Fiskebiologiske Undersøkingar I Finså 2008.Pdf

Fiskebiologiske undersøkingar i Finså

2008

Arne Vethe1, Nils Børge Kile2 og Bernt Olaf Martinsen2

1) Fiskebiolog, Bygland 2) Syrtveit Fiskeanlegg

Fiskebiologiske undersøkingar i Finså, 2008 av Arne Vethe1, Nils Børge Kile2 og Bernt Olaf Martinsen2

1) Fiskebiolog, Bygland adr. 4745 Bygland. Tel. 3793 4759, mobil 4788 0120. E-post: [email protected]

2) Syrtveit Fiskeanlegg, Byglandsfjord

Alle foto : Nils B. Kile

Forord

Finsåvassdraget i Vest-Agder vart regulert til kraftproduksjon i 1960-åra. I konse- sjonsvilkåra vart det gjeve pålegg om fiskeutsetting i 4 reguleringsmagasin. Dette er seinare utvida med eitt magasin til og to mindre vatn som er berørt av reguleringa.

På oppdrag frå Agder Energi Produksjon (AEP) har underteikna, i samarbeid med personalet ved Syrtveit Fiskeanlegg, Nils B. Kile og Bernt O. Martinsen, gjennomført fiskebiologiske undersøkingar i Finsåvassdraget i august 2008. Målsettinga med undersøkingane er å dokumentere status for fiskebestandane og vurdere pålegg om fiskeutsetting og eventuelle tiltak som kan forbedre levevilkåra for fisken i vassdraget. Jon Arvid Ousdal var kontaktmann for Finså Kraftverk ved feltarbeidet. Kontaktperson til oppdragsgjevar er miljørådgiver i AEP, Aleksander L. Andersen. N.B. Kile og B.O. Martinsen har utført prøvefisket, innsamla plankton-, bunndyr- og vassprøvar, skrive feltrapport og sett opp råmaterialet frå prøvefisket i excel-ark.

Godtfred Anker Halvorsen, LFI, Unifob Miljøforskning, har stått for analyse av bunndyr, plankton og mageprøvar av fisk. Han har og forfatta avsnitt 3.2 Bunndyr. Vasskjemi er analysert av NIVA, ved Bente Lauritzen.

Underteikna har gjort aldersanalyse av fisken og skrive rapporten. Einar Kleiven har gjeve kommentar til manuskript. Takk til alle for godt samarbeid !

Bygland 3. juni 2009

Arne Vethe

Samandrag

Fiskebestandane i Finsåvassdraget er variable og til dels tynne. I fleire av vatna er det lite fisk. Ein fiskeundersøkelse vart gjennomført i august 2008. I Kulivatn, 612 m.o.h. høgast opp i vassdraget vart det fanga berre 2 aure og 8 bekkerøyer i 10 garn og 1 bekkerøye på el-fiske. Fiskebestanden her kan betegnast som svært tynn. Som vanleg når det er lite fisk er den av god kvalitet. Dei største var over halvkiloen og kondisjonsfaktor var svært høg. I Kulihølen, 574 moh. nedanfor demningen vart det fanga 15 aure i 2 garn. Vatnet i Kulihølen synest vera påvirka av kalksig frå sement i Kulidammen som er bygt i betong. Dette gir lokalt betre vasskvalitet. pH-målingar støttar dette.

Frå Kuli Kraftverk renn vatnet ut i Førevatn (Furevatn), 438 moh. eit stykke nedanfor. Her vart det fanga 23 aure og 3 bekkerøyer i 10 garn, også det eit beskjedent resultat. Mesteparten av auren viser seg å vera settefisk som vart sett ut 2 månader før prøvefisket. Det var ingen fangst med el-apparat i bekkar og inn- og utlaupsos av Førevatn.

I det uregulerte vatnet mot aust, Mjåvatn, 484 moh. som drenerer til Førevatn var fangsten 7 aure og i øvre Løyntjødn 16 aure av god kvalitet, begge i 5 garn. Her vart det fanga meir fisk på bekkane, i Mjåvatn 36 aure (villfisk), 4 av aldersgruppe 1+ , resten var 0+. I bekken ved øvre Løyntjødn vart det fanga 14 aure av aldersgruppe 1+. Det vart observert finneslitasje som tyder det på at det er settefisk.

Frå Førevatn vert vatnet ført i ein tunnell 800 m ned til Nesporvatn, 420 moh. Her vart det fanga 57 aure i 10 garn.

Frå Nesporvatn blir vatnet ført til Osen Kraftstasjon og ut i det siste magasinet, Bjørnestadvatn. Her vart det fanga 50 aure i 10 garn, ingen på 2 bekkestasjonar.

Lindvatn ligg i heia sør for Finså og er overført til røyrgata til Finså Kraftverk. Her vart det fanga 6 aure i garn, 2 bekkar vart undersøkt men ingen fisk vart påvist.

I dei største magasina Nesporvatn, Bjørnestadvatn og Førevatn bestod fangsten i prøvefisket for det meste av fisk som var sett ut frå klekkeri i juni 2008, 2 månader før prøvefisket. Denne fisken vart merka ved feittfinneklypping. Observasjonar av finneslitasje tyder på av mesteparten av den resterande fanga fisken også består av settefisk frå tidlegare år (unnateke Mjåvatn og Kulihølen der aurebestanden ser ut til å rekruttere seg sjøl).

Det er positivt at aure har etablert seg i Kulihølen. Dette har truleg skjedd i dei seinare år. Ingenting er nemnt om Kulihølen i tidlegare undersøkingar. Dette refugium kan fungera som eit oppvekstområde for aure. Ungfisk har muligheit til å spreia seg nedover vassdraget.

Fiskebestandane i Finsåvassdraget, unnateke Mjåvatn er avhengige av fiskeutsetting for å få ei jamn fornying.

Innhaldsliste

Forord Side Samandrag 1 Innleiing 5 1.1 Områdebeskrivelse 1.2 Vassdragsreguleringar i Finsåvassdraget 5 1.3 Fiske i tidlegare tider – utsettingspålegg 7

2 Metodar og innsamling av materiale 10

2.1 Vassprøvar, plankton og bunndyrprøvar 2.2 Undersøking av gyte- og oppvekstforhold for fisk i elver og bekkar 11 2.3 Prøvefiske 12

3 Resultat og diskusjon 13

3.1 Vasskjemi 3.2 Bunndyr, (forf. Godtfred Anker Halvorsen) 16 3.3 Dyreplankton 19 3.4 Fiskebestandane 20 3.4.1 Generelt 3.4.2 Berekning av tettheit av fisk 21 3.4.3 Dei enkelte lokalitetar 22 Kulivatn Kulihølen Førevatn 24 Mjåvatn 25 Løyntjødn Nesporvatn Bjørnestadvatn 26 Lindvatn 27

3.4.4 Fiskens næringsval i Finsåvassdraget 28

4 Kommentar og anbefaling av tiltak 30

Litteratur 33

Vedlegg 1-3

1 Innleiing

Ein fiskeundersøkelse vart gjennomført i Finsåvassdraget i august 2008 med prøvefiske i åtte vatn, undersøkelse i bekkar med elektrisk fiskeapparat, vasskjemi, bunndyr og zooplanktonanalyse. Bunndyr-, plankton- og mageprøvar av fisk vart analysert av Godtfred Anker Halvorsen, LFI Unifob, Universitetet i Bergen. Vasskjemi vart analysert av NIVA.

1.1 Områdebeskrivelse

Finsåvassdraget er eit sidevassdrag på vestsida av elva Sira og har sitt utløp ved Tonstad i nordenden av Sirdalsvatnet. Vassdraget ligg i Vest-Agder på grensa mot Rogaland i eit karrig landskap med lite jordsmonn og berggrunn av grunnfjell (gneis/granitt). Terrenget er kupert og strekkjer seg opp i eit heiområde på omlag 700 - 800 meter over havet. Den dominerande vegetasjon er bjørkeskog og røsslyng med spreidd furuskog i dei lågare deler. Finså (Finsåni) rann før kraftutbygginga frå Bjørnestadvatnet 352 moh. til osen av Sirdalsvatnet 32 moh. ved Finsnes (kart, fig. 1). Hovudelva, Sagåni kjem frå Nesporvatn 420 moh; Førevatn (Furevatn) 438 moh. og Kulivatn 612 moh. som alle er magasin for kraft- verka i vassdraget.

I Kulimagasinet er Piggstølvatnet innlemma. Vest for Kulivatn ligg dei uregulerte vatna Holmavatn 702 og Goetjødn 655 moh. Største tilløpet til Kulivatn er Grøvjå i nord som renn frå Litle Kulivatn 663 moh. Ved dette vatnet dreier dalføret mot aust nord for Falkekollen. Her ligg Langavatn 751 moh. og fleire vatn som dannar kjeldeområdet til vassdraget. Hemsåni, eit mindre delvassdrag av Sira som som ligg aust for Finsåvassdraget er overført ovanfor Øvre Løyntjødn til Mjåvatn som renn ut i Førevatn. Vidare er Lindvatn 378 moh, som ligg sør for Bjørnestadvatn overført til røyrgata i Finså Kraftverk.

Arealet av nedslagsfeltet til Finså er 89,76 km2. Sagåni, dvs. nedslagsfelt til utlaup av Nesporvatn, 53 km2. Nedslagsfelta til Hemsåni og Lindåni er hvv. på 8,63 og 13,5 km2. Totalt areal av Sira er 2.515 km2. På grunn av sin beliggenheit var vassdraget spesielt utsett for sur nedbør i den verste forsuringsperioden i -70 og -80 åra.

1.2 Vassdragsreguleringar i Finså

Konsesjon for regulering vart gjeve for Bjørnestadvatnet i 1946 (Gunnerød/ Møkkelgjerd; DVF-rapport 1981). Men alt i 1920-åra var det eit mindre kraftverk i Finså. Den nytta eit fall på ca. 50 m frå ein demning i elva. Første aggregatet på 88 kW vart opna 16. april 1923 (Gunstein Feed, pers. medd.) I 1938 vart det montert eit aggregat på heile 450 kW. Det vart slege ein tunell frå Bjørnestadvatnet for senking av vatnet. Denne tunellen er ikkje i bruk i dag då ein ny vart bygd i samband med Finså Kraftverk.

