Wie Is Die Schaker?

61e JAARGANG • NR. 431 CaissaNieuws

Jack Blanchard clubkampioen!

Covertekst 1

Covertekst 2 Maarten Hoeneveld Nederlands kampioen Covertekst 3 Chess faces: from war to meditation

Olaf Ephraim worstelt met zijn geweten

De remiseﬂ uisteraar

U staat mat, kameraad grootmeester!

De schat van Carolus Chess

CN_431.indd 1 29-08-12 13:37 Colofon CN 431 Inhoudsopgave

CaissaNieuws is het club- Van de redactie 3 INTERNE orgaan van schaakvereniging 3 Caissa, opgericht 1 mei 1951 Van de voorzitter Hugo van Hengel Met een waas voor 21 Redactie Van de secretaris 4 de ogen Eric Coppoolse Abe Willemsma Jack Blanchard Wim Suyderhoud Partij van de maand 23 Vormgeving Eric Coppoolse Angelo Spiler CAISSANEN Kopij [email protected] Johan van der Klauw EXTERNE (1926 -2012) 5 Clublokaal Tussen de regels Multifunctioneel centrum Mirjam Klijnkramer 26 Coenen-Lydia, Roelof Wie is die schaker? De remisefl uisteraar Hartplein 2, Amsterdam Tony Lith Abe Willemsma 6 Contact Tony Lith [email protected] In den vreemde JEUGD Website www.caissa-amsterdam.nl Chess faces: 8 from war to meditation Het grote Maarten- Farhad Mukhtarov interview 27 Hoofd- en bijzaken Wim Suyderhoud Ethiek in het schaken 11 Cartoontime! 27 Olaf Ephraim Clubkampioen! 28 Martijn Haan Ik zeg mijn lidmaatschap op 13 TOERNOOIEN Tom Spits 5 SPA 2012 Impressies van het SPA TERZIJDE Chess Tournament 29 Een foto van een Roel Polak mooie dag 14 SPA en de Caissanen 30 Eric Coppoolse Eric Coppoolse Feuilleton Van de dood Eric Coppoolse en de gladiolen 31 WorldWideWeb Wim Suyderhoud 15 8 Carolus Chess Wim Suyderhoud Ratingkoorts 34 Uitgelezen Eric Coppoolse U staat mat, kameraad grootmeester! 17 STUDIE Paul Janse Schaakstudies 7 Aldo van de Woestijne Schaakproblemen 10 Angelo Spiler 27 Oplossingen 36

Schaakvereniging Caissa • Voorzitter: Hugo van Hengel • Secretaris: Abe Willemsma • Penningmeester: Martin Bottema • Wedstrijdleiders intern: Karol Lesman - Mirjam Klijnkramer - Eddy Leuw • Wedstrijdleiders extern: Alje Hovenga - Huib Vriens • Website: Sander Tigelaar • Jeugd: Robert Jan Schaper • Materiaal: René Nooteboom

CN_431.indd 2 29-08-12 13:38 ij herfst denk je al snel aan vallende bla- deren, regen, donkerende dagen. Tijd om Bonder de wol te kruipen en er pas in de lente weer uit te komen. Maar het is ook het begin van het nieuwe schaakseizoen, vol hoop, frisheid en enthousiasme. En waarmee kan je het seizoen beter beginnen dan met een nieuwe CaissaNieuws? In dit nummer vindt u vooral verhalen die dicht bij onze eigen club liggen. Onze kampioenen, het SPA toernooi, de nieuwe voorzitter en helaas ook afscheid. Caissa 13 kwam in de vorige CN al uitgebreid aan bod, en nu weer. In De remise- Van de redactie ﬂ uisteraar wordt ingegaan op de intriges rond hun kampioenschap. Er zijn ook stukken waarin we verder kijken dan onze club lang is: een CN echt een podium is voor alle Caissanen. blik achter de schermen van de Azerbaijaanse Hoewel er in dit nummer relatief veel stukken jeugdopleiding, en een diepgaande verkenning van de hand van de redactie zijn (een punt van van schaakmotieven in een beroemde Russische aandacht), hopen we daar toch weer in geslaagd

roman. te zijn. We wensen u veel leesplezier, en laat ons

Als redactie streven we altijd naar een grote varia- vooral weten wat u er van vond! tie aan stukken van verschillende auteurs, omdat

ot mijn spijt moet ik deze Van de Voor- zitter opnieuw openen met een triest be- Tricht. Op 20 juli 2012 is Johan van der Klauw op 86-jarige leeftijd overleden. Al lange tijd ging het niet goed met zijn gezondheid. Een zwaar herseninfarct half juli maakte dat het einde zeer snel kwam. Johan was een uiterst trouwe bezoeker van de clubavond. Tot het laatste jaar was hij er eigenlijk altijd. Zijn verhuizing naar een andere woning in een ander deel van de stad, gecombineerd met zijn verslechterende gezond- heidstoestand maakten dat hij steeds minder op de club kon komen. Niettemin heeft met name Mirjam Klijnkramer hem nog geregeld opgezocht en hebben ze geschaakt. Zelf heb ik Johan pas de laatste jaren van zijn leven leren kennen. Hij maakte op mij altijd een heel vrolijke indruk. Een sterk schaker was hij niet, maar Van de voorzitter een verliespartij leek hem niet veel te deren. Een enkele keer als hij toch wist te winnen, dan was door Hugo van Hengel hij daar dolgelukkig over en kon hij daar luid en met veel enthousiasme over vertellen. We zullen leren kennen. De verhuizing naar Huize Lydia

