T.C.

0stanbul Üniversitesi

Sosyal Bilimler Enstitüsü

Müzik Anasanat Dalı

Yaylı Çalgılar Sanat Dalı

Yüksek Lisans Tezi

JEAN SIBELIUS OP.47 RE M 0NÖR KEMAN KONÇERTOSUNUN YAPISAL ANAL 0Z0

Özcan Yılmaz

2501070870

Tez Danı 2manı

Prof. Ceyda Uzgören

0stanbul 2011

ÖNSÖZ

Jean Sibelius Op. 47 Re minör Keman Konçertosu, klasik müzik tarihinde solistlerin repertuvarlarına eklemeyi en çok tercih ettikleri konçertolardan biridir. Eser ayrıca bugüne dek en çok kaydı yapılmı keman konçertolarındandır. David Oistrakh, Yehudi Menuhin, Maxim Vengerov, Vadim Repin, Viktoria Mullova, Ida Hendel gibi ünlü keman virtüözleri tarafından pek çok kez kaydedilmi tir.

Jean Sibelius, eserleri bütün dünyada tanınan ve sıkça yorumlanan tek Đskandinav bestecidir. Ya amı ve ülkemizde de sıkça yorumlanan keman konçertosu ile ilgili yabancı dilde kitap, ara tırma, röportaj, makale gibi pek çok çalı ma olmasına kar ın Türkçe kayna ğın yetersiz olması, bu konuyu seçmemdeki en önemli nedenlerin ba ında geliyor.

Bu tezin hazırlanma a amasında yardımlarını ve birikimlerini esirgemeyen ba ta sevgili keman ö ğretmenim ve danı manım Prof. Ceyda Uzgören olmak üzere Prof. Zülfiye Seçkin, Beril Yücegüney, Alihan Zeytinci ve Alper Kargın’a te ekkür ederim.

Đstanbul, 2011 Özcan YILMAZ

i

0Ç0NDEK 0LER

ÖNSÖZ ...... i

0Ç0NDEK 0LER ...... ii

1EK 0L L 0STES 0 ...... iii

ÖRNEK L 0STES 0 ...... iv

KISALTMALAR L 0STES 0 ...... vi

ÖZ / ABSTRACT ...... vii

G0R01 ...... 1

1. F 0N MÜZ 0.0 NE GENEL BAKI 1 ...... 2

2. JEAN SIBELIUS’UN KISA ÖZGEÇM 010 VE ESERLER 0 ...... 3

2.1. Kısa Özgeçmi 2i ...... 3

2.2. Eserleri ...... 13

2.2.1. Orkestra Eserleri ...... 13

2.2.2. Vokal 0çin Eserleri ...... 14

2.2.3. Oda Müzi /i Eserleri...... 15

2.2.4. Piyano 0çin Eserleri ...... 15

2.3. Jean Sibelius’un Müzi /e Bakı 2ı...... 15

3. KONÇERTO ...... 18

3.1. Romantik Dönem’e Kısa Bakı 2 ve Jean Sibelius Op. 47 Re minör Keman Konçertosu ...... 21

4. JEAN SIBELIUS KEMAN KONÇERTOSU’NUN YAPISAL ANAL 0Z0 ..... 29

4.1. Allegro Moderato...... 29

4.2. Adagio di Molto ...... 46

4.3. Allegro ma Non Troppo...... 55

SONUÇ ...... 67

KAYNAKÇA ...... 68 11  1EK 0L L 0STES 0

1ekil 1. : Jean Sibelius ...... 3

1ekil 2. : Ablası Linda ve karde 2i Christian ile ...... 4

1ekil 3. : Aino (Jarnefert) Sibelius ...... 5

1ekil 4. : Villa Aionola ...... 7

1ekil 5. : Jean Sibelius, 1920’li yıllarda ...... 10

1ekil 6. : Jean Sibelius 1927 yılında, çalı 2ma odasında ...... 11

1ekil 7. : 1940 yılında, Jean Sibelius ve e 2i Aino Sibelius ...... 11

1ekil 8. : 1957 yılında, Aino Sibelius, e 2inin cenazesinde ...... 12 





























111  

ÖRNEK L 0STES 0 

Örnek 1.: Jean Sibelius Keman Konçertosu ilk tema ...... 30

Örnek 2.: 0lk bölüm 11. ve 24. ölçüler arası ...... 31

Örnek 3.: Arpejler ve pozisyon atlamalı solo keman partisi...... 32

Örnek 4. : 54. ve 76. ölçüler arası...... 33

Örnek 5.: Alternatif parmak numaraları ...... 33

Örnek 6. : 91. ve 102. ölçüler arası...... 34

Örnek 7. : 102. ve 114. ölçüler arası...... 35

Örnek 8. : 111. ve 127. ölçüler arası...... 36

Örnek 9. : 0lk bölüm üçüncü tema ...... 37

Örnek 10.: 223. ölçüden sonra gelen solo kadans...... 38

Örnek 11.: 234. ölçü için alternatifler ...... 39

Örnek 12. : 0lk bölüm yeniden sergi ...... 39

Örnek 13.: 320. ölçü, parmak numarası için ilk alternatif ...... 40

Örnek 14.: 320. ölçü, parmak numarası için ikinci alternatif ...... 40

Örnek 15.: 323. ve 327. ölçüler arası ...... 40

Örnek 16.: 338. ve 342. ölçüler arası modülasyon ...... 41

Örnek 17.: 382. ve 404. ölçüler arası ...... 42

Örnek 18.: Allegro molto vivace pasajdan bir kısım ...... 44

Örnek 19.: Birinci bölüm coda ba 2langıcı ...... 45

Örnek 20.: 483. ölçü için alternatif parmak numaraları ...... 46

Örnek 21.: 0lk bölüm son dokuz ölçü ...... 46

Örnek 22. : 0kinci bölüm ba 2langıcı ...... 47

10  Örnek 23. : 13. ve 16. ölçüler arası...... 49

Örnek 24. : 17. ve 26. ölçüler arası...... 49

Örnek 25.: 27. ve 29. ölçüler arası ikinci tema ...... 50

Örnek 26. : 32. ve 41. ölçüler arası...... 51

Örnek 27. : 41. ve 48. ölçüler arası...... 52

Örnek 28. : 49. ve 53. ölçüler arası...... 53

Örnek 29. : 53. ve 57. ölçüler arası...... 54

Örnek 30.: 0kinci bölüm son 12 ölçü ...... 55

Örnek 31.: Üçüncü bölüm ba 2langıcı ...... 56

Örnek 32. : 12. ve 16. ölçüler arası...... 57

Örnek 33. : 18. ve 38. ölçüler arası, solo keman partisi...... 58

Örnek 34. : 44. ve 59. ölçüler arası...... 59

Örnek 35. : 60. ve 81. ölçüler arası...... 60

Örnek 36. : 87. ve 99. ölçüle arası ...... 61

Örnek 37.: 100. ve 120. ölçüle arası, solo keman partisi ...... 62

Örnek 38.: 120. ve 127. ölçüler arası, A temasının ikinci geli2i ...... 63

Örnek 39.: 172. ve 178. ölçüler arası ...... 64

Örnek 40.: 188. ve 221. ölçüler arası, solo keman partisi...... 65

Örnek 41.: Son 35 ölçü, solo keman partisi ...... 66  





0  KISALTMALAR L 0STES 0

Alm. : Almanca

Fr. : Fransızca

0ng. : 0ngilizce

0t. : 0talyanca

Lat. : Latince

Op. : Opus

Yun. : Yunanca 





























01  ÖZ

Jean Sibelius Op.47 Re Minör Keman Konçertosunun Yapısal Analizi

Bu tez çalı 2masında, ünlü Fin besteci Jean Sibelius’un Op. 47 Re minör Keman Konçertosu, tarihsel ve yapısal açıdan incelenmi 2tir.

Dört bölümden olu 2an tezin ilk bölümünde Fin Müzi /i’nin özellikleri, tarihi ve ba 2lıca bestecileri hakkında genel bilgiler verilmi 2, ikinci bölümde Jean Sibelius’un kısa özgeçmi 2i, eserleri ve bir besteci olarak müziksel sezgileri ve bakı 2 açısı ara 2tırılmı 2tır. Üçüncü bölüm, “konçerto” sözcü /ünün anlamı, tarihsel süreci ve Jean Sibelius’un Op. 47 Re minör Keman Konçertosu’nun öyküsünü içermektedir. Konçertonun yapısal analizi ise, üç bölüm halinde örneklerle açıklanarak, tezin dördüncü bölümünü olu 2turmaktadır.

ABSTRACT

Structural Analysis of Jean Sibelius’ Op. 47 Re Minor Violin Concerto

Famous Finnish Composer Jean Sibelius’ Op. 47 Re Minor Violin Concerto was analyzed structrullay and historically in this thesis.

General information of characteristics, history and essential composers of Finnish Music was given in the first part of the four parted thesis. In the second part, a short curriculum vitae of Jean Sibelius’, his works and his perception as a composer were mentioned. Third part is consisted of meaning of “concerto”, historical process of “concerto” and history of Jean Sibelius’ Op. 47 Re Minor Violin Concerto. The structural analysis of the concerto is explained as three parts in the fourth part of the thesis.

011  

G0R01

 Ulusal Fin müzi /i ruhu ile kurallara ve biçime önem veren Alman müzi/i gelene /ini birle 2tirmi 2 olan Jean Sibelius, her ne kadar XIX. yüzyıl geleneklerine ba /lı olsa da kendine özgü romantik bir müzik anlayı 2ına sahip önemli bir bestecidir.

Jean Sibelius’un, ilk versiyonunu 1903 yılında yazdı /ı ve aldı /ı olumsuz ele 2tiriler nedeniyle neredeyse ba 2tan besteledi /i keman konçertosunun, günümüzde en çok ikinci versiyonu yorumlanıyor. Zamanında aldı/ı ele 2tiriler ne boyutta olursa olsun, konçertonun bugün bize daha tanıdık gelen son hali, daha kontrollü ve üzerinde daha etraflıca dü 2ünüldü /ü hissedilen bir tatta bestelenmi 2 ve ilk versiyona göre daha dengeli bir ba 2 yapıttır.

Bu tez, bir kemancı olarak her zaman çok severek dinledi /im ve yorumlamaktan zevk aldı /ım bu konçerto ile ilgili temel bilgileri içermektedir.





















  1. F 0N MÜZ 0.0 NE GENEL BAKI 1

Fin halk müzi /i son derece köklü ve zengin bir yapıdadır. Finler di /er kuzey halkları gibi Germen de /il Fin – Ugor kavmindendir. Fin – Ugor kavimlerinin konu 2tu /u diller, en bilinenleri Macarlar ve Estonlar olan Ural – Altay dil grubunun Ural dil ailesine dayanır. Asya köklü yapıları, eskiça / ilahilerinde ve ço /unlukla ∗ pentatonik gamların yer aldı /ı 2arkılarda kendini göstermektedir. Yabancı etkisi, Finlandiya’nın XVI. yüzyılda tanı 2tı /ı Lutheryanizmde ** hissedilmesinin yanı sıra, Finlandiya’yı 1814 yılından 1917 yılında ba /ımsızlı /ına kavu 2ana dek yöneten XIX. yüzyıl Rus müzi /i ile de kendini hissettirmi 2tir.

1802 – 1884 yılları arasında ya 2amı 2 olan 2air Elias Lönnrot, o zamana dek Homeros Destanları gibi sözlü olarak ku 2aktan ku 2a/a geçen “Kalevala” adlı büyük ulusal destansı 2iirinin ilk yazılı 2eklini 1835 yılında yaratmı 2tır. Elias Lönnrot kısa bir süre sonra adını ozanların 2arkılarına e 2lik eden telli bir çalgı olan “kantele”den türetti /i lirik 2iir koleksiyonu “Kalentar”ı yayımlamı 2tır. Fin müzi /i deyince ise akla Alman kökenli bir Fin olan ve 1809 – 1891 yılları arasında ya 2amı 2 olan Frederick Pacius gelmektedir. Frederick Pacius, Alman müzi /inin egemenli /ini benimsetmeye çalı 2maksızın bir çok yurtsever mar 2 ve 1852 yılında ilk Fin operası olan “Kral Charles’ın Avı”nı bestelemi 2tir.

XIX. yüzyılın ikinci yarısında yerli Fin besteciler yeti 2meye ba 2lar. Alex Gabriel Ingelus’un 1860 yılında bestelemi 2 oldu /u “Kullervo” adlı uvertürü, “Kalevala”dan ilham almı 2 ilk eserdir. 1846 – 1906 yılları arasında ya 2amı 2 olan, ilk Fin konservatuvarının kurucusu Martin Wegelius, saygın bir ö /retmen ve de Jean Sibelius’un hocasıydı. Yine saygın bir ö /retmen, besteci ve orkestra 2efi olan Robert Kajanus’un (1856-1933) da kendi koral senfonisi “Aino”, senfonik 2iiri “Kullervo’nun Ölümü” ve Fin rapsodileri için “Kalevala”dan ilham almı 2tır.

