Assartuussineq pillugu Isumalioqatigiissitaq - Isumaliutissiissutaa

Januari 2011 ASSARTUUSSINEQ PILLUGU ISUMALIOQATIGIISSITAQ – ISUMALIUTISSIISSUT © Copyright 2011

Suliarinnittoq Assartuussineq pillugu Isumalioqatigiissitaq

Assiliartalersorlugu suliarineqarnera COWI

Naqiterisoq Oddi, Island

Saqqummersitsisoq Namminersorlutik Oqartussat, Ineqarnermut, Attaveqarnermut Angallannermullu Naalakkersuisoqarfik

ISBN nr.: 978-87-91044-16-8 Naqitaq siulleq 1

Imai

Assartuussineq pillugu Isumalioqatigiissitami suliassat allassimaffiat, katitigaaneq kiisalu sulineq 5 Assartuussineq pillugu Isumalioqatigiissitap suliassaasa allattorsimaffiat 6

1 Assartuussineq pillugu Isumalioqatigiissitap sulinerani aallaaviusut: Suliassat allattorsimaffiat aamma misissueriaatsit 12 1.1 Takorluukkat anguniakkallu 13 1.2 Aningaasaqarnikkut namminersorneq 13 1.3 Nuna tamakkerlugu isiginninnerit tunngavigineqarput 14 1.4 Eqaassuseq 16 1.5 Angallannermut ilusiliaq aamma inuiaqatigiit aningaasaqarnerannik naatsorsueriaaseq 17 1.6 Pingaarnersiuinerit 26

2 Assartuussinermi attaveqaatit angallannerullu annertussusaa 34 2.1 Assartuussinermut periaaseq tamarmiusoq 34 2.2 Silaannakkut angallanneq 34 2.3 Umiarsuarmik angallanneq 40 2.4 Nunakkut assartuussineq 47 2.5 Ilaasunik nassiussanillu angallassinermut tapiissuteqartarneq 48

3 Inuussutissarsiornermik ineriartortitsineq aamma angallannermi attaveqaatit 52 3.1 Aallaqqaasiut 52 3.2 Inuussutissarsiornermi ineriartortitsineq – pingaarnertut ineriartorfiujartortut 53 3.3 NTN-p, sulisussat, takornariaqarnerup, nassiussat allakkallu ineriartornerannut tunngaviusut 70

4 Innuttaasut ineriartornerat angallannermilu attaveqaatit 74 4.1 Aallaqqaasiut 74 4.2 Naatsorsueqqissaartarfiup najoqqutassiami pingaarnermi 2009-2040-mut innuttaasunik siumut naatsorsuinera 75 4.3 Innuttaasut najugaqarfiat malillugu agguarneqarnerat 76 4.4 Inuiaqatigiit ineriartornerannut tunngaviusut aamma Assartuussineq pillugu Isumalioqatigiissitap misissueqqissaarnerani najugaqarfiit malillugit agguaaneq 82

5 Inunnik angallassineq 86 5.1 Isumalioqatigiissitap inunnik angallassinermut atatillugu suliamini killiliussai 86 5.2 Inunnik angallassinermi pissutsit nalinginnaasut aammalu misissuinerni tunngavigineqartut 87

6 Imarpik qulaallugu timmisartunut mittarfiup qitiusup inissiffissaa 98

. 2 Isumaliutissiissut

6.1 Suliassani qinigassanut nassuiaatit 98 6.2 Naatsorsuutigisat pissutsillu qitiusut 101 6.3 Kangerlussuarmi mittarfiup siunissaa 105 6.4 Suliassani qinigassat angallannermut sunniutissaat 105 6.5 Inuiaqatigiit aningaasaqarnerannut sunniutissat 121 6.6 Ataatsimut naliliineq 154 6.7 Sisimiut aamma Kangerlussuup akornanni aqqusineq 161

7 Kalaallit Nunaata kujataani inunnik angallassineq 202 7.1 Silaannakkut angallanneq aamma aqqusinikkut angallanneq 203 7.2 Narsarsuarmi mittarfiup Qaqortumut nuunneqarnissaa 207 7.3 Kalaallit Nunaata kujataani aqqusinikkut attaveqaatit 223 7.4 Kalaallit Nunaata kujataani ilaasunik angallassineq 230 7.5 Qaqortup aamma Narsap akornanni aqqusineq/ikaartaat 241 7.6 Kalaallit Nunaata kujataani mittarfiit pisariitsut 250 7.7 Assartuussineq pillugu Isumalioqatigiissitap Kalaallit Nunaata kujataani assartuussinermi attaveqaatinik naliliinera inassuteqaataalu 255

