Speelwijze 01 21-08-14 11:34 Pagina 1

cover speelwijze_01 21-08-14 11:34 Pagina 1

Speelwijzewww.devoetbaltrainer.nl

www.devoetbaltrainer.nl

‘Ontwikkelen speelwijze staat centraal’

‘Basisvormen’

‘De winnende coach en zijn succesfactoren’

‘Totaalvoetbal, georganiseerde chaos’

‘Trends aan de top’

‘Het systeem 1:4:2:3:1

‘Verdedigen binnen 1:5:3:2’’

‘Wat te doen tegen 1:5:3:2?

‘Opbouwen tegen 1:4:2:2’’

‘Taken in de teamfunctie bij 1:4:4:2’

‘Inspelen van de spits en bijsluiten’

‘Bijsluiten bij de spits’

‘Verstoren van de opbouw’

1 www.devoetbaltrainer.nl

In dit ebook

Ontwikkelen speelwijze staat centraal Opleiden volgens de KNVB.

Basisvormen Twee basisvormen kunnen daarbij een hulpmiddel zijn.

De winnende coach en zijn succesfactoren We blikken terug op basis van de aanpak van de winnende coach, Rinus Michels.

Totaalvoetbal, georganiseerde chaos Wat is dat eigenlijk, die Hollandse school?

Trends aan de top UEFA-analyse: andere rol backs, middenvelders en vleugelspelers.

Verdedigen binnen 1:5:3:2 Wij zetten in dit artikel de diverse (on)mogelijkheden van het systeem op papier.

Wat te doen tegen 1:5:3:2? Hoe bespeel je deze ploeg?

Opbouwen tegen 1:4:4:2 Hoe bouw je op tegen een ploeg die 1:4:4:2 speelt?

Taken in de teamfunctie 1:4:4:2 De individuele, linie- en teamtaken op een rijtje.

Inspelen van de spits en bijsluiten Hoe kan een team het optimale rendement halen uit de aanval?

Bijsluiten bij de spits Hoe kun je erop trainen?

Verstoren van de opbouw Twee moderne varianten

Niets uit deze uitgave mag worden verveelvoudigd en/of overgenomen in enige vorm of op enige wijze, hetzij elektronisch, mechanisch, door fotokopieën, of enige andere manier, zonder voorafgaande schriftelijke toestemming van de uitgever. Uitgever en auteurs verklaren dat dit blad op zorgvuldige wijze en naar beste weten is samengesteld, evenwel kunnen uitgever en auteurs op geen enkele wijze instaan voor de juistheid en/of volledigheid van de informatie. Uitgever en auteurs aanvaarden dan ook geen enkele aansprakelijkheid voor schade van welke aard ook, die het gevolg is van handelingen en/of beslissingen die gebaseeerd zijn op bedoelde informatie. Gebruikers van dit blad wordt met nadruk aangeraden deze informatie niet geïsoleerd te gebruiken, maar af te gaan op hun professionele kennis en ervaring en de te gebruiken informatie2 3 te controleren. Leveringsvoorwaarden: zie www.eismamediagroep.nlDe Voetbaltrainer 203 2014 1 www.devoetbaltrainer.nl

Vertegenwoordigend voetbal Tekst: Ruud Doevendans

Ontwikkelen speelwijze staat centraal Opleiden volgens de KNVB

De weg naar beter voetbal loopt via het trainingsveld. Bij het opleiden volgens de visie van de KNVB staat het ontwikkelen van de speelwijze waarbinnen het individu zich weer kan ont-

wikkelen, centraal. Met de bondscoaches Albert Stuivenberg len verloopt per leeftijdscategorie. Zo hebben we bijvoorbeeld voor alle nati- (Onder 17) en Wim van Zwam (Onder 19) bespreekt De Voet- onale teams beelden van wedstrijden tegen hun Duitse leeftijdgenoten. Hoe baltrainer hoe het ontwikkelen van een speelwijze in zijn werk ziet het internationale voetbal er nu uit als ze vijftien zijn, zeventien en zo gaat, en laten we aan de hand van een concreet voorbeeld verder? Dan zie je dat je van tamelijk ongestructureerd naar uitermate gezien hoe dat tijdens een training kan verlopen. organiseerd gaat op het niveau van de oudere nationale teams waar vaak details beslissend zijn.” Eenheid in denken over de speelwijze spelers stijgt. Spelen om te winnen is het stokpaardje van de KNVB. Het is altijd de spelbedoeling maar wij Speelwijze centraal ontwikkelen van een speelwijze staat bewaken het te volgen (leer)proces Wim van Zwam: “Bij het bepalen van immer hoog op de agenda en is ook uitermate zorgvuldig. Daarbij kijken ons handelen zijn de eerdergenoemde hetgeen de beide bondscoaches Wim we sterk naar onze cultureel bepaalde cultureel bepaalde voetbalvisie en de van Zwam en Albert Stuivenberg bindt. spelopvattingen. Die houden in dat bijbehorende ontwikkeling van de Hoog tijd om eens wat dieper op deze we dominant, initiatiefrijk en aan- speelwijze altijd leidend. De speelwijze materie in te gaan, en vooral om con- vallend voetbal willen spelen. Uiter- gaat daarnaast uit van de kwaliteiten creet te laten zien hoe die werkwijze er aard houden we ook rekening met van de beschikbare spelers, in relatie in de praktijk uit kan zien. leeftijdgerelateerde kenmerken en de tot de kwaliteiten van de tegenstander. ontwikkeling van individuele spelers. Dit betekent dat de coach probeert om Visie op voetballen De nationale teams bieden het hoog- de sterke punten van het team en de Wim van Zwam: “Wij zijn van me- ste platform om te bepalen waar een individuele spelers sterk te benadruk- ning dat opleiden primair gebeurt bij generatie staat in haar ontwikkeling, ken ten opzichte van de zwakke pun- de jeugdopleidingen van de BVO’s. ten opzichte van de ontwikkeling van ten bij de tegenstander. Daartegenover Bij de nationale jeugdteams van de leeftijdsgenoten in andere landen. moet de speelwijze er ook in voorzien KNVB krijgt het leren winnen van In ons videoanalyseprogramma kun- dat de minder sterke punten bij het wedstrijden een steeds belangrijkere nen we per teamfunctie goed laten eigen team, waarvan de tegenstander plaats naarmate de leeftijd van de zien hoe de ontwikkeling van voetbal- gebruik zou kunnen maken, worden

www.devoetbal trainer.nl

60-61-62-63-64-65_speelwijze.indd 60 11-04-13 14:21 www.devoetbaltrainer.nl Voetbaltalent Trainen, coachen en begeleiden

indien hiervoor de specifieke kwaliteiten binnen de spelersgroep aanwezig zijn, kan de coach ook kiezen voor 1:3:4:3, waarbij een verdediger structureel inschuift in het middenveld. Waar vroeger 1:4:3:3 bijna een doel op zich was, zijn we tegenwoordig veel pragmatischer bezig en kijken we wat – binnen een aantal uitgangspunten – nodig is om op internationaal niveau de wedstrijd te winnen.

Internationaal komen we veel tegen- Bij het verdedigen willen we met de standers tegen die verdedigend sterk linies dicht op elkaar spelen en van georganiseerd zijn en zich toeleggen daaruit druk zetten op de tegenpartij. op een snelle omschakeling van ver- De aanvallers zijn in eerste instantie dedigen naar aanvallen. Zij proberen verantwoordelijk voor het druk zetten dan door snel het veld over te steken op de achterhoede van de tegenpartij. gebruik te maken van de ruimtes die De middenvelders doen hetzelfde met achter onze verdediging ontstaan. de middenvelders van de tegenpartij. Het balverlies dat zij dan eventueel De verdediging geeft vanuit de zone kunnen lijden, nemen ze voor lief. druk op de bal, onderling rugdekking

Foto’s: KNVB.nl Immers, zij houden altijd veel spe- en vangt in samenwerking met de an- lers achter de bal. In een statische dere spelers doorkomende tegenstan- gecompenseerd. We maken daarbij speelwijze is het voor Nederlandse ders op. Wat opgemerkt dient te wor- constant gebruik van de principes die teams erg moeilijk om een dergelijke den is dat we niet voor niets praten we hebben opgesteld voor Goed (beter) verdediging open te breken. Daarom over teamfuncties. Iedere speler moet Aanvallen en Goed (beter) Verdedigen. werken wij toe naar een situatie dus meedoen en heeft een rol als we Deze komen in de ontwikkeling van de waarin wij in staat zijn om in diverse de bal hebben of als de tegenpartij speelwijze steeds terug. wisselende veldbezettingen te spelen de bal heeft. Het afstemmen van alle en veelvuldig van positie te wisselen. handelingen is dan ook cruciaal.” Het uitgangspunt is om te spelen in Het moet een dynamische organisatie een 1:4:3:3-formatie. Hierin kiezen we zijn.” Training voor een viermansverdediging op lijn Wim van Zwam: “Trainingsvormen en een voorhoede waarin de zijkanten Extra aandacht die wij kiezen zijn vaak complexe bezet worden door twee buitenspe- Wim van Zwam: “In de speelwijze is trainingsvormen. In de beperkte tijd lers, met daartussenin een spits. Op dus sprake van vier teamfuncties, te die wij hebben komen we soms niet het middenveld kan zowel gekozen weten aanvallen, verdedigen, omscha- toe aan het sterk vereenvoudigen. Je worden voor twee verdedigende mid- kelen van verdedigen naar aanvallen probeert in aanloop naar een wed- denvelders en één aanvallende mid- en van aanvallen naar verdedigen. strijd bepaalde elementen zo duidelijk denvelder (‘de punt naar voren’) of Eigenlijk zijn die laatste twee ook al mogelijk te maken en de spelers di- één verdedigende middenvelder en weer terug te brengen tot de eerste verse opties te laten zien. Dat doe je twee aanvallende middenvelders (‘de twee teamfuncties. Het is dus logisch bijvoorbeeld in 9:9, al dan niet met af- punt naar achteren’). dat wij in onze trainingen juist aan gesneden hoeken of op een half veld. We kiezen ook voor 1:4:3:3 omdat in aanvallen en verdedigen extra aan- Of 7:6, 5:5 – kleiner wordt het eigenlijk deze speelwijze veel variaties mogelijk dacht besteden. In het aanvallen is zelden. Alle dingen die we benoemen, zijn. Dat behelst niet alleen de keuze het bedoeling dat er als ploeg snel en vallen dus onder aanvallen of verdedi- tussen de punt naar voren of naar gevarieerd in de lengte van het veld gen waar de omschakelingsmomenten achteren. Denk aan 1:4:2:3:1, 1:4:1:4:1 gespeeld wordt, met verdedigers en tijdens de trainingen aan gekoppeld en 1:4:4:1:1. De coach kan dus zijn middenvelders die wisselend onder- worden. Er is ook ruimte voor scenario- buitenspelers nog wat teruggetrokken steunen en doorschuiven en aanval- trainingen: wat moeten we doen als laten spelen, en zijn ‘10’ korter achter lers die ruimtes maken, ruimtes laten we niet lang meer te spelen hebben de spits laten functioneren. Indien de en ruimtes benutten vanuit wisse- en het staat gelijk, en we absoluut de stand van de wedstrijd erom vraagt, of lende posities. wedstrijd móeten winnen? Of hoe ver-

Online: trainers.voetbal.nl 60 61 De Voetbaltrainer 193 2013

60-61-62-63-64-65_speelwijze.indd 61 11-04-13 14:21 www.devoetbaltrainer.nl

Vertegenwoordigend voetbal

dedigen we in de laatste minuten een voorsprong tegen een tegenstander die va banque speelt? Stel we komen met een mannetje minder te staan, of juist met een man meer? Ook die situaties zetten we neer in trainingen.”

De praktijk Albert Stuivenberg: “Hoe kan zo’n training er nu uitzien? We nemen als voorbeeld een training waarin we de teamfunctie aanvallen willen behan- delen, specifiek het opbouwen over de flanken. In onze situatie willen wij dan graag eindigen in 11:11. Dit is im- dwijnen derhalve de linksback en de ger met een pass vrij te spelen. mers de wedstrijdvorm. Echter, voor- linksbuiten. Op dat moment kiezen de verschil- dat we aan de eindvorm toekomen, is Je zorgt er als trainer voor dat het spel lende middenvelders positie om af- het goed om te vereenvoudigen naar op gang komt bij de te coachen ploeg, speelmogelijkheden te creëren. Om een vorm waarin we nog nadrukkelij- bij de keeper ofwel direct bij de linker verder indribbelen van de centrale ker de details kunnen benoemen en centrale verdediger. Om een situatie te verdediger mogelijk te maken, zal de tot meer herhalingen kunnen komen. creëren waarin er ook echt een moge- middenvelder aan de balkant ruimte Dit zou je kunnen doen in 9:9 of in lijkheid ontstaat om je doelstelling te moeten creëren door schuin weg te lo- een verdere vereenvoudiging. In de si- bereiken, moet je ook kijken naar het pen om zo een extra afspeelmogelijk- tuatie met de nationale jeugdteams is niet te coachen team. Zij moeten niet heid te creëren. De meest aanvallende 11:11 ook meestal niet mogelijk omdat te ver inzakken en voldoende druk blij- middenvelder kan proberen om in de we vaak maar met achttien spelers op ven geven op de balbezittende speler. diepte aan de balkant tussen de linies stap zijn. aanspeelbaar te zijn terwijl de derde Nemen we als doelstelling de samen- In je coaching zul je aandacht moeten (in deze situatie linker-)middenvelder werking tussen een buitenspeler en besteden aan de uitvoering van de de diepte zal zoeken en op die manier een overlappende back, dan zul je voetbalhandelingen, zowel met bal als de back aan de contrakant zal binden tevens aandacht moeten besteden aan zonder bal. Denk bij de handelingen of zelf achter de verdediging aanspeel- een aantal momenten die daaraan met bal aan de passing, de aanname baar zal zijn. voorafgaan of die daarmee te maken of eventueel het indribbelen van een Dan gaat de rechter centrale verde- hebben. Je praat dan altijd over de centrale verdediger zodra hier ruimte diger afhankelijk van de situatie met principes van Goed (beter) Aanvallen voor ontstaat. Als coach let je ook op een crosspass de linksbuiten zoeken. (en als het andere team het te coa- tijd-ruimtelijke factoren als de juiste Bij een goede loopactie van de linker- chen team zou zijn over Goed (beter) posities, de richting van het spel en de middenvelder in de diepte staat de Verdedigen). snelheid waarmee gespeeld wordt. linksbuiten vaak vrij. In de opbouw zullen de centrale ver- Daarna komt het aan op de loopactie Vereenvoudigen we naar 9:9, kunnen dedigers de 2:1 moeten opzoeken. Het van de linksback. Maakt hij die op het we het veld in de breedte afzetten heeft immers weinig zin om de bal juiste moment, wanneer de linksbui- door de zestienmetergebieden door te heen en weer te spelen zonder ter- ten de bal daadwerkelijk bespeelbaar trekken, zodat één zijkant vervalt. Op reinwinst te boeken of een tegenspe- heeft? Heeft hij voldoende ruimte om deze wijze kunnen we in ieder geval ler uit te spelen (zie principes). In deze die loopactie succesvol te maken? De veel herhalingen op één flank creëren. situatie, omdat we willen openen over buitenspeler kan ruimte creëren door Na een bepaalde tijd zou je dan van de linkerflank, zullen we proberen om naar binnen te dribbelen en de back kant kunnen wisselen zodat de andere de rechter centrale verdediger vrij te van de tegenpartij op te zoeken. Zodra flank hetzelfde kan oefenen. We kie- spelen. Hij kan dan immers met een de back hem overlapt, krijgt de links- zen in ons voorbeeld voor het afzetten crosspass de linksbuiten buiten opties. Ofwel de bal aan de van de rechterflank van de te coachen of de overlappende linksback bedie- back in de loop meegeven, indien daar ploeg. Om tot een negental te komen, nen. Derhalve is het zaak dat de linker ruimte voor is, ofwel zelf de actie naar halen we rechtsback en de rechts- centrale verdediger de storende spits binnen maken en afwerken. Eventueel buiten uit het veld bij de te coachen van de tegenpartij opzoekt, om ver- kan hij ook een steekpass geven op ploeg. Bij de niet te coachen ploeg vervolgens de rechter centrale verdedi- een aanvaller of aanvallende mid-

www.devoetbal trainer.nl

60-61-62-63-64-65_speelwijze.indd 62 11-04-13 14:21 www.devoetbaltrainer.nl Voetbaltalent Trainen, coachen en begeleiden

denvelder. Krijgt de back de bal mee, Beter Verdedigen, Aanvallen en Omschakelen V-A / A-V dan dien je als trainer ook aandacht te hebben voor de kwaliteit en het Verdedigen moment van de voorzet (principe van 1) Compact maken in lengte en breedte: positie bal belangrijk de vroege voorzet), in combinatie met 2) Compact houden: bal beweegt, team beweegt het op de juiste manier positie kiezen 3) Moment van druk zetten: vanuit compact houden druk op de bal zien te krijgen (initiatief) voor het doel van de aanvallers (prin- 4) In hotzone altijd druk op de bal: bal mag breed (anticiperen door medespelers voor balonderschepping) cipe bezetting voor het doel). of terug maar niet meer geplaatst diep. Rond aanvaller met bal + medespelers altijd man meer situatie Op deze wijze hebben we in een klei- proberen te creëren nere organisatie 9:9 aan één flank ver- 5) Bij druk op de bal nooit makkelijk uit laten spelen: niet door individuele actie maar ook niet door een combinatie. Tussen directe tegenstander en bal blijven schillende opties laten zien voor een 6) Bespelen van de lange bal: wie gaat het duel aan, wie verzorgt de rugdekking. Samenwerking middenvel- aanval over de flank.” ders en verdedigers in duel spelen en bij veroveren vallende bal 7) Positiewisselingen op het middenveld in de zone proberen op te lossen: goede communicatie en compact Vereenvoudiging houden essentieel Albert Stuivenberg: “De praktijk van 8) Dieplopende back / middenvelders indien mogelijk in zone opvangen: goede communicatie en druk op veel trainers in de doelgroep zal speler aan de bal essentieel. In eerste instantie altijd meelopen tot coaching iets anders aangeeft waarschijnlijk zijn dat zij niet altijd 9) Laatste linie speelt op lijn waarbij de onderlinge afstanden goed bewaakt blijven. Laatste lijn beweegt voldoende spelers ter beschikking naar voren of achteren afhankelijk van de situatie hebben voor een 11:11- of 9:9-vorm. Bal door TP naar achteren gespeeld: naar voren bewegen om compact te houden; Dan kan een verdere vereenvoudiging Bal vrij bij TP (geen druk op bal) en in diepte lopende spelers – ruimte achter achterhoede kleiner maken van dit te ontwikkelen onderdeel van door naar achter te bewegen als je niet op buitenspel speelt de speelwijze van belang zijn. Dit zijn Aanvallen vormen waarvoor wij overigens ook, 1) Ruimte groot maken (voorwaarden creëren) als we daarvoor de tijd hebben, bij de 2) Speler met bal opties geven om te passen. Keuzes in volgorde van prioriteit nationale teams soms kiezen om nog - vooruit / diep spelen meer gedetailleerd op zaken in te kun- - breed spelen nen ingaan. - achteruit spelen (om bal te houden) Stel je kiest hier voor een vorm 6:5, is 3) 2 tegen 1 creëren en uitspelen centraal of op de flank. Speler aan de bal neemt het initiatief door drib- het uiteraard zaak om je organisatie belactie (tempo) en andere spelers proberen aanspeelbaar te zijn hierop aan te passen. Het speelveld 4) Middenvelders proberen tussen de linies aanspeelbaar te zijn en waar mogelijk een schuine aanspeellijn kan nog steeds in de breedte afgeba- te creëren waardoor ze direct voorwaarts kunnen aannemen en spelen (zie ook 2) kend zijn vanaf het strafschopgebied 5) Aanvallers diep en breed weg (zie 1). Door variatie in aanbieden speler aan de bal mogelijkheden bieden (in de bal en weg, van de bal en daarna in de bal, aan de flank aanbieden of naar binnen komen afhanke- van de niet te coachen ploeg, echter lijk van de situatie) in de lengte zul je het veld vanwege 6) Loopacties middenvelders in de diepte: niet alle middenvelders in de bal komen maar juist diepte creë- de kleinere aantallen moeten aan- ren door loopacties. Door loopactie zelf aanspeelbaar zijn in diepte of tegenstander binden waardoor een passen. Je legt de achterlijn van het medespeler aangespeeld kan worden te coachen team ter hoogte van de 7) Samenwerking op de flank met overlappende back middencirkel op hun helft. De hele - Bal aan buitenkant en dreiging dribbelactie naar binnen: bal meegeven of zelf naar binnen dribbelen rechterflank plus een centrale verde- - Bal op middenveld of bij indribbelende cv aan andere kant: mogelijkheid voor crossbal creëren op opko- diger laat je uit de ploeg, bij de tegen- mende back stander spelen een spits/aanvallende 8) “Vroege” voorzet en bezetting voor het doel: indien mogelijk bal snel tussen verdediging en doelverdedi- middenvelder (‘10’), een verdedigende ger TP spelen bij een goede bezetting voor het doel (spits, buitenspeler en / of diepe middenvelder) middenvelder, een centrale verdedi- 9) Doordekken / aansluiten in de ruimte: achterhoede zorgt er door aansluiten voor dat er direct druk gezet kan worden op het moment dat de bal verloren wordt. ger, de rechtsback en de keeper. Het spel begint doordat de trainer de Omschakelen bal vanaf de achterlijn inpasst op de Verdedigen – Aanvallen centrale verdediger, ofwel doordat de 1) Bal wordt veroverd op eigen helft: Zie ook aandachtspunten Teamfunctie Aanvallen. Bal houden belang- centrale verdediger vanaf de achterlijn rijk! indribbelt. Omdat je nog slechts één 2) Bal wordt veroverd op helft tegenpartij: Zie ook aandachtspunten Teamfunctie Aanvallen. Bal houden centrale verdediger hebt, vervalt het belangrijk! uitspelen van de 2:1 in de opbouw. De Aanvallen – Verdedigen 10 van de tegenpartij geeft druk op de 1) Direct druk op de bal door dichtstbijzijnde spelers. Overige spelers direct compact maken. Diepte spel bal, maar de crosspass moet wel mo- zien te voorkomen. Zie ook aandachtspunten TF Verdedigen gelijk blijven. Van daaruit bestaan dan

Online: trainers.voetbal.nl 62 63 De Voetbaltrainer 193 2013

60-61-62-63-64-65_speelwijze.indd 63 11-04-13 14:21 www.devoetbaltrainer.nl

Vertegenwoordigend voetbal

na de crosspass weer dezelfde opties laten spelen, ofwel je kiest voor een aan de hand van de principes als in de 9:9-vorm. Bij de voorzet die dubbele bezetting op één flank. Verde- van Goed (beter) Aanvallen en eventueel door de linksback gegeven re vereenvoudiging kan plaatsvinden Goed (beter) Verdedigen waarbij gaat worden, zorgen de aanvallende door te kiezen voor 5:4, waarbij bij het omschakelen tegelijkertijd middenvelder en de spits voor de be- beide partijen een middenvelder weg- een plaats krijgt. zetting voor het doel. Denk hierbij ook gelaten wordt.” • Om tot nog meer specifieke her- aan hun kruisende loopactie. halingen te komen waarbij de- Samenvatting: zelfde handelingen als in 11:11 Het is in al deze vormen zaak dat de • Bij het opleiden van spelers vol- getraind worden moet je (kun- trainer de arbeid/rustverhouding goed gens de visie van de KNVB staat nen) vereenvoudigen. in de gaten houdt. Dit hoeft niet altijd de ontwikkeling van de speel- • Afhankelijk van de aantallen en door pauzes in te gelasten. Je kunt er wijze centraal. de doelstelling zul je de orga- ook voor kiezen om afwisselend over • Bij de nationale jeugdteams nisatie van je training moeten de rechterflank en de linkerflank te wordt de speelwijze ontwikkeld aanpassen.

Trainingsvormen KNVB Wim van Zwam en Albert Stuivenberg

Eindvorm Inhoud • Alle handelingen met de bal kun- • 11:11 eindvorm nen ook aanleiding zijn om te coa- Doel • te coachen partij 1:4:3:3 (punt naar chen. Voorbeeld: ‘speel op het juiste • het verbeteren van de samenwer- achteren), niet te coachen partij been aan ( juiste been is afhankelijk king tussen met name de buiten- 1:4:3:3 (punt naar voren) van positie tegenstander)’ speler en de opkomende (overlappende) back, wanneer de buiten- Principes speler vanuit een crosspass de bal • alle principes van Goed (beter) aan- Vereenvoudiging 1 ontvangt van de centrale verdediger vallen komen in de 11:11 voor in samenwerking met een dieplo- Doel pende middenveld Coaching • Het verbeteren van de samenwer- • ‘Centrale verdediger, zoek de spits king tussen met name de buiten- Organisatie op om 2:1 uit te spelen.’ spelers en de opkomende (overlap- • volledig veld • ‘Middenvelders, zodra de rechter pende) back, wanneer de buiten- • 2 grote doelen centrale verdediger vrijkomt, creëer speler vanuit een crosspass de bal • voldoende ballen achter doel te afspeelmogelijkheden.’ ontvangt van de centrale verdediger coachen partij • ‘Opkomende back, wacht tot de bal in samenwerking met een dieplo- bespeelbaar is en er ruimte is, voor- pende middenvelder. dat je opkomt.’

