W Tym Numerze M.In

LISTOPAD NUMER 6/2019 WYDANIE BEZPŁATNE ISSN 2657-8255

GAZETA SAMORZĄDOWA – TWOJE ŹRÓDŁO INFORMACJI LOKALNYCH

WIELKIE GRZYBOBRANIE W BIAŁYM ZDROJU www.kaliszpom.pl czytaj na str. 4

W TYM NUMERZE M.IN:

str. 5 str. 8 str. 22 str. 24

Samorząd Kultura Seniorzy Pomoc społeczna Remont w przedszkolu Noc Bibliotek Współpraca Zachodniopomorska z CSWL Drawsko Karta Rodziny LISTOPAD NUMER 6/2019 ECHO KALISZA P O M O R S K I E G O

SAMORZĄD 5. Nasi uczniowie kreatywnie...... 14 6. 80. rocznica powstania Szarych Szeregów...... 14 1. Słowo wstępu...... 2 7. Szkoła pamięta...... 15 2. Poseł Stefan Romecki z wizytą u burmistrza...... 2 8. Dzień Edukacji Narodowej w Kornelówce...... 16 3. Wręczenie Nagród Burmistrza Kalisza Pomorskiego....3 9. Ślubowanie klas pierwszych...... 16 4. Pierwsze szkolenia w projekcie "e-obywatel. Nowe 10. Dziecko naszym wspólnym dobrem – przeciw umiejętności cyfrowe"...... 3 przemocy wobec dzieci...... 17 5. Wielkie Grzybobranie w Białym Zdroju...... 4 11. Wybory do Samorządu Uczniowskiego...... 17 6. Uroczyste ślubowanie pomierzyńskich pierwszaków..5 12. Wiedza o grypie...... 18 7. Remont w przedszkolu...... 5 13. Październik miesiącem marchewki...... 18 SŁOWO WSTĘPU 8. Miejsko-Gminny Ośrodek Kultury ma nowego 14. Małe serduszko, a miłość wielka jest...... 18 dyrektora...... 6 15. Kreatywne malowanie u Gumisiów...... 19 Szanowni mieszkańcy gminy Kalisz Pomorski! W szóstym wydaniu gazety samorządowej „Echo Kalisza Pomorskiego” 9. Nowy ciągnik dla PGKiM w Kaliszu Pomorskim...... 6 16. "Przedszkolaki z Bajkolandi" pomagają znajdziecie Państwo jak zwykle zbiór najważniejszych informacji o życiu w naszej pięknej gminie. Przeczytacie m.in. relacje 10. Wizyta Biskupa Krzysztofa Zadarki w kaliskim kasztanowcom...... 19 z obchodów Dnia Edukacji Narodowej, podczas których wręczone zostały Nagrody Burmistrza Kalisza Pomorskiego dla nauczycieli urzędzie...... 6 17. "Pamiętajmy o tych, którzy odeszli"...... 19 wyróżniających się w swojej pracy zawodowej; relację z wizyty Posła na Sejm RP – Stefana Romeckiego w Kaliszu Pomorskim, 11. Przygotowania do zimy czas zacząć...... 7 18. Dzień Edukacji Narodowej w Kaliskim Liceum ale także opisy ceremonii ślubowania pierwszaków w naszych szkołach podstawowych oraz opis IX Wielkiego Grzybobrania. 12. Złota polska jesień obsypuje liśćmi...... 7 i Technikum...... 20 19. Tajemnice kaliskich dróg...... 21 Wśród listopadowych artykułów najważniejszy jednak wydaje się temat pamięci o tych, których już z nami nie ma. KULTURA Są dni pełne radości, szczęścia i uniesień, ale są też inne – pełne zadumy i smutku. I taki był pierwszy listopadowy dzień, SENIORZY kiedy to przyszliśmy na cmentarze, na groby naszych bliskich, by pomodlić się i zapalić znicze. Pomyślmy przez chwilę 1. Noc Bibliotek...... 8 o tych, na których grobach nikt nie zapalił lampki, nikt nie przyklęknął i nie odmówił modlitwy. Może warto wziąć ze sobą 2. Antarktyka oczami Joanny Plenzler...... 8 1. Współpraca z CSWL Drawsko...... 22 dodatkowy znicz i zapalić go w dzień powszedni na jakimś zaniedbanym i opuszczonym grobie? Zróbmy to koniecznie. 3. Pierwsza wizyta w bibliotece...... 9 2. Senior movie w Kaliszu Pomorskim...... 22 4. Wystawa fotograficznych interpretacji obrazów...... 9 3. Targi diabetologiczne Toruń 2019...... 23 Święto zmarłych to również pamięć o tych, którzy polegli w obronie ojczyzny, pamięć o samotnych żołnierskich 5. Idiosynkrazja – między bielą a czernią...... 9 4. Seniorzy w projektach...... 23 grobach. Jako Burmistrz Kalisza Pomorskiego zadbałem o nowe oblicze Katyńskiego Obelisku upamiętniającego po- 6. Święto pieczonego ziemniaka w Bralinie...... 10 mordowanych w walce o niepodległość. Znajduje się on na kaliskim cmentarzu komunalnym. Stary i zmurszały krzyż POMOC SPOŁECZNA został zastąpiony przez nowy, ponadto cały przyległy teren wyłożono kostką brukową. Dzięki takiej inicjatywie miejsce pochówku wielu mieszkańców naszej gminy zyskało należny szacunek. BEZPIECZEŃSTWO 1. Zachodniopomorska Karta Seniora...... 24 1. Raport...... 11 2. Zachodniopomorska Karta Rodziny...... 24 Burmistrz Kalisza Pomorskiego Janusz Garbacz OŚWIATA HISTORIA 1. Dzień Komisji Edukacji Narodowej...... 12 1. W rocznicę Nocy Kryształowej...... 25 POSEŁ STEFAN ROMECKI 2. "Dziecko naszym wspólnym dobrem – przeciw przemocy wobec dzieci" – konkurs plastyczny...... 12 Z WIZYTĄ U BURMISTRZA 3. BohaterON – włącz historię!...... 13 4. Wrzesień pod hasłem: "Nie śmiecimy – sprzątamy W dniu 04.10.2019 r. w Urzędzie Miejskim w Kaliszu – zmieniamy!" ...... 13 Pomorskim odbyło się spotkanie Posła na Sejm RP – Ste- fana Romeckiego z Burmistrzem Kalisza Pomorskiego – Januszem Garbaczem. W spotkaniu uczestniczyli także: Zastępca Burmistrza – Stanisław Samek i Przewodniczący Rady Miejskiej – Paweł Kulbacki. Parlamentarzysta po- INFORMATOR POWSTAJE ani żadna jej część nie może być prze- nakład 1 000 egz. chodzi z Koszalina, gdzie od 1998 do 2010 r. i od 2014 PRZY WSPÓŁPRACY drukowywana, ani w jakikolwiek inny wydanie bezpłatne do 2015 r. zasiadał w Radzie Miasta. Od początku lat Magdalena Bądźwol, Wioletta Burdyńska, sposób reprodukowana czy powielana ISSN 2657-8255 Dorota Jedynowicz, Monika Kawecka, mechanicznie, fotooptycznie, zapisy- 90. znany jest jako „człowiek instytucja”, społecznik, Katarzyna Kuśmierek, Marek Leśniewski, wana elektronicznie, magnetycznie koszaliński działacz obywatelski. Prowadzi akcje na rzecz Ewelina Litwin, Joanna Mączkowska, lub w innej formie bez pisemnej zgody potrzebujących – bezdomnych i ubogich. Jest Kawale- Magdalena Płuciennik, Marcin Strzelecki Wydawcy. /kalisznews WYDAWCA INFORMATORA rem Orderu Uśmiechu (nadawanego przez dzieci) i Do- Urząd Miejski OPRACOWANIE GRAFICZNE, SKŁAD brego Samarytanina. Podczas spotkania rozmawiano w Kaliszu Pomorskim DTP, PROJEKT OKŁADKI, ŁAMANIE ul. Wolności 25, 78-540 Kalisz Pomorski I PRZYGOTOWANIE DO DRUKU o planach inwestycyjnych gminy Kalisz Pomorski. Poseł tel.: 94 361 77 80 HAVRAN Wydawnictwo domowe Stefan Romecki zadeklarował chęć współpracy i zapew- Remigiusz Dalecki REDAKTOR NACZELNY HAVRAN Wydawnictwo domowe nił, że Gmina Kalisz Pomorski może liczyć na jego pomoc Dominika Bejnarowicz © Copyright by HAVRAN Wydawnictwo Remigiusz Dalecki i osobiste wsparcie we wszystkich działaniach. domowe. Wszelkie prawa zastrzeżone. ul. Rogaczewskiego 62 KOLEGIUM REDAKCYJNE All rights reserved. Wejherowo 2019, 84-200 Wejherowo Bernadetta Klimczak, Marcin Kurylczyk, Wydanie VI. Publikacja ta chroniona www.havran.pl Referat Promocji Joanna Maras jest prawami autorskimi. Publikacja e-mail: [email protected] i Funduszy Pomocowych

1 2 SPIS TREŚCI SAMORZĄD LISTOPAD NUMER 6/2019 ECHO KALISZA P O M O R S K I E G O WRĘCZENIE NAGRÓD BURMISTRZA WIELKIE GRZYBOBRANIE W BIAŁYM ZDROJU

