Halilkoc2007.Pdf (7.919Mb)

EGE ÜNVERSTES FEN BLMLER ENSTTÜSÜ

(DOKTORA TEZ)

GÜNEYDOU ANADOLU BÖYÜ (ARACHNIDA: SOLIFUGAE) FAUNASI: SSTEMAT, ZOOCORAFYASI VE EKOLOJS

Halil KOÇ Biyoloji Anabilim Dal Bilim Dal Kodu: 401.04.00 Sunu Tarihi: 14 / 12 / 2007

Tez Dan man : Prof. Dr. Hüseyin ARIKAN

Bornova – ZMR

2007

III

Halil KOÇ tarafndan DOKTORA TEZ olarak sunulan “Güneydou Anadolu Böyü (Arachnida: Solifugae) Faunas : Sistematii, Zoocorafyas ve Ekolojisi ” ba2lkl bu çal2ma E. Ü. Lisansüstü E/itim ve Ö/retim Yönetmeli/i ile E. Ü. Fen Bilimleri Enstitüsü E/itim ve Ö/retim Yönergesi’nin ilgili hükümleri uyarnca tarafmzdan de/erlendirilerek savunmaya de/er bulunmu2 ve 14/12/2007 tarihinde yaplan tez savunma snavnda aday oybirli/i/oyçoklu/u ile ba2arl bulunmu2tur.

Jüri Üyeleri mza

Jüri ba2kan : Prof. Dr. Hüseyin ARIKAN

Raportör üye : Prof. Dr. 0. Ethem ÇEV0K

Üye : Prof. Dr. Yusuf KUMLUTA1

Üye : Prof. Dr. Abidin BUDAK

Üye : Doç. Dr. Kamil KOÇ

ÖZET

GÜNEYDOU ANADOLU BÖYÜ (ARACHNIDA: SOLIFUGAE) FAUNASI: SSTEMAT, ZOOCORAFYASI VE EKOLOJS

KOÇ, Halil

Doktora Tezi, Biyoloji Bölümü

Tez Yöneticisi: Prof. Dr. Hüseyin ARIKAN

Aral k 2007, 243 sayfa

Bu çal2mada, Hatay, Kilis, Gaziantep, Adyaman, 1anlurfa, Diyarbakr, Mardin, Batman, Siirt, I/dr, A/r, Van, Hakkari ve 1rnak illerinde 109 lokaliteden toplanan toplam 841 böyü örne/i de/erlendirilmi2tir.

Ara2trma sahasndan 5 familyaya ait 10 cins ve 15 tür te2his edilmi2tir. 0ncelenen türler; Biton (Biton) tauricus Roewer, Biton (Biton) zederbaueri (Werner), Biton (Bitonissus) schelkovnikovi Birula, Gluviopsilla discolor (Kraepelin), Galeodes araneoides (Pallas), G. sp. aff. conversus Roewer, G. toelgi Werner, Paragaleodes unicolor (Birula) Paragaleodes nesterovi Birula, Gylippus (Paragylippus) monoceros Werner, Eusimonia nigrescens Kraepelin, Karschia (Karschia) mastigofera (Birula), Rhagoderma tricolor Roewer, Rhagodes caucasicus Birula ve Rhagodia obscurior (Penther)’dir. VI

Bu türlerden 4 tanesi: Biton (Bitonissus) schelkovnikovi Birula, Paragaleodes nesterovi Birula, P. unicolor (Birula) ve Rhagoderma tricolor Roewer Türkiye faunas için yeni kayt; Biton (Biton) zederbaueri (Werner) ara2trma sahas için ilk kez bildirilmektedir. Biton (Biton) tauricus Roewer ve Galeodes toelgi Werner türleri ise deskripsiyonun yapld/ tarihten sonra ilk defa bulunmu2tur.

Ayrca, familya, cins ve türlere ait özellikler, biyo-ekolojik gözlemlere, ve sistematik notlara de/inilmi2 ve ara2trma sahas için bir çeklist verilmi2tir.

Anahtar Sözcükler: Güneydo/u Anadolu, böyü, fauna, 4 yeni kayt, Daesiidae, Galeodidae, Gylippidae, Karschiidae, Rhagodidae, çeklist.

VII

ABSTRACT

THE SOLIFUGES (ARACHNIDA: SOLIFUGAE) FAUNA OF SOUTHEAST ANATOLIA: SYSTEMATIC, ZOOGEOGRAPHY AND ECOLOGY

KOÇ, Halil Ph. D. in Biology Supervisor: Prof. Dr. Hüseyin ARIKAN December 2007, 243 pages

In this study, it was organized many zoological expedition in Hatay, Kilis, Gaziantep, Adyaman, 1anlurfa, Diyarbakr, Mardin, Batman, Siirt, I/dr, A/r, Van, Hakkari and 1rnak provinces. A total of 841 solpugid specimens were collected from 109 localities in the study area.

In conclusion of the studies, 10 genus and 15 species that belong to 5 families were recorded. The following species are listed: Biton (Biton) tauricus Roewer, Biton (Biton) zederbaueri (Werner), Biton (Bitonissus) schelkovnikovi Birula, Gluviopsilla discolor (Kraepelin), Galeodes araneoides (Pallas), G. sp. aff. conversus Roewer, G. toelgi Werner, Paragaleodes unicolor (Birula) Paragaleodes nesterovi Birula, Gylippus (Paragylippus) monoceros Werner, Eusimonia nigrescens Kraepelin, Karschia (Karschia) mastigofera (Birula), Rhagoderma tricolor Roewer, Rhagodes caucasicus Birula and Rhagodia obscurior (Penther). VIII

Biton (Bitonissus) schelkovnikovi Birula, Paragaleodes nesterovi Birula, P. unicolor (Birula) and Rhagoderma tricolor Roewer are recorded from Turkey for the first time. Biton (Biton) zederbaueri (Werner) is recorded from study area for the first time. Biton (Biton) tauricus Roewer and Galeodes toelgi Werner were found for the first time after their desription.

Furthermore, with this study not only family, genus and species characteristics are given but also bio-ecological, systematic notes and a checklist for study area were attached.

Key Words: Southeast of Anatolia, solpugid, fauna, 4 new record, Daesiidae, Galeodidae, Gylippidae, Karschiidae, Rhagodidae, checklist.

TEEKKÜR

Tez adnn seçilmesinde öngörülerinden yararland/m ve tezin her a2amasnda bilgi, deneyim, ele2tirileri ve Zooloji Anabilim Dal olanaklarn kullanmama imkan tanyan de/erli hocam ve tez dan2manm Prof. Dr. Hüseyin Arkan’a, arazi çal2malarn birlikte gerçekle2tirdi/imiz, tecrübe, bilgi, deneyimlerinden yararland/m, özel kütüphane ve kolleksiyonununda çal2ma olana/ sa/layan ve evinde misafir eden Alexandr V. Gromov (Almaata, Kazakistan) ve konuk severli/i için de/erli e2i Aliya Gromova’ya 2ükranlarm sunarm.

Baz yaynlara ula2mam sa/layan Doktorant Anna Papadoupulou (British Museum, 0ngiltere), arazi çal2malarnda yardmlarndan dolay Doktorant Ersen Aydn Ya/mur, Doktorant Sinan Anla2, Mehmet Yalçn’a, arazi çal2malarnn yürütülmesi için gerekli izinleri veren Hatay, Kilis, Gaziantep, 1anlurfa, Diyarbakr, Adyaman, Mardin, Bitlis, A/r, I/dr, Van, Hakkari, 1rnak Valilik’lerine, Almanca literatürün çevirisinde yardmlarn gördü/üm Prof. Dr. Abidin Budak ve Dr. Bekir Keskin’e te2ekkür ederim.

Bu çal2mann yürütülmesinde parasal kaynak sa/layan: Fen 2006/017 proje kapsamnda tezi destekleyen Ege Üniversitesi Ara2trma Fon Saymanl/’na ve Amerikan Ulusal Bilim Destekleme Fonu (NSF) tarafndan finanse edilen “Global Survey and Inventory of Solifugae” (BIO-DEB 0228699) adl proje kapsamnda çal2malarmza parasal destek aktaran Dr. Lorenzo Prendini (American Museum of Natural History, New York)’ye te2ekkürü bir borç biliriz.

Ayrca, çal2mam gerçekle2tirmemde büyük destek ve özveride bulunan, aileme te2ekkür eder 2ükranlarm sunarm.

ÇNDEKLER Sayfa ÖZET ...... V ABSTRACT ...... VII TE1EKKÜR ...... IX 1EK0LLER D0Z0N0 ...... XV Ç0ZELGELER D0Z0N0 ...... XXVII 1. GR ...... 1 2. BÖYÜLER HAKKINDA GENEL BLGLER ...... 11 3. MATERYAL VE METOD ...... 25 3.1. Arat rma Sahas n n Tan t m ...... 25 Türkiye’deki Zoocorafik Bölgeler ...... 35 3.2. Materyalin Toplanmas , Korunmas ve Deerlendirilmesi ...... 37 4. BULGULAR VE TARTIMA ...... 43 Çal ma Alan nda Bulunan Familyalar için Tehis Anahtar ...... 43 4.1 FAMLYA: DAESIIDAE KRAEPELIN ...... 44 Altfamilya: Daesiinae Kraepelin ...... 46 Cins: Biton Karsch ...... 46 Altcins: Biton (Biton) Karsch ...... 48 Tür: Biton (Biton) tauricus Roewer ...... 48 Tür: Biton (Biton) zederbaueri (Werner) ...... 50 Altcins: Biton (Bitonissus) Roewer ...... 61 Tür: Biton (Bitonissus) schelkovnikovi (Birula) ...... 61 Altfamilya: Gluviopsinae Roewer ...... 73 Cins: Gluviopsilla Roewer ...... 73 Tür: Gluviopsilla discolor (Kraepelin) ...... 74 XII

ÇNDEKLER (Devam)

Sayfa

4.2 FAMLYA: GALEODIDAE SUNDEVALL ...... 85 Cins: Galeodes Olivier ...... 86 Tür: Galeodes araneoides (Pallas) ...... 90 Tür: Galeodes sp. aff. conversus Roewer ...... 98 Tür: Galeodes toelgi Werner ...... 103 Cins: Paragaleodes Kraepelin ...... 108 Tür: Paragaleodes sp...... 111 Tür: Paragaleodes unicolor (Birula) ...... 113 Tür: Paragaleodes nesterovi Birula ...... 118 4.3 FAMLYA: GYLIPPIDAE ROEWER ...... 123 Cins: Gylippus Simon ...... 124 Altcins: Gylippus (Paragylippus) Roewer ...... 128 Tür: Gylippus (Paragylippus) monoceros Werner ...... 130 4.4 FAMLYA: KARSCHIIDAE KRAEPELIN ...... 141 Cins: Eusimonia Kraepelin ...... 142 Tür: Eusimonia nigrescens Kraepelin ...... 146 Cins: Karschia Walter ...... 154 Altcins: Karschia (Karschia) Walter ...... 159 Tür: Karschia mastigofera Birula ...... 159 4.5. FAMLYA: RHAGODIDAE POCOCK ...... 174 Cins: Rhagoderma Roewer ...... 176 Tür: Rhagoderma tricolor Roewer ...... 177 Cins: Rhagodes Pocock ...... 183 XIII

ÇNDEKLER (Devam)

Sayfa

Tür: Rhagodes caucasicus Birula ...... 187 Cins: Rhagodia Roewer ...... 191 Tür: Rhagodia obscurior (Penther) ...... 191

5. SONUÇ ...... 201

6. KAYNAKLAR DZN ...... 205

7. EK ...... 239

Güneydou Anadolu Böyü Faunas Çeklisti ...... 239

ÖZGEÇM ...... 243 XIV

EKLLER DZN

ekil Sayfa

1. 1 Böyülerin dünyadaki da/l2 ...... 4

2. 1. Ergin bir böyünün genel d2 morfolojik yaps ...... 12

2. 2. De/i2ik yap ve 2ekildeki flagellumlar ...... 14

2. 3. Karschia mastigofera Birula türünde abdominal segmentlerde yer alan ktenidia’nn 2ekli ...... 16

2. 4. Anal segmentte anüsün konumu ...... 17

2. 5. Kertenkele ile beslenen bir böyü ...... 18

2. 6. Galeodes caspius subfuscus türünde çiftle2me ...... 19

2. 7. Galeodes caspius subfuscus, di2i yumurtalaryla ...... 21

2. 8. Galeodes sp. (Galeodidae) cinsine ait larvalar ...... 23

3. 1. Güneydo/u Anadolu’da örneklemenin yapld/ iller ...... 26

3. 2. Güneydo/u Anadolu’nun bitki örtüsü ...... 28

3. 3. Güneydo/u Anadolu’nun toprak yaps ...... 30

3. 4. Güneydo/u Anadolu’dan seçilmi2 istasyonlardan alnan aylk ortalama scaklk [°C] ve aylk ortalama ya/2 [mm] diyagramlar ...... 33 XVI

EKLLER DZN (Devam ediyor)

ekil Sayfa

3. 5. Türkiye’deki zooco/rafik bölgeler ...... 36

3. 6. Böyü toplamada kullanlan malzemeler...... 38

3. 7. Böyülerin yakalanmas için çukur tuzak hazrlan2 ...... 40

4. 1. Daesiidae familyasnn dünyadaki da/l2 ...... 45

4. 2. Biton cinsine ait türlerin Türkiye’deki da/l2 ...... 48

4. 3. Biton tauricus Roewer, Keliser iç yan taraftan flagellumun görünü2ü ...... 49

4. 4. Biton tauricus Roewer türünün habitat (1anlurfa, Karacada/) ...... 50

4. 5. W Biton zederbaueri (Werner) ...... 52

4. 6. Sefalotoraks ve keliserin üstten görünü2ü ...... 52

4. 7. Keliserin d2 yandan görünü2ü ...... 53

4. 8. a. I. bacak tarsusu, b. IV. bacak tarsus segmentleri ...... 54

4. 9. Pedipalp metatarsusu ve tarsusun görünü2ü ...... 54

4. 10. a. Oküler tüberkülün, b. Genital segmentin görünü2ü ...... 55

4. 11. Flagellumun görünü2ü ...... 56 XVII

EKLLER DZN (Devam ediyor)

ekil Sayfa

4. 12. V Biton zederbaueri (Werner) ...... 56

4. 13. Sefalotoraks ve keliserler üstten görünü2ü ...... 57

4. 14. Keliserin d2-yandan görünü2ü ...... 58

4. 15. Genital sternitin görünü2ü ...... 58

4. 16. Biton zederbaueri (Werner) türünün habitat (Kilis, Hasancal) . 59

4. 17. Biton zederbaueri (Werner) türünün üzerinde yakaland/ küçük dikenli ve çal bitki formasyonundan olu2an habitat (Kilis, Hasancal) ...... 60

4. 18. Sefalotoraks ve keliserlerin üstten görünü2ü ...... 63

4.19. Keliserin d2-yandan görünü2ü ...... 64

4. 20. Oküler tüberkülün görünü2ü ...... 64

4. 21. Flagellumun görünü2ü ...... 65

4. 22. Pedipalpin görünü2ü ve metatarsustaki dikenler ...... 65

4. 23. Genital segment ve alt ksmndaki ktenidia’nn görünü2ü .... 66

4. 24. I. bacaktaki tarsusun görünü2ü ...... 67

XVIII

EKLLER DZN (Devam ediyor)

ekil Sayfa

4. 25. V Biton (Bitonissus) schelkovnikovi (Birula) ...... 67

4. 26. Sefalotoraks ve keliserin üstten görünü2ü ...... 68

4. 27. Oküler tüberkülün görünü2ü ...... 68

4. 28. Keliserin d2-yandan görünü2ü ...... 69

4. 29. Pedipalpin görünü2ü ...... 69

4. 30. Genital segment ve ktenidia’nn görünü2ü ...... 70

4. 31. Biton (Bitonissus) schelkovnikovi (Birula) türünün habitat (I/dr, Melekli) ...... 71

4. 32. Biton (Bitonissus) schelkovnikovi (Birula) türünün ya2ad/ kumul ve yar çöl habitat (I/dr, Aralk) ...... 72

4. 33. Gluviopsilla cinsinin Türkiye’deki da/l2 ...... 74

4. 34. W Gluviopsilla discolor (Kraepelin) ...... 78

4. 35. Sefalotoraks ve keliserin üstten görünü2ü ...... 78

4. 36. Pedipalp tibias, metatarsus ve tarsustaki renklenme ...... 79

4. 37. Pedipalpteki tibia, femur, metatarsus ve tarsustaki dikenlerin görünü2ü ...... 79 XIX

EKLLER DZN (Devam ediyor)

ekil Sayfa

4. 38. Oküler tüberkülün propeltidiumdaki konumu ve görünü2ü ...... 80

4.39. Flagellumun görünü2ü ...... 80

4. 40. Abdominal segmentte bulunan kteniann görünü2ü ...... 81

4. 41. V Gluviopsilla discolor (Kraepelin) ...... 82

4. 42. Sefalotoraks ve keliserin genel görünü2ü ...... 82

4. 43. Oküler tüberküllerin görünü2ü ...... 83

4. 44. Genital segmentin genel görünü2ü ...... 83

4. 45. Galeodidae familyasnn dünyadaki da/l2 ...... 85

4. 46. Galeodes cinsine ait türlerin Türkiye’deki da/l2 ...... 89

4. 47. W Galeodes araneoides (Pallas) ...... 93

4. 48. V Galeodes araneoides (Pallas) ...... 94

4. 49. W Galeodes sp. aff. araneoides’de vücut renklenmesi (1anlurfa, Akçakale, Üçtepe) ...... 98

4. 50. W Galeodes sp. aff. conversus Roewer (Van, Muradiye) ... 100

4. 51. V Galeodes sp. aff. conversus Roewer (Van, Muradiye) ... 101

4. 52. W Galeodes toelgi Werner (Kilis, Çangall Ziyaret Tepesi) ..... 105 XX

EKLLER DZN (Devam ediyor)

ekil Sayfa

4. 53. V Galeodes toelgi Werner (Kilis, Çangall Ziyaret Tepesi) ..... 105

4. 54. Paragaleodes cinsine ait türlerin Türkiye’deki da/l2 ..... 110

4. 55. V Paragaleodes sp. (Hatay, Aktepe) ...... 112

4. 56. Paragaleodes sp. habitat (Hatay, Aktepe yaknlar) ...... 112

4. 57. V Paragaleodes unicolor (Birula) (1anlurfa, Viran2ehir, Gellegöç’ün güneydo/usu) ...... 113

4. 58. Keliserin d2-yandan görünü2ü ...... 115

4. 59. Sefalotoraks ve keliserin üstten görünü2ü ...... 115

4. 60. a. oküler tüberkülün, b. abdominal segmentlerde yer alan stigmay örten tarak 2eklindeki yaplar ...... 116

4. 61. I. bacak tarsusunun görünü2ü ...... 117

4. 62. Pedipalp femur, tibia ve tarsusun görünü2ü ...... 117

4. 63. Paragaleodes unicolor (Birula) habitat (1anlurfa, Viran2ehir, Gellegöç’ün güneydo/usu) ...... 118

4. 64. W Paragaleodes nesterovi Birula (1rnak’n 20 km güneydo/usu, Sini Da/) ...... 119

XXI

EKLLER DZN (Devam ediyor)

ekil Sayfa

4. 65. W Paragaleodes nesterovi Birula türünün abdominal segmentinde bulunan ktenidia yaps ...... 121

4. 66. Gylippidae familyasnn dünyadaki da/l2 ...... 124

4. 67. Gylippus cinsine ait türlerin Türkiye’deki da/l2 ...... 127

4. 68. W Gylippus monoceros Werner ...... 130

4. 69. Erkek bireyde a. Sefaloraks ve keliser (üstten), b. Oküler tüberkül yaps (Ye2illi, Mardin) ...... 131

4. 70. Keliserin iç-yandan görünü2ü (Ye2illi, Mardin) ...... 132

4. 71. Keliser d2-yandan ve flagellum yaps (Ye2illi, Mardin) ... 132

4. 72. Erkek bireyde a. genital segment, b. pedipalp (tibia, femur, metatarsus ve tarsus) görünü2ü (Ye2illi, Mardin) ...... 133

4. 73. W Gylippus monoceros Werner türünün çe2itli ksmlar. .. 134

4. 74. V Gylippus monoceros Werner ...... 135

4. 75. Di2i bireyde a. Sefalotoraks ve keliser (üstten), b. Oküler tuberküllerin görünü2ü (Çiçekalan, 1anlurfa) ...... 135

4. 76. Di2i bireyde keliser d2-yandan (Çiçekalan, 1anlurfa) ...... 136

XXII

EKLLER DZN (Devam ediyor)

ekil Sayfa

4. 77. Di2i bireyde a. IV. bacak tarsusu ve segmentasyonu, b. I. bacak tarsusundaki trnaklar ...... 136

4. 78. Di2i bireyde pedipalp (tibia, femur, metatarsus ve tarsus) (Çiçekalan, 1anlurfa) ...... 137

4. 79. Genital segmentin görünü2ü (Çiçekalan, 1anlurfa) ...... 137

4. 80. V Gylippus monoceros Werner türünde genital segment yaps ...... 138

4. 81. Gylippus monoceros Werner türünün habitat (Hakkari’nin kuzeyi) ...... 139

4. 82. Karschiidae familyasnn dünyadaki da/l2 ...... 142

4. 83. Eusimonia Kraepelin cinsinin Türkiye’deki da/l2 ...... 145

4. 84. a. Sefalotoraks ve keliserin görünü2ü, b. I. bacak tarsus trna/ (Gaziantep, 0slahiye, Huzurlu Yaylas) ...... 146

4. 85. Keliserin d2-yandan görünü2ü (Gaziantep, 0slahiye, Huzurlu Yaylas) ...... 147

4. 86. Hareketsiz parma/n uç ksmnda bulunan boynuzsu yapnn iç tarafnda bulunan 3 adet dikensi yap (Gaziantep, 0slahiye, Huzurlu Yaylas) ...... 148 XXIII

EKLLER DZN (Devam ediyor)

ekil Sayfa

4. 87. Eusimonia nigrescens Kraepelin flagellum yaps (Gaziantep, 0slahiye, Huzurlu Yaylas) ...... 149

4. 88. Pedipalp metatarsus ve tarsusundaki diken yaplar (Gaziantep, 0slahiye, Huzurlu Yaylas) ...... 149

4. 89. Genital segmentin genel görünü2ü (Gaziantep, 0slahiye, Huzurlu Yaylas) ...... 150

4. 90. Ktenidiann görünü2ü ...... 150

4. 91. W Eusimonia nigrescens Kraepelin ...... 151

4. 92. Eusimonia nigrescens Kraepelin türünün gece a/aç gövdesi kabuklarnn altnda yakaland/ a/aç gövdesi ...... 152

4. 93. Eusimonia nigrescens Kraepelin türünün gece a/aç gövdesi kabuklarnn altnda yakaland/ a/aç ve habitat ...... 152

4. 94. Karschia cinsinin Türkiye’deki da/l2 ...... 158

4. 95. a. I. bacak tarsus trnaklar, b. oküler tüberkülün genel görünü2ü ...... 161

4. 96. Sefalotoraks ve keliserin üstten görünü2ü ...... 161

4. 97. Keliserin d2 yandan görünü2ü ...... 162

4. 98. W Karschia mastigofera Birula sefalotoraks ve keliserlerin üstten görünü2ü ...... 163 XXIV

EKLLER DZN (Devam ediyor)

ekil Sayfa

4. 99. W Karschia mastigofera Birula keliserin ve flagellumun iç- yandan görünü2ü ...... 163

4. 100. Flagellumun genel görünü2ü ...... 164

4. 101. Pedipalp metatarsus ve tarsusundaki dikenler ...... 164

4. 102. Pedipalp metatarsusunun ventralinde yer alan papilla yaplar ...... 165

4. 103. Abdominal segmentlerde yer alan ktenidia görünü2ü ...... 165

4. 104. Abdominal segmentlerde yer alan ktenidia’nn renk ve genel görünü2ü ...... 166

4. 105. Erkekte genital segmentin görünü2ü ...... 166

4. 106. V Karschia mastigofera Birula genel görünü2ü ...... 167

4. 107. Sefalotoraks ve keliserin üstten görünü2ü ...... 168

4. 108. a. Göz tüberkülü ve gözün yandan gürünü2ü, b. çizim ...... 168

4. 109. Keliserin d2 yandan görünü2ü ...... 169

4. 110. Pedipalp metatarsus ve tarsusunun görünü2ü ...... 169

4. 111. I. bacak tarsusundaki trnaklar ...... 170 XXV

EKLLER DZN (Devam ediyor)

ekil Sayfa

4. 112. V Karschia mastigofera Birula genital sternitin görünü2ü ... 170

4. 113. IV. abdominal segmentte bulunan ktenidia ...... 171

4. 114. Karschia mastigofera Birula türünün gece arazisinde bol miktarda yakaland/ kaya ve çevresindeki ksa çal formundan olu2an habitat (I/dr, Yenido/an yaknlar) ...... 172

4. 115. Karschia mastigofera Birula habitat (I/dr, Yenido/an yaknlar) ...... 173

4. 116. Rhagodidae familyasnn dünyadaki da/l2 ...... 176

4. 117. Rhagoderma Roewer cinsinin Türkiye’deki da/l2 ...... 177

4. 118. W Rhagoderma tricolor (Birula) (Gaziantep) ...... 178

4. 119. Rhagoderma tricolor Roewer türünün habitat (1anlurfa, Birecik) ...... 181

4. 120. Rhagodes cinsinin Türkiye’deki da/l2 ...... 186

4. 121. W Rhagodes caucasicus Birula (I/dr, Çalpala) ...... 187

4. 122. Rhagodes caucasicus Birula türünün habitat (I/dr, Çalpala) ...... 190

4. 123. W Rhagodia obscurior (Penther) ...... 193 XXVI

EKLLER DZN (Devam ediyor)

ekil Sayfa

4. 124. Sefalotoraks ve keliserlerin üstten görünü2ü ...... 194

4. 125. Anüsün ventral konumlu görünü2ü ...... 194

4. 126. 8. abdominal segmentte stigmann yerle2imi ...... 195

4. 127. Keliserin d2-yandan görünü2ü ...... 196

4. 128. Pedipalp tarsusunun görünü2ü ...... 196

4. 129. I. bacak tarsusundaki trna/n görünü2ü ...... 197

4. 130. Flagellumun genel ve yakndan görünü2ü ...... 198

4. 131. Rhagodia obscurior (Penther) türünün Türkiye’deki da/l2 ...... 199

4. 132. Rhagodia obscurior (Penther) türünün habitat (1anlurfa, Düzenli yaknlar) ...... 200

XXVII

ÇZELGELER DZN

Çizelge Sayfa

1. 1. Türkiye böyü faunasnn kom2u ülkelerle kyaslanmas ...... 7

1. 2. Günümüze kadar bir çok yazar tarafndan Türkiye’den tanmlanm2 böyülerin says ve tanmlanan böyülerin muhafaza edildikleri müzeler ...... 7

4. 1. 0ncelenen Biton zederbaueri (Werner) türünün materyal listesi ...... 51

4. 2. 0ncelenen Biton (Bitonissus) schelkovnikovi (Birula) türünün materyal listesi ...... 62

4. 3. 0ncelenen Gluviopsis discolor (Kraepelin) türünün materyal listesi 75

4. 4. 0ncelenen Galeodes araneoides (Pallas) türünün materyal listesi ... 92

4. 5. W ve V Galeodes araneoides (Pallas) türünde diken formulasyonu (I/dr, Gürgen) ...... 94

4. 6. W ve V Galeodes araneoides (Pallas) türünde morfometrik ölçüm (I/dr, Gürgen) ...... 95

4. 7. 0ncelenen Galeodes sp. aff. araneoides (Pallas) türünün materyal listesi ...... 96

4. 8. 0ncelenen Galeodes sp. aff. conversus Roewer türünün materyal listesi ...... 99

XXVIII

ÇZELGELER DZN (Devam ediyor) Çizelge Sayfa

4. 9. W ve V Galeodes sp. aff. conversus Roewer türüne ait morfolojik ölçümler (I/dr, Yenido/an) ...... 102

4. 10. W ve V Galeodes sp. aff. conversus Roewer türüne ait diken formulasyonu (I/dr, Yenido/an) ...... 102

4. 11. 0ncelenen Galeodes toelgi Werner türünün materyal listesi ...... 104

4. 12. W ve V Galeodes toelgi Werner türüne ait diken formulasyonu (Bitlis, Tatvan) ...... 106

4. 13. W ve V Galeodes toelgi Werner türüne ait morfolojik ölçümler (Bitlis, Tatvan) ...... 106

4. 14. 0ncelenen Paragaleodes unicolor (Birula) türünün materyal listesi ...... 114

4. 15. W Paragaleodes nesterovi Birula türünün bacak eklemlerinde bulunan diken formulasyonu ...... 122

4. 16. 0ncelenen Gylippus monoceros Werner türünün materyal listesi ...... 129

4. 17. 0ncelenen Karschia mastigofera Birula türünün materyal listesi ...... 160

4. 18. 0ncelenen Rhagodia obscurior (Penther) türünün materyal listesi ...... 192 1

1. Giri

Arachnida snfnn küçük gruplarndan birini te2kil eden böyüler, araknidlerin en hzls olarak nam salm2tr. Galeodes sp. 53 cm’lik mesafeyi 1 saniyede ko2maktr (Manton, 1968). Hzl ko2ma konusunda Arthropoda filumu içinde yer alan Periplaneta americana (Insecta) türünden sonra ikinci srada yer alr (Delcomyn, 1971). Canllar aleminde kendi ölçütlerinde de/erlendirildi/inde en büyük ve en güçlü keliserlere sahiptir (Punzo, 1998c). Hz yüzünden bir çok bilim adam “wind scorpion” veya “wind spiders” olarak isimlendirmi2tir (Bernard, 1897; Cloudsley-Thompson, 1958). Büyük bir ksm nokturnal (gececi) olmasna kar2n gündüz aktif olan (diurnal) türlerde mevcuttur. Bu yüzden baz bilim adamlar “sun spiders” olarak isim vermi2tir (Pocock, 1898). Ayn yazarlar bir çok türde prosomann dorsali kemer 2ekline benzedi/inden “camel-spiders” ve baz otörler örümceklerden ayrmak için üstün körü “false-spiders” olarak isimlendirmi2lerdir. Türkiye ve Türki Cumhuriyetler’de (Azerbaycan, Kazakistan, Özbekistan ve Türkmenistan’da) “böyü”, “bö/ü”, “sar kz”, “dana kafas” “buza/ bas” 2eklinde isimler verilmi2tir (Aliev ve Gadzhiev, 1982; pers. com. Gromov, 2006). Ülkemizde böyülere yöresel isimler verilmi2tir. Örne/in, Hatay, Reyhanl, O/ulpnar’da “R ttayle”; Gaziantep, 0slahiye’de “K z l Göz”; 1anlurfa, Çamldere’de “Gind r”; 1rnak, Beytü22ebab, Ba2aran’da “Helpazük”; 1rnak, 0dil, Oymak’ta “Ankabut”; A/r, Do/ubeyazt’ta “Rotto”; Hakkari ve Van 0l’lerinde “Paspazük” ve I/dr’da “Güve”, “Büve” ve “Mele”.

Pallas (1772), böyüleri Phalangium araneoides olarak araknidler içinde snflandran ilk Avrupa’l bilim adamdr. Olivier (1791) ise “Galeodes” cinsi altnda ilk kez snflandrm2tr. “Solifugae” altnda snflandrmay yapan ilk otör Sundevall (1833)’tür. Bugüne kadar böyülerin snflandrlmasnda Subordo ve Süperfamilya gibi kategoriler kullanlmam2tr. Genus üstü kategorilerini kapsayan snflandrmalar ilk kez 1800’lü yllarn ortasnda ba2lam2tr (Koch 1842; Simon 1879a; Pocock, 1897; Kraepelin 1899a). Modern snflandrma ilk kez 1930’lu yllarda Roewer (1932, 1933, 1934, 1941) tarafndan yaynlanan monograflarla yaplm2tr. Roewer’in çal2malar filogenetik içerikten yoksundur (Harvey, 2002, 2003) ve snflandrmas bir çok bilim adam tarafndan ele2tirilmi2tir (Birula, 1938; Turk, 1948; Panouse, 1961; Muma, 1951; Lawrence, 1955; Simonetta ve Dele Cave, 1968; Muma, 1976; Lawrence, 1976; Wharton, 1981; Gromov, 2000). Tanmlad/ birçok subfamilya ve cinsler reddedilmi2tir (Birula, 1938; Turk, 1960; Dele Cave ve Simonetta, 1971). Muma (1951, 1962)’nn yapt/ “Kuzey Amerika’nn Eremobatidae Familya Revizyon’u” hariç Roewer (1932, 1933, 1934, 1941)’den sonra yaplm2 geni2 kapsaml familya revizyon çal2mas mevcut de/ildir. Yeni Dünya’da yaplm2 bölgesel faunistik çal2malarda Roewer’in etkisinde çok az kalnarak ve konstant karakterler seçilerek, daha do/ru snflandrmalar yaplm2tr (Muma, 1951, 1962, 1963, 1967, 1970a, 1971a,b, 1974b, 1976, 1982, 1986, 1987, 1989; Muma ve Muma, 1988; Brookhart ve Muma, 1987; Muma and Brookhart, 1988; Maury, 1970, 1976, 1977, 1979, 1980a,b, 1981, 1982a,b, 1983, 1984, 1985, 1986, 1987, 1992, 1998). Son 25 ylda cins

düzeyinde çok az monograf mevcut olup, son yllardaki çal2malar ksa makaleler 2eklindedir.

Halihazrda fosiller hariç, 12 familyaya ait 1136 tür tanmlanm2tr (Harvey, 2003). Antartika, Avustralya, Madagaskar ve Yeni Zelanda (Pocock, 1899) ve baz adalar hariç (Zavattari, 1957; Roewer, 1961b; Muma, 1970b; Armas, 1994, 2002, 2004; Baert, Moelfait ve Desender, 1995; Armas ve Alegre 2001; Armas ve Teruel 2005; Teruel ve Armas, 2005) tüm dünyada da/l2 göstermektedir (1ekil 1.1). Genel olarak bakld/nda, eski dünyada da/l2 gösteren familyalar: Ceromidae, Galeodidae, Gylippidae, Hexisopodidae, Karschiidae, Melanoblossiidae, Rhagodidae ve Solpugidae’dir. Sadece yeni dünyada da/l2 gösteren familyalar: Ammotrechidae, Eremobatidae ve Mummuciidae’dir. Hem eski hem de yeni dünyada da/l2 gösteren tek familya Daesiidae’dir. Daesiidae familyas Avrupa’nn güneyinde, Orta Do/u’da, Asya’da, Afrika’da ve Güney Amerika’da yani hem eski hem de yeni dünyada da/l2 gösteren tek familyadr. Dünyada 6 altfamilyaya ait 29 cins ve 177 tür da/l2 göstermektedir. Bunlardan Ammotrechelis, Ceratobiton, Gluviella, Namibesia, Syndaesia ve Valdesia monotipik cinsler olup, sistematik pozisyonlar belli de/ildir. Yeni dünyadan tanmlanan Ammotrechelis 1ili, Syndaesia ve Valdesia ise Arjantin’den tanmlanm2 günümüzde bilinen monotipik cinslerdir (Maury, 1980b, 1981, 1984, 1987).

ekil. 1. 1 Böyülerin dünyadaki da/l2 (Savary, 2007).

Böyü tür çe2itlili/i bakmdan dünyann en zengin bölgesi güney Afrika’dr. Dünyada da/l2 gösteren 12 familyann alts, türlerin % 25’i Namibiya’da da/l2 göstermekte olup, Hexisopodidae familyas buraya endemiktir. Hexisopodidae, Ceromidae ve Melanoblossidae familyalar sadece Sub-Sahara Afrika’ya endemiktir (Harvey, 2003).

Böyülerin fosil kaytlar çok azdr. Literatürde yalnz be2 tür bildirilmi2, verilen en eski fosil kayd 330 milyon yllktr. Protosolpuga carbonaria, Happlodontus proterus, Schneidarachne saganii, Cratosolpuga wunderlichi ve Palaeoblossia groehni (Petrunkevitch, 1913; Poinar ve Santiago-Blay, 1989; Lebrun, 1996; Selden ve Shear, 1996; Mursch ve Steffan, 1997; Selden ve Dunlop, 1998; Dunlop ve Rössler, 2003; Dunlop, Wunderlich ve Poinar, 2004).

Türkiye böyü faunasyla ilgili çal2malar Pavesi (1876) ile ba2lam2tr. Karsch (1880) Kübek’ten Gylippus quaestiunculus, Birula (1890a,b, 1905b, 1913, 1929a,b) Karchia mastigofera türünü Kars’tan,

Rhagodes caucasicus türünü Tuzluca (I/dr)’dan, Gylippus caucasicus koenigi Oltu (Erzurum)’dan ve Galeodes armeniacus türünü A/r Da/’nn eteklerinden, Pocock (1895), Galeodes araneoides (=Galeodes hector) türünü Bodrum (Mu/la)’dan tanmlam2tr. Kraepelin (1899a) Gluviopsilla discolor türünü 0zmir’den, Eusimonia nigrescens türünü Kübek’ten deskripsiyonu yapm2 ve 1901’de Solifugae ordosuna büyük katk sa/layan monograf yaymlam2tr. Werner (1905) Erciyes Da/’ndan (Kayseri) Biton zederbaueri, Gylippus monoceros ve Barrussus pentheri türlerini tanmlam2 ve Türkiye böyü faunas ile ilgili ilk çeklisti yaymlam2tr. Werner (1922) Gavur Da/lar’ndan (Amanos, Hatay) Galeodes toelgi türünü tavsif etmi2tir. Kraepelin (1901)’den sonra bugüne kadar yaplm2 en detayl çal2ma Roewer tarafndan yaplm2 ve bu ara2trc Türkiye’nin çe2itli yerlerinden 14 tür tanmlam2tr. Birula (1938) Roewer’den sonraki en önemli çal2madr. Daha sonraki yllarda Turk (1960) Tuz Gölü Galeodes anatoliae, G. lycaonis türünü Ac Göl civarndan ve Ere/li (Konya)’den Gluviopsis paphlagonia türünün deskripsiyonunu yapm2tr. Son yllarda Harvey (2002) Roewer (1960, 1961a)’in ayn isimli (Galeodes atroluteus Roewer) iki ayr türün deskripsiyonunu farketmi2 ve bunlardan sonuncusunu Galeodes darendensis olarak de/i2tirmi2tir. Hirst (1912) Galeodes birulae türünü tanmlam2, isimlendirmeyi farketmeyen Roewer (1941) ayn isimle ba2ka bir tür tanmlam2tr. Harvey (2002) son tanmlanan türü Galeodes gromovi olarak isimlendirmi2tir.

Yabanc ara2trclarn d2nda ülkemizde sadece iki yayn bulunmaktadr. Bunlardan ilki Koca (2002), Ni/de ve çevresinde yapt/ çal2mada 13 tür incelemi2tir. Bunlar: Daesia zederbaueri Werner;

Galeodellus caspius (Birula), G. orientalis (Stoliczka), Galeodes arabs C.L. Koch, G. araneoides (Pallas), G. caspius Birula, G. graecus C.L. Koch, Othoes vittatus Hirst; Gylippus monoceros Werner, G. quaestiunculus Karsch; Karschia birulae Roewer; Rhagodes eylandti (Walter); Oparbella asiatica Turk. Gluviopsis rufescens ve Rhinippus pentheri (Werner) türlerini Türkiye’den yeni kayt vermi2 ancak çal2masnda bu türler yer almamaktadr. Koca (2002), Türkiye için yeni kayt verdi/i Galeodellus caspius (Birula), Galeodes caspius Birula’nn sinonimi olup, G. orientalis (Stoliczka) türü Hindistan’da, Karschia birulae Roewer türü Çin’de ve Rhagodes eylandti (Walter) türü ise Türkmenistan ve 0ran’nn Türkmenistan snrnda da/l2 gösterdi/inden zooco/rafik olarak Türkiye’den kayt verilmesi pek mümkün de/ildir. Yine Oparbella asiatica Turk (Cins ismi yanl2 verilmi2 olup, do/rusu “Oparba”) ve Othoes vittatus Hirst türleri 0srail’de da/l2 göstermekte olup, yeni kayt lokalitesi olan Ni/de, zooco/rafik olarak türün da/l2 açsndan 0srail’le yaknlk göstermesi oldukça zordur. Bu nedenle yeni kayt verilen bu türlere 2üphe ile bakyoruz. 0kincisi ise, Bayram ve ark. (2005) Krkkale’de yapt/ çal2mada, Türkiye’de bir familya içinde bir cinse ba/l üç böyü türünün da/l2 gösterdi/ini vurgulayarak Galeodes araneoides (Pallas) ve G. graecus C.L. Koch türlerini kaydetmi2tir.

Bugüne kadar yaplan çal2malarn sonucunda, Türkiye’den 6 Familya’ya ait 15 cins ve 43 tür tespit edilmi2tir.

Ülkemizde da/l2 gösteren böyü türleri, kom2u ülkelerin böyü faunasyla kar2la2trld/nda en fazla takson çe2itlili/ine sahip oldu/u görülür (Çizelge 1.1).

Çizelge 1. 1. Türkiye böyü faunasnn kom2u ülkelerle kyaslanmas.

Familya say s Cins say s Tür say s Türkiye 6 15 43 0ran 5 22 72 Irak 5 12 26 Suriye 5 11 19 Azerbaycan 5 6 12 Avrupa (Yunanistan, Bulgaristan 4 9 18 ve Kbrs dahil) Kbrs (Kbrs Rum Kesimi ve 4 4 5 Kuzey Kbrs Türk Cumhuriyeti) Ermenistan 4 4 6 Yunanistan 3 7 10 Gürcistan 1 1 1 Bulgaristan 1 1 1

Günümüze kadar ülkemizden 31 tür tanmlanm2tr (Çizelge 1. 2).