I Sagåni som er elva frå Nesporvatn var det frå gammalt av fleire sagbruk og kverner drivne av vasskraft.

Ny konsesjon for regulering av Finså vart gjeven 5. mai 1961. For Kulivatn vart konsesjon gjeven 12. juni 1964. Det vart bygt tre kraftstasjonar i Finsåvassdraget i åra 1962- 66. Vassdraget er gjennomregulert med fem magasin. Lengst oppe ligg Kulivatn 612 moh. med ei reguleringshøgde på 35 meter (tab. 1), nedanfor ligg Kuli Kraftverk (fig. 2). Førevatn og Nesporvatn er regulert med hvv. 15 og 29 meter. Hemsåni er overført til Finsåvassdraget ovanfor Øvre Løyntjødn slik at den renn ut i Mjåvatn som drenerer til Førevatn.

Osen Kraftverk ligg ved Bjørnestadvatn som har ei regulering på 15 m. Ved alle vatna utanom Førevatn og Lindvatn er det bygt demningar. Lindåni rann før reguleringa direkte til Sirdalsvatnet. Ein tunell overfører vatnet til røyrgata i Finså Kraftverk. Lindvatn er regulert med inntil 20 m. Det er ingen krav til minstevassføring i Finså.

Tabell 1: Regulerte vatn i Finsåvassdraget.

Magasin Høgde over havet Reguleringshøgde Innsjøareal v/ HRV (høgste reg. vannstand, (hektar) HRV) Kulivatn 612 35 230 Førevatn 438 15 135 Nesporvatn 420 29 193 Bjørnestadvatn 352 15 118 Lindvatn 378 20 90

1.3 Fiske i tidlegare tider – utsettingspålegg

Ved oppdemming av Kulivatnet vart det høgareliggjande Piggstølvatnet innlemma i Kulimagasinet. I Piggstølvatnet var det stor, fin aure i tida før utbygginga. I dei andre vatna nedanfor var det og gode fiskebestandar. I Finså ved Feed var det fin bekkeaure (Gunstein Feed, pers. medd.) Det har skjedd ei dramatisk forverring av leveforholda for auren i vassdraget frå omlag 1960 til 1970. Fiskerikonsulenten i Øst-Norge, Kjell W. Jensen* (Gunnerød & Møkkelgjerd 1981) undersøkte fiskebestandane i Finså i 1961. I Førevatn og Lindvatn var det aure av svært god kvalitet (0.5 - 1.5 kg), aller mest i sistnemnde. I Bjørnestadvatn var det småfallen fisk av middels kvalitet. I vestre del av vatnet vart det observert at vasskvaliteten var noko betre.

I konsesjonsvilkåra av 1961 er det nemnt krav om fiskeutsettingar i vatn med tynne bestandar. I kvart vatn skulle setjast ut 11 - 36 000 yngel 0+ (Rettsbok for Flekkefjord Heradsrett 1962), eller nokre tusen settefisk (1+) kvart år (tabell 2). Frå 1969 vart det sett ut berre 1-somrig fisk. Men tilhøva for fisken var vanskelege, dette samsvarar i tid med akkurat den perioden då langtransportert sur nedbør førte til fiskedød i landsdelen.

Fig. 2 : Kraftstasjonar i Finsåvassdraget

Utsettingane gav dårleg resultat og etter fiskeundersøkingar i 1972-73 (Gunnerød 1981) vart utsettingpålegga revidert i 1975. Det skulle no delvis setjast ut 2-somrig settefisk med den antagelse at den ville klara seg betre. Dette skulle gjelda i 5 år. I dei øvste vatna i vassdraget, Kulivatn og Førevatn vart fiskeutsetting foreløpig gitt opp, då vasskvaliteten vart ansett for dårleg. Vasskjemiundersøkingar viste at pH i vassdraget var omlag 4.6 - 4.8, dvs. heilt på grensa av kva auren kan tola (Rosseland et al. 1980). Ved nytt prøvefiske i 1978 i Bjørnestadvatn og Nesporvatn (Gunnerød 1981) viste det seg at heller ikkje overgang til utsetting av 2-somrig aure var velukka. Forsuringssituasjonen var også forverra sidan sist. Den utsette auren i Nesporvatnet hadde greidd seg betre enn i dei andre vatna trass i at vasskvaliteten var like dårleg. I Bjørnestadvatnet vart det registrert stor tilbakegang i fiskebestanden.

På Sørlandet og andre stader pågjekk det i 1970- og -80 åra intensiv forskning på emnet om sur nedbør, fisk og kalking (Rosseland/Skogheim 1985); sjå og Drabløs/Tollan (ed.) 1980 sluttrapport SNSF-prosjektet; og rapportserie 1-26 Kalkingsprosjektet, MD / DVF). Det var og eit arbeid for å få oversikt over ”surheitsresistente fiskestammer” nevnt av Gunnerød i den regionale undersøkinga (op. sit.). Det vart også vurdert og gjennomført utsetting av kanadisk bekkerøye. Utsettinga av den framande fiskearten vart seinare avslutta dei fleste stader, då ein frykta at den ville få for stor plass i norske vassdrag og fortrenga den opprinnelege auren. Det vart sett ut bekkerøye i Lindvatn frå 1978 og i Bjørnestadvatn frå 1981. Det er konstatert at fiskeutsetting av aure/bekkerøye er starta opp att i Førevatn og Kulivatn seinare, men kva år dette skjedde er ikkje kjent.

Det har vore fiskeutsettingar etter utlegging av skjellsand i øvre deler av vassdraget og Løynestølstjørnene i privat regi frå omlag 2000 til 2007. Det vart gjeve tilskot til skjellsand frå Sirdal kommune. Dei fleste utsettingane var i Holmavatn, Goetjødn, Langavatn, Torsvatn, Litle Kulivatn og Reinshøl. Antal fisk som vart sett ut var moderat, det vart pakka fisk i plastposar à ca. 200 og frakta 1-2 posar til kvar lokalitet pr. år. Fisk frå desse utsettingane har vandra nedover i vassdraget og ein del har blitt fanga. I Kulivatn blir det fanga omlag 2 aure eller bekkerøye pr. garn i gjennomsnitt (2008) av grunneigare (G. Feed, pers. medd.). I Løynestølstjørnene vart det sett ut 200 pr. tjørn pr. år, 2005-2007 (G. Hompland, pers. medd.). Det vart gjeve løyve til utsetting av bekkerøye i Finsåvassdraget heilt fram til 2004. I åra 1998 til 2004 sette regulanten ut bekkerøye eller aure i alle magasin og vatn unnateke Kulivatn (i 2001 var det ingen utsetting og i 2002 vart det sett ut aure i staden for bekkerøye, sjå tabell 3).

Regulering av magasina har og ført til skadeverknader for fisket. Det er særleg næringstilgangen for fisken og i nokon tilfelle gyteforhold som er skadelidande (Grimås 1962). Ved alle større endringar i vannstand vil tørrlegging føre til skade for bunndyr som er fiskens viktigaste mat.

Tabell 2 : Pålegg om fiskeutsettingar i Finsåvassdraget frå konsesjonsvilkåra.

Lokalitet Konsesjon 1961- Revidert 1975- 1981- 65 79 Kulivatn 2 000 (1+) Oppheva Førevatn 1 700 (1+) oppheva Øvre og Nedre 250 (1+) oppheva Løyntjødn Nesporvatn 3 600 (1+) 1 500 (1+) 2500 ? Bjørnestadvatn 1 350 (1+) 2 000 (1+ , 2+) 1000 (0+) 1500 (1+) 3000 bekkerøye 0+ Lindvatn 1 100 (1+) 1500 bekkerøye 1500 0+ bekkerøye 0+ (frå 1978) *Det er ingen pålegg om fiskeutsetting etter 2004

Tabell 3: Fiskeutsetting i Finså frå 1998-2008 på frivillig basis (Opplyst av AEP).

1998 1999 2000 2002 2003 2004 2005 2008 Type bekkerøye bekkerøye bekkerøye aure bekkerøye bekkerøye aure aure 1s/ Førevatn 2s 1200 1200 1200 1200 1200 1200 0 3883 1s/ Nesporvatn 2s 2000 2000 2000 2000 2000 2000 0 5426 1s/ Bjørnestadvatn 2s 1200 1200 1200 1200 1200 1200 0 3691 Løyntjødn/nedre & øvre 1s 300 300 300 300 300 300 0 200 Lindvatn 900 900 900 900 900 900 0 0 Mjåvatn 500 500 500 500 500 500 0 0

1 s = einsomrig fisk; 2 s = tosomrig fisk

2 Metodar og innsamling av materiale

2.1 Vassprøvar, plankton- og bunndyrprøvar.

Det vart teke vassprøve i overflata av dei undersøkte sjøane ved prøvefisket i august. Hovedprøvane for kvar lokalitet vart tekne midt på vatnet, siktedjup og vassfarge vart bestemt. Siktedjup er eit mål på klarheit i vatnet. Siktedjup og vassfarge vert bestemt med ei ”Secchi-skive” som er ei kvit metallskive med diameter ca. 25 cm og feste for målesnor i sentrum. Ei lita vekt under skiva held ho i vassrett posisjon under målinga då secchi-skiva vert senka i vatnet til ho ikkje er synleg lenger. Skiva vert så heva til ho så vidt kan skimtast, og siktedjupet kan lesast av. Bestemmelse av fargen på vatnet gir opplysning om trofigrad av vatnet. Den blir bestemt når Secchi-skiva er heva til nøyaktig halve siktedjupet. Det vart og teke vassprøve i fleire elver og bekkar ved kvart vatn. I tillegg vart det og teke vassprøve av 2-4 elver / bekkar pr. vatn som er aktuelle gytelokalitetar (tabell 3).