KALISZA POMORSKIEGO Wielkie Grzybobranie, które organizują wspólnie Koło łowieckie „Wieniec”, Koło Polskiego Związku nr 21, Urząd Miejski, Nadleśnictwo Kalisz Pomorski oraz Parafia Grupa Lodołamacze oraz Polskie Towarzystwo Leśne W dniu 04.10.2019 r. w kaliskim Pałacu odbyły się obchody Dnia Edukacji Narodowej, podczas których wręczo- pw. Matki Bożej Królowej Polski, w tym roku odbyło się oddział Nadnotecki. ne zostały Nagrody Burmistrza Kalisza Pomorskiego dla nauczycieli wyróżniających się w swojej pracy zawodowej. w sobotę 12 października. Była to już IX edycja tej impre- Na wstępie tej uroczystości Burmistrz – Janusz Garbacz przywitał przybyłych gości, nauczycieli oraz pracowników zy, którą tym razem zorganizowano na terenie leśnictwa Z całą pewnością można stwierdzić, że IX Wielkie oświaty. Wraz z Przewodniczącym Rady Miejskiej – Pawłem Kulbackim złożyli na ręce dyrektorów kaliskich szkół Biały Zdrój. Grzybobranie należało do bardzo udanych. Organizato- serdeczne życzenia z okazji Dnia Edukacji Narodowej, który jest świętem wszystkich pracowników oświaty i obchodzony rzy dziękują wszystkim za przybycie. Następna taka im- jest w dniu 14 października każdego roku. W piękny, jesienny poranek na miejscu zbiórki stawiło preza już za rok. Zapraszamy! się ponad 50 osób. O godzinie 9:40 wyjechaliśmy auto- Referat Promocji Ważnym punktem uroczystości było wręczenie nagród i podziękowań. To doskonały czas do nagrodzenia najbar- karem do lasu. Na miejscu grzybiarzy powitali: Zastępca i Funduszy Pomocowych dziej oddanych swojej pracy dyrektorów i nauczycieli za szczególne osiągnięcia w pracy dydaktycznej, wychowawczej Burmistrza Kalisza Pomorskiego – Stanisław Samek oraz i opiekuńczej. Nagrody Burmistrza Kalisza Pomorskiego otrzymało 14 nauczycieli szkół prowadzonych przez Gminę Nadleśniczy Nadleśnictwa Kalisz Pomorski – Hubert Ko- Kalisz Pomorski, wśród których są panie: Beata Pierzgalska, Kazimiera Ignaszewska, Joanna Kulesza, Anna Niezgoda, zak. Po przedstawieniu osób odpowiadających za bez- Dorota Ławniczak, Wioletta Burdyńska, Jolanta Cirzniewska, Mariola Domańska, Teodora Ilnicka, Kinga Łuc, Karolina pieczeństwo, wskazaniu trasy grzybobrania oraz przypo- Wagner, Monika Kawecka, Magdalena Wilczyńska, Jolanta Tuźnik. Swoje nagrody przyznali również dyrektorzy szkół. mnieniu podstawowych zasad dotyczących poruszania się po lesie, uczestnicy ruszyli w las. Referat Promocji i Funduszy Pomocowych Tradycyjnie, jak w poprzednich latach, mieszkańcy Kalisza Pomorskiego wraz z pracownikami nadleśnictwa PIERWSZE SZKOLENIA W PROJEKCIE przeszukiwali lasy i zarośla. Po dwóch godzinach ama- torzy leśnych spacerów wrócili do szkółki leśnej, gdzie „E-OBYWATEL. NOWE UMIEJĘTNOŚCI CYFROWE” czekało na nich ognisko z kiełbaskami i słodki poczęstu- nek. Kiedy apetyty zostały zaspokojone, nadszedł czas na rozstrzygnięcie konkurencji, których zwycięzcy ode- W dniach 09-10.10.2019 r. w czytelni internetowej Biblioteki Publicznej w Kaliszu Pomorskim odbyły się pierw- brali nagrody z rąk Burmistrza Kalisza Pomorskiego sze ze szkoleń komputerowych dla osób dorosłych, przeprowadzonych w ramach projektu „e-obywatel. Nowe – Janusza Garbacza, Nadleśniczego Nadleśnictwa Kalisz umiejętności cyfrowe”, który realizowany jest przez Krajową Izbę Gospodarczą we współpracy z Gminą Kalisz Pomorski – Huberta Kozaka oraz Księdza Proboszcza Pomorski. Projekt ten dofinansowany został z Europejskiego Funduszu Rozwoju Regionalnego. Dwudniowe – Kazimierza Serafina. zajęcia (podzielone na dwa moduły po 4h) dotyczyły „Obsługi komputera i Internetu”. W kategorii – „Największa ilość grzybów jadal- W pierwszej przeszkolonej grupie było siedem osób, które po zaliczonym kursie zakończonym egzaminem, nych” – I miejsce na podium zajął Tymoteusz Antosiak, uzyskały oficjalny certyfikat potwierdzający nabytą wiedzę i umiejętności. Zajęcia przeprowadzone zostały przez osiągając wynik 12 kg. Na drugim miejscu znalazła się przeszkolonego instruktora – Piotra Bejnarowicza, we współpracy i pod nadzorem merytorycznym firmy szkole- Pani Halina Samek z wynikiem 11,2 kg. Ostatnie miejsce niowej Asseco Poland S.A. Wszystkie zajęcia prowadzone są z wykorzystaniem metod blended learning (nauka na podium należało do Pani Anny Bargieł, która uzbie- przez Internet) dostępnych na platformie e-learnigowej, a także nowego sprzętu komputerowego i audiowizual- rała 8,8 kg. nego dostarczonego przez KIG, który po zakończeniu projektu przejdzie na własność kaliskiej biblioteki i służył będzie miejscowym użytkownikom. W kategorii – „Największy grzyb jadalny kapelu- Pozostałe tematy szkoleń oprócz podstaw obsługi komputera i Internetu będą obejmowały m.in.: szowy” – I miejsce zajęła Martyna Maras, II miejsce zajął • e-usługi publiczne; Jakub Maras, III miejsce Helena Stanisławczyk. • edukacja: uczę się przez Internet i zdobywam kwalifikacje; • e-finanse: zarządzam swoimi finansami, kupuję taniej; W konkursie dla dzieci – „Tłuczenie orzecha” – I miejs- • odpoczynek i hobby: zapełniam wolny czas i rozwijam swoje hobby; ce przyznano Olafowi Karbowiakowi, II miejsce – Zofii • praca i rozwój zawodowy: znajduję pracę i podnoszę kwalifikacje zawodowe; Dybner , III miejsce – Aleksandrowi Romaniukowi. • relacje z bliskimi: utrzymuję stosunki towarzyskie; • sprawy codzienne i zaangażowanie obywatelskie: załatwiam sprawy urzędowe bez wychodzeniaz domu, robię W konkursie dla dzieci – „Leśny Kopciuszek” – I miejs- zakupy online, planuję przejazdy i podróże, zdobywam wiedzę o gminie, kraju, świecie; ce zajął Jędrzej Romaniuk, II miejsce – Helena Stani- • zdrowie: korzystam z systemu opieki zdrowotnej, uzyskuję informacje i samopomoc zdrowotną. sławczyk, III miejsce – Laura Maras.

Nadal istnieje możliwość zapisania się na szkolenie z „Obsługi komputera i Internetu” lub na dowolnie wybrany, Dużym zainteresowaniem wśród uczestników grzy- wymieniony powyżej temat szkolenia. Wszelkie informacje o terminach szkoleń i szczegółach projektu dostępne bobrania cieszyła się pierwsza edycja gry terenowej są w czytelni internetowej Biblioteki Publicznej. Zapraszamy! „Leśni odkrywcy”, której organizatorem było Nadleśnic- Instruktor – P. Bejnarowicz two Kalisz Pomorski, a współorganizatorami: Gmina Ka- lisz Pomorski, kaliski Zespół Szkół Ponadgimnazjalnych, Drużyna harcerska „Wataha”, Miejsko-Gminny Ośro- dek Kultury, Ochotnicza Straż Pożarna, Straż Miejska, 3 4 SAMORZĄD SAMORZĄD LISTOPAD NUMER 6/2019 ECHO KALISZA P O M O R S K I E G O MIEJSKO-GMINNY OŚRODEK KULTURY MA NOWEGO DYREKTORA

W dniu 1 listopada 2019 r. Pani Małgorzata Dziadek została nowym dyrektorem Miejsko-Gminnego Ośrodka Kultury w Kaliszu Pomorskim. Nowego dyrektora instytu- cji kultury powołuje organizator, czyli w tym przypadku Burmistrz. Pani Małgorzata Dziadek jest znana wszystkim mieszkańcom miasta, do tej pory pracowała w Bibliotece Publicznej w Kaliszu Pomorskim. Życzymy powodzenia Pierwszoklasiści długo przygotowywali się do tego na nowym stanowisku pracy. UROCZYSTE wydarzenia, ucząc się piosenek i wierszy. Pięknie zapre- Referat Promocji i Funduszy Pomocowych zentowali je zebranym gościom. Najważniejszy punkt ŚLUBOWANIE uroczystości to złożenie przez dzieci uroczystej przy- sięgi, pasowanie na ucznia i przyjęcie tarczy szkoły. Ten POMIERZYŃSKICH emocjonujący dzień na długo pozostanie w pamięci NOWY CIĄGNIK uczniów, rodziców i wychowawczyni. Podczas ceremo- PIERWSZAKÓW nii Burmistrz – Janusz Garbacz wraz z Przewodniczącym DLA PRZEDSIĘBIORSTWA Rady Miejskiej – Pawłem Kulbackim wręczyli pierwszo- 24 października 2019 r. poszerzył się o nowych klasistom słodkie upominki. GOSPODARKI KOMUNALNEJ uczniów krąg „braci uczniowskiej” Szkoły Podstawowej w Pomierzynie. Tego dnia odbyło się „Ślubowanie klas Wszystkim pierwszoklasistom życzymy sukcesów I MIESZKANIOWEJ pierwszych”. Ceremonię pasowania rozpoczęła Pani w nauce i jak najlepszych ocen na pierwszym szkolnym Sylwia Tillack zastępując dyrektor szkoły. Powitała ona świadectwie. W KALISZU POMORSKIM uczniów, życząc im sukcesów w nauce. Zapewniła ich o tym, że pomierzyńska szkoła jest przyjaznym miej- Referat Promocji Nowy ciągnik rolniczy z pługiem do odśnieżania oraz scem, w którym na pewno będą czuć się dobrze. i Funduszy Pomocowych kosiarką bijakową trafił 4 listopada br. do Przedsiębiorstwa Gospodarki Komunalnej i Mieszkaniowej w Kaliszu Pomor- skim. Przekazany sprzęt będzie używany do świadczenia REMONT W PRZEDSZKOLU usług komunalnych, takich jak: odśnieżanie dróg gmin- nych, koszenie poboczy i rowów oraz utrzymania terenów zielonych. Trwa remont przeciekającego dachu na budynku przedszkola miejskiego „Bajkolandia”. Pierwsze przecieki Referat Promocji i Funduszy Pomocowych na dachu, gdzie znajduje się strych nieużytkowy oraz za- cieki na ścianach w niektórych salach pojawiły się w 2014 roku. W miesiącu maju i czerwcu br. na polecenie Burmi- WIZYTA BISKUPA strza – Janusza Garbacza dokonano wielu odkrywek dachu, gdzie stwierdzono: duże zawilgocenie, zgnilizny i siedliska KRZYSZTOFA ZADARKI grzyba. Wówczas została podjęta natychmiastowa decyzja o remoncie dachu przedszkola. Problem przeciekającego W KALISKIM URZĘDZIE dachu znany był byłym władzom gminy już od czterech lat, gdyż był stale monitowany przez Dyrektor przedszkola – Kazimierę Ignaszewską. Zauważyć należy, że nie tylko W poniedziałek 4 listopada 2019 r. przy okazji wizyta- była groźba natychmiastowego zamknięcia przedszkola cji kanonicznej w parafii pw. Matki Bożej Królowej Polski przez Sanepid, ale nade wszystko narażanie 160 naszych Urząd Miejski w Kaliszu Pomorskim odwiedził Jego Eksce- najmniejszych mieszkańców – przedszkolaków oraz pra- lencja ks. Biskup Krzysztof Zadarko, któremu towarzyszył cowników przedszkola na zagrożenia zdrowotne, stąd de- Proboszcz naszej Parafii – Ks. Kazimierz Serafin. Ksiądz cyzja Burmistrza – Janusza Garbacza o natychmiastowym Biskup spotkał się z w kaliskim urzędzie z Burmistrzem remoncie dachu w przedszkolu. Całkowity koszt remontu – Januszem Garbaczem, Zastępcą Burmistrza – Stanisła- dachu wyniesie około 800 tysięcy złotych, a gdyby remont wem Samkiem, Skarbnikiem Gminy – Kazimierą Kuźniewską, Przewodniczącym Rady Miejskiej – Pawłem Kulbac- został podjęty, gdy ujawniono pierwsze przecieki dachu kim, Radną Rady Miejskiej – Zdzisławą Redmann oraz Zastępcą Dyrektora Przedsiębiorstwa Gospodarki Komunalnej – wówczas zamknąłby się kwotą ok. 200 tysięcy złotych. i Mieszkaniowej – Stanisławem Kuczyńskim. Biskup podczas spotkania podkreślił konieczność współpracy władzy świeckiej i duchownej na rzecz ludzi, a także podziękował społeczności kaliskiej za dotychczasową wzorową współpracę. Referat Inwestycji i Planowania Przestrzennego Referat Promocji i Funduszy Pomocowych 5 6 SAMORZĄD SAMORZĄD LISTOPAD NUMER 6/2019 ECHO KALISZA P O M O R S K I E G O PRZYGOTOWANIA DO ZIMY CZAS ZACZĄĆ NOC BIBLIOTEK