Çizelge 1. 2. Günümüze kadar bir çok yazar tarafndan Türkiye’den tanmlanm2 böyülerin says ve tanmlanan böyülerin muhafaza edildikleri müzeler (* ZMNB: Museum für Naturkunde der Humboldt Universität, Berlin; ZMUH: Zoologisches Institut und Zoologisches Museum, Hamburg).

Yazar Y l Türkiye’den Türlerin Muhafaza tan mlanan tür say s Edildii Müzeler Roewer 1933, 1934, 1941, 14 Senckenberg Museum, 1961a Werner 1905, 1922 4 Vienna Museum, Birula 1890a,b, 1905b, 4 St. Petersburg, 1913, 1929a,b Turk 1960 3 Jerusalem Museum, Kraepelin 1899a 2 Senckenberg Museum, Harvey 2002 2 Senckenberg Museum, Karsch 1880 1 ZMNB veya ZMUH* Pocock 1895 1 British Museum, Londra TOPLAM 31

Güneydo/u Anadolu böyü faunas ile ilgili ilk çal2ma 18. yüzyln sonlarnda Karsch (1880) tarafndan Kübek (Anadolu)’den

Gylippus quaestiunculus Karsch tanmlam2tr. Birula (1890a) Karschia mastigofera Birula türünü Kars’tan ve Kraepelin (1899a) ise Eusimonia nigrescens Kraepelin türünü Karayöl (Anadolu)’den deskripsiyonunu vermi2tir. Werner (1922) Gavur (Amanos) Da/’ndan Galeodes toelgi Werner türünü tanmlam2tr. Carl Fredrick Roewer (1933) ylnda Diyarbakr’n kuzeyinden (Güney Toroslar’dan) Gluviopsida taurica Roewer ve Solpugella asiatica Roewer; 1934 ylnda ise yine ayn lokaliteden Galeodes ruptor Roewer, G. sulfuripes Roewer ve G. taurus Roewer türlerini tanmlam2tr. A. A. Bialynitzky-Biroula (Birula), A/r Da/ eteklerinde, Aras Nehri vadisinden Galeodes armeniacus Birula ve I/dr, Tuzluca (Kulp)’dan Rhagodes caucasicus Birula türlerini tanmlam2tr. Son yllarda Harvey (2002) Van’dan Galeodes gromovi Harvey türünü bilim dünyasna sunmu2tur. Bu çal2malarn d2nda Güneydo/u Anadolu böyü faunasna birçok katk sa/lanm2tr (Birula, 1890a,b, 1905b, 1907, 1913, 1938; Kraepelin, 1901; Werner, 1905, 1922; Zykoff, 1911; Roewer, 1933, 1934, 1941, 1959, 1961b; Zilch, 1946; Aliev ve Gadzhiev, 1983; Harvey, 2003).

Bugüne kadar yaymlanan literatür bilgisinden, Güneydo/u Anadolu’da alt familyaya ait 11 cins ve 24 türün da/l2 gösterdi/i tespit edilmi2tir. Bunlar: Biton tauricus Roewer, Blossia spinosa Simon, Gluviopsilla discolor (Kraepelin) (Daesiidae); Galeodes araneoides (Pallas), G. armeniacus Birula, G. caspius Birula, G. fumigatus (Walter), G. graecus (C.L. Koch), G. gromovi Harvey, G. ruptor Roewer, G. schach Birula, G. sulfuripes Roewer, G. toelgi Werner, G. taurus Roewer (Galeodidae); Gylippus monoceros Werner, G. quaestiunculus Karsch, G. syriacus (Simon) (Gylippidae); Barrussus pentheri (Werner),

Eusimonia nigrescens Kraepelin, Karschia mastigofera Birula (Karschiidae); Rhagodes caucasicus Birula, Rhagodia obscurior (Penther) (Rhagodidae); Solpugella asiatica Roewer, (Solpugidae).

Bu çal2mada Güneydo/u Anadolu’da da/l2 gösteren böyü türleri tespit etmek, sistematik, faunistik ve zooco/rafik açdan irdelemek, bu türlerin ekolojik ve biyolojik gözlemlerini vermek ve Türkiye böyü faunas ile biyolojik çe2itlili/ine katkda bulunmak amaçlanm2tr.

2. BÖYÜLER HAKKINDA GENEL BLGLER

Morfolojik Özellikleri

Büyük keliserlere sahip olmas, pedipalp tarsusunun ucunda tutunma organnn varl/ ve IV. bacakta malleoli’nin bulunmas ile di/er arachnidlerden ayrt edilir. Malleoli sadece böyülere özgü yaplar olup koksada iki, 1. trochenterde iki ve 2. trochenterde bir adet olmak üzere toplam be2 adet malleoli bulunur.

Boylar 1-7 cm arasnda de/i2ir (Hutton, 1843; Roewer, 1934, 1941; Savory, 1935; Lawrence, 1962, 1963a; Wharton, 1981). Vücutlar bir çok kl, diken ve özelle2mi2 duyu kllaryla kapldr. Pedipalpler av tutmaya yarar, I. bacak duyu organ görevini yapar, II., III. ve IV. bacaklar ise yürüme, ko2ma ve yuva kazmada i2 görür. Vücut renkleri ço/unlukla sar, esmer, kahverengi ve siyah renkte bazen de bu renklerin üzerinde band 2eklinde beyaz, siyah veya ba2ka renkte 2eritler ve noktalar olabilir.

Di/er keliserlilerde oldu/u gibi vücudun ön taraf sefalotoraks (prosoma) ve arka taraf abdomen (opistosoma) olmak üzere iki bölümden olu2maktadr (tagmata). Prosoma 8 segmentten ibaret olup ba2, a/z aletleri, pedipalp ve yürüme bacaklarn içerir. Ba2n dorsal ksm kemer veya kalkan 2eklinde (prosomal karapaks veya prodorsum) görünü2e sahip olup ba2n orta ön-uç ve orta tarafnda bir çift median göz (ocular tubercle) olu2turur. Prosomal veya anterior karapaksta en az üç sklerit (propeltidium, mesopeltidium ve metapeltidium) ayrt edilir.

ekil 2. 1. Ergin bir böyünün genel d2 morfolojik yaps: dorsal ve ventralden vücut segmentleri. 1 sefalik segment, 2, 3, 4, 5 torasik segmentler, I-X abdominal segmentler; ventralde sternit, dorsalde tergit, Pdl: Propeltidiumun eksterior lobu (Birula, 1938’den de/i2tirilerek).

Keliserler de/i2ik sayda di2, diken ve seta ta2yan, iki parçadan olu2mu2 makas 2eklindeki yaplardr. Vücuduna nazaran büyük yapda olup, oldukça kuvvetlidir. Keliser, dorsalde sabit ventralde hareketli parmaktan olu2ur. Sabit ve hareketli parmaklarn iç ve d2 ksmlarnda birçok sradan olu2an, küçük ve büyük di2ler mevcuttur. Bu di2 sralar türlerin te2hisinde önemlidir. Keliserlerin iç ksmlarnda parça parça

veya sral halde uç ksm tüy 2eklinde sert kl 2eklinde yaplar mevcuttur. Bazen bu özel kl benzeri yaplar de/i2ime u/rayarak flagellum ad verilen yaplar te2kil eder. Flagellum sadece erkek böyülerde bulunur ve dorsal keliseral parma/n iç-orta veya srt-orta ksmnda konumlanm2tr.

Eremobatidae familyasna ait türler hariç bütün erkek böyüler flagellum yapsna sahiptir. Flagellum erkeklerde sekonder e2eysel karakter olarak kabul edilir. Yaps ve 2ekli çok de/i2ken olup, tür te2hisinde önemlidir (1ekil 2.2). Flagellumun üremede veya di/er aktivitelerde ne i2e yarad/ tam olarak bilinmesede, e2eysel feromon üretti/i dü2ünülmektedir (Rocha, 2002). Wharton (1986) yapt/ gözlemlerde, çiftle2me esnasnda erke/in flagellumu di2inin genital açkl/na soktu/unu rapor etmi2tir.

A/z uzam2 2ekilde keliserin arasnda ve a/z aletlerinin yer ald/ (labrum, hipofarinks) ve maksillann arasnda kalan alana sk2m2tr. Her bir maksilla, pedipalp veya palpusun olu2umunu sa/lar. Labrum önde, keliserlerin dip ksmnda, tek bir yap olarak gaga 2ekilli rostrumu olu2turur.

f 1 2

f f

3 4

5 f f

ekil 2. 2. De/i2ik yap ve 2ekildeki flagellumlar. 1. Karschia mastigofera Birula (Karschiidae), 2. Eusimonia birulai Birula (Karschiidae), 3. Gylippus sp. (Gylippidae) (Birula, 1938’den de/i2tirilerek.), 4. Galeodes araneoides (Galeodidae) (Birula, 1925’den de/i2tirilerek.), 5. Biton zederbaueri Werner (Daesiidae) (Roewer, 1932’den de/i2tirlerek.), 6. Rhagodes melanophygus (Walter) (Rhagodidae) (Birula, 1938’den de/i2tirilerek.). (f: flagellum)

Üyeleri ise keliserler, pedipalpler ve bacaklardr. Bunlarn segmentasyonu ve isimlendirilmesi 2u 2ekildedir; koksa, trokanter, femur, tibia, metatarsus ve tarsus. En son segmentte yer alan II.-IV. bacak tarsus ucunda bir çift trnak mevcuttur. Birinci bacak di/er bacaklara nazaran ince, duyu organ olarak i2 görür. Bacak koksalar maksilla ile birle2mi2 ve ba2n alt taraf ile sternum arasnda dar bir oluk halini alm2tr. II., III. ve IV. bacak çifti yürüme bacaklar, sefalotoraksn sabit koksalaryla birle2ir. II., III. ve IV. bacak tarsusundaki segmentasyon, diken say ve sras tür te2hisinde önemlidir. IV. bacakta malleoli’nin bulunmas sadece böyülere özgüdür. Raket organ olarak da isimlendirilen bu yaplarn kemoreseptör olarak i2 gördü/ü belirtilmi2tir (Brownell ve Farley, 1974; Foelix, 1985). Böyüler yürürken -belki yiyecek belki de e2 aramak için- bu yaplar ço/unlukla substrata sürter. Ayrca raket organ, akrepteki tarak organnn analo/u olarak kabul edilmektedir (Brownell ve Farley, 1974).

Opistosoma (abdomen) 10 segmentten olu2ur. Genital açklk (gonopor) ilk abdominal segmentte (9. vücut segmentinde) yer alr. Gonopor e2eyler arasnda 2ekil bakmndan farkllk arz eden yapda, genital plaklarn (genital operkula) snrlarn te2kil eder. Baz familyalarda genital sternitden sonraki segmentlerde ktenidia denilen özelle2mi2 yaplar bulunur (1ekil 2.3). Bu ktenidiann 2ekli ve yaps familyadan familyaya hatta türden türe farkllk arz eder.

ekil 2. 3. Karschia mastigofera Birula türünde abdominal segmentlerde yer alan ktenidia’nn 2ekli (Birula, 1938’den de/i2tirilerek).

Opistosoma bir diyaframla prosomadan ayrlr. II. ve III. abdominal segmentte stigmaya açlan solunum organ (trake) bulunur. Her bir abdominal segment tergit, sternit ve yumu2ak pleural membrandan olu2ur. Anüs son abdominal segmentte bulunmakla birlikte genelde teminal konumlu olup, yalnz Rhagodidae familyasnda ventral konumludur (1ekil 2.4).

ekil 2. 4. Anal segmentte anüsün konumu. a. Rhagodidae familyasnda anal segmentte anüs ventral konumlu, b. Rhagodidae familyas d2nda kalan di/er familyalarda anal segmentte anüs terminal konumlu.

Böyüler karnivor olup, toprak yüzeyinde gezinen tüm arthropodlarn yan sra kertenkele, ylan ve kemirgenlerle beslenir (Muma, 1966a; Cloudsley-Thompson, 1958, 1977; Punzo, 1993) (1ekil 2. 5). Ço/u böyü türü geni2 bir yelpazede bir çok canl grubu av listesinde yer tutar. Ancak baz türleri türler sadece termitlerle beslenir (Punzo, 1998c).

Avcyken av konumuna dü2tükleri de olur. Ku2lar, küçük memeliler, sürüngenler ve di/er arachnidlerin, örne/in örümceklerin menülerinde yer alrlar. Yrtc ku2larn ve bayku2larn da besin kompozisyonunda bulunurlar (Wharton, 1986). Örümcek ku2lar tarla ku2lar ve kuyruk sallayan ku2larnn böyüleri avladklar ve d2k içeriklerinde keliser kalntlarna rastlanm2tr (Clark et al., 1982; Willoughby, 1971; Wharton, 1986).

Bir çok bilim adam baz memeli türlerinin besin içeri/ini ortaya koymak amacyla d2k içeriklerinde incelemeler yapm2tr. Nel (1978) Otocyon megalotis’de yapt/ çal2mada Kalahari Ulusal Park’nn kuru ve nemli mevsimlerinde d2k içeriklerinde böyü kalntlarna rastlam2tr.

Farkl memeli türlerinde yaplan di/er çal2malarda da benzer sonuçlar alnm2tr (Viljoen ve Davis, 1973; Bothma, 1966, 1971; Stuart, 1976).

ekil 2. 5. Kertenkele ile beslenen bir böyü.

Baz örümcekler böyüleri av olarak görmektedir. Bu konuda iki kayt mevcuttur. Saltisitler Lawrencega cinsi böyüye ba2arl bir 2ekilde saldrp yiyebilir (Wharton, 1980) ve Metasolpuga picta türü örümcekler böyüyü kolaylkla alt edebilir (Wharton, 1986). Bunlarn yan sra baz insanlar böyüler ve akrepleri kar2 kar2ya getirerek dö/ü2melerini seyreder. Do/al ortamda bu iki avcnn böyle bir kavgasn görmek nerdeyse olanakszdr.

Böyüler ayr e2eyli olup, ovipardrlar. Di2iler erkeklere nazaran daha büyük cesamettedir (Amitai et al., 1962; Junqua, 1962, 1966; Lawrence, 1963a; Muma, 1966b; Cloudsley-Thompson, 1967a,b; Wharton, 1986; Punzo, 1995).

ekil 2. 6. Galeodes caspius subfuscus alttüründe çiftle2me, Malaisari Da/ etekleri, Almaata yaknlar, Kazakistan (foto. A. V. Gromov).

Kur yapma ve çiftle2me davran2laryla ilgili yaynlar Eremobatidae (Muma, 1966d; Punzo, 1998c), Solpugidae (Wharton, 1986), ve Galeodidae (Heymons, 1902; Amitai et al., 1962; Junqua, 1966; Cloudsley-Thompson, 1967a,b) kstldr. Son yllarda ise Peretti ve Willemart (2007)’nin Güney Amerika’da Ammotrechidae familyas üzerine yapt/ çal2malar vardr.

Junqua (1966) erkeklerin bir çok di2iyle çiftle2ebildi/ini gözlemlemi2tir. Bu muhtemelen erkeklerin ksa ya2am süresine sahip olmalarndan kaynaklanmaktadr. Erkekler üreme döneminde spermlerini aktardktan sonra birkaç gün içinde ölürler (Punzo, 1998c; pers. com. Gromov, 2007).

Türlere göre çiftle2me davran2lar de/i2iklik gösterse de, baz genellemeler yapmak mümkündür. E2 adaynn durumuna göre, erkek öncelikle pedipalplerini kullanarak ilk temas gerçekle2tirir ve bu dokunmalar di2inin adeta hipnoz olup donup kalmasna kadar sürer. Di2i her zaman bu 2ekilde donup kalmayp, a2r tepki de gösterebilir. Di2i olumlu kimyasal tepki gösterdi/inde donup kalr (Heymons, 1902; Junqua, 1966). Erkek keliserini kullanarak di2iyi sperm transferi yapaca/ pozisyona getirir (1ekil 2.6). Erkek, di2iyi abdomeni prosomann üzerine gelecek 2ekilde adeta katlar ve keliserleri üzerindeki spermleri di2inin genital açkl/ndan içeri brakr (Punzo, 1998c). Sperm brakma i2leminden sonra bazen erkek ayrlmadan önce keliserleriyle di2inin abdomenini çi/ner veya masaj yapar. Galeodidae ve Solpugidae familyasna ba/l türlerde erkek keliserleriyle di2iye masaj yaparken spermatofor braklr. Sonra keliserleriyle spermatoforu alp, di2inin genital açkl/ndan içeri sokmaya çal2r. Eremobatidae familyasna ba/l türlerde spermatofor keliser kullanlmadan do/rudan erkek genital açkl/ndan di2ininkine transfer edilir.

Muma (1966b), Eremobatidae familyasna ba/l türlerde çiftle2me davran2n üç safhada özetlemi2tir. Saldr, temas ve serbest brakma. Sald r safhas nda, erkek di2iyle mücadeleye girip üstünlü/ünü kabul

ettirir. Bundan sonraki süreçte temas safhas na geçilir. Erkek di2i sakinle2ene kadar, di2inin abdomenini ve prosomann arka ksmndaki iki segmenti çi/ner. Di2iyi srt üstü veya yan yatrp keliserini di2inin genital açkl/na saplar. Di2iyi genital açklk a2a/da, abdomen yukar gelecek 2ekilde uygun bir posizyona getirir. Sonra erkek keliseriyle di2inin genital operkulumunu açar ve do/rudan kendi genital açkl/ndan semininal svsn di2inin genital açkl/na bo2altr. Son olarak serbest b rakma safhas nda ise erkek ve di2i çekilir.

ekil 2. 7. Galeodes caspius subfuscus, di2i yumurtalaryla, 0li nehri Kanyonu, Itzhon Platosu’nun etekleri, Almaata, Kazakistan (foto. A. V. Gromov).

Di2ilerde döllenmi2 yumurta saysnn artmas onun yumurta brakmadan önce beslemesine ba/l olarak türden türe de/i2ir (Pocock, 1902a; Lawrence, 1955; Cloudsley-Thompson, 1977; Punzo, 1997). Yumurta birikimi için beslenmesini 1-5 günlü/üne brakr (Pocock, 1902a; Lawrence, 1955). Yumurtalarn brakmak ve yumurtalara uygun bir ortam olu2turmak için topra/ kazar ve kendisine yuva yapar (Cloudsley-Thompson, 1958; Muma, 1967; Punzo, 1995).

Yumurtalar ço/unlukla gece braktklar gözlemlenmi2tir (Punzo 1998c, 1998b; Cloudsley-Thompson 1967b). Muma (1966c) di2inin kaslmalaryla, 28-164 arasnda de/i2en saylarda ve y/nlarla birkaç kez yumurta braktklarnn rapor etmi2tir (1ekil 2. 7). Yumurtann rengi türe ba/l olarak beyaz, krem, açk sar ve açk kahverengi olabilir (Muma 1966c; Cloudsley-Thompson 1967b; Punzo 1995, 1998a). Embriyonik geli2im (inkübasyon) türlere göre farkllk gösterdi/i gibi, ortamn scakl/na ve nemle do/rudan ili2kilidir (Muma 1966d; Cloudsley- Thompson, 1977; Punzo, 1994). Eremobatidae familyas türlerinde inkübasyon 18-66 gün arasndadr (Muma, 1966c; Punzo, 1995).

Yumurtadan çkan böyüler “post-embriyo” (Muma, 1966d) veya “larva” (Heymons, 1904; Lawrence, 1947) olarak isimlendirilir (1ekil 2.8). Post-embriyolarn görünü2ü türlere göre fakllk gösterir (Punzo, 1998c). Yumurtadan çktktan yakla2k bir hafta sonra kütikulann d2nda pigmentasyon ba2lar. 9. günde yeti2kin böyülerin minyatürü haline gelir. Deri de/i2imi gerçekle2tikten sonra segmentler ve keliserler geli2ir ve gerçek i2levlerini yaparlar (Punzo, 1998c). Bu safhadan sonra yuvadan ayrlrlar (Punzo, 1998a). Di2i yavrular yuvadan ayrlana kadar onlar korur ve gözetir.

Böyüler ço/unlukla univoltindir (ylda tek döl verir). Yeti2kinlerin hayat süreleri oldukça ksadr. Tipik olarak bir yldan fazla ya2amazlar (Punzo, 1998c). Punzo (1998a), Eremobates marathoni (Eremobatidae) türü üzerinde yapt/ laboratuvar çal2masnda; embriyonik geli2iminin 25-36 gün, post-embriyonik geli2imin 4-7 gün sürdü/ünü, ilk nimflerin 5-9 güne ihtiyaç duyduklarn ve hayat

sürelerinin erkeklerde 226 gün, di2ilerde ise 240 gün oldu/unu (yumurtadan ergine kadar olan süre) rapor etmi2tir.

ekil 2. 8. Galeodes sp. (Galeodidae) cinsine ait larvalar (foto. A. V. Gromov).

3. MATERYAL VE METOD

3.1. Arat rma Sahas n n Tan t m

Çal2ma Türkiye’nin güneydo/usunu kapsayan Akdeniz Bölgesi’ne dahil Hatay ve Kilis illerinde; Güney Do/u Anadolu Bölgesi’nin tüm illerinde: Gaziantep, Adyaman, 1anlurfa, Diyarbakr, Mardin, Batman ve Siirt; Do/u Anadolu Bölgesi’nden I/dr, A/r, Van, Hakkari ve 1rnak illerinde yürütülmü2tür (1ekil 3.1).

Hatay 0li Akdeniz Bölgesi’ne dahil olup, bölgenin en do/usunda yer alr. 0skenderun Körfezi’nin do/usunda, yüksekli/i 2000 m’yi a2an da/ sras, Dörtyol-Hassa arasnda, Güneydo/u Toroslar’n ba2langcn olu2turan Kelda/ (1729 m) ve 2240 m yüksekli/inde Nur (Amanos=Gavur) Da/lar yer alr. Asi Nehri, Karasu ve Afrin Çay olmak üzere 3 akarsuya sahiptir.

Hatay, yazlar scak ve kurak, k2lar lk ve ya/2l geçen Akdeniz iklim ku2a/nda bulunmaktadr. 0klimin iç kesimlere do/ru gidildikçe sertle2ti/i görülmektedir. K2lar lk ve bol ya/2l, yazlar scak ve kurak geçer. Scaklk ve ya/2 ortalamalar yllara göre de/i2mekle beraber ortalama yllk scaklk 16-21 ºC arasndadr. Ortalama yllk ya/2 miktar ise 570-1160 mm arasnda de/i2mektedir.

Hatay’n do/al bitki örtüsünü makiler ve ormanlar olu2turur. Maki türleri, 4-5 m boyunda sert ve tüylü yaprakl bitkiler olup, 800 m’ye kadar rastlanmaktadr. Myrtus communis, Laurus nobilis, Quercus sp., Q. coccifera, Pistacia terebinthus, Ceratonia siliqua, Olea europea, Nerium oleander, Crataegus monogyna, Celtis australis, Philyea media, Quercus ilex yörede en çok rastlanan maki türleridir.

ekil 3. 1. Güneydo/u Anadolu’da örneklemenin yapld/ iller.

0lde do/al örtüyü olu2turan ormanlar, Amanos Da/lar ile Kelda/’da yo/unla2maktadr. Amanos Da/larnn denize bakan yamaçlarnda, makilik alanlardan sonra, 800 m’den 1200 m’ye kadar Juniperus sp. gibi ibreli a/açlarla, Quercus pubescens, Q. sessilifora, Fagus orientalis, Cornus mas, Populus sp., Platanus orientalis ve Styrax officinalis gibi yaprakl a/açlardan olu2an ormanlar bulunur. 1200 m’nin üzerinde ibreli a/açlardan Pinus brutia, Pinus nigra Arnold. subsp. pallasiana, Cedrus libani ve yer yer Juniperus sp.’den olu2an geni2 orman alanlar vardr (1ekil. 3.2) (Atalay, 1983).

Kelda/’n Akdeniz’e bakan 900 m’ye kadar olan kesimlerinde, maki türü a/açlardan Myrtus communis, ve Laurus nobilis çok yaygndr. Bu yükselti basama/nn üzerinde, baz ibreli a/açlarla Quercus sp. ve kayn gibi yaprakl a/açlardan olu2an ormanlar ba2lar. Kelda/ do/al bitki örtüsü açsndan Amanos Da/lar kadar zengin de/ildir. Hatay’n do/u yarsnda hakim bitki örtüsü bozulmu2, yerini geni2 tarm arazileri alm2tr (1ekil 3.3).

Kilis, genel itibariyle ortalama 650 m yüksetiye sahip düzlük üzerinde yer alr. Yer yer tepelikler mevcut olup, en yüksek noktas Sof Da/ (1496 m)’dr. Akarsu bakmndan fakirdir. 0klimi genel karakterleri ile Akdeniz iklimi içerisinde kalr. Yllk ortalama scaklk 16,8 ºC, bitki vejetasyonu olarak step ve antropojen steplerden tepelik kesimlerde küçük gruplar halinde Pinus brutia (Kzlçam) ile kar2k maki formasyonlar (Quercus coccifera, Q. infectifora, Q. ilex, Q. aegilops, Arbuthus antrachne, Styrax officinalis, Juniperus sp., Pistacia terebinthus, Philltrea latifolia, ve Rhus coggygria) yer alr (Atalay, 1997).

ekil.3. 2. Güneydo/u Anadolu’nun bitki örtüsü (Atalay, 1983’den de/i2tirilerek).

Güneydo/u Anadolu Bölgesi, Güneydo/u Toros Da/lar’nn Anadolu’da d2bükey kvrm yapt/ sahann güney kesimi ile Suriye snr arasnda kalan alan kaplar. Geni2 ovalarn, düzlüklerin yer ald/ bu bölgede, önemli yükseltiyi Mardin-Midyat e2i/i ile Karacada/ bazalt konisi olu2turur (Atalay, 1997). Bölge kaplad/ alan bakmndan ülkemizin en küçük, iklimi bakmndan en kurak ve scaklk bakmndan da yaz aylarnda en scak bölgesidir. Bölgeyi karakterize eden 1anlurfa 473 mm, Diyarbakr 495 mm ya/2 almaktadr. Bölgede oksidasyon 2iddetli olmasndan ötürü kzl renkli step ve kurak bölge topraklar hakimdir. Ya/2 yetersizli/inden dolay, topraktaki kireç miktar yüksektir (Atalay, 1983).

Bölgede kayda de/er do/al göl yoktur. Dicle ve Frat nehirleri bölgenin en önemli akarsulardr. Bölgenin kuzey kesiminde Toros da/ ku2a/nn yamaçlar yer alr. Petrol yataklarnn bulundu/u ku2akta Raman Da/lar (en yüksek noktas Hacerkan Tepesi 1576 m), bölgenin güneydo/usunda Maz ve Midyat Da/lar’nn yer ald/ Mardin Da/ ku2a/ ki bu ku2ak güney ve kuzey düzlükleri biribirinden ayrd/ndan buraya Mardin-Midyat E2i/i ad verilir. Bölgenin orta ksmnda yüksekli/i 1938 m’ye ula2an Karacada/, batda ise Gaziantep platosunun üzerinde yükselen Kartal Da/lar yer alr. 0klimden dolay krmzms kireçli toprak (Aridisol), Gaziantep Platosu’nda krmz Akdeniz topraklarnn yan sra boz renkli topraklar, 1anlurfa ovasnda yazn kurudu/unda çatlayan, k2n su ald/nda 2i2en (vertisol) toprak tipi ve Karacada/ volkan konisinde ise koyu renkli ve humus bakmndan zengin (andosol) toprak tipi yaygndr (Atalay, 1997).

ekil 3. 3. Güneydo/u Anadolu’nun toprak yaps (Atalay, 1983’den de/i2tirilerek).

Geni2 sahalarda step ve antropojen bozkrlar hakimdir. Bölgenin alçak kesimlerinde kurakçl ve zayf otsu türlerin yannda Arabistan- Suriye kökenli otsu türler de görülür. Kahramanmara2-Gaziantep hatt ve do/uda Siirt arasnda kalan yayn güneyi, bozkr sahasdr. Özellikle bölgenin güneyine do/ru çölümsü step görülür. Steplerde otsu formasyonlardan; Acanthophylum verticillatum, Archillea bantolina, Alhagi maurorum, Astragallus gummifer, Avena barbata, Bromus macrostacphyus, Cichorium glandulosum, Convolvus reticulatus, Dianthus multipunctatus, Delphinium peregninum, Eriyngium campestre, Euphorbia aleppica, Gentiana olivieri, Hordeum leporinum, Onosma giganteum, Silene kotschyi, Thymus syriacus, Trifolium campestre ile Centaurea hypericum, Salvia ve Verbascum’larn çe2itli türleri görülür (Atalay, 1983).

0klimin kurak olmasndan dolay bölgede orman vejetasyonu çok zayftr. Mevcut me2e ormanlarnn büyük bir bölümü tahrip edilmi2tir. 1anlurfa’nn batsnda 850 m’den sonra, Diyarbakr ve Mardin çevresindeki yüksek tepelerde me2e a/açlar görülmeye ba2lar. Bölgede belli ba2l me2e türleri, Quercus brandii ve Q. infectoria subsp. boissieri. Güneydo/u Anadolu bozkr sahasnn çorak kesimlerinde zeytin a/açlar bulunur. Gaziantep ile 1anlurfa arasndaki platolar zeytin ve Antep fst/ (Pistacia vera) a/açlar ile örtülüdür. Bunlarn d2nda belli ba2l çal topluluklar Amygdalus arabica, Cerasus microcarpa, Cercis siliquastrum, Ficus caria, Acer monspessulanum, Cerasus mahalep, Crataegus aronica, Pyrus syriaca, Celtis tourneforti, Pistacia vera’dr (Atalay, 1997).

Do/u Anadolu karasal etkilerin en fazla hissedildi/i alanlarn ba2nda gelmektedir. Bölgenin denizlere uzak olmas ve yükseltisinin fazla olmas nedeniyle Do/u Anadolu Bölgesinde karasal iklim etkilidir. K2lar çok so/uk ve kar ya/2l; yazlar yükseklerde serin alçak yerlerde scak geçer. K2 mevsimi uzun, yaz mevsimi çok ksadr. Yllk scaklk farknn en fazla oldu/u bölge olan Do/u Anadolu Bölgesi’nde yaz scaklk ortalamas yakla2k 20 °C'dr (1ekil 3.4).

Ortalama yükseltisi yakla2k 2200 m olan Do/u Anadolu Bölgesinin belli ba2l yüzey 2ekillerini srada/lar, geni2 platolar ve ovalar olu2turur.

Bölgenin srada/lar kuzey-güney do/rultusunda üç sra halinde dizilirler. Bölgenin kuzeyinde Çimen Da/, Kop Da/, Yalnzçam Da/lar; ortasnda Munzur Da/, Karasu Da/, Aras Da/, güneyinde ise Güneydo/u Toroslar, Bitlis, Hakkari ve Buzul da/lar sralanrlar. Ayrca bölgede Nemrut, Süphan, Tendürek ve A/r gibi volkanik da/lar bulunur.

ekil. 3. 4. Güneydo/u Anadolu’dan seçilmi2 istasyonlardan alnan aylk ortalama scaklk [°C] ve aylk ortalama ya/2 [mm] diyagramlar (Atalay, 1997).

Bölgede da/lardan sonra en fazla yer kaplayan yeryüzü 2ekli platolardr. Bölgedeki en büyük plato Erzurum-Kars Platosu’dur. Türkiye'nin en büyük gölü olan Van Gölü bu bölgededir. Bölgedeki di/er büyük göller Hazar, Balk, Bulank, Nazik, Çldr ve Erçek gölleridir. Bölgenin ba2lca akarsular Frat, Dicle, Aras, Kura ve Zap akarsulardr.

Bölgenin en belirgin özelli/i, ortalama yükseltisinin fazla ve engebeli olmasdr. I/dr ve Van civarnda yar kurak iklim 2artlar, yüksek kesimlerde ise yar nemli so/uk iklim 2artlar hüküm sürmektedir. Bu alanlarda step, sarçam vejetasyonu, di/er kesimlerde ise me2e orman topluluklar mevcuttur. I/dr ve Van havzalarnda otsu ve step formasyonlar hakimdir. Bunun yan sra I/dr civarnda, toprak örtüsü syrlarak yüzeye çkm2 olan alacal tuzlu, jipsli ve alkali maddeler bakmndan zengin çökeller veya çorak alanlarda çok seyrek otsu türler görülmektedir. Do/u Anadolu Bölgesi’nde özellikle me2e ormanlarnn tahrip edildi/i alanlarda step alanlarna nazaran daha uzun boylu otsu türlere rastlanr. Orman örtüsü bozulmu2 alanlarda toprak örtüsü syrlm2 ve topra/n fiziksel özellikleri bozulmu2 ve verim yönünden fakir alanlar halini alm2tr. Bölgenin kuzey do/usunda yer alan sar çam ormanlar tahrip edilmi2 bunun yerini da/-plato stepleri geli2mi2tir. Bu alanlarn otsu türleri 0rano-Turanien step elementlerine aittir. Do/u Anadolu fitoco/rafya bölgesinin ormanlarn kuzeydo/uda sarçam, di/er kesimlerde özellikle yüksek ve da/lk alanlarda me2e ormanlar (Quercus infectifora, Q. macrolepis, Q. aegilops, Q. brandii, Q. libani, Q. cedrorum) te2kil etmektedir (Atalay, 1997).

Türkiye’deki Zoocorafik Bölgeler (ekil 3.5)

Avrupa Bölgesi: Karadeniz (Euxinian) Sahas Akdeniz Makronesyan Bölgesi: Akdeniz Altbölgesi: * Do/u Akdeniz Sahas Ege-Marmara Altsahas Levant Altsahas Sahara Gobian Bölgesi: Iran Turan Altbölgesi: Türkiye Orta ve do/usu; Ermenistan; Azerbaycan; 0ran’nn büyük bir bölümü; Kazakistan’n büyük bir bölümü; Özbekistan, Krgzistan; Türkmenistan; Tacikistan; Afganistan ve Pakistan’nn kuzeyi ve ço/unlukla da/lk ve yüksek alanlar kapsar.

* Bat Anadolu Sahas

Orta Anadolu (Angoran =Ankara) Altsahas

Do/u Anadolu Altsahas

Za/ros Altsahas

* Kura Aras Sahas

Saharoarabian Altbölgesi: Kanarya Adalar; Afrika’nn kuzeyinde yer alan ülkeler: Fas’tan Msr’a kadar; Asya’daki arap ülkeleri (Lübnan, Suriye, Ürdün, Irak, Suudi Arabistan, Birle2ik Arap Emirlikleri); Türkiye’nin güneydo/usu; güneybat ve güney 0ran; güney Pakistan ve bat Hindistan ve ço/unlukla düzlükleri, kuru ve çöl alanlar kapsar.

* Suriye Sahas

ekil 3. 5. Türkiye’deki zooco/rafik bölgeler (Emeljanov, 1974’dan de/i2tirilerek).

3. 2. Materyalin Toplanmas , Korunmas ve Deerlendirilmesi

Bu çal2mada incelenen toplam 841 böyü örne/i 2004-2007 yllarnda, ilkbahar ve yaz aylarnda Güneydo/u Anadolu’nun 109 lokalitesinden hem gece, hem de gündüzleri gerçekle2tirilen arazi çal2malaryla toplanm2tr. Geceleri 21:00-05:00 saatleri arasnda, U.V. lamba ve arazi aracnn tepe ve far lambalar kullanlarak zeminden; gündüz aramalarnda ise ta2, bitki kabuklar, çürümü2 a/aç kütüklerinin altlarndan veya içinden pens yardmyla yakalanm2tr. Canl örnekler kavanozlar içinde laboratuvara getirilip foto/raflar çekilmi2tir.

Türlerin te2hisleri, Karsch (1880), Pocock (1895, 1899), Birula (1890a,b, 1905b, 1916, 1936a, 1938), Kraepelin (1899a, 1901), Werner (1905, 1922), Hirst (1908), Penther (1913) Roewer (1932, 1933, 1934, 1941), esas alnarak yaplm2tr.

Böyüler Nisan’dan itibaren aktif hale geçerler. Nisan’dan Mays’a kadar ço/unlukla juvenillere rastlanr. Böyülerin aktiflikleri scaklk, yükseklik ve ortama göre farkllk arzeder. Dolaysyla arazi çal2malar planlanrken güneyden kuzeye do/ru olmas ve daha önceden toplanm2 olan materyalin etiket bilgileri dikkate alnm2tr.

ekil 3. 6. Böyü toplamada kullanlan malzemeler. a. 12 voltluk de/i2ik boy ve güçte akü, b. akü ve lamba kasas ba/lants, c. akü 2arz cihaz, d. sylvania F15T8/BLB UV lamba, e. UV lamba düzene/i (akü ba/lants ile birlikte), f. pens ve örneklerin muhafazas için çe2itli boyda plastik 2i2e, g. bilgisayar ba/lantl GPS.

Yakalama Teknikleri a) UV lamba kullanarak (Gromov 2000, 2004); modifiye edilmi2 Sylvania F15T8/BLB UV lamba düzene/i yapld (1ekil 3.6). Bu özel lamba 2/ altnda böyüler, akrepler gibi floresans özellik gösterir. b) Portatif beyaz floresans lamba ve araba farlar hemen hemen tüm böyülerin ilgisini çekti/inden normal lambalar da böyülerin yakalanmasnda kullanld. Bu amaçla gece 21.00-05.00 saatleri arasnda, 12 volt/7,2 amp.’lik akülere adapte edilmi2 F8/T5 Osram marka floresans lamba 2 m’lik çubu/a tutturuldu. c) Pitfall tuzaklar (çukur tuzak) kurarak (Muma 1974a, 1980); 10-15 cm geni2li/e, 15-20 cm derinli/ine sahip kavanozlarn içine 1:1 orannda etilen glikol (antifriz) ve su kar2m kavanozun dip ksmnda yakla2k 8 cm’yi geçmeyecek 2ekilde eklenir. Kavanozlarn üst ksm yerle ayn seviyeye gelecek 2ekilde gömülür ve üzeri kamufle edilir (1ekil 3.7). Yakla2k 0,5 hektarlk alana her 1000 m2'ye bir adet gelecek 2ekilde transekt atlr. Tuzaklar haftada bir kontrol edilir (çal2mann amacna göre bu süre ksalabilir).

ekil 3. 7. Böyülerin yakalanmas için çukur tuzak hazrlan2: a. kavanoz çukura yerle2tirilir ve a/z ksm toprakla ayn seviyeye getirilir, b. kapa/ açlr, c-d. Saf su+antifiriz+2ampuan kar2m yeteri miktarda eklenir, e. çukur tuzak ba2langç noktas i2aretlenir ve GPS’le koordinat alnr.

Canl örnekler geni2 ve derin bir kap içine yeteri miktarda %70’lik alkol içine alnarak öldürülür (veya 95°C kaynar su içinde 5 saniye tutularak kolaylkla öldürülebilir). Sonra Kahle fiksatifi içine alnr. FAA (Formaldehit/asetik asit/alkol; 18:1:1 orannda kar2trlr ve %5 gliserol eklenir). Fiksasyon yaplrken keliserler açk braklmaldr. Örneklerin daimi muhafazas ve sistematik çal2malar için; %70’lik alkol (% 99,9’luk alkolden 70 birim+distile sudan 30 birim) kullanlr. Toplanan örne/in abdominal bo2lu/una 2rnga yardm ile %95’lik alkol enjekte edilir ve örnek büyüklü/üne uygun kavanoza alnarak, yeterince %70’lik alkol eklenerek daimi muhafazas sa/land. Kavanoz içine ve d2na etiket bilgileri eklendi (Tarih, Ülke, 0l, 0lçe, Köy, açkça yazlm2 lokalite bilgisi, koordinat, yükseklik, habitat bilgileri, toplayann ad). Örnek renk kaybettikçe ve alkol kirlendikçe kavanozdaki alkol yenisi ile de/i2tirildi. Ara2trma sahasndan toplanan örnekler The American Museum of Natural History (AMNH), Alexandr V. Gromov’un özel kolleksiyonu (AGC), Halil Koç’un özel kolleksiyonu (HKC) ve Ege Üniversitesi, Fen Fakültesi, Biyoloji Bölümü’ndeki Zooloji Müzesi (ZDEU)’nde korunmaktadr.

Örneklerin arazide ve habitatnn foto/raflanmas için Nikon Coolpix 5700 ve Canon EOS 300D marka foto/raf makinesi kullanld. Örneklerin te2hisi ve taksonomik bakmdan önemli ksmlar Olympus SZX7 marka mikrometrik okülerli stereomikroskop ve stereomikroskopa adapte edilmi2 Olympus Camedia C-7070 marka foto/raf makinesi kullanlarak foto/rafland. Lokalite tespitinde Garmin etrex Vista marka GPS ile birlikte Mapsource ve Google Earth programlar kullanld.

4. BULGULAR VE TARTIMA

Çal ma Alan nda Bulunan Familyalar için Tehis Anahtar

1. I-IV. baca/n tarsusu bir segmentli; I. metatarsus ventralde çok dikenli ...... Rhagodidae

- I. tarsus bir segmentli; II-IV tarsus bir veya birden fazla segmentli, I. metatarsus ventralde dikensiz ...... 2

2. II-IV. baca/n tarsus trnaklar tüylü (juvenil Galeodid’lerde trnaktaki tüyler belirgin olmayabilir ancak bir sonraki özellik juvenillerde bulunur), opistosomal stigmay örten tarak 2eklindeki yap vardr ...... Galeodidae

- Tarsus trnaklar tüysüz, opistosomal stigmay örten tarak 2eklindeki yap bulunmaz ...... 3

3. I. tarsus iki trnakl, II-IV. tarsus bir segmentlidir ...... 4

- I. tarsus trnaksz, II-III. tarsus bir veya iki segmentlidir. IV. tarsus ço/unlukla dört segmentlidir ...... Daesiidae

4. Keliserde çok sayda di2 mevcutttur. Opistosomal segmentte ktenidia vardr ...... Karschiidae

- Keliserde az sayda di2 bulunur. Opistosomal segmentte kitenidia yoktur ...... Gylippidae

4.1 Familya: DAESIIDAE Kraepelin

Prosomann d2 lobu propeltidiuma ksmen birle2iktir. Erkeklerde ço/unlukla abdominal segmentte genital sternitten sonraki segmentlerde ktenidia mevcuttur. Flagellum bazalde kapsül 2ekilli, uçlara do/ru kamç 2ekillidir. Baz türlerde flagellum üzerine kl 2eklinde ilave olmu2 yaplar mevcuttur. I. bacak tarsusunda trnak bulunmaz. II. ve III. bacak tarsusu 1 veya 2 segmentli, IV. bacak tarsusu ise 1-4 segmentli, bazen bu segmentlerin ayrt edilmesi oldukça zordur.