 ∗Pentatonik gam: 0çinde yarım tonlar bulunmayan, Majör gamım tam tonlarının tam kaldı /ı, yarım tonların ise bir buçuk tona çıktı /ı, sırasıyla iki tam, bir bir buçuk, bir tam ve yine bir bir buçuk ton kullanılan be 2 dereceli gam. 

Lutheryanizm: Hristiyan teolog Martin Luther’ in yazınları temelli bir Hristiyan mezhebidir. Protestan Reform hareketi sonucu ortaya çıkmı 2tır. Mezhebin mensuplarına Lutheryan, Lüteryan, Lüteryen gibi isimler verilmi 2tir    2. JEAN SIBELIUS’UN KISA ÖZGEÇM 010 VE ESERLER 0

“Kuzeyin en büyük senfoni bestecisi” olarak anılan Jean Sibelius, 8 Aralık 1865 yılında, Finlandiya’nın güneye yakın bir bölgesinde yer alan Tavastehus’da (bugünkü Hameenlinna) dünyaya gelmi 2tir. Asıl adı Johan Julius Christian Sibelius olan besteci, kendine “Jean” demi 2tir ( 1ekil 1).

1ekil 1. Jean Sibelius

2.1 Kısa Özgeçmi 2i

Henüz iki ya 2ındayken babasını kaybedince, annesi tarafından müzi/e yönlendirilen Jean, dokuz ya 2ında piyano, 15 ya 2ında da keman çalmayı ö /renmi 2tir. 1876 yılına kadar 0sveç dilini konu 2mu 2, okula ba 2layınca ana dilini ö /renmi 2tir. 1885 yılında, 20 ya 2ındayken Helsinki’de hukuk ve müzik e /itimine ba 2lamı 2 fakat hukuk e /itimini bir yıl sonra bırakarak müzi /e devam etmi 2tir. 1891 yılına kadar

  süren müzik e /itimi sırasında besteledi /i yaylı çalgılar dörtlüsü ve yaylı orkestrası için süit ile dikkatleri çekerek, devlet bursuyla Berlin’e gönderilmi 2tir. Helsinki’deki ö/retmeni besteci Martin Wegelius’tan ba 2layan e /itimini, Berlin’de Albert Becker ∗ ile füg ve kontrpuan ** , Viyana’da Robert Fuchs ve Karl Goldmark’la da genel müzik bilgisi çalı 2arak tamamlamı 2tır.

1875 yılında keman ve viyolonsel için besteledi /i “Vasipisaroita” (Su Damlaları) adlı ilk eserini bestelemi 2tir. Piyano çalan ablası Linda ve küçük karde 2i viyolonselci Christian’la birlikte olu 2turdukları üçlü sayesinde Viyana klasikleri ve Romantik dönem eserlerinin yanı sıra kendi bestelerini de çalma 2ansı yakalamı 2tır (1ekil 2).

1ekil 2. Ablası Linda ve karde 2i Chiristian ile

 ∗ Füg: ( 0t.) “Kaçı 2” anlamına gelen “fuga” sözcü /ünden türemi 2 bir bölümleri olmayan bir besteleme tekni /idir. Belirgin karakterde, çok uzun olmayan, sa /lam yapıdaki bir armonik tema üzerine belli kurallarla oturtulmu 2 kontrpuan ile geli 2mi 2tir. ** Kontrpuan: (Lat.) “Noktaya kar 2ı nokta”. Müzikte “sese kar 2ı ses” olarak tanımlanan terim, bestecilikte bir tür yatay yazım biçimidir.   1892 yılında Aino Janfert ile evlenen Jean Sibelius o dönem Finlandiya’ nın halk kültürünün mirasına dayanan eserler bestelemek arzusu ile bir çok oda muzi /i eserinin yanı sıra, yine aynı dönem Rus egemenli /ine kar 2ı olan ulusalcı duygularının etkisi ile Fin Ulusal Destanı ‘’Kalevala’’ nın konusu üzerine kurulmu 2 olan ‘’Kullervo’’adlı eseri bestelemi 2tir. Jean Sibelius’ un solist, koro ve orkestra için besteledi /i bu eser be 2 bölümden olu 2maktadır. Bestecinin sonraki yıllarda besteledi /i eserlere kıyasla bir hayli olgunla 2mamı 2 ö /eler içermesine ra /men eser, ilk seslendirili 2inde büyük övgüler toplamı 2, 1892 yılında Helsinki’de Jean Sibelius tarafından yönetilen “Kullervo” aynı zamanda bestecinin 2eflik kariyerinin de ba 2langıcı olmu 2tur.

1ekil 3. Aino (Jarnefert) Sibelius

  Jean Sibelius’un erken dönem yapıtlarında, 1893 yılında bestelemi 2 oldu /u “Fa Majör Keman Sonatı” ve “Karelia Süiti”nden de anla 2ılaca /ı gibi, Viyana klasisizminin, 0skandinav geleneklerinin ve Peter Çaykovski’nin heybetinin etkileri görülmektedir. “Kullervo” da da Anton Bruckner’in 3. Senfoni’sinin etkisi yo /un bir biçimde hissedilmektedir. Bu dönemde Helsinki Konservatuvarı’nda dersler vermeye ba 2lamı 2 ve aynı yıl Fin 2ef Robert Kajanus’un iste /i üzerine Finlandiya’nın ünlü efsanesi “En Saga”yı senfonik 2iir olarak bestelemi 2tir. 1895 yılında yine dört efsaneyi betimledi /i, orkestra için “Lemminkainen Süiti” ni ve aynı yılın mart ayında da “Orman Perisi” adlı eserini seslendirilmi 2tir. Bir yıl sonra “Die Jungfrau im Turme” (Kuledeki Bakire) adlı operasını, 1899 yılındaysa konusunu kuzey halkının a2klarından alan “Birinci Senfoni”sini bestelemi 2tir.

Jean Sibelius’un uluslararası çapta ünlenmesi, yüzyılın ba 2ına rastlar; Finlandiya hükümetinden aldı /ı yıllık burs, sonraları ömür boyu sürecek aylı /a dönü 2türülmü 2tür. 1900 yılında, Helsinki Filarmoni Orkestrası’nın ilk Avrupa turnesinde, “Tunuela’nın Ku /usu” ve “Finlandiya” adlı senfonik 2iiri seslendirilmi 2tir. Bestecinin 1899 yılında besteleyip, 1900 yılında yeniden gözden geçirdi /i “Finlandiya”, ülkesinin yüzyıllar boyunca süren ba/ımsızlık sava 2ının zafer mar 2ı olarak Helsinki’de yurtsever bir gösteride seslendirilmek üzere bestelenmi 2tir. Bu konserden sa /lanan gelir, Rus hükümetinin baskısı altında, zor 2artlarda çalı 2an Fin basınına aktarılmı 2tır.

1901 yılında 0talya’nın Rapollo kentinde “ 0kinci Senfoni”sini yazmaya ba 2lamı 2tır. Eser, bir yıl sonra Helsinki’de seslendirilmi 2tir. Bu eser, Jean Sibelius’un klasik çizgisinden uzakla 2maya ba 2ladı /ı ilk eserlerdendir.

1904’te, e 2i Aino’yle birlikte Helsinki yakınlarındaki Jarvanpaa adlı kente in 2a ettirdi /i Villa Aionola’ya ta 2ınmı 2tır ( 1ekil 4). Olgunluk dönemi eserlerini ve en son dört senfonisi, son senfonik 2iirleri ve keman konçertosu burada bestelenmi 2tir.

  1ekil 4. Villa Aionola 1903 yılında yazılmaya ba 2ladı /ı keman konçertosunun ilk biçimi 1904 yılında Helsinki’de, yeni versiyonu ise 1905 yılında Berlin’de seslendirilmi 2tir. 1907’de “Üçüncü Senfoni”sini besteleyen Jean Sibelius, romantizm sonrası ekspresyonizm akımından uzakla 2arak kuvvetli orkestra karakterinin yerine, daha yumu 2ak, empresyonist tınılar kullanmayı tercih etmi 2tir. Bu senfoninin müziksel fikri, bestecinin 1900 yılında ölen kızı Kristi’nin anısına tasarlamı 2 oldu /u ∗ oratoryodan alınmı 2tır.

Yeni yüzyılın ba 2langıcı itibariyle Jean Sibelius artık ulusal bir besteci olarak kabul görmü 2tür. Ba 2ta Almanya ve 0ngiltere olmak üzere yurt dı 2ında da eserlerini yönetmeye ba 2lamı 2tır. Özellikle 0ngiltere’de Sibelius’un senfonileri büyük bir ilgiyle icra edilmi 2 ve dinletilmi 2tir.20. Yüzyılın 0ngiliz bestecilerini derinden etkilemi 2tir. Ünlü orkestra 2efleri Jean Sibelius’un eserlerini repertuarlarına katarak 0skandinavya ve 0ngiltere’nin yanı sıra Amerika Birle 2ik Devletleri’ne kadar uzanan geni 2 bir co /rafyada seslendirmi 2lerdir. Bestecinin erken dönem eserleri, bu ülkelerde büyük ba 2arı kazananmı 2 olmasına ra /men Viyana, Paris, Milan ve Moskova gibi Orta Avrupa’nın önemli müzikal bölgelerinde aynı ilgiyi görmemi 2tir.

 ∗ Oratoryo: Latince “dua” anlamına gelen “oratio” sözcü /ünden türemi 2 olan terim, XVI. Yüzyılda genellikle dinsel bir metin üzerine dramatik olarak i 2lenen koro, solistler ve orkestra için geni 2 bestelenen bir türdür.  

1907 - 1908 yıllarında tütün ve alkol kullanımına ba /lı gırtlak kanserine yakalanmasının ve bir dizi ameliyat geçirmesinin ruhsal etkisi, bestecinin eserlerinde görülebilmektedir. 1908’den sonra bestelerinde yo /unla 2mı 2 kısır ve sert bir hava hakimdir. Bu yıllarda bestelemeye ba 2ladı /ı “Dördüncü Senfoni”sini, 1911 yılında tamamlamı 2tır. 3 Nisan 1911 günü Helsinki’de bestecinin yönetiminde sesledirilen “Dördüncü Senfoni”yi dinleyenler, bestecinin daha önceki eserlerinde eserlerinde hiç duymadıkları armoniler, keskin tınılar ve tonalite dı 2ı yazı stili ile kar 2ıla 2mı 2 bu nedenle onun bir sanat krizi geçirdi /ini dü 2ünmü 2lerdi.

Valse Triste ve Finlandiya bestelerine hiç benzemeyen bu eser, bugün Sibelius’un yedi senfonisi arasında en ileri ve orijinali olarak kabul edilir ve buzlu, sisli ve ı 2ıksız bir gökyüzü altında canlılı /ını gizleyen trajik ve saf bir do /ayı betimleyen 2aheser olarak anılır. Gerçekte Sibelius bu hastalıktan sonra Ainola’da, Helsinki’nin 40 km kuzeyindeki evinde inzivaya çekilmi 2; o yıllardaki ça /da 2 müzikten –Paris’te Debussy ve Stravinsky, Münih’te Strauss, Viyana’da Schönberg’den- tümüyle ayrı bir yola yönelerek, tonalite sınırlarında dola 2an 4. Sefonisi ile krizi yenmi 2ti. 1

Amerikalı bir müziksever tarafından sipari 2 edilen “Oceanides” ba 2lıklı senfonik 2iirini 1914 yılında bitirmi 2, eserin Norfolk Festivali’ndeki ilk seslendirili 2ini yönetmek üzere Amerika Birle 2ik Devletleri’ne gitti /inde, Yale Üniversitesi tarafından fahri doktora unvanıyla onurlandırılmı 2tır. Ülkesine döndü /ünde, Birinci Dünya Sava 2ı’nın ba 2lamasından dolayı, yurt dı 2ı planlarından vazgeçmek zorunda kalmı 2tır. Eserlerini yayınlayan Breitkof & Hartel adlı 2irketin bulundu /u Almanya’nın dü 2man konumunda olması, besteciyi finansal sorunlara sürüklemi 2tir. Sava 2 süresince birçok küçük parça besteleyip bunları kendi ülkesinde yayınlatmaya çalı 2sa da, eserlerinin birço /u sava 2 bitene kadar yayınlanamamı 2tır.

 1 AKTÜZE, 0RK 0N, 2004, Müzi /i Okumak , Pan Yayıncılık, 975-8434-44-6, sayfa 2181  

Henüz Birinci Dünya Sava 2ı bitmeden yazmaya ba 2ladı /ı, belki de bu nedenle sakin ve so /uk tınılara sahip “Be 2inci Senfoni”sini, 1915 yılında, 50. ya 2 günü kutlamasına yeti 2tirmi 2tir. 1916’daki ikinci seslendirili 2i, kendi yönetiminde Londra Queen Hall’da gerçekle 2mi 2 ve olumsuz ele 2tirilerle kar 2ılanmı 2tır.