Jak każdego roku o tej porze, czas pomyśleć o niezbędnym sprzęcie i zabezpieczeniach koniecznych na czas zimy, W dn. 5 października 2019 r. w ramach ogólnopolskiej a w szczególności silnych mrozów, śniegu czy gołoledzi. Ostatnimi laty zima była dla nas łaskawa i nie dała się we znaki inicjatywy pt. „Noc Bibliotek” Biblioteka Publiczna w Ka- ani mieszkańcom ani pracownikom odpowiadającym za bezpieczeństwo na drogach i chodnikach. Mamy nadzieję, liszu Pomorskim zorganizowała detektywistyczną grę że i ta nadchodząca nie będzie się wyróżniać szczególnymi uciążliwościami, co nie zwalnia nas z obowiązków. Zazwyczaj biblioteczną. Na starcie, punktualnie o godz. 17:00 sta- mówimy, że zima zaskoczyła drogowców – aby takie sformułowania nie padły z ust mieszkańców, już dzisiaj podjęto wiło się sześć zespołów dwu i trzyosobowych. Grę roz- przygotowania i uzupełniono zapasy. Na dzień dzisiejszy posiadamy zapas 250 ton piachu z solą oraz 20 ton samej soli, poczęto od przebrania czytelników jak na prawdziwych która w razie potrzeby będzie rozprowadzana na jezdniach i chodnikach. detektywów przystało. Każdy włożył kraciasty kaszkiet, a na szyję zarzucił szalik. Ten zespół, który pierwszy Piach z solą został rozwieziony do wszystkich miejscowości przywdział szaty detektywa, pierwszy wyruszył na rozwi- wiejskich i złożony w punktach wyznaczonych przez sołtysów. kłanie bibliotecznych tajemnic. Gotowych, już w pełni przygotowanych do pracy w sezonie zimowym jest 5 ciągników z pługami do odśnieżania, plus dwie Zadaniem drużyn było odszukanie przygotowanych piaskarki uliczne i dwie chodnikowe. Ilość sprzętu jest wystarcza- dla uczestników zadań, poprawne ich wykonanie i po- jąca, co już sprawdziliśmy w minionych okresach. Dobra współ- szukiwanie wskazówek do rozwikłania kolejnego zada- praca Przedsiębiorstwa Gospodarki Komunalnej i Mieszkaniowej nia. Każda drużyna zobowiązana była wykonać łącznie z Burmistrzem – Januszem Garbaczem oraz Radnymi Rady Miej- 50 zadań. Zadania obejmowały zarówno wyszukiwanie skiej skutkuje tym, że jeszcze w tym roku został zakupiony nowy w zbiorach bibliotecznych, w przestrzeni bibliotecznej, ciągnik. Kochamy zimę, zwłaszcza zimowe sporty i zabawy na śnie- jak również rozwiązywanie zadań logicznych i pamię- gu, ale nie wolno nam zapominać o zagrożeniach jakie ze sobą ciowych, łącznie z odnalezieniem i policzeniem rzeczy niesie, dlatego staramy się przewidzieć jej skutki i wyjść naprzeciw materialnych (obrazów, ptaków itd.). Nie bez znaczenia ewentualnym problemom. był czas rozgrywki – wygrywały drużyny, które pierwsze pokonały całą trasę i rozwiązały poprawnie przygotowa- Dyrektor PGKiM – Zbigniew Chołuj ne zadania. Po zakończeniu gry drużyny stanęły w szran- ki z Białą Damą. Było to zadanie dla odważnych – Biała ANTARKTYKA OCZAMI Dama ukryta była w pałacowych lochach, wśród nietope- ZŁOTA POLSKA rzy i charakterystycznych dlań „strasznych” dźwięków. JOANNY PLENZLER JESIEŃ OBSYPUJE Po ciężkich zmaganiach wszyscy odpoczywali przy słodkim poczęstunku i dzielili się wrażeniami. Na zakoń- Dnia 26.09.2019 r. w Bibliotece Publicznej w Kali- LIŚĆMI czenie rozgrywek każda drużyna otrzymała zestaw upo- szu Pomorskim odbyło się spotkanie z Joanną Plenzler, minkowy (książka „Skrzacie opowieści i gadżety promo- pracownikiem Instytutu Biochemii i Biofizyki Polskiej cyjne gminy Kalisz Pomorski) oraz dyplomy. Akademii Nauk oraz uczestniczką 40. i 42. Polskiej Jesień to w polskim krajobrazie jedna Wyprawy Antarktycznej do Stacji im. Henryka Arctow- z najbardziej kolorowych pór roku, zawsze M-GOK skiego. Polska Stacja Antarktyczna to całoroczna stacja zachwyca nas barwami, zapachem liści i igli- naukowo-badawcza, położona nad Zatoką Admirali- wia, ale to też bardzo pracowity okres dla cji na Wyspie Króla Jerzego, w archipelagu Szetlandów tych, którzy zajmują się zielenią. Przedsiębior- Południowych, uruchomiona 26 lutego 1977 r. Została stwo Gospodarki Komunalnej i Mieszkaniowej nazwana na cześć Henryka Arctowskiego, badacza An- wykorzystuje ten czas na jesienne porządki tarktyki. Prowadzi się tam badania w takich dziedzinach, i zabezpieczenie rabat kwiatowych. Systema- jak: oceanografia, geologia, geomorfologia, glacjologia, tycznie usuwane są opadłe liście na terenach meteorologia, klimatologia, sejsmologia, magnetyzm przynależnych do miasta, w tym w szczegól- oraz ekologia. ności w parkach i skwerach miejskich. Pozo- stawienie liści na zimę skutkuje wylęgiem Pani Joanna Plenzler bardzo ciekawie opowiedzia- szkodników bardzo niekorzystnych dla zieleni, ła, posiłkując się wykonanymi przez siebie zdjęciami dlatego bardzo ważne jest ich usunięcie jeszcze przed zimą. Dodatkowo przycina się róże i obsypuje w kopce tak, aby i filmami m.in.: o życiu codziennym na stacji arktycznej, zimowe przymrozki im nie zaszkodziły. Część kwiatowych rabat wystarczy zabezpieczyć okrywając rośliny gałęziami prowadzonych badaniach, wyjątkowej faunie i florze, lub otuliną, inne trzeba będzie jeszcze wykopać, a jeszcze inne zasadzić, aby tuż z wiosną cieszyły oczy mieszkańców. a także o zmianach klimatycznych, które w Antarktyce są szczególnie widoczne. Na zakończenie prelekcji po- Na co dzień zdajemy się nie dostrzegać wysiłków związanych z utrzymaniem zieleni, ale kiedy sami musimy upo- jawiło się mnóstwo pytań od licznie zgromadzonych rać się z tymi obowiązkami we własnych ogrodach i wokół domów, doceniamy pracę ludzi wykonujących te wszystkie uczestników spotkania, na które p. Plenzler skrupulatnie zabiegi. Bardzo prosimy, aby właściciele prywatnych posesji również włączyli się w proces zabezpieczenia roślin na zimę udzielała odpowiedzi. Mamy nadzieję, że z panią Joanną i przygotowali swoje tereny na nadchodzącą porę roku. Pięknie utrzymana zieleń to obowiązek nas wszystkich i satysfak- spotkamy się jeszcze w Kaliszu Pomorskim, po jej powro- cja kiedy odwiedzający gminę turyści w miłych słowach chwalą nasze działania w tym zakresie. cie z kolejnej rocznej wyprawy do Antarktyki.

Dyrektor PGKiM – Zbigniew Chołuj M-GOK 7 8 SAMORZĄD KULTURA LISTOPAD NUMER 6/2019 ECHO KALISZA P O M O R S K I E G O PIERWSZA WIZYTA ŚWIĘTO PIECZONEGO ZIEMNIAKA W BRALINIE

W BIBLIOTECE W niedzielę 22.09.2019 r. w Bralinie spotkali się mieszkańcy wsi wraz z Lodołamaczami, aby wspólnie świętować dzień pieczonego ziemniaka, wg projektu „Fabryka kreatywności”. W piątek 27 września dzieci z Przedszkola „Bajkolan- dia” – grupa PINOKIO odwiedziły Bibliotekę Publiczną Rozpoczęliśmy zumbą, którą przygotowały dzieci na warsztatach tanecznych. Wspólny taniec zintegrował wszyst- w Kaliszu Pomorskim. Dla wielu z nich była to pierwsza kich i wprawił zgromadzonych w świetne nastroje, zwłaszcza, że pogodę mieliśmy jak na zamówienie. Pieczone ziem- wizyta. Przedszkolaki mogły zwiedzić oddział dla dzieci niaki smakowały przednio, zwłaszcza z masłem czosnkowym i cacykami. Piękne niedzielne popołudnie upłynęło i młodzieży oraz zapoznać się z księgozbiorem. Dowie- na wspólnym grillowaniu oraz świetnej zabawie. Potrawy oraz dodatki na grilla przygotowały dzieci na warsztatach działy się od pani bibliotekarki, jak należy się zachować kulinarnych – nie zabrakło przepysznej karkówki, kaszanki oraz kiełbasek pieczonych w ognisku. Gościliśmy pana w bibliotece i co należy zrobić, aby stać się jej czytelni- burmistrza – Janusza Garbacza, który pierwsze upieczone ziemniaki podzielił wśród zgromadzonych. Bardzo dziękuję, kiem. Mamy nadzieję, że to spotkanie rozbudzi wśród że pan burmistrz znalazł czas i część swojego niedzielnego popołudnia spędził z nami. Zabawa była przednia do póź- dzieci zainteresowanie książką i spowoduje, że staną się nych godzin wieczornych. Dziękuję Lodołamaczom za tak liczne przybycie, za słodkości, za grzańca, za to że byliście. czytelnikami biblioteki. Spędzenie z wami tego czasu to była czysta przyjemność. Dziękuję Radkowi Samkowi za ziemniaki podarowane nam na to święto, dziękuję również mieszkańcom za przybycie, ale przede wszystkim dziękuję wszystkim, którzy czynnie M-GOK włączyli się do przygotowania święta pieczonego ziemniaka. Na pikniku można było obejrzeć wystawę prac wykona- nych przez dzieci na warsztatach wypalania na drewnie.

WYSTAWA FOTOGRAFI- Projekt dofinansowany ze środków Programu „Działaj Lokalnie” Polsko-Amerykańskiej Fundacji Wolności realizowanego przez Akademię Rozwoju Filantropii w Polsce oraz Ośrodka Działaj Lokalnie w Złocieńcu: Stowarzyszenie CZNYCH INTERPRETACJI Lokalna Grupa Działania „Partnerstwo Drawy z Liderem Wałeckim”. Zadanie jest współfinansowane ze środków Powiatu Drawskiego. Wnioskodawcą projektu jest Stowarzyszenie Morsów „Lodołamacze” Gminy Kalisz Pomorski, OBRAZÓW a realizatorem świetlica wiejska w Bralinie.

W poniedziałkowe popołudnie, w galerii pałacowej w Kaliszu Pomorskim miał miejsce wernisaż wystawy fotografii „Paryż Luwr – Kalisz Pomorski – Madryt Prado”. Był to finał fotograficznego projektu realizowanego w Miejsko-Gminnym Ośrodku Kultury, pod czujnym okiem instruktora – Bartosza Kowalczyka, przez seniorki z Uniwersytetu Trzeciego Wieku – Zosię Bąk, Jadzię Litwin i Wiesię Minkiewicz. Panie inspirowane praca- mi sławnych malarzy szukały w okolicy ludzi, którzy przypominają modeli ze znanych obrazów. Później nakłaniały te osoby do współpracy, aby stworzyć fotograficzne interpretacje tych obrazów. M-GOK

IDIOSYNKRAZJA – MIĘDZY BIELĄ A CZERNIĄ

Dnia 25 września 2019 r. w galerii Pałacu odbył się wernisaż wystawy malarskiej Bernadety Sudnikowicz, która pochodzi z Helu, a obecnie mieszka w Mirosławcu. Artystka nadała swojej wystawie psychologiczny tytuł „IDIOSYNKRAZJA – MIĘDZY BIELĄ A CZERNIĄ”. W swoich pracach stosuje różnorodne techniki malarskie: akryl, olej, akwarele oraz techniki własne. W tytułowej idiosyn- krazji artystka wykorzystała indywidualną technikę, pole- gającą na ujarzmieniu poszczególnych plam, które rozlewa warstwowo farbą akrylową na płótnie. Dobrowolnie usytu- owane kolory tworzą czarne linie i plamy, które nadają kontur. Za pomocą czerni i bieli Barbara Sudnikowicz wyraża emocje, które znajdują swoje pełne odzwierciedlenie w niniejszych pracach. Wystawę można było podziwiać do koń- ca października br. M-GOK 9 10 KULTURA KULTURA LISTOPAD NUMER 6/2019 ECHO KALISZA P O M O R S K I E G O RAPORT DZIEŃ KOMISJI EDUKACJI NARODOWEJ