8 Ilulissani mittarfiup tallineqarnissaa 271 8.1 Kangerlussuarmi mittarfik ataannassappat tallineqarnissaa 271 8.2 isaarissatut pingaarninngortillugu talliliinissaq 290 8.3 Ataatsimut naliliineq 298

9 Mittarfiit allat 306 9.1 Nunap immikkoortuini mittarfiit naatsut pioreersut tallineqarnissaat 307 9.2 Mittarfinnik nalinginnaasunik sanaartorneq 310 9.3 Kulusummi Mittarfik/Tasiilaq 320 9.4 Nerlerit Inaat/Ittoqqortoormiit 326 9.5 Mittarfinni allani suliassat 331

10 Usinik angallassineq 340 10.1 Usinik angallassinermut atatillugu Isumalioqatigiissitap suliaminik killiliinera 340 10.2 Pissutsit nalinginnaasut aamma usinik angallassinermik misissueqqissaarnerni tunngaviusut 340 10.3 Umiarsualivinnik alliliinermi iluanaarutaasinnaasut 348 10.4 Illoqarfiit nunaqarfiillu pioreersut avataanni umiarsualiviit 353

11 Nuummi umiarsualivik 354 11.1 Maannakkut pissutsit unammilligassallu 354 11.2 Tunngaviusuni qitiusut 359 11.3 Inuiaqatigiit aningaasaqarnerannut sunniutissat 362 3

11.4 Naliliineq 367

12 Sisimiuni umiarsualivik 386 12.1 Maannakkut pissusiusut 386 12.2 Unammilligassat aamma pisinnaasanik annertusititsinissamut siunnersuutit 391 12.3 Inuiaqatigiit aningaasaqarnerannut sunniutissat 396 12.4 Naliliineq 397

13 Umiarsualivinnik alliliinissaq aamma umiarsualivinnut allanut usinik imaatigut angallassineq 399 13.1 Umiarsualivinni allani unammilligassat 399 13.2 Ilulissani umiarsualivik 401 13.3 Aasianni umiarsualivik 403 13.4 Maniitsumi umiarsualivik 405 13.5 Narsami, Nanortalimmi Qaqortumilu umiarsualiviit 407 13.6 Ittoqqortoormiini aamma Tasiilami umiarsualiviit 415

14 Sullissinerit kiffartuussinerillu allat 418 14.1 Sikunik Alapernaarsuiffik 418 14.2 SAR-imut upalungaarsimaneq 419 14.3 Kiffartuussinerit allat, assartuussinissamik annertuumik pisariaqartitsiviusut 424 14.4 Naliliineq 426

15 Sineriak sinerlugu angallavik 427 15.1 Pissutsit pillugit nassuiaat 427 15.2 Angalasartut eqqorneqartussat aamma angallasseriaatsit allat 430 15.3 Aningaasartuutinik assersuussineq 438 15.4 Naliliineq 446

16 Assartuussinermut politikkikkut isummerfigisassat pingaarnerit allat 452 16.1 Aallaqqaasiut 452 16.2 Mittarfeqarfiit 453 16.3 Assartuussinerup aaqqissuussaanera 466 16.4 Unammilleqatigiinneq/kisermaassineq 474 16.5 Aningaasalersuineq 475

17 Isumaliutissiissutip eqikkarneqarnera 487 17.1 Aallaqqaasiut 487 17.2 Isumalioqatigiissitap suliassani misissueqqissaarfigisaani nalinginnaasumik tunngaviusut 489 17.3 Isumalioqatigiissitap misissueqqissaarnerisa qitiusut pingasuusut eqikkarneqarnerat 490

. 4 Isumaliutissiissut

17.4 Isumalioqatigiissitap suliassanik misissueqqissaarnerisa ataatsimut takussutissiornerat 507 17.5 Tulleriiaarinissamut isumaliutersuutit 519 17.6 Isumalioqatigiissitap inassuteqaataasa suliniutinut aalajangersimasunut tunngassuteqanngitsut takussutissiornerat 524 17.7 Sullissinerit kiffartuussinerillu allat 533 17.8 Sineriak sinerlugu ilaasunik imaatigut angallassineq aamma Akinut Akiliisarnermullu Malittarisassani 2010-mi maajimiit akinik qaffaanerup sunniutai 535