Johan zeer missen. was voor hem de reden om zijn lidmaatschap te

beëindigen. Peter is 79 jaar geworden. Helaas moet ik ook nog een tweede triest bericht 3 vermelden met het overlijden van oud-Caissa-lid Met de club staan we weer aan de vooravond Peter Koefoed. Hij was lid van Caissa in de tijd van een nieuw seizoen. Ik mag hopen dat u allen dat Caissa nog speelde in het Oranjehuis. Zelf een goede zomer hebt gehad met voor sommigen heb ik Peter wel eens gesproken, maar niet echt een verhoogde schaakactiviteit met alle toer-

CN_431.indd 3 29-08-12 13:38 nooien in binnen- en buitenland, maar voor de Voor mijzelf is het afreden als voorzitter een af- meesten zal het schaken op een lager pitje heb- sluiting van een bestuursperiode van zes jaar, de ben gestaan. Ik hoop van harte dat u allen de eerste vier jaar als secretaris en daarna twee jaar draad weer oppakt in de interne en externe com- als voorzitter. Ik moet zeggen dat er in deze pe- petitie bij Caissa. Tijdens de Algemene Leden- riode enorm veel gebeurd is met bijvoorbeeld de vergadering zal de samenstelling van het bestuur verhuizing van het Oranjehuis naar het Afrika- aanzienlijk wijzigen. In de eerste plaats zal ik zelf huis en later naar Huize Lydia, het samengaan terugtreden als voorzitter van de vereniging. Abe van Euwe en Caissa, de Verenigingsprijs met Willemsma heeft zich verkiesbaar gesteld voor onder andere de masterclass van Jan Timman, het voorzitterschap en ik heb er alle vertrouwen de viering van het 60-jarig jubileum, de viering in dat hij de club goed zal leiden. Naast enkele van de 100e verjaardag van Johan van Hulst met functiewijzigingen binnen het bestuur zijn er de presentatie van het prachtige boek Een leven ook een aantal nieuwe gezichten bijgekomen. lang schaak als sublieme bijzaak, Caissa in de Het is goed dat er nieuwe mensen en ook meer Meesterklasse, een enorme groei van het leden- mensen in het bestuur komen. Ik wens René aantal zowel bij de senioren als bij de jeugd; en Pijlman en Marnix Godding enorm veel succes helaas ook de dieptepunten met het overlijden in hun functies van respectievelijk wedstrijdlei- van Pim Zonjee, Wilfred Oranje, Leo Oomens, der extern en wedstrijdleider intern. Op het Johan van der Klauw en Peter Koefoed. Met veel moment van schrijven is er nog een vacature vertrouwen geef ik nu het stokje door aan Abe voor de functie van penningmeester, maar ik ga Willemsma en wens hem en het gehele bestuur er vanuit dat daar voor de ALV een kandidaat enorm veel succes voor het nieuwe seizoen. Voor voor is gevonden. alle Caissaleden wens ik opnieuw een heel mooi schaakseizoen!

Op 12 augustus 2012 telt Caissa 226 leden (172 senioren en 54 jeugdleden). Dit is een afname met 17 leden ten opzichte van april 2012.

Een hartelijk welkom aan de volgende leden:

Senioren: Anno Steenberg, Debby Nieberg, Peter van der Vlis (+3) Er zijn geen nieuwe jeugdleden.

Voor de volgende leden is het lidmaatschap op- gezegd:

Senioren: Mark Bloem, Rob Boterenbrood, Erik Dekker, Jos Evers, Sven Heijdenrijk, Theodoor Keizer, Van de secretaris Rob Konijn, Arne Moll, Paul van Sonderen, door Abe Willemsma Wim van Tuyl, Geert Veldhuis, Jouke van Vee- len, Wilbert de Kruiff, Johan van der Klauw, André Spaargaren, Eric Coppoolse, Theo Kroon e hebben een daling in het ledenaan- (-17) 4 tal. Deze afname is voornamelijk bij Wde senioren. Dit komt vooral doordat Jeugdleden: veel afmeldingen per 1 september zijn, waardoor Gilles Wegter, Silver Boy Funcke, Luca Klijn (-3) het accumuleert. Johan van der Klauw is ons helaas ontvallen afgelopen juli 2012.

