met ’n videovertoning word – dís hoe die wêreld lyk. dit aan ’n feral toestand kom – te maak. Ons gesprek oor kuns is verpulp sou word. “Ek het vier van Vehicle. Visuele kuns. Maar die weerlig het nie gekom om weer wild te raak.” konstant, en ek en my vrou, (die dae lank kaarte uit ’n biblioteek Landbousaal. Daagliks tot nie, en toe sny ek nog een en nóg Gerhard, steeds ’n beeldhouer abstrakte skilder en kunstenaar) uitgedra, en die volgende jaar toe 15 Maart van 09:00-18:00. een, en tien jaar later is ek omring wat nog laasjaar by die Goodman- Maja, is heeltyd in mekaar se stu- wéér. Ewe skielik het ek kaarte Buiten die vertoningstye is deur versnipperde kaarte.” galery uitgestal het, en Kentridge is dio’s, maar dis fantasties om twee van die héle wêreld gehad! Daar’s die uitstalling gratis. Sy aanvanklike projek tien jaar kaarte uit die 1930’s, daar’s kaarte redelik konstant aan die saamwerk: individuele gesprekke te kan nur- gelede het baie pertinent met ons “Ek het verlede jaar nog ’n ding vir ture. Dit is goed vir ons.” wat ’n honderd jaar oud is. Aan > Vehicle: Soundings and padkaarte en naamsveranderinge hom gedoen wat nou by die Nor- En sy toekomsplanne? “Meer en die een kant vernietig jy die werk Fathoms. Visuelekuns- te doen gehad. “Ek dink dis be- val-instituut te sien is. Jy weet, ek groter! Dis ’n stadige proses om met ’n gat, maar aan die ander kant installasie en musikale op- lang rik om te sê dit was nié nostal- dink altyd aan myself as ’n beeld- jou vryheid by jouself te koop, om maak jy ander ruimtes oop. Die trede met gesproke woord. gie vir die oorspronklike name nie houer. Ek dínk soos ’n beeldhouer.” jouself meer toe te laat. Dis ’n sub- spasies tussen kaarte, die spasies Landbousaal. Gerhard Marx, – dit was dus nie polities nie, maar Dan is daar nog sy ander lyn, tiele a reek van grense oor tyd. tussen geogra eë. kunstenaar. Met Shane eerder poëties. ’n Groot deel van om uit plantmateriaal te skilder Terwyl die ouderdom beteken jy’s “ ’n Kaart werk op ’n twee- Cooper, Kyle Shepherd en die projek is om dit in ’n poëtiese – dít wat jy nie kan sien nie, wat besig om in jou roetines vas te val dimensionele vlak; dit probeer Toast Coetzer. 12-14 Maart reaksie te omskep.” onder die oppervlak gebeur. “Die is dit ’n proses van oopbreek – een die illusie van soliede grond gee, om 19:00. Aanvanklik het hy gewerk met maar my kaarte werk téén daai plantmateriaal het hierdie ontset- wat ek hoop sal aanhou.”

I t’s not that complicated. It’s just Jean.

Not for Persons Under 18. Bl. 4 11 Maart 2020 INK Visuele kuns

Die werk van Norman O’Flynn vorm deel van Vreemde Vlieënde Vorms | Strange Stuttering Shapes in die stadsaal. Kuns vir ieder en elk Stellenbosch bárs van al die kuns wat vandeesweek op die dorp ten toon gestel word. Die Woordfees se visuelekunsprogram is uiteenlopend, daag mense uit en ontlok debat – presies wat kuns moet doen. Marchelle van Zyl het gaan inloer.

ie visuelekunsaanbod op vanjaar Die twee uitstallings wat vir my hier uit­ Pierneef, Hugo Naudé, Trechikoff... noem te vind tussen kommersiële kuns wat ver­ se Toyota US Woordfees oortref staan, is Indlovukasi (met Ashley Walters maar op. Dit is soos al die rocksterre onder koop, en kunswerke wat noodsaaklike alle verwagtinge. Jy moet omtrent as die kurator) en Liza Grobler se installasie een dak. temas aanraak en wat vernuwend en uit­ D’n hele dag –selfs twee – afstaan om by alles Barbed Wire Paradise is Exactly Where you Soos die naam suggereer, word die Triën­ dagend is. Oor die jare het die Woordfees uit te kom, óf jy kan heelweek tussen verto­ Are, ’n speelse kunswerk wat van pypskoon­ nale slegs een keer elke drie jaar gehou. met die keuse van feeskunstenaar(s) groot­ nings gaan stilte soek by een van ágt uitstal­ makers gemaak is. Dié tentoonstelling, met die sterk titel liks daarin geslaag. ruimtes op die dorp. Soos Theo Kleynhans van dié uitstalling Tomorrow There Will Be More of Us, fokus Ek dink ’n mens kan ook jouself afvra: Probeer om nie alles in een sessie in te sê: “Dit is kuns wat jy moet erváár. En dit is op kuns uit die hele Afrika-vasteland en is Wat is die doel van ’n kunsprogram by pak nie – jy sal visuele oorversadiging kry. in die pas met die groot kunsbeweging in meestal nie-kommersiële werk wat kyk na ’n kunstefees? Is dit om geld te maak, of Gaan kyk bietjies-bietjies... en gaan weer en die wêreld wat eerder experiences skep pleks tendense en temas – grensverskuiwende fokus ’n mens op eksperimentele werk – wéér terug. Gaan ontmoet die kunstenaars van objekte.” werk wat die gehoor meesleur én uitdaag. dus om feesgangers bloot te stel aan die werk en kuratore wat van tyd tot tyd daar kuier, In Renaissance kyk ’n groep kunstenaars Die Triënnale het drie uitstalruimtes wat van kunstenaars wat nie noodwendig in en doen moeite om die besprekings en rond­ terug na die geraasmakers van 500 jaar baie uiteenlopend is: Die Kuratorsuitstal­ kommersiële galerye beskikbaar is nie? leidings by te woon. gelede en lewer kommentaar daarop. ling is by die Woodmill Lifestyle Centre in Die fokuspunt is die stadsaal. Die Stellen­ Die sterk teenwoordigheid van keramiek­ die Devonvallei en ’n moet op jou lys. Hier ‘Kuns moet gesprek uitlok’ bosse Triënnale, wat vanjaar saamval met die kunstenaars soos Zizipho Poswa (Indlovu­ val die fokus op nege Afrika-kunstenaars, ’n Mens moet dalk weer oorweeg om Woordfees, is ’n fantastiese meevaller wat kasi), Isabel Mertz en Colijn Strydom en daar is werklik asemrowende en soms ’n oorkoepelende kunskurator aan te stel wat diepte aan die visuelekunsprogram verleen. (Kantel) en Ceramic Matters (Toe ek 21 enorme uittartende installasies. ’n ogie hou oor die geheel, sodat ’n balans Rondleidings, uitdrukstukke en studente was) verteenwoordig die wêreldtendens van Die ander hoogtepunt is From the Vault gehandhaaf kan word tussen die twee. Maar wat as gidse optree, help om besoekers by ’n nuwe belangstelling in dié kunsvorm. in die US-museum. Hier is werke uit die hierdie mening is soos enige kunswerk: te staan sodat hulle verstaan waarna hulle En moenie vergeet van die solotentoon­ versamelings van die Universiteit van Stel­ ’n subjektiewe een wat debatteerbaar is. kyk. Dit verleen konteks aan die werk. stelling van die feeskunstenaar, Gerhard lenbosch en die Universiteit van Fort Hare Dít is immers wat kuns moet doen. Die visuelekunsprogram is boonop uiters Marx, in die Landbousaal nie: Dit is gewis te sien wat selde aan die publiek gewys word. Soos Frank Kilbourn, voorsitter van divers, uiteenlopend en verteenwoordig baie ’n besoek werd. (Lees Susan Booyens se Dit is werklik ’n besonderse en belangrike Strauss & Co, in sy openingstoespraak gesê style, eras, ouderdomme en kultuurgroepe. onderhoud met Gerhard op bl. 2-3.) uitstalling vir kunsliefhebbers, akademici het: Kuns moet gesprek uitlok, ons tot dia­ Daar is regtig iets vir almal, met ’n groot én versamelaars. loog roep, en dit moet uitdagend wees en verskei­denheid name en stemme: Vernu­ Al die rocksterre saam By die Rupert-museum is daar besonderse alles bevraagteken. wende kunstenaars soos Gerhard Marx Vanjaar word die visuelekunsaanbod selfs uitstallings waarvan Plant en Soos familie / Kuns, volgens Kilbourn, moet verblydend en Liza Grobler sorg vir balans teenoor verder uitgebrei met die toevoeging van die Like Family vir my hoogtepunte is. Maak én konfronterend wees. die waardige ou meesters soos Irma Stern borg, Strauss & Co, se eie uitstalling en die seker jy woon die rondleidings en uitvoe­ Dis dalk makliker gesê as gedaan, want en Cecil Skotness. werklik skouspelagtige Stellenbosse Triën­ rings vir dié twee uitstallings by. kuns moet ook verkoop. Dit is waarom In die stadsaal is daar nie minder nie as nale. By eersgenoemde is die werk van die ’n Mens wonder hoe die gaping wat die die wisselwerking tussen die Woordfees se 13 verskillende uitstallings wat elkeen deur gróót kanonne in die Morkelhuis te sien Triënnale oor die volgende twee jaar gaan visuelekunsprogram – met Strauss & Co se ’n ander kurator byeengebring is, en elkeen –’n stop wat jy nie durf misloop nie. ’n Mens laat, die kunsaanbod gaan beïnvloed. Hoe ondersteuning – en die Stellenbosse Triën­ het ’n unieke tema. Sommige is solotentoon­ weet nie waar om te kyk nie; in elke gaatjie gaan die Woordfees meer uitdagende werk nale so goed werk vanjaar: Kommersiële stellings van vernuwende en uitdagende pryk ’n bekende kunstenaar se werk. Kyk, hier aanbied wat dalk nie kommersieel is kuns, kuns uit belangrike versamelings en werk, terwyl ander groepuitstallings is waar jy weet dis ’n belangrike uitstalling as die nie, maar wel belangrike tendense in die uitdagende werk staan naas mekaar en is in verskillende kunstenaars gevra is om met enigste plek vir ’n Picasso die badkamer is! kunswêreld verteenwoordig? ’n Mens moet konstante gesprek met mekaar én met die ’n spesifieke tema te werk. Alexis Preller, Irma Stern, Maggie Laubser, maar altyd daarop bedag wees om ’n balans wêreld om hulle. INK 11 Maart 2020 Bl. 5 Visuele kuns Kom kyk met jou ore Ek sal definitief vier belang- rike rondleidings aanbeveel vir ’n optimale en verrykende kuns­ervaring.

STADSAAL Die voormalige Woordfees­ kurator Theo Kleynhans bied elke oggend om 09:30 ’n bege- leide toer aan deur al die werk in die stadsaal. Hy neem jou op Zizipho Poswa Foto: HAYDEN BO Charlayn von Solms ’n reis deur 13 uitstallings. PHIPPS, SOUTHERN GUILD-GALERY LINKS Richard Mabaso Hy plaas die werke in konteks en deel belangrike inligting oor styl, geskiedenis én tendense in die kunswêreld. Hy krap tussen die verf en die skilderdoek en bring die gehoor en kunstenaars nader aan mekaar. Stadsaal. Elke oggend tot 14 Maart om 09:30.