Atuagassiat atorneqartut allattorsimaffiat 540

Ilanngussat

Ilanngussaq 0.1 Inuit, suliffeqarfiit sullissiviillu ataatsimiititaliaaqqani arfinilinni suleqataasut allattorsimaffiat 11

Ilanngussaq 1.1 Angallannermi attaveqaatit allannguuteqarnerisa kingunerisaanik sunniutissanik Assartuussineq pillugu Isumalioqatigiissitap ilanngussinera 28 Ilanngussaq 5.1 Timmisartuni teknologiip ineriartornera 93 Ilanngussaq 6.1 Imarpik qulaallugu timmisartunut mittarfiup qitiusup inissinneqarneranut atatillugu aningaasaqarnikkut sunniutissat 174 Ilanngussaq 7.1 Kalaallit Nunaata kujataani mittarfiup Narsarsuarmiit Qaqortumut nuunneqarnerani aningaasaqarnikkut sunniutaasussat 262 Ilanngussaq 8.1 Naatsorsuinermi tunngaviusut 299 Ilanngussaq 11.1 Nuummi nutaamik umiarsualiviliornermi aningaasaqarnikkut sunniutissat 369 Ilanngussaq 15.1 Sineriak sinerlugu imaatigut angallassinermi ilaasut 449 Ilanngussaq 15.2 Umiarsuarmik ilaasartut ilaasorisalerniarlugit timmisartumik angallassinermi periarfissat 450

5

Assartuussineq pillugu Isumalioqatigiissitami suliassat allassimaffiat, katitigaaneq kiisalu sulineq Assartuussineq pillugu Isumalioqatigiissitami suliassat allassimaffiat 2009-mi oktobarimi akuersissutigaat. 2010-mi apriilimi Naalakkersuisut aalajangerput, sineriak sinerlugu ilaasunik angallassineq, -mit (AUL) ingerlanneqartoq immikkut ittumik misissuiffigeqqullugu Assartuussineq pillugu Isumalioqatigiissitaq qinnuiginiarlugu. Kiisalu Isumalioqatigiissitaq 2010-mi maajimi allaffigineqarluni qinnuigineqarpoq, takornariaqarnermi akit qaffaatissaasa, Akinut Akiliisarnermullu Malittarisassat naapertorlugit akuerineqartut pingaartumik Mittarfeqarfinnut sunniutigisinnaasai misissuiffigeqqullugit. Apeqqutit taakku Isumalioqatigiissitap suliaminut ilanngunnissaat akueraa.

. 6 Assartuussineq pillugu Isumalioqatigiissitami suliassat allassimaffiat, katitigaaneq kiisalu sulineq

Assartuussineq pillugu Isumalioqatigiissitap suliassaasa allattorsimaffiat

1. Assartuussineq pillugu Isumalioqatigiissitap suliassai Isumalioqatigiissitap suliassai pingaarnerit tassaapput: • Takorluukkanut siunnersuummik saqqummiussinissaq, • Qitiusumik unammilligassanik ineriartortitsinermilu periarfissanik misissuinissaq, • Sullissinermi ataqatigiinnik misissuinissaq, tassanilu kikkut sunut aalajangiisarnerat, kikkut aalajangigassanik sunik aalajangiisarnerat aammalu kikkut pisortanit aningaasaliissutinik sunik agguaasarnerat paasiniarneqassaaq, • Avataaniit aningaasaliisartut aningaasaleeriaatsillu paasiniarneqassapput, • Sakkussat, suliniuteqarnermi toqqagassat tulleriiaarinissamullu periarfissat takussutissiorneqassapput nalilersorneqassallutillu, • Assartuussisarnerup aaqqissuussaanera ilusiliussallu aalajangersimasut misissorneqassapput nalilersorneqassallutillu. 2. Sulinermi sinaakkutissat Immikkoortoq 1. Takorluukkanik ineriartortitsineq Assartuussineq pillugu Isumalioqatigiissitap assartuussinermi takorluukkanut siunnersuummik saqqummiussinissaq sulinermini pingaarnertut salliutippaa, tassanilu Namminersorlutik Oqartussani sinaakkusiussat aammalu Namminersorlutik Oqartussat siunissami ungasissumi namminersornissamut anguniagai ataqqineqarlutik isiginiarneqassapput.

Suliaq imaluunniit politikki siunissamut ungasissumut ataatsimut anguniagaqarfiusumut aqunneqassappat takorluugaqarnissaq pingaaruteqarpoq. Takorluukkat malitassatut pingaarnertut imaluunniit naleqqatut, taakku iluanni periusissat, pilersaarutit pilersaarutillu immikkoortuinut tamanut katersuutsitsiviusutut paasineqassapput. Taamaalilluni takorluukkat periusissanut pilersaarutinullu ineriartortinneqartussanut sinaakkutissatut atorneqassapput.