CN_431.indd 4 29-08-12 13:38 CAISSANEN Johan van der Klauw (1926 - 2012) door Mirjam Klijnkramer

Johan overleed op 20 juli en werd op 26 juli begra- ven op begraafplaats Buitenveldert, waar ik vanwege mijn vakantie helaas niet bij kon zijn. Ik denk dat we Johan ongeveer al een jaar misten op de club; hij kon de tocht erheen met tram 3 niet langer opbrengen.

k had hem twee jaar geleden al eens bezocht in Johan en Mirjam met de Caissakaart met goede wensen Izijn prachtige nieuwbouw- woning aan het Westerdok, wat zijn dood tot gevolg zou nooit, niet in het minst. Zijn een van de onlangs bebouwde hebben, op 84-jarige leeftijd. liefde voor het spel, zijn genot

Westelijke Eilanden, naast om op de club een partijtje te het 17e eeuwse Bickers- en Kleurrijk spelen, zich op dinsdagavond Prinseneiland, waar hij Hij werd lid in 1988 en was omringd te weten door club- schitterend op uitkeek. Hier vanaf het allereerste begin een genoten, waren genoeg. was hij vanuit De Pijp kort van de kleurrijke ﬁ guren bin- Alleen dát had de overhand in daarvoor naartoe verhuisd nen onze vereniging. We het gemoed van Johan van der en voelde zich er de koning moesten even wennen aan Klauw. Zulke spelers zijn erg 5 te rijk. Kortgeleden ging uitroepen als: “Hela!” of “Wel zeldzaam… We zullen hem ik nog eens naar hem toe, verdorie!”. Dan was er op zijn terdege missen, vooral ook maar hoorde toen dat hij schaakbord iets misgegaan. Er omdat het zo’n lieve en aardige was gevallen en was opgeno- ging op Johans bord bijna man was. men in een verzorgingshuis. altijd iets mis! Zijn liefde voor Daar bezocht ik hem enkele het schaakspel was precies zo malen, totdat hij getroffen groot als zijn onkunde. Maar werd door een herseninfarct, wát er ook misging: hij ging net zo opgewekt naar huis als hij was gekomen. In al die jaren, sinds 1988, veranderde dit beeld nooit. Ik schat dat Johan gedurende de 24 jaar van zijn lidmaatschap ruwweg 95 procent van zijn partijen verloor. Af en toe een remise, een heel enkele keer zelfs een winstpartij. Het deerde hem

CN_431.indd 5 29-08-12 13:38 CAISSANEN

Aankomend voorzitter Abe verheugt zich op zijn nieuwe rol Wie is die schaker?

door Tony Lith

Na het aangekondigde vertrek van Hugo dreigde door deze vereniging was ge- stuurloosheid bij Caissa. Hugo laat een leemte ach- organiseerd. Ook schaakte hij enige tijd bij Unitas. ter die moeilijk valt te vullen. Wie zal hem opvolgen? Toch was schaken niet de eni- In de wandelgang van Caissa gonsde al snel het ge activiteit waar hij zich mee gerucht dat naar alle waarschijnlijkheid Abe Wil- bezig hield. Als in de winter lemsma de nieuwe sterke man van Caissa zal wor- de Friese vaarten en plassen waren dichtgevroren dan was den. Een reden om Abe eens aan de tand te voelen. Abe op het ijs te vinden, ook als er geen ijsvrij was gegeven. ij is net terug uit Gent Extra bagage In de zomer schaatste hij als we hem spreken. Misschien heeft deze opmer- door, maar dan met skeelers HDaar nam hij deel aan kelijke voorkeur te maken het Taminco schaaktoernooi. met zijn herkomst. Het zal u Met 6 uit 9 en een tpr van niet verbazen dat Abe afkom- 2225 mag hij niet ontevre- stig is uit het hoge noorden. In de winter den zijn over het behaalde Uit het immer groene resultaat. Zeker als daar twee Noardburgum om precies te was Abe op het remises tegen de meesters zijn. Daar leerde hij als ne- Sadkowski en Klenburg bij genjarige op de lagere school ijs te vinden, zijn. Hij lijkt een laatbloeier schaken van de schoolmees- te zijn, want niet eerder ters Adriaan Raap en Ruurd ook als er geen was zijn elo-rating zo hoog. Kooistra, twee enthousiaste Mogelijk ligt het open spel schakers die na schooltijd de ijsvrij was. van de e4 openingen waar jeugd graag wat extra bagage hij de laatste jaren voor kiest meegaven. Zo kwam hij te- hem toch wat beter dan de recht in de levendige Friese onder de voeten. Ook met de saaie d4 openingen die hij in schaakwereld. Twee decennia lange latten onder de voeten het verleden dikwijls speelde. lang schaakte hij bij Emanuel weet hij zijn behoefte aan Abe schaakt graag in ver Lasker in St. Jacobiparochie, snelheid te bevredigen. 6 verwijderde plaatsen. Als u een plaatsje dat in de uiterste dit leest zal hij in Vlissingen periferie van ons lieve landje Actief aan zee hebben geschaakt. gelegen is. In mei behaalde hij Abe studeerde wiskunde in nog brons bij het Fries Snel- Groningen en ging na de vol- schaakkampioenschap dat tooiing van zijn studie aan de