1 • ‘Buitenspeler, creëer ruimte voor de 1 opkomende back door naar binnen te dribbelen. Niet op volle snelheid

2 3 4 5 naar binnen. Zoek de back op.’ 4 9 7 2 3 9 • ‘Opkomende back, coach de bui- 10 8 11 11 10 6 8 8 tenspeler duidelijk en op het juiste 6 8 10 moment.’ 6 11 6 5 7 5 7 2 • ‘Buitenspeler, je hebt verschillende 9 9 3 opties. Meegeven aan de back. Zelf 3 4 de actie maken. Steekpass geven.’ 4 • ‘Aanvallers, kies bij een (vroege) 1 voorzet positie op het juiste mo- 1 ment, zodat je in beweging bent als je de bal krijgt.’

www.devoetbal trainer.nl

60-61-62-63-64-65_speelwijze.indd 64 11-04-13 14:21 www.devoetbaltrainer.nl Voetbaltalent Trainen, coachen en begeleiden

Organisatie Organisatie 1 • veld volledige lengte, in de breedte • veld volledige breedte, lengte tot afgebakend ter hoogte van zestien- zestienmetergebied metergebied 3 • 2 grote doelen, waarvan één op de 2 • 2 grote doelen 9 zestienmeterlijn 11 10 8 • voldoende ballen achter doel te coa- 8 • voldoende ballen achter doel te chen partij 10 coachen partij 5 3 Inhoud Inhoud • 9:9 • 9:9 • te coachen partij zonder rechtsback • te coachen partij zonder centrale en rechtsbuiten verdedigers • niet te coachen partij zonder links- • niet te coachen partij zonder spits back en linksbuiten en aanvallende middenvelder • spel beginnen bij keeper of linker • spel beginnen bij een verdedigende centrale verdediger middenvelder • laatste linie ntcp zakt niet te ver Inhoud • buitenspeler ntcp start met achter- terug, wel druk op de bal • 6:5 stand, mag pas lopen wanneer de • te coachen partij centrale verde- opkomende back gaat lopen Principes diger, linksback, twee aanvallende • centrale verdedigers 2:1 creëren en middenvelders, spits en linksbuiten Principes uitspelen • niet te coachen partij keeper, • samenwerking middenvelders • samenwerking middenvelders rechtsback, centrale verdediger, • samenwerking op de flank door • aan de zijkant 2:1 creëren en aanvallende middenvelder en opkomende back en buitenspeler uitspelen verdedigende middenvelder, (2:1 creëren en uitspelen) • samenwerking op de flank opko- • spel beginnen bij centrale • (vroege) voorzet en bezetting voor mende back en buitenspeler verdediger het doel • (vroege) voorzet en bezetting voor • laatste linie ntcp zakt niet te ver het doel terug, wel druk op de bal Coaching • Zie coaching ‘eindvorm’ minus de Coaching Principes coachmomenten voor de centrale • zie coaching ‘eindvorm’ • samenwerking middenvelders verdediger en de middenvelders, om- • aan de zijkant 2:1 creëren en uitspe- dat die in deze vorm niet voorkomen len

Vereenvoudiging 2 • samenwerking op de flank opko- 1 mende back en buitenspeler Doel • (vroege) voorzet en bezetting voor 3 4 5 • de samenwerking tussen met name het doel 2 9 7 10 de buitenspelers en de opkomende 11 (overlappende) back, wanneer de Coaching 86 8 7 buitenspeler vanuit een crosspass • zie coaching ‘eindvorm’ minus het 5 2 de bal ontvangt van de centrale ver- coachmoment voor de centrale ver- 5 11 dediger in samenwerking met een dedigers, omdat dit in deze vorm

dieplopende middenvelder niet voorkomt 1

Organisatie • veld lengte tot rand middencirkel, Vereenvoudiging 3 in de breedte afgebakend ter hoogte van zestienmetergebied Doel • 2 grote doelen waarvan één ter • In plaats van het spel bij de ver- De KNVB hoort graag uw reactie en/ hoogte middencirkel dedigers te starten, kan men ook of mening over dit artikel. U kunt reageren op dit artikel via het mail- • voldoende ballen achter doel te het spel bij de middenvelders laten adres [email protected]. coachen partij starten.

Online: trainers.voetbal.nl 64 65 De Voetbaltrainer 193 2013

60-61-62-63-64-65_speelwijze.indd 65 11-04-13 14:21 www.devoetbaltrainer.nl

Oefenstof

Ontwikkelen van speelwijze Basisvormen

In het voorafgaande artikel over het Jeugdplan op Maat vertelde Edwin Basisvorm 1

Petersen, bondscoach Onder 15, op welke manier het Jeugdplan Nederland Doel • beter leren aanvallen en verdedigen (JPN) zich vooral richt op amateurs. Maatwerk is noodzakelijk om talent te in een vereenvoudigde basisvorm

rechtvaardigen, zo luidt het credo. Door de JPN-teams worden voorname- Inhoud • scoren: aanvallers kunnen scoren lijk wedstrijden gespeeld waarin steeds nadrukkelijk aandacht wordt ge- door een pass op de spits die de bal op de ondersteunende middenvelder schonken aan de ontwikkeling van een speelwijze. (6) direct terugkaatst waarna hij de bal kan meenemen voor een gecon- De volgende twee trainingsvormen kunnen daarbij een hulpmiddel zijn. troleerde dribbel in een neutrale zone • de verdedigende partij kan vanuit een afpakmoment scoren op het grote doel

Coaching Aanvallen: • ‘Ruimte zo groot mogelijk (lengte en 9 breedte).’ • ‘Middenvelders leren om vrij te lopen tussen de linies (6 en 8).’ • ‘Middenvelders leren bijsluiten bij de spits (9) zonder bal. Dit kan ook een 10 positie zijn.’ 6 • ‘De juiste balsnelheid, de balrichting en het juiste moment kiezen in re- 8 latie tot elkaars positie – is de kwaliteit waar je naar op zoek moet.’ Verdedigen: • ‘Druk zetten met elkaar in de voorste linie en de bal leiden naar een kant waar je de bal kunt veroveren. Dit kunnen ook middenvelders zijn in samenwerking met hun verdedi- 4 gers.’ • ‘Rugdekking leren geven aan elkaar om ruimtes door het midden te 3 voorkomen.’ • ‘Meelopen met je man (volgen in eindfase).’

www.devoetbal trainer.nl

64-65_Oefenstof_Voetbaltrainer 192.indd 64 27-02-13 12:06 www.devoetbaltrainer.nl Voetbaltalent Trainen, coachen en begeleiden

Basisvorm 2

Doel • beter leren aanvallen en verdedigen in een vereenvoudigde basisvorm

Inhoud • scoren: aanvallers kunnen scoren door een pass op de spits die de bal op de ondersteunende middenvelder (6) direct terugkaatst waarna hij de bal kan meenemen voor een gecon- troleerde dribbel in een neutrale zone • de verdedigende partij kan vanuit een afpakmoment scoren op het

Foto: KNVB.nl kleine/grote doel

Coaching Aanvallen: • ‘Ruimte zo groot mogelijk (lengte en breedte).’ • ‘Middenvelders leren om vrij te lopen tussen de linies (6 en 8). Dit kun je ook vertalen naar je buitenste aanvallers (7 en 11).’ • ‘Middenvelders leren bijsluiten bij de spits (9) zonder bal. Dit kan ook een 10 positie zijn.’ 7 • ‘De juiste balsnelheid, de balrichting en het juiste moment kiezen in relatie tot elkaars positie – is de kwali- 11 teit waar je naar op zoek moet.’ Verdedigen: • ‘Druk zetten met elkaar in de voorste linie en de bal leiden naar een kant waar je de bal kunt veroveren. 6 Dit kunnen ook middenvelders zijn in samenwerking met hun verdedi- 8 gers.’ • ‘Rugdekking leren geven aan elkaar om ruimtes door het midden te 3 voorkomen.’ • ‘Meelopen met je man (volgen in eindfase).’

Reageren op dit artikel kan via het speciale e-mailadres [email protected].

Online: trainers.voetbal.nl 64 65 De Voetbaltrainer 192 2013

64-65_Oefenstof_Voetbaltrainer 192.indd 65 27-02-13 12:06 www.devoetbaltrainer.nl

T ACT IEK Tekst: Tjeu Seeverens

25 jaar na die ene hoofdprijs voor Oranje De winnende coach en zijn succesfactoren

Dinsdag 25 juni heeft het Nederlands voetbal echt iets te vie- ren. Dan is het precies 25 jaar geleden dat het Nederlands elftal in München door een 2-0 overwinning op de Sovjetunie de enige hoofdprijs in de Oranje-historie pakte. Wij blikken terug op basis van de aanpak van de winnende coach, Rinus Michels.

Rinus Michels koos in die magistrale sportzomer onder meer voor een bijzonder concept (het zes- en vierblok), korte en uiterst scherpe partijspelen en een individuele trainer voor een buiten- Van Basten 4-blok speler. Daarmee was hij tijdens dit EK zijn tijd vooruit. Een overzicht van de teamtactische succesfactoren van 1988. A. Mühren Gullit Vanenburg

Het concept Wouters In 1988 kiest Rinus Michels voor een E. Koeman R. Koeman 6-blok concept dat de voetbalwereld verrast. Het is een combinatie van de realisti- sche kijk van de coach op wat nodig Van Tiggelen Rijkaard Van Aerle is om succes te hebben, de specifieke kwaliteiten binnen de spelersgroep en de tactische historie van het Ne- derlandse voetbal. Het resultaat is de keuze voor een zesblok en een vierblok naast keeper Van Breukelen. Het zesblok bestaat uit een achterste Van Breukelen linie van drie verdedigers (Van Aerle, Rijkaard, Van Tiggelen) en een linie van drie verdedigende middenvelders (Wouters, Ronald Koeman en Erwin 10

www.devoetbal trainer.nl

26-27-28-29-30_michels.indd 26 21-05-13 09:24 www.devoetbaltrainer.nl

gespeeld als hij fit was geweest en niet Van Tiggelen. Hun taak is niet alleen de directe tegenstander uit te schakelen, maar ook voor rugdekking te zorgen, zowel in zijwaartse (‘knijpen’) als voorwaartse richting. 6. Het blok dient altijd als een eenheid te opereren met de linies kort op elkaar. 7. Van elke speler in dit blok wordt opperste concentratie geëist. Mi- chels: ‘95% speel je op routine, maar ik beoordeel je daar niet op. Wel op die vier of vijf momenten in een

Foto’s: Pro Shots wedstrijd waarbij een persoonlijke oplossing van je wordt gevraagd om je tegenstander te elimineren. Als Koeman). Het vierblok bestaat uit een moeten altijd de discipline kunnen de bal niet gespeeld kan worden verre spits (Van Basten) en daarachter opbrengen om achter de bal te blij- door de verdedigers of midden- drie opbouwende middenvelders met ven. Zij vormen de restverdeding velders van de tegenpartij hoef je aanvallende kwaliteiten (Vanenburg, vervangen door: Daarvoor introdu- niet altijd achter je tegenstander te Gullit en Mühren) (zie tekening). ceerde Rinus Michels het nieuwe staan. Laat dan niet het initiatief tactische begrip ‘restverdediging’. aan de spits over, maar ‘provoceer’ De taken van het zesblok: Die hebben vooral de taak de zo- en bepaal zelf.’ 1. De basistaak voor elke speler van genaamde operationele ruimtes te het zesblok is zijn verdedigende dekken: de gebieden waar de af- De taken van het vierblok: taak: die gaat altijd voor. Daarna geslagen bal komt of waar de snel 1. Voorwaarden creëren om aanval- komt de opbouwende en dan pas de omschakelende verdedigers van de lend de dieptepass mogelijk te ma- aanvallende taak. tegenstander graag gebruik van maken door veel te bewegen zonder 2. De drie achterste spelers moeten ken. Het is dus niet zo dat die rest- bal en het goed anticiperen als de hun tegenstander meestal via per- verdedigers zich uitsluitend bezig neutrale speler op het middenveld soonlijke dekking uitschakelen. Maar moeten houden met de achtergeble- aan de bal komt. mandekking met het volgen van de ven aanvaller(s). Zij moeten steeds 2. De diepe spits bindt altijd twee spe- tegenstander mag niet tot desorgani- opnieuw positie kiezen naar voren lers van de tegenpartij. We spelen satie binnen het zesblok leiden. toe in samenhang met medespelers achterin zelf met drie in plaats van 3. In de linie met de drie verdedigende in de opbouw en aanval en mogen vier spelers. Dat betekent dat er er- middenvelders gaat het vooral om vooral geen ‘toeschouwer’ worden. gens op het middenveld een speler het slim toepassen van zoneverde- 5. De vleugelverdedigers dienen over vrij moet staan als we in balbezit diging. Dit drietal moet als het ware veel loopvermogen en snelheid te zijn. Die ‘neutrale’ speler wordt op- door onzichtbare touwtjes met el- beschikken. Daarom speelt Van gezocht en is verantwoordelijk voor kaar verbonden zijn. Aerle en niet de langzamere Troost de dieptepass, die hij zo snel moge- 4. Vier van de zes spelers in dit blok en zou de snellere Silooy hebben lijk moet geven. 11

26 27 De Voetbaltrainer 194 2013

26-27-28-29-30_michels.indd 27 21-05-13 09:24 www.devoetbaltrainer.nl

T ACT IEK

3. De spitsen moeten meteen de situ- komen en dan op het juiste moment atie herkennen als op het midden- weer een loopactie richting eigen veld de neutrale speler gevonden goal te maken (achteruit). Op dit is, die de dieptepass kan geven en onderdeel werd in de voorbereiding daarop anticiperen. heel gericht en apart getraind met 4. De neutrale speler mag de bal niet Koeman, Rijkaard en Van Tiggelen. ‘brengen’, moet vooraf al weten - Belangrijk bij de uitvoering van het waar de dieptepass naar toe moet. concept is de middenas Rijkaard- 5. Bij balverlies moet dit blok zo snel Ronald Koeman-Gullit. Is de te- mogelijk omschakelen. Het viertal genstander sterker, dan moet dat moet de speler van de tegenpartij drietal heel dicht bij elkaar spelen, die in balbezit is, voor zich houden zodat Ronald Koeman zelfs als libero en door goed onderling positiespel achter Rijkaard kan gaan spelen. de afspeelmogelijkheden naar ande- In die situatie wordt ook van Gullit re spelers op dat deel van het veld verwacht dat hij in de buurt van zijn beperken. Het moet niet nodig zijn eigen zestienmetergebied assisteert. dat een speler uit het vierblok over Bij balbezit moeten de onderlinge een afstand van bijvoorbeeld vijftig afstanden tussen het drietal weer meter achter zijn directe tegenstan- meteen worden vergroot (zie teke- der aan rent. ‘Maar zet niet meteen ningen 2a en 2b). te aanvallend druk, want dan is de kans groot dat je vroegtijdig wordt Uitvoeren basistaak uitgespeeld.’ Het consequent uitvoeren van je basistaak heeft tijdens het EK ’88 bij Algemene richtlijnen: Oranje de allerhoogste prioriteit. Dat Binnen dit systeem benadrukt Michels moet volgens Rinus Michels sowieso steeds opnieuw de volgende algemene de grondregel voor elke speler en richtlijnen: coach zijn. Je kunt een keer een onge- - Speel zo ver mogelijk van de eigen lukkige wedstrijd spelen, maar nooit goal af; door het verwaarlozen van je basis- tegen Oranje voor dat Ruud Gullit niet - Linies zo kort mogelijk op elkaar; taak. Dan voel je je als speler blijkbaar aan zijn basistaak als aanvaller en - Win terrein op basis van goed posi- belangrijker dan het team, de teamor- schaduwspits toekomt. Hij koppelt na- tiespel; ganisatie en het teamefficiënt spelen. melijk heel bewust Michajlitsjenko aan - Dwing de tegenstander terug naar Zo’n speler mag je als coach geen plek Ruud Gullit. Deze Russische sterspeler eigen helft, maar speel in eerste in- in je team gunnen. gebruikt zijn geweldig loopvermogen stantie niet op buitenspel: daarvoor Die grondregel heeft ook gevolgen om in balbezit meteen bij Gullit weg te is de communicatie en de samen- voor de aanpak van een coach, vindt sprinten. Daardoor moet Gullit in dat werking binnen het zesblok niet op- Michels. Die moet er door zijn wed- eerste duel voortdurend achter hem timaal genoeg. ‘Pas de buitenspelval strijdtactiek voor zorgen dat spelers aan gaan. Het is een belangrijke oor- alleen toe bij spitsen, die geen gevoel ook aan hun basistaak kunnen toe- zaak van het uiteindelijke verlies, om- voor dieptespel hebben.’ komen. Tijdens het EK’88 zorgt de dat Gullit daardoor niet meer de kracht - Haal de diepte uit het spel van de legendarische Russische coach Valeri heeft om zijn basistaak uit te voeren: tegenstander door er eerst snel uit te Lobanovski er in het openingsduel het ondersteunen van de diepe spits, in dit eerste duel John Bosman. In de finale zorgt Michels er door een tactische ingreep voor dat Gullit wel weer aan zijn basistaak toekomt.

Gullit Ronald Koeman krijgt de opdracht om dichter op Gullit te spelen en hem Aanvallend R. Koeman vanuit die positie te coachen wanneer hij wel of niet Michajlitsjenko moet Rijkaard volgen. In eerste instantie is het aan Gullit Koeman om hem zelf op te vangen. Rijkaard Verdedigend Daardoor kan Gullit in die finale op- R. Koeman eens wel de diepe spits Marco van Basten ondersteunen en wordt het probleem bij de tegenstander gelegd: de Russen moeten maar bedenken 12

www.devoetbal trainer.nl

26-27-28-29-30_michels.indd 28 21-05-13 09:24 www.devoetbaltrainer.nl

het herkennen van dat ene moment waarop onder hoogste druk voor een efficiënte dieptepass gekozen moet worden. Tijdens deze voorbereiding grijpt Michels meteen in als een speler tijdens die twintig minuten in zijn ogen te slap traint en daardoor het belangrijke trainingsdoel in gevaar brengt. Het ontbreken van honderd procent inzet bij die partijspelen kost Aron Winter zijn basisplaats tegen Bulgarije, het eerste oefenduel in de voorbereidingsperiode. Met deze korte, felle partijen stopt Michels na die voorbereidingsperiode. Volgens hem kunnen tijdens een EK of WK spelers niet meer de motivatie en ook concentratie opbrengen om zich met een heel specifiek teamtac- tisch doel bezig te houden. Ze zijn dan met hun gedachten al te veel bij de wedstrijden. Daarvoor in de plaats komen langere partijspelen 10:10 met twee vaste formaties: de basisformatie minus de diepe spits tegen de rest. De B-formatie speelt tactisch anders: met twee spitsen (Kieft en Van Basten) en een persoonlijke mandekker (Troost) op Gullit: de verwachte speelwijze van hoe ze op het middenveld de steeds moet worden. Uiteindelijk blijkt de de meeste tegenstanders. vaker vrijstaande Gullit, voor wie we tijd toch te kort om Van ’t Schip hierin Het spelen met vaste formaties tijdens ze toch al veel ontzag hebben, kunnen de noodzakelijke progressie te laten de trainingspartijen zorgt ervoor dat er bestrijden. Volgens Michels is deze maken en verdwijnt hij uit de basis steeds sprake is van natuurlijke con- tactische variant alleen verantwoord ten gunste van Erwin Koeman. currentie en dat leidt tot de gewenste dankzij het spelinzicht van de ervaren scherpte bij iedereen. Opvallend: Ronald Koeman. Bij zo’n ingreep blijf Trainen op details Michels wil de partijen zelf fluiten, zo- je als coach altijd afhankelijk van de Rinus Michels noemt het in 1988 een dat hij met de spelregels kan manipu- extra kwaliteiten van de spelers die gouden richtlijn: je realiseren dat het leren in het belang van het trainings- het moeten uitvoeren. Dat geldt uiter- middenveldspel een middel is om doel. Hij gebruikt daar ook gele kaarten aard ook al in 1988. zo snel mogelijk diep te spelen. Het voor. Als bijvoorbeeld Erwin Koeman Een ander voorbeeld is John van ’t mag geen doel op zichzelf zijn. Hij de snelheid eruit haalt door Van Aerle Schip. Rinus Michels vindt dat zijn benadrukt steeds opnieuw dat ‘zo niet in de loop maar in de voeten aan buitenspelers, in eerste instantie Va- snel mogelijk’ vooral ook inhoudt ‘zo te spelen, krijgt hij zo’n gele kaart en nenburg en Van ’t Schip, verschillende effectief mogelijk’. De ene keer zul je zijn team een vrije trap tegen. Dat ge- looplijnen moeten beheersen. Met na- meer stations moeten benutten om beurt ook als een speler een algemene me het naar binnen snijden als er van het juiste moment van de dieptepass kreet slaakt waar gerichte coaching op de andere vleugel een voorzet kan ko- te herkennen dan de andere keer. Met zijn plaats was geweest. men, vindt Michels tot de basistaken andere woorden: ‘Graag zoveel moge- Pas op de dag voor de finale wijkt van een vleugelspeler behoren. Daar lijk dieptepasses, maar niet ten koste Michels van dit principe af. Om voor heeft Van ’t Schip veel moeite mee: hij van de zuiverheid’. extra scherpte te zorgen, kiest hij dan kiest te eenzijdig voor de actie buiten- In de voorbereiding kan dit belang- voor een partij Jong tegen Oud en dat om. Michels besluit om zijn assistent rijke detail elke training terugkomen, blijkt ook nog eens goed voor de sfeer. Nol de Ruiter vrij te maken om tijdens omdat het basisconcept van de laatste trainingen en zelfs oefeninterlands kwalificatiewedstrijden het vertrek- De staf langs de lijn de Ajacied voortdurend punt blijft. Michels kiest voor het In het recente interview met Louis van dichtbij te coachen (‘Nu!’) op het steeds weer opnieuw herhalen van van Gaal benadrukt de huidige bonds- herkennen van de momenten waarop uiterst scherpe partijen van twintig coach hoeveel tijd hij heeft besteed de loopactie naar binnen gemaakt minuten (9:9) met als centrale thema: aan het samenstellen van de juiste 13

28 29 De Voetbaltrainer 194 2013

26-27-28-29-30_michels.indd 29 21-05-13 09:24 www.devoetbaltrainer.nl

T ACT IEK

staf. Ook Rinus Michels maakt in 1988 nadrukkelijk eigen keuzes. De KNVB stelt een uitgebreid EK-comité en -bureau samen, maar de bondscoach selecteert stevig door. De assistenten Piet Buter en Ron Groenewoud moeten zich uitsluitend bezighouden met de analyses van de tegenstanders en Michels duldt bij het managen van de dagelijkse voetbalzaken alleen de trainers Bert van Lingen en Nol de Ruiter, persman Ger Stolk en wedstrijdsecre- taris Carel Akemann in de vaderrol in zijn buurt. Officieel moet hij ook elke dag met KNVB-voorzitter Jacques Hogewoning overleggen, terwijl hij vindt dat een lershotel behandelt. Bondsarts Frits het geval te zijn. Dan ken je op dat bestuurder zich niet met voetbal- Kessel ziet dat niet zitten, want hij is moment je verantwoordelijkheid voor technische zaken moet bemoeien. Hij bang dat de media dit zullen uitleg- het team niet. Datzelfde geldt voor Be- lost het op door tegen Hogewoning te gen als een gebrek aan vertrouwen in lanov. Hij mist op een beslissend mo- zeggen: ‘Overdag heb ik geen tijd, jij de medische staf van de KNVB. Dat is ment in de finale een penalty omdat hebt dat ’s avonds niet door al die re- niet ondenkbaar, omdat Troost ook in hij zichtbaar de druk niet aankan. De cepties en dus blijft alleen ’s morgens die tijd al graag de publiciteit zoekt. afspraak was dat in zo’n geval Michaj- voor het ontbijt als tijdstip over…’ Michels bedenkt een slimme oplos- litsjenko de penalty zou nemen. Een Michels ziet hem daarna welgeteld sing: hij verbiedt behandeling in het topspeler hoort niet alleen zijn fysieke één keer. Drie andere situaties zorgen spelershotel, daarbuiten mag het wel. maar zeker ook zijn mentale grenzen er vervolgens voor dat Michels besluit Zijn motivatie: ‘De coach is gebaat bij te kennen. Daarom ben ik op beiden de bondsbonzen (bobo’s) slim als ge- spelers, die denken dat ze het maxi- na de wedstrijd heel kwaad geweest. meenschappelijke vijand te gebruiken male gedaan hebben om fysiek en Wat ook een rol heeft gespeeld, is de en daarmee als bindmiddel binnen de mentaal topfit te zijn.’ schorsing van een bepalende speler selectie. Situatie 1: er ontstaat onrust als Koesnetsov, maar daar kon ik wel als de ene speler via de KNVB veel Finale mee leven. Dat geldt niet voor de be- meer kaartjes voor het openingsduel Niet iedereen is er op 25 juni 1988 slissingen van Protasov en Belanov op krijgt dan de andere. Situatie 2: de vooraf van overtuigd dat Oranje de fi- zo’n cruciaal moment in de geschiede- spelersbus van Oranje komt bijna te nale zal winnen. Het Nederlands elftal nis van het Sovjet-voetbal. Zij kunnen laat voor de openingswedstrijd, om- heeft een paar dagen eerder gastland een voorbeeld nemen aan Ruud Gullit, dat de chauffeur in opdracht van een West-Duitsland in een uiterst beladen die tijdens het EK wel tijdig begreep KNVB-bestuurder verplicht een drukke en historisch duel verslagen. De eu- dat hij zijn capaciteiten in dienst route langs het hotel van de KNVB en forie is dan zo groot dat het maar de moest stellen van het teambelang. haar sponsors moet nemen. Situatie 3: vraag is of Gullit c.s. zich nog een keer Daarom was hij de echte vedette.” Afgesproken is dat er na een wedstrijd maximaal kunnen opladen. Bovendien een neutrale ruimte voor de spelers heet de tegenstander Sovjetunie, die is waar ze kunnen wachten op de bus Oranje in het openingsduel verslagen Één van de bronnen voor dit naar het hotel of om even met hun heeft. Ook heeft het team van Loba- artikel is het door Eisma Business- vrouwen en kinderen bij te praten. novski in de halve finale Italië voet- media uitgegeven boek ‘Rinus Wat blijkt? Via de KNVB krijgen ook balles gegeven. Diezelfde Lobanovski Michels Teambuilding als route bestuursleden, sponsors en zelfs jour- legt direct na het EK exclusief aan naar succes’. nalisten toegang tot die ruimte. De Voetbaltrainer uit waarom het in http://iturl.nl/snpIG Diverse internationals willen graag dat de finale toch mis gaat. ‘In de eerste haptonoom Ted Troost hen in het spe- twintig minuten kunnen we net als tegen Italië agressieve forechecking spelen. We zijn beter dan Oranje, krij- Over deze historische finale heeft Andere Tijden gen kansen. Maar wil je op die manier Sport vorig jaar een prachtige documentaire druk kunnen uitoefenen, dan moet gemaakt, ook vanuit Russisch perspectief, die bij elke speler topfit zijn. Vooraf waren Uitzending Gemist nog steeds terug te zien is: er twijfels over de fitheid van spits http://www.uitzendinggemist.nl/afleveringen/1262240 Protasov. Hij gaf aan dat hij helemaal hersteld was en al snel blijkt dat niet 14

www.devoetbal trainer.nl

26-27-28-29-30_michels.indd 30 21-05-13 09:24 www.devoetbaltrainer.nl Inspirerende eBooks van De Voetbaltrainer - Toptrainer serie

Nieuwe versie

Dick Advocaat Bert van Marwijk Guus Hiddink Louis van Gaal € 5,- (32 pagina’s) € 5,- (58 pagina’s) € 5,- (44 pagina’s) € 5,- (48 pagina’s)

Foppe de Haan Ronald en Erwin Frank de Boer Co Adriaanse € 5,- (34 pagina’s) Koeman € 5,- (30 pagina’s) € 5,- (28 pagina’s) € 5,- (34 pagina’s) Praktische eBooks - jeugd - doelgroepgericht

A-jeugd € 10,- B-jeugd € 10,- C-jeugd € 10,- D-jeugd € 6,- (150 pag.) (150 pag.) (150 pag.) (95 pag.)