Tassalu takorluukkat isumalioqatigiissitami sulinerup ingerlaqqinnerani sinaakkusiussatut atorneqassapput, taamaattumillu suliassap taassuma isumalioqatigiissitamit salliutinneqarnissaa pingaaruteqarpoq.

Takorluukkanik ineriartortitsineq sulinerup ingerlanissaanut pingaaruteqarpoq, tassanilu isummersuutit arlallit paasissutissanik ataatsimoorussanik tunngavissanik pilersitsineq aqqutigalugu ataqatigiissaarneqassapput. Paasissutissanut tunngavissat taakku killiffinnut takussutissiornikkut, misissuinikkut nalilersuinikkullu pilersinneqassapput. Suliap ingerlanerani sulinerup pisariusortaa tassaavoq, takorluugarpianut paasissutissanik tunngaviusuniit ingerlaqqinnissaq.

Suliap ingerlaqqinnissaanut takorluukkanut siunnersuutip politikkikkut akuerineqarnissaa, aammalu assartuussinermi sullissisunit pingaarutilinnit akuersaarneqarnissaa pisariaqarpoq.

Immikkoortoq 2 Tunngavissiat ineriartortinneqarnerat inassuteqaatillu Suliami alloriarnertut tullertut isumalioqatigiissitap takorluukkat akuerineqartut anguneqarnissaannut tunngavissiat arlallit ineriartortittussaavai – takorluukkat anguneqarnissaannut aqqutissat arlaqassapput.

Tunngavissiamik ataatsimik amerlanerusunilluunniit, suliap ingerlaqqinnerani misissuiffigineqartussanik toqqaasoqartassaaq. Misissuineq aaqqiissutissani assigiinngitsuni tulleriiaarinissamut ilisimasatigut tunngaviliissaaq, taakkulu takorluukkanik angusaqarnissamut suliniutissanut tunngavissanik oqaasertaliornermi tulleriiaarneqarsinnaapput. Periusissanik 7

toqqaanermi kinaassusersiunngitsumik imaluunniit politikkikkut tunngavissat aallaavigineqartassapput.

Tamatuma kingorna isumalioqatigiissitap periusissatut toqqarneqartut atuutsinneqalernissaa annertunerusumik misissuiffigissavaa, tassungalu suliniutissat immikkoortui suut pilersinneqassanersut, soorlu sullissisunut kiffartuunneqarnissamik isumaqatigiissusiornissamut periusissat immikkoortuinut tunngasut isumaliutigineqarnissaat ilaavoq.

Isumalioqatigiissitami sulineq naggaserlugu politikkikkut suliarineqartussanik arlalinnik inassuteqaasiortoqassaaq. 3. Isumalioqatigiissitami ilaasortat Isumalioqatigiissitap katitigaanerani imatut inuttaqartitsisoqarpoq • Christen Sørensen, (siulittaasoq), Syddansk Universitet-imi professori • Vagn Andersen, pisortaq • Kristian Lennert, pisortaq, Inuplan A/S • Nick Nielsen, ingeniøri • Karl Davidsen, pisortap tullia, Kanukoka • Susanne Larsen, siornatigut SAS-imi pisortaasimavoq

4. Piffissamut pilersaarut suliassallu aaqqissuussaanerat Isumalioqatigiissitap allattoqarfittut sullinneqarnerani Ineqarnermut, Attaveqarnermut Angallannermullu Naalakkersuisoqarfimmi1 immikkoortortaqarfimmi pisortaq Michael Petersen aamma allaffimmi pisortaq Lene Riis aqutsisuupput. Isumalioqatigiissitap sulinini 2010-mi juunimi naammassissavaa2.

Isumalioqatigiissitap sulineranut atatillugu sulinerup peqatigisaanik ataatsimiititaliaaqqamik ataatsimik amerlanerusunilluunniit pilersitsisoqassaaq, taakkulu sulinerup ingerlanerani isumalioqatigiissitap sulineranut ilaatinneqartassapput. Ataatsimiititaliaaraq (-aaqqat) sullissisunit, immikkut ilisimasalinnit, assartuussinermi atuisunit, soqutigisaqaqatigiinnit aamma nunap immikkoortuini soqutigisalinnit assigiinngitsunit ilaasortaaffigineqassapput.