Vassprøvane vart analysert av NIVA. På alle hovedstasjonar og dei viktigaste bekkane vart det analysert “full kalkpakke”, dvs. alle parameter som skal til for å rekna ut syrenøy- traliserande kapasitet (ANC). Definisjon av ANC = ”Summen av kationer” minus ”sterke syrers anioner”. ANC vert målt i µekv/l. Denne verdien er anført nedst i tabellane. Stasjonar av innsjø eller rennande vatn er det teke vassprøve går fram av tabell 4. I tillegg til vassprøvane i august vart det teke prøvar 3. juni same år som vart analysert for pH- og konduktivitet ved Syrtveit Fiskeanlegg. Vi har og fått pH-data frå tidlegare år som er innsamla av Ivar Skregeli (Sira Kvina) som er vist i samme tabell. På innsjøstasjonane vart det teke vertikale zooplanktontrekk (for kvalitativ analyse) frå omlag samme djup som siktedjupet eller meir på den aktuelle staden, men hoven må ikkje koma nær botnen. Planktonhoven er 27 cm i diameter, og duken har ei maskevidde på 60 µm (mikrometer). Det vart teke 2 prøvar pr. stasjon. I tabell 4 er det sett opp ein oversikt av prøvefiske og prøvetakingar. Ved utvalde stasjonar i rennande vatn vart det teke bunndyrprøvar ved sparkemetoden, også kalla roteprøvar (tabell 4). Til dette vart det brukt ein standard bunndyrhov. Plankton- og bunndyrprøvane vart fixert i etanol og sendt til LFI, Unifob Miljøforskning for analyse. Dato for prøvetaking var 15.-20. august 2008. Under synfaring av vassdraget 3. juni 2008 tok vi og vassprøvar som vart analysert for pH og konduktivitet ved Syrtveit Fiskeanlegg. Espen Enge, som tek vassprøve i Bjørnestadvatnet i forbindelse med andre prosjekt, har stilt data til disposisjon i samband med denne rapporten.

Tabell 4: Prøveprogram i dei biologiske og kjemiske undersøkingane.

Dato Nordisk Lokalitet Prøvefiske serie El-fiske Vasskjemi Plankton- Bunndyr, antal garn i bekk trekk roteprøve Kulivatn 15.08.2008 x 10 x x x x Kulihølen 14.08.2008 x 2 x x x Førevatn 14.08.2008 x 10 x x x x Mjåvatn 19.08.2008 x 5 x x x Ø. Løyntjødn 20.08.2008 x 5 x x x Nesporvatn 14.08.2008 x 10 x x x x Bjørnestadvatn 19.08.2008 x 10 x x x x Lindvatn 21.08.2008 x 8 x x x x

2.2 Undersøking av gyte- og oppvekstforhold for fisk i elver og bekkar.

For bestemmelse av rekruttering av ungfisk vart elektrisk fiskeapparat nytta i bekkar ved Kulivatn, Kulihølen, Førevatn, Mjåvatn, Øvre Løyntjødn, Nesporvatn, Bjørnestadvatn og Lindvatn (tabell 4). Arealet av dei undersøkte områda vart målt opp for berekning av tettheita av fisk. Kvart område var frå 50 - 100 m2 . Som standard vert det fiska 3 omgangar på kvar stasjon etter metode utarbeidd av Bohlin m. fl. (1989).

I feltrapporten (vedlegg 2) er det gjort ei kort vurdering av forholda i elver/bekkar som er aktuelle gyte- og oppvekstområde (sjå vedlegg).

11 2.3 Prøvefiske

I august 2008 vart det gjennomført eit standard prøvefiske (etter norm frå DN (Hindar m.fl. 1996) med botngarn (nordisk serie) i Kulivatn, Kulihølen, Førevatn, Mjåvatn, Øvre Løyntjødn, Nesporvatn, Bjørnestadvatn og Lindvatn. Garna er 30 x 1,5 m og består av seksjonar av 14 forskjellige maskevidder frå 5-55 mm. Garnserien er sett saman med det formål å fanga eit representativt utval av fiskebestanden (Hindar m.fl.1996). Garna vart plassert på 4 ulike djupneintervall etter oppmåling med ekkolodd på førehand. Intervalla er 0-3 meter, 3-6 m, 6-12 og 12-20 m. Antal garn brukte i prøvefisket er berekna utrekna i høve til størrelsen av innsjøane. I dei største vatna Kulivatn, Førevatn, Nesporvatn og Bjørnestadvatn vart det brukt 10 garn i kvar, i Lindvatn 8 garn, i Mjåvatn og Løyntjødn 5, og i Kulihølen 2 garn (sjå tabell 5). Garna vart sett om kvelden og trekt om morgonen slik at fisketid var omlag 12 timar. Fisket vart gjennomført i perioden 15.-20. august 2008. Fangstfrekvens er eit mål på tettheita av fisk i eit vatn. Det vert berekna utifrå antal fisk fanga pr. areal av garn og fisketid. Eininga er antal fisk pr. 100 m2 garn. Gjennomsnittleg fisketid er 12 timar pr. garn-natt. Ved prøvefisket vart det teke følgjande prøvar av fisken: Lengda vart målt frå snutespiss til bakarste finnekant av ein naturleg utspilt spord til nærmaste mm. Fisken vart vegen med Wedo Accurat (1/5000g) brevvekt med ei nøyaktigheit på 1 gram. Modningsstadium vart vurdert etter ein skala frå 1-7 (Dahl 1917) der 1 og 2 er umoden fisk, 3-5 er fisk som skal gyta komande sesong, 6 er gytande fisk og 7 / 7-1 eller 7-2 er utgytt fisk, 7-5 betyr at fisken har gytt før og er gytemoden på ny.

Tabell 5: Antal garn brukt ved prøvefiske

Innsjø Antal garn, nordisk serie Kulivatn 10 Kulihølen 2 Førevatn 10 Mjåvatn 5 Øvre Løyntjødn 5 Nesporvatn 10 Bjørnestadvatn 10 Lindvatn 8

Mageprøvar vart teke av fisken og samla i fellesprøvar for kvart vatn. Prøvane er konserverte i etanol. Fisken vart undersøkt for makroparasittar. Det gjeld i fyrste rekkje rundorm (Eustrongylides sp.) og bendelorm, (auremakken Eubothrium crassum, eventuelt måsemakken, Diphyllobothrium dendriticum) som er dei mest vanlege parasittar på aure i landsdelen. Fiskens kondisjon ( K - faktor) er utrekna etter Fultons formel : K = vekt x 100 / lengda3 (vekt blir målt i gram og lengde i cm). Normal fisk har ein kondisjonsfaktor på omlag 0.95 - 1.05. Mager fisk er under 0.95 og feit fisk er over 1.05. Kjøtfargen til auren vart observert og karakterisert i 3 kategoriar: raud, lyseraud eller kvit. Raudfarge på kjøtet vert rekna som eit kvalitetsmerke på laksefisk. Den kjem av fargestoff (karotenoidar) i næringsdyr til fisken. Skjellprøve og otolittar vart teke for aldersbestemmelse. Alder vart bestemt ved skjell- og otolittanalyse. Skjella vart avlesne i ein

Microfiche prosjektor. Otolittane vart klarna i etanol og avlesne under stereolupe. I denne undersøkelsen er otolittanalyse brukt som den prioriterte metode. Dersom dei var krystallinske og dårlege, er avlesinga kontrollert mot skjella. Vekstkurva til auren er berekna på grunnlag av empiriske data, basert på den einskilde årsklasses gjennomsnittslengde ved slutten av vekstsesongen. I dette prøvefisket er fisken fanga i slutten av august då det meste av årsveksten er unnagjort.

3 Resultat og diskusjon 3.1 Vasskjemi

Finsåvassdraget er sterkt berørt av sur nedbør. I hovudvassdraget var pH 5.17 - 5.31 i august 2008. Verdiane av alkalitet (0.026- 0.035 mmol/l) og kalsium (0.17-0.23 mg/l) var svært låge (tabell 6). I vassdraget er det litt oppløyst humus som gjer at fisk vil tola litt lågare surheitsgrad i vatnet.

Resultata frå vassprøveserien i august 2008 er presentert i tabell 6-9 og som omtala analysert ved NIVA. Prøvane 3. juni 2008 (Syrtveit fiskeanlegg) og tidlegare års pH- målingar (Sira-Kvina Kraftselskap) er vist i tabell 10. Ein lokalitet, Kulihølen skil seg ut med ei pH-måling på 6,9 og opptil 6-18 gonger så høge verdiar av alkalitet/kalsium som dei næraste lokalitetane. Forklaringa på dette er avrenning av sement frå Kulidammen som er bygd i betong. Kulihølen har eit svært avgrensa nedslagsfelt nedanfor demningen. Det er ingen krav til minstevassføring i vassdraget.

Tabell 6 : Analyse av vasskjemi i Finsåvassdraget august 2008 (hovedlokalitetar). Dato 15.08. 14.08. 14.08. 19.08. 20.08. 14.08. 19.08. 21.08. Kulihølen Lokalitet Kulivatn innløp Førevatn Mjåvatn Øv.Løyntjødn Nesporvatn Bjørnestadvatn Lindvatn Analysevariabel Enhet Metode Surheitsgrad pH A 1 5,21 6,9 5,17 5,57 5,37 5,24 5,31 5,23 Konduktivitet mS/m A 2 1,64 2,69 1,75 1,15 1,12 1,73 1,79 1,62 Alkalitet mmol/l C 1 0,026 0,188 0,026 0,035 0,031 0,027 0,029 0,03 Nitrogen, tot. µg N/l D 6-1 250 215 265 235 210 220 275 290 Nitrat µg N/l C 4-3 93 17 100 46 11 91 91 40 Karbon org. mg/l G 4-2 1,6 5 2 3,1 3,7 1,8 2,1 4,6 Klorid mg/l C 4-3 2,88 1,56 2,96 1,77 1,65 3,04 3,07 2,68 Sulfat mg/l C 4-3 0,77 1,18 0,84 0,63 0,62 0,87 0,94 0,92 Al, reaktivt µg/l E 3-2 50 49 62 82 70 58 71 110 Al, ikke labil µg/l E 3-2 25 49 36 55 55 34 40 77 Kalsium mg/l C 4-3 0,17 3,43 0,19 0,17 0,19 0,2 0,23 0,2 Kalium mg/l C 4-3 0,11 0,4 0,09 0,08 0,04 0,1 0,1 0,09 Magnesium mg/l C 4-3 0,19 0,28 0,2 0,14 0,14 0,2 0,21 0,18 Natrium mg/l C 4-3 1,79 1,62 1,82 1,26 1,23 1,92 2,02 1,89 ANC µekv/l 0,9 205,1 -0,7 10,5 15,3 2,1 6,5 11,7 Ref. analyserapport rekv. Nr 2008-1837 NIVA. Norsk Akkreditering nr. Test 009, sjå vedlegg.