CN_431.indd 6 29-08-12 13:38 slag bij IBM. Hij vestigde zich komende tijd aan het werk te Godding heeft zich in de daarna in de periferie van kunnen met een compleet materie verdiept en in het onze hoofdstad. Voor het functionerend bestuur. Zijn komende seizoen zal de inter- schaken kwam hij terecht bij streven is een brede schaak- ne competitie daarom naar Euwe waar hij al snel als pen- vereniging waar zoveel moge- verwachting rimpelloos verlo- ningmeester in het bestuur lijk mensen met plezier hun pen. De problemen waar de kwam. Hij was actief betrok- partij schaak kunnen spelen. vereniging mee te maken ken bij het wanhopige fusie- Actief zoeken naar sterke spe- heeft, zijn bekend. De locatie verlangen dat bij deze vereni- lers voor het eerste zal hij niet en de opslagruimte voor het ging was ontstaan. Daarbij doen. Het recente voorstel om materiaal – zijn aandacht gaat was hij ook enige tijd actief de deelnemers in twee delen daar naar uit. Het goede werk voor het Denksportcentrum te scheiden, beziet hij met van Robert Jan Schaper bij de Amsterdam, de organisatie die enige scepsis. Naar zijn idee jeugdafdeling zal volledig de laatste tijd een sluimerend kleven er teveel praktische worden ondersteund. bestaan leidt. Op dit moment bezwaren aan dit voorstel. De loopt hij zich inderdaad al indeling zal ingewikkeld wor- Abe oogt ontspannen en be- enige tijd warm om de voor- den. Het lijkt hem goed als in dachtzaam als hij zijn toe- zittershamer van Hugo over te een vereniging iedereen tegen komstplannen voor Caissa kunnen nemen. iedereen kan spelen, ook al ontvouwt. Toch was het laat- liep hij zelf bijvoorbeeld enige ste boek dat hij las Move First, Compleet kleerscheuren op in zijn partij Think Later van Willy Abe verheugt zich op zijn tegen Huib Vriens. Een goed Hendriks. Zou er dan toch nieuwe rol. In het afgelopen indelingsprogramma zal naar wat anarchisme schuilgaan jaar werden in de club teveel zijn verwachting in de toe- achter het uiterlijk van deze zaken door te weinig mensen komst ongemakkelijke situa- beminnelijke Fries? geregeld. Hij hoopt nu in de ties voorkomen. Marnix

SCHAAKSTUDIES

De oplossingen van deze schaakproblemen staan op pagina 36

1. Wit speelt en maakt remise 2. Wit speelt en wint

7 door Aldo van de Woestijne de Woestijne van door Aldo 3. Wit speelt en wint 4. Wit speelt en maakt remise

CN_431.indd 7 29-08-12 13:38 RUBRIEKSNAAMRUBUBU RIERIIEI E KSNK AAM

Chess faces: from war to meditation In den by Farhad Mukhtarov Some time ago I read a book of Guy Deutscher titled vreemde ‘Th rough the Language Glass’, which examines the long-standing thesis that native language shapes our perception of the world around us. Now, what if we take chess as a ‘language’? Does the fact that we are chess players shape our view of the world? And how diff erently would chess in Azerbaijan shape one’s world view as opposed to chess in Th e Netherlands? What are the biggest diff erences between Azerbaijan and Th e Netherlands when it comes to chess culture? I am limited to my own experience, and therefore will give you three personal anecdotes.

Episode 1: Killer he was not called Shakh yet) March 1995, Baku, Azer- builds up the pressure and baijan. I am 11 years old and wins a pawn, but allows sim- have the white pieces against plifi cations. The resulting Shakhriyar Mamedyarov, endgame is rook and king who is 10 at the time. It is the with the e-pawn against my Championship of Azerbaijan rook and king. He presses to under 12. By that time I am win for over an hour, I remem- already used to sitting at the ber starting on my 2nd score- sheet, and we have played over 120 moves when we fi nally agree to a draw. He The killer pushed hard, but did not get instinct shows what he wanted. Our fathers its fi rst signs.

chess board for hours, but Shakhriyar wanders around like a hawk watching his prey from a distance. He only 8 comes to the board to make his move and then immediate- ly leaves again. As the game goes through the middle sta- ges, Shakhriyar (at that time Shakhriyar Mamedyarov

CN_431.indd 8 29-08-12 13:38 CAISSANEN

are waiting outside, we take the metro back home. In the metro Shakh does not talk to me. I ask him questions - he does not respond. The game was a disaster for him, and I am now his enemy. He only wants me to disappear at that moment. The killer instinct

shows its ﬁ rst signs.