STELLENBOSCH-TRIËNNALE 2020: TOMORROW THERE WILL BE MORE OF US Ek het hierdie rondleiding baie insiggewend gevind en beveel dit sterk aan vir ’n kontekstuele basis wat waarde toevoeg tot die belewenis van die kuns. Die rondleiding deur Francé Beyers en Hanlé Hill (met gas­ Gerhard Human Floris van Zyl uit die uitstalling Renaissance. besoekers) is uiters insigge- wend. Ek het veral die deel in die US-museum waardevol gevind. Elke dag om 10:00. Ontmoet by Woodmill. (11:00 by Distell in Dorpstraat; 12:00 by die US-museum.) Besprekings is noodsaaklik.

KINDERRONDLEIDING Bring die kinders en kom kyk na die uitstallings – dit word aange- bied deur Illana Maree. Kinders is die kunstenaars van môre, en ek vind hulle kreatiwiteit en begrip van kuns is soms instinktief baie beter as dié van grootmense. Gee hulle van vroeg af blootstelling. Stadsaal. Vandag en 13 Maart om 15:30. LINKS Bastian van Stenis BO Theo Paul Vorster REGS Gerhard Swart SOOS FAMILIE Van Irma Stern tot Marlene WAAR GEHASI? Dumas, David Goldblatt tot Zanele Muholi – die huiswerker Feeding the Birds deur Gladys > Stadsaal 13 uitstallings is ’n belangrike figuur en tema in Mgudlandlu in die US-museum > Landbousaal Die feeskunste- naar, Gerhard Marx, se Vehicle die kuns en letterkunde. > Morkelhuis Strauss & Co, Ena Jansen se boek Soos fami­ met onder andere Pierneef, lie bekyk die rol van dié tussen- Irma Stern en Alexis Preller gangers tussen wit en swart in > Rupert-museum veral die letterkunde, maar die Plant, Soos familie boek bevat ’n bylae met afdruk- > Woodmill Lifestyle Centre, ke van bekende kunswerke wat Devonvallei Tomorrow There gelei het tot die tentoonstelling. Will Be More of Us Aangebied deur Eliz-Marie > Klein-Libertas, Dorpstraat Schoonbee en Ena Jansen. On the Cusp Rupert Museum. Vandag en > US-museum From the Vault 13 Maart om 11:00 en 13:00. > Visuelekunstegebou Besprekings is noodsaaklik. Luidkeels

Luister na die stem van die leweloses Die feeskunstenaar, Gerhard twee viole en ’n kontrabas op Toast Coetzer optree en die Vehicle: Soundings Marx (foto regs), se soloten- dele van ’n motor “oorgeplant”. sogenaamde lewelose objekte & Fathoms toonstelling in die Landbou­ Die uiters talentvolle Standard laat lewe. Dit gee nog ’n bete­ke­ Die uitstalling is elke skousaal word lewendig met die Bank Jong Kunstenaars-wenners nislaag aan die uitstalling waarin dag oop vir besoekers. uitvoe­ring Vehicle: Soundings Kyle Shepherd en Shane Cooper Marx juis probeer om ’n “stem Spesiale uitvoerings and Fathoms. Marx het ’n tjello, gaan saam met die joernalis aan lewelose objekte te gee”. 12-14 Maart om 19:00. Bl. 6 11 Maart 2020 INK Toneel

Waar’s ek dan nou? Jamie (Lea Viviers, links) word ná ’n wilde troue in ’n vreemde bed wakker, maar dan stap Danny (Liezl de Kock) in met ’n koppie ko e. En dan spat die vonke... Medium Rare, môre om 13:00 en 14 Maart om 14:00 in die Adam Small-laboratrorium. Foto’s: NARDUS ENGELBRECHT Vaarwel, Brian Astbury

The Space: Theatre of Survival. verskeidenheid vriende in die tel onder andere Trix Pienaar, Filmfees. Pulp Cinema Neelsie. teater wêreld voorgestel. Marius Weyers, Marthinus Basson, Môre om 18:00. “Skielik is hierdie jong man Richard E. Grant, Pieter-Dirk Uys, uit die Paarl op partytjies voor- Grethe Fox, John Kani, Winston at ’n tragiese toeval. gestel aan swart en bruin mense Ntshona, Bill Curry, Peter Butler, Brian Astbury (78), met wie ons gesosialiseer het. Percy Sie , Wilson Dunster, Ian die hoofstigter van Onthou, dit was in die jare sestig Roberts,  oko Ntshinga en uiter- W e Space  eatre, waarvan daar en sewentig. aard Yvonne Bryceland en Athol ’n dokumentêre program by die “Ook gay mense, avant-garde Fugard, om enkeles te noem. Toyota US Woordfees vertoon kunstenaars, akteurs, mense met David Kramer het daar gesing. word, het laasweek in Londen op ’n wilde verbeelding en oop kop. Hulle moes grotendeels hulle eie die moltrein ’n hartaanval gehad Dit het my eie siening van die werk skep, self die stelle a reek en daarna beswyk. wêreld oopgeblaas,” het hy gesê. en herbou, kostuums leen, kwasse  e Space  eatre was een van Bryceland het in daardie sta- uithaal en self verf, beligting han- die belangrikste ona anklike dium ook deeltyds klasgeloop by teer, bemark, kaartjies verkoop en teaters in die geskiedenis van die destydse grande dame van boonop op min leef. Suid-Afrika, en van ons land se die Engelse teatergemeenskap, So het dit ’n leerskool geword grootste sterre het hulle loopbaan Rita Maas-Phillips – ’n vrou met vir improvisasie – en van die hier begin – sommige het selfs ’n hogere aksent wat by elke liewe land se mees uitdagende stukke inter nasionaal naam gemaak. openingsaand wuiwend ’n grand is hier opgevoer. Die Oscar-benoemde Richard E. entrance gemaak het. Pieter-Dirk Uys vertel met een Grant het uit Londen laat weet: Astbury het as fotograaf vir die van sy produksies het sy pa na “Very sad but grateful he didn’t Cape Times begin werk en ontluik die vertoning kom kyk. Later het su er. An amazing life and extra- tot ’n topfotograaf. Bryceland, hy gesê: “Maar my liewe aarde, is ordinary legacy to leave behind.” wat ook artikels geskryf het, moes jy mal? Dis ons hele sitkamer se Tot net twee dae voor sy dood ’n onderhoud doen met ’n jong meubels daar op die verhoog!” was hy opgewonde om te hoor dat akteur en dramaturg met die Marius Weyers sê hy onthou  e Space:  eatre of Survival naam Athol Fugard. Hulle het die reuke en klanke van Lang- hier gaan speel. Hy het gevra of dadelik ’n kreatiewe vonk tussen straat, soos jy na Bloemstraat ons hom kan laat weet hoe alles hulle ervaar, en uiteindelik sou sy afgedraai het. afgeloop het. Fugard se muse word. Die polisie het gereeld Die regisseurs van dié doku- Kort daarna het hulle aan gedurende opvoerings sommer mentêr, Dan Poole en Mark Fugard se verwerking van Orestes, binnegestap en hulle aanwesigheid Street, sê Astbury se nalatenskap met Val Donald en Wislon Duns- laat voel. Akteurs is agtervolg, is enorm. In die konteks van sy ter, begin repeteer. Hulle het toneelstukke verbied. dood is die vertoning van dié  iek ’n ruimte gesoek om daaraan te Werke soos Statements A er an ’n belangrike gebeurtenis. werk en het in die Labia-bioskoop, Die gedig... die skok! Arrest Under the Immorality Act, Dit is ook ’n ode aan ’n man bo in ’n kamer, begin improviseer. Dít is die lied, geskryf deur Bar- Before you laugh at the  e Island, Sizwe Banzi is Dead, wat die land met sy destyds vei- Teen dié tyd was daar akteurs ney Simon en Mackay Davashe, watchmen’s English, Othello, Slegs blankes, Karnaval lige en gemoedelike teater tot in wat begin voel het die staats- wat deur Fatima Dike voorge- Try to answer in his Zulu (verbied), Selle ou storie, People sy fondamente geskud het met gesubsidieerde teaters is beklem- dra is as ’n gedig voor ’n wit language, Madam please! Are Living  ere en ander het intens betrokke teater. Sommige mend, hoofstroom en uit voeling gehoor. Die gehoor was diep Before you say that the driver gehore gelok. toneelstukke het die NG Kerk en met die toekoms. Astbury het na geskok en ’n groot deel van die stinks, come Maar ten spyte hiervan was die regime só ontstig dat van hulle ’n venue begin soek. Hy het van inkomste uit daardie aand is Take a bath in a Soweto sink die geld nooit genoeg nie, en toe summier verbied is. Die verteller deur tot deur gaan klop om oop geskenk aan The Space sodat Madam please! Before you ask Astbury eendag vir die boek- van dié verhaal (in die dokkie) is ruimtes te vind... en uiteindelik hulle op Saterdag 27 Mei 1972 me if your children are ne houer vra hoeveel geld daar is niemand anders nie as die Ameri- ’n ou pakhuis in Bloemstraat (naby hulle deure kon open. Ask me when, ask me when om aan die einde van die maand kaanse akteur James Earl Jones. Langstraat) gevind. Die plek was I last saw mine die akteurs te betaal, was die ant- Soos alle verhale begin ons by vervalle en hulle moes inspring en Madam Please! Madame please! Before you woord: “Niks nie.” die begin. ’n Jong Brian, pas uit die begin opknap. Madam please! Before you call today’s funeral a lie Teen daardie tyd was hy moeg skool, het by die ou Cape Times in Dit was 1 Januarie 1972. shout about your broken plate Ask me why my people die; om elke maand paniekaanvalle oor hulle biblioteek kom uithelp. Hier Een probleem: Daar was nie Ask about the meal my family ask me why my people die. die salarisse te kry, en  e Space het hy ’n vrou ontmoet, die biblio- geld nie. Iemand het gereël dat ate, madam please Madam please! het in 1978 sy deure gesluit. Daar- tekaris Yvonne Bryceland, wat die swart akteur Fatima Dike voor mee het ’n groot era in ons teater- later een van dié land se grootste ’n wit gehoor optree. Dit was onge- wêreld tot ’n einde gekom. akteurs sou word. Sy sou ook sy hoord in daardie tye, maar so het verbyster. Met die ruim bydraes uit Dit was nie lank nie of die Een waaroor tot vandag toe vrou word. dit ook gebeur. daardie aand en ’n paar anonieme polisie was bewus van hierdie nog gepraat word. Die gordyn het Sy was 16 jaar ouer as hy en haar Sy het die lied “Madam Please” skenkings het hulle hulle deure plek van onheil. Van die akteurs gesak, maar die atmosfeer het lank invloed op hom was beduidend. as ’n gedig voorgedra (sien die op Saterdag 27 Maart 1972 vir wat betrokke geraak het oor die ná die tyd in die lug bly hang. Bryceland het hom aan haar wye kassie hiernaas) en die gehoor was ’n gemengde gehoor geopen. volgende sewe jaar van sy bestaan, – Herman Lategan INK 11 Maart 2020 Bl. 7 Bl. 8 11 Maart 2020 INK Politiek DA-leiers was swak, sê Zille

Rapport Regstreeks: Waldimar Pelser in gesprek met Helen Zille. Kruiskerk. 10 Maart.