“ London Times’ın müzik ele 2tirmeni; ilk dinleyi 2te so /uk gibi gelen fikirlerin gerçekli /ini tam kabul etti /imiz anda her bölüm sona eriveriyor diyordu. 2”

Jean Sibelius, bu yorumların üzerine eserde de /i2iklikler yapmaya ba 2lamı 2tır. Senfoni, sava 2ın etkisiyle ancak 1919 yılında son 2eklini almı 2tır ( 1ekil 5).

Sibelius 1914’te Norfolk Connecticut Festivali’nden almı 2 oldu /u davet üzerine yaptı /ı deniz a 2ırı yolculukla vardı /ı Amerika’da, bu nedenle Oceanid’ler Senfonik 1iiri’ni (Op. 73) bestelemi 2tir. Sibelius son yapıtı olan 5. Senfoni hakkında 2unları söylemi 2tir:

“Yine derin bir vadinin içindeyim. Ama, mutlaka tırmanmayı ba 2araca /ım da /ı bulanık olarak görmeye henüz ba 2ladım… Tanrı bir an için kapıyı açıyor ve O’nun orkestrası 5. Senfoni’yi çalıyor.” 3

 2 AKTÜZE, 0RK 0N, 2004, Müzi /i Okumak , Pan Yayıncılık, 975-8434-44-6, sayfa 2182 3 AKTÜZE, 0RK 0N, 2004, Müzi /i Okumak , Pan Yayıncılık, 975-8434-44-6, sayfa 2182   1ekil 5. Jean Sibelius, 1920’li yıllarda Jean Sibelius, 1923 yılında yazdı /ı pastoral bir havadaki “Altıncı Senfoni”sinden sonra, 1924’te son senfonisi olan “Yedinci Senfoni”sini bestelemi 2tir. Eserin ilk seslendirili 2i, 1924 yılında Stockholm Senfoni Orkestrası ile 0sveç’te gerçekle 2mi 2tir. Bestecinin “Fantasia Sinfonica” (Senfonik Fantezi) adını verdi /i bu eser, özgür bir formda, kendi içinde birçok bölüme ayrılmı 2 tek bir bölüm 2eklindedir.

1926 yılında New York Senfoni Derne /i’nin sipari 2i üzerine “Tapiola” Senfonik 2iirini besteleyen Jean Sibelius, kalabalık bir orkestra için yazmı 2 oldu /u bu eserin ba 2ına 2u satırları not almı 2tır:

“Orada kuzey ülkesinin yarı karanlık ormanları uzanır Vah 2i rüyalar içinde çok eski zamanların gizemiyle Onların içinde ormanların ulu tanrısı ya 2ar Orman cinleri karanlıkta büyük sırları örer.” 4

 4 AKTÜZE, 0RK 0N, 2004, Müzi /i Okumak , Pan Yayıncılık, 975-8434-44-6, sayfa 2184   1ekil 6 . Jean Sibelius 1927 yılında, çalı 2ma odasında

1ekil 7 . 1940 yılında, Jean Sibelius ve e 2i Aino Sibelius

  En son 1929 yılında keman ve piyano için besteledi /i üç parçadan sonra ba 2ka bir eser yayınlamayan Jean Sibelius, daha sonraki yıllarda 30 yıl sürecek bir sessizli /e gömülmü 2tür ( 1ekil 7). 20 Eylül 1957 yılında, 91 ya 2ındayken Jarvenpaa’da hayata veda etmi 2tir ( 1ekil 8). Çok sevdi /i Ainola’ya gömülen bestecinin evi, halen ya 2adı /ı dönemde oldu /u gibi korunmaktadır.

1939’da Helsinki Konservatuarı’na 74 ya 2ındaki bestecinin adı verilerek okulun adı Sibelius Akademisi oldu; ölümünden sonra adına her yıl festival düzenlendi. 5

1ekil 8. 1957 yılında, Aino Sibelius, e 2inin cenazesinde

 5 FER 0DUNO .LU, LALE, 2005, 0z Bırakan Besteciler Ya 2amları ve Yapıtları i, 0nkılap Kitabevi, 975-10-2390-4, sayfa 153   2.2 Jean Sibelius’un Eserleri

2.2.1 Orkestra Eserleri

Klarinet, iki kornet, iki korno ve bariton için Andantino ve Menuetto (1890 – 1891) Uvertür, Re Majör (1891) Menuetto (1894) Skograet, Senfonik 1iir, Op. 15 (1894) Varsang, Senfonik 1iir, Op. 16 (1894) Dört Destan, Op. 22 (1896) Kral II. Kristian, Tiyatro Müzi /i 0çin Süit, Op. 27 (1898) Scenes Historiques I, Op. 25 (1899 – 1911) Bjönebogarnas Mar 2ı (1900) Cortege (1901) Uvertür, La minör (1902) Romans, Do Majör Yaylı Orkestrası 0çin, Op. 42 (1903) Cassasion, Op.6 (1904) Pelles ve Mellesande, Tiyatro Müzi /i 0çin Süit, Op. 46 (1905) Pohjola’nın Kızı, Senfonik Fantezi, Op. 49 (1906) Belshazzar’ın 1öleni, Sahne Müzi /i 0çin Süit, Op. 51 (1906) Pan ve Echo, Dans 0çin Intermezzo, Op. 53 (1907) Gece Ezgisi ve Gün Do /u2u, Senfonik 1iir, Op. 54 (1907) Pamuk Prenses, Sahne Eseri 0çin Süit, Op. 55 (1908) In Memoriam Anısına Cenaze mar 2ı, Op. 59 (1909) The Drayad, Senfonik 1iir ve Dans 0çin Intermezzo, Op. 45 (1910) Rakastava / Sevgili, Yaylılar ve Vurmalılar 0çin, Op. 14 (1911) Scenes Historiques II, Op. 66 (1912) 0ki Serenat, Keman ve Orkestra 0çin No:1 Re Majör (1912) ve No: 2 Sol minör, Op. 69 (1913) Sakal, Senfonik 1iir, Op. 64 (1914) 0ki Parça, Keman ya da Viyolonsel ve Orkestra 0çin, Op. 87 (1917) Dört Humeresques, Keman ve Orkestra 0çin, Op. 89 (1917)

  Promottio – massi, Akademik Mar 2 (1919) Üç Parça, Op. 96 (1920) Suite Mignone, 0ki Flüt ve Yaylı Orkestrası 0çin, Op. 98 a (1921) Suite Champetre, Yaylı Orkestrası 0çin, Op. 98b (1921) Andante Festivo, Yaylılar ve Vurmalılar 0çin veya Yaylı Dörtlü için (1922) Suite Caracteristique, Arp ve Yaylı Orkestrası 0çin, Op. 100 (1922) Fırtına (adlı sahne eserinin konser düzenlemesi), Op. 109 (1925) Süit, Keman ve Orkestra 0çin, Op. 117 (tarihsiz, ilk seslendirili 2i 1990)

2.2.2.Vokal 0çin Eserleri

Rakastava / Sevgili, E 2liksiz Erkekler Korosu 0çin, Op. 14 (1893) Lemninkainen 0çin 1arkı, Erkekler Korosu ve Orkestra 0çin, Op. 31, No. 1 (1900) Yürekli Misin?, Erkekler Korosu ve Orkestra 0çin, Op. 31, No. 2 (1904) Athenias’ın 1arkısı, Erkekler Korosu, Üflemeliler ve Vurmalılar 0çin, Op. 31, No. 3 (!899) Ate 2in Kayna /ı, Bariton, Erkekler Korosu ve Orkestra 0çin (1902) Özgür Bırakılmı 2 Kraliçe, Karma Koro ve Orkestra 0çin Kantat, Op. 48 (1906) Do /anın Ruhu, Soprano ve Orkestra 0çin Senfonik 1iir (1910) Vatanımız, Karma Koro ve Orkestra 0çin Kantat, Op. 92 (1918) Topra /ın Türküsü, Karma Koro ve Orkestra 0çin Kantat, Op. 95, (1920) Vainö’nün 1arkısı, Karma Koro ve Orkestra 0çin, Op. 110 (1926) Masonik Tören Müzi /i, Erkek Sesleri, Piyano ve Org için, Op. 113 (1927) Jean Sibelius’un bu eserlerinin dı 2ında çok sayıda koro eseri ve 1891 – 1917 yılları arasında bestelemi 2 oldu /u 95 2arkısı daha vardır.

  2.2.3. Oda Müzi /i Eserleri

Jean Sibelius, 1875 yılından itibaren yakla 2ık 20 oda müzi /i eseri ∗ bestelemi 2tir. Fakat “opus ” numarası ta 2ıyan ilk oda müzi /i eseri, 1888 tarihlidir. A2a/ıdaki listede yalnızca opus numarası olan eserlere yer verilmi 2tir.

Romans ve Epilog, Keman ve Piyano 0çin, Op. 2 (1888) Yaylılar Dörtlüsü, Si bemol Majör, Op. 4 (1890) Malinconia, Viyolonsel ve Piyano 0çin, Op. 20 (1901) Voces Intimae, Yaylılar Dörtlüsü, Re minör, Op. 56 (1909) Dört Parça, Keman ya da Viyolonsel ve Piyano 0çin, Op. 78 (1915 – 1919) Altı Parça, Keman ve Piyano 0çin, Op. 79 (1915) Sonatin, Mi bemol Majör, Keman ve Piyano 0çin, Op. 80 (1915) Be 2 Parça, Keman ve Viyolonsel 0çin, Op. 81 (1915) Novelette, Keman ve Piyano 0çin, Op. 102 (1923) Be 2 Köylü Dansı, Keman ve Piyano 0çin, Op. 106 (1925) Dört Parça, Keman ve Piyano 0çin, Op. 115 (1929) Üç Parça, Keman ve Piyano 0çin, Op. 116 (1929)

2.2.4. Piyano 0çin Eserleri

Jean Sibelius, 1893 – 1929 yılları arasında piyano için 25’ten fazla eser bestelemi 2tir. Bunlar arasında en ünlenmi 2 olanı, 1893 yılında bestelemi 2 oldu /u Op. 12 Fa Majör Sonat’tır. Ayrıca 1925 yılında Op. 111 “Intrada ve Surusoitto” ba 2lıklı org için iki parça bestelemi 2tir.

2.3. Jean Sibelius’un Müzi /e Bakı 2ı

0skandinav ülkeleri arasında en uzun i 2gal altında kalmı 2 ve co /rafi açıdan en yalnız ülke olan Finlandiya uzun yıllar 0sveç ve Almanya’nın etkisinde ya 2amı 2tır. Ülkede sanatçıların da katıldı /ı ulus olma bilinci ile atılan tohum XIX. yüzyıl sonlarında meyvesini vermi 2, Rusya’nın i 2galinden kurtulma sava 2ı içinde olan  ∗ Opus: (Lat.) Eser. 1500’lü yıllardan beri bestecilerin eserlerini numaralandırmak için kullandıkları tanım.    Finlandiya, 1917’deki Ekim Devrimi ile ba /ımsızlı /ına kavu 2mu 2tur. Finlandiya’da önemli müzikçiler yeti 2mi 2 olmasına ra /men hiçbiri Jean Sibelius kadar özgün olamamı 2tır. Bugün bile Fin müzi /inde etkileri görülen besteci sadece Finlandiya de /il, Avrupa’nın belli ba 2lı müzik akımlarına da öncü olmu 2tur .

Jean Sibelius özellikle “renkler” ba 2ta olmak üzere, dünyevi güzelliklerden haz duymu 2 ve bunları müzi /ine olabildi /ince yansıtmı 2 bir bestecidir. Gördü /ü bir çiçek, bir insan, deniz, yosun kokusu, bir tat, hatta temas, onun için ilham kayna /ı olmu 2tur.

Programlı müzi /inde ise Fin efsane ve masallarını, özellikle ulusal destan Kalevala’yı i 2leyen Sibelius’un müzi /inde buz tutmu 2 göllerin pırıltısını, ço /unlukla puslu gökyüzünü, kar tipisinin u /ultusunu, karla kaplı kayalıkları, sınırsız ormanları ve gizemli kırları duyar, hatta görür gibi oluruz. Bunlar do /al bir anlatımla, taklit etmeden bizi içine çeker, sürükler… 6

Genellikle kendi duygularının ve fikirlerinin izinden gitmi 2, kendisinden önceki bestecilerden etkilenmi 2 olsa da pek taklit etme e /iliminde olmamı 2tır. XX. yüzyılın yeni akımlarına yakınlık göstermemi 2, yalın ve öz bir anlatım öngörmü 2tür.