Episode 2: Vugar Gashimov Old friends January 2012, Wijk aan Zee, The Netherlands. Sarkhan Gashimov (2350), who has come to Holland to support great risks, I get the winning simplicity and readiness to his younger brother Vugar, is advantage, queen my pawn smile and joke enchanted ev- paired against me in round 4 but there is too little time - a eryone. The basics of his per- of the Rapid Tournament on draw! I am still shaking after sonality, that led him to win board 1. What a feeling! Two the game. so many friends in chess and old friends playing on board 1 Could I have expected such a beyond, showed itself in th e

of Tata Rapid. Sarkhan and tough game? I grew up with full light. It was wonderful to I studied together at the Sarkhan, had not seen him for fi nd myself in his company. Economics University in 8 years, and in the fi rst en- One question bothered me. Baku for 4 years, often played counter after such a long time Was he so friendly because I blind chess at lectures and I have to call an arbiter and wasn’t his competitor any- represented the same team in bring out my best to make more? That could well be. inter-university champion- that bloody draw! Still, I am The killer instinct was still ships. And I have not seen quietly happy to see that same very much there, you could Sarkhan for 8 years – the fi rst good old Sarkhan - who sits see it. His elder brother would personal and chess encounter at the board to kill you. not lose a chance to foster this

in almost a decade! instinct and remind Vugar of We make our moves quickly, Episode 3: Dacha the promise that slipped his we play the same Queen’s July 2001, Novkhany, a Indian that we played as ju- suburb of Baku, Azerbaijan. niors in Azerbaijan for 15 Sarkhan Gashimov invited his years. I get a slight edge, but university friends to his father’s “I want to he gradually outplays me. summer house to spend some Again I manage to reach an time together. We spent most become the world endgame, this time with a of the days cooking, going to pawn down and a bad bishop the seaside and chasing girls champion”, against a good knight. I have from the neighbouring dachas. only a few minutes left - he On the weekend, Sarkhan’s said Vugar. has 10 or so. Of course, he younger brother Vugar tries to win. I defend ada- Gashimov arrived with his mantly. At some point he trainer. It was 40°C outside at tongue when he met the stops making progress and as noon, and I saw Vugar and legendary late president my time is almost up, I call his trainer playing through Heydar Aliyev. “I want to 9 the arbiter to see to it that he Bronstein’s Zurich 1953 clas- become world champion”, does not try to win on time sic. Vugar and I wrestled in said Vugar. Determination only. This prompts Sarkhan the evening. His open and and success need the killer to do something, he takes friendly attitude, his instinct.

CN_431.indd 9 29-08-12 13:38 CAISSANEN

From war to the club competition of breathe evenly, your muscles meditation Caissa. The friendliness is relax and your mind travels What did I learn from these such that I almost feel sorry across space. How is that not

three episodes? Essentially, for winning against an older meditation? Chess as war that the killer instinct of the opponent who miscalculated in Azerbaijan, and chess as top players was there from a something. I get free drinks meditation at Caissa - how very early age. That they came and am almost courted by my different it could feel... to play having one goal only opponents. So bizarre! And so - to annihilate the opponent. liberating at the same time! The face of success That personal friendship be- Winning is not of paramount As a closing remark, I am tween chess kids in Azerbaijan importance anymore; although lucky to be good friends with was almost non-existent and winning is still somehow the most chess players from consumed by the desire - or point, the main objective is Azerbaijan and I ﬁ nd myself even the necessity - to intimi- friendliness and passing the privileged to have grown up date and to plant the seeds of time in a peaceful manner. with chess, to have competed future domination. Someone told me recently with some of today’s world Intimidation, pressure and that chess is like meditation, elite and, ultimately, to have the desire to prevail could be when you sit there and think learned about the nature of seen as much at the chess of your move and time is tick- success and failure. The face board as in daily life when we ing away and the other people of success is not always pretty; travelled to tournaments far around you sit just like you, ugliness is sometimes as much from home. Somehow there looking at the board; and it is a part of it as hard work and was a lot of aggression in the the environment you know talent. But to witness chess

air. and your state of mind that history in the making has By contrast, this is not the gives peace and pleasure si- been a real privilege, for which feeling I get when I play in multaneously, and you I am grateful to destiny.