it is swak leierskap wat die DA die afgelope paar jaar so laat agteruit boer Dhet, meen die huidige voorsitter van die party se federale dag- bestuur, Helen Zille. Sy is gisteroggend voor ’n ge- hoor van ’n paar honderd mense in die Kruiskerk oor woelinge ondervra deur Waldi­mar Pelser, Rapport se redakteur en TV-aan- bieder. Dit was ’n gelade gesprek tussen twee skerp intellekte. Pelser het Zille aangehaal toe sy in 2015 self gesê het haar rak- leeftyd is verby. Haar antwoord was hoewel sy destyds gedink het dit is die geval, het sy sedert- dien in oorleg met haar man, prof. Johann Maree, besluit dit Die Kruiskerk se banke was gister stampvol vir Waldimar Pelser se gesprek met Helen Zille. Foto: NARDUS ENGELBRECHT is nie so nie. “Ek is nooit eintlik weg uit die om van die DA af weg te stap ’n kort oorsig oor Mazibuko se Zille het verduidelik sy was om die destydse sewepartykoa­ DA nie, al het die party my pro- nie. Wat my wel verras het, is dat loopbaan het Zille gesê dis beter in 2016 gekant teen ’n samewer- lisie in Kaapstad te bestuur, beer wegstoot,” het Zille gesê. dit so vinnig gebeur het. Ek het om jou loopbaanhoogtepunt in kende regering tussen die DA en omdat die EFF sterker staan Oor die bedanking van Athol by hulle ’n sekere vyandigheid die politiek later te bereik – jy is EFF om minderheidskoalisies in op ideologie en oortuiging. Trollip, Mmusi Maimane en bespeur, maar gedink dit sal op jou beste as jy ouer as 60 is. die Tshwane- en Johannesburg- Sy glo die DA sal weer groei, Herman Mashaba as regstreekse geleidelik gebeur en nié met Op Pelser se vraag of die DA metro te vestig. Sy het gemeen want die ware politieke stryd is gevolg van haar terugkeer, het so ’n skie­like slag nie.” realisties gesproke onder ’n wit dit sou die EFF vetoreg gee, en tussen die DA en die EFF, met die sy opgemerk swak leierskap was Oor die wegsyfering van talent- leier kan groei, het Zille aange- het verkies dat die DA eerder die ANC wat verward en verdeeld die rede vir die DA se onlangse volle swart DA-leiers soos Mai- voer koalisies is die toekoms: ANC toelaat om ’n minderheids- staan. Die sleutel vir die DA is om verswakking by die stembus, en mane en Lindiwe Mazibuko het Die DA moet die “ankertent” van regering te vorm. te fokus op werkskepping, want dat dit ook die bevinding van die Zille gesê in haar tyd as DA-leier sulke koalisies wees. Sy meen ook Oor die EFF het Zille gesê dit ’n werk en inkomste is vir Suid- hersieningspaneel was. “Ek was (2007-2015) was daar baie druk dit sal fyn voetwerk kos, maar die is moeiliker om met hulle saam Afrikaners belangriker as ras, het glad nie verbaas toe hulle besluit om swart leiers te bevorder. Ná DA “moet dit goed speel”. te werk as wat dit vir die DA was Zille gesê. – Jan-Jan Joubert Politieke ‘debat’ toe ’n gesprek

Is die tyd vir politieke korrekt­ kort voor Kersfees in boekvorm “Waarom ruk Suid-Afrikaners op Le Cordeur vertel hy skryf sekerlik net tot op ’n punt. Waar is heid verby? Skrywersfees. verskyn onder die titel In gesprek wanneer ’n nuwe winkelsentrum omdat hy hoop hy kan iets kleins daardie punt? Geweld is ’n ander Boektent. 9 Maart. met Waldimar. oopmaak, maar nie vir betogings bydra tot die openbare diskoers. storie. Dit is onaanvaarbaar. Ook Gouws het begin deur te sê om teen ’n skurk-president nie? In Mei Hy het reeds op 16 sy eerste artikel die afbrand van geboue. ié geleentheid is bemark ’n rubriek te skryf is soms maar 2016 het protes teen Jacob Zuma aan ’n koerant gestuur en het dus Die onderwerp het gespring na as ’n debat, maar dit was ’n ondankbare taak en dat mense begin spoed optel, en tog was van jongs af opinies wat hy graag lyfstraf, en Le Cordeur het genoem eintlik ’n gemoedelike, partykeer vyandig reageer op haar dit meestal die EFF wat oor hom met ander wou deel. sy eie oom het hom op skool ’n pak Dbeskaafde gesprek oor meer as net menings. “ ’n Mens leer maar om amok gemaak het.” Toe dit by die gesprek oor slae gegee – en miskien het dit toe politieke korrekt­heid. dikvellig te wees, maar soms raak Hierdie joernalis sien die ironie politieke korrektheid kom, het gewerk. Destyds het jou ouers jou In die plaaslike konteks laat die die aanvalle persoonlik.” daarin raak omdat dit ipso facto die antwoorde plek-plek gekom- gewaarsku wat die gevolge van woord “debat” hierdie joernalis Pelser het dit beaam en vertel weer eens wys hoe die EFF sy pliseerd geraak, want ons is nog slegte gedrag gaan wees. Hy weet deesdae aan die EFF se manewales Tim du Plessis, oudredakteur van mantel na die wind draai. Deesdae onseker oor die grenslyne (van nie of ’n pak slae vandag gaan help dink: mense wat op mekaar skree, Rapport, het hom aangeraai om lof is hulle visier op sekere Indiërs aanstoot gee) tussen verskillende nie, want sommige ouers wil nie aan die keel gryp en rondstamp, en haatpos op dieselfde manier te en wit mense, maar oor oudpres. rasse­groepe. “As jy kyk na wat meer daardie tipe standaarde vir withemde en kinderagtige hanteer. Jy hou dit vir ’n oomblik Jacob Zuma is hulle tjoepstil. met Penny Sparrow gebeur het, is hulle kinders inprent nie. bele­dig­ ings. Dis tog jammer. vas en laat dit dan gaan, anders Die laaste hoofstuk (10 Julie dit duidelik daar is ’n hiërargie in Die fassinerende dialoog het toe Die gespreksleier, die politieke kan albei verlammend wees. Le 2019) se titel is “Bruce Koloane plek,” het Pelser gesê. Wat sy gesê rondgespring van selfsensorskap, wetenskaplike en rubriekskrywer Cordeur het vertel hy kry self baie is pateties”: “Bruce Koloane sal het, was heeltemal onaanvaarbaar, na radikalisme onder jong mense prof. Amanda Gouws, het vrae haatpos, maar skryf nie omdat hy vir altyd bekend staan as die man maar ’n hamer is gebruik om ’n wat gewelddadiger geraak het, en gestel aan twee bekende rubriek- ’n gewildheidskompetisie wil wen wat ingegryp het sodat die Guptas vlieg dood te slaan.” Maar iemand hoe konserwatiewer mense die skrywers: die opvoedkundige prof. nie. Hy ignoreer die giftige aan- se bruilofsgaste in 2013 op die soos Julius Malema kan praat van woorde “politiek korrek” gebruik Michael le Cordeur en Waldimar valle en hou die positiewes. Waterkloof-lugmagbasis mag land, daar gaan niks met wit mense om gesprek in die kiem te smoor. Pelser, redakteur van Rapport en Gouws wou weet wat die twee ’n lughawe wat ’n nasionale sleutel­ gebeur nie – wel, nog nie. Mcebo Watter padkos het hierdie lid aanbieder van kykNET se program motiveer om hulle menings in die punt is.” Dlamini van Wits het gesê Jode is van die gehoor daar weggeneem? Verslag in gesprek, wat ’n week- openbaar te deel, waarop Pelser Hierdie boek is waarlik ’n soort die duiwel en Hitler was reg. Ons het duidelik meer sulke likse oorsig bied van nuusgebeure geantwoord het TV kan vlietend historiese joernaal, want ’n mens Hy was wel vir ’n kort ruk in gesprekke nodig omdat ons ’n en aktuele politieke sake. wees en daarom wou hy graag die het die name van mense en som- die tronk – nie vir haatspraak nie, gekneusde land is waar ons, nog Le Cordeur se boek Halala inleidings van sy TV-gesprekke mige insidente half vergeet. En maar vir die beskadiging van eien- half geskok soos ná ’n motoronge- Suid-Afrika, met 60 van sy bewaar sodat ’n mens kan sien hoe hier is hulle nou, om jou te her- dom. Dit wil dus voorkom as jy luk, probeer sin maak van wat nou rubrieke en artikels wat die afge- die politiek verander tussen hoof- inner aan hoe gek Suid-Afrika by swart is, kan jy met sekere stellings eintlik gebeur het. Hoe dan nou? lope 25 jaar verskyn het, is pas stuk 1 en 100. tye kan wees. Pelser slaan met die wegkom omdat jy as magteloos Met meer gesofistikeerde bespre- gepubliseer. Ook Pelser se 100 Die eerste hoofstuk begin by sambok tussen die politici met die beskou word. In enige samele­ kings soos hierdie op die pad beste ontledings, inleidings en Woensdag 24 Mei 2016. In “Ons pragtigste taalgebruik, en dit laat ’n wing moet daar ruimte wees om vorentoe is ons op die regte beledigings vir sy TV-program het is van ons trollies af” vra hy: mens na jou asem snak. Te lekker. mense met woorde te kwets, maar snelweg. – Herman Lategan INK 11 Maart 2020 Bl. 9 Politiek In God se naam gesteel, gelieg Adriaan Basson: Blessed meer om spyseniering aan tronke was puik en het sake glad laat en Bybelversies voorgedra is. En by Bosasa. Skrywersfees. te verskaf. Daar is 240 tronke met verloop. Die tent was volgepak en tussendeur het een van die base Boektent. 7 Maart. byna 90 000 gevangenes in Suid­ die gehoor het aan die sprekers se seksuele verhoudings met vele van Afrika. Nice job, if you can get it. lippe gehang. die jonger vroue by Bosasa aange- m Adriaan Basson se En Bosasa hét. Dit is duidelik Suid-Afrika­ners knoop en dan vir elkeen ’n yskas boek Blessed by Bosasa Die dramatis personae sluit is bekommerd. Deur na sulke present gegee. te lees laat jou voel jy leef in: Gavin Watson (nou saliger), gesprekke te kom luister en ’n boek Die storie loop as een van die Oin ’n fiktiewe land wat iemand in Angelo-sing-soos-’n-kanarie- soos Basson s’n te lees wil hulle sin vroue ’n nuwe yskas gekry het, het ’n distopiese roman uitgedink het, om-my-eie-bas-te-red-Agrizzi, maak van die totale waansin wat almal geweet daar was fornikasie een wat later in ’n rolprent ver­werk Nosisiwe Mapisa-Nqakula, rondom ons afspeel. en jollifikasie betrokke. kan word. ’n Sielkundige riller. Andile Ramaphosa (ja, Cyril Pauw vertel hoe Agrizzi hom Die grootbaas, Gavin Watson, Dit kan tog nie waar wees nie. se spruit), Linda Mti, Lindie eenkeer gebel het en oor Breyten- het self ’n minnares, ene Lindie Maar dit is. Gouws, Ngconde Balfour en bach gekla het. “Kan jy nie iets aan Gouws, gehad wat ook sommer Dit is ’n lang en komplekse Nomvula Mokonyane. haar doen nie?” wou hy weet. die redakteur van ’n Christelike skandaal (maar toeganklik uiteen- Iemand op die verhoog het “Sy wil my tronk toe stuur!” tydskrif was. Dus is daar in die gesit) oor tenders, godsdiens, genoem Agrizzi moet tronk toe Oor die boewe wat tans soos naam van God gekafoefel, gesteel, katelkaskenades, staatskaping sodat hy sy eie kos kan eet. Die selfbelangrike groot kokkedore gelieg en bedrieg. Te lekker, terwyl onder die dekmantel van swart kwaliteit daarvan is glo afskuwelik. in die parlement en kabinet sit, is die meeste Suid-Afrikaners sukkel ekonomiese bemagtiging, duur By ’n gesprek in die Boektent die paneel dit eens dat dit jare en om te oorleef. motors, huigelary, geld wat uit waar die joernalis Jacques Pauw jare sal vat om hulle aan enigiets Een man wie se naam genoem die staatskas gesteel is, die ANC- met Basson en Agrizzi sou praat, Ons sou nie al die skuldig te bevind. Daarom smeer moet word, is dié van Vernie vroueliga, en die departement van was daar ’n verandering in die hulle hulle af aan die beskuldigings Petersen, voormalige hoof van korrektiewe dienste se vieslike program. Agrizzi is vervang inligting“ gekry het as van mense. korrektiewe dienste, wat wou veg bedrog. In ’n land soos ons s’n wil met die heerlik onpretensieuse hy nie gesing het nie. Volgens hulle is adv. Sha­mila teen die korrupsie. Hy is op die ’n mens half sinies vra: “What’s Glynnis Breytenbach. Batohi, nasionale direkteur van liederlikste maniere sielkundig new pussycat?” “Agrizzi moenie ’n platform hy alles vertel, sonder om te blik of openbare vervolging, geïsoleer en mishandel en geïntimideer. Selfs sy Wel, Basson het 13 jaar met gegee word om in die openbaar bloos. Haar advies was as hy skuld haar departement uitgehol. Baie vroom vriend eerw. Frank Chikane dié ondersoek geleef. Dit is deeg­ te praat nie,” het sy gegrom. beken, sal hy vir 30 jaar tronk toe ervare mense het die pad gevat en het anderpad gekyk. lik nagevors en op so ’n manier “Die man moet in die tronk sit, gaan. Dit het (in daardie stadium) sy weet nie wie sy kan vertrou nie. Hoekom? uiteengesit dat jy stap vir stap deur vir nie minder nie as 30 jaar!” nie gelyk asof die nuus hulle juis Die Bosasa-verrotting het reeds Petersen het in hierdie tye siek die proses geneem word om sin Sy herinner jou aan daardie een verbaas het nie. onder oudpres. Thabo Mbeki geword en is oorlede. Rokie, vuur­ te maak van ’n web van vulgêre vriendin wat haar honde met enig­ “Hy is nie ’n fluitjieblaser nie; ingetree. Vir sy opvolger, Jacob tjie? Nes met Watson se dood. materialisme. Sielkundiges sal vir iets sal laat wegkom, maar boeta, hy is ’n coward,” het sy gesê. Zuma, het hulle (onder meer) Sowel Pauw as Breytenbach het dekades nog tesisse so dik soos die as jy ’n mens is en jy maak bollie “Hy het alles openbaar net om groot partytjies gehou, en selfs min vertroue in die sogenaamde ou Geelbladsye kan skryf oor dié droog, gaan sy jou laat les opsê. sy eie bas te red.” pres. Cyril Ramaphosa was op New Dawn, maar Basson voel boewe en betrokkenes. Verder vertel sy toe sy die eerste “Nee,” sê Basson, “ek stem nie hulle terrein. anders en dink daar is reeds goeie En dít onder die dekmantel van keer vir Agrizzi ontmoet het saam nie.” Sy gluur hom aan soos Van die belangrikste mense in vordering gemaak om van die vrot God en Vaderland. Kortliks (lees omdat hy regsadvies by haar wou ’n koggelmander op ’n warm klip. die ANC regdeur tot onder by die appels ontslae te raak. die boek, ek gaan nie alles open- inwin, was sy ietwat verstom dat If looks could kill. gewone amptenare het voordeel Breytenbach sê: “Hoe is Rama- baar nie): Die ANC-vroueliga het hy drie apies by sy huis het. Sy het “Ons sou nie al die inligting getrek uit ’n maatskappy wat eint- phosa geskok dat daar nie krag 20 jaar gelede die lewe geskenk in ’n stadium met hulle gespeel. gekry het as hy nie soveel geweet lik ’n front was vir diefstal, mis- is nie? Huh? As jy dink dit is aan Bosasa. Hulle het tenders op Sy het aan tafel met hom, sy het en gesing het nie,” sê hy. daad en boewery. die beste wat ons het, dan is dit onderduimse maniere gekry, onder vrou en sy dogter gesit en toe het Pauw, wat die gesprek gelei het, Dit terwyl daar bidure, nagmaal jammer.” – Herman Lategan Bl. 10 11 Maart 2020 INK Fringe