Besteci olarak 1899 ve 1924 yılları arasında yazmı 2 oldu /u yedi büyük senfoni ile üne kavu 2mu 2tur. Bu senfonilerde, orkestradaki ses renklerinin birbirine uyumunu incelikle seçmi 2tir. Finlandiya topraklarının renklerini yo /un bir orkestra yapısı ve zengin bir armoni dokusu içinde duyurmu 2tur. Ulusal Fin ruhu ile Alman müzi /i geleneklerini birle 2tiren, tümüyle folklordan yararlanmayan Jean Sibelius, ço /u kez ülkesinin geleneksel 12/4, 12/8 ve 5/4’lük ritimlerini, karanlık yapıdaki armonisini de /erlendirse de kendine özgü romantik bir besteleme stili yaratmı 2tır. Eserlerinin armonik yapısında izlenimcilik etkileri hissedilmektedir; duru ve yalın bir anlatım tarzı vardır.

 6 AKTÜZE, 0RK 0N, 2004, Müzi /i Okumak , Cilt 5, Pan Yayıncılık, 1. Basım, 975-8434-44-6, sayfa 2165    19. yüzyılın sonuna yakla 2masıyla birlikte, birçok besteci, yüzyıl önceki Beethoven gibi, büyük bir senfonik anlatım zamanının geldi /ini dü 2ünüyordu. 02 te bu sırada Sibelius hala Çaykovski’nin yolunu izleyen Birinci Senfonisi’ni yazdı. 7

0lk iki senfonisinde Çaykovski’nin etkisi, sonrakilerde Bruckner’in geni 2 solu /u dikkati çeker. Dördüncü Senfonisi’nde Mahler benzeri uyu 2umsuz akorlarla karma 2ık bir armoni yaratır. 8

XIX. yüzyıl romantik milliyetçi akımın son temsilcisi olan Sibelius birçok besteci arasında V. Williams’ı da etkilemi 2tir. 9

Sibelius, ulusal Fin müzi /inin simgesiydi. Rus saldırılarına kar 2ı direnen yurtseverleri onun mar 2ları co 2turuyordu. Bugün Finlandiya’nın ulusal mar 2ı, Sibelius’un senfonik 2iiri “Finlandia”dır. 10

 7 GRIFFITHS, PAUL, 2006, Batı Müzi /inin Kısa Tarihi, Türkiye 02 Bankası Kültür Yayınları , 1. Basım, 978-9944-88-793-9, sayfa 209 8 0LYASO .LU, EV 0N, 1994, Zaman 0çinde Müzik Ba 2langıcından Günümüze Örneklerle Batı Müzi /inin Evrimi , Yapı Kredi Yayınları Ltd. 1ti., 3. Basım, 975-363-292-4, sayfa 187 9 FER 0DUNO .LU, LALE, 2005 , 0z Bırakan Besteciler Ya 2amları ve Yapıtları , 0nkılap Kitabevi, 975- 10-2390-4, sayfa 153 10 SÖZER, VURAL, 1996, Müzik Ansiklopedik Sözlük , Remzi Kitabevi, 4. Basım, 975-12-0525-4, sayfa 643    3.
KONÇERTO

0ngilizce ve Fransızcada “Concerto, Almancada “Konzert” olarak geçen “konçerto” sözcü /ü, Latince (con: ile, birlikte ve certare: yarı 2mak, çeki 2mek) “yan yana mücadele, yarı 2” anlamına gelen “concertare” sözcü /ünden türemi 2tir.

Genellikle bir, kimi zaman iki, üç hatta dört solocu ile orkestranın birbiriyle çeki 2ircesine kar 2ılıklı ve birlikte seslendirdikleri bir eserdir. Konçertonun solo partisi, daha parlak ve gösteri 2li, teknik yönden daha büyük ustalık isteyen bir partidir. 11

Plan itibariyle sonate’ın aynı olan cancerto’nun esas théme’leri evvela bütün orkestra tarafından gösterilir ve solo kısımlarında da bu théme’ler geli 2tirilir. Buna göre, bir concerto’nun ilk solosu sonate’ın expositionuna, ikinci solosu developpement’na, üçüncü solosu ise réexposition’na tekabül eder. Bu 2ekle hakim olan virtüozite telakkisine uygun olarak üçüncü solonun sonunda bir cadance (Kadans) vardır ki ∗ burada solist, bütün maharetini yalnız ba 2ına gösterir. 12

Klasik dönem konçertoları tüm çalgıların birlikte çaldı /ı “tutti” ile ba 2lar. Sergi bölümünde orkestra ve solist giri 2i ile yakın tonlara modülasyon yer alır. Geli 2me bölümü tema parçacıkları veya yeni elemanlardan olu 2ur ve yine de /i2ik tonlara gidilir. Serginin tekrarı ile orkestra dominant ** akorunda kalarak solistin kadansı çalmasını bekler ve onunla birlikte devam ettikten sonra kısa bir “coda” ile eseri tamamlar. 0kinci bölüm genelde “lied” formunda ve a /ır tempoludur. Melodik çizgi önce solist sonra orkestra tarafından tekrarlanır. Üçüncü bölüm hızlı

 11 CANGAL, NURHAN, 2004, Müzik Formları , Arkada 2 Yayınevi, Ankara, 975-509-410-5, sayfa 176 12 TALAY, FEYHA, 1951, Musiki Tarihi, Devirler, Ekoller, 1ekiller ve Büyük Bestekarlar , Tan Matbaası, 0stanbul, sayfa 102 ∗ Yazarın, “solo” sözcü /ünü “tema” sözcü /ü anlamında kullandı /ı kanısındayım.

Dominant: Majör ya da minör gamın be 2inci derecesine verilen ad. Çeken ya da üstçeken.     tempolu, genelde “rondo” formunda olur ve orkestra temayı son kez çalmadan önce yine solistin kadansı yer alır. 13

Terim olarak konçerto, ilk kez 1519 yılında, “birlikte çalan çalgılar grubu” anlamında kullanılmı 2tır. Ses konçertosu, konçerto grosso ve solo çalgılı konçerto gibi çe 2itleri vardır.

XVI. yüzyılın sonlarına do /ru Gabrieli’lerle ortaya çıkan “concerto da chiesa” (kilise konçertosu) bir ses konçertosudur. Bu, dinsel esinle yazılmı 2, çalgısal e 2likli (ço /unlukla org) ses için parçadır; bir bakıma bir kantattır (J. S. Bach kantatlarına “concerti” demi 2tir). 14

Hemen hemen 1600 ve 1750 yılları arasındaki yılları kapsayan Barok Dönem’de çalgısal müzik için en önemli tür, “Concerto Grosso” idi.

Concertino yahut principale denen küçük grubun; concerto grosso, concerto, tutti ya da ripieni denen büyük grup ile kar 2ılıklı ve birlikte müzik yapması ilkesine dayanır. Tür olarak adını büyük grup için kullanılan concerto grosso (büyük konçerto)dan alır. Bu türü ilk kez Alman Schmelzer’de 1674’te görüyoruz. Fakat türe ilk önem kazandıracak olanlar ise 0talyanlardır, özellikle Corelli’dir. Bach, altı Brandenburg Konçertoları (1721) ile bu türe güzel örnekler vermi 2tir. Bu tür daha sonra (Klasik Ça /’da) konçertomsu senfoniye (Sinfonia Concertante) yerini bırakmı 2tır. (Ör. Mozart’ın KV. 364 Mib Majör keman – viyola ve orkestra için eseri). 15

0lk kez XVIII. yüzyılda Giuseppe Torelli’nin kullanımıyla ortaya çıkan solo çalgılı konçerto türünü geli 2tiren bestecilerin ba 2ında, bestelemi 2 oldu /u 425 konçerto ile Antonio Vivaldi gelmektedir. Erken Klasik dönemde konçerto, solo çalgı ve orkestra için yazılan yeni bir dönemi ba 2latmı 2tır. 1770’li yıllara kadar solo çalgı genellikle çembalo olmu 2tur. Johann Sebastian Bach’ın o /ulları, klasik dönem konçerto formunun geli 2tirilmesine köprü olu 2turan eserler yazmı 2lardır: Wilhelm  13 FER 0DUNO .LU, Z. LALE, 2004, Müzi /e Giden Yol Genç Müzisyenin El Kitabı , 0nkılap Kitabevi, 975-10-2196-0, sayfa 104 14 HODEIR, ANDRE, 2002, Müzikte Türler ve Biçimler , Pan Yayıncılık, 975-8434-60-8, sayfa 41 15 CANGAL, NURHAN, 2004, Müzik Formları , Arkada 2 Yayınevi, Ankara, 975-509-410-5, sayfa 177    Friedeman Bach Halle kentinde, Carl Philip Emanuel Bach Berlin ve Hamburg’da, Johann Christian Bach ise Milano ve Londra’da besteledi /i eserlerle bu formda ileri adımlar atmı 2lardır. 0lk klavye konçertolarını yazan bestecilerin önde gelenleri Giovanni Benedetto Platti ve Jochan Joachim Agrell olmu 2tur. Keman konçertolarının öncüleri ise Pietro Nardini, Giovanni Battista Viotti gibi 0talyanlar, Johann Gottlieb Graun, Johann Stamitz ile o /ulları Carl ve Anton Stamitz gibi Alman besteciler ve Fransız Pierre Gavinies’dir. Viyana Klasiklerinden bu yana konçertolar ço /unlukla üç bölümlü bestelenmi 2tir. Söz konusu üç bölüm, triolu menuet olmaksızın, yapısal olarak sonat formunun birinci, ikinci ve dördüncü bölümleriyle örtü 2mektedir. “Sonat Allegrosu” formunda olan birinci bölümün, ço /u ∗ zaman da di /er bölümlerin içine “kadans ” lar yerle 2tirilir. Klasik konçerto formunun en büyük ustası Wolfgang Amadeus Mozart’tır. 23 piyano konçertosunda geli 2tirdi /i form kavrayı 2ından hem ödün vermemi 2 hem de katı bir biçimcili /e dü 2memi 2tir.

Joseph Haydn’ın en dikkate de /er konçertoları arasında bulunan “Re Majör Piyano Konçertosu”, “Re Majör Viyolonsel Konçertosu” ve “Trompet Konçertosu”, geleneklere ba /lı özellikler ta 2ımaktadır. Ludwig van Beethoven’in 1793 - 1809 yılları arasında yazmı 2 oldu /u be 2 adet piyano konçertosu, Wolfgang Amadeus Mozart’ın konçertolarının devamı özelli /indedir. 1806 yılında besteledi /i keman konçertosunda ise Giovanni Battista Viotti etkileri görülmektedir. Ludwig van Beethoven sonrasının Romantik Dönem konçertoları da geleneksel anlayı 2ı sürdürmü 2tür. Felix Mendelssohn, Robert Schumann, Johannes Brahms, Evard Grieg, Max Bruch, Antonin Dvorak, Camille Saint-Saens, Pyotr Ilyich Tchaikovsky, Sergei Rachmaninov gibi besteciler klasik konçerto formunda bir çok eser bestelemi 2lerdir. XIX. yüzyılın Louis Spohr, Niccolo Paganini, Frederic Chopin, Henry Vieuxtemps, Franz Lizst ve Henryk Wieniawsky gibi virtüöz bestecileri tarafından yazılan konçertolar ise onların özgün ki 2isel stillerini sergilemi 2tir.

Form ve ça / stili açısından konçerto, XX. yüzyılda ileri ve geri adımlarla ikilemler içinde görülmü 2tür. Bestecilerin, form kalıplarına ço /unlukla sırt çevirdi /i modern dönemde, genel yapısıyla konçerto  ∗ Kadans: ( 0t. Cadenza) Bir melodinin, bir bölümün, bir müzik cümlesinin sonundaki kapanı 2ı belirleyen, armonik kurallara ba /lı müzik terimi.   formunun pek de /i2medi /i söylenebilir. Birinci Dünya Sava 2ı’ndan sonra geli 2tirilen yeni klasikçi akım, romantizm öncesi anlayı2a özenmekle kalmamı 2, “ Yeni – Barok ” olarak nitelenebilecek bir stile de yönelmi 2tir. 0kinci Dünya Sava 2ı sonrasının deneysel müzikleri için, konçerto ve benzerleri gibi biçim sorunları söz konusu olmamı 2tır. 16

3.1. Romantik Dönem’e Kısa Bakı 2 ve Jean Sibelius Op. 47 Keman Konçertosu

Romantik dönem, XIX. yüzyıl ba 2ından XX. yüzyıla kadar uzanan bir köprüdür. Romantik dönemde yo /un bir 2ekilde hissedilen ve betimlenen dü 2ünce biçimi, aslında her ça /da her sanatçı tarafından ya 2anmı 2tır; fakat XIX. yüzyılda sanat yapıtlarında daha yo /un ve abartılı bir biçimde yansıdı /ından bu ça /ın kimli /i olup çıkmı 2tır. Dü 2lemler, imgeler içinde ko 2an, ula 2ılmazın pe 2inden giden anla 2ılmamaktan yakınan, kendine acıyan, ruhsal ini 2 çıkı 2larını yapıtlarına yansıtan sanatçı, bu dönemin sanatçısıdır. XIX. yüzyılın sonlarına do /ru filizlenen Ulusçuluk, Post-Romantizm ve 0zlenimcilik akımları da köklerini Romantizm’den alırlar.