Daesiidae familyasna ba/l türlerde autotomi vardr. Herhangi bir tehdit halinde pedipalpler veya IV. bacak çifti tamamen kopabilir. Ergin olmayanlarda kopan üyenin yerine yenisi olu2ur. Ancak e/er erginse sadece birkaç segment onarlmaktadr.

Kraepelin (1899a) Daesia Karsch, 1880 genusunu Biton Karsch, 1880 genusuyla kar2la2trd/nda, Daesia’nn önceli/e sahip oldu/unu dü2ünmü2tür. Daesiid olarak ilk isimlendirme Subfamilya düzeyinde Kraepelin (1899a) tarafndan yaplm2tr. Daesiidae familyas, Yeni Dünya’dan Muma (1971a) tarafndan tanmlanan Amacataidae familyasnn sinonimidir (Maury, 1980a).

Roewer (1933) Daesiidae familyasn 6 altfamilyaya ayrm2tr. Baz otörler (Lawrence, 1963b; Delle Cave ve Simonetta, 1971). Roewer’in snflandrmasn kabul etmemektedir. Zira Roewer (1933) II.- IV. bacak tarsusundaki segment saysna göre altfamilyalara ayrm2tr.

ekil 4. 1. Daesiidae familyasnn dünyadaki da/l2 (Savary, 2007).

Roewer (1933)’in yapt/ düzenlemeye göre, Daesiidae familyasnn Türkiye’de 4 altfamilyadan temsilcisi mevcuttur. Wharton (1981) bu altfamilyalardan Blossiinae ve Daesiinae altfamilyasnn sinonim oldu/unu ileri sürmü2tür. Bu açdan de/erlendirildi/inde, sunulan altfamilyalarda hala kar2klk olmasna ra/men günümüzde Roewer (1933)’in sisteminin bir alternatifi yoktur.

Daesiidae familyas Avrupa’nn güneyinde, Orta Do/u’da, Asya’da, Afrika’da ve Güney Amerika’da yani hem eski hem de yeni dünyada da/l2 gösteren tek familyadr (1ekil 4.1). Dünyada 6 altfamilyaya ait 29 cins ve 177 tür da/l2 göstermektedir. Bunlardan Ammotrechelis, Ceratobiton, Gluviella, Namibesia, Syndaesia ve Valdesia monotipik cinsler olup, sistematik pozisyonlar belli de/ildir.

Yeni dünyadan tanmlanan Ammotrechelis 1ili, Syndaesia ve Valdesia ise Arjantin’den tanmlanm2 günümüzde bilinen monotipik cinslerdir.

Roewer (1933) esas alnd/nda, çal2ma alannda Daesiidae familyasna ait Daesiinae ve Gluviopsinae olmak üzere 2 altfamilya mevcuttur.

Altfamilya: Daesiinae Kraepelin

Daesiinae Kraepelin, 1899a: 221-223; Pocock, 1900: 145; Kraepelin, 1901: 83-84; Pocock, 1902a: 64; Hewitt, 1919: 21; Roewer, 1933: 386-388.

Dünyadaki Da l : Namibia, Güney Afrika, Togo, Etiopya, Bostvana, Fas, Kenya, Zimbabve, Eritre, Mozambik, Angola, Somali, Dijibuti, Sudan, Tunus, Libya, Cezayir, 0talya, Kbrs, Yunanistan, Türkiye, 0srail, Ermenistan, Azerbaycan, 0ran, Msr, Sudi Arabistan, Kazakistan, Tacikistan, Türkmenistan, Özbekistan, Çin, Yemen, Meksika.

Cins: Biton Karsch

Biton Karsch, 1880: 234; Pocock, 1897: 253; Roewer, 1933: 390; Roewer, 1954: 263; Delle Cave ve Simonetta, 1971: 42-43; Wharton, 1981: 13-14. Daesia Karsch, 1880: 234; Purcell, 1899: 388; Kraepelin, 1899a: 227-228; Kraepelin, 1901: 88-89; Pocock, 1902a: 68; Birula, 1905b: 277; Hewitt, 1919: 21; Roewer, 1933: 408; Caporiacco, 1936: 146-147. Birula, 1938: 98 (Simon, 1882: 252 tarafndan sinonim yaplm2tr). Broomiella Pocock, 1902b: 7; Roewer, 1933: 381 (Lawrence, 1972: 108, tarafndan sinonim yaplm2tr) Bitonella Roewer, 1933: 405; Roewer, 1941: 142 (Lawrence, 1955: 184, tarafndan sinonim yaplm2tr). Daesiella Caporiacco, 1936: 147 (Delle Cave ve Simonetta, 1971: 43 tarafndan sinonim yaplm2tr) Tip Türler: Biton için: Biton ehrenbergi Karsch, 1880. Daesia için: Gluvia praecox C.L. Koch, 1842. Broomiella için: Broomiella lineata Pocock, 1902b. Bitonella için: Daesia hottentotta Kraepelin, 1899a. Daesiella için: Daesia rossica Birula, 1905a.

II. ve III. bacak tarsusu 2; IV. bacak tarsusu 4 segmentlidir. II. bacak tibia dorsalinde 5, III. bacak tibiasnda ise 3 dorsal diken bulunur. Pedipalp tarsusu hareketli olup, saylar de/i2ken olan diken yaplar, metatarsus ventralinde ço/unlukla 3-5 çift diken bulunur. Prosomann eksterior lobu propeltidiuma birle2iktir. Flagellum, membran yapda, armut 2ekilli, distal ksm daralm2 silindir 2eklini alm2tr. Opistosoma dorsalinde koyu lekeler, 3 adet boyuna sra te2kil eder. Opistosoma pleuras ço/unlukla klldr. Erkeklerde opistosoma ventralinde ktenidia mevcut olup, di2ilerde bulunmaz. Bu cinse ait türler orta boyda olup, boy uzunluklar 18 mm’den fazladr.

Roewer (1933) Biton cinsinin te2hisi için tarsal ve metatarsal diken formulasyonu, ktenidia ve tarsus segment says gibi karakterleri kullanm2tr.

Biton ve Daesia cinsi Karsch tarafndan 1880 ylnda bilim dünyasna tantlm2tr. Ancak Karsch’n verdi/i bilgiler te2his için yetersizdir. Bu yüzden Simon (1882) bu iki cinsin sinonim oldu/unu ileri sürerek sadece Biton ismini kullanm2tr. Kraepelin (1899a)’de bu konuda revizyon yapm2tr. Ancak Simon, Pocock (1897) ve Kraepelin (1899a)’den önce bu dü2ünceleri yaymlam2tr. Pocock (1897) Daesia ve Biton cinslerinin farkl özelliklere sahip olduklarndan bahsetmi2tir.

Kraepelin (1899a), Simon (1882) gibi iki cinsi sinonim olarak ele alm2 ve farkl olarak Daesia cinsinin prioritesini kullanm2tr. Bu dublikasyonu ilk kez Delle Cave ve Simonetta (1971) fark etmi2tir.

Halihazrda Biton cinsine ait bilinen 66 tür Afrika, Güney-Do/u Avrupa, Orta Do/u ve Orta Asya’da da/l2 gösterir. Türkiye’de da/l2 gösteren türlerin da/l2 2ekil 4.2’de verilmi2tir.

ekil 4. 2. Biton cinsine ait türlerin Türkiye’deki da/l2.

Altcins: Biton (Biton) Karsch

Tür: Biton (Biton) tauricus Roewer

Biton tauricus Roewer, 1941: 142, 2ekil 127; Zilch, 1946: 130.

Tip Lokalitesi: Toros Da/lar, Türkiye.

Da l : Türkiye.

ncelen Materyal: 1 lokaliteden toplam 3 (1 W; 2 VV) örnek: 1 W; 2 VV, (AMNH), 1anlurfa, Karacada/’n güney yamaçlar, 37°32’26.7”N, 39°49’55.1”E, 1303 m, 11-12.06.2007, leg. A.V. Gromov ve H. Koç.

Erkekte keliserin hareketsiz parma/nn ön tarafnda 2 adet e2it büyüklükte di2e sahiptir. Bu di2lerden ilki bu parma/n uç ksmndan ve 2. di2ten daha geni2tir. Bunu takip eden bir adet küçük di2 devamnda esas di2, parma/n yan orta ksmnda 4 adet di2 yandaki di2lerle ayn büyüklüktedir. 2. ve 3. orta srada bulunan di2ler esas di2in büyüklü/üne ula2r. Hareketli parmakta ön di2, ara di2 ve ana di2 olmak üzere 3 adet di2 bulunur.

Flagellum basalinin 1/3’lük ksm, 1. medial di2in üst ksmndan hareketsiz parma/a içten ba/lanr (1ekil 4.3). Flagellum öne ve arkaya hareket edebilecek 2ekildedir. Membran yapda olan flagellum, transparan ve uzunlamasnadr.

Pedipalp metatarsusu son yarmnda 3 çift birbirine e2it uzaklkta diken mevcuttur. I. stigma sternitinde ktenidia bulunmaz. Vücut renklenmesi ve bütün ekstremitelerde tek renk koyu krmzms-sardr.

ekil 4. 3. Biton tauricus Roewer, Keliser iç yan taraftan flagellumun görünü2ü (Roewer, 1941’den de/i2tirilerek).

Söz konusu türe ait habitatna ait foto/raf 2ekil 4.4 ‘de verilmi2tir.

Biton tauricus Roewer türü deskripsiyonu yapldktan sonra ilk defa bulunmu2tur.

ekil 4. 4. Biton tauricus Roewer türünün habitat (1anlurfa, Karacada/).

Tür: Biton (Biton) zederbaueri (Werner)

Daesia zederbaueri Werner 1905: 114. Daesia (Biton) zederbaueri (Werner): Roewer 1932: 2ekil 51a-c. Biton zederbaueri (Werner): Roewer 1933: 402; Zilch 1946; 130; Levy ve Shulov 1964: 107.

Tip lokalitesi: Ylanl Da/, Kayseri.

Da l : Türkiye; 0srail.

ncelenen materyal: 5 lokaliteden toplam 13 örnek (8 WW; 5VV) (Çizelge 4.1 ).

Çizelge 4. 1. 0ncelenen Biton zederbaueri (Werner) türünün materyal listesi.

Tür Kolleksiyon juv Toplam Lokalite Koordinat leg. Tarih Yükseklik A.V. Gromov, Kilis, Hasancal, 2 km 36°52’47.2”N Biton zederbaueri AMNH 5 3 - 8 H. Koç ve E.A. 26-27.05.2007 755 m güneybats 36°47’42.4”E Ya/mur 36°53’07.8”N Biton zederbaueri AMNH 1 1 - 2 Kilis, Hasancal A.V. Gromov 24.05.2007 830 m 36°48’03.6”E Kilis, Hasancal, 2 km 36°52’47.2”N A.V. Gromov Biton zederbaueri AMNH 1 - - 1 02.06.2007 755 m güneybats 36°47’42.4”E ve H. Koç Kilis, Musabeyli, 36°53’30”N Biton zederbaueri HKC 1 - - 1 Hasancal’nn c. 2 km E.A.Ya/mur 27.05.2006 880 m 36°47’35”E bat-kuzeybats 1anlurfa, Harran, 36°51’38”N Biton zederbaueri HKC - 1 - 1 E.A.Ya/mur 06.04.2006 375 m Harran kalntlar 39°59’02”E TOPLAM 8 5 - 13

ekil 4. 5. W Biton zederbaueri (Werner) (foto. A.V. Gromov).

Genel görünü2ü 2ekil 4.5’deki gibidir. Keliserler sarms- kahverengi, zayf koyu çizgilidir. Sefalotoraks orta ksmda sarms- kahverengi, kenarda dumanl bir görünü2e sahiptir (1ekil 4.6).

ekil 4. 6. Sefalotoraks ve keliserin üstten görünü2ü.

Abdomen grimsi-kahverengi, pedipalpler ve IV. bacak femurunun distal yars uca do/ru az da olsa duman renginde, tibia ve metatarsus ayn 2ekilde duman rengindedir.

ekil 4. 7. Keliserin d2 yandan görünü2ü.

Erkekte keliser hareketsiz parma/ bükülmü2 olup, en uç ksmn gerisinde orak 2eklinde girinti yaparak geni2ler. Hareketsiz parmaktaki di2lerin durumu 2u 2ekildedir: ilk di2 orak 2eklindeki girintinin iç ksmnn yarsnda konumlanr; orak 2eklindeki girintinin tamamnda 9 adet belirgin di2 mevcuttur. 2. ve 4. di2lerin arasnda 1 adet ara di2 bulunur. Hareketli parma/n ön di2i, hareketsiz parmaktaki orak 2eklindeki girintide yer alan 1. ve 2. di2lerin arasn kaplar (iki parmak tam kapand/nda). Hareketli parmakta 2 ana di2 vardr (1ekil 4.7). Bu di2lerin gerisinde küçük ara di2 bulunur. 0ç ksmda di2lerin çevresi frça 2eklindeki kllarla kapldr.

ekil 4. 8. a. I. bacak tarsusu, b. IV. bacak tarsus segmentleri.

I. bacak tarsusu her iki e2eyde de trnakszdr (1ekil 4.8a ). IV. bacak tarsusu 4 segmentlidir (1ekil 4.8b). Pedipalp metatarsusunun orta ksmndan uca kadar e2it aralklarla yerle2mi2, e2 uzunlukta 3 çift diken mevcuttur (1ekil 4.9). Tarsus hareketlidir.

ekil 4. 9. Pedipalp metatarsusu ve tarsusun görünü2ü.

Propeltidiumun ön orta ksmnda yer alan gözlerin arasnda uzun kllar mevcuttur, ayrca bu kllarn alt ksmnda de/i2ik boy ve sayda kllar bulunur (1ekil 4.10a). Genital segment 2ekil 4.10b’deki gibidir.

ekil 4. 10. a. Oküler tüberkülün, b. Genital segmentin görünü2ü.

Flagellum uzunlamasna yumurta 2eklinde olup, sivri bir uçla sonlanr (1ekil 4.11). Flagellum ileri-geri hareket etme kabiliyetine sahiptir.

ekil 4. 11. Flagellumun görünü2ü.

ekil 4. 12. Biton zederbaueri (Werner) (foto A.V. Gromov).

Di2inin sefalotoraks, pedipalp ve abdomen dorsalinin renklenmesi erkekte oldu/u gibidir. Ekstremitelerin renklenmesi erke/e göre daha açktr (1ekil 4.12).

Keliserler dip ksmda oldukça 2i2kin olup, aniden incelen hareketsiz ve hareketli parma/a dönü2ür (1ekil 4.13).

ekil 4. 13. Sefalotoraks ve keliserler üstten görünü2ü.

Hareketsiz parmakta yer alan di2lerin says erke/e oranla daha fazladr. Hareketli parmaktaki di2 say ve yap itibariyle erkekteki gibi iki ana di2ten olu2ur. Ancak bu iki di2 arasnda bir tane küçük ara di2 bulunur (1ekil 4.14).

ekil 4. 14. Keliserin d2-yandan görünü2ü.

Genital segmentin görünü2ü 2ekil 4.15’deki gibidir.

ekil 4. 15. Genital sternitin görünü2ü.

Biyo-ekolojik Notlar

Bitki vejetasyonunun az oldu/u ksa ve orta boy çal bitki formlarnn bulundu/u hafif yamaç ve akan veya akmayan akarsu kenarlarna yakn güney yamaçlarda bulunurlar (1ekil 4.16). Habitatta büyük ta2lar olmad/ndan, gündüz küçük ta2larn altlarna bakld. Ancak Biton zederbaueri Werner örneklerine rastlanlmad. Söz konusu türün ayn habitatta gündüz bitki diplerinde sakland/n dü2ünüyoruz.

ekil 4. 16. Biton zederbaueri (Werner) türünün habitat (Kilis, Hasancal).

Biton cinsinin aktifli/i Galeodes cinsinden önce ba2lamaktadr. B. zederbaueri Werner türünün aktifli/i Mays ortas Haziran ba2dr. Erkek bireyler genelde yüzeyde gezinirken, juvenil ve di2i bireylerin bitki veya büyük kayalar üzerinde bekledikleri gözlemlendi (1ekil 4.17). Erkeklerin aktif olmas B. zederbaueri için mevsimin ba2lad/n göstermektedir. Bu kural esasnda tüm böyüler için geçerlidir. Mevsim ve aktiflik erkeklerle

ba2lar di2ilerle son bulur. Erkekler kayboldu/unda üreme mevsimi biter. Mevsim bitti/inde di2i ve juvenil birlikte bulunuyorsa, Biton’nun iki yllk bir hayat döngüsüne sahip oldu/u anla2lr.

Kilis’ten elde edilen Biton örneklerinin lokal populasyonlar halinde bulundu/u gözlemlendi. Tüm böyüler için geçerli olan bir kural da 2udur: populasyonun merkezini di2iler tayin eder. Di2ilerin bulundu/u nokta populasyonun merkezidir. Saat 21.00 ile 24.00 arasnda çok sayda örnek yakaland. Erkeklerin gece aktivitesi di2ilerden önce bitmektedir. Erkekler yüzeyde devaml hareket halindedir. Yüzey scakl/nn dü2mesi aktifli/i etkiler. Di2iler yüzeyden yüksek çal ve dikensi bitki üzerinde bekler, bu ksm toprak yüzeyine nazaran daha scaktr. Genel anlamda böyülerde aktiflik scaklkla do/ru orantldr.

ekil 4. 17. Biton zederbaueri (Werner) türünün üzerinde yakaland/ küçük dikenli ve çal bitki formasyonundan olu2an habitat (Kilis, Hasancal).

Altcins: Biton (Bitonissus) Roewer

Bitonissus Roewer, 1933: 407. Biton (Bitonissus) Roewer: Birula, 1936b: 1279.

Tip Tür: Bitonissus xerxes Roewer, 1933.

Altcins te2hisinde kullanlan ayrt edici özellikleri Roewer (1933)’e göre, II. ve III. bacak tarsus ventralinde 1.1.2/0 ve IV. bacak tarsus ventralinde 2.2/0/2/0 diken formulasyonundadr.

Tür: Biton (Bitonissus) schelkovnikovi (Birula)

Daesia (Bitonissus) schelkovnikovi Birula, 1936b: 1277-1279. Daesia schelkovnikovi (Birula): Birula, 1938: 100-102, 2ekil 68; Aliev, 1981: 10 (Daesia shelkovnikovi [sic] olarak); Aliev ve Gadzhiev, 1983: 44. Bitonissus schelkovnikovi (Birula): Roewer, 1941: 144. Biton (Bitonissus) schelkovnikovi (Birula): Harvey, 2002: 450.

Tip lokalitesi: Erivan, Ermenistan.

Da l : Azerbaycan, Ermenistan.

ncelenen materyal: 8 lokaliteden toplam 182 (126 WW; 46 VV; 10 juvenil) örnek (Çizelge 4.2).

Çizelge 4. 2. 0ncelenen Biton (Bitonissus) schelkovnikovi (Birula) türünün materyal listesi.

Tür Kolleksiyon juv Toplam Lokalite Koordinat leg. Tarih Yükseklik 39°48’09.7”N A.V. Gromov Biton schelkovnikovi AMNH 1 - - 1 I/dr, Aralk 14.06.2007 830 m 44°34’40.8”E ve H. Koç 40°01’50.3”N A.V. Gromov Biton schelkovnikovi AMNH 1 1 - 2 I/dr, Çalpala 18-19.06.2007 925 m 43°51’21.8”E ve H. Koç I/dr, Aralk, 39°50’42.7”N Biton schelkovnikovi AMNH 1 1 - 2 A.V. Gromov 17.06.2007 927 m ta2 alt 44°28’01.3”E 39°55’58.2”N A.V. Gromov Biton schelkovnikovi AMNH 1 1 - 2 I/dr, Melekli 12-13.06.2007 869 m 44°08’01.3”E ve H. Koç I/dr, Gürgen, 39°53’59.2”N A.V. Gromov Biton schelkovnikovi AMNH 2 - - 2 15.06.2007 889m ta2alt 44°18’12.3”E ve H. Koç 39°55’58.2”N A.V. Gromov Biton schelkovnikovi AMNH 34 13 3 50 I/dr, Melekli 12-13.06.2007 869 m 44°08’01.3”E ve H. Koç I/dr, Gürgen, 39°53’59.2”N A.V. Gromov Biton schelkovnikovi AMNH 9 7 1 17 15.06.2007 889m UV ile 44°18’12.3”E ve H. Koç I/dr, Aralk, 39°50’42.7”N Biton schelkovnikovi AMNH 77 23 6 106 A.V. Gromov 17.06.2007 927 m UV ile 44°28’01.3”E TOPLAM 126 46 10 182

Erkekte vücudun ve ekstremitelerin genel rengi kum-sarsdr. Abdomen gri renklidir. Sefalotoraksn üst ksm, pedipalp tibiasndan tarsus uçlarna kadar olan ksm, arka bacak çiftleri tibiasnda ve femurlarnn ve metatarsuslarn yars koyu-kahverengidir. Göz tümse/i tamamen siyahtr. Keliserleri hafif kalnla2m2, öne do/ru koni 2eklinde daralp, d2a do/ru hafif büküktür (1ekil 4. 18).

ekil 4. 18. Sefalotoraks ve keliserlerin üstten görünü2ü.

Hareketsiz parmak oldukça uzun ve kalndr. Hareketsiz parmakta ön srada dizilmi2 8 di2lidir (1ekil 4.19). 0ç srada 3 di2 mevcut, bunlardan en arkadaki di2 di/erlerinin yars kadardr. Ara di2ler bulunmaz. Hareketli parma/n ucu daha çok daralm2 ve belirgin bir 2ekilde yukar do/ru büküktür (1ekil 4.18).

ekil 4.19. Keliserin d2-yandan görünü2ü.

Göz tümse/i, aln kenarnn 1/3’den daha az alan kapsamakta ve özellikle arka tarafn kenarlar tamamen uzun kllarla kapldr. 0ki göz arasndaki bu kllarn 2-3 çifti oldukça uzundur, ön tarafta 2 çift uzun kl vardr (göz tümse/inden daha uzun). Bu kllarn altnda çok sayda ksa klcklar bulunur (1ekil 4.20).

ekil 4. 20. Oküler tüberkülün görünü2ü.

ekil 4. 21. Flagellumun görünü2ü.

Flagellumun uç ksm hafif yukar do/ru kvrk, biraz dar ve e/ri bir 2ekilde uzam2tr (1ekil 4.21). Flagellum ileriye ve geriye do/ru hareket edebilir.

ekil 4. 22. Pedipalpin görünü2ü ve metatarsustaki dikenler.

Pedipalplerde, özellikle iç tarafta, uzun, kaln ve sk yerle2mi2 klcklar vardr. Metatarsuslar daha az dikenlidir: iç tarafta bazen 3 tane olabilir, d2 tarafta ise dikenciklerin yerini daha ksa klcklar alm2tr; bazen de sadece belirgin 2ekilde geli2mi2 orta d2 diken bulunur (1ekil 4.22).

Genital segmentin alt ksmnda 7 adet ksa ve kaln orak 2eklinde ktenidia bulunur (1ekil 4.23).

ekil 4. 23. Genital segment ve alt ksmndaki ktenidia’nn görünü2ü.

ekil 4. 24. I. bacaktaki tarsusun görünü2ü.

Her iki e2eyde de I. bacak tarsusunda trnak bulunmaz (1ekil 4.24). II. ve III. bacak çiftleri ventralde 1.2, tarsusta ise 1.1.2/0; IV. bacak çiftleri metatarsuslar 1.1.2 ve tarsus 2.2/0/2/0 diken formulasyonundadr. Tarsus dikenleri tarsus segmentinin çapndan daha uzun olup, ortadaki diken çifti di/erlerine göre daha uzundur.

ekil 4. 25. Biton (Bitonissus) schelkovnikovi (Birula) (foto A.V. Gromov).

Di2ide vücudun genel rengi erkekte oldu/u gibidir (1ekil 4.25). Keliseral di2leri ve II., III. ve IV. bacak çiftlerinin diken formulasyonu erkekte oldu/u gibidir. Keliserler dip ksmda 2i2kin bir 2ekilde öne do/ru koni 2eklinde daralp, d2a do/ru hafif büküktür (1ekil 4.26).

ekil 4. 26. Sefalotoraks ve keliserin üstten görünü2ü.

Göz tümse/i tamamen siyahtr (1ekil 4.27). Oküler tüberküldeki kllarn düzeni erkekte oldu/u gibidir.

ekil 4. 27. Oküler tüberkülün görünü2ü.

Keliserdeki hareketsiz ve hareketli parmaktaki tüm di2lerin uç ksmlar sivri de/ildir. Hareketsiz parmakta d2 ksmda toplam 7 di2 bulunur (1ekil 4.28). Bunlardan 2. ve 3. di2ler yakla2k ayn büyüklükte; çene ucundaki di2 di/er küçük di2lerden büyük, 2. ve 3. di2lerden küçüktür. 0ç ksmda hareketsiz parma/n basalinden geriye do/ru 3 di2 bulunur. 0ki di2 arasnda ara di2 bulunur. Hareketli parmakta 2 ana di2 ve bunlarn arasnda ara di2 bulunur. Gerideki ana di2 öndekine göre büyüktür (1ekil 4.28).

ekil 4. 28. Keliserin d2-yandan görünü2ü.

Pedipalp renklenmesi erkekte oldu/u gibidir. Pedipalp metatarsusunda ksa ve uzun kllar bulunur, ancak diken bulunmaz (1ekil 4.29).

ekil 4. 29. Pedipalpin görünü2ü.

ekil 4. 30. Genital segment ve ktenidia’nn görünü2ü.

Genital segmentin görünü2ü 2ekil 4.30’daki gibidir. I. stigmal açkl/n bulundu/u segmentte stigmann üst ksmnda 2ekli ve yaps erkekten farkl ince ve uzun 7 adet ktenidia bulunur (1ekil 4.30 ).

Biton schelkovnikovi (Birula) Türünün Dünya’daki Da l

Bugüne kadar Biton schelkovnikovi (Birula) türü Erivan, Eçmiadzin (Ermenistan) ve Aras Vadisi’nden bilinmekte (Birula, 1938), Azerbaycan ve Nahçvan’dan da kayt verilmi2tir (Aliev, 1984a; Aliev ve Gadzhiev, 1983).

Biyo-ekolojik Notlar

A/r Da/’nn eteklerindeki düzlüklerden ve Aras Vadisi’nin düzlüklerinden yakalanm2tr (1ekil 4.31). Bozkr, özellikle de kumul ve çöl 2eklindeki arazilerde yo/un bir 2ekilde da/l2 gösterir (1ekil 4.32). I/dr’da yaplan gece arazilerinden bol miktarda örnek yakalanm2tr. Erkek bireyler küçük çal, kaya ve zemin üzerinde gezinirken; di2i ve juveniller çal ve kayalarn üzerinde hareketsiz halde beklerken yakaland. Beyaz floresans 2/a kar2 ilgi duyduklar, 2k kayna/na ve çevresine geldikleri gözlemlendi. Yakalanan örneklerin yardan fazlas bu 2ekilde yakalanm2tr.

ekil 4. 31. Biton (Bitonissus) schelkovnikovi (Birula) türünün habitat (I/dr, Melekli).

ekil 4. 32. Biton (Bitonissus) schelkovnikovi (Birula) türünün ya2ad/ kumul ve yar çöl habitat (I/dr, Aralk).

Sistematik Notlar

Biton shelkovnikovi (Birula), IV. bacak çifti tarsuslarn diken formulasyonuna göre, Roewer (1933) tarafndan olu2turulmu2 Bitonissus altcinsine aittir.

0ncelenen materyal ile bu türün kayd Türkiye’den ilk kez verilmektedir. Hem erkek hem de di2i örne/e ait detayl foto/raflar ilk kez bu çal2ma ile ortaya konmaktadr.

Altfamilya: Gluviopsinae Roewer

Gluviopsinae Roewer 1933: 374-375.

Dünyadaki Da l : Somali, Etiopya, Dijibuti, Nijerya, Cezayir, Ürdün, Yunanistan, Türkiye, Suriye, Azerbaycan, 0ran, Afganistan, Tacikistan, Türkmenistan, Hindistan, Yemen.

Cins: Gluviopsilla Roewer

Gluviopsilla Roewer 1933: 378.

Tip Tür: Gluviopsilla discolor (Kraepelin, 1899)

Dünyadaki Da l : Cezayir, Yunanistan, Somali, Suriye, Türkiye.

Gluviopsilla cinsinin te2histe kullanlan ayrt edici özellikleri Roewer (1933)’e göre, II. ve III. bacak tarsus ventralinde 1.2.2.2.2, IV. bacak tarsus ventralinde ise 2.2/2/1.2.2 diken formulasyonunda olmasdr.

Gluviopsilla cinsine ait tek tür Afrika, Güneydo/u Avrupa ve Orta Do/u’da da/l2 göstermektedir.

Türkiye’deki da/l2 2ekil 4. 33’de verilmi2tir.

ekil 4. 33. Gluviopsilla cinsinin Türkiye’deki da/l2.

Tür: Gluviopsilla discolor (Kraepelin)

Gluviopsis rufescens var. discolor Kraepelin 1899a; 236-237. Gluviopsis rufescens discolor Kraepelin: Kraepelin 1901: 105; Birula 1914: 664; Weidner 1959: 110. Gluviopsilla discolor (Kraepelin): Roewer 1933: 378, 2ekiller 269C1-3; Werner 1935: 294; Roewer 1941: 137-138; Zilch 1946: 128; Caporiacco 1948: 32; Roewer 1959:35; Delle Cave ve Simonetta 1971: 72.

Tip lokalitesi: 0zmir [=Smyrna], Türkiye; Cezayir.

Da l : Cezayir; Yunanistan; Türkiye; Suriye; Msr; Somali.

ncelenen materyal: 18 lokaliteden toplam 78 (29 WW; 29 VV; 20 juvenil) örnek (Çizelge 4.3).

Çizelge 4. 3. 0ncelenen Gluviopsilla discolor (Kraepelin) türünün materyal listesi.

Tür Kolleksiyon Juv. Toplam Lokalite Koordinat leg. Tarih Yükseklik A.V. Gromov, H. 1anlurfa, Celanpnar, Mehmeta/a 36°58’10.9”N Gluviopsilla discolor AMNH - - 1 1 Koç ve E.A. 20.05.2007 464 m Çiftli/i’nin bats 39°38’24.7”E Ya/mur A.V. Gromov, H. 1anlurfa, Akçakale, Haktanr’n c. 1 km 36°51’04.3”N Gluviopsilla discolor AMNH - 1 - 1 Koç ve E.A. 21.05.2007 388-410 m bats, Üçtepe Da/ 38°48’34.7”E Ya/mur 37°00’38.5”N A.V. Gromov ve Gluviopsilla discolor AMNH - - 1 1 1anlurfa, Birecik, ca. 20 km do/usu 23.05.2007 677 m 38°11’42.4”E E.A. Yagmur A.V. Gromov, H. 37°03’39.2”N Gluviopsilla discolor AMNH - 1 - 1 Gaziantep, 0slahiye, Hana/z Koç ve E.A. 25-26.05.2007 538-559 m 36°36’24.6”E Ya/mur 36°25’41.3”N Gluviopsilla discolor AMNH 1 - - 1 Gaziantep, Ortaoba A.V. Gromov 31.05.2007 200 m 36°14’14.5”E 36°41’30.2”N A.V. Gromov ve Gluviopsilla discolor AMNH - 1 - 1 Hatay, Aktepe 01.06.2007 242 m 36°29’35.7”E H. Koç Gaziantep, 0slahiye, Demir2k’n 1 km 37°00’34.1”N A.V. Gromov ve Gluviopsilla discolor AMNH - - 1 1 02.06.2007 491 m do/usu, Yüksek Tepe’nin güney yamaçlar 36°44’25.0”E H. Koç 37°32’26.7”N A.V. Gromov ve Gluviopsilla discolor AMNH 1 - - 1 1anlurfa, Karacada/’n güney yamaçlar 11-12.06.2007 1303 m 39°49’55.1”E H. Koç 37°42’25.4”N A.V. Gromov ve Gluviopsilla discolor AMNH 1 - - 1 Hakkari, Ba/2l’nn 1 km bats, Yeniyat 22.06.2007 1535 m 44°00’34.1”E H. Koç 37°40’00.5”N A.V. Gromov, H. Gluviopsilla discolor AMNH 1 - 1 2 Hakkari, Yüksekova, Dilekta2 24.06.2007 1768 m 44°08’20.5”E Koç ve T. Yalçn 38°26’59.4”N A.V. Gromov ve Gluviopsilla discolor AMNH 1 1 - 2 Diyarbakr, Hani, Kalaba 28.06.2007 1200 m 40°26’36.6”E H. Koc A.V. Gromov, H. 36°54’05.5”N Gluviopsilla discolor AMNH - - 1 1 Gaziantep, 0slahiye, Yesemek Koc ve E.A. 25.05.2007 521 m 36°45’03.1°E Yagmur

Çizelge 4. 3’ün devam

Tür Kolleksiyon Juv. Toplam Lokalite Koordinat leg. Tarih Yükseklik A.V. Gromov, H. 36°52’47.2”N Gluviopsilla discolor AMNH - - 1 1 Kilis, Hasancal, 2 km bats Koç ve E.A. 26-27.05.2007 755 m 36°47’42.4”E Ya/mur 37°01’33.0”N A.V. Gromov ve Gluviopsilla discolor AMNH 1 - - 1 Gaziantep, Düztepe’nin güneyi 08.06.2007 858 m 37°22’25.8”E H. Koç A.V. Gromov, H. 36°50’40.7”N Gluviopsilla discolor AMNH 2 3 5 10 1anlurfa, Akçakale, Edebey Koç ve E.A. 21-22.05.2007 532 m 38°40’57.8”E Ya/mur A.V. Gromov, H. 36°54’27.7”N Gluviopsilla discolor AMNH 2 - 2 4 1anlurfa, Viran2ehir, Aydnl Koç ve E.A. 22.05.2007 492 m 38°34’40.8”E Ya/mur A.V. Gromov, H. 36°54’05.5”N Gluviopsilla discolor AMNH 1 1 1 3 Gaziantep, 0slahiye, Yesemek Koç ve E.A. 25.05.2007 521 m 36°45’03.1°E Ya/mur A.V. Gromov, H. 36°52’47.2”N Gluviopsilla discolor AMNH 3 4 - 7 Kilis, Hasancal, 2 km güneybats Koç ve E.A. 26-27.05.2007 755 m 36°47’42.4”E Ya/mur 36°14’49.6”N Gluviopsilla discolor AMNH 2 1 - 3 Hatay, Reyhanl, Kavalck yaknlar A.V. Gromov 27.05.2007 262 m 36°37’16.1”E 36°15’13.8”N A.V. Gromov ve Gluviopsilla discolor AMNH 3 3 - 6 Hatay, Reyhanl, O/ulpnar 29.05.2007 316 m 36°40’12.4”E H. Koç 35°54’50.9”N A.V. Gromov ve Gluviopsilla discolor AMNH 4 2 1 7 Hatay, Yaylada/, Görenta2 31.05.2007 538 m 36°09’29.2”E H. Koç 37°01’33.0”N A.V. Gromov ve Gluviopsilla discolor AMNH 2 1 - 3 Gaziantep, Düztepe’nin güneyi 08.06.2007 858 m 37°22’25.8”E H. Koc 1anlurfa, Birecik’in, 10 km do/usu, tuzak 37°03’23.0”N A.V. Gromov ve Gluviopsilla discolor AMNH 1 4 1 6 10-29.06.2007 670 m materyali 38°07’09.5”E H. Koç

Çizelge 4. 3’ün devam

Tür Kolleksiyon Juv. Toplam Lokalite Koordinat leg. Tarih Yükseklik 37°03’23.0”N A.V. Gromov ve Gluviopsilla discolor AMNH 2 1 1 4 1anlurfa, Birecik, 10 km do/usu 09.06.2007 670 m 38°07’09.5”E H. Koç Kilis, Musabeyli, Musabeyli’nin kuzeyi, Gluviopsilla discolor HKC - 1 - 1 - E.A. Ya/mur 11.06.2006 - Çnar’n 2 km bats Gluviopsilla discolor HKC - 1 - 1 Kilis, Musabeyli, Hasancal - E.A. Ya/mur 27.05.2006 - Gaziantep, 1ahinbey, Sarsalkm, Sarsalkm Gluviopsilla discolor HKC - 1 - 1 - E.A. Ya/mur 17.06.2004 - 0lkö/retim Okulu’nun 1 km güneyi. Gaziantep, 1ahinbey, Sarsalkm, Tuzak Gluviopsilla discolor HKC - - 1 1 - E.A. Ya/mur 07.07.2004 - Materyali Gaziantep, 1ahinbey, Sarsalkm, Tuzak Gluviopsilla discolor HKC - 1 - 1 - E.A. Ya/mur 28.06.2004 - materyali Gluviopsilla discolor HKC - - 1 1 Gaziantep, Yavuzeli, Örenli - E.A. Ya/mur 09.10.2004 - 1anlurfa, Birecik, Birecik köprüsünün 1 km Gluviopsilla discolor HKC 1 - - 1 - E.A. Ya/mur 05.06.2004 - kuzeybats Gluviopsilla discolor HKC - - 1 1 1anlurfa, Türkmen - H. Koç 07.07.2003 - Gluviopsilla discolor HKC - 1 - 1 Gaziantep, 1ehitkamil, 20 km do/usu - E.A. Ya/mur 07.10.2007 - TOPLAM 29 29 20 78

ekil 4. 34. Gluviopsilla discolor (Kraepelin) (foto. A.V. Gromov).

Erkeklerde keliser kzlms-sar, propeltidium kahverengi, bazen mordur (1ekil 4.34, 4.35). Tergitler kahverengi, opistosoma pleuras, sternitler ve koksa donuk sardr.

ekil 4. 35. Sefalotoraks ve keliserin üstten görünü2ü.

ekil 4. 36. Pedipalp tibias, metatarsus ve tarsustaki renklenme.

Pedipalp femuru apikalde siyahms-kahverengidir. Tibia sar, tibiann kaidesinde siyahms halka mevcuttur. Metatarsus ve tarsus tamamen siyahtr (1ekil 4. 36). Tarsus hareketsizdir.

ekil 4. 37. Pedipalpteki tibia, femur, metatarsus ve tarsustaki dikenlerin görünü2ü (Roewer, 1933’ten de/i2tirilerek).

Pedipalp ventralinde, tibia apikalinde 2 çift diken ile karakterize edilir. Femur ve metatarsusta 2.2.2.2.2.2.2 diken bulunmakta ve dikenlerin etrafnda silindirik kllar bulunur (1ekil 4. 37). Tarsusta 1 çift diken mevcuttur (1ekil 4. 37).

Göz, propeltidiumun ön orta ksmnda, belirgin bir 2ekilde burun gibi d2a do/ru çknt yapm2tr (1ekil 4.38). Çknt yapan ksm “V” 2eklinde içeri çökmü2tür.

ekil 4. 38. Oküler tüberkülün propeltidiumdaki konumu ve görünü2ü.

ekil 4. 39. Flagellumun görünü2ü.

Flagellum 2ekil 4.39’daki gibi, genel görünü2ü ile ok 2eklinde ancak ön tarafta küt, hemen sonrasnda yukar çknt yapar ve daha

sonrasnda arkaya do/ru küt 2ekle dönünceye kadar hafif incelir. Flagellum hareketsiz parmak çenesinde bulunan 2. büyük di2in üst ksmndan ba/lanm2 olup, ileri ve geriye do/ru hareket edebilir.

Opistosomann ilk stigmasnn üzerinde 5:5 ktenidia bulunur (1ekil 4.40).

ekil 4. 40. Abdominal segmentte bulunan kteniann görünü2ü.

Di2ide vücut renklenmesi erkekte oldu/u gibidir (1ekil 4.41). Pedipalpteki diken says ve düzeni erke/in aynsdr. Opistosomada ktenidia bulunmaz.

ekil 4. 41. Gluviopsilla discolor (Kraepelin) (foto. A.V. Gromov).

Sefalotoraks ve keliserin genel görünü2ü 2ekil 4.42’de verilmi2tir. Gözlerin 2ekil ve yaps erkekte oldu/u gibidir (1ekil 4.43).

ekil 4. 42. Sefalotoraks ve keliserin genel görünü2ü.

ekil 4. 43. Oküler tüberküllerin görünü2ü.

Genital segment erkekten morfolojik olarak farkldr. Segmentin kenarlar oldukça belirgin olup, daha koyu kenarlara sahiptir. Erke/e göre segmette kl benzeri yaplar daha fazladr. Çplak gözle koyu sar renkte görünmesiyle erkekten ayrlr (1ekil 4.44).

ekil 4. 44. Genital segmentin genel görünü2ü.

Biyo-ekolojik Notlar

Daesiidae familyasna ba/l türlerde kertenkelelerde oldu/u gibi autotomi gözlemlendi. Pedipalp ve IV. bacaklar koptuktan sonra yakla2k 5 sn hareket etti/i gözlemlendi. Gluviopsilla discolor Kraepelin türü genellikle gündüz arazisinde ta2 altlarndan topland. Ancak gece arazisinde yakalanan 3 örnekten ikisi UV lamba ile, bir örnek ise beyaz floresans 2/a gelerek yakaland. Gece arazisinde az toplanmasnn nedenlerinden biri örne/in küçük boyutta olmas nedeniyle ot ve küçük ta2larn altna saklanmas di/eri ise hzl hareket edip birden durmas ile böyünün görülmesi zorla2makta.