E-jeugd € 6,- F-jeugd € 2,50,- Jeugdkeeper € 4,- Mini pupil € 2,50,- (95 pag.) (35 pag.) (55 pag.) (35 pag.) Voordelen van onze eBooks ✔ goedkoop, al vanaf € 2,50 ✔ altijd bij de hand op uw thuiscomputer/ ✔ direct te downloaden (na online betaling) smartphone en/of tablet ✔ praktijk staat centraal ✔ abonnees ontvangen 7,5% korting ✔ online te bestellen via devoetbaltrainer.nl/winkel

DeDe Voetba l Trainer devoetbaltrainer.nl 15 www.devoetbaltrainer.nl

Totaalvoetbal Tekst: Ruud Doevendans

De Hollandse School Totaalvoetbal, georganiseerde chaos

Louis van Gaal kreeg onder meer als opdracht van de KNVB mee om het Nederlands elftal weer volgens ‘De Hollandse School’ te laten voetballen. Maar wat is dat eigenlijk, die Hollandse School? Vaak blijft het antwoord naar de speelstijl die het Nederlandse steken bij ‘aanvallend voetbal’ en ‘1:4:3:3’. Van een typisch Nederlandse voetbal smoel gaf: Totaalvoetbal. manier van voetballen is sprake sinds het begin van de jaren zeventig toen Aanvallend

Ajax en vooral Oranje het zogenaamde Totaalvoetbal introduceerden. Wat Langdurig balbezit Wie de bal heeft, kan een doelpunt kunnen we anno 2013 nog van Totaalvoetbal leren? maken. Wie hem niet heeft, kan dat niet. Het is de ultieme simplificatie van voetbal, maar tevens de basis van Onmiskenbaar ontleent het Neder- Totaalvoetbal. Alles is erop gericht de Kenmerken landse voetbal zijn internationaal bal zo snel mogelijk in bezit te krijgen. De voornaamste kenmerken van Totaalvoetbal zijn: positieve imago aan het Totaalvoet- Het team speelt daarna langdurig en bal zoals dat in de jaren 1971-1973 geduldig op balbezit. Niet alleen als Aanvallend door Ajax en tijdens het WK van 1974 aanvallende strategie, maar ook als • Langdurig balbezit door het Nederlands elftal gespeeld verdedigend middel. Zolang je de bal • Man extra op het middenveld creëren werd. Daarvoor en daarna hebben hebt, is de tegenstander niet gevaar- • Positiewisselingen Nederlandse ploegen van tijd tot tijd lijk. Maar in de omschakeling van • Veel spelers voor het doel overtuigd door de kwaliteit van hun verdedigen naar aanvallen wordt ook spel, maar zijn zij niet vernieuwend vaak zeer snel de diepte gezocht, wan- Verdedigend geweest. Hebben we het over ‘De Hol- neer daarvoor voldoende ruimte is. • Snel druk zetten zodra de bal verloren is landse School’ als onderscheidende Een opvallend element bij het aanval- • Gebruik van de buitenspelval speelstijl, dan hebben we het dus over len is het tempo waarmee Nederland • Mandekking Totaalvoetbal. op het WK 1974 de eigen helft over- • Posities overnemen Hoe werd dit Totaalvoetbal gespeeld, steekt. Hetzelfde beeld zien we bij en minstens zo belangrijk: kan ook Ajax na 1971. Tegenwoordig zoeken Uiteraard waren enkele van deze aspecten al eer- anno 2013 deze speelstijl nog gebruikt ploegen langdurig naar een opening. der toegepast, maar niet in deze samenstelling. worden? En hoe doe je dat dan? De Vaak wordt daarbij de doelman inge- Totaalvoetbal bood in de jaren zeventig de moge- Voetbaltrainer keek naar de beelden, schakeld, die vervolgens opent naar lijkheid om tegenstanders het spel op te leggen, sprak met toenmalig Nederlands de andere kant. In Totaalvoetbal staat zowel in aanvallend als in verdedigend opzicht. elftal-verdediger Wim Rijsbergen en men binnen de kortste keren op de Op het WK 1974 was Nederland van alle ploegen putte uit publicaties. Onder meer Ger- helft van de tegenstander. Er wordt die de tweede ronde bereikten de beste qua aantal rie Mühren, middenvelder van Ajax minder gepasst op eigen helft. Binnen doelpunten vóór (vijftien) én tegen (drie). van 1968 tot 1976, deed er interes- de strikte rolverdeling in de centrum- sante uitspraken over. Een onderzoek verdediging tussen een mandekker 16

www.devoetbal trainer.nl

74-78_Totaalvoetbal.indd 74 03-07-13 15:53 www.devoetbaltrainer.nl Foto’s: Pro Shots

(de voorstopper) en een rugdekker (de dan dat de tegenstander kon denken.” laatste man) is het vooral de laatste (bron: Half 3) Het Totaalvoetbal ontstond bij Ajax na het vertrek die met de bal aan de voet ‘meters van trainer Rinus Michels en de komst van Stefan maakt’. Niet alleen Ajax-libero Horst Man extra Kovacs. Onder de Roemeense trainer ontstond Blankenburg en Arie Haan bij Oranje Vier tegen drie is makkelijker dan drie meer kans op zelfontplooiing voor de spelers. Twee zijn er sprekende voorbeelden van, tegen drie. In Totaalvoetbal is bij het citaten van prominente Ajacieden getuigen ervan. maar ook … Franz Beckenbauer, die aanvallen alles erop gericht om een “Onder Michels heeft Ajax zich dikwijls aangepast trendsettend werk verrichtte in de man-meersituatie te creëren tijdens aan de tegenstander. De spelers stapten daardoor ontwikkeling van de aanvallende rol de opbouw, op het middenveld en in stijf van de opdrachten (en de spanning) het veld van de laatste man. In de jaren voor de aanval. Daarom steken doorlopend in. Kovacs houdt de spelers voor dat ze van hun ei- Beckenbauer (tot pakweg 1970) was de spelers een linie over. gen kracht moeten uitgaan. Arie Haan: ‘Kovacs liet laatste man een opruimer, daarna een Het meest in het oog springend is de een hoop vrijheid toe. Creativiteit en vrijheid. De opbouwer. rol van de laatste man, die bij Totaal- competitie is voor jullie, daar mogen jullie bepalen Gerrie Mühren: voetbal met recht een libero genoemd hoe je speelt. De Europa Cup is voor mij. Daar zet “Wij speelden mag worden: de vrije man. Bij hem ik de lijnen uit.’” nooit met de start de aanval en hij probeert zo snel (bron: De trots van de wereld) centrale ver- mogelijk terreinwinst te behalen. De dedigers naast andere centrumverdediger creëert Johan Cruijff: “Van Kovacs krijgen we alle ruimte. elkaar, maar ruimte door naar de zijkant weg te En in die vrijheid gedijen we goed. We zijn onder altijd achter el- lopen, of ver vooruit te gaan staan. De Kovacs verplicht verantwoordelijkheid te dragen. kaar. Anders ga spits van de tegenstander moet hier al Het is niet langer mogelijk iemand anders de

Foto: Pro Shots je rondspelen. kiezen: dek ik de voorstopper, of zet schuld te geven. We doen het bijna allemaal zelf.” Rondspelen is tijdverlies en levert ri- ik de laatste man onder druk? Een van (bron: Cupstukken) sico’s op. Iedere pass was erop gericht beiden komt vrij. Komt de voorstopper om een tegenstander uit te spelen, vrij, maakt ook hij snelheid en zorgt dus in de lengte. Wij liepen snel op hij ervoor dat hij direct op de helft van op via de zijkant. De rechts- of links- naar voren, maar nooit op één lijn. Al- de tegenstander komt te spelen. back is dan pakweg veertig meter op- tijd gestaffeld, om minder kwetsbaar Ook heel regelmatig stoomt de libero geschoven, de buitenspeler is bijvoor- te zijn als we toch de bal verloren. Wij werden direct uitgefloten door het kri- tische publiek wanneer we een bal te- ‘Wij speelden nooit met de centrale rugspeelden. Maar belangrijker was de filosofie dat we de tegenstander geen verdedigers naast elkaar in de opbouw, tijd wilden geven om zich op ons in te stellen. Wij wilden sneller handelen dat is te kwetsbaar’ 17

74 75 De Voetbaltrainer 195 2013

74-78_Totaalvoetbal.indd 75 03-07-13 15:53 www.devoetbaltrainer.nl

Totaalvoetbal

beeld naar de spitspositie gelopen. Het is het positiespel belangrijk. Alle po- van positiewisselingen. Tekenend is een variant die we tegenwoordig sities moeten bezet zijn. Daarnaast is voor de dynamiek van de speelstijl is nog regelmatig terugzien bij Barcelo- het elementair dat de spelers een goe- verder dat de middenvelders veel voor na. Lionel Messi zakt weg uit de spits, de functionele techniek hebben. Niets het doel verschijnen (zie foto). Vaak Pedro komt van rechts naar binnen en is zo dodelijk voor aanvallend voetbal komen de drie middenvelders opge- rechtsback Dani Alves schuift enkele als een middenvelder die steeds de teld aan meer dan tien doelpogingen tientallen meters vooruit. Een centrale bal aan de tegenstander geeft. Want per wedstrijd. De opstelling lijkt bij verdediger kan dan met de bal aan op die manier durft niemand zich in Totaalvoetbal eerder een richtlijn dan de voet over de rechterzijde meters te schakelen. een vastomlijnd gegeven. Wel van maken. De tegenstander moet door- Of de opbouw lukt, heeft behalve met groot belang is dat de posities bezet lopend keuzes maken: loop ik mee of positiespel en functionele techniek zijn, of in ieder geval dat ze bezet dek ik de ruimte? De tijd die de op- ook met keuzes te maken. Vrijwel worden door loopacties. ponent nodig heeft om te kiezen, ge- iedere trainer kiest momenteel voor bruikt het Totaalvoetbal om voordeel twee centrale verdedigers die in eerste te behalen en door te spelen. instantie verdedigende kwaliteiten hebben, maar vaak niet de vaardigheid Afgezien van de extra man geldt dit om die eerste pass goed te spelen. Met ook bij standaardsituaties. Er wordt name ook hierom zal Rinus Michels in direct gehandeld om de tegenstander 1974 voor een middenvelder als laat- in tijdnood te brengen. Een inworp ste man hebben gekozen. Die had die wordt genomen door de speler die het kwaliteiten natuurlijk wel.” dichtst bij de bal is. Is dat bijvoorbeeld De voorzet is van links van Cruijff geko- een centrumverdediger, wordt dat men en voorlangs gegaan. In het zestien- niet als een probleem beschouwd. Zijn metergebied duiken de drie middenvel- positie wordt ingenomen door een ders Neeskens (liggend), Van Hanegem andere speler. Hetzelfde geldt bij vrije (rand strafschopgebied) en Jansen op. trappen, soms zelfs bij hoekschoppen. Wim Rijsbergen: “In het algemeen Veel spelers voor doel moet wel gesteld worden dat geen Van Hanegem aan de bal. Laatste man Wie tegenwoordig goed kijkt, telt vaak enkel systeem slaagt als de spe- Haan ziet de ruimte en gaat inschuiven. hooguit twee of drie spelers in het lers niet de kwaliteiten hebben zestienmetergebied bij een aanval. om het uit te voeren, ook Totaal- Positiewisselingen Bij Totaalvoetbal is dat beduidend voetbal niet. Een goede opbouw Het aantal momenten waarop de anders. Zonder enige schroom brengt begint achterin. De eerste pass spelers van het Nederlands elftal zich het Nederlands elftal zes à zeven spe- moet vooruit gespeeld worden. tijdens het WK 1974 op een volledig lers in en om het zestienmetergebied.

Foto: Pro Shots Om snel vooruit te kunnen spelen ‘onlogische’ positie bevinden, is tal- De restverdediging bestaat uit minder loos. Goed beschouwd is maar één spelers dan tegenwoordig en de con- veldspeler enigszins plaatsgebonden: trole op het middenveld berust vaak voorstopper Wim Rijsbergen. Voor de bij slechts één speler. Op deze manier Concrete resultaten rest lijkt het een chaos, maar het is wordt de tegenstander gedwongen Bij Totaalvoetbal wisselen de spelers veelvuldig georganiseerde chaos. Het begint bij om veel spelers achter de bal te hou- van positie. Een aantal concrete aanvallende resul- Johan Cruijff, de spits die overal loopt den. Alleen al hierdoor is een lange taten hiervan tijdens het WK 1974: behalve in de spits. Doorlopend sprin- bal naar voren van de tegenstander • Nederland-Uruguay ten vooral middenvelder Neeskens minder kansrijk: zij hebben minder Voorzet bij het eerste doelpunt van rechtsback en rechtsbuiten Rep de openvallende spelers in de aanval. Suurbier ruimte in. Als midmidden heeft Nees- • Nederland-Zweden kens weliswaar verdedigende taken, Dertig doelpogingen, waarvan het grootste deel maar bij balbezit speelt hij kort achter (zestien) door verdedigers en middenvelders de voorhoede. Op deze manier komt • Nederland-Bulgarije ook de ruimte vrij die Haan benut Een strafschop na een overtreding op de diep- voor zijn aanvallende activiteiten. gaande verdedigende middenvelder Jansen. Een De backs stormen om beurten naar ‘spitsengoal’ met een vallende kopbal van mid- voren, maar worden dan in de rug ge- denvelder De Jong dekt door middenvelders, soms zelfs • Nederland-Argentinië door aanvallers. Libero Haan zien we Aanval van Nederland. Zes spelers Een doelpunt van linksback Krol ook op de rechtsbuitenplaats, rechts- bevinden zich in en om het zestienme- • Nederland-Brazilië buiten Rep onderbreekt een aanval tergebied. Een doelpunt van de diepgaande Neeskens, van de tegenstander op de plaats die een assist van linksback Krol door linksback Krol verlaten is. Het In het standaardwerk ‘1974, Wij waren zijn maar enkele van vele voorbeelden de besten’ is het volgende te lezen 18

www.devoetbal trainer.nl

74-78_Totaalvoetbal.indd 76 03-07-13 15:53 www.devoetbaltrainer.nl

over de speelstijl van het Nederlands men de verdedigers dan een mannetje bij een voorzet of een steekpass te elftal: “Zodra de bal voor de voeten tekort, die moest dus van achteruit verwachten is, wordt vaak door één rolde van een speler die gehuld was doorschuiven. Dat was de libero. De term te roepen aan de verdedigers in een lichtblauw shirt en zwarte verdedigers speelden dan 1-tegen-1 kenbaar gemaakt dat zij dienen te broek, werd deze omgeven door ver- tegen spelers van het kaliber Rep, ‘stappen’. Zodra de nemer van de scheidene brommertjes tegelijk en zij Cruijff en Rensenbrink. Kortom, de vrije trap aanloopt, roept de speler die lieten het slachtoffer pas met rust als ultieme test. daarmee belast is de term. Alle verde- zij de bal weer in hun bezit hadden. Ook in oefenwedstrijden tegen ama- digers sprinten direct naar voren. De Hierna speelden zij de bal naar elkaar teurclubs speelde de defensie van het tegenstander die hierop niet bedacht op een manier die de Uruguayanen Nederlands elftal vaak bij de amateurs is, staat buitenspel. In volgende situ- nog nooit hadden gezien (die indruk mee. Heel logisch, eigenlijk. Want aties zal de aanvallende ploeg beter wekten zij tenminste): het voltrok zich doe je dat niet, wordt die verdedi- uitkijken. Daarom is de buitenspelval zonder aanwijsbare patronen of zelfs ging totaal niet getest. Behalve dat ze in dit soort gevallen niet doorlopend afspraken, je wist nooit welke Oranje- moeten opbouwen tegen ploegen van toepasbaar. Wanneer wél en wanneer speler op welke plek zou opduiken, en amateurniveau. Nou moesten de ver- níet, dat is ‘het spel’. Het vereist uiter- waarom.” dedigers op hun top zijn. En het was aard een perfecte communicatie van belangrijk, want veel spelers waren de verdedigende ploeg. Eén speler die niet zeker van hun plaats. Er was wat niet oplet kan ervoor zorgen dat de Verdedigend te verdienen. Het was enorm veel ‘truc’ mislukt. eisend.” Bij Totaalvoetbal wordt de buiten- Snel druk zetten spelval ook veelvuldig gebruikt tij- In de jaren zeventig is omschakelen dens normale spelsituaties. Veelal een onbekende term en is lang niet ie- wacht Nederland op het moment dat dere speler even explosief. Toch geldt de tegenstander in de opbouw een bij Totaalvoetbal maar één devies moeilijke bal speelt: een onnauw- zodra de bal verloren wordt: direct de keurige terugspeelbal, een te krappe tegenstander onder druk zetten en breedtepass of een lange pass door de de lange bal voorkomen. Zodra een Nederland zet met veel spelers druk in lucht. Op dat moment doet de dichtst- speler de bal verliest, zet de dichtst- een kleine ruimte. bijzijnde speler een gerichte aanval bijzijnde teamgenoot direct druk op op de bal zonder een overtreding te de man met de bal. Ongeacht waar op Buitenspelval maken. Immers, een overtreding be- het veld dit gebeurt. Indien een tegen- Van een buitenspelval is sprake wan- tekent een vrije trap en balbezit voor stander erin slaagt weg te draaien en neer een verdedigend team door geor- de tegenpartij. Het beste is om wel vrij te komen, maakt Nederland vaak ganiseerd massaal en snel naar voren druk te geven op de balbezitter, maar een overtreding. Het is een onder- te lopen, actief een poging doet een hem toch in de gelegenheid te stellen belicht aspect van Totaalvoetbal. Er aanvaller van de tegenstander buiten- een onzuivere pass vooruit te spe- wordt erg hard gespeeld. Het Neder- spel te zetten. In eerste instantie is de len. Tegelijkertijd rennen alle spelers lands elftal maakt vrijwel altijd meer bedoeling om een doelkans te voorko- voldoende naar voren om de tegen- overtredingen dan de tegenstander. men. Het Nederlands elftal gebruikt stander buitenspel te zetten. Ook hier Indien de tegenstander er toch in in 1974 de buitenspelval ook als een is het resultaat balbezit, met relatief slaagt om de lange bal te spelen, kan aanvallend wapen. Op deze manier weinig inspanning. in Totaalvoetbal altijd gerekend wor- kan de ploeg met relatief weinig in- Wim Rijsbergen: “Je kunt alleen een den op snelle verdedigers. Juist om de spanning snel de bal veroveren zonder buitenspelval toepassen indien je er ruimtes bij het verdedigen op de helft hem daadwerkelijk af te pakken. honderd procent zeker van kunt zijn van de tegenstander klein te houden, dat de voorste spelers een moeilijke moet iedereen opschuiven, wordt Een team kan de buitenspelval op pass afdwingen. Verder is de discipli- daardoor met veel ruimte achter de twee momenten toepassen: ne onontbeerlijk. Op het moment dat verdediging gespeeld en is snelheid in • Bij vrije trappen tegen iemand uit de centrale verdediging de achterste lijn een vereiste. Zodra • Tijdens het spel het sein geeft om te stappen, moet de pass naar voren van de tegenstan- dat direct worden uitgevoerd door der onder grote druk ‘blind’ wordt ge- Indien de buitenspelval wordt ge- iedereen. Snelheid is belangrijk, want geven, hanteert men in Totaalvoetbal bruikt bij een vrije trap tegen waar- anders kun je niet snel genoeg aan- vaak de buitenspelval. Wim Rijsbergen: “In 1974 hebben wij in de voorbereiding op het WK enorm Bij het verdedigen geldt compromisloze veel partijtjes 5:5 met twee keepers gespeeld. In de formaties 1:4:1 (verde- mandekking, op de aanvallers digers plus een middenvelder) tegen 1:2:3 (twee middenvelders plus drie én de spelmaker op het middenveld aanvallers). Op het middenveld kwa- 19

76 77 De Voetbaltrainer 195 2013

74-78_Totaalvoetbal.indd 77 03-07-13 15:53 www.devoetbaltrainer.nl

Totaalvoetbal

sluiten en worden de ruimtes groot, verdediger mee, dan werd die ruimte Als we Totaalvoetbal inderdaad be- waardoor de tegenstander tussen de meteen afgeschermd. Dat is een kwes- schouwen als de bodem onder het linies kan spelen.” tie van onderling vertrouwen, je moet wereldwijd positieve imago van het er volledig van uit kunnen gaan dat Nederlandse voetbal, is er voor de hui- dit ook echt gebeurt. Verder konden dige generatie nog winst te halen. De wij goed 1-tegen-1 en ver van het doel laatste jaren lijkt Oranje zich eerder spelen omdat we snelheid hadden, te conformeren aan de internationale meedogenloos waren, tactisch sterk opvattingen over hoe gespeeld moet en vooral ook omdat we wisten dat er worden, dan dat het zich wil onder- altijd een middenvelder, of zelfs een scheiden. Veel spelers in het huidige centrale verdediger, doorschoof en de Nederlands elftal zijn nog jong. De druk op de tegenstander hield. In 1974 Oranje-internationals in de jaren Tien Oranje-spelers zijn opgerukt. De deden Jansen en Neeskens dat. Die zeventig waren veelal tussen 25 en voorste speler (cirkel) doet een aanval zorgden ervoor dat de bal nooit direct dertig jaar oud toen zij in staat waren op de bal. Vier spelers van Uruguay vooruit gespeeld kon worden door de het veeleisende Totaalvoetbal te spe- staan buitenspel. tegenstander.” len. Er is nog tijd om in dit opzicht te voldoen aan de opdracht die door de KNVB aan de bondscoach is meege- Mandekking geven: spelen volgens ‘De Hollandse Bij Totaalvoetbal wordt compromis- School’. loos voor mandekking gekozen. De verdediger volgt de aanvaller. Vaak Samenvatting: wordt een bewuste keuze gemaakt: • Als we praten over ‘De Hol- de snelste verdediger dekt de snelste Rechtsback Suurbier (liggend) is zijn landse School’, praten we over aanvaller, de meest kopsterke verdedi- directe tegenstander gevolgd. Totaalvoetbal. ger dekt de beste kopper in de aanval • Het creëren van een man-meer- van de tegenpartij. Een veel gehoord situatie en veel positiewisselin- gezegde in die jaren is: ‘Zelfs als hij Posities overnemen gen zijn de belangrijkste ingre- naar het toilet gaat, dan ga je nog Bij Totaalvoetbal is er altijd één diënten bij het aanvallen. mee.’ Op het middenveld wordt ook middenvelder die in eerste instantie • Bij Totaalvoetbal wordt voor de meest spelbepalende speler van de controlerend denkt. Stormt een ver strikte mandekking gekozen. tegenpartij in de mandekking geno- dediger naar voren, dan zorgt die • Hoog en snel druk zetten en het men. Dat bij balverovering de verde- middenvelder ervoor dat zijn positie hanteren van de buitenspelval digers vaak niet in hun ideale positie wordt overgenomen. Dat geldt overi- zijn verder de basis van verdedi- staan, wordt op de koop toe genomen. gens niet voor de positie van de libero. gen. De verdedigers moeten er in eerste Deze plaats wordt in beginsel niet instantie voor zorgen dat er geen overgenomen. Men speelt dan achterin tegengoals komen. Hun aanvallende 1-op-1. Hoewel vaak wordt beweerd inbreng is weliswaar belangrijk, maar dat een ‘meespelende’ doelman erg komt duidelijk op de tweede plaats. belangrijk is voor Totaalvoetbal, komt Gerrie Mühren: “Wij speelden ach- in de praktijk maar zelden voor dat terin man-tegen-man. Daarbij was het de doelman moet ingrijpen. Oranje- eigenlijk verboden om een sliding te doelman Jan Jongbloed bezweert op nemen. Dat mocht alleen als je echt het WK 1974 maar eenmaal dreigend zeker wist dat je de bal in het bezit gevaar buiten zijn zestienmetergebied. van onze ploeg kon brengen. Anders De verdedigers zijn stuk voor stuk snel was het gevaar alleen maar groter ge- genoeg en geven onderling rugdekking worden: de bal bij de tegenstander en om vrijwel iedere situatie op te lossen. Discussie via LinkedIn: jij lag op de grond. (bron: Half 3) Totaalvoetbal lijkt een systeem Wim Rijsbergen: “Op het WK speelden uit lang vervlogen tijden. De we wel in de mandekking, maar het ingrediënten die het systeem was niet zo dat je nooit je man mocht ‘maakten’, worden bijna niet loslaten. In de opbouw moest je wel meer toegepast en zeker niet in degelijk vrijlopen en meedoen, en samenhang met elkaar. was je dan mee naar voren dan werd Wat vindt u na het lezen van ons je positie overgenomen. Op het mid- Rechtsbuiten Rep onderschept een artikel? Kan Totaalvoetbal nog denveld waren altijd twee spelers die dieptepass van Zweden op de linksach- steeds gespeeld worden? verdedigend meedachten. Ging een terpositie. 20

www.devoetbal trainer.nl

74-78_Totaalvoetbal.indd 78 03-07-13 15:54 www.devoetbaltrainer.nl Waar vind je goede oefenstof om jezelf als trainer te ontwikkelen? In de Voetbaltrainer mediatheek, de online bibliotheek vol video’s en trainingsvormen!

