Stanisław MAZUŚ

Stanisław MAZUŚ WITH THE PALETTE IN LIFE

rodził się w 1940 r. w Lublinie. W latach 1961-1967 e was born in Lublin in 1940. Between odbył studia na Wydziale Malarstwa Akademii Sztuk 1961-1967, he studied at the Faculty of Painting of the UPięknych w Warszawie, zakończone dyplomem HAcademy of Fine Arts in Warsaw and completed Diplo- w pracowni prof. Eugeniusza Eibischa. Dwukrotny stypendysta ma in the studio of Eugeniusz Eibisch. He got Art Scholarship of Ministerstwa Kultury i Sztuki. the Ministry of Culture and Art twice. Od 1967 roku brał udział w międzynarodowych, ogólnopol- From 1967 he has participated in open airs, exhibi- skich i okręgowych plenerach, wystawach, konkursach. Zor- tions, international, all-Polish and regional competitions. He ganizował ponad 200 wystaw indywidualnych w kraju, m.in.: has held over 200 solo exhibitions in Poland, among others, w Lublinie, Krakowie, Olsztynie, Rzeszowie, Wałbrzychu, Płocku, in Lublin, Kraków, Olsztyn, Rzeszów, Wałbrzych, Płock, Koło- Z PALETĄ PRZEZ ŻYCIE Kołobrzegu, Pile, Zielonej Górze, Ustce, Poznaniu, Miechowie, Ol- brzeg, Piła, Zielona Góra, Ustka, Poznań, Miechów, Olkusz, kuszu. Nowym Targu, Włocławku, Kętrzynie, Gliwicach, Kaliszu, Nowy Targ, Włocławek, Kętrzyn, Gliwice, Kalisz, Tychy. Ka- Tychach, Katowicach, Puławach, Częstochowie, Warszawie, towice, Puławy, Częstochowa, Warszawa, Sopot, Tarnów, Sopocie, Tarnowie, Nowym Sączu, Bielsku-Białej, Białymstoku, Nowy Sącz, Bielsko-Biała, Białystok, Opole, Łomża, Suwał- Opolu, Łomży, Suwałkach, Gorzowie Wielkopolskim, Bydgoszczy, ki, Gorzów Wielkopolski, Bydgoszcz, Wrocław, Busko Zdrój, Wrocławiu, Busku Zdroju, Kielcach, Białej Podlaskiej, Łodzi oraz w Kielce, Biała Podlaska, Łodź and Cieszyn and also abroad: Cieszynie, a także za granicą: w Sofii, Pradze, Sztokholmie, Wied- in Sofia, Prague, Stockholm, Vienna, Komarno, Aix-les-Bains, Mi- niu, Komarnie, Aix-les-Bains, Mediolanie, Nowym Jorku, Waszyng- lan, New York, Washington and Bratislava. tonie i Bratysławie. He took part in presentations of Polish art abroad, among

Brał udział w prezentacjach sztuki polskiej za granicą, m.in w others, in Miskolc, Madrid, Moscow, Ostrava, Budapest, Sofia, MAZUŚ Miszkolcu, Madrycie, Moskwie, Ostrawie, Budapeszcie, Sofii, Za- Zagori, Karlovy Vary, Paris, Bayreuth, Ulan Bator, Barcelona, Bra- gorie, Karlowych Warach, Paryżu, Bayreuth, Ułan Bator, Barcelo- tislava, Prague, Athens, Berlin, Beuningen. nie, Bratysławie, Pradze, Atenach, Berlinie, Beuningen. His works are in collections of state institutions, museums, Z PALETĄ PRZEZ ŻYCIE Jego prace znajdują się w zbiorach instytucji państwowych, private collections in Poland and abroad, among others in the w muzeach, kolekcjach prywatnych w kraju i za granicą, m.in w Uffizi gallery in Florence. Galerii Uffizi we Florencji. He has won many major awards and honours. Jest laureatem wielu znaczących nagród i wyróżnień. Stanisław WITH THE PALETTE IN LIFE

Sponsor muzeum

ISBN 978 – 83 – 62193 – 08 – 0 Stanisław MAZUŚ Z PALETĄ PRZEZ ŻYCIE WITH THE PALETTE IN LIFE

Tychy 2010 Muzeum Miejskie w Tychach 43-100 Tychy, ul. Katowicka 9 [email protected] www.muzeummiejskie.tychy.pl

Galeria Kukuczka Bożena i Jan Kukuczka 43-474 Koniaków 439 [email protected]

TYCHY DOBRE MIEJSCE dla kultury

Publikacja wydana dzięki specjalnej dotacji TYCHY DOBRE MIEJSCE Urzędu Miasta Tychy dla kultury

oraz przy pomocy finansowej

Urzędu Miasta Mikołów

Katowickiej Specjalnej Strefy Ekonomicznej

Kancelarii Radców Prawnych Koza-Nessman-Tajak-Mura spółka partnerska 40-077 Katowice, ul. Matejki 2 www.kntm.pl Stanisław Mazuś Z paletą przez życie

Wystawa pod patronatem honorowym Prezydenta Miasta Tychy Andrzeja Dziuby

przygotowana w Muzeum Miejskim w Tychach z okazji 70-tej rocznicy urodzin Artysty

Jagoda Adamus

Ahasverus Ahasverus Wieczny Tułacz the Eternal Wanderer

Był ranek, gdy zaczął wędrówkę w góry, gdzie wszystko It was an early morning when he began his travel to the spoczywało jeszcze otulone w nieokreśloną mgłę, mountains, where everything rested still wrapped in the niebieskoszarą mgiełkę, tak jakby to był wieczór. Czyżby tam indeterminate haze, blue-grey mist, as if it were night. zawsze był wieczór? Nie wiedział, nie wiedział nic o tej górze, Was there always an evening? He did not know, he did not o nieznanych szczytach, równie zagadkowych i zamglonych know anything about that mountain, the unknown tops, misty teraz, gdy znajdował się wśród nich, jak i wtedy, gdy patrzył na and puzzling now when he was among them and then, when nie z oddali. Miałże wejść w tę mgłę, aby uzyskać jasność? he looked at them from afar. Was he to enter into this fog to Aby poznać prawdę o sobie samym i swym losie? O swoim gain the brightness? To know the truth about himself and his ostatecznym losie? O losie ludzkim? destiny? About his final fate? The fate of a human being?

Pär Lagerkvist: Ziemia Święta Par Lagerkvist:The Holy Land Autoportret - Ahasverus, 2002 jeden z pierwszych dni stycznia dawno mi- n one of the first days of January long, long nionego już roku, w dzień zimny, pochmur- ago, on a cold day as well as cloudy, bluish Wny, sinawy i wilgotny, objuczeni bagażami nie Oand humid, burdened with luggage not com- dla wszystkich podróżnych powszednimi, stanęliśmy mon for all passengers, we stood on jagged slabs of na postrzępionych płytach dworca w Sanoku. Za nami the pavement at the railway station in Sanok. Behind została zapora w Solinie, rozciągłe przestrzenie pokryte us we left the dam in Solina, vast spaces covered śniegiem, ścieżki wydeptane codziennymi sprawami with snow, paths treaded out by everyday human af- ludzkimi i posypany popiołem chodnik, kończący się fairs and an ashy pavement which ended at the steps przy schodkach prowadzących do lokalnej restauracji. leading to the local restaurant. We had over one hour Mieliśmy ponad godzinę do odjazdu pociągu – ponad to the train departure – more than one hour of waiting, godzinę czekania, wplecioną w czas jednej z najbar- woven in a time of one of my most memorable trips. dziej pamiętnych moich podróży. Stach was not very talkative on that day, but his Stach nie był tego dnia rozmowny, ale Jego eyes were meaningful enough. His thoughts, all the oczy mówiły wystarczająco wymownie. Jego my- cells of the body, every tremor of the body remember- śli, wszystkie komórki ciała, każde drgnienie organi- ing evenings in Solina marked by a kind of rite of frat- zmu pamiętające ostatnie solińskie wieczory nazna- ernizing with the natives, desperately headed to only czone swoistym rytuałem bratania się z tubylcami, one way – towards the bar near the station. There was desperacko orientowały się w jedną tylko stronę – some time left, it was chilly, the bundles were heavy w stronę przydworcowego baru. Był naddatek cza- and his anxious look, tormented by an addiction. We su, był ziąb, były ciężkie toboły i było niespokojne, entered the hideous bleak room where, on the tables umęczone dyktatem nałogu spojrzenie. Weszliśmy covered with yellowed oilcloth, she ruled absolute – do odrażająco ponurego pomieszczenia, gdzie, nad demonstrative in form and language, Queen Barmaid. stołami przykrytymi pożółkłą ceratą, rządy absolut- The menu, according to the needs of the station’s ne sprawowała, wylewna w kształtach i w języku, bar, offered all what at the times of communism the Królowa Barmanka. Menu, stosownie do potrzeb passenger could have expected while travelling. There przydworcowego lokalu, oferowało wszystko to, was a stew (bigos), tripe, black pudding and baked czego w czasach komuny oczekiwać mógł prze- beans. Additionally – bread, mustard and jam. I was jezdny podróżny. Był bigos, były flaczki, kaszanka satisfied with the tea pouring out from the glass with a i fasolka po bretońsku. Do tego – chleb, musztarda plastic handle. Stach did not want any tea. Moved by i dżem. Zadowoliłam się herbatą, wylewającą się ze the paid boon from the hands of the queen of table szklanki z plastikowym uchwytem. Stach herbaty nie oilcloth, with pious attention, he carried his elixir of tem- chciał. Poruszony zapłaconym dobrodziejstwem do- porary relief, given to him as ambrosia from the gods. znanym z rąk Królowej obrusów z ceraty, z nabożnym We sat at the table with unstable legs enjoying the skupieniem, na plastikowej, niebieskiej tacy niósł swój moment, in which there is nowhere to hurry. My tea eliksir chwilowej ulgi jak ambrozję daną mu od bogów. was sticky-sweet. Stach’s ambrosia – bitter and tart. Usiedliśmy przy stoliku o niestabilnych nogach, In the corner of the bar’s stench, decorated with the oddając się chwili, która nigdzie się nie spieszyła. remnants of New Year’s Eve, he spoke of his paintings Moja herbata była lepka od cukru. Ambrozja Sta- and Nature, about great and not important masters, cha – gorzka i cierpka. W kącie barowego zadu- uncontrollable passions and temptations which ruin chu, udekorowanym resztkami sylwestrowego zło- the life and the battlefields, on which he – an indomi- ta, Stach mówił o swoich obrazach i o Naturze, table celebrant of beauty and a passive slave of his o wielkich i o małych mistrzach, o nieposkromionych weaknesses – would have to, would really have to namiętnościach i o pokusach rujnujących życie, o stick a flag of victory one day. A salutary sip of am- polach bitwy, na których on – niepokonany celebrant brosia started to heal – he spoke slowly while looking piękna i bezwolny niewolnik słabości – musiał, zapraw- at his already empty glass and a traveller’s backpack. dę musiał kiedyś wbić chorągiew zwycięstwa. Ukojony Stach, since I remember, has always been on zbawiennym łykiem ambrozji – mówił powoli, zszywa- the road, always on a journey; has gone on a pil- jąc spojrzeniem swoją pustą już szklankę i podróżny grimage from place to place, making all places plecak. his own places, never having only one for himself. Stach, odkąd go pamiętam, był zawsze w dro- A semi–household member, a half-guest of each dze, zawsze w podróży; pielgrzymował z miejsca experienced reality, he identified his presence in the

7 do miejsca, wszystkie miejsca czyniąc własnymi world with a travelling possibility of life. The hand lug- i nigdzie nie mając miejsca jedynego. Na wpół do- gage for paints and brushes, the smallest possible mownik, na wpół gość każdej z doświadczanych rze- folding chairs and a portable easel with three thin legs czywistości, utożsamiał swoją obecność w świecie z were enough to make the attributes of his existence. wędrowną możliwością życia, podręczną walizeczkę The key to any space, into which he entered, was a na farby i pędzle, najmniejsze z możliwych krzeseł passenger’s ticket punched by a train conductor of składanych i przenośną sztalugę o trzech chudych the PKP (the Polish State Railways); an invitation to nogach czyniąc wystarczającymi atrybutami swojego explore each world – the beauty of any views of these, istnienia. Kluczem do każdej przestrzeni, w jaką wcho- what was plait in a tissue of reality given to a man to dził, był bilet podróżny dziurkowany przez kolejarza see and think. PKP; zaproszeniem do eksploracji każdego świata – Stanisław Mazuś – the Eternal Wanderer with a piękno wszelkich odsłon tego, co wplatało się w tkan- grey beard of experience and eyes full of humility, kę rzeczywistości danej człowiekowi do widzenia i do specific Oedipus banished from his homeland known myślenia. only to gods, Silesian Prometheus chained to his lim- Stanisław Mazuś – Wieczny Tułacz o siwej brodzie its but free from the tyranny of the standard dictated doświadczenia i o oczach pełnych pokory, swoisty by the arrogance and lack of understanding – Nature Edyp wygnany z ojczyzny znanej jedynie bogom, Pro- has been made a personal home by him, a teacher meteusz śląski skuty swoimi ograniczeniami, ale wolny of the truth to acquire, the source of all lights, a ha- od tyrani norm dyktowanych przez butę i brak rozumie- ven during his wanderings and the structure of cogni- nia – Naturę uczynił osobistym domem, nauczycielką tion. Once, wearing gloves and a cap on his head, prawd do przyswojenia, źródłem wszelkiego światła, once, in a flannel shirt with a tucked sleeve, in win- przystanią w błądzeniu i osnową poznania. Raz w rę- ter and autumn, spring and summer – he walked to kawiczkach i w czapce na głowie, raz we flanelowej the open air marking his footprints in the snow, on koszuli z podwiniętym rękawem, zimą i jesienią, wiosną the wet ground, on the heat – dried paths, mead- i latem – szedł do Niej już o świcie, ślad swój znacząc ows abounding in grass, bunches of wild flowers and na śniegu, na rozmokłej ziemi, na ścieżkach wysuszo- herbs. Written in a narrow line between the sky and nych upałem, na łąkach obfitych w trawy, pęki dzi- earth, on white canvas or greyish cardboards covered kich kwiatów i ziela. Wpisany w wąską linię wykreśloną with the simplest ground colour, with humility and pa- pomiędzy niebem a ziemią, na białych płótnach lub tience of a monk devoted to the appointment – for szarawych tekturkach pokrytych najprostszym grun- many years he has penetrated the secrets of the phe- tem, z pokorą i cierpliwością oddanego powołaniu nomena of the visible world, looking at great and small mnicha, od dziesiątków już lat penetruje tajniki feno- things, in rich colours and modest in ash grey, sub- menów widzialnego świata, patrząc na rzeczy wielkie lime in supernatural phenomena and stunted in their i małe, dworskie w kolorach i zgrzebne w popielco- rough inconspicuousness, everywhere finding a sign, wej szarości, podniosłe w nadnaturalnych zjawiskach a reason, an argument to retain his own attention. i skarlałe w swojej szorstkiej niepozorności, wszędzie Seasons of the year, dawns inflected by all pos- znajdując znak, powód, argument do zatrzymania sible chromatic and luminous cases, temperatures of uwagi własnej. noons, sunsets and nights, colours of any transforma- Pory roku, świty odmieniane przez wszystkie moż- tions of Nature drenched with all colours of the sun, the liwe chromatyczne i luministyczne przypadki, tempe- darkness of storms, silence of milky fog, cold snow or ratury południa, zmierzchów i nocy, barwy wszelkich bastes of rain has become frequent motifs in the art of przeistoczeń Natury zlane ze światłami wszystkich Stanisław Mazuś – these motifs which in the concept of kolorów słońca, ciemnościami burz, mleczną ciszą Bruno Schultz were “the images of the decisive impor- mgieł, zimnem śniegów czy fastrygami deszczy sta- tance to us”; “around which crystallizes the meaning of ły się toposami obrazów Stanisława Mazusia – tymi the world to us.” “Such images” – wrote the author of motywami, które w pojęciu Brunona Schulza znalazły Xsięga bałwochwalcza (Idolatry Book) are the program, się na poziomie obrazów o „rozstrzygającym dla nas they decree the principle of the spirit, given to us early znaczeniu”; obrazów, „dookoła których krystalizuje się as a form of hunches and half-conscious experience. dla nas sens świata”. „Takie obrazy – pisał autor Xięgi It seems to me that the rest of our lives is spent on bałwochwalczej – stanowią program, statuują kapitał interpretation of these images, breaking them across ducha, dany nam bardzo wcześnie w formie przeczuć the content that we acquire and carry them through

8 i na wpół świadomych doznań. Zdaje mi się, że cała the whole range of intellect. These early images de- reszta życia upływa nam na tym, by zinterpretować limit artists’ creative work. Their work is a deduction of te wyglądy, przełamać je w całej treści, którą zdoby- ready assumptions. Later, they do not discover any- wamy, przeprowadzić przez całą rozpiętość intelek- thing new, only learn more and understand better the tu, na jaką nas stać. Te wczesne obrazy wyznaczają secret entrusted at the outset, and their work is a con- artystom granice ich twórczości. Twórczość ich jest stant exegesis, a commentary on this verse, which dedukcją gotowych założeń. Nie odkrywają już potem was given to them. But art does nor reveal this secret nic nowego, uczą się tylko coraz lepiej rozumieć se- to the end. It remains inextricable.” kret powierzony nam na wstępie i twórczość ich jest The verse, given to Mazuś to read, refers to simple nieustanną egzegezą, komentarzem do tego jednego characters. It is composed of people he met during wersetu, który im był zadany. Zresztą sztuka nie roz- his creative wanderings – people emerged in many wiązuje tego sekretu do końca. Pozostaje on nieroz- ways in the life of their portraitist, characters giving wikłany.” their own colours of unique personalities, both to the Werset dany Mazusiowi do czytania odwołu- painter himself as well as on the palette of the mas- je się do prostych figur. Tworzą go ludzie spotka- ter. Lost in their own thoughts, sometimes focused on ni na drodze twórczych wędrówek Malarza – ludzie some object visible only to them, frozen in ceremo- w wieloraki sposób zaistniali w życiu ich Portrecisty i nial poses or moved by a conversation, the content rzucający koloryt własnych, niepowtarzalnych osobo- of which we can only guess – they feel at home in wości zarówno na samą postać, jak i na paletę Mistrza. Stanisław Mazuś’s images with the lyricism captured in Zatopieni we własnych myślach, czasami skupieni na the blink of time – in the areas of subtle colours, sub- jakimś obiekcie widocznym jedynie dla nich samych, lime lights, textures not always subordinated to gravity. zastygli w uroczystych pozach albo poruszeni rozmo- Melancholic, sad a little, joyful or serious here – no less wą, treści której możemy się jedynie domyślać – roz- real than in the worlds, in which they once existed, no gościli się w obrazach Stanisława Mazusia z całą swo- less present than in areas, in which they continue their ją uchwyconą w mgnieniu chwili nastrojowością, której existence; alive – both those who are still alive, and tu – w przestrzeniach subtelnych barw, wysublimowa- those who no longer exist in the real mundane world. nych świateł, faktur nie zawsze podległych dyktatowi The space – the nature of which the characters of grawitacji – nie dotyka upływający czas. Melancholijni, Mazuś’s stories experienced – has not always taken trochę smutni, radośni albo poważni trwają tutaj – nie an autonomous significance in Painter’s paintings. mniej prawdziwi niż w światach, w jakich istnieli kiedyś; Barely scratched, lightly sketched in the areas of por- nie mniej obecni niż w przestrzeniach, w których kon- trait’s narrations, acting as the background only, more tynuują obecnie istnienie; żywi – zarówno ci, którym or less significant to the characters themselves. It has dane jest jeszcze żyć, jak i ci, których poza obrazem, found a special place in the frames for strictly land- w realnym, doczesnym świecie już nie ma. scape painting. Przestrzeń, której charakteru bohaterowie Ma- Stanisław Mazuś – the Eternal Wanderer tramping zusiowych opowieści doświadczali, nie zawsze Polish roads from the sea to the Tatra Mountains, from w obrazach Malarza nabierała samoistnego znacze- the Oder to the Bug – has always travelled roads of an- nia. Ledwie zarysowana, naszkicowana lekką ręką, w cient themes – the sky and earth, horizon and roads, obszarach portretowych narracji pełniąc rolę jedynie all the elements and seasons, night and day making tła, bardziej lub mniej znaczącego dla samych posta- partners of his own dialogues with Nature. He looked ci, szczególne miejsce odnajdywała w kadrach stricte into the gaps between the pales of fences, looking pejzażowego obrazowania. for reasons for the joy of flowers; he watched furtively Stanisław Mazuś – Wieczny Tułacz, przemierzają- metamorphoses of the changing nature of clouds – cy polskie ziemie – od morza do Tatr, od Odry po once getting dense, once diluted with blue at dawn; Bug – wędrował zawsze drogami prastarych mo- he was watching the parades of the rainbow spread tywów – niebo i ziemię, horyzonty i drogi, wszyst- out over water; he supported the heroic struggle for kie żywioły i pory roku, noce i dnie czyniąc towa- survival of the trees against the winds; he overheard rzyszami dialogów własnych z Naturą. Zaglądał whispers of mists. Like the nerve of sensitivity of Fer- w szczeliny wdarte pomiędzy sztachety płotów, szu- dynand Ruszczyc, his own tissue of sensitivity was hit kając przyczyn radości kwiatów; podpatrywał meta- by the majestic power of the earth. Like the senses of morfozy zmiennej natury chmur – to gęstniejących, to Józef Chełmoński, his sensual structure was moved

9 znów rozcieńczanych błękitem o świcie; oglądał para- by stillness of autumn smoke, misty humidity of the dy tęczy rozpostarte ponad wodami; wspierał heroicz- air, melancholy of pale colours not awaken at dawn ne zmagania drzew o przetrwanie w walce z wiatrami; yet. Like Jan Stanisławski, he also felt attracted to ro- podsłuchiwał szepty mgieł. Podobnie jak o nerw wraż- mantic darkness captured shortly before the time of its liwości Ferdynanda Ruszczyca, tak i o tkankę Jego transformation condensed in the darkness; he was at- własnej czułości uderzała majestatyczna potęga ziemi. tracted to the magic of lights that will fade or will reach Tak jak na zmysły Józefa Chełmońskiego, tak i na jego their full luminous glow in a moment. strukturę zmysłową działała cisza dymów jesiennych, Mazuś’s eternal returns to study the sky may indi- mgielna wilgotność powietrza, melancholia bladych cate that he himself, for a long time, had seemed to barw nie rozbudzonych jeszcze o świcie. Tak jak Jan realize that the power of the source energy of all land- Stanisławski i on lgnął do stimmungowych mroków scapes was in the upper zone of the universe – in its uchwyconych tuż przed czasem ich przeistoczenia w nuances of colour, the vibrations of the atmosphere, skondensowane ciemności; ulegał magii świateł, które in the theatre of clouds, glowing lights and condensa- za chwilę albo zgasną, albo osiągną świetlistą pełnię tion of the air. From this energy drew juices His earli- swojego blasku. est meadows drenched by rain, sun-bathed cornfields Wieczne powroty Mazusia do studiów nieba and fields stretching far away – to the line of the ho- mogą wskazywać na to, że i on sam, od dość daw- rizon strung with the screens of woods and shrubs, na, zdawać musiał sobie sprawę z tego, że energia individual trees, sometimes houses belonging to the wszystkich pejzaży źródło swojej mocy miała w gór- villages or small towns. nej strefie universum – w jej barwnych niuansach, The narrow slot, drawn between the sky and earth w drganiach atmosfery, w teatrze chmur, w jarze- – in his paintings always gently inserted in the parabo- niach światła i w zagęszczeniach powietrza. Z energii las and curvatures of a soft drawing, sometimes ob- tej czerpały soki już najwcześniejsze Jego łąki oblane scured by a veil of delicate sfumato, transparent gauze deszczem, łany zbóż skąpane w słońcu i pola ciągną- of warm air, morning moisture of spring awakening – is ce się w głąb – aż do linii horyzontu, na którą nanizano a particularly expressive carrier. It is here, where all the parawany zagajników i krzewów, pojedyncze drzewa, melancholy of the landscape and the human yearn- czasami domy należące do wiosek albo niewielkich ing for the infinite have been located. It is here, where miast. probably runs the main artery of moods and mean- Wąska szczelina, wrysowana pomiędzy niebo a ings, it seems to concentrate all the nostalgia, hope, ziemię – w obrazach Mazusia zawsze łagodnie wpisa- subtle joy, sometimes sorrows dressed in the garb of na w parabole i krzywizny miękkiego rysunku, czasami various qualities and colours. It may seem that the line przesłonięta woalem delikatnego sfumato, przezroczy- of the horizon could be just a district of the universe stą gazą ciepłego powietrza, poranną wilgocią wio- where, by ceasing any motion, the great mystery plays sennego przebudzenia – jest szczególnie nośna wyra- of Cosmos were to be born, where performances of zowo. To w niej została zlokalizowana cała melancholia supernatural powers of Nature could prepare for the cli- krajobrazu i ludzka tęsknota za nieskończonością. To max, where – on the canvas of big or barely noticeable przez nią zdaje się przebiegać główna arteria nastrojów changes – might be located something, what appeared i znaczeń; to w niej wydają się koncentrować wszelkie to people as the absolute stability in the world of im- nostalgie, nadzieje, subtelne radości, czasami smutki permanence. ubrane w szaty najróżniejszych walorów i barw. Może An invariability, though dynamic in its own way, be- się wydawać, że to właśnie ona mogła być tym rewi- ing a property not of the space, but of a fragile mat- rem universum, gdzie z zatrzymania wszelkiego ruchu ter, the subject to changes, in Mazuś’ paintings it has rodzić się miały wielkie misteria kosmosu, gdzie do become a part of things seemingly dead – beings kulminacyjnego wystąpienia przygotowywać się mógł created by transformations of Nature or as a result spektakl nadnaturalnych potęg Natury, gdzie – na of practically oriented human activities. Scenes from kanwie wielkich czy ledwo zauważalnych przemian – lives of the forms never objectively inanimate or im- mogło siedzibę swoją zlokalizować coś, co od tysięcy ages of things no longer holding the documents of liv- lat jawiło się ludziom jako absolutna trwałość w świecie ing organisms – settled in small intimate performances nietrwałości. – found a particular place in the field of painting con- Pewna niezmienność, choć na swój sposób dy- siderations of this Franciscan from Tychy who seemed namiczna, będąca własnością nie kosmosu, ale not so much to preach to the Friars Minor, but to listen

10 kruchej, podlegającej przemianom materii, w obra- to what these insignificants beings have to say. zach Stanisława Mazusia stała się udziałem rzeczy Russet nuts pressed into a transparent bag and z pozoru martwych – bytów stworzonych na drodze being in conversation with their own reflection diffused przeistoczeń Natury albo w wyniku praktycznie zo- on the surface of an empty table, onions rustling their rientowanych działań człowieka. Utrwalone w małych, scales too loudly, upset that their onion concert was kameralnych przedstawieniach – sceny z życia form limited to the framework of a wooden crate, garlic with obiektywnie nigdy nieożywionych czy też obrazy rze- their dried stems and the bulbs glowing like pearls, dill czy nie legitymujących się już dokumentami żywych hanging their heads down like chickens, roosters and organizmów – znalazły szczególnie czułe miejsce w geese from the image of the Little Dutch and Flemish obszarze malarskich rozważań tego tyskiego francisz- Masters, a glass of water waiting for the thirsty – these kanina, który zdawał się nie tyle wygłaszać kazania do are the characters of the“ decisive importance”, the braci mniejszych, ile słuchać tego, co owe byty niepo- quintessence in which “crystallizes […] the meaning zorne mają do powiedzenia. of the world”, symbols given to think through the con- Rude orzechy wciśnięte w przezroczystą torbę templation of beauty contained in this quintessence i prowadzące dialog z własnym odbiciem rozlanym na – the beauty seen by these, to whom an active pres- blacie pustego stołu, cebule nazbyt głośno szelesz- ence in the world would never be associated with an czące łuskami, niezadowolone, że ich cebulowy kon- expansion of widely noted and commentated actions, cert ograniczono do ram drewnianej skrzyni, czosnek but with a careful contemplative participation in what z wysuszoną na patyk łodygą zakończoną główką ja- contributes to the space given to people to exist. śniejącą blaskiem perły, kopry wiszące głowami w dół Reflections of the beings and phenomena captured jak kury, koguty czy gęsi z obrazów Małych Mistrzów in the images of Stanisław Mazuś, due to not only the holenderskich czy flamandzkich, szklanka wody cze- prototypes of Beauty, but also a creative language of kająca na spragnionego – to znaki o „rozstrzygającym the stories about this beauty. They seem to participate znaczeniu”, kwintesencje, w których „krystalizuje się [...] in the universal sense, carried out in the field of themes, sens świata”, symbole dane do myślenia w drodze which Jan Białostocki included to the area of “frame- kontemplacji zawartego w kwintesencjach tych piękna work themes”. These themes – the specific dominants – piękna zobaczonego przez tego, dla którego aktyw- of an experimental world endowed with a specific na obecność w świecie nie wiązała się nigdy z eks- power to focus attention – bear a trace of the core of pansją powszechnie notowanego i komentowanego human existence. Their power over the human imagi- działania, ale z uważnym, kontemplatywnym udziałem nation, indestructible by time, is to activate a human w tym, co współtworzy przestrzeń daną ludziom do ist- mind and material gathered through the ages to delve nienia. a labyrinth of new interpretive possibilities. Extended Odbicia bytów i zjawisk zatrzymane w obrazach Sta- with new meanings, these themes are associated with nisława Mazusia, za sprawą nie tylko piękna własnego the essence of the original image, archetypes that de- pierwowzorów, ale także twórczego języka opowieści termine the reception of the human world. o tym pięknie, zdają się uczestniczyć w sensie uni- The fundamental groundwork of Stanisław Mazuś’s wersalnym, realizowanym w obszarze motywów, które painting experience was what he had seen personally, Jan Białostocki włączył w obręb „tematów ramowych”. observed directly, what he contemplated “clearly, in Tematy te, swoiste dominanty doświadczanego świa- rapture”. Though, he has never shunned the motives ta, obdarzone specyficzną władzą magnetyzowania that are known as beautiful, nor the themes whose uwagi, noszą na sobie ślad najistotniejszych akcentów beauty – by concentrating his own attention – he istnienia ludzkiego. Ich władza nad wyobraźnią czło- found himself, his art is not a simple presentation of wieka, niezniszczalna przez czas, uaktywniać ma ludz- nice to watch landscapes, still natures and portraits. ką myśl i w zgromadzonym przez wieki materiale drą- The canvases painted for decades – at the begin- żyć ma labirynty nowych możliwości interpretacyjnych. ning in the atmosphere of worship for various forms of Poszerzone o nowe znaczenia tematy te wiążą się z abstraction, which Mazuś has never yielded to, and istotą obrazów pierwotnych, archetypów, determinują- later, in the atmosphere of more or less applause for cych ludzki odbiór świata. each novelty, which he has never accepted – at any Stanisław Mazuś fundamentalną osnową swoje- stage of creative dialogues with the world, they broke go malarskiego doświadczenia czynił zawsze to, co no communication either with the direct human daily osobiście zobaczył, bezpośrednio zaobserwował, co life, nor with that, what connects everyday life with the

11 kontemplował „jasno, w zachwyceniu”. Jakkolwiek nie archaic level of thinking, the meanings of both primary stronił nigdy ani od motywów powszechnie uważanych and universal meanings, with the strength of the origi- za piękne, ani też od tematów, których piękno – kon- nal forms, the first images, these secrets entrusted to centracją własnej uwagi – znajdował sam, malarstwo artists “at the outset”. jego nie stanowi prostej prezentacji miłych oku pejza- By communing daily with secrets, Stanisław Mazuś ży, martwych natur czy portretów. Obrazy malowane – which may seem paradoxical to many – does not use na przestrzeni dziesiątków lat – na początku w klimacie a secret language, known only to the mind or imagina- kultu dla różnych form abstrakcji, któremu Mazuś nigdy tion of those, who are privy to the structural mechanism nie uległ, później zaś w atmosferze dłuższego lub krót- of the code. To him, basing on the components of the szego poklasku dla każdej nowości, której nigdy nie visible tissue of the world, even in the process of track- przyklasnął – na żadnym etapie twórczych dialogów ze ing secrets, it is equivalent to the necessity of choosing światem nie zrywały łączności ani z bezpośrednią co- such painterly instruments which are able to create an dziennością człowieka, ani też z tym, co codzienność artefact, in a way symmetrical to the original. Showing tę łączy z archaicznym poziomem myśleniem, z sen- the world, the painter uses, with conscious intention, sami pierwotnych i uniwersalnych zarazem znaczeń, a realistic form of the language syntax, allowing to de- z siłą praform, obrazów pierwszych, owych sekretów fine precisely the themes analysed by him. The way to powierzonych twórcom „na wstępie”. choose these and not other tools – a clear shape of Obcując na co dzień z sekretami, Stanisław Ma- things, texture and colour identifying the description of zuś – co niektórym może się wydawać paradoksal- items, convincing, suggesting the third dimension mod- ne – nie operuje językiem sekretnym, przemawiają- elling of chiaroscuro and a suggestive structure of illus- cym tylko do umysłu czy wyobraźni wtajemniczonych tration of a really existing space – allows to move rela- w mechanizm strukturalnego szyfru. Opieranie się na tively freely on the iconographic layers of all his images. elementach widzialnej tkanki świata nawet w proce- Giving the key to the mobility in areas of his own sie tropienia sekretów jest dla niego równoznaczne z work, the author focuses neither his, nor the viewers koniecznością wyboru takiego operowania instrumen- attention on the outer layer of the world he is talking tarium malarskim, które zdolne jest stworzyć artefakt, about – he invites to the journey deeper, not limited w pewien sposób symetryczny do pierwowzoru. Ob- to tracking down traces, the mimetic understood truth razując świat, Malarz ze świadomym zamysłem posłu- about the relevance. By a little stronger chromatic dis- guje się zatem składnią realistycznej formy językowej, sonance cut off from the consonance by a luminous pozwalającej na precyzyjną definicję przedmiotową tone, unexpected roughness of the texture changing analizowanych przez siebie motywów. Drogą wyboru the nature of porcelain smooth matter, Mazuś tears właśnie takich, a nie innych narzędzi – czytelny kształt down the boundaries of the orthodox conceived real- rzeczy, faktura i barwa pozwalające na identyfikację ity, allowing thoughts, ideas go beyond the framework przedmiotów opisu, przekonywająca, sugerująca trze- of the image. It is not actually an illusion of the reality ci wymiar modelacja światłocieniowa i sugestywna that is the energy of his presentation. It is not a show of struktura obrazowania realnie istniejącej przestrzeni – imitative skills to reproduce shapes known from every- umożliwiają stosunkowo swobodne poruszanie się po day experience that is a meaning of his simple intimate ikonograficznej warstwie wszystkich obrazów Mazusia. painting stories. Dając klucz do poruszania się w obszarach swo- “Never was the essence of great work – wrote ich utworów, Autor nie zatrzymuje jednak ani swojej, Hans-Georg Gadamer – an intention to support the ani widza uwagi na zewnętrznym płaszczu opowia- »nature« by presenting a full and accurate reflection danego świata – zaprasza do podróży głębszej, nie of it, the counter effect.” The image, based on even ograniczonej do tropienia śladów mimetycznie rozu- the most penetrating analysis of things and created mianej prawdy o rzeczowości. Drobnym wzmocnie- by using a very precise language of the descrip- niem dysonansu barwnego, wytraconą z konsonansu tion, in its deepest essence is not to be viewed as nutą brzmienia świetlnego, nieprzewidzianą chropo- a copy of the phenomena, but some consolidation of watością faktury zmieniającą charakter porcelanowo the extrasensory truth – a reality that goes beyond the gładkiej materii, Mazuś rozrywa granice ortodoksyjnie visible shapes and touches the things unseen. The pojmowanej realności, pozwalając myśli, wyobrażeniu strength of an artistic work is not determined by pre- wybiegać poza ramy obrazu. Nie iluzja rzeczywistości senting what is specific in phenomena and things, but stanowi bowiem o energii jego przedstawień. Nie po- the generality of the experience captured in a pen-