13 I bekkane er verdiane endå lågare, unnateke der det er lagt ut skjellsand. Den suraste var bekken frå Kvenndal ved Førevatn, pH 4.66 (tabell 7). Nokre fleire bekkar hadde pH-resultat under 5.0, bl.a. ved Lindvatn. Elles har bekkane pH-verdiar mellom 5.0 og 5.6. Aluminiumsinnhaldet i vatnet er ikkje høgt, unnateke bekkane i vestre enden av Førevatn og Lindvatn (tabell 7-9) som har noko høgare verdiar (opptil 143 µg/l reaktivt Al; og 125 µg/l av den ikkje labile fraksjon av Al). Fisk har liten toleranse for surt, aluminiumhaldig vatn (Rosseland & Skogheim 1984). På alle hovudstasjonar og i dei viktigaste bekkane vart det analysert “full kalkpakke”, dvs. alle parameter som skal til for å rekna ut syrenøytraliserande kapasitet (ANC). Denne verdien er anført nedst i tabellane. ANC vert målt i µekv/l og kan bli negativ. Når ANC er 20 eller høgare vert det rekna som god vasskvalitet for fisk (Kroglund F. 1996ca. ). I fjellvatn vert ein ANC-verdi på 15 rekna som bra (Enge 2008). Det finst eksempel på at ANC-verdi kan vera bra sjølv om pH er låg. I seinare tid er det funne ut at tålegrensene av ANC for skade på fisk må hevast i humusrikt vatn (Kroglund 2004; Hesthagen et. al. 2008). Det er berekna at ANC-verdien bør vera 60 i slike vatn (dette vert justert ved kalking av vatn).

Bekken i vest av Førevatn har så låg pH som 4.93 men ANC er 20,8 . Det er humushaldig vatn, verdien av organisk karbon i denne bekken er 7.3 mg/l. I kategorien moderate humussjøar (2-5 mg/l org. C) er Lindvatn, Løyntjørnene, Mjåvatn og Kulihølen.

I Kulihølen var det som venta utifrå dei andre verdiane målt høge nivå av ANC, 205 i innløp og 40.5 i utløp. I bekkane ved Mjåvatn og øvre Løyntjødn vart det lagt ut skjellsand for nokre år sidan. I vestre enden av Bjørnestadvatn er den einaste staden det vart målt forhøga verdiar av nitrat som tyder på påverknad frå landbruk, men ikkje alarmerande verdiar, 410 µg/l N, 250 µg/l nitrat; (tabell 8). Her vart det målt pH 5.85 og ein tilfredstillande ANC-verdi på 34,9 .

Tabell 7: Vasskjemi i elvar og bekkar i Kulivatn og Førevatn, august 2008. Dato 15.08. 14.08. 14.08. 14.08. 14.08. 14.08. 15.08. Lokalitet Kulivatn Kulivatn Kulihølen Førevatn Førevatn Førevatn Førevatn Bekk frå Kvenndals- Furestøls- Bekk frå Analysevariabel Enhet Metode Goetjødn Bekk i nord Utlaup bekk Bekk i vest bekk Mjåvatn Surheitsgrad pH A 1 5,25 5,4 5,85 4,66 4,93 5,09 5,26 Konduktivitet mS/m A 2 1,47 1,23 1,43 Alkalitet mmol/l C 1 0,026 0,049 0,024 Nitrogen, tot. µg N/l D 6-1 225 255 310 Nitrat µg N/l C 4-3 77 5 13 Karbon org. mg/l G 4-2 1,8 4,2 7,3 Klorid mg/l C 4-3 2,54 1,59 1,46 Sulfat mg/l C 4-3 0,71 0,72 0,58 Al, reaktivt µg/l E 3-2 39 61 143 Al, nonlabil µg/l E 3-2 24 58 125 Kalsium mg/l C 4-3 0,15 0,16 0,63 0,13 0,16 0,18 0,14 Kalium mg/l C 4-3 0,07 0,1 0,04 Magnesium mg/l C 4-3 0,16 0,11 0,16 0,16 0,13 0,15 0,14 Natrium mg/l C 4-3 1,61 1,23 1,27 ANC µekv/l 0,5 40,5 20,8 Ref. analyserapport rekv. Nr 2008-1837 NIVA. Norsk Akkreditering nr. Test 009, sjå vedlegg.

Tabell 8: Vasskjemi i elvar og bekkar i øvrige lokalitetar i Finså, august 2008. Dato 14.08. 19.08. 20.08. 20.08. 20.08. 19.08. 19.08. Lokalitet Nesporvatn Mjåvatn Øv.Løyntjødn Øv.Løyntjødn Øv.Løyntjødn Bjørnest.v. Bjørnest.v Utløps Innos østre Innos vestre Bekk i Analysevariabel Enhet Metode Innløps os os løp løp Utløpsos syd vest Innløps os Surheitsgrad pH A 1 5,11 5,38 5,2 5,26 5,62 5,85 5,08 Konduktivitet mS/m A 2 1,76 1,22 1,2 2,12 Alkalitet mmol/l C 1 0,025 0,03 0,028 0,044 Nitrogen, tot. µg N/l D 6-1 230 235 220 410 Nitrat µg N/l C 4-3 94 45 15 250 Karbon org. mg/l G 4-2 2,3 3 4,3 3 Klorid mg/l C 4-3 2,93 1,75 1,66 2,88 Sulfat mg/l C 4-3 0,84 0,62 0,6 1,45 Al, reaktivt µg/l E 3-2 66 76 82 72 Al, ikke labil µg/l E 3-2 45 55 66 60 Kalsium mg/l C 4-3 0,19 0,17 0,18 0,2 0,19 0,8 0,22 Kalium mg/l C 4-3 0,09 0,06 0,04 0,23 Magnesium mg/l C 4-3 0,2 0,14 0,15 0,15 0,13 0,27 0,23 Natrium mg/l C 4-3 1,8 1,24 1,21 2,21 ANC µekv/l -0,3 10 14,6 34,9 Ref. analyserapport rekv. Nr 2008-1837 NIVA. Norsk Akkreditering nr. Test 009, sjå vedlegg.

Tabell 9: Vasskjemi i bekkar ved Lindvatn, august 2008. Dato 21.08. 21.08. 21.08. Lokalitet Lindvatn Lindvatn Lindvatn Mellom vatn Analysevariabel Enhet Metode Bekk i vest Bekk i nord og tjørn Surheitsgrad pH A 1 5,05 4,9 5,03 Konduktivitet mS/m A 2 1,51 Alkalitet mmol/l C 1 0,023 Nitrogen, tot. µg N/l D 6-1 300 Nitrat µg N/l C 4-3 19 Karbon org. mg/l G 4-2 5,7 Klorid mg/l C 4-3 1,94 Sulfat mg/l C 4-3 0,66 Al, reaktivt µg/l E 3-2 119 Al, ikke labil µg/l E 3-2 96 Kalsium mg/l C 4-3 0,17 0,2 0,2 Kalium mg/l C 4-3 0,07 Magnesium mg/l C 4-3 0,13 0,14 0,15 Natrium mg/l C 4-3 1,55 ANC µekv/l 18,6 Ref. analyserapport rekv. Nr 2008-1837 NIVA. Norsk Akkreditering nr. Test 009, sjå vedlegg.

Tabell 10 viser at surheitsgraden i Finså var lågare for nokon få år sidan. Prøvar frå juni 2008 viste litt lågare pH enn i august samme år, samanlikn med Tabell 6 .

Tabell 10 : Tidlegare pH-målingar i Finsåvassdraget. Dato L.Holmevatn Kulivatn Goetjødn Grøvjå Førevatn Nesporvatn 03.06.2002 4,9 4,81 4,9 4,6 4,62 4,46 26.09.2003 4,47 4,88 4,67 4,76 4,92 15.08.2004 4,87 4,99 4,87 5,16 5,08 5,09 12.08.2005 4,57 4,78 4,69 4,98 4,99 4,66 udatert -06 4,78 4,88 4,88 4,93 4,92 26.08.2007 5,27 4,95 4,86 4,99 4,93 4,86 Målingar av pH etter utlegging av skjellsand v/Ivar Skregelid, Sira Kvina

pH- prøver i Finsåvassdraget 03.06.2008 Kulivatnet, ved dam 4,82 Kulihølen, innløp 6,70 Førevatnet, utløpsos 4,87 Mjåvatn, utløpsos 5,13 Nesporvatnet, ved tunell 4,84 Bjørnestadvatnet, utløpsos 4,78 Lindvatnet, ved utløpsos 4,67 Analyse ved Syrtveit Fiskeanlegg

Siktedjup – vassfarge

I Finsåvassdraget er siktedjupet i fleste vatna om lag 8 m i august (tabell 11). I Lindvatn var det merkbart mindre siktedjup enn i dei andre vatna, 3 meter mot 8-8,5 m . I alle vatna er fargen på vatnet brun/gul, som tyder på innhald av humus (sjå side 13).

Tabell 11 : Siktedjup og vassfarge i Finsåvassdraget i august 2008.

Lokalitet Siktedjup, m Vassfarge Kulivatn 8,5 brun/gul Førevatn 8,0 brun/gul Nesporvatn 8,0 brun/gul Bjørnestadvatn 8,0 brun/gul Lindvatn 3,0 brun/gul

3.2 Bunndyr (forf. Godtfred Anker Halvorsen)

Det ble tatt sparkeprøver i 7 innløpsbekker og i utløpsbekken til ett vann (Mjåvatn). Antallet individer og arter som ble funnet, og Forsuringsindeks 1 (Fjellheim & Raddum 1990) er vist i tabell 12. Forsuringsindeks 2 ble ikke regnet ut siden ingen av lokalitetene oppnådde verdien 1 for indeks 1 (Raddum 1999). Det ble ikke funnet forsuringsfølsomme dyr i noen av innløpsbekkene. I utløpsbekken til Mjåvatn ble det funnet et individ av den moderat sensitive døgnfluen Siphlonurus alternatus (Say). Dette gir forsuringsindeks 1 verdien 0,5 for utløpsbekken av Mjåvatn, og indikerer et moderat forsuringsskadet bunndyrsamfunn. Alle de andre bekkene hadde indeksverdi lik 0, og dermed sterkt forsuringspåvirkede bunndyrsamfunn.