Nu volop nieuwe video’s en trainingsvormen!

Met handige zoekfunctie, per categorie, thema of leeftijdsgroep.

Handige voordelen voor jou als trainer:

• Snel te printen pfd.files • Abonnees ontvangen �20,- korting

• Altijd bij hand op PC, smartphone en/of tablet (slechts € 35,- per jaar ipv € 55,-)

• Praktijk staat centraal in alle oefenstof • Bestel online je abonnement via:

• Ervaringen van (top)trainers en vakgenoten devoetbaltrainer.nl/mediatheek

DeDe Voetba l Trainer devoetbaltrainer.nl/mediatheek 21 www.devoetbaltrainer.nl

Profvoetbal Tekst: Tjeu Seeverens

UEFA-analyse: andere rol backs, middenvelders en vleugelspelers Trends aan de top

‘Op Euro 2012 waren vooral die teams succesvol die het lef hadden en in staat waren om initiatiefrijk voetbal te spelen.’ Met deze conclusie begint Andy Roxburgh, technisch directeur van de UEFA, de analyse van het voorbije EK. Het lijvige rapport werd eind september gepresenteerd tijdens het UEFA-congres voor bondscoaches in Warschau. De Voet- baltrainer zet de belangrijkste conclusies over het huidige topvoetbal op een rijtje.

Naast Roxburgh hebben internationale Opkomende backs coaches als Fabio Capello, Jerzy Engel, De geslaagde voorzetten kwamen op- Spanje kwam tegen Ierland Gérard Houllier en Lars Lagerbäck zich vallend vaker van de rechtervleugel uit op… 929 passes. met het analyseren van de EK-trends dan van links. Ze werden vooral gege- beziggehouden. Aan de hand van ven door sterk opkomende backs, voor statistieken begint de technische com- wie eerst ruimte was gemaakt door viel overigens het grote aantal links- missie met de constatering dat EURO op het juiste moment naar binnen be- benige spelers aan de rechterkant op. 2012 een record aan doelpunten door wegende vleugelspitsen. De bezetting Bijzonder: precies een jaar geleden kopballen heeft opgeleverd. In het van de backpositie door beresterke, werd in de analyse van het EK on- begin van het toernooi liefst veertig met veel loopvermogen gezegende én der 17 geconstateerd dat tijdens dat procent en aan het einde nog steeds technisch uitstekende voetballers was toernooi geen enkele goal door een 29 procent (bijna tien procent meer zeker een van de succesfactoren. Spe- kopbal uit een reguliere voorzet was dan in 2008). De verklaring volgens de lers als Theodor Gebre Selassie (Tsje- gescoord. Dat zorgde toen nog voor de UEFA-deskundigen: door het overvolle chië), Darijo Srna (Kroatië), Ashley discussie of tijdens jeugdtrainingen centrum wordt steeds meer de ruimte Cole (Engeland), Gaël Clichy (Frank- nog wel voldoende aandacht aan de gezocht op de vleugels. Dat leidt tot rijk), Philipp Lahm en Jérôme Boateng koptechniek wordt besteed... meer voorzetten en dus kopballen, (Duitsland), Fábio Coentrão (Portugal), vaak voorafgegaan door slimme loop- Joeri Zjirkov (Rusland) en Jordi Alba Systemen acties van de spitsen of inkomende (Spain) worden als bewijs voor deze De UEFA-analisten constateren dat middenvelders. trend opgevoerd. Bij de vleugelspitsen er nog maar zelden coaches op dit 22

www.devoetbal trainer.nl

12-15_UEFA.indd 12 11-10-12 09:54 www.devoetbaltrainer.nl

internationale topwedstrijden op het veld al bewezen hebben dat ze kam- pioenen zijn. Dat is veel belangrijker dan dat ik mijn team wel of niet met een echte ‘9’ laat spelen.” Tien van de zestien teams speelden met twee centrale middenvelders voor hun verdediging, waarbij de meeste coaches wel naar een goede balans tussen verdedigende en aanvallende kwaliteiten van deze duo’s zochten (denk bijvoorbeeld aan Schweinstei- ger/Khedira bij Duitsland of Busquets/ Alonso bij Spanje). Twee teams vielen op door een afwijkende keuze: Italië speelde in de eerste twee duels 1:3:5:2, Kroatië speelde zonder aanvaller op rechts om zo maximale ruimte te creëren voor de opkomende back Darijo Srna. Negen teams kozen voor een diepe spits in combinatie met een schaduwspits daar direct achter, al dan niet in een vrije rol.

Balbezit Een opvallende passage in dit technisch rapport gaat over balbezit. Na het EK in 2008 roemde Roxburgh nog kampioen Spanje vanwege zijn toen nog uitzonderlijke gemiddelde van meer dan 450 passes per wedstrijd. Vier jaar later komen elf deelnemende teams aan meer dan vijfhonderd passes per duel. En Spanje? Dat kwam tegen Ierland zelfs uit op… 929 passes. Volgens de UEFA is dit absolute record in het international topvoetbal te dan- ken aan de individuele techniek van

Foto’s: Pro Shots de Spaanse spelers en hun vaardigheid om op het juiste moment tempo- niveau te vinden zijn die star vasthou- soms ook voor de opvallende variant wisselingen toe te passen en heel slim den aan één systeem voor hun elftal. 1:4:6:0. De winnende coach Del Bos- weg te draaien als de tegenstander je Van wedstrijd tot wedstrijd vinden er que zei daarover in Warschau: “Er is onder druk probeert te zetten. aanpassingen plaats en ook tijdens een trend in het internationale voet- Balbezit blijkt alleen een garantie voor wedstrijden veranderen trainers hun bal zichtbaar dat er prioriteit wordt succes als je dat kunt omzetten in formatie als de situatie daarom vraagt. gegeven aan perfect verzorgd balbezit, geslaagde doelpogingen. Rusland en Topspelers zijn blijkbaar in staat die het tonen van initiatief en het ruimte Nederland komen uit op een gemid- flexibiliteit in denken en handelen ook geven aan creatieve oplossingen. delde van 56 procent balbezit, maar op het veld uit te voeren. Daarbij is de kwaliteit van je spelers- konden na de groepsfase naar huis. Twaalf van de zestien landen kozen groep belangrijker dan welk systeem Engeland had in de kwartfinale tegen voor 1:4:3:3 of de variant 1:4:2:3:1 dan ook. Om zo’n EK te winnen, moet Italië slechts 36 procent balbezit en in (Tsjechië, Denemarken, Nederland, je over spelers beschikken die op de de verlenging zelfs maar 25 procent. Duitsland, Polen) als basissysteem. eerste plaats fantastische voetballers Toch had dit land de halve finale be- Dertien landen kozen in principe voor zijn, honger naar succes hebben, ech- reikt als het de strafschoppenreeks één spits. Zoals bekend, koos Spanje te teamspelers zijn en bij voorkeur in winnend had afgesloten. 23

12 13 De Voetbaltrainer 189 2012

12-15_UEFA.indd 13 11-10-12 09:54 www.devoetbaltrainer.nl

Profvoetbal

In het hoofdstuk over balbezit wordt ook Bert van Marwijk geciteerd: “Bij topvoetbal draait alles om ruimte. Je moet leren om te gaan met de zeer beperkte ruimte in de buurt van het strafschopgebied van de tegenstander en tegelijk met de grote ruimte achter je eigen verdediging.”

De counter In het topvoetbal zien we een behoor- lijke daling in het aantal doelpunten dat na een counter wordt gescoord. Bij het vorige EK in 2008 lag dat percen- tage nog op 46 procent. Tijdens het afgelopen Champions League-seizoen was al een sterke daling naar 27 procent waarneembaar en bij dit EK was slechts een kwart van de doelpunten uit reguliere spelsituaties het eindre- sultaat van een geslaagde counter. Als oorzaken worden opgesomd: - Het eerder en hoger druk zetten - Het toenemende aantal ‘professionele’ overtredingen als een counter dreigt Tijdens het EK 2012 speelde Arjen Robben als linksbenige speler nog vanaf de rech- - Het groeiende aantal spelers dat bij terkant. Tegen Turkije startte hij als linksbuiten. balbezit steevast als restverdediging en dus voorzorgsmaatregel achter de opties voor Italië sterk vergroot, ze- uit te sluiten en de ruimte voor hem bal blijft (vier tot zes) ker door de ondersteunende rol van zo klein mogelijk te maken. Voor dat - Topteams beschikken steeds meer veel bewegende spelers in het gebied doel sloten ook de spelers aan de an- over ingestudeerde trucs om ‘de tussen Pirlo en spits Cassano. UEFA- dere kant van het veld aan. counter te counteren’ analist Gérard Houllier voegt nog toe: - De kwaliteit van het efficiënt verde- “Bij balverlies zie je nogal wat teams Vleugelspitsen digen is sterk toegenomen terugzakken om een stevig defensief Sinds Guardiola besloot om de links- blok te formeren. Daardoor krijgt de benige Messi bij Barcelona op de rech- Centrale middenvelder centrale middenvelder van het andere terflank te posteren, zie je volgens de Volgens Roxburgh c.s. bewees het af- team de tijd en ruimte om de rol van UEFA vaker topcoaches ervoor kiezen gelopen EK dat de rol van de centrale spelverdeler te vervullen. Elk team om linksbenige spelers op rechts en middenvelder(s) voor de verdediging ontkomt er daarom niet meer aan om rechtsbenige spelers op links te laten aan het veranderen is. Op die positie bij het invullen van de positie van de spelen. Op dit EK gold dat bijvoorbeeld moet je meer kunnen dan alleen de centrale middenvelder(s) voor voetbal- voor Arjen Robben, David Silva, An- rol van een extra verdediger vervul- lers te kiezen, die ook technisch en drés Iniesta, Thomas Müller en Mesut len. Van zo’n speler worden ook op- creatief zijn.” Özil. Hun taakuitvoering lijkt dan op bouwende kwaliteiten en creatieve elkaar: eerst zo breed mogelijk staan oplossingen verwacht en waar moge- Pressie om aanspeelbaar te zijn, vervolgens lijk aanvallende impulsen. Bij de zes Op het EK kozen coaches er nauwe- met de bal aan de voet een explosieve teams die voor slechts één centrale lijks voor om voortdurend heel vroeg actie naar binnen maken en dan kie- verdedigende middenvelder kozen, de tegenstander onder druk te zetten. zen uit de volgende opties: zag je verschillen. Timostsjoek van de Ook Spanje keek eerst op het score- - Gebruikmaken van de ruimte die de Oekraïne en Veloso van Portugal wer- bord of dat wel nodig was. Duitsland, diepe spits inmiddels door een loop- den nog met puur verdedigende taken Portugal en Italië deden het nog het actie heeft gecreëerd en proberen tot belast. Daarentegen was natuurlijk vaakst, maar dan nog gedoseerd. Wel een schot op doel te komen Andrea Pirlo bij Italië het voorbeeld werden individuele tegenstanders - Een pass op de buitenom opkomen- bij uitstek hoe die positie ook meer direct onder de hoogst denkbare druk de back dan uitstekend door een spelbepaler gezet als er een reële kans bestond - Op zoek gaan naar combinatiemoge- kan worden ingevuld. Door te kiezen dat die dan balverlies zou lijden. Er lijkheden voor zo’n creatieve speler werd het werd dan geprobeerd alle opties voor Zonder bal lijkt het een basistaak voor aantal opbouwende en aanvallende een korte pass voor die tegenstander deze spelers om vooral op het juiste 24

www.devoetbal trainer.nl

12-15_UEFA.indd 14 11-10-12 09:54 www.devoetbaltrainer.nl

moment ruimte te maken voor die langrijke tweede duel werkten de De- opkomende back. En het is ook deze nen in eerste instantie een 2-0 voor- speler die in de buurt van de achter- sprong van Portugal weg. Menig team lijn de voorzet geeft en vaak niet meer zou dan berusten in de uitschakeling, de vleugelspits zelf, zoals dat in het maar Portugal kon het opbrengen om verleden het geval was. door te gaan en alsnog te winnen. Ook in de halve finale tegen Spanje viel dit Coaches team op door zijn concentratievermo- In het technisch rapport gaat de UEFA gen en mentale kracht. Op mentaal ook in op de steeds groter wordende gebied was ook Griekenland een ver- druk op coaches tijdens zo’n EK. Drie rassend voorbeeld. In het openings- coaches worden geroemd om hun duel stonden er tegen Polen bij rust voorbeeldfunctie als het erom gaat nog maar tien spelers op het veld en om ook onder die megadruk van de gaf het scorebord een 0-1 achterstand media en dus de publieke opinie kalm aan. Toch werd er nog gelijkgespeeld. te blijven en alleen bezig te zijn met In het tweede duel tegen Tsjechië wat het beste voor het team is. Aller- stonden de Grieken na zes minuten eerst is dat de bondscoach van Italië, met 2-0 achter. In de rust vroeg de Cesare Prandelli, die zelfs in het eerste Griekse coach aan zijn spelers om de duel tegen Europees en wereldkampi- last van de eerste helft te vergeten oen Spanje het lef had om zijn team en in de tweede helft vooral met een door z’n tactische keuzes te ‘dwingen’ rationeel speelconcept de stand om te om niet afwachtend maar initiatiefrijk buigen. “Juist als de situatie hopeloos te spelen. Een keuze die beloond werd lijkt, moet je proberen zo koelbloedig met een finaleplaats. Nummer twee mogelijk en met een heldere geest de Del Bosque bleef volharden in de uitgestippelde route. is Roy Hodgson, die pas vlak voor het tegenstander bestrijden. Pas dan kun Dat leverde Spanje opnieuw de hoofdprijs op en alsnog EK werd benoemd en nauwelijks de je domineren op basis van je eigen veel waardering door het vertoonde spel in de finale. tijd voor een noodzakelijk teambuil- kwaliteiten. Helaas konden we dat dingsproces kreeg. Hij leidde Engeland niet de hele tweede helft opbrengen. gescoord, slechts één keer direct uit naar de kwartfinales door gedurfde Het laatste kwartier voetbalden we een vrije trap, vijf keer indirect uit een wissels en tactische aanpassingen in weer vooral met ons hart en te weinig vrije trap, drie keer uit een penalty en de tweede helft van het belangrijke met ons verstand. Dat heeft ons de één keer na een inworp. Bij de ‘open’ groepsduel tegen Zweden. Juist op dat noodzakelijke zege gekost.” wedstrijdsituaties werd 21 keer ge- cruciale moment behield hij het over- scoord uit een voorzet, vijftien keer zicht en bleef hij kalm. En als derde Verwachtingen uit een pass in de diepte, zeven keer rolmodel wordt uiteraard Vicente Del Gezien de reacties van de coaches na uit een schot of een rebound, vier keer Bosque genoemd. Hij kreeg de wereld afloop van hun openingsduel komt na een combinatie, een dribbel of een over zich heen toen hij geen spits op- de UEFA ook tot de conclusie dat de foute terugspeelbal/fout van de kee- stelde en het op balbezit spelen meer (te) hoge verwachtingen bij de start per, drie keer na een bal die werd te- doel dan middel leek te worden. Ook van zo’n toernooi vaak verlammend ruggelegd en één keer door een eigen Del Bosque bleef volharden in de uit- werken. Erik Hamrén (Zweden): “We doelpunt of een diagonale pass in het gestippelde route. Dat leverde Spanje hebben de spelers gevraagd om op strafschopgebied. opnieuw de hoofdprijs op en alsnog het veld vooral moed en lef te tonen. Kampioen Spanje scoorde de meeste veel waardering door het vertoonde Slechts vijf spelers konden daaraan doelpunten (twaalf), maar kreeg in de spel in de finale. voldoen.” Laurent Blanc (Frankrijk): zes EK-duels ook slechts één doelpunt “We hebben erg timide gespeeld en ik tegen. Dat zorgt voor de eindconclusie Mentale veerkracht weet niet waarom.” Giovanni Trapat- van Andy Roxburgh dat uitstekend De UEFA besteedt in haar analyse ook toni (Ierland): “De fouten die we tegen verdedigen en spectaculair en initia- aandacht aan mentale veerkracht als Spanje maakten, heb ik nog nooit op tiefrijk aanvalsspel blijkbaar heel goed succesfactor. Vaak wordt gesteld dat een training gezien. De spanningsboog samengaan. je het openingsduel in elk geval niet was blijkbaar te groot.” Ook Del Bos- mag verliezen. Van Marwijk zal dat que gaf tijdens het toernooi aan dat ook nu nog bevestigen, maar Portugal het verwachtingspatroon in Spanje na en Tsjechië wonnen de twee andere de successen op eerdere toernooien Een link naar het volledige duels en wisten zich daardoor alsnog nauwelijks te dragen viel. rapport van de technische te plaatsen voor de kwartfinale. Voor- commissie van de UEFA vindt al de wedstrijdmentaliteit van Portu- Doelpunten u op gal viel op. De eerste wedstrijd tegen Tot slot de analyse van de 76 doel- www.devoetbaltrainer.nl Duitsland werd verloren en in het be- punten. Uit een corner werd zes keer 25

14 15 De Voetbaltrainer 189 2012

12-15_UEFA.indd 15 11-10-12 09:55 66-71_14231_66-71 14-03-12 10:34 Pagina 66

www.devoetbaltrainer.nl

TACTIEK Tekst: Theo Ducaneaux

Het systeem 1:4:2:3:1 Hoe speel je dat?

Het systeem 1:4:2:3:1 vindt steeds meer opgang in het moder‐ • uit de passlijn blijven van de verdediger aan de bal ten opzichte van de ne topvoetbal. Vier in plaats van drie linies, twee sterkhouders linie voor hen • een driehoek vormen met de cen- op de as van het middenveld (teamfunctie verdedigen), en trale verdedigers • elkaar niet in de weg lopen slechts één echte spits, waardoor de overwegend in zone ver‐ Net als in het systeem 1:4:3:3 met een dedigende tegenstander voor complexe keuzes wordt gesteld diepe nummer tien (denk dan aan positie 6 en 8) is het van belang dat de (teamfunctie aanvallen). De Voetbaltrainer legt voor‐ en nade‐ ene speler de ander niet hindert en daarmee de ruimtes klein in plaats len naast elkaar en analyseert de manier waarop een en ander van groot maakt. Dit laatste is uiteraard de bedoeling. In de generieke af- zich ontwikkelt tegen andere speelwijzen. spraak is het aan te bevelen om positie te kiezen in elkaars verlengde. Als we respectievelijk twee en één linie(s) verder kijken: als de centrale spits de Generieke afspraken van de (teamfunctie aanvallen), zonder expli- looplijn aan de balkant pakt, en de speelwijze 1:4:2:3:1 in balbezit ciet rekening te houden met datgene middenvelder op positie 10 diepte, vanuit een autonome gedachte. wat de tegenstander daar tegenover kan er een controlerende middenvel- (tekening 1) zet (teamfunctie verdedigen). Later in der in de operationele ruimte lopen, het artikel geven we de diverse nuan- die tien achterlaat. Hij waarborgt Met een autonome gedachte wordt ces die mogelijk zijn bij de verschil- daarmee dat hij uit de passlijn blijft bedoeld dat de afspraken volledig uit- lende manieren waarop de tegenpar- en dat er mogelijk ruimte blijft voor gaan van balbezit van het eigen team tij het 1:4:2:3:1 kan verdedigen. zijn collega - die in de bal beweegt - om aangespeeld te worden. Opbouw vanuit de laatste linie: in aanleg verschilt deze niet substantieel Het trio ervóór moet eigenlijk tac- van die in andere systemen. De kee- tisch-aanvallend het verschil maken; per is waar mogelijk de eerste schakel het moet gaan ‘spelen’ met het verde- in de opbouw, beweegt mee aan de digingsblok van de tegenstanders. De 9 balkant om de pass terug altijd te backs lokken, keuzes afdwingen bij de waarborgen. De centrale verdedigers controlerende middenvelder(s) en het 10 zakken links en rechts uit op de punt centrale duo; mee met de man, of op- 11 7 van het strafschopgebied en vormen vangen in de zone? Indien dit trio tac- een driehoek met de keeper. De vleu- tisch rijp en ingespeeld is, zou je er 8 6 gelverdediger aan de balkant schakelt zelfs voor kunnen kiezen, ze het hele- 2 zich opbouwend-aanvallend in, ter- maal - in relatie tot elkaar - zelf te la- 3 wijl zijn collega aan de andere kant ten uitzoeken. Hoe groter de onvoor- 5 4 voorwaardelijk speelt, en knijpend spelbaarheid, hoe groter de verwar- naar het centrum positie kiest. ring bij de tegenstander, en hoe meer deze gedwongen wordt tot individuele 1 1 Voor het controlerende duo op het en teamtactische keuzes verdedigend. middenveld zijn drie dingen van be- In dit generieke model kiezen we ech- lang: ter als houvast wél voor vaste looplij- 26 www.devoetbaltrainer.nl 66-71_14231_66-71 14-03-12 10:34 Pagina 67

www.devoetbaltrainer.nl

nen. We laten de speler aan de bal- Het systeem 1:4:2:3:1 in de team- vooruit te geven. De buitenste mid- kant (in dit voorbeeld 7) als een echte functie aanvallen tegen 1:4:4:2. denvelder die niet aan de balkant rechtsbuiten positie kiezen. Dat wil (tekening 2) speelt (11) geven we bewust geen op- zeggen, open en breed, en iets inge- dracht. Dit is het onvoorspelbare ele- zakt ten opzichte van de centrale De opbouw zal via een der vleugelver- ment binnen de voor het overige af- spits (9). De speler op positie tien dedigers moeten verlopen, in ons gesproken keuzes. kiest diepte. Bij voorkeur in een dia- voorbeeld de rechtsachter. Die moet gonaal ten opzichte van de man aan vervolgens keuzes krijgen van bewe- Het systeem 1:4:2:3:1 in de team- de bal, zodat er oogcontact mogelijk gende medespelers. Belangrijk is op functie aanvallen tegen 1:4:3:3. blijft. De middenvelder/aanvaller aan de eerste plaats, dat de rechter cen- (tekening 3) de andere kant komt naar binnen. trale verdediger zeer ver uitzakt, om Kiest positie tussen de linies, en de bal ‘eruit halen’ mogelijk te ma- In de opbouw staat het 4(5):3 (afhan- dwingt de rechtsachter en de contro- ken. Met een snel positiespel kan de kelijk van of je de keeper meetelt). Als lerende middenvelder(s) van de te- opbouw - via 3 - mogelijk via 5 op- de tegenstander geen middenvelder genstanders tot lastige keuzes. In de nieuw starten, als 2 geen keuzes laat doordekken op het centrale duo, zone blijven of mee met de man? heeft. Het kantelende verdedigende kunnen deze laatste twee - uitgezakt team zal naar de andere kant moeten naar puntje strafschopgebied - de eer- De enige centrale spits loopt de lijn bewegen om opnieuw druk aan de ste schakel in de opbouw zijn. Indien aan de balkant. Dit is eigenlijk niet balkant mogelijk te maken. Als 2 wél er wel ‘hoog’ druk gezet wordt door anders dan in andere systemen. Op- vooruit kan, bij voorkeur met keuzes. gemerkt dient wel, dat het isolement Zelf indribbelen op de helft van de te- van deze ‘eenzame krijger’ hem nogal genstander; 7 zal dan wat dieper weg kan opbreken. De Voetbaltrainer moeten spelen. De loopactie diago- maakte in zijn WK-analyse al melding naal-diep van 10 is van grote waarde. van het ogenschijnlijk ondermaats Laat de controlerende middenvelder 2 3 10 4 5 presteren van de diverse centrumspit- (6) hem gaan, staat het centraal ach- 9 sen van naam op het toernooi. Daar- terin bij de tegenstander 1 tegen 1, en 7 bij werd nadrukkelijk de nuance ge- is de crossbal-diep een optie. Gaat de 11 6 zocht, omdat de speler(s) in kwestie tegenstander van 10 mee, kan 8 in de nauwelijks bereikbaar was. Kwam hij lengteas doorbewegen en staat het 8 7 8 10 een keer aan de bal, dan had hij te trio 6, 7, 8 in overtal ten opzichte van 6 weinig ritme en stropte de actie vaak. de twee middenvelders van de tegen- Aanbeveling was en is, om in een fase stander (8 ,10). Tenzij de linksachter 9 11 van de wedstrijd van positie te wisse- (5) doordekt op 7; dan ontstaat er 5 3 2 len met iemand van de linie erachter. ruimte voor de ‘vallende bal’ achter 5 4 Zoals bijvoorbeeld Dirk Kuijt Robin voor de lopende 9. Het is evident, dat van Persie had kunnen ontlasten, de loopacties van middenvelders en 2 1 waardoor deze laatste althans voor aanvallers - min of meer middels de het oog een hoger niveau als individu hier aangegeven keuzes - nodig zijn, had gehaald. om de man in balbezit (2) een keuze 27 66 67 De Voetbaltrainer 184 2011 66-71_14231_66-71 14-03-12 10:34 Pagina 68

www.devoetbaltrainer.nl

TACTIEK

2 3 10 4 5 9

6 8 11 6 7 10 7 8 11

9 2 5 4 3

met de in zone verdedigende ploeg, is of in de zone spelen’ gesteld worden. 1 3 het verder van belang, dat de buiten- De keuzes zijn het minst complex, als ste middenvelders (7,11) wat hangend het verdedigende team wat ingezakt spelen, zeker aan de balkant. Het is speelt. Er zal zich vermoedelijk een immers dan, dat de vleugelverdediger wedstrijd ontwikkelen, waarbij de tijd de verdedigende ploeg, staat het op- verdedigend voor een lastige keuze gering en de ruimte extreem klein is. bouwende-aanvallende team 3:2 in gesteld wordt; doordekken of in zone Succesfactoren zullen zijn: het positie- overtal op het middenveld. Met slim- blijven? spel (ploeg), een goede strakke in- me loopacties kan er mogelijk met speelpass (centrale of vleugelverdedi- het overslaan van een linie vanuit de Het systeem 1:4:2:3:1 in de team- gers), de wisselpass om het gekantel- keeper op het middenveld een speler functie aanvallen tegen 1:4:2:3:1. de verdedigende team te verrassen, en in balbezit komen. (tekening 4) Zeker (tekening 5) de ‘steekbal tussen de linies’. in dit laatste scenario, is het van de bal afbewegen van ‘10’ wederom van Beide ploegen hebben - mits in de zo- Het systeem 1:4:2:3:1 verdedi- belang. Die kan de ruimte in de as ne spelend - één controlerende mid- gend tegen 1:4:4:2 vanuit de door zijn loopactie vergroten. Gaat de denvelder over om ‘de ballijn te lopen’ eigen zone. (tekening 6) controlerende middenvelder niet in de teamfunctie verdedigen, en bei- mee, staat het centraal achterin bij de de ploegen hebben vleugelverdedigers Het centrale duo achterin (3, 4) staat verdedigende ploeg 1:1. In het ‘spelen’ die steeds voor de keuze ‘doordekken 1:1 ten opzichte van de twee spitsen