Isumalioqatigiissitamut sinaakkutissanut piumasaqaatit arlaliussapput, taakkulu isumalioqatigiissitap sulinerata pilersaarusiorneranut ingerlanneqarneranullu sunniuteqassapput. Isumalioqatigiissitap sulinerata 2010-mi juunimi naammassinissaata anguniarneqarnissaa pingaarutilittut piumasaqaatigineqarpoq, tamannalu anguneqassappat suliap ingerlanera pitsaasumik ingerlanneqartariaqarpoq. Tamatuma peqatigisaanik sulinerup ingerlanerani paasiuminassuseq, avammut ammaneq aammalu isumalioqatigiissitap suliaasa inassuteqaataasalu paasiuminarnissaat kissaatigineqarpoq.

Ataatsimut isigalugu internetikkut suleriaatsit tunngavigineqarlutik sulineq aaqqissuunneqassaaq, tassunga nittartakkamik isumalioqatigiissitap sulineraniit nutaarsiassanik, nalunaarusianik, sulinermi tunngavissanik ataatsimiinnissamullu pilersaarutinik imaqartunik pilersitsinissaq ilaatinneqarluni. Kiisalu suleriaasissat, soorlu innuttaasunik ataatsimiititsinerit, ataatsimeersuarnerit isumasioqatigiinnerillu ingerlanneqarnissaannut tunngasut atorneqassapput.

1 Naalakkersuisoqarfik COWI A/S-imit Stine Bendsen-imit, Mads Paabøl Jensen-imit aamma Jesper Nordskilde-mit ikiorneqarpoq.

2 Naalakkersuisut 12. august 2010-mi ataatsimiinnerminni piffissaliussaq sivitsorniarlugu aalajangerput, taamaalillunilu isumaliutissiissutissaq inaarutaasoq 2010-p naanerani tunniunneqassaaq.

. 8 Assartuussineq pillugu Isumalioqatigiissitami suliassat allassimaffiat, katitigaaneq kiisalu sulineq

Isumalioqatigiissitaq suleqatigiissitaaqqanik pilersitsisinnaavoq.

Ataatsimiititaliaaqqat Assartuussineq pillugu Isumalioqatigiissitaq 8. januar 2010-mi assartuussinermi soqutigisaqartunik pingaarnernik, isumalioqatigiissitami suliassat oqaloqatigiissutigineqarnissaat anguniarlugu tamanik ataatsimiigiaqqusivoq, tassanilu takorluukkat tunngavissallu allattorsimaffiisa tusarniaassutigineqareersimanissaat naatsorsuutigineqarpoq. Ataatsimiititaliaaqqanik, soqutigisaqartut ilassutissaannik isummersuutaannillu ataatsimoortitsisussanik pilersitsisoqarnissaa siunnersuutigineqarpoq. Ataatsimiititaliaaqqat arfinillit pilersinneqarput, taakkulu suliassaraat:

• Silaannakkut angallassineq – sullissisut, piginnittut aningaasaliisullu

• Imarsiorneq – sullissisut, piginnittut aningaasaliisullu • Assartuussinermi pisisartut namminersortut – soorlu suliffeqarfiit tunisassiornermik, niuernermik, takornariaqarnermik, aalisarnermik, piniarnermik aatsitassarsiornermillu suliaqartut • Kommunit – taakkununnga ilanngullugit kommunini ingerlatsiviit sullissiviillu • Ilaasartut – inuit ataasiakkaat aamma sulisartut, sulisitsisut timersortartullu kattuffii • Soqutigisaqartut allat

Soqutiginnittunit katillugit 50-it nalunaarput, taakkualu agguarneqarnerini arfinillit silaannakkut angallassinermik suliaqarput, aqqanillit imarsiornermik suliaqarput, 19-it assartuussinermi pisisartuupput namminersortut, tallimat kommunineersuupput, sisamat ilaasartuupput aamma tallimat soqutigisaqartunut allanut ilaallutik. Inuit, suliffeqarfiit sullissiviillu ataatsimiititaliaaqqanut arfinilinnut suleqataasut allattorsimaffiat matuma kinguliani ilanngussani takuneqarsinnaapput.