In die Fringe-produksie Bless die blou bal besluit die maagdelike Kristen om op 27 haar spreekwoordelike blom weg te gee. Brawer aan die rand ’n Goeie randfees is Kansvat Sentraal, en vanjaar bied die Fringe weer ’n eksperimentele platform vir jong kunstenaars om te kyk wat werk. Daar’s 18 stukke te sien, van improvisasie tot kabaret, en die venue is ’n tent tussen Monica en Wilgenhof. Alle kaartjies kos R50. Sien jou daar! Nardus Engelbrecht het die foto’s geneem.

BO Bless die blou bal word vervaardig deur die span van Huurgeld Produksies. LINKS Vyf feministe in die 1950’s vasgekeer in ’n kelder. Welkom by 5 Lesbians Eating a Quiche.

In NiksAllesTogIets wil De Bois en Manie die wêreld red – hulle plan is te klein vir twee. INK 11 Maart 2020 Bl. 11 Fringe

LINKS ’n Toneel uit PAN. REGS Ratel en Diertjie, ’n storie oor twee vriendinne.

Dis harde werk – en elke Fringe- produk­sie is deur dieself- de paneel ge- keur as stukke op die hoof- program. Vanaand is die groot aand: Bless die blou bal.

Is jy binne of bly jy buite? Die Fringe wil ’n saamkom- plek vir studente skep; die stukke is korter; en dis geskedu­leer om almal te akkom- modeer. Dis ook die laatste items op die program. Volgens Corné Kruger van die Woordfees- kantoor is dit ’n goeie manier om studente Waarvoor is jy werklik bang? PAN is al tevore opgevoer en bekroon. aan die bedryf bloot te stel en ’n gehoor te bou.

“Geen mans, geen vleis, geen maniere.” Dis 5 Lesbians Eating a Quiche. Bl. 12 11 Maart 2020 INK Lushof INK REDAKSIE Redakteur Jacolette Kloppers ([email protected])

Assistentredakteur en hooffotograaf Nardus Engelbrecht

Uitleg en produksie Johnn-Grant Munro

Teksredakteurs Susan Booyens Peter van Noord Johan van Zyl

Skrywers Willem Bester Jo-Ann Floris Marina Griebenow Jan-Jan Joubert Herman Lategan Wayne Muller Marchelle van Zyl

Produksie-assistent Janneke van Zyl

WOORDFEES-KANTOOR Adres Die Johnman-tuin het ’n hele paar plekke waar die besoeker kan verpoos – maar fyn trap oor die plante! Foto’s: PETER VAN NOORD Erfurthuis, Ryneveldstraat 37, Stellenbosch Navrae Bel die feeskantoor by 021 886 5036 of besoek ’n Boskaas vir die sintuie www.woordfees.co.za Aanlyn Johnman-tuintoer. Leefstyl. is dit eenvoudig: “Snoei, snoei, Besoek die Woordfees Hertestraat 8. Vandag snoei!”). Dit is Pietman wat elke se Facebook-blad by en 13 Maart om 10:00. nou en dan saam met sy span kom facebook.com/woordfees/ inspring om orde te skep. ’n Ware aat ek dadelik erken: Som­ woudtuin met iets van alles. mige tuine maak my senu­ Dis ’n tuin met ’n geskiedenis, Adverteer in agtig. Dis nou daardie maar wat nie in enige era gevries Lskeppings wat op die glansblaaie het nie. Dis hier waar Dorothy van tydskrifte pronk en jou gou Johnman (1906-1995) haar hele INK laat besef iemand anders as die lewe gewoon het, waar sy en haar 082 955 2655 natuur sélf het hier ingespring. man, Charles – mense wat nooit [email protected] Jy kan sommer sien: Met lini­ kinders gehad het nie en werklik aal en waterpas het die een of nié ryk was nie – hulle beywer het ander neus-in-die-lug ontwerper vir die opvoeding van jong mense. DANKIE OP ’N PLANKIE met swaaiende heupies ’n span Ná Dorothy se dood is die Jan en Pippa werkers aangesê om rye laventel­ Charles en Dorothy Johnman-trust Met dank aan bosse, afgewissel met geurlose gestig, met drie hoofoogmerke: Louw en Humarga vir hulp, iceberg-rose, te plant, met hier en Om die tekstuur van die huis en tegniese dienste, toerusting daar ’n lappie plaveisel en ’n ste­ die straat te behou; om die tuin te en infrastruktuur. riele dammetjie en ’n beeldjie of beskerm; en om ’n musieksentrum drie om jou te laat “fokus”. Nie vir jong mense te begin. (Terloops, Ook baie dankie aan: ’n ding is uit sy plek nie en as in die jare sewentig het ’n ontwik- jou oog oor die grasperk gly, sal kelaar vir Dorothy báie geld aan­ Die Laan 40 g’n blaar jou blik versteur nie. Leeg gebied om die oop stuk grond Caledon Villa soos holklinkende simbale is sulke regoor die slawehuisies te koop Coronata 20 tuine, waarvan die boodskap is: sodat hy “pragtige woonstelle” Hier is glans, hier is geld. daar kon bou. Haar reaksie? Binne Maar op Stellenbosch kan ’n jaar het sy die hele straatblok tot Woordfeesgangers ’n gans ander nasionale monument laat verklaar. belewenis kry wanneer hulle een Geld se alie.) van die laaste ware ou Kaapse Terwyl ons deur die tuin stap, tuine in Hertestraat besoek. klink toonlere op uit die nederige ’n Tuin waar Moeder Natuur haar Op die toer gesels David Taylor, ’n trustee, oor die geskiedenis huis. Wat my weer laat dink aan arms oopmaak en jou liefderik van die huis, waarna Pietman Diener (regs) vertel oor die tuin. Dan my eie geskiedenis met dié tuin: In innooi om te kom asem skep. kry jy iets te ete... en stap weg met ’n pakkie saad (onder links). 2001, kort nadat ons katjie Sannie Welkom in die tuin van Charles na die kattehemel vertrek het, het en Dorothy Johnman. Dit is ’n tuin (ja, goed, polei) onder jou voete. Daar’s hangmatte en sitbankies wyle Griet Grobler, wat destyds wat asemhaal, wat elke seisoen ’n Piepklein ronde lappie gras en latkoepels waarteen bloureën hier musieklesse gegee het, in dié anders daaruit sien. Dis ’n wilde waar Dorothy partytjies gehou klouter. En ’n sinkskuurtjie waar einste tuin op twee babakatjies boskaas waar jy mooi moet trap het. Maak jou reg vir verskillende daar eens op ’n tyd twee Morris afgekom. As troos het Griet met in sand- en grondpaadjies en oor kleure kannas en honderd jaar oue Minors geparkeer was. Vandag is die skugter tweetjies by ons aan­ ’n netwerk van voortjies waar bos- en rankrose. Daar’s crocosmia dit die tuinstoor, waar Pietman gekom. Teen 2017, ná ’n leeftyd LEES LANDWYD SAAM leiwater uit die meul bo in Dorp- en varings en klimop en wingerd Diener, tuinier van Rustenberg en van liefde en vreugde, het eers ’n Elektroniese weergawe straat die magdom baldadige en lugplante en grasse en jerusa­ sekerlik die man op Stellenbosch Sagrys en toe Miems hulle by van INK is elke dag ná 13:00 plante voed: Daar’s koeltebome en lem­artisjokke en krismisrose en met die diepste lagkuiltjies, die Sannie aangesluit. beskikbaar op Litnet by vrugtebome. Groenteakkertjies. strelitzias en trots-van-indië. Bly take vir elke maand teen ’n ou Dankie Griet, dankie Dorothy. www.litnet.co.za. ’n Geurakkertjie met pennyroyal net uit die pad van die poison ivy... yskas opgeplak het. (By Augustus – Peter van Noord INK 11 Maart 2020 Bl. 13 Skrywersfees ‘Bloed kruip waar dit nie kan loop’