1 1

3 4 2 3 4 5 9 9 2 5 10 8 6 7 10 11 11 6 8 7

8 6 8 10 6 11 11 7 7 9 10 5 2 5 9 2 4 4 3 3

4 1 5 1

28 www.devoetbaltrainer.nl 66-71_14231_66-71 14-03-12 10:35 Pagina 69

www.devoetbaltrainer.nl

van de tegenstander (9, 11). Er is één back kan doordekken, de controle- verdedigende ploeg die knijpt en kan- controlerende middenvelder die van- rende middenvelder zonder man de telt richting balkant. In dit voorbeeld uit de nummer 10 van de aanvallende passlijn naar de centrale spitsen en tekening kiezen we ervoor, om de ploeg speelt. De ander kan de passlijn dichtzetten, en de vleugelverdediger buitenste middenvelders (7, 11) door belopen voor de 1:1 opererende cen- van de verdedigende ploeg aan de an- te laten dekken op de backs. De op- trumverdedigers. Nummer 10 van de dere kant (5) knijpt of dekt door op de bouw verloopt nu via een der centrale verdedigende ploeg zet ‘hoog’ druk, buitenste middenvelder (7). verdedigers. Zaak voor de resterende half onder nummer 9. De opbouw middenvelders 6, 8, 10 is, om de in- wordt aldus naar een vleugelverdedi- speelpass kort te zetten. Nummer 9 ger gemanipuleerd. Daarvanuit kan Het systeem 1:4:2:3:1 verdedi- loopt met een boogje om van achte- de buitenste middenvelder aan de gend tegen 1:4:3:3. (tekening 7) ren druk te geven op de man met de balkant druk zetten op de back aan bal. Indien er een rechtsbenige linker de bal (in ons voorbeeld nummer 7). Achterin wordt ‘ouderwets’ 4:3 verde- centrale verdediger zou zijn, is dat ui- Bij voorkeur aan de binnenkant. Es- digd, de backs met een vaste tegen- teraard de man die moet opbouwen, sentieel is, dat de buitenste midden- stander. Het team kan ervoor kiezen, en dan bij voorkeur met links. velder aan de andere kant (11) hele- om de 10 wederom hoog druk te laten maal doorknijpt naar de as, om aan zetten rondom 9. Dan ontstaat er een de balkant de controlerende midden- zelfde soort situatie als tegen 1:4:4:2, velder (6) te verdedigen. De rechts- met een back die opbouwt en een

1 1

3 4 9 3 4 5 10 2 5 9

2 11 6 7 8 11 7 6 10 8 7 10 6 8 10 6 11 8 7 9 11 5 2 5 9 2 4 3 3 4

6 1 7 1

29 68 69 De Voetbaltrainer 184 2011 66-71_14231_66-71 14-03-12 10:35 Pagina 70

www.devoetbaltrainer.nl

TACTIEK

Trainingsvormen 1:4:2:3:1

Doel • verbeteren van de teamfunctie aanvallen binnen 1:4:2:3:1 • het inslijpen van de wisselpass, de voorzet, en het bijsluiten van num- 1 mer 10 alsmede de buitenste middenvelder aan de ‘niet-balkant’ • afwerken op de goal E F Organisatie C D • half speelveld • keeper op doel • hoedjes ter markering trapsjabloon B en looplijnen • spelers krijgen een positie die past bij hun plek in het veld bij 11:11 in 1:4:2:3:1 A2 A1

Inhoud • pass-trapvorm in sjabloon • A1 (A2) passt op B • B kaatst op A1(A2), die opent op C • D, E, en F komen in het strafschopgebied, en werken af op doel • linksom en rechtsom oefenen 8 • na enige tijd 1 of meerdere verdedigers toevoegen • zoveel mogelijk vanuit de eigen positie oefenen • positie A en B zijn de centrale verdedigers en controlerende middenvelders • positie C en F zijn de backs en buitenste middenvelders • positie D en E spitsen en aanvallende middenvelder(s)

Coaching Technisch - ‘Door de bal heen trappen.’ - ‘Oogcontact maken bij de korte pass en kaats.’ Tactisch - ‘Kaats wegleggen op het goede been - ‘Werk vanuit een vooractie.’ van de speler die de lange wissel- - ‘Op het juiste moment vertrekken, pass moet gaan geven.’ er komen, er niet staan.’ - ‘Lichaam over de bal bij korte pass - ‘Explosief bewegen en kruisen in en kaats.’ het strafschopgebied.’

30 www.devoetbaltrainer.nl 66-71_14231_66-71 14-03-12 10:35 Pagina 71

www.devoetbaltrainer.nl

Doel • looplijnen en taken afstemmen op 1 1:4:2:3:1 en op elkaar, in de team- 3 4 functie aanvallen 9 5 Organisatie 2 6 • veld van strafschopgebied tot ach- 10 7 terlijn 11

Inhoud 10 8 • partijspel 1:2:2:3:1 (de te coachen 8 ploeg) tegen 1:2:3:2:1 6 • opbouw begint steeds bij de te 9 coachen ploeg 4 3 Coaching Technisch - ‘Zuiverheid in de korte passing.’ 1 - ‘Op het goede been aanspelen, voor 9 de man.’

Tactisch - ‘Uitwaaieren, positiespel mogelijk maken door de ruimtes groot te maken.’ - ‘Driehoek vormen met de centrale verdediger(s) in de opbouw (controlerende middenvelder).’ 1 - ‘Van de bal af bewegen (aanvallende middenvelder).’ - ‘Looplijn aan de opbouwkant pakken (centrumspits).’ - ‘‘Snijden’ naar binnen bij een voor- 2 3 4 zet vanaf de andere kant (buitenste middenvelder).’ 9 5 11 10 6 Doel 8 • verbeteren van de teamfunctie ver- 7 dedigen binnen 1:4:2:3:1 7 • het verstoren van de opbouw van de 10 tegenstander die in verschillende 2 8 6 systemen acteert 5 9 11 Organisatie 3 • wedstrijdvorm 11:11 op geheel veld 4

Inhoud • opbouw start steeds bij de niet te coachen ploeg 10 • de vorm 3x10 minuten; elke 10 minuten een andere speelwijze bij de niet te coachen ploeg

31 70 71 De Voetbaltrainer 184 2011 www.devoetbaltrainer.nl

1:5:3:2 verdedigend Tekst: Theo Ducaneaux

Verdedigen binnen 1:5:3:2

Het WK voetbal is per definitie het podium waar scherp gekeken wordt naar noviteiten. Die waren schaars. ‘Alles is al een keer uitgevonden’ was een veel gehoorde kreet, zeker ook onder topcoaches. Voor De Voetbal- trainer is het door diverse teams gespeelde 1:5:3:2 systeem echter een item waar wat langer bij stilgestaan dient te worden, los van de manier waarop Oranje hier precies invulling aan gaf.

Is 1:5:3:2 eerder gespeeld? Jazeker. lender - speelwijze. Deze flexibiliteit Was er onder alle omstandigheden om binnen een wedstrijd te schakelen structureel negentig minuten sprake naar ‘iets anders’ omdat de stand van dit systeem, als daar door een in de wedstrijd en/of het spelbeeld ploeg en zijn coach in aanleg voor was daarom vroeg, is misschien ook een gekozen? Zeker niet. Topteams waren noviteit, maar dit terzijde. moeten maken voor het gehele team in staat om vanuit het defensief ze- Wij zetten in dit artikel de diverse op welk gedeelte van het veld je de kerheid biedende 1:5:3:2 te switchen (on)mogelijkheden van het systeem opbouw wilt verstoren en als ploeg naar een andere - mogelijk aanval- op papier. Onontbeerlijk daarbij is wilt verdedigen. Er zijn ruwweg drie het weergeven van de speelwijze opties. van de tegenstander. Het is al met al een reactief systeem, en gaat toch 1. Het team zakt in op eigen helft. Er wat minder van autonomie en eigen wordt verdedigd in drie linies (eigen kracht uit dan bijvoorbeeld 1:4:3:3. zone) in een 1:5:3:2 sjabloon. (Teke- Dit impliceert overigens niet dat er ning 1) Omdat de wingers (5, 7) iets onder alle omstandigheden verdedi- hoger op staan dan de centrale verde- gend wordt gevoetbald, ofschoon de digers, kunnen de drie middenvelders extreem aanvallende variant die we (6, 8, 10) dicht op elkaar de as dicht- het afgelopen seizoen bij bijvoorbeeld zetten. De zijkanten worden immers Red Bull Salzburg hebben kunnen door 5 en 7 verdedigd. zien (waarbij de wingers, de backs, 9 11 full pressie gaven op de backs van de 2. Het team speelt lokpressing. De opbouwende ploeg), op het WK niet laatste linie staat wat hoger, de twee 5 8 10 7 6 is waargenomen, of het moet bij Chili spitsen (9, 11) staan op 1/3 centrale geweest zijn. Oordeelt u verder zelf, verdediger, 2/3 back. Logisch gevolg 4 3 2 en bepaal of deze speelwijze u iets te zal zijn dat de vleugelverdediger de bieden heeft in met name de team- bal krijgt in de opbouw, waarna er ge- 1 functie verdedigen. presst wordt op de back aan de bal. In dit voorbeeld stapt 8 uit op de opbou- 1 Vooraf wer 2, die de bal heeft. (Tekening 2) Voordat men invulling gaat geven aan Tekening 1. 1:5:3:2 in de teamfunctie verdedigen inge- de veldbezetting op linie- en individu- 3. Het team speelt fullpressing. De zakt op eigen helft eel niveau, zal men eerst een keuze spitsen (9, 11) zetten de centrale ver- 32

www.devoetbal trainer.nl

24-25-26-27_verdedigenbinnen1532.indd 24 23-07-14 12:00 www.devoetbaltrainer.nl

WK 2014

dedigers vast. De back 5 zet zijn ‘col- verdedigers (2, 3 ,4). Wel staan er één bal te hebben, mocht de tegenstander lega’ 2 vast, de back 7 geeft vol pressie of twee controlerende middenvelders zich toch onder de druk van 9, 11, 5, 7 op de back aan de bal (5). De laatste ‘kort’. Net voor de laatste linie van en 10 weten uit te voetballen. (Teke- linie bestaat uit slechts drie centrale drie, om voldoende spelers achter de ning 3)

1 1

3 4

3 4 9 11 6 2 10 5

2 9 6 11 5 7

8 8 10 8 6 5 10 10 8 6 11 7 9 7 9 11 4 3 2 7 4 3 2

1 1

2 3

Tekening 2. Lokpressing vanuit 1:5:3:2 in de teamfunctie Tekening 3. Full pressing vanuit 1:5:3:2 in de teamfunctie verdedigen door verdedigen; uitstappen op een opbouwende back de ‘wingers’ 5 en 7 (blauw) op de backs 2 en 5 (rood) 33

24 25 De Voetbaltrainer 203 2014

24-25-26-27_verdedigenbinnen1532.indd 25 23-07-14 12:00 www.devoetbaltrainer.nl

1:5:3:2 verdedigend

Tekening 4. 1 1 Tekening 5. De 1:4:4:2 in een wingers spelen (wijde) ruit vanuit de bui- 5 4 3 4 tenste midden- 11 9 2 5 2 5 velders, en de 6 6 centrale ver-

8 10 dedigers staan 7 8 plus één ten 10 7 10 8 opzichte van de twee 9 11 5 9 6 11 7 spitsen 4 2

4 5

Opties bij het verdedigen inzakt tussen de twee centralen, kan van het duo Wijnaldum/Sneijder. tegen 1:4:4:2 in een (wijde) (moet) een van deze middenvelders Deze dekte de passlijn naar Robben of ruit. (Tekening 4) doordekken op deze opbouwer (denk van Persie gedurende de gehele 120 Optie 1 (Tekening 5) aan Wijnaldum tegen Mascherano in minuten af. In dit voorbeeld Biglia (6) De centrale verdedigers spelen 3:2. Er Argentinië-Nederland, halve finale. versus Robben (11) en van Persie (9). is één speler over (in deze tekening (Tekening 6) Je kunt er in deze situ- (Tekening 7) Hierbij aangetekend, dat speler 3). In aanleg speelt hij op lijn, atie ook voor kiezen om een van deze de Argentijnen geen 1:5:3:2 speelden). maar in de praktijk geeft deze spe- twee middenvelders dicht op je eigen ler uiteraard half rugdekking aan de defensie te zetten zonder man. Deze Optie 2 (Tekening 8) balkant. De controlerende midden- kan in de passlijn lopen, als bijvoor- Full pressing vanuit lokpressing velder 6 speelt vanuit de aanvallende beeld de tegenstander een aanvaller Centraal achterin staat het 1:1. De middenvelder van de aanvallende heeft van wie je koste wat kost wilt derde centrale verdediger (3) dekt ploeg (10). De backs (5, 7) laten de dat deze niet aan de bal komt. (Voor- door op de aanvallende middenvelder buitenste middenvelders (7, 8) ‘tegen beeld: In diezelfde halve finale had van de aanvallende ploeg (10). In de zich aanlopen’ en spelen vanuit hun Argentinië drie middenvelders onder zone ervoor staat het 5:3 (de wingers eigen zone als back. In de as heeft het Messi spelen, die zelf meestal bij Ni- 5 en 7 alsmede de middenvelders 6, team één middenvelder over (8 en gel de Jong uitkwam. Dit waren Biglia, 8 en 10 versus de middenvelders 6, 7 10 versus 6). Als deze controlerende Mascherano en Perez. De Argentijnen en 8). Omdat de spitsen 9 en 11 ‘kort’ middenvelder (6) in de opbouw diep hadden één speler over ten opzichte staan op de centrale verdedigers van

Tekening 6. 1 Tekening 7. Wijnaldum (20) De midden- dekt door op velder die 15 2 5 Demichelis 14 Mascherano 2 Garay 16 Mascherano 9 v Persie Argentinië 9 11 (14) 6 Biglia 20 Wijnaldum 11 Robben 4 overheeft, in

10 Sneijder 6 14 dit geval 8 Perez 10 20 8 Biglia (6), 5 Blind 15 Kuyt 22 15 loopt in de 10 passlijn 5 6 9 tussen 4 2 3 de man met de bal (Blind) en Robben/ 1 Van Persie 6 7 34

www.devoetbal trainer.nl

24-25-26-27_verdedigenbinnen1532.indd 26 23-07-14 12:00 www.devoetbaltrainer.nl

WK 2014

Tekening 8. 1 1 De opbouw is ‘gelokt’ naar 5 Tekening 9. 3 4 2 3 4 (rood). Back/win- Binnen de gear- 11 9 9 11 6 ger 7 geeft druk 2 ceerde ruimte 5 7 5 op de 10 6 10 speelt het duel 5 7 man met 7 zich tussen de 7 8 de bal 8 backs af, die 6 10 8 8 6 als individu 5 met hun 10 3 9 11 directe 9 11 4 3 2 tegen- 4 2 stander de gehele 1 1 vleugel 8 9 bestrijken

de opbouwende ploeg, zal deze via 2 (binnen het gearceerde vlak van teke- drie centrale verdedigers, ontstaat de of 5 gaan opbouwen (in deze tekening ning 9). situatie dat de meest rechter centrale via 5). De 7 van de verdedigende ploeg verdediger iets van ‘bijna’ rechtsach- kan full pressing geven op de man Verdedigen tegen 1:4:3:3 ter komt te spelen (in dit voorbeeld met de bal (in dit voorbeeld 7). Aan de (Tekening 10) 3). Centraal blijft het dan plus één, en niet-balkant moeten dan de 5 en de 8 In principe vraagt het verdedigen te- de linker winger/back speelt als de goed knijpen en hulp bieden. gen 1:4:3:3 tactisch en in de commu- bal op rechts is ‘gewoon’ linksachter. nicatie het meeste van de spelers. (Dit Verplaatst het spel zich naar de linker- Verdedigen tegen 1:5:3:2 terwijl verdedigen tegen dit systeem helft van het veld, geredeneerd vanuit (Tekening 9) met vier verdedigers juist tactisch het de verdedigende ploeg, draait de taak- De uitvoering is uiteraard vers 2, maar gemakkelijkste is). Opererend vanuit verdeling gespiegeld; 5 dekt door naar tactisch en qua veldbezetting is de de eigen zone staat het achterin 5 te- voren of valt de man met de bal aan, botsing tussen deze gelijke systemen gen 3; 2, 3, 4, 5, 7 (5) tegen 7, 9, 11 (3). 4 wordt linksachter, 2 en 3 vormen het simpelst. Beide teams hebben Steeds zal de winger aan de balkant het centrum en staan plus één tegen centraal achterin één man over. Op (in dit geval 7) moeten doordekken de spits, en 7 zakt in op lijn en speelt het middenveld is het 3:3. Het ge- naar het middenveld of naar een vleu- in de rechtsbackzone. Deze algemene vecht vindt echt plaats op de vleugels gelverdediger. Als er dan gekanteld en uitgangspunten staan nog eens vanuit tussen de geknepen wordt naar een concrete praktijksituatie in teke- wingers de balkant door de ning 11.

Tekening 10. Tekening 11.

De laatste 3 4 De praktijk linie van 11 9 van de linie 2 6 vijf schuift van vijf die 10 op naar de 8 één positie 5 balkant. De 8 opschuift buitenste 10 7 15 Kuyt naar de bal- verdediger 6 kant, uit de (7) dekt wedstrijd

7 9 2 11 door op de 5 4 3 Brazilië - man met Nederland 5 Blind 4 Indi 2 Vlaar 3 de Vrij de bal, 3 wordt de verdedi- 10 ger in de rechterzone. Centraal staat het 2:1 met 2 en 4, en 5 wordt 11 positioneel een ‘gewone’ linksback 35

26 27 De Voetbaltrainer 203 2014

24-25-26-27_verdedigenbinnen1532.indd 27 23-07-14 12:00 www.devoetbaltrainer.nl

SPELEN TEGEN 1:5:3:2 Tekst: Ruud Doevendans

Tegenstanders Oranje kozen verschillende oplossingen Wat te doen tegen 1:5:3:2?

Nooit eerder werd er zoveel gediscussieerd over ‘het systeem van Oranje’. Niet alleen was er de vraag of Nederland über- haupt met vijf verdedigers moest spelen, lange tijd was er ook onduidelijkheid hoe we de speelwijze nu moesten noemen. Ook de tegenstanders van het Nederlands elftal werden met een vraagstuk geconfronteerd: hoe bespeel je deze ploeg? Zij kozen diverse oplossingen, met name in het druk zetten. De Voetbaltrainer zet ze op een rij.

“Welnee”, zei bondscoach Louis van opbouwend onder de druk van de te- ervoor spits Diego Costa door te stu- Gaal desgevraagd tijdens het trai- genstanders uit te spelen en tot kan- ren op Ron Vlaar. David Silva (rechts) ningskamp in Hoenderloo, “we spelen sen te komen. en Andres Iniesta (links) namen tus- helemaal niet met vijf verdedigers. In dit artikel zetten we de speelwijze senposities in. Zakten de Nederlandse We spelen met drie verdedigers. En van de zeven Nederlandse tegenstan- backs in, pakten zij die op. Speelden met vier middenvelders.” Het was ders op een rij, op momenten dat de backs hoger, werden die opgevan- zonder meer een ruime uitleg van Nederland probeerde op te bouwen. gen door de Spaanse vleugelverdedi- wat in de volksmond desondanks Dit doen we in de wetenschap dat sys- gers. In dat laatste geval konden Silva 1:5:3:2 zou gaan heten. Hoe dan ook, temen en formaties zich tegenwoordig en Iniesta doordekken op respectieve- de tegenstanders van het Nederlands lang niet altijd meer strikt laten om- lijk Martins Indi en De Vrij. elftal zagen zich voor een vraagstuk schrijven. Spelers bewegen met de bal In de achterhoede kregen Pique en gesteld: hoe bespelen we deze ploeg mee en houden onderlinge afstanden Ramos ondersteuning van de backs die teruggrijpt op een speelwijze die in tact waardoor op het oog soms ook bij hun duels met Van Persie en Rob- voor het laatst succesvol door Brazilië een andere formatie ontstaat. We ben. Wij weten inmiddels dat dit de op het WK 2002 werd toegepast maar denken in dit artikel de veldbezetting Spaanse verdedigers niet al te best daarna aan populariteit verloor. Dat en intenties van de tegenstanders zo afging. Bovendien hadden zij grote werd een hele puzzel, waarna zij er goed mogelijk weer te geven. moeite met diepgaande middenvel- veelal toch in slaagden voor Neder- ders. De kans van Wesley Sneijder, al land de opbouw extreem moeilijk Spanje – Nederland na enkele minuten in de wedstrijd, te maken. Want waar Oranje lange Voordat Nederland de Spaanse tegen- die wegliep uit de rug van de Spaanse tijd uiterst succesvol was in de om- stander wegcounterde, had het grote middenvelders en door het verde- schakeling naar aanvallen met snelle moeite met de druk die door de Span- digingscentrum sneed, staat daar tegenstoten, had het veel moeite om jaarden werd uitgevoerd. Spanje koos model voor. Dan konden de vleugel- 36

www.devoetbal trainer.nl

28-29-30-31_tegen1532.indd 28 24-07-14 16:00 www.devoetbaltrainer.nl

WK 2014

verdedigers ook lang niet altijd op tijd zijn om rugdekking te verlenen; een logisch gevolg van het feit dat zij regelmatig ook geacht werden Ne- derlandse vleugelverdedigers op te vangen.