W październiku br. Straż miejska wykonywała zadania Dzień Komisji Edukacji Narodowej został uczczony w Szkole Podstawowej w Pomierzynie apelem i spotkaniem w zakresie ochrony porządku publicznego wynikające z pracownikami. Na uroczysty apel został zaproszony również Burmistrz Kalisza Pomorskiego – Janusz Garbacz oraz z ustawy i prawa miejscowego. Strażnicy miejscy pod- Przewodniczący RM w Kaliszu Pomorskim – Paweł Kulbacki, a także ks. proboszcz – Kaziemierz Serafin i przewodnicząca czas pełnienia służby przyjęli i zrealizowali 43 zgłoszone Rady Rodziców – Karolina Grządziel. interwencje. O odpowiednią oprawę zadbali uczniowie klasy siód- Zgłoszenia dotyczyły: mej, którzy wraz z trzecio- i drugoklasistami, przy wspar- ciu tegorocznych absolwentów przygotowali krótki • zakłócenia spokoju i porządku – zastosowano 1 po- i zabawny program artstyczny, a Samorząd Uczniowski uczenie; zadbał o symboliczne kwiaty i poczęstunek, by można • nieprawidłowego parkowania oraz utrudniania ruchu było „zatrzymać się na chwilę w tym pędzie codzienności” – zastosowano 8 pouczeń; i w miłej, niezobowiązującej atmosferze porozmawiać • spożywania alkoholu w miejscach niedozwolonych z koleżankami i kolegami, powspominać „jak to drzewiej – 1 mandat karny, 10 pouczeń; bywało”. Dzień KEN, zwyczajowo zwany Dniem Nauczy- • nieostrożności ze zwierzęciem, brak opieki nad psem ciela, jest tym szczególnym czasem, kiedy wybacza się – 1 mandat karny; wszystkie psoty i niedociągnięcia spowodowane przez • braku wymaganego oświetlenia w rowerze – 2 poucze- wychowanków, bo oni, właśnie wtedy mają w oczach nia; ten wyraz wdzięczności, a ich usta tak pięknie składają • zaśmiecania w parku miejskim – 2 pouczenia; życzenia, deklamują wiersze i obiecują poprawę. • przedterminowego wystawiania gabarytów – 2 pouczenia; Czasem nam – nauczycielom i pracownikom trochę smutno, że Dnia Nauczyciela nie ma przynajmniej raz w mie- • zabezpieczenia zgłoszonego niewybuchu do czasu siącu... A swoim koleżankom i kolegom po fachu dedykuję słowa Artura Schopenhauera: „Wszystko, co doskonałe, przybycia patrolu saperskiego; dojrzewa powoli”, więc więcej cierpliwości w codziennych zmaganiach z uczniem, a nagroda przyjdzie sama. • w 3 przypadkach odszukano właścicieli błąkających się piesków na terenie miasta i okolicy miejscowości M. Kawecka Poźrzadło Wielkie; • na wniosek mieszkańców w 4 przypadkach zabez- pieczono monitoring wizyjny w celu dalszego wyko- „DZIECKO NASZYM WSPÓLNYM DOBREM – PRZECIW rzystania przez Sąd i Policję. PRZEMOCY WOBEC DZIECI” – KONKURS PLASTYCZNY W październiku Straż Miejska współpracowała z insty- tucjami publicznymi: W dniu 23 października 2019 r. w sali narad Starostwa Powiatowego w Drawsku Pomorskim Starosta – Stanisław • wspólne służby z policją KP Kalisz Pomorski; Cybula wręczył nagrody laureatom ze szkół podstawowych, pt. „Dziecko naszym wspólnym dobrem – przeciw • współpraca z KPP Piła – Wydział Kryminalny – przeka- przemocy wobec dzieci”. Jury oceniało prace w 4 kategoriach wiekowych, skupiając się na zgodności pracy z tematy- zano materiały z monitoringu; ką, inwencji i pomysłowości prezentacji tematyki, ogólnego wrażenia estetycznego. Szkołę Podstawową w Pomierzynie • GDDKiA w Szczecinie – zgłoszono w 3 przypadkach reprezentowała silna grupa uczniów, która wykonała prace pod kierunkiem pani Joanny Chełstowskiej. potrąconą zwierzynę leśną; • przekazano do utylizacji 3 potrącone koty i psa. Podopieczni Pani Asi zdobyli: – miejsce II – Nadia Domańska i Maria Bartkowska; Straż Miejska na zaproszenie Nadleśnictwa Kalisz – miejsce III – Oskar Czerniga; Pomorski wzięła udział w grze terenowej podczas akcji IX Wielkiego Grzybobrania. Podczas wyborów parla- – wyróżnienie – Antonina Maćkowska i Patrycja Czerepaniak. mentarnych Strażnicy Miejscy czuwali nad spokojnym ich przebiegiem. W miesiącach Listopad-Grudzień Straż Serdecznie gratulujemy naszym uczniom oraz instruktorce i liczymy na kolejne sukcesy! Miejska będzie prowadziła akcję „Bądź widoczny na drodze”. Działania mają na celu zwracanie uwagi na nie- Konkurs ten jest częścią projektu DZIECKO NASZYM WSPÓLNYM DOBREM, realizowanego przez stowarzyszenie chronionych uczestników ruchu i jest skierowana głów- FILAR. Celem projektu jest ograniczenie skali występowania zjawiska przemocy w rodzinie poprzez podnoszenie nie do pieszych i rowerzystów. Przypominamy, że pieszy świadomości mieszkańców nt. zjawiska przemocy w rodzinie oraz sposobów zwalczania tego zjawiska, zwiększenie poruszający się po drodze po zmierzchu poza obszarem świadomości rodziców nt. obowiązków i praw rodzicielskich, uwrażliwienie rodziców na skutki przemocy, promocję zabudowanym jest obowiązany używać elementów prawidłowych metod wychowawczych oraz zwiększenie świadomości nt. dostępnych form wsparcia dla osób odblaskowych w sposób widoczny dla innych uczestni- doświadczających przemocy. Wystawa prac dzieci jest udostępniona zwiedzającym w Sali narad Starostwa Powiatowe- ków ruchu (art.11 pkt 4a, prawo o ruchu drogowym). go do 06.11.2019 r.

Straż (tekst powstał na podstawie materiałów dostępnych na http://www.powiatdrawski.pl) Miejska M. Kawecka 11 12 BEZPIECZEŃSTWO OŚWIATA LISTOPAD NUMER 6/2019 ECHO KALISZA P O M O R S K I E G O NASI UCZNIOWIE KREATYWNIE

W Szkole Podstawowej w Pomierzynie prężnie działają nie tylko harcerze, ale też uczniowie, którzy spędzają czas w świetlicy szkolnej. Kreatywność nauczycieli nie zna granic! „Podrzucają” swoim podopiecznym pomysły na wykonanie prac z materiałów, obok których zazwyczaj przechodzą obojętnie, na które nie spojrzeliby jak na materiały plastycz- no-techniczne. Na tych zajęciach powstają istne perełki! Prawdziwa burza mózgów ogarnia uczestników podczas zajęć, które błyskawicznie upływa- ją, ku rozpaczy milusińskich, którzy mówią: „To już?!”. Dzieci odkrywają w sobie ogromne pokłady inspiracji. Pracują w różnych miejscach, w zależ- ności od tematu zajęć. Widać ich przy stolikach w świetlicy, na korytarzu szkolnym, czy na dziedzińcu przed BOHATERON – WŁĄCZ HISTORIĘ! szkołą.

Nasi milusińscy uwielbiają zajęcia Jest to ogólnopolska kampania o tematyce historycznej, mająca na celu upamiętnienie i uhonorowanie uczest- w świetlicy, które są przykładem bar- ników Powstania Warszawskiego oraz historii Polski XX wieku. Projekt ma edukować Polaków, bazując na historiach dzo ciekawych zajęć rozwijających Powstańców, wzmacniać poczucie tożsamości narodowej, krzewić postawy patriotyczne oraz budować wrażliwość kreatywność i zaskakujących niemal- społeczną. Uczniowie naszej szkoły, z inicjatywy pani Jolanty Długiej-Kłos, wzięli udział w kampanii, wykonując że każdego ranka, gdy na parapetach, własnoręcznie kartki okolicznościowe, na których wypisali kilka słów od siebie. Niektórzy zostawili swoje dane, w oknach czy na gazetkach szkolnych by Powstaniec mógł odpisać. Niektóre kartki są bezimienne, inne kierowane są do wybranego uczestnika walk o sto- zmieniają się dekoracje jak w kalejdo- licę. skopie... M. Kawecka To nie pierwsza ogólnopolska akcja o charakterze patriotycznym, w której bierzemy udział. W ten sposób możemy pokazać, jak ważna jest dla nas tradycja i historia naszego kraju. Odpowiadając na zaproszenia w tego typu przedsięwzięciach uczestniczymy w pięknych i ciekawych lekcjach patriotyzmu, uczymy się okazywać miłość i szacunek Ojczyźnie oraz ludziom, którzy o nią walczyli, by była dziś niepodległa. 80. ROCZNICA

(tekst powstał z wykorzystaniem materiałów ze strony: https://bohateron.pl/) POWSTANIA M. Kawecka SZARYCH SZEREGÓW 21.09.2019 r. harcerze z Watahy, na zaproszenie Minister Edukacji Narodowej – Dariusz WRZESIEŃ POD HASŁEM: Nadleśnictwa Kalisz Pomorski wzięli udział w akcji Piontkowski wystosował do wszystkich pol- zbiórki śmieci nad jez. Mąkowary. W tym czasie w całej skich szkół list, w którym przypomniał o ob- „NIE ŚMIECIMY Polsce organizowano lokalne akcje w ramach „Sprząta- chodzonym 27 września Dniu Polskiego Pań- nia świata”. Tegoroczna edycja przebiega pod hasłem stwa Podziemnego, który był jednocześnie – SPRZĄTAMY „NIE ŚMIECIMY – SPRZĄTAMY – ZMIENIAMY!”. 80-tą rocznicą powstania Szarych Szeregów. Była to najliczniejsza młodzieżowa organi- – ZMIENIAMY!” Fundacja „Nasza Ziemia” zachęca do podejmowa- zacja konspiracyjna, która odwoływała się nia działań, dzięki którym nauczymy się nie tworzyć do tradycji harcerskich II Rzeczpospolitej. odpadów i będziemy stawać się coraz bardziej odpo- Z przedwojennych organizacji harcerskich wiedzialnymi konsumentami, jak również do promo- pochodzili też żołnierze Armii Krajowej, któ- wania sprzątania i nieśmiecenia. Przy okazji zawodów rych portrety w swojej książce „Kamienie spinningowych, zorganizowanych przez Koło PZW na szaniec” przedstawił Aleksander Kamiń- nr 21 w Kaliszu Pomorskim, obchodząc jezioro i do- ski, a sylwetki bohaterów lektury są uczniom pingując wędkarzy, zebraliśmy kilka wielkich worków przybliżane na lekcjach języka polskiego. nieczystości. Na zakończenie czekały na wszystkich grochówka i kiełbaski, które w pełni uzupełniły spalone Pan Minister korzystając z okazji, przypomniał o wartościach i ideach wiążących się ze służbą harcerską oraz o ich kalorie. wpływie na kształtowanie właściwych postaw wśród dzieci i młodzieży. Wystosował też apel z prośbą o wsparcie lokalnych organizacji harcerskich i zachęcał do wstępowania w szeregi Związku Harcerstwa Polskiego. W odpowiedzi Dziękujemy za zaproszenie, cieszymy się, że mogli- na apel Pana Ministra Piątkowskiego harcerze z 10. WDH Wataha działającej przy Szkole Podstawowej w Pomierzynie śmy pomóc i polecamy się na przyszłość. Wszystkich przygotowali z tej okazji plakat informujący społeczność szkolną o działalności Szarych Szeregów. Żyjąc w czasach zachęcamy do akcji #zabierz5zlasu, nie wymaga wiele, wolności często zapominamy, że aby móc rozwijać się w wolnej Polsce wielu ludzi musiało dokonać czasem ogromnych a wiele może zmienić. poświęceń. Dh. S. Tillack Dh. S. Tillack i M. Kawecka