Sistematik Notlar

Roewer (1933)’in tanmlad/ Gluviopsida taurica Roewer türünün flagellum 2ekli, pedipalp tibias, metatarsus ve tarsusundaki diken saylar Gluviopsilla discolor (Kraepelin) ile ayndr. Ayrca genel vücut renklenmesi de bahsedilen tür ile ayndr. Bu nedenle bu iki türün sinonim oldu/unu dü2ünmekteyiz. Kesin bir sonuca ula2mak için Roewer’n kolleksiyonun incelenmesi gere/ine inanyoruz.

4.2 Familya: GALEODIDAE Sundevall

Büyüklükleri 12-70 mm arasnda de/i2en, oldukça uzun bacaklara sahip böyülerdir. Solifugae takmnn en cesametli böyüleri bu familyada bulunur. Anüs terminal konumludur. Propeltidiumun d2 lobu arka taraftan birle2iktir. Göz tümse/inin ön tarafnda 2 adet uzun kl mevcuttur. I. bacak tarsusunda genelde 2 trnak bulunmakla birlikte baz türlerde 1 adet bazen hiç trnak bulunmayabilir. II. ve III. bacak tarsusu 2, IV. bacak tarsusu 3 segmentli olup, tarsus uçlarndaki trnaklar üzerinde kllar bulunur. Di2ilerin genital segmenti di/er abdominal segmentlerden farklla2mam2 olup, türlerin te2hisi için karakteristik bir özellik de/ildir. Stigma II. ve III. abdominal segmentlerde bulunur ve açkl/n üst ksmndaki tarak 2eklindeki yap tarafndan kapatlr. Pedipalp tarsusu hareketlidir.

ekil 4. 45. Galeodidae familyasnn dünyadaki da/l2 (Savary, 2007).

Galeodidae familyas Afrika’dan Asya’ya kadar da/l2 gösteren (2ekil 4.45) Galeodes (174 tür), Galeodopsis (5 tür), Galeodumus (1 tür), Gluviema (1 tür), Othoes (5 tür), Paragaleodes (12 tür), Paragaleodiscus (1 tür), Roeweriscus (1 tür) and Zombis (1 tür) cinslerine ait 201 tür tanmlanm2tr. Bugüne kadar altfamilyas tanmlanmam2tr.

Cins: Galeodes Olivier

Galeodes Olivier, 1791b: 578; Latreille, 1796: 188; Lamarck, 1801: 176; Latreille, 1802: 61; Latreille, 1806: 133-135; Leach, 1814: 418; Latreille, 1817: 107-108; Lamarck, 1818: 77-78; Latreille, 1837: 315-316; Lamarck, 1838: 105-106; Lamarck, 1839: 300; C.L. Koch, 1839: 6; C.L. Koch, 1842: 353; Gervais, 1849: 14-15; C.L. Koch, 1850: 96; Stolickza, 1869: 208-209; Butler, 1873: 418; Simon, 1879a: 96-97; Simon, 1879b: 77; Pocock, 1895: 74-75; Pocock, 1897: 251; Kraepelin, 1899a: 201; Kraepelin, 1900: 3-5; Pocock, 1900: 136; Kraepelin, 1901: 10-11; Birula, 1905b: 249- 250; Roewer, 1934: 514; Birula, 1938: 110-111; Roewer, 1941: 159; Roewer, 1960: 12. Zerbina Karsch, 1880: 223 (Kraepelin, 1901: 10 tarafndan sinonim yaplm2tr). Mesogaleodes Heymons, 1902: 12-13 (Roewer, 1934: 505 tarafndan sinonim yaplm2tr). Galeodes (Galeodes) Olivier: Birula, 1905b: 250; Turk, 1960: 109. Galeodibus Roewer, 1934: 511 (Turk, 1960: 109 tarafndan sinonim yaplm2tr). Galeodora Rower, 1934: 513 (Turk, 1960: 109 tarafndan sinonim yaplm2tr). Galeodenna Rower, 1934: 513-514 (Turk, 1960: 109 tarafndan sinonim yaplm2tr). Galeodila Rower, 1934: 536; Roewer, 1960: 13 (Turk, 1960: 109 tarafndan sinonim yaplm2tr). Galeodellus Rower, 1934: 537; Roewer, 1960: 15 (Turk, 1960: 109 tarafndan sinonim yaplm2tr). Galeodarus Rower, 1934: 547-548 (Turk, 1960: 109 tarafndan sinonim yaplm2tr). Galeodessus Rower, 1934: 549 (Turk, 1960: 109 tarafndan sinonim yaplm2tr). Galeodes (Galeodellus) Roewer: Birula, 1938: 112; Turk, 1960: 109. Galeodes (Galeodenna) Roewer: Turk, 1960: 109.

Tip Türler: Galeodes için: Phalangium araneoides Pallas, 1772, Latreille, 1802: 61 tarafndan yeniden taksonomik düzenleme yapld. Zerbina için: Gluvia gracilis C.L. Koch, 1848. Mesogaleodes için: Mesogaleodes heliophilus Heymons, 1902. Galeodibus için: Galeodes blanchardi Simon, 1891. Galeodora için: Galeodora distincta Roewer, 1934. Galeodenna için: Galeodes fischeri Hirst, 1908.

Galeodila için: Galeodila bengalica Roewer, 1934. Galeodellus için: Galeodes caspius Birula, 1890a. Galeodarus için: Galeodarus insidiator Roewer, 1934. Galeodellus için: Galeodessus taurus Roewer, 1934.

Da l : Africa, Asya, güney-do/u Avrupa.

Vücudu büyük veya orta büyüklükte (72 mm kadar) olup, uzun ekstermitelidir. Vücut rengi ço/unlukla bozumsu kahverengi sar, kum sarms veya kzldr. Siyah bozumsu kahverenkli olanlara az rastlanr.

Keliserleri, sefalotoraks, pedipalp metatarsuslar ve bacaklar bozumsu kahverengi veya koyu bozumsu kahverengi renkli pigmentlerle kapldr. Abdomen tergitleri boyunca uzanan koyu renkli çizgi görülür.

Göz tümse/i aln kenarnn 1/3 veya 1/5’ini kaplar ve bu bölge çplaktr. I. bacak tarsusu trnakl olup, trnaklar kllarla çevrilmi2tir. Pedipalp metatarsusu uca do/ru incelir ve uzun armut 2eklinde tarsusla son bulur. II. ve III. bacak metatarsusu tek sra halinde dizilmi2 5, femurda 1 diken bulunur. IV. bacak tarsusunun ventralinde özelle2mi2 lanset 2ekilli kllar bulunur.

Erkeklerin propeltidiumu dar, keliser parmaklarnda di2ilere göre daha az sayda küçük di2ler bulunur. Pedipalp di2ilerle kar2la2trld/nda daha uzundur. Yürüme bacaklar di2iye göre daha uzundur. Tarsus tabanlar pullar 2eklinde ve büyük bir ksm ne2ter 2eklinde geni2lemi2 basillerden olu2ur. Malleoli uzun ve geni2çedir. Genital sternit iki küçük parçaya ayrlm2 olup, bir çizgi ile ayrlm2 gibi görünür. Abdominal sternitlerde ktenidia bulunur.

Erkekte hareketsiz parma/n dip ksmnda lanset 2eklinde flagellum bulunur. Flagellum, üst kenar asimetrik 2ekilde geni2lemi2, alt taraf düz kepçe 2eklindedir. Flagellumun iç ksm veya kenarlar yumu2ak tüycüklerle kapl olup, arka ksmnda tek sra halinde, uçlar sivri olmayan 2-4 dikencik yer alr.

Di2ilerde propeltidium geni2; keliser parmaklarnda güçlü ve büyük di2ler bulunur. Hareketsiz parmak basalnda flagellum bulunmaz. Pedipalp ve yürüme bacaklar erke/e göre ksadr. IV. bacak tarsus ventrali basit kllarla örtülüdür. Malleoli ksa ve küçük yapdadr. Genital segment tek parça halinde ve büyüktür. Abdominal segmentlerin ventralinde ktenidia bulunmaz.

Galeodes Olivier Cinsinin Dünya ve Türkiye’deki Da l

Galeodes cinsinin dünyadaki da/l2 Rhagodes’in da/l2na benzerdir (Pocock, 1897). Galeodes Palearktik olup, da/l2 Somali’ye kadar uzanr.

Bu cinse ait bugüne kadar Kuzey Afrika’dan Sudan ve Kilimanjaro (Tanzanya)’ya kadar, Balkanlarda, Orta Asya’da; Orta Do/u’da, Güney ve Do/u Avrupa’dan Hindistan’a kadar da/l2 gösteren 174 tür tavsif edilmi2tir. Hali hazrda altcinsi tanmlanmam2tr.

Türkiye’den tanmlanm2 31 türün 16 tanesini Galeodes cinsine ait türler te2kil eder. Güneydo/u Anadolu’dan Galeodes armeniacus Birula, G. gromovi Harvey, G. ruptor Roewer, G. sulfuripes Roewer, G. toelgi Werner ve G. taurus Roewer türleri tanmlanm2tr.

Galeodes cisine ba/l türler Türkiye’de oldukça yaygn bir 2ekilde bulunmaktadr (1ekil 4.46).

ekil 4. 46. Galeodes cinsine ait türlerin Türkiye’deki da/l2.

Sistematik Notlar

Olivier (1791b), Phalangium aranoides Pallas ve P. setigera Olivier türlerini yeni tanmlad/ Galeodes genusunun altnda toplam2tr.

Türkiye’den Galeodes cinsine ait 22 tür kayd verilmi2tir. Bu türlerin 16 tanesinin tip lokalitesi Türkiye olup, bunlarn 11 tanesi Roewer (1934, 1941, 1961a) tarafndan tanmlanm2tr. Roewer (1934) bunlardan 7 türe sadece te2his anahtarnda yer vermi2 ve tam deskripsiyonunu yapmam2tr. Ancak tanmlanm2 11 türden sadece 1 türün erke/inden detayl bir 2ekilde deskripsiyon yaplm2tr. Roewer (1934, 1941, 1961a) Galeodes türlerini te2his ederken metatarsus ve tarsus bacak segmentlerindeki diken formulasyonunu kullanm2tr. 0ncelenen örneklerde bir baca/ndaki diken formulasyonu di/erininkinden farkl olan bireyler bulunmaktadr. Bunun yan sra özellikle tanmlad/ türlerde renk-desen ile ilgili çok az veya

yetersiz bilgi vermi2tir. Bu bakmdan Türkiye’de da/l2 gösteren Galeodes cinsine ait türlerin te2hisi oldukça zordur. Toplanan materyalin tip materyal ile kar2la2trld/nda ancak te2his edilebilece/ini dü2ünüyoruz.

Tür: Galeodes araneoides (Pallas)

Phalangium araneoides Pallas 1772: 37, levha III, 2ekiller 7-9; Fabricius 1781: 549; Fabricius 1787: 347; Fabricius 1793: 431. Galeodes araneoides (Pallas): Olivier 1791b: 579, 580; Lamarck 1801: 176;Latreille 1806: 133-136; Olivier 1807: 443, levha 42 2ekil 3; Latreille 1810: 425; Leach 1814: 418; Lamarck 1818: 79; Duméril 1820: 76; Dugès ve Edwards 1836: levha 20 2ekil 1, 1a-f, levha 20 2ekiller 1a, 1a-b; Guerin-Meneville 1838b: 11, levha 4, 2ekil 4a-d; Lamarck 1838: 106-107; Lamarck 1839: 300-301; C.L.Koch 1842: 353; Gervais 1844: 88; C.L. Koch 1848: 83-85, 2ekil 1475; C.L. Koch 1850: 97; Dufour 1861: 383-384; Wood 1863: 679; Butler 1873: 418-419; Pavesi 1876: 73; C.L. Koch 1878: 38; Simon 1879a: 99-100; Simon 1879b: 77; Croneberg 1887: 163-164; Pocock 1889: 118; Walter 1889: 1096; Birula 1890b: 66-68, 2ekiller 11-12; Birula 1892: 687-688; Simon 1892: 7; Birula 1893: 82-87; Hansen 1893: 185, 187; Birula 1895: 293-324, 2ekiller 1-12; Kraepelin 1899a: 202; Kraepelin 1899b: 376; Kraepelin 1901: 18; Börner 1902: 2ekil 3; Birula 1905a: 405-406; Birula 1905b: 251-252; Werner 1905: 113; Tullgren 1907: 1-2; Kraepelin 1908: 211; Birula 1912: 296-312; Penther 1913: 107; Birula 1924: 227-235; Birula 1925: 192-200, 2ekiller 2, 3b, 4b, 5b, 6b; Morin 1928: 85; Birula 1929a: 161- 168; Birula 1929b: 282; Pawlowsky ve Stein 1930a: 158-163, 2ekil 1; Pawlowsky ve Stein 1930b: 8-15, 2ekil 1-4; Pawlowsky 1932: 2ekil 10; Roewer 1932: 2ekiller 20, 35- 37, 45, 47-49, 80; Kästner 1933-1935: 2ekiller 268, 294, 309, 321, 326, 338, 341, 354- 355, 358-359; Roewer 1933: 2ekiller 193-201, 207-209, 315-316, 319; Roewer 1934: 526-527, 2ekil. 360; Birula 1938: 116-118, 2ekiller 74b, 75a-b; Roewer 1941: 159; Vachon 1945: 476, 477, 480, 2ekiller 5-9; Vinagradov 1948: 293, 2ekil 187; Kobakhidze 1949: 300; Millot ve Vachon 1949: 2ekil 249; Crome 1959: 2ekil 60; Roewer 1959: 35; Levy ve Shulov 1964: 109; Savory 1964: 2ekil 187 (as aranoides [sic]); Cloudsley-Thompson 1968: 108, 110, 114; Cloudsley-Thompson 1977: 67; Savory 1977: 2ekil 101; Aliev 1978: 19; Aliev 1981: 10; Aliev ve Gadzhiev 1983: 44- 45; Aliev 1984b: 22; Gromov ve Kopdykbaev 1994: 22. Solpuga arachnodes Lichtenstein 1796: 217; Lichtenstein ve Herbst 1797: 37, levha I 2ekil 2 (Latreille 1806: 133 tafndan sinonim yaplm2tr). Solpuga persica Lichtenstein, Lichtenstein ve Herbst 1797: 35-37; Gervais 1844: 88; Butler 1873: 418 Solpuga araneoides (Pallas): Leach 1815: 392. Galeodes araneoides (Pallas)?: Bernard, 1893: 441, 2ekil 7. Galeodes hector Pocock 1895: 78-79 (Kraepelin, 1901: 12 tarafndan sinonim yaplm2tr).

Galeodes araneoides araneoides (Pallas): Kraepelin 1899a: 202 [=G. araneoides typicus]; Kraepelin 1901: 19; Heymons 1902: 4-5; Birula 1905b: 251-252; Zilch 1946: 142. Galeodes aff. araneoides (Pallas): Kraepelin 1899b: 376. Galeodes araneoides persicus (Lichtenstein): Birula 1905b: 252.

Tip lokalitesi: Phalangium araneoides: tip lokalitesi bilinmiyor; Solpuga arachnodes Volgograd yaknlar Rusya; Solpuga persica: 0ran; Galeodes hector: 0zmir [=Smyrna], 0zmir, Türkiye, Mu/la, Türkiye.

Dünyadaki Da l : Msr, 0srail, Suriye, Irak, 0ran, Türkiye, Ermenistan, Azerbaycan, Ukrayna, Rusya, Kazakistan, Türkmenistan, Afganistan.

ncelenen materyal: 4 lokaliteden 200 (25 WW; 27 VV; 148 juvenil) örnek (Çizelge 4. 4).

Çizelge 4. 4. 0ncelenen Galeodes araneoides (Pallas) türünün materyal listesi.

Tür Kolleksiyon Juv. Toplam Lokalite Koordinat leg. Tarih Yükseklik 39°55’58.2”N A.V. Gromov ve Galeodes araneoides AMNH 6 10 18 34 I/dr 12-13.06.2007 869 m 44°08’01.3”E H. Koç 39°53’59.2”N A.V. Gromov ve Galeodes araneoides AMNH 10 5 73 88 I/dr, Gürgen 15.06.2007 889 m 44°18’12.3”E H. Koç 39°50’42.7”N Galeodes araneoides AMNH 4 7 30 41 I/dr, Aralk A.V. Gromov 17.06.2007 927 m 44°28’01.3”E 40°01’50.3”N A.V. Gromov ve Galeodes araneoides AMNH 5 5 27 37 I/dr, Çalpala 18-19.06.2007 925 m 43°51’21.8”E H. Koç TOPLAM 25 27 148 200

ekil 4. 47. Galeodes araneoides (Pallas) (foto. A.V. Gromov).

Erkeklerin keliserinde koyu sar zemin üstünde flagellum ucuna kadar uzanan 3 çizgi bulunur. Gözün arka tarafndan propeltidium posterior ucuna uzanan sar renkli çizgi yer almakta ve bu çizginin çevresi açk renklidir. Propeltidiumun sol-sa/ tarafnn orta ve ön uç ksmlar siyahms kahverengi, göz tümse/i siyahtr. Pedipalp metatarsusu kahverengimsi siyahtr (1ekil 4.47). Pedipalpin di/er segmentleri ve ekstremiteler koyu sardr. Abdomen ventrali, malleoli ve koksa sardr. Abdomen dorsalinde torakstan ba2layp abdomen ucuna uzanan gri zemin üzerine siyah band bulunur.

Di2inin renklenmesi erkekte oldu/u gibidir (1ekil 4.48).

ekil 4. 48. Galeodes araneoides (Pallas) (foto. A.V. Gromov).

0ncelenen erkek ve di2i örne/e ait diken formulasyonlar çizelge 4.5’de ve ölçümler çizelge 4.6‘da verilmi2tir.

Çizelge 4. 5. W ve V Galeodes araneoides (Pallas) türünde diken formulasyonu (I/dr, Gürgen).

tarsus metatarsus tarsus metatarsus II. bacak 1.2.2/2 1.1.2.2 1.2.2/2 1.1.1.2.2 III. bacak 1.2.2/2 1.1.2.2 2.2.2/2 1.1.1.2 IV. bacak 2.2.2/2/0 1.2.2 2.2.2/2/0 1.2.2

Çizelge 4. 6. W ve V Galeodes araneoides (Pallas) türünde morfometrik ölçüm (I/dr, Gürgen). Uzunluk Genilik 48,0 mm - Keliser 13,0 mm 5,0 mm Propeltidium 8,0 mm 9,5 mm Ekstremiteler Koksa Femur Tibia Metatarsus Tarsus Pedipalp 7,0 mm 21,5 mm 19,5 mm 13,5 mm 3,5 mm I. bacak 6,5 mm 15,5 mm 13,0 mm 8,5 mm 4,1 mm II. bacak 11,0 mm 8,5 mm 10,0 mm 7,7 mm 4,4 mm III. bacak 14,5 mm 11,0 mm 11,5 mm 9,3 mm 4,2 mm IV. bacak 20,0 mm 16,0 mm 17,0 mm 12,3 mm 7,0 mm Uzunluk Genilik 57,0 mm - Keliser 20,0 mm 9,0 mm Propeltidium 8,7 mm 13,5 mm Ekstremiteler Koksa Femur Tibia Metatarsus Tarsus Pedipalp 11,0 mm 19,0 mm 17,2 mm 13,7 mm 3,3 mm I. bacak 10,5 mm 11,8 mm 12,5 mm 8,4 mm 3,6 mm II. bacak 11,5 mm 7,5 mm 9,0 mm 7,0 mm 4,0 mm III. bacak 14,5 mm 8,5 mm 11,5 mm 8,8 mm 4,0 mm IV. bacak 19,0 mm 14,8 mm 15,5 mm 12,0 mm 6,0 mm

Sistematik Notlar

Pocock (1895) Galeodes hector türünü Bodrum (Mu/la)’dan tanmlam2tr. Daha sonra bu tür Kraepelin (1901) tarafndan G. araneoides türünün sinonimi yaplm2tr. Pocock (1895) türün deskripsiyonunda sadece ölçüme yer vermi2, renk-desene yer vermemi2tir. Bulgularmz Pocock (1895)’e uygundur (Çizelge 4.6). 0ncelenen örnekler Heymons (1902)’nin vurgulad/ diken formulasyonuna sahiptir (Çizelge 4.5).

Ancak ara2trma sahasndan toplanan örneklerde [16 lokaliteden 113 (13 WW; 18 VV; 82 juvenil) örnek] pedipalp, ekstremit renklenmesi ve vücudun zemin rengi farkl olan örneklere rastlanlm2tr (1ekil 4.49, Çizelge 4.7). Bunlar Galeodes sp. aff. araneoides olarak isimlendirilmi2tir.

Çizelge 4. 7. 0ncelenen Galeodes sp. aff. araneoides (Pallas) türünün materyal listesi.

Tür Kolleksiyon Juv. Toplam Lokalite Koordinat leg. Tarih Yükseklik Galeodes sp. aff. 1anlurfa, Düzenli 37°10’06.3”N A.V. Gromov AMNH 1 - - 1 10.06.2007 541 m araneoides yaknlar 39°12’38.0”E ve H. Koç A.V. Gromov, Galeodes sp. aff. 36°49’53.8”N AMNH - - 1 1 1anlurfa, Tektek Da/lar H. Koç ve E.A. 16-17.5.2007 426-462 m araneoides 39°12’10.1”E Ya/mur A.V. Gromov Galeodes sp. aff. 1anlurfa, Birecik'in ca. 37°00’38.5”N AMNH - - 1 1 ve E.A. 23.05.2007 677 m araneoides 20 km do/usu 38°11’42.4”E Ya/mur A.V. Gromov, Galeodes sp. aff. 1anlurfa, Ceylanpnar'n 37°04’34.2”N AMNH - - 1 1 E.A. Ya/mur 19.05.2007 484 m araneoides kuzeyi 39°52’34.5”E ve H. Koç Galeodes sp. aff. 1rnak, Ba2aran'n 37°28’27.1”N A.V. Gromov AMNH 1 - - 1 25.06.2007 1161 m araneoides güneydo/usu 43°08’04.1”E ve H. Koç A.V. Gromov, Galeodes sp. aff. 1anlurfa, Birecik'in 36°57’33.4”N AMNH - 1 4 5 E.A. Ya/mur 15.05.2007 388 m araneoides güneyi 38°00’45.9”E ve H. Koç A.V. Gromov, Galeodes sp. aff. 1anlurfa, Ceylanpnar, 36°50’58.0”N AMNH - 1 5 6 H. Koç ve E.A. 19.05.2007 424 m araneoides 1eyh Nasr Kanyonu 39°45’57.3”E Ya/mur A.V. Gromov, Galeodes sp. aff. 1anlurfa, Akçakale, 36°51’04.3”N AMNH 1 - 18 19 H. Koç ve E.A. 21.05.2007 388-410 m araneoides Üçtepe Da/lar 38°48’34.7”E Ya/mur A.V. Gromov, Galeodes sp. aff. 36°50’40.7”N AMNH - 1 4 5 1anlurfa, Edebey H. Koç ve E.A. 21-22.05.2007 532 m araneoides 38°40’57.8”E Ya/mur

Çizelge 4. 7‘nin devam

Tür Kolleksiyon Juv. Toplam Lokalite Koordinat leg. Tarih Yükseklik A.V. Gromov, Galeodes sp. aff. 1anlurfa, Suruç, 36°54’27.7”N AMNH 4 3 17 24 H. Koç ve 22.05.2007 492 m araneoides Aydnl 38°34’40.8”E E.A. Ya/mur Galeodes sp. aff. 1anlurfa,Birecik'in 37°03’23.0”N A.V. Gromov AMNH 2 1 20 23 09.06.2007 670 m araneoides 10 km do/usu 38°07’09.5”E ve H. Koç Galeodes sp. aff. 1anlurfa,Tek Tek 37°09’30.6”N A.V. Gromov AMNH - 2 3 5 10.06.2007 550 m araneoides Da/lar'nn kuzeyi 39°13’36.0”E ve H. Koç Galeodes sp. aff. 1anlurfa,Tek Tek 37°10’08.8”N A.V. Gromov AMNH 1 4 2 7 10.06.2007 555 m araneoides Da/lar'nn kuzeyi 39°13’40.2”E ve H. Koç Galeodes sp. aff. 1anlurfa,Tek Tek 37°09’49.7”N A.V. Gromov AMNH 1 4 4 9 10.06.2007 544 m araneoides Da/lar'nn kuzeyi 39°13’38.5”E ve H. Koç Galeodes sp. aff. 37°18’27.6”N A.V. Gromov AMNH 1 - 2 3 Hakkari, Güzeldere 25.06.2007 1161 m araneoides 43°27’19.3”E ve H. Koç Galeodes sp. aff. Mardin, Merkez, 37°16’00.8”N A.V. Gromov AMNH 1 1 - 2 27.06.2007 663 m araneoides Yolba2 40°48’00.0”E ve H. Koç TOPLAM 13 18 82 113

ekil 4. 49. W Galeodes sp. aff. araneoides’de vücut renklenmesi (1anlurfa, Akçakale, Üçtepe).

Tür: Galeodes sp. aff. conversus Roewer

Galeodes conversus Roewer, 1934: 531; Whittick, 1939: 446; Roewer, 1941: 161; Zilch, 1946: 143.

Tip lokalitesi: 0zmir (Smyrna olarak), 0zmir, Türkiye (tip lokalitesi Zilch, 1946 tarafndan kstlanm2tr).

Da l : Türkiye, Azerbaycan.

ncelenen materyal: 7 lokaliteden toplam 111 (25 WW; 31 VV; 55 juvenil) örnek (Çizelge 4.8).

Çizelge 4. 8. 0ncelenen Galeodes sp. aff. conversus Roewer türünün materyal listesi.

Tür Kolleksiyon Juv. Toplam Lokalite Koordinat leg. Tarih Yükseklik 38°20’17.0”N Galeodes sp. aff. conversus AMNH - 1 - 1 Zernek Baraj A.V. Gromov 22.06.2007 1960 m 43°45’50.5”E 39°53’59.2”N A.V. Gromov Galeodes sp. aff. conversus AMNH 1 - 5 6 I/dr, Gürgen 15.06.2007 889m 44°18’12.3”E ve H. Koç 39°47’12.3”N A.V. Gromov Galeodes sp. aff. conversus AMNH - 5 5 10 I/dr, Yenido/an 16-17.05.2007 1563 m 44°23’36.9”E ve H. Koç 40°01’50.3”N A.V. Gromov Galeodes sp. aff. conversus AMNH - 1 12 13 I/dr, Çalpala 18-19.06.2007 925 m 43°51’21.8”E ve H. Koç 38°59’26.2”N A.V. Gromov Galeodes sp. aff. conversus AMNH 7 13 8 28 Van, Muradiye 19-20.06.2007 1680 m 43°44’33.9”E ve H. Koç 38°56’49.3”N A.V. Gromov Galeodes sp. aff. conversus AMNH - 1 3 4 Van Gölü'nün kuzeyi 20.06.2007 1706 m 43°09’59.9”E ve H. Koç 38°20’55.1”N A.V. Gromov Galeodes sp. aff. conversus AMNH 17 10 22 49 Van, Çavu2tepe 21-22.05.2007 1794 m 43°28’32.7”E ve H. Koç TOPLAM 25 31 55 111

100

Erkekte pedipalp tarsusu sar; metatarsus, tibia ve femur dorsal ve distal yars siyahms kahverengi, femurun proksimal yan taraflar ve eklem yerine yakn ksmlar koyu sardr. Ekstremitelerin koksalar ve segmentlerin eklem yerleri sar, tibia ve metatarsuslar ise siyahms kahverengidir. Toraks ve abdomen dorsali koyu kahverengi-siyah olup, torakstan abdomen ucuna kadar uzanan siyah band belirgin de/ildir (1ekil 4.50).

Keliser dorsalde flagellum ucuna kadar siyahms kahveregi olup, siyah renkte 3 çizgi ayrt edilir. Keliserin di/er ksmlar koyu sardr. Göz tümse/i siyahtr. Propeltidium yanlar ve d2 lop siyahms kahverengi, gözün arka ksmndan geriye do/ru geni2leyen açk renkli ksmlar vardr.

ekil 4. 50. W Galeodes sp. aff. conversus Roewer (Van, Muradiye).

101

ekil 4. 51. V Galeodes sp. aff. conversus Roewer (Van, Muradiye).

Di2ide keliser dorsalinde koyu sar zemin üzerinde 3 çizgi belirgindir. Propeltidium ve ekstremitelerin genel rengi erkekte oldu/u gibi, ancak ekstremitelerin rengi erke/e göre daha açktr. Koksa ve abdomenin ventrali sardr. Torakstan ba2layan siyah band belirgin bir 2ekilde abdomen dorsalinde gri zemin üzerinde anüste sonlanr (1ekil 4.51).

0ncelenen erkek ve di2i örne/e ait ölçümler çizelge 4. 9‘da diken formulasyonlar çizelge 4. 10‘da verilmi2tir.

102

Çizelge 4. 9. W ve V Galeodes sp. aff. conversus Roewer türüne ait morfolojik ölçümler (I/dr, Yenido/an).

Uzunluk Genilik 43,0 mm - Keliser 11,6 mm 5,0 mm Propeltidium 6,6 mm 8,5 mm Ekstremiteler Koksa Femur Tibia Metatarsus Tarsus Pedipalp 8,0 mm 19,0 mm 17,0 mm 10,0 mm 3,0 mm I. bacak 6,8 mm 13,5 mm 12,0 mm 7,7 mm 3,5 mm II. bacak 9,0 mm 7,0 mm 8,5 mm 6,3 mm 3,5 mm III. bacak 11,0 mm 9,2 mm 9,5 mm 7,7 mm 4,0 mm IV. bacak 16,0 mm 14,5 mm 14,0 mm 11,0 mm 6,4 mm Uzunluk Genilik 46,0 mm - Keliser 12,8 mm 6,5 mm Propeltidium 6,0 mm 9,5 mm Ekstremiteler Koksa Femur Tibia Metatarsus Tarsus Pedipalp 7,5 mm 11,7 mm 11,3 mm 9,6 mm 2,7 mm I. bacak 7,5 mm 9,5 mm 8,5 mm 5,8 mm 3,0 mm II. bacak 8,0 mm 4,5 mm 6,3 mm 5,0 mm 3,0 mm III. bacak 10,5 mm 6,0 mm 7,8 mm 6,5 mm 3,0 mm IV. bacak 14,0 mm 10,2 mm 11,2 mm 8,7 mm 5,5 mm

Çizelge 4. 10. W ve V Galeodes sp. aff. conversus Roewer türüne ait diken formulasyonu (I/dr, Yenido/an).

tarsus metatarsus tarsus metatarsus II. bacak 1.2.2/2 1.1.1.2.2 2.2.2/2 1.1.1.2.2 2.2.2/2 veya 2.2.2/2 1.1.1.2 III. bacak 1.2.2/1 1.1.1.2.2 IV. bacak 2.2.2/2/0 1.2.2 2.2.2/2/0 1.2.2

Sistematik Notlar

Tür Roewer (1934) tarafndan 5 di2i örnek ile 0zmir’den tanmlanm2tr. Roewer (1934) sadece te2his anahtarna yer vermi2, deskripsiyonu hangi karakterlere göre yapt/n yazmam2tr. 0ncelenen örnekler tayin anahtarna göre te2his edilmi2tir. Türkiye faunasndan

103

tanmlanan ve kayt verilen türler incelendi/inde, en yakn tür G. conversus’tur. Gece arazisinden elde edilen G. sp. aff. conversus türü G. araneoides türü ile ayn habitattan (I/dr, Gürgen) yakalanm2tr.

Tür: Galeodes toelgi Werner

Galeodes tölgi Werner, 1922: 144-145.

Tip lokalitesi: Gavur Da/lar (Amanos Da/lar) (Hatay, Türkiye).

Da l : Türkiye.

ncelenen materyal: 15 lokaliteden toplam 37 (11 WW; 10 VV; 16 juvenil) örnek (Çizelge 4.11).

Erkekte pedipalp ve ekstremiteler turuncudur (1ekil 4.52). Abdomen dorsali koyu gri olup, zemin üzerine siyah band bulunur. Abdomen ventrali, koksalar ve malleoli sardr. Keliserde turuncu zemin üzerinde flagellum ucuna kadar uzanan 3 tane belirgin olmayan çizgi bulunur. Göz tümse/i siyahtr. Propeltidiumu gözün arka ksmndan posteriore do/ru ikiye ayran hat belirgin de/ildir. Propeltidiumun tamam grimsi kahverengidir.

104

Çizelge 4. 11. 0ncelenen Galeodes toelgi Werner türünün materyal listesi.

Tür Kolleksiyon Juv. Toplam Lokalite Koordinat leg. Tarih Yükseklik Gaziantep, Yamaçoba, 1 km 37°10’30.6”N A.V. Gromov ve H. Galeodes toelgi AMNH - - 1 1 01.07.2007 1138 m do/usu 37°06’07.9”E Koç Gaziantep, Merkez, Karata2 37°01’25.0”N A.V. Gromov ve H. Galeodes toelgi AMNH 1 - - 1 yaknlar kuzey yamaçlar, yol 15.05.2007 903 m 37°22’57.5”E Koç kenar Kilis, Hasancal, 2 km 36°52’47.2”N A.V. Gromov ve H. Galeodes toelgi AMNH - - 1 1 02.06.2007 755 m güneybats 36°47’42.4”E Koç Kilis, Çangall Ziyaret 36°42’53.8”N A.V. Gromov ve H. Galeodes toelgi AMNH 1 - - 1 09.06.2007 617 m Tepesi'nin güney yamaçlar 37°33’15.6”E Koç 36°25’41.3”N Galeodes toelgi AMNH 1 - - 1 Hatay, Reyhanl, Ortaoba A.V. Gromov 31.05.2007 200 m 36°14’14.5”E 36°43’29.2”N A.V. Gromov, H. Galeodes toelgi AMNH 1 1 - 2 Kilis, Çangall Ziyaret Tepesi 05.06.2007 596 m 37°33’09.4”E Koç ve M. Yalçn 38°32’52.6”N A.V. Gromov ve H. Galeodes toelgi AMNH 2 5 3 10 Bitlis, Kydüzü'nün güneyi 20.06.2007 1702 m 42°21’18.6”E Koç 37°03’39.2”N A.V. Gromov, H. Galeodes toelgi AMNH - 1 2 3 Gaziantep, 0slahiye, Hana/z 25-26.05.2007 538-559 m 36°36’24.6”E Koç ve E.A. Ya/mur 37°03’38.9”N A.V. Gromov ve H. Galeodes toelgi AMNH 2 - - 2 Gaziantep, 0slahiye, Hana/z 01.06.2007 559 m 36°36’27.6”E Koç Kilis, Hasancal, 2 km 36°52’47.2”N A.V. Gromov, H. Galeodes toelgi AMNH 1 1 2 4 26-27.05.2007 755 m güneybats 36°47’42.4”E Koç ve E.A. Ya/mur Hatay, Reyhanl, Kavalck 36°14’49.6”N Galeodes toelgi AMNH - - 2 2 A.V. Gromov 27.05.2007 262 m yaknlar 36°37’16.1”E Gaziantep Üniversitesi Kampüs 37°02’10.0”N A.V. Gromov ve H. Galeodes toelgi AMNH 1 - 1 2 08.06.2007 931 m alan 37°18’23.3”E Koç Gazinantep, Merkez, 37°01’33.0”N A.V. Gromov ve H. Galeodes toelgi AMNH - - 2 2 08.06.2007 858 m Düztepe'nin güneyi 37°22’25.8”E Koç 1anlurfa, Karacada/'n güney 37°32’26.7”N A.V. Gromov ve H. Galeodes toelgi AMNH - 1 1 2 11-12.06.2007 1303 m yamaçlar 39°49’55.1”E Koç 38°26’59.4”N A.V. Gromov ve H. Galeodes toelgi AMNH 1 1 1 3 Diyarbakr, Hani, Kalaba 28.06.2007 1200 m 40°26’36.6”E Koç TOPLAM 11 10 16 37

105

ekil 4. 52. W Galeodes toelgi Werner (Kilis, Çangall Ziyaret Tepesi).

Di2inin renklenmesi erkekte oldu/u gibidir (1ekil 4. 53).

ekil 4. 53. V Galeodes toelgi Werner (Kilis, Çangall Ziyaret Tepesi).

106

0ncelenen erkek ve di2i örne/e ait diken formulasyonlar çizelge 4.12’de ve morfolojik ölçümler çizelge 4.13‘de verilmi2tir.

Çizelge 4. 12. W ve V Galeodes toelgi Werner türüne ait diken formulasyonu (Bitlis, Tatvan).

tarsus metatarsus tarsus metatarsus II. bacak 1.2.2/2 1.1.1.2.2 2.2.2/2 1.1.1.2.2 III. bacak 2.2.2.1/2 1.1.1.2.2 2.2.2/2 1.1.1.2 2.2.2/2/0 veya 2.2.2/2/0 1.2.2 1.2.2 IV. bacak 1.2.2.2/2/0

Çizelge 4. 13. W ve V Galeodes toelgi Werner türüne ait morfolojik ölçümler (Bitlis, Tatvan).

Uzunluk Genilik 43,0 mm - Keliser 11,6 mm 4,3 mm Propeltidium 6,2 mm 8,0 mm Ekstremiteler Koksa Femur Tibia Metatarsus Tarsus Pedipalp 5,5 mm 16,5 mm 19,5 mm 11,7 mm 3,5 mm I. bacak 7,5 mm 11,5 mm 13,0 mm 7,0 mm 3,6 mm II. bacak 8,5 mm 7,0 mm 10,0 mm 6,2 mm 4,0 mm III. bacak 10,2 mm 11,0 mm 9,0 mm 7,8 mm 4,3 mm IV. bacak 13,8 mm 16,0 mm 13,3 mm 10,8 mm 7,4 mm Uzunluk Genilik 45 mm - Keliser 12,7 mm 6,5 mm Propeltidium 6,3 mm 10,2 mm Ekstremiteler Koksa Femur Tibia Metatarsus Tarsus Pedipalp 6,0 mm 12,0 mm 11,6 mm 9,0 mm 3,0 mm I. bacak 7,5 mm 8,0 mm 8,5 mm 5,5 mm 3,1 mm II. bacak 8,5 mm 5,6 mm 6,0 mm 5,2 mm 3,2 mm III. bacak 10,5 mm 7,0 mm 8,3 mm 6,5 mm 3,5 mm IV. bacak 14,5 mm 10,5 mm 12,0 mm 9,1 mm 5,5 mm

Erkekte keliser uzunlu/u/keliser geni2li/i oran 2,70; di2ide ise 1,95’dir. Erkekte keliser uzunlu/u/pedipalp tibias uzunlu/u oran 0,59; di2ide ise 1,09’dur.

107

Sistematik Notlar

Werner (1922) tarafndan Gavur Da/lar’ndan tanmlanm2tr. Türün da/l2 Hatay’dan Van Gölü’ne kadar olan alandr. Örnekler Alexandr V. Gromov tarafndan te2his edilmi2tir. Werner (1922) söz konusu türü G. graecus C.L. Koch ile kar2la2trm2, baz ölçümler alm2 ve bu ölçümlere göre, keliser uzunlu/u/keliser geni2li/i ve keliser uzunlu/u/pedipalp tibias uzunlu/u gibi oranlar ortaya koymu2tur. Bu oranlar bizim bulgularmzla uyu2mamaktadr. Bu oranlarn konstant olmad/n dü2ünüyoruz. Söz konusu tür deskripsiyonu yapldktan sonra ilk defa bulunmu2tur.

108

Cins: Paragaleodes Kraepelin Paragaleodes Kraepelin 1899a: 203-204; Kraepelin 1901: 22; Birula 1938: 149-150; Turk 1960: 109. Galeodes (Paragaleodes) Kraepelin: Birula 1905b: 250, 256.

Tip Tür: Galeodes scalaris C.L. Koch, 1842 (Harvey (2002), taksonomik düzenleme yapt).

Dünyadaki Da l : Etiopya, Moritanya, Türkmenistan, 0srail, Suriye, Irak, 0ran, Azerbaycan, Tunus, Cezayir, Fas, Msr, Sudi Arabistan, Yemen, Kazakistan, Krgzistan, Özbekistan, Tacikistan.

Paragaleodes Kraepelin Cinsinin Genel Özellikleri

Vücut orta büyüklükte (30-52 mm arasnda) olup, Galeodes cinsine göre ksa ekstremitelidir; rengi ço/unlukla bozumsu kahverengi sar, kum sars veya sarms-kzldr. Keliserleri, pedipalpler ve sefalotoraks genelde hafif bozumsu kahverengi pigmentlidir. Her zaman abdomenin dorsali boyunca geni2, koyu ve siyah band görülür. Bazen tüm vücut ve ekstremiteleri, özellikle arka bacaklar, altn sars veya kükürt sars, bazen de beyazms klcklarla yo/un bir 2ekilde örtülmü2tür. Göz tümse/i nispeten küçük, aln kenarnn 1/4-1/5’ini kaplamakta olup, çplaktr. Abdomen solunum organlar tarakl yaplarla örtülmü2tür. I. bacak tarsuslar, çok küçük, ucu oyuntulu klcklarla çevrilmi2 ksa trnakldr. Pedipalp uca do/ru hafifçe incelmi2 metatarsus ve ksa, oval 2ekilde tarsus ile son bulunur. Her iki e2eyin tarsusunda dikenler vardr. II. ve III. bacak metatarsusu üzerinde tek sra halinde 5, femurda 1 diken bulunur. Genel olarak vücut küçük ve ekstremiteler ksadr. Abdomenin 5. segmentinde ço/unlukla ktenidia bulunur. Flagellum erke/in üst keliser parmaklarn dip ksmnda ka2k 2eklinde

109

olup, iç taraf yumu2ak, dibe do/ru ksalan sivri uçlu klcklarla kapldr. Flagellumun arkasnda 1-2 oldukça kaln ve uçlar yuvarlak dikenler bulunur. Paragaleodes cinsine ait türler Galeodes cinsi türlere çok yakndr.