Australië – Nederland De Australische aanvallers zetten nog eerder druk op de Nederlandse verdediging dan Spanje. Nederland had dan ook lange tijd veel moeite om ‘voetballend’ iets tot stand te brengen. Lackie en Oar, de vleugelaanvallers, schermden met een tussenpositie de passlijn naar de Nederlandse vleugelverdedigers Blind en Janmaat af. Opvallend was de rol van spits Tim Cahill. Niet alleen moest hij Ron Vlaar onder druk zetten, bovendien dekte

Spanje-Nederland Australië-Nederland 37

28 29 De Voetbaltrainer 203 2014

28-29-30-31_tegen1532.indd 29 24-07-14 16:00 www.devoetbaltrainer.nl

SPELEN TEGEN 1:5:3:2

hij door wanneer doelman Cillessen Met deze speelwijze hield Chili, in De verandering die Nederland door- werd aangespeeld. Dat leverde voor tegenstelling tot Spanje en Australië, voerde (1:5:3:2 werd 1:4:3:3) beant- Nederland regelmatig balverlies op, een man over in de verdediging. De woordden de Mexicanen met een omdat Cillessen niet de tijd kreeg om vleugelbacks konden zich daardoor 1:4:3:3 waarbij de flankaanvallers zo met overleg te openen en zijn lange primair richten op het opvangen van ver terugzakten, dat het gerust 1:4:5:1 trappen veelal bij een Australiër of Janmaat en Kuijt. Aan de zijkanten genoemd mocht worden. Er was buiten de lijnen zag landen. lag voor Nederland dan ook relatief erg weinig druk op Kuijt (rechts) en Ook Australië vertrouwde op zijn vleu- weinig ruimte, al slaagde Janmaat er Martins Indi (links) die de bal vaak bij gelverdedigers om erop toe te zien dat wel in met een welgemikte voorzet de de creatieve spelers konden bezorgen. de centrumverdedigers niet 1-op-1 Chilenen in het hart te treffen (doel- zouden komen te staan met de twee Ne- punt Leroy Fer). Niet voor het eerst dit Nederland-Costa Rica derlandse aanvallers. Ook hier liep dat toernooi werden zij in het centrum Nederland-Costa Rica was de enige enkele malen verkeerd, met het eerste met een kopbal verslagen. wedstrijd waarin Nederland met drie doelpunt als meest sprekende voorbeeld: aanvallers begon. De ploeg startte in linksback Davidson kneep te langzaam Nederland-Mexico een 1:5:2:3 formatie, met als bijzon- en kon niet meer de man-extra zijn. Zoals Louis van Gaal al had aangekon- derheid dat het middenveld bestond Elders in deze editie van De Voetbal- digd, leek het spel van Mexico sterk op uit twee vooral aanvallend denkende trainer gaat Han Berger, Technisch dat van Chili. Ook Mexico probeerde spelers, Wijnaldum en Sneijder. Louis Directeur van de Australische voet- met twee aanvallers druk te houden van Gaal ruilde dus een controleur balbond, verder in op de speelwijze op de drie Nederlandse centrumver- (De Jong) in voor een aanvaller. Een van Australië in de wedstrijd tegen dedigers. Wel leek het erop alsof de kwestie van het inschatten van de Nederland. Mexicanen van tijd tot tijd een mid- kwaliteiten van beide teams; Van Gaal denvelder doorschoven als de situatie vond blijkbaar dat dit kon. En niet ten Nederland-Chili dit mogelijk maakte. In die gevallen onrechte, zo zou blijken. Costa Rica Chili koos ervoor om de drie Neder- kneep een vleugelverdediger van Mexi- kreeg pas in de 117de minuut zijn eer- landse centrumverdedigers niet met co sterker naar binnen om de balans ste kans. Nederland had, afgemeten drie, maar met twee man onder druk op het middenveld te herstellen. De aan het aantal kansen, de wedstrijd te zetten. Zij moesten een moeilijke Nederlandse vleugelverdediger aan die toen al lang op zak moeten hebben. pass naar een vleugelverdediger of zijde werd dan vrijgelaten, maar deze De Costaricanen op hun beurt zetten naar het overbevolkte middenveld was door de druk in het centrum vrij- er een 1:4:3:3 tegenover en namen afdwingen. wel onbereikbaar geworden. daarbij voor lief dat spits Ruiz met drie

Nederland-Chili Nederland-Mexico 38

www.devoetbal trainer.nl

28-29-30-31_tegen1532.indd 30 24-07-14 16:00 www.devoetbaltrainer.nl

WK 2014

derlandse vleugelverdedigers. Op De Vrij en Martins Indi (tweede helft Blind) werd nauwelijks druk gezet. Gebeurde dat wél, dekte een Argentijnse back door op de Ne- derlandse vleugelverdediger. Al met al was er voor Nederland geen doorkomen aan. En vooral niet voor Arjen Robben. Daarom was het Argentinië in eerste instantie te doen. Zoals het Nederland erom ging vooral Lio- nel Messi aan banden te leggen.

Brazilië-Nederland Brazilië had iets goed te maken ten opzichte van zijn fans en probeerde door de drie Nederlandse centrumverdedigers onder druk te zetten snel balbezit af te dwingen. Daardoor kwamen ook de Braziliaan- se verdedigers vaak 1-tegen-1 te staan. De diepstaande backs konden niet de rugdekking verzorgen die nodig was. Het gevolg Nederland-Costa Rica ervan werd al na drie minuten zichtbaar. Thiago Silva liet Van Persie van zich weg- draaien en kon daarna de loopactie van verdedigers geconfronteerd werd wan- Nederland-Argentinië Robben niet meer volgen: overtreding, neer Nederland ging opbouwen. Op het Van alle tegenstanders was Argentinië strafschop en doelpunt Nederland. Nog middenveld hield Costa Rica een speler waarschijnlijk het meest verdedigend pijnlijker was waarschijnlijk het ageren over. Deze zakte soms tussen de ver- ingesteld. Zij hadden duidelijk geleerd van David Luiz. De grote centrale verdedi- dedigers in, en hielp in andere gevallen van de fouten die Spanje, Australië en ger verloor het luchtduel van Robben en om de ruimte op het middenveld klein Chili hadden gemaakt en zorgden er liet de snelle aanvaller daarna zonder hem te houden en druk te zetten. primair voor dat Nederland geen enke- iets in de weg te leggen, weglopen waar- le kans kreeg door Thiago Silva ook overlopen werd. om eventuele ruimte achter de Argentijn- se verdediging te gebruiken. Die ruimte was er niet. De veldbezetting was een moeilijk te de- finiëren mix tussen 1:4:4:2 en 1:4:5:1. De voorste Argentijn zette slechts lichte druk op Ron Vlaar. De vleugelaanvallers be- kommerden zich in eerste instantie Nederland-Argentinië Brazilië-Nederland om de Ne- 39

30 31 De Voetbaltrainer 203 2014

28-29-30-31_tegen1532.indd 31 24-07-14 16:00 68-73_Opbouwen_68-73 08-11-12 09:56 Pagina 68

www.devoetbaltrainer.nl

TACTIEK Tekst: Theo Ducaneaux

Opbouwen tegen 1:4:4:2

In veel voetbalwedstrijden in Nederland zien we de formatie 1:4:3:3 tegenover dezelfde formatie 1:4:3:3 spelen. Maar hoe bouw je als team nu op tegen een ploeg die 1:4:4:2 speelt?

In Nederland groeien we op met het de tegenstander te frustreren. Hetzij (tekening 3). De opbouw wordt dan 1:4:3:3 systeem. Zeker in de eerste ja- om het spelen van de lange bal vanuit dus complexer. Voordat men het op- ren waarin 11:11 gespeeld wordt, de de keeper af te dwingen (tekening 2), bouwen tegen andere formaties dan D-jeugd en C-jeugd, wordt dit ‘Neder- hetzij om de opbouw naar een back te 1:4:3:3 kan trainen is het verstandig landse’ systeem gezien als de meest manipuleren en zo middels kantelen om te beginnen met deze herkenbare logische veldbezetting: overal drie- en knijpen balverlies af te dwingen speelstijl bij ‘de tegenpartij’. hoekjes in balbezit, alle posities bezet, relatief weinig te belopen operatione- De backs (2,5) lo‐ le ruimtes en dientengevolge weinig 1 pen op. Zij trek‐ complexe keuzes. Dit impliceert te- ken de vleugel‐ vens dat er in de opbouw (teamfunc- spitsen (7,11) tie aanvallen) altijd vier (of vijf met de 3 4 mee. De keeper keeper meegerekend) tegen drie ge- 2 (1) en centrum‐ 9 5 speeld wordt. De backs lopen op en 11 verdedigers (3,4) 7 trekken de vleugelspitsen van de ver- spelen 3:1 ten op‐ dedigende ploeg mee. De keeper en 8 zichte van de 6 10 centrale verdedigers vormen een wij- spits (9). De op‐ de driehoek en de centrumspits van 7 8 10 11 bouw is relatief de tegenpartij staat in een relatief 2 gemakkelijk. 5 6 grote ruimte 1:3 (tekening 1). De opbouw verloopt relatief gemakkelijk. Wat verder in het opleidingstraject 9 wordt het herkenbare en veilige 1:4:3:3 regelmatig ingeruild voor 4 3 1:4:4:2 of een variant hierop. Soms is er bij zo’n ploeg wel sprake van 1 1:4:3:3 in de teamfunctie aanvallen, 1 maar wordt er in de teamfunctie verdedigen voor een afwijkende veldbezetting gekozen om de opbouw van 40 www.devoetbaltrainer.nl 68-73_Opbouwen_68-73 08-11-12 09:56 Pagina 69

www.devoetbaltrainer.nl

De basis maar met name in trainingsvormen) relatief grote ruimtes zijn hiervoor De basis van alles is het in overtal le- moeten worden besteed aan het raadzaam. ren opbouwen van achteruit (5:3). Om vanuit de klassieke veldbezetting bij te kunnen opbouwen tegen van de tegenstander (drie spitsen) leren 1:4:3:3 afwijkende vormen, zal eerst opbouwen van achteruit. de nodige tijd (zowel in wedstrijden, Gereduceerde spelersaantallen en 1

De verdedigende 1 ploeg zet druk waardoor de 3 4 keeper van de 9 5 2 3 5 opbouwende 2 ploeg de lange 6 9 7 11 7 bal moet spelen. 11 10 4 8 11 10 8 6 6 7 8 5 8 10 6 11 9 2 7 4 2 5 3

10 9 1 4 3 3

2 De opbouw wordt naar een back gedwongen (2). Vanuit 11 van de verdedigende ploeg wordt aan de balkant druk gegeven en als team gekanteld en geknepen. 41 68 69 De Voetbaltrainer 190 2012 68-73_Opbouwen_68-73 08-11-12 09:56 Pagina 70

www.devoetbaltrainer.nl

TACTIEK

4 3 1 9 2 10 5 2 3 4 5 11 7 9 11 7 6 8

8 6 7 7 11 11 10 5 5 2 9 2 9

4 3 4 3

1 1 4 5

Steeds opbouwen vanuit 1 in een 5:3 situatie. Eventueel kan Opbouwen tegen 1:4:3:3 in een 11:11‐vorm op een heel veld. er bij beide teams een middenvelder gezet worden, die ‘vak‐ Steeds starten vanuit de keeper van de aanvallende ploeg. overschrijdend’ speelt.

Trainingsvorm 1, tekening 4 verplicht voor een back. Daarna vrij • Backs: Er wordt gespeeld op tweederde veld. spel in de opbouw. - ‘Oplopen, ruimte maken en uitzak- De middenlijn vormt tevens de 4) De eerste bal vanuit de keeper is ken.’ scheidslijn tussen het verdedigende verplicht voor een centrumverdedi- - ‘Spelen met je directe tegenstander. vak en het aanvalsvak. De te coachen ger. Daarna vrij spel in de opbouw. Aanspeelbaar zijn, eerste aanname ploeg speelt in de opbouw 5:3. Dit zijn 5) Je zet er als coach een middenvel- op het verste (buitenste) been.’ de keeper en de nummers 2,3,4,5. De der (6) bij in de opbouw van de te - ‘Knijpen naar het centrum als de verdedigende ploeg speelt in dit vak coachen ploeg die tevens mag bij- opbouw aan de andere kant plaats- met drie spitsen (7,9,11). In het aansluiten bij de spitsen in het aan- vindt.’ vallende vak staan de drie spitsen valsvak. • Centrale duo: (7,9,11) van de te coachen ploeg tegen 6) Je zet er naast deze nummer 6 een - ‘Uitzakken snijpunt strafschopge- vier verdedigers en een keeper middenvelder (10) bij van de verde- bied, open aanbieden.’ (1,2,3,4,5). Door telkens te starten bij digende ploeg die ook in beide vak- - ‘Aanspeelbaar willen zijn. Loopt de de keeper van de opbouwende ploeg ken mag opereren. opbouw via een back, kijken of het wordt een partijspel gespeeld. aanbieden vóór de defensie mogelijk Als coach kun je met de spelregels De tactische coachmomenten voor de is; inschuiven naar het middenveld.’ ‘spelen’ om de opbouw te beïnvloe- opbouwende ploeg zijn: den. • Keeper: Trainingsvorm 2, tekening 5 1) De bal moet x keer rondgespeeld - ‘Vanuit de inspeelpass meebewegen Opbouwen in 5:3 in de complexe worden voordat een aanvaller in aan de balkant, altijd de pass terug 11:11 wedstrijdsituatie (beide teams het andere vak wordt ingespeeld. mogelijk maken. Het liefst naast 1:4:3:3). Vrije partij, met als restrictie 2) Zodra zich de mogelijkheid voor het doel. Bewegen op de voorvoe- dat de verdedigende ploeg géén druk een inspeelpass aandient, dit direct ten, voorbereid zijn op het spelen zet op de opbouwers. Spel start steeds benutten. Diep gaat voor breed. van de lange bal en op een pass bij de keeper van de te coachen ploeg. 3) De eerste bal vanuit de keeper is terug op het verkeerde been.’ De tactische coachmomenten voor de 42 www.devoetbaltrainer.nl 68-73_Opbouwen_68-73 08-11-12 09:56 Pagina 71

www.devoetbaltrainer.nl

opbouwende verdedigers blijven ge- (eigen) vleugelspitsen, van rand aard hetzelfde; de vaak ‘gewenste’ op- lijk aan trainingsvorm 1. Om het (op- strafschopgebied tot rand straf- bouwers 3 en 4 staan vast, en er moet bouw)spel enigszins vloeiend te laten schopgebied. iets anders verzonnen worden om het verlopen, krijgen de middenvelders spelen van de lange bal mogelijk te en aanvallers van de te coachen ploeg Opbouwen tegen 1:4:4:2 maken. Binnen dit gegeven onder- wat algemene looplijnen mee: We maken op voorhand onderscheid scheiden we ‘full pressie’ van de • Middenvelders 6 en 8: naar de bal tussen teams die daadwerkelijk verdedigende ploeg (zie tekening 2 op toe bewegen, en uit de passlijn blij- 1:4:4:2 spelen (dus ook in de team- pagina 19), waarbij alles wordt vastge- ven. functie aanvallen die veldbezetting en zet en het verdedigende team • Middenvelder 10: van de bal af be- speelwijze hanteren), en ploegen die achterin 1:1 komt te staan enerzijds wegen, mogelijk diepte pakken. (alleen) in de teamfunctie verdedigen en de teamtactische keuze van het • Vleugelspitsen 7 en 11: breed hou- met twee centrale voorwaartsen het verdedigende team om de opbouw den, open staan, minder diep dan 9. centrum van de opbouwende ploeg naar de zijkant te dwingen ander- • Spits 9: breedtelijn lopen achter de vastzetten. In de praktijk is het uiter- zijds.

Opbouwen tegen een team dat full pressie speelt

Wellicht moet de term ‘opbouwen’ in- per van de tegenpartij simpelweg de ‘uitbollen’ naar achteren en zich op- geruild worden voor ‘aanvallen’. Het beste oplossing is (tekening 6). In de stellen voor de lange bal. In het ama- kan immers heel goed dat de keeper top van het mondiale voetbal zie je teurvoetbal, maar zeker ook in de top de lange bal móet spelen of dat de dit sporadisch. Op het moment dat de van het jeugdvoetbal zie je niet zel- verdedigende ploeg met zoveel ruimte keeper aanstalten maakt voor de landen dat zo’n lange trap naar voren, in de rug 1:1 verdedigt dat de lange ge bal, zie je de (in zone op lijn) ver- die achter de laatste linie van het ver- bal tussen de verdediging en de kee- dedigende ploeg met de laatste linie dedigende team belandt, leidt tot een

3 2 5 11 3 4 5 9 2 11 7 7 9 4 10 10 6 8

6 8 8 6 7 10 8 6 9 5 2 7 11 3 4 9 10 5 2 4 3

1 1 6 7

Het verdedigende team staat 1:1 met veel ruimte achter de laatste li‐ Vanuit de lange bal van de keeper knijpen de backs (2,5), bolt het nie. De keeper van de aanvallende ploeg kiest voor de lange bal ach‐ centrale duo uit naar achteren (3,4), zijn 6 en 8 ‘onder’ het duel voor ter de laatste linie. de tweede bal, zijn 10 en 9 in het duel en snijden 7 en 11 achterlangs. 43 70 71 De Voetbaltrainer 190 2012 68-73_Opbouwen_68-73 08-11-12 09:56 Pagina 72

www.devoetbaltrainer.nl

TACTIEK

kans of een treffer. In deze situatie, als de keeper al dan niet gedwongen kiest voor de lange bal, is het ook aan 1 te raden als team iets af te spreken voor het veroveren van de tweede bal, zeker wanneer de lange trap van de 2 3 5 keeper mocht leiden tot een kopduel 4 Pedro (tekening 7). 6 • Backs (2,5): Alves Iniesta - ‘Voorwaardelijk denken, rekenen op Villa 11 het verliezen van het (kop)duel van Messi de eigen ploeg. Dit betekent van 8 beide kanten naar binnen knijpen, 7 en - ondanks het mogelijke balbezit - de ruimtes in eerste instantie klein maken, en de lijn naar de ei- Abidal Xavi gen goal afschermen.’ Busquets 9 • Centrumverdedigers (3,4): 10 - ‘Eerst oplopen/aansluiten, voor het Pique duel weer uitbollen naar achteren, Valdes Puyol om een eventuele lange bal te on- 8 derscheppen.’ • Middenvelders 6 en 8: - ‘Aansluiten en alert zijn voor de bal die uit het (kop)duel valt. Vanuit de- FC Barcelona voetbalde zich vorig seizoen onder full‐pressie uit. ze tweede bal gaan voetballen; proberen het positiespel op gang te • Middenvelder 10: kopduel van de spits aanwezig zijn.’ brengen.’ - ‘Kopduel aangaan, of rondom het • Spits 9: - ‘Kopduel aangaan, of rondom het kopduel van de 10 aanwezig zijn.’ • Buitenspelers (7,11): - ‘ Van buiten naar binnen snijden, achter de spits langs.’

Voor een team waarbij het positiespel erg goed is, is het mogelijk om bij full pressie van de tegenstander, toch vanuit de keeper op te bouwen. Es- sentieel hierbij is de inbreng van een of twee middenvelder(s); balvast, en in staat om onder weerstand open te draaien. Een middenvelder komt (explosief) in de bal, een middenvelder bolt uit naar een backpositie, de back (bij voorkeur degene aan de balkant) loopt extreem ver op, en de derde middenvelder, alsmede de centrumspits probeert tussen de linies te spelen (tekening 8). Bijvoorbeeld, in de Champions League-finale van afgelopen jaar kon Manchester United zo’n vijftien minuten op basis van full pressie Barcelona verrassen, maar uiteindelijk viel het niet meer te belo- FC Utrecht speelt vaak met twee spitsen. pen, met het bekende resultaat. Foto: Pro Shots. Shots. Pro Foto: 44

www.devoetbaltrainer.nl 68-73_Opbouwen_68-73 08-11-12 09:56 Pagina 73

www.devoetbaltrainer.nl

Opbouwen tegen een team (1:4:4:2) dat de opbouw naar een back dwingt

Dit komt heel vaak voor in het moder- ploeg ‘gewoon’ naar de as knijpt) een ne voetbal. De eerste bal is voor een optie. Dan wordt het positiespel op de (bewust vrijgelaten) vleugelverdediger andere vleugel hervat. en daarna wordt er druk op deze speler gezet (tekening 3 op pagina 69). Trainingsvorm 3, tekening 10 1 Wat nu? Er wordt gespeeld op tweederde veld. 2 3 4 Om tot een aanvaardbaar positiespel De middenlijn is tevens afbakenlijn 11 te komen, moeten de ruimtes nog gro- voor het verdedigende vak en het aan- 9 7 ter gemaakt worden; met name het valsvak. De te coachen ploeg speelt in uitbollen naar achteren door de cen- het verdedigende vak 4(5):2. De andere 7 11 trumverdediger; nagenoeg in één ploeg zet met de twee aanvallers beide rechte lijn met de back in balbezit en centrale verdedigers (3,4) vast, waar- ‘wijder’ dan het traditionele puntje door de eerste bal in de opbouw voor 10 9 strafschopgebied. Hij creëert hiermee 2 of 5 zal zijn. In het aanvalsvak van 5 2 verschillende opties. De bal kan er de te coachen ploeg is het 5:3 voor de 4 3 worden uitgehaald via nummers 3 of verdedigers. Vanuit de eerste bal mo-

1, of het positiespel krijgt via 4, 6, of 8 gen de twee middenvelders (7,11) van 1 een vervolg. (tekening 9) Lukt dit niet, de niet te coachen ploeg vanuit het 10 dan is de vallende bal door nummer 2 verdedigende vak, over de middenlijn achter de linies op de breedtelijn lo- druk gaan geven op de man met de pende 9, of de lange bal diagonaal op bal. Eenmaal in het andere vak mag de diepgaande 10 een optie. Indien dit men niet meer terug in het verdedi- De te coachen ploeg bouwt op in 4(5):2. De nummers 7 en niet te veel risico met zich meebrengt, gende vak. Iedere aanval begint bij de 11 van de verdedigende ploeg mogen uitstappen uit hun is zelfs de wisselpass op 5 (als de keeper van de te coachen ploeg. vak en druk geven op de opbouwende back met bal. Ze rechterspits 7 van de verdedigende mogen echter niet terug naar het verdedigende vak.

5 tips om op te bouwen tegen 1:4:4:2 1 • Leer spelers eerst op te bouwen tegen een ploeg die 3 4 verdedigt in 1:4:3:3. Hanteer daarbij de algemeen aan- 5 2 9 vaarde principes, hoe het achterste vier- of vijftal dient 10 7 11 8 vrij te lopen.

6 6 • Ga daarna aan de slag om het positiespel van achteruit op gang te brengen tegen teams met een afwijkende 8 veldbezetting zoals 1:4:4:2. 7 2 • Positiespel graag, maar niet ten koste van alles (lees:

9 geen tegentreffers).

10 • In situaties waarbij het verdedigende team afwijkt van 5 4 1:4:3:3 zal bij het inslijpen van het positiespel van de 3 opbouwende ploeg tenminste één, maar liever twee middenvelders moeten worden meegenomen in de 9 1 teamtactische afspraken over opbouwen. • Maak afspraken over het positie kiezen vanuit de lange bal van de eigen keeper. Het winnen van de tweede bal Door het ver uitbollen van nummer 3 (bijna loodrecht onder de en van daaruit het positiespel op gang brengen, is ook balbezittende nummer 2), creëert hij een passmogelijkheid terug balbezit. naar zichzelf én naar de keeper én ‐ door middel van ruimte in de as ‐ voor de schuine pass op 6, 8 of 4. 45

72 73 De Voetbaltrainer 190 2012 40-43_taktiek en training:40-43 10-12-10 12:13 Pagina 40

www.devoetbaltrainer.nl

Tekst/ Theo Ducaneaux Taken in de teamfunctie aanva

Het systeem 1:4:4:2 in een ruit kan bij de tegenpartij voor grote problemen zorgen in de teamfunctie verdedigen. Om succesvol te zijn moet het aanvallende team ook aan de

3 4 2 11 5 nodige voorwaarden voldoen. De Voetbaltrainer zet in dit 9 6 10 artikel de individuele, linie- en teamtaken op een rijtje. 7 8 8 7

10 6

Kiezen 9 11 5 2 Het is lastig verdedigen tegen dit sys- (zie tekening 2). Hiermee is de veldbe- 4 3 teem (1:4:4:2 met een ruit) voor een zetting beter, maar feit is wel dat het ploeg die zelf 1:4:3:3 speelt. Meerdere team nogal wat concessies doet aan 1 factoren spelen daarbij een rol. Wan- zijn eigenlijke, oorspronkelijke veld- 3 neer de verdedigende ploeg vasthoudt bezetting. aan een zoneverdediging op lijn, ko- Beide teams hebben hun backs men de centrale verdedigers 1:1 te vrij, staan verder 1:1, maar de staan. De vleugelbacks zijn relatief veldbezetting is intact (1:4:4:2). De ver ‘door’ op de buitenste middenvel- opbouwende speler (2) heeft ech-

ders, en de controlerende middenvel- 3 4 ter weinig opties. der heeft zelf ook een tegenstander in 9 11 2 5 de vorm van de ‘tien’ van de tegen- 6 8 8 10 7 partij. Er is eigenlijk sprake van een

overtalsituatie met twee middenvel- 10 6 ders (8, 10) ten opzichte van één con- 7 11 3 9 2 5 trolerende middenvelder (6) van het 4 5 2 9 11 team dat in een ruit speelt (zie teke- 4 3 ning 1). Vermoedelijk zal de verdedi- 6 10 7 1 8 7 8

2 6 10

11 Linker middenvelder (8) speelt in- 5 9 2 4 3 3 4 gezakt, om in het verdedigende 2 9 11 6 5 blok ‘plus 1’ te staan. 1 10 8 7 4 10 8 6 Beide teams in 1:4:4:2 Met een knijpende back wordt er Organisatorisch/verdedigend is dit 7 11 centraal achterin 3:2 gespeeld. 9 makkelijker. Bij beide teams zijn de 5 2 4 3 (vier) middenvelders verantwoordelijk voor een middenvelder in de eigen diger is, maar opbouwend aanvallend 1 zone. Achterin kunnen de centrale is de uitvoering des te complexer. De 1 verdedigers 1:1 spelen, met maximale opbouw zal vermoedelijk bij één van steun (kantelen, knijpen, rugdekking) beide backs beginnen, die vanuit de De verdedigende ploeg (1:4:3:3) van beide backs, die immers geen di- eerste bal direct voor een creatief pro- wordt in de teamfunctie verdedi- recte tegenstander hebben (zie teke- bleem gesteld wordt. Terug naar een gen in een onlogische veldbezet- ning 3). Eventueel kan er nog voor ge- centrale verdediger is lastig, de mid- ting gedwongen. kozen worden om een back in de dek- denvelders worden kort gezet en er is king te zetten en aldus 3:2 centraal geen operationele ruimte in de hoek gende ploeg ervoor kiezen om één achterin te spelen (zie tekening 4). voor een lopende spits, als de tegen- van die twee spelers wat dichter op Gesteld kan worden dat de verdedi- partij een back in zijn eigen zone laat de eigen verdediging te laten spelen gende organisatie weliswaar eenvou- spelen (zie tekening 3). 46 www.devoetbaltrainer.nl 40-43_taktiek en training:40-43 10-12-10 12:13 Pagina 41

www.devoetbaltrainer.nl TA C T I E K E N T R A I N I N G anvallen bij 1:4:4:2 in een ruit

Taken in balbezit bij 1:4:4:2 in een ruit

via de back (2) verloopt, kan 7 twee dingen doen. Op de eerste plaats in de bal komen om ruimte te maken in de hoek. Maar als de linksachter van de tegenstander in de zone blijft, kan de ‘vallende’ bal achter 7 nooit gespeeld 2 3 4 worden. De verdedigende ploeg heeft 5 11 namelijk een middenvelder over om de dekking over te nemen. Daarom is 6 9 het beter om de loopactie schuin naar 10 binnen te maken. De 2 heeft dan meer 8 7 opties. Hij kan zelf verder indribbelen 8 10 en de wisselpass spelen op de in de 6 diagonaal lopende 11 of op de in de diepte lopende 10. Een andere keuze is 11 de korte pass op 6, 7, of 9. Voor de andere buitenste middenvelder 8 geldt 5 7 nog steeds dat hij controlerend moet 9 2 4 3 blijven denken.