Allassimasutut ataatsimiititaliaaqqat pilersinneqarnerini siunertaavoq, suleqatigiissitami soqutigisaqartut tamarmik immikkut tusarniaanermi ataatsimut akissutissanik oqaluuserisaqartarnissaat, ataqatigiissitsisarnissaat nassiussisarnissaallu. Kisiannili suliffeqarfiit akimorlugit suleqatigiinnissaq taanna ilaatigut piffissarititaasut sivikinneri pissutigalugit ingerlasinnaasimanngilaq, taamaattumillu Assartuussineq pillugu Isumalioqatigiissitaq takorluukkat allattorsimaffiannut aamma tunngavissat allattorsimaffiannut tunngatillugu tusarniaanerni marluusuni soqutigisaqartut attuumassuteqartut ataasiakkaat immikkoorlutik tusarniaanermi akissuteqaataannik tigusisarsimavoq. Ataatsimiititaliaaqqami ataasiinnarmi suleqatigiinneq iluatsikannerpoq, tassalu suleqatigiissitaaqqami kommuninut tunngasumi, tassanilu kommunit nuna tamakkerlugu kattuffiat Kanukoka tusarniaanermi akissuteqaamminik ataatsimoortumik nassiussisarsimavoq. Taamaattorli kommunit arlallit aamma namminneerlutik tusarniaanermi akissuteqarniarlutik aalajangersimapput.

Isumalioqatigiissitami ataatsimiittarnerit Isumalioqatigiissitaq 15-eriarluni ataatsimiippoq, taakkunanngalu arfineq pingasut isiginnaarutit atorlugit Nuummi aamma Københavnimi ingerlanneqarput. Ataatsimiinnerit sinneri arfineq marluusut Kalaallit Nunaanni imaluunniit Københavnimi ingerlanneqarput. Ataatsimiinnerit agguarnerini Københavnimi ulloq ataaseq atorlugit ataatsimiinnerit marluupput, Kangerlussuarmi ullut marluk - pingasut atorlugit ataatsimiinnerit pingasuupput aammalu Nuummi ullut tallimat atorlugit ataatsimiinnerit marluullutik.

Isumalioqatigiissitap nalunaarusiai Isumalioqatigiissitap takorluukkanut siunnersuutini 9. februar 2010-mi ataatsimiititaliaaqqanut tusarniaassutigaa, akissuteqarnissamut 19. februar 2010-mut piffissaliilluni. Nalunaarusiaq 9

iluarsaanneqartoq Naalakkersuisunut nassiunneqarpoq, tassanilu Takorluukkat allattorsimaffiat 19. marts 2010 marlussunnik iluarsiissutitaqartillugu akuerineqarpoq. Tamatuma kingorna Takorluukkat Allattorsimaffiat danskisut taamatullu kalaallisut Assartuussineq pillugu Isumalioqatigiissitap nittartagaatigut tamanut ammasumik saqqummiunneqarpoq.

Takorluukkat allattorsimaffiat Takorluukkat Allattorsimaffiata tusarniaassutigineqarnerani paasineqarpoq, tigusisunit arlallit pingaartumik inuiaqatigiit agguagaanerannut aningaasaqarnermullu naatsorsuutigisanut, tassungalu ilanngullugu nunap immikkoortuinut agguagaanermut tunngasut Assartuussineq pillugu Isumalioqatigiissitap isumaliutersuusiornermini tunngavigisimasaanit nassuiagaalluarnerunissaat naatsorsuutigisimagaat, suliassat allattorsimaffianni piffissarititaasut sivikitsuararsuit atorlugit isumaliutissiissutip suliarineqarnissaa pilersaarutigineqarsimammat.

Tunngavissat allattorsimaffiat Isornartorsiuilluni saqqummiunneqartoq tunngavigalugu Assartuussineq pillugu Isumalioqatigiissitap misissuinissaa tulliuttoq, Tunngavissat allattorsimaffiannik taaneqartoq allanngortinneqarpoq, tassani inuussutissarsiornermi aningaasaqarnerup ineriartornissaanut aammalu innuttaasut ineriartornissaannut aallaqqaammut pilersaarutaasumit annertunerusunngorlugu nunap immikkoortuinut aggorlugu sinakkusiussassatut naatsorsuutigineqartut suliarineqarmata. Tamatumattaaq nassatarisaanik Tunngavissat allattorsimaffiannut atatillugu piffissamut pilersaarut aallaqqaammut suliarineqartoq malinneqarsinnaasimanngilaq.3

Tunngavissat allattorsimaffiat 21. maj 2010-mi tusarniaassutigalugu nassiunneqarpoq – tassanili danskisoortaannaa nassiunneqarpoq – ataatsimiititaliaaqqat akissuteqarnissamut 17. juni 2010-mut killilerneqarnera pissutigalugu isumalioqatigiissitap sulinerani piffissaliussaq malinneqassappat kalaallisoortaa naammassisinnaanngitsoq paasinarsimmat. Assartuussineq pillugu Isumalioqatigiissitaq siulittaasup ataatsimiititaliaaqqanut allakkatigut 6. juli 2010-meersutigut allagaqarneratigut ajuusaarutigaa.