SCHAAKPROBLEMEN

De oplossingen van deze schaakproblemen staan op pagina 36

1. Wit geeft mat in twee 2. Wit geeft mat in twee 3. Wit geeft mat in twee door Angelo Spiler door Angelo

10 10

4. Wit geeft mat in drie 5. Wit geeft mat in drie 6. Wit geeft mat in vier

CN_431.indd 10 29-08-12 13:38 CAISSANEN Hoofd- Ethiek in het schaken door Olaf Ephraim bijzaken&

Ethiek in het schaken? Is dat niet wat overdreven? Immers, schaken is toch maar een spelletje, een soort gesublimeerd ganzenborden maar dan zonder dob- belsteen. Toch is ook het schaken niet gevrijwaard van basale vragen omtrent goed en kwaad, ratio versus emotie en moraliteit tegenover materieel gewin.

et was een aantal jaar geleden, toen het stuk, het paard op b8, in het spel brengen. Het Hoogovens Toernooi nog gewoon Corus paard naar d7 was de logische zet, maar paard Hheette en nog niet zijn huidige infantiele naar a6 leek venijniger en voor meer complica- naam droeg. Zoals gewoonlijk was ik in januari ties te zorgen. Mijn tegenstrever ging eens wat naar Wijk aan Zee afgereisd om de dagvierkam- wandelen, koffi e halen of misschien speelde zijn pen te spelen. Het Corusjaar waarin deze ge- oudemannenkwaal op. Ik weet het niet, hij bleef schiedenis speelt had alle ingrediënten voor het lang weg. Ik mijmerde over de voor- en nadelen enige echte Hoogovensgevoel. Het was koud en van Pd7 tegenover Pa6 maar kwam er niet he- een snijdende wind gefl ankeerd door slagregens lemaal uit. “Kom op”, dacht ik bij mezelf. “Niet zorgde voor de juiste sfeer waarin je graag de te moeilijk, Pa6, no guts no glory zoals Van Moriaan binnenvlucht. Daar is het altijd warm Speijk riep toen hij zijn sigaar in de kruitkamer en een ondefi nieerbaar aroma van erwtensoep en opstak”. Roken is inderdaad dodelijk, daar had- natte jassen vermengd met oud zweet zorgt voor den ze in 1830 geen overbodige stickers voor het gevoel van aankomst in het schakerswalhalla. nodig. Het geroezemoes en de aanblik van neurotische tronies completeren deze holistische zintuiglijke Ik speelde dus Pa6 en zag terwijl ik het stuk ervaring. neerzette gelijktijdig de simpele wending waardoor ik een kwaliteit zou verliezen. Vrijwel met- Bloedende neus een zette ik het paard weer veilig terug op stal Groep 3D, daar was ik ingedeeld. Na een korte en ging nadenken. Had ik het stuk losgelaten? remise met zwart tegen de hoogste ratinghouder Kon iemand dat ontkennen of bevestigen? Zou was ik in de tweede ronde ik nu niet gewoon Pd7 gebrand op een winst- kunnen spelen? Het ge- punt. Mijn tegenstander pieker ging verder. Nu was een oudere man met Had ik het stuk losgelaten? Kon ben ik een weegschaal dus relatief lage rating. Dat iemand dat ontkennen of bevestigen? alle argumenten voor en zou moeten lukken. Ook tegen Pa6 spelen met 11 met zwart. Wat is nou een schuldgevoel, dan wel enkel tempo? De ouverture van onze ode aan Pd7 met een gefi ngeerd bloedende neus, pas- Caissa begon kalm en gelijkmatig. Het stond seerden de revue. gelijk en ik ging mijn laatste onontwikkelde Ik kwam er niet uit.

CN_431.indd 11 29-08-12 13:38 RUBRIEKSNAAMCAISSANEN

Geen getuigen “Dat wist ik niet”, ﬂ uisterde de witte dame met Plots hoorde ik diep binnen in mij een stem en een verdrietige blik op mij. “Ik ben pas kort in tegelijkertijd zag ik voor mijn geestesoog een functie als zijn Geweten.” De zwarte koning

zwarte koning opdoemen, omhuld door een grinnikte. zweem van zwaveldamp. De zwarte koning be- “Olaf kennende heb je een tijdelijk dienstver-

gon met een doorrookte kroegstem te spreken. band, lieve moreel ﬂ exwerker.” “Wat nou Pa6? Dat is een rotzet, dat zie je toch Ik wist genoeg. Vastberaden nam ik het stuk ter wel. Niemand heeft gezien of je het stuk hebt hand, en plantte het stevig neer op het juiste losgelaten en er zijn geen getuigen. Je wilt win- veld. nen en dat wordt moeilijk met een kwaliteit minder. Overigens, volgens mij had je het paard Prijsvraag voor de lezers nog net vast toen je het terugzette. Trouwens, van CaissaNieuws volgens de Tao moet je juist kunnen loslaten. Stelt u zich voor dat u Olaf bent. Welke zet denkt Onthechting of zoiets. En anders, so what. Kas- u dat Olaf speelde? U kunt kiezen uit de onder-

parov nam ooit gewoon een zet terug tegen Ju- staande mogelijkheden: dith Polgar, voor het oog van de camera, en hij a) Ik ken Olaf als een goed en nobel mens. Hij kwam er mee weg. En jij bent geen Garry the respecteert de regels, ook als die in zijn nadeel Great, makker.” Dat klonk plausibel en ik nam werken. Het maakt hem niet uit of er getuigen het paard in de hand met het doel dat beslist op waren, loslaten is loslaten. Dan maar een kwa- d7 te zetten. Juist op dat moment hoorde ik een liteit inleveren, liever dat dan als eerloos schaker tweede, zachte maar melodieuze stem en ver- door het leven te gaan. Hij speelt dus Pa6, de

scheen een witte dame in een wolk van decent originele zet.