12 pis imitacyjnym kunsztem reprodukowania kształtów etrated fact, the correspondence of its transient form znanych z codziennego doświadczenia statuuje sens with Transcendence. jego prostych, kameralnych opowieści malarskich. Stanisław Mazuś, penetrating for years what is spe- „Nigdy istotą wielkiego dzieła – pisał Hans-Georg cific in phenomena, in the next successive versions of Gadamer – nie była intencja, by wesprzeć »naturę« themes painted on canvas, does not seem to miss dając jej pełne i wierne odbicie, konterfekt.” Obraz, either the level of universality nor the collision of the oparty nawet na najbardziej przenikliwej analizie rzeczy material level of things with their transcendental dimen- i powstały przy użyciu bardzo precyzyjnego języka opi- sion. The sensual experience of the beauty of ethereal su, w najgłębszej swojej istocie nie ma być kopią oglą- phenomena, fleeting bursts of lights, barely percepti- danych zjawisk, ale pewnym utrwaleniem pozazmy- ble movement of the air as the objects of visual pen- słowej prawdy – tej rzeczywistości, która, wykraczając etration and parallel transposing of these experiences poza widzialne kształty, dotyka rzeczy niewidzialnych. into tasteful harmony of colours, nuances of chiaro- O sile utworu artystycznego decydować ma bowiem scuro, carefully blended textures and lines – all those nie zależność przedstawienia od tego, co szczególne allowed the painter to suggest that what, as inconceiv- w zjawiskach i rzeczach, ale uniwersalność uchwyco- able, can not be accurately presented. Mazuś makes na w doświadczeniu penetrowanej rzeczywistości, ko- the sign above the limits of both information and the respondencja jej formy przemijalnej z transcendencją. usual satisfaction of senses. By the subtlety of a dia- Stanisław Mazuś, penetrując latami to, co szcze- logue between chiaroscuro, morbidezza, disegno gólne w zjawiskach, w kolejnych, następujących po and colore, every subject of his attention he makes sobie odsłonach motywów utrwalanych na płótnach, a phenomenon bearing in the resonance of human nie wydaje się rozmijać ani z poziomem uniwersalno- existence, a signal involved in everlasting values. The ści, ani też ze zderzeniami materialnego szczebla rze- subjects of this attention do not seem to belong to the czy z ich wymiarem transcendentnym. Zmysłowo do- area of ordinary things and events, but – as said Hein- świadczalne piękno zwiewnych fenomenów, przelotne rich Rombach – to the “sources of speaking being”. pulsacje świateł, ledwo dostrzegalne ruchy powietrza According to Gaston Bachelard, any object of the czynione przedmiotami wizualnej penetracji oraz rów- world is capable of speaking, every phenomenon and noległe transponowanie doświadczeń tych na język dream if these objects could “find an appropriate mat- wysmakowanej harmonii barwnej, niuansów światło- ter for themselves, the material element, which gave cienia, ostrożnie komponowanej gry faktur i linii pozwo- [them] their own substance, principle, specific poetics” liły Malarzowi zasugerować to, co jako niewyobrażalne and a miraculous garment. For Stanisław Mazuś, ever nie daje się z natury swojej precyzyjnie przedstawić. since the creation of his earliest images were changing Każdą wygrywaną przez siebie przestrzeń i każdy seasons, metamorphoses of the elements, all plants element tej przestrzeni Stanisław Mazuś czyni zna- and birds, atmospheric phenomena, earth shapes, kiem, przekraczającym granice zarówno informacji, jak wind-blown sounds, objects of human everyday life, i zwykłej satysfakcji zmysłów. Subtelnością prowa- glow in the eyes of humans, light entangled in the hair. dzenia dialogu pomiędzy chiaroscuro, morbidezza, The knowledge learned from observation of the disegno i colore każdy przedmiot swojej uwagi czyni mystery of lights spilled on all objects, learning gained fenomenem noszącym w sobie rezonans ludzkiego through focused attention on the ceremonies of col- istnienia, sygnałem, uczestniczącym w wartościach ours involved in their own rhythm, chromatic metamor- nieprzemijających. Nie do obszaru zwykłych rzeczy i phoses, observations based on tracking reflections zjawisk zdają się przedmioty uwagi tej należeć, ale – disconnecting from their sources and the experience jakby powiedział Heinrich Rombach – do „źródeł mó- gained from the analysis of shadows questioning wiącego bytu”. the identity of all things – they cemented his belief of Według Gastona Bachelarda rzeczą zdolną do living presence of something miraculous in all phe- mówienia mógł być każdy przedmiot świata, każde nomena and all the creations of Nature. This belief zjawisko i marzenie, o ile media te zdołają „znaleźć implied another axiom – a kind of faith in the possibility stosowną dla siebie materię, element materialny, któ- of direct human participation in the miracle. No less ry by [im] nadał własną substancję, zasadę, specy- than Bruno Schultz and Jerzy Ficowski, a researcher ficzną poetykę” i szatę cudowności. Dla Stanisława of creativity of the author of Cinnamon Shops who Mazusia medium takim, już od czasu powstawa- defines the intuition of Schultz – Stanisław Mazuś, nia najwcześniejszych obrazów, były zmieniające się professing faith in wonders available not to everyone

13 pory roku, metamorfozy żywiołów, wszelkie organi- while he still seemed aware of the fact that only that zmy roślinne i ptaki, atmosferyczne zjawiska, kształty wonder could be true which essence stemmed from ziemi, dźwięki przenoszone przez wiatr, przedmio- the sources of universality. Not in creations of fanta- ty ludzkiej codzienności, blask w oczach człowieka sy, not in conceptually conceived compositions, but i światło wplątane we włosy. in Nature and the prose of everyday life, he found su- Wiedza wyniesiona z obserwacji misterium świa- pernatural extraordinariness of ordinariness. Led by a teł rozlewających się po materiach wszelkich ciał, creative idea, like an alchemist thinking of a starting nauka zdobyta poprzez uwagę skoncentrowaną material conversion – material prima to the philoso- na ceremoniach barw włączonych w ryt własnych, pher’s stone, almost daily, he looked for marvellous chromatycznych przeistoczeń, spostrzeżenia od- splendour of light and colour in a mixture of pigments notowane na podstawie śledzenia refleksów odłą- pulverized with oil on the palette. czających się od swoich źródeł oraz doświadczenia In his case, the fascination with aesthetic inno- wyniesione z analizy cieni podających w wątpli- vations were alien to him, the fascination which has wość tożsamość wszystkich rzeczy – ugruntowały caused extreme transformations both of pallets and w postawie Mazusia przekonanie o żywej obecno- creative attitudes of the contemporary. The lack of ści czegoś cudownego we wszystkich zjawiskach sensitivity to the fashionable novelty in his own attitude i wszelkich tworach Natury. Przeświadczenie to went together with fresh openness to the distinguish- implikowało zaś kolejny pewnik – swoistą wiarę ing marks that belong only to the directly experienced w możliwość bezpośredniego udziału człowieka components of World Seen. Images of these items w cudzie. Nie mniej niż Bruno Schulz oraz Jerzy Fi- collected at all stages of the journey undertaken in in- cowski badacz twórczości autora Sklepów cyna- ternal enormity – in the physical plane – not necessarily monowych definiujący intuicje Schulza – Stanisław large space, the painter combined them into synthetic, Mazuś, wyznając nie każdemu dostępną wiarę compact, internally coherent painterly narrations. The w cudowność, zdawał sobie jednocześnie sprawę z surface for actuation of the universal content of these faktu, że jedynie ten cud mógł być prawdziwy, którego narrations, Painter made not by imposing a collection istota wypływała ze źródeł powszechności. Nie w two- of metaphors and symbols, but by the discrete pres- rach fantazji, nie w koncepcyjnie obmyślanych kom- ence of signs, seemingly indifferent to the desire to pozycjach, ale w Naturze i w codziennej, zgrzebnej discover their skilfully camouflaged content. nieraz prozie codzienności odnajdywał on ponadna- According to Mircea Eliade, the meaning of objects, turalną niezwyczajność zwyczajnego. Wiedziony twór- events or gestures is often disclosed in their presenta- czą misją, niczym alchemik pochłonięty myślą zamiany tions, so they become significant, and by the impor- substancji wyjściowej – materia prima w filozoficzny ka- tance associated with them at the symbolic level, they mień, w mieszaninie pigmentów ucieranych na palecie participate in a mythic situation. Even when the story z olejem, niemal codziennie szukał cudowności blasku makes no mention of a specific myth, a presence of świetlno-barwnego. a mythical sense becomes a kind of update in secret Fascynacja nowinkami estetycznymi, która wca- and not always conscious way. Such implemented le nie jednostkowo dokonywała ekstremalnych form of activating mythical contents, Elide described przeistoczeń zarówno palet, jak i twórczych po- as “hidden” or “summarized”. Sometimes, as wrote staw współczesnych, Jemu samemu była zawsze the author of Treatise on the history of religion, “it is chronicznie obca. Brak czułości na modną nowość not about »myths« in a strict sense, but about rites w Jego postawie własnej szedł natomiast w parze or »signs«”. Like an appropriate »myth« refers to any z niezmiennie świeżą otwartością na wyróżniki, nale- standard event literally […], »a sign« suggests the żące jedynie do bezpośrednio doświadczanych ele- same event only by the fact that it is shown.” mentów świata widzianego. Obrazy tych elementów, Since the disclosure of mythical content some ob- zbierane na wszystkich etapach podróży realizowa- jects may be involved that are outside the relevant reli- nych po wewnętrznym ogromie – w planie fizycznym gious life, any ritual associated with these objects, and – niekoniecznie rozległych przestrzeni, Malarz wiązał each gesture endowed with a meaning may become w syntetyczne, zwarte, wewnętrznie spójne malarskie a means of inclusion of these factors in “mythical time” opowiadania. Płaszczyznę dla uobecnienia się uni- – the time allowing a representation of the original time, wersalnej treści tych opowiadań Malarz budował nie a model for all times. This time should not be under- w drodze gromadzenia narzucających się metafor czy stood merely as a period which has passed, but – as

14 symboli, ale dyskretną obecnością znaków, pozornie well as the period of the past – even as the present obojętnych na wolę odkrywania przez nie treści umie- time and the time that will come. What happened in jętnie zakamuflowanych. the past, due to the presence of the sign comes back, Według Mircea Eliade’go sens przedmiotów, zda- it may happen again. These that participate in this rite, rzeń czy gestów ujawnia się często w samym ich they cross , in a peculiar way, the threshold of historic pokazywaniu, dzięki któremu stają się one znaczą- time and the threshold of secular space. ce, a poprzez znaczenia, na poziomie symbolicznym Stanisław Mazuś – capellanus, celebrating daily z nimi wiązane, uczestniczą w sytuacji mitycznej. Na- rituals of including the historical time in the mythical wet wówczas, gdy w opowieści nie mówi się o kon- time, he points at a sign anchored in things, making it kretnych mitach, obecność sensu mitycznego staje a vector of his creative expression, a mythical media się niejako samoczynnie aktualizowana w sposób nie- message. When he begins his ministry exercised in jawny i nie zawsze świadomy. Tak realizowaną formę an open space of the world that surrounds him, and uaktywniania mitycznych treści Eliade określił terminem this one minimized to the size of space debris – usu- mitów „ukrytych” lub „streszczonych”. Nieraz, jak pisał ally all is already still in the shell of their everyday ap- autor Traktatu o historii religii, „nie chodzi o »mity« w pearance. He opens a suitcase with paints, spreads ścisłym tego słowa znaczeniu, ale o obrzędy lub »zna- an easel with three thin legs and rubs the surface of ki«”. „Podobnie jak właściwy »mit« przytacza dosłownie a white primed rectangular. He usually works without jakieś wzorcowe wydarzenie [...], tak »znak« nasuwa effort, without experiencing a burden of creative ro- na myśl to samo zdarzenie tylko dzięki temu, że się go mantic suffering, but he never knows what exactly he pokazuje.” will encounter on the way. He knows the theme from Ponieważ w ujawnianiu treści mitycznych mogą the beginning, but he does not know what is the heart brać udział również przedmioty funkcjonujące poza of the matter of its content. But one thing is obvious właściwym życiem religijnym, każdy rytuał z udziałem to him–what he looks at, what is directly involved by przedmiotów tych związany oraz każdy gest obdarzo- his creative presence in it, should be contemplated, ny pewnym znaczeniem mogą tym samym stać się recognized, named, because it makes sense. środkami włączenia czynników tych w „czas mityczny” “The essence of reality – wrote Bruno Schultz in – czas, umożliwiający uobecnienie czasu pierwotne- Reality degraded – is a meaning. What does not make go, wzorca dla wszystkich czasów. Czasu tego nie sense for us, it is not real. The old cosmogonies ex- należy rozumieć jedynie jako okresu, który minął, ale pressed a view that in the beginning was the Word. – w równym stopniu jak okres miniony – również jako Something that is not named, does not exist for us. czas obecny i czas, który dopiero przyjdzie. To, co To give a name to something means to include it in a ongiś się stało, za sprawą obecności znaku powra- universal sense.” ca, może się powtórzyć. Ten zaś, kto uczestniczy w Mazuś is interested in no less than the shape of obrzędzie, ten też w swoisty sposób przekracza próg the material world, its hidden essence, its fundamental czasu historycznego i próg świeckiej przestrzeni. idea. His intuition has always told him that the way to Stanisław Mazuś – capellanus, sprawujący co- reach the heart of the matter of this idea indicated by dzienne czynności rytuału włączania czasu historycz- his characteristic individual predispositions leads not nego w mityczny czas, wskazuje gestem na znak through scientific experiments and theoretical specu- zakotwiczony w rzeczy, czyniąc go wektorem swojej lations, but though visual penetration and beyond ra- malarskiej wypowiedzi, medium mitycznego przesłania. tional understanding. His life has provided him enough Gdy zaczyna swoją posługę sprawowaną w otwartej with a cognitive apparatus necessary to researches przestrzeni świata – przestrzeni tej, która go otacza, – with the clarity of vision and ability to reign over the i tej, z którą obcuje jako przestrzenią skondensowa- instrumentation needed to create and the knowledge ną do rozmiarów drobiny kosmosu – zwykle wszystko which it is impossible to find on pages of the most spoczywa jeszcze w skorupie codziennej swojej po- valuable books. Although he still appreciates the aca- wierzchowności. Otwiera walizeczkę z farbami, rozkła- demic phase of his life and the opportunity to develop da sztalugę o trzech chudych nogach i przeciera ręką the creative opportunities under the guidance of Pro- powierzchnię białego, zagruntowanego prostokąta. fessor Eugeniusz Eibisch, he admits that the deepest Pracuje zwykle lekko, pogodnie, nie doświadczając secrets of initiation into his art he possessed thanks ciężarów romantycznego cierpienia twórczego, ale też to the Old Masters and Nature. He learned drawing nigdy nie wiedząc, o jaką dokładnie prawdę po drodze from frost stiffening shrubs. Dictations in checking the

15 się otrze. Znając na wstępie temat, nie wie, co stano- knowledge of the world he wrote under the control of wi o najważniejszym jądrze jego treści. Wie natomiast the wisdom of his own intuition. jedno – w tym, na co patrzy, w czym bezpośrednio “A human being – as wrote Mircea Eliade in Treaty uczestniczy poprzez swoją w nim twórczą obecność, on the history of religion – even if he ran away from powinno być kontemplowane, rozpoznawane, na- all else, he will always remain a prisoner of his own zwane, ponieważ ma s e n s. intuition of the archetype – the intuition which was cre- „Istotą rzeczywistości – pisał Bruno Schulz ated just then when he realized his position in Space. w Rzeczywistości zdegradowanej – jest s e n s. Co Yearning for the paradise is felt in the most ordinary nie ma s e n s u, nie jest dla nas rzeczywiste. Każdy activities. You cannot eradicate absolute, it can only fragment rzeczywistości żyje dzięki temu, że ma udział degrade. Archaic spirituality is still living in its own way w jakimś s e n s i e uniwersalnym. Stare kosmogo- and not as an act, not as a possibility of human fulfil- nie wyrażały to sentencją, że na początku było słowo. ment, but as a creative yearning for autonomous val- Nienazwane nie istnieje dla nas. Nazwać coś – znaczy ues such as art, science, social mystique.” włączyć to w jakiś sens uniwersalny.” Nowadays when the concept of values has be- Mazusia interesuje, w nie mniejszym stopniu niż come so voluminous that a value itself seems to be materialny kształt świata, jego ukryta istota, jego lost in the melting pot of the newly appointed “values”, idea fundamentalna. Intuicja zawsze podpowiada- where the phenomenon of beauty is relegated to the ła mu, że droga dotarcia do jądra tej idei, wskazana junk of anachronistic phenomena and the Notice pre- przez jemu właściwe, indywidualne predyspozycje, dicting the end of art, not only by individual research- nie wiedzie szlakami naukowych eksperymentów ers of contemporary culture- intimate world of charac- i teoretycznych spekulacji, ale traktami wizualnych ters painted by Stanisław Mazuś – intimate in content penetracji i pozarozumowego rozumienia. Życie wy- as well as format of classic technique, humble to the starczająco wyposażyło go w konieczny do badań recognized values of history seems to be yearning for aparat poznawczy – w jasność widzenia, umiejęt- Paradise – the meaning expressed in the mythic plan ność panowania nad instrumentarium potrzebnym and carried out by means capable to evoke contents do tworzenia i w wiedzę, której na próżno szukać rooted in the space-time continuum of “that time”, in na stronach najcenniejszych ksiąg. Chociaż do dziś illo tempore. ceni on sobie akademicki etap swojego życia i moż- The presence of signs in Mazuś’ painting, even liwość rozwijania twórczych możliwości pod okiem if it is a direct result of the painter’s simple fascina- profesora Eugeniusza Eibischa, przyznaje, że naj- tions with the nature of phenomena and the beauty głębsze wtajemniczenie w tajniki rzemiosła posiadł of things, can not be explained solely by the rapture za sprawą Starych Mistrzów i Natury. Rysunku uczył born of his contact with the world of phenomena. The się od szronu usztywniającego krzewy. Wykłady occurrence of toposes – signs repeated in numerous z faktur ściągał od drzew, ostów, łąk i chmur. image presentations as well as the open manifesta- Na lekcje barw uczęszczał do szkoły świtów, zacho- tion of peculiar pictorial celebrations of their prototypes, dów i mgieł. Dyktanda z wiedzy o świecie pisał pod makes us see in the images both – a certificate of kontrolą mądrości własnej intuicji. steadfast faithfulness to the values of expressions that „Człowiek – jak pisał Mircea Eliade w Traktcie has stood the test of time as well as the document of o historii religii – nawet gdyby uciekł przed wszyst- the archaic attitude of the man – a creator facing the kim innym, pozostanie zawsze więźniem własnej in- fundamental dominants of life. tuicji archetypu – intuicji, która powstała w chwili, Mazuś’s interest in components of the world that gdy uświadomił sobie swoją pozycję w kosmosie. make up the human reality is special. It is not limited to Tęsknota za rajem daje się odczuć w najzwyklej- a simple answer to the beauty of Nature – the beauty, szych czynnościach. Nie można wykorzenić abso- or rather quite commonly aroused admiration and ap- lutu, można go tylko zdegradować. Archaiczna du- plause, but it is also associated with attention directed chowość żyje nadal na swój sposób nie jako akt towards ordinary – not necessarily objective – things i nie jako możliwość rzeczywistego spełnienia przez directly related to Nature or items forming a repertory człowieka, ale jako twórcza tęsknota za autonomicz- of human reality. A small plant, fruit, stick dry flower, nymi wartościami, takimi jak sztuka, nauka, mistyka bottle, pot, bird or bread, like all other living organ- społeczna.” isms highly organized, drawn with the painter’s hand, W czasach, gdy pojęcie wartości stało się tak become the entities of their own unique individuality.

16 pojemne, że sama wartość zdaje się gubić w tyglu Small and large, complex and simple, as a living exist- nowo mianowanych „wartości”, gdy zjawisko pięk- ence, no less important than the man, seem to be in na jest spychane do lamusa zjawisk anachronicz- a possession of all qualities entitling them to occur in nych, a obwieszczenia wieszczące koniec sztuki nie images as an equal to “big themes” objects of visual należą do prognoz pojedynczych jedynie badaczy penetration and content dominants of representations. najnowszej kultury, intymny świat znaków malowa- Stanisław Mazuś – who has always seen in the very ny przez Stanisława Mazusia – kameralny w treści existence of small things a sufficient reason for includ- i w formacie, klasyczny w technice i pokorny wobec ing these things in the area of his works, on European uznawanych przez historię wartości, może się jawić ground as well as Polish – does not represent a par- jako wyraz tęsknoty za rajem – wyraz objawiany na ticularly isolated attitude. On the one hand – a branch, planie mitycznym i realizowany środkami zdolnymi flower, leaf and stem, on the other hand-pantry victuals, przywoływać treści sięgające korzeniami w czasoprze- tableware, scientific and pharmaceutical instruments strzeń „onego czasu”, in illo tempore. were raised by numerous painters, if not to the dignity Obecność znaków w malarstwie Stanisława Ma- of an own theme, then to the rank of an important zusia, jeśli nawet jest ona bezpośrednim wynikiem factor that co-creates the theme of paintings. Com- prostej fascynacji Malarza naturą zjawisk czy urodą bining the subject with a significant meaning, often de- rzeczy, nie może się tłumaczyć jedynie zachwytem cisive in determining the content and expressive tone zrodzonym z kontaktu Malarza ze światem fenome- of the image, in modern and contemporary European nów. Fakt zaistnienia toposów – znaków, powtarza- painting, have had multiple versions. One of them, of jących się w licznych prezentacjach obrazowych, the archaic heritage, was particularly strongly associ- a także nieskrywana manifestacja swoistej celebracji ated with the fascinations of Mazuś, sensitive to all the malarskiej ich pierwowzorów, każe widzieć w obra- beauty of the world. Artists, dominated by a romantic zach świadectwo zarówno niezłomnej wierności war- imagination were united by the specific belief in a com- tościom języka ukonstytuowanym przez sprawdzian bination of all things and phenomena of the world with czasu, jak i dokument archaicznej postawy człowieka the knot of not only dependence but a kind of affinity – twórcy wobec fundamentalnych w znaczeniu domi- as well. Each component of the world was to be a part nant życia. of the unity, and as a component did not lose anything Zainteresowanie Mazusia elementami świata from the essence of what it was supposed to be a współtworzącymi rzeczywistość ludzką jest szcze- part of. A particular image of proportionality of a part gólnego rodzaju. Nie ogranicza się ono do prostej and the whole was to be Nature whose each of the odpowiedzi na urodę Natury – urodę, raczej dość components representing the whole image was simul- powszechnie budzącą admirację i aplauz, ale wiąże taneously a diminished image of the space. Nature, in się również z uwagą kierowaną w stronę pospolitych, each of its parts, regardless of the level occupied by a niekoniecznie obiektywnie pięknych rzeczy – rze- fragment in the ladder of evolution, has implemented czy bezpośrednio z Naturą powiązanych bądź też a comprehensive program of its completeness, its full- tworzących repertorium przedmiotów codzienności ness, coincidentia oppositorum. ludzkiej. Drobna roślina, owoc, kwiat wysuszony na Before the birth of the romantic notion of the nature patyk, butelka, garnek, ptak czy chleb, jak wszyst- of the world, Giorgio Vasari and Cennino Cennini wrote kie inne wysoko zorganizowane organizmy żywe, about the special relations of things, different parts and w kadrach wykreślanych ręką Malarza stają się parameters. Giotto di Bondone painted rocks on his bytami o własnej, niepowtarzalnej indywidualno- frescoes accordingly to stones. Later, in an era of in- ści. Małe i duże, złożone i proste, jako istnienia tensive listening and to the speech and signs of the żywe, nie mniej istotne niż człowiek, wydają się być world, Johann Wolfgang Goethe, aware of the power w posiadaniu wszelkich przymiotów, uprawniają- of the impossible to grasp Enormity, pointed out a de- cych je do zaistnienia w obrazach jako równoprawne tail, in which he saw generality, a specific actualisa- z „wielkimi tematami” obiekty penetracji wizualnych tion of the unsearchable. In the view of Ralph Waldo i dominanty treściowe przedstawień. Emerson, an American romantic poet, everything that Stanisław Mazuś, który w samym istnieniu rze- were to take part in the existence gained a spiritual czy drobnych widział zawsze wystarczający powód dimension, and becoming a part of the universe, were do włączania rzeczy tych w obszar swoich utwo- to represent not a part of it, but the whole essence of rów, na gruncie europejskim, w tym także polskim, a universally understood fact. Leaf, drop, crystal and

17 nie reprezentuje szczególnie odosobnionej postawy. even a fraction of time were to be part of the excel- Z jednej strony – gałąź, kwiat, liść i łodyga, z drugiej lent unity and as a part of excellence in perfection not – wiktuały spiżarniane, naczynia stołowe, instrumen- only participated, but they were identical to perfection. tarium naukowe czy apteczne przez licznych malarzy Each molecule of the world was to be a microcosm były podnoszone jeśli nie do godności samodzielnego that faithfully reflects the similarity of the whole. motywu, to do rangi ważnego czynnika współtworzą- Related beliefs were shared by William Blake who cego temat obrazów. Wiązanie z przedmiotem istot- formulated them in a saying representative for the ro- nego znaczenia, nierzadko decydująco wpływającego manticism, convincing that you can “see the world na wydźwięk treściowy i wyrazowy obrazu, w nowo- in one grain of sand, sky – in a roadside clover. żytnym i nowoczesnym malarstwie europejskim miało ”A little later, that thought was accepted by Honore de wielorakie odsłony. Jedna z nich, archaicznego rodo- Balzac who was certain that the essence of the entire wodu, wyjątkowo silnie wiązała się również z fascyna- environment can be disclosed due to a single sub- cjami wrażliwego na wszelkie piękno świata S. Ma- stantive detail, even though it itself was the least so- zusia. Twórców zdominowanych przez romantyczną phisticated, casual, miserable. Before the symbolists wyobraźnię łączyło swoiste przekonanie o powiązaniu began to increase individual parts of the reality in order wszelkich rzeczy i zjawisk świata węzłem nie tylko za- to perceive clearly the essence of the world in a mag- leżności, ale także pewnego powinowactwa. Każdy z nification of things, the author of Comedie humaine elementów świata miał stanowić część całości, będąc made it (magnification) one of the most fundamental zaś elementem składowym – nie tracił niczego z istoty methods of his work. In Poland, Bruno Schultz, an tego, czego miał być fragmentem. Szczególnym ob- “idolatrous” devotee of a trinket, could see the whole razem współmierności części i całości miała być Na- universe, the essence of being, “inside information tura, której każdy z elementów, reprezentując całość, about things”, the “Original”, sense – in the undistin- był jednocześnie pomniejszonym obrazem kosmosu. guished piece of nature, in floor cracks, in banal ob- Natura, w każdej ze swoich części, niezależnie od jects, in Rudolf’s stamp album, in a scrap of paper szczebla zajmowanego przez fragment ów w drabinie taken from Adela. ewolucji, realizowała całościowy program swojej całko- Understanding a detail as a paradigm of the cos- witości, swojej pełni, coincidentia oppositorum. mos and also, well known to many romantic orienta- O szczególnych związkach rzeczy, poszczegól- tions, recognition of the existence of a single soul of nych ich części i wyróżników jeszcze przed narodzina- the world that permeates everything – infinitely large mi romantycznego pojęcia natury świata pisali Giorgio and infinitely small – from the very first conscious con- Vasari i Cennino Cennini. Giotto di Bondone według tacts of Stanisław Mazuś with the reality directly experi- kamieni malował skały na swoich freskach. Później, w enced by him, they have become the origin of His phi- dobie intensywnego wsłuchiwania się w mowę i zna- losophy which influenced decisively the shape, theme, ki świata, Johann Wolfgang Goethe, świadom potę- contents and significance of his artistic expression. For gi niemożliwego do objęcia Ogromu, wskazywał na many years, on the basis, partly panpsychic, partly szczegół, w którym widział ogólność, swoiste uobec- pantheistic targeted orientation of thoughts, the painter nienie niezbadanego. W przekonaniu Ralpha Waldo has built a structure of his own idea of the space, his Emersona, romantyka amerykańskiego, wszystko, co personal pictorial metaphor of organisms of the world. uczestniczyć miało w istnieniu, zyskiwało wymiar du- The essence of this organism is set on a global style chowy, a stając się częścią universum, miało repre- of the painter’s fascination of the botanical world – a zentować nie jego fragment, ale całą istotę uniwersal- fascination no less than that which has been common nie rozumianej rzeczywistości. Listek, kropla, kryształ, a in the pantheon of European masters who inspired nawet ułamek czasu miały być elementami doskonałej by the richness of organic shapes and colours – this jedni i jako części doskonałości w doskonałości tej nie richness, they moved into the area of easel paintings, tylko uczestniczyły, ale z doskonałością były tożsame. miniatures, stained glass, polychrome, equipment for Każda drobina świata miała być mikrokosmosem wier- everyday use. In Poland, the imagination dominated nie oddającym podobieństwo całości. by ethereal floral plants, leaves, buds, stalks – which Pokrewne przekonania podzielał William Bla- somehow scrounged to participate in a creative style – ke, formułując je w sztandarowej dla romantyzmu found their unique display in the herbarium of Stanisław sentencji, przekonującej, że można „świat widzieć Wyspiański, as well as on the wall of the chancel of the w jednym ziarnku piasku, Niebo – w przydrożnej ko- Franciscan church in Cracow, where, together with

18 niczynie”. Nieco później myśl ta stała się udziałem the characters from the unexposed performances: przekonań Honoré de Balzaca, pewnego, że isto- Archers, Lost angels, Caritas and Madonna, flowers ta całego środowiska ujawnić się może za sprawą of Polish gardens were to sing a hymn in honour of pojedynczego, materialnego szczegółu, choćby on the power of God and Nature. The author of the most sam był najmniej wyszukany, przypadkowy i nędz- beautiful Young Poland’s Herbarium, capturing the ny. Zanim symboliści zaczęli powiększać poszcze- frail anatomy of ‘individuals” of the vegetable kingdom gólne elementy rzeczywistości, by w powiększeniu was aware how huge that world was and how little he rzeczy wyraźniej dostrzec istotę świata, autor Ko- knew about it. “Mallows, mulleins – wrote the painter to medii ludzkiej z powiększenia części uczynił jedną z Lucjan Rydel – what wonderful plants they are. What najbardziej fundamentalnych metod swojej pracy. a slender shape of the shoots, what fresh and talka- Na gruncie polskim Bruno Schulz, „bałwochwalczy” tive flowers they are. I have ripped the most wanton czciciel drobiazgu, w niepozornym kawałku natu- flowers from the meadows and rocks at Bielany and ry, w szparach podłogi, w banalnych przedmiotach, brought the whole bunch home.” w markowniku Rudolfa, w jakimś szpargale podebra- Stanisław Mazuś’s sensitivity to the world of nature nym Adeli, potrafił zobaczyć wszechświat cały, istotę seems to be a twin sister of Wyspiański’s sensitivity bytu, „podszewkę rzeczy”, „Autentyk”, sens. and a cousin of all these imaginations which artists Rozumienie szczegółu jako paradygmatu kosmo- have had paying homage to the vegetative world. In su, jak też, nie obce wielu orientacjom romantycznym, contact with the world of plants, Mazuś’s sensitivity przeświadczenie o istnieniu jednej duszy świata prze- has always extended its capacity and - though it was nikającej wszystko – nieskończenie duże i nieskoń- extremely sensitive to any signs of beauty – has al- czenie małe – od pierwszych świadomych kontaktów lowed his imagination to go beyond the limits of strictly Stanisława Mazusia z bezpośrednio doświadczaną visual perception. Plants studied by the painter at dif- przez niego rzeczywistością stały się tymi zalążkami ferent stage of their existence seemed to be an incar- Jego światopoglądu, które wpływały decydująco na nate marvel, a seen document of the absolute beauty, kształt, temat, treść i wymowę nastrojową Jego sztuki. sense, idea. Na podłożu po części panpsychicznie, po części pan- Plants, sometimes in captivating colours and me- teistycznie ukierunkowanej orientacji myślowej Malarz lodic lines, sometimes less charming, often pale, and na przestrzeni wielu lat budował konstrukcję własnej sometimes bland in the shape and colour – they had idei przestrzeni, swoją indywidualną, malarską metafo- their own intimate individual light and a rainbow of their rę organizmu świata. own capable to develop all the colours through careful Istota tegoż organizmu została osadzona na stylo- contemplation of the eye sensitive to a nuance. They bacie fascynacji Malarza botanicznym światem – fascy- had also their own souls, their own temperaments and nacji nie mniejszej niż ta, która stała się udziałem całego their own philosophy of life. They could be sociable panteonu tych mistrzów europejskich, którzy zainspiro- and willing to talk in a bouquet, but they could crave wani bogactwem organicznych kształtów i barw – bo- moments only to themselves. They could create a gactwo to przenosili w obszar obrazów sztalugowych, consistent harmony with the world, but they could also miniatur, witraży, polichromii, sprzętów codziennego look for any foothold in this world. In the motion directed użytku. Na gruncie polskim wyobraźnia, zdominowa- towards the heights, they could submit serene prayers na przez zwiewne wici roślinne, liście, pąki kwiatowe, to God the Supreme, but they could have moments of łodygi, które niejako same wpraszały się do udziału w doubt. They could, in the glory of universal admiration, twórczej stylizacji, znalazła swoje wyjątkowe zobrazo- manifest their beauty, but also wither on the empty wania w zielniku Stanisława Wyspiańskiego, a także table of rejection. The way they were – small or deeply na ścianach prezbiterium franciszkańskiej świątyni kra- embedded in their own matter, sensitive to moisture or kowskiej, gdzie wraz z postaciami niezrealizowanych sensitive to vibrations of the air, Mazuś has taken them przedstawień Łuczników, Strąconych aniołów, Caritas to his own image – once with a dense texture like the i Madonny kwiaty polskich ogródków śpiewać miały soil, once with transparency like a light, capturing the hymn na cześć potęgi Boga i przyrody. Autor najpięk- essence of the whole, before eventually they wither, niejszego młodopolskiego Zielnika, utrwalając wiot- before they cease to breathe. ką anatomię „indywiduów” roślinnego królestwa, miał Stanisław Mazuś – an avid collector of the riches świadomość tego, jaki olbrzymi świat królestwo to of the world, a representative of the grand synthesis tworzy i jak mało o świecie tym on sam wiedział. „Mal- of painting and the master of a simplicity of speech