Planktonprøvene hadde heller ingen forsuringsfølsomme arter. Imidlertid ble døgnfluen S. alternatus registrert med 14 individ fra mageprøver av aure i Nesporvatn, og 2 individ fra mageprøver av aure fra Førevatn. Dette viser at moderat sensitive arter lever i

16 disse vatna, eller i noen av innløpsbekkene, og kan tyde på at de bare er moderat forsuringsskadet. Aure kan være en svært god ’prøvetaker,’ og kan beite på individer av en bestand som er så tynn at den sjelden blir funnet i sparkeprøver. Dette vises også av mengdene av vannloppen Bythotrephes longimanus Leydig som ble funnet i mageprøvene fra flere av vatna, og de 2 individene av arten som ble registrert i planktonprøvene fra Kulivatn.

Tabell 12: Antall individer funnet i sparkeprøvene. Forsuringsindeks 1 er regnet ut etter Fjellheim & Raddum (1990).

.08) Stasjon: st. (14.08.08.) 2

(vest) st. 2 (15.08.08) 2 st. (vest) st. 5 (15.08

Førevatn 2 (20.08.08) st. Løynestøltjern Øvre (19.08.08) 1 st. Mjåvatn Nesporvatn Lindvatn st.1 (21.08.08) Bjørnestadvatn st. 3 (19.08.08) 3 st. Bjørnestadvatn Kulihølen st. 1 (15.08.08) 1 st. Kulihølen Førevatn Kulivatn st.1 (15.08.08) Nematoda – rundorm 1 2 5 2 4 1 Oligochaeta – fåbørstemakk 4 36 8 46 7 4 8 81 3 Crustacea – krepsdyr Copepoda – hoppekreps Calanoida indet. 2 13 Cyclopoida indet. 3 2 Harpacticoida indet. 1 1 2 3 Cladocera – vannlopper Bosmina sp. 2 2 Holopedium gibberum 1 69 Eurycercus lamellatus 1 2 Sididae indet. 1 2 2 Acari – edderkoppar 1 2 1 2 1 1 4 14 Ephemeroptera – døgnfluer Leptophlebia marginata 9 Leptophlebia cf. Marginata 17 1 Leptophlebia sp. 1 6 ** Siphlonurus alternatus 1 Plecoptera – steinfluer Amphinemura borealis 5 22 Amphinemura sulcicollis 24 2 4 18 46 Leuctra fusca 1 13 1 1 Leuctra hippopus 8 10 10 1 Leuctra nigra 1 1 Leuctra cf. Digitata 1 Leuctra sp. 4 1 Nemoura cinerea 3 5 8 7 8 1 Nemurella pictetii 2 Protonemura meyeri 1 20 2 Siphonoperla burmeisteri 1

08.08)

(Tabell 12 forts.)

Stasjon: st. (14.08.08.) 2

(vest) st. 2 (15. st. (vest) st. (15.08.08) 5

Nesporvatn (19.08.08) 3 st. Bjørnestadvatn Lindvatn st.1 (21.08.08) Øvre Løynestøltjern st. 2 (20.08.08) st. Løynestøltjern Øvre (19.08.08) 1 st. Mjåvatn Kulivatn st.1 (15.08.08) (15.08.08) 1 st. Kulihølen Førevatn Førevatn Coleoptera – biller Elmis aenea 2 21 Dytiscidae indet. 1 3 Coleoptera indet. 1 Trichoptera – vårfluer Halesus radiatus 1 Molannodes tinctus 1 Neureclipsis bimaculata 51 Oxyethira sp 1 1 6 1 Plectrocnemia conspersa 13 1 1 1 2 2 Polycentropus flavomaculatus 26 1 61 Rhyacophila nubila 3 8 3 Limnephilidae indet. 3 Polycentropodidae indet. 5 1 Diptera – tovinger (fluer og mygg) Chironomidae indet. - fjørmygg 250 86 184 15 51 139 71 52 42 Ceratopogonidae indet. 5 3 Simuliidae indet 7 2 21 10 5 6 21 3 Dicranota sp. 2 6 2 3 1 Limonidae indet. 1 3 Muscidae indet. 2 Empididae indet. 4 1 6 2 2 1 6 1 Diptera indet. 1 1 2 1 Antall individer 325 146 295 111 109 301 192 249 128 Forsuringsindeks 1 0 0 0 0 0 0,5 0 0 0 Forsuringsindeks 2 ------*** Meget følsom ** Moderat følsom * Lite følsom

Graden av forsuringsskade på bunndyrsamfunnet baseres imidlertid på standardiserte sparkeprøver, og fortrinnsvis fra rennende vann. Så er sensitive arter borte fra de sparkeprøvene, blir bunndyrsamfunnet klassifisert som skadet og vannet som forsuret. I denne undersøkelsen er det nesten bare innløpsbekker som er undersøkt. Innsjøene i undersøkelsen kan ha bedre vannkjemi enn de innløpsbekkene som er undersøkt her.

3.3 Dyreplankton

Zooplankton i innsjøane i Finsåvassdraget er dominert av gelekrepsen, Holopedium gibberum som tilhøyrer vannloppene, (Cladocera) og hoppekreps av slekta Calanoida (tabell 13). Det vart påvist svært få artar av plankton i vassdraget, men i Lindvatn er diversiteten litt høgare enn i dei andre då det er påvist fleire slekter/fam. av vasslopper, Bosmina sp. og Sididae. Legg merke til at det berre vart fanga 2 individ av rovforma Bythotrephes longimanus med planktonhoven (Kulivatn), mens det i mageprøvane av fisk (avsn. 3.4.4) er påvist at fiskane som det vart teke prøve av har teke fleire hundre av denne arten i nesten alle vatna. Dette skjer dels av to grunnar, for det første at fisken lettare oppdagar og fangar denne ”store” planktonarten, for det andre at når ein skal samla plankton med hov så greier Bythotrephes ganske ofte å svømma til sides når den ser hoven nærmar seg.

Tabell 13: Planktonprøvar

Finsåvassdraget (14.08.08)

, St.4 (21.08.08) St.4 , , Pnr.1 (14.08.08) Pnr.1 ,

Stasjon: Førevatn Lindvatn Kulivatn, Pnr.1 (16.08.08) Pnr.1 Kulivatn, Nesporvatn Bjørnestadvatn, St.1 ( 19.08.08) ( St.1 Bjørnestadvatn,

Crustacea Copepoda - hoppekreps Calanoida indet. 8 160 112 15 4 Cladocera - vannlopper Bosmina sp. 56 Holopedium gibberum - gelèkreps 272 800 120 248 536 Bythotrephes longimanus 2 Chydoridae indet. 1 Sididae indet. 96 Sum 281 1112 232 263 542

3.4 Fiskebestandane 3.4.1 Generelt

Fangstane i prøvefisket i Finsåvassdraget i august 2008 var variable. I fleire av vatna er det lite fisk. I Kulivatn 612 m.o.h. høgast opp i vassdraget vart det fanga berre 2 aure og 8 bekkerøyer i 10 garn og 1 bekkerøye på el-fiske (tabell 14). Fiskebestanden her kan karakteriserast som svært tynn. Som vanleg når det er lite fisk er den av god kvalitet, dei største var over halvkiloen.

I Kulihølen nedanfor demningen vart det fanga 15 aure i 2 garn. Vatnet i Kulihølen synest vera påvirka av kalksig frå sement i Kulidammen, som er bygt i betong. Dette gir lokalt betre vasskvalitet, pH-målingar støttar dette. Frå Kuli Kraftverk renn vatnet ut i Førevatnet nedanfor. Her vart det fanga 23 aure og 3 bekkerøyer, også det eit beskjedent resultat. Mesteparten av auren var merka settefisk som var sett ut berre 2 mnd. før prøvefisket (tabell 14). Det samme vart observert i Nesporvatn og Bjørnestadvatn. Ein del fisk kan ha vandra nedover vassdraget frå fiskeutsetting ovanfor Kulivatn (G. Feed). I Førevatn var det ingen fangst med el-apparat i inn- og utlaupsos (overløp). Dette har sin årsak i at det er ustabilt med vatn i overløpet.

I det uregulerte vatnet mot aust, Mjåvatn 484 moh., som drenerer til Førevatn, var fangsten 7 aure i 5 garn. I bekken mellom vatna var det gode fangstar med el-apparat, det vart fanga 36 aure på 3 omgangar, 4 av aldersgruppe 1+ , resten var 0+. Alt tyder på at dette er naturleg reprodusert villfisk. Det er her lagt ut skjellsand i bekken. I øvre Løyntjødn, som er overført til Finså, vart det fanga 16 aure av god kvalitet. I bekken ved øvre Løyntjødn vart det fanga 14 aure av årgang 1+. Det vart observert finneslitasje som tyder det på at det er settefisk. Det gjeld og fisken som vart fanga i prøvegarna. Fangsten i øvre Løyntjødn viser seg å vera settefisk som vart sett ut i juni.

Tabell 14: Fangst i prøvefiske og el-fiske

Lokalitet Aure Derav nyleg Bekkerøye Ant. fisk utsett fisk : fanga i bekk (el-fiske) : Kulivatn 2 9 1 (bekkerøye) Kulihølen 15 Førevatn 23 19 3 0 Mjåvatn 7 36 aure Øvre Løyntjødn 16 14 aure Nesporvatn 57 53 0 Bjørnestadvatn 50 47 0 Lindvatn 6 0 Totalfangst 176 119 12 41 229

I Nesporvatn vart det fanga 57 aure i 10 garn. Berre 4 av desse fiskane ser ut til å stamme frå anna enn fiskeutsettinga i juni -2008. I Bjørnestadvatn var fangsten 50 aure, også det i 10 garn, av desse var 47 merkte frå fiskeutsettinga i juni.