Paragaleodes Kraepelin Cinsinin Dünya ve Türkiye’de Da l

Bugüne kadar kuzey Afrika’dan Fas ve Somali’ye kadar, Asya (Arabistan, Filistin, Suriye, Mezopotamya), 0ran ve Orta Asya’ya (Türkmenistan ve Orta Asya devletleri) yaylm2 olan yakla2k 12 tür tavsif edilmi2tir (Harvey, 2003). Gece aktif olan di/er galeodidlerden farkl olarak, Paragaleodes cinsine ait türler günün en scak annda ortaya çkarlar. Morfolojik ve ekolojik olarak bu cinsler birbirinden farkldr.

Vücut kllarnn çok olmas, açk renkte olmas ve nispeten gözlerinin çok büyük olmamas, muhtemelen böyle bir ya2am tarzyla ili2kilidir. Bu cinsin türleri killi topra/a sahip bozkrlarda veya kumlu çöllerde ya2amaktadr. Yüksek da/larda çok nadir (P. spinifer) rastlanr ve sadece bozkr karakterli da/ eteklerinde bulunabilirler. Nemli iklimde ya2ayan türleri de mevcuttur (P. melanopygus).

Dünyada Paragaleodes cinsine ba/l 12 tür da/l2 göstermektedir (Harvey, 2003).

110

Sistematik Notlar

Roewer (1934) monografnda, Paragaleodes cinsinin ayr taksonomik kategoride snflandrlmasn kabul etmemektedir. Ayrca Birula (1905b) Kraepelin’in tanmlad/ Paragaleodes cinsinin ayr bir taksonomik kategoriye sokulmasna kar2 çkm2, morfolojik ve ekolojik olarak ayr olan bu tür galeodidlerin Galeodes cinsi altnda altcins olarak verilmesinin daha uygun oldu/unu ileri sürmü2tür. Roewer (1934) bu cinsi sadece Galeodes cinsi altnda incelemi2tir. Son olarak Birula (1938) ise Paragaleodes’i ayr bir cins olarak ele alm2tr.

ekil 4. 54. Paragaleodes cinsine ait türlerin Türkiye’deki da/l2.

Türkiye’den 2imdiye kadar Paragaleodes cinsi türlerden kayt verilmemi2, ilk kez bu çal2ma ile Türkiye’de de da/l2 gösterdi/i ortaya konmu2tur. 0ncelenen örneklerden Paragaleodes cinsine ait 2 tür te2his edilmi2tir. Bu türler Türkiye’de Güneydo/u Anadolu Bölgesi’ni içine alan Suriye Sahas zooco/rafik bölgesinde da/l2 göstermektedir (1ekil 4.54).

111

Tür: Paragaleodes sp.

ncelenen materyal: 1 lokaliteden toplam 1 örnek: 1 V (AMNH), Hatay, Aktepe, 36°41’30.2”N, 36°29’35.7”E, 242 m, 01.06.2007, leg. A.V. Gromov ve H. Koç.

Genel Deerlendirme

Türkiye’ye yakn co/rafyalardan; Azerbaycan, Iran, Irak, Suriye ve 0srail’den; Paragaleodes fulvipes Birula, P. judaicus Kraepelin, P. melanophygus Birula, P. nesterovi Birula ve P. unicolor (Birula) türleri tanmlanm2tr. Bu türlerin deskripsiyonunun yapld/ Kraepelin (1899a), Birula (1905a,b, 1916)’nn yaynlar incelendi/inde ve söz konusu türlere dahil olmad/ tespit edilmi2tir (1ekil 4.55). Konunun uzman olan A. V. Gromov (Almaata, Kazakistan) da örne/i incelemi2 ve yeni tür olabilece/ini belirtmi2 ancak St. Petersburg’daki (Rusya) Paragaleodes cinsine ait tip örneklerin incelenmesi gerekti/ine karar verilmi2tir. Materyalin incelenmesi hususunda St. Petersburg Araknid müze koleksiyon müdürü ile irtibata geçilmi2tir. Ancak tip materyalin Türkiye’ye gönderilemeyece/i hususu tarafmza bildirilmi2tir. Bu nedenle örnek te2his edilememi2tir. Ancak yeni bir tür oldu/unu dü2ünmekteyiz. 0lerde yaplacak daha fazla örnekleme ile açkl/a kavu2acaktr.

Söz konusu türün habitat 2ekil 4. 56’daki gibidir.

112

ekil 4. 55. V Paragaleodes sp. (Hatay, Aktepe) (foto. A.V. Gromov).

ekil 4. 56. Paragaleodes sp. habitat (Hatay, Aktepe yaknlar).

113

Tür: Paragaleodes unicolor (Birula)

Galeodes (Paragaleodes) unicolor Birula, 1905b: 268-269. Galeodes unicolor Birula: Roewer, 1934: 530; Levy ve Shulov, 1964: 109. Paragaleodes unicolor (Birula): Harvey, 2002: 453. Tip lokalitesi: Dezful (Disful), Khuzestan, 0ran.

Da l : 0ran, 0srail.

ncelenen materyal: 7 lokaliteden toplam 20 (2 WW; 5 VV; 13 juvenil) örnek (Çizelge 4.14).

Vücudun genel rengi sarms; sefalotoraks, keliserler ve ekstremiteler tamamen sarms renktedir (1ekil 4.57). Abdomen dorsalinde boyuna sarms-gri renkte kllanm2 ve ayrt edilebilen band mevcuttur. Abdomende tergit segmentlerinin orta ksmnda, ön kö2elerinde, duman renginde kare 2eklinde lekeler bulunur. Bu özellikler V. ve VI. tergitlerde daha barizdir.

ekil 4. 57. V Paragaleodes unicolor (Birula) (1anlurfa, Viran2ehir, Gellegöç’ün güneydo/usu) (foto. H. Koç).

114

Çizelge 4. 14. 0ncelenen Paragaleodes unicolor (Birula) türünün materyal listesi.

Tür Kolleksiyon Juv. Toplam Locality Lokalite Yükseklik leg. Tarih 1anlurfa, Viran2ehir, A.V. Gromov, 36°57’42.7”N Paragaleodes unicolor AMNH - - 1 1 Gellegöç’ün 490 m H. Koç ve E.A. 39°37’36.0”E güneydo/usu Ya/mur 20.05.2007 A.V. Gromov, 1anlurfa, Ceylanpnar’n 37°04’29.5”N Paragaleodes unicolor AMNH - 1 - 1 469 m H. Koç ve E.A. Kuzeyi 39°52’28.4”E Ya/mur 19.05.2007 1anlurfa, Birecik’in 10 37°03’23.0”N A.V. Gromov ve Paragaleodes unicolor AMNH - - 2 2 670 m km do/usu, çukur tuzak 38°07’09.5”E H. Koç 10-29.06.2007 1anlurfa, Birecik, ca. 20 37°00’38.5”N A.V. Gromov ve Paragaleodes unicolor AMNH - 1 - 1 677 m km do/usu 38°11’42.4”E E.A. Ya/mur 23.05.2007 A.V. Gromov, 36°54’27.7”N Paragaleodes unicolor AMNH - 1 1 2 1anlurfa, Suruç, Aydnl 492 m H. Koç ve E.A. 38°34’40.8”E Ya/mur 22.05.2007 1anlurfa, Viran2ehir, 37°09’52.0”N A.V. Gromov ve Paragaleodes unicolor AMNH 2 1 9 12 Düzenli yaknlar, çukur 514 m 39°12’46.7”E H. Koç tuzak 11-12.06.2007 Mardin, Merkez, Aknc Paragaleodes unicolor HKC - 1 - 1 - - E. A. Ya/mur Köyü 08.08.2006 TOPLAM 2 5 13 20

115

Hareketsiz parmakta toplam 10 adet di2 bulunur (1ekil 4.58). Parma/n ön ucundan geriye do/ru 3. ve 6. di2ler di/er di2lere göre büyük, di/er di2ler ayn boyda ve bunlardan küçüktür. Hareketli parmakta 2 ana di2 mevcut olup, parma/n dip ksmna yakn olan di/er ana di2e göre büyüktür. 0ki ana di2 arasnda 3 adet ara di2 bulunur. Ara di2lerden büyük ana di2e yakn olan en küçü/üdür.

ekil 4. 58. Keliserin d2-yandan görünü2ü.

ekil 4. 59. Sefalotoraks ve keliserin üstten görünü2ü.

116

Sefalotoraksn ve keliserlerin renklenmesi 2ekil 4.59’daki gibidir.

ekil 4. 60. a. oküler tüberkülün, b. abdominal segmentlerde yer alan stigmay örten tarak 2eklindeki yaplar.

Göz tümse/i nispeten küçük, aln kenarnn 1/5’ini kaplamakta olup, çplaktr (1ekil 4.60a). Sadece gözün ön ksmnda 2 adet uzun kl bulunur (1ekil 4.60a). Abdomen solunum organlar tarakl yaplarla örtülmü2tür (1ekil 4.60b).

117

ekil 4. 61. I. bacak tarsusunun görünü2ü.

I. bacak tarsuslar, çok küçük olup, ucu oyuntulu klcklarla çevrilmi2 ksa trnakldr (1ekil 4.61). Pedipalp uca do/ru hafifçe incelmi2 metatarsus ve ksa, oval 2ekilde tarsus ile sonlanr (1ekil 4.62).

ekil 4. 62. Pedipalp femur, tibia ve tarsusun görünü2ü.

II. ve III. bacaklarn metatarsusu 1.1.2, ayn bacaklarn tarsusu 2.2.2/2, IV. baca/n metatarsusu 1.1.2.2, tarsusu ise 2.2.2/2/0 diken formulasyonundadr. V. abdominal segmentin arka kenarnda çok küçük, fakat bariz geli2mi2 ktenidia bulunur.

118

Anal segment sadece üst kenarda küçük koyu lekelidir.

Paragaleodes unicolor (Birula) türüne ait habitat 2ekil 4. 63’teki gibidir.

ekil 4. 63. Paragaleodes unicolor (Birula) habitat (1anlurfa, Viran2ehir, Gellegöç’ün güneydo/usu).

Paragaleodes unicolor (Birula) türü Türkiye’den ilk kez kayt verilmektedir.

Tür: Paragaleodes nesterovi Birula

Paragaleodes nesterovi Birula, 1916: 72-74; Roewer, 1932: 2ekil 118. Galeodes nesterovi (Birula): Roewer, 1934: 532.

Tip lokalitesi: Wesne, Musul, Ninawa, Irak.

Da l : Azerbaycan, Irak.

119

ncelenen materyal: 1 lokaliteden toplam 1 örnek; 1 W, (AMNH), 1rnak, 1rnak’n 20 km güneydo/usu, Sini Da/ Da/, 37°26’48.6”N, 42°39’55.1”E, 242 m, 26.06.2007, leg. A.V. Gromov ve H. Koç.

ekil 4. 64. Paragaleodes nesterovi Birula (1rnak’n 20 km güneydo/usu, Sini Da/) (foto. H. Koç).

Erkek bireylerde vücudun zemin rengi krmzms; keliserler, sefalotoraks, pedipalpler ve extremiteler grimsi-kahverengidir. Gri renkli abdomen yüzeyi üzerinde sefalotoraks ve torasik segmentlerden ba2layan abdomen dorsal segmentlerinden, abdomen bitimine kadar siyah, geni2 band bulunur (1ekil 4.64). Tüm vücut (abdomen hariç) ve ekstremitler bazen ksa, bazen uzun kahverengi, bazen altn sars, kl ve bazen de kaln kllarla kapldr.

Pedipalp femuru, IV. baca/n femur, tibia ve metatarsusu ve I. bacak tibias, ksa ve kaln olup, limon sars renktedir. Pedipalp, IV.

120

bacak ve I. bacakte yer alan diken ve dikensi yaplar kahverengimsi sar veya altn sars olup, uç ksmlar siyah de/ildir.

Sefalotoraksta, propeltidium geni2, ikizkenar yamuk 2eklinde, arka tarafta daralmakta olup, sefalik lob küçük ve ksa, ön taraf a2maz, d2bükey, belirgin bir biçimde propeltidiumla aç te2kil eder.

Göz tüberkülleri siyah, geni2 2ekilde eliptik, gözler arasndaki mesafe gözlerin ölçüsünden daha azdr. Propeltidiumun ön ucu ve göz tüberkülleri kahverengi tüylerle kapl, bu tüyler tabanda kaln olup, iç tarafta ve önde fark edilir 2ekilde e/ridir.

Keliserler dipte 2i2kin, kademeli olarak daralan uzam2 parmakla sonlanr. Keliser üzerinde çok sayda diken ve kllar mevcuttur. Sabit parmak keliserin 1/3’ünden biraz uzun olup, d2 tarafta 8 veya 11 küçük di2lerden olu2an sra bulunur. 3. ve 5. di2ler arasnda yalnz bir di2 mevcut olup, bu di2in arka tarafnda belirgin bir bo2luk vardr.

Flagellum tamam ksa sapl flagellum bu sapn iki kat kadardr. Flagellumun geni2 ksm simetrik, lanset 2ekilli, çok ksa uç ksma sahip olup, dip ksmda yava2 yava2 kalnla2r. Flagellumun dip ksmnda arka tarafta, düz bir diken bulunur. Bu diken ön tarafa do/ru olup, flagellumun dip ksmndan uç ksmna kadar uzanr.

Ktenidia çok belirgin ve ayrt edici bir özellik gösterir. Ksa, geni2, kürek 2eklinde, çok ksa sap vardr. Her bir ktenidia distalde uçlar hafif kvrlm2 mi/fer 2eklindedir (1ekil 4.65). V. abdominal sternitin arka ksmnda, tek sra halinde, abdomenin orta ksmnda her bir tarafta be2 ktenidia bulunur. Ktenidiann genel rengi soluk kahverengidir.

121

Ktenidiann sap ksm soluk renkli, mi/fer 2eklinde olan ksm ise beyazdr.

ekil 4. 65. Paragaleodes nesterovi Birula türünün abdominal segmentinde bulunan ktenidia yaps (Birula, 1916’dan de/i2tirilerek).

Pedipalp ve ekstremiteler oldukça uzun olup, ksmen kalnla2m2tr; pedipalp femurunun alt ksmnda soluk kahverengi tüyler, distal ksmn yarsnda düzensiz 2ekilde düzenlenmi2, fakat pedipalp tibiasnda 3 boyuna sra 2eklindedir. Pedipalp metatarsusu distalde hemen hemen daralr, kenarlar birbirine paralel 2ekilde, çok az indirgenmi2, her bir kenarn a2a/snda bir sra kaln diken mevcuttur. Bu dikenler arasnda eklem yerlerinin alt tarafnda birkaç tane çubuk 2ekilli kl mevcuttur. Bu yaplar dikenlerden ksa de/ildir. Pedipalp tarsusu ksa ve konik 2ekillidir. I. bacak çifti tarsusu silindirik 2ekilde olup, bir çift belirgin trnak bulunur.

122

Bacaklardaki diken formulasyonu çizelge 4.15’deki gibidir.

Çizelge 4. 15. W Paragaleodes nesterovi Birula türünün bacak eklemlerinde bulunan diken formulasyonu.

Tibia Metatarsus Tarsus II. ve III. Segmentin alt tarafnda 1 (son tarafta) 1.1.1.1.1 bacak 2.2.2/2 Segmentin üst tarafnda 2.2.2 1.1.2 Segmentin alt tarafnda 0 0 IV. bacak 2.2.2./2/0 Segmentin üst tarafnda 2.2.2 1.1.2.2

Bütün bacaklarn metatarsusunda bulunan dikenler uzun ve düzgün bir 2ekildedir. Tarsus segmentlerinde dikenlerin boyu daha ksadr. IV. bacak tarsusunun ventralinde birbiri üstüne dizilmi2, ksa, kaln, geni2çe, lanset yapsnda dikensi yaplar vardr. Bu yapnn her biri dip ksm ksa, uç taraf ise ksa sivri uçludur.

Paragaleodes nesterovi Birula türü Türkiye’den ilk kez kayt verilmektedir.

123

4.3 Familya: GYLIPPIDAE Roewer

Prosomann d2 lobu propeltidiumdan tamamen ayrdr. Di2ilerdeki genital açkl/ olu2turan yap türler arasnda de/i2iklik göstermekte ve bu olu2umlar tür te2hisinde kullanlmaktadr. Her iki e2eyde abdominal segmentlerde, genital sternitten sonra ktenidia bulunmaz. I. bacak tarsusunda trnak bulunur. II.-IV. bacak tarsusu 1 segmentlidir. II. ve III. bacaklar 2i2kin olup, metatarsus ve tibia dorsalinde diken mevcuttur. Flagellum ylan gibi kvrlm2, veya düz, 2effaf ne2ter 2eklindeki zar veya 2effaf olmayan di2li, bazen oluk 2eklinde yuvarlanm2 levha halindedir.

Roewer (1933), Kraepelin (1899a)’in tanmlad/ Karschiinae altfamilyasn Ceromidae familyasndan ayrarak familya seviyesine yükseltmi2tir. Roewer (1933), Karschiinae’yi Gylippinae’den ayrm2 ve “bu ikisi ayr familyalar olarak dü2ünülebilir” 2eklinde ifadeler kullanm2tr. Daha sonra Muma (1976) karschiid ve gylippidler arasnda yaknlk olmad/n gözlemlemi2 ve Roewer’in ayr familya olarak dü2ünülebilir diye bahsetti/i Gylippinae altfamilyasn, familya seviyesine çkarm2tr. Gylippidae familyasnn günümüzde altfamilyas yoktur. Daha sonraki yllarda Wharton (1981)’nun sundu/u Lipophaginae altfamilyas kabul görmemi2tir. Gylippidae familya içinde günümüze kadar 5 cins tanmlanm2tr. Bu cinslerden Acanthogylippus 0srail’de, Bdellophaga Namibia’da, Gylippus Orta Do/u’da ve Asya’da, Lipophaga ve Trichotoma Afrika ktasnn güneyinde da/l2 gösterir (1ekil 4.66).

124

ekil 4. 66. Gylippidae familyasnn dünyadaki da/l2 (Savary, 2007).

Cins: Gylippus Simon

Gylippus Simon 1879a 124-125; Simon 1879b: 77; Kraepelin 1899a: 247; Kraepelin 1901:134-135; Birula 1905b: 281-282; Roewer 1933: 310; Birula 1938: 79-81; Roewer 1960: 9. Gylippus (Gylippus) Simon: Birula 1913: 322.

Tip Tür: Galeodes syriacus Simon, 1872.

Dünyadaki Da l : Tacikistan, Çin, Kazakistan, Özbekistan, Krgzistan, Afganistan, Kbrs, Türkiye, 0srail, Suriye, Irak, Türkmenistan, Azerbaycan, Gürcistan, Ermenistan.

125

Orta büyüklükte, ksa ekstremiteli, sefalotoraks ve bazen de keliserin üst ksm boz-kahverengimsi sar, toraks ve abdomen tergitleri ve ön ekstremitleri siyahms-boz renkte veya tamamen açk boz- kahverengimsi sar renktedir; bazen abdomenin yan tarafndaki tüycüklerin etrafnda siyah halka 2eklinde lekeler görülür.

Abdomenin alt tarafnda ktenidia mevcut de/ildir. Ancak femurlarnda öndeki üç çift ekstremitlerinden iç ve ön uçlarna kadar belirgin bir 2ekilde kalnla2m2 çubuk (bacillus) 2ekilli yaplar bulunur. Anüs, abdomenin 11 segmentinin arka ucuna do/ru biraz kaym2 durumdadr.

Yürüme bacaklarnn tarsusu tek segmentli olup, alt taraflar sivri uçlu, tam olarak ayrt edilemeyen kllarla kaplanm2tr. Ancak kllar tam olarak ayrt edilmemektedir. Trnaklar çplak olup, kl veya tüy benzeri yaplar içermez. II. ve III. çift bacak metatarsuslar sadece 2 dikenlidir. Bu dikenlerin aralarnda biraz içe do/ru kalnla2m2 2 klck vardr. Pedipalpin iç taraf dikensizdir. Ancak erkek bireylerin femurunda birkaç kaln dikenden olu2an sra görülür. I. çift bacak tarsusu belirgin trnakldr.

Göz tümse/i eliptik ve bombeli olup, ön tarafnda uzun olmayan bir çift klck vardr ve iki göz arasnda biraz ksa ve ince klcklar görülür.

Her iki e2eyde de keliser, orta büyüklüktedir. Di2ininki sadece tüycüklerle örtülmü2tür, erke/inki ise üst tarafnda bir tane kaln, büyük, ileriye do/ru yönelmi2 mandibular diken ve bu büyük dikenin çevresi bir

126

miktar ksa kllarla donanm2tr. Baz türlerin erkeklerinde ise üst keliser parmaklarnn dibinde yine ksa digital klcklar mevcuttur. Her iki e2eyin keliserlerinin üst ksmnn ortasnda biraz kalnla2m2 4 tane klcktan olu2an longitidunal sralar mevcuttur. Keliserin her iki parma/nda, çene ortasnda 1 tane büyük di2 vardr. Her iki çenedeki ana di2ler birbirine zt bir 2ekilde yerle2mi2tir. Ayrca ana di2in önünde ve arkasnda 2 sradan olu2an küçük di2ler yer alm2tr. Di2inin üst çenesinde ve erke/in ana di2inin önünde üçer tane küçük di2 vardr. Ama di2i bireyin bu 3 di2inin öndeki ikisinin büyüklü/ü ana di2in büyüklü/ü kadardr; alt çenedeki ana di2in önünde 2 tane di2çik vardr; bunlardan di2i bireyde ön di2 orta (ara) di2ten daha büyüktür; erkekte ise keliser di2leri genelde küçük ve birbirinden ayrlm2 durumdadr. Bunlarn d2nda, üst çenenin iç tarafnda ve ön di2lerin üzerinde düz veya tarak 2eklinde papillalar vardr.

Erkekteki sekonder e2eysel karakterler sadece pedipalpin yan tarafndaki veya keliserlerindeki dikenlerin varl/yla anla2lr. Daha da önemlisi keliserin üst çenesinin bitiminde ylan gibi kvrlm2, veya düz, 2effaf ne2ter 2eklindeki zar veya 2effaf olmayan di2li, bazen oluk 2eklinde yuvarlanm2 levha 2eklindeki flagellumun varl/yla ayrt edilir. Baz türlerin erkeklerinde pedipalplerdeki metatarsus yumru 2eklinde kalnla2m2tr.

Di2iler sadece ergin olduklarnda tür te2hisi yaplabilir. Di2ilerin te2hislerinde kullanlacak en önemli unsur abdomendeki genital sternitin 2eklidir. Ama te2his için konstant bir karakter de/ildir, çünkü genital sternitler çok fazla deforme olabilmektedir.

127

ekil 4. 67. Gylippus cinsine ait türlerin Türkiye’deki da/l2.

Gylippus Cinsinin Dünya ve Türkiye’deki Da l

Gylippus cinsine ait 13 tür Ön ve Orta Asya’da yaylm2tr. Morfolojik ve co/rafik olarak 5 altcinse ayrlr. Bunlar Gylippus altcinsine ait 2 tür, Paragylippus altcinsine ait 5 tür, Hemigylippus altcinsine ait 1 tür, Anoplogylippus altcinsine ait 4 tür ve Acanthogylippus altcinsine ait 1 tür. Gylippus ve Acanthogylippus altcinsleri Anadolu, Suriye ve Filistin’de; Paragylippus altcinsi 0ran yüksek yaylalarnn bat tarafnda ve güney Kafkasya’da; Hemigylippus altcinsi kuzeydo/u 0ran’da (Horasan), Türkmenistan ve Özbekistan’n kuzey bat ksmnda; Anoplogylippus cinsi ise Orta Asya’nn da/lk ksmlarnda ya2arlar. Orta Asya’da 3 altcins grubu görülür: Paragylippus’a ait tek tür Kafkasya’da (G. caucasicus), Hemigylippus’a ait tek tür Türkmenistan ve Özbekistan’da (G. lamelliger) ve Anoplogylippus’a ait 4 tür Tacikistan ve Özbekistan da/larndan (Pamir, Alay ve Tyan Shan Da/lar) kuzeye do/ru Jungarya’ya kadar görülür (G. rickmersi, G. pectinifer, G. bergi ve G. dsungarius). Yukardaki altcins

128

gruplar birbirine çok yakn olup, bazlar tek bir türün yerel rklarn temsil etmektedirler. Bu, özellikle Paragylippus ve Anoplogylippus altcins temsilcileri için geçerlidir. Zira Anoplogylippus altcinsi türlerinin erkekleri birbirinden sadece sekonder karakterler olan, flagellum ve d2 papillalarnn yaps ile farkllk gösterir. Di2iler ise birbirine çok benzedi/i için, türlere ayrlamam2tr.

Türkiye’de 2 altcinsi bulunur. Gylippus altcinsine ait 2 tür, Paragylippus cinsine ait 3 tür da/l2 gösterir. Gylippus cinsinin Türkiye’deki da/l2 2ekil 4.67’de verilmi2tir.

Altcins: Gylippus (Paragylippus) Roewer

Paragylippus Roewer 1933: 312-313; Roewer 1960: 9. Gylippus (Paragylippus) Roewer: Birula 1938: 79.

Tip Tür: Gylippus monoceros Werner, 1905.

Dünyadaki Da l : Türkiye, Gürcistan, Ermenistan, Azerbaycan, 0ran, Afganistan.

129

Çizelge 4. 16. 0ncelenen Gylippus monoceros Werner türünün materyal listesi.

Tür Kolleksiyon Juv. Toplam Lokalite Koordinat leg. Tarih Yükseklik 37°37’56”N A.V. Gromov Gylippus monoceros AGC - - 1 1 Hakkari Merkez, Konak’n 2 km bats 23.06.2007 ca. 1900 m 43°44’49”E ve H. Koç Gaziantep, 1ehitkamil, Kartal Da/ güneydo/usu, 37°07’37”N Gylippus monoceros AGC - 1 - 1 E.A.Ya/mur 30.04.2003 1150-1160 m c. 1.2 km Dm2kl do/u-güneydo/usu 37°09’30”E 1anlurfa, Birecik, Birecik’in 10 km do/usu, Arat 37º03’10” N Gylippus monoceros ZDEU 1 1 - 2 E.A. Ya/mur 08.03.2007 670 m Da/ 38º07’05”E 1anlurfa, Birecik, Birecik’in 10 km do/usu, Arat 37º03’10” N Gylippus monoceros HKC 4 2 19 25 E.A. Ya/mur 08.03.2007 670 m Da/ 38º07’05”E Gaziantep, 1ehitkamil, Bilek Köyü’nün 10 km Gylippus monoceros HKC - - 1 1 - E.A. Ya/mur 31.03.2007 - bats (Eski Nizip yolu) Gylippus monoceros HKC - - 1 1 1anlurfa, Halfeti, Halfeti barajna 10 km kala - E.A. Ya/mur 29.03.2003 - Gylippus monoceros HKC - - 1 1 Mardin, Ömerli’nin 9 km bats, Hop geçidi - E.A. Ya/mur 18.04.2007 1100 m 1anlurfa, Viran2ehir, Kocanizam Köyü’nün 1 km Gylippus monoceros HKC - 1 - 1 - E.A. Ya/mur 08.05.2006 - güneyi 1anlurfa, Birecik, Çiçekalan Köyü’nün 1 km Gylippus monoceros HKC - 1 - 1 - E.A. Ya/mur 02.04.2006 - kuzeyi Mardin, Tarihi kö2k civar, Ye2illi’nin 4 km Gylippus monoceros HKC 1 1 - 2 - E.A. Ya/mur 07.04.2007 - güneybats Mardin, Deyrülzafaran’n 3 km do/usu, Eskikale Gylippus monoceros HKC - 1 - 1 - E.A. Ya/mur 07.04.2007 - Köyü Gaziantep, 1ahinbey, Suba/az Köyü’ne 1,5 km Gylippus monoceros HKC - 1 - 1 - H. Koç 11.05.2007 - kala 1anlurfa, Merkez, Urfa Platosu, 1anlurfa’nn 7.6 37°08’16”N Gylippus monoceros HKC - 1 - 1 E.A.Ya/mur 11.05.2004 700-750 m km bat-güneybats, Güne2 Kanyonu 38°41’55”E Kilis, Musabeyli’nin c. 10,5 km do/u- 36°54’10”N Gylippus monoceros HKC - 1 - 1 kuzeydo/usu, A2a/kalecik [=Kalecik]’in c. 0,4 E.A.Ya/mur 22.04.2006 800-840 m 37°01’55”E km bats, Kalecik Da/’nn kuzeydo/u yamaçlar TOPLAM 6 11 23 40

130

Tür: Gylippus (Paragylippus) monoceros Werner

Gylippus monoceros Werner 1905: 113-114; Birula 1907: 889; Birula 1913: 347-352, levha VII 2ekiller 1-4; Roewer 1932: 2ekil 87. Paragylippus monoceros (Werner): Roewer 1933: 314, 2ekiller 229B1-3; Zilch 1946: 125.

Tip lokalitesi: Barut Da/ (Lifos olarak), Erciyes Da/, Kayseri, Türkiye.

Da l : Türkiye.

ncelenen materyal: 14 lokaliteden toplam 40 (6 WW; 11 VV; 23 juvenil) örnek (Çizelge 4.16).

ekil 4. 68. Gylippus monoceros Werner (foto. H. Koç).

131

Erkeklerde tüm vücut ve ekstremitelerinin ana rengi açk boz kahverengimsi sardr (1ekil 4.68). Propeltidiumun üst taraf, abdomen ve toraks tergitleri bazen de abdomen sternitleri, özellikle yan taraflar biraz siyah bozumsu kahverengi tabakaldr. Ekstremiteleri yer yer boz-kahverengidir. Keliserleri ço/unlukla pigmentsizdir veya 2-3 gri çizgilidir. Abdomenin yan taraflar açk renkli, bazen küçük siyahms lekelerle kapldr. Vücudu tümüyle açk boz kahverengimsi-sar tüy ve kllarla kapldr. Vücut ve bacaklarndaki dikencikler krmz bozumsu kahverengi renktedir.

ekil 4. 69. Erkek bireyde a. Sefaloraks ve keliser (üstten), b. Oküler tüberkül yaps (Ye2illi, Mardin).

Propeltidiumun ön orta ksmna yerle2mi2 bir çift göz mevcuttur (1ekil 4.69b).

Keliserleri çok kabark olup, arka ortada belirgindir. Keliser dikeni öne ve içe do/ru yönelmi2tir (1ekil 4.69a, 5.73a). Kökünden içe do/ru e/rilmi2tir ve ucu keskindir. Keliser uzunlu/u, geni2li/i ve eni ile hemen hemen ayn, keliser kenarnn en geni2 taraf ile ayn seviyededir. Keliserin d2 ksmnda ve keliser diken kökenin a2a/snda yakla2k 7-10 ksa ve keskin dikencikler bulunur, onlardan önde bulunanlarndan biri

132

biraz uzun, kaln ve öne do/ru daha çok yönelmi2tir. Kökün üst tarafnda ve biraz içe do/ru bulunan digital diken oldukça ksa olup, öne ve içe do/ru yönelmi2tir (1ekil 4.70, 4.73c).

ekil 4. 70. Keliserin iç-yandan görünü2ü (Ye2illi, Mardin).

ekil 4. 71. Keliser d2-yandan ve flagellum yaps (Ye2illi, Mardin).

133

Keliserin hareketsiz parma/ düz, ucu yine a2a/ do/ru bükük, çenenin orta ksmnda bozumsu kahverengi, 2effaf, uzunca bir ne2ter 2eklinde zar flagellumu bulunur. Yandan bakld/nda, flagellum yukarya ve öne do/ru ylan 2eklinde do/rulmu2tur (1ekil 4.71, 4.73c). Üst çenenin alt ucunda flagellumun alt altnda 2 tane küçük di2çik vardr. 0ç ksmda bu di2çikler üzerinde papillalar yoktur.

Erkekte genital segmentin görünü2ü 2ekil 4.72a’daki gibidir.

a b

ekil 4. 72. Erkek bireyde a. genital segment, b. pedipalp (tibia, femur, metatarsus ve tarsus) görünü2ü (Ye2illi, Mardin).

Pedipalp metatarsusu iç ksmlarda belirgin ve bombelidir (1ekil 4.72b, 4.73c). Femurun iç ksmnda uzunlamasna sralanm2 4 tane keskin dikencik bulunur (1ekil 4.72b, 4.73b). Bu dikenlerin ortada yer alan 2 tanesi biraz kaln ancak femurdan küçük çaptadr. 3. dikencik di/erlerinden biraz uzundur. Tüm femurlarda az çok belirgin, ince çubuk 2eklinde yaplar bulunur. Bu yaplar I. ve II. bacak femur çiftlerinde femurun iç ksm boyunca tek sra halinde yerle2mi2lerdir. III. ve IV. bacak femur çiftlerinde ise bu yaplar rastgele ön yarsnda bulunur.

134

flagellum

ekil 4. 73. W Gylippus monoceros Werner türünün çe2itli ksmlar. a. Sefalotoraks ve keliserler üstten, b. Pedipalp üstten, c. Keliser d2 yandan, falgellum (Birula, 1913’den de/i2tirilerek).

135

ekil 4. 74. V Gylippus monoceros Werner (foto. H. Koç).

Di2ilerde vücut rengi erkeklerdeki gibidir (1ekil 4.74). Ancak bozumsu kahverengi abdomen tergitlerinin ortas boyunca I.-VI. segmentlerde ince, açk renkli bir çizgi görülür. Vücudu ve ekstremiteleri tamamen çok belirgin pigmentleri olan ve abdomenin ventrali ve yanlar lekeli olan türlerle de zaman zaman kar2la2labilmekte.

ekil 4. 75. Di2i bireyde a. Sefalotoraks ve keliser (üstten), b. Oküler tuberküllerin görünü2ü (Çiçekalan, 1anlurfa).

136

Keliserleri ölçülü olarak 2i2kin olup, öne do/ru daralr ve d2a açlm2 keliser hareketsiz parmaklarna dönü2ür (1ekil 4.75a, 4.76). Propeltidiumun ön orta ksmnda yer alan gözler 2ekil 4.75b’deki gibidir.

ekil 4. 76. Di2i bireyde keliser d2-yandan (Çiçekalan, 1anlurfa).

I. bacak tarsusunda bir çift ksa trnak bulunur (1ekil 4.77a). IV. bacak tarsusu tek segmentli olup, trnaklarda ince kllar bulunmaz (1ekil 4.77b).

ekil 4. 77. Di2i bireyde a. IV. bacak tarsusu ve segmentasyonu, b. I. bacak tarsusundaki trnaklar.

137

Pedipalp femurlarnda erkeklerde oldu/u gibi, çok belirgin olmayan, ince çubuk 2ekilli yaplar vardr. Pedipalp genel 2ekli gayet düzgün olup, erke/e göre çok farkldr (1ekil 4.78).

ekil 4. 78. Di2i bireyde pedipalp (tibia, femur, metatarsus ve tarsus) (Çiçekalan, 1anlurfa).

Genital segment arka ucunda derin ve yuvarlak oyuntulu; iç ksmnda ise derin olmayan ancak geni2 yuvarlak oyuntulu üçgen 2eklindedir (1ekil 4.79, 4.80). Ya2l ve iri di2ilerin sternitleri sk sk deformasyona u/rayp, ba2langç formunu kaybedebilir.

ekil 4. 79. Genital segmentin görünü2ü (Çiçekalan, 1anlurfa).

138

ekil 4. 80. V Gylippus monoceros Werner türünde genital segment yaps (Birula, 1913’den de/i2tirilerek).

Gylippus (Paragylippus) monoceros Werner Türünün Dünya ve Türkiye’deki Da l

Ba2lca Aras nehri vadilerinde ve Küçük Kafkasya’nn güney da/ yamaçlarnda yaylm2tr. Ayrca, Bozda/ Da/lar’nda, Kura Nehri’nin kuzey kysnda ve çok nadir Bakü ve Tiflis civarlarnda, ve deniz seviyesinden yakla2k 2300 m yükseklikte olan Zuvant Da/lar’nda (Marayurt) da görülür. G. caucasicus’un batda, Aras’n yukar kesimlerinde ve Kars yaylalarnda yayl2 tespit edilememi2tir. Oltu (Erzurum) bölgesinde bu türe yaknlk gösteren tür bulunmu2tur (Birula, 1938).

Aras vadisinde, Erivan ve Eçmiadzin civarlarndaki killi ve pelinli bozkrlarda; ve Ça/la–Dar yönündeki yüksek da/larda (Ordubad bölgesi, deniz seviyesinden 2700 m yükseklikte) da bu türe rastlanm2tr (Birula, 1938).

139

Türkiye’deki da/l2 2ekil 4.67’de verilmi2tir.

Bio-ekolojik Notlar

Gylippus cinsine ait türün erkek ve di2i bireylerinin ikisinin birlikte aktif oldu/u zaman aral/ Nisan sonu Mays ba2dr. Bu bakmdan aktifli/ine göre de/erlendirildi/inde, Türkiye’de da/l2 gösteren böyüler içinde aktifli/i en erken ba2layan cinstir. Da/lk ve yüksek tepelerde da/l2 gösterdikleri tespit edilmi2tir (1ekil 4.81). Yakn tür G. caucasicus Lenkoran (Azerbaycan) do/al bölgesinin da/lk bozkrlarndan kayt verilmi2tir. Ta2larn altnda ve çayrlklarda rastlanlm2 ve yapay 2/a do/ru yöneldikleri tespit edilmi2tir (Aliev ve Gadzhiev, 1983). G. caucasicus türünün kserofil oldu/u belirtilmi2tir. Küçük Kafkasya da/larnda karanlk ve alacakaranlkta aktif oldu/u ve bozkrlarda ise gündüz de aktif oldu/u vurgulanm2tr (Aliev ve Gadzhiev, 1983).

ekil 4. 81. Gylippus monoceros Werner türünün habitat (Hakkari’nin kuzeyi).

140

Sistematik Notlar

Gylippus monoceros Werner (1905) tarafndan Erciyes Da/’ndan (Kayseri) tanmlanm2tr. G. questiunculus Karsch (1880) tarafndan etiket bilgisi yetersiz olan ve sadece “Kübeck” yazlan lokalitenin Anadolu’da tam olarak neresi oldu/u belirsizdir.

Erzurum, Oltu civarndan E. Koenig tarafndan toplanan juvenil örnekler, Birula (1938) tarafndan incelenmi2 ve bu örneklerin G. caucasicus, G. monoceros, G. quaestiunculus türlerinden farkl oldu/unu ileri sürmü2 ve G. c. koenigi alttürü olarak tanmlanm2tr.

Batdan do/uya Türkiye’den toplanan (AGC, HKC, ZDEU, AMNH ve A.V. Gromov’un elinde bulunan çe2itli müzelere ait Türkiye’den toplanan örnekler) incelendi/inde ve çe2itli karakterlerine ait çizimleri kar2la2trld/nda, Gylippus monoceros’un G. quaestiunculus, G. caucasicus ve G. c. koenigi ile sinonim oldu/unu dü2ünüyoruz. Türkiye’nin genelini kapsayan örneklemeden elde edilen materyalin müzelerde korunan tip materyalleri ile kar2la2trdktan sonra kesin bir sonuca varlabilece/ine inanyoruz.

141

4.4 Familya: KARSCHIIDAE Kraepelin

Prosomann d2 lobu Propeltidiuma arkadan birle2iktir. I. bacak tarsusu belirgin olup, üzerinde 1 veya 2 trnak bulunur. I.-IV. bacak tarsuslar 1 segmentli, pedipalp tarsusu hareketsizdir. III. ve IV. abdominal sternitlerde yer alan stigmalar tarak 2eklinde yaplarla örtülmemi2tir. Di2ide genital segment di/er abdominal segmentlerden farkl özelliktedir.

Kraepelin ilk defa 1899 ylnda Solpugidae familyas altnda “Karschiinae” altfamilya 2eklinde snflandrm2tr. Kraepelin (1899a) Karschia, Eusimonia, Gylippus, Barrus and Ceroma cinslerini bu altfamilya altnda de/erlendirmi2tir. Roewer (1933) tarafndan familyaya ait türleri detayl bir 2ekilde incelenmi2 ve günümüze kadar snflandrmas de/i2memi2tir.

Karschiidae familyas Asya, Yakn do/u, Güneydo/u Avrupa, kuzeybat Afrika’da da/l2 gösterir (1ekil 4.82). Bu familyaya ait Barrus (1 tür), Barrussus (2 tür), Eusimonia (15 tür) ve Karschia (22 tür) cinslerine ait toplam 40 tür bilinmektedir. Günümüze kadar altfamilyas tanmlanmam2tr.

Türkiye’de, Eusimonia, Karschia ve Barrussus cinslerine ait türler da/l2 göstermektedir.

142

ekil 4. 82. Karschiidae familyasnn dünyadaki da/l2 (Savary, 2007).

Cins: Eusimonia Kraepelin

Eusimonia Kraepelin 1899a: 249; Kraepelin 1901: 140; Birula 1905b: 280; Roewer 1933: 299; Birula 1938: 69-71. Barrella Hirst 1910: 367; Roewer 1933: 302-303; Roewer 1960: 8 (Birula 1938: 69 tarafndan sinonim yaplm2tr).

Tip Tür: Eusimonia için: Galeodes nigrescens Kraepelin, 1899a (Birula, 1913: 319 yeni taksonomik düzenleme yapt)

Barrella için: Barrella walsinghami Hirst, 1910.

Dünyadaki Da l : 0spanya, Fas, Libya, Cezayir, Msr, Yunanistan, Kbrs, Türkiye, 0srail, Suriye, Yemen, 0ran, Kazakistan, Türkmenistan, Afganistan, Özbekistan, Çin, Mo/olistan,.