Romantizm sözcü /ünün kökünü olu 2turan “romance”, Latince kökenli 2iir ya da düzyazı türündeki edebiyat yapıtları için kullanılan “roman” sözcü /ünün de kökünü olu 2turur. “ Romance” sözcü /ünün kar 2ılı /ı olarak duygu yüklü, duygusal, romantik kelimeleri kullanılabilinir.

Romantik dönem bestecileri yalnızca dönemin hızla geli 2en dünyasındaki yeni akımlardan de /il; bir tablonun, bir makalenin ya da görsel detayların dı 2ında, kendi meslekta 2larının eserlerinin de etkisi altında kalmı 2lar ve birbirlerine ilham kayna /ı olmu 2lardır. Aklın ve dengenin bir kenara bırakıldı /ı bu dönemde sanatçı tamamen do /aya ba /lı bir biçimde kendini duygularına ve ihtiraslarına adamı 2; sanat için sanat görü 2ünü savunmu 2tur. 1üphesiz ki bu dönemin temel ta 2larını klasik ve romantik dönem arasında bir köprü oldu /u bilinen Beethoven atmı 2tır.

 16 SAY, AHMET, Müzik Ansiklopedisi Besteciler Yorumcular Eserler Kavramlar , Müzik Ansiklopedisi Yayınları/Müzik Kitapları, Cilt. 2, sayfa 290   Romantik dönemde klasik dönemdeki gibi sekiz ölçülük cümle yapısıyla kar 2ıla 2mak pek mümkün de /ildir. Besteciler bunun yerine daha uzun soluklu asimetrik bir yazı tekni /i kullanmı 2tır. Bu dönemde bestecilerin senfoni ve sonat yazma gelene /i her ne kadar devam etse de, besteciler etüt, kapris, lied, prelude ve mazurka gibi daha kısa eserlerle dinleyicilerin kar2ısına çıkmı 2lar ve be /eni kazanmı 2lardır. Romantik dönemde armoni renklenmi 2, tondan uzakla 2maktan çok tonu karma 2ıkla 2tırmaya teknikler kullanılmı 2tır. XIX. yüzyılın ilk yarısında eserlerde uzak tonlara giden ton de /i2imleri görülmekte olup, ikinci yarısında ise tonal armoniden bilinçli bir 2ekilde uzakla 2ılmı 2, kromatizm ve sınırları modal müzi /e dayanan çingene tonları fazlaca kullanılmı 2tır.

Dönemin müzi /inin soyluların tekelinden çıkması ve kalabalık kitlelerle bulu 2masıyla büyük konser salonlarına ihtiyaç duyulmu 2; buna ba /lı olarak orkestra düzeninde ve besteleme yöntemlerinde yenilikler görülmü 2tür. Arttırılan tahta nefesliler ve vurmalı çalgılar grubuna, bakır nefeslilerin de eklenmesiyle çok daha etkileyici tınılar elde edilmi 2; özellikle son dönem bestecilerinin yazım tekniklerinde tempoları, ritmik varyasyonları ve nüansları belirten i 2aretler, hatta eserin hangi ifade ile çalınması gerekti /ini belirten paragraflar görülmektedir.

Yüzyılı kapsayan bir zaman diliminde geli 2im ve de /i2im halindeki bu dönem evrelere ayrılmı 2tır

1. Erken romantizm (1800-1830)

2. Yüksek romantizm (1830-1850)

3. Geç romantizm (1850-1890)

Hoffmann’ın Undine operası (1816) müzikte romantizmin ilk örneklerinden sayılır. Weber’in Freischütz (yarasa) operası (1821) ise ilk büyük romantik yapıt olarak kabul görmü 2tür. Schubert’in lied’leri ve 0talyan operasının en büyük temsilcisi Rossini’nin operaları erken romantizmin en iyi örneklerindendir.

Dönemin ikinci evresi olan yüksek romantizm 1830 Temmuz devriminin politik etkisi ve Fransız edebiyatının yükseli 2iyle artık Paris’te yeniden do /mu 2tur.

  Berlioz’un Fantastik Senfoni’si (1830),List ve Paganini’nin enstrumanlarında yarattı /ı devrim, virtüosite (çalgı ustalı /ı) ve teknik kapasite gerektiren eserleri, Chopin’in derinden etkileyen müzi /i ve Mendelsohn’un romantik klasizmi bu evrenin yapı ta 2larıdır.

Mendelsohn, Chopin ve son olarak Schumann’ın 1856 yılındaki ölümünden sonra bu evreyi hayata geçiren eserler List’in Senfonik 1iirleri’dir. 1848 Devrimi’nin etkilerinin azalmasıyla geç romantizm dönemi ba 2lamı 2tır. Wagner ve Verdi’nin operaları Brahms, Frank ve Bruckner’in yenilikçi müzikal yakla 2ımları bu dinamik dönemi yansıtır. Bu evrede Tarihçilik, Ulusalcılık ve Do /alcılık fikirleri estetik ve dü 2ünsel açıdan iç içe geçmi 2tir.

Johannes Brahms, Peter Çaykovski, Nicolai Paganini, Max Bruch gibi keman için konçerto bestelemi 2 olan ba 2lıca besteciler arasında oldukça dikkat çeken Jean Sibelius keman konçertosu, Romantik Dönem’in arzu dolu ihti 2amını tüm 2effaflı /ıyla gözler önüne seren bir ba 2yapıttır. Konçertonun birinci bölümünde duyulan ilk tema, puslu bir atmosfer içinden buzulların üzerine vuran güne 2in ı 2ı/ını anımsatır. 0kinci bölümde ise bestecinin betimlemek istedi /i pastoral hava açıkça hissedilir. Son bölümde, duygusal atmosferden çok, yorumcunun teknik becerisini sergiledi /i, ilk ölçüden bölümün sonuna dek kendini hissettiren keskin ritimli karakterde ustalık gerektiren pasajlar vardır.

  Jean Sibelius keman e /itimi almı 2tı ve solo kariyerinin pe 2inden gitmek istiyordu. Be 2 ya 2ında piyano çalmaya ba 2lamı 2tı ama çalı 2mak yerine do /açlamayı tercih ediyordu. Bu nedenle çalgı olarak kemanı seçti ve 14 ya 2ında düzenli ders almaya ba 2ladı -ki bu ya 2 dahilik standartları için geç bir ya 2tı. Enstrüman de /i2ikli /i müzik çalı 2malarına yeni bir ivme kazandırdı. Yıllar sonra 2öyle diyecekti: “kemana bir fırtına gibi tutulmu 2tum ve on yıl boyunca en büyük iste /im, en büyük arzum büyük bir virtüöz olmaktı”. Fakat sahne korkusu ve omuz rahatsızlı /ı bu iste /i örseledi, sonuç olarak dikkati on

ya 2ından beri ilgilendi /i kompozisyona kaydı. Solist olarak olmasa da besteci olarak kemana olan ilgisi devam etti. 17

Jean Sibelius, XX. yüzyılda yazılmı 2 keman konçertoları içinde önemli bir yere sahip olan konçertoyu bestelemeye 1899 yılında karar vermi 2tir. 2 Eylül 1899 yılında Adolf Paul’a yazdı /ı mektupta bu kararından 2u 2ekilde bahsetmi 2tir;

Bir keman konçertosu yazmayı dü 2ünüyorum. E /er “müzi /in kralı” iyi giderse (King Christian II adlı orkestra süiti), eski çalı 2malarımı gözden geçirmeden yayınlatmayaca /ım. 18

0kinci kez ise 1902 yılının yazında Axel Carpelan, yine bir mektupta Jean Sibelius’un kuzeni Lydia Rosengren’e keman konçertosu hakkında;

Jean aynı zamanda bayan Ekman’ın sonbahar konserinde söylemesi ∗ için soprano ve büyük orkestra için bir balad yazıyor. 20 parçadan olu 2an bir bale müzi /i var ama ne yazık ki henüz konusu yok. Ayrıca keman konçertosu, orkestra için fantasi ve yılba 2ına yeti 2tirerek yayınlatmak istedi /i piyano eserlerini içeren küçük bir kitap üzerine çalı 2ıyor. Görüyorsun ki

 17 GRAYSON, DAVID, Israel Philarmonic Orchestra, Zubin Mehta & Midori (cd kapa /ı) , Sony Classical, Temmuz 1993 18 Violin Concerto [online], http://www.sibelius.fi/english/musiikki/ork_viulukonsertto.htm, [22.08.2010] ∗ Balad: Latince dans etmek anlamına gelen “ballare” sözcü /ünden türemi 2 olan terim, bir 2arkıcı tarafından söylenen kıtayı koroun yineledei /i halk dans 2arkısı anlamı ta 2ımaktadır.   zamanını gayet iyi kullanıyor. Bunları bitirdikten sonra bir de yaylı dörtlüsü için yeni bir esere ba 2layacak. 19

Jean Sibelius, bu mektuptan kısa bir süre sonra konçertosu hakkında e 2i Aino’ya “keman konçertom için harika temalarım var” demi 2se de çift, kısa bir süre sonra Helsinki’ye geri dönmek zorunda kalmı 2tır. Bu sırada alkol yüzünden sa /lı /ı bozulmaya ba 2layan Jean Sibelius’un beste çalı 2maları sekteye u /ramı 2tır.

1903 yılının sonbaharında, yazmaya ba 2layaca /ı keman konçertosunu, Robert Kajanus’un orkestrasının ba 2 kemancısı olan ve Orta Avrupa’da solist olarak ba 2arılı bir kariyere sahip olan Willy Burmester’e adayaca /ını açıklamı 2tır. Aynı yılın Aralık ayında ise, Axel Carpelan’a konçertonun iki bölümünü tamamladı /ını, üçüncü bölümünün orkestrasyonunu tamamlayaca /ını söylemi 2tir.

Bir yıl sonra, Jean Sibelius konçerto üzerinde yo /un bir 2ekilde çalı 2ırken, e 2i Aino, besteleme sürecini Axel Carpelan’a 2u 2ekilde anlatmı 2tır;

Jean üzerinde çalı 2tı /ı konçertosu için çok heyecanlı; ben de! Kafasında yı /ın halinde temalar var, sersemlemi 2 durumda… Bütün gece ayakta, sürekli konçertoyu çalıyor ve kendini melodilerin lezzetinden alıkoyamıyor. Gerçekten çok fazla fikri var. Temaların her biri geli 2ebilir özellikte ve ya 2am dolu. 20

Konçertonun ilk seslendirili 2i, 8 1ubat 1904 yılında gerçekle 2mi 2tir. Jean Sibelius, daha önce söz verdi /i Willy Burmester’in zamanının olmaması nedeniyle eseri Çekoslovak asıllı solist ve keman ö /retmeni Viktor Novacék’e çaldırmı 2tır. Konserin ardından gelen kritikler, eserin kaderini de /i2tirecek de /erde olmu 2tur; ele 2tirmen Merikanto, konçertoyu ezbere çalan Viktor Novacék’in yorumunu “üstatlara yakı 2ır bir biçimde” bulduysa da orkestranın ba 2 kemancısı Carl Lindelöf’e göre Viktor Novacék provalarda konçertoyu son derece uyu 2uk bir biçimde, hızlı pasajları yuvarlayarak, özensizce yorumlamı 2tır. Merikanto da yazdı /ı ikinci ele 2tiri

 19 Violin Concerto [online], http://www.sibelius.fi/english/musiikki/ork_viulukonsertto.htm, [22.08.2010] 20 Violin Concerto [online], http://www.sibelius.fi/english/musiikki/ork_viulukonsertto.htm, [22.08.2010]    yazısında eserin Willy Burmester’in ellerinde çok daha etkili bir hale gelebilecekken Viktor Novacék’in performansıyla hak etti /i yeri bulamadı /ını belirtmi 2tir. Ele 2tirmen Karl Flodin’e göre Jean Sibelius, keman konçertosunu ticari kaygılarla bestelemi 2ti ve bu “bütün gemiyi batıran bir kayaydı”. Evert Katila bir ele 2tiri yazısında eseri övmü 2 yine de birkaç de /i2iklik önermi 2tir. Yine ele 2tirmen Merikanto, konçertonun final bölümünü “zayıf ve zor” bulmu 2 ve “ileride kemancılar bu eseri daha yava 2 çalacaklar” diye öngörüde bulunmu 2tur. 21

∗ Bir ele 2tirmenin dedi /i gibi “kakafoni o kadar büyüktü ki bestecinin anlatmak istedi /ini anlamak mümkün de /ildi.” Bir di /er ele 2tirmen daha da ileri giderek esere “sıkıcı” ve “bir hata” diyerek saldırdı. Bu a /ır ele 2tiriler Sibelius’un kendi tatminsizli /ini iyice alevlendirmi 2 olmalı ki eseri tekrar gözden geçirmeden önce basılması ve çalınması ile ilgili bütün planları askıya aldı. 22

Willy Burmester, Jean Sibelius’a, konçertoyu 1904 yılının Kasım ayında Helsinki’deki konserinde çalabilece /ini, bu konsere 25 yıllık deneyimiyle birlikte, sanatını ve içgüdülerini de olabildi /ince aktarabilece /ini belirtmi 2se de Jean Sibelius gelen ele 2tirilerden sonra eseri yeniden yazmaya karar vermi 2 ve 2öyle demi 2tir:

Keman konçertomun 2u anki halini yok etmeliyim. 0lk bölüm ve Andante ba 2lıklı bölüm yeniden yazılmalı. Yayınlanmadan önce de en az iki yıl geçmeli. 23

Jean Sibelius, daha yo /un ve kolay olan ikinci versiyonu, 1905 yılının bahar aylarında tamamlamı 2 ve kemancı Karel Halir’e çalması için vermi 2tir. 0kinci versiyonu gayet olumlu ele 2tiriler alan eseri, kemancı Willy Burmester hiçbir zaman çalamamı 2tır. Yava 2 yava 2 popüler hale gelen konçerto, ünlü kemancı Jascha Heifetz’in 1930’larda yaptı /ı kayıtla daha da ünlenmi 2 ve dünya çapında tanınmasını sa /lamı 2tır.