Zephany – Twee ma’s, een dan ’n klein dogtertjie uit wat veels houding. Dit het tyd geword dat ek dogter. Skrywersfees. te vinnig moes grootword. Miché se storie vertel.” Boektent. 7 Maart. As gespreksleier het die joernalis Dit was Vir lank moes sy ook haar eie en radio-omproeper Sara-Jayne nodig“ pyn eenkant skuif om plek te it het Miché Solomon baie King presies die regte vrae gevra. maak vir ander om haar. Haar trane en wroeging en self­ Sy moes immers as jong vrou self om deur grootmaak-ma, wat tans tronkstraf ondersoek gekos om haar dié traumatiese pad stap nadat die boek uitdien, het nog nooit die wandaad Din haar biologiese ouers se skoene haar Brits-gebore ma in die dae erken nie, en dit is iets wat Solo­ te plaas. Om te besef hulle is self van die Ontugwet in 1980 swanger ook vir mon moeilik verwerk. nog op pad na heelword, die pad geraak het van ’n swart man. Sy is hulle die “Ek wil hê sy moet dit sê. Ek wil wat sy self moes uittrap nadat sy as deur ’n Britse egpaar aangeneem hê sy moet my om verskoning vra, baba Zephany Nurse uit hulle lewe en het in die suide van Engeland dinge te maar ook vir haar man, want ek weggeruk is. grootgeword. Dit is ook hier waar te sê wat dink hy glo steeds nie sy het my Op ’n dag, 17 jaar later, stap Karoline Sarah-Jayne geword het. destyds gesteel nie.” sy toe weer terug in hulle lewe, Dié storie word treffend verwoord moeilik Haar identiteit was ’n leuen, sê boonop deur ’n vriendskap met in haar boek, Killing Karoline, wat is om sy, maar nooit die liefde en sorg haar jonger biologiese suster, Cas­ in 2017 verskyn het. wat sy van haar grootmaakfamiie sidy. Nog voordat hulle geweet het In Suid-Afrika sou geen haan direk ontvang het nie. hulle is verwant, het bloed, soos weer oor die skande gekraai het te sê. “En juis daar lê die moeilike die spreekword lui, gekruip waar nie, maar King het begin krap in deel. Ek weet dit was vir my bio­ dit nie kon loop nie. Die twee het haar verlede en uiteindelik die logiese ouers, Morné en Celeste, vriende geword ondanks hulle dikwels pynlike antwoorde gekry moeilik om te lees ek is nog lief vir ouderdomsverskil van vier jaar. wat die prentjie vir haar voltooi en geheg aan die mense wat my Cassidy het by die huis ’n ter­ het. King het geweet waar die grootgemaak het – en die vrou wat loopse opmerking gemaak oor raakpunte vir die gesprek lê en kon hulle kind gesteel het. ’n kind by die skool wat baie soos Solomon op haar gemak kry om nie met mekaar nie. O, kyk, daar grootgemaak en al die jare vir my “Maar dit was nodig om deur sy lyk, en só iets losgemaak wat nie om regtig openhartig te praat. praat hulle nou weer. gelieg het, moes ek in die oog van die boek ook vir hulle die dinge te gekeer kon word nie. Nadat haar regte identiteit “Ek was voorbereid op baie die publiek probeer gesond kry. sê wat moeilik is om direk te sê.” Die afgelope naweek sit Solo­ bekend geword het, kon Solomon dinge, maar dit was hel, veral “Daarom was die boek terapeu­ Nou het sy ’n droom dat die mon op die verhoog in die Boek­ nooit weer van die vrae, nuuskie­ die mense se kommentaar. Toe ties en helend – dit het gevoel of twee gesinne mekaar tog sal vind. tent. Sy is nou die ma van twee rige blikke, bespiegeling, skending die boek uitkom, het mense my ek my stem verloor het in die hele “Ek het die hoop, net soos my en straal ’n volwasse kalmte uit. van privaatheid en verwyte ont­ vir baie dinge uitgekryt – en dis tragedie. Mense het soveel ver­ ma-hulle destyds toe ek gesteel Sy praat met selfvertroue oor die snap nie, vertel sy. mense wat toe nog nie eens die wagtinge gehad oor wie en wat ek is. Hulle het nooit ophou bid en boek waarin sy uiteindelik haar Amper elke dag het koerante, boek gelees het nie.” moes wees dat dit gevoel het of ek nie en nooit ophou hoop om my storie kon vertel: Zephany – Twee televisie en tydskrifte die een ná Die boek was Solomon se my ware self moes wegsteek. weer te vind nie. Daarom weet ek ma’s, een dogter. die storie uitgebasuin: Miché en manier om vir haarself ’n stem “Dit was heeltyd óf my ouers se hoe sterk net ’n klein bietjie hoop Maar nie te diep onder die self­ haar biologiese ouers vind mekaar. te gee. storie óf die vrou wat my gesteel is dat my ouers mekaar sal vind.” vertroue nie loer daar elke nou en Hulle verwerp mekaar. Hulle praat “My seerkry oor die ma wat my het se storie, en later ook ons ver­ – Jo-Ann Floris

VALUATION DAYS Art & Decorative Arts 10 & 12 March 2020 from 1:30 pm - 5pm Rupert Museum, Stellentia Road Stellenbosch

To book an obligation-free appointment, please contact: +27(0) 21 683 6560 [email protected] (art) [email protected] (decorative arts)

www.straussart.co.za

LECTURES: Wednesday, 11 March at 11:30 am Decorative Arts: Out of the Curiosity Cabinet – by Vanessa Phillips & Sophie-Louise Fröhlich Venue: Morkel House, 4-6 Ryneveld Street

Thursday, 12 March at 11:30 am A-Z of Auctioneering & Mock Auction – by Bina Genovese Venue: Stellenbosch Town Hall

Friday, 13 March at 11:30 am Where does SA stand in the Wine World? – by Roland Peens Venue: Stellenbosch Town Hall Tickets may be purchased online at https://woordfees.computicket.com / or at the door (R40)

WALKABOUTS AT THE RUPERT MUSEUM : Tuesday, 10 March at 12:30 pm Irma Stern – by Wilhelm van Rensburg

Thursday, 12 March at 12:30 pm Station Panels by JH Pierneef & the sculptures of Anton van Wouw – by Dr Alastair Meredith Admission: Free

ART, DINNER & FINE WINE: 12 & 13 March at 6:30 pm Enjoy a three-course dinner paired with wines from Kanonkop, Boekenhoutskloof, Sadie Family and Alheit Family Vineyards. Venue: Morkel House, 4-6 Ryneveld Street Admission: R1 500 online (seating limited) To book: www.winecellar.co.za/events

Irma Stern Zanzibar Arab R10 000 000 - 12 000 000 Bl. 14 11 Maart 2020 INK Lief vir alles hier Triomf en trane vir André André Schwartz: Die pad. opera asook suiwer kabaret, en vertel Spier Amfiteater. 6 Maart. met komiese tydsberekening van sy grootwordjare, hoogte- en laagtepunte, it is ’n dag of wat voor die vol- en sy besluit om ten spyte van die skadu- maan en ’n windstil, perfekte wee van MNS voluit te bly leef en sy Vrydagaand op Spier. Die wit­ weerloosheid op die verhoog te wys. Dwyn is koud en daar heers ’n tasbare Van die eerste note van “Lief vir alles afwagting onder die redelike groot hier” af, regdeur tot by ’n onvergeetlike gehoor oor André Schwartz se heel weergawe van ’n lied wat nou onlos- eerste vertoning by vanjaar se Woord- maaklik met hom verbind word, “The fees. Daar’s daai spesifieke soort elek- Music of the Night” uit die musiekspel trisiteit in die lug wat dalk te make het The Phantom of the Opera, hou hy met die kunstenaar wie se loopbaan deur die gehoor gemaklik in die palm van ’n diagnose van motorneursonsiekte sy hand. Buiten sy eie liedjies is daar (MNS) kortgeknip kan word en die stadige, intieme Abba, gesatiriseerde besef dat elke konsert regtig tél. Jacques Brel (“Marieke” as “Ai, Suné” – En wat ’n besonderse ervaring was regtig skreeusnaaks), pragtig vertolkte dit nie! André was vol energie en op sy Koos Doep, en, ná ’n vertelling oor sy pa stukke, saam met ’n sterk orkes van vier se dood toe hy 13 was, Jean Valjean se jong musikante, lieflike tjello inkluis. Hy “Bring Him Home” uit Les Misérables skuif gereeld self met groot sukses voor om letterlik jou hart te prik. die vleuelklavier in, en wat hy dalk hier Boonop bied “Die pad” as lied en daar aan jeugdige helderheid in sy ’n weldeur­leefde, dramatiese opbou en stem inboet, word met rente opgemaak triomf met sy filosofie van kronkelpaaie deur kragtige vertolking, rou emosie en en hoop, en die warmte en applous van sensitiewe frasering. Ons het gelag, en ja, die staande skare aan die einde was daar was trane – ’n hele paar keer. opreg en welverdien. Die pad, ook die naam van sy 14de In ’n Toyota-Woordfeesbussie die solo-album en die trefferlied daarop, volgende aand speel RSG “Lief vir alles is ’n uiters persoonlike musikale blik hier” en dit tref my hoe ’n lied wat op André se lewe, van babaskoene tot ’n kunstenaar vroeg in sy loopbaan vandag, met stories en staaltjies tussen geskryf en gesing het (dink Amanda die liedjies, en kiekies en video op Strydom en “Ek loop die pad”), ’n grootskerm agter. Daar’s ook tussen­ later jare oneindig dieper betekenis deur onverwagte bonusv­ erskynings kan kry, soveel so dat dit jou op van sy pretensieuse drag-alter ego, ’n maanskyn­aand teen die hart tref: Chanté-Lizette, agter op die skerm, Vir alles hier in die hemelruim en ’n opgesmukte joernalis by die skinder­ alles wat bestaan blad Oneties wat kamtig nie veel oog­ Deur dit alles heen sal ek tog kan bly hare het vir die sanger nie, en hy stry leef met haar digitale vergestalting. Raar Die deur staan oop en die wêreld bly maar waar, maar dit werk min of meer! ’n wonder vir my André sing van sy grootste treffers, En alle wesens wat nog hoop... liedjies uit musiekblyspele, ’n bietjie – Susan Booyens Ondanks die skaduwee van MNS leef – én sing – André Schwartz voluit. Foto: VERSKAF Solank hy ’n stem het, sal sy storie weerklink