De controleur 6: blijft in principe spelen in de driehoek met de centrale verde- 1 digers en is altijd gespitst op de restverdediging. Vraagt, als hij aanspeel- 6 baar is (open), in de bal. Kan desge- wenst wat kantelen naar de zijde waar de aanval loopt. Als 7 aanvalt, kan 6 samen met de knijpende 8 de Backs 2,5: oplopen, uitzakken. Back kant knijpt naar het midden om bij restverdediging-middenveld vormen. aan de balkant moet aanvallend blij- balverlies ondersteunend te zijn. In Is 8 de middenvelder die aanvallend ven meedoen, de back aan de andere principe is dit niet anders dan bij meedoet, dan doet 6 dit samen met de 1:4:3:3. knijpende 7.

Centrale verdedigers 3,4: idem. Uitzak- Aanvallende middenvelder 10: verschilt ken hoek strafschopgebied en een niet veel van de taak in een systeem driehoek vormen met de keeper. De met drie middenvelders en drie spit- intentie is om de eerste veldspeler in sen. Moet altijd van de bal af bewegen de opbouw te zijn. en positie kiezen op de plek die 9/11

3 4 achterlaat. 2 11 5 9 Buitenste middenvelders 8,7: uitgangs- 6 punt voor beiden is zo ‘wijd’ mogelijk Spitsen 9,11: gaan ‘spelen’ met de ver- 10 7 8 positie kiezen, met de zijlijn in de rug. dedigers. Staat het 2:2 in de zone, of 8 7 Aan de balkant: als bijvoorbeeld de 3:2? Beweeg gespiegeld. Zoekt de ene

10 6 rechter centrale verdediger opbouwt spits de looplijn naar links, dan kiest

9 11 kan 7 ‘open’ aan de zijlijn positie de ander voor rechts. Het liefst in de 5 2 4 3 blijven kiezen om de schuine pass 3 diagonaal. Dicht bij elkaar starten, en 7 mogelijk te maken. De collega aan (ver) uit elkaar lopen. Alternatief: één 1 de andere kant (8) speelt voorwaarde- van beiden pakt de looplijn aan de 5 lijk. Knijpt wat naar binnen en zoekt balkant en één van beiden beweegt in zeker geen diepte. Indien de opbouw de bal en 10 pakt diepte. Looplijnen binnen 1:4:4:2 in een ruit. 47 40 41 De Voetbaltrainer nr.174 2010 40-43_taktiek en training:40-43 10-12-10 12:13 Pagina 42

www.devoetbaltrainer.nl

1. Positiespel 4:4 met 2 neutrale spelers

Organisatie • ruimte ter grootte van het strafschopgebied • op de korte zijde 2 neutralen (bijvoorbeeld de keepers of centrale verdedigers) • in de ruimte twee ploegen van vier spelers

Inhoud • spelbedoeling: vrij positiespel, de neutralen op de kop 1x raken • na x keer balbezit een punt • alternatief: kleine goals op de lange zijde; na x-keer balbezit kan er gescoord worden op één van de kleine goals

Coaching • Veldbezetting - ‘Speel in een ruit.’

2. Partijspel 4:4+4

Organisatie • veld 40 lang, 25 meter breed • twee grote doelen • vier kaatsers naast de doelen • drie ploegen in verschillende kleu- ren, waarvan 1 ploeg als kaatser fungeert • regelmatig wisselen van kaatsende ploeg • teams in het veld zoveel mogelijk een ruit als uitgangspositie

Inhoud • vrije partij 4:4 met 4 kaatsers • scoren via de kaatser is dubbel, kaatsende ploeg ‘pakt 1 punt mee’ • drie rondes van 10 minuten (1 ronde kaatser) • aan het einde van de partij is één ploeg winnaar • keuze: mogen kaatsers alleen aanvallend of ook verdedigend worden gebruikt?

48 www.devoetbaltrainer.nl 40-43_taktiek en training:40-43 10-12-10 12:13 Pagina 43

www.devoetbaltrainer.nl TA C T I E K E N T R A I N I N G

3. Partijspel 1:4:3:1 tegen 1:2:4:2

- ‘Twee man kort (open) aanbieden Organisatie Coaching bij de man op de kop, twee man • partijspel op een doorgelijnd veld • Veldbezetting van de bal af bewegen. Van een • ruimte driekwart veld - ‘Buitenste middenvelder aan de ruit naar een vierkantje.’ • voldoende ballen bij de keeper van balkant open en breed staan.’ - ‘Aansluiten als de lange pass naar de te coachen ploeg (1:2:4:2); steeds - ‘Controlerende middenvelder ‘in’ de overkant wordt gespeeld.’ daar met de opbouw beginnen de bal bewegen.’ - ‘Buitenste middenvelder aan de • Communicatie Inhoud andere kant naar de as knijpen.’ - ‘Contact met elkaar, wisselende • vrije partij 1:4:3:1 tegen 1:2:4:2, - ‘Aanvallende middenvelder diepe spelers in de bal en van de bal af.’ waarbij de te coachen ploeg met loopactie.’ - ‘Veldbezetting corrigeren bij een een viermans middenveld speelt, - ‘Spitsen uit elkaar, diagonale nieuwe situatie ‘aan de over- in een ruit loopactie.’ kant’.’

• Techniek/tactiek - ‘Speel kort/kort/lang.’ - ‘Juiste balsnelheid bij korte pass, maak één keer raken mogelijk.’ - ‘Door de bal heentrappen, wreef aanspannen.’ (lange pass van de man op de kop)

9 11 10 Coaching • Veldbezetting 8 - ‘Ruit als uitgangspunt.’ 7 - ‘Indien de keeper opbouwt, dan 6 van een ruit naar een vierkant bewegen.’ - ‘Afwisselende mensen in de bal, van de bal af bewegen.’ 4 3 - ‘Minimaal 1 speler ‘blijven’ voor de restverdediging.’

• Communicatie - ‘Dwingend vragen in de bal.’ - ‘Blijven als de ander gaat.’ - ‘Dwingend vragen vanuit de kaats om uit de kaats te kunnen afronden.’ (= 2 punten)

• Techniek - ‘Concentratie bij de kaats, lichaam over de bal.’ - ‘Volle wreef uithalen, door de bal heentrappen.’

49 42 43 De Voetbaltrainer nr.174 2010 www.devoetbaltrainer.nl

Tactiek Tekst: Theo Ducaneaux

Tactiek en training Inspelen van de spits en bijsluiten

Wie FC Barcelona ziet voetballen, kan zich afvragen of een team nog wel een nummer 9 nodig heeft in de eindfase van een aanval. Diverse voorbeelden uit heden en verleden ge ven echter aan dat zo’n aanspeelpunt van grote waarde kan zijn. De Voetbaltrainer gaat na hoe een team het optimale rendement kan halen uit deze aanvalsvariant (teamfunctie aanvallen), en geeft handvatten hoe een team zich tegen deze speelwijze kan wapenen (teamfunctie verdedigen).

Aanvallen toepasbaar. Op de eerste plaats kan de den beide centrale verdedigers ‘hoog’ We gaan in dit artikel uit van een aan- opbouwer worden vastgezet, of kan de door de tegenpartij vastgezet, kan een vallende veldbezetting 1:4:3:3 met de passlijn worden dichtgelopen. Daar- back een redelijk alternatief zijn in de punt naar voren op het middenveld. naast kan het verdedigende centrum opbouw (tekening 3). De spelers rondom de centrale spits makkelijker anticiperen, door een cen- De looplijnen van de (drie) midden- (9) dienen voor wat betreft de veldbe- trumverdediger vóór de spits te zetten velders zijn zodanig, dat de controle- zetting de voorwaarden te scheppen en aldus de ‘vallende’ inspeelpass on- rende middenvelder (6) uit de passlijn om de doelstelling te halen. Deze mogelijk te maken (tekening 2). Zak- blijft, en dat er tenminste één mid- doelstelling behelst op hoofdlijnen ken de centrale verdedigers links en denvelder (8) onder de spits beweegt dat de centrale spits (met zijn rug rechts uit in de opbouw, en knijpt een voor de kaats. De derde (meest aan- naar het vijandelijke doel) kan wor- back – op lijn – en wordt aangespeeld, vallende middenvelder, 10) pakt diep- den aangespeeld en dat bewegende dan is het verdedigen van de inspeel- te met name om de verdediger die de mensen eronder komen voor de bal pass lastiger. Zeker als de balcirculatie lange pass verzorgt, meerdere opties die de nummer 9 aflegt (tekening 1). in de laatste linie hoog is, en ‘het mo- te geven (kort op 6, lang en vallend Een en ander begint bij de opbouw. ment’ van inspelen goed wordt uitge- op 9, cross en strak op 10). De tweede Het bereiken van de spits is het best speeld (tekening 3). Beter wachten dan man die (naast in dit voorbeeld 8) haalbaar vanuit een inspeelpass links te snel of onnauwkeurig (lees balver- onder de kaats van 9 beweegt is een of rechts van het midden. Een rechte lies) inspelen. De eerste voorwaarde buitenspeler. In dit voorbeeld nummer pass vanuit de laatste linie is minder ontstaat dus in de laatste linie. Wor- 7 (tekening 4). Het gaat om het her- 50

www.devoetbal trainer.nl

68-73_inspelenspits.indd 68 28-06-13 09:06 www.devoetbaltrainer.nl

3 4 2 5 9 11

7 8

9 10 5 2 4 3

In de opbouw wordt 5:2 gespeeld (nummers 1, 2, 3, 4, 5 versus 9 en 10). Middels hoge balcirculatie wordt het moment gekozen voor de inspeelpass op 9. In dit geval wordt deze verzorgd door linksachter nummer 5. Num

Foto: Pro Shots mers 7 en 8 zijn onder 9 voor de kaats.

1 1

3 3 4 2 5 2 5 9 9

4 11 11

6 6

1 2

De spits, nummer 9, is door centrale verdediger 4 ingespeeld Dezelfde uitgangspositie. Centrale verdediger nummer 4 middels een lange vallende bal. Middenvelder 6, alsmede zoekt contact met nummer 9. Opnieuw zijn 6 en 11 onder vleugelspits 11 zijn onder 9 bewogen, zodat 9 kan afleggen 9 bewogen, maar nu heeft nummer 4 van de verdedigende op een speler die met zijn gezicht naar het vijandelijke doel ploeg positie gekozen vóór nummer 9. De lange bal op 9 kan staat. niet gegeven worden. 51

68 69 De Voetbaltrainer 195 2013

68-73_inspelenspits.indd 69 28-06-13 09:06 www.devoetbaltrainer.nl

Tactiek

kennen van het moment, en dan (des- niveau als op teamniveau te worden de korte pass binnendoor op 6 of een noods met een boogje) bewegen naar gemaakt. We beginnen met de tacti- mogelijk inschuivende centrumver- binnen en aanbieden onder 9. Aldus sche opdrachten van de individuele dediger wordt verdedigd. Dit gebeurt ontstaat een veldbezetting (tekening speler(s). In de eerste plaats dient de derhalve aan de binnenkant. 5) die voorwaardenscheppend is voor opbouw zodanig gemanipuleerd te Tot slot, als het gaat om individuele het beoogde aanvalssjabloon. worden dat het lastig wordt om de tactische aandachtspunten: zet de vallende bal op nummer 9 te spelen. centrale spits vast, door een centrum- Verdedigen Voor het storen van de opbouw ge- verdediger vóór de spits en de man- Het in dit artikel verdedigende team bruiken we de drie voorhoedespelers dekker te plaatsen, om hem onbe- speelt ook 1:4:3:3 met de punt naar (7, 9, 11) en de aanvallende midden- reikbaar te maken. Denk aan het duo voren. Omdat we het nu hebben over velder (10), in verschillende combina- Alderweireld/Moisander versus Pellè de teamfunctie verdedigen, is de con- ties. We beginnen met datgene wat in de meest recente Ajax-Feyenoord trolerende middenvelder 6 gekoppeld momenteel in het topvoetbal vaak (tekening 7). Dit geeft dan het vol- aan de aanvallende middenvelder 10 wordt gebruikt: 9 en 10 geven (enige) gende totaalplaatje (tekening 8) voor van de ploeg in balbezit, en is ‘onze’ druk op de bal, en 11 en 7 zakken wat alle individuele spelers in relatie tot eigen nummer 10 naar rechts uitge- in. Dit gebeurt meestal om de opbouw de voorhoedespelers en aanvallende zakt en speelt vanuit de linkermid- naar een back te dwingen. Dit is nu middenvelders waar het storen begint. denvelder 8 van de aanvallende ploeg. hooguit een subdoel, primair staat het Een andere optie is om full pressie Indien je als coach of ploeg de con- dichtzetten van de pass lijn naar 9. te spelen. Dan hebben we het over clusie hebt getrokken dat je dit aan- Als vervolgens een vleugelverdediger tactische taken op teamniveau. Naast valswapen wilt bestrijden, kun je dat wordt aangespeeld (tekening 6) moet 9 en 10 geven 7 en 11 druk op hun middels diverse aanpassingen doen er druk gegeven worden door 7 en 11 directe tegenstander waardoor er in (teamfunctie verdedigen). Hierbij die- (in deze tekening nummer 7). Dit moet het geheel geen opbouw mogelijk is. nen zowel afspraken op individueel ook in de passlijn naar 9, maar ook Dan is het belangrijk dat de laatste

1 1

3 3 4 4 5 2 5 2 10 9 10 11 9 11 8 8 7 7 8 7 6

6 6 11 5 5 10 10 9 9

2 2 4 3 4 3

4 5

De linker centrale verdediger is aan de bal. Nummer 6 vormt Het totaalplaatje. Nummer 1 is aanspeelbaar voor de bal een driehoek met de andere centrale verdediger, en is aan terug. 2 en 3 zijn uitgezakt op lijn naast de man met de bal, speelbaar voor de korte inspeelpass. Nummer 10 heeft als 4. Linksachter nummer 5 is opgelopen om ruimte te maken aanvallende middenvelder diagonaal diepte gepakt en is een voor 4. Nummer 6 is aanspeelbaar voor de korte inspeelpass. mogelijk alternatief voor de lange bal op 9. Linkshalf nummer Linkshalf 8 is bijgesloten en biedt zich aan voor de kaats als 9 8 is bijgesloten onder nummer 9. Rechterspits 7 is ook (met wordt ingespeeld. Dit geldt ook voor vleugelspits nummer 7. een boogje) onder 9 gekomen. De man aan de bal kan kiezen Nummer 10 heeft in de diagonaal diepte gepakt. Linksbuiten voor een korte inspeelpass op 6, contact maken met 9 en de 11 houdt het veld breed. Hiermee maakt hij maximaal ruimte centrumspits inspelen, of de strakke crossbal op 10 spelen. voor nummer 8 en 9. Voor nummer 9 zijn aldus alle voorwaar Nummers 8 en 7 zijn voorwaardenscheppend om nummer 9 den gerealiseerd om door 4 te worden ingespeeld. met succes te laten kaatsen. Zij staan (wederom) met het ge zicht naar het vijandelijke doel. 52

www.devoetbal trainer.nl

68-73_inspelenspits.indd 70 28-06-13 09:06 www.devoetbaltrainer.nl

1 linie gaat staan voor de lange bal. Je Het team speelt tegen de middenlijn 4 wilt immers niet dat er een lange bal aan, maar zodra de lange bal gespeeld 5 9 (waarschijnlijk vanuit de keeper) tus- wordt, bollen de verdedigers uit naar 3 2 6 10 7 sen de laatste linie en de keeper valt. achteren (tekening 9). 11 8 8 11

1 7 6 5 9 10 3 4 2 2 5 4 3 9 10 7 6 11 8

9 Alle spelers hebben een taak (driehoekjes). Nummer 1 verde 4 3 digt op de rand van zijn strafschopgebied. Nummer 2 staat kort op zijn man (hij verdedigt aan de balkant). Nummer 3 dekt vóór centrale spits nummer 9. Nummer 4 verzorgt de rugdekking. Nummer 5 is geknepen op lijn, en heeft zijn di recte tegenstander losgelaten. Nummer 6 speelt op de aan 6 vallende nummer 10 van de tegenstander (die hij loslaat, als deze diepte pakt). Nummer 8 is geknepen naar de as. Num mer 7 geeft baldruk aan de binnenkant (zet de passlijn naar Nummers 9 en 10 geven half druk op de centrale verdedigers 9 dicht, alsmede de korte inspeelpass binnendoor). Nummer 3 en 4. Hierdoor wordt de opbouw naar een vleugelverdediger 9 en 10 zetten druk op het centrale duo 3 en 4. Nummer 11 gedwongen (in dit geval 5). Nummer 7 geeft maximale baldruk heeft zijn directe tegenstander 2 losgelaten, en knijpt naar de (hij stapt uit) aan de binnenkant. Zo wordt niet alleen de pass as, onder 9 en 10. lijn naar 9 vastgezet, maar ook de korte inspeelpass naar het middenveld (op 6 of een inschuivende centrale verdediger).

1 Vermeer 3 4 5 2 4 Moisander 11 7 17 Blind 10 9 2 Van Rhijn 19 Pelle 28 Boëtius 5 Poulsen 3 Alderweireld 27 Schaken 6 8 10 Immers 7 11 8 6 2 5

5 Indi 10 9

3 4

9 7

Er wordt full pressie gespeeld (rode partij). De aanvallende Ajax verdedigt de lange bal op Pellè vanuit Martins Indi ploeg is gedwongen om de lange bal te spelen. Om te voorko (linksachter). Alderweireld staat in de passlijn, Moisander men dat deze tussen de laatste linie en de keeper valt, gaan dekt achter Pellè. Blind is op lijn naast Moisander geknepen. de centrale verdedigers staan voor de lange bal en bollen uit Van Rhijn staat kort op Boëtius, aan de balkant. naar achteren. 53

70 71 De Voetbaltrainer 195 2013

68-73_inspelenspits.indd 71 28-06-13 09:06 www.devoetbaltrainer.nl

Tactiek

Trainingsvorm 1 Passing zonder weerstand, 1 met afwerken

Doel • het inoefenen van de inspeelpass op 9, en het 9 inslijpen van de looplijnen onder nummer 9

8 Organisatie 6 • half speelveld • spelers in de middencirkel met ballen • hoedjes voor het trapsjabloon 4

Inhoud • 4 passt op 6 • 6 kaatst • 4 geeft een vallende bal op 9 • 8 sluit bij en werkt af • doordraaien, maar overwegend werken vanuit de wedstrijdpositie • linksom en rechtsom werken (tekening 11) 10

Variatie • 4 passt op 8 • 8 kaatst schuin op 5 • 5 speelt de vallende bal op 9 • 6 en 11 (met een boogje onder 9 komen) sluiten bij en werken af (tekening 12) 1 Coaching • ‘Lichaam over de bal bij het kaatsen.’ • ‘Door de bal heen trappen, maar wel losjes (boogbal).’ • ‘Kaats op het goede been.’ 11 9 • ‘Oogcontact maken met de ontvangende speler (9).’ 7 • ‘Beweeg in de breedte, sta op je voorvoeten, anticipeer op de lange bal (9).’ 8 6 • ‘Kies het moment van bijsluiten, niet te vroeg en niet te laat ( 6, 8 en eventueel 11).’ • ‘Dwingend vragen (6,8, eventueel 11).’ 5 • ‘Voluit afwerken, wreeftrap met lef.’ 4

www.devoetbal trainer.nl

68-73_inspelenspits.indd 72 28-06-13 09:06 www.devoetbaltrainer.nl

Trainingsvorm 2 Passing met gedeeltelijke weerstand en afwerken 2 3 4 5 11 9 Inhoud 7 • dezelfde ruimte en hetzelfde trapsjabloon als bij trainingsvorm 1 • het inspelen van de lange bal blijft zonder weerstand 8 6 • bij de centrale spits zijn echter 1 of 2 verdedigers neergezet, die onder volledige weerstand nummer 9 verdedigen

• mocht 9 tot een kaats komen, mogen ze doordekken op de bijgesloten 4 spelers, om het schot te verdedigen

Coaching • ‘Werk vanuit een vooractie, kom los van je tegenstander (9).’ • ‘Begin uit de rug van je tegenstander, dan ziet hij je niet (9).’ • ‘Maximaal explosief vragen, loskomen van je tegenstander (8, 11).’

Variatie • naast centrale verdedigers kan er een verdedigende middenvelder 12 of een back bijgeplaatst worden zodat ook de bewegende spelers onder 9 een tegenstander hebben • in deze variant is alleen de lange bal zonder weerstand

Trainingsvorm 3

Partijspel 1:4:1:3 tegen 1:4:1:3 1

De opbouw begint bij de keeper van de te coachen ploeg. De verdedigers 2, 3 4 5 3, 4, 5 zoeken het moment van inspelen op 9. Spelers 7, 11 en 8 anticipe- 2 ren en komen onder 9 (7, 11) of sluiten bij (8). 9

11 8 7 Doel • vanuit opbouw komen tot de lange bal op centrumspits 9, waarbij de middenvelder (8) en de vleugelspelers 7 en 11 onder 9 komen; 6 7 vanuit de kaats van 9 doorvoetballen, of direct tot afronding komen

Organisatie 5 11 • speelveld met volledige breedte 9 • lengte van achterlijn (vast doel) tot strafschopgebied andere zijde 4 (verplaatsbaar doel, belijning aan de zijkanten) 3 2

Inhoud • partijspel 1:4:1:3 tegen 1:4:1:3 • volledige weerstand • met buitenspel 13 • spel start steeds vanuit de te coachen ploeg

Coaching • ‘Snelle balcirculatie in de opbouw (5:3).’ • ‘Kies het juiste moment van inspelen op 9, zoek oogcontact.’ • ‘Juiste moment van bijsluiten, en onder 9 komen (7, 8, 11). • ‘Vanuit een vooractie dwingend vragen (9).’ Pas vertrekken als de bal gespeeld wordt.’ • ‘Lichaam tussen de bal en de tegenstander (9).’ • ‘Explosief vertrekken (8).’

72 73 De Voetbaltrainer 195 2013

68-73_inspelenspits.indd 73 28-06-13 09:06 34-37_Tactiek en training:34-37 04-11-10 16:43 Pagina 34

www.devoetbaltrainer.nl

Tekst/ Theo Ducaneaux Bijsluiten bij de spits

De rechtsbenige Samuel Eto’o heeft balbezit aan de Eto’o maakt contact met spits Diego Milito. linkerkant van het veld.