 21 Violin Concerto [online], http://www.sibelius.fi/english/musiikki/ork_viulukonsertto.htm, [22.08.2010] ∗ Kakafoni: (Yun.) Kötü ses, kakı 2ım. 22 LAYTON, ROBERT, Chicago Symphonic Orchestra, Daniel Barenboim, Maxim Vengerov (cd kapa /ı), Teldec, Ocak, 1996 23 Violin Concerto [online], http://www.sibelius.fi/english/musiikki/ork_viulukonsertto.htm, [22.08.2010]    Bestecinin e 2i Aino ise ele 2tirilerin tersine konçertonun ilk versiyonu hakkındaki be /enisini 2u 2ekilde dile getirmi 2tir;

Jean ele 2tirilerden etkilenip konçertoyu de /i2tirse de ben ilk versiyonu tercih ediyorum. Eserden birçok virtüözite bölüm çıkartıldı, konçerto 2uan çok daha kolay. 24

Onun bu dü 2üncesi sonradan destek görmü 2tür. Leonidas Karados’un 1991 yılında Lahti Senfoni Orkestrası ile yapmı 2 oldu /u konçertonun ilk versiyonunun kaydı ise, eserin bu yönü ile de ünlenmesini sa /lamı 2tır.

Konçertonun ilk versiyonu, ikinci versiyonuna göre daha zor bir yapıdaydı. Birinci bölüm, ilk versiyonda 542 ölçüyken, ikinci versiyonda Jean Sibelius tarafından 499 ölçüye indirilmi 2tir. Bu fark, ilk versiyonda yer alan Bach tarzı uzun ikinci bir kadansın olmasından dolayıdır. Bu kadans çok güzel ve etkiletici bir yapıda oldu /u halde, eserin geri kalanıyla genel bir bütünlü /e sahip olmadı /ı için besteci tarafından ikinci versiyona dahil edilmemi 2tir. Yine ikinci versiyonda, kemanın ilk versiyona göre çok daha fazla ön planda olmasını isteyen besteci, orkestrasyonu olabildi /ince azaltarak solo çalgıyı ön plana çıkarmı 2tır. Yalnız orkestranın çaldı /ı pasajlarda ise, armonik ve yapısal zenginlik dikkat çekicidir.

Kemancı Jean Sibelius, konçertoyu kendi solistlik hayallerini tamamlayan bir fırsat olarak görürken, besteci Sibelius, o ana kadar bestelenmi 2 konçertolar arasında eserini ayrı bir yerde tutuyor ve orkestraya önemli malzemeler kazandırdı /ını dü 2ünüyordu.

Neo – romantik karakterde olan konçerto, klasik repertuarda yerini almadan önce, birçok müzik otoritesince oldukça insafsız biçimde ele 2tirilmi 2tir. Duygulu oldu /u kadar virtüözlük gerektiren ve keman repertuarının en güç eserlerinden biri olan konçerto, Çaykovski’ye olan fazla yakınlı /ı nedeniyle de ele 2tirilmi 2, yine de 2iirsel anlatımı ve gücü kabul edilmi 2tir. Eseri 1935 yılında ilk kaydeden J. Heifetz olmu2tur ve sonraki

 24 Violin Concerto [online], http://www.sibelius.fi/english/musiikki/ork_viulukonsertto.htm, [22.08.2010]    yıllarda eserin birçok ticari kaydı yapılmı 2tır. Örne /in keman virtüözü Leonidas Kavakos, Lahti Senfoni Orkestrası e 2li /inde konçertonun ilk ve son versiyonlarının birlikte bulundu /u bir kayıt gerçekle 2tirmi 2tir. Ayrıca Sibelius keman konçertosunun David Oistrakh, Yehudi Menuhin, Maxim Vengerov, Vadim Repin, Michael Rabin, Ida Hendel, Viktoria Mullova gibi ünlü keman virtüözleri tarafından da pek çok kez cd kaydı gerçekle 2tirilmi 2tir. 25

Jean Sibelius, ikinci keman konçertosu olarak “Concerto Lirico” adlı bir eser planlamı 2, hatta bu fikri 1915 yılında Leipzig’de Breitkopf & Hartel 2irketine sunmu 2tur. Fakat bu planını hiçbir zaman gerçekle 2tirmemi 2tir; Re minör konçerto, keman için tek konçertosu olarak kalmı 2tır.

 25 AYTÜRE KIRO .LU, SENEM, 2007, Yüksek Lisans Tezi, Anadolu Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü    4. JEAN S 0BEL 0US KEMAN KONÇERTOSUNUN 0NCELENMES 0

Orkestra yazımında bestecinin güçlü senfonik zihninin ipuçlarını veren gerçek güçte pek çok çıkı 2 vardır. Jean Sibelius keman konçertosu, hem melodiyi, hem de orkestranın tematik materyallerini parlak bir etkiyle çalan solo keman üzerine kurulmu 2tur. Ana tema bütün bölümlerde keman tarafından sunulmu 2tur.

Re minör tonalitede bestelenmi 2 olan konçerto, üç bölümden olu 2maktadır. Bölüm hızları, ilk bölüm için “Allegro moderato”, ikinci bölüm için “Adagio di molto” ve son bölüm olan üçüncü bölüm için ise “Finale (Allegro ma non tanto) olarak belirtilmi 2tir.

4.1. Allegro Moderato

Jean Sibelius Keman Konçertosu’nun ilk bölümü, bazı müzik yazarları tarafında “ıssız kuzey gecelerinde, ortada yanan ate2in çevresinde dinlenen bir saz 2airinin yakılan ezgileri” olarak betimlenmi 2tir. 26 Konçertonun en uzun bölümü, en karma 2ık ve en ilginç bölüm olarak de /erlendirilir. Bölümün hiçbir süreci mekanik ∗ olarak ele alınmamı 2tır. Ilımlı çabukluktaki (allegro moderato) bölüm, sonat formunda yazılmı 2tır ve üç temadan olu 2mu 2tur.

2/2’lik ölçüde, birinci ve ikinci kemanların sürdinli ** ve çift piano *** ses gürlü /ünde duyurdukları sekizlikler, dördüncü ölçüde mezzoforte **** ses gürlü /ünde solo kemanın duyuraca /ı etkili, duygulu, aynı zamanda da geli 2meye çok uygun olan ana temayı hazırlamaktadır (Örnek 1).

 26 AKTÜZE, 0RK 0N, 2004, Müzi /i Okumak , Pan Yayıncılık, 975-8434-44-6, sayfa 2177 ∗ Sonat: 0talyanca “tınlamak” anlamına gelen “sonare” sözcü /ünden türemi 2tir. Genellikle bir ya da iki çalgı için yazılmı 2 çok bölümlü çalgı müzi /i eseri ve bunun yapılanmasını kesinle 2tiren form.

Sürdin: Çalgılarda amacına ve türüne göre ses gürlü/ünü azaltan ve / veya tınısını de /i2tiren, yerine ve kullanıldı /ı çalgıya göre kauçuk, metal, plastik, tahta vs. malzemeden üretilmi 2 çalgı aksesuarı. 

Piano: ( 0t.) Hafif. 

Mezzoforte: ( 0t.) Orta kuvvette.     Örnek 1. Jean Sibelius Keman Konçertosu ilk tema

0lk tema artmı 2 dörtlü aralı /ının sıklıkla kullanıldı /ı doryen modunun atmosferinde i 2lenerek devam eder. 18. ölçüde Re minör tonaliteden Fa Majör tonaliteye geçi 2 duyurulur ve 24. ölçüde, ufak bir kromatik geçi 2le dört vuru 2luk Mi bemol sesi, Sol minör tonaliteyi hazırlar (Örnek 2).

  Örnek 2. 0lk bölüm 11. ve 24. ölçüler arası

Solo keman partisi, kadansın ba 2langıcına kadar arpejler ve pozisyon atlamalı pasajlarla de /i2en ton çerçevesi içinde hareket eder ve 50. ölçüde çift forte ses gürlü /üne ula 2ır (Örnek 3).

  Örnek 3. Arpejler ve pozisyon atlamalı solo keman partisi

53. ölçüde kemanda en koyu ve dolgun tınının elde edildi /i IV. tel olan “Sol” telinde solo kemanın onaltılık pasajı duyurulur. Gitgide yükselen ses gürlü /ünü aksanlı notalar destekler. Solist 71. ölçüye kadar neredeyse yalnızken, ilk tempo hızında ba 2layan 71. ölçünün birinci vuru 2unda kuvvetli ses gürlü /ünde klarinetler ∗ duyurulur. Bu pasaj, be 2 ölçülük kısa bir link ile melodiyi orkestraya bırakır (Örnek 4). 74. ölçüde yer alan oktavlar ** için dip not olarak alternatif parmak numaraları önerilmi 2tir (Örnek 5).

 ∗ Link: Ba /lantı.

Oktav: Tonal müzikte, tona adını veren notadan sekiz nota uzaklıktaki aynı notaya kadar olan aralı /a “oktav” denilmektedir    Örnek 4. 54. ve 76. ölçüler arası

Örnek 5. Alternatif parmak numaraları

2/2’lik ölçüler, 75. ölçüden itibaren 6/4’lük olmu 2tur. Viyolaların forte ses gürlü /ündeki üçlemeleri, orkestraya yeni tempoyu verir. Fagot ve viyolonseller ∗ ünison çalarlar. 90. ölçüde viyola ve viyolonseller ünison bir biçimde önce eksilmi 2 7’li akorunu, ardından da 91. ölçüde bu akorun Si bemol Majör karar tonalitesine ba /lanmasını duyurur. Benzer portato ** pasajlarla geli 2tirilen tema,orkestranın 23 ölçülük pasajından sonra, 92. ölçüde sakin ve orta hızda (molto moderato e tranquillo) geçi 2 köprüsüyle, daha duygulu ve a /ır, “largamente” olan ikinci temayı hazırlar (Örnek 6).  ∗ Ünison: Seste 2. Hemen hemen her dilde aynı anlama gelen, “bir, tek, birlik, uyum, ahenk” anlamındaki “uni” ve Fransızca “ses” anlamına gelen “son” sözcüklerinin birle 2iminden türemi 2 olan “unison” terimi, iki veya daha fazla ses ya da seslerin aynı ses frekansından veya oktavından duyurulması anlamını ta 2ımaktadır.

Portato: ( 0t.) Seslerin belirgin duyurulmasını sa /lama yoluyla gerçekle 2en ifade tarzı.    Örnek 6. 91. ve 102. ölçüler arası

0lk kez fagot ve klarinetlerle duyulan Si bemol Majör tonalite, üç ölçülük bir linkten sonra solo keman tarafından Re bemol Majör’de sergilenir. “Geni 2 tutarak, a/ırlı /ını hissettirerek” anlamına gelen “Largamente” ba 2lı /ı ta 2ıyan Re bemol

  Majör pasaj, ifadeli, koyu bir tınıda ve bunları elde etmek için de “Sol” telinde bol ∗ vibratolu bir biçimde yorumlanmalıdır (Örnek 7 ve 8).