13 14 OŚWIATA OŚWIATA LISTOPAD NUMER 6/2019 ECHO KALISZA P O M O R S K I E G O SZKOŁA PAMIĘTA DZIEŃ EDUKACJI NARO- DOWEJ W KORNELÓWCE Kornelówka włączyła się w akcję Ministerstwa W mglisty czwartkowy poranek 24.10.2019 r. rozpo- Edukacji Narodowej „Szkoła pamięta” i zorganizo- częliśmy „swoją podróż” do lokalnych miejsc pamięci, Dzień Edukacji Narodowej to bardzo ważny okres wała działania upamiętniające ważne postaci oraz by zgłębić ich historię, zapalić znicze, posprzątać bezi- w życiu każdej szkoły. W Szkole Podstawowej im. Korne- wydarzenia. Kulminacja naszej aktywności przypa- mienne i opuszczone groby, odwiedzić groby zmarłych la Makuszyńskiego w Kaliszu Pomorskim uczniowie już dła na 24 października 2019 r. (tuż przed Świętem nauczycieli z naszych szkół oraz zatrzymać się na chwilę, od piątku składali życzenia, wręczali kwiaty i niespo- Zmarłych). by zapomnieć o pędzie obecnego świata. dzianki swoim nauczycielom. Jednak kulminacją tego święta było uroczyste przedstawienie, które odbyło się Minister Edukacji Narodowej – Dariusz Piontkowski Pierwszym przystankiem na trasie naszej wyciecz- 17 października 2019 r. W żywiołowym spektaklu wystą- zaprosił nas do udziału w akcji słowami, które są nam ki był pomnik poświęcony PIONIEROM ZIEMI KALISKIEJ, pili uczniowie klasy Vd. Uświadomili oni wszystkim, jak bliskie: „Zbliżają się dni, w których w szczególny sposób którzy w pamiętnym 1945 roku przybyli z centralnej bardzo trudna i stresująca jest praca nauczyciela, ile wy- pamiętamy o zmarłych. Porządkujemy groby i zapala- Polski, Kresów Wschodnich oraz z miejsc deportacji siłku musi on włożyć w nasze wychowanie. W bardzo my znicze. Wspominamy zarówno naszych bliskich, jak i emigracji, by przywracać naszej kaliskiej ziemi polskie humorystyczny sposób przedstawili sylwetki zapraco- i tych, którzy zapisali się w historii – tej ogólnonarodo- oblicze, tworząc podwaliny dnia dzisiejszego. wanych i „umęczonych” pedagogów. Mogliśmy zoba- wej i lokalnej. Pamięć o nich jest wyrazem szacunku dla czyć również całą „encyklopedię typów uczniowskich”. ich życia i dokonań”. Poczuliśmy się nie tylko zachę- Kolejnym, niezwykle ważnym dla kaliszan miejscem Na scenie pojawił się m.in.: Odpisywacz Zaciekły, Maru- ceni, ale zobowiązani do udziału w akcji, szczególnie, był XIX-wieczny Cmentarz, zwany „Starym”. Tu zatrzy- da Lekcyjna, Przemądrzalec Odpychający i wielu innych. że obecny rok obfituje w ważne wydarzenia: 80. roczni- maliśmy się przy zabytkowym grobowcu rodziny Wit- Przyjęliśmy ich gromkimi brawami, ponieważ dobrze cę wybuchu II wojny światowej i 75. rocznicę wybuchu tchow, budowniczych kamienic oraz gmachów publicz- ich znamy. Każdego z nich możemy spotkać codziennie Powstania Warszawskiego. nych w Kaliszu Pomorskim, a także przy obelisku po- na korytarzu szkolnym. Występ uczniów klasy Vd uświet- święconym byłym (niemieckim) mieszkańcom miasta. nili swoim śpiewem uczniowie klasy szóstej: Martyna Chcemy uwrażliwiać młodych ludzi na potrzebę Dłuższą chwilę przeznaczyliśmy na rozmowę o polskich Frańczak (VIa) i Filip Wiśniewski (VIb). Utwór muzyczny pielęgnowania pamięci o bohaterach naszej wolności, mogiłach, których już niewiele zostało na tym cmenta- wykonała Aurelia Mączkowska – uczennica klasy VId. szczególnie tych, którzy są związani z historią miejsc rzu. Jak widać, uczniowie naszej szkoły nie tylko posiadają bliskich naszemu sercu, znajdujących się w naszych rozmaite talenty, ale również potrafią je wykorzystać. małych ojczyznach. Niezależnie od czasów w których Ostatnim punktem naszej wycieczki, na który zapla- A to już zasługa naszych kochanych nauczycieli. Szcze- przyszło nam żyć, niezależnie od różnych obliczy pol- nowaliśmy najwięcej czasu, był nowy Cmentarz w Kaliszu gólne podziękowania należą się wszystkim polonistom skiego patriotyzmu, zawsze powinniśmy pamiętać słowa Pomorskim, który, jak się później okazało, wcale nie jest zaangażowanym w przygotowanie tej uroczystości. Wie- wypowiedziane przez Cypriana Kamila Norwida: „Ojczy- taki nowy, bo otwarto go 6 marca 1963 roku. Tu pocho- my, jak wiele trudu włożyli, aby ten dzień wyglądał tak zna to wielki zbiorowy obowiązek”. wani są nasi bliscy oraz nauczyciele, którzy nas uczyli, pięknie. albo inni, których nie znamy, ale opowiadali o nich nasi Uczniowie W ramach akcji „Szkoła pamięta” młodzież wielo- rodzice lub nasze opiekunki. wymiarowo zgłębiała tematykę zagadnienia, uczestni- cząc w lekcjach języka polskiego oraz wiedzy o społe- Przy kaplicy zatrzymaliśmy się przed obeliskiem po- czeństwie, na których odbyły się spotkania i dyskusje święconym pomordowanym w Katyniu i wielu innych ŚLUBOWANIE KLAS PIERWSZYCH dotyczące życia małych, wielkich ludzi mieszkających miejscach zbrodni stalinowskich. Oddaliśmy im hołd w naszym mieście, gminie i regionie. Mogliśmy zatrzy- i zapaliliśmy znicze. Nieco dłużej staliśmy przy grobie Pasowanie na ucznia jest bardzo ważną uroczystością w naszym szkolnym kalendarzu imprez. Tę uroczystość mać się na chwilę i zastanowić kim są lub kim byli Ci, kaliskiego Żołnierza Wyklętego – Kazimierza Przyby- i ważną chwilę poprzedza wiele przygotowań – uczniowie poznają szkołę, kolegów, swoje prawa, ale także obowiązki. co odeszli? sławskiego, pseudonim „Młot” – kawalera orderu Virtuti 11 października 2019 roku, o godzinie 9:00 w auli Szkoły Podstawowej im. Kornela Makuszyńskiego odbyło się uroczyste Militari, by wysłuchać wielu pięknych historii o zwykłych Ślubowanie uczniów klas pierwszych, podczas którego uczniowie zdawali swój pierwszy egzamin przed Dyrektorem Był to czas zadumy nad przemijalnością życia, ale też i niezwykłych ludziach. Odwiedziliśmy też mogiły na- Szkoły, zaproszonymi gośćmi oraz rodzicami. Prowadząca uroczystość – Pani Stanisława Górnik – wychowawczyni klasy nad zatrzymaniem tego, co jeszcze nie umknęło. Słowa szych nauczycieli oraz koleżanek i kolegów. Odeszli nie- 1a rozpoczęła akademię od powitania gości. Tego dnia swoją obecnością zaszczycili nas: Pan Burmistrz Kalisza Pomor- księdza Jana Twardowskiego „Śpieszmy się kochać lu- stety zbyt szybko. Pozostawili pustkę w naszych sercach. skiego – Janusz Garbacz, Przewodniczący Rady Miejskiej w Kaliszu Pomorskim – Pan Paweł Kulbacki, Proboszcz Parafii dzi tak szybko odchodzą” nabierają niezwykłej mocy, Wszędzie zapalaliśmy znicze i słuchaliśmy opowiadań. – Ks. Kazimierz Serafin, Przewodnicząca Rady Rodziców – Pani Agnieszka Fajger, Dyrektor Szkoły – Pani Beata Pierzgal- właśnie w tym momencie, gdy jeszcze możemy spotkać ska, oraz Wicedyrektorki – Panie Dorota Ławniczkach i Anna Niezgoda. Uroczystość rozpoczęto wprowadzeniem Sztanda- się z ludźmi, którzy nadal są wśród nas i mogą nam Wracaliśmy do szkoły w zadumie nad przemijalnością ru Szkoły i odśpiewaniem Hymnu Państwowego oraz Hymnu Szkoły. Kolejnym punktem programu było wystąpienie opowiedzieć o tym wszystkim, czego nie wiemy. Słu- życia, ale z radością w sercu, że spełniliśmy swój obowią- naszych dumnych Pierwszoklasistów. Dzieci recytując wiersze i śpiewając piosenki prezentowały to, czego już nauczyły chaliśmy więc opowieści o historii naszych ziem, o bo- zek wobec Tych, którzy od nas odeszli. się w szkole. Po występach, którym towarzyszyły gromkie brawa, przyszedł czas na główny punkt programu. Złożone haterach, którzy o nie walczyli, o tych, którzy przyczynili uroczyście ślubowanie wzbudziło dumę i wzruszenie uczniów, rodziców, a także wychowawców. Uczniowie jako przy- się do rozwoju naszego miasta oraz wszystkich innych „Szkoła pamięta” – to nie tylko hasło, to prawda o pol- pieczętowanie swojej przysięgi, złożyli odcisk palca na pamiątkowych tarczach przygotowanych przez wychowawczynie historii spisanych ręką dzieci, wnuków lub prawnuków. skiej szkole, bo my pamiętamy i nigdy nie zapomnimy! klas. Na zakończenie uroczystości zaproszeni goście, obdarowując dzieci słodkimi upominkami, dyplomami i przyborami Dyskusje i prezentacje multimedialne ożywiły miejsca, szkolnymi, życzyli dzieciom wielu sukcesów w szkole. Nieoficjalna część imprezy – poczęstunek przygotowany przez ludzi i wydarzenia. Aneta Hrabeć i Danuta Kulik rodziców, przebiegał w miłej atmosferze, wzbogaconej muzyką taneczną. z uczniami Kulminacją naszej akcji była wycieczka patriotyczna Wychowawcy klas I: uczniów z klasy VIIa i Vc. M. Kędzierska, S. Górnik, O. Broś 15 16 OŚWIATA OŚWIATA LISTOPAD NUMER 6/2019 ECHO KALISZA P O M O R S K I E G O DZIECKO NASZYM WIEDZA O GRYPIE

WSPÓLNYM DOBREM Dnia 26.09.2019 r. Przedszkole Miejskie „Bajkolandia” odwiedziła Pani Joanna Rokosz z Państwowej Stacji Sa- – PRZECIW PRZEMOCY nitarno-epidemiologicznej w Drawsku Pomorskim w ramach akcji „PROFILAKTYKA GRYPY SEZONOWEJ” oraz WOBEC DZIECI „ZASZCZEP SIĘ WIEDZĄ”. Podczas zajęć Przedszkolaki dowiedziały się co to jest grypa, jakie są jej objawy W dniu 23 października 2019 roku w Drawsku Pomor- oraz jak niebezpieczne są powikłania po niewyleczonej skim Starosta Powiatu – Pan Stanisław Cybula oraz Pre- grypie. Nasz Gość szczególną uwagę zwrócił na sczepie- zes Stowarzyszenia FILAR – Pani Alicja Krycka-Sumińska nia, które są bardzo ważne w okresie jesienno-zimowym. wręczyli mi nagrodę za pierwsze miejsce w konkursie Na koniec spotkania sympatyczna Pani Joanna zachęca- plastycznym pt. Dziecko naszym wspólnym dobrem jąc najmłodszych do szczepień odczytała fragment opo- – przeciw przemocy wobec dzieci. Na spotkaniu rozdano wiadania pt. „PRZYGODY DZIELNEGO NIEDŹWIADKA nagrody i zaproszono nas na poczęstunek i herbatę. SZCZEPANA”, który mieszkał samotnie w przychodni i pocieszał małych pacjentów podczas wizyt u lekarza. Konkurs ten był częścią projektu DZIECKO NASZYM Wychowawcy Grup WSPÓLNYM DOBREM, realizowanym przez stowarzyszenie FILAR. Celem projektu było ograniczenie skali występowania zjawiska przemocy w rodzinie poprzez podniesienie świadomości mieszkańców oraz rodziców PAŹDZIERNIK MIESIĄCEM na zjawiska przemocy w rodzinie oraz sposobów ich zwalczania. Projekt ten miał również na celu zwiększe- MARCHEWKI nie świadomości rodziców w zakresie obowiązków i praw rodzicielskich, uwrażliwienie rodziców na skutki prze- W przedszkolu Miejskim „Bajkolandia” odbył się zdro- mocy, promocję prawidłowych metod wychowawczych wy dzień Marchewkowy w ramach programu „Zdrowe oraz zwiększenie świadomości i dostępnych form wspar- zęby mamy, marchewkę zajadamy”. W tym dniu królował cia dla osób doświadczających przemocy. kolor pomarańczowy. Głównym celem zajęć było promo- WYBORY wanie zdrowych walorów odżywczych i smakowych tego Zespół specjalistów prowadził we wszystkich szko- warzywa. We wszystkich grupach odbyły się pogadanki łach podstawowych na terenie Powiatu Drawskiego DO SAMORZĄDU na temat wartości odżywczych, smakowych oraz zdrowot- spotkania z rodzicami i nauczycielami na temat potrzeb nych marchewki. Tego dnia dzieci uczestniczyły w różnych dziecka, relacji rodzic – nauczyciel, form przemocy, UCZNIOWSKIEGO zabawach, grach czy zagadkach oraz miały możliwość przy- konsekwencji stosowania przemocy, a także możliwości gotowania i skosztowania potraw zrobionych z marchew- pomocy w trudnych sytuacjach życiowych. Prace pla- ki, tj.: surówki, soku czy ciasta. Dnia 03.10.2019 r. przeprowadzone zostały wybory styczne przygotowywaliśmy pod opieką pani Emilii Bo- Wychowawcy Grup gusz. do Samorządu Uczniowskiego w naszej szkole. Po- Moń Sabina przedzone były kampanią wyborczą, w trakcie której uczennica klasy 8c kandydaci prezentowali swoje programy. Uprawnieni SP im. Kornela Makuszyńskiego do głosowania byli uczniowie klas II-VIII. Komisja wybor- MAŁE SERDUSZKO, cza w składzie: Martyna Frańczak, Natalia Maślak oraz Iga Pawliczek czuwała nad prawidłowym przebiegiem A MIŁOŚĆ WIELKA JEST głosowania. Nauczycielami nadzorującymi przebieg wyborów byli opiekunowie Samorządu Uczniowskiego: 30 września Przedszkolaki z grupy „Biedronki” obcho- Katarzyna Car i Violetta Zbytek. dziły „Światowy Dzień Serca”. Tego dnia dzieci wraz z wy- chowawczynią rozmawiały o profilaktyce dbania i pielęgno- Zgodnie z Regulaminem Wyborów w skład samorzą- wania serca oraz o tym, jak ważne jest zdrowe odżywianie, du weszły trzy osoby o największej liczbie głosów: aktywność ruchowa każdego dnia, ale także dotlenianie organizmu dla prawidłowego funkcjonowania i lepszego sa- 1. Martyna Frańczak – 186 głosów – PRZEWODNICZĄCA mopoczucia. Podczas zajęć dzieci słuchały bicia serc swoich SAMORZĄDU; kolegów, ustalając jego tempo, a następnie wysłuchały krót- 2. Natalia Maślak – 135 głosów – ZASTĘPCA; ką historię na temat symbolicznego „kształtu” serca, które 3. Szymon Długi – 42 głosy – ZASTĘPCA. wyglądem zupełnie nie przypomina tego, które każdy z nas posiada. Ciekawostki zawarte w opowiadaniu otworzyły dzieciom oczy na to jak bardzo różni się serduszko w naszych Wszystkim zwycięzcom serdecznie gratulujemy! ciałach od tego, które rysują swoim rodzicom. Na zakończenie dnia wszystkie Biedroneczki wykonały pracę plastycz- ną pt. „Serduszkowa Sowa mądra głowa”, która będzie przypominać im o wszystkich prawidłowych zasadach dbania Opiekunowie SU: o Serca, te małe i duże. K. Car, V. Zbytek Barbara Ziółkowska 17 18 OŚWIATA OŚWIATA LISTOPAD NUMER 6/2019 ECHO KALISZA P O M O R S K I E G O