Lindvatn som ligg i heia sør for Finså og er teke inn i eit bekkeinntak til Finså Kraftverk. Her vart det fanga 6 aure i 8 garn. I bekkestasjonane til Bjørnestadvatn og Lindvatn vart det heller ikkje fanga fisk.

Det ser dermed ut til at mesteparten av fiskebestanden i magasina Førevatn, Nesporvatn og Bjørnestadvatn består av fisk som var sett ut frå klekkeri i juni 2008, 2 månader før prøvefisket (tabell 2). Denne fisken var merka. Ein del av den resterande fisken kan og tenkast å ha vandra ned frå øvre deler av vassdraget. Observasjonar av finneslitasje tyder på at mesteparten av den resterande fanga fisken også består av settefisk frå tidlegare år. I Kulihølen og (delvis) Mjåvatn ser aurebestanden ser ut til å rekruttere seg sjøl.

3.4.2 Berekning av tettheit av fisk

Fangstfrekvensen kan lesast som tettheit av fisk. Det var låg fangstfrekvens i dei fleste lokalitetane. Berre i Kulihølen var det normal tettheit av fisk med ein fangstfrekvens på 16 fisk pr. 100 m2 garn/12t (tabell 15). I Nesporvatn og Bjørnestadvatn var det moderat tettheit (11-12). Dersom ein ser bort frå den nyleg utsette fisken blir fangstfrekvensen ubetydeleg også her.

Tabell 15: Fangstfrekvens av aure i Finså, (CPUE, catch per unit and effort), ant. fisk pr. 100 m2 garn pr. 12 timar.

Innsjø Antal garn, Garnareal Fangst, Fangstfrekvens nordisk serie m2 antal fisk CPUE Kulivatn 10 450 2 0,4 Kulihølen 2 90 15 16,6 Førevatn 10 450 23 5,1 Mjåvatn 5 225 7 3,1 Øvre Løyntjødn 5 225 16 7,1 Nesporvatn 10 450 57 12,6 Bjørnestadvatn 10 450 50 11,1 Lindvatn 8 360 6 1,6

3.4.3 Dei enkelte lokalitetar

Kulivatn

Dei 2 aurane som vart fanga var i gjennomsnitt 36,7 cm og 570 gram (fig. 3). Kondisjonsfaktoren var god, (1,15 i snitt). Fiskane var ca. 4+ og 5+ år. Det vart fanga 9 bekkerøyer som var opptil 6 år (30-31 cm), vekt 460-560 gram. Kondisjonsfaktor var svært høg, 1.5-1.6, i eit tilfelle ekstreme 1.84 , men dette kan skuldast medfødt defekt eller skade som har forkorta ryggen. Dei 4 største bekkerøyene kan stamme frå utsetting i 2003-04 eller vandring frå høgare opp i vassdraget, men det er og muligheit for at det var naturleg reprodukjon på den tida. Rekruttane 1+ var 14 cm og 2+ 18-19 cm. Den minste vart fanga i bekken frå Goetjødn. På same stad vart det observert ei bekkerøye til.

I Grøvjå vart det ikkje fanga nokon fisk men observert 8-10 større bekkerøyer. Gunstein Feed (pers. medd.) opplyste at det meste av fisk som vert fanga i Kulivatn er fisk som har vandra ned frå vatna ovanfor. Han sa og at det i 2008 vart fanga i gjennomsnitt omlag 2 fisk (aure/bekkerøye) pr. garn (16 omf.). Dette tyder på at det er meir fisk i vatnet enn det prøvefisket viser. Det viser og at lokalkjende kjenner betre til fiskeplassane.

Konklusjon: Vatnet har ingen naturleg reproduksjon av aure, berre begrensa med bekkerøye.

Kulihølen

Lokaliteten vart teken med i prøvefisket fordi det vart oppdaga fisk her ved synfaring i juni. Av lokalkjende vart det opplyst at Kulihølen er eit oppvekstområde for fisk. Kulihølen er mest å samanlikna med ei tjørn med ein liten bekk som einaste tilløp. Namnet har den fått fordi elva frå Kulivatn rann gjennom her før Kulidemningen vart bygd. Det er sjeldan overløp her. Dei minste fiskane som vart fanga med garn i prøvefiske i Kulihølen var 15-17 cm (fig. 3). Det er 2-somrig fisk, aldersgruppe 1+ (fig. 5). Det vart observert yngel 0+ i bekken under synfaringa i juni, men denne hadde truleg vandra ut av bekken på grunn av ein varmeperiode i dagane før prøvefisket. Den større fisken var frå 26-36 cm med flest omkring 30 cm. Det var fisk i aldersgruppene 4+ til 6+ (fig. 5). Den største var over 400 gram.

Det er positivt at aure har etablert seg i Kulihølen. Dette har antakeleg skjedd i dei seinare år. Ingenting er nemnt om Kulihølen i tidlegare undersøkingar. Dette refugium kan fungera som eit oppvekstområde for aure. Ungfisk har muligheit til å spreia seg nedover vassdraget.

Lengdefordeling til auren i Kulivatn. N = 2 Lengdefordeling til bekkerøye i Kulivatn. N = 10

6 6

5 5

4 4

3 3 Antal fisk Antal fisk 2 2

1 1

0 0 2 4 6 8 10 12 14 16 18 20 22 24 26 28 30 32 34 36 38 40 2 4 6 8 10 12 14 16 18 20 22 24 26 28 30 32 34 36 38 40 Fiskens lengde (cm) Fiskens lengde (cm)

Lengdefordeling til auren i Kulihølen. N = 15 Lengdefordeling til auren i Furevatn N = 4

6 6

5 5

4 4

3 3 Antal fisk Antal fisk 2 2

1 1

0 0 2 4 6 8 10 12 14 16 18 20 22 24 26 28 30 32 34 36 38 40 2 4 6 8 10 12 14 16 18 20 22 24 26 28 30 32 34 36 38 40 Fiskens lengde (cm) Fiskens lengde (cm)

Lengdefordeling til auren i Mjåvatn. N = 7 Lengdefordeling til aure i bekk v/Mjåvatn. 3 omg. N=36

6 35

30 5

25 4 20 3 15 Antal fisk Antal fisk 2 10

1 5

0 0 2 4 6 8 10 12 14 16 18 20 22 24 26 28 30 32 34 36 38 40 2 4 6 8 10 12 14 16 18 20 22 24 26 28 30 32 34 36 38 40 Fiskens lengde (cm) Fiskens lengde (cm)

Fig. 3 : Lengdefordeling til fisken fanga på prøvefiske i Kulivatn, Kulihølen, Førevatn og Mjåvatn i august 2008.

Lengdefordeling til auren i Nespervatn. N = 4 Lengdefordeling til auren i Bjørnestadvatn. N = 3

6 6

5 5

4 4

3 3 Antal fisk Antal fisk 2 2

1 1

0 0 2 4 6 8 10 12 14 16 18 20 22 24 26 28 30 32 34 36 38 40 2 4 6 8 10 12 14 16 18 20 22 24 26 28 30 32 34 36 38 40 Fiskens lengde (cm) Fiskens lengde (cm)

Lengdefordeling til auren i Løynestølstjødn. N = 16 Aurens lengdefordeling i bekk ved Løynestølstjødn. N =14 6 12 5 10 4 8

3 6 Anntal fisk 2 Antal fisk 4

1 2

0 0 2 4 6 8 10 12 14 16 18 20 22 24 26 28 30 32 34 36 38 40 2 4 6 8 10 12 14 16 18 20 22 24 26 28 30 32 34 36 38 40 Fiskens lengde (cm) Fiskens lengde (cm)

Lengdefordeling til auren i Lindvatn. N = 6

3 Antal fisk 2

0 2 4 6 8 10 12 14 16 18 20 22 24 26 28 30 32 34 36 38 40 Fiskens lengde (cm)

Fig. 4 : Lengdefordeling til fisken fanga i Nesporvatn, Bjørnestadvatn, Løyntjødn og Lindvatn.

I det resterande prøvefiskematerialet er den nyleg utsette fisken ikkje teken med, det er berre registrert gjennomsnittslengde og årsklassar (sjå vedlegg 3).

Førevatn

Dei 4 aurane som vart fanga i tillegg til settefisken var frå 30-40 cm og i alderen 4+ til 6+ (fig. 3-6). Kondisjonsfaktoren var om lag 1.0. Det vart og fanga 3 bekkerøyer (1+) som var frå 14-18 cm. I alle vatna i Finsåvassdraget viser aldersfordelingane at det manglar enkelte

24 eller fleire årsklassar av aure. Dette er vanleg i forsura lokalitetar (Rosseland, Sevaldrud et. al. 1980). Det vart fanga 19 nyleg utsett, merka settefisk i Førevatn, alle av årgangen 2+ gjennomsnittslengde av desse var 22,8 cm I overløpet var det vatn under prøvefisket, vanlegvis er det ustabilt med vassføring her. Det vart heller ikkje konstatert fisk her ved el-fiske. I bekken i vestre enden av Førevatn var det noko høgare innhald av den giftige fraksjonen av aluminium. Dette gjer at fisken vil truleg ha større problem med reproduksjon her enn i andre bekkar i området. På den andre sida vart det målt god verdi av ANC i dette området. Konklusjon : Vatnet har ingen naturleg reproduksjon av fisk

Mjåvatn

I det uregulerte vatnet mot aust, Mjåvatn 484 moh. som drenerer til Førevatn var fangsten 7 aure i 5 garn, av desse var 3 i lengdegruppa 11-12 cm (1+). Den andre fordelte seg mellom 22 og 30 cm (fig. 3).

Det som er mest positivt ved fisken i Mjåvatn er at det er registrert solid rekruttering av yngel. I utløpsbekken vart det fanga 36 aure, 4 av årgang 1+ , resten var 0+. Alt tyder på at dette er naturleg reprodusert villfisk. Det er opplyst at bekken er kalka med skjellsand (Ivar Skregelid, pers. medd.). Denne bekken renn ut i Førevatn og kan også ha betydning for rekruttering av fiskebestanden der. Konklusjon : Det er lite fisk i Mjåvatn, men på grunn av reproduksjon av aure i bekken, vil fiskebestanden i Mjåvatn mest sannsynleg ta seg opp utan hjelp frå fiskeutsetting.

