Studija Zaštite I Uspostavljanje Zaštićenog Prirodnog Dobra Dolina Rijeke Zete
Total Page:16
File Type:pdf, Size:1020Kb
CRNA GORA AGENCIJA ZA ZAŠTITU PRIRODE I ŽIVOTNE SREDINE STUDIJA ZAŠTITE I USPOSTAVLJANJE ZAŠTIĆENOG PRIRODNOG DOBRA DOLINA RIJEKE ZETE Podgorica, oktobar 2019. godine PROJEKAT: „STUDIJA ZAŠTITE I USPOSTAVLJANJE ZAŠTIĆENOG PRIRODNOG DOBRA DOLINA RIJEKE ZETE“. OBRAĐIVAČ: AGENCIJA ZA ZAŠTITU PRIRODE I ŽIVOTNE SREDINE CRNE GORE. FINANSIRANJE STUDIJE: Opština Danilovgrad i Glavni grad Podgorica STRUČNI TIM AGENCIJE: mr Sonja Kralj, Izeta Trubljanin, Dr Milka Rajković, Dr Dragan Roganović, Duško Mrdak, mr Kasim Agović, mr Biljana Telebak, Dr Zlatko Bulić, mr Jelena Koprivica, Darko Saveljić SARADNICI NA PROJEKTU: Vesna Jovović, Dr Bogić Gligorović, Dr Snežana Vuksanović, Dr Snežana Dragićević, mr Boško Iković, Vuk Iković, mr Jana Iković, mr Marina Đurović, Mihailo Jovićević KOORDINTOR RADA NA STUDIJI: Dako Saveljić ODGOVORNO LICE: Nikola Medenica, direktor Agencije za zaštitu prirode i životne sredine ZAHVALNOST: Tokom izrade ovog dokumenta konsultovana su mišljenja i stavovi brojnih eksperata koji su svojim radom na bilo koji način bili vezani za predmetno područje. Najveće i neizmjerno hvala potpredsjedniku Opštine Danilovgrad g. Iliji Grgureviću na zainteresovanosti, i spremnosti na saradnju. SADRŽAJ UVOD ................................................................................................................................................................4 PRAVNI OKVIR PROGLAŠENJA ZAŠTIĆENOG DOBRA - PARK PRIRODE DOLINA RIJEKE ZETE ..............................5 GEOGRAFSKE KARAKTERISTIKE PODRUČJA ..................................................................................................... 10 BIOLOŠKA RAZNOVRSNOST ............................................................................................................................ 20 GLJIVE ............................................................................................................................................................. 54 VODENI BESKIČMENJACI ................................................................................................................................. 62 INSEKTI ........................................................................................................................................................... 64 PUŽEVI I ŠKOLJKE ............................................................................................................................................ 93 SLATKOVODNI RAKOVI (RED DECAPODA) ....................................................................................................... 97 RIBE ................................................................................................................................................................ 99 VODOZEMCI I GMIZAVCI ............................................................................................................................... 103 PTICE ............................................................................................................................................................ 109 SISARI ........................................................................................................................................................... 113 PEJZAŽNE VRIJEDNOSTI ................................................................................................................................ 117 POLJOPRIVREDA ........................................................................................................................................... 128 TURIZAM ...................................................................................................................................................... 150 VELIKI ZAGAĐIVAČI ....................................................................................................................................... 152 ZONE ZAŠTITE ............................................................................................................................................... 156 MJERE ZABRANA I OGRANIČENJA ................................................................................................................. 159 ZAGAĐIVAČ PLAĆA ....................................................................................................................................... 160 KULTURNA BAŠTINA ..................................................................................................................................... 161 EFEKTI (POSLJEDICE) KOJE ĆE PROISTEĆI ZAŠTITOM PODRUČJA OPŠTINE DANILOVGRAD ............................ 182 KATASTARSKI PODACI OPŠTINA DANILOVGRAD I PODGORICA ..................................................................... 