reukwater voor mijn geestesoog. b) Ik ken Olaf als een goed en nobel mens. Hij “Olaf, ik schaam me voor je! Je weet best dat je respecteert de regels, maar het moet wel redelijk dat poppetje...” “Paard”, ﬂ uisterde ik eerbiedig. blijven. Aangezien hij het paard niet of nauwe- “Eh juist, dat paard, hebt losgelaten en dat je die lijks had losgelaten toen hij Pa6 speelde, behoort zet dus hebt uitgevoerd. Anders zat je er echt een andere paardzet gewoon tot de mogelijkhe- niet zo lang over na te denken, toch? Liever een den. Pd7 is schaaktechnisch echt veel beter en eerlijke nul dan een gestolen punt, en misschien die zet doet hij dus.

maak je zo ook nog wel een gelijk spel”. c) Ik ken Olaf als een goed en nobel mens. Hij

“Dat heet remise”, mompelde ik zachtjes. respecteert de regels, maar regels zijn eigenlijk “Ook goed, remise, en het gaat niet alleen om meer richtlijnen, suggesties voor gedrag, en je het winnen maar ook om het plezier en de kwa- moet kritisch blijven denken. Tijdens al dat ge- liteit van de partij.” Na pieker heeft hij zich deze stichtelijke woor- goed in de stelling ver- den voelde ik ineens de “Dat wist ik niet”, ﬂ uisterde de witte diept en bij nader inzien erwtensoep via antiperi- was er eigenlijk geen staltische bewegingen in dame met een verdrietige blik op mij. noodzaak om Pb8 nu al mijn maag aanstalten te ontwikkelen. Lg4 is maken een tweede leven veel beter, want dat te beginnen. Zonder mededogen nam de zwar- brengt een lastige penning in de stand. De kwa-

te koning weer het woord. liteit van de partij is belangrijker dan een obscuur “Zonder kwaliteit kan je die partij op je vette regeltje, dus uit eerbied voor ons koninklijke spel

pens kalken, vader. En weet je wat ‘remise’ is? speelt Olaf het sterke Lg4! Een anagram van ‘misere’. Mietje, Pd7 is de zet

die een echte vent doet.” Stuur uw oplossing binnen een week na verschij- 12 “Eerlijk duurt het langst”, sprak de witte dame. ning van CaissaNieuws 431 naar : olaf.ephraim “Deerlijk buurt de angst”, bauwde de zwarte @planet.nl o.v.v. Prijsvraag CaissaNieuws 431. koning haar na. “Wist je dat hij bij het golfen Onder de goede inzendingen wordt een ﬂ es wijn regelmatig de leather wedge, maatje 42, gebruikt verloot. De uitslag wordt zo spoedig mogelijk op als zijn bal achter een boomstronk ligt?” de website gepubliceerd.

CN_431.indd 12 29-08-12 13:38 CAISSANEN

Ik zeg mijn lidmaatschap op door Tom Spits

Zo! Dat is een titel die de aandacht trekt. Tja, na 5 jaar al niet meer deelnemen aan de interne en slechts 1 partij voor de club in 2,5 jaar, is het tijd voor mij om een mooi hoofdstuk genaamd Caissa af te sluiten.

ls student werd ik met een rating van 1751 lid in 1998, verloor vervolgens Ameteen van Hans Uiterwijk en begon mijn eerste externe wedstrijden in het ouwe- lullen team van Jeroen Hoogenboom met andere Caïssa prominenten als Ed Leuw, Pim Zonjee, Tony Lith, kopman Frans Roes, Hans Uiterwijk en de onlangs overleden Peter Koefoed. Het jaar erna kwam ik in het tweede met onder andere Dennis Breuker en dat heb ik tot mijn laatste partij in het seizoen 2009-2010 volgehouden. Lang had de naam de Coach van Twee enige be- tekenis op de club, maar vele lezers zullen mijn naam al niet meer kennen. En zo hoort het ook. Caissa wordt beheerst door de vele actieve leden die het heeft. Dat is altijd onze kracht geweest, en hoewel het kader en de personen veranderen, is de club nog steeds warm naar elke schaker, omarmt het de zonderlingen en koestert het de gevallenen. Ook dit jaar zijn er weer een groot aantal prominenten, zoals Johan van der Klauw, Leo Oomens en Pim Zonjee, die we zullen moeten missen. Wat me bij zal blijven, is de warme band die ik met velen van jullie had, de passie