Als een ploeg er in slaagt een lopende voetbal. Hier zijn twee redenen voor. Vanuit de logische gedachte dat de speler te laten bijsluiten op een kaats- Op de eerste plaats dwingt de verdedi- middenvelder op de as ‘in de bal’ be- ende spits (teamfunctie aanvallen), gende ploeg de opbouw vaak naar een weegt, is het de derde middenvelder leidt dit in de regel tot een doelrijpe back, die per definitie de passlijn naar (in dit voorbeeld/tekening 2: de links- kans. De ontvangende speler is im- de nummer 9 dicht ziet staan. Op de half, nummer 8) die de aansluitende mers lopend (en dus lastig te verdedi- tweede plaats wordt er gestaffeld ver- loopactie moet maken. Hij moet onder gen) en staat met zijn gezicht naar het dedigd ‘aan de balkant’, dat wil zeg- nummer 9, lopend en met het gezicht doel van de tegenstander. In dit artikel gen dat de ballijn naar de nummer 9 naar het doel, vanuit de kaats in sco- gaan we in op de mogelijkheden en dichtgezet wordt, óók als de opbouw ringspositie komen. onmogelijkheden van zo’n lastig ver- vanuit de as plaatsvindt (tekening 1). dedigbaar sjabloon. En hoe kun je er HERKEN DE SITUATIE op trainen, opdat de momenten her- Belangrijker zijn de (drie) middenvel- Natuurlijk gaat het om het herkennen kend worden door de spelers? ders, uitgaande van een 1:4:3:3-for- van het moment. Zeker bij het vorde- matie. De middenvelder aan de bal- ren van de wedstrijd zal de verdedi- VELDBEZETTING kant (tekening 2) heeft als belangrijk- gende ploeg meer ruimtes gaan weg- Bij het creëren van deze situatie is de ste taak om uit de passlijn naar num- geven en zal zich de mogelijkheid verdedigingslinie in principe het mer 9 te blijven. Ook moet hij probe- voordoen om deze situatie (het inspe- minst belangrijk, althans in het top- ren een tegenstander mee te lokken. len van de derde man vanuit de

10 9 10 11 9 11 9 8 7 2 8 10 11 7 11 7 8

1 10 6 8 6 6 2 2

5 5 5 4 4 3 3 4 3 2

1 1 1 1 2 3

Er wordt gestaffeld verdedigd. De ‘Lopende’ middenvelders. Speler De valse linksbuiten (11) komt passlijn van de man in balbezit (8) komt vrij onder (9), vanuit een naar binnen ‘onder’ (9), en komt (4) naar (9) staat dicht. inspeelpass van (6). in schietpositie. 56 www.devoetbaltrainer.nl 34-37_Tactiek en training:34-37 04-11-10 16:43 Pagina 35

www.devoetbaltrainer.nl TA C T I E K E N T R A I N I N G

3 4

Eto’o speelt de bal naar de spits en maakt een schijnbe- Milito kaatst op de door de as bijsluitende Eto’o en weging naar links. houdt zijn man in de rug.

kaats) te creëren. Het hanteren van deze speelwijze an sich is in het moderne voetbal een utopie. Zoals eerder genoemd zorgt het gestaffeld verdedigen in drie of meer linies ervoor dat de nummer 9 als voortdurend aanspeelpunt min of meer tot het verleden behoort. Zie ook het artikel daarover in de WK-special (VT171). Fer- nando Torres, Gonzalo Higuaín, Robin van Persie, Luis Fabiano: als zij al naar behoren functioneerden, dan toch in andere onderdelen van het voetbal 5 dan als aanspeelpunt voor bijsluitende mensen. Kortom, het gaat er om Eto’o rondt af en scoort de 2-2. dat de enkele situatie per wedstrijd die zich hiervoor leent, wordt herkend en uitgespeeld.

VALSE VLEUGELSPITS speelt de centrale spits in. De valse Naast de bijsluitende (derde) man is linkerspits 11 maakt een vooractie het vals vanaf links spelen van een diep langs de zijlijn, maar beweegt rechtsbenige aanvaller misschien wel uiteindelijk onder 9 en rondt af. 10 9 gevaarlijker. Goede praktijkvoorbeel- 11 den hiervan zijn Thierry Henry en Sa- 2 (tekening 4) 7

8 muel Eto’o. Geen echte vleugelaanval- De opbouw verloopt aan de andere lers, maar komend vanaf links onder kant. De valse 11 herkent het mo- 6 nummer 9 levensgevaarlijk en moei- ment waarop 9 de bal krijgt en be- 2

4 lijk te verdedigen. Om deze schutter weegt explosief onder 9 om op- 5 3 in stelling te brengen, zijn er twee nieuw vanuit de kaats van nummer mogelijkheden: 9 in schietpositie te komen. Een uit-

1 stekend voorbeeld van een treffer 4 1 (tekening 3) die je kunt ophangen aan deze situ- Onder 9 komen vanaf de balkant. atie, is die van Inter-aanvaller Eto’o De valse linksbuiten (11) komt on- Linksachter (kan ook een centrale tegen FC Twente, september 2010 der (9) vanuit de opbouw vanaf de verdediger of middenvelder zijn) (zie fotoserie). andere kant. 57 34 35 De Voetbaltrainer nr.173 2010 34-37_Tactiek en training:34-37 04-11-10 16:43 Pagina 36

www.devoetbaltrainer.nl

1. Pass- en trapvorm

Doel n met de juiste balsnelheid inspelen van de centrumspits en vanuit de kaats afronden op het doel door de derde bijsluitende speler 5 D 4 Organisatie n half speelveld, twee verplaatsbare doelen op de achterlijn B n gemarkeerde zones in het verleng- 3 de van de zestienmeterlijn n pylonen om het trapsjabloon te 1 markeren B C 2 Inhoud n pass-trapvorm met afwerken A n A passt op B, B kaatst op A, A passt op D, D legt af/kaatst op de bijsluitende B, B werkt af n linksom en rechtsom oefenen

Variatie n de ‘vierde’man aan de andere kant (in dit geval C) sluit bij en werkt af n in de gemarkeerde zone een verdediger zetten, waarbij de bijsluitende speler niet afrondt, maar het 1:1-duel frontaal speelt met de verdediger 3. Partijspel

Coaching n Techniek Doel Coaching - ‘Trap door de bal heen, wreef aan- n scoren n Techniek spannen.’ - ‘Inspelen juiste balsnelheid, alleen - ‘Lichaam over de bal bij de kaats, Inhoud dan blijft het positiespel op gang.’ 100% concentratie.’ n scoren op een groot doel vanuit - ‘Harde inspeelpass op de kaatser, - ‘Juiste moment voor de loopactie de kaats door een bijsluitende wreef aanspannen.’ kiezen, vloeiend vanuit de kaats af- speler, onder maximale weer- - ‘Vallende bal op de kaatser, chip- ronden.’ stand van een verdediger pen zodat hij met het hoofd of de n partijspel 6: 6 in drie linies op borst kan afleggen.’ tweederde doorgelijnd veld met een gemarkeerde zone van onge- n Tactiek veer 15 meter waar een kaatser - ‘Beweeg dóór na een pass.’ en verdediger instaan - ‘Na twee, drie keer kort kiezen n er kan gescoord worden vanuit voor de lange pass op de kaatser.’ de kaats van de spits, of (variant) - ‘Bijsluiten derde man, herkennen de spits kan de 1:1 aanvallend wanneer de pass op de kaatser frontaal met de verdediger zoe- komt.’ ken - ‘Kaatser meebewegen aan de balkant, alleen dan ben je aanspeelbaar.’ - ‘Coaching, laat je horen, maak oogcontact.’

58 www.devoetbaltrainer.nl 34-37_Tactiek en training:34-37 04-11-10 16:43 Pagina 37

www.devoetbaltrainer.nl TA C T I E K E N T R A I N I N G

2. Positiespel

Doel n scoren vanuit de kaats door de tweede of derde man

Organisatie n half speelveld (breedte speelveld) met een doorgelijnde zone van 10 à 15 meter

Inhoud n positiespel 6:6 met voor beide teams n één aanvallende kaatser in een doorgelijnde zone n scoren vanuit de kaats door de tweede of derde man op een van de kleine doeltjes

Coaching n Techniek - ‘Inspelen juiste balsnelheid, alleen dan blijft het positiespel op gang.’ - ‘Harde inspeelpass op de kaatser, wreef aanspannen.’ - ‘Vallende bal op de kaatser, chip- pen zodat hij met het hoofd of de borst kan afleggen.’

n Tactiek - ‘Beweeg dóór na een pass.’ - ‘Na twee drie keer kort, de lange pass op de kaatser.’ 1 - ‘Bijsluiten derde man, herkennen 9 4 wanneer de pass op de kaatser

3 komt.’ 2 5 - ‘Kaatser meebewegen aan de bal- 11 7 6 kant, alleen dan ben je aanspeel- 10 baar.’ 7 - ‘Coaching, laat je horen, maak 11 oogcontact.’ 5 2 3 Variatie n verdediger in kaatszone erbij

4 9 1

59 36 37 De Voetbaltrainer nr.173 2010 www.devoetbaltrainer.nl

TACTIEK Tekst: Theo Ducaneaux

Tactiek en training Verstoren van de opbouw Foto: Pro Shots

Een team dat zich in de teamfunctie verdedigen terugtrekt op eigen helft en dus dicht tegen het eigen strafschopgebied aan verdedigt, zie je in het mondiale voetbal nauwelijks meer. Alleen bij interlands waarbij de ‘dwerg’ speelt om de schade te beperken komt dit nog wel eens voor maar daar waar ‘een echte wedstrijd’ wordt gespeeld, proberen de teams op andere manieren het balbezit en met name de opbouw van de tegenstander te verstoren. De Voetbaltrainer behandelt in dit artikel twee moderne varianten hiervan.

De eerste variant van het verstoren Omdat de pass- van de opbouw is ‘hoog drukzetten’ 1 lijn niet goed als team. De tweede variant is de op- dicht staat, kan bouw naar een back dwingen en dan 6 van de opbou- 3 4 drukzetten. In beide varianten speelt wende ploeg uiteraard de speelwijze in balbezit van 9 5 geheel vrij aan 2 de tegenstander een (mede) bepalende 10 de bal komen. rol. Het gaat immers om details. Vanuit de con- 7 trolerende mid- 11 6 Hoog drukzetten denvelders en Wat wordt eigenlijk bedoeld met hoog de vrije centrale drukzetten? Waar het om gaat is dat 8 verdediger moet het gehele team ver naar voren toe doorgedekt wor- verdedigt maar wel compact blijft. Het den. 10 6 is immers dodelijk als de voorhoede 7 8 drukgeeft maar de middenlinie en/of 9 11 verdediging verzaakt. Als de ploeg in twee of drie stukken uiteenvalt, 3 5 er gaten vallen en de tegenstander 4 2 speelt zich in de opbouw onder de druk van de spitsen uit, kan er in de as een man vrijkomen (meestal een middenvelder die ingespeeld wordt) 1 die zomaar doorloopt. Een centrale verdediger of middenvelder moet dan doordekken waar je dat als team in 1 principe niet wilt (zie tekening 1). 60

66 67 De Voetbaltrainer 197 2013

67-68-69-70-71_drukopback.indd 67 10-10-13 11:51 www.devoetbaltrainer.nl

1 1 3 4 3 4 < De aanvallers en midden- 9 2 velders geven druk maar 2 10 5 9 de laatste linie niet. De 11 5 6 10 vallende bal op de uitge- 6 11 8 7 zakte centrumspits (9) kan 8 7 8 gespeeld worden. 10 6 7 5 8 6 11 10 > Hier doet het team het perfect. Compact 2 9 aangesloten, de passlijn 9 in de as staat dicht. 3 4 Alle verdedigers van de opbouwende ploeg zijn 11 vastgezet. Nummer 7 4 staat zodanig 3 2 gepositioneerd dat hij 5 4 eventueel op 10 kan doordekken, maar 1 1 vooral achteruit kan lopen om de lange bal te verdedigen. 2 3

Ook de situatie van tekening 2 is niet Tegen een team dat 1:4:4:2 speelt, is de middenvelder van de tegenstander die wenselijk. Hier geven zowel de mid- algemene doelstelling dezelfde: diep door 10 is losgelaten die op zijn beurt denvelders als de spitsen hoog druk op de helft van de tegenstander de bal drukgeeft op de opbouwende centrale maar blijft de laatste linie hangen. in de teamfunctie verdedigen terug- verdediger van de tegenstander. Het Een spits kan dan uitzakken tussen de veroveren. De poppetjes staan echter centrale duo (dat immers één-tegen- linies en aldus wederom op een onge- net even anders (zie tekening 4). Op de één staat) kan niet zo ver doordekken wenste plek in balbezit komen. eerste plaats staat het eigen centrum op de twee spitsen als tegen 1:4:3:3. Tekening 3 is de perfecte situatie (uitgaande van zoneverdediging op Het moet wat meer ruimte nemen om (tegen 1:4:3:3). Het team is compact lijn) één-op-één en hebben de backs de ruimte in de eigen rug iets kleiner aangesloten naar de middenlijn en zet steeds de wisselende keuze om door te maken. Daarom is het van elemen- de passlijn naar zowel middenvelders te dekken op de buitenste midden- tair belang dat het doordekken van als spitsen vast. Het team dat opbouwt velder van de tegenstander (balkant) 8 en 10 goed in de passlijn van de as rest slechts de lange bal, of de bal of rugdekking te geven aan het eigen verloopt. Voetbalt de opbouwende ‘eruit halen’ en de opbouw opnieuw centrum (als de opbouw van de tegen- ploeg zich immers onder deze druk starten. Bij tekening 3 is het overigens stander over de andere kant loopt). uit, is er niemand (ook geen centrum- van elementair belang dat de verdedi- Daar staat tegenover dat het team verdediger) over om door te dekken op gers alert zijn op de lange bal en dat een controlerende middenvelder over de vrije man aan de bal (tekening 6). de keeper goed meevoetbalt buiten heeft (6 of 8) ten opzichte van de aan- zijn strafschopgebied. Een bal die tus- vallende middenvelder (10) van de Dwingen naar back sen de keeper en de laatste linie valt, tegenstander. Een van de controleurs Wie het Jong Oranje van Cor Pot tij- kan immers een gevaarlijke situatie (in tekening 5 de nummer 8) zal moe- dens het laatste EK heeft zien spelen opleveren. ten doordekken op de controlerende tegen Italië, heeft van de Italianen na-

1 1

3 4 < Hoog drukzetten te- 3 4 2 gen een team dat 1:4:4:2 6 9 speelt. De situatie voordat 2 9 10 11 5 (vanuit 10) drukgezet gaat 6 5 10 7 worden. 11 7 7 10 8 8 7 8 6 8 2 10

9 11 9 6 11 2 5

5 4 3 4 3

> Het team laat één controlerende middenvelder die ‘over’ is (8) doordekken op de 1 man die door de 1 drukzettende 10 wordt losgelaten (6). 4 5

www.devoetbal trainer.nl

67-68-69-70-71_drukopback.indd 68 10-10-13 11:51 www.devoetbaltrainer.nl

1 Zoet 1

De Vrij 3 6 4 < De timing en veldbezetting van 3 10 5 Van Rhijn 9 10 de verdedigende ploeg is niet 4 Martins Indi 9 Blind 8 goed. Omdat 8 (te) ver door is 2 5 en er geen goede baldruk door 2 11 11 7 en 10 worden gegeven, kan 7 de opbouwende ploeg zich via 7 een schuine pass op 4 onder de 6 8 8 druk uit voetballen. Tot slot Van Ginkel 11 Strootman John 8 knijpt 11 niet genoeg. 7 10 6 6 2 2 11 Wijnaldum 10 Maher 9 7 3 5 > Daley Blind wordt door Italië afgejaagd. Zijn enige 4 3 9 De Jong optie is de ‘ongewenste’ 5 bal op Ola John die door 4 de rechtsachter van Italië kort gezet is.

1 1

6 7

genoeg het perfecte voorbeeld gezien: de keeper, ervan uitgaande dat deze het gehele veld één-tegen-één staat ogenschijnlijk werd Nederlands links- de lange bal niet wil spelen, maar één (tekening 9). Immers, als de aanval- achter Daley Blind vrijlaten en zodra keuze om de opbouw te starten: via de lende middenvelder (10) drukgeeft op deze (meestal door doelman Zoet of rechtsachter (2). Zodra deze (2) aan de een centrale verdediger en een vleu- Martins Indi) in balbezit werd gebracht, bal komt, treedt het volgende proces in gelverdediger (in dit geval 5) aan de werd vol drukgezet. Bovendien werd werking. Aanvallende middenvelder 10 bal dwingt, zal de rechterspits (7) door de terugspeelbal onmogelijk gemaakt loopt met een boogje, zodat de terugweg moeten op de man met de bal. Er kan waardoor Blind structureel in de pro- naar het centrum en de keeper wordt gekozen worden om een van de con- blemen werd gebracht en meestal voor afgesneden. De linksachter (5) staat zo trolerende middenvelders (6 of 8) door de ‘ongewenste bal’ op Ola John moest kort mogelijk op de rechterspits (7). Eén te laten dekken op de controlerende kiezen (tekening 7). centrale verdediger (4) staat vóór zijn middenvelder (6) van de opbouwende De veldbezetting en de keuzes van Jong collega (3) en de spits van de tegenpartij, ploeg. Omdat het echter achterin één- Italië kunnen als maatstaf dienen voor waardoor de vallende bal van 2 op 9 er- tegen-één staat en mogelijk de backs de afspraken die je met je team maakt uit wordt gehaald. Rechtsachter 2 knijpt ver door zijn op de buitenste midden- over het drukzetten op een back in de en geeft rugdekking aan 3. De middenvelders, verdient het aanbeveling om teamfunctie verdedigen tegen 1:4:3:3. velders 6 en 8 knijpen eveneens naar de in plaats daarvan de linkerspits (11) De aanvallende middenvelder (10) geeft balkant om de pass binnendoor eruit te zeer ver naar de as te laten knijpen samen met de spits (9) druk op het op- halen. (zie tekening 8). om zo de pass binnendoor op 6 eruit te bouwende centrum. Dit doen ze aan de halen. De rechtervleugelverdediger van binnenkant, dat wil zeggen de passlijn Indien het team verdedigt tegen een de opbouwende ploeg wordt dan de door de as staat vast. De rechterspits (7) opbouwend team dat 1:4:4:2 speelt, vrije man en dat is wat je wilt (zie ook zet de linksback (5) vast. Hierdoor heeft ontstaat al snel de situatie dat het over trainingsvorm 1, tekening 10).

< Het team geeft als collectief 1 perfect druk op de opbouwende 1 back (2). De 11 zet druk op de 5 man met de bal (aan de binnen- 3 9 4 kant). De 10 sluit de weg terug af. De 8 knijpt over de as om de 2 3 7 controlerende middenvelder 6 4 5 10 kort te zetten. De 5 staat ul- 9 6 trakort op zijn man. De 4 ver- 10 2 8 8 dedigt de vallende bal op 9. 7 11 11 De 3 staat kort op spits 9. De 6 2 geeft rugdekking aan 3 en 10 6. De 6 staat kort op de aan- 11 vallende middenvelder 10. 7 4 6 7 10 8 9 8 6 5 5 2 2 9 3 > Druk op een back 11 tegen 1:4:4:2. In plaats van een doordekkende controlerende 4 3 middenvelder (6 of 8) laten we de linkerspits door de as heen knijpen op 6. Hierdoor speel je centraal achterin en 1 kort daarvoor 4:3. De 1 rechtsachter van het team dat opbouwt, 8 wordt de vrije man. 9

68 69 De Voetbaltrainer 197 2013

67-68-69-70-71_drukopback.indd 69 10-10-13 11:51 Trainingsvormen Mark Evers www.devoetbaltrainer.nl ???

Trainingsvorm 1 Trainingsvorm 2

Positiespel 5:2 Partijspel 5:4 op kleine goals, zonder keepers

Doel Doel • balbezit van het vijftal naar een hoek dwingen • de drie spitsen van de te coachen ploeg proberen - in onder- • als de balbezittende ploeg in een moeilijke hoek zit, drukzetten tal - de opbouw van het andere team te verstoren en de bal te en bal veroveren veroveren

Organisatie Organisatie • rechthoek 20 bij 25 meter • veld 40 bij 45 meter • voldoende ballen bij de trainer • kleine goals

Inhoud Inhoud • het tweetal moet de bal veroveren op het vijftal • vrije partij • het vijftal kan scoren door 10x balbezit te hebben • de te coachen ploeg is het team in ondertal (viertal) • het tweetal scoort door na veroveren van de bal uit het vierkant • het vijftal speelt met vier man achterin en één diepe spits te dribbelen • het viertal speelt met één verdediger en drie spitsen

Coaching Coaching • ‘Kies het moment, werk samen.’ • ‘Sta als drie aanvallers gestaffeld, schuin achter elkaar, • ‘Geef druk op het goede been zodat de man aan de bal met het geef rugdekking.’ verkeerde been moet inspelen.’ • ‘Achterste man (verdediger) alsmede de achterste speler van de • ‘Lokken, ogenschijnlijk geen druk, en dan er vol op.’ drie aanvallers dwingend coachen.’ • ‘Dwing de opbouw naar een back, dan drukzetten.’ Variatie • ‘Buitenste aanvaller knijpen onder de man die druk geeft op de • het vijftal mag 1x of 2x raken, of om-en-om 1x en 2x raken back met de bal.’ • ‘Druk aan de binnenkant (waardoor de pass nooit door de as kan) of op het goede been zodat de inspeelpass met het verkeerde been moet.’

3 4

2 5 9 7 11

9 3

10 11

www.devoetbal trainer.nl

67-68-69-70-71_drukopback.indd 70 10-10-13 11:51 www.devoetbaltrainer.nl

Trainingsvorm 3 Trainingsvorm 4

Afwerkvorm onder weerstand 3:2 + k Partijspel 1:4:1:3 tegen 1:4:1:3

Doel Doel • het tweetal moet de opbouw/aanval van het drietal verstoren • het verstoren van de opbouw van de opbouwende ploeg en de bal veroveren - drukzetten vanuit de middenvelder op de centrale verdediger aan de bal (tekening 13) Organisatie - drukzetten op een back met de drie spitsen (tekening 14) • 1 grote goal met keeper • zijkant uitgelijnd met hoedjes zodat de breedte van het veld 35 Organisatie en inhoud meter bedraagt • partijspel 1:4:1:3 tegen 1:4:1:3 op een veld met hele breedte en • belijning loopt tot kop cirkel eigen helft de lengte van strafschopgebied; verplaatsbaar doel naar een vast doel Inhoud • één man van het tweetal geeft een pass door de lucht vanaf de Coaching bij situatie A achterlijn en komt in het veld • ‘Drukzetten op de man met de bal (4) door de aanvallende mid- • zijn teammaat komt van naast de andere paal ook in het veld denvelder (10). Aan de binnenkant zoveel mogelijk de as dicht- • de ontvangende speler dribbelt in met twee teamgenoten zetten.’ • daardoor wordt het in het veld 3:2 + k • ‘Doordekken van de vrije centrale verdediger (4) op de man die • het drietal kan scoren op het grote doel door 10 is losgelaten (6).’ • het tweetal scoort door de bal te veroveren en over de zijlijn te • ‘Linkerspits knijpt en geeft rugdekking aan 9 en 10.’ dribbelen • het drietal heeft twee minuten om de overtalsituatie uit te spe- Coaching bij situatie B len en tot afronden (scoren) te komen • ‘Druk door linkerspits 11 op de man met de bal (2), aan de binnenkant.’ Coaching • ‘Weg terug afsnijden (9).’ • ‘Sta schuin achter elkaar, achterste man coacht.’ • ‘Passlijn 2 naar 9 dichtzetten (4).’ • ‘Hou het drietal tenminste buiten schietafstand.’ • ‘Knijpen naar de as (7).’ • ‘Dwing de opbouw naar de zijkant.’ • ‘Geef op het juiste moment druk op de man met de bal. Alleen als je zeker bent; verkeerde timing betekent een tegentreffer!’

2 3 4 5 9 11 6 7 10

3 4 11 7 9 2 5 5 2 4 3 9 7 1 11 1

13 3 4 9 9 2 5 3 10 11 6

7 7

5 4 11 9 3 2

12 14

70 71 De Voetbaltrainer 197 2013

67-68-69-70-71_drukopback.indd 71 10-10-13 11:51 Nieuwe eBookswww.devoetbaltrainer.nl - voetbaldossiers

NIEUW! NIEUW! NIEUW! NIEUW!

Winterstop Voorbereidingsperiode Voetbalpsychologie Coachen van culturen € 1,- (ca. 12 pag.) € 3,- (ca. 38 pag.) € 2,- (ca. 24 pag.) € 2,- (ca. 20 pag.)

NIEUW! NIEUW! NIEUW! NIEUW!

Euro 2012 Trainerscongres 2012 Trainerscongres 2011 Trainerscongres 2010 € 3,- (ca. 38 pag.) € 3,- (ca. 38 pag.) € 2,- (ca. 20 pag.) € 2,- (ca. 25 pag.)

Nu als eBook verkrijgbaar - Gratis voor abonnees

De JeugdVoetbaltrainer Voetbaltalent (KNVB katern)

Gratis voor abonnees De Voetbaltrainer Gratis voor abonnees De Voetbaltrainer Voor niet VT-abonnees; per editie € 2,50 Gratis voor KNVB cursisten Abonnement van 8 edities per jaar € 15,- Voor niet VT-abonnees; per editie € 1,50

De Voetba l Trainer 65 www.devoetbaltrainer.nl De Voetbaltrainer eBooks - unieke samenstelling

A-jeugd € 10,- B-jeugd € 10,- C-jeugd € 10,- D-jeugd € 6,- (ca. 150 pag.) (ca. 150 pag.) (ca. 150 pag.) (ca. 95 pag.)

E-jeugd € 6,- F-jeugd € 2,50,- Jeugdkeeper € 4,- Mini pupil € 2,50,- (ca. 95 pag.) (ca. 35 pag.) (ca. 55 pag.) (ca. 35 pag.) eBooks - deze boeken zijn nu ook als eBook verkrijgbaar

Voetbaltraining 4 Voetbaltraining 5 De Voetbalmethode 1 De Voetbalmethode 2 € 11,50 € 11,50 Voetbalhandboek Opbouwen (ca. 200 pag.) (ca. 200 pag.) €6,75 (ca. 128 pag.) € 6,75 (ca. 149 pag.)

De Voetbalmethode 3 De Voetbalmethode 4 De Voetbalmethode 5 Aanvallen via de Aanvallen via het Verdedigen € 6,75 ﬂ ank € 6,75 centrum € 6,75 (ca. 140 pag.) (ca. 161 pag.) (ca. 158 pag.) Voordelen van onze eBooks

✔ goedkoop, al vanaf € 2,50 ✔ altijd bij de hand op uw thuiscomputer/ ✔ direct te downloaden (na online betaling) smartphone en/of tablet ✔ praktijk staat centraal ✔ abonnees ontvangen 7,5% korting ✔ online te bestellen via devoetbaltrainer.nl/winkel

devoetbaltrainer.nl/winkel