André Schwartz. Teater­ tagtigplusser en steeds baie na aan burg, Oostenryk, sang te studeer, André sê: “As ek ’n wysie het, Die pad, inspireer, getuig daar- gesprekke. Adam Small- haar seun, het destyds die mantel is hy op die ou einde lugmag toe, is ek in ’n gemakstoel; daarsonder van. “Jy besluit hoe kwesbaar jy seminaar­kamer. 6 Maart. van die man van die huis op sy waar hy byna in die Kanaries is ek op ’n leer wat wankel.” gaan wees.” skouers geplaas. beland het, maar toe gou rang Optredes in musiekspele soos Die reaksie van die publiek In ’n heerlike eerste teatergesprek André het nooit sy regstudie gekry en ’n kommunikasie­ Jesus Christ Superstar en Joseph en die ondersteuning wat hy vanjaar het die dramaturg en voltooi nie – “ek het ses krediete beampte geword het. and the Amazing Technicolor sedertdien ontvang, was vir hom feesdirekteur, Saartjie Botha, vir Latyn gekort en is maar min André het vir sakgeld twee Dreamcoat volg, met die groot ’n openbaring, maar ook wonder- op haar tipies vriendelik dog in die klas gesien”. Hy het eerder aande per week by die ou After hoogtepunt van sy loopbaan sy like onderskraging. deurdringende manier vir André saam met die drama- en musiek- Dark in Pretoria klavier gespeel titelrol in The Phantom of the Op ’n vraag van Saartjie hoe hy oor sy lewe en loopbaan – en studente uitgehang en gereeld en gesing, en dis waar Neels Opera, wat volgens Andrew Lloyd sy uiteenlopende ondersteuners veral sy studiejare op Stellenbosch saam met hulle opgetree. Hy’s Hansen van Truk hom raakgesien Webber self een van die beste en die politiek versoen, sê André – uitgevra, en ook die rare feit dat ’n tydgenoot van Nataniël, wat en genooi het na ’n oudisie vir vertolkings nóg was. sy politiek lê eenvoudig in die dit sy heel eerste optrede by die volgens André destyds al “net so The Pirates of Penzance. Nadat Volgens André is sy sterkste goedheid en liefde van mense. Woordfees is. werklikheidsvreemd was soos die musiekman Boet Pretorius punt as kunstenaar sy kwes- Hy werk aan ’n fliek, ’n ware Hy’t vertel van sy gekoesterde nou”, én mense soos Anna-Mart van Decibel hom nie lank daarna baarheid en die manier hoe hy verhaal, en hy en Pieter Toerien grootwordjare as enigste kind, van der Merwe, Casper de Vries nie op ’n Rooi Rose-oggend sy diagnose van motorneuron- het planne vir die herlewing van en die impak van sy pa se dood en Marion Holm. in Braamfontein hoor sing en siekte bekend gemaak en in die ’n ou musical. Solank hy kan, sal toe hy maar net 13 was. Sy ma, Hoewel hy ’n beurs gewen het ’n platekontrak aangebied het, is openbaar verwerk het. Hoe dit André Schwartz se stem en storie Ina, vandag ’n op en wakker om aan die Mozarteum in Salz- die res, soos hulle sê, geskiedenis. sy jongste album en konsert, weerklink. – Susan Booyens INK 11 Maart 2020 Bl. 15

MY PASSIE IS MY BEROEP, DAAROM HET EK NOG NOOIT ’N DAG GEWERK NIE.

Wat ook al welvaart vir jou beteken, ons adviseurs-, versekerings- en beleggings-oplossings is pasgemaak vir jou en jou familie se unieke ambisies. Ongeag waar jy op jou pad na welvaart is. #WealthIsWithin

REUBEN RIFFEL Beroemde sjef, Restaurateur.

Wealth Adviseer. Investeer. Verseker.

Standard Bank is ’n gemagtigde finansiëledienste- en geregistreerde kredietverskaffer (NCRCP15). The Standard Bank of South Africa Limited (Reg.nr. 1962/000738/06). Bl. 16 11 Maart 2020 INK Toneel

Veronique Jephtas (krokodil), Melissa Myburgh (kameelperd), Ané Koegelenberg (bobbejaan) en Devonecia Swartz (jakkals). Foto: NARDUS ENGELBRECHT

Jakkals, Wolf vir jonges van gees

Jakkals en Wolf Onbeperk. is mettertyd op verskeie maniere saamgestel uit bekende, minder jillende spruite. [...] Dit is ’n fisieke, benoemings en pryse gekry: Kinderfees. Adam Small- oorvertel en nuwe stories is deur bekende en nuutgeskepte stories enduit lewendige produksie waar Kanna-benoemings aan Devone- ouditorium. Môre om 14:30, ander storievertellers uit verskil- uit die tradisie van storievertelling baie van die studente geverg word. cia Swartz en Wian Taljaard vir 13 Maart om 13:00 en lende kulture bygelas. Die toneel- en die Jakkals en Wolf-nalaten- Hulle handhaaf hulle rolle regdeur beste opkomende kunstenaar 14 Maart om 09:00 & 12:00. stuk Jakkals en Wolf Onbeperk is skap. Daar word altyd ’n stertjie met groot entoesiasme en lieflike (Devonecia het die prys ontvang) ontwikkel uit dié magdom bronne, bygelas. Inligting oor die tyd en voorstellings. [...] Hopelik kry dit en Amelda Brand vir beste regie. ié kleurryke weergawe vir en ná verskeie slypskole met omgewing is altyd te bespeur in ook elders speelkans, want kinders Die ses Fiësta-benoemings was vir jonk en oud van Jakkals die geselskap het die bekroonde hoe die diere optree en die verhale verdien om só getrakteer te word.” beste musiegedrewe produksie, en Wolf word deur die drama­turg Malan Steyn (Jan en uitspeel. Steyn se teks speel hier- Die oorspronklike musiek en Steyn vir beste nuutgeskepte Afri- Ddra­ma­departement van die Uni- Jorie, Johnny is nie dood nie) die mee saam. lirieke is geskep deur Frazer Barry kaanse teks, beste ensemble, Can- versiteit van Stellenbosch aange- teks geskryf. Hier speel die diere Die bekende dierekarakters van Tribal Echo-faam wat in 2018 tona James en Taljaard vir beste bied in samewerking met Kunste hulle stories as deel van hulle eie herinner ons aan sake van belang saam met oom Hannes Coetzee opkomende kunstenaar, en Swartz Onbeperk en die ondersteuning realiteitsreeks uit vir oorlewing. in ons eie omgewing. Die stories vir Lepeltjie vol snare ’n Kanna vir vir beste aktrise in ’n ondersteu­ van NATi. Jakkals en Wolf Onbeperk bied spreek tot kinders van alle ouder­ beste musiekproduksie gewen het. nende rol. Hier het Swartz, James Die verhale van Jakkals en Wolf ’n humoristiese en skerp kon­ domme en daar is genoeg aksie Estelle Olivier het die choreografie en die geselskap (as ensemble) het ’n eg Suid-Afrikaanse ontstaan tem­porêre blik op die geliefde vir dié wat nie noodwendig al die behartig en Elana Snyman was met pryse weggestap. Jakkals en en ontwikkeling. Die Afrikaanse ou Suid-Afrikaanse dierever- storielyne kan of wil volg nie. verantwoordelik vir die ontwerp Wolf Onbeperk het ook Fleur Du skrywer en landmeter G.R. von hale. Hoewel die produksie op Laetitia Pople het destyds in van die stel en kostuums. Vir die Cap-benoemings ontvang vir beste Wielligh het meer as 100 jaar die Woordfees spesifiek in die haar resensie vir Die Burger die Toyota US Woordfees se speelvak kinderproduksie en opkomende gelede stories neergeskryf soos kinderteaterkategorie geplaas is, is volgende gesê: “Steyn se teks werk sal Kabous Meiring saam met die kunstenaars (James en Swartz). hy dit op reis deur Suid-Afrika by dit aanvanklik as gesinsvermaak op meer as een vlak – die ouers sal diere speel. Maar kom kyk self hoekom al dié verskeie (meestal) Khoi-storie­ geskep met mense van verskillende veel meer pitkos en maatskaplike Die produksie en lede van pryse verdien is – dis hope pret vir vertellers gehoor het. Die stories ouderdomme in gedagte. Dis kommentaar daaruit haal as hulle die geselskap het reeds verskeie almal wat van stories en lag hou! [TUSSEN] gee één duidelike boodskap [TUSSEN]. Drama. Rhenish duksie. Die plaaslike teksaanpas­ oor #MeToo en magsdifferensiale pleging en inhegtenisneming ring, besige ledemate en ’n amper Girls’ High School. 12 Maart sing en -vertaling is gestuur deur was dit vir haar belangrik dat deur die spelers gemaak word, tasbare energie. Wanneer hulle om 17:30. Herschelle Benjamin, wat die die jong akteurs hulle eie agency soms deur amper oorverdowend nie by ’n spesifieke toneel be- afgelope jaar veral sukses behaal herken en erken: Hulle is dus op die trommels te slaan. trokke is nie, bly hulle op die Hierdie is ’n Suid-Afrikaanse het met In Slavenhuis 39. Buiten betrek by die toneelkeuse, om te Die tonele wissel van duidelik verhoog, maar in die agtergrond verwerking van Alice Birch se die volwasse akteurs Andrew besluit wat vir hulle relevant is belyn, soos wanneer iemand – subtiele beligting stuur die oog [BLANK], wat handel oor die Lauscher en Melanie Scholtz is en om te besin oor die konteks weggeloop het of in ’n kinder- en skep verder konteks. Volgens impak van die (Britse) strafreg­ die spelers gekies uit deelnemers waarin hulle hulle toneelspel aan huis geboelie word, tot dié wat Birch se aanduiding is die twee stelsel op volwassenes én kinders. aan die Nasionale Toneelkompe- die publiek sou bied. meer amorf en dubbelsinnig is. volwasse akteurs, wat ook anders In die woorde van Birch: “It’s tisie vir hoërskoolleerlinge. Hulle Die aanbieding as losstaande, Een toneel, “Hotel”, word drie geklee is, in rolle van afwesigheid about what life is like when adults is Lisakhanya Blouw, Abigail onverwante tonele maak die keer gedoen, telkens met ander en ontoereikendheid: Hulle verge- feel absent from it.” Cuyler, Angelo Bergh, Joshwin ervaring fragmentaries, asof die akteurs. Elke besetting gee ander stalt die leuens en teleurstelling, Dit was ’n opdragwerk vir die Dyson, Brandon Eloff, Asanda skerwe van ’n gebreekte spieël betekenisse aan die teks en laat die funksionarisse van ’n siellose National Theatre Connections, Mngadi, Dhania Schultz, Adri-Jo verskillende dele van ’n beeld ander vrae: Is dit pa en dogter, maatskaplike bestel. wat elke jaar nuwe stukke met Waterboer en Graeme Watson. terugkaats. Daar is geen stel skoolmeisie en ouer man, ’n jong [TUSSEN] is nie maklike kyk- jong teaterlui aanbied, en Clean Volgens die regisseur, Amelda nie – net groot metaaltrommels paartjie? Word bloot toenadering stof nie. Die keuse was om geen Break, ’n teatergeselskap wat werk Brand, was haar benadering tot wat rondgesleep en -gedra word, gesoek of is dit iets meer duister? meesternarratief te volg nie, en met vroue wat deur die strafreg­ [TUSSEN] een van medewer­king en wat diens doen as sit-, lê- en Die jong akteurs speel met daar is dus geen gevoel van katar- stelsel geraak is. – die geselskap is deur ’n twee skuilplek soos nodig. Die geweld ’n onmiddellike direktheid, met sis nie. Trouens, jy verlaat die saal Die bronteks bestaan uit 100 weke lange werksessieproses om is sielkundig eerder as fisiek, die kriewelrigheid van tieners – met een oorheersende gedagte: tonele waaruit ’n uur se spel die stuk aanmekaar te sit. In die hoewel daar by sommige toneel- soms traak-my-nie-agtig, maar Aanhou beweeg en geraas maak. gekies kan word vir enige pro- huidige klimaat van gesprekke wisselinge die geraas van geweld- meestal met dringende deklame­ – Willem Bester INK 11 Maart 2020 Bl. 17 Toneel