Szczególne gratulacje Maciej Rydzewski złożył nie- KREATYWNE MALOWANIE DZIEŃ EDUKACJI obecnym na uroczystości osobom, które pojechały po odbiór nagród i medali do Delegatury Kuratorium U GUMISIÓW NARODOWEJ W KALISKIM Oświaty w Koszalinie – zastępcy dyrektora – Katarzynie Witek, która została wyróżniona nagrodą Zachodniopo- W poniedziałkowy poranek grupa „Gumisie” posta- LICEUM I TECHNIKUM morskiego Kuratora Oświaty oraz nauczycielom i pracow- nowiła pobudzić wszystkie zmysły. Ich sala zmieniła nikowi obsługi, nagrodzonym Medalami za Długoletnią się w pracownię artystyczną. Dzieci malowały na folii Służbę – Jadwidze Czernidze, Aleksandrze Radeckiej, W czwartkowe przedpołudnie, 10 października 2019 r. stretch. Dzięki takim zajęciom przedszkolaki mogły eks- Danucie Stempień i Władysławowi Sałahubowi. uczniowie, rodzice, nauczyciele, pracownicy administracji perymentować z kolorami oraz poznać nową technikę i obsługi oraz zaproszeni goście spotkali się na sali gim- plastyczną. Malowanie na folii dostarczyło dzieciom Apel był również okazją do wręczenia przez Starostę nastycznej Zespołu Szkół Ponadgimnazjalnych w Kaliszu wielu głębokich bodźców: wzrokowych, słuchowych Drawskiego i Przewodniczącą Rady Powiatu Drawskiego Pomorskim, gdzie odbył się uroczysty apel z okazji Dnia i dotykowych, które są tak ważne w rozwoju młodego stypendiów Starosty dla najlepszych uczniów ZSP w Kali- Komisji Edukacji Narodowej. Święto edukacji było okazją człowieka. Dzieci z dużym zaangażowaniem wykony- szu Pomorskim, których w tym roku było aż osiemnaścio- do złożenia życzeń i gratulacji dla grona pedagogicznego wały pracę, dlatego prezentujemy państwu jej efekty. ro. Burmistrz Kalisza Pomorskiego i Przewodniczący Rady i uczniów przez władze powiatu drawskiego, organu pro- Miasta wręczyli stypendium za wyniki w nauce i zaangażo- wadzącego szkołę – Starostę Drawskiego – Stanisława Paulina Staniecka wanie w życie szkoły, ufundowane przez kaliskiego przed- Cybulę i Przewodniczącą Rady Powiatu Drawskiego siębiorcę – pana Cezarego Gozderę dla Darii Milczach – Urszulę Ptak oraz władze gminy Kalisz Pomorski z klasy 3d. Nastąpiła także prezentacja uczniów ZSP w Ka- – Burmistrza Kalisza Pomorskiego – Janusza Garba- liszu Pomorskim, którzy otrzymali stypendia Prezesa Rady „PRZEDSZKOLAKI cza, Wiceburmistrza Kalisza Pomorskiego – Stanisła- Ministrów – uczennicy klasy 2a LO – Amelii Ciosmak oraz wa Samka i Pawła Kulbackiego – Przewodniczącego ucznia klasy 2TI – Adriana Narowskiego. Ostatnim akor- Z BAJKOLANDI” POMAGAJĄ Rady Miejskiej w Kaliszu Pomorskim. Do życzeń sa- dem uroczystości była dedykowana nauczycielom część morządowców przyłączyli się: prof. dr hab. Aleksan- artystyczna – występ skrzypaczki oraz wiązanka piose- KASZTANOWCOM dra Żukrowska, Rektor Szczecińskiej Szkoły Wyższej nek przygotowanych przez wokalistki z grupy teatralnej Collegium Balticum, Prezes Banku Spółdzielczego „Klepsydra”, w składzie: Hanna Bruzi, Daria Milczach, w Kaliszu Pomorskim – Zofia Gardzińska oraz przed- Dnia 24.10.2019 r. dzieci z grup: „Motylki”, „Misie”, Nadia Mrozińska i Wiktoria Spieler. Koordynatorką stawiciel Nadleśnictwa Drawsko Pomorskie – Grzegorz „Pinokio”, „Pszczółki” i „Smerfy” wzięły czynny udział uroczystości była nauczycielka języka polskiego – Joanna Stempień. w proekologicznej akcji pt. „POMAGAMY KASZTA- Mączkowska. Apel prowadziły Julia Enders i Wiktoria

NOWCOM”. Akcja polegała na grabieniu i zbieraniu liści Spieler – uczennice z „Klepsydry”. Nauczyciel informatyki Dyrektor kaliskiego Liceum i Technikum – Maciej kasztanowca, które zostały zaatakowane przez groź- – Adam Stąporek zajął się akustyką. Nad stroną tech- Rydzewski podziękował władzom powiatu drawskie- nego szkodnika, zwanego Szrotówką kasztanowco- niczną czuwały klasy drugie wraz z wychowawcami. go oraz gminy Kalisz Pomorski i instytucjom współpra- wiaczką. Tego dnia swoją pomocą służyli nam pracow- O ceremoniał zadbał nauczyciel wychowania fizyczne- cującym ze szkołą za współpracę i zrozumienie potrzeb nicy Nadleśnictwa w Kaliszu Pomorskim – Pani Zofia go – Sebastian Stateczny. Dokumentację fotograficzną młodzieży. Podkreślił również wkład pracy nauczycieli Zmiertka-Kaliniak oraz Pan Maciej Grabiec. Serdecz- zapewniło szkolne koło fotograficzne „Pozytyw”, które- w sukcesy uczniów, ich wychowanie i edukację, a także nie dziękujemy za poświęcony czas, ciekawą lekcję na go opiekunem jest nauczyciel geografii –Paweł Łuczko znaczenie wykształcenia młodego pokolenia w życiu oraz temat ekologii oraz za słodki poczęstunek dla naszych oraz uczennica z grupy teatralnej „Klepsydra” – Martyna dla przyszłości naszej Ojczyzny. Nie byłoby to możliwe przedszkolaków. Bukowska. Wychowawcy Grup bez współpracy z rodzicami oraz bez zaangażowania pracowników obsługi i administracji. (ZSP) „PAMIĘTAJMY O TYCH, KTÓRZY ODESZLI”

Dzieci z Przedszkola „Bajkolandia” uczestniczyły w akcji Ministerstwa Edukacji Narodowej pt. „Szkoła pamięta”. Akcja odbyła się 25 października 2019 r., w ostatni piątek przed 1 listopada. To właśnie tego dnia dzieci przyniosły po symbolicznym zniczu i odwiedziły wraz z Wycho- wawcami swoich grup bezimienne i opuszczone groby na cmentarzach naszego miasta. Przedszkolaki z wielkim zapałałem uporządkowywały zaniedbane groby, a na- stępnie przy pomocy nauczycieli zapaliły znicze. Głów- nym celem akcji było upamiętnienie ważnych postaci i wydarzeń patriotycznych oraz wsparcie działań organi- zacyjnych opiekujących się polskimi cmentarzami. Wychowawcy grup 19 20 OŚWIATA OŚWIATA LISTOPAD NUMER 6/2019 ECHO KALISZA P O M O R S K I E G O

Wcześniej wykładano kamieniami wąskie trakty o sze- TAJEMNICE rokości zaledwie 1,5 m pomiędzy wsiami. Połączyły WSPÓŁPRACA Z CSWL DRAWSKO one m.in. Suchowo z Poźrzadłem Wielkim (1883-85 r.) KALISKICH DRÓG oraz Poźrzadło Wielkie ze Starą Studnicą (1885-92 r.). Współpraca, która została podjęta z Centrum Szkolenia Wojsk Lądowych Drawsko umożliwiła seniorom spotkanie Jako niewymiarowe nie figurują na kolejnej mapie dróg z przedstawicielami służb mundurowych w osobach kpt. Romana Szkudlarka, st. chor. sztab. Marcina Czerwińskiego z 1908 r. Wielce zasłużoną osobą w staraniach o budo- oraz ks. kpt. Grzegorza Lacha. Podczas przeprowadzonej prelekcji zaproszeni goście zapoznali nas z rysem historycz- Podczas publicznej prelekcji w auli Czerwonej Szko- wę dróg był Gustaw Glahn, właściciel majątku w Starej nym oraz tradycjami CSWL Drawsko, a także charakterystyką obiektów szkoleniowych i logistycznych. Dodatkowym ły licealiści odkryli już dziewiątą z kolei kaliską tajemni- Studnicy. Dzięki jego działalności władze powiatowe punktem spotkania było wystąpienie kapelana, który opowiedział o roli osoby duchownej w misjach wojskowych. cę, dotyczącą w tym roku historii budowy dróg prowa- w Drawsku Pomorskim zaczęły inwestować na począt- Dzięki uprzejmości Komendanta CSWL Drawsko – płk Marka Gmurskiego, tydzień po spotkaniu udaliśmy się na Po- dzących przez i do naszego miasta, a dokładnie z trzech ku XX wieku także w okolicy Kalisza Pomorskiego. Stało ligon Drawski. Zwiedziliśmy tam obiekty szkoleniowe, Salę Tradycji oraz kaplicę wojskową. Na koniec udaliśmy się bram otoczonego murami warownego grodu nad rzeką się tak po interwencjach Glahna w urzędach ministerial- nad jezioro Ostrowiec, gdzie czekało na nas ognisko z kiełbaskami. Wrażenia z wyprawy niesamowite... Doceniamy Drawicą. Z Bramy Reckiej wędrowano do Recza, z Bra- nych w Berlinie oraz opublikowaniu przez niego bro- zaangażowanie żołnierzy w czuwanie nad naszym bezpieczeństwem. my Kamiennej – do Mirosławca, a z Bramy Młyńskiej szury o treści krytykującej rozrzutną, nieprzemyślaną Magdalena Bądźwol – do Drawska Pomorskiego, jak to pokazuje mapa oraz błędną politykę powiatowych urzędników. Jako z 1849 r. Pierwotnie były to polne, często błotniste go- czołowy przykład podał niewłaściwie zrealizowaną ścińce, które zaczęto brukować dopiero w połowie przy współudziale funduszy rządowych drogę do Draw- XIX wieku. ska Pomorskiego, której liczne wzniesienia, oblodzone zimą, uniemożliwiają na wiele dni transport towarów. Pierwszą drogą o nawierzchni utwardzonej kamie- Trasa ta jest trudna także dzisiaj, a pomyślmy co na niej niami w 1856 r. była ta prowadząca do Drawna i dalej się działo, gdy jezdnię pokrywał nie asfalt, lecz oblodzo- do Recza. Kursował po niej wówczas codziennie dy- ne kamienie, a ładunek ciągnęły końskie zaprzęgi. liżans poczty pruskiej, na trasie ze Stargardu do Piły.