19 wy, dziewanny – pisał twórca do Lucjana Rydla – co – in the intimate stories of his images, he has re- to za cudne rośliny. Jakie to strzeliste kształtów pędy, tained the world that is passing away. The simplic- jakie to żywe, rozmowne kwiaty. Najbujniejsze tych ity of his own nature has always allowed him to have kwiatów krzaki powyrywałem z łąk i skał pod Bielanami a direct dialogue with the reality. He has understood i snop cały przyniosłem do siebie.” the world with its poverty and wealth, the ceased Wrażliwość Stanisława Mazusia na świat Natury moment, growth of acceleration, in the shaped form wydaje się być siostrą bliźniaczą wrażliwości Wyspiań- and a kind of liquid matter, filling in spaces with no skiego oraz krewną tych wszystkich wyobraźni, jaki- boarders or vice versa – centripetally oriented, aim- mi dysponowali twórcy oddający swoim dziełem hołd ing at an existence in shapes, ready to accept światu wegetatywnemu. W kontakcie ze światem ro- a name, a specific name. Relying only on the material ślinnym wrażliwość Mazusia zawsze rozszerzała swoją aspect of phenomena and things, he doggedly ex- pojemność i chociaż wyjątkowo była czuła na oznaki amines the qualities of the world, as if he wanted to wszelkiego piękna, pozwalała wyobraźni przekraczać learn them by heart. Wherever he has been, he has ograniczenia stricte wizualnej percepcji. Roślina ana- been looking everywhere for the key to mechanisms lizowana przez Malarza na różnych etapach jej egzy- of natural transformation of things, he has sought the stencji zdawała mu się być wcieloną cudownością, subsoil of the reality, he has sought answers to the widzialnym dokumentem absolutnego piękna, sensu, fundamental questions of human beings. idei. He has not always moved through the world of or- Czasami urzekająca barwą i melodyką linii, cza- der hierarchical in terms of the true status of things sami mniej urokliwa, nierzadko blada, a chwilami and the ordered value scale, but tirelessly – even nijaka w kształcie czy kolorze – miała ona swoje in- in the abyss – he followed the footsteps of beauty, tymne, indywidualne światło i swoją własną tęczę, truth, spirit pervading the whole matter, simple rules zdolną do rozwinięcia wszystkich barw na drodze that would be able to transform each earthly mess to uważnej kontemplacji wrażliwego na niuans oka. the metaphysical picture of the universe – orderly and Miała też własną duszę, własny temperament organized accordingly to the four directions of space i własną filozofię życia. Mogła być towarzyska i chętna and the four rivers. do dialogów w bukiecie, ale mogła pragnąć chwil tylko The images he painted, though closed, limited dla siebie. Mogła ze światem tworzyć zgodną harmo- by four sides, seem to be an open world, the whole nię, ale też mogła szukać w świecie tym jakiegokolwiek universe seen in miniature. Herb, tree trunk, cloud or zaczepienia. W ruchu skierowanym ku wysokościom mist, women in colourful dresses and men with strong mogła wznosić pogodne modlitwy do Najwyższego, arms, nuts, garlic and onions, earth and sky, horizon ale mogła mieć także chwile zwątpienia. Mogła, w glo- and roads, all luminous and colourful epiphanies of be- riach powszechnego zachwytu, manifestować swoją ings captured by the painter in a more or less specific urodę, ale mogła też usychać na pustym stole odtrą- time of the year, an hour of the day – by a subtle light, cenia. Taką, jaka była – drobną albo mocno osadzoną the nerve of lines, the punch line of colours placed we własnej materii, czułą na wilgotność albo wrażliwą thoughtfully in the interval subordinated to the princi- na drgania powietrza, Mazuś brał do swojego obrazu ples of a harmony of colours reminiscent of the Original – raz fakturą gęstą jak ziemia, raz przezroczystością Order, which gave its own designated location in the transparentną jak światło, utrwalając całą jej istotę, za- space to each component of Nature. nim ostatecznie zwiędnie, zanim jej światło na zawsze Mazuś has walked down many roads learning to zgaśnie, zanim przestanie oddychać. read the world. Walking and reading , revising his Stanisław Mazuś – zachłanny kolekcjoner bogactw knowledge he has gained before in his successive świata, reprezentant malarstwa wielkiej syntezy i mistrz images – needed to remember and perpetuate for- prostoty mówienia – w kameralnych opowieściach ever – he looked for the word that was in the be- swoich obrazów zatrzymywał świat, który przemija. ginning, the originator of all-forms creative ideas that Prostota jego własnej natury pozwalała mu zawsze na – at the threshold of history and at all subsequent bezpośredni dialog z rzeczywistością. Rozumiał świat stages of history – would create with matter a won- w całej jego nędzy i bogactwie, w zatrzymaniu chwili i derful unbreakable conglomerate – to contemplate, w dynamice przyspieszenia, w formie ukształtowanej i to explore, to penetrate its composition. To him, w materii niejako płynnej, rozlewającej się w przestrze- a palpable reality was the point from which he has niach pozbawionych granic, albo odwrotnie – zorien- always begun. Tree trunks resembling ancient axis

20 towanej dośrodkowo, dążącej do zaistnienia w kształ- of the world were columns, in the shadow of which tach zdolnych do przyjęcia nazwy, konkretnego imienia. he has sought peace and shelter. The point of Opierając się na materialnym jedynie aspekcie zjawisk a destination was to be the opus where coinciden- i rzeczy, uparcie analizował przymioty świata, jakby tia oppositorium, a mythical image of fullness, the an- chciał nauczyć się ich na pamięć. Gdziekolwiek był, drogyny and grand synthesis could disclose their living wszędzie poszukiwał klucza do mechanizmów trans- relevance, and He – a humble reader of Great Book formacji spraw naturalnych, szukał podglebia rzeczy- of Nature – could be made a shareholder in endless wistości, szukał odpowiedzi na fundamentalne pytania changes of the world and a wanderer in the circle of człowiecze. eternal returns. Nie zawsze poruszał się po świecie ładu zhierar- Mazuś, a tireless pilgrim of the world, who has cho- chizowanym względem prawdziwej rangi rzeczy i upo- sen a hike as an opportunity to learn the universe, he rządkowanej skali wartości, ale niestrudzenie – nawet has made any platform a stopover on which waiting, w otchłani – podążał śladami piękna, prawdy, ducha without haste which overshadows the daily reality of przenikającego wszelką materię, prostych prawideł, people, he could analyze profoundly the faces of visi- które każdy ziemski nieład zdolne byłyby przemienić tors encountered along the way of Living – people with w metafizyczny obraz wszechświata – uporządkowa- bags of joy and worry; birds with an insight into whole ny i zorganizowany względem czterech kierunków ko- earth , and into what is in heaven; plants which stub- smicznych i czterech rzek. bornly sticks their roots to dry or moist soil; things that Obrazy, jakie namalował, chociaż zamknięte, ogra- cannot understand why one says “still’ about them niczone czterema bokami, zdają się być nieogra- and the organisms that were once alive. An inhabit- niczonym światem, całością universum widzianą w ant of the world and a guest of all the visited areas, pomniejszeniu. Zioło, pień drzewa, chmura czy mgła, free from fashions stiffening the freedom of creative kobiety w kolorowych sukienkach i mężczyźni o moc- thoughts, but not free from the burden of shadows nym ramieniu, orzechy, czosnek i cebule, ziemia i nie- which destroy the spirit, body and mind; in any area he bo, horyzonty i drogi, wszystkie luministyczne i barwne has come, he carried around his sincere attitude, sim- epifanie bytów uchwycone przez Malarza w bardziej plicity of thoughts and understanding of any smallness czy mniej określonej porze roku, godzinie dnia – sub- – understanding, nurtured on the basis of a sense of telnym światłem, nerwem linii, puentą koloru położoną smallness that was known to him. z namysłem w interwał podporządkowany prawom He knew too well the depths of temptation which harmonii barw przypominają o prastanie i o ładzie pier- turn the lands of Arcadia into the Waste Lands. But he wotnym, który każdemu elementowi Natury, każdemu also knew no man’s land which he was able to make drobiazgowi świata dawał własne miejsce wyznaczo- his own – Eden waiting for him, tailored to the image ne w kosmosie. and likeness of the District of Lublin – the land from Mazuś przeszedł wiele dróg, ucząc się czytania which he came from, the land cut by the routes of fork świata. Idąc i czytając, na kolejnych obrazach powta- willows, with carpets of buckwheat, inlaid with flashes rzając wiedzę już poznaną – konieczną do zapamię- of cornflowers, camomile and blue flax. tania i do utrwalenia na zawsze – szukał tego słowa, He used to stand at various crossroads thinking – które było na początku, tej inicjującej wszystko, for- not without awareness of the importance of the choic- motwórczej idei, która na progu dziejów i na wszyst- es – which way to go, but he never stopped at the kich kolejnych etapach historii tworzyć miała z materią vanity fair and did not directed his steps to the bright cudowny, nierozerwalny konglomerat – do kontem- lights of an empty name. Going into the unknown, he plowania, do poznawania, do wnikania w jego skład. always came to his own, familiarizing with the wild on Rzeczywistość namacalna była dla niego punktem, z the way, taming what is impossible to grasp, standing którego zawsze wychodził. Pnie drzew przypominające face to face with the issues beyond human under- prastare osie świata były kolumnami, w cieniu których standing and bending down his head in recognition szukał ciszy i schronienia. Punktem dojścia miało być of the Mighty. He folded only one hand in prayer – opus, w którym coincidentia oppositorum, mityczny the one which, forgetful of circumstances, stuck in the obraz pełni, androgynii i wielkiej syntezy mógłby ujawnić very axis of the supernatural perfection of Nature. And swoją żywą aktualność, Jego zaś – skromnego czytel- he painted with the other hand – raising the badness nika Wielkiej Księgi Natury, uczynić mógł udziałowcem to the royal dignity, dressing the inconspicuous in the w nieskończonych przemianach świata i wędrowcem imperial purple. Painting, he went straight to the cra-

21 w kole wiecznych powrotów. dles of beauty, to the sources sating his desire for Stanisław Mazuś, niestrudzony pielgrzym świata, authentic values: he went to the heavens from which który wybrał wędrówkę jako sposobność poznania he was exiled due to the sin of weakness and submis- uniwersum, przystanek w podróży uczynił peronem, siveness to temptation. With an old suitcase for paints na którym czekając, bez pośpiechu znamionujące- and brushes, an easel with three thin legs, with the go codzienną rzeczywistość ludzką, mógł dogłębniej brightness of reflection and awareness of temporari- analizować oblicza napotkanych po drodze prze- ness of all places on the earth – he went home, to the jezdnych Życia – ludzi z bagażami radości i trosk, Promised Land given to him “at the outset”. ptaków mających wgląd w to, co na ziemi, i w to, co w niebie, roślin, które uparcie trzymają się korze- January, 2010 niami suchych lub wilgotnych gleb, rzeczy, które nie mogą zrozumieć, dlaczego mówi się o nich „martwe”, i organizmów, które były kiedyś żywe. Mieszkaniec świata i gość wszystkich odwiedzanych przestrzeni, wolny od mód usztywniających swobodę twórczej myśli, ale niewolny od ciężaru cienia, niszczącego du- cha, ciało i umysł, w jakikolwiek obszar wszedł, wnosił weń szczerość własnej postawy, prostotę myślenia i rozumienie wszelkiej małości – rozumienie, pielęgno- wane na gruncie poczucia małości, która i Jemu nie była obca. Znał nadto dobrze otchłanie pokuszenia, które z ziem Arkadii czynią Ziemie Jałowe. Ale znał też ziemie niczyje, które potrafił uczynić własnymi – owe czekają- ce na niego Edeny, skrojone na obraz i podobieństwo Lubelszczyzny – ziemi, z której wyrósł, ziemi pociętej szlakami wierzb rosochatych, zaścielonej dywanami gryki, inkrustowanej blaskami chabrów, rumianków i błękitnego lnu. Stawał na różnych rozstajach dróg, ważąc – nie bez świadomości wagi swoich wyborów – w którą iść stronę, ale nigdy nie zatrzymywał się przy targo- wiskach próżności i nie kierował kroków do jaskra- wych blasków czczego imienia. Idąc w nieznane, szedł zawsze do swojego, oswajając po drodze to, co dzikie, ujarzmiając to, co nie do uchwycenia, sta- jąc twarzą w twarz z tym, co przerasta ludzkie rozu- mienie, i schylając głowę w uznaniu dla Potężnego. Do modlitwy składał jednak zawsze tylko jedną rękę – tę, która, niepomna na okoliczności, wbijała się w samą oś nadnaturalnej doskonałości Natury. Ręką drugą malował – podnosząc lichość do godności królewskiej, niepozorne ubierając w barwę cesarskiej purpury. Malując, szedł prosto do kolebek piękna, do źródeł sycących pragnienie autentycznych warto- ści; szedł do rajów, z których został wygnany przez grzech słabości i winę uległości względem poku- szenia. Z wysłużoną walizeczką na farby i pędzle, ze sztalugą o trzech chudych nogach, z jasnością spojrzenia i świadomością tymczasowości wszel-

22 kich miejsc na ziemi – szedł do swojego domu, do Ziemi Obiecanej, danej mu „na wstępie”.

Styczeń 2010

Artysta, 1988

Obrazy olejne Oil paintings z okresu 1957-2010 the period 1957-2010 Wszystkie reprodukowane obrazy znajdują się All of the works are in private collections, w kolekcjach prywatnych, except the painting on the site 76 wyjątkiem jest obraz reprodukowany na s. 76 from collection of Muzeum Miejskie in Tychy z kolekcji Muzeum Miejskiego w Tychach Piaskarze toruńscy 1957, olej, tektura, 24 x 36 cm

27 Portret chłopki 1965, olej, płótno, 96 x 55 cm

28 Półakt 1966, olej, płótno, 122 x 73 cm

29 Obrus 1967, olej, płótno, 66 x 83 cm

30 Moje miasto 1969, olej, płótno, 80 x 100 cm

31 Hałdy chwałowickie 1970, olej, płótno, 70 x 100 cm

32 Oczekiwanie 1971, olej, płótno, 126 x 80 cm

33 Astry 1976, olej, płyta, 70 x 69

34 W bielach 1978, olej, płótno, 100 x 80 cm

35 W błękicie 1979, olej, płótno, 69 x 54 cm

36 Portret Matki 1981, olej, tektura, 50 x 40 cm

37 Agnieszka 1981, olej, płótno, 65 x 54 cm

38 Bachus 1982, olej, płótno, 90 x 70 cm

39 Autoportret 1982, olej, płótno, 64 x 55 cm

40 Lechu 1983, olej, płótno, 61 x 38 cm

41 Cisza 1984, olej, płyta, 70 x 90 cm

42 Martwe natury – szklanice, gary, kopry, Still lifes – big glasses, pots, dill, scattered porozrzucane kwiaty, cebule i czosnek flowers, onions and garlic are the pretext są pretekstem do smakowania koloru, to relish the colour, diversity, the creation różnorodności oraz kreacji nastrojów of moods in synthetic arrangements with w syntetycznych układach, przy wielokrotnym repeated limitation to one component, ograniczaniu się do jednego elementu, so to astonish at the multiplicity of implied aby przy wielości podtekstów zadziwić meanings by a minimum of means of minimalnością środków wyrazu. expression. Gary kuchenne 1984, olej, płyta, 70 x 80 cm

44 Boja 1985, olej, płótno, 86 x 66 cm

45 Perlistość 1985, olej, płyta, 61 x 80 cm

46 Orzechy 1986, ole, płótno, 61 x 51 cm

47 Narodziny 1986, olej, płótno, 100 x 140 cm

48 Autoportret 1987, olej, płótno, 65 x 27 cm

49 Cebula 1987, olej, płótno, 60 x 40 cm

50 Samotny 1987, olej, płótno, 73 x 60 cm

51 Żywioł 1987, olej, płótno, 119 x 100 cm

52 W portretach wnikam w Piękno, które każdy When I paint portraits, I penetrate Beauty that człowiek nosi w sobie. every man carries within himself. Jak spowiednik prowokuję portretowanego do Like a confessor, I provoke a portrayed person otwarcia swej duszy, do zwierzeń, aby spod to open his soul, to confide, maski codzienności zobaczyć prawdziwe so to see the true face under the mask of oblicze. Wprowadzony everyday life. Introduced in a creative trance, I w trans twórczy podświadomie przekazuję subconsciously convey, środkami malarskimi zapis moich emocji, które by painterly means, a recording of my powstają przy wnikliwej obserwacji twarzy, aby emotions that originate from the careful w efekcie końcowym ukazać charakter osoby observation of the face, in order to reveal portretowanej. ultimately the nature of the portrayed person. W autoportretach pozostawiam ślady moich In self-portraits I leave traces of my struggle zmagań z warsztatem malarskim oraz refleksje with the painting technique z osobistych nastrojów and personal reflections of the feelings i wyzwań. and challenges. Autoportret w słomkowym kapeluszu 1988, olej, płyta, 60 x 40 cm

54 Autoportret w kapeluszu 1988, olej, płyta, 58 x 31 cm

55 Stanisław Tabisz Stanisław Tabisz

Stoję pod światło I stand against the light za plecami prostokąt drzwi… The rectangular of the door behind me … Gęste wapno blasku Dense lime of the brilliance wydobywa kontur mojej głowy… Brings out the contour of my face …

Zmierzwione kosmyki włosów Matted strands of hair ranią moją ciemną twarz… Hurt my dark face … Wyraziste smugi pędzla Expressive brush streaks zielonkawe ugry Greenish ochre brązy Brown błyszczące alkoholicznie oczy Shiny alcoholic eyes odbijają białe kropki światła… reflect white dots of the light …. Prawie nie mam ust I have almost no lips tylko patrzę ze smutkiem I only look with sadness frasobliwego Chrystusa Of Sorrowful Christ jak gdyby mi za chwilę As though soon Roman soldiers rzymscy żołnierze were to put on a crown mieli nałożyć cierniową koronę of thorns upon me aby drwić ze mnie i szydzić… To mock and deride at me …

Ale ja jestem tylko malarzem But I am just a painter of polskiej duszy… the Polish soul … Maluję mgły na polach I paint mists in the fields krople rosy na trawie Drops of dew on the grass chmury rozpływające się Clouds melting in w oranżowym ogniu zachodzącego słońca the orange fire of the sunset emaliowane naczynia enamelled dishes pozostawione w zlewie left in a sink chleb na stole some bread on the table kwiaty koper winogrona flowers, dill, grapes i wianuszki czosnku… and plaits of garlic …

Maluję portrety bliskich I paint portraits of loved ones i tych których widziałem przez chwilę… And those whom I saw for a moment … Namalowałem ponad sto autoportretów I have painted over one hundred self-portraits ale ciągle je jeszcze maluję But I still paint them bo nieuchwytne i nieznane Because imperceptible and unknown ciągle się zmienia change constantly ciągle balansuje balance constantly i chwieje moją świadomością and shake my consciousness wzmagając pragnienie enhancing the desire zmysłowych doznań for sensual experience – trwania w ciszy… to live in silence …

A przecież tyle lat mam już za sobą And yet so many years I have had behind me i tylko jedno mnie nie opuszcza: And only one does not leave me: zachwyt dla spraw i rzeczy najprostszych… The admiration for the simplest things and stuff…

Według obrazu Stanisława Mazusia According to the image of Mazuś Autoportret w cieniu Self-portrait in the shade Autoportret w cieniu 1989, olej, płyta, 60 x 40 cm

57 Autoportret pasterski 1989, olej, płótno, 82 x 100 cm,

58 Autoportret mikołowski 1991, olej, płótno, 61 x 50 cm

59 Portret Bożeny Kukuczki 1994, olej, płótno, 61 x 50 cm

60 Dropie 1995, olej, płótno, 50 x 70 cm

61 Autoportret powypadkowy 1996, olej, płótno, 80 x 95 cm

62 Szepty 1997, olej, płótno, 80 x 95 cm

63 Za chlebem 1997, olej, płótno, 50 x 65 cm

64 Chleba naszego... 1997, olej, płótno, 79 x 90 cm

65 Cebulowy koncert 1998, olej, płótno, płyta, 50 x 60 cm

66 Krajobraz z tęczą 1999, olej, płótno, 73 x 100 cm

67 Plenerowy pielgrzym 2000, olej, płótno, 70 x 100 cm

68 Szklistości 2000, olej, płótno, 73 x 100 cm

69 Szeptem w pracowni 2001, olej, płótno, 70 x 100 cm

70 W gorącości 2002, olej, płyta, 30 x 40 cm

71 Nawiedzony 2002, olej, płótno, płyta, 59 x 57 cm

72 Tułaczy los 2003, olej, płótno, płyta, 49 x 59 cm

73 Jajo 2003, olej, płótno, płyta, 39 x 49 cm

74 Przezroczystość 2003, olej, płótno, płyta, 21 x 23 cm

75 W Łagowie 2004, olej, płótno, 60 x 80 cm Muzeum Miejskie w Tychach

76 Przetrwanie 2004, olej, płótno, 81 x 100 cm

77 W subtelności 2007, olej, płótno, płyta, 50 x 40 cm

78 Jesienne trofea 2007, olej, płótno, płyta, 60 x 35 cm

79 Lampa 2008, olej, płótno, płyta, 60 x 50 cm

80 Brzoskwiniowo 2008, olej, płótno, płyta, 50 x 60 cm

81 Bez jaj 2008, olej, płótno, płyta, 80 x 70 cm

82 Z czajnikiem 2009, olej, płótno, 120 x 100 cm

83 Bukiet 2009, olej, płótno, 120 x 100 cm

84 Samowar 2009, olej, płótno, 120 x 100 cm

85 Krajobrazy powstały z bezpośredniego Landscapes has been created from my direct zachwytu naturą – są moim hołdem dla admiration of nature – they are my tribute to Boskiego Piękna. the Divine Beauty. O poranku 2009, olej, płótno, 100 x 130 cm

87 Bałtyk 2009, olej, płótno, 100 x 130 cm

88 Tatry 2009, olej, płótno, 100 x 130 cm

89 W dojrzałości 2009, olej, płótno, 100 x 130 cm

90 Refleksyjnie 2009, olej, płótno, 100 x 130 cm

91 Trzciny 2009, olej, płótno, 100 x 130 cm

92 Listonosz 2009, olej, płótno, 100 x 130 cm

93 Dynia 2009, olej, płótno, 60 x 80 cm

94 Dyniowo 2009, olej, płótno, 60 x 80 cm

95 Zdziwienie 2010, olej, płótno, 100 x 130 cm

96 Zima 2010, olej, płótno, 100 x 130 cm

97 Martwa natura z jajem 2010, olej, płótno, 100 x 130 cm

98 Turkusowo 2010, olej, płótno, 40 x 58 cm

99

Izabela Kania

Stanisław Mazuś Stanisław Mazuś Opowieść o życiu artysty The Story of the Artist’s Live

Ja w każdym razie idę dalej swoją drogą. I keep going my way anyway, Nie oglądam się za bardzo wstecz, I don’t look back often, Nie kombinuję na temat przyszłości I don’t think about my future, Tylko maluję, maluję, maluję… I only paint, paint, paint.

Stanisław Mazuś Stanisław Mazuś Feliks Mazuś (ojciec Stanisława) ze swoją matką Feliks Mazuś (Stanisław’s father) with his mother Józefa Józefą (siedzi z prawej) i jej siostrami Anną Wodzińską (he sits on the right) and her sisters, Anna Wodzińska and i Marią Szalast (stoi obok Feliksa), około 1938 roku Maria Szalast (she stands by Feliks), about 1938. Maria Maria Szalast to druga babcia Stanisława. Szalast is the other Stanisław’s grandmother.

102 nia 7 listopada 2010 roku artysta malarz Sta- tanisław Mazuś celebrates the 70th birthday on nisław Mazuś kończy 70 lat. Uhonorowaniem the 7th November. In honour of this respectable Dtego szacownego jubileuszu jest obszerna Sjubilee, a large exhibition of his artistic achieve- wystawa Jego dorobku, obejmująca ponad 50 lat ments will be held that includes over 50 years of the pracy twórczej artysty – od 1957 do 2010 roku, artist’s creative work – from 1957 to 2010, present- prezentowana w Muzeum w Tychach, w mieście, ed in the Tychy Museum – in the town to which he do którego przyjechał z Warszawy w 1968 roku moved from Warsaw in 1968 and settled. Then, He i w którym osiadł na stałe. Był wtedy młodym absol- was a young graduate from the Warsaw Academy of wentem warszawskiej Akademii Sztuk Pięknych. Fine Arts. Stanisław Mazuś jest jednym z najbardziej zna- Stanisław Mazuś is one of the best known and nych i popularnych artystów malarzy w Polsce. most popular art painters in Poland. He has partici- Uczestniczył w ogromnej liczbie plenerów malarskich pated in numerous open air paintings in Poland as well zarówno w kraju, jak i za granicą, prezentuje swoje as abroad. He has presented his paintings not only obrazy w wielu nie tylko znanych i renomowanych in many famous and reputable museums and galler- muzeach oraz galeriach, lecz także na prowincji, ies but in the provinces, in modest exhibition rooms w skromniejszych salach wystawowych na terenie ca- all over Poland as well. His exhibitions of art painting łej Polski. Wystawy malarstwa Mazusia spotykają się aroused much interest of the public everywhere, for wszędzie z wielkim zainteresowaniem publiczności, his art – sincere and authentic, derived from the sen- gdyż Jego sztuka – szczera i autentyczna, płynąca sitivity and emotions, has gained understanding and z wrażliwości i uczuć, znajduje zrozumienie i uznanie recognition of the public. His exhibitions are always ac- wielu widzów. Wystawom jego twórczości zawsze companied by much interest of the publicity and the towarzyszy wielkie zainteresowanie publiczności i me- media – press, radio, television. This is demonstrated diów – prasy, radia oraz telewizji. Dowodzą tego liczne by numerous positive reviews and articles illustrated pozytywne recenzje i artykuły, ilustrowane zdjęciami with photographs of the author and his paintings from autora i Jego obrazów ze wszystkich wystaw, nieza- all his exhibitions, regardless of their place of presenta- leżnie od miejsca ich prezentacji. tion. W obecnych czasach, kiedy salony i galerie sztuki At the present time, when exhibition halls and gal- są przepełnione obrazami współczesnymi, które czę- leries are filled with contemporary paintings, which of- sto miesiącami zalegają na ścianach i półkach, nie ten occupy a space unnecessarily on the walls and znajdując amatorów, i kiedy większość plastyków w shelves for months, finding no amateurs, and when kraju nie jest w stanie się utrzymać z malowania obra- the majority of artists is not able to make a living by zów, Mazuś znajduje wielu wielbicieli swojego talentu, paintings, Mazuś has gained the admirers of his talent którzy pragnąc posiadać jego obrazy, chętnie je ku- who want to have his canvas and buy them willingly. pują. Jest więc jednym z niewielu artystów plastyków He is one of few artists making a living by art painting. utrzymujących się ze swojej sztuki. Many critics and art historians have written and still O malarstwie Mazusia pisało i pisze spore grono write on his art, among others, Alfred Ligocki, Jerzy krytyków i historyków sztuki, między innymi: Alfred Madeyski, Andrzej Osęka, Katarzyna Młynarczyk, Iz- Ligocki, Jerzy Madeyski, Andrzej Osęka, Katarzyna abela Kania. Młynarczyk, Izabela Kania. Długa jest lista dzienni- There is a long list of journalists and editors who karzy i redaktorów, którzy wypowiadali się na temat have expressed their opinions on his works in the Jego twórczości na łamach prasy, na przykład: Ma- press, for example: Maciej M. Szczawiński, Andrzej ciej M. Szczawiński, Andrzej Łojan, Krystian Prynda, Łojan, Krystian Prynda, Jolanta Pierończyk, Eugeniusz Jolanta Pierończyk, Eugeniusz Zaczyk, Andrzej Ja- Zaczyk, Andrzej Jasion, Andrzej Warzecha, Andrzej sion, Andrzej Warzecha, Andrzej Rafiński, Krystyna Rafiński, Krystyna Konecka, and Gabriela Balcerza- Konecka oraz Gabriela Balcerzakowa – dyrektorka kowa – director of the Museum in Gorzów Wielkopols- Muzeum w Gorzowie Wielkopolskim. Przychylnie ki. Favourably and with admiration have written and still i z podziwem pisali i piszą o Nim również koledzy write on him his colleagues, art painters: Jerzy Duda „po fachu” – artyści malarze: Jerzy Duda Gracz, Bar- Gracz, Bartłomiej Kurka, Henryk Waniek, Stanisław tłomiej Kurka, Henryk Waniek, Stanisław Tabisz. Jest Tabisz. And it is surprising because – as it is com- to zdumiewające, ponieważ – jak ogólnie wiadomo – monly known – artists are rather reluctant to speak

103 Metryka urodzenia z adnotacją o zmianie nazwiska The birth certificate with the endorsement of the change of name

104 artyści raczej niechętnie wypowiadają się pochlebnie favourably about the art of their living colleagues. na temat sztuki swoich żyjących kolegów. Also many celebrities have spoken on his art, such O sztuce Mazusia wypowiadały się również zna- as Kazimierz Kutz who wrote beautiful words about his ne osobistości, jak na przykład Kazimierz Kutz, który images: “These are the works which are readily seen napisał piękne słowa o Jego obrazach: „Należą do on the walls of your own house. They give warmth and dzieł, które chętnie widziałoby się na ścianie własnego calm.” domu. Dają spokój i ciepło.” Wiesław Ochman – a world-known opera singer as Wiesław Ochman – światowej sławy śpiewak ope- well as a famous painter – wrote in the introduction to rowy, a zarazem znany malarz, napisał we wstępie the exhibition catalogue: ”Mazuś creates a new quality do katalogu wystawy: „Mazuś tworzy tradycyjnym by traditional means, which is a difficult and ambitious językiem nową jakość, co jest zadaniem trudnym task. He speaks about his experiences and fascina- i ambitnym. Mówi o swoich przeżyciach i fascyna- tions of painting without noise, almost in a whisper and cjach malarskich bez hałasu, niemalże szeptem thus, communing with his art becomes an intimate i dzięki temu obcowanie ze sztuką tego artysty staje and personal experience.” się intymnym i osobistym przeżyciem.” In 1983, Franciszek Kuduk, a film director and W 1983 roku reżyser i scenarzysta Franciszek screenwriter, the author of many films on art, made the Kuduk, autor wielu filmów poświęconych sztuce, na- film about Mazuś entitled In the studio. This is a dia- kręcił film o Mazusiu pt. W pracowni. Jest to dialog logue between the director and the artist who is paint- reżysera z artystą, który malując jego portret, równo- ing the director’s portrait while responding to questions cześnie odpowiada na pytania związane ze sztuką about art and his own work. i własną twórczością. Childhood Dzieciństwo Stanisław Mazuś was born on the 7th Novem- Stanisław Mazuś urodził się 7 listopada 1940 roku ber 1940 in Lublin as an illegitimate child of Stefania w Lublinie jako nieślubne dziecko Stefanii Szalast Szalast and Feliks Mazuś. His parents were relatives i Feliksa Mazusia. Rodzice Stanisława byli ze sobą – they were cousins. The child was born in the climate spokrewnieni – byli ciotecznym rodzeństwem. Dziec- of hostility and scandal both in the family and in the ko przyszło więc na świat w atmosferze niechęci village. i skandalu zarówno w rodzinie, jak i we wsi. His grandfather – Paweł Szalast, came from the Dziadek – Paweł Szalast, pochodził z ziemiań- landed gentry and his wife was from a noble fam- stwa, a jego żona Maria z rodziny szlacheckiej. Oj- ily. The artist’s father was a tailor by profession, and ciec artysty Feliks, z zawodu krawiec, w czasie during the war he became a dentist; he was also an wojny zdobył zawód stomatologa, miał również zdol- artistically gifted man. Due to a serious illness – men- ności artystyczne. Na skutek ciężkiej choroby przebytej ingitis – his mother, went deaf as a 2-year-old-child. w dzieciństwie – zapalenia opon mózgowych, mat- In spite of that fact, the contact between the mother ka Stanisława od drugiego roku życia była osobą and son was warm and tender – they both used a głuchoniemą. Mimo to kontakt matki i syna był czuły sign language. The child was brought up mainly by i ciepły – porozumiewali się językiem migowym. Wycho- his grandparents, who lived in the colony of Połowy, waniem dziecka zajmowali się jednak głównie dziad- between the village of Bystrzyca and Sobianowice, 14 kowie mieszkający w kolonii Połowy, między wsią By- kilometres from Lublin. The artist’s childhood was ex- strzycą a Sobianowicami, 14 kilometrów od Lublina. tremely hard “poor and with thorns [...], our poverty Dzieciństwo Mazusia było wyjątkowo trudne: „biedne i tasted bread sprinkled with linseed oil and salt [...] and po cierniach […], nasza bieda miała wtedy smak chleba ,of course, potatoes, potatoes, potatoes” – said the polanego olejem lnianym i posypanego solą […] no i artist in one of the interviews. oczywiście kartofle, kartofle, kartofle” – tak mówił o nim Mazuś was brought up in a catholic family. Grand- artysta w jednym z wywiadów. ma belonged to the Franciscans order of III degree. Mazuś wychowywał się w rodzinie katolickiej. Staszek used to read her the Scriptures of the Old Babcia należała do zakonu franciszkanów III stopnia. and New Testament. Fascinated by organ music, Staszek często czytał babci Pismo Święte Starego songs and paintings in the church in Bystrzyca, he i Nowego Testamentu. Zauroczony muzyką orga- dreamt to become an altar boy. His dream came true.