Øvre Løyntjødn

I øvre Løyntjødn som ligg i nærheita av Mjåvatn vart det fanga 16 aure av god kvalitet. I bekken ved øvre Løyntjødn vart det fanga 14 aure av aldersgruppe 1+. Det vart observert finneslitasje som tyder det på at det er settefisk. Hompeland, (pers. medd.) kunne bekrefte dette. Det gjeld og fisken som vart fanga i prøvegarna.

Konklusjon : Det er usikkert om tjørna har naturleg reproduksjon av aure.

Nesporvatn

Dei 4 aurane i prøvefisket (utanom settefisken) var frå 22 til 37 cm (fig. 4). Alderen til fiskane var frå 2 til 5+ (fig. 5). Den største var 500 gram og gjennomsnittleg kondisjonsfaktor var 1,12 dvs. god kvalitet.

Settefisk. 1+ : N=23; gjennomsnittslengde: 18 cm 2+ : N=30; gjennomsnittslengde: 22 cm

Konklusjon : Vatnet har lite eller ingen naturleg reproduksjon av fisk.

Bjørnestadvatn

Det vart fanga 3 aure (utanom settefisken). Ein var 1+ , 13 cm, dei andre var 27-33 cm og 300-400 gram. (fig. 4-6). Kondisjonsfaktor av dei største var i snitt 1,23. I tillegg til dette vart det fanga 47 merka settefisk som var sett ut i juni, alle 2+. Gjennomsnittlengde: 21,8 cm, K-faktor: 0,99

Konklusjon : Vatnet har lite eller ingen naturleg reproduksjon av fisk.

Aldersfordeling til aure i Kulivatn. N = 2 Aldersfordeling til bekkerøye i Kulivatn. N = 10

6 8 7 5 6 4 5 3 4 Antal fisk Antal fisk 3 2 2 1 1 0 0 0+ 1+ 2+ 3+ 4+ 5+ 6+ 7+ 8+ 0+ 1+ 2+ 3+ 4+ 5+ 6+ 7+ 8+ Fiskens alder Fiskens alder

Aldersfordeling til aure i Kulihølen. N = 15 Aldersfordeling til aure i Furevatn. N= 4

8 6 7 5 6 4 5 4 3 Antal fisk

Antal fisk 3 2 2 1 1 0 0 0+ 1+ 2+ 3+ 4+ 5+ 6+ 7+ 8+ 0+ 1+ 2+ 3+ 4+ 5+ 6+ 7+ 8+ Fiskens alder Fiskens alder

Aldersfordeling til aure i Mjåvatn. N = 7

Antal fisk 2

0 0+ 1+ 2+ 3+ 4+ 5+ 6+ 7+ 8+ Fiskens alder

Fig. 5: Aldersfordeling til fisken i øvre del av Finsåvassdraget.

26 Lindvatn

I Lindvatn, som er overført til Finså kraftverk, vart det fanga 6 aure av svært høg kvalitet, gjennomsnitt av K-faktor er 1.30. Fisken er truleg utsett, men det er ikkje sett ut her dei siste åra. Også her er det for surt til at fisk kan formeira seg naturleg. Fisken er jevnt fordelt mellom 24 og 34 cm (fig. 3), den største var 450 gram og alderen er frå 4+ til 6+ (fig. 5). Med omsyn til vasskvalitet er det i Lindvatn noko høgare innhald av den giftige fraksjonen av aluminium. Dette gjer at auren her vil truleg ha større problem med reproduksjon her enn i dei andre vatna. Konklusjon : Det er tynn bestand av aure. Alle fisk i vatnet stammar frå fiskeutsetting. Naturleg formeiring i bekkar er mindre sannsynleg her enn i nokon av dei andre vatna.

Aldersfordeling til aure i Bjørnestadvatn, N=4 Aldersfordeling til aure i Nespervatn. N = 4

6 6

5 5

4 4

3 3 Antal fisk Antal fisk 2 2 1 1 0 0 0+ 1+ 2+ 3+ 4+ 5+ 6+ 7+ 8+ 0+ 1+ 2+ 3+ 4+ 5+ 6+ 7+ 8+ Fiskens alder Fiskens alder

Lengdefordeling til auren i Løynestølstjødn. N = 16 Aurens lengdefordeling i bekk ved Løynestølstjødn. N =14 6 12 5 10 4 8

3 6 Anntal fisk 2 Antal fisk 4

1 2

0 0 2 4 6 8 10 12 14 16 18 20 22 24 26 28 30 32 34 36 38 40 2 4 6 8 10 12 14 16 18 20 22 24 26 28 30 32 34 36 38 40 Fiskens lengde (cm) Fiskens lengde (cm)

Aldersfordeling til aure i Lindvatn. N=6

Antal fisk 2

0 0+ 1+ 2+ 3+ 4+ 5+ 6+ 7+ 8+ Aldersgruppe

Fig. 6: Aldersfordeling til auren i nedre- og overførte deler av Finsåvassdraget.

27 3.4.4 Fiskens næringsval

Akvatiske insekt dominerer i mageprøvane av fisk i Finsåvassdraget (tabell 16 og 17). Fjørmygg (chironomidae), og vasskalvar er mellom dei viktigaste gruppene. Det er og registrert mange artar av vårfluger i alle vatn men i lite antal, det er seint i sesongen for denne gruppa. I dei største magasina er det og noko plankton, men stort sett berre ein art, Bythotrephes longimanus, som er ei rovform tilhøyrande vannlopper (Cladocera). Denne arten er betydeleg større enn dei andre planktonartane, og vert selektert av fisken. I Løyntjødn tek auren og lamellkreps som vert rekna som ein littoral art, (tilhøyrer strandsona). Hoppekreps av slekta Calanoida vart funnen i 2 av mageprøvane.

Den lille gelèkrepsen Holopedium Gibberum, som vart funnen i stort antal i planktontrekka i alle vatn, vart ikkje funnen i mageprøvane på det tidspunkt prøvefisket vart gjort. Med omsyn til næringsval for fisk gjev eit prøvefiske eit øyeblikksbilete i løpet av året. At ein tilgjengeleg art ikkje vert eten av fisken, tyder på at fisken føretrekkjer andre dyr. Ei populær forklaring er at fisken et dei dyra den brukar minst energi på å få tak i. Men gelèkrepsen blir teken av aure i andre vatn, m.a. Byglandsfjorden. I dei mindre vatn og tjørner vart det registrert ein del årevinger, maur (tilh. gruppa Hymenoptera) og innslag av vårflue-, øyenstikker- og vassnymfelarvar. Døgnfluga Siphlonurus alternatus er mellom artane som er følsomme for surt vatn (sjå kap. 3.2). Den vart funnen i mageprøvar av aure i Nesporvatn og Førevatn. Dette tyder på at desse vatna ikkje er fullt så eksponert for sur nedbør som dei andre. Reguleringa av magasina har ein del skadeverknader på bunndyrfaunaen (Grimås 1962). Dette har og konsekvensar for næringstilbodet for fisk.

Konklusjon: Resultata av mageprøvane av fisk og bunndyr- og planktonanalysen viser at auren har brukbare næringsforhold i Finsåvassdraget. Fiskens kondisjon tyder også på dette.

Tabell 16 : Innhald av mage til aure i Finsåvassdraget 15-19.08.2008. Lokalitet Førevatn Nesporvatn Kulivatn Kulihølen Bjørnestadvatn Dyregruppe: Antal Antal Antal Antal Antal Nematoda - rundorm 1 Oligochaeta - makk 1 Cladocera - vasslopper Bythotrephes longimanus 200 800 100 100 40 Copepoda - hoppekreps Calanoida indet. 1 Ephemeroptera-døgnfluer Siphlonurus alternatus ** 2 14 Heteroptera - buksvømmere Heteroptera indet. 1 Corixidae indet. 6 2 Coleoptera - biller Dytiscidae indet.(imago)- vasskalvar 18 41 11 40 Coleoptera indet. (imago) 1 1 Marihøne (imago)

28 Megaloptera Sialis lutaria 1 Trichoptera - vårfluer Trichoptera indet. (puppe) 13 1 Plectrocnemia conspersa 2 Cyrnus flavidus 1 2 Chaetopteryx villosa 1 Diptera - tovinger 4 Chironomidae indet. (larve) 16 4 200 5 Chironomidae indet. (puppe) 504 36 1472 50 Bibionidae indet. 6 Empididae indet. 17 Diptera indet. (imago) 1 Hymenoptera 1 3 80 Div. terrestre insekt 3 3 500 Sum 789 901 1580 368 668

Tabell 17 : Innhald av mage til aure i Lindvatn, Mjåvatn og Løyntjødn 19-21.08.2008. Lokalitet Løyntjødn Mjåvatn Lindvatn Dyregruppe: Antal Antal Antal Nematoda 5 Copepoda Calanoida indet. 1 Cladocera Eurycercus lamellatus 28 Zygoptera Enallagma cyathigerum 9 Zygoptera indet. (imago) 1 Anisoptera Libellulidae indet. (larve) 1 Heteroptera Heteroptera indet. 2 Trichoptera - vårfluer Trichoptera indet. (puppe) 1 1 Polycentropus flavomaculatus 2 Polycentropus irroratus 1 Molanna albicans 2 Agrypnia sp. 1 Cyrnus flavidus 1 7 Phryganidae indet. 3 Hymenoptera 50 40 80 Diptera Chironomidae larve 1 Chironomidae puppe 5 4 Ceratopogonidae (larve) 2 Bibionidae indet. (imago) 200 Syrphidae indet. (imago) 2 Div. terrestre insekt 120 8 Sum 303 170 99

4 Kommentar og anbefaling av tiltak

Finsåvassdraget er sterkt berørt av sur nedbør, og berggrunnen i området har liten bufferkapasitet. Fisk har liten muligheit til reproduksjon utan hjelp i form av kalking eller utlegging av kalkgrus / skjellsand.