Örnek 7. 102. ve 114. ölçüler arası

116. ölçüde kırık bir biçimde fakat farklı karakterde önceki largamente temanın çe 2itlenmi 2 hali olarak duyulan zarif oktavlı pasaj, üç ölçüdür ve trillerle ** birlikte çalınan portato pasaja ba /lanır. 125. ölçüye auftakt *** ile gelen kromatik **** yedileme crescendo ***** ile “allegro molto ****** ” olan üçüncü temaya ba /lanır. Solo keman tarafından müjdelenen üçüncü tema, canlı bir orkestra pasajıyla sunulur (Örnek 8).

 ∗ Vibrato: ( 0t.) Titre 2im, salınım.

Tril: Bir nota ile onun tam ya da yarım ses üstündeki kom 2u notanın az ya da çabuk hızda ve birbiri ardına öngörülen sürede seslendirilmesi. 

Auftakt: (Alm.) Eksik ölçü 

Kromatik: (Yun.) “Renkli” anlamına gelen “chromatikos” sözcü /ünden türemi 2 olan terim, ardı ardına gelen yarım aralıklardan olu 2an ses dizisi anlamını ta 2ımaktadır. 

Crescendo: Ses gürlü /ünün giderek artması. 

Allegro molto: Daha çabuk bir hızda.     Örnek 8. 111. ve 127. ölçüler arası

127. ölçüde 2/2’lik ve “allegro molto” hızında ba 2layan üçüncü tema, solo kemanın olmadı /ı tutti pasajdır. Birinci ve ikinci kemanlar tarafından ünison ve aksanlı bir biçimde sunulur; nefeslilerde forte uzun ses, viyola ve viyolonsellerde ise

   ∗ sekizlik e 2lik partisi yer alır. 147. ölçüde subito piano ses gürlü /ünde birinci flütte duyulan ezgi, 155. ölçüde fagot e 2li /indeki klarinete geçer. Ezgiye bu sırada yaylı çalgılar, sekizlik notalarla e 2lik etmektedir. 222. ölçüye dek kuvvetli bir ses gürlü /ünde, ısrarlı ve keskin bir yapıda devam eder (Örnek 9).

Örnek 9. 0lk bölüm üçüncü tema  ∗ Subito: ( 0t.) Derhal, hemen.    222. ölçüde solo kemanın ufak bir crescendo ile yaptı /ı üç oktavlık atlama ile ∗ 223. ölçüde Sol minör tonaliteye geçilir. “Moderato assai ” 2eklinde belirtilen bu pasaj, 4/4’lüktür; geli 2me bölümünü olu 2turan ve 234. ölçüde ba 2layan solo kadansı hazırlar. 241. ölçünün ikinci vuru 2unda ba 2layan mar 2, dört ölçü sürer (Örnek 10).

Örnek 10 . 223. ölçüden sonra gelen solo kadans

234. ölçü için tercih edilebilecek iki nota yazımı dip not olarak notada belirtilmi 2tir (Örnek 11).

 ∗ Moderato assai: Olabildi /ince orta hızda.    Örnek 11. 234. ölçü için alternatifler Solo kemanın birinci temayı i 2leyerek duyurdu /u kadansın ardından, bu kez Sol minör tonalitede ana temanın ilk iki motifi üzerine (a – b) yo /unla 2ılır. Bu pasaj, ∗ solo kemanın “Sol” teli üzerinde Sol minör tonunun subdominant sesi ile çalmaya ba 2ladı /ı koyu bir tınıda tekrarlanmı 2tır. Solo partiye kontrbas ve viyolonsel hariç yaylı çalgılar onaltılık pasajlarla e 2lik eder (Örnek 12).

Örnek 12. 0lk bölüm yeniden sergi

 ∗ Subdominant: ( 0ng.) Alt dominant, alt çeken. Gamın dördüncü derecesi.    320. ölçüde yer alan ve dominant akoruna varan duyuran üç buçuk oktavlık gam için alternatif parmak numaraları önerilmi 2tir (Örnek 13 ve 14).

Örnek 13. 320. ölçü, parmak numarası için ilk alternatif

Örnek 14. 320. ölçü, parmak numarası için ikinci alternatif 323. ölçüden, devamındaki modülasyona kadar, tutti partilerde üflemeli çalgılar ana temayı peki 2tirirken, viyola ve viyolonsel, üçlemelerle onlara e2lik eder (Örnek 15).

Örnek 15. 323. ve 327. ölçüler arası

  En son Sol minör tonalitede duyulan tutti pasaj, 339. ölçüde Sol minörün ilgili majörü olan Re Majör donanımını kullanıp, Re Majörün ilgili minörü Si minörü, ifadeyi co 2kun hale getirmek amacıyla sıra dı 2ı bir biçimde Si Majör olarak kullanılmı 2tır (Örnek 16).

∗ Örnek 16. 338. ve 342. ölçüler arası modülasyon

 ∗ Modülasyon: Tonalite de /i2imi.   Si Majör tonalite, önce 361. ölçüde Re minör, daha sonra da 373. ölçüde Fa Majör olarak duyurulur. 0fadeli, yumu 2ak bir karakterde olan bu pasaj neredeyse büyük üçlemelerden ibarettir. 387. ölçüde çift piano* ses gürlü /ünde duyulan kırık oktavlar, temponun da biraz yürümesiyle beraber 393. ölçüdeki “La” notası üzerindeki trile ba /lanır. 12 ölçü çalınan trilli pasaj, yaylıların belirgin pizzicatoları ** ile “allegro molto vivace” pasaja ba /lanır (Örnek 17).

Örnek 17. 382. ve 404. ölçüler arası



Çift piano: Piano ( 0t.) Hafif. 0ki katı hafif ses gürlü /ünde. 

Pizzicato: ( 0t.) Yaylı çalgılarda telleri parmak ile çekerek çalma tekni /i.    Allegro molto vivace kısmı, ilk bölümün reexposition yani yeniden sergi kısmıdır. Burada üçüncü temanın tekrarı, Re minör tonalitede, önce kontrbas ve fagotun be 2lileri e 2li /inde viyola ve klarinetlerde, sonra flütlerde duyurulur. Solo ∗ keman, arpejleriyle, oktavlarıyla, ricochet , flajöle ** , iki ba /lı iki ayrı gibi sa / el teknik pasajlarıyla kuvvetli bir biçimde codayı *** hazırlar (Örnek 18).

 ∗ Ricochet: Yayı çekerek çalı 2ta, güçlü ve telden ayrılmayan –genellikle yayın üçte birlik uç kısmının- tek darbesiyle aynı telde bir dizi notayı hızlı olarak çalmak.

Flajöle: Telli çalgılarda tele tek ya da çift parmakla titre 2im bo /umlarına 1/2, 1/3, 1/4 gibi orantılarda hafifçe dokunularak ya da parmakları telin üstüne de /direrek boyunun de /i2tirilmesiyle elde edilen, kare biçimi notalarla ( = ) gösterilen uçucu, gizemli, hafif ses. 

Coda: (Lat.) “Kuyruk” anlamına gelen “cauda” sözcü /ünden türemi 2 olan terim, eserlerin son kısmı olarak ana tonalitenin son kez duyuruldu /u kesit.    Örnek 18 . Allegro molto vivace pasajdan bir kısım

471. ölçüde yaylı çalgıların timpaniyle aynı ritimde e 2lik etti /i coda ba 2lar (Örnek 19).

  Örnek 19. Birinci bölüm coda ba 2langıcı

483. ölçüde yer alan oktavlar için yazan parmak numaralarının dı 2ında iki alternatif parmak numarası daha önerilmi 2tir (Örnek 20).

Örnek 20. 483. ölçü için alternatif parmak numaraları

   Örnek 21. 0lk bölüm son dokuz ölçü

4.2. Adagio di Molto

4/4’lük ölçüde ve oldukça a /ır (adagio di molto) bir tempoda yazılmı 2 olan ikinci bölüm, Si bemol Majör tonaliteye sahiptir. Bölüm hızı olarak sekizlik nota de /erine 72 – 80 metronom birimi önerilmi 2tir. Bölüm, dörtlük de /er üzerinden de /il, sekizlik de /er üzerinden hissedilmelidir.

   Özellikle Finlerin en ba 2arılı a /ır bölüm olarak nitelendirdikleri bu yalın ve melankolik müzik “Sibelius’un çocuklu /unda üzerine çıkıp keman çaldı /ı, göl kenarındaki büyük kayanın bir anısı” olarak tanımlanır. 28

0lk versiyona göre daha da zenginle 2tirilmi 2 olan ikinci bölüm, sıcak, duygusal ve lirik bir karakterdedir. Jean Sibelius, ana temayı yaratırken, kendi birinci ve ikinci senfonisinin melodik temasından esinlenmi2tir.

∗ 0ki vuru 2luk generalpausenin ardından tahta üflemeli çalgıların üçlü aralıklarla çaldıkları so /uk görünümden uzak ezgi, Jean Sibelius’un üçüncü senfonisinin a /ır bölümüne nazaran çok daha lezzetli bir atmosfer yaratmı 2tır. 0lk be 2 ölçüde sırasıyla klarinetler, obualar ve flütler duyurulur. 6. ölçüde solo keman ifadeli ve bol vibratolu bir biçimde mezzoforte ses gürlü /ündeki temayı sunar (Örnek 22).

Örnek 22. 0kinci bölüm ba 2langıcı  28 AKTÜZE, 0RK 0N, 2004, Müzi /i Okumak , Pan Yayıncılık, 975-8434-44-6, sayfa 2177 ∗ Generalpause: (Alm.) Bütün orkestra için genel susu2.    Ana temanın dura /anlı /ı ve yürekten gelen güzelli /i, bütün bölüm boyunca aynı atmosferde devam eder. 13. ölçüde forte ses gürlü /üne ula 2an solo kemana, ∗ viyola ve viyolonsellerin pizzicato gamları ve kornoların senkopları e 2lik eder (Örnek 23). Solo kemanın, bu ve benzeri pasajları, do /ru ve tatmin edici bir yorum için“Sol” teli üzerinde çalması gerekmektedir.

Örnek 23. 13. ve 16. ölçüler arası Senkoplar yaylı çalgıların da eklenmesiyle yo /unla 2ır. Solo keman partisi önce piano, sonra pianissimo ** olan otuzikilik motiflerle ilerler. 19. ölçüde solo kemanda gelen portato üçlemelere, kornolar ünison olarak e 2lik eder. 21. ve 22. ölçüde portato ve apojatürlü *** pasaj, önce eko 2eklinde önce piano sonra çift piano çalınır (Örnek 24).

 ∗ Senkop: Ölçüde güçlü bir vuru 2 yerine zayıf vuru 2un devam etmesi, zayıf vuru 2un vurgulu olması, güçlü vuru 2ta sus kullanılması dolayısıyla, do /al vurgu düzeninin de /i2tirilmesi.

Pianissimo: ( 0t.) Çok hafif 

Apojatür: ( 0t., 0ng., Alm.) Anlam olarak “abanmak, dayanmak” anlamına gelen sözcük, terim olarak akora veya sese bir üst veya alttan katılan yabancı nota anlamına gelir.     Örnek 24. 17. ve 26. ölçüler arası

Daha önce bölümün ilk be 2 ölçüsünde üflemeli çalgılar tarafından hafif ses gürlü /ünde sunulmu 2 olan ikinci tema, bu kez 25. ölçünün ikinci yarısında, kuvvetli ve kararlı bir karakterde yaylı çalgılar tarafından ünison bir 2ekilde duyurulur.

   Tempo biraz daha yürük hale gelir. Yorumcu, temponun yürümesinden dolayı, ikinci temada (ve / veya seçime ba /lı olarak bölümün sonuna dek) hızı dörtlük de /er üzerinden dü 2ünebilir. (Örnek 24 ve 25).

Örnek 25. 27. ve 29. ölçüler arası, ikinci tema

Orkestranın altı ölçülük co 2kulu tutti pasajının ardından, 32. ölçüde orkestranın subito piano ses gürlü /üne dü 2mesi ile, solo keman senkop ve büyük üçlemeleri çift ses 2eklinde çalarak Sol minör tonalitedeki temayı devam ettirir. Bu sırada yaylı çalgılar, senkoplu e 2lik partisine sürdürmektedir. Solo keman partisindeki çift sesli pasajı, 37. ölçüde gelen altılamalar ile devam eder (Örnek 26).

  Örnek 26. 32. ve 41. ölçüler arası

42. ölçüdeki kromatik aksanlı çıkı 2 ve bir sonraki ölçüde yer alan çıkıcı trilli notalar, crescendo ile birlikte 45. ölçüye dek sürer. 47. ölçüde birinci tema yeniden sergi biçiminde viyola, klarinet, fagot ve kornolar tarafından sunulurken, solo keman onlara e 2lik eder (Örnek 27).

  Örnek 27. 41. ve 48. ölçüler arası

  ∗ 49. ölçüde, subito sempre piano bir biçimde, kırılarak çalınan çıkıcı oktavlar, ana tonun majör dominantı olan Sol bemol Majör tonaliteye geçer (Örnek 28).