105 Szkoła Podstawowa w Sobianowicach (u góry) The Primary School in Sobianowice (above) and oraz dworek w Sobianowicach (na dole), the manor house in Sobianowice (below) painted namalowane przez Stanisława Mazusia w 1980 roku by Stanisław Mazuś in 1980

106 nową, śpiewami i malowidłami w kościele w By- He was 9 years old when he put on a white surplice, strzycy zapragnął zostać ministrantem. Marzenie learnt acolyte’s responses very quickly and assisted at dziecka ziściło się. Pierwszy raz założył białą komżę mass. mając 9 lat, szybko wyuczył się ministrantury po łacinie It is worth quoting – the memories of the appear- i służył do mszy. ance of their house so beautifully described by the art- Warto przytoczyć zapamiętany i pięknie opisa- ist – the house where his childhood had passed: “We ny przez artystę wygląd domu, w którym upłynęło lived in a large room with a kitchen stove and a bread jego dzieciństwo: „Zamieszkiwaliśmy w dużej izbie oven with a shakedown on. Behind the wall there was z piecem kuchennym i chlebowym, na którym było a barn with a horse, cows, and pigs, hens and geese legowisko. Za ścianą była obora z koniem, krowa- had their seat there too. The entrance was through the mi i świniami, gdzie również gnieździły się kury i gęsi. vestibule, next to the room where one could look out Wejście było do sieni, a stamtąd do izby, z któ- of the two small windows. All the buildings were cov- rej wyglądało się przez dwa małe okna. Całość za- ered with thatch. Near the barn stood some romantic budowań była pokryta strzechą. Przy stodole sta- sokoras, that is, two huge black poplars, and on one ły romantyczne sokory, czyli dwie potężne topole, of them there was a stork nest which my granddad – a na jednej z nich było gniazdo bocianie, które dziadek a sensitive romantic man- repaired every year so that – wrażliwy romantyk, reperował co roku, żeby bociany the storks flew back again. My granddad had some przyleciały. Dziadek miał również gołębie. Wodę czer- pigeons too. We took water from the well -a pump paliśmy za pomocą studni typu pompa, którą w roku type- and I took it to Tychy as a memento in 1993.” 1993 przywiozłem sobie na pamiątkę do Tychów.” Now, it is a decoration of the artist’s garden in Tychy Dziś jest ona ozdobą ogrodu przed domem artysty and a valuable recollection of his own childhood. w Tychach i cennym wspomnieniem okresu dzieciń- In his works Mazuś has been pursuing continuously stwa. motifs that resemble those so well remembered from Mazuś w swojej twórczości nieustannie szuka his childhood: boundless landscapes of the country- motywów przypominających mu tamte, zapamiętane side near Lublin with the remote horizon, meadows, z dzieciństwa bezkresne krajobrazy ziemi lubelskiej fields, trees, flowers and cottages. z odległym horyzontem, łąki, pola, lasy, drzewa, kwiaty In 1945, Staszek’s granddad built a new thatched i wiejskie chałupy. roof timber house, with the stairs to the porch. W 1945 roku dziadek Staszka wybudował nowy Due to the harsh conditions Staszek was an ex- dom drewniany, kryty słomą, z wejściem po schodach tremely weak and sickly child, he suffered from rickets na ganek. and pneumonia. As a 14-year-old boy, he nearly lost his Z powodu ciężkich warunków Staszek był dziec- sight due to ophthalmia. It was his grandma who saved kiem niezwykle słabym i chorowitym, chorował na him when she took him-by cart – to a Russian military krzywicę i zapalenie płuc. W wieku czterech lat unit quartering near the forest of Kozłowice where – for- w wyniku stanów zapalnych oczu omal nie stracił tunately – he was cured by an oculist. wzroku. Uratowała go babcia, która zawiozła chłopca His father was not interested in him at all – the first furmanką do stacjonującej w pobliżu w lasach kozło- contact between the father and son was at court wieckich radzieckiej jednostki wojskowej, gdzie szczę- where he claimed for maintenance. For the first money śliwie wyleczył go lekarz okulista. from his father, Grandma bought him an accordion of Ojciec nie interesował się nim zupełnie – pierwsze his dreams – so-called “guzikówka”– and he learnt to spotkanie ojca z synem miało miejsce w sądzie, gdzie play very quickly and sing folk songs and couplets. His odbywała się sprawa o zasądzenie alimentów. Za uncle – Józef Szalast – taught him many folk songs. pierwsze alimenty babcia kupiła mu wymarzoną har- He ran a tailor’s workshop but he also sang and drew moszkę, tzw. guzikówkę, na której szybko nauczył się very well. Thus, Staszek, as a six-year-old boy, got grać i przy jej wtórze śpiewać ludowe piosenki i przy- his first earnings playing and singing at wedding par- śpiewki. Wielu przyśpiewek nauczył go wujek Józef ties and other celebrations. He saved his money in a Szalast, który prowadził warsztat krawiecki, ale także metal box. pięknie śpiewał i rysował. Tak więc Staszek już w wie- Like all rural children, Staszek worked as a shep- ku sześciu lat, grając i śpiewając na weselach oraz in- herd boy; when he was 5, he looked after his geese nych uroczystościach, otrzymywał pierwsze zarobione and as an eight-year-old boy he grazed his sheep and pieniądze, które odkładał do blaszanej puszki. cows on a stubble – field; and there were many unex-

107 U góry Above Stanisław ze swoim wujkiem Stanisław with his uncle Kazik, 1948 Kazikiem, 1948 rok Na dole Below Na wycieczce szkolnej w Krakowie, On the school trip in Cracow, 1956. 1956 rok. Stanisław szósty od prawej Stanisław is the sixth from the right wśród stojących w pierwszym rzędzie among those standing in the first row

108 Jak wszystkie wiejskie dzieci Staszek pełnił również ploded shells. The artist says that sometimes he used funkcję pastucha: od piątego roku życia pilnował gęsi, to collect them and in the evening he threw them into a od ósmego – wypasał owce i krowy na ścierniskach, a camp fire, because explosions fascinated him. gdzie było pełno niewypałów. Jak wspomina artysta, He attended primary school in Sobanowice. How- czasami podnosił je i wieczorem wrzucał do ogniska, ever, he did not apply himself to learning at all; he ponieważ ekscytowały go wybuchy. played truant and smoked cigarettes. At the age of 12, Do szkoły podstawowej chodził w Sobianowicach. he ran away from grandparents’ house. He walked 14 Nie przykładał się jednak do nauki, wagarował i palił kilometres, for he wanted to live with his father. But his papierosy. W wieku 12 lat uciekł z domu od babci i father only called him names and threw away brutally. dziadka. Pragnąc zamieszkać u ojca, przeszedł pie- It was a shock and hard experience for a young and szo 14 kilometrów. Jednakże od ojca usłyszał tylko sensitive boy. His relatives put him up and a few days wyzwiska i został przez niego brutalnie wyrzucony. Był later his grandma and mother came, by cart, to take to szok i ciężkie przeżycie dla młodego, wrażliwego him home. chłopca. Przenocował u krewnych, gdzie po kilku Staszek’s artistic talent was recognised in his dniach przyjechały po niego furmanką babcia i matka. childhood. He drew and painted on a piece of pa- Talent plastyczny Staszka ujawnił się już per using a pencil, crayon, water-colours: they were w dzieciństwie. Rysował i malował na kawałku pa- landscapes, objects, and also pictures of the saints pieru ołówkiem, kredkami, akwarelą; były to pej- that a priest gave away while visiting houses before zaże, przedmioty, a także obrazki świętych, któ- Christmas. The pictures were black and white and re dawał ksiądz, chodząc po kolędzie. Obrazki były Staszek – while copying them – added various col- czarno-białe, a Staszek, kopiując je, dodawał im kolo- ours to them. He loved drawing, but his knowledge ry. Kochał rysować, ale cała jego wiedza o malarstwie of painting was limited to watching the paintings in the ograniczała się do oglądania obrazów w pobliskim ko- neighbouring church. ściele. The artist remembers that he had many big prob- Jak wspomina artysta, w szkole miał duże kło- lems at school, the worst ones when he was in Form poty, najgorzej było w piątej klasie – siedem dwój 5 – seven unsatisfactory marks in various subjects, z różnych przedmiotów, czym się jednak zupeł- which did not bother him at all, and one satisfactory nie nie przejmował, i trójka za rysunki, co uznał za in art, which he considered as a cruel injustice. Willing okrutną niesprawiedliwość. Chcąc udowodnić swoje to prove his artistic abilities, he drew a horse on the zdolności rysunkowe, narysował konia na tablicy. Po- blackboard. It helped – since then, it was his duty to mogło – od tej pory miał obowiązek rysowania kroniki illustrate a school chronicle and school bulletin on the szkolnej i gazetki ściennej, a także wykonywania por- wall as well as to make portraits of the contemporary tretów ówczesnych wodzów: Marksa, Engelsa, Leni- leaders: Marks, Engels, Lenin and Stalin. They were na i Stalina. Były to pierwsze próby portretowe. his first trials of portrait drawings. W 1956 roku, w wieku 16 lat otrzymał nazwisko In 1956, at the age of 16 he received his father’s Mazuś, w wyniku uznania ojcostwa wyrokiem Sądu surname, Mazuś, as a result of the court affiliation or- Powiatowego w Lublinie. der in Lublin. Po ukończeniu szkoły podstawowej w 1954 roku After graduating from primary school in 1954, ac- zgodnie ze swoimi pragnieniami i uzdolnieniami zdał cordingly to his wishes and gifts, he passed the en- egzamin do Państwowego Liceum Technik Plastycz- trance examination to the Secondary School of Visual nych w Lublinie. Art Techniques in Lublin. W liceum Mazuś bardzo gorliwie chłonął wszystkie At school he was taking in very zealously all the panujące wtedy w sztuce modne kierunki i naśladował fashionable trends that dominated in art then, and twórców ówczesnej awangardy. W latach pięćdzie- copied the creators of the contemporary avant-garde. siątych, po socrealizmie, przyszła moda na różnego In 1950s’, after socialistic realism, other ”–isms” be- rodzaju „izmy”, które były również propagowane w li- came very popular, which were propagated in his ceum. school, too. „Byłem tak obciążony balastem tych wszystkich “I was so ballasted with all those theories on cub- teorii o kubizmie, o unizmie, bardzo wówczas mod- ism, unism- a very popular theory of Strzemiński – nej teorii Strzemińskiego – wspomina po latach ar- says the artist after many years. All those were as if tysta. – To wszystko było jakby wprowadzeniem do an introduction to Anti-Art – more philosophical and

109 Komediant, 1956 Comedian, 1956

Z harmoszką, 1957 With an accordion, 1957

110 antysztuki, malarstwa bardziej filozoficznego, teo- theoretical painting than authentic, from the bottom of retycznego bardziej niż autentycznego, płynącego one’s heart.” z głębi serca.” Now, the painter believes that it was necessary to go Dzisiaj malarz uważa, że trzeba było przejść całą through all that to get mature and to realize that they are tę drogę, aby dojrzeć i zorientować się, że są to tylko only “cheap tricks”; and it is essential to seek timeless „tanie chwyty” i że trzeba poszukiwać wartości ponad- values and own way in art, to perfect oneself. czasowych i własnej drogi w sztuce, doskonaląc swój When he was young, he was preoccupied with warsztat. one more passion – theatre. Staszek’s acting tal- W okresie młodzieńczym pochłaniała go jeszcze ent was recognised. In the school theatre – in the jedna pasja – teatr. Ujawniły się wówczas zdolno- Secondary School of Culture and Education – he played ści aktorskie Staszka. W teatrze przy Liceum Kul- the main roles and memorized many works of Polish turalno-Oświatowym grał główne role i znał na pa- literature. When he was in Form 5, he determined to mięć wiele pozycji literatury polskiej. W piątej klasie take an entrance exam to a theatre school. However, był nawet zdecydowany zdawać do szkoły teatral- he had problems with his Polish teacher because of his nej. Były jednak kłopoty z polonistką, która gnębi- careless handwriting and orthographic mistakes. Ulti- ła go za niestaranne pismo i błędy ortograficzne. Na mately, he failed his final exam in Polish at school. Nev- koniec oblał maturę z języka polskiego. Mimo to po ertheless, after many years he refers to the period in his latach artysta z wielkim sentymentem wspomina li- secondary school in Lublin with great fondness – the ceum lubelskie – internat, który mieścił się na zamku boarding which was in a castle in the post-prison cells w powięziennych celach przy baszcie, udział w pra- near the tower, his work on creating a sculpture studio, cach przy tworzeniu pracowni rzeźby, świetlicę ze a common room with the stage where performances sceną, gdzie odbywały się przedstawienia teatralne. were held. In Form 3 and 4 of his secondary school, W trzeciej i czwartej klasie liceum mieszkał w sutere- he lived in a basement, in one room, together with his nie, w jednej izbie, razem z matką, ojczymem (któ- mother, stepfather (who was also deaf like his mother) ry – jak matka – również był głuchoniemy) i dwoma and with two half-brothers. The conditions were very przyrodnimi braćmi. Warunki były bardzo ciężkie, hard – the stepfather drank and often initiated fights. ojczym pił wódkę i w domu były częste awantury. The school headmaster knew about Staszek’s situ- Dyrekcja szkoły znała sytuację Staszka, dlatego też ation and that is why he got a place in the boarding przyznano mu miejsce w internacie na okres kla- when he was in his final class. In his secondary school sy maturalnej. W lubelskim liceum poznał wielu in Lublin, he met many wonderful friends. He says – wspaniałych kolegów i koleżanek. Jak wspomina, “Lublin, the period of my first successes, failures, ro- „okres lubelski to pierwsze sukcesy, porażki, roman- mances, removals, as well as the first earnings and se, przemieszczania się, a także pierwsze zarobki the first sold painting.” i pierwszy sprzedany obraz”. In 1957, Mazuś went to Toruń to the open-air W 1957 roku Mazuś wyjechał na plener dla uczniów painting organised for the students of the Second- liceum plastycznego do Torunia, gdzie powstał obraz ary School of Fine Arts where he painted Sandmen Piaskarze toruńscy – niewielkiego formatu, olejny, na- of Toruń of a small size, oil painting, painted on the malowany na okładce bloku rysunkowego. W wieku cover of a drawing pad. At the age of 17, that is over 17 lat, a więc ponad 50 lat temu, namalował obraz w 50 years ago, he painted a picture in the open-air – plenerze, bez żadnej korekty, zupełnie samodzielnie. without any adjustment, completely unaided. It is the Jest to obraz, „który sobie bardzo cenię i z którym painting “which I value highly and I identify with – says się identyfikuję – mówi artysta – gdyż stanowi jakby the artist – because it was as if the harbinger determin- pierwszą jaskółkę wyznaczającą moją drogę twórczą”. ing my artistic way”. That is why this painting cannot be Dlatego też nie mogło tego obrazu zabraknąć na wy- omitted at his jubilee exhibition. stawie jubileuszowej artysty. After having failed his final exam, he moved to the Po niezdaniu matury przeniósł się do Liceum Sztuk Secondary School of Fine Arts in Zamość. There, he Plastycznych w Zamościu. Tu maturę zdał z wyróżnie- graduated with honours, and then, he determined to niem, po czym próbował dostać się na studia do Aka- study at the Warsaw Academy of Fine Arts, unfortu- demii Sztuk Pięknych w Warszawie, niestety – bez po- nately – he failed. Therefore, he moved to Łodź and wodzenia. Wyjechał więc do Łodzi i tam podjął naukę continued studies at the Teachers College at the Fac- w Studium Nauczycielskim na Wydziale Wychowania ulty of Art Education under the supervision of Professor

111 Świadectwo dojrzałości The school-leaving certificate

Indeks Akademii Sztuk The credit book of the Pięknych w Warszawie Academy of Fine Arts in Warsaw Strony z indeksu The pages of Stanisław Stanisława Mazusia, Mazuś’s credit book with z podpisami signatures profesorów Eibischa, of Professor Eibisch, Porębskiego i innych Porębski and others

112 113 Plastycznego pod kierunkiem profesora Henryka Pli- Henryk Plich. It was a good school – studied painting cha. Była to dobra szkoła – studia z natury, rysunek from nature, evening drawings that developed sensi- wieczorny rozwijały wrażliwość, umiejętności i pasję tivity, abilities and passion of the future artist. przyszłego malarza. Studies at the Warsaw Academy of Fine Arts Studia na Akademii Sztuk Pięknych w Warszawie In 1961, his dreams came true – he began stud- ies at the Warsaw Academy of Fine Arts at Fac- W 1961 roku spełniły się marzenia – rozpoczął ulty of Painting, the studio of Professor Aleksander studia w Akademii Sztuk Pięknych w Warszawie na Rafałowski. From 1963, he continued studies in the Wydziale Malarstwa w pracowni profesora Aleksan- studio of a famous Polish colourist – Professor Eu- dra Rafałowskiego. Od 1963 roku kontynuował stu- geniusz Eibisch. It was Eibisch who was the most im- dia w pracowni znanego polskiego malarza kolorysty portant master to the young learner of art. After many – profesora Eugeniusza Eibischa. To właśnie Eibisch years he calls him his artistic supervisor and says: był najważniejszym mistrzem młodego adepta sztuki. ”Not only he recognised me but – above all – helped Po latach artysta nazywa go swoim opiekunem arty- me to understand, to realize entirely what is mine, stycznym i stwierdza: „On mnie nie tylko zauważył, ale authentic, what I speak clearly and what false... He przede wszystkim pomógł zrozumieć, uświadomić so- never imposed his artistic philosophy on me... on bie do końca, co jest moje, autentyczne, jakim głosem the contrary, he watched me not drift away from my mówię czysto, a jakim fałszuję… nigdy nie narzucał way.” And he used to say: “Don’t spend your time to swojej filozofii malarskiej… wręcz pilnował, żebym nie discover America – be yourself, be Mazuś.” Staszek zboczył ze swojej ścieżki.” I mówił: „Nie trać czasu na remembers his professor as a straightforward man odkrywanie Ameryki – bądź sobą, bądź Mazusiem.” who was very interested in his disciples’ work. He Staszek wspomina swego profesora jako człowieka had a habit – while returning from his studio, he used bezpośredniego, który żywo interesował się pracą to enter the university and he drew together with his swoich uczniów. Miał zwyczaj, wracając ze swojej pra- students on Evening Drawings classes. Every morn- cowni, wstępować na uczelnię, na rysunek wieczorny, ing, before 9 o’clock, he came to make adjustments. aby rysować razem ze studentami. Codziennie rano, He appreciated hard-working students and he him- przed godziną 9.00 przychodził na korektę. Bardzo self was a demon for work. Mazuś had the honour cenił studentów pracowitych i sam również był tyta- to visit Professor in his house in Skarpa where he nem pracy. Mazuś miał zaszczyt bywać w domu pro- was served tasty dinners cooked by Professor’s wife, fesora na Skarpie, gdzie był częstowany smacznymi Frania. Now, Mazuś remembers Professor Eibisch as obiadami, które przygotowywała jego żona Frania. Dziś an outstanding painter, excellent teacher and also as Mazuś wspomina profesora Eibischa jako wybitnego a vivid and extraordinary person with a high intellect. malarza, doskonałego pedagoga, a także jako barwną During his studies Staszek was successful – each i nietuzinkową postać o wielkim intelekcie. semester he got a credit with honours and an award Na uczelni Staszek odnosił sukcesy, wszystkie se- – a set of paints, and from the fourth year of his stud- mestry zaliczał z wyróżnieniem i nagrodą w postaci ies he got an art scholarship. kompletu farb, a od czwartego roku dostawał stypen- In 1966, he got the first prize award at the stu- dium artystyczne. dents’ exhibition in Warsaw. His talent was recog- W 1966 roku otrzymał pierwszą nagrodę na wy- nized- on Professor’s command he helped the stawie studentów Warszawy. Jego talent został za- weaker students. uważony – z polecenia profesora pomagał słabszym He received a gift – an easel – it was a decision studentom. of the Faculty Council. The easel was a present from Otrzymał również w darze, decyzją rady wydzia- the woman who wished to give it to an outstanding łu, sztalugę, którą podarowała uczelni pewna pani student. In his second year of studies he got an old z prośbą, żeby dostała się w ręce wybitnego studenta. French painters case from Professor Andrzej Jurkie- Na drugim roku od profesora Andrzeja Jurkiewicza do- wicz. Those souvenirs the artist keeps as relics. stał starą, francuską kasetę malarską – plenerową. Te Additionally, Mazuś studied the issues of mural pamiątki artysta przechowuje do dziś jak relikwie. painting in architecture with Professor Stefan Giero- Mazuś studiował dodatkowo problemy ma- wski and graphic art with Professor Andrzej Rudziński.

114 larstwa ściennego w architekturze u profeso- In the last year of studies, he acted as assistant to Pro- ra Stefana Gierowskiego i grafikę artystyczną w fessor Andrzej Rudzinski at the Faculty of Graphic Arts. technikach metalowych u profesora Andrzeja Rudziń- In the summer 1965 and 1966, he did the open air skiego. Na roku dyplomowym pełnił obowiązki asystenta paintings in Puławy for students of painting and graph- u profesora Andrzeja Rudzińskiego na Wydziale ics. At that time, he was interested mainly in graphic Grafiki. Latem 1965 i 1966 roku prowadził plenery art – metal techniques, mainly etching. Then, he cre- w Puławach dla studentów malarstwa i grafiki. ated a series of prints Infernal scenes. W tym czasie interesowała go przede wszystkim grafi- In 1967, he graduated with honours and a distinc- ka – techniki metalowe, a głównie akwaforta. Stworzył tion from the Faculty of Painting and Graphic Arts, the wówczas cykl grafik Sceny dantejskie. studio of Professor Eugeniusz Eibisch. The topic of his W 1967 roku obronił pracę dyplomową na Wydzia- diploma work was Rubbish in contemporary painting. le Malarstwa i Grafiki u profesora Eugeniusza Eibischa The same year, he was granted Art Award of the z wynikiem bardzo dobrym i wyróżnieniem. Tematem Minister of Culture and Art in a competition for the pracy dyplomowej była Tandeta w malarstwie współ- graduates of art schools and he took part in the Young czesnym. Graphic Artists Festival in Bayreuth too. W tym samym roku został uhonorowany nagro- After studies he got an honourable proposal to dą Ministra Kultury i Sztuki w konkursie dyplomantów continue his pedagogical work at the Warsaw Acad- szkół artystycznych oraz wziął udział w Festiwalu Mło- emy of Fine Arts as an assistant. He was supported dych Grafików w Bayreuth. by such professors as: Halina Chrostkowska, Michał Po dyplomie otrzymał zaszczytną propozycję kon- Bylina, Andrzej Rudziński and Eugeniusz Eibisch. In tynuowania pracy pedagogicznej na Akademii Sztuk spite of such a tempting proposal, he was made to Pięknych w Warszawie w charakterze asystenta. Po- leave Warsaw for he had no chance to earn his living pierali go tacy profesorowie, jak: Halina Chrostowska, in the capital and to get a flat there. Michał Bylina, Andrzej Rudziński i Eugeniusz Eibisch. It is worth mentioning that then, he already had fam- Mimo tak kuszącej propozycji był jednak zmuszony ily. During his studies, in 1964, he married Maria Swo- wyprowadzić się z Warszawy ze względu na brak boda who was also an art painter. That couple had możliwości utrzymania się w stolicy i otrzymania miesz- two children: a daughter Emilia and a son Karol. Emilia, kania. born in 1967 in Warsaw, lives in Germany, in Unna, Należy nadmienić, że miał już wtedy rodzinę. Jesz- now. She is a pianist and works at a music school cze w czasie studiów, w 1964 roku ożenił się z Marią where she conducts piano lessons. Swobodą, również malarką. Z tego związku pocho- dzi dwoje dzieci: córka Emilia i syn Karol. Emilia, uro- Tychy – haven and place of permanent dzona w 1967 roku w Warszawie, mieszka obecnie residence w Niemczech w Unna. Jest pianistką i pracuje w szkole muzycznej, gdzie prowadzi lekcje fortepianu. Soon after his studies and his daughter’s birth, in autumn 1967, Mazuś moved to Tychy. A new phase Tychy – przystań i miejsce stałego pobytu began in the life of the artist. At the beginning, he lived with his family at his mother’s–in–law, in a two-room Wkrótce po dyplomie i narodzinach córki, jesienią flat. He came to Silesia from Warsaw with a recom- 1967 roku, Mazuś wyjechał do Tychów. Rozpoczął mendation letter from Professor Eibisch to Olgierd Bi- się nowy etap w życiu artysty. Na początku zamieszkał erwiaczonek who was to introduce him at the Faculty z rodziną u teściowej w dwuizbowym mieszkaniu. Z of Graphics in Katowice. Stanisław even met the dean Warszawy wyjechał na Śląsk z listem polecającym od – Aleksander Rak – but seeing the assistants’ unfa- profesora Eibischa do Olgierda Bierwiaczonka, który vourable faces, he did not take the post. miał go wprowadzić na Wydział Grafiki w Katowicach. Many years later, he considers his decision as a Stanisław spotkał się nawet z dziekanem – Aleksan- good one because it meant independence and more drem Rakiem, jednak widząc nieżyczliwe miny asy- time for his own artistic work. stentów, posady tej nie przyjął. Yet, it was not so easy at the beginning, he had Po wielu latach ocenia tę decyzję pozytywnie, a family to keep and then, he sold his paintings spo- ponieważ oznaczała niezależność i znacznie więcej radically. The annual Art Scholarship of the Ministry of czasu poświęconego na własną pracę twórczą. Culture and Art, which he got in 1968, was a big help

115 U góry Above W pracowni warszawskiej ASP, 1966 In the studio of the Warsaw Academy of Fine Arts, 1966

116 Na początku nie było jednak łatwo, miał na utrzy- as well as works made-to-order for the Fine Art Studio maniu rodzinę, a obrazy wówczas sprzedawał spo- where he was patronized by his older colleague, an art radycznie. Wielką pomocą było roczne stypendium painter Olgierd Bierwiaczonek. Ministerstwa Kultury i Sztuki otrzymane w 1968 roku, In1968, Mazuś became a member of the Union of a także wykonywanie zleceń dla Pracowni Sztuk Pla- Polish Artists and Designers (ZPAP) in Katowice Dis- stycznych, gdzie zaprotegował go starszy kolega, ma- trict. Since then, he participated regularly in open air larz Olgierd Bierwiaczonek. paintings, competitions and regional exhibitions both W 1968 roku Mazuś został członkiem Związku all-Polish and international ones, and he also held the Polskich Artystów Plastyków (ZPAP) Okręgu Kato- first solo exhibition of his art in the exhibition halls of the wice. Odtąd regularnie uczestniczył w plenerach, Teatr Mały in Tychy. konkursach oraz wystawach okręgowych, ogólno- It was time when he was showered awards: in polskich i międzynarodowych, a także zorganizo- 1968 - for art painting and graphics at the V Wiosna wał pierwszą, indywidualną wystawę swojego ma- Opolska (the V Opole Spring) , the first prize award larstwa w salach ekspozycyjnych Teatru Małego for the graphics in the graphic competition “Man and w Tychach. Posypały się też nagrody: w 1968 za contemporary world” organized by the Board of ZPAP malarstwo i grafikę na V Wiośnie Opolskiej, pierwsza in Katowice, and the equal rank award for the painting nagroda za grafikę w konkursie graficznym „Człowiek Rural postman in the competition “Man and work” in a świat współczesny”, organizowanym przez Zarząd the Central Office of Fine Art Exhibitions in Warsaw. Okręgu ZPAP w Katowicach, oraz nagroda równo- In 1970, he presented his paintings and graphics in rzędna za obraz Wiejski listonosz w konkursie „Czło- the Fine Arts Exhibition Office in Katowice. The exhibi- wiek i praca” w Centralnym Biurze Wystaw Artystycz- tion was an important artistic event. nych w Warszawie. The same year, he began to work in the Tychy Ca- W 1970 roku zaprezentował swoje malarstwo tering Establishments as an interior designer, and he i grafikę w Biurze Wystaw Artystycznych w Katowicach. also got a flat (condo) with a studio on the top floor at Wystawa ta była ważnym wydarzeniem artystycznym. Dąbrowski Street, 5 in Tychy. W tym samym roku rozpoczął pracę na etacie w Ty- He was also granted one year Art Scholarship by skich Zakładach Gastronomicznych w charakterze the Ministry of Culture and Art again. projektanta wystroju wnętrz, a także otrzymał spół- In 1971, he became a member of the All-Polish dzielcze mieszkanie wraz z pracownią na najwyższym Realists Group which associated the artists exhibiting piętrze bloku przy ulicy Dąbrowskiego 5 w Tychach. their works collectively at the Zachęta gallery, Warsaw. Dostał też następne roczne stypendium Ministerstwa It was then, at the beginning of his artistic work, he Kultury i Sztuki. chose the realistic convention as a form of his own W 1971 roku został przyjęty do Ogólnopolskiej creative expression. He took part in all the exhibitions Grupy Realistów, która zrzeszała artystów wystawia- of the group in Poland and abroad. jących wspólnie w warszawskiej „Zachęcie”. Już wte- In 1973, the artist’s second child was born in Tychy dy, na początku drogi artystycznej, wybrał konwencję – a son. Karol Mazuś inherited artistic talent after his realistyczną jako formę własnej wypowiedzi twórczej. parents; he studied at the Design College in Dortmund Uczestniczył we wszystkich wystawach grupy w kraju where he lives now. He created many monumental i za granicą. forms in premises for public use in Germany. He also W 1973 roku w Tychach przyszło na świat drugie takes up easel and mural painting, computer graphics dziecko artysty – syn. Karol Mazuś odziedziczył zdol- and artistic photography. ności plastyczne po rodzicach, studiował w Wyższej Between 1975 and 1978, Stanisław Mazuś co- Szkole Design w Dortmund, gdzie obecnie mieszka. operated with the Mikołów-Jaworzno Coal Industry Zrealizował wiele kompozycji monumentalnych w lo- Union as an art designer. Having a family to sup- kalach użytku publicznego w Niemczech. Zajmuje się port, he was made to take up many various jobs as również malarstwem sztalugowym, ściennym, grafiką a graphic artist, designer and also making “propagan- komputerową i fotografią artystyczną. da of success” charts. But he has never neglected his W latach 1975–1978 Stanisław Mazuś współpra- own creative work. cował z Jaworznicko-Mikołowskim Zjednoczeniem In 1977, he received the award of the President Przemysłu Węglowego w charakterze plastyka pro- of Chorzów for the post open-air exhibition entitled In- jektanta. Mając rodzinę na utrzymaniu, zmuszony był dustrial landscape of Silesia and in 1979, he got a

117 U góry Above Przy pracy, 1983 At work, 1983 Na dole Below W pracowni, 1988 In the studio, 1988

118 podejmować wiele różnych prac zarobkowych jako distinction at the prestigious all-Polish Painting Exhibi- grafik, projektant, a także wykonawca plansz propa- tion “Bielska Jesień” (the Bielsko Autumn). gandy sukcesu. Mimo to nigdy nie zaniedbywał wła- While Mazuś was meeting a lot of successes in his snej pracy artystycznej. artistic life, at the same time his private life was becom- W 1977 roku otrzymał nagrodę Prezydenta Miasta ing increasingly difficult. Chorzowa na wystawie poplenerowej Pejzaż przemy- In 1982, after eighteen years of being together, słowy na Śląsku, a w 1979 roku zdobył wyróżnienie na he decided to end his unhappy marriage ultimately, prestiżowej Ogólnopolskiej Wystawie Malarstwa „Biel- he moved away from home and applied for a divorce ska Jesień”. Podczas gdy Mazuś odnosił liczne suk- at Court. The divorce case was held for 2 years. His cesy w życiu artystycznym, równocześnie w jego życiu wife – Maria Swoboda – emigrated with the children to osobistym było coraz trudniej. Germany. The artist remembers how much he missed W 1982 roku, po osiemnastu latach wspólnego the children and the suffering and pain he stifled by in- życia, artysta zdecydował się definitywnie rozwią- tensive painting, going away to open-air paintings and zać swoje nieudane małżeństwo, wyprowadził się exhibitions of his own works. z domu i wniósł sprawę o rozwód. Proces trwał dwa It was the period of a very intensive creative work as lata. Jego żona – Maria Swoboda-Mazuś, wyemi- well as social work and work for the union. The artist growała z dziećmi do Niemiec. Artysta wspomina, participated in competitions, open airs, displayed his że bardzo tęsknił za dziećmi, cierpienie i ból starał się paintings at many solo exhibitions. zagłuszyć intensywnym malowaniem, wyjazdami na Between 1971 and 2009, he took part in numer- plenery i wernisaże swoich wystaw indywidualnych. ous presentations of Polish art abroad – in Ulan Bator, Był to okres niezwykle wytężonej pracy twórczej, Moscow, Paris, Athens, New York, Prague, Berlin, Vil- a także społecznej, związkowej. Artysta uczestniczył w nius, Lvov, Bratislava, Vienna, London, Sofia, Leipzig. konkursach, wyjeżdżał na plenery artystyczne, wysta- At the same time he held over fifty solo exhibitions at wiał obrazy na licznych ekspozycjach w kraju i za grani- museums and galleries in Poland and Polish institu- cą, prezentował swoją twórczość na wielu wystawach tions abroad: in Stockholm, Vienna, Sofia, Leipzig, indywidualnych. Prague in the gallery of “Nowy Dziennik” in New York. W latach 1971–2009 uczestniczył w wielu pre- A new period of the artist’s life began when he mar- zentacjach sztuki polskiej za granicą – w Ułan Bator, ried Bożena Siłuszek, an art historian and the direc- Moskwie, Paryżu, Atenach, Nowym Jorku, Pradze, tor of the gallery in Tychy (a branch of the BWA in Berlinie, Wilnie, Lwowie, Bratysławie, Wiedniu, Londy- Katowice.). On the 11th September 1984, their son nie, Sofii, Lipsku. Równocześnie zorganizował ponad was born – Mikołaj – a graduate from the Pedagogi- pięćdziesiąt wystaw indywidualnych w muzeach i gale- cal University in Cracow where he studied East Slavic riach w Polsce oraz w instytutach polskich za granicą: languages. Now, he began his postgraduate studies w Sztokholmie, Wiedniu, Sofii, Lipsku, Pradze i Nowym at the Pedagogical University in Cracow and works as Jorku w galerii „Nowego Dziennika”. a guide of Cracow for Polish and Russian speaking Nowy okres w życiu artysty rozpoczął się nowym tourists. związkiem z Bożeną Siłuszek, historyczką sztuki The artist had a new family. In his life came a pe- i kierowniczką galerii w Tychach (filia Biura Wystaw Ar- riod of stabilisation, calmness and peace. It has been tystycznych w Katowicach). Z tego związku narodził reflected in his output. At that time, many works were się 11 września 1984 roku drugi syn artysty – Mikołaj, created – beautiful, simple, synthetic landscapes and absolwent filologii wschodniosłowiańskiej na Uniwer- still lifes, among others, works as: Silence, Kitchen’s sytecie Jagiellońskim. Obecnie ma otwarty przewód Pots, Nuts, and also numerous self-portraits. Silence doktorski na Uniwersytecie Pedagogicznym w Krako- (from 1984) is one of the most beautiful paintings of wie i jest przewodnikiem po tym mieście w języku pol- the artist, it is an quintessence of peace and the un- skim i rosyjskim. blemished blue sky and the smooth surface of the wa- Artysta założył nową rodzinę. W jego życiu nastał ter. The picture was painted with a minimum means of okres stabilizacji, uspokojenia, wyciszenia. Znalazło expression, as the author says – “one wide paintbrush to odzwierciedlenie w Jego twórczości. Powstało and three paints” is enough. We add only one thing to w tym czasie wiele pięknych, prostych, syntetycz- it – and the outstanding talent. nych pejzaży i martwych natur, miedzy innymi pra- In 1980s’, his creative work resulted in the awards ce: Cisza, Gary kuchenne, Orzechy, a także liczne again, among others: in 1980 – the second prize