Jako drugą wybrukowano w 1882 r. drogę z Kalisza Po- Bardzo interesujące są odnalezione przepisy pomorskiego do Drawska Pomorskiego. Trzeci był gości- rządkowe obowiązujące na ulicach Kalisza Pomorskiego niec do Mirosławca, który uzyskał kamienną nawierzch- od 1932 r. (miały obowiązywać do 1960 r.). Otóż miesz- nię 14 lat później. Natomiast bezpośrednia szosa kańcy nie mogli suszyć wypranej bielizny na oknach, do Recza przez Prostynię powstała dopiero na przeło- balkonach i płotach od frontu. Ponadto musieli wywo- mie lat 20. i 30. XX wieku. zić wszelkie nieczystości z domów do godz. 7:00 latem

i do godz. 8:00 zimą. W sezonie letnim nie wolno było W 1906 r. pokryto brukiem szerokim na 2,2 m dwie palić tytoniu w miejscach publicznych. Natomiast pierwsze drogi podmiejskie, w tym nieprzypadkowo na samej jezdni i chodnikach zabroniono w szczególno- najpierw do Suchowa i Giżyna, gdyż tam znajdowały SENIOR MOVIE W KALISZU POMORSKIM ści gry w piłkę, puszczania latawców, toczenia beczek się dwa największe w okolicy majątki ziemskie, któ- oraz noszenia kos o niezabezpieczonym ostrzu. Pojazdy rych właściciele partycypowali w kosztach budowy. o masie powyżej 5,5 ton mogły się poruszać po mieście W Dziennym Domu „Senior +” odbyło się spotkanie z organizatorami Festiwalu Filmowego Senior Movie 2019 z maksymalną prędkością 15 km/h. i jednocześnie założycielami Stowarzyszenia Kamera ze Szczecina. Biorąc udział we wrześniowym Festiwalu, mieliśmy okazję zobaczyć projekcje filmów konkursowych w Bloku 1. Tym razem organizatorzy zaprezentowali nam zwycięskie Odkryte w archiwach dokumenty na temat kaliskich i wyróżnione podczas Festiwalu filmy. Mieliśmy również okazję na spotkanie z Józefem Leszkiem Wiśniewskim dróg były na tyle interesujące, że dyrektor ZSP – Maciej – twórcą filmu fabularnego pt. „Balast", który opowiada o prześladowanym i przeznaczonym do eliminacji seniorze, Rydzewski dziękując organizatorom i autorom prelekcji żyjącym w nieokreślonym państwie totalitarnym. Spotkanie było impulsem do podjęcia dalszej współpracy ze Stowa- przyznał, iż sam dowiedział się tu wielu nowych rzeczy, rzyszeniem Kamera. Zaplanowaliśmy już wspólne warsztaty filmowe, które mają odbyć się pod koniec listopada oraz ponieważ usłyszał o nich po raz pierwszy. Takie słowa wystawę prac naszych podopiecznych podczas kolejnego Festiwalu Senior Movie w Szczecinie. w ustach historyka zabrzmiały jak największy komple- Magdalena Bądźwol ment. Faktycznie dzieje Kalisza Pomorskiego kryją wciąż wiele zagadek, które systematycznie, każdego roku od siedmiu lat odkrywają licealiści pod kierunkiem Bo- gumiła Kurylczyka i Joanny Mączkowskiej.

Z całością prelekcji, licznie ilustrowanej fragmentami nieznanych dotąd dokumentów oraz mapami, można zapoznać się na licealnym portalu: My – Kalisz Pomorski – okolice – świat (www.liceum.kalisz.pl), w zakładce „Nasz przewodnik”. Opracowanie to wykonano w ramach projektu „Kalisz Pomorski w Polsce i Europie – dawniej i dziś”, dofinansowanego przez Burmistrza Kalisza Pomorskiego, a realizowanego przez działa- jące przy kaliskim Liceum Stowarzyszenie „Jesteśmy Razem”.

(ZSP) 21 22 OŚWIATA SENIORZY LISTOPAD NUMER 6/2019 ECHO KALISZA P O M O R S K I E G O TARGI ZACHODNIOPOMORSKA KARTA SENIORA

DIABETOLOGICZNE Zachodniopomorska Karta Seniora wprowadzona została w celu promowania wieku dojrzałego, poprzez włączenie osób 60+ w aktywność społeczną oraz dla wzmacniania ich kondycji finansowej, ma także zachęcić osoby starsze TORUŃ 2019 do korzystania z dóbr kultury (i nie tylko) na terenie województwa zachodniopomorskiego. Zachodniopomorska Karta Seniora uprawnia posiadacza do korzystania ze stałych, tymczasowych, świątecznych lub okazjonalnych ulg oferowa- W dniach 20-21 września 2019 r., członkowie Pol- nych przez podmioty biorące udział w zadaniu Zachodniopomorskiej Karty Seniora (więcej o zniżkach na stronie in- skiego Stowarzyszenia Diabetyków Koło Terenowe ternetowej: http://rodzina.wzp.pl/zks/). Kalisz Pomorski wzięli udział w XXIII Ogólnopolskim Sympozjum Diabetologicznym oraz XVI Forum Pro- Otrzymanie Zachodniopomorskiej Karty Seniora uzależnione jest od spełnienia dwóch podstawowych warunków, filaktyki i Leczenia Otyłości w Toruniu. Uczestnicy tj. zamieszkiwanie na teranie województwa zachodniopomorskiego oraz ukończenie 60 lat. Wniosek o wydanie sympozjum mieli możliwość wysłuchania wykładów Zachodniopomorskiej Karty Seniora złożyć można w Miejsko-Gminnym Ośrodku Pomocy Społecznej w Kaliszu wybitnych specjalistów dotyczących cukrzycy i otyło- Pomorskim, ul. Mickiewicza 51, pokój nr 6, w godz. 7:00-15:00. Karta wydawana jest bezpłatnie na czas nieokreślony, ści. Odbyły się również warsztaty z zakresu udzielania w terminie 30 dni od momentu wpłynięcia wniosku do właściwego Samorządu. pierwszej pomocy. Sympozjum towarzyszyły targi, M-GOPS na których prezentowane były urządzenia diagno- styczne, suplementy diety, specjalistyczne kosmetyki, odzież medyczna, naturalna żywność oraz prasa dla diabetyków.

Udział w Sympozjum pozwala poznać najnowsze informacje dotyczące cukrzycy. Uczestnicy mieli moż- liwość spotkać się i porozmawiać z wybitnymi specja- listami. Udział w Sympozjum daje również możliwość do nawiązania nowych kontaktów z ludźmi, którzy dzielą się wzajemnie swoją wiedzą i doświadczeniem.

Polskie Stowarzyszenie Diabetyków Koło Terenowe w Kaliszu Pomorskim SENIORZY ZACHODNIOPOMORSKA KARTA RODZINY

W PROJEKTACH Celem wprowadzenia Zachodniopomorskiej Karty Rodziny jest: - promowanie modelu rodziny wielodzietnej oraz upowszechnianie działań na rzecz rodziny wielodzietnej; Nasi aktywni seniorzy realizują projekty: Rakiety - wspieranie rodzin wielodzietnych w regionie, w tym wzmocnienie ich kondycji finansowej; w dłoń, Rozśpiewana jesień oraz Roztańczona jesień ży- - zwiększenie rozwojowych i życiowych szans dzieci wychowujących się w rodzinach korzystających z Kart; cia, które doﬁnansowano ze środków Programu „Dzia- - zachęcanie rodziców do wspólnego spędzania czasu z dziećmi, w szczególności do korzystania z dóbr kultury łaj Lokalnie” Polsko-Amerykańskiej Fundacji Wolności i innych atrakcji dostępnych na terenie województwa zachodniopomorskiego; realizowanego przez Akademię Rozwoju Filantropii - budowanie przychylnego rodzinom klimatu lokalnego, sprzyjającego podejmowaniu korzystnych demograficznie w Polsce. Zadania te są również współﬁnansowane decyzji. ze środków Powiatu Drawskiego oraz budżetu Woje- wództwa Zachodniopomorskiego. Zachodniopomorska Karta Rodziny uprawnia posiadacza do korzystania ze stałych, tymczasowych, świątecznych lub okazjonalnych ulg oferowanych przez podmioty biorące udział w zadaniu Zachodniopomorskiej Karty Rodziny Na sportowych, wokalnych, tanecznych zajęciach (więcej o zniżkach na stronie internetowej: http://rodzina.wzp.pl/zkr/). seniorom i młodszym uczestnikom ogromną radość sprawia bycie ze sobą, jak i to, że zajęcia prowadzą wy- Otrzymanie Zachodniopomorskiej Kart Rodziny uzależnione jest od spełnienia jednego z poniższych warunków, tj.: śmienici fachowcy, którzy wyzwalają w nas wielki zasób - prowadzenie wspólnego gospodarstwa przez rodziców z minimum dwojgiem dzieci w wieku do 18 roku życia lub energii. Dzieje się! 26 roku życia w przypadku kontynuowania nauki; - zamieszkiwanie pod wspólnym adresem członków rodzin zastępczych; - prowadzenie rodzinnego domu dziecka na terenie województwa zachodniopomorskiego.

Wniosek o wydanie Zachodniopomorskiej Karty Rodziny złożyć można w Miejsko-Gminnym Ośrodku Pomocy Spo- łecznej w Kaliszu Pomorskim, ul. Mickiewicza 51, pokój nr 6, w godz. 7:00-15:00. Karty wydawane są bezpłatnie na czas nieokreślony (dla rodziców) oraz do 18-go lub 26-go roku życia dla dzieci, w terminie 30 dni od momentu wpłynięcia wniosku do właściwego Samorządu.