Örnek 28. 49. ve 53. ölçüler arası

 ∗ Sempre: ( 0t.) Her zaman, daima.   53. ölçüde Si bemol Majör olan ana tonaliteye dönü2le birlikte duyulan ana tema, bu kez flüt, korno, klarinet, kemanlar ve viyola tarafından sunulur; solo keman, yine e 2lik görevindedir (Örnek 29).

Örnek 29. 53. ve 57. ölçüler arası

Bölüm, ba 2taki tema karakterinin solo keman tarafından tekrar hissettirilmesiyle biter (Örnek 30).

  Örnek 30. 0kinci bölüm son 12 ölçü

4.3. Allegro ma Non Troppo

Jean Sibelius, konçertonun son bölümüne çabuk anlamına gelen “allegro” hız ba 2lı /ını koymu 2tur. Dörtlük nota de /eri için 108 – 116 metronom birimini önermi 2tir ve Üçüncü bölümün ancak bu 2ekilde çalınırsa gösteri 2li karakterini sergileyebilece /ini belirtmi 2tir. Yalnız 2u da bir gerçektir ki; Sibelius, kemancı Ginette Neveu’nun yorumlamı 2 oldu /u keman konçertosunun kaydını gerek üçüncü bölüm için tercih etti /i yava 2 tempo açısından, gerek ton, karakter açısından oldukça ba 2arılı bulmu 2tur. Günümüzde pek çok kemancı Neveu’nun temposuna ihtiyaç duysa da bu tercih, bölümün canlılı /ının yitirilmesine neden olur. 29

Jean Sibelius, üçüncü bölümün hızı hakkında, “keskin bir ustalıkla çalınmalıdır. Tabii ki de hızlı ancak kusursuz çalınabilece /i bir tempodan daha hızlı de /il” 30 demi 2tir.

Günümüzde tercih edilen versiyonlarında gördü /ümüz üzere, pek çabuk olmayan (allegro ma non troppo) tempoda, 3/4’lük ölçüde ve Re Majör tonalitede, ∗ yalın bir rondo formunda yazılmı 2 olan konçertonun bu son bölümü için, hız olarak dörtlük nota de /eri için 88 – 92 metronom birimi önerilmi 2tir.

Timpani, viyola, viyolonsel ve kontrbas tarafından sunulan dört ölçülük ritmik giri 2in ardından, solo keman tarafından enerjik karakterdeki ilk tema sunulur (Örnek 31). 0lk tema, yani “A” teması, ritim açısından ustalık isteyen iyi bir yay  29 Violin Concerto [online], http://www.sibelius.fi/english/musiikki/ork_viulukonsertto.htm , [26.08.2010] 30 TAWASTSTJERNA, ERIK, 1976, Jean Sibelius Volume I, Faber and Faber, sayfa 286 ∗ Rondo: (Alm., 0ng., 0t.) Ana temanın, daha sonra gelen di /er temalarla de /i2kenlikle tekrarlandı /ı çalgı biçimi formu.   tekni /ini gerektirir. Yorumcu, noktalı onaltılık ve otuzikilik ritmi çok keskin çalmalıdır. Üçleme gibi duyulma tehlikesi olan bölümün ana karakterindeki bu ritimde, otuzikilikler, olabildi /ince son anda çalınmalıdır.

Jean Sibelius, sürükleyici aynı zamanda da korkutucu olan bu temayı “danse macabre” (ölüm dansı) benzetmi 2tir. 31

Örnek 31. Üçüncü bölüm ba 2langıcı

Sekiz ölçülük öncülün ardından, 13. ölçüde iki oktav yukarıdan aynı melodi soncul olarak tekrar edilmi 2tir (Örnek 32).

 31 Violin Concerto [online], http://www.sibelius.fi/english/musiikki/ork_viulukonsertto.htm , [26.08.2010]   Örnek 32. 12. ve 16. ölçüler arası

Solo keman, konçertonun ilk versiyonunda müzi /i adeta dans eder gibi yönetirken, Mendelssohn tarzı bir köprü ile ikinci temayı duyururken, ikinci versiyonda bu akıcı ve hemen hemen iki dakika süren pasaj kaldırılmı 2tır. Bu durumda, orkestra ikinci temayı önceden çalmaya ba 2lar. 32

Tek tel üzerindeki altılama gamlar, üçlü aralıklı gamlar gibi sol el tekni /i ile ilgili pasajlar içeren A temasının “b” kesidi 20. ölçüde ba 2lar; 35. ölçüden itibaren hissettirdi /i Sol minör tonaliteye 44. ölçüde geçer (Örnek 33 ve 34).

 32 Violin Concerto [online], http://www.sibelius.fi/english/musiikki/ork_viulukonsertto.htm , [26.08.2010]   Örnek 33. 18. ve 38. ölçüler arası solo keman partisi

44. ölçüde, “B” teması ba 2lar. Senkoplu ve Sol minör tonalitedeki temanın sekiz ölçülük öncülü 48. ölçüde yaylı çalgılar tarafından çalınır. 56. ölçüde çe 2itlenme 2eklinde soncul duyurulur (Örnek 35).

  Örnek 34. 44. ve 59. ölçüler arası

Ritmik ve karakteristik özellikler bakımından 0spanyol müzi /ini andıran pasaj, çe 2itlemelerle sürer. Orkestra ve solist, sırayla motifleri i 2ler. 64. ölçüde solo keman dört ölçü öncül, dört ölçü soncul 2eklinde yeni temayı sunar. Ardından gelen sekiz ölçülük grup, 72. ölçüde fagotun kromatik çıkıcı gamıyla e 2lik etti /i çe 2itlemeleriyle ∗ ba 2lar. 80. ölçüde bu kez legato karakterde çalınır ve motifler, 87. ölçüdeki onaltılık pasaja ba /lanır (Örnek 35).

 ∗ Legato: ( 0t.) Notaları birbirine ba /lı seslendirmek.   Örnek 35. 60. ve 81. ölçüler arası

  B temasının “b” kesidi, 87. ölçüde onaltılık notalarla örülmü 2 bir pasaj ∗ halinde solo kemanda duyurulur. Bu pasaj, staccato , détaché ** gibi çe 2itli yay tekniklerini içerir. 93. ölçüdeki apojatürlü ve rötarlı motif üç ölçü boyunca farklı oktavlarda tekrar ederek 96. ölçüde Si bemol Majör tonalitenin I. derecesini duyurur (Örnek 36).

Örnek 36. 87. ve 99. ölçüler arası

Kısa bir link ile tonalitenin dominantında, Fa minör tonalitede, solo kemanın üçlemeleriyle örülmü 2 köprü, 100. ölçüde ba 2lar ve 119. öçüdeki kromatik inici oktavların ardından duyulan Re Majör tonalitenin V. derecesi, 124. ölçüde A temasına ba /lanır (Örnek 37).

 ∗ Staccato: ( 0t.) Notanın üzerine konulan nokta ( . ) i 2areti ile belirtilir. Tele yapı 2ık bir yay hareketi içerisinde yer alan ve birbirini izleyen birden fazla birbirinden ayrılmı 2, keskin ifadeli, kısa martelé notalardan olu 2maktadır.

Détaché: (Fr.) Her bir nota için ayrı bir yay hareketi kullanarak (çekerek ve iterek), düz, e 2it, basıncı de /i2tirmeden, sesler arasında kesinti yapmadan uygulanan yay tekni /i.    Örnek 37. 100. ve 120. ölçüler arası, solo keman partisi

120. ölçüden itibaren dört ölçü boyunca tahta üflemeli çalgıların trilleri e2li /inde bakır üflemeli çalgılar tarafından Re Majör V. derece akoru çalınır ve 124. ölçüde ana tema, tahta üflemeli çalgılar ve yaylı çalgılar tarafından ünison olarak, onaltılık notalarla çe 2itlenmi 2 bir biçimde çalınır (Örnek 38).

  Örnek 38. 120. ve 127. ölçüler arası, A temasının ikinci geli2i

130. ölçüde solo keman da orkestraya katılır ve A teması ikinci kez sunulur. 0lk geli 2inde ana tonalitenin dominantında olan tema, bu kez 161. ölçüde ana tonalitenin ilgili minörü olan Re minör tonalitededir. 167. ölçüden itibaren B

  temasının “a” kesiti figürleri tekrarlanır. 0lk geli 2inde yalnızca orkestra tarafından sunulan keside bu kez solo keman trillerle ve flajöle pasajıyla e 2lik eder (Örnek 39).

Örnek 39. 172. ve 178. ölçüler arası

  Aynı seyirde devam eden B temasının ikinci geli 2i, altılı, onlu ve oktav aralıklarıyla gösteri 2li hale getirilmi 2 onaltılık ve üçleme ritimleri içermektedir (Örnek 40).

Örnek 40. 188. ve 221. ölçüler arası, solo keman partisi

  237. ölçüde, Re Majör tonalitedeki oktavlar atlamalarla i 2lenmi 2 coda ba 2lar. ∗ Bölüm, 253. ölçüde bakır üflemeli çalgıların fanfar benzeri sekiz ölçülük pasajlarından sonra, solo kemanın zafer dolu ifadesiyle sona erer (Örnek 41).

Örnek 41 . Son 35 ölçü, solo keman partisi

 ∗ Fanfar: Bakır üflemeli çalgılardan olu 2an topluluk.   SONUÇ

XXI. yüzyılın ba 2ına kadar neredeyse ellinin üzerinde kaydı yapılmı 2 olan, Jean Sibelius’un çalgı için yazılmı 2 tek konçertosu olan Op. 47 Re minör Keman Konçertosu, bestecinin ülkesinde bir simge haline gelmesini sa /lamı 2tır.

Bir müzisyen olarak i 2gal altındaki ülkesine umut veren, halkını co 2turan, yüreklendiren mar 2lar besteleyerek hizmet eden, destek olan besteci, Finlandiya’ya ulusal mar 2ını arma /an etmi 2tir.

Jean Sibelius, hem ya 2adı /ı zor 2artların üstesinden gelerek elde etti /i ba 2arılarla hem de müzisyen ki 2ili /i ile dikkat çekmi 2tir.

Günümüzde senfonileri, keman konçertosu ve kendine özgü stili ile Finlandiya deyince akla gelen ilk de /er olan Jean Sibelius’u ve keman konçertosunu ara 2tırdı /ım tezimin, Türkçe kaynak bulmakta sıkıntı ya 2ayan müzisyen arkada 2larıma iyi bir kaynak olaca /ı kanaatindeyim.

  

KAYNAKÇA

AKTÜZE, 0RK 0N, 2004, Müzi /i Okumak , Pan Yayıncılık, 975-8434-44-6

AYTÜRE KIRO .LU, SENEM, 2007, Yüksek Lisans Tezi, Anadolu Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü

CANGAL, NURHAN, 2004, Müzik Formları , Arkada 2 Yayınevi, Ankara, 975-509- 410-5

FER 0DUNO .LU, LALE, 2005, 0z Bırakan Besteciler Ya 2amları ve Yapıtları i, 0nkılap Kitabevi, 975-10-2390-4

GRAYSON, DAVID, Israel Philarmonic Orchestra, Zubin Mehta & Midori (cd kapa /ı) , Sony Classical, Temmuz 1993

GRIFFITHS, PAUL, 2006, Batı Müzi /inin Kısa Tarihi, Türkiye 02 Bankası Kültür Yayınları , 1. Basım, 978-9944-88-793-9

HODEIR, ANDRE, 2002, Müzikte Türler ve Biçimler , Pan Yayıncılık, 975-8434-60-8

0LYASO .LU, EV 0N, 1994, Zaman 0çinde Müzik Ba 2langıcından Günümüze Örneklerle Batı Müzi /inin Evrimi , Yapı Kredi Yayınları Ltd. 1ti., 3. Basım, 975-363-292-4

LAYTON, ROBERT, Chicago Symphonic Orchestra, Daniel Barenboim, Maxim Vengerov (cd kapa /ı), Teldec, Ocak, 1996

SAY, AHMET, Müzik Ansiklopedisi Besteciler Yorumcular Eserler Kavramlar , Müzik Ansiklopedisi Yayınları/Müzik Kitapları, Cilt. 2

SÖZER,VURAL, 1996, Müzik Ansiklopedik Sözlük , Remzi Kitabevi,4. Basım, 975- 12-0525-4 TALAY, FEYHA, 1951, Musiki Tarihi, Devirler, Ekoller, 1ekiller ve Büyük Bestekarlar , Tan Matbaası, 0stanbul

  TAWASTSTJERNA, ERIK, 1976, Jean Sibelius Volume I, Faber and Faber

0nternet Kaynakları:

Violin Concerto [online], http://www.sibelius.fi/english/musiikki/ork_viulukonsertto.htm , [22.08.2010]

CUMM 0NGS, ROBERT, 2008 , Jean Sibelius [online], All Music Guide, http://www.classicalarchives.com/composer/3353.html#tvf=tracks&tv=about [05.09.2010]