119 U góry Above Z synem Mikołajem, 1997 With his son Mikołaj, 1997 Na dole po lewej Below left Z synem Karolem, 2009 With his son Karol, 2009 Na dole po prawej Below right U córki Emilki, 2009 At his daughter’s Emilka, 2009

120 autoportrety. Cisza (z 1984 roku) to jeden z najpięk- award at the Rafał Pomorski All-Polish Painting Com- niejszych obrazów artysty, to kwintesencja spokoju petition, in 1983 – the equal rank award at Polish Army i niczym niezmąconego, niezakłóconego błękitu nieba in Art Painting at the Zachęta gallery, Warsaw, in 1984 i tafli wody. Obraz namalowany przy użyciu minimum – a distinction at the All-Polish Contest ”Kraków Stary i środków wyrazu, jak mawia autor – wystarczy „jeden Nowy” (New and Old Cracow), Cracow, and in 1985 szeroki pędzel i trzy farby”. Dodajmy jeszcze do tego – – the equal rank award at the All-Polish Contest “Cra- i nieprzeciętny talent. cow in Art Painting, Graphics and Sculpture”, Cracow. W latach osiemdziesiątych Jego praca twór- In Katowice in 1986, he was awarded the Province cza znowu zaowocowała nagrodami, między innymi: Award for his outstanding output in painting. In 1990, w 1980 roku – II nagroda w Ogólnopolskim Konkur- he received the second prize award at the V Triennial sie Malarskim im. Rafała Pomorskiego, w 1983 roku “Presentations of Contemporary Portrait” in Radom. – nagroda równorzędna na wystawie Wojsko Pol- It is necessary to mention Stanisław Mazuś’s work skie w plastyce w „Zachęcie” w Warszawie, w 1984 for the union. He was elected to the Board of ZPAP in roku – wyróżnienie w Ogólnopolskim Konkursie „Kra- Katowice where he was the vice-chairman to Stefan ków Stary i Nowy” w Krakowie i w 1985 roku – nagro- Szawica. Yet soon, in July 1983, the ZASP was dis- da równorzędna w Ogólnopolskim Konkursie „Kraków solved. When in May 1984 the Union of Polish Painters w Malarstwie, Grafice i Rzeźbie”, również w Krakowie. and Graphics (ZPAMiG) was established in Warsaw, W 1986 roku w Katowicach został uhonorowany Mazuś was appointed to a group of the founders. It Nagrodą Wojewódzką za wybitny dorobek twórczy w is commonly known that the fact of the formation of a dziedzinie malarstwa. W 1990 roku otrzymał II nagrodę new union split the artistic milieu, some of them pro- na V Triennale „Prezentacje Portretu Współczesnego” tested and did not display their works at exhibitions. w Radomiu. There were also the ones, like Mazuś, who worked Należy również wspomnieć o społecznej działal- further organising and trying to proceed the initiatives ności związkowej Stanisława Mazusia. Został wybra- taken by the ZPAP. Mazuś became the chairman of ny do Zarządu Okręgu ZPAP w Katowicach, gdzie the ZPAMiG in Katowice. przyjął funkcję zastępcy prezesa – Stefana Szawi- The first exhibition of the ZPAMiG was held in March cy. Wkrótce jednak, w lipcu 1983 roku, ZPAP zo- 1986 at the Zachęta”gallery, a gallery in Warsaw and stał rozwiązany. Kiedy w maju 1984 roku powsta- about 400 artists took part in that event. The artis- wał w Warszawie Związek Polskich Artystów Malarzy tic milieu from Katowice was represented by, among i Grafików (ZPAMiG), Mazuś został powołany do ciała others, Olgierd Bierwiaczonek, Jerzy Duda Gracz and założycielskiego. Wiadomo powszechnie, że fakt po- Stanisław Mazuś. wstania nowego związku podzielił i skłócił środowisko Between 1990-2003, the artist acted as the Town artystów plastyków, niektórzy z nich protestowali, nie Arts Supervisor in Mikołów, and at the same time, he biorąc udziału w wystawach. Byli też tacy, jak Mazuś, laid the foundations for international open air paintings którzy dalej pracowali, organizując wystawy i starając “Impresje Mikołowskie” (Impressions in Mikołów). That się kontynuować inicjatywy podjęte przez ZPAP. Ma- name was also his idea. The open airs were a great zuś został prezesem katowickiego oddziału ZPAMiG. success and were held annually completed by post Pierwsza wystawa ZPAMiG odbyła się w mar- open air exhibitions. Mazuś was the commissioner cu 1986 roku w warszawskiej „Zachęcie” i wzięło of those open airs between 1991 and 1993. For his w niej udział około 400 artystów. Środowisko kato- merits he was awarded the title of “Mikołowianin of wickie reprezentowali między innymi Olgierd Bierwia- 2002”. czonek, Jerzy Duda Gracz i Stanisław Mazuś. At the same time, the precious idea came to ex- W latach 1990–2003 artysta pełnił obowiązki pla- istence – to organize an cycle of open air paintings styka miejskiego w Mikołowie, jednocześnie tworząc events under the name “Beskidzkie Integracje Sztuki” podwaliny pod międzynarodowe plenery artystyczne (the Beskids Art Integrations) held in three villages – „Impresje Mikołowskie”. Nazwa też była Jego pomy- Istebna-Jaworzynka-Koniaków. The authors of that słem. Plenery cieszyły się dużym powodzeniem, od- undertaking were Stanisław Mazuś, Bożena and Jan bywały się corocznie i kończyły wystawą poplenero- Kukuczka. Meetings in the Beskids Mountains are to wą. Mazuś był komisarzem tych plenerów w latach be an inspiration for artists to create new original works 1991–1993. Za zasługi dla Mikołowa władze mia- arising from admiration for the rich tradition of the re- sta uhonorowały artystę tytułem „Mikołowianin Roku gion, talents of folk artists as well as magnificent land-

121 2002”. scapes and the beauty of this land. W tym samym czasie powstała cenna idea zorga- Last time, in 2009, Mazuś was involved in a new nizowania corocznego cyklu imprez plenerowych pod undertaking – he organises a cycle of open air paint- nazwą „Beskidzkie Integracje Sztuki”, odbywające się ings in Celiny near Raków. w trójwsi Istebna – Jaworzynka – Koniaków. Auto- rami tego przedsięwzięcia byli Stanisław Mazuś oraz On some exhibitions Bożena i Jan Kukuczkowie. Spotkania w Beskidach mają pobudzać artystów do tworzenia nowych, orygi- Stanisław Mazuś ‘s great artistic success was his nalnych dzieł powstających z zachwytu i podziwu dla solo exhibition of his art displayed from the 15th Sep- bogatej tradycji kultury tego regionu, talentów twórców tember to the 10th October, 1982 in the “Zachęta” ludowych, a także wspaniałych krajobrazów i piękna gallery in Warsaw. The artist presented landscapes, tej ziemi. still lifes and portraits – a total of 67 works. The exhi- Ostatnio, w 2009 roku Mazuś zaangażował się bition received very good reviews and enjoyed great w nowe przedsięwzięcie – organizuje cykliczny plener popularity among visitors. The artist says that the cata- w Celinach koło Rakowa. logues parted one day. Many of his admirers arrived at the varnishing day, O niektórych wystawach and he gained popularity among the new ones as well as a lot of requests for new paintings. His exhibition Wielkim sukcesem artystycznym Stanisława Mazu- was moved from Warsaw to Poznań, Częstochowa, sia była indywidualna wystawa Jego malarstwa eks- Wrocław, Kraków, Sopot and Gorzów Wielkopolski. It ponowana od 15 września do 10 października 1982 was a huge success everywhere. roku w warszawskiej „Zachęcie”. Malarz zaprezentował In Poznań, where it was on display in the “Na pejzaże, martwe natury i portrety – łącznie 67 prac. Skarpie” Club, an extraordinary event happened. Ekspozycja otrzymała bardzo pochlebne recenzje i According to “Ekspres Poznański”, there was a bur- cieszyła się wielkim powodzeniem wśród zwiedzają- glary to the club at night and seven oil paintings, cych. Jak wspomina artysta, katalogi rozeszły się w mainly Stanisław Mazuś’s portraits, were stolen. ciągu jednego dnia. Soon, the burglars were found and all the paintings Na wernisaż przyjechało wielu Jego fanów, zyskał were regained – luckily, they were not damaged. także mnóstwo nowych i sporo zamówień na obrazy. In 1988, Mazuś presented a large solo exhibition Z Warszawy wystawa została przewieziona do Po- of his art in the Friends of the Fine Arts Society Gallery znania, Częstochowy, Wrocławia, Krakowa, Sopotu in Szczepański Square in Cracow. 101 oil paintings i do Gorzowa Wielkopolskiego. Wszędzie cieszyła się were presented – portraits, landscapes and still lifes. ogromnym powodzeniem. W Poznaniu, gdzie była The exhibition was really a great success. “Already the eksponowana w salach klubu „Na Skarpie”, wyda- first impression, that is, look at the main wall convinces rzyła się niecodzienna historia. Jak podaje „Ekspres us that we have the paintings of high professional class Poznański”, w nocy dokonano włamania do klubu in front of us” – wrote Andrzej Warzecha in “Dziennik i skradziono siedem płócien olejnych (głównie portre- Polski”. It was a travelling type exhibition and was also tów) Stanisława Mazusia. Wkrótce znaleziono spraw- presented in Częstochowa, Bielsko-Biała, Katowice, ców kradzieży i wszystkie obrazy zostały odzyskane, Kielce, Łódź, Radom, Rzeszów and Zamość. szczęśliwie nie uległy uszkodzeniu. His two exhibitions in Katowice are also worth men- W 1988 roku Mazuś zaprezentował indywidualną, tioning: in the Silesian Museum in 1997, where the obszerną wystawę malarstwa w Pałacu Sztuki Towa- artist displayed – so far unknown in his output- new, rzystwa Przyjaciół Sztuk Pięknych przy placu Szcze- full sun, the Greek motifs which are reminders of his pańskim w Krakowie. Eksponowano 101 obrazów travel to Greece (Syros, The Greek Motif). The other olejnych – portrety, pejzaże i martwe natury. Wystawa exhibition – Sacrum written down into the landscape odniosła prawdziwy sukces. „Już pierwsze wrażenie, in the Fra Angelico Gallery in the Archdiocese Muse- czyli spojrzenie na główną ścianę, przekonuje nas o um in Katowice. It was the jubilee exhibition celebrating tym, że mamy przed sobą obrazy profesjonalisty dużej forty years of his creative work. As usual, there were klasy” – pisał Andrzej Warzecha w „Dzienniku Polskim”. crowds of people at the varnishing day. It was a won- Wystawa miała charakter objazdowy i została zapre- derful day, with a recital of the famous bard from Cra- zentowana również w Częstochowie, Bielsku-Białej, cow – Leszek Długosz who was on friendly terms with

122 Katowicach, Kielcach, Łodzi, Radomiu, Rzeszowie the painter – to add splendour to the celebration. In oraz Zamościu. 1999, the artist, again, presented his canvas in Silesia Warto także wspomnieć o dwóch wystawach ka- at the Radio Katowice Gallery, at the Silesian Theatre towickich: w Muzeum Śląskim w 1997 roku, gdzie and the Museum in Gliwice and Sosnowiec. artysta pokazał również nieznane dotychczas w jego One of the most extraordinary exhibitions of malarstwie nowe, pełne słońca motywy greckie, Stanisław Mazuś was entitled Pearls from the palette. będące pokłosiem jego podróży do Grecji (Syros, In 2003, a beautiful catalogue was edited under the Motyw grecki). Druga to wystawa Sacrum wpisa- same title. The exhibition presented the works, very ne w pejzaż w Muzeum Archidiecezjalnym w galerii thoroughly selected from his enormous artistic output, Fra Angelico w Katowicach. Była to wystawa jubile- deserving to be called “pearls”. Thus, in the set there uszowa czterdziestolecia pracy artystycznej Mazusia. were famous Mazuś’s dill, lonely dried flowers, nuts, Na wernisażu, jak zwykle na wystawach Mazusia, były garlic plaits, and golden shiny onions, still lifes with tłumy. To był wspaniały wieczór, uświetniony jeszcze re- glossy silver pots, some portraits, landscapes and citalem znanego barda krakowskiego, zaprzyjaźnione- terrific self-portraits, and the gorgeous painting Pearls, go z malarzem Leszka Długosza .W 1999 roku artysta so simple, so perfect and very meaningful – an or- znowu prezentował swoje malarstwo na Śląsku w Ga- dinary bowl, a dirty paintbrush and a beautiful pearl. lerii Radia Katowice, w Teatrze Śląskim oraz w Muzeum The arrangement of a banal reality and something as w Gliwicach i w Sosnowcu. exquisite as a pearl is a sophisticated painterly trick. Jedną z najwspanialszych była wystawa Stanisła- Perhaps, it is a reference to the famous portrait of the wa Mazusia zatytułowana Perły z palety. W 2003 roku woman with a pearl earring by Vermeer Van Delft so został wydany piękny album o tym samym tytule. Wy- admired by Mazuś? stawa prezentowała dzieła bardzo starannie wybrane In 2005, he presented his works at the exhibition z ogromnego dorobku artysty, godne miana „pereł”. A in the Lubuska Province Museum in Zielona Góra, więc znalazły się w zestawie słynne Mazusiowe kopry, accompanied by the album Landscapes. In his land- samotne, zeschłe kwiaty, orzechy, warkocze czosnku scapes, he showed all the seasons of the year and i złociste, lśniące cebule, martwe natury ze srebrzysto the moods and colours specific of them – white fluffy błyszczącymi garami, kilka portretów, pejzaży i znako- winter, silver hoarfrost, sunrises and sunsets, clouds, mitych autoportretów, no i świetny, tytułowy obraz Pe- mists and spring clearings up, lakes, grass, thistles. rełki, doskonały w swej prostocie i bardzo wymowny, ze zwyczajną miską, pobrudzonym pędzlem malar- In the Studio skim i piękną perłą. Zestawienie banalnej codzienności z czymś tak wykwintnym jak perła jest bardzo wyrafino- Between 1973 and 1993, Stanisław had his studio waną sztuczką malarską. Być może jest to nawiąza- at Dąbrowskiego Street, 61 in Tychy. It was a prem- nie do słynnego portretu dziewczyny z perłą autorstwa ises on the ground floor, not very comfortable – there uwielbianego przez Mazusia Vermeera Van Delft? was no toilet and water. The painter says that one W 2005 roku artysta prezentował swoje malarstwo could take water from the neighbouring laundry. After na wystawie w Muzeum Ziemi Lubuskiej w Zielonej a long time the building society ”Oskard” built a toilet Górze, której towarzyszył album Krajobrazy. W swoich with a wash basin for him as a gift for 50th birthday. pejzażach pokazał wszystkie pory roku i charaktery- The studio is linked to a an interesting and vivid story. styczne dla nich nastroje oraz barwy – białą, puszy- Several frequent goers fondly remember the meetings stą zimę, srebrzysty szron, wschody i zachody słoń- when many of his friends, neighbours, acquaintances ca, chmury, mgły i wiosenne prześwity, jeziora, trawy, and his admirers used to come – the people from dif- osty. ferent social classes, professions and religions. W pracowni The biggest parties were held annually – traditionally on the 7th November – on the artist’s birthday day. W latach 1973–1993 Stanisław zajmował pracow- The painter served bread and lard and vodka. The nię malarską przy ulicy Dąbrowskiego 61 w Tychach. parties frequently lasted till the morning. At the same Był to lokal na parterze, niezbyt komfortowy – bez ubi- time, in the studio wonderful paintings were created kacji i wody. Jak wspomina malarz, wodę można było for various exhibitions, competitions, sometimes as brać po sąsiedzku z pralni. Po dłuższym czasie Spół- made to order, as gifts or for sale. It was there where dzielnia Mieszkaniowa „Oskard” wygospodarowała dla Franciszek Kuduk made the above mentioned film on

123 U góry Above Wejście do pracowni w Tychach The entrance to the studio in Tychy, przy ulicy Skalnej, 2008 in Skalna Street, 2008 Na dole Below W pracowni w Tychach przy ulicy Skalnej, 2008 In the studio in Tychy, 2008

124 niego toaletę z umywalką, w prezencie na pięćdziesiąte Mazuś and his fine art work –In the studio. The studio urodziny. Z pracownią tą wiąże się ciekawa i barwna was also a meeting place for the artists living in Tychy, historia. Wielu jej bywalców z rozrzewnieniem wspomi- the excellent artists who spent much time on the de- na odbywające się tam spotkania, na które przychodzili velopment of artistic life of the town which was called “a przyjaciele Mazusia, sąsiedzi, znajomi i jego fani, ludzie z dormitory of Katowice”. The meetings were also held różnych warstw społecznych, różnych zawodów i wy- in the display pavilion of the Teatr Mały in Tychy. Mazuś znań. particularly remembers some “fanatics”: Jan Nowak, Największe balangi odbywały się corocznie, tra- Eryk Pudełko, Stanisław Kluska, Augustyn Dyrda, Eryk dycyjnie 7 listopada, w dniu urodzin artysty. Malarz Dragańczyk, Franciszek Wyleżuch. częstował chlebem, smalcem i wódką. Imprezy czę- There were crated ever new and interesting initia- sto kończyły się nad ranem. Równocześnie w tejże tives in that group. Tychy held an annual exhibitions of pracowni powstawały wspaniałe obrazy malowa- the artist of Tychy district enjoying increasing popular- ne na różne ekspozycje, konkursy, czasem na za- ity. mówienie, na podarunek czy na sprzedaż. Właśnie In November 1997, Mazuś held his solo exhibition w tym pomieszczeniu Franciszek Kuduk zrealizo- at the Coop Culture House “Tęcza” in Tychy. On the wał wspomniany już film o Mazusiu i Jego sztuce – varnishing-day the decision was made to build a pro- W pracowni. Pracownia była także miejscem spo- fessional gallery at the Baczyński Square (the Bierut tkań grupy plastyków mieszkających w Tychach, Square then) as a branch of the BWA Gallery in Ka- znakomitych artystów, którzy poświęcali wie- towice. Soon, in May 1980, the ceremonial opening le swojego czasu na rozwój życia artystycznego of the gallery was held with the display by the artists w mieście, które było nazywane „sypialnią Katowic”. of the Tychy milieu – paintings, sculpture and graph- Spotkania odbywały się także w pawilonie wystawo- ics. The gallery was conducted by Bożena Siłuszek, wym Teatru Małego w Tychach. Mazuś szczególnie an art historian. At the Exhibition Office in Tychy, the wspomina takich „zapaleńców”, jak: Jan Nowak, Eryk significant exhibitions were presented – the domestic Pudełko, Stanisław Kluska, Augustyn Dyrda, Eryk Dra- as well as foreign artworks: from the USA, Canada, gańczyk, Franciszek Wyleżuch. China, France, the UCCR or Hungary. At the same W tym gronie powstawały coraz to nowe, ciekawe time, a creative meeting place was open for every- inicjatywy. Zorganizowano w Tychach coroczne wysta- one, Mazuś’s studio – mentioned above. Besides wy sztuki artystów powiatu tyskiego, cieszące się coraz art painters, there were poets, musicians, animators większym zainteresowaniem publiczności. in culture, teachers, physicians, lawyers there. In his W listopadzie 1979 roku Mazuś zorganizował studio, numerous cultural initiatives were born, as well swoją wystawę indywidualną w Spółdzielczym Domu as the idea of the first auction of works of art for the Kultury „Tęcza” w Tychach. Na wernisażu tej wy- trade union of “Solidarity”. The auction was held in May stawy zapadła decyzja o powstaniu profesjonalnej 1981 in the Culture House “Tęcza” completed with a galerii przy placu Baczyńskiego (wówczas Bieruta) great success. jako filii Biura Wystaw Artystycznych w Katowicach. In that studio the idea of organizing “Jesień Gi- Wkrótce, w maju 1980 roku nastąpiło uroczyste tarowa” came into existence. The painter remembers otwarcie tej galerii pokazem dzieł malarstwa, rzeźby that they were discussing the program and rules of i grafiki artystów środowiska tyskiego. Galerię prowa- the performance till late at night. Stanisław Mazuś dziła historyczka sztuki Bożena Siłuszek. W galerii Biura was also a co-organizer of the All-Polish Competition Wystaw Artystycznych w Tychach prezentowano zna- “Muzyka w malarstwie” (the post-competition exhibi- czące wystawy – zarówno krajowe, jak i zagraniczne: z tion was held in the Exhibition Office Gallery in Tychy), USA, Kanady, Chin, Francji, ZSRR czy Węgier. Rów- as well as a co-organizer and the commissioner of nocześnie miejscem twórczych spotkań była otwarta all-Polish open air paintings which contributed to dla wszystkich, wspomniana już pracownia Mazusia. school galleries of contemporary art – among others Oprócz plastyków bywali tutaj poeci, muzycy, anima- – the Rafał Pomorski Primary School 22. torzy kultury, nauczyciele, lekarze, prawnicy. W pra- You should also mention the other studio in Tychy- cowni u Mazusia rodziły się liczne inicjatywy kulturalne, Żwaków, near the forest. It was the author gallery tutaj powstała między innymi koncepcja pierwszej au- called the PITTORIA by the artist. Mazuś’s paintings kcji dzieł sztuki na rzecz Związku Zawodowego „So- were exposed on the wall and it was – at the same lidarność”. Aukcja została przeprowadzona w maju time – the artist’s studio where many guests came to

125

1981 roku w Domu Kultury „Tęcza” i zakończyła się and also collectors, admirers, radio and TV journalists dużym sukcesem. who were interviewing the artist, not to mention school W tej pracowni zrodził się też pomysł zorganizowa- trips. The studio was open from 1992 to 2004. nia w Tychach „Jesieni Gitarowej”. Malarz wspomina, że do późnej nocy omawiano program i regulamin tej Charity Activities imprezy. Stanisław Mazuś był współorganizatorem Ogólnopolskiego Konkursu „Muzyka w malarstwie” Stanisław Mazuś has had a large group of friends (wystawa pokonkursowa odbyła się w galerii Biura and acquaintances – for he is open, cordial, extraor- Wystaw Artystycznych w Tychach), a także współ- dinarily social and generally liked. He is also very ten- organizatorem i komisarzem ogólnopolskich plene- der and sensitive to other people’s needs, illnesses rów malarskich, które przyczyniły się do powstania and misfortunes that he experienced so many times szkolnych galerii sztuki współczesnej, między innymi in his own life. Because he is a famous and popu- w Szkole Podstawowej nr 22 im. Rafała Pomorskiego. lar painter, he became recognized as a donor selling Należy również wspomnieć o innej pracowni Ma- his canvas at various charity auctions. His paintings zusia w Tychach-Żwakowie, pod lasem. Była to reach a considerable amount of money at auctions galeria autorska nazwana przez artystę PITTORIA. and help people in various misfortunes such as flood, Na ścianach galerii były eksponowane obrazy Ma- fire, homelessness, orphanhood or old age. Mazuś zusia, a równocześnie pełniła funkcję pracowni arty- has donated around ten paintings annually at various sty, do której przychodzili goście, kolekcjonerzy, fani, auctions for several years. He is happy to help others. dziennikarze radiowi i telewizyjni, przeprowadzający He gets many thank-you-letters from numerous insti- wywiady z artystą, a także wycieczki szkolne. Pracow- tutions, not only from Poland. There are so many of nia funkcjonowała od 1992 do 2004 roku. them that it is impossible to mention all of them, so let us name only a few of them: Columbia University in the Działalność charytatywna City of New York – the Mickiewicz Foundation, Foun- dation Board of ”Dom Muzyka Seniora” in Warsaw, the Stanisław Mazuś ma liczne grono znajomych Adam Mickiewicz Musem in Vilnius, the Association of i przyjaciół – jest bowiem człowiekiem otwartym, ser- Families in Warsaw and Hospices: the St Callistus hos- decznym, niezwykle towarzyskim i powszechnie lu- pice in Tychy, “Cordis” in Mysłowice, the Divine Mercy bianym. Jest także bardzo wrażliwy i czuły na ludzkie hospice in Gliwice, the Serce Foundation – the Euro- potrzeby, choroby i nieszczęścia, których sam doznał pean Centre of Children’s Friendship in Świdnica, the w życiu niemało. Ponieważ jest znanym i popularnym “Children’s Hope” Foundation – St Brother Albert’s Aid malarzem, został dostrzeżony jako darczyńca obrazów Society in Wrocław, the Godula Hope Foundation in na różne akcje charytatywne. Jego obrazy osiągają na Ruda Śląska, “Nasza Częstochowa” in Częstochowa, aukcjach niebagatelne kwoty, wspomagające ludzi w Integration Society “Działajmy Razem” in Cieszyn, the różnych wypadkach losowych, takich jak powodzie, Zbigniew Gałaszek Silesian Rheumatology Founda- pożary, bezdomność, sieroctwo czy starość. Mazuś tion in Goczałkowice Zdrój, the Aid Foundation for the od kilkunastu lat ofiarowuje corocznie około dziesięciu hospital in Zawiercie, the Gastroenterology Foundation obrazów na różne akcje charytatywne. Jest szczęśliwy, in Warsaw, the PRO BONO Foundation in Warsaw, że może pomagać innym. Z wielu instytucji, nie tylko the SUE RYDER Foundation in Warsaw. The artist also z Polski, otrzymuje podziękowania. Jest ich tak wie- supports cultural institutions: the Silesian Theatre in le, że nie sposób wszystkich przytoczyć, wymieńmy Katowice, the Silesian Opera in Bytom, the “ARGO” więc kilka: z Columbia University z Nowego Jorku Polish Arts Promotion Foundation in Częstochowa. He – na fundusz Adama Mickiewicza, Zarząd Fundacji has also participated in the auction for the families of „Dom Muzyka Seniora” w Warszawie, Muzeum Ada- the avalanche victims – the high school students from ma Mickiewicza w Wilnie, Stowarzyszenie Przymie- Tychy. rza Rodzin w Warszawie, Hospicja: im. św. Kaliksta w Tychach, „Cordis” w Mysłowicach, Miłosierdzia “Open-air pilgrim” Bożego w Gliwicach, Fundacja SERCE – Europej- skie Centrum Przyjaźni Dziecięcej w Świdnicy, Fun- So Mazuś says about himself. So his painting dacja „Nadzieja dzieci” – Towarzystwo Pomocy im. from 2000 is entitled, depicting an old suitcase with św. Brata Alberta we Wrocławiu, Fundacja Godu- a big hole and the artist’s self-portrait in the middle.

127 la Hope w Rudzie Śląskiej, Stowarzyszenie „Nasza It is one of few of his symbolic paintings. Staszek Częstochowa” w Częstochowie, Stowarzyszenie na is really a tireless “open-air man” – a direct contact Rzecz Integracji „Działajmy razem” w Cieszynie, Ślą- with Nature is his most valuable inspiration. That is ska Fundacja Reumatologiczna im. Zbigniewa Ga- why he packs his suitcases or rucksack, takes his łaszka w Goczałkowicach Zdroju, Fundacja pomocy painters case, paintbrushes, canvas and other nec- dla szpitala w Zawierciu, Fundacja Gastroenterologii essary things and heads to the open-air. He “has w Warszawie, Fundacja PRO BONO w Warszawie, done” so many open airs that even he is not able to Fundacja SUE RYDER w Warszawie. Artysta wspie- count them all. No doubt, he is one of the most hard- ra też instytucje kultury: Teatr Śląski w Katowicach, working painters. Anyone can confirm that fact, the Operę Śląską w Bytomiu, Fundację na Rzecz Promo- ones who know him and particularly his colleagues in cji Sztuki Polskiej ARGO w Częstochowie. Brał także the open air paintings. “When I unwind, I paint a lot udział w aukcji na pomoc rodzinom ofiar lawiny tatrzań- – he said in one of the interviews. – I am very greedy skiej – licealistów z Tychów. for painting phenomena in nature. I try to catch each day and move onto the canvas. During two plain-air „Plenerowy pielgrzym” weeks I paint about thirty canvas. And I have never been completely satisfied.” Tak mówi o sobie Mazuś. Tak również jest zatytuło- On the occasion of Mazuś solo exhibition in wany jego obraz z 2000 roku, przedstawiający starą, Poznań, Bartłomiej Kurka, an art painter from Poznań zużytą walizkę z wielką dziurą i autoportretem artysty w – wrote about him in the introduction to the cata- środku. Jest to jeden z niewielu obrazów Mazusia o logue: ”Among the participants of the all-Polish paint- wymowie symbolicznej. Staszek jest rzeczywiście nie- ing events »Jurajska Jesień« (Autumn in the Jura) a strudzonym „plenerowiczem” – bezpośredni kontakt z young man focused not only my attention – after less naturą jest dla Niego najcenniejszą inspiracją. Dlatego than one hour after we accommodated, I saw him też kilka razy w roku pakuje walizki czy plecak, zabiera squatting and painting, in spite of the fact that it was kasety, farby, pędzle, podobrazia i inne niezbędne przy- drizzling since the morning. I decided to observe »the bory malarskie i wyrusza w plener. „Zaliczył” tych plene- zealot« painting. He applied some paint on a small rów tak dużo, że chyba sam nie jest w stanie wszyst- piece of canvas, propped up with sticks, in broad, kie zliczyć. Równocześnie jest niewątpliwie jednym z strong and quick brush strokes. [...] Till the noon he najbardziej pracowitych artystów. Potwierdzić to mogą »made« two canvas already. The definition »applied wszyscy, którzy go znają, a zwłaszcza Jego koledzy some paint« was not precise in that case – those z plenerów. „Jak się rozkręcę, to dużo maluję – mówił canvas were ¾ completed.” [...] ”Staszek works like w jednym z wywiadów. – Jestem bardzo zachłan- a freak in the open airs, falls into a trance, from dawn ny na malarskie zjawiska w naturze. Każdy dzień sta- till dusk. In evenings, as it happens in open airs, by ram się złapać i przenieść na płótno. Przez dwa ple- a campfire, after some drinks, Staszek was usually nerowe tygodnie robię około trzydziestu prac. I nigdy the first to initiate singing songs. Because I am also z żadnej nie jestem do końca zadowolony.” the one who like singing in a group (scout’s school) Z okazji wystawy indywidualnej Mazusia w Po- we suited for each other. And what was so interest- znaniu napisał o nim we wstępie do katalogu ma- ing that Staszek – younger almost twenty years than larz poznański Bartłomiej Kurka: „Wśród uczestników I – knew all the songs of post-war-scout-military rep- ogólnopolskiego pleneru »Jurajskiej Jesieni« zwró- ertoire, he knew many war-partisan songs as well. ”It cił nie tylko moją uwagę młody człowiek, którego was known that all those songs he learnt as a boy w niecałą godzinę po naszym zakwaterowaniu się zo- from his uncle Józef in his home village. baczyłem przycupniętego w kucki – już malującego, Stanisław Mazuś feels great outdoors – space, na- mimo siąpiącej od rana monotonnie mżawki. Posta- ture, most willingly under the Polish sky, introduce him nowiłem przyjrzeć się, jak »gorliwiec« maluje. Zakładał in a creative trance. He readily talks about his open airs małe płótno podparte patyczkami, szerokimi, zdecy- at student’s times in Skoki, Puławy, Kazimierz Dolny. dowanymi i szybkimi pociągnięciami pędzla. […] Do As extremely diligent and creative ones, he considers południa miał już »założone« dwa płócienka. Określenie those in Kamion, Hucisko, Zwierzyniec, Łagów, Bu- »założone« nie było w tym wypadku ścisłym – te płótna kowy Dworek, Jedlnia, Mikołów, Brzegi and Szczyrk. były w ¾ gotowe.” [...] „Staszek na plenerach pracuje The open air painting in Szczyrk was a test of his paint- jak szaleniec, w transie, od świtu do zmroku. Wieczo- ing abilities – it was a cycle of winter in white silver and