M-GOPS 23 24 SENIORZY POMOC SPOŁECZNA LISTOPAD NUMER 6/2019 ECHO KALISZA P O M O R S K I E G O

na, Georga, Rosę, Herberta wania prac leśnych w obozie pracy Neuendorf. Jej dalsze i Friedę. Noszący nazwisko losy pozostają nieznane. Fabian zamieszkiwali w Ka- liszu Pom. ponad 400 lat. Julius Jacoby urodzony 9 lutego 1898 roku w Spe- Pierwszą oficjalną wzmian- chtsdorf (pl. Płociczno). Julius Jacoby został areszto- kę o tej rodzinie można wany w Kallies (pl. Kalisz Pomorski) w czasie Aktion znaleźć w kronice miejskiej z 21 lutego 1940 roku i był więziony w Bürgergarten KOŁO NR 21 STOWARZYSZENIA SAPERÓW POLSKICH W DRAWNIE w Kallies. W 1602 r. odnoto- w Schneidemühl. 11 marca został najpierw wysłany IZBA HISTORYCZNA ZIEMI PEŁCZYCKIEJ W PEŁCZYCACH STOWARZYSZENIE HISTORYCZNO-KULTURALNE "BASTION TRADYCJI" W KALISZU POMORSKIM wano, że za usługi świad- do wykonywania prac leśnych do obozu pracy Radin- czone na rzecz lokalnej kendorf, a następnie do Treplin, innego obozu pracy. szlachty „Żydowi Fabianowi Po dziesięciu miesiącach został zabrany do domu dla Warte odnotowania jest to, że w owym czasie od 1934 r. zezwolono na zakup dział- uchodźców z gminy żydowskiej w Berlinie, Grosse Ham- W ROCZNICĘ burmistrzem Kalisza był Willi Pagel z Barda. Rządził ki”. Było to niezwykłe wydarzenie, ponieważ Żydzi nie burgerstrasse 27, prawdopodobnie było to jego ostat- on miastem do lutego 1945 r. O tym, że ponosi współ- mogli posiadać wówczas ziemi. Dopiero w pierwszej po- nie znane miejsce pobytu. 9 grudnia 1942 roku został NOCY KRYSZTAŁOWEJ odpowiedzialność za zło, które działo się za jego rzą- łowie XX w. przedstawiciele tej rodziny zaczęli opusz- deportowany wraz z niemal tysiącem mężczyzn, kobiet dów raczej się milczy. Natomiast podkreśla się, że zmo- Żydzi w Kaliszu Pomorskim (uzupełnienie) czać Kalisz Pom. i tak też zrobili rodzice Anny osiedlając i dzieci w 24. transporcie do Oświęcimia. dernizował stary ratusz. Z wymienionych sklepikarzy się w Berlinie. Tu Anna pracowała jako sprzedawczyni Hugo Rewald urodził się 27-go listopada 1889 r. w Gryfi- 29 marca 1938 r. mieszkańcami pochodzenia żydow- i poznała kupca – Ericha Gerechtera. Byli rówieśnika- Minna Jakobi z domu Manasse urodziła się 22 sierp- cach. Mieszkał w Kaliszu Pom., stąd został deportowany skiego w Kaliszu Pomorskim byli: Jacoby Minna z d. Filehne mi i wkrótce 23 grudnia 1913 r. pobrali się. Oboje mieli nia 1858 roku w Filehne (pl. Wieleń). Osiemdziesięcio- do KL Sachsenhausen. Prowadził sklep z wyrobami (ur. 1858 r.), Jacoby Julius (ur. 1858 r.), Moses Ella (wyemi- 26 lat. Ślub odbył się w urzędzie stanu cywilnego przy dwuletnia Minna Jacobi, wdowa, została aresztowana rękodzielniczymi przy Friedrichstraße 52. Natomiast growała do USA; ur. 1896 r.), Lippman Gustav (ur. 1861 r.), Lychener Str. w Berlinie – Prenzlauer. Zamieszkali przy w Kallies (pl. Kalisz Pomorski) w czasie Akcji z 21 lutego Leo Salinger urodził się w Kallies (pol. Kalisz Pomorski) Osterreich Max (ur. 1861 r.), Osterreich Hedwig z d. Gleifeld Winsstrasse 41. W czasie Wielkiej Wojny 1914-1918 Erich 1940 roku i była więziona w budynku gminy żydowskiej 30 sierpnia 1874 roku. Mieszkał przy Markt 3. z żoną Paulą (ur. 1874 r.), Österreich Alfred (ur. 1905 r.), Rewald Hugo walczył na froncie i za wykazaną dzielność otrzymał w Schneidemühl; stąd została wysłana do żydowskiego Salinger z d. Lehmann, urodzoną w 1884 r. w Człopie. (ur. 1889 r.), Rewald Betty z d. Lippmann (ur. 1898 r.), Rewald Krzyż Żelazny kl 2. Po powrocie z wojny w 1919 r. uro- hospicjum w Berlinie-Lichetrfelde Ost, Jungfernstieg 14. Georg (ur. 1925 r.), Rewald Manfred (ur. 1928 r.), Salinger dził się im syn Martin. W 1927 r. Erich Gerechter zmarł Tam wegetowała przez rok, zmarła 28 lutego 1941 roku. Mimo pogromu według spisu z 17 maja 1939 r. w Kali- w szpitalu żydowskim II w wieku 40 lat i został pocho- Jej pogrzeb odbył się na cmentarzu żydowskim. David (ur. 1862 r.), Salinger Hedwig z d. Casper (ur. 1868 r.), szu Pom mieszkali jeszcze: Salinger Leo (ur. 1874 r.), Salinger Paula z d. Lehmann wany na cmentarzu żydowskim w Weissensee. Anna – Dreier Martin została samotną matką i mimo przeciwności losu bar- Julius Tützer urodził się w Kallies (Kalisz Pomorski), (ur. 1884 r.), Tützer Taube (ur. 1881 r.), Tützer Gerda (ur. 1912 r.), ur. 1911 r., Schaken Friedrichstraße 47; Tützer Benno (ur. 1865 r.), Reinhardt Hertha z d. Manasse, dzo dobrze sobie radziła. Krótko przed wybuchem gdzie przy ul. Friedrichstraße 47 rodzina miała sklep – Dreier Gerda geb. Tützer wojny jej syn Martin mógł podróżować do Anglii, jako z wyrobami rękodzielniczymi. Julius Tützer widnieje Reinhardt Erna (ur. 1901 r.). Kilka miesięcy później w nocy ur. 1912 r., Kalisz Pom. Friedrichstraße 47; 9/10 listopada 1938 r. w całych Niemczech wybuchły eks- 19 latek przewoził żydowską młodzież przez Belgię. na listach aresztowanych w czasie „Aktion” z 21 lutego – Tützer Täubchen geb. Moses Anna przebywała nadal w Berlinie i pracowała jako po- 1940 r., jednak dalsze jego losy są nieznane. cesy antyżydowskie, zapłonęły synagogi, rozbijano wi- ur. 1878 r., Czarnków, Friedrichstraße 47; tryny żydowskich sklepów i niszczono mienie, stosowa- moc domowa dla żydowskiego kupca na Holzmarkt- – Lippmann Gustav strasse. Dzieliła swoje mieszkanie z dwoma współ- Z rodzin noszących to nazwisko wywodzą się także no przemoc. Wydarzenia te przeszły do historii jako Noc ur. 1861 r., Kalisz Pom., Friedrichstraße 23; Kryształowa. lokatorami. 1 listopada 1941 r. została deportowana Edith Tarnowsky z d. Tützer ur. 27-go października 1910 r. – Rewald Hugo IV Osttransportem do getta w Łodzi (Litzmannstadt w Kaliszu, zam. w Stargardzie. Została deportowana ur. 1889 r., Gryfice, Friedrichstraße 23; Ghetto). Mieszkała tam do marca 1942 r. i pracowa- 12 lutego 1940 r. transportem ze Szczecina do getta Niestety swoim zasięgiem objęły także ówczesny Kal- – Rewald Betty z d. Lippmann ła jako pielęgniarka. W marcu została deportowana w m. Piaski. Razem z nią przybyła mieszkanka Kalisza lies czyli Kalisz Pomorski. To co wówczas zaszło w mieście ur. 1898 r., Kalisz Pom., Friedrichstraße 23; do Chełmna nad Nerem (Kulmhof), gdzie 9 maja (miała sklep przy ul. Friedrichstraße 47) Täubchen Tützer nie daje dobrego świadectwa jego niemieckim mieszkań- – Salinger Hedwig z d. Casper 1942 r. została zamordowana. 3 lutego 1943 r. do Oświę- z d. Mores, ur. 17-go sierpnia 1878 r. Emil Tützer ur. 22-go com. Tu w ramach nagonki skierowanej przeciw Żydom ur. 1868 r., Szamocin, Friedrichstraße 23. cimia wywieziono mieszkającego w Berlinie jej brata marca 1874 r. w Kaliszu, znalazł śmierć w dalekiej Rydze przy wiwatach miejscowej ludności pogrom rozpoczę- Herberta Fabian, ur. 24 sierpnia 1894 r. w Kaliszu Pom. (18 sierpnia 1942 r.) gdzie trafił transportem z Berlina W czasie tzw. „Aktion“ z 21 lutego 1940 roku Leo to od rozbicia, doszczętnego obrabowania i zniszczenia Jej siostra – Rosa Skurnik z d. Fabian, ur. 10 październi- 15 sierpnia 1942 r. Martin Tützer ur. 24 maja 1880 r. Salinger został aresztowany i był więziony w budyn- sklepów prowadzonych przez Salingera i Rewalda. Potem ka 1892 r. w Kaliszu zamieszkała w Berlinie; deportowana w Kaliszu, 3 października 1942 r. został deportowany ku gminy żydowskiej lub w kostnicy w Pile. 11 marca niszczycielska fala przeniosła się na inne żydowskie sklepy. została do Oświęcimia 19 lutego 1943 r. Po obu rodzeń- do Terezina; dwa lata później wyładowany został na ram- 1940 r. został najprawdopodobniej deportowany Za przykładem SA do akcji rabunkowej włączyła się lud- stwa ślad się urwał. Spośród jej rodzeństwa wojnę prze- pie w Auschwitz. do obozu przejściowego Główna w Poznaniu. Na po- ność cywilna. Zdemolowano też miejscową synagogę. żyła tylko Frieda. Anna Gerechter, podobnie jak inne czątku kwietnia został wypuszczony i zamieszkał Opracował: Andrzej Szutowicz W czasie trwania pogromu policja zamiast bronić napasto- ofiary Holokaustu została w Niemczech upamiętniona wanych, przystąpiła do aresztowań, połączonych z rewizją u krewnych w Berlinie – Wilmersdorf, przy ul. Jana- Źródło: https://sztetl.org.pl/pl/miejscowosci/k/761-kalisz- mosiężną tabliczką, tzw. Stolperstein. Tabliczki te umiej- -pomorski/107-listy-nazwisk/83977-spis-mieszkancow-sporzadzony- estrasse, po czym udało się mu wyjechać w listopa- mieszkań żydowskich. W Kaliszu aresztowano dziewięciu scawiane są na chodnikach przed posesjami, w których 17051939-r; http://web.pwsz.pila.pl/~effata/images/historiazydow. dzie 1940 r. do Ekwadoru, gdzie zmarł na raka w marcu Żydów. Trafili oni do obozu pracy w Złotowie, obok nich mieszkali zamordowani Żydzi; ich autorem jest Gunter pdf; Historia Żydów w Pile wydanie w języku polskim książki pt. „Histo- 1942 r. Jego żona zmarła w 1966 r. Mieli dwoje dzieci, ry of the Jewish Community of Schneidemühl – 1641 to the Holocaust”, znalazło się tu dziewięciu mężczyzn – Żydów, zatrzyma- Demnig. nych w Falkenburg (Złocieniec) i czterech z Dramburg które także przeżyły. autorstwa Petera Simonsteina Cullmana w tłumaczeniu Agnieszki Kin. Piła, 2017/5777. Tekst i zdjęcie: Melanie Schaumann https://www.stol- (Drawsko Pomorskie). Ogólnie w Złotowie przebywało Regina Gelbard urodziła się 19 lutego 1923 r. roku persteine-berlin.de/en/biografie/8506; https://commons.wikimedia. 35 Żydów. W Noc Kryształową zniszczona została nie tylko Tragiczne losy c.d. w Kallies (Kalisz Pomorski). W czasie akcji z 21 lutego org/wiki/File:Stolperstein_Winsstr_41_(Prenz)_Anna_Gerechter. kaliska synagoga, ale także spłonęły synagogi w Drawsku 1940 roku została aresztowana i była przez jedną noc jpg; https://www.stolpersteine-berlin.de/de/biografie/8506; https:// i Złocieńcu. Landrat drawski w swoim meldunku do pla- Anna Gerechter z d. Fabian urodziła się 6 stycznia sztetl.org.pl/pl/miejscowosci/k/761-kalisz-pomorski/107-listy-nazwisk/ więziona w kostnicy lub budynku gminy żydowskiej 83989-osoby-wchodzace-w-sklad-gminy-zydowskiej-25-marca-1938-r; Salinger cówki policji w Pile stwierdził, że w jego powiecie pogrom zo- 1887 r. w Kallies (Kaliszu Pom.). Była córką Paula i Julie w Pile (Schneidemühl). Następnego dnia rano została Gerhard, Zur Erinnerung und zum Gedenken. Die einstigen jüdischen stał zrealizowany zgodnie z telefonicznymi zarządzeniami. Fabian. Miała pięcioro młodszego rodzeństwa: Natha- zabrana z grupą stu czterech aresztowanych do wykony- Gemeinden in Pommern, tom II, New York, 2006, s . 454-456. 25 26 HISTORIA HISTORIA