143

Vücudu orta büyüklükte (17-18 mm kadar); uzun ve ince ekstremitelidir. Genel görünümleriyle, bu türün temsilcileri Karschia cinsi türlerinden fark olmayp, renkleri ayndr. Eusimonia di2ilerini Karschia cinsinin di2ilerinden görünüm ve yap itibariyle ayrt etmek oldukça zordur. Erkekler ise sekonder e2eysel karakterleri, flagellum ve pedipalpteki özel yaplar ile ayrt edilebilirler.

Eusimonia cinsinin Karschia cinsinde oldu/u gibi: son üç bacak çifti tarsuslar tek segmentli ve tamamyla kllarla örtülmü2 olup, kenar kllar yoktur ve trnaklar çplaktr; II. ve III. bacak çiftlerinin üst tarafnda tibia üzerinde 1 tek diken, metatarsuslar üzerinde 3 diken (aralarnda kalnca klcklar mevcuttur) bulunur. I. bacak çifti tarsuslarnda ksa trnaklar vardr. Göz tümsekli/i Karschia’nnkine göre daha büyüktür; Eusimonia cinsine ait baz türlerde sadece klcklarla örtülmü2tür: 3 tane uzun klck ve 2 göz arasnda bir tek klck ve ön tarafnda da kaideli iki çift klck bulunur. Barella cinsinin di/er türlerinde ise göz tümsekli/i dikencik ve papillalar içerir; dikencikler bazen kafa yüzeyinde, göz tümsekli/i çevresinde bulunabilir. Her iki e2eyin de keliserinde daha az di2 mevcuttur.

Erkeklerin flagellumu, keliser üst parma/nn ucunu geçmeyen ve üçgen veya yarmay biçiminde 2efaf, tarakl bir tabaka 2eklinde olup, üst parma/nn dibindeki keliserin iç tarafnda arka kö2esinden sabitlenmi2tir. Ayrca, keliser ucunda dikenimsi, öne do/ru yönelen ve flagellumun sürekli tamamlaycs olan çekecek 2eklinde yap bulunur. Ancak bu yap Rhinokarschia altcinsinden farkl olarak, çene parma/nn bitiminde de/il, keliserin ucu daralan ön ksmndaki çene parma/nn

144

dibinde bulunur. Flagellumun altnda a2a/ ve yukar do/ru kvrlm2 ksa çengel biçiminde yap bulunur. Di2inin pedipalplerinde dikensi yaplar yoktur veya metatarsuslarn iç ksmnda az sayda küçük dikencikler bulunur. Erkeklerin ise pedipalp metatarsuslar hafif içe do/ru bükük, iç tarafnda ise uç ksmnn yars kalnla2m2 olup, üzerinde de rastgele da/lm2 çe2itli uzunluktaki dikenlerin uçlar oval ve kalndr. Ktenidia her iki e2eyin 4. abdomen segmentinde i/ne 2eklinde, erkekte ise 3. segmentte solunum organlarnn üzerinde de/i2ik 2ekillerde bulunur.

Eusimonia Kraepelin Cinsinin Dünya ve Türkiye’deki Da l

Roewer (1933, 1934)’n monografnda ba/msz cinsler olarak niteledi/i Barella ve Rhinippus cinsleri, Eusimonia cinsine çok yakndr. Bu cinsler Eusimonia cinsinden sadece di2ilere de/il, erkeklere göre de ayrt edilememektedir.

Erkeklerin flagellum ve buna ba/l yaplar ve pedipalp dikenlerin 2ekli birbirine çok benzemektedir.

Birula (1938), Eusimonia cinsinin yayl2 alannda ya2adklarndan, yukardaki 2 cins co/rafik olarak da ayrt edilmedi/ini belirtmi2tir. Roewer (1933)’n aksine Barella ve Rhinippus cinslerini ba/msz cinsler kabul edilmesinin mümkün olmad/n dü2ünerek bunlar Eusimonia cinsine altcins olarak ilave etmi2 ve sinonim yapm2tr (Birula, 1938). Ülkemiz faunasnda Eusimonia cinsinin tek temsilcisi Amanos Da/ ve eteklerinde da/l2 göstermekte olup, da/l2nn 1ekil 4.83’teki gibi oldu/unu dü2ünüyoruz.

145

ekil 4. 83. Eusimonia Kraepelin cinsinin Türkiye’deki da/l2.

Günümüzde Eusimonia cinsine ait 15 tür Yemen, Fas, Afganistan, 0ran, Kazakistan, Türkmenistan, Özbekistan, Kbrs, 0srail, Suriye, Msr, Cezayir, Libya, Yunanistan, Çin, Mo/olistan ve 0spanya’da da/l2 göstermektedir. Karschia türleri gibi, Eusimonia cinsinin türleri de krsal kesimlerde, da/ ve da/ eteklerinde ya2arlar. 1imdiye kadar bozkrlardan kayt verilmemi2tir.

146

Tür: Eusimonia nigrescens Kraepelin

Eusimonia nigrescens Kraepelin 1899a: 250, 2ekiller 24a-b; Kraepelin 1901: 143, 2ekil 108; Kraepelin 1908: 2ekil 47b; Roewer 1933: 302, 2ekiller 223h, 224a, 225b; Werner 1935: 294; Zilch 1946: 123. Tip lokalitesi: Karayöl, Suriye ?

Da l : Türkiye; Yunanistan; Suriye.

ncelenen materyal: 2 lokalite toplam 5 (5 WW) örnek: 1 W (HKC), Gaziantep, 0slahiye, Huzurlu Platosu, 0slahiye’nin c. 9 km güneybats, 36°58’25”N, 36°32’15”E, c. 1600 m, 26.06.2004, leg. E. A. Ya/mur; 1 W (AMNH), Gaziantep, 0slahiye, Hana/z, ta2 altndan, 37°16’00.8”N, 40°48’00.0”E, 663 m, 26.05.2007, leg. A.V. Gromov ve H. Koç; 3 WW: Ayn lokalite, gece U.V. ile, 26.05.2007, leg. A.V. Gromov ve H. Koç.

Keliserlerin üst ksm ve sefalotoraks sarms krmz ve koyu kahverenkli lekelidir (1ekil 4.84a). Abdomenin dorsali sarms kahverengi, belirgin 2ekilde abdomenin yan tarafna göre daha koyudur. Pedipalpler, II. ve III. bacaklar kahverengi-siyahtr. I.-II. bacaklar daha açk kahverengi-siyahtr.

a b

ekil 4. 84. a. Sefalotoraks ve keliserin görünü2ü, b. I. bacak tarsus trna/ (Gaziantep, Huzurlu Platosu).

147

I. bacak tarsusunda belirgin ksa bir çift trnak bulunur (1ekil 4.84b). Propeltidiumun ön orta ksmnda yer alan gözler 2ekil 4.84a’daki gibidir.

ekil 4. 85. Keliserin d2-yandan görünü2ü (Gaziantep, 0slahiye, Huzurlu Yaylas).

Hareketli parma/n uç ksmnda yer alan boynuzsu yap düz olup, hareketli parma/n üst karinasnn dorsali öne do/ru geni2leyerek açlan aç te2kil eder (1ekil 4.85). Hareketsiz parma/n çenesinde (önden arkaya do/ru) 1 ana di2ten sonra 3 tane küçük ara di2, daha sonra ana di2 ve bunu takiben geriye do/ru 7 adet küçük di2cik bulunur (1ekil 4.85). Hareketli parmakta toplam 13 di2in 2 tanesi di/erlerine göre daha büyüktür (1ekil 4.85). Ayrca hareketsiz parma/n uç ksmnda bulunan boynuzsu yapnn iç tarafnda 3 adet dikensi yap bulunur (1ekil 4.86).

148

ekil 4. 86. Hareketsiz parma/n uç ksmnda bulunan boynuzsu yapnn iç tarafnda bulunan 3 adet dikensi yap (Gaziantep, 0slahiye, Huzurlu Yaylas).

Flagellum orak 2eklinde veya yarm daire 2eklinde büküktür (1ekil 4.86). Flagellum hareketsiz parma/n üst kenarnn iç tarafta uç ksmnda yukar do/ru kvrk, ön tarafta boynuz 2eklindedir. Flagellumu olu2turan ikinci parça orak 2eklindeki yapnn üst ksmnda ters dönmü2 kama 2eklinde membran yapsndadr (1ekil 4.87). Flagelluma ait bu yaplar hareketsiz parma/n uç ksmda yer alan çatal 2eklinde ayrlm2 yap ile esas hareketsiz parmak ucunun arasn tamamen doldurmaktadr (1ekil 4.87).

149

ekil 4. 87. Eusimonia nigrescens Kraepelin flagellum yaps (Gaziantep, 0slahiye, Huzurlu Yaylas).

Pedipalp metatarsusu düzensiz sk kllarla kapldr. Metatarsusun distalinde yan tarafta ve ventralde 5 uzun ve sivri dikenlerin olu2turdu/u tarak 2eklindeki yap, metatarsusun bu ksmnda tümsek olu2turur (1ekil 4.88). Metatarsus segmentinin orta ksmnn ventralinde 2 diken daha bulunur. Tarsus basalde sivri dikene sahip olup, bu dikenin çevresinde silindirik, uçlar üçgen 2ekilli yaplar bulunur.

ekil 4. 88. Pedipalp metatarsus ve tarsusundaki diken yaplar (Gaziantep, 0slahiye, Huzurlu Yaylas).

150

Genital segmentin yaps 2ekil 4.89’daki gibidir. Ktenidia III. abdominal segmentin arka kenarnda 10-17, IV. abdominal segmentte 8- 12 tüp 2ekilli kldan olu2an frça 2eklindedir (1ekil 4.90).

ekil 4. 89. Genital segmentin genel görünü2ü (Gaziantep, 0slahiye, Huzurlu Yaylas).

ekil. 4. 90. Ktenidiann görünü2ü.

151

Biyo-ekolojik Notlar

Eusimonia nigrescens Kraepelin türü 650 m rakmda, 26.05.2007 tarihinde ta2 altnda, aktif halde, kurumu2 otlarn üzerinde bulundu (1ekil 4.91). Di/er kayt Huzurlu Yaylas’ndan yakla2k 1600 m yükseklikte 26.06.2004 tarihinde kaydedilmi2tir. Bu bakmdan Hana/z’ndan (Gaziantep) toplanan örne/in aktifli/i da/dakilere göre daha erken ba2lamaktadr. Eusimonia cinsinin de Paragaleodes ve Biton cinsleri gibi lokal populasyonlar halinde bulundu/u gözlemlendi. Ayrca Hana/z’ndan toplanan örneklerden eski bir okulun bahçesinde ta2 altnda güzdüz arazisinde, di/erleri gece arazisinde, havann 2iddetli rüzgarl olmasna ra/men a/aç üzerinden, bazlar da geceleyin a/acn gövde kabuklarnn altndan yakaland (1ekil 4.92, 4.93).

ekil 4. 91. Eusimonia nigrescens Kraepelin (foto. A. V. Gromov).

152

ekil 4. 92. Eusimonia nigrescens Kraepelin türünün gece a/aç gövdesi kabuklarnn altnda yakaland/ a/aç gövdesi.

ekil 4. 93. Eusimonia nigrescens Kraepelin türünün gece a/aç gövdesi kabuklarnn altnda yakaland/ a/aç ve habitat.

153

Sistematik Notlar

Eusimonia nigrescens Kraepelin türü 1899 ylnda bilim dünyasna tantldktan sonra, Werner (1935) tarafndan Yunanistan’dan kayt verildikten sonra, bu çal2ma ile ilk kez Türkiye’de varl/ kantlanm2 oldu. 0lk kez foto/raflar çekilmi2 ve yeterli miktarda örnek toplanm2tr. Ancak di2i ve juvenil örneklere rastlanmam2tr. E. nigrescens türüne genel görünü2 ve renk olarak en yakn tür E. furcillata (Simon) türüdür. E. nigrescens türü hareketsiz parmak uç ksmnda bulunan boynuzsu yapnn a2a/ do/ru bükük olmas, flagellumu olu2turan yaplarn de/i2ik olmas, pedipalp metatarsus ve tarsusta bulunan dikenlerin yaps ve says bakmndan, abdomen ventralindeki ktenidia saysnn 30-40 olmas ile E. nigrescens türünden ayrlr. E. furcillata (Simon) türü Yunanistan, Kbrs, Suriye ve 0srail’de da/l2 gösterir.

154

Cins: Karschia Walter

Karschia Walter 1889: 1104-1105; Kraepelin 1899a: 252; Kraepelin 1901: 145; Roewer 1933: 291; Birula 1938: 37-41.

Tip Tür: Karschia cornifera Walter, 1889; Türkmenistan.

Dünyadaki Da l : Türkiye, Irak, Gürcistan, Ermenistan, Azerbaycan, 0ran, Kazakistan, Türkmenistan, Özbekistan, Krgzistan, Tacikistan, Nepal, Çin, Mo/olistan.

Vücudu orta büyüklükte (20-23 mm kadar); her iki e2eyde de ekstremiteleri uzun; açk bozumsu kahverengimsi sar veya saman sars renginde; abdomen grimsi; sefalotoraks ve ekstremitelerinde -özellikle pedipalp ve arka bacaklarnda-siyah bozumsu kahverengi veya bozumsu kahverengimsi-gri pigmentler görülür.

Son 3 bacak çiftinde tarsuslar tek segmentli olup, sadece kl benzeri (çiftli dikensiz) yaplar mevcuttur ve trnaklar çplaktr. II. ve III. bacak çiftlerinin üst taraf boyunca tek sra halinde 4 tane diken vardr, bunlardan biri femur bitiminde di/er üçü metatarsus üzerine yerle2mi2tir. I. bacak çifti tarsusu ksa trnakldr.

Göz tümse/i büyük, bombeli ve klcklarla örtülüdür. Klcklarn 1 ve 2 çifti daha uzun ve kaln, önden kaideli ve 1 tane olup, yalnz olan 2 göz arasnda üst tarafta yer alm2tr.

Her iki e2eyde de keliser di2leri nispeten küçüktür. Di2ler hem bireysel hem de türlerde çe2itlilik göstermektedir. Erkek ve di2i arasnda, erke/in sekonder e2eysel karakterinden dolay, genel olarak önemli bir farkllk vardr: di2inin keliserleri al2lm2 biçimdedir, sadece ince

155

klcklarla kaplanm2tr; erke/inki ise daha dar ve üst tarafndan kaln klck ve dikenlerle kaplanm2 ve üst çene parma/nn dip ksmnda, de/i2ik 2ekillerde kvrlm2 klcklar ve çe2itli biçimdeki dikenlerden olu2mu2 flagellum mevcuttur. Bunlarn arasnda ayrt edilmesi gerekenler: 1. Esas en uzun klck: (flagellumun kendisidir) her zaman dipten içe do/ru spiral 2ekilde kvrlm2 ve düz, alt taraf kirpik 2eklinde yaplar, ucundan bazen çengelli, üst öne do/ru yönelmi2, keliserin ucundan daha ileri gitmi2 2ekildedir.

2. Saçakl klck: üst çenenin iç kenar boyunca yerle2mi2, öne do/ru yönelmi2 ve yukar do/ru uzayan klcklardr. Bazen en üstte yer alan 2-3 tanesi tarsus ucundan daha da uzundur; yine üsttekileri de/i2ik 2ekilde, kalnla2m2 olup, çe2itli 2ekilde dallanm2tr. Flagellum ve onun spirali etrafndaki diken ve klcklar uzayp çe2itli 2ekiller alabilirler. Flagellum ve etrafndaki diken, klcklarn çe2itli 2ekilleri, te2histe kullanlr. Kapal keliser çeneleri erkekte çapraz gagannki gibi kesi2ir ve di2iye göre daha küçük ve daha az sayda di2 içerir. Di2ininki ise, üst çenede 2-3, alt çenede ise 2 büyük di2 vardr. Bu di2lerin önündeki, arasndaki ve arkasndaki küçük di2çiklerin says de/i2ebilir. Di2inin pedipalp tarsusunda ve metatarsuslarnda diken bulunmaz. Erkekte ise ksa, düzensiz 2ekilde da/lm2 dikenler vardr. Bazen iç tarafnda küçük papillalardan olu2an metalimsi 2erit bulunur. Her iki e2eyin 4. abdominal segmentinde ktenidia bulunur. Erkekte buna ilave olarak 3. abdominal segmentinde solunum organlarnn üzerinde bulunur.

156

Türler, erkeklerin çok keskin ve belirleyici sonuçlar veren ikincil cinsel belirtilerine göre ayrt edilir. Di2iler ise, genel yap olarak birbirine çok benzer olup, te2hisi zordur. Bazen keliser di2leri, genital segmentin sternit biçimleri ve göz tümsekli/inin önündeki kaideli, uzun klcklarn saysna (2 veya 7) göre ayrt edilebilirler.

0lk 2 özellik bireysel olarak ve hayvann ya2na göre de/i2ti/i için, güvenilir bir 2ekilde ayrt etme karakterleri henüz bulunamam2tr (Birula, 1938).

Bir di2inin bir türe ait oldu/u morfolojik belirtilere göre de/il, hangi tür erkekle beraber oldu/una göre belirlenir; dolaysyla çok sa/lkl sonuçlar elde edilememektedir. Karschia ve Eusimonia (Barella) türleri birbirine çok yakn oldu/undan, sadece erkeklerin sekonder e2eysel karakterlerine göre ayrt edilebilmekte. Di2iler için ayrt etme olana/ bulunamam2tr, bu 2 türün bireyleri beraber ya2adklar için, bu sorunun çözülmesi zorla2maktadr.

Karschia cinsi (erkeklere göre) 2 altcinse ayrlabilir. Karschia ve Rhinokarschia; bunlardan ikincisi belli özellikleriyle ayrlmakta ve co/rafik olarak da farkldr: Türkistan’n do/u ksmndaki da/larda yaylm2tr.

Karschia Cinsinin Dünya ve Türkiye’deki Da l

Halihazrda Karschia cinsinin 18 türü bilinmektedir; bunlarn 12’si erkeklere göre saptanm2 ve kesin olarak bu cinse dahil edilmi2tir. Di/erleri ise di2ilere göre saptanm2 ve Karschia cinsinin yaylma

157

bölgesi snrlarnda oldu/u varsaylarak bu cinse dahil edilmi2tir. Fakat daha önce de belirtildi/i gibi, di2ilere göre te2his edilemeyen, birbirine çok yakn Eusimonia ve Barella cinsleri söz konusudur.

Birula (1938) Karschia cinsinin yaylma merkezi 0ran yaylalar olabilece/ini öne sürmü2tür. Fakat 0ran’da Karschia cinsine ba/l türler az sayda bilinmektedir. Yaylma alan batda 0ran Kürdistan Bölgesi ve Kafkasya’ya kadar, do/uda Orta Asya, Mo/olistan, Çin’den Türkistan (Tarima nehri havzas) ve Tibet’e kadar uzanmaktadr. Bu alana do/u Afganistan’da bulunan da/lar da eklenebilir. Tüm türler da/lk veya en azndan krsal kesimlerde ya2amakta olup, da/lardan vadilere (örne/in: Aras nehrinin vadisine) de inebilir. Ama düz kumlu ve killi çöllerde bulunmazlar (Birula, 1938). Karschia cinsinin türleri kendi yaylma alanlarnda çok yükseklere kadar çkabilir. 1öyleki: Küçük Kafkasya’da bu cinsin bireyleri deniz seviyesinden 2000 m yükseklikte; Pamir’de ise Kara-Kul Gölü civarnda deniz seviyesinden 3000 m yükseklikte bulunmu2lardr. Rhinokarschia altcinsi türleri Tyan-Shan ve Pamir, belki de do/u Afganistan da/larnda yaylm2tr. Bu bölgelerde Karschia altcinsi türleri bulunmam2tr. Ancak Tibet’te (K. tibetana Hirst) bilinen bir tür bu altcinse aittir, di/er türleri ise Türkmenistan, 0ran ve Kafkas ötesi da/larnda ya2amaktadr. Karschia cinsinin Türkiye’deki da/l2 1ekil 4.94’de verilmi2tir.

158

ekil 4. 94. Karschia cinsinin Türkiye’deki da/l2.

Sistematik Notlar

Karschia genusu, Karschiidae’nin di/er genuslarndan flagellumun uzun ve sarmalanm2 seta biçiminde olmasyla ayrt edilir. Keliser sabit parma/nn iç dorsalinde ksa ve kaln iki adet diken mevcuttur. Ventralde bazlar modifiye olmu2, bir grup tüy biçiminde kllar bulunur. Karschia cinsine ait erkek bireylerin propeltidium ön ucunda (oküler tüberkül’ün her iki yannda) diken veya kla benzeyen yaplar bulunmaz (Gromov, 2000). Bu kl benzeri yaplar Karschiidae familyasna ba/l di/er cinslerde bulunur. Bu genusun di2ileri di/er cinslerinkine nazaran çok daha karma2k genital segmente sahiptir. Genital segmentin yaps yani; arkasnda yer alan delik ve birbiri ile ili2kili olan kitinize sklerit bu cinse ait türlerde kendilerine has özellik gösterir. Karschiidae’nin di/er cinslerinde daha az karma2ktr (vis. Gromov, 2000).

159

Altcins: Karschia (Karschia) Walter

Dünyadaki Da l : Türkmenistan, Çin, Azerbaycan, 0ran, Irak, Kazakistan, Ermenistan, Gürcistan, Türkiye, Mo/olistan, Nepal.

Tür: Karschia (Karschia) mastigofera Birula

Karschia mastigofera Birula 1890a: 207-209, 2ekiller 1-2; Birula 1890b: 79-81, 2ekiller 1-4; Birula 1922: 198; Roewer 1933: 298, 2ekiller 221c, 222c, 223k; Birula 1938: 55- 56, 15a-b, 16b, 17, 30-33; Aliev 1981: 10.

Tip lokalitesi: Tiflis, Gürcistan; Erivan, Ermenistan; Kars, Türkiye.

Da l : Türkiye; Ermenistan; Gürcistan.

ncelenen materyal: 4 lokaliteden 27 (20 WW; 4 VV; 3 juvenil) örnek (Çizelge 4.17).

Erkeklerin tüm vücut, sefalotoraks ve keliserler beyazms bozumsu kahverengi sardr. Abdomenin üst taraf bozumsu kahverengi belirgin pigmentsiz; ekstremiteleri açk renkte; ama pedipalp tibia ucuna kadar ve II.-IV. bacak çifti femurlar bozumsu kahverengi; keliser ve sefalotoraksn ön kenarndaki diken ve klcklar krmzms-bozumsu kahverengidir. I. bacak tarsusunda 1 çift trnak bulunur (1ekil 4.95a).

160

Çizelge 4. 17. 0ncelenen Karschia mastigofera Birula türünün materyal listesi.

Kolleksiyon Juv. Toplam Lokalite Koordinat leg. Tarih Yükseklik Karschia mastigofera HKC 1 - - 1 Hakkari - M. Mürsel 01.06.2007 c. 2500 m 39°50’42.7”N Karschia mastigofera AMNH - 2 3 5 A.V. Gromov 17.06.2007 927 m I/dr, Aralk 44°28’01.3”E 39°47’12.3”N A.V. Gromov Karschia mastigofera AMNH 19 - - 19 16-17.05.2007 1563 m I/dr, Yenido/an 44°23’36.9”E ve H. Koç 38°59’26.2”N A.V. Gromov Karschia mastigofera AMNH - 2 - 2 19-20.06.2007 1680 m Van, Muradiye 43°44’33.9”E ve H. Koç TOPL AM 20 4 3 27

161

a b

ekil 4. 95. a. I. bacak tarsus trnaklar, b. oküler tüberkülün genel görünü2ü.

Göz tümse/i siyah, kllarla örtülü, önünde 2 çift kaideli, arka tarafta 2 göz arasnda 1 tane tek ve daha uzun kllar mevcut olup, aln kenarnn 1/3’ünü kaplamaktadr (1ekil 4.95b).

Keliserleri dip ksmda biraz kabark, öne do/ru daralarak düz hareketsiz parma/ olu2turur (1ekil 4.96, 4.97).

ekil 4. 96. Sefalotoraks ve keliserin üstten görünü2ü.

162

ekil 4. 97. Keliserin d2 yandan görünü2ü.

Hareketsiz parmak, keliser çapndan daha uzun; yandan bakld/nda parmak üstten bombeli, ucu ise kö2eden a2a/ do/ru kvrlm2tr; üst çenenin alt kenar neredeyse düz ve 8-12 di2lidir. Bunlardan 3 tanesi büyük, 6 daha tanesi küçük, aralarnda da orta büyüklükte 2 ara di2 bulunur (1ekil 4. 97). Son 3 di2 birbirine çok yakn ve büyük, arka taraftaki di2 geni2tir. Hareketli parmakta ise çe2itli büyüklükte 4 di2 içerir; önünde ek di2 yoktur, çenenin bitimi (di2lerin ön taraf) ana ksmdan daha uzundur (1ekil 4. 97).

Flagellum, uzun spiralli, yass, alttan kirpik 2eklinde, ucundan bazen hafif çengelli, üst parmak bitiminden daha uzun bir klck 2eklindedir. Flagellum spiralinde 1-2 ksa dikencik bulunur, 2-3 üst elmack klcklar keliser uzunlu/u kadardr, bazen daha da uzundur (1ekil 4.98, 4.99, 4.100).

163

ekil 4. 98. W Karschia mastigofera Birula sefalotoraks ve keliserlerin üstten görünü2ü (Birula, 1890b’den de/i2tirilerek).

flagellum

ekil 4. 99. W Karschia mastigofera Birula keliserin ve flagellumun iç-yandan görünü2ü (Birula, 1938’den de/i2tirilerek).

164

ekil 4. 100. Flagellumun genel görünü2ü.

Pedipalp tarsusunda 4-6, metatarsusda 8-10 (iç srada 4-5) diken bulunur (1ekil 4.101). Dikenler metatarsus çapndan daha ksadr. Tüm metatarsus boyunca ve dikenler arasnda sk yerle2mi2 metalimsi papillalardan olu2an geni2 bir 2erit görülür (1ekil 4.102).

ekil 4. 101. Pedipalp metatarsus ve tarsusundaki dikenler.

165

ekil 4. 102. Pedipalp metatarsusunun ventralinde yer alan papilla yaplar.

Abdomen 3. segmenti solunum organnn yer ald/ segmentte 8- 12 bçak 2eklindeki düz veya hafifçe bükülmü2 ktenidia mevcut olup, 4. abdominal segmentte ise 16-19 i/ne 2eklinde, bazen krmzms ktenidia mevcuttur (1ekil 4.103, 4.104). Genital sternit 2ekil 4.105‘de oldu/u gibidir.

ekil 4. 103. Abdominal segmentlerde yer alan ktenidia görünü2ü (Birula, 1938’den de/i2tirilerek).

166

ekil 4. 104. Abdominal segmentlerde yer alan ktenidia’nn renk ve genel görünü2ü.

ekil 4. 105. Erkekte genital segmentin görünü2ü.

167

ekil 4. 106. V Karschia mastigofera Birula genel görünü2ü (foto. A. V. Gromov).

Di2ilerde tüm vücut, sefalotoraks ve keliserler beyazms bozumsu kahverengi sardr (1ekil 4.106). Abdomenin üst taraf bozumsu kahverengi, pigmentsiz; ekstremitleri açk renkte; ancak pedipalp tibia ucuna kadar ve tibia bitimine kadar ve II.-IV. bacak çifti femurlar bozumsu kahverengi; keliser ve sefalotoraksn ön kenarndaki diken ve klcklar krmzms-bozumsu kahverengidir. Sefalotoraksn üst taraf, keliserde 2-3 uzun koyu çizgili olan ve ekstremiteler oldukça belirgin pigmentli olanlar da vardr. Sefalotoraks nispeten ksa ve geni2, keliserlerle birlikte geni2 oval 2ekillidir (1ekil 4.107).

168

ekil 4. 107. Sefalotoraks ve keliserin üstten görünü2ü.

Göz tümsekli/i, siyah, kllarla kapl, 5 tane uzun kl mevcut olup, öndeki 2 çifti kaidelidir (1ekil 4.108a, b).

a b ekil 4. 108. a. Göz tüberkülü ve gözün yandan gürünü2ü, b. çizim (Birula, 1938’den de/i2tirilerek).

Çene di2leri farkllk göstermekle beraber yerle2imleri 2öyledir: Hareketsiz parmak (keliser çapndan daha uzun de/ildir, bazen belirgin bir 2ekilde ksadr) 3 tanesi daha büyük olan (7. veya 8. en büyük) 3, 7

169

veya 8 ve 9 veya 10 di2lidir. Öndeki ikisi orta büyüklüktedir, arkaya do/ru büyüklü/ü artan ara di2leri vardr, di/erleri ise küçüktür. Arka tarafta 3-4 di2 bulunur. Hareketli parmak 2 tane iri, 2-3 ara, ön ve arkada 3-4 küçük di2lidir (1ekil 4.109).

ekil 4. 109. Keliserin d2 yandan görünü2ü.

Pedipalp metatarsus ve tarsusunda diken benzeri yaplar bulunmaz (1ekil 4. 110). I. bacak tarsusunda 1 çift ksa belirgin trnak bulunur (1ekil 4. 111). IV. bacak çiftinin metatarsuslar ventralde 1 çift düz dikenli ve ön taraf boyunca da 6-7 kl vardr.

ekil 4. 110. Pedipalp metatarsus ve tarsusunun görünü2ü.

170

ekil 4. 111. I. bacak tarsusundaki trnaklar.

Genital segmentin sternitleri dik üçgen 2eklindedir, yan taraflar düz ve arka taraflar da hafif bombelidir (1ekil 4.112).

ekil 4. 112. V Karschia mastigofera Birula genital sternitin görünü2ü (Birula, 1938’den de/i2tirilerek).

4. abdomen segmentinde krmzms renkte ktenidia’nn says 14- 17 olup, düz bir 2ekilde dip ksmdan ba2layp, körelmi2 ucuna do/ru kademeli olarak daralmaktadr. Ktenidia segment uzunlu/unun yakla2k 2/3’i kadardr (1ekil 4.113).

171

ekil 4. 113. IV. abdominal segmentte bulunan ktenidia.

Karschia mastigofera Birula Türünün Dünya ve Türkiye’deki Da l

Bu tür küçük Kafkasya da/larnda ya2amaktadr: Gokçi (Sevan) Gölü’nün yannda 2000 m yükseklikte ve ayn gölün kysndaki kayalarda (Kushu-Darasyu); Aras nehri vadisinde (Erivan, Nahçvan); batda Kars yaylalarnda; Oltu ve Kazkoparan civarlarnda bulunur. Hakkari ve Van civarndan yakalanan örneklerle türün da/l2 sahas daha güneye geni2letilmi2tir. Ayrca söz konusu tür Hakkari’den c. 2500 m’den yakalanm2 olup, Türkiye’de da/l2 gösteren böyü türlerinden vertikal da/l2 en yüksek olan böyü türü olarak kayt verilmi2tir.

172

Ekolojik Notlar

Literatüre göre Karschia cinsine ait örneklerin bulunmas oldukça zordur. Ancak I/dr’da yapt/mz arazi çal2malar bu cinse ait türün oldukça geni2 da/l2 gösterdi/i ve toplanmasnn oldukça kolay oldu/unu göstermi2tir. Erkekler toprak yüzeyinde gezinirken, di2i ve juveniller ise çal, büyük kayalar üzerinden yakalanm2tr. Karschia mastigofera Birula türünün Haziran aynda aktif oldu/u tespit edilmi2tir. Gece yaplan arazi çal2masnda (17.06.2007) di2i ve erkek arasnda çiftle2me gözlemlenmi2tir. Türün habitat 2ekil 4.114 ve 4.115’deki gibidir. I/dr’n Aralk ilçesinin 6 km kuzeyinde K. mastigofera, Galeodes araneoides ve Biton schelkovnikovi ile simpatrik ya2amaktadr.

ekil 4. 114. Karschia mastigofera Birula türünün gece arazisinde bol miktarda yakaland/ kaya ve çevresindeki ksa çal formundan olu2an habitat (I/dr, Yenido/an yaknlar).

173

Bu familyaya ait baz türler dü2ük yüksekliklerde, Karchia gurkoi (4300 m) ve Karschia tibetana (4570 m) gibi baz türler ise yükseklerde da/l2 gösterir (Gromov, 2003).

ekil 4. 115. Karschia mastigofera Birula habitat (I/dr, Yenido/an yaknlar).

174

4.5 Familya: RHAGODIDAE Pocock

Büyüklükleri 10-60 mm arasnda de/i2en, ksa yürüme bacaklarna sahip, anüsü ventral konumlu böyülerdir. Propeltidiumun eksterior lobu serbesttir. II.-IV. baca/nn tarsusu bir segmentlidir. I. bacak tarsusu iki trnakldr. I. baca/n metatarsus ventralinde sk ve ksa dikenler bulunur. Erkeklerde flagellum iki birle2mi2 ince boru 2eklindedir. Bu yap öne do/ru yönelmi2 olup, ucu yukar do/ru kalkktr. Di2ilerde genital segment di/er abdominal segmentlerden ayrt edilememektedir.

Pocock (1897) ilk kez Herman (1804)’n tanmlad/ Rhax cinsini, kendi isimlendirdi/i Rhagodes ile ayn anlamda kullanarak, bu cinse ait türleri Solpugidae familyas altnda Rhagodinae altfamilyasnda snflandrm2tr. Herman (1804) Rhax cinsini Galeodes cinsinin sinonimi olarak kullanm2tr. Di/er otörler (Koch, 1839, 1842, 1850; Butler, 1873; Simon, 1879a,b; Walter, 1889) Rhax cinsini hangi anlamda kullandklarn açklamam2lardr.

Söz konusu familya üzerine ilk detayl çal2ma Kraepelin (1899a) ve (1901) tarafndan yaplm2tr. Vücut renklenmesine ve vücut uzunluklarna göre 22 tür incelemi2 olup, bunlarn d2nda inceledi/i 2 türün sistematik pozisyonu belli de/ildir. Birula (1905b, 1926, 1938) Rhagodidae familyasna ait türleri hem renk-desen hem de bacaklarda bulunan dikenlerin durumunu ele alarak incelemi2tir. Roewer (1933), bu familya üzerinde bugüne kadar yaplm2 en detayl çal2may yapm2tr. Günümüze kadar Rhagodidae familyasna ait 27 cins ve 98 tür

175

tanmlanm2tr. Bu cinslerin 3 tanesi hariç di/er 24 cins Roewer (1933, 1941) tarafndan tanmlanm2tr.

Roewer, matematiksel düzen ile cins ve türler için tarsuslardaki diken say ve sralarna göre tablolar hazrlam2 ve te2hislerini buna göre yapm2tr. 0lginçtir ki Roewer’in inceledi/i örneklerde hiç varyasyon yoktur ve hazrlad/ matematiksel tablolara uymayan örnek de mevcut de/ildir. Hazrlad/ tablodaki de/erlere uymayan örnekleri göz ard etti/ini dü2ünüyoruz.. Birula genel olarak rhagodid’leri diken say ve srasna göre te2his etmi2 ancak bunun yan sra renk-deseni de desteklemek için kullanm2tr. Roewer’in sistematik anlay2n baz yazarlar (Levy ve Shulov, 1964; Lawrence, 1955) ele2tirmekte ve deskripsiyonunu yapt/ genaralarn geçersiz oldu/unu ileri sürmektedirler.

Rhagodidae familyas Kuzeydo/u Afrika, Yakn Do/u ve Güneybat Asya’da da/l2 göstermektedir (1ekil 4.116).

176

ekil 4. 116. Rhagodidae familyasnn dünyadaki da/l2 (Savary, 2007).

Cins: Rhagoderma Roewer

Rhagoderma Roewer 1933: 282.

Tip Tür: Rhax nigriceps Pocock, 1895.

Dünyadaki Da l : Hindistan, Pakistan, 0srail.

Rhagodid’lerin te2hisi renk-desene göre yapld/ndan ve ba2ka ayrt edici özellikleri olmad/ndan, Rhagoderma cinsinin, Rhagodes’in sinonimi oldu/u ve bu cins altnda snflandrlmas dü2ünülmektedir (pers. com. Gromov, 2007).

Roewer (1933)’ göre Rhagoderma cinsinin te2hisi 2u 2ekildedir; II. ve III. bacak tarsusu venralde 1.2, IV. bacak tarsusu ventralde 1.2.2.2 diken formulasyonundadr.

177

Rhagoderma cinsi 0srail, Pakistan ve Hindistan’dan bilinmekte olup, Türkiye’den kayd yoktur. Bu çal2ma ile Türkiye’den ilk kez kaydedilmektedir. Rhagoderma cinsinin Türkiye’deki da/l2 2ekil 4. 117’deki gibidir.

ekil 4. 117. Rhagoderma Roewer cinsinin Türkiye’deki da/l2.

Rhagoderma tricolor Roewer Rhagoderma tricolor Roewer, 1941: 107; Zilch, 1946: 120; Turk, 1948: 263: Levy ve Shulov, 1964: 103.

Tip lokalitesi: Khirbat an Nusrani, HaDarom (güney), 0srail.

Da l : 0srail, Filistin.

ncelenen materyal: 2 lokaliteden toplam 2 (1 W; 1 juvenil) örnek: 1 W (AMNH), Gaziantep, 1ehitkamil, Gaziantep Üniversitesi Kampüsü’nün c. 0.4 km do/usu, Yeditepe Mahallesi, 37°02’13”N, 37°19’31”E, c. 900 m, 01.07.2005, leg. E.A. Ya/mur; 1 juvenil (AMNH), 1anlurfa, Birecik, Birecik’in 10 km do/usu, çukur tuzak, 37°03’23.0”N, 38°07’09.5”E, 670 m, 10-29.06.2007, leg. A.V. Gromov ve H. Koç.

178

ekil 4. 118. Rhagoderma tricolor (Birula) (Gaziantep) (foto. H. Koç).

Erkeklerde vücut ve ekstremitelerin genel rengi bozumsu kahverengimsi-beyaz, sefalotoraks, keliser, pedipalp tarsuslar ve metatarsus siyahms kahverengidir (1ekil 4.118). Juvenillerde ise krmzms-kahverengi, abdomenin yanlar ve ço/unlukla alt taraf 2-6 sternit koyu renktedir. Abdomen basalnden ba2layarak tergitler boyunca 11. segmente kadar, arkaya do/ru giderek geni2leyen, beyaz renkli 2erit vardr. Bu beyaz 2erit, yanlarndan 1-8 segmentler boyunca arkaya do/ru giderek daralan siyah-bozumsu kahverengi 2erit ile snrlanm2tr.

Abdomen yanlar (pleura) koyu gri renktedir. Abdomen sternitleri, genital segment, 2. 3. ve son sternitler d2nda kalan sternitler ve bu sternitlerin yan kenarlar koyu bozumsu kahverengidir. Anüsün

179

çevresinde, 11. segmentin her iki tarafnda grimsi lekeler vardr. Abdomen segmentlerinin alt taraf bozumsu kahverengimsi-beyazdr, I.- IV. bacak femurlarnn ön yars belirgin olmayan bozumsu kahverengidir.

Vücudunun tüm üst yüzeyi ve ekstremiteleri açk renkli ince tüycükler ve bozumsu kahverengi dikenciklerle kapldr. Ekstremitelerinde sra halindeki sar-bozumsu kahverengi diken gruplar bulunur. Abdomen segmentlerin alt taraf, ekstremiteleri ve abdomen terminali uzun, ince ve çok açk renkli kl ve klcklarla kapldr. Bu açk renkli kllarn arasndaki femurda yer alan kllar çok zor fark edilir. Ayrca kllar femur uzunlu/unun yars kadar olup, dip ksmdan uca do/ru daralmaktadr. Erkeklerde II. ve III. bacak femurun ön kenarnda 2, IV. bacak femurun iç kenarnn ortasnda ise 1 diken bulunur.

Baz erkeklerin abdomeni tamamyla koyu kahverengidir. Abdomen dorsalindeki açk renkli 2erit ise gittikçe daralp, koyula2r. Bu 2erit sadece 7. segmentten ba2layarak beyaz bir leke haline gelecek 2ekilde geni2ler. Ancak tüm anüs segmenti, abdomen ventralinin tamamnda oldu/u gibi, koyu bozumsu kahverengidir. Bazen pedipalp tibias koyu bozumsu kahverengi, I. bacak metatarsus uçlar ve tarsus koyu renkte olan bireylere de rastlanr (Birula, 1938).

Göz tümse/i aln kenarnn yakla2k 1/4‘ünü kaplar. 0ki göz aras mesafe minimum göz çap kadardr. III. bacak femuru tek dikenlidir. Ço/unlukla femur arka ucunda belirgin ve ksa diken grubu vardr. Bunlardan biri biraz kalnla2m2 olup, normal dikenin görünü2 ve boyutlarndan farkldr. IV. bacak tarsusu 0.0.1.(0).1 2eklindeki diken

180

formülasyonundadr. Yani tarsusta 2 dikencik koyu renkte ve içe do/ru bükük oldu/undan dikkat çekmektedir. Tarsusun ön tarafnda diken says bazen 0.1.1.(0).1 olabilir. II. ve III. bacak tarsusu genelde 0.0.0.1, çok nadir olarak da 0.0.1.1 2eklinde diken bulundurur. Tarsusun ön tarafnda 1 adet diken mevcuttur. Bazen bu dikenin arkasnda daha küçük boyutta ikinci bir diken bulunur. Pedipalp metatarsusu üzerinde sar bozumsu kahverengi 14-16, I. bacak metatarsusu üzerinde ise 5-6 tane uzun diken bulunur.

0ncelenen örneklerin içinde ergin di2i materyal bulunmamaktadr. Juvenilde genel vücut renklenmesi erkeklerdeki gibi koyu bozumsu kahverengidir. Abdomen dorsalindeki beyaz 2eritler belirgin ve geni2tir. 2.-7. abdomen segmentlerin ventrali siyah-bozumsu kahverengidir. Anüsün çevresindeki siyah lekeler büyüktür. I. bacak tarsuslar her zaman krmz bozumsu kahverengidir. Erkeklerden farkl olarak, juvenillerin vücut ve ekstremitelerinin alt taraflarnda kahverengi kllar mevcut, femurlarndaki dikenler belirgin koyu renklidir. Dikenlerin says erkeklerinki kadardr ancak bu dikenlerin boylar ksadr. Tüm ekstremite tarsuslarnn yaps ve özellikleri erkeklerde oldu/u gibidir.