128 rami, jak to na plenerach bywa przy ognisku, po paru fluffy snow. kieliszkach, Staszek na ogół pierwszy inicjował śpiewy. “In 1980s’, my big open air offensive began: Ponieważ sam należę do tych, co też lubią pośpiewać Białowieża, Hucisko, Jasna Góra, Ustka, Janów w zespole (harcerska szkoła), przypadliśmy sobie do Podlaski, Radzyń Podlaski, Chrobrze, Gniez- serca. I co ciekawe, młodszy o lat prawie dwadzieścia no, Lanckorona, Bąkowa Góra, Tychy, Ustroń, Staszek znał wszystkie piosenki z repertuaru przedwo- Niedzica, Zakopane, Brzegi, Szczyrk, Zwier- jenno-harcersko-wojskowego, znał piosenki wojenno- zyniec, Mikołów, Łagów, Skwierzyna, Sulęcin, -partyzanckie.” Wiadomo, że piosenek tych nauczył Jaworzynka, Smolnica, Międzyrzecz, Dębno, się jeszcze jako chłopiec w swojej rodzinnej wsi od Łęzeczki, Glisno, Gorzów Wielkopolski, Ziele- wujka Józefa. niec, Zielomyśl, Zielona Góra. Since Łagów I be- Stanisław Mazuś najlepiej czuje się w plenerze – gan my landscapes cycle of the Lubuskie District. przestrzeń, natura, przyroda, najchętniej pod polskim Here, I have felt the atmosphere of my childhood: niebem, wprowadzają go w trans twórczy. Chętnie those vast fields, gorges, ribbons of rivers and lanes wspomina swoje plenery jeszcze z czasów studenc- as if taken directly from Bystrzyca near Lublin. In- kich w Skokach, Puławach, Kazimierzu Dolnym. Za vited here annually, I pay homage to Beauty that niezwykle pracowite i twórcze uważa plenery w miej- has made me fascinated round any time of year scowościach: Kamion, Hucisko, Zwierzyniec, Łagów, and day.” (from Mazuś’s letter to Jerzy Duda Gracz Bukowy Dworek, Jedlnia, Mikołów, Brzegi i Szczyrk. of the 31 October 2004). Plener w Szczyrku był sprawdzianem sprawności The letter, whose passage was quoted, deals with warsztatowej – tam powstał cykl motywów zimowych Staszek Mazuś introduction to the album Landscapes. w bieli i srebrzystości puszystego śniegu. Jerzy Duda Gracz undertook to write that text but, un- „W latach osiemdziesiątych rozpoczęła się moja fortunately, he did not manage to do that on time – he wielka ofensywa plenerowa: Białowieża, Hucisko, died during the open air paintings in Łagów on the 5th Jasna Góra, Ustka, Janów Podlaski, Radzyń Podla- November 2004, as beautifully said Staszek “he was ski, Chrobrze, Gniezno, Lanckorona, Bąkowa Góra, enlisted to the open air of Eternal Glory”. Tychy, Ustroń, Niedzica, Zakopane, Brzegi, Szczyrk, Open air paintings are not only work, painting from Zwierzyniec, Mikołów, Łagów, Skwierzyna, Sulęcin, dawn to dusk – it is also meeting new people, making Jaworzynka, Smolnica, Międzyrzec, Dębno, Łęzecz- friends. “To me open airs are very important like never ki, Glisno, Gorzów Wielkopolski, Zieleniec, Zielomyśl, before. I often go away and it is also some form of life Zielona Góra. Od Łagowa rozpoczął się mój cykl kra- of the artistic community, something instead of ZPAP jobrazów lubuskich. Tutaj odnalazłem klimaty mojego or ZPAMIG. It is there you can talk on art, politics, and dzieciństwa: przestrzenne pola, wąwozy, wstęgi rzek i also you can commentate on exhibitions and other polnych dróg, jakby żywcem przeniesione z Bystrzycy events.” (from the Maciej M. Szczawiński‘s interview koło Lublina. Tutaj, corocznie zapraszany, oddaję hołd with Stanisław Mazuś, 1999). PIĘKNU, które urzeka mnie na okrągło o każdej porze But open airs mean also evenings spent drink- roku i dnia.” (z listu Mazusia do Jerzego Dudy Gracza ing alcohol and it tends to be fun, provided you do z 31 października 2004 roku). not overdo with alcohol. It is commonly known that in List, którego fragment został zacytowany, doty- each epoch artists led a very active social lives, have czył wstępu do albumu Staszka Mazusia Krajobrazy. not shunned booze, and even – like Witkacy – drugs. Jerzy Duda Gracz podjął się napisania tego tekstu, Staszek has always enjoyed a drink and enjoyed the niestety, nie zdążył – zmarł na plenerze w Łagowie company, he was cheerful and relaxed. The problems 5 listopada 2004 roku, jak pięknie powiedział Staszek: began when he needed a drink everyday, his alcohol „został powołany na plener Wiecznej Chwały”. addiction began in 1980s’. He enjoyed drinking espe- Plenery to nie tylko praca, malowanie od świtu cially while painting. He says that at the beginning he do nocy, to również poznawanie nowych ludzi, za- drank moderately and was able to paint. During one of wieranie przyjaźni . „Dla mnie dzisiaj ważne są jak ni- open airs in the Jura he was painting all night drinking gdy plenery. Jeżdżę często i to też jest jakaś forma alcohol at the same time. During that night he painted życia środowiska, coś zamiast ZPAP czy ZPAMiG. 13 canvases, including 5 portraits, being under heavy To tam się teraz mówi o sztuce, o polityce, tam się influence of alcohol. His open air colleagues used to komentuje wystawy i wydarzenia.” (z wywiadu Macieja pose for portraits and they also drank. The artist con- M. Szczawińskiego ze Stanisławem Mazusiem, fess that finally he needed to have a bottle on him all

129 1999 rok). the time to go out to a toilet and drink. Ale plenery to również wieczory, a czasem także In 1986, he was in the open air in Białowieża and noce spędzane przy kieliszku i bywa nawet bardzo Olgierd Bierwiaczonek was there, too. Staszek arrived miło, pod warunkiem, że się nie przesadzi. Wiadomo, and started to drink immediately; it lasted the whole że artyści w różnych epokach zawsze mocno balango- week. He suffered so much that in the morning he wali, nie stronili od różnego rodzaju trunków, a nawet, needed a drink – he did not eat anything but drank jak Witkacy, od narkotyków. Staszek zawsze lubił się alcohol. Then, it was Bierwiaczonek who reacted to napić w towarzystwie, był wtedy wesoły i wyluzowany. the situation. As an older colleague and a friend who Kłopoty zaczęły się wtedy, kiedy już codziennie musiał cared, he opened Staszek’s eyes to the fact that he się napić, uzależnienie zaczęło się w latach osiemdzie- was an alcoholic. Staszek tells us that he was moved siątych. Szczególnie lubił pić przy malowaniu. Wspo- most by the words ”Why do you drink so much? Do mina, że na początku popijał jeszcze umiarkowanie i you want to let your talent slip?” I treasure those words mógł malować. Na jednym z plenerów jurajskich malo- in my memory for ever. Then, he painted four big for- wał całą noc, równocześnie pijąc alkohol. Podczas tej mat canvas, exposed later at the Festival of Polish nocy namalował 13 obrazów, w tym 5 portretów, bę- Contemporary Painting in Szczecin. dąc na mocnym rauszu. Do portretów pozowali koledzy He used to drink heavily for weeks. Staszek con- z pleneru, którzy również popijali. Artysta zwierza się, fess that he was in a critical state – he suffered from że w końcu doszło do tego, że zawsze musiał mieć hallucinations, hearing and seeing things in delirium. przy sobie butelkę, żeby móc pójść do toalety i się During an abstinence period he heard music, conver- napić. sations, songs, screams. He was lying and begged W 1986 roku odbywał się plener w Białowieży, for even 50 gram of vodka. ”In my case, my alcohol na którym był także Olgierd Bierwiaczonek. Staszek problem was a revenge of the Muse painting who was przyjechał i od razu zaczął pić; trwało to cały tydzień, patient and tolerated alcohol because I worked con- tak strasznie cierpiał, że codziennie, już od rana mu- stantly. I was painting when drunk, intoxicated, suf- siał się napić – nie chodził na posiłki, tylko pił. Wte- fering very much. The majority of good and the most dy zareagował Bierwiaczonek. Jako starszy kolega important paintings were created in the arms of Bac- i po przyjacielsku, z troską zaczął mu uświadamiać, że chus. It was alcohol that helped me to take my cour- to już jest alkoholizm. Mazuś opowiada, że najbardziej age in both hands and gave imperceptible sensitivity poruszyły go słowa: „Dlaczego ty tak pijesz, czy chcesz and ideas. It was a particular generosity, I appreciate it zaprzepaścić swój talent?” Te słowa utkwiły mu w pa- and I shouldn’t overtax the Muse’s patience now, be- mięci na zawsze. Namalował potem cztery obrazy w ing over sixty.” dużych formatach, zaprezentowane później na Festiwa- In the letter to Jerzy Duda Gracz of 2004 quoted lu Sztuki Współczesnej w Szczecinie. above, Staszek wrote in postcriptum: “For two years Ciągi alkoholowe trwały tygodniami. Staszek and eight months I haven’t drunk a drop of alcohol.” It zwierza się, że bywał w stanie krytycznym – męczy- was a long and hard way: group therapies, AA meet- ły go halucynacje, delirium wzrokowe i słuchowe. ings and a year and a half treatment in an addiction Na głodzie alkoholowym słyszał muzykę, rozmo- treatment centre. Now, I am a sober man. He says wy, śpiewy, krzyki. Leżał i błagał chociaż o 50 gram that he owes his success to two women who sup- wódki. „W moim przypadku słabość do Bachusa ported him and he still gets strong support and help była zemstą Muzy malarskiej, która była cierpliwa – his wife Bożena and Ania Szymanek. i tolerowała alkohol, bo nie ustawałem w pracy. Ma- “I cling to the people who are helpful in realization of lowałem na rauszu, w pijanym widzie i okrutnych my passion – confess the artist. – So I am grateful to cierpieniach. Najwięcej dobrych i wiodących ob- my second wife, Bożena Siłuszek-Mazuś – with whom razów powstało w objęciach Bachusa. To on wy- I have a wonderful son- for she has taken care of me in zwalał we mnie odwagę, nieuchwytną wrażliwość my difficult times and heats my mood for painting. She i pomysły. Była to łaskawość szczególna, doceniam to takes care of my studio and my works. She has not a i nie powinienem już teraz, po sześćdziesiątce naduży- grudge against my frequent visits to Ania Szymanek in wać jej cierpliwości.” Gorzów Wielkopolski because she knows that Ania is W zacytowanym wcześniej liście do Jerzego a helping hand during my alcohol treatment. Person- Dudy Gracza z 2004 roku w postscriptum Staszek ally, I am lifelong grateful for saving my life three times.” napisał: „Dwa lata i osiem miesięcy jestem bez kro- [..] “I think I was very lucky to meet a wonderful friend

130 pli alkoholu.” Przeszedł długą, żmudną drogę: tera- with an extraordinary intelligence, intuition – a personi- pie grupowe, spotkania anonimowych alkoholików fication of the Guardian Angel – who can sense my oraz leczenie w przychodni uzależnień trwające pół- psychic moods on the phone. On hearing about my tora roku. Dzisiaj jest człowiekiem trzeźwym. Mówi, alcohol setback, she decides to help me immediately, że zawdzięcza to dwóm kobietom, od których otrzy- and puts off her own important matters, including her mał i nadal otrzymuje pełną poświęcenia pomoc own health problems.” i wsparcie: swojej żonie Bożenie i Ani Szymanek. „Lgnę do ludzi, którzy są mi pomocni w realiza- “A day without painting is a wasted day. cji mojej pasji – wyznaje artysta. – A więc wdzięczny The Muse painting takes ruthless revenge for jestem drugiej małżonce Bożenie Siłuszek-Mazuś, withdrawing from the easel.” z którą mam wspaniałego syna Mikołaja, za to, że w trudnym momencie zaopiekowała się mną i pod- Those sentences uttered many times by the artist grzewa we mnie nastrój do malowania. Pilnuje pra- in many interviews have full coverage on his life and cowni i moich obrazów. Nie zatrzymuje w domu, work. Indeed, Mazuś paints a lot, fast and well! gdy widzi, że duszę się w Tychach. Nie ma pretensji When I asked him whether he could tell me how o to, że często wyjeżdżam do Ani Szymanek do Gorzo- many canvas he had painted, he answered with no wa Wielkopolskiego, bo wie, że w Ani ma wielką pomoc hesitation that approximately six thousand, and even w leczeniu mojego alkoholizmu. Osobiście Ani Szyma- more but he has not done documentation for a long nek jestem winien dozgonną wdzięczność za uratowa- time. No wonder, that his colleagues call him “worka- nie mi po trzykroć życia.” […] „Myślę, że miałem wielkie holic”. szczęście trafić na wspaniałego przyjaciela z wyjątkową His whole life has been subordinated to painting inteligencją, intuicją – wcielenie Anioła Stróża – który wy- and he cannot imagine a single day without it. It had czuwa przez telefon mój stan psychiczny. Słysząc moją a severe impact on his health. In 2000, he began to wpadkę alkoholiczną, natychmiast decyduje się na ra- have problems with his right hand. The overuse hand tunek, odkładając swoje ważne sprawy, w tym leczenie syndromes made him unable to paint. Then, the des- własnego zdrowia.” perate artist began to adapt his left hand for painting, which was not easy at all. He got help from his friend – „Dzień bez malowania jest dniem straconym. Jan Kukuczka – who, due to massage, regained fine A Muza malarska okrutnie mści się za odstąpie- motor skills in the artist’s hand. Yet, his further frantic nie od sztalugi.” work at the easel in the studio and subsequent open airs in the province of Lubuskie and the Greater Po- Te słowa artysty, wypowiadane wielokrotnie land region caused the relapse of the disease. But “to w różnych wywiadach, mają pełne pokrycie w jego ży- abandon painting is death to an artist” – these are also ciu i twórczości. Mazuś bowiem maluje dużo, szybko words uttered by Mazuś many times. i dobrze! It was Anna Szymaszek who came to help Kiedy zapytałam Go, czy potrafi powiedzieć, ile ob- Staszek – also an art painter and an organiser of nu- razów dotychczas namalował, bez zawahania odpo- merous open airs in Poland and abroad, an inhabit- wiedział, że około sześciu tysięcy, a może nawet wię- ant of Gorzów Wielkopolski. She contacted him with cej, bo dawniej nie prowadził dokumentacji. Nic więc Dr Irena Małyszko, head of the rehabilitation ward, dziwnego, że koledzy nazywają go „pracuś”. and she sent him to Dr Krzysztof Chrobrowski. The Całe Jego życie jest podporządkowane malarstwu diagnosis was unambiguous: bone tissue disor- i nie wyobraża sobie dnia bez malowania. Odbiło się der of the shoulder. The operation was necessary. to na Jego zdrowiu. W 2000 roku prawa ręka zaczę- In January 2007, in the hospital in Gorzów Wielkopol- ła szwankować. Była tak przeciążona, że malowanie ski, he had an endoprothese implanted in his right stało się niemożliwe. Wtedy zdesperowany artysta za- shoulder. For two months he was not able to paint. czął przysposabiać do malowania lewą rękę, co wcale He says that lying in hospital he created images in his nie było łatwe. Z pomocą przyszedł przyjaciel – Jan head. Kukuczka, który poprzez masaże przywrócił spraw- Since the operation, Mazuś has been painting more ność ruchową ręki. Jednak dalsza szalona praca w slowly, with more concern and responsibility for each pracowni przy sztaludze i na kolejnych plenerach po movement of a paintbrush, even though his hand has ziemi lubuskiej i wielkopolskiej spowodowały nawrót been efficient already.

131 Przed domem w Tychach przy ulicy Skalnej, 2008 In front of his house in Tychy, 2008 dolegliwości. A przecież „porzucenie malowania to jest The painting of Stanisław Mazuś is the result of śmierć dla artysty” – to również wielokrotnie wypowia- his genuine creative passion, outstanding talent, hu- dane słowa Mazusia. mility towards Nature, which he treats with emotional Z pomocą Staszkowi przyszła Anna Szymanek, attitude, simply pantheistic, as well as his systemat- koleżanka – malarka i organizatorka licznych ple- ic titanic work which one of his painting colleagues, nerów krajowych i zagranicznych, mieszkanka Go- Bartłomiej Kurka, called “everyday drudgery.” rzowa Wielkopolskiego. Skontaktowała Staszka Stanisław Mazuś is one of the most popular contem- z panią ordynator oddziału rehabilitacyjnego, dr Ireną porary art painter in Poland. He is a worthy continuator Małyszko, która z kolei skierowała go do dr. Krzysztofa of the best traditions of Polish art of painting. Chrobrowskiego. Diagnoza była jednoznaczna: rozsy- pywanie się tkanki kostnej w kości barkowej. Koniecz- February, 2010 na była operacja. W styczniu 2007 roku w szpitalu w Gorzowie Wielkopolskim dokonano wszczepienia endoprotezy w prawym barku. Przez dwa miesiące artysta nie mógł malować. Opowiada, że leżąc wtedy w szpitalu, tworzył obrazy w głowie. Od czasu operacji Mazuś maluje wolniej, z większą rozwagą i odpowiedzialnością za każdy ruch pędzlem, chociaż sprawność ręki jest już dobra. Malarstwo Stanisława Mazusia to wynik jego auten- tycznej pasji twórczej, nieprzeciętnego talentu, wielkiej pokory wobec Natury, do której ma stosunek uczu- ciowy, wręcz panteistyczny, a także systematycznej, tytanicznej pracy, którą jeden z kolegów malarzy, Bar- tłomiej Kurka, określił jako „codzienną orkę”. Stanisław Mazuś jest jednym z najpopularniejszych współczesnych artystów malarzy w Polsce. Jest także godnym kontynuatorem najlepszych tradycji polskiego malarstwa.

Luty 2010

Kalendarium Almanac Artysta, 2000 1940 – Stanisław Mazuś urodził się 7 listopada 1940 – Stanisław Mazuś was born on the 7th w Lublinie. November in Lublin.

1940-1954 – Dzieciństwo spędził w kolonii Połowy, 1940-1954 – He spent his childhood in the między wsią Bystrzyca a Sobianowicami (14 km od colony of Połowy, between the village of Bystrzyca Lublina), w domu dziadków Marii i Pawła Szalast. and Sobianowice (14 km from Lublin), at his grandparents’ house, Maria and Paweł Szalast.

1944 – Przebył zapalenie oczu. Szczęśliwie został 1944 – He suffered from ophthalmia. Fortunately, wyleczony przez lekarza z wojskowej jednostki he was cured by a doctor from a military unit stacjonującej w lasach kozłowickich koło Lubartowa. quartering near the forest of Kozłowice near Lubartów.

1946 – Pierwszy występ solowy na weselu wujka 1946 – The first solo performance at his uncle’s, Jan Jana Szalasta. Szalast, wedding party.

1947 – Z inicjatywy babci otrzymał harmoszkę 1947 – Due to his grandma’s initiative, he got do zaspokojenia tęsknot muzycznych. Grywał ze an accordion to satisfy his yearning for music. słuchu zasłyszane melodie kościelne, biesiadne He played by ear melodies heard at the church, during i inne. Rozpoczął naukę w Szkole Podstawowej various celebrations and others. im. Tadeusza Kościuszki w Sobianowicach.

1954 – Zdał egzamin do Państwowego Liceum 1954 – He passed the exam to the Secondary School Technik Plastycznych w Lublinie. of Visual Art Techniques in Lublin.

1959 – Po niezdaniu matury przeniósł się do Liceum 1959 – After having failed the secondary school final Sztuk Plastycznych w Zamościu. test, he moved to the Secondary School of Fine Arts in Zamość.

1960 – Zdał maturę i przystąpił do egzaminu 1960 – He passed the secondary school final test wstępnego na Akademię Sztuk Pięknych and took the entrance exam to the Academy of w Warszawie. Po nieudanym egzaminie wstępnym Fine Arts in Warsaw. After having failed the entrance wyjechał do Łodzi i podjął naukę w Studium exam, he moved to Łódź and began to study at the Nauczycielskim na Wydziale Wychowania Teachers College at the Faculty of Art Education under Plastycznego pod kierunkiem profesora Henryka the supervision of Professor Henryk Plich. Plicha.

1961 – Przerwał naukę w Studium, wrócił do Lublina, 1961 – He discontinued studies at the Teachers aby przygotować się do ponownego egzaminu College and came back to Lublin to prepare for re- na warszawską Akademię Sztuk Pięknych. Z examination to the Academy of Fine Arts in Warsaw. powodzeniem zdał egzamin i rozpoczął studia na He passed the exam and began the studies at the Wydziale Malarstwa w pracowni profesora Aleksandra Faculty of Painting, the studio of Professor Aleksander Rafałowskiego. Rafałowski.

1962 – Wymienioną wyżej pracownię objął profesor 1962 – The studio mentioned above was taken over Andrzej Jurkiewicz. by Professor Andrzej Jurkiewicz.

1963 – Kontynuował studia w pracowni profesora 1963 – He continued his studies in the studio of Eugeniusza Eibischa. Professor Eugeniusz Eibisch.

1963-1966 – Specjalizował się dodatkowo w zakresie: 1963-1966 – Additionally, he specialized in the field of:

137 • problemy malarstwa ściennego w architekturze • the issues of mural painting in architecture u profesora Stefana Gierowskiego, with Professor Stefan Gierowski, • grafika artystyczna w technikach metalowych • graphic art in metal techniques with Professor u profesora Andrzeja Rudzińskiego. Andrzej Rudziński.

1965 – Otrzymał I nagrodę na wystawie malarstwa 1965 – He achieved the first prize award at the studentów Warszawy. students’ exhibition in Warsaw.

1966-1967 – Pełnił obowiązki asystenta na 1966-1967 – He acted as assistant at the Faculty of Wydziale Grafiki u profesora Andrzeja Rudzińskiego. Graphic Arts to Professor Andrzej Rudziński.

1967 – Obronił pracę dyplomową na Wydziale Malarstwa i Grafiki w pracowni profesora Eugeniusza 1967– He graduated from the Faculty of Painting and Eibischa z wynikiem bardzo dobrym i wyróżnieniem. Graphic Arts with a very good rating and honours. • W konkursie absolwentów szkół artystycznych • In a competition for the graduates of art schools, otrzymał nagrodę Ministra Kultury i Sztuki im. he was honoured with the Franciszek Bartoszek Franciszka Bartoszka i Zygmunta Bobowskiego. and Zygmunt Bobowski Award of the Minister of • Wziął udział w Festiwalu Młodych Grafików Culture and Art. w Bayreuth (Niemcy). • He participated in the Young Graphic Artists Festival in Bayreuth (Germany). 1967-2010 – Uczestniczył w prezentacjach sztuki polskiej za granicą: Ułan Bator, Moskwa, Paryż, Ateny, 1967-2010 – He has taken part in numerous Nowy Jork, Praga, Berlin, Wilno, Lwów, Bratysława, presentations of Polish art abroad : Ulan Bator, Wiedeń, Londyn, Sofia, Lipsk. Moscow, Paris, Athens, New York, Prague, Berlin, Wystawiał indywidualnie w galeriach, w Biurze Wystaw Vilnius, Lvov, Bratislava, Vienna, London, Sofia, Leipzig. Artystycznych i w muzeach: Katowice, Tychy, He has had his solo exhibitions in galleries, the Fine Racibórz, Pszczyna, Częstochowa, Opole, Wrocław, Arts Exhibition Office and in museums in: Katowice, Poznań, Zielona Góra, Gorzów Wielkopolski, Szczecin, Tychy, Racibórz, Pszczyna, Częstochowa, Opole, Kołobrzeg, Koszalin, Szczecinek, Olsztyn, Sopot, Wrocław, Poznań, Zielona Góra, Gorzów Wielkopolski, Suwałki, Łomża, Białystok, Biała Podlaska, Rzeszów, Szczecin, Kołobrzeg, Koszalin, Szczecinek, Olsztyn, Tarnów, Kraków, Nowy Sącz, Olkusz, Miechów, Sopot, Suwałki, Łomża, Białystok, Biała Podlaska, Wadowice, Zamość, Lublin, Lubartów, Puławy, Rzeszów, Tarnów, Kraków, Nowy Sącz, Olkusz, Kielce, Radom, Łódź, Piotrków Trybunalski, Płock, Miechów, Wadowice, Zamość, Lublin, Lubartów, Włocławek, Sieradz, Ostrów Wielkopolski, Kalisz, Puławy, Kielce, Radom, Łódź, Piotrków Trybunalski, Piła, Bielsko-Biała, Mikołów, Gliwice, Warszawa, Płock, Włocławek, Sieradz, Ostrów Wielkopolski, Sosnowiec, Nadrzecze koło Biłgoraja, Krzeszyce, Kalisz, Piła, Bielsko-Biała, Mikołów, Gliwice, Warszawa, Sieraków, Szamotuły, Kętrzyn, Ustka, Siedlce, Bytom, Sosnowiec, Nadrzecze near Biłgoraj, Krzeszyce, Czechowice-Dziedzice oraz w instytutach polskich Sieraków, Szamotuły, Kętrzyn, Ustka, Siedlce, Bytom, za granicą: Sztokholm, Wiedeń, Sofia, Lipsk, Praga Czechowice-Dziedzice and in Polish institutions i Nowy Jork w galerii „Nowego Dziennika”. abroad: Stockholm, Vienna, Sofia, Leipzig, Prague and New York in the gallery of “Nowy Dziennik.” 1968 – Przeprowadził się z Warszawy-Anina do Tychów. 1968 – He moved from Warsaw-Anin to Tychy. • Został przyjęty do Związku Polskich Artystów • He became a member of the Union of Polish Artists Plastyków – Okręg Katowice. and Designers - District of Katowice. • Zaczął uczestniczyć w konkursach, plenerach • He began to participate in competitions, open airs i wystawach międzynarodowych, ogólnopolskich and international, all-Polish and regional exhibitions. i okręgowych. • He was granted one year Art Scholarship of the • Otrzymał roczne stypendium Ministerstwa Kultury Ministry of Art and Culture. i Sztuki. • He held the first solo exhibition in the exhibition • Zorganizował pierwszą wystawę indywidualną pavilion of the Teatr Mały in Tychy.

138 w pawilonie wystawowym Teatru Małego w Tychach. • He took part in the competition “V Wiosna Opolska” • Brał udział w konkursie „V Wiosna Opolska” in Opole and got the second prize award for his w Opolu, otrzymując II nagrodę za obraz painting and a distinction for graphics. i wyróżnienie za grafikę. • He participated in the international open air • Uczestniczył w międzynarodowym plenerze „Pejzaż “Industrial landscape of Silesia” in Chorzów. Przemysłowy na Śląsku” w Chorzowie. • He received the first prize award in the graphic • Otrzymał I nagrodę w konkursie graficznym Zarządu competition of the District Management of the Okręgu Związku Polskich Artystów Plastyków Association of Polish Artists in Katowice “Man and Katowice „Człowiek a świat współczesny”. contemporary world.”

1969 – Został wyróżniony nagrodą równorzędną 1969 – He got the equal rank award for the painting za obraz Wiejski listonosz w konkursie „Człowiek i Rural postman in the competition “Man and work” in praca” w Centralnym Biurze Wystaw Artystycznych w the Central Office of Fine Art Exhibitions in the “Zachęta” warszawskiej „Zachęcie”. gallery in Warsaw.

1970 – Miał miejsce indywidualny pokaz 1970 – The solo exhibition of his paintings and graphics obrazów i grafik w Biurze Wystaw Artystycznych was held in the Fine Arts Exhibition Office in Katowice. w Katowicach. 1970-1975 – He worked in the Tychy Catering 1970-1975 – Pracował na etacie w Tyskich Zakładach Establishments as an interior designer. Gastronomicznych w charakterze projektanta wystroju • He got the one-year Art Scholarship of the Ministry wnętrz. of Culture and Art. • Otrzymał roczne stypendium Ministerstwa Kultury i Sztuki. 1971 – He became a member of the All-Polish Realists 1971 – Został przyjęty do Ogólnopolskiej Grupy Group exhibiting collectively in the “Zachęta” gallery in Realistów, wystawiających wspólnie w warszawskiej Warsaw. „Zachęcie”. 1974 – He got a quarterly grant of the Trade Union 1974 – Otrzymał kwartalne stypendium Związków FSM in Bielsko-Biała. Zawodowych FSM w Bielsku-Białej. 1975-1980 – He cooperated with the Mikołów – 1975-1980 – Współpracował z Jaworznicko- Jaworzno Coal Industry Union as an art designer. Mikołowskim Zjednoczeniem Przemysłu Węglo-wego w charakterze plastyka projektanta. 1977 – He received the award of the President of 1977 – Otrzymał nagrodę Prezydenta Miasta Chorzowa Chorzów at the post open air exhibition Industrial na wystawie poplenerowej Pejzaż Przemysłowy na landscape of Silesia in Chorzów. Śląsku w Chorzowie. 1979 – He was awarded a distinction at the 1979 – Został uhonorowany wyróżnieniem na All-Polish Painting Exhibition “Bielska Jesień” Ogólnopolskiej Wystawie Malarstwa „Bielska in Bielsko–Biała. Jesień” w Bielsku-Białej. 1980 – He got the second prize award at the 1980 – Otrzymał II nagrodę w Ogólnopolskim Z. R. Pomorski All-Polish Painting Competition Konkursie Malarskim im. Z. R. Pomorskiego in Katowice. w Katowicach. 1981 – He got the third prize award at the exhibition 1981 – Otrzymał III nagrodę na wystawie Powstania Silesian Uprisings in painting in Opole. śląskie w malarstwie w Opolu. 1982 – He got the third prize award and a distinction 1982 – Otrzymał III nagrodę i wyróżnienie at the Z. R. Pomorski All-Polish Painting Competition

139 w Ogólnopolskim Konkursie Malarskim im. Z. R. in Katowice. Pomorskiego w Katowicach. 1983 – He received the equal rank award at 1983 – Został wyróżniony nagrodą równorzędną na the exhibition Polish Army in art painting in the wystawie Wojsko Polskie w plastyce w „Zachęcie” w “Zachęta” gallery in Warsaw. Warszawie. 1984 – He got a distinction at the All-Polish Competition 1984 – Otrzymał wyróżnienie w Ogólnopolskim “Kraków Nowy i Stary” (New and Old Cracow) in Konkursie „Kraków Stary i Nowy” w Krakowie. Cracow.

1985 – He got the equal rank award in the All-Polish 1985 – Otrzymał nagrodę równorzędną w Ogólno- Competition “Cracow in Painting, Graphics and polskim Konkursie „Kraków w Malarstwie, Grafice Sculpture” in Cracow. i Rzeźbie” w Krakowie. 1986 – He was awarded the Regional Award in 1986 – Został laureatem Nagrody Wojewódzkiej Katowice for the outstanding creative achievements in w Katowicach za wybitny dorobek twórczy the field of painting. w dziedzinie malarstwa. 1990 – He got the second prize award at the V 1990 – Otrzymał II nagrodę w V Triennale „Prezen- Triennial “Presentation of the Contemporary Portrait” in tacja Portretu Współczesnego” w Radomiu. Radom.

1990-2003 – He acted as the Town Arts 1990-2003 – Pełnił obowiązki plastyka miej- Supervisor in Mikołów and at the same time he skiego w Mikołowie, tworząc jednocześnie laid the foundations for the international open air podwaliny pod międzynarodowe plenery „Impresje painting “Impresje Mikołowskie” (Impressions Mikołowskie”. Był ich komisarzem w latach in Mikołów). He was the commissioner there 1991-1993. between 1991-1993.