Piffissaliussamik kinguartitsineq Tamatuma kingorna paasinarsivoq, Isumalioqatigiissitap suliassat allattorsimaffianni piffissaliussat – sivikitsuararsuit – aallaqqaammut aalajangerneqartut malissinnaanngikkai. Tamatumani taamaallaat – aammalu pingaarnerunngitsumik – tunngavissat allattorsimaffiannik suliaqarnermi allannguinerit taaneqartut pissutaanngillat, pingaartumilli misissuineq naammaginartumik naammassineqartoq tunniunneqarsinnaassappat paasissutissanik katersuinermi najoqqutassiornermilu ajornartorsiuteqarneq pissutaalluni, taakkulu saniatigut suliassat marluk, isumalioqatigiissitap ilanngunniarlugit akuerisai ilanngupput: sineriak sinerlugu imaatigut angallassineq (AUL) aamma Mittarfeqarfinni akinut qaffaatissat.

Tamanna tunngavigalugu Isumalioqatigiissitaq Naalakkersuisunut qinnuteqarpoq, sulinerminut piffissaliussaq 2010-p naanissaanut sivitsorniarlugu. Tamanna Naalakkersuisut 12. august 2010-mi ataatsimiinnerminni akueraat.

3 Tunngavissat allattorsimaffiata nassiunneqarnerani manna itisilerneqarpoq:

”Nalunaarusiat aappaat una aallaqqaammut pilersaarutigineqartutut siusitsigisumik piareerneqanngilaq. Tamatumunnga ilaatigut Assartuussineq pillugu Isumalioqatigiissitap nalunaarusiat aappaata siunissami inuussutissarsiornermik ineriartortitsinissamut innuttaasullu ineriartornissaannut sinaakkusiussassat pilersaarutigineqartumit pitsaanerusumik tunngavilersorluarneqarnissaannik aalajangernera pissutaavoq. Tusarniaanermi siullermi oqaaseqaatit isornartorsiuinerillu tunngavigalugit taamatut aalajangiisoqarpoq.”

. 10 Assartuussineq pillugu Isumalioqatigiissitami suliassat allassimaffiat, katitigaaneq kiisalu sulineq

AUL aamma Kalaallit Nunaata kujataani attaveqaatit pillugit nalunaarusiat immikkoortut marluk Tamatuma saniatigut suliassanut pilersaarut iluarsineqarpoq. AUL pillugu nalunaarusiaq piffissaq eqqarsaatigalugu salliutinneqarpoq, Naalakkersuisut kingusinnerpaamik 2010-mi aggustimi sineriak sinerlugu imaatigut angallassisarnerup ingerlaqqinnissaanut pisortanit taperseeqatigiissitsinissaq akuerineqassanersoq isummerfigisussaammassuk. AUL pillugu nalunaarusiap, 2010-mi juulip aallartinnerani Isumalioqatigiissitamit tunniunneqartup saniatigut Assartuussineq pillugu isumalioqatigiissitap Kalaallit Nunaata kujataani ilaasunik angallassineq pillugu misissuinini naammassivai, tassungalu distriktini angallassineq ilanngunneqanngilaq. Taamatut tulleriiaarinermi ilaatigut tunngavissat allattorsimaffiani misissueriaaseq, Kalaallit Nunaata kujataani ilaasunik angallassineq tunngavigalugu sulinermini tunngavissatut aalajangigaa pillugu nassuiaasoqareernera eqqarsaatigineqassaaq. Assartuussineq pillugu Isumalioqatigiissitap nalunaarusiai taakku, Naalakkersuisunut ilisimatitsissutigineqareernermik kingorna Assartuussineq pillugu Isumalioqatigiissitap nittartagaa aqqutigalugu tamanut ammasumik saqqummiunneqarput.