Rhagoderma tricolor Roewer Türünün Dünya ve Türkiye’deki Da l

0srail’in güneyinde yer alan Habron yaknlarndan ilk kez Roewer (1933) tarafndan tanmlanm2tr. Daha sonra Filistin’den kayt verilmi2tir (Levy ve Shulov, 1964). Türkiye’den günümüze kadar kayt verilmemi2tir.

181

Türkiye’de Güneydo/u Anadolu ve Orta Do/u’da da/l2 gösterdi/ini dü2ünüyoruz.

Biyo-ekolojik Notlar

Tür Gaziantep’ten ve 1anlurfa’nn Birecik 0lçesi’nin 10 km do/usundan kolleksiyona kazandrlm2tr (1ekil 4.119). Gaziantep’te ta2 altndan, di/er lokalitede ise çukur tuzak kurularak toplanm2tr. Rhagodid’lerde yürüme bacaklar ksa oldu/undan, çukur tuzak oldukça etkili bir yöntemdir.

ekil 4. 119. Rhagoderma tricolor Roewer türünün habitat (1anlurfa, Birecik).

Baz ülkelere ait müze etiketleri ve özel kolleksiyonlar [Steno Peka’nn (Çek Cumhuriyeti) ve Alexander V. Gromov’un (Kazakistan) özel kolleksiyonu] incelendi/inde, Rhagoderma tricolor Roewer türü çukur tuzak yöntemiyle 0srail’den toplanm2tr. Söz konusu tür Nisan

182

aynda aktif olup,. Türkiye’dekilere nazaran aktiflikleri erken ba2lamaktadr. Türkiye’de ise Temmuz aynda aktiftirler. 0kindiden ak2am karanl/na kadar olan zaman diliminde ortaya çktklarn dü2ünüyoruz. Biyoloji ve ekolojilerine ait bilgiler oldukça kstldr.

Bu türün, Paragaleodes cinsine ait türlerin topland/ yerlerde ya2ad/ gözlemlenmi2tir. Ancak kolleksiyonlarda ergin di2i bulunmamaktadr. Di2ilerin çok iyi saklandklarn ve saklandklar yeri çok az terk ettiklerini dü2ünüyoruz.

Sistematik Notlar

Rhagoderma tricolor, ilk kez Roewer (1941) tarafndan 0srail’den tanmlanm2tr. Türün da/l2 Filistin ve 0srail ile snrlyken verilen bu kayt ile da/l2nn Türkiye’ye kadar uzand/ anla2lmaktadr. Daha çok düzlük, vejetasyonun az oldu/u yar çöl alanlarda da/l2 gösterir.

Bu çal2ma ile Türkiye’den ilk kez Gaziantep ve 1anlurfa’dan kayt verilmektedir. Türkiye’deki da/l2 2ekil 4.117’deki gibidir.

183

Cins: Rhagodes Pocock

Rhax Hermann 1804: 13; C.L. Koch 1839: 6; C.L. Koch 1842: 354; C.L. Koch 1850: 97; Butler 1873: 417; Simon 1879a: 119-120, Simon 1879b: 78. Rhagodes Pocock 1897: 252; Kraepelin 1899a: 209-210; Pocock 1900: 147-148; Kraepelin 1901: 31; Birula 1905b: 269-270; Roewer 1933: 268; Birula 1938: 17-21; Roewer 1960: 5 (Rhax Hermann, 1804’nn yerine kullandlar). Rhagodella Roewer 1933: 286; Roewer 1960: 7 (Birula 1938: 34 tarafndan sinonim yapld).

Tip Türler: Rhax için: Galeodes melanus Olivier, 1807, Pocock 1900’de yeni taksonomik düzenleme yapt) Rhagodes için: Galeodes melanus Olivier, 1807, Pocock 1900’de yeni taksonomik düzenleme yapt) Rhagodella için: Rhax melanopyga Walter, 1889.

Dünyadaki Da l : Somali, Srilanka, Tanzanya, 0ran, Türkmenistan, Afganistan, Ermenistan, Azerbaycan, Pakistan, Kazakistan, Tunus, Cezayir, Libya, Msr, Yemen, 0srail, Türkiye.

Vücudu orta büyüklükte olup, ksa ekstremiteli; ço/unlukla alaca renkli, sarms-beyaz veya kzlms, koyu bozumsu kahverengi veya kahverengi renklerin kombinasyonlar görülür. Keliser ve pedipalplerin uçlar krmzms-kahverengidir.

Abdominal segmentlerde ktenidia bulunmaz. II., III. ve IV. bacak femurlarnda oldukça belirgin çubuk 2eklinde yaplar bulunur. Anüs 11. segmentin ventralinde bulunur. Yürüme bacaklarnn tarsusu tek segmentli olup, alt tarafndan tek veya çift bazen de uzun klcklarn arasnda fark edilemeyen ksa ve küçük dikencikler bulunur. Tarsus trnaklar çplaktr. II. ve III. bacak tibiadan metatarsuslarn üst taraf boyunca 7 ksa ve uçlar körelmi2 dikenlerden olu2an bir sra görülür. Tibiada bir adet diken bulunur. Bu yaplara tibia arka kö2esindeki saylar

184

1-3 arasnda de/i2en daha küçük ve keskin dikencikler de i2tirak eder. Bu dikenlerden esas dikene en yakn olan büyükçe olup, nerdeyse ana dikenin 2ekil ve boyutuna eri2ir.

Pedipalpler ve I. bacak çifti metatarsuslarnn iç taraf, ço/unlukla uzun klcklar ve rastgele yerle2mi2 dikenlerle donatlm2tr. Bu dikenlerin says pedipalplerde 20, I. bacak çiftinde ise 7’ye ula2r. Çok genç bireylerin pedipalp tarsusunda 3-4 diken bulunur. I. bacak tarsusu ksa trnakldr.

Göz tümse/i eliptik ve çplak olup, sadece ön tarafnda 1 çift ksa klck bulunur.

Her iki e2eyde de keliser büyük ve benzer 2ekildedir. Üst ve iç tarafndaki sadece uzun klcklar ksa ve yumu2ak tüylerle kapldr. Üst kenar boyunca 10 veya daha fazla, ksa, öne do/ru yönelmi2 dikencikler sras görülür. Her iki keliser parma/nda da tek büyük ana di2 vardr. Üst parmakta bu ana di2in önünde 2 orta di2, arkasnda ise 2 sra halinde di2çikler vardr. D2 srada 6-8, iç srada 3-4 di2 vardr.

Hareketli parmakta ana di2in önünde 1 orta di2, arkasnda ise yine parma/n iç ksmna do/ru kaym2 1 küçük di2 bulunur. Çene di2lerinin yapsnda e2eyler arasnda fark yoktur. Ancak erkek bireylerin di2leri daha küçük ve aralar açktr.

Erkekte sekonder e2eysel karakterler: ekstremitelerin daha uzun, abdomenin küçük boyutta, bacaklarda daha fazla diken olmas ve flagellumun varl/dr. Flagellum, keliser hareketsiz parma/nn

185

basalnda yer alr. Flagellum öne do/ru yönelmi2, ucu yukar do/ru kalkk ve ince boru 2eklindedir.

Sistematik Notlar

Rhagodes cinsinin temel morfolojik özelliklerin sabit olmas ve bunlarn di/er yakn cinslerden kesin bir 2ekilde ayrmasna ra/men, cins içindeki türleri güvenli bir 2ekilde te2his etme ve altcins taksonomik birimlerini gruplara ayrma imkan veren sekonder özellikler saptanamam2tr.

Roewer (1933) Rhagodes cinsinin türlerini te2his etmede sekonder özellik olarak; her türdeki II., III. ve IV. bacak tarsus diken saysnn farkl oldu/unu ileri sürmü2tür. Roewer diken says ayn olan türleri ayr cins içinde gruplam2tr. Ancak, Roewer’in “her türün bacak diken says sabit bir özelliktir” 2eklindeki dü2üncesini Birula (1938) ele2tirmi2 ve yanl2 oldu/unu ve dolaysyla Rhagodes cinsine ba/l türlerde tarsus diken saysnn sabit olmayp, bu dikenler arkaya do/ru küçülerek ve gittikçe morfolojik ayrntlarn kaybederek, basit klck 2eklini ald/n öne sürmü2tür. Ayn bireyin sa/ ve sol bacaklarndaki diken says de/i2ebilmektedir. Diken says, türlerin te2hisinde kullanlabilmektedir. Ancak morfolojik, biyolojik ve renk-desen özellikleri ile birlikte kullanlmas gerekmektedir (Birula, 1938). Türlerin ölçüm de/erleri çok de/i2ken oldu/undan rhagodidlerde kullanlmamaktadr.

Halihazrda Rhagodes cinsine ait toplam 27 tür tanmlanm2tr.

186

Rhagodes Pocock Cinsinin Dünya ve Türkiye’deki Da l

Rhagodes Eski Dünya’da, yar çöl, kurak bölgelerde, Kuzey ve Do/u Afrika, Orta Do/u ve Orta Asya’da 27 tür da/l2 göstermektedir.

Asya’da kuzeye do/ru 42o paralele (Guberlin Da/lar’nn ete/i, Guberlinski, Orenburg, Rusya) ve kuzey-do/uda 74o boylama kadar (Fergana Vadisi, Türkmenistan); Güneydo/uda Hindistan-Çin snr (Hindokitay)’ya kadar (Assam, Hindistan); batda 0ran’nn Kürdistan Bölgesi, Suriye, Filistin; kuzeybatda Güney Kafkas ötesine kadar; Afrika’da güney yayl2 snrlar Kilimanjaro (Tanzanya) yaknndan, do/uda Uganda’dan, batda Niger Nehri’nden Sudan’a kadar da/l2 gösterir.

Türkiye faunasnda Rhagodes cinsine ait tek tür Aras Vadisi (I/dr) boyunca da/l2 göstermektedir (1ekil 4.120).

ekil 4. 120. Rhagodes cinsinin Türkiye’deki da/l2.

187

Tür: Rhagodes caucasicus Birula

Rhadodes melanophygus caucasicus Birula 1905b: 276. Rhagodella melanophyga var. caucasica (Birula): Roewer 1933: 287. Rhagodes caucasicus Birula: Birula 1938: 27-29: 2ekiller 5b, 6, 11-13; Aliev 1981: 10; Aliev ve Gadzhiev 1983: 43.

Tip lokalitesi: Tuzluca [=Kulp], I/dr.

Da l : Türkiye; Ermenistan; Azerbaycan.

ncelenen materyal: 1 lokaliteden toplam 1 örnek; 1 W, (AMNH), I/dr, Çalpala, 40°01’50.3”N, 43°51’21.8”E, 925 m, 18-19.06.2007, leg. A.V. Gromov ve H. Koç.

ekil 4. 121. Rhagodes caucasicus Birula (I/dr, Çalpala) (foto. A. V. Gromov).

Vücudunun toraks segmentleri ve ekstremiteleri beyaz veya beyazms-sar olup, açk bozumsu-kahverengi kl ve klcklarla örtülmü2tür. Alt tarafnda üzerini örten klck ve bozumsu kahverengi

188

kaln basillerden dolay bozumsu kahverengimsi gözüken femurlar bulunur. Sefalotoraks üst taraf koyu bozumsu kahverengidir. Göz tümse/i az veya çok fark edilen açk renkteki halkayla çevrilmi2tir. Keliserleri üstte, dip ksmda sar renkte, öne do/ru krmz-kahverengiye dönü2mekte, üzeri kahverengi kl ve klcklarla koyu bir 2ekilde örtülmü2tür. Keliser dip ksm yan taraflarnda bu türe özgü büyük koyu gri leke bulunur.

Toraks segmentleri üstten beyaz veya sarmtraktr. Abdomenin üst ve alt taraf koyu bozumsu kahverengi; yan ve alt taraf, özellikle ön segmentte daha açk renktedir. Bazen koyu bozumsu kahverengi yo/un pigmentler vardr. 7., 8. ve 9. abdomen segmentlerinin üstü giderek geni2leyen beyaz çizgi 2eklinde olup, beyaz renk bazen 6. segmentin arka kenarn da kaplar. 10. segmentde beyaz renktedir (1ekil 4.121). Anüs çevresinde büyük, dairesel ve belirgin siyah-bozumsu kahverengi bir leke vardr. Bu leke abdomenin daha açk siyah-bozumsu kahverengi alt taraf ile birle2ir. I. bacak ve pedipalp dikenlidir. Dolaysyla metatarsus ve tarsuslar dip ksma kadar krmz-bozumsu kahverenktedir. Femurun yars ve tibia siyah-bozumsu kahverengidir. II ve III. bacak tibia ve metatarsus basal koyu gri olup, üzerinde kaln, kahverengi diken sras bulunur. Erkeklerde dikenler soluk renktedir. IV. bacak bozumsu kahverengimsi-sar veya beyazdr.

Di2inin propeltidium eni keliserin eni ile yakla2k olarak ayndr. Ancak genç di2i ve erkeklerin keliser eninden daha geni2 olabilmekte, ya2l di2ide ise çene bitimine do/ru düzenli olarak daralmaktadr (Birula, 1938).

189

Ya2l di2inin keliserleri ise dip ksmda belirgin bir 2ekilde 2i2kin ve yandan bombelidir. Göz tümse/i nispeten küçük ve aln kenarnn yakla2k 1/5’i kadardr. 0ki göz aral/ göz çapndan daha küçüktür. II., III. ve IV. bacak femurunda ince klcklarn arasnda çok sayda (II. bacak çiftinde 12-14, III. bacak çiftinde 16-18, IV. bacak çiftinde 19-22) kaln, derin oyuntulu, bozumsu kahverengi, koyu uçlu basillerle kaplanm2tr (Birula, 1938).

Her iki e2eyin IV. bacak tarsuslarnda çok iyi geli2mi2 5 çift, 2.2.2.(2).2 formulasyonunda diken bulunur. Ancak bazen 1.2.2.(0).2 veya 0.2.2.(0).2 diken formulasyonuna da rastlanabilir. II. ve III. bacak femur uçlar üstten 2 adet ksa ve kaln krmzms dikenlerle donatlm2tr. Bu bacaklarn tarsus basalnda bazen 2.2.2 çift, ama daha çok 1.2.2 çift, bazen de 0.0.2 çift diken formulasyonu bulunur. Pedipalp metatarsusu üzerinde 14-17 kaln, düz ve keskin diken, I. bacak çifti metatarsusu üzerinde ise 5-7 diken bulunur. IV. bacak çiftindeki malleolleri beyaz renktedir (Birula, 1938).

Rhagodes caucasicus Birula Türünün Dünya ve Türkiye’deki Da l

Birula (1938)’ya göre bu türün yayl2 Güney Kafkas ötesinde Aras Nehri Vadisi’ni kapsayarak, bu nehrin ak2 boyunca, Kura nehrinin sa/ kysndaki Gence (=Kirovabad, Azerbaycan) 2ehrine kadar ula2r. Aliev ve Gadzhiev (1983) Nahçvan, Ordubad, Djulfinsk ve 0lyiç bölgeleri civarndan kaydetmi2tir.

190

ekil 4. 122. Rhagodes caucasicus Birula türünün habitat (I/dr, Çalpala) (foto. A.V. Gromov).

Biyo-ekolojik Notlar

Kafkas ötesindeki bu türün bireyleri nehirli vadilerin bozkrl ksmlarnda ya2amakla birlikte yüksek da/larda da da/l2 göstermektedir (Birula, 1938). Ancak Birula (1938) Tuzluca’da (I/dr) daha yükseklerden kayt vermemi2tir. Bununla birlikte, hem di2i hem de erkekler bireylere skça rastlandklarn ve her zaman ta2larn altnda saklandklarn bildirmi2tir. Aliev ve Gadzhiev (1983), gündüzleri ta2 altlarnda dinlendiklerini, alacakaranlk ve geceleyin aktif olduklarn ve yapay 2/a do/ru geldiklerini rapor vermi2tir.

Tuzluca’dan toplanan örnek floresans 2/a gelerek yakalanm2tr. Habitat 2ekil 4.122’deki gibidir. Birula (1938) söz konusu türün Aras Vadisi’nde geni2 2ekilde da/l2 gösterdi/ini bildirmi2tir. Yaplan arazi çal2masnda Birula’nn aksine da/l2nn oldukça kstl ve nadir bulundu/u gözlemlenmi2tir.

191

Sistematik Notlar

Rhagodes caucasicus, Birula tarafndan 1905 ylnda Tuzluca (I/dr) toplanan örnekle tanmlanm2tr. Bu çal2mada toplanan yeni örnek ile R. caucasicus türünün tanmland/ yldan sonra, Türkiye’de da/l2 gösterdi/i de do/rulanm2 olmaktadr.

Cins: Rhagodia Roewer

Rhagodia Roewer 1933: 281; Roewer 1960: 7.

Tip Tür: Rhagodia nigriceps var. obscurior Penther, 1913.

Dünyadaki Da l : 0ran, Irak, Türkiye, Pakistan, Etiopya.

Roewer (1933)’e göre Rhagodia cinsinin te2hisi 2u 2ekildedir; IV. bacak tarsusu ventralde 2.2.2 diken formulasyonundadr.

Afrika ve Asya’da Rhagodia cinsine ait 4 tür da/l2 gösterir.

Tür: Rhagodia obscurior (Penther) Rhadodes nigriceps var. obscurior Penther 1913: 108. Rhagodia obscurior (Penther): Roewer 1933: 281, 2ekil 188; Zilch 1946: 121; Kästner 1952: 2ekil 10.

Tip lokalitesi: Ash Sharqat, N nav, Irak; Bara, Irak; Chatunije, Irak; El`Abid, Dh Qr, Irak; Gajara, Irak; Samoidja ve Charnina aras, Irak.

Da l : Türkiye; Irak.

ncelenen materyal: 3 lokaliteden 7 (1 W; 2 VV; 4 juvenil) örnek (Çizelge 4. 18).

192

Çizelge 4. 18. 0ncelenen Rhagodia obscurior (Penther) türünün materyal listesi.

Tür Kolleksiyon Juvenil Toplam Lokalite Koordinat leg. Tarih Yükseklik 1anlurfa, Düzenli 37 °09’52.0”N A.V. Gromov Rhagodia obscurior AMNH - 1 - 1 11.06.2007 514 m yaknlar 39 °12’46.7”E ve H. Koç 1anlurfa, Birecik, 10 37°03’23.0”N A.V. Gromov Rhagodia obscurior AMNH 1 - - 1 09.06.2007 670 m km do/usu 38°07’09.5”E ve H. Koç 1anlurfa, Birecik’in 10 37°03’23.0”N A.V. Gromov Rhagodia obscurior AMNH - 1 4 5 10-29.06.2007 670 m km do/usu, Çukur tuzak 38°07’09.5”E ve H. Koç TOPLAM 1 2 4 7

193

ekil 4. 123. W Rhagodia obscurior (Penther) (foto. H. Koç).

Tüm vücut siyah-kahverengi kllarla kapldr (1ekil 4.123). Sefalotoraksn ön ksm ve eklem derileri beyaz renklidir. Keliser siyah olup, distal uçta açk renkli de/ildir (1ekil 4.124). Anüs ventral konumludur (1ekil 4.125).

Göz tümse/i siyah olup, ön kenarnda siyah kllar bulunur. Pedipalp ve ekstremiteler siyahtr. Baz örneklerde tarsus ve trna/n basal bazen açk renklidir. Bütün ekstremitler siyah-kahverenkli kl ve dikenlidir. Malleoli geni2 ve beyazms olup, koyu, kenar halkalar bulunmaz.

194

ekil 4. 124. Sefalotoraks ve keliserlerin üstten görünü2ü.

ekil 4. 125. Anüsün ventral konumlu görünü2ü.

195

ekil 4. 126. 8. abdominal segmentte stigmann yerle2imi.

Stigma 8. abdominal segmentte ventral yanlarda bulunur (1ekil 4.126).

Keliserler oldukça kaln kllarla kapldr. Hareketsiz parmakta toplam 10 di2 mevcuttur. Bunlardan distalde ön uçta 3. di2 ana di2tir. Di/erleri küçük ara di2lerdir. Bu ara di2lerden distaldeki çok küçüktür. Hareketli parmakta 1 ana di2 vardr. Bu ana di2in önünde distalde çok küçük hörgüç 2eklinde ara di2 bulunur (1ekil 4.127).

196

ekil 4. 127. Keliserin d2-yandan görünü2ü.

Pedipalp tibia ventralinin iç taraf uzun kaln dikenlerle kapldr. Metatarsusta kalnla2m2 ve dorso-ventralden bask olup, ventral ksmda 10-12 adet diken 2eklinde, kaln kllar bulunur. Tarsusta 6 adet diken mevcuttur (1ekil 4.128).

ekil 4. 128. Pedipalp tarsusunun görünü2ü.

197

I. bacak tarsus distal ucunda belirgin trnak bulunur (1ekil 4.129). II. ve III. bacak tibiann dorsalinde 1, metatarsusun dorsal ksmnda bir sra 6 adet diken mevcuttur. Tibiann distal ucunun ön taraf 1 adet kaln dikensi kl ile son bulur.

ekil 4. 129. I. bacak tarsusundaki trna/n görünü2ü.

IV. bacak tarsusunda belirgin görülebilen dikenler olmayp sadece ventral ksmda dikene benzer kllar vardr. Metatarsusta dikenler sadece ventral tarafa yerle2mi2tir. II.-III. bacak çok zayf dikenlidir. Metatarsus distalde 3.1 diken formulasyonunda ve yakla2k e2it büyüklükte 3 adet kaln kl bulunur. Bunlardan ortadaki ve öndeki (segmentin ön bölümünde) birbirine çok yakndr. Proksimaldeki diken ortadakinden daha uzak mesafede bulunur. Bununla birlikte metatarsusun distalinde ventralde 1, tibia ventralinde 2 e2it büyüklükte diken bulunur. Tibiann ön ksmnda ise distalde uzun ve kaln kl grubu görülür.

198

ekil 4. 130. Flagellumun genel ve yakndan görünü2ü.

Flagellum hareketsiz parma/n iç ksmnda, ön ucunda iki ara di2in üst tarafndan sabitlenmi2tir. Flagellum dip ksmda kaln bir 2ekilde olup, öne do/ru yönelmi2, ucu yukar do/ru kalkk ve aniden incelerek ucu boru 2eklini alr (1ekil 4.130).

Rhagodia obscurior (Penther) Türünün Dünya ve Türkiye’deki Da l

Rhagodia obscurior, Penther (1913) tarafndan 4 tip lokalite ile Irak’tan tanmlanm2 olup, Türkiye ve Irak d2nda herhangi bir ülkeden kayd verilmemi2tir. Türkiye’den sacede Urfa’dan kayt verilmi2tir (Roewer, 1933). Bu çal2ma ile ayn lokaliteden kayt verilmektedir. Güneydo/u Anadolu’da, Suriye Sahas zooco/rafik bölgesinde geni2 bir 2ekilde da/l2 gösterdi/ini dü2ünüyoruz (1ekil 4.131).

199

ekil 4. 131. Rhagodia obscurior (Penther) türünün Türkiye’deki da/l2.

Biyo-ekolojik Notlar

Birecik’in 10 km do/usundan (1anlurfa) yakalanan örneklerden erkek birey, ikindi saatlerinde toprak üstünde gezerken yakalanm2tr. Ayn gece U.V. lamba ile aramalarda bulunamam2tr. Sonraki gün ayn lokaliteye boyun tuzak kurulmu2, tuzaklar iki hafta sonra kontrol edilmi2tir. Tuzaklardan sadece di2i ve juvenil örnekler elde edilmi2tir. Parageleodes cinsine ait türlerle ayn lokaliteden yakalanm2tr. Düzlük alanlar ve kumlu topraklar tercih etti/i gözlemlenmi2tir (1ekil 4.132). Tuzak metodunun bu türün yakalanmasnda oldukça etkili bir yöntem oldu/u anla2lm2tr.

200

ekil 4. 132. Rhagodia obscurior (Penther) türünün habitat (1anlurfa, Düzenli yaknlar).

Sistematik Notlar

Penther (1913), Rhagodes nigriceps türü alltnda yeni varyete olarak R. n. var. obscurior’u tanmlam2tr. Ancak varyete tanmlamas oldukça ksa ve yetersizdir. Roewer (1933), Rhagodia cinsini olu2turmu2 ve bu cins altnda iki tür tavsif etmi2tir. Rhagodia cinsinin tip türü olarak da R. obscurior’u tayin etmi2tir. Penther (1913)’ün varyetesi, Roewer (1933), Urfa’dan toplanan örnekleri (10 WW; 6 VV) R. obscurior olarak de/erlendirmi2tir. Roewer (1933) söz konusu türe ait detayl bilgi vermemi2 ve sadece tayin anahtarlarnda çok ksa de/inmi2tir.

Söz konusu tür Roewer (1933)’den sonra, Türkiye’den ilk kez kaydedilmektedir.

201

5. SONUÇ

Güneydo/u Anadolu’da (Hatay, Kilis, Gaziantep, Adyaman, 1anlurfa, Diyarbakr, Mardin, Batman, Siirt, I/dr, A/r, Van, Hakkari ve 1rnak) illerinde gerçekle2tirilen bu çal2ma ile, 5 familyaya ait 10 cins ve 14 tür te2his edilmi2tir. 0ncelenen türler: Biton (Biton) tauricus Roewer, Biton (Biton) zederbaueri (Werner), Biton (Bitonissus) schelkovnikovi Birula, Gluviopsilla discolor (Kraepelin) (Daesiidae), Galeodes araneoides (Pallas), G. toelgi Werner, Paragaleodes unicolor (Birula) Paragaleodes nesterovi Birula (Galeodidae), Gylippus (Paragylippus) monoceros Werner (Gylippidae), Eusimonia nigrescens Kraepelin, Karschia (Karschia) mastigofera (Birula) (Karschiidae), Rhagoderma tricolor Roewer, Rhagodes caucasicus Birula ve Rhagodia obscurior (Penther) (Rhagodidae). 0ncelenen materyalden Paragaleodes sp.’nin türünün te2hisi yaplamam2 ancak bilim dünyas için yeni bir tür oldu/unu dü2ünmekteyiz.

Çal2ma alanndan bulunan cinslerden Galeodidae familyasndan Paragaleodes ve Rhagodidae familyasndan Rhagoderma cinsleri Türkiye için yeni kayttrlar. Biton (Bitonissus) schelkovnikovi Birula (Daesiidae), Paragaleodes nesterovi Birula, P. unicolor (Birula) (Galeodidae) ve Rhagoderma tricolor Roewer türleri Türkiye’den ilk kez kayt olarak verilmi2tir. Biton (Biton) zederbaueri (Werner) türü ise ara2trma sahasndan ilk kez bildirilmektedir.

Bunun yannda Biton (Biton) tauricus Roewer ve Galeodes toelgi Werner deskripsiyonu yapldktan sonra ilk defa bulunmu2tur.

202

Bu çal2mada kullanlan yöntemler incelendi/inde, böyülerin toplanmasnda en etkili yöntemin U.V. ile arama oldu/u gözlemlenmi2tir. Ayrca çal2mada kullanlan normal floresans 2/n böyülerin ilgisini çekti/i ve özellikle ksa bacakl türlerin yakalanmasnda çukur tuzak yönteminin yararl oldu/u saptanm2tr.

Galeodidae familyasna ait Galeodes cinsine ait türlerin sistematik açdan kar2kl/ ortaya konmu2 ve bu cins üzerinde daha çok çal2ma yaplmas gere/ine dikkat çekilmi2tir.

Türkiye’deki familyalarn da/l2na baklacak olursa; Daesiidae, Galeodidae ve Gylippidae familyalarna ait türlerin Türkiye’de geni2 bir 2ekilde; Karschiidae familyasna ait türlerin ise lokal populasyonlar halinde oldu/u tespit edilmi2tir. Rhagodidae familyasna ait türlerin I/dr ve Güneydo/u Anadolu’da da/l2 gösterdi/i saptanm2tr. Afrika kökenli Solpugidae familyasna ait Solpugella asiatica Roewer türünün Diyarbakr’n kuzeyinden deskripsiyonu yaplm2 ancak türün Türkiye’deki varl/ do/rulanamam2, dolaysyla bu familyadan örnek elde edilememi2tir.

2007 ylna kadar literatür ara2trmas yaplm2 ve çal2ma alann kapsayan detayl çeklist hazrlanm2tr (Ek). Bundan sonraki çal2malarda, Türkiye böyü faunasnn ortaya konmas amaçlanm2tr (Bu çal2mann sonuçlar eklenmemi2tir).

Roewer (1961a)’den günümüze kadar Türkiye ile ilgili faunistik, ekolojik, sistematik alanda herhangi ciddi bilimsel yayn

203

bulunmamaktadr. Türkiye böyü faunasna ilgisizlik günümüzde de devam etmektedir.

Türkiye böyü faunasnn bol miktarda örnekleme ile filogenetik analizler, moleküler sistematik, SEM, GIS dijital görüntüleme yöntemleri gibi modern teknikler kullanlarak ve bu bilgilerin bilgisayara aktarlmasyla, yeni morfolojik karakterler ve moleküler yakla2mlarla daha iyi 2ekilde incelenmesi gere/ine inanyoruz.

204

205

6. KAYNAKLAR DZN

Aliev, Sh.I., 1978. Materialy k izucheniyu Galeodes araneoides (Solifugae, Galeodidae) v Azerbaidzhane [Materials to study of Galeodes araneoides (Solifugae, Galeodidae) in Azerbaidzhan]. In: Materialy II nauchnoi sessii entomologov Azerbaidzhana (oktyabr' 1978 g.). Elm, Baku: 19.

Aliev, Sh.I., 1981. Materialy k izucheniyu sol'pug Vostochnogo Zakavkaziya [Materials to study of solpugids in Eastern Transcaucasia]. In: Problemy pochvennoi zoologii. Tezisy dokladov VII Vsesoyuznogo soveshchaniya. Kiev: 10-11 [in Russian].

Aliev, Sh.I. ve Gadzhiev, A.T., 1982. Bovlar [Solpugids]. Elm ve khayat, No. 8, Baku: 18-19 [in Azerbaijanian].

Aliev, Sh.I. ve Gadzhiev, A.T., 1983. Sol'pugi (Arachnida, Solifugae) Azerbaidzhana [Solpugids (Arachnida, Solifugae) of Azerbaidzhan]. Izvestiya Akademii Nauk Azerbaidzhanskoi SSR, Ser. Biologicheskaya, No. 4, Baku: 43-46 [in Russian].

Aliev, Sh.I., 1984a. Sol'pugi (Arachnida: Solifugae) Azerbaidzhana. Avtoreferat dissertatsii na soiskanie uchennoi stepeni kandidata biologicheskikh nauk [Autoreferate of the Thesis of Candidate (Ph.D.) of Biological SciencesDegree]. Kiev. 24 p. [in Russian].

206

KAYNAKLAR DZN (Devam ediyor)

Aliev, Sh.I., 1984b. Razmnozhenie i razvitie Galeodes araneoides Pallas (Solifugae, Galeodidae) v Azerbaidzhane. In: IX s'ezd Vsesoyuznogo entomologicheskogo obshchestva, Tezisy dokladov (Kiev, oktyabr' 1984 g.), Part 1. Kiev: 22 [in Russian].

Amitai, P., Levy, G. ve A. Shulov, 1962. Observations on mating in a solifugid Galeodes sulfuripes Roewer. Bulletin of the Research Council of Israel, Section B, Zoology 11: 156-159.

Armas, L.F., 1994. Description de un genero y una especie nuevos de Ammotrechidae (Arachnida: Solpugida) de Republica Dominicana. Avicennia, 1: 1-5.

Armas, L.F., 2002. Nueva especie de Antillotrecha Armas, 1994 (Solifugae: Ammotrechidae) de Sombrero, Antillas Menores. Revista Iberica de Aracnologia, 6: 177- 179.

Armas, L.F., 2004. Aracnidos de Republica Dominicana. I. Palpigradi, Schizomida, Solifugae, Thelyphonida (Arthropoda: Arachnida). Revista Iberica de Aracnologia, vol. especial monografico 2: 1-64.

Armas, L.F. ve Alegre, A., 2001. Especie nueva de Ammotrechella (Solifugae: Ammotrechidae) de La Espanola, Antillas Mayores. Solenodon, 1: 5-7.

207

KAYNAKLAR DZN (Devam ediyor)

Armas, L.F. ve Teruel, R.O., 2005. Los solifugos de Cuba (Arachnida: Solifugae). Boletin de la Sociedad Entomologica Aragonesa, 37: 149-163.

Atalay, 0., 1983. Türkiye Vejetasyon Co/rafyasna Giri2. E.Ü. Edeb. Fak. Yayl. No: 19, 0zmir, vii+230 s.

Atalay, 0., 1997. Türkiye Bölgesel Co/rafyas. 0nk lap Yay nevi, 0stanbul, viii+416 s.

Baert, L., Maelfait, J.P., ve Desender, K., 1995. Distribution of the arachnid species of the orders Scorpiones, Solifugae, Amblypygi, Schizomida, Opiliones and Pseudoscorpiones in Galápagos. Bulletin de l'Institut Royal des Sciences Naturelles de Belgique, Entomologie, 65: 5-19.

Bayram, A., Dan2man, T., Çorak, 0. ve Ye2ilyurt, F., 2005. Krkkale ilinin araneo-faunas üzerine (Arthropoda: Arachnida). Ekoloji Çevre Dergisi, 14, 56, 1-8.

Bernard, H.M., 1893. Notes on some of the digestive process in arachnids. Journal of the Royal Microscopial Society, 4: 427-443.

Bernard, H.M., 1897. Wind Scorpions - A brief account of the Galeodidae. Science Progress, New Series, 1: 317-343.

Birula [as Virula], A. 1890a. Zur Kenntnis der russischen Galeodiden. I- II. Zoologischer Anzeiger, 13: 204-209.

208

KAYNAKLAR DZN (Devam ediyor)

Birula, A.A, 1890b. Materialien zur Fauna der Solpugen Ruslands. Travaux de la Societe Imperiale des Naturalistes de St- Petersbourg, 21: 53-83.

Birula, A.A., 1892. Beitraege zur Kenntnis des anatomischen Baues der Geschlechtsorgane bei den Galeodiden. Biologisches Centralblatt, 12: 687.

Birula, A.A., 1893. Zur Kenntnis der russischen Galeodiden. Horae Societatis Entomologicae Rossicae, 27: 82-90.

Birula, A.A., 1895. Untersuchungen über den Bau der Geschlechts- organe bei den Galeodiden. Horae Societatis Entomologicae Rossicae, 28: 289-326.

Birula, A.A., 1905a. Bemerkungen über die Ordnung der Solifugen. I-V. Annuaire du Musaee Zoologique de Acadaemie des Sciences de St. Paetersbourg, 9: 391-416.

Birula, A.A., 1905b. Beitrage zur Kenntnis der Solifugen-Fauna Persiens. Bulletin de l'Acadaemie impaeriale des sciences de St.- Paetersbourg, (5), 22: 247-286.

Birula, A.A., 1907. Zur Systematik der Solifugen Gattung Gylippus. Zoologischer Anzeiger, 31: 885-893.

209

KAYNAKLAR DZN (Devam ediyor)

Birula, A.A., 1912. Sur la distribution geographique de Galeodes araneoides (Pallas) dans les parties meridionales et meridionales-orientales de la Russied 'Europe. Revue russe d'entomologie, 12: 296-312 (in Russian).

Birula, A.A., 1913. Monographie der Solifugen-Gattung Gylippus Simon. Annuaire du Musaee zoologique (St Petersburg), 18: 317-300. Tables 7-11.

Birula, A.A., 1914. VI. Skorpione und Solifugen. Ergebnisse einer von Prof. Franz Werner im Sommer 1910 mit Unterstützung aus dem Legate Wedl ausgeführten zoologischen Forschungsreise nach Algerien. Sitzungsberichte der Kaiserlichen Akademie der Wissenschaften, Mathematisch-Naturwissenschaftliche Classe, 123 (Abt.1): 633-668.

Birula, A.A., 1916. A new species of Paragaleodes (Solifugae) from Kurdistan. Revue russe d'entomologie, 16: 72-74.

Birula, A.A., 1922. Revisio analytica specierum asiaticarum generis Karschia Walter (Arachnoidea Solifugae). Annuaire du Musee Zoologique de l'Academie Imperiale des Sciences de St.- Petersbourg (Petrograd), 23: 197-201.

Birula, A.A., 1924. Über Galeodes truculentus Poc. Zoologischer Anzeiger, 61: 227-235.

210

KAYNAKLAR DZN (Devam ediyor)

Birula, A.A., 1925. A note on some differential characters between Galeodes arabs C. L. Koch and allied species. The Annals and Magazine of Natural History, 9(15):192-200.

Birula, A.A., 1926. On some species of the Solifugae from British East Africa and the various countries of North East Afrika. Annuaire du Musaee zoologique (Leningrad), 27: 175-218.

Birula, A.A., 1929a. Über Galeodes armeniacus n. sp. Zoologischer Anzeiger, 84: 273-282.

Birula, A.A., 1929b. Über Galeodes sulphureopilosus Bir. Zoologischer Anzeiger, 84: 161-168.

Birula, A.A., 1936a. Über eine vermutlich neue Rhagodes-Art (Solifugen) aus Kurdistan. In Festschrift zum 60.Geburtstage von Professor Dr. Embrik Strand, 1: 50-52.

Birula, A.A., 1936b. Ueber einige neue oder wenig bekannte Solifugen aus Mittelasien und dem Kaukasus. I u. II. Bulletin de l'Academie des Sciences de l'URSS, 6: 1277-1284.

Birula, A.A., 1938. Arachnides, Ordo Solifuga. In Fauna SSSR. 1(3): i- vii, 1-173.

Bothma, J.P., 1966. Food of the silver fox Vulpes chama. Zoologica Africana, 2:205–221.

211

KAYNAKLAR DZN (Devam ediyor)

Bothma, J.P., 1971. Food habits of some Carnivora (Mammalia) from Southern Africa. Annals of the Transvaal Museum, 27(2):15-26.

Börner, C., 1902. Arachnologische Studien. (II und III). Zoologischer Anzeiger, 25(673/674): 433-466.

Brookhart, J.O. ve Muma, M.H., 1987. Arenotherus, a new genus of Eremobatidae (Solpugida) in the United States. Privately published by the authors (Englewood, Colorado: Cherry Creek High School Print Shop), 18 pp.

Brownell, P.H. ve Farley, R.D., 1974. The organization of the malleolar sensory system in the solpugid Chanbria sp. Tissue and Cell, 6 (3): 471-485.

Butler, A.G., 1873. List of the species of Galeodides, with description of a new species in the collection of the British Museum. Transactions of the Entomological Society of London, 415-425.

Caporiacco, L., 1936. Scorpioni, Pedipalpi, Solifugi e Chernetidi di Somalia e Dancalia. Annali del Museo Civico di Storia Naturale di Genova, 58:135-149.

Caporiacco, L., 1948. L'aracnofauna di Rodi. Redia, 33: 27-75.

212

KAYNAKLAR DZN (Devam ediyor)

Clark, W.H., Frohlich, D.R. ve Comanor, P.L., 1982. Shrike predation on the scorpion Anuroctonus phaiodactylus (Wood) and on a solpugid (Scorpionida: Vaejovidae; Solpugida). The Pan-Pacific Entomologist, 58 (2): 164.

Cloudsley-Thompson, J.L., 1958. Spiders, scorpions, centipedes, and mites; the ecology and natural history of woodlice, myriapods, and arachnids. New York xiv + 228 pp.

Cloudsley-Thompson, J.L. 1967a. Reproduction in Solifugae. Turtox News, 45: 212-215.

Cloudsey-Thompson, J.L., 1967b. Reproduction in Solifugae. Entomologist's Monthly Magazine, 103: 144-145.

Cloudsley-Thompson, J.L., 1968. Spiders, scorpions, centipedes and mites. Revised edition, New York. xv+ 278 pp.

Cloudsley-Thompson, J.L., 1977. Adaptational biology of Solifugae (Solpugida). Bulletin of the British Arachnological Society, 4 (2): 61-67.

Crome, W., 1956 (1959). Taranteln, Skorpione und schwarze Witwen. Ein Streifzug durch Reich der “giftigen” Spinnentiere. In: Die neue Brehm-Bucherei, Heft 167 (Berlin?): 1-94.

Croneberg, A., 1887. Über ein Entwicklungsstadium von Galeodes. Zoologischer Anzeiger, 10: 163-164.

213

KAYNAKLAR DZN (Devam ediyor)

Delcomyn, F., 1971. The locomotion of the cockroach Periplaneta americana. J. Exp. Biol., 54: 443-452.

Delle Cave, L. ve Simonetta, A. M., 1971. A tentative revision of Daesiidae (Arachnida, Solifugae) from Ethiopia and Somalia. Monitore Zool. Ital., Suppl. 4 (2): 37-77.

Dufour, L., 1861. Anatomie, Physiologic et Histoire naturelle des Galeodes. Memoires Presentees par Divers Savants a l'Academie Royal des Sciences. 17: 338-446.

Duges, A. ve Edwards, M., 1836. Arachnides. In Le Regne Animal Distribue d'Apres son Organisation. (Cuvier, G. Ed.). Vol. 15-16. 3rd edition. (Fortin, Masson: Paris.) 1-106, Pl. 1-28.

Dumeril, A.M.C., 1820. Galeode. In Dictionnaire des Sciences Naturelles. (Levrault, F. G. Ed.). 18: 75-77.

Dunlop, J.A. ve Rössler, R., 2003. An enigmatic, solifuge-like fossil arachnid from the Lower Carboniferous of Kamienna Gora (Intra-Sudetic Basin), Poland. Palaontologische Zeitschrift, Stuttgart 77(2): 389-400.