René Cloete en Andrico Goo­sen bring hulle jeugdige energie na Huppelkind se poppeteater. Foto: NARDUS ENGEL­BRECHT

Daniël Vermeulen Dit was amazing en ek wil dit oor en oor en oor kyk. Ek het die meeste van die voële gehou en van al die maatjies. Daai maatjie het so funny gelyk. Ek wou net gelag het.

Luan Vermeulen Hoor gou hiersô: Ek het gehou van die huise, die ou maraboe, en ek het gehou van die maatjies, want hulle het so funny gelyk. Dit is lekker om by julle te kuier. Poppe blaas lewe in Huppel Huppelkind. Kinderteater. Basson verduidelik dat hulle net die geval, pratende voëls en troue, en die nuwelinge Andrico by die US se dramadepartement, HMS Bloemhof Skoolsaal. die eerste verhaal van die klassieke magiese vleivriende. Goosen en René Cloete bring jeug- alles self ontwerp en gebou het. 12 Maart om 09:00 & 10:30. reeks opvoer. Stian Bam speel onder meer dige energie na die vertoning. Die verskillende karakters, voëls “Ek doen dit op versoek van die rol van Huppel se oupa teenoor Al die akteurs werk met die én stel is met ongelooflike sorg en n die middel van die ’n hand vol oudstudente vir wie Huppel, wat ’n pop is. Dié pop poppe­karakters. Die poppe en detail afgerond. Die karaktervolle wêreld in die middel van ek baie respek het.” word soms gemanipuleer deur rekwisiete word met geoefende vleikarakters is snaaks, oorspronk­ die vlei, het ’n vrolike klein Basson is ’n dosent aan die tot drie akteurs wat lewe blaas in hande geknak, gewikkel en gebuig. lik en sorg vir ’n huppel in Kühne ‘Iknapie by sy oupa gebly. Sy naam drama­departement van die elke ledemaat. Die ruimte tussen Die wisselwerking en samewerking se storie. was Huppel...” Universiteit van Stellenbosch, akteurs, poppe, rekwisiete en van al vier poppespelers is sterk en Dit is verblydend om van ons W.O. Kühne se immerbeminde waar hy ook ’n module in poppe- poppespelers vervaag en bring oortuigend. Hulle blaas lewe in die topakteurs, -regisseurs en -tegnici Huppelkind-verhale is so twee jaar produksie aanbied. die gehoor nader aan die storie. karakters met hand en stem en jy in ’n kinderproduksies te sien. gelede weer as ’n omnibus uitge- Dit is belangrik om dit nie met gló self later hulle is regte mense. “Dit is heerlik om weer aan gee, en sedertdien is daar ’n nuwe ’n poppekas te verwar nie. Die Knak, wikkel en buig Die teks en spel word uitstekend ’n kinderstuk te werk,” sê Basson. geslag kinders wat met die verhale poppespelers is deel van die pro- Dis selde dat soveel verskillende ondersteun deur Braam du Toit “Kinders is so ’n belang­rike van Huppel grootword. Kühne se duksie en word nie weggesteek geslagte vir ’n vertoning byeenkom se speelse klankbaan, wat deli­ gehoor – dís waar die grond­slag verhale is aanvanklik in die laat soos in ’n poppekas of sommige – hier is die samebindende faktor kaat uitgevoer word deur Emilio gelê word vir toekomstige gehore.” 1950’s gepubliseer en deur sy vrou, marionetteproduksies nie. ’n liefde vir ’n tydlose teks. Lorenzo en Lisa van Wyk, musiek- Huppelkind is visueel en teg- Dorothy, geïllustreer. Dit is baie meer kompleks Die rolverdeling weerspieël die studente aan die US. nies ’n topproduksie wat reg laat Marthinus Basson het die teks en geïntegreer met regte akteurs diversiteit van die gehoor, ook Spesiale melding moet gemaak geskied aan dié ikoniese karakter. verwerk en is die regisseur van die en gee aan die produksie lae en wat ouderdom betref. Die ervare word van die poppe en rekwisiete Dit is sterk aan te beveel vir jonk nuwe produksie Huppelkind, ver- dimensies wat veral goed werk akteurs Joanie Combrink en Bam wat Elana-Marié Snyman, hoof en oud – ’n wonderlike bydrae tot vaardig deur Maryke van Jaarsveld. met fantasiekarakters of, in hier- stuur die skip met rustige selfver- van dekor, rekwisiete en ontwerp kinderteater. – Marchelle van Zyl Sketskomedie met ’n stoute vonkeling in die oog My mense is die kluts kwyt Die hedendaagse Afrikaner-as- Pretorius het die spel gelei tot (is groot). Sketskomedie. groep-konsep is ’n breë kerk met ’n goeie tempo, en die akteurs speel Drostdy-teater. Vandag om vele oortuigings en sensitiwiteite. met uitstekende komiese tyds­ 20:30, 14 Maart om 13:00 ’n Mens kan egter nie aanstoot berekening. Oelofse is snaaks, al en 15 Maart om 15:30. neem dat Binge se teks om die trek hy bloot ’n mondhoek; Daneel volgende scenario’s gebou is nie: wys dat sy die “straight man” kan Sketskomedie kan ’n halsstarrige ’n rugbyprogram op TV, ’n braai, wees, maar ook heerlik die eksen- lasdier wees: Hy kan ewe maklik iemand wat sukses bereik het en trieke kan beliggaam; en Binge steeks pote in die aarde vaspen en by sy ou hoërskool gaan praat, speel onder meer met ’n skamele weier om te beweeg, of op loop ’n TV-program soos Boer soek “ja-nee” deur ’n reeks gesigsuit- gaan en jou aan die leisels en tuig ’n vrou en, ja, ’n sepie. (Is dit net drukings wat wissel van inskik- rondsleep. Onder regie van Wessel ek, of trek die Afrikaner deesdae likheid tot onbegrip. Hulle skep en Pretorius moet ’n mens tot die laer om die satellietskottel?) vertolk karakters met omvang, en krediet van die driemanskap De Binge skram nie weg van sar- jy dink nooit dit is blote karikatuur Klerk Oelofse, Roelien Daneel en doniese humor nie. Die moderne of gemeenheid nie – daar is altyd Ludwig Binge sê dat My mense Afrikaner is immers woke op sy vonkeling in die oog. is die kluts kwyt (is groot) nié so eie manier, en heel oukei met uit- In kort: My mense is die kluts ’n stuk sketskomedie is nie. latings om die braaivleisvuur soos: kwyt (is groot) is die soort kome- Dalk is dit dat ’n mens min “Jo-Ann is nou Johan, en hulle die waarvoor jy kan lag sonder verwag wanneer die tradisie identifiseer as albei geslagte...” ’n laughing track en sonder om van Monty Python genoem word, (Maar om hoender, van alle dinge, intelligensie in te boet. ’n Mens en jy gee dadelik – baie verlig – op die kole te gooi is ’n tree te ver.) sien daarom reikhalsend uit na My toe: Dié beskrywing is nie ver En ons almal weet ’n tafelgebed mense is die kluts kwyt (is groter). De Klerk Oelofse en Ludwig Binge prikkel weer die lagspiere in uit die kol nie. kan soms handuit ruk. – Willem Bester My mense is die kluts kwyt (is groot). Foto: NARDUS ENGELBRECHT Bl. 18 11 Maart 2020 INK Toneel Kreatiewe Scheepers doen sélf ’n ‘triple axel’ Triple Axel. Adam Small-labo­ratorium. Vandag om 11:30.