1992-2004 – He ran the “Pittoria” art gallery“ in Tychy. 1992-2004 – Prowadził w Tychach galerię autorską „Pittoria”. 1995 – He got the second prize award in the “Landscape of Katowice” competition in Katowice. 1995 – Zdobył II nagrodę w konkursie „Pejzaż Katowic” w Katowicach. 2002 – He was awarded the title of Mikołowianin of 2002. 2002 – Otrzymał tytuł Mikołowianina Roku 2002. 2003 – He initiated – together with Bożena and Jan Kukuczka – an annual cycle of the open air paintings 2003 – Zainicjował – wspólnie z Bożeną i Janem under the name “Beskidzkie Integracje Sztuki”(the Kukuczkami – coroczny cykl imprez plenerowych pod Beskids Art Integrations) held in three villages: Istebna nazwą „Beskidzkie Integracje Sztuki” w trójwsi Istebna – Jaworzynka – Koniaków. – Jaworzynka – Koniaków. 2009 – He organized a cycle of open air paintings “Impresje Świętokrzyskie” in Celiny, Raków commune. 2009 – Współorganizował cykl plenerów „Impresje WORKS IN COLLECTIONS Świętokrzyskie” w Celinach, gmina Raków. PRACE W ZBIORACH The Ministry of National Defence, the Museum of the Polish Army in Warsaw, the Lubuskie Military Ministerstwa Obrony Narodowej, Muzeum Wojska Museum in Drzonów, the Ministry of Culture and Polskiego w Warszawie, Lubuskiego Muzeum National Heritage, the Historical Museum of the City

140 Wojskowego w Drzonowie, Ministerstwa Kultury of Cracow, the Silesian Museum in Katowice, the i Dziedzictwa Narodowego, Muzeum History- Upper Silesian Museum in Bytom, the Museum cznego Miasta Krakowa, Muzeum Śląskiego of the History of Katowice, the Tychy Municipal w Katowicach, Muzeum Górnośląskiego Museum, the Archdiocese Museum in Katowice, the w Bytomiu, Muzeum Historii Katowic, Muzeum Radom Regional Museum, the Museum in Bielsko- Miejskiego w Tychach, Muzeum Archidiecezjalnego Biała, the Museum in Biała Podlaska, the Regional w Katowicach, Muzeum Okręgowego w Radomiu, Museum in Tomaszów Lubelski, the Zamoyski Muzeum w Bielsku–Białej, Muzeum w Białej Museum in Zamość, the Lubuska Land Museum in Podlaskiej, Muzeum Regionalnego w Tomaszowie Zielona Góra, the Regional Museum in Pyzdry, the Lubelskim, Muzeum Zamojskiego w Zamościu, Regional Museum in Barlinek, the National Museum of Muzeum Ziemi Lubuskiej w Zielonej Górze, Muzeum Agriculture and Agricultural-Food Industry in Szreniawa, Regionalnego w Pyzdrach, Muzeum Regionalnego the Association of Fine Arts Friends – Art Palace in w Barlinku, Muzeum Narodowego Rolnictwa Kraków, the Zamoyski Association Renesans, the i Przemysłu Rolno-Spożywczego w Szreniawie, Pauline Monastery on Jasna Góra (Mountain of Light) Pałacu Sztuki Towarzystwa Przyjaciół Sztuk in Częstochowa, the Hunting Lodge in Promnice, Pięknych w Krakowie, Zamojskiego Towarzystwa the Kukuczka Gallery in Istebna-Jasnowice, the Renesans, klasztoru oo. Paulinów na Jasnej Contemporary Art Gallery BWA in Katowice, Opole, Górze w Częstochowie, Zameczku Myśliwskiego Bielsko-Biała, Częstochowa, Poznań, Rzeszów, w Promnicach, Galerii Kukuczka w Istebnej- Sieradz, Gorzów Wielkopolski, Białystok, Zamość, the Jasnowicach, Galerii Sztuki Współczesnej BWA Cultural Department of the Marshal Office in Katowice, w Katowicach, Opolu, Bielsku-Białej, Często- the Town Hall in Mikołów, in collections of many chowie, Poznaniu, Rzeszowie, Sieradzu, Gorzowie cultural institutions (among others in libraries) Wielkopolskim, Białymstoku, Zamościu, Wydziału in Poland and in private collections in Poland Kultury Urzędu Marszałkowskiego w Katowicach, and abroad, among others in the Uffizi Gallery Urzędu Miasta w Mikołowie, w zbiorach wielu in Florence. instytucji kultury (między innymi bibliotek) w całej Polsce oraz w kolekcjach prywatnych w kraju Written down by Stanisław Mazuś i zagranicą, między innymi w Galerii Uffizi we Florencji. Spisał Saint Mazuś? Stanisław Mazuś Święty Mazuś? In March 2004, the post open air exhibition of “the XIV Impressions in Mikołów” was held in Litovel in the W marcu 2004 roku w mieście Litovel w Cze- Czech Republic. The varnishing-day gathered the pub- chach odbyła się wystawa poplenerowa XIV „Impre- lic from Litovel, nearby Olomouc and the delegations sji Mikołowskich”. Wernisaż zgromadził mieszkań- from Klimkovice and Mikołów. A few people, among ców Litovela, pobliskiego Ołomuńca oraz delegacje those who were there, began a lively discussion over z Klimkovic i Mikołowa. Kilka osób spośród zwie- the brass medallion made by Zygmunt Brachmański. dzających wystawę żywo dyskutowało przy ekspo- There was an inscription on it… “SV. Mazuś” – that nowanym medalionie z brązu, autorstwa Zygmunta meant “Saint Mazuś”. Brachmańskiego. Medalion podpisany był... „SV. Mr Karol Kejda – an art sponsor from Klimkowice MAZUŚ” – czyli „Święty Mazuś”. – was curious, which of saints’ names is translated Karol Kejda – mecenas kultury z Klimkovic into “Mazuś” in Poland. Surprised Adam Małysz, the – był ciekaw, które ze świętych imion tłumaczo- secretary of the Town Hall in Mikołów, answered: ne jest w Polce na „Mazuś”. Zdziowony Adam Mazuś’ name is Stanisław, but so far he has not been Małysz, sekretarz Urzędu Miasta w Mikołowie, ordained yet. It turned out that the medallion by odpowiedział: Mazuś to Stanisław, ale jak do- Brachmański was sent to the exhibition to the Czech tąd, nie jest wyświęcony. Okazało się, że me- Republic with the inscription “St. Mazuś”. For all Polish dalion Brachmańskiego pojechał na wystawę people, it is certain that the letters “St.” mean the abbre- w Czechach z podpisem „St. Mazuś”. Dla Polaków viation of the Polish name – Stanisław. But the Czechs było oczywiste, że literki „St.” to skrót imienia Stanisław. understood them as an abbreviation of the English word Ale Czesi owo „St.” odczytali jako skrót od angielskie- “saint” (święty in Polish) – and subscribed the medallion go słowa „saint”, czyli „święty” – i podpisali medalion with a Czech’s abbreviation “sv” that is “svaty” (saint). z czeskim skrótem „sv.” od nazwy „svaty” (święty). Seemingly all was correct, especially that the image of Pozornie wszystko się zgadzało, zwłaszcza że wi- the bearded artist on the medallion may have associ- zerunek brodatego artysty na medalionie mógł się ated with a picture of some medieval hermit. kojarzyć z wyobrażeniem jakiegoś średniowieczne- go pustelnika.

Oryginalny podpis na wystawie w Czechach The original caption at the exhibition in the Czech Republic Twórczość Works

W podpisach podano instytucjonalnych In the captions the institutional owners właścicieli reprodukowanych prac. of the paintings have been mentioned. Pozostałe prace znajdują się The rest of the artist’s works are w kolekcjach prywatnych in private collections Łodzie, 1957, ołówek Czapla, 1954, ołówek Flamingi, 1959, ołówek

W Zoo, 1960, ołówek Łukaszek,1959, tusz Grubasek, 1959, akwarela

Krówki, 1960, ołówek Biały dom, 1960, akwarela Czarny dom, 1961, akwarela

Weronika, 1960, olej – ? Prasowaczka, 1961, węgiel Z książką, 1961, węgiel

Skoki, 1962, akwarela Łukasz, 1961, węgiel Kościół w Skokach, 1962, akwarela

144 Skoki II, 1962, akwarela Stojąca, 1962, tusz Ze szkicownika, 1964, ołówek

Studium Zosi, 1964, ołówek Kuchnia,1965, ołówek Mleko z rana, 1965, akwarela

Chata, 1965, akwarela Autoportret, 1965, akwarela Akt, 1965, obraz olejny

Jezioro, 1967, akwarela Krater upadłych, 1967, akwaforta Scena Dantejska, 1967, akwaforta

Upadające, 1967, akwaforta Niepokój, 1967, akwaforta Autoportret, 1967, akwaforta

145 Jabłko Ewy, 1967, akwaforta Matka, 1971, olej – ? Tworzywa, 1971, olej – ? BWA w Katowicach

Poranek, 1972, olej, płótno Babcia, 1971, olej – ? Portret VI, 1971, akwaforta Muzeum Miejskie w Tychach

Zima,1975, olej, płótno,, płyta Codzienność, 1975, olej, płótno Wiolonczelistka, 1976, olej, płótno, Muzeum Historii Katowic

Autoportret, 1976, olej, płyta Karolek, 1977, olej, płótno, płyta Na palecie, 1979, olej, płótno Muzeum Historii Katowic Muzeum Górnośląskie w Bytomiu

Georg, 1980, olej, płyta Okienko, 1979, olej, tektura Przebudzenie, 1980, olej, płótno BWA w Zamościu BWA w Katowicach

146 Katowice, 1981, olej, płyta Melancholia, 1981, olej, płyta Poranek, 1980, olej, płótno Urząd Marszałkowski w Katowicach

W Islake, 1981, olej, tektura Autoportret, 1982, olej, płótno Autoportret, 1982, olej, płótno

Maki, 1982, olej, tektura Szron, 1982, olej, płótno Bożena, 1982, olej. płótno

Katowice ul. Jagiellońska, 1982, olej, płótno Nokturn, 1982, olej, płótno Suchy bukiet, 1982, olej, płótno BWA w Katowicach

Bukiet w świetle, 1983, olej, płyta Kopry, 1983, olej, płyta Autoportret, 1983, olej, płótno

147 Chwasty, 1984, olej, płótno Karpie, 1984, olej, płyta Złocisty bukiet, 1985, olej, płyta Muzeum Śląskie w Katowicach

Odbicie zieleni, 1985, olej, płótno Droga, 1985, olej, płyta Tańczący bukiet, 1985, olej, płyta

Spojrzenie, 1986, olej, płótno Pasiak, 1986, olej, płyta Cierpienie, 1986, olej, płótno Pałac Sztuki w Krakowie Muzeum w Białej Podlaskiej

Stara szopa, 1987, olej, płótno Wzmocniony, 1987, olej, płótno Chata, 1987, olej, płótno

O zachodzie, 1987, olej, płótno, A. Nowacki, 1987, olej, płótno Ratunek, 1988, olej, płótno, płyta płyta

148 Dyptyk Emira Buczackiego Dyptyk Emira Buczackiego, Mikołajek, 1988, olej, płyta 1988, olej, płótno, płyta 1988, olej, płótno, płyta Teatr Śląski w Katowicach Teatr Śląski w Katowicach

Dymy na kartofliskach, 1989, olej, płótno, płyta Plecy J. Karkoszki 1988, olej, płótno, płyta Syfon, 1989, olej, płyta

Stefan Poniewiera Mikołajek w czapce, 1989, olej, płyta 1989, olej, płyta Tania w bieli, 1990, olej, płótno

M. Mazur, 1990, olej, płótno Bukiet piwny Autoportret jaworznick 1993, olej, płótno, płyta 1992, olej, płótno, płyta

Podwórko mikołowskie Ania, 1994, olej, płótno, płyta Egzotyczny kwiat 1993, olej, płótno, płyta 1994, olej, płótno, płyta Urząd Miasta w Mikołowie 149 Rajska jabłoń, 1994, olej, płótno, płyta Pety, 1994, olej, płótno, płyta Podzielenie, 1994, olej, płótno

Renata Bonczar, 1994, olej, płótno Basia Szubińska W rozbitym flakonie, 1994, olej, płótno 1994, olej, płótno

Motyw grecki, 1995, olej, płyta Senior A. Kukuczka Mikołowskie rogacze 1994, olej, płyta 1995, olej, płótno, płyta

Na łodzi, 1995, olej, płótno W. Ochman, 1995, olej, płótno Gniazdo kos, 1995, olej, płótno

O zachodzie słońca, 1996, olej, płótno, płyta

Dmuchawce, 1996, olej, płyta U drzwi twoich 1997, olej, płótno, płyta

150 Most z Wisły, 1997, olej, płótno Nadwarciańskie drzewa, 1997, olej, płótno Kopry, 1997, olej, płótno

Na grilu, 1997, olej, płótno, płyta

W dzbanie z dziuplą Paweł Lesik 1997, olej, płótno 1997, olej, płótno, płyta Pałac Sztuki w Krakowie

W dzbanie, 1998, olej, płyta Romans, 1998, olej, płótno, płyta Biały gar, 1998, olej, płótno, płyta

Pety B. Przyłuskiej, 1999, olej, płótno, płyta Portret J. Kukuczki W białym berecie 1998, olej, płótno 1999, olej, płótno, płyta

Chmura, 2000, olej – ?

Biały kruk, 2000, pastel Roman Polański, 2000, olej, płótno

151 Narodziny, 2000, olej, płótno, płyta Monaster z Mykonos, 2002, olej, płótno, płyta Wspinaczka w Szczyrku 2002, olej, płótno, płyta

Perełki, 2003, olej, płótno, płyta

Pleśniawka, 2002, olej, płótno, płyta Dyniowa egzotyka, 2003, olej, płótno, płyta Muzeum Miejskie w Tychach

Ku jesieni, 2003, olej, płótno, płyta Dziadek, 2003, olej, płótno, płyta Woda z chlebem, 2003, olej, płótno, płyta

Autoportret Acapulco, 2004, olej, płótno, płyta 2003, olej, płótno, płyta Dotyk, 2003, olej, płótno, płyta

Z orzeszkami, 2005, olej, płyta Ulotność bieli Prześwit, 2006, olej, płótno, płyta 2005, olej, płótno, płyta

152 W gorącości lata, 2006, olej, płótno, płyta

D. Waligóra, 2007, olej, płótno, płyta Autoportret 2007, olej, płótno, płyta

J. Lewandowski, 2007, olej, płótno Fatamorgana, 2007, olej, płótno Autoportret 2008, olej, płótno, płyta

Pokłon, 2008, olej, płótno, płyta Rajski ptak, 2008, olej, płyta W codzienności 2008, olej, płótno, płyta

Kwartet, 2009, olej, płótno, płyta W żywiole Kiwi, 2009, olej, płótno, płyta, 2009, olej, płótno, płyta

Jajowo, 2010, olej, płótno, płyta

Seta, 2009, olej, płótno, płyta W srebrzystości, 2000, olej, płótno

153

O artyście About Artist Artysta, 2010 Andrzej Osęka Z nieco bardziej konwencjonalnego modelunku ko- Stanisław Mazuś uses a more conventional mod- rzysta Stanisław Mazuś w swych martwych naturach, elling in his still lifes, interiors. It is – as it seems – an wnętrzach. Jest to – jak się wydaje – próba zoba- attempt to see the intimacy, privacy of daily activities in czenia intymności, kameralności codziennych zajęć w an ordinary present-day kitchen with aluminium uten- zwykłym wnętrzu współczesnym w kuchni z aluminio- sils, white enamels, gas burners. So it is just taking the wymi naczyniami, białymi emaliami, palnikami gazowy- idea of the Dutch “little masters”, but without imitating mi. A więc podjęcie idei „małych mistrzów” holender- their forms: the interior of the kitchen with a random skich bez naśladowania ich formy: wnętrza kuchni z composition of kitchen items, an oldster woman in the przypadkową kompozycją przedmiotów, niemłodą ko- middle – like Terborch, Maes, de Hoogh used to paint bietą pośrodku – tak jak to malowali Terborch, Maes, it – only the objects are different, a different light. It de Hoogh – tylko przedmioty są inne, inne światło – z reflects from the white walls through larger windows; większych okien odbija się od białych ścian; scenę the scene is also shown in the immediate foreground, pokazuje się też w bliskim planie, tak jak nas przyzwy- just like the contemporary painting accustomed us to. czaiło współczesne malarstwo. Fragment recenzji z X Wystawy Grupy Realistów The fragment from the Tenth Exhibition of the w CBWA „Zachęta” – Tygodnik Społeczno-Kulturalny „Kultura” Realists Group in the CBWA “Zachęta” The Socio-Cultural Weekly nr 13 z 31 marca 1974 “Kultura” Nr 13 of 31 March 1974 Snobistyczna publiczność, która uległa złudnemu The snobbish public which was tempted by a false Wiesław Ochman twierdzeniu, że „nowość” i „inność” to właściwe kryteria assertion that the “newness” and “otherness” is pre- oceny sztuki, godzi się z jałowością płócien pozbawio- cisely the criteria for the evaluation of art, agrees to the nych sensu kolorystycznego i formalnego. Taka publicz- barrenness of canvases devoid of colour and formal ność na pewno nie zrozumie prostoty i urody płócien sense. This public certainly does not understand the Mazusia, podobnie jak wsłuchujący się w decybelową simplicity and beauty of Mazuś’ canvases, like those nicość wielu współczesnych kompozycji – nie wzruszy listening to decibel nothingness of many contempo- się na dźwięk wspaniałych akordów tonacji dur-mol. rary compositions. They are not moved by beautiful Malarstwo Stanisława Mazusia nie jest przedmiotem tones of the major-minor chords. Stanisław Mazuś’ żadnych manipulacji. Uczciwa wobec własnego sumie- painting is not the object of any manipulations. His art nia artystycznego sztuka tego artysty utwierdza mnie w is fair to his artistic conscience and convinces me that przekonaniu, że hałaśliwe okrzyki pozbawionych talen- the noisy cries of “artists” without talent are only an at- tu „twórców” są jedynie próbą usprawiedliwienia ich tempt to justify their own inept experiments. If you are własnych nieudolnych eksperymentów. Kogo nie stać not able to work creatively, generally, you are willing na twórczość, tego z reguły stać na lekceważenie to disregard and contempt for the achievements of i pogardę dla osiągnięć innych. others. Mazuś tworzy tradycyjnym językiem nową jakość, Mazuś creates a new quality by traditional means, co jest zadaniem trudnym i ambitnym. Mówi o swo- which is a difficult and ambitious task. He speaks ich przeżyciach i fascynacjach malarskich bez hałasu, about his experiences and fascinations without noise, niemalże szeptem, i dzięki temu obcowanie ze sztuką almost in a whisper and thus, communing with his art tego artysty staje się intymnym i osobistym przeżyciem. becomes an intimate and personal experience. Czas, w którym przyszło znaleźć się Stanisła- wowi Mazusiowi wraz ze swoją twórczością, nie Time, at which Stanisław Mazuś and his art have jest łaskawy dla artystycznego mistrzostwa. W na- existed, has not been kind to artistic mastery. In our Henryk Waniek szej epoce, gdy jako masło sprzedaje się coś, co era, when something that is not butter, is sold as the masłem już nie jest, a sprytne miernoty występują butter, and clever mediocrities act as the authorities, w roli autorytetów, ten rodzaj malarstwa, jakie Mazuś ma this kind of painting that he knows inside out, ap- w małym palcu, wydaje się należeć do rzeczywistości pears to belong to a bygone reality. To be a master in

157 przebrzmiałej. Być mistrzem w dziedzinie palety i pędz- the field of palette and paintbrush is not easy nowa- la nie jest dziś sprawą łatwą. Lecz on, mimo to, bierze days. But he, nevertheless, assumes the ballast and na siebie ten balast i nie tylko konsekwentnie przy tym not only goes on consistently, but at the same time trwa, lecz nawet pomyślnie go rozwija. Toteż nie da się he even improves it successfully. So, do not say that powiedzieć, że taki jest (utalentowany), bo już się takim he is so (such a talented man), because he was born urodził, na malarza-artystę, któremu wszystko samo tak so, the art painter, to whom everything works out wspaniale wychodzi. Podejrzewam, że w tym przypad- perfectly. I suspect that the painter does not entirely ku, malarz swemu talentowi nie całkiem dowierza i tym trust in his talent and that would explain his extraor- tłumaczyłbym jego nieprzeciętną pracowitość. Owo- dinary diligence. The result of this passionate attitude cem tej zapalczywej postawy jest błyskotliwa rutyna – is a brilliant routine – in the best sense of the word w najlepszym znaczeniu tego słowa – gwarantują- – guaranteeing lightness, freshness and relevance to ca obrazom Mazusia lekkość, świeżość i trafność. his paintings. It is worth noting – the wide repertoire of Warto też zwrócić uwagę na szerokość repertu- themes with which the artist deals. A portrait ( includ- aru tematów, z którymi artysta się zmierza. Portret ing playful portraits), still life, nude, landscape. I do (w tym również portret żartobliwy), martwa natura, akt, not remember only any figural compositions among krajobraz. Nie przypominam sobie tylko kompozycji Mazuś’ paintings. Sure, they would be found, but I figuralnych wśród obrazów Mazusia. Pewnie by się have not seen them in person. However, I have no znalazły, ale osobiście nie widziałem. Natomiast nie doubt that if necessary, he would create this kind of mam wątpliwości, że w razie potrzeby tworzyłby rów- images and would do it as easily as those ones. nież tego rodzaju obrazy i robiłby to z łatwością dorów- Works are what the artist is. nującą tamtym. And the artist is so, what Man is. Takie są dzieła, jaki jest artysta. As far as I know this particular man, in my memory I taki jest artysta, jaki jest człowiek. I have his delicacy, restrained, good and honest look. Na ile znam tego konkretnego człowieka, w pamię- This is not a face of someone who, with all his strength ci mam jego delikatność, powściągliwe, dobre i zacne and using the indomitable ambition, will fight for a spojrzenie. To nie jest oblicze kogoś, kto ze wszystkich championship trophy. This is not the face of an artistic sił i używając nieposkromionej ambicji będzie walczył o careerist who wants to convince everyone that he is laur mistrza świata. To nie jest twarz artystycznego ka- better than he actually is. He does not need to do this. rierowicza, który chce wszystkim wmówić, że jest lep- Each eye, more or less sensitive, will see what you szy, niż jest rzeczywiście. Nie musi tego robić. Każde need – that the images of this artist are like him himself oko, jako tako czułe, samo zobaczy, co trzeba – że ob- – honest, true and, in an unconstrained way, excel- razy tego malarza są, jak on sam, uczciwe, prawdziwe lent. And as to the realism of these images (or truth) or i w jakiś niewymuszony sposób znakomite. A o ich if they belong to this or another style, to this school or realizmie (czyli prawdziwości) lub przynależności do ta- another, to this or that aesthetics – it does not make kiego czy innego stylu, do szkoły takiej lub siakiej, do sense to dwell. Just as the matter is whether we as- estetyki tej czy innej nie ma sensu się rozwodzić. Tak sign Mazuś’ paintings to modernity, or – on the con- jak nieważne jest, czy malarstwo Mazusia przypiszemy trary – we oppose them to this modernity. The whole do nowoczesności, czy – przeciwnie – tej nowocze- philosophy of this art sets a simple way: from the eye, sności przeciwstawimy. Całą filozofię tej sztuki wyzna- through the palette and brush to the image. I could cza prosta droga: od oka, przez paletę i pędzel ku multiply the words of appreciation for a long time, or obrazowi. make the analyses demonstrating that 2+2=4. There Mógłbym tu długo mnożyć wyrazy uznania is no need. I refer only to the evidence directly. I will ask lub podejmować analizy dowodzące, że 2+2=4. two questions: Could I live in the company of images Nie ma potrzeby. Odwołam się tylko do dowodu of such a ”master of modernity” as Jackson Pollock is wprost. Postawię sobie dwa pytania: consider to be? Czy potrafiłbym żyć w towarzystwie obrazów takie- The answer is: not a bit. go „mistrza nowoczesności”, za jakiego jest uważany Could I have and would like to have Mazuś’ images Jackson Pollock? in front of my eyes? Odpowiedź brzmi: ani trochę. Sure – I answer. I would love to. A czy mógłbym i chciałbym mieć stale przed ocza- mi obrazy Mazusia?

158 Jak najbardziej – odpowiadam. Bardzo chętnie. Lubię malarstwo Stanisława Mazusia, bo pocho- I like Stanisław Mazuś’ painting because it comes dzi z dobrej szkoły Eugeniusza Eibischa. Kiedyś, gdy from a good school of Eugeniusz Eibisch. Once, when byliśmy młodzi, pławiliśmy się we francuskim impresjo- we were young, we adored the French impression- nizmie, zwłaszcza my filmowcy. Był on inspiracją do ism, especially we, the filmmakers. It was an inspiration Kazimierz Kutz niejednego filmu w świecie, a także u nas. for many films in the world, and also in Poland. I am Z radością odkrywam w malarstwie Stanisława Ma- happy to discover in the artist’s painting his sensitivity zusia jego wrażliwość na światło i kolor. To jest malar- to light and colour. It is the painting friendly to the world stwo życzliwe światu i ludziom, subtelne, refleksyjne and people, subtle, reflective and romantic. It restores i nastrojowe. Przywraca stare tęsknoty do świata bardziej the old longing for the world more benign than that łagodnego, niż tego po kataklizmie XX wieku. after the cataclysm of the twentieth century. I am not Nie jestem kompetentny, aby głębiej ocenić jego competent to assess his canvas. But they are and obrazy. Ale one są i działają na człowieka. Należą do they affect people. These are the works which are dzieł, które chętnie widziałoby się na ścianie własnego readily seen on the walls in your own house. They give domu. Dają spokój i ciepło. warmth and calm. Being in Staszek’s studio recently, looking at the Będąc niedawno w pracowni Staszka, patrząc na dozens of his paintings – I remembered so often re- dziesiątki jego obrazów – przypomniałem sobie tak peated words by him about “the greatest master, the często powtarzane przezeń słowa o „największym mi- main source of inspiration, in which is almost every- strzu, o głównym źródle natchnienia, w którym jest pra- thing.” He spoke so about Nature. Will you be sur- wie wszystko”. Mówił tak o Naturze. Czyż można się prised that the consequence of these beliefs are such Maciej M. Szczawiński dziwić, że konsekwencją owych przekonań są jakże frequent open air trips? Regardless of the season, częste wyjazdy plenerowe? Bez względu na pory roku, weather, so called, conditions. He certainly does not na pogodę, na tzw. warunki. Tak, Stanisław Mazuś na paint inverted “back to the window”, he really immers- pewno nie maluje odwrócony „tyłem do okna”, zanurza es in the blues, the browns, various shades of green, się realnie w te błękity, brązy, rozbielone i złamane ziele- in the haze and a sudden clearance revealing the out- nie, w zamglenia i nagłe prześwity wyjawiające kontur. line. Please, just look at the landscapes exposed to- Proszę tylko popatrzeć na eksponowane dzisiaj kra- day. All of them have been “affected” and absorbed jobrazy. Wszystkie zostały „dotknięte” i wchłonięte jak like moist air around a pond in the forest. However, still wilgotne powietrze znad stawu wśród lasu. Natomiast lifes (Mazuś has been excellent at them for years) are martwe natury (Mazuś jest w nich znakomity od lat) to both “clean” type of motifs of decorative flowers, fruit, zarówno „estetyczne” motywy typu dekoracyjny kwiat, golden-brass utensils – and an unexpected “down to owoce, złocisto-mosiężne naczynia, jak i niespodzie- earth” (ex. a well-know image of a sink full of dirty dish- wana „niskość” (np. znany obraz przedstawiający es, or even depicted with a drastic accuracy a piece zlewozmywak pełen brudnych naczyń albo oddany of nibbled meat offal – the whole cosmos of details!) z drastyczną wręcz dokładnością ochłap ogryzione- And here – at every step – the poetry and everyday go mięsiwa – cały kosmos szczegółów!)… I tutaj – co life. krok – poezja i codzienność. And finally, I would like to say a word about feelings I na koniec chciałbym jeszcze dwa słowa powie- … dzieć o uczuciach… How awkward it is, embarrassing, how out of place Ach, jakże to niezręczne, wstydliwe, jakże nie na (even redundant!) – while speaking about the output miejscu (wręcz zbędne!) – gdy mowa o twórczości which is an adequate sign of great Breakthrough. mieniącej się być adekwatnym znakiem wielkiego Well, amidst the hustle and bustle of avant-gardes de- Przełomu. Otóż Stanisław Mazuś pośród zgiełku po- vouring one another – Mazuś wins quietly, consistently żerających się nawzajem awangard – cicho, konse- and masterly the benefit priceless for each artist: the kwentnie i po mistrzowsku wygrywa rzecz dla każdego interest of the public. twórcy bezcenną: zainteresowanie odbiorcy. And this is thanks to (courageous!) the appreciation

159 A dzieje się tak właśnie dzięki (odważnemu!) po- of feelings. Of emotions. Without sentimental sweet- stawieniu na uczucia właśnie. Na wzruszenie. Bez ness, without artistic flattery (please, look at the still lifes sentymentalno-czułostkowych słodyczy, bez arty- in particular), but always with a great attention to create stycznej minoderii (proszę spojrzeć zwłaszcza na with “the fullness of heart, honestly, sincerely” that goes martwe natury), za to zawsze z dbałością o to, żeby together with artistic perfection. tworzenie „pełnią serca, rzetelnie, szczerze” szło w parze z warsztatową perfekcją. Stanisław Mazuś

Refleksje Reflections przy sztaludze at the Easel

Największą rozkoszą jest dostrzeganie Piękna poprzez The greatest pleasure is the perception of Beauty cud światła ofiarowany nam w nieskończoności nasze- through the wonder of light offered to us in go przemijania i odradzania the infinity of our passing and rebirth.

Pierwszy powiew Muzy The first breath of the Muse

Pierwszy powiew Muzy malarskiej poczułem The first breath of the Muse I felt in Form V of my w V klasie szkoły podstawowej (1952 rok), buntu- primary school (in 1952) when I revolted against a jąc się przeciw zbyt niskiej ocenie za rysunki. Ob- very low mark for my drawings. The offended teach- rażona nauczycielka – wychowawczyni klasy, kazała er – the form-teacher – told me to prove my skills mi udowodnić moje umiejętności przez narysowa- my drawing a horse with chalk on the blackboard. nie konia białą kredą na czarnej tablicy. W rysowa- Henia Miturzyńska was cheering me on effectively niu skutecznie kibicowała mi Henia Miturzyńska. while I was drawing. The incident caused that I was Ten incydent spowodował, że zaangażowano mnie engaged to make the wall school newspapers. The do wykonywania szkolnych gazetek ściennych. opinion of visually talented led me to the Secondary Opinia zdolnego plastycznie zaprowadziła mnie School of Visual Art Techniques in Lublin. do Państwowego Liceum Technik Plastycznych Being in the third year of the Academy of Fine Arts w Lublinie. in Warsaw, I was honoured by the owner of an tradi- Będąc na III roku warszawskiej ASP, zostałem tional painting easel, passing in her family from gener- wyróżniony przez posiadaczkę tradycyjnej sztalu- ation to generation. This person intended to pass the gi malarskiej, przechodzącej w jej rodzinie z poko- easel to an outstanding student. My joy was great lenia na pokolenie. Osoba ta zamierzała przekazać when I won. The Agent for Students Affairs, Zdzisław tę sztalugę dobrze zapowiadającemu się studento- Chałasa took me to the stated address, Francuska wi. Moja radość była ogromna, gdy padło na mnie. Street to hand over solemnly that easel to me. Pełnomocnik do spraw studenckich Zdzisław Cha- In 1966, in recognition of my painting passion łasa pojechał ze mną pod wskazany adres na I got the pre-war French open air easel from Pro- ul. Francuską, aby uroczyście tę sztalugę mi przeka- fessor Andrzej Jurkiewicz. Those were gestures that zać. confirmed my choice to dedicate myself to painting. W dowód uznania mojej pasji malarskiej At that time, I considered avant-garde manifes- w 1966 roku otrzymałem od profesora Andrzeja Jur- toes as a demoralizing movement, tempting with kiewicza przedwojenną francuską sztalugę plene- cheep effects, omitting the laborious work on paint- rową. Były to gesty, które utwierdzały mój wybór w ing techniques. poświęceniu się dla malarstwa. Now, with the baggage of experience, I acknowl- Wówczas hochsztaplerskie manifesty awangardy edge with gratitude that the easels, mentioned uznawałem za ruch demoralizujący, kuszący tanimi above, contributed significantly to my success. I was efektami, z pominięciem mozolnej pracy nad warsz- almost so grateful when I was in Form One of my tatowym kunsztem. secondary school and I received – from a friend from Teraz z bagażem doświadczeń potwierdzam a senior class, Czesław Małysz – the tubes with the z wdzięcznością, że te wyżej wymienione sztalugi remnants of oil paints and the instruction how to en- znacząco przyczyniły się do mojego sukcesu nie- ter into painting. The same joy was given to me at the malże tak, jak otrzymane od starszego kolegi Cze- age of six when my grandmother brought me a clean sława Małysza w I klasie liceum tubki z resztkami notebook, pencil and crayons from Lublin. farb olejnych z pouczeniem, jak dzięki nim wejść In my painting I convey warmth to the surround- w malarstwo. Podobna radość była mi dana w wieku ing world, seeing the beauty of human beings and sześciu lat, gdy babcia przywiozła mi z Lublina czysty good intentions. The belief in Man gives me the zeszyt, ołówek i kredki. strength to continue to struggle with painting matter. W swoim malarstwie przekazuję ciepło dla otacza- To achieve another image by he an unusual inspira- jącego świata, dostrzegając w człowieku Piękno oraz tion – such as Polish unique sunrises and sunsets. dobre intencje. Wiara w człowieka daje mi siłę do dalszych zma- gań z materią malarską. Aby zrealizować kolejny ob- Jurajskie Jesienie (the Jura Autumns) raz z niecodziennego natchnienia – tak jak niepowta- rzalne są polskie wschody i zachody słońca. „Jurajskie Jesienie” I remember the most because of the creative atmosphere there. Here, I broke my

163 Jurajskie Jesienie diligence and efficiency records. As a humble open air painter, I listened earnestly to the discussions about art Z plenerów (ponad 200) – „Jurajskie Jesienie” wryły and life sipping captured drinks in “those” times. We mi się w pamięć najgłębiej poprzez zawsze twórczą supported one another with the passion for painting. atmosferę. Tutaj pobiłem swoje rekordy pracowitości i Stach Kuskowski often used to say jokingly; “it is not wydajności. Jako pokorny plenerowicz żarliwie przysłu- all about quality, but quantity”, and Dorota Adamiec , chiwałem się dyskusjom o sztuce i życiu, delektując się before my departure to the open airs, used to bless w „onych” czasach zdobycznymi trunkami. Nawzajem me jokingly saying “Paint, Stasiek, paint, otherwise you wzmacnialiśmy się pasją malowania. Stach Kuskowski do not obtain a standard”. I am fond of memories of często żartobliwie głosił; „nie liczy się jakość, tylko ilość”, having fun with Olek Markowski. I spent two open airs a Dorota Adamiec przed moim wyjściem w plener with him sleeping in one room with accompaniment równie żartobliwie błogosławiła mnie słowami: „maluj of the Legion songs which belonged to the repertoire Stasiek, maluj, bo nie wyrobisz normy”. Mile wspomi- of us two. Olek amazed us with his systematic work nam współbiesiadowanie z Olkiem Markowskim. Spę- and tenacity when he painted motives of lonely pines dziłem z nim dwa plenery, śpiąc w jednym pokoju przy with the precision of a clock. Sabinka Lonty conjured wtórze pieśni legionowych, które należały do wspól- up with her china palettes beautiful themes of cot- nego repertuaru. Olek zadziwiał systematycznością tages. Cecylka Szerszeń deeply touched with the i uporem, z jakim malował motywy samotnych sosen depth of feelings, Helenka Zadrejko surprised us with z dokładnością zegara. Sabinka Lonty wyczarowywała poetics and singing, in which you could feel sadness z porcelanowych palet przepiękne motywy wiejskich of endless fields and longing for unfulfilled love. Jurek chat. Cecylka Szerszeń wzruszała głębią nastrojów, Pogorzelski was quite different – a true artist, without Helenka Zadrejko zadziwiała poetyckością i śpiewem, an ounce of tenderness while expressing his feelings w którym czuło się smutek bezkresnych pól i tęsk- in the eyes, despite the unpleasant consequences. notę za niespełnioną miłością. Całkiem inny objawiał Franio Maśluszczak, when satisfied with the beauties się Jurek Pogorzelski – autentyczny malarz, bez krzty of Jurassic landscapes, he shut himself in his room delikatności wypowiadający swoje odczucia prosto w from the intrusive gaze of island mountains to explode oczy, nie zważając na przykre konsekwencje. Franio with a series of poetic stories about countryside that Maśluszczak, nasycony urokami jurajskiego krajobra- he knew and experienced from bare feet to matted zu, zamykał się w swoim pokoju przed natrętnymi hair. In this climate, Jerzy Duda Gracz turned up well, spojrzeniami ostańców, by eksplodować serią po- greatly enriching his cycle of “provincial-communal” etyckich opowiadań o egzystencji na wsi, którą znał i paintings. Adela Wiśniewska plunged effectively to the przeżywał od bosych stóp po zmierzwioną czuprynę. open airs and she impresses more and more with W tym klimacie pięknie odnalazł się Jerzy Duda Gracz, wide –swing of her pastels. Stefan Chabrowski, with znacznie wzbogacając swój cykl obrazów „prowincjo- philosophic calm, was seeking consistently golden nalno-gminnych”. Skutecznie zapuszczała się w ple- lights of the Jura in the narrowed range. There were ner Adela Wiśniewska, która coraz bardziej zachwy- painting madness and generic scenes of Paweł Lasik ca szerokim rozmachem pasteli. Stefan Chabrowski and unleashed painting visions of Stach Kuskowski. It z filozoficznym spokojem konsekwentnie poszukuje does not fly away in a fog of forgetfulness – a sensi- w zawężonej gamie złotego światła Jury. Były szaleń- tive care of the multiple host – director of the BWA – stwa malarskie ze scenami rodzajowymi Pawła Lasika Stanisław Bank who personally oversaw a casserole i rozbuchane malarsko wizje Stacha Kuskowskiego. in a large pot in a big bonfire with the assistance of a Nie odleci też w mgłę zapomnienia czuła opieka wie- wonderful home-sprite, Józek Drosik. lokrotnego gospodarza – dyrektora BWA – Stanisława I could go on for a long time to recall all, but not to Banka, który osobiście doglądał pieczonek w wielkim overdo I mention Olgierd Bierwiaczonek at the end, saganie na ognisku przy asyście cudownego duszka who was a frequent participant of open air paint- Józka Drosika. ings and he struggled most with the fleeing clouds. Mógłbym tak jeszcze długo wspominać, ale A cloud is something very ephemeral, fleeting as our – żeby nie przedobrzyć – przypomnę na ko- open airs meetings. My only hope is that the next ones niec Olgierda Bierwiaczonka, który był częstym will come, as the 30th Jura Autumn passed wonder- uczestnikiem plenerów, zmagając się najbardziej z fully.