Dunlop, J.A., Wunderlich, J. ve Poinar, G.O., 2004. The first fossil opilioacariform mite (Acari: Opilioacariformes) and the first Baltic amber camel spider (Solifugae). Transactions of the Royal Society of Edinburgh: Earth Sciences, 94: 261-273.

214

KAYNAKLAR DZN (Devam ediyor)

Emeljanov A.F., 1974. Proposals on the classification and nomenclature of areals. Revue d’entomologie de I’URSS. 497-522.

Fabricius, J.C., 1781. Species insectorum: exhibentes eorum differentias specificas, synonyma auctorum, loca natalia, metamorphosin, adjectis observationibus, descriptionibus. 1: IVIII, 1-552 pp.

Fabricius, J.C., 1787. Mantissa insectorum sistens eorum species nuper detectas adjectis charectribus genericis, differentiis, emendationibus, observationibus. Vol. 1. C.6. Proft: Hafniae.

Fabricius, J.C., 1793. Entomologia systematica emendata et aucta. Secundum classes, ordines, genera, species adjectis synonimis, locis, obervationibus, descriptionibus. 2 (Impensis C. G. Proft: Hafniae [=Kobenhavn]): I-VIII, 1-519 pp.

Foelix, R.F., 1985. Mechano and chemoreceptive sensilla. In: Neurobiology of arachnids. (Ed. F.G. Barth). Pp. 118-137. Springer-Verlag, Berlin.

Gervais, P., 1844. Aceres, Phryneides, Scorpionides, Solpugides, Phalangides et Acarides; Diceres Epizoiques, Aphanipteres et Thysonoures. In: Walckenaer, C. A. Histoire naturelle des insectes. Aptaeres, Four volumes and atlas.

Gervais, P., 1849. Fauna Chilena, Arachnides, Orden III, Galeodidos. In Gay, Claudio, Historia fisica y politica de Chile. Paris, 4: 4-17.

215

KAYNAKLAR DZN (Devam ediyor)

Gromov, A.V., 2000. Solpugids of the genus Eusimonia Kraepelin, 1899 (Arachnida: Solifugae, Karschiidae) of Central Asia. Ekologia, Bratislava 19, 3: 79-86.

Gromov, A.V., 2003. Solpuga rickmersa, Gylippus rickmersi Kraepelin, 1899: 42-43. In: Mitjaev, I.D. and Jashenko, R.V. (eds), Krasnaya Kniga Kazakhstana, Tom. 1. Zhivotnye, Chast' 2. Bespozvonochnye, 232 p. (in Russian).

Gromov, A.V., 2004. Four new species of the genus Karschia Walter, 1889 (Arachnida: Solifugae: Karschiidae) from Central Asia. Pp. 83-92. In: Logunov, D.V. & Penney, D. (Eds.). European Arachnology 2003. Proceedings of the 21st European Colloquium of Aracnlogy, St. Petersburg, 4- 9 August 2003.

Gromov, A.V. ve Kopdykbaev, E.E., 1994. The fauna of the scorpions and solpugids (Arachnida: Scorpiones, Solifugae) of Kazakhstan. Selevinia, Almaty 2:19-23 (in Russian).

Guérin-Méneville, F.E., 1838. Iconographie du Règne Animal, de G. Cuvier. Arachnides. Premier Ordre.-les Pulmonaires. Vol. 2, 3.: Paris.

Hansen, H., 1893. Organs and characters in different orders of Arachnids. Entomologiske meddelelser, 4: 135-251.

216

KAYNAKLAR DZN (Devam ediyor)

Harvey, M.S., 2002. Nomenclatural notes on Solifugae, Amblypygi, Uropygi and Araneae (Arachnidda). Records of the Western Australian Museum, 20:449-459.

Harvey, M.S., 2003. Catalogue of the Smaller Arachnid Orders of the World. Csiro Publishing, Collingwood, Victoria, Australia. 385 pp.

Hermann, J.F., 1804. Maemoire aptaerologique. Publiae par Fraederic Louis Hammer. Strasbourg. 144 pp.

Hewitt, J., 1919. A short survey of the Solifugae of South Africa. Annals of the Transvaal Museum, 7: 1-76.

Heymons, R., 1902. Biologische Beobachtungen an asiatischen Solifugen, nebst Beitraegen zur Systematik derselben. Abhandlungen der Preussischen Akademie der Wissenschafen zu Berlin, 1902: Anhang 1, 90:1-65.

Heymons, R., 1904. Sur les premieres phases du developpement de Galeodes caspius. Proceedings of the International Congress of Zoology, pp. 713-718.

Hirst, A.S., 1908. On some Oriental Solifugae, with descriptions of new forms. Records of the Indian Museum, 2 (3): 241-247.

Hirst, A.S., 1910. On a new genus and species of the order Solifugae from Algeria. The Annals and Magazine of Natural History, (Series 8), 6: 367-368.

217

KAYNAKLAR DZN (Devam ediyor)

Hirst, A. S., 1912. Descriptions of new arachnids of the orders Solifugae and Pedipalpi. The Annals and Magazine of Natural History (Series 8), 9: 229-237.

Hutton, T., 1843. Observations on the habits of a large species of Galeodes (vorax). The Annals and Magagazine of Natural History, 12: 81.

Junqua, C., 1962. Donnees sur la reproduction d'un solifuge: Othoes saharae Panouse. Comptes rendus hebdomadaires des seances (Paris), 255: 2673-2675.

Junqua, C., 1966. Recherches biologiques et histophysiologiques sur un solifuge saharien Othoes saharae Panouse. Memoires du Musee d'Histoire Naturelle, (NS), serie A, zoologie, 43: 1-124.

Karsch, F., 1880. Zur Kenntnis der Galeodiden. Archiv feur Naturgeschichte, 46 (1): 228-243.

Kästner, A., 1933-1935. 6. Ordnung der Arachnida: Solifugae Sundevall, Walzenspinnen. In 'Handbuch der Zoologie'. (Kukenthal, W. Ed.). Band 3, Halfte 2: Lief. 4, Teil 2: 193-299.

Kästner, A., 1952. Zur Entwicklungsgeschichte des Prosoma der Solifugen. Zoologischer Anzeiger, 148 (5/8): 156-168.

218

KAYNAKLAR DZN (Devam ediyor)

Kobakhidze, D.N., 1949. Materialy k izucheniyu sol'pugofauny okrestnostei gor. Tbilisi. Trudy Tbilisskogo Gos. Pedagogicheskogo Instituta im. Pushkina 6: 299-301 (in Russian).

Koca, H., 2002. Ni/de ve çevresi Solifugae (Böyüler) takmnn sistemati/i. Ni/de Üniversitesi, Fen Bilimleri Enstitüsü, Yüksek Lisans Tezi, 59 s.

Koch, C.L., 1839. Übersicht des Arachnidensystems. C.H. Zeh’schen: Nürnberg, 2: 1-38.

Koch, C.L., 1842. Systematische Ubersicht uber die Familie der Galeoden. Archiv feur Naturgeschichte, 8: 350-356.

Koch, C.L., 1848. Die Arachniden. Getreu nach der Natur Abgebildet und Beschrieben, 15: 1-136 (J.L. Lotzbeck: Nürnberg).

Koch, C.L., 1850. Übersicht des Arachnidensystems. Nürnberg, Heft 5: 1-104.

Koch, C.L., 1878. Kaukasische Arachniden. Pp. 36-71, Table 1 and 2. In: 0. Schneider. 1878. Naturwissenschaftliche Beitreage zur Kenntniss der Kaukasusleander: auf Grund seiner Sammelbeute / herausgegeben von Oscar Schneider. 160 pp.

Kraepelin, K., 1899a. Zur systematik der Solifugen. Mitteilungen aus dem Naturhistorischen Museum in Hamburg, 16 Jahrgang: 197-259.

219

KAYNAKLAR DZN (Devam ediyor)

Kraepelin, K., 1899b. Catalogue des Solifuges des collections du Museum d’historie Naturelle de Paris. Bull. Mus. Hist. Natur. Paris, 5: 376- 378.

Kraepelin, R., 1900. Über einige neue Gliederspinnen. Abhandlungen und Verhandlungen des Naturwissenschaftlichen Vereins in Hamburg, 16 (1): 4.

Kraepelin, K., 1901. Palpigradi und Solifugae. In Das Tierreich. Eine Zusammenstellung und Kennzeichnung der rezenten Tierformen. Heft,12, Pp. xi + 1-159.

Kraepelin, K., 1908. Die sekundären Geschlechtscharaktere der Skorpione, Pedipalpen und Solifugen. Jahrbuch der Hamburgischen Wissenschaftlichen Anstalten, 25: 181-225.

Lamarck, J,B., 1801. Systaeme des animaux sans vertaebres. Paris. viii + 432 pp.

Lamarck, J.B., 1818. Histoire naturelle des animaux sans vertebres. Vol. 5. (Verdiere, libr.: Paris.). [4], 1-612 pp.

Lamarck, J.B., 1838. Histoire Naturelle des Animaux sans Vertebres. Vol. 5. 2nd edition (J.B. Bailliere: Paris).

Lamarck, J.B., 1839. Histoire Naturelle des Animaux sans Vertebres. 3rd edition.

220

KAYNAKLAR DZN (Devam ediyor)

Latreille, P.A., 1796. Précis des caractères génériques des insectes, disposés dans un ordre naturel. (F. Bordeaux: Brive.). I-XIV, 1- 201.

Latreille, P., A. 1802. Histoire naturelle, gâenâerale et particuliáere des crustacâes et des insectes : ouvrage faisant suite aux oeuvres de Leclerc de Buffon, et partie du cours complet d'histoire naturelle râedigâe par C. S. Sonnini. Paris. Volume 1.

Latreille, P.A., 1806. Genera crustaceorum et insectorum secundum ordinem naturalem in familias disposita, iconibus exemplisque plurimis explicata. Parisiis et Argentorati. Volume 1. 303.

Latreille, P.A., 1810. Considérations générales sur l’ordre natureldes animaux composant les classesdes crustacés, des arachnides et des insectes. F. Schoell: Paris.

Latreille, P.A., 1817. Arachnides. In 'Le règne animal distribué d'après son organisation, pour servir de base à l'histoire naturelle des animaux et d'introduction a l'anatomie comparée: Avec figures, dessinées d'après nature'. (Cuvier, G. Ed.). Vol. 3. 1st edition. Contenant les crustacés, les arachnides et les insectes. (Deterville: Paris.). I-XXX, 1-653 pp.

Latreille, P.A., 1837. The Animal Kingdom. In (Cuvier, G. Ed.). Vol. 3 (G. Henderson: London.)

221

KAYNAKLAR DZN (Devam ediyor)

Lawrence, R.F., 1947. Some observations on the eggs and newly hatched embryos of Solpuga hostilis White (Arachnida). Proceedings of the Zoological Society of London, 117: 429-434.

Lawrence, R.F., 1955. Solifugae, Scorpions, and Pedipalpi, with checklists and keys to the South African families, genera, and species. South African Animal Life, 1: 152-262.

Lawrence, R.F., 1962. Solifuges, Scorpions and Chilopoda of the Namib Desert. Annals of the Transvaal Museum, 24: 213-222.

Lawrence, R.F., 1963a. The Solifugae of South West Africa. Cimbebasia 8: 1-28.

Lawrence, R.F., 1963b. New Solifugae (Arachnida) from the Kruger National Park. South Africa. Annals and Magazine of Natural History, (13) 6: 529-535

Lawrence, R.F., 1972. New psammophilous Solifugae, chiefly from desert regions of the Kalahari and South West Africa. Madoqua, 2, 1: 97-116.

Lawrence, R.F., 1976. Foreword Pp. i–ii In Muma, M.H. 1976. A review of solpugid families with an annotated list of western hemisphere solpugids. Publication of the Office of Research, Western New Mexico University, Silver City 2(1): 1–33.

222

KAYNAKLAR DZN (Devam ediyor)

Leach, W.E., 1814. Crustaceology. In 'The Edinburgh Encyclopaedia'. (Brewster, D. Ed.). Vol. 7: 383-437 (Blackwood: Edinburgh).

Leach, W.E., 1815. A tabular view of the external characters of four classes of animals, which Linne arranged under Insecta; with the distribution of the genera composing three of these classes into orders, andc. and descriptions of several new genera and species. Transactions of the Linnean Society of London, 11: 306-400.

Lebrun, P., 1996. Cratosolpuga wunderlichi, a first Aptian solifuge from Brazil. Mineraux et Fossiles, 246: 34-35.

Levy, G. ve Shulov, A., 1964. The Solifuga of Israel. Israel Journal of Zoology, 13: 102-120.

Lichtenstein, A.A.H., 1796. Catalogus musei zoologici ditissimi Hamburgi, d. III. Februar. 1796 auctionis lege distrahendi. Sectio Tertia. Continens Insecta. (Schniebes: Hamburg) (a suppressed work, International Commission on Zoological Nomenclature 1995) Vol. 3: 216-218.

Lichtenstein, A.A.H. ve Herbst, J.F.W., 1797. Naturgeschichte der Insekten-Gattungen Solpuga und Phalangium. 1, I-VIII, 1-88 pp.

Manton, S.M., 1968. Terrestrial Arthropoda. In: Gray, J. (ed.), Animal locomotion. Weidenfeld & Nicolson, London.

223

KAYNAKLAR DZN (Devam ediyor)

Maury, E.A., 1970. Sobre la presencia de Gaucha fasciata Mello-Leitao 1924 en la Argentina (Solifugae, Ammotrechidae, Mummuciinae), Physis, 29 (79): 357-362.

Maury, E.A., 1976. Nuevos solifugos Ammotrechidae de la Argentina (Arachnida, Solifugae). Physis, Buenos Aires, 35: 87-104.

Maury, E.A., 1977. Notas sobre la sistematica y distribucion geografica de Procleobis patagonicus (Holmberg 1876) (Solifugae, Ammotrechidae, Saronominae). Physis, Buenos Aires, 36: 283-293.

Maury, E.A., 1979. Primera cita del orden Solifugae para el Uruguay (Arachnida). Neotropica, 25: 159-160.

Maury, E.A., 1980a. Dos nuevos Pseudocleobis de la Patagonia (Arachnida, Solifugae, Ammotrechidae). Physis, Buenos Aires, 39: 41-43.

Maury, E.A., 1980b. Presencia de la familia Daesiidae en America del Sur con la descripcion de un nuevo genero (Solifugae). Journal of Arachnology, 8: 59-67.

Maury, E.A., 1981. Un nuevo genero de Daesiidae de la Argentina (Arachnida, Solifugae). Comunicaciones del Museo Argentino de Ciencias Naturales Bernardino Rivadavia, Serie entomologia, 1 (5): 75-82.

Maury, E.A., 1982a. Solifugos de Colombia y Venezuela (Solifugae, Ammotrechidae). Journal of Arachnology, 10 (2): 123-143.

224

KAYNAKLAR DZN (Devam ediyor)

Maury, E.A., 1982b. Nota sobre un solifugo altoandino Dasycleobis crinitus Mello-Leito 1940 (Solifugae, Ammotrechidae). Neotropica, 28 (80): 183-187.

Maury, E.A., 1983. Los Pseudocleobis del oeste arido Argentino (Arachnida, Solifugae, Ammotrechidae). Physis, Buenos Aires 41: 169-174.

Maury, E.A., 1984. Los familias de Solifugos americanos y su distribucion geografica (Arachnida, Solifugae). Physis, 42 (103): 73-80.

Maury, E.A., 1985. Nota sobre los generos Namibesia y Syndaesia (Solifugae, Daesiidae). Aracnologia, 4: 1-6.

Maury, E.A., 1986. The American solifugid families and their geographical distribution (Arachnida, Solifugidae). Page 318 [abstract] in Egerhard, W. G., Y. D. Lubin, and B. C. Robinson, eds. 1986. 9th International Congress of Arachnology, Panama City (Panama), 1-8 August 1983].

Maury, E.A., 1987. Consideraciones sobre algunos solifugos de Chile (Solifugae: Ammotrechidae, Daesiidae). Revista de la Sociedad Entomologica, Argentina, 44: 419-432.

Maury, E.A., 1992. Lista de los ejemplares tipicos de "Arachnida" (Opiliones, Scorpiones y Solifugae) depositados en el Museo Argentino de Ciencias Naturales "Bernardino Rivadavia". Suplemento I. Aracnol., 6: 1-10.

225

KAYNAKLAR DZN (Devam ediyor)

Maury, E.A. 1998. Solifugae. In: Morrone, J.J. and Coscarón, S. (eds), Biodiversidad de artrópodos Argentinos: 560-568.

Millot, J. ve Vachon, M., 1949. Ordre des Solifuges. In 'Traite de Zoologie'. (Grassi, P. P. Ed.), 6: 482-519 (Masson: Paris).

Morin, S.M., 1928. K zoogeografii sol'pug. Sol'pugi na Dnepre, Kavkaze i v Zakaspiiskoi oblasti Trudy Tret'ego Vserosiiskogo S'ezda Zoologov, Anatomov i Gistologov v Leningrade 14- 20 dekabrya 1927 g., Leningrad: 83-86 [in Russian].

Muma, M.H., 1951. The arachnid order Solpugida in the United States. Bulletin of the American Museum of Natural History, 97 (2): 35-141.

Muma, M.H., 1962. The arachnid order Solpugida in the United States, Supplement 1. American Museum Novitates, 2092: 1-44.

Muma, M.H., 1963. Solpugida of the Nevada Test Site. Brigham Young University Science Bulletin. Biological series, 3 (2): 1–15.

Muma, M.H., 1966a. Feeding behavior of North American Solpugida (Arachnida). The FloridaEntomologist, 49: 199–216.

Muma, M.H., 1966b. Mating behavior in the solpugid genus Eremobates Banks. Animal Behavior, 14: 346-350.

226

KAYNAKLAR DZN (Devam ediyor)

Muma, M. H., 1966c. Egg deposition and incubation for Eremobates durangonus with notes on the eggs of other species of Eremobatidae (Arachnida: Solpugida). The Florida Entomologist, 49: 23-32

Muma, M. H., 1966d. The life cycle of Eremobates durangonus (Arachnida: Solpugida). The Florida Entomologist, 49: 233-242.

Muma, M.H., 1967. Basic behavior of North American Solpugida. Florida Entomologist, 50: 115-123.

Muma, M.H., 1970a. A synoptic review of North American, Central American, and West Indian Solpugida (Arthropoda, Arachnida). Arthropods of Florida and Neighboring Land Areas, 5: 1- 62.

Muma, M.H., 1970b. VIII. The Galapagos Islands Solpugid: 125-135. In: Mission zoologique belge aux îles Galapagos et en Ecuador (N. et J. Leleup, 1964-1965). Résultats scientifiques. Deuxième partie. 237 pp.

Muma, M.H., 1971a. A new Ammotrechella Roewer (Solpugida: Ammotrechidae) from Jamaica. The Florida Entomologist, 54 (1): 97–99.

Muma, M.H., 1971b. The Solpugids (Arachnida: Solpugida) of Chile with descriptions of a new family, new genera, and new species. American Museum Novitates, 2476: 1-23.

227

KAYNAKLAR DZN (Devam ediyor)

Muma, M.H., 1974a. Solpugid populations in southwestern New Mexico. The Florida Entomologist, 54 (4): 385-392.

Muma, M. H. 1974b. An annotated list of solpugids of New Mexico. New Mexico Academy of Sciences Bulletin, 15(2): 13-16.

Muma, M.H., 1976. A review of solpugid families with an annotated list of western hemisphere solpugids. Publications of the Office of Resesearch, Western New Mexico University, 2 (1): 1–33.

Muma, M.H., 1980. Comparison of three methods for estimating solpugid (Arachnida) populations. Journal of Arachnology, 8: 267-270.

Muma, M.H., 1982. Solpugida. Pp 102–104 in Parker, S. P. ed. 1982. Synopsis and classification of living organisms. 2 volumes.

Muma, M.H., 1986. New species and records of Solpugida (Arachnida) from Mexico, Central America and the West Indies. Novitates Arthropodae, 2 (3): 1–31.

Muma, M.H., 1987. New species and records of Solpugida (Arachnida) from Mexico, Central America and the West Indies. Novitates Arthropodae,pp. 1-24.

Muma, M.H., 1989. New species and records of Solpugida (Arachnida) from the United States. 60 pp. Privately published for the author by Douglas Print Shop, Douglas, Arizona.

228

KAYNAKLAR DZN (Devam ediyor)

Muma, M.H. ve Brookhart, J., 1988. The Eremobates palpisetulosus species- group (Solpugida: Eremobatidae) in the United States, pp. 1–65.

Muma, M.H. ve Muma, K.E., 1988. The arachnid order Solpugida in the United States, New Mexico, (Supplement 2, a biological review), pp. 1–35.

Mursch, A. ve Steffan, A.W., 1997 (1996). Subfossile Gliederfusser von Salzsee-Ufern im nordlichen Namibia (Arthropoda: Solifugae, Scorpiones, Chilopoda, Diplopoda, Insecta). Verhandlungen Westdeutscher Entomologentag 1996: 197–211.

Nel, J.A.J., 1978. Notes on the food and foraging behaviour of the bat- eared fox, Otocyon megalotis. Bull. Carnegie Mus. 6: 132-137.

Olivier, G.A., 1807. Voyage dans l'Empire Othoman, l'Egypte, et la Perse fait par Ordre du Gouvernement, pendant les six premieres annees de la Republique. 2 volumes, atlas. London, T.N. Longman & O. Rees.

Olivier, A.G., 1791. Galéode, Galeodes. In, Encyclopédie méthodique. Historie naturelle. Insectes, vol. 6: 578-580. Panckoucke: Paris.

Pallas, P.S., 1772. Spicilegia zoologica. Volume 1, Fasicle 9, pp. 37-40, Table 3, figures 7-9, Gottl. August. Lange: Berolini.

Panouse, J.B., 1961. Variation avec l'age des caracteres utilises pour la systematique des Solifuges. Venhl. XI Internat. Kongr. Ent. 1960, 1: 258–262.

229

KAYNAKLAR DZN (Devam ediyor)

Pavesi, P., 1876. Gli Aracnidi Turchi. Atti della Societaa Italiana di Scienze Naturali, 19 (1): 1-74.

Pawlowsky, E.N., 1932. Falangi Turkmenii i vopros ob yadovitosti ikh ukusa dlya cheloveka. In: Murgabskaya parazitologicheskaya ekspeditsiya 1930 g. AN SSSR i Narkomzdrava Turkmenii. Trudy Soveta po Izucheniyu Proizvoditelnykh Sil, Ser. Turkmenskaya, Leningrad Part 2: 289-306. (in Russian)

Pawlowsky, E.N. ve Stein, A.K., 1930a. Eksperimental'noe issledovanie nad deistviem na cheloveka ukusa falangi Galeodes araneoides. Meditsinskaya Mysl' Uzbekistana i Turkmenistana, No. 11-12: 158-164 [in Russian].

Pawlowsky, E.N. ve Stein, A.K., 1930b. Experimentelle Untersuchung über die Wirkung des Bisses der Walzenspinne Galeodes araneoides auf den Menschen. Zeitschrift für Parasitenkunde, Bd. 3, H. 1, Berlin: 8-16.

Penther, A., 1913. Solifugae. In Wissenschaftliche Ergebnisse der Expedition nach Mesopotamien, 1910. Solifugae. Annalen des Kaiserlich Königlichen Naturhistorischen Hofmuseums in Wien, 27: 107–108.

Peretti, A. ve Willemart, R. H., 2007. Sexual coercion does not exclude luring behavior in the climbing camel-spider Oltacola chacoensis (Arachnida, Solifugae, Ammotrechidae). Journal of Ethology, 25: 29-39.

230

KAYNAKLAR DZN (Devam ediyor)

Petrunkevitch, A., 1913. A monograph of the terrestrial Palaeozoic Arachnida of North America. Transactions of the Connecticut Academy of Arts and Sciences, 18: 1–137.

Pocock, R.I., 1889. Arachnida, Chilopoda and Crustacea, In The Zoology of the Afghan Delimination Commission (Aitchison, J. E. T. Ed.). - Transactions of the Linnean Society, 2d Series. Zoology, 5: 110-121.

Pocock, R.I., 1895. Notes on some Solifugae contained in the collection of the British Museum with descriptions of new species. The Annals and Magazine of Natural History, (Series 6), 16: 74- 98.

Pocock, R.I., 1897. On the genera and species of tropical African arachnids of the order Solifugae with notes upon the taxonomy and habits of the group. The Annals and Magazine of Natural History (Series 6), 20: 249-272.

Pocock, R.I., 1898. The nature and habits of Pliny's Solpuga. Nature, 57: 618-620.

Pocock, R.I., 1899. The geographical distribution of the Arachnida of orders Pedipalpi and Solifugae. Natural Science, 14: 213-231.

Pocock, R.I., 1900. Arachnida. xii +279pp. The fauna of British India including Ceylon and Burma, In Blanford, W. T., ed.

Pocock, R.I., 1902a. Arachnida: Scorpiones, Pedipalpi, and Solifugae. Pp. 1- 72. In Biologia Centrali Americana, London, Zoology: Arachnida, 3.

231

KAYNAKLAR DZN (Devam ediyor)

Pocock, R.L., 1902b. Descriptions of some new species of African Solifugae and Araneae. The Annals and Magazine of Natural History (Series 7), 10: 6-27.

Poinar, G.O. ve Santiago-Blay, J.A., 1989. A fossil solpugid, Haplodontus proterus, new genus, new species (Arachnida: Solpugida) from Dominican amber. Journal of the New York Entomological Society, 97 (2): 125-132.

Punzo, F., 1993. Diet and feeding behavior in the solpugid, Eremobates palpisetulosus (Solpugida: Eremobatidae). Psyche, 100: 151-162.

Punzo, F., 1994. Intraspecific variation in response to temperature and moisture in Eremobates palpisetulosus Fichter (Solpugida, Eremobatidae) along an altitudinal gradient. Bulletin of the British Arachnological Society, 9: 256-262.

Punzo, F., 1995. Interspecific variation in life history traits between sympatric populations of Eremobates mormonus (Roewer) (Solpugida, Eremobatidae). Bulletin of the British Arachnological Society, 10: 109-113.

Punzo, F., 1997. Dispersion, temporal patterns of activity, and the phenology of feeding and mating in Eremobates palpisetulosus Fichter (Solifugae, Eremobatidae). Bulletin of the British Arachnological Society, 10: 303-307.

232

KAYNAKLAR DZN (Devam ediyor)

Punzo, F., 1998a. Natural history and life cycle of the solifuge Eremobates marathoni Muma ve Brookhart (Solifugae, Eremobatidae). Bulletin of the British Arachnological Society 11: 111-118.

Punzo, F., 1998b. The effects of maternal nest guarding behaviour by Eremobates marathoni Muma ve Brookhart on the survivorship of offspring (Solifugae, Eremobatidae). Bulletin of the British Arachnological Society, 11: 54-56.

Punzo, F., 1998c. The biology of camel-spiders (Arachnida, Solifugae). (Kluwer Academic Publishers: Boston).

Purcell, W.F., 1899. New and little known South African Solifugae in the collection of the South African Museum. Annals of the South African Museum, 1: 381-432.

Rocha, L.S., 2002. Solifugae. In: Adis, J. (Ed). Amazonian Arachnida and Myriapoda. Pensoft Publishers: Sofia-Moscow. 439-448 pp.

Roewer, C.F., 1932. Solifugae, Palpigradi. In Klassen und Ordnungen des Tierreichs. 5: Arthropoda. IV: Arachnoidea. (Bronns, H. G. Ed.). Vol. 5(IV)(4)(1): 1-160.

Roewer, C.F., 1933. Solifugae, Palpigradi. In 'Klassen und Ordnungen des Tierreichs. 5: Arthropoda. IV: Arachnoidea'. (Bronns, H. G. Ed.). Vol. 5(IV)(4)(2-3): 161-480 (Akademische Verlagsgesellschaft M B.H.: Leipzig).

233

KAYNAKLAR DZN (Devam ediyor)

Roewer, C.F., 1934. Solifuga, Palpigrada. Buch 4, pp. 481-723 in Bronn, H.G. Klassen und Ordnungen des Tierreichs. Akademische Verlagsgesellschaft M. B. H., Leipzig. Funfter.

Roewer, C.F., 1941. Solifugen 1934-1940. Veroffentl. Deutschen Kolonial- und Übersee- Mus., Bremen, 3: 97-192.

Roewer, C.F., 1954. Über einige Solifugen und Pedipalpen der aethiopische Region. Annales du Musee du Congo Belge, Sciences Zoologiques (4) 1: 262-268.

Roewer, C.F., 1959. Die Araneae, Solifuga und Opiliones der Sammlungen des Herrn Dr. K. Lindberg aus Griechenland, Creta, Anatolien, Iran und Indien. Pp. 1-47 in Geoteborgs kungl. vetenksaps- och vittethets- samhealles handlingar, 6. feoljden, ser.B, bd.8, no 4.

Roewer, C.F., 1960. Solifugen und Opilioniden. Araneae Orthognathae, Haplogynae und Entelegynae. (Contribution aa l'aetude de la faune d'Afghanistan 23). Pp. 1-52 in Geoteborgskungl. vetenskaps- och vitterhets-samhealles handlingar, 6. feoljden, ser.B, bd.8, no 7.

Roewer, C.F., 1961a. Einige Solifugen und Opilioniden aus der palaearctischen und athiopischen Region. Senckenbergiana Biologica 42: 479-490.

Roewer, C.F., 1961b. Biogeografica delle Isole Pelagie. Arachnida, Solifuga. Rendiconti della Accademia Nazionale delle Scienze (4) 11: 411.

234

KAYNAKLAR DZN (Devam ediyor)

Savary, W., 2007. The Arachnid Order Solifugae. California Academy of Sciences, online at: http://www.solpugid.com/index.htm.

Savory, T.H., 1935. The Arachnida. xi + 218 pp.

Savory, T.H., 1964. Arachnida viii + 291 pp., London, New York, Academic Pres.

Savory, T.H., 1977. Arachnida. 2nd edition. xi + 340 pp. London, New York, Academic Pres.

Selden, P.A. ve Shear, W.A., 1996. The first Mesozoic Solifugae (Arachnida), from the Cretaceous of Brazil, and a redescription of the Palaeozoic solifuge, Palaeontology, 39: 583-604.

Selden, P.A. ve Dunlop, J.A., 1998. Chapter 7. Fossil taxa and relationships of chelicerates. 303-331. In Edgencombe, G. (ed.) Arthropod Fossils and Phylogeny. Columbia University Press.

Simon, E., 1872. Arachnides de Syrie, rapportes par M. Charles Piochard de la Brulerie. Annales de la Sociaetae Entomologique de France, Series 5, 11: 247-264.

Simon, E., 1879a. Essai d'une classification des Galeodes, remarques synonymiques et description d'especes nouvelles ou mal connues. Annales de la Sociaetae Entomologique de France, Series 5, 9: 93-154.

235

KAYNAKLAR DZN (Devam ediyor)

Simon, E., 1879b. Les Ordres des Chernetes, Scorpiones et Opiliones. In 'Les Arachnides de France. 7: 1-332.

Simon, E., 1882. Viaggio ad Assab nel mar Rosso, dei signori G. Doria ed O. Beccari con il R. Avviso "Esploratore" dal 16 Novembre 1879 al 26 Febbraio 1880. II. Etude sur les Arachnides de l'Yemen meridional. Annali del Museo Civico di Storia Naturale di Genova, 18: 207-260.

Simon, E., 1891. Description des deux espèces nouvelles d'Arachnides rec. dans le Sahara par le Dr. R. Blanchard. Bulletin de la Société Zoologique de France, 14: 198,199.

Simon, E., 1892. Liste des arachnides recueillis en Syrie par M. Le Dr Theod. Barrois. In: Resultats scientifiques d'un voyage entrepris en Palestine & en Syrie par le Dr Th. Barrois. Revue Biologique du nord de la France, 5(2): 3-7.

Simonetta, A.M. ve Delle Cave, L., 1968. A tentative revision of the ceromids and solpugids (Arachnida, Solifugae) from Ethiopia and Somalia in the Italian Museums. Monitore Zoologico Italiano, n.s., 2: 151-180.

Stoliczka, F., 1869. Contribution towards the knowledge of Indian Arachnoidea. Journal of the Asiatic Society of Bengal, 38 (2): 201-251.

236

KAYNAKLAR DZN (Devam ediyor)

Stuart, C. T. 1976. Diet of the black backed jackal (Canis mesomelas) in the central Namib desert, south west Africa: Zool. Africana. 11 193–205.

Sundevall, C.J., 1833. Conspectus Arachnidum. Diss. Londini Gothorum.

Teruel, R.O. ve Armas, L.F., 2005. Novedades aracnológicas de la República Dominicana (Arachnida: Amblypygi, Schizomida, Solpugida, Uropygi). Boletin de la Sociedad Entomológica Aragonesa, 37: 129-133.

Tullgren, A., 1907. Solifugae, Scorpiones und Chelonethi aus Ägypten und dem Sudan. In: Jägerskiöld, Results of the Swedish Zool. Exped. to Egypt 1901. 3 volumes, 5 parts.Uppsala, Part 3. Nr. 21 A. 0. 1-12.

Turk, F.A., 1948. On recent additions to the collection of Solifuga belonging to the Hebrew University of Palestine. Annals and Magazine of Natural History, (12) 1: 263-273.

Turk, F.A., 1960. On some sundry species of solifugids in the collection of the Hebrew University of Jerusalem. Proceedings of the Zoological Society of London, 135: 105-124.

Vachon, M., 1945. Sur les organes genitaux de quelques solifuges. Bull. du Mus. Nat. d'Hist. Natur., Series 2, 17: 476-482.

Viljoen, S. ve D.H.S., Davis, 1973. Notes on stomach content analyses of various carnivores in Southern Africa (Mammalia: Carnivora). Ann. Transv. Mus., 28: 353-363.

237

KAYNAKLAR DZN (Devam ediyor)

Vinogradov, B.S., 1948. Falangi-Solifugae. In Zhivotnyi mir SSSR. Zona pustyn), Vol. 2: 292-296 (in Russian).

Walter, A., 1889. Transkaspische Galeodiden. In: Wissenschaftliche Ergebnisse der im Jahre 1886 in Transkaspien (Zoologisches Abtheilung) 1(6). Zool. Jahrbeucher. Abteilung feur Systematik, Geographie und Biologie der Tiere, 4 (1): 103-117 (1095-1109).

Weidner, H., 1959. Die Entomologischen Sammlungen des Zoologischen Staatsinstituts und Zoologischen Museums Hamburg. I. Teil. Pararthropoda und Chelicerata I. Mitteilungen aus dem Hamburgischen Zoologischen Museum und Institute, 57: 89-142.

Werner, F., 1905. Ergebnisse einer naturwissenschaftlichen Reise zum Erdschias-Dagh. I. Zoologischer Teil. Skorpione und Solifugen. Annal. des Kais. Kon. Natur. Hofmuseums in Wien, 20: 113-144.

Werner, F., 1922. Skorpione und Solifugen aus dem Amanus-Gebirge. Archiv fèur Naturgeschichte, Section A (Zoology), 85 (8): 141-145.

Werner, F., 1935. Insekten und Arachnoideen von den Ägäischen Inseln auf Grund der Bearbeitung zahlreicher Spezialforscher zusammengestell. Mathnatur. Klasse. Sitzung., 5-6: 281-297.

Wharton, R.A., 1980. Insects and arachnids associated with Zygophyllum simplex (Zygophyllaceae) in the central Namib Desert. Madoqua, 12: 131-139.

238

KAYNAKLAR DZN (Devam ediyor)

Wharton, R.A., 1981. Namibian (S. Africa) Solifugae. Cim. Mem., 5: 3-87.

Wharton, R.A., 1984. Biology of Metasolpuga picta (Kraepelin) (Arachnida, Solifugae). South African Journal of Science, 80: 193.

Wharton, R.A., 1986. Biology of the diurnal Metasolpuga picta (Kraepelin) (Solifugae, Solpugidae) compared with that of nocturnal species. Journal of Arachnology, 14 (3): 363-383.

Whittick, R.J., 1939. Notes on Solifugae (Arachnida).- I. Galeodidae. Annals and Magazine of Natural History, 11 (4): 444-450.

Willoughby, E.J., 1971. Biology of the larks (Aves: Alaudidae) in the Central Namib Desert. Zool. Africana, 6: 133-176.

Wood, J.G., 1863. The illustrated natural history. Routledge, Warne, and Routledge: London.

Zavattari, E., 1957. Rinvenimento delle solpughe nell'Isola di Lampedusa. Bollettino della Societ Entomologica Italiana, 87: 63.

Zilch, A., 1946. Katalog der Solifugen (Arach.) des Senckenberg- Museums. Senckenbergiana, 27: 119-154.

Zykoff, W., 1911. Zur geographischen Verbreitung von Galeodes caspius Bir. Zoologischer Anzeiger, 37: 543-544.

239

7. EK

Güneydou Anadolu Böyü Faunas Çeklisti

Daesiidae

Biton tauricus Roewer, Toros Da/lar (Roewer, 1941: 142, 2ekil 127; Zilch, 1946: 130).

Blossia spinosa Simon, Nemrut Da/ (Zilch, 1946: 127; Roewer, 1961a: 481).

Gluviopsida taurica Roewer, Diyarbakr’n kuzeyi (Roewer, 1933: 379- 380, 2ekiller 269b1-3; Zilch,1946: 128).

Gluviopsilla discolor (Kraepelin), Gaziantep, Mardin (Roewer, 1959: 35).

Galeodidae

Galeodes araneoides (Pallas), Arsus, Hatay (Roewer, 1959: 35).

G. armeniacus Birula, Aras Nehri vadisi, A/r Da/ etekleri (Birula, 1929a: 282, 2ekiller 1-7); I/dr, Tuzluca (Kulp) (Birula, 1938: 124; Aliev ve Gadzhiev, 1983: 45); Van, Geva2, Artos Da/, Nabat Tepesi; Ba2kale’nin 10 km güneyi; Siirt’in 10 km kuzeybats; Tatvan’nn 5 km do/usu; Pellida/ (Roewer, 1961a: 480).

G. caspius Birula, Anadolu, Kübek? (Kraepelin, 1901: 16; Werner, 1905: 114; Zykoff, 1911: 543).

G. fumigatus (Walter), Anadolu, Aras Nehri’nin kenar, Bartas (Zilch, 1946: 140).

240

G. graecus (C.L. Koch), Amanos Da/lar (Werner, 1922: 145).

G. gromovi Harvey, Van (Harvey, 2003: 264).

G. ruptor Roewer, Diyarbakr’n kuzeyi (Roewer, 1934: 531); Amanos Da/ (Roewer, 1941:160-161; Zilch, 1946: 146); Hatay, Arsus (Roewer, 1959: 35); Siirt, Tatvan’n 15 km do/usu (Roewer, 1961a: 479).

G. schach Birula, I/dr, Tuzluca (Kulp) (Birula, 1905b: 255-256; Roewer, 1934: 531), Van, Van Gölü’nün güney snr (Roewer, 1961a: 480).

G. sulfuripes Roewer, Diyarbakr’n kuzeyi (Roewer, 1934: 532; Zilch, 1946: 147).

G. toelgi Werner, Amanos Da/lar (Werner, 1922: 144-145).

G. taurus Roewer, Diyarbakr’n kuzeyi (Roewer, 1934: 549; Zilch, 1946: 148).

Gylippidae

Gylippus monoceros Werner Diyarbakr’n kuzeyi (Roewer, 1933: 314, 2ekiller 229B1-3; Zilch, 1946: 125). G. quaestiunculus Karsch, Anadolu, Kübek? (Karsch, 1880: 242, 2ekil 25; Kraepelin, 1901: 138, 2ekil 102; Werner, 1905: 114; Birula, 1913: 337; Roewer, 1933: 311, 2ekiller 228B1-3), Anadolu’nun güney do/usu, (Kübek?=Gülek) (Birula, 1907: 888); Anadolu (Roewer, 1959: 35). G. syriacus (Simon), Toroslar (Diyarbakr’n kuzeyi) (Roewer, 1933: 311, 2ekiller 228A1-5; Zilch, 1946: 124).

241

Karschiidae

Barrussus pentheri (Werner), Toroslar (Diyarbakr’n kuzeyi) (Zilch, 1946: 124). Eusimonia nigrescens Kraepelin, Suriye?, Anadolu, Karayöl? (Kraepelin, 1899a: 250, 2ekil 24a-b; Kraepelin, 1901: 143, 2ekil 108; Roewer, 1933: 302, 2ekiller 223h, 224a, 225b; Zilch, 1946: 123). Karschia mastigofera Birula, Kars (Oltu?) (Birula, 1890a: 79-81; Birula, 1890b: 4-6; Kraepelin, 1901: 148; Roewer, 1933: 298; Birula, 1938: 55-56).

Rhagodidae

Rhagodes caucasicus Birula, I/dr, Tuzluca (Kulp) (Birula, 1905b: 276; Birula, 1938: 27-29, 2ekiller 5b, 6, 11-13). Rhagodia obscurior (Penther), Urfa (Roewer, 1933: 281, 2ekil 188; Zilch, 1946: 121).

Solpugidae

Solpugella asiatica Roewer, Toroslar (Diyarbakr’n kuzeyi) (Roewer, 1933: 431-432, 2ekiller 288a-b; Zilch, 1946: 136).

242

243

ÖZGEÇM

17 Ocak 1977 tarihinde Tokat 0l’inin Niksar 0lçe’sinde do/du. 0lk ve ortaö/renimini Niksar’da, lise ö/renimini Tokat Anadolu Ö/retmen Lisesi’nde tamamlad. 1996 ylnda kazand/ Celal Bayar Üniversitesi, Fen Fakültesi, Biyoloji Bölümü’nden 2000 tarihinde Biyolog ünvanyla mezun oldu. Yüksek lisans ö/renimini Ege Üniversitesi, Fen Fakültesi, Biyoloji Bölümü, Zooloji Anabilim Dal’nda (2002-2004) gerçekle2tirmi2 olup, bekardr.

244