Oppsummering: • Det er tynne bestandar, men god kvalitet av aure og bekkerøye i Finsåvassdraget. • Fiskeutsetting dei siste 7 år : alle vatn unnateke Kulivatn. • I 2002 vart det sett ut aure. • I 2003-2004 vart det sett ut bekkerøye. • Ved prøvefiske i 2008 er det konstatert at få av bekkerøyene frå utsettinga er igjen og få aure frå 2002. • Det har vore uregistrerte fiskeutsettingar i privat regi frå omlag 2000-2007, dei fleste i vatn oppstraums Kulivatnet (Holmavatn, Goetjødn, Langavatn, Torsvatn, Reinshøl og Litle Kulivatn). Fisk frå desse utsettingane har vandra nedover i vassdraget og gjeve bidrag til fiskebestandane, særleg i Kulivatn. • I øvre og nedre Løyntjødn vart det sett ut 200 aure pr. år, 2005-2007 (pers. medd. frå grunneigar). • I Kulivatn blir det fanga omlag 2 aure/bekkerøye pr. garn i gjennomsnitt (2008) av grunneigare (G. Feed, pers. medd.). • Ny fiskeutsetting i regi av regulanten i juni 2008 frå Vanntun Settefisk, totalt 13200 aure (1+ og 2+) i alle magasin unnateke Kulivatn, Mjåvatn og Lindvatn. Ved prøvefiske i august same år vart 119 av desse fanga. • Reproduksjon av fisk pr. i dag : Aure, berre i Mjåvatn og Kulihølen (usikkert om aure spreier seg nedover frå Kulihølen). Bekkerøye, sporadisk i bekk frå Goetjødn ved Kulivatn (bekkerøyene, 1+ som vart fanga i Førevatn er truleg utsett, då det var finneslitasje).

Strategiar for fiskeforvaltning i Finså :

1: Sette ut fisk jamnleg, kvart år. Det vert sett ut fisk basert på erfaringstal frå regulerte innsjøar.

2: Sjå på bekkar - muligheiter for gyting - utlegging av kalkgrus/skjellsand ; - må likevel sette ut fisk i mange år. Det oppfordres til å søke Fylkesmannen om tilskot til kalking av vassdrag. I dei suraste bekkane er det ei stor utfordring å sette i gang tiltak med kalking fordi det truleg vil kreve fullkalking av tilløpet.

I samband med fiskeutsettinga i øvre deler av vassdraget vart det lagt ut skjellsand med støtte frå Sirdal kommune. Dette er tiltak som bør fortsette, då det vil forbedre vasskvaliteten nedover i vassdraget.

Delingstal v/ fiskeutsetting

I regulerte innsjøar der reproduksjon av fisk har opphøyrt settes det vanlegvis ut 30- 40 fiskeyngel (0+ aure) pr. hektar pr. år. Dersom yngelen vert halden lenger i fiskeanlegget for oppforing brukes eit delingstal for å redusere utsettinga fordi det er mindre dødelegheit av settefisken. Utgangspunktet er antal utsett 0+. Ved utsetting av eittårig fisk er delingstalet 3. For 1+ settefisk (om hausten) er delingstalet 4 og for 2+ er det 6 (D. Matzow, pers. medd.)

I djupe fjordsjøar er det mindre fiskeproduksjon i det djupaste området. I slike sjøar må det trekkast frå litt på arealet ved berekning av fiskeutsetting. Nesporvatn og Bjørne- stadvatn er eksempel på slike sjøar. I sterkt regulerte vatn blir det og mindre produksjon. Kulivatn og Lindvatn kan takast med i denne kategorien, med litt mindre utsetting enn norma.

Framlegg til fiskeutsetting pr. år i Finsåvassdraget og Lindvatn :

Utgangspunktet er 25-30 yngel (0+) pr. hektar pr. år (tab. 18a). Då det i dag er tynne bestandar aure i Finså anbefales det å sette ut eit høgare antal første året, omlag 50-60 yngel pr. hektar. I dei to magasina der det ikkje vart sett ut fisk i fjor, Kulivatn og Lindvatn skal det settast 70-80 yngel pr. hektar første året (tab. 18b). Etter 2-3 år reduseres utsettinga til 30 (evt. 20) pr. hektar i alle vatn og ei ny vurdering etter prøvefiske kan vera ønskeleg etter omlag 6 år. Ved framtidig utsetting i Finsåvassdraget må ein og ta omsyn til uttaket av fisk. Da det er lite naturleg reproduksjon, kan ein styra bestandstørrelsen ved fiskeutsetting. Derfor er det viktig å ha oversikt av kor mykje fisk som blir fanga. Grunneigare og andre som har lov til å fiska med garn noterer for kvart år antal fisk som blir fanga, og gjennomsnittsstørrelse. Det er og veldig nyttig med opplysningar om maskevidde (eller omfar) på garna som vert brukt. Eit framlegg er å oppnemna ein person for kvart magasin som tek seg av å samla inn desse opplysningane.

Om det blir fiska lite i nokon av vatna, bør det heller ikkje settast ut fullt antal i forhold til norma. Det kan bli for mykje fisk hvis det ikkje blir fanga noko. Det bør og bli oppfordra til sportsfiske. Dersom det ikkje vert selt fiskekort bør fiske med krok vera fritt. Det er veldig viktig å vera oppmerksom på faren ved å setta ut for mykje fisk. Då vil kvaliteten på fisken bli dårlegare. I dag er kvaliteten på fisken god. Ved å ta omsyn til delingstal og å kompensera for manglande utsetting i nokon av vatna i 2008 har ein kome fram til følgjande utsetting for sesongen 2009 :

31 Tabell 18 a:

Areal Framlegg til Dersom det Dersom Dersom Lokalitet v/ HRV årleg settes 1- det settes de settes (hektar) fiskeutsetting av årig fisk 2-somrig 2-årig fisk aureyngel (1+ på fisk (1+ på 2+ 0+ aure våren): hausten): delingstal delingstal 3 delingstal 4 6 Kulivatn 230 6000 2000 1500 1000 Førevatn 135 4000 1330 1000 670 Nesporvatn 193 5000 1670 1250 830 Bjørnestadvatn 118 3500 1170 875 580 Mjåvatn 0 0 0 Øvre 300 100 60 Løyntjødn Nedre 300 100 60 Løyntjødn Lindvatn, og 90 2500 830 625 420 tjørn Totalt 21800 7280 5450 3640

Tabell 18 b :

Lokalitet Antal 1+ Antal 2+ Nesporvatn 940 1460 Bjørnestadvatn 630 970 Lindvatn 2000 0 Øvre Løyntjødn 200 0 Nedre Løyntjødn 200 0 Førevatn 690 1160 Kulivatn 1540 2560

Frå 2010 vert det foreslått å avvikle utsetting av 2+, og berre sette ut 0+ og 1+. (P.g.a. pris settes det foreløpig ut 1+). Forslag til fiskeutsetting for våren 2010, ca. 35 aure pr. hektar (tabell 18 c) :

Tabell 18 c :

Lokalitet Antal 1+ Antal 2+ Nesporvatn 2000 0 Bjørnestadvatn 1200 0 Lindvatn 900 0 Øvre Løyntjødn 100 0 Nedre Løyntjødn 100 0 Førevatn 1500 0 Kulivatn 2400 0

32 Andre tiltak enn fiskeutsetting

Bekker, elver i magasin og vatn/tjørner i Finså - sjå foto i vedlegg 3. I einskilde potensielle gytebekkar i vassdraget kan det gjerast biotopforbedrande tiltak med enkle midlar. Vandringshinder har oppstått i bekkar i reguleringssona. Desse utgjer eit problem i den tida magasina er nedtappa. Det finst og eksempel på at bekkar renn gjennom fylling av sprengstein slik at mesteparten av vatnet ikkje er tilgjengeleg på overflata. Fiskevandring i bekken kan bli vanskeleg på grunn av dette einskilde stader. I tillegg kan det som tidlegare nemnt gjerast kalkingstiltak.

Litteratur

Bohlin T., S. Hamrin, T.G. Heggberget, G. Rasmussen, and S.J. Saltveit, 1989. Electrofishing - - theory and practice with special emphasis on salmonids. Hydrobiologia 173:9-43.

Dahl K. 1917: Studier og forsøk over ørret og ørretvand. Centraltrykkeriet, Kristiania. Stensil. 107 s.

Drabløs D. & A.Tollan (ed.) 1980. Ecological impact of Acid precipitation. Proceedings of an international conference, Sandefjord Norw. March 11-14, 1980. NLH-Ås.

Fjellheim A. & Raddum, G.G. 1990. Acid precipitation: Biological monitoring of streams and lakes. The Science of the Total Environment. 96: 57-66.

Grimås U. 1962: The effect of increased water level fluctuations uppon the bottom fauna in Lake Blåsjøn, northern Sweden. Rep inst. Freshw. Res. Drottningholm 44. Pg. 14-41.

Gunnerød Tor B. 1981 : DVF - 4 - 1981 Reguleringsundersøkelsene, side 162-197. Direktoratet for Vilt- og Ferskvannsfisk, Trondheim.

Hesthagen Trygve, Peder Fiske & Brit L. Skjelkvåle 2008: Aquatic Ecology 42:307-316.

Hesthagen T, P. Fiske, F. Kroglund & Brit L. Skjelkvåle 2008: i pH-Status 4; 2008 Har for ANC - grensene for skader på fisk i surt vann endra seg?

Hindar K. et al. 1996: Prøvefiske med nordisk garnserie. DN. Direkt. for Naturforv.

Kroglund Frode 2004: i pH-Status 1/2004

Rettsbok for Flekkefjord Heradsrett 1962: Overskjøn om vassdragsregulering og løysing av fallrettar for Finså kraftanlegg i Sirdal. SAK NR. 4/1962B

Raddum, G. G. 1999. Large scale monitoring of invertebrates: Aims, possibilities and acidification indexes. In Raddum, G. G., Rosseland, B. O. & Bowman, J. (eds.) Workshop on biological assessment and monitoring; evaluation of models. ICP-Waters Report 50/99, pp.7-16, NIVA, Oslo.

Rosseland et. al. 1980: Studies in freshwater fish popul. effects of acid… In: Drabløs/Tollan: Ecol. Impact of acid precipitation.. SNSF – project, Ås-NLH.

Rosseland B.O./Skogheim O.K. 1985: Neutralization of acid water… effects on salmonids, Rapport 26/84. (Rapportserie 1-26 Kalkingsprosjektet, MD / DVF).

Vedlegg 1. Feltrapport Vedlegg 2. Fotoserie Vedlegg 3. Primærdata