ie krulkopskrywer, ont­ werper en regisseur Nico Scheepers is ouer en meer Dselfversekerd as toe hy in 2014 by die KKNK gedebuteer het met sy beeldskone produksie Wentel. Maar in wese is hy nog dieselfde dromer wat dit regkry om sy visie en dít waarin hy glo, op die ver­ hoog te plaas op ’n manier wat ons laat regop sit en aandag gee – of dit nou is oor die skoonheid, die gewaagdheid of die wysheid daar­ van. Beskroomd of beskimmeld is hy gewis nie – ’n mens vermoed trouens daar skuil ’n stewige skeut aspris in hom. Scheepers het nog altyd verras met hoeveel insig hy op relatiewe jong ouderdom het oor komplekse vraagstukke en redes vir koppe­ stamp in romantiese verhoudings. Heelwat van die toneelstukke wat hy al aangepak het, takel juis dié kwessies: In Hemelruim (vertaling en regie) en Moedertaal (teks en regie) gaan dit oor die soeke na David Viviers en Carlo Daniels vertolk onderskeidelik die rol van George en Adham. Foto: NARDUS ENGELBRECHT ’n sielsgenoot en die verlies aan ’n lewensmaat, terwyl in Huishou onweerstaanbaar gevind, en die houding, maar die papierkarakters taal is op die man af dog genuan­ beskik om die moeilike besluite (regie) en die treffer Tien duisend twee eindig die aand by Adham in sy stories is vir hom meer werk- seerd, en die sêgoed en situasies te neem, is hoogtepunte. Al is hy ton (vertaling en regie) die be- se woonstel. ­lik. Die kernprobleem van so ongelooflik pittig op presies die ’n puik fisieke akteur, skep Daniels hoefte om ’n kind te hê of nie ter Die volgende oggend is dit ’n langafstand-verhouding word regte tye. Sy karakterisering is ook doelbewus en onselfsugtig ’n stil sprake is, om enkele onlangse aanvank­lik nie duidelik of die saamgevat wanneer Adham vir so onberispelik soos altyd. Nooit ruimte waarbinne sy medespeler se voor­beelde te noem. Scheepers twee wel seks gehad het nie, George op die lughawe gaan skram hy weg van teer of sensi­ karakter ten beste belig kan word. takel dié onderwerpe sonder maar uit George se vroegoggend- haal. George gryp Adham aan tiewe oomblikke nie, wat sorg vir Die metafoor van die “triple skroom of omhaal, maar altyd dagboekinskrywing voor Adham sy boarms en roep uit: “Every die perfekte balans tussen droom axel” is ’n spieël van George se met empatie. wakker word, en sy ontwykende time I see you, I have to adjust en die werklikheid. algemene lewensbeskouing en Die onderwerp van sy jongste bokspronge – asook Adham se sar­ to your realness!” Sy skryfwerk word natuurlik meer spesifiek sy benadering tot toneelstuk, Triple Axel, is een wat kastiese reaksie – wil dit voorkom Vreemd genoeg is dit nie die ten beste vertoon deur die verby­ verhoudings. Hy verduidelik dat Scheepers alte goed ken, naamlik asof George se voorbehoude en mees voor die hand liggende sterende spel van David Viviers om ’n suksesvolle “triple axel” uit die langafstandverhouding. vrese oor intimiteit en lyflikheid dinge wat op die ou end die as George en Carlo Daniels as te voer, moet jy eers genoeg spoed ’n Guitige Engelse kêrel, die oorhand gekry het. valbyl in die verhouding word Adham. Viviers is vanjaar in die opbou en dan laat waai jy, spring George (David Viviers), is op ’n Verhouding ontstaan by ver­ nie. Scheepers wys dat alle suk­ Fleur du Cap-toneeltoekennings in en hoop vir die beste. pad na Seattle toe hy die aand stek en word met Skype-oproepe sesvolle verhoudin­ gs op sekere die kategorie beste akteur én beste Dit klink min of meer soos voor sy vertrek vir Adham (Carlo aan die lewe gehou. Die Skype- beginsels gebou is en dat weder­ ondersteunende akteur benoem. Scheepers se benadering tydens Daniels), ’n gay Moslemman, buite oproepe is ook hoe die gehoor sydse respek, in watter vorm Daniels was verlede jaar een van sy kreatiewe proses. Dit het tot ’n nagklub in Kaapstad ontmoet. die twee karakters beter leer ken. ook al, jou dikwels verder bring die mees belowende studente. dusver nog altyd gewerk, so daar Dis moeilik om te glo iemand het Adham is ’n kunstenaar wat ligte as die liefde alleen. Viviers se reis, fisiek sowel as is g’n rede waarom hy nie kan al ooit so heerlik aan ’n garage-pie ontwerp en George ’n belowende Dit is Scheepers se eerste geestelik, en die manier waarop voortgaan met sy “triple axels” weggelê soos Adham daardie aand. skrywer met ’n passie vir sier­ Engels­talige toneelstuk. Sy talent sy karakter geleidelik ontwikkel nie. Hy is immers ’n kampioen. George het dit klaarblyklik net so skaats. Hy begeer ’n intieme ver­ skyn g’n einde te hê nie, want die tot hy uiteindelik oor die vermoë – Marina Griebenow Onbeholpe bankrowers laat gehoor goed skater

Dis 20h15. Komedie. Hoër- toe – dié slag ’n storie oor twee kort loopbaan in byna elke denk­ Die rooftog en beplanning nie), maar dit was duidelik dat skool Stellenbosch. Môre mans wat ’n bank wil beroof en bare bedryf gewerk – van lugreë­ daarvoor speel afwisselend af die gehoor hulle inleef in Pieter om 17:30, 13 Maart om tussendeur die gehoor laat skater. ling tot slotte. Hy is effens dodgy. voor die gehoor, en jy leer laag en Francois se avontuur tot binne 14:00 en 15 Maart om 15:00. In Dis 20h15 loop Pieter Al klink dit of hy baie weet, is op laag die karakters ken en ’n bankkluis. (Schultz) vir Francois (Daniels) ’n mens half senuagtig dat hy iets hoekom hulle nou juis ’n bank Ferdinand Bekker het ’n lek­ Die akteurs Waldemar Schultz en trompop in ’n koffiewinkel en onnodig sal laat ontplof. wil beroof. kerlag-teks geskryf, wat vinding­ Brendon Daniels het verlede jaar vra hom om hom te help met Francois het ’n M.B.A.-graad Soos met Die roadtrip is ryk deur Gaerin Hauptfleisch op ’n lieflike trippie gegaan inDie ’n bankroof. Dis ’n belaglike en is vreeslik aandagafleibaar. Hy Schultz en Daniels hier ook (regie, stel- en beligtingsontwerp) roadtrip – twee byna middeljarige proposisie, dink Francois, maar is min gespin oor alles rondom nogal ’n gedugte komiese paar. op die verhoog ingeklee is. vriende wat ’n bietjie van al die die miljoene rand se buit klink hom, maar tog effens neuroties. Hulle is goed op mekaar ingestel Dis ’n skerp en genotvolle familiedrama wil ontsnap en dan tog vreeslik aanloklik. Iewers skuil iets wat jy nie regtig en die komiese tydsberekening komedie. Jy wag heeltyd dat die die kar pak en die langpad vat. Die beplanning neem tyd, kan uitpluis nie. is in die kol. onbeholpe twee misluk met hulle Met heerlik grappe vir die gehoor. en alles word tot op die minuut Saam is hulle ’n span wat by Sommige grappies het ’n rooftog, maar jy hoop hulle kry Nou bring dieselfde akteurs uitge­werk. Pieter is ’n man van uitstek onsuksesvol sal wees in bie­tjie vinnig verby die gehoor ge- die geld voordat die horlosie nog ’n komedie na die verhoog detail en het al in sy relatiewe alles wat hulle pak. Of dalk nie? vlieg (of hulle het nie alles gesnap 20h15 slaan. – Wayne Muller INK 11 Maart 2020 Bl. 19 Fliekfees ‘Skeef’ gee ’n stem aan die gehates

Skeef. Filmfees. Pulp Cinema Op Netwerk24 is die kommen­ Adnan Al Mouselli is ’n gay Neelsie. 12 Maart om 15:00. taar oor sy moord eweneens haat­ Siriese uitgewekene wat deur sy draend. Daar is ’n foto van hom familie gevra is om sy naam te Op Dinsdag 3 Maart vanjaar is in ’n rok. verander, iets wat hy weier om Adnaan Davids (30), ’n be­kende “Nogal oulik,” sê Bloudrom te doen. Hulle is skaam vir hom, fopdosser en lid van die LGBTQ­ van Staal sarkasties. Dan is daar en as sy seksualiteit in sy land op gemeenskap van Bokmakierie op ’n geskerts oor waarvoor LGBTQ die lappe moet kom, sal die lewe die Kaapse Vlakte, op die een of nou eintlik staan en dat ’n mens vir sy hele familie baie moeilik ander manier uit sy huis gelok. nie meer kan bybly nie. Een gemaak word. Hy het nog ’n bakkie kos saam met intekenaar vra gemaak onskuldig: Niemand sal met sy susters hom gevat. Sy verminkte lyk is in “Maar waarom is dit ’n haat mag trou nie. Sy gesig is weerloos ’n oop stuk veld gevind. Homofobe misdaad (sic)?” terwyl hy daaroor praat. het hom amper 30 keer met ’n skêr Een persoon spreek sy simpatie Cher Petersen is ’n transvrou en in die gesig, nek en kop gesteek. uit, die res fokus op onbenullig­ daar word tonele met haar gewys ’n Stok is in sy anus gedruk. hede. ’n Mens wonder tog (en dit is waar sy en die Schwarp rustig deur Toe hulle op sy bebloede lig­ ’n retoriese vraag) wat dit van ons die boomryke lanings van Stellen­ gaam afkom, was sy mond oop. moderne samelewing sê? bosch stap. Moenie gekierang Hy het langs ’n matras gelê met Daar is mense wat sê die mowwe word nie. Hoewel haar pa haar die bakkie kos langs hom. ’n Mens moet nou ophou kla; hulle het ondersteun, was die reis tot nou wonder amper onwillekeurig wat dit nog nooit beter gehad nie. toe nié ’n maklike een nie. Sy het in daardie bakkie was. ’n Tamatie­ Gaan vra gerus vir die familie een aand in ’n motor weggekruip toebroodjie? Miskien ’n bietjie van Davids hoe goed dit nou met toe sy hoor hoe mans onder oorskiet-brijani? hulle gaan; ook die vele families en mekaar praat oor hoe hulle haar Davids was skeef, en hoewel vriende van swart lesbiërs wat ver­ gaan slaan. hy ’n beminde inwoner van dié krag en vermoor word. Daarom is Dit is maar ’n paar van die brose buurt was, was daar wel mense dit belangrik dat rolprente, toneel­ mense wat gesels oor hoe hulle wat hom as ’n moffie en poefter stukke, kortfilms en dokumentêre diskriminasie teen hulle verwerk uitgeskel het. Hy sal nooit weer programme soos Skeef vervaardig het, en die pad vorentoe. ’n mooi rok kan aantrek of die word. In hierdie program vra die Dié dokumentêr werk goed kos in daardie bakkie eet nie, jong omroeper en TV-aanbieder omdat dit nie van enigiemand want hy is vermoor met ’n skêr en Renaldo Schwarp verskeie mense slag­offers maak nie. Inteendeel, ’n stok en eenkant langs ’n verlate uit oor hulle queer identiteit. hulle kry ’n stem wat ander nie matras gelos. Sommige vertel hoe hulle as beskore is nie. Wat het Davids aan sy moorde­ kind reeds geweet het hulle is hy jare in die kas was, onder meer se weermagjare die rolprent Soos Adnaan Davids, wat soos naars gedoen? Niks nie. Die blote anders en hoe hulle die pad na die omdat sy pa ’n pastoor was. Kanarie gegrond is. Die sanger ’n stukkende lappop eenkant feit dat hy anders was en dit wou grootmenswêreld suutjies moes Daar is ’n onderhoud met Joe Foster gesels oor hoe hy gegooi is. Met sy kosblik in ’n ver­ uitleef, het tot sy dood gelei. navigeer. Marc Lottering vertel hoe Charl-Johan Lingenfelder, op wie met godsdiens gewroeg het. late veldjie. – Herman Lategan

Word deel van ons wêreldwye Alumni-Netwerk

Bou Bande Bou kontakte deur die US se wêreldwye gemeenskap. Spoor klasgenote op en deel jou herinneringe, kyk wat hulle tot dusver gedoen het en bly in aanraking.

Ploeg Terug Stel bekend, mentor, neem in diens en bied werkservaring aan studente in hulle nale jaar en mede-Maties.

Brei Uit Vergroot jou professionele netwerk, ontmoet invloedryke Alumni-betrekkinge mense en bevorder jou loopbaan. verbind die verlede, Registreer in minder as twee minute deur hede en toekoms. jou bestaande LinkedIn- of Facebook- profiel of e-posrekening te gebruik. www.matiesconnect.com CONNECT Bl. 20 11 Maart 2020 INK JHB/A 10032545JB/

AL DIE WERKVERRIGTING MEER KRAGTIGE 1.8-LITER-ENJINS DWARSDEUR DIE HELE REEKS.

AL DIE WAARDE

STYL, VEILIGHEID EN SPASIE TEEN ’N BEKOSTIGBARE PRYS. AL DIE INNOVASIE

REËN-SENSITIEWE RUITVEËRS, SNELHEIDSBEHEER, AANSKAKEL KNOPPIE, INTELLIGENTE TOEGANGSBEHEER.

MODEL VERTOON: Corolla Quest 1.8 Exclusive Handrat

BESPREEK VANDAG NOG ’N TOETSRIT BY WWW.TOYOTA.CO.ZA