Isumaliutissiissut ataatsimoortoq Matumani, tassalu isumaliutissiissummi inaarutaasumi Isumalioqatigiissitap kissaatigaa, Assartuussineq pillugu Isumalioqatigiissitami misissuinerit isumaliutersuutillu ingerlanneqareersut paasiniarlugit naqitat saqqummiunneqareersut sisamat atuarneqarnissaat pisariaqassanngitsoq. Taamaattumik ataatsimut paasinninnissamik kissaateqarnermi aalajangerneqartutut, naqitanit sisamaasunit, Assartuussineq pillugu Isumalioqatigiissitap saqqummersissimasaanit annertunerusumik annikinnerusumilluunniit issuaanerit ilanngunneqartassapput. 11

Ilanngussaq 0.1 Inuit, suliffeqarfiit sullissiviillu ataatsimiititaliaaqqani arfinilinni suleqataasut allattorsimaffiat Silaannakkut angallassineq – sullissisut, piginnittut aningaasaliisullu: Niels Kreutzmann, Mittarfeqarfiit, Svend Hardenberg, Nukissiorfiit, Christian Keldsen, Air A/S, Laurits Kreutzmann, Greenland Venture, Laust Løgstrup, Qeqqata Kommunia, Thorkild M. R. Lauridsen, Kommuneqarfik Sermersooq.

Imarsiorneq – sullissisut, piginnittut aningaasaliisullu: Jette Larsen, Arctic Umiaq Line, John Rasmussen, A/S, Ole Dorph, Disko Line, Claus Holstein, Aalborg Havn, Hans Jensen, Greenland Mining Services, Jacky Simoud, Blue Ice Explorer, Niels Taekker Jepsen, Nanortalik Tourism, Laust Løgstrup, Qeqqata Kommunia, Thorkild M. R. Lauridsen, Kommuneqarfik Sermersooq, Jørn Hansen, Qeqqani Inuussutissarsiornermi Siunnersuisoqatigiit, Henrik Riisom Hansen, Martek ApS.

Assartuussinermi pisisartut namminersortut – soorlu suliffeqarfiit tunisassiornermik, niuernermik, takornariaqarnermik, aalisarnermik, piniarnermik aatsitassarsiornermillu suliaqartut: Bernhard Christensen, Nuuk Imeq, Preben Kold Larsen, Permagreen, Søren Lennert Mortensen, KNI A/S, Henrik Skydsbjerg, Tupilak Travel, Finn Christiansen, Kalaallit Nunaanni , Hans Kristian Olsen, NunaOil, Magni Niclassen, MT Højgaard, Mogens Torp, ds – Semaco, Espen Andersen, World of Greenland, Per Svendsen, Tele-Post, Flemming Jensen, A/S, Anders La Cour Vahl, Kalaallit Nunaanni Takornariartitsinermi Inuussutissarsiornermilu Siunnersuisoqatigiit, Mads D. Skiftte, Kalaallit Nunaanni Takornariartitsinermi Inuussutissarsiornermilu Siunnersuisoqatigiit, Michael Riis, A/S, Henrik Estrup, Great Greenland, Laust Løgstrup, Qeqqata Kommunia, Hans Henrik Olsen, Qeqqani Inuussutissarsiornermi Siunnersuisoqatigiit, Arne Rosenkrands Larsen, Avataani suliffeqarfinnut akuersissutinik pigisaqartut soqutigisaqartullu allat, Ole Ziemer, Inuussutissarsiornermut Suliffeqarnermullu Naalakkersuisoqarfik, Jess G. Berthelsen, Sulinermik Inuussutissarsiuteqartut Kattuffiat.

Kommunit – taakkununnga ilanngullugit kommunini ingerlatsiviit sullissiviillu: Petúr H. Gudmundsson, Kanukoka, Henrik Rafn, Qaasuitsup Kommunia, Grethe H. Nielsen, Kommune Kujalleq, Jan Kjær, Kommune Kujalleq, Birger Christoffersen, Kommune Kujalleq, Claus Væde Hansen, Kommune Kujalleq, Laust Løgstrup, Qeqqata Kommunia, Thorkild M. R. Lauridsen, Kommuneqarfik Sermersooq.

Ilaasartut – inuit ataasiakkaat aamma sulisartut, sulisitsisut timersortartullu il. il. suliniaqatigiiffii: Kalaallit Nunaanni Sulisitsisut Peqatigiiffiat, Jess G. Berthelsen, Sulinermik Inuussutissarsiuteqartut Kattuffiat, Laust Løgstrup, Qeqqata Kommunia, Hans Henrik Olsen, Qeqqani Inuussutissarsiornermi Siunnersuisoqatigiit.

Soqutigisaqartut allat: Taatsiannguaq Olsen, Arctic Base Supply A/S, Peter Barfoed, Titartaasarfik Nuuk A/S, Jonny Jensen, Namminersortoq, Laust Løgstrup, Qeqqata Kommunia, Bjarne Rasmussen, Namminersortoq.

.