164 uciekającymi chmurami. Chmury to coś niezwykle ulot- Kamion nego, tak jak ulotne są nasze plenerowe spotkania. Jedyna nadzieja w tym, że nadlecą następne, tak jak My open airs excursions began fifty years ago in i cudownie przeleciała 30 „Jurajska Jesień”. the Secondary School of Fine Art Techniques in Lu- blin. Then, my fascination with Nature began, and Kamion Nature is still an exhaustible source of inspiration for me. I did hundreds of thousands of kilometres, loca- Moje wypady plenerowe zaczęły się przed pięć- tions and themes. Among the legendary landmarks, dziesięciu laty w Państwowym Liceum Technik Pla- Kamion stuck in my memory quite significantly, to stycznych w Lublinie. Wówczas rozpoczęła się moja which I came at the instigation of Marysia Suwalska fascynacja Naturą, która dalej jest dla mnie niewy- and Jerzy Duda Gracz, and at the invitation of the Art czerpanym źródłem inspiracji. Zaliczyłem setki tysię- Exhibition Office (BWA) in Sieradz. cy kilometrów, miejsc i motywów. Wśród legendar- My first time in the BWA in Sieradz was excep- nych miejsc utrwalił mi się dość znacząco Kamion, tionally nice, the varnishing-day of my solo exhibition do którego trafiłem za namową Marysi Suwalskiej in the beautiful, spacious rooms; I was generously i Jerzego Dudy Gracza, a na zaproszenie Biura Wy- hosted by charming Małgorzata Piotrowska, who staw Artystycznych w Sieradzu. told me about her fascinations with Art and about Mój pierwszy raz w sieradzkim BWA był wyjąt- currently ongoing open air paintings in the village of kowo sympatyczny, z wernisażem mojej wystawy Kamion where Lucyna Kuleczko was the wonderful indywidualnej w pięknych, przestronnych salach; Commissioner. My desire to participate in the open zostałem hojnie ugoszczony przez urokliwą Małgo- air was so great that during my first arrival I drank rzatę Piotrowską, która opowiadała mi o swojej fa- “fiery water” with joy and to the end of the open air scynacji Sztuką i trwającym aktualnie plenerze we I was not sober while painting in a mad trance from wsi Kamion, gdzie cudownie komisarzowała Lucy- morning to night which resulted in many landscapes na Kuleczko. Moje pragnienie uczestnictwa w ka- and portraits of colleagues and girlfriends. At the next mieńskim plenerze było tak wielkie, że na pierwszy open airs I could work without the stimulus of alcohol. przyjazd w 1993 roku z radości podlałem się wodą Kamion led me into the atmosphere of my child- ognistą, po czym do końca pleneru nie trzeźwia- hood spent in the village of Bystrzyca on the river of łem, jednocześnie malując w szalonym transie od the same name. In the autumn atmosphere of Ka- rana do wieczora, czego efektem było wiele pejzaży mion pine tress were gleaming, piles of straw and i portretów kolegów oraz koleżanek. Na następnych old thatched cottages with green moss coating. The plenerach mogłem już pracować bez bodźców al- specific atmosphere of friendship was also favoured. koholowych. Franio Kubiak accepted patiently an invasion of my Kamion wprowadzał mnie w klimat mojego dzie- open air works on his small size walls. The open air ciństwa spędzonego we wsi Bystrzyca nad rzeką accommodation centre seethed from the discus- o tej samej nazwie. W jesiennej aurze Kamionu lśni- sions and various recordings. Images were created ły sosny, sterty słomy i stare chaty kryte strzechą with a great passion which rendered the final work- z zielonym nalotem mchu. Sprzyjała specyficzna ing shows (paintings, sketches). Open air exhibitions atmosfera koleżeńskości. Franio Kubiak cierpliwie have spoken volumes for the need of further similar akceptował inwazję moich kompozycji plenerowych events, because of the temporality of our existence, na jego skąpym metrażu ściennym. W bazie ple- the real art will not disappear, it will keep the traces of nerowej wrzało od dyskusji i różnorakich nagrań our work for the next millennia. muzycznych. Powstawały obrazy z wielkiej pasji, o czym zaświadczały końcowe pokazy robocze (ob- In Kamion I experienced two wonderful events: razy i szkice). Wystawy plenerowe świadczyły o po- 1. “Onion show”. During one of the early morning trzebie kontynuowania podobnych imprez, bo przy trips to the grocery store in Toporowo, some golden on- przemijalności naszej egzystencji prawdziwa sztuka ions on the shelves ravished me. Franio Maśluszczak, nie przeminie, zatrzyma na kolejne tysiąclecia ślady sipping his beer, noticed a sudden madness in my naszej twórczości. eyes focused on the aforementioned onion and he W Kamionie przeżyłem dwa cudowne wydarzenia: suggested buying the whole crate of them directly and 1. „Cebulowy koncert”. Podczas jednego z po-

165 rannych wypadów do sklepu spożywczego w To- offered his car to transport them to the base of the porowie olśniła mnie na półce sklepowej cebulowa open air painting with an extreme caution ,so as not to złocistość. Franio Maśluszczak, delektując się pi- affect the phenomenon of painting. In that adventure wem, zauważył mój nagły obłęd w oczach skie- worthy of highest recognition is the attitude of Fran- rowany na tę cebulę i z miejsca zaproponował wy- ciszek, with whom, during many common open airs, kupienie całej skrzynki oraz przewiezienie jej swoim I moved in a painting and comedy trance – we were samochodem do bazy plenerowej przy największej guilty, among others, to ridicule a true cabaret group ostrożności, by nie naruszyć zjawiska malarskie- invited to the open air painting, which surrendered by go. W tej przygodzie godna najwyższego uznania default at our guffaws - and we could laugh very well, jest postawa Franciszka, z którym na wielu wspól- amusing effectively the whole company in Kamion. nych plenerach wprowadzaliśmy się w trans malarski i kabaretowy – mamy na sumieniu m. in. ośmieszenie 2. “Mists” Morning mists are a theme I am wait- zaproszonego na plener prawdziwego kabaretu, który ing for, wherever I am. In Kamion I experienced an poddał się walkowerem przy naszym duecie recho- amazing event in anticipation of a miracle. After the tów, a śmialiśmy się koncertowo, rozśmieszając sku- takeover the duties of the Commissioner by director tecznie całe kamieńskie towarzystwo. Małgorzata Szymlet-Piotrowska, I had my own room to work and rest. One morning – 5.00 o’clock – I 2. „Mgły”. Poranne mgły to motyw, na który cze- heard the telephone ringing in my dream from my flat kam, gdziekolwiek jestem. W Kamionie przeżyłem in Tychy. Awoken, I looked out of the window, and – a niesamowite zdarzenia w oczekiwaniu na cud. Po dense fog there! I was ready within one minute and… przejęciu komisarzowania przez dyrektor Małgorza- run outside. The next day at the same time, I was tę Szymlet-Piotrowską miałem już do pracy i wypo- awaken by a knock at the door. On the third day – czynku samodzielny, niekrępujący pokój. Pewnego an alarm clock. For those three mists I was awaken poranka – godz. 5.00 – słyszę we śnie dzwonek by a mysterious force, because in Kamion there were telefonu z mojego tyskiego mieszkania. Obudzony no telephones, alarm clocks, or knocking on the door spojrzałem w okno, a tam gęsta mgła! Ogarnąłem się when all sleep soundly. It was just my desire of some- w ciągu minuty i… fru w plener. Następnego dnia thing invisible, mysterious, imponderable, awaking the o tej samej porze budzi mnie pukanie do drzwi. Trze- imagination and instinct of a painter, introducing in a ciego dnia – domowy budzik. Do tych trzech mgieł creative trance, in which I had an impression as if the zbudziły mnie tajemne siły, bo w Kamionie nie było te- image was created without my participation. lefonów, budzików ani kołatania do drzwi w porze, kie- dy wszyscy smacznie śpią. Było tylko we mnie wielkie Those two described events you would like to ex- pragnienie malowania tego, co niewidzialne, tajemni- perience in other variants and they might actually have cze, nieuchwytne, rozbudzające wyobraźnię i instynkt occurred later, but those first ones surprised me most malarski, wprowadzające w trans twórczy, w którym and they are remembered as well as my “first time” in miałem wrażenie, że obraz powstaje jakby bez mojego the BWA in Sieradz. udziału. Impressions in Mikołów Te dwa opisane zdarzenia chciałoby się przeżyć jeszcze w innych wariantach i może faktycznie zdarzyły 1990 was a year of political and social changes. się one później, ale tamte pierwsze zaskoczyły mnie My previous involvement in the dissemination of na- najmocniej i trwają w pamięci tak jak mój „pierwszy raz” tional artistic achievements in the District of Katowice, w sieradzkim BWA. then, yielded results in Mikołów. The new town au- thorities suggested that I join them by offering the po- Impresje Mikołowskie sition of the Town Arts Supervisor and also asked to create open air paintings, the same as the major ones 1990 rok to rok przemian politycznych i spo- in Poland. Mikołów was and is exceptionally lucky to łecznych. Moje dotychczasowe zaangażowanie have great art lovers who took the helm of the town: w upowszechnianie krajowych osiągnięć plastycz- Eugeniusz Wycisło (the Mayor) and Marek Balcer (the nych w okręgu katowickim teraz zaczęło owocować president of Town Council). Gerard Piszczek was ap- w Mikołowie. Nowe władze miasta zaproponowa- pointed the head of culture and he took over the du-

166 ły mi współpracę, oferując stanowisko plastyka miej- ties of the organization of open air paintings with great skiego z jednoczesną prośbą o stworzenie pleneru dedication. He accepted my program and implemen- na wzór znaczących plenerów w Polsce. Mikołów tation under the name “Impressions in Mikołów”. miał i ma wyjątkowe szczęście do wspaniałych mi- The priority was to provide accommodation for par- łośników sztuki, którzy wówczas objęli ster nad mia- ticipants of the open air with independent rooms for stem w osobach: Eugeniusz Wycisło (burmistrz) work and leisure. For the first Impressions the hostel i Marek Balcer (przewodniczący Rady Miejskiej). on Fabryczna Street was hired. Although the condi- Na szefa kultury powołali Gerarda Piszczka, który tions were primitive there, with dilapidated toilets, we z wielkim zaangażowaniem przejął obowiązki organi- were pleased about the possibility to meet together zacyjne pleneru, akceptując mój program i warunki do and hot up to a maximum creative effort. jego realizacji pod nazwą „Impresje Mikołowskie”. After the first experimental open air the steady ac- Priorytetem było stworzenie bazy plenerowej commodation base was found in the boarding school z samodzielnymi pokojami do pracy i wypoczyn- of Medical School in Pokoju Street. Although even there ku. Na pierwsze „Impresje” wynajęto hotel robotniczy the toilets were not in a good state, we managed to in- przy ul. Fabrycznej. Mimo prymitywnych tam warun- vite such great personalities as Franciszek Starowieyski ków ze zdezelowanymi sanitariatami cieszyliśmy się who visited us also at the fourth open air and rejoiced us z możliwości wspólnych spotkań, nakręcając się do with his creative vitality, with evening talks while we were maksymalnie twórczego wysiłku. sipping red wine together. Po pierwszym eksperymentalnym plenerze znalazła Henryk Waniek, Paweł Targiel, Stanisław Tabisz, się stała baza w internacie Zespołu Szkół Medycznych Andrzej Pollo and many others wrote about the magic przy ul. Pokoju. Chociaż i tutaj z sanitariatami było wsty- of this place. The extremely ugly building with smashed dliwie, to jednak udało się ściągnąć wielkie indywidual- asbestos tiles we loved for its unique beauty in ugli- ności, jak Franciszek Starowieyski, który zawitał jeszcze ness. na czwarty plener, radując nas swoją witalnością twór- For a regular recipient it is unlikely that painting won- czą z wieczornymi gawędami przy czerwonym winie. ders could have been made here. But Beauty lies in O magii tego miejsca rozpisywali się m.in. Henryk the artist and to explode with Beauty, you have to ex- Waniek, Paweł Targiel, Stanisław Tabisz, Andrzej Pol- perience the atmosphere of plainness and an open lo. Wyjątkowo brzydki budynek z powybijanymi pły- air retreat. Thanks to this site and a continuation of the tami azbestu pokochaliśmy za jego unikalne piękno open airs tradition, the town is richer by hundreds of w brzydocie. works of timeless value, emphasizing the immortality of Dla zwykłego odbiorcy nieprawdopodobne the artists who were appointed to the open air of eter- jest, aby tutaj mogły powstać malarskie cudowno- nal glory: Franciszek Giel, Stanisław Kuskowski, Helena ści. Ale przecież Piękno tkwi w artyście i aby Pięk- Tchórzewska, Eryk Dragańczyk, Jerzy Duda Gracz, nem eksplodować, trzeba dotknąć siermiężnej aury Jerzy Kwiatkowski, Maria Anto, Olgierd Bierwiaczonek, odosobnienia plenerowego. Dzięki temu miejscu Władysław Hasior, Zbysław Maciejewski, Andrzej Pollo, i kontynuacji tradycji plenerowej miasto bogatsze jest Franciszek Starowieyski. o setki dzieł o ponadczasowej wartości, podkreślają- ce nieśmiertelność artystów, którzy zostali powołani na the Beskids Arts Integrations plener wiecznej chwały: Franciszek Giel, Stanisław Ku- skowski, Helena Tchórzewska, Eryk Dragańczyk, Jerzy The integration of people who are sensitive to Duda Gracz, Jerzy Kwiatkowski, Maria Anto, Olgierd Beauty, works coming from the internal needs, who Bierwiaczonek, Władysław Hasior, Zbysław Maciejew- can understand emotional states of all social strata, ski, Andrzej Pollo, Franciszek Starowieyski. the diversity of cultures and religions, so that the world was better, without hatred and wars. Beskidzkie Integracje Sztuki We hope that here, in the beautiful oasis of the Silesian Beskids, inspired by the spirit of the unique Integracja ludzi wrażliwych na Piękno, na utwory climate, each participant of open air will show fruits płynące z potrzeby wewnętrznej, na zrozumienie sta- of their experience and creativity inherent in hearts nów emocjonalnych wszystkich warstw społecznych, and minds of each of us, to inspire reflections on be- różnorodności kultur i religii, aby świat był lepszy, bez ing and non-being of our world. The Beskids Moun- nienawiści i wojen. tains with their peaks, valleys and winding ribbons of

167 Mamy nadzieję, że tu, w oazie piękna Beskidu the Vistula, Soła, Olza, Czadeczka and Rastoka are Śląskiego, natchnieni duchem niepowtarzalnego kli- able to move the most stubborn creatures by the matu, każdy z uczestników pleneru wyda z siebie wonderful phenomena in every corner of this region. owoce swych doznań zgłębione o pokłady twórcze This event, initiated by Bożena and Jan Kukucz- tkwiące w umysłach oraz sercach każdego z nas, ka, reaches for lofty goals that can happen here and które mają za cel rozbudzać refleksje nad bytem now, that is, to create an extremely creative atmos- i niebytem naszego świata. Beskidy ze swoimi szczy- phere, based on the tradition of the Great Creators tami, dolinami i wijącymi się wstęgami Wisły, Soły, born and worked here (Jan Wałach, Paweł Steller, Olzy, Czadeczki i Rastoki są w stanie poruszyć Julian Fałat, Gustaw Morcinek, Karol Stryja, the Ko- najbardziej oporne istoty na cudowności zjawisk narzeskis, Bogdan Hoff, Jan Sztwiertnia, Jan Kawu- w każdym zakątku tego regionu. lok), so as to form new original works which leave Impreza ta, zainicjowana przez Bożenę i Jana Ku- a trace of the presence of great artists from different kuczków, sięga po wzniosłe cele, które mogą się parts of Poland, in Jaworzynka, at the crossroads of zdarzyć tu i teraz, tj. stworzenie atmosfery wyjątkowo cultures of Poland, Czech and Slovakia. twórczej, na bazie tradycji Wielkich Twórców, uro- Confident in the successes of these events, we dzonych i pracujących na tej ziemi (Jana Wałacha, hope that open air paintings will usher in the rebirth Pawła Stellera, Juliana Fałata, Gustawa Morcinka, of the cult of timeless art. Karola Stryję, Konarzewskich, Bogdana Hoffa, Jana Sztwiertnię, Jana Kawuloka), aby powstały nowe, The open air message oryginalne dzieła, które pozostawią ślad obecno- ści wspaniałych artystów z różnych stron Polski tu, The participation in open air paintings is a common w Jaworzynce, na styku kultur polskiej, czeskiej desire to: i słowackiej. • mutual tolerance; Ufni w powodzenie tych imprez mamy nadzieję, że • enthusiasm for beauty of day and night; te plenery malarskie zapoczątkują odrodzenie się kultu • full dedication to a creative passion; sztuki ponadczasowej. • noble competition; • exchange of experiences; Przesłanie plenerowe • strengthening cooperation in the struggle with the matter of painting; Uczestnictwo w plenerze malarskim jest wspólnotą • creating unique works of art; dążeń do: • to respond to new challenges; • wzajemnej tolerancji; • strengthening the faith in one’s values; • zachwytu nad pięknem dnia i nocy; • perception of positive actions • pełnego oddania się pasji twórczej; • szlachetnej rywalizacji; In Defence of Beauty • przekazywania doświadczeń; • umacniania więzi w zmaganiach In the face of annihilation of creative ideas and z materią malarską; achievements accumulated through the millennia, • stworzenia niepowtarzalnych dzieł; I wish to prevent the total destruction – in the minds • wychodzenia naprzeciw nowym wyzwaniom; and hearts of human – of the value which is the sen- • umacniania wiary w swoje wartości; sitivity to Beauty and existential issues. I dream that • dostrzegania pozytywnych działań. every human being feels a permanent link in a chain of the universe with the awareness of dependence on W obronie Piękna a harmonious coexistence, a respect for divinity of all beings, regardless of gender, race and beliefs. W obliczu unicestwiania twórczych myśli i dorobku To defence Beauty, I use the simplest means: paint nagromadzonego przez tysiąclecia pragnę nie dopu- and brush. It is a weapon proven for centuries, and still ścić do całkowitego wyniszczenia w umysłach oraz the most effective one. Various, sometimes shocking, sercach wrażliwości na Piękno, a także na problemy technical and formal experimentations must give way egzystencjalne. Marzę, aby każdy człowiek miał świa- to traditional techniques. domość zależności od harmonijnego współistnienia z I try to communicate in a simple and understand-

168 uszanowaniem boskości wszystkich istot, niezależnie able manner, with a bit of metaphor and symbolism, od płci, rasy i światopoglądu. to show the ambiguity of thoughts to my recipients, to Do obrony Piękna używam jak najprostszych środ- stimulate reflections with the provocation to the repeat- ków: farby oraz pędzla. Staram się w sposób prosty i ed contact with images that exude positive energy. I czytelny, z odrobiną metafory, a także symboliki, prze- turn away from the fashionable current actions target- kazywać odbiorcom wieloznaczność myśli, zachęcając ed to shock at scandals, to demolish already existing do wielokrotnego obcowania z obrazami. Odwracam values, to destruct authorities and to create anti-art as się od modnych obecnie działań ukierunkowanych na the supreme artistry of the XXI century. szokowanie skandalem, demolowanie zastanych war- I definitely cut off from these actions, which have tości, niszczenie autorytetów oraz kreowanie antysztu- encouraged me for greater persistence in a march ki jako najwyższego kunsztu XXI wieku. against the current to reach the level, the Great Mas- Obrona Piękna jest głównym motorem napędza- ters reached. jącym moją pasję malarską. Pomaga mi ono w zma- This issue is the main force driving my passion for ganiach twórczych, kiedy tworzę dzieła z miłości do painting. It helps me to face with a paintbrush and otaczającego nas świata. palette when I work for my love to the surrounding Od najmłodszych lat obcowałem z nieodpartym beauty which is the earthly – heavenly space with urokiem Lubelszczyzny. Dorastałem wśród łanów components of nature and people filled with reflec- zbóż z chabrami, rumiankami i kąkolami, pachnącą tions on the meanness of selfish attitudes of career gryką, niebieskim lnem, pooranymi ścierniskami, ro- – oriented individuals who make a career “over the sochatymi wierzbami, wąwozami, torfowiskami oraz dead bodies”, without looking at the battlefield of łąkami zamkniętymi po błękitny horyzont. damaged foundations for the genuine talent. Piękno lubelskiej ziemi było motywem i natchnieniem From an early age, I commune with the beauty of dla kilku tysięcy obrazów. Ratowałem zeschłe kwiaty, the District of Lublin. I grew up among the fields of kopry, stare gary, cebule i czosnek, aby wykorzystać corn with cornflowers, chamomiles and weeds, gorg- je w moich kompozycjach. To wszystko urastało w es, scented buckwheat, blue flax, plowed stubbles, wizjach do symbolu nieprzemijających wartości, takich forked willows, peat bogs and meadows stretched to jak ziemia, woda i ogień. the blue horizon. Aby móc wyrazić czytelnie swój bunt środkami ma- This beauty has been repeatedly a motive and in- larskimi, musiałem przejść mozolną edukację: studia spiration for several thousand images. I have brought z natury, wnikliwe obserwowanie niecodziennych zja- the withered flowers, bread, dill, old pots, rotting on- wisk, szkicowanie, transponowanie trójwymiarowych ions and garlic to use them in my compositions for przestrzeni i brył, poznawanie zasad perspektywy, posterity. In visions, all these have grown to the symbol anatomii i technik malarskich. of everlasting values such as: land, water and fire. Tylko dzięki rzetelnie opanowanemu warsztatowi To be able to express my rebellion clearly by paint- można tworzyć cudowności wzbudzające zachwyt erly means, I had to go through a laborious education: odbiorców. studies from nature, insightful observations of phe- Tę broń w walce o trwałość Piękna poddaję ciągłe- nomena, sketching, mastering the principles of design mu hartowaniu poprzez powroty do obserwacji życia composition, transposition of three-dimensional space i natury, które są niewyczerpanym źródłem inspiracji. and shapes, the principle of perspective, anatomy and painterly technique. Moda przemija – PIĘKNO pozostaje. Only by mastering honestly painting techniques, you can create wonders arising delight of mass audi- ence. This weapon in the fight for the durability of Beauty is constantly toughen by the returns to experience life and nature which is the inexhaustible source of inspira- tion.

Fashion fades – Beauty remains.

169

Fotografie From the Artist’s z albumu artysty Album 1. 4. 5. 2. 6. 7. 3. 8. 1. W Hucisku, 1983 2. W Hucisku, 1983 3. W Zwierzyńcu, 1986 4. W Janowie Podlaskim, 1987 5. Ze Stanisławem Kluską we Francji, 1992 6. W Atenach, 1992 7. W Mikołowie, 1993 8. W Zielonej Górze z Czesławem Grabowskim, 1993

172 173 174 9. 12. 10. 11. 13. 9. Partyjka tysiąca z Franciszkiem Maśluszczakiem i Anią Szymanek, 1994 10. W Kamionie, 1994 11. W Kamionie z Jerzy Dudą-Graczem, 1994 12. W Pyzdrach, 1996 13. W Jedlni, 1997

175 14. 17. 15. 18. 16. 19. 14. U Szmidtów, 1997 15. W Smolnicy, 1998 16. Z Leszkiem i Barbarą Długoszami w Radio Katowice, 1999 17. Z Zygmuntem Brachmańskim w Teatrze Śląskim, 1999 18. W Sosnowcu, 1999 19. W atelier z Alicją J. 1999

176 177 178 20. 22. 21. 23. 20. W Łężeczkach, 1999 21. W Gronowie, w Bukowym Dworku, 2000 22. W Mikołowie, 2000 23. U Tola Wróblewskiego, 2001

179 24. 26. 25. 24. Z A. Stokłosą, 2003 25. W Amsterdamie, 2002 26. W Grecji na wyspie Syros, 2002

180 181 27. 28. 29. 31.

30. 32. 33. 27. W Grecji na wyspie Mykenos, 2002 28. W Meksyku na Jukatanie, 2004 29. W Dłusku, 2004 30. Z A. Toczewskim, 2005 31. W Bytomiu z Wiesławem Ochmanem, 2005 32. W Gliśnie, 2005 33. W pracowni Trzebiatowskiego, 2005

182 183 34. 37. 35. 38. 36. 34. W Koniakowie, 2005 35. W Tychach w Miejskim Centrum Kultury, 2007 36. Z L. Misiakiem, 2008 37. Z Janem Kukuczką, 2008 38. W Jaworzynce, 2008

184 185 186 39. 42. 41. 40. 43.

39. Galeria Na granicy w Istebnej Jasnowicach, 2009 40. W Celinach, 2009 41. Galeria Na granicy, 2009 42. W Pszczewie, 2010 43. W Rzepinie, 2010

Słowo od wydawcy

listopadzie 2010 roku Stanisław Mazuś, artysta malarz od ponad czterdziestu lat związany z Tychami, obchodzi swoje 70. urodziny. Z tej okazji w Muzeum Miejskim w Tychach przygotowa- Wna została wystawa retrospektywna Artysty, zatytułowana Stanisław Mazuś. Z paletą przez życie, składająca się z siedemdziesięciu obrazów i wzbogacona o wątki biograficzne. Po zakończeniu ekspozycji w Tychach wystawa powędruje do muzeów i galerii w innych miastach Polski. Niniejsze wydawnictwo to część projektu, jakim jest realizacja wystawy. Materiały, składające się na album oraz fotografie i dokumenty do części biograficznej wybrał ze swych zasobów archiwalnych Artysta. Podpisy do zdjęć, w tym do reprodukcji obrazów w części katalogowej, zestawione zostały według Jego informacji. W niektórych przypadkach nie było możliwe podanie wszystkich danych o technice obrazów (materiał podobrazia) i ich wymiarach – szczególnie dotyczyło to prac dawniej- szych, znajdujących się w rozproszeniu w zbiorach prywatnych. W przygotowanie albumu zaangażowany był kilkuosobowy zespół, który poświęcił temu dziełu wiele czasu, pracy i serca. Wszystkim serdecznie dziękuję za harmonijną współpracę. Pragnę podziękować współwydawcom książki, państwu Bożenie i Janowi Kukuczkom – ich udział w projekcie umożliwił nadanie publikacji tak okazałego kształtu. Wraz z Artystą kieruję także wyrazy wdzięczno- ści do wszystkich sponsorów, wymienionych na pierwszych stronach książki. Przygotowaną w muzeum wystawę i towarzyszące jej wydawnictwo objął patronatem honorowym Pre- zydent Miasta Tychy Andrzej Dziuba – to wyraz uznania i atencji dla Artysty, obchodzącego swój Jubileusz, ale także ważne wsparcie dla całego przedsięwzięcia.

Maria Lipok-Bierwiaczonek dyrektor Muzeum Miejskiego w Tychach

Treść

s. 5 Jagoda Adamus Ahasverus Wieczny tułacz Ahasverus the Eternal Wanderer

s. 25 Obrazy olejne Oil paintings

s. 101 Izabela Kania Stanisław Mazuś. Stanisław Mazuś. Opowieść o życiu artysty The Story of the Artist’s Live

s. 135 Kalendarium Almanac

s. 143 Twórczość Works

s. 155 O artyście About Artist

s. 161 Stanisław Mazuś Refleksje przy sztaludze Reflections at the Easel

s. 171 Fotografie z albumu artysty From the Artist’s Album

s. 189 Słowo od wydawcy Wydawcy Muzeum Miejskie w Tychach Instytucja finansowana z budżetu Miasta Tychy

Galeria Kukuczka Bożena i Jan Kukuczka Koniaków

Na okładce s. 1: Stanisław Mazuś, W światłości, 2009, olej, płótno, 70 x 100, Muzeum Miejskie w Tychach s. 4: Karol Mazuś, fotomontaż, 2007

© Copyright by Muzeum Miejskie w Tychach, 2010

Tłumaczenie na język angielski Joanna Wiklund

Opracowanie i redakcja Maria Lipok-Bierwiaczonek, Weronika Nagengast

Przygotowanie zdjęć do druku Barbara Kopia

Projekt okładki i opracowanie graficzne Agnieszka Czyżewska, Krzysztof Skrzypek

Skład Krzysztof Skrzypek

Zdjęcia M. Apathy, L. Bartoszko, M. Danielewicz, J. Kukuczka, M. Lipok-Bierwiaczonek, K. Mazuś, S. Mazuś, J. Mirski, Z. Sawicz, A. Szymanek, L. Szaraniec, J. Wróbel, P. Zwias

Skład Krzysztof Skrzypek

Druk i oprawa Drukarnia Wy-druk Katowice, ul. Warsztatowa 8b

ISBN 978 – 83 – 62193 – 08 – 0 Stanisław MAZUŚ

Stanisław MAZUŚ WITH THE PALETTE IN LIFE

rodził się w 1940 r. w Lublinie. W latach 1961-1967 e was born in Lublin in 1940. Between odbył studia na Wydziale Malarstwa Akademii Sztuk 1961-1967, he studied at the Faculty of Painting of the UPięknych w Warszawie, zakończone dyplomem HAcademy of Fine Arts in Warsaw and completed Diplo- w pracowni prof. Eugeniusza Eibischa. Dwukrotny stypendysta ma in the studio of Eugeniusz Eibisch. He got Art Scholarship of Ministerstwa Kultury i Sztuki. the Ministry of Culture and Art twice. Od 1967 roku brał udział w międzynarodowych, ogólnopol- From 1967 he has participated in open airs, exhibi- skich i okręgowych plenerach, wystawach, konkursach. Zor- tions, international, all-Polish and regional competitions. He ganizował ponad 200 wystaw indywidualnych w kraju, m.in.: has held over 200 solo exhibitions in Poland, among others, w Lublinie, Krakowie, Olsztynie, Rzeszowie, Wałbrzychu, Płocku, in Lublin, Kraków, Olsztyn, Rzeszów, Wałbrzych, Płock, Koło- Z PALETĄ PRZEZ ŻYCIE Kołobrzegu, Pile, Zielonej Górze, Ustce, Poznaniu, Miechowie, Ol- brzeg, Piła, Zielona Góra, Ustka, Poznań, Miechów, Olkusz, kuszu. Nowym Targu, Włocławku, Kętrzynie, Gliwicach, Kaliszu, Nowy Targ, Włocławek, Kętrzyn, Gliwice, Kalisz, Tychy. Ka- Tychach, Katowicach, Puławach, Częstochowie, Warszawie, towice, Puławy, Częstochowa, Warszawa, Sopot, Tarnów, Sopocie, Tarnowie, Nowym Sączu, Bielsku-Białej, Białymstoku, Nowy Sącz, Bielsko-Biała, Białystok, Opole, Łomża, Suwał- Opolu, Łomży, Suwałkach, Gorzowie Wielkopolskim, Bydgoszczy, ki, Gorzów Wielkopolski, Bydgoszcz, Wrocław, Busko Zdrój, Wrocławiu, Busku Zdroju, Kielcach, Białej Podlaskiej, Łodzi oraz w Kielce, Biała Podlaska, Łodź and Cieszyn and also abroad: Cieszynie, a także za granicą: w Sofii, Pradze, Sztokholmie, Wied- in Sofia, Prague, Stockholm, Vienna, Komarno, Aix-les-Bains, Mi- niu, Komarnie, Aix-les-Bains, Mediolanie, Nowym Jorku, Waszyng- lan, New York, Washington and Bratislava. tonie i Bratysławie. He took part in presentations of Polish art abroad, among

Brał udział w prezentacjach sztuki polskiej za granicą, m.in w others, in Miskolc, Madrid, Moscow, Ostrava, Budapest, Sofia, MAZUŚ Miszkolcu, Madrycie, Moskwie, Ostrawie, Budapeszcie, Sofii, Za- Zagori, Karlovy Vary, Paris, Bayreuth, Ulan Bator, Barcelona, Bra- gorie, Karlowych Warach, Paryżu, Bayreuth, Ułan Bator, Barcelo- tislava, Prague, Athens, Berlin, Beuningen. nie, Bratysławie, Pradze, Atenach, Berlinie, Beuningen. His works are in collections of state institutions, museums, Z PALETĄ PRZEZ ŻYCIE Jego prace znajdują się w zbiorach instytucji państwowych, private collections in Poland and abroad, among others in the w muzeach, kolekcjach prywatnych w kraju i za granicą, m.in w Uffizi gallery in Florence. Galerii Uffizi we Florencji. He has won many major awards and honours. Jest laureatem wielu znaczących nagród i wyróżnień. Stanisław WITH THE PALETTE IN LIFE

Sponsor muzeum

ISBN 978 – 83 – 62193 – 08 – 0