184 LITERATURA .................................................................................................................................................. 184 - UVOD Zaštićenim prirodnim dobrima, prema čl. 20 Zakona o zaštiti prirode, mogu se proglasiti djelovi prirode izuzetnih vrijednosti, koji se odlikuju biološkom, geološkom, ekosistemskom i predionom raznovrsnošću. Osnov za zaštitu predmetnog područja je definisan prostorno-planskom dokumentacijom lokalnih samouprava Danilovgrad i Podgorica. Ostvarivanje zaštite rijeke Zete od Glave Zete do ušća i rijeku Moraču i zaštita rijeke Matice, definisano je smjernicama za realizaciju Prostorno urbanističkog plana opštine Danilovgrad (2014). Kao obrazloženje za zaštitu predmetnog područa navodi se potreba zaštite mekousne pastrmke u gornjem toku rijeke Zete; zaštita potencijalnog međunarodno značajnog područja za ptice (IBA područje - Important Bird Areas); karakteristike predjela koje ga mogu nominovati za status Područja od posebne važnosti za zaštitu prirode (Areas of Special Conservation Importance – ASCI) koja čine EMERALD mrežu (identifikovana na osnovu Konvencije o očuvanju evropske divlje flore i faune i prirodnih staništa - Bernska konvencija); tipični vlažni ekosistemi donjeg toka rijeke Zete (zone Kosovog Luga, Martinića, Ždrebaonika i druge); močvarno područje Moromiš sa rijekom Bresticom koja čini sponu između Moromiša i rijeke Zete. U dokumentu se navodi potreba da se u saradnji sa Glavnim Gradom Podgorica izvrši zaštita dijela toka rijeke Matice sa njenom dolinom i okolnim izvorima. Matica nije pretrpjela značajniju izmjenu svojih ekosistema, a zadržala je i tradicionalni vid održivog korištenja resursa. Ova rijeka predstavlja jedan mozaik od više tipova staništa koja se nalaze na habitatnoj direktivi, a ujedno ta staništa prate i brojne vrste flore i faune koje su od lokalnog i međunarodnog značaja. U Prostorno urbanističkom planu Glavnog grada Podgorica (2014) kao jedan od potencijalnih objekata zaštite prirode navodi se potez Sitnica (Matica) – Mareza – Velje Brdo, na kojem se planira izgradnja sportsko-rekreativne zone. U ovom dokumentu za pojas Sitnica – Mareza – Velje Brdo, takođe stoji, da je navedeni prostor jedinstveni sistem zelenih površina kojeg zaokružuju predviđene površine namijenjene rekreativnoj poljoprivredi (urbane bašte), postojeće i predviđene zaštitne šume i rekreativne površine izletišta – Mareza; Na prostoru uz rijeku Sitnicu, Velje Brdo i izvorište Mareza, kao i dijelu koji pripada teritoriji opštine Danilovgrad, ističu se hidrološki fenomeni koji, zajedno sa vegetacijskim kompleksom i vidikovcima, predstavljaju specijalni oblik zaštite prirode označen kao predio posebnih prirodnih vrijednosti. Marezu, kao izvorište Podgorice, potrebno je zaštititi i uređivati kao zonu rekreacije, bez povrjeđivanja prirodnih i pejzažnih kvaliteta. Za ovaj prostor je predviđena i izrada prostornog plana područja posebne namjene, koji bi osim podgoričke obuhvatio i dio danilovgradske opštine. Smjernicama za izradu prostornih planova opština i generalnih urbanističkih planova iz Prostornog plana Crne Gore do 2020. godine, definisano je da za potrebe rekreacije stanovništva treba obezbijediti oblasti u nacionalnim i regionalnim parkovima i rekreacionim zonama kao što su Glava Zete i Mareza. PRAVNI OKVIR PROGLAŠENJA ZAŠTIĆENOG DOBRA - PARK PRIRODE DOLINA RIJEKE ZETE Nakon potpisivanja inicijative za očuvanje rijeke Donje Zete i izradu Studije zaštite za proglašavanje zaštićenog prirodnog dobra, sami postupak proglašenja započet je shodno čl. 28 Zakona o zaštiti prirode („Sl.list CG“ br. 054/16 i 18/19 - dr.z) zahtjevom za izradu stručne studije broj 01-245/1 od 06.02.2019. godine od strane Opštine Danilovgrad. Sredstva za izradu studije zaštite obezbijedili su Opština Danilovgrad i Glavni grad Podgorica. Nakon ovog, Agencija za zaštitu prirode i životne sredine uputila je Ponudu za izradu Studije zaštite za zaštićeno prirodno dobro – Dolina rijeke Zete, kojom je dat opis i sadržaj posla, vremenski okvir, stručnih tim i finansijski okvir. Ugovor o pružanju usluga br. 01- D_365/2 između Agencije za zaštitu prirode i životne sredine, Opštine Danilovgrad (u daljem tekstu Ugovor) potpisan je 06.03.2019.godine. Ovim Ugovorom se Opština Danilovgrad obavezala da donira Agenciji 9.618,00€, a Agencija se obevezala da svoj dio posla obavi kvalitetno, savjesno i u skladu sa pravilima struke, shodno zakonskim propisima, normativima i standardima za ovu vrstu posla a najkasnije do kraja oktobra 2019.godine. Prema odredbama čl. 28 Zakona o zaštiti prirode definisano je da Studija zaštite sadrži: opis prirodnih, stvorenih i predionih odlika prirodnog dobra, karakteristike, odnosno vrijednosti lokaliteta, postojeće stanje resursa sa procjenom njihove valorizacije, prostorni raspored sa kartografskim prikazom rasprostranjenja najznačajnih staništa