waarmee we het over ons spelletje konden hebben (en soms ook zowaar over andere dingen), de prachtige zetten en partijen die we deelden en de troost die er was als de genialiteit even stokte en de tegenstander volkomen onterecht alsnog de winst pakte. kinderen en het HBO-docentschap. Op dinsdag de reis van Haarlem naar Amsterdam maken is ook al niet echt een optie en dus lever ik mijn Mooie tijden lidmaatschap in. Geef het aan een nieuw lid die Het waren mooie tijden als captain van het wel wat voor de club kan betekenen. Ik dank tweede. Elke maand weer opladen voor de vol- jullie allemaal voor de vele jaren van samen ge- gende o zo belangrijke match tegen ASV 2 uit nieten van het schaakspel in het Oranjehuis, het Arnhem, Amstelveen 3 of VAS 2 met mensen Afrikahuis (de kelder verderop in de Van Osta- als Pieter Melford, Dennis Breuker, Avni Sula destraat) en Huize Lydia. Het ga jullie goed en 13 en zo veel anderen. En met resultaat: 3 kam- tot ziens, want ik zal ongetwijfeld jullie prestaties pioenschappen in 7 jaar is zeker iets om trots op blijven volgen, en als jullie het niet verwachten te zijn. Ik mis het wel, maar de tijd ontbreekt op een KNSB-zaterdag eens binnen lopen. Cais- om negen zaterdagen vrij te maken en de prio- sa is en blijft een muze en die laat je niet zo maar riteit ligt nu even bij het opvoeden van mijn gaan.

CN_431.indd 13 29-08-12 13:38 TERZIJDE EEN FOTO VAN EEN MOOIE DAG

door Eric Coppoolse

Andrew Paulson, schrijver, fotograaf, fi lantropist maar bovenal succesvol ondernemer, heeft dit jaar het bedrijf AGON opgericht. AGON werkt samen met de FIDE om het volgende wereldkampioenschap schaken te organiseren. Of Paulson van schaken houdt, is niet bekend. Wat wel bekend is, is dat hij een enorm commercieel potentieel ziet in het schaken.

aulson heeft het Daarnaast worden aan het Toch hebben ze nog niet de gerenommeerde, van schaken zeldzame en in hoog volledige potentie van het Poorsprong Britse on- aanzien staande kwaliteiten schaken in kaart gebracht. derzoeksbureau YouGov in toegedicht: INTELLIGENTIE, Afgaande op de bovenstaan- de arm genomen om dit po- STRATEGIE, BESLUIT- de foto*, is er nog een heel tentieel te onderzoeken, en VAARDIGHEID, VERFIJ- universum te winnen, gevuld de resultaten zijn ongekend. NING, PERFECTIE. met ontelbare onontdekte 605 miljoen mensen spelen Volgens Paulson overtroffen volkeren, die vast niet kun- regelmatig schaak. Dat is de resultaten van het onder- nen wachten tot ze deel uit een hoop mensen, vergelijk- zoek ver zijn verwachtingen. mogen maken van Paulsons baar met het huidige aantal Een collega-ondernemer van nieuwe universum-omspan- gebruikers van Facebook, of hem, Steve Martin van nende schakerswalhalla. ook het aantal inwoners van M&C Saatchi Sports, noem- Europa, maar belangrijker de het schaken de ‘slapende *Het zou een een mooi verhaal is wat voor mensen dit zijn. reus’ van de wereld van sport zijn, maar deze foto is helaas Volgens YouGov zijn wij en entertaiment. niet echt; ze is gefabriceerd schakers de ‘heilige graal van voor de promotie van de ﬁ lm sponsors’, waarop de vol- Het klinkt allemaal heel in- ‘Alien vs Predator’ in 2004. 14 gende steekwoorden van toe- drukwekkend, en je krijgt passing zijn: WELVAREND, het gevoel dat Paulson en JONG, OPGELEID, Co. de commerciële waarde MAN, GEÏNFORMEERD, van het schaken in ieder ge- VERBONDEN, ACTIEF. val niet onderschat hebben.

CN_431.indd 14 29-08-12 13:38 WORLDWIDEWEB TERZIJDE

www.caroluschess.com door Wim Suyderhoud

Onder de loep ligt Carolus Chess, een website die opvaltl ddoor dde schath aan informatie die zij herbergt over de geschiedenis van het schaakspel. De man achter de site is Leo Hovestadt. Leo vertelt desgevraagd dat het zijn ambitie is om alles bij elkaar te brengen wat te weten valt over de herkomst van het schaakspel.

Kladblok van Karel de Grote, zoveel staat nu wel vast. “Ik Dat klinkt simpel, maar is het allesbehalve. Een heb aangetoond dat er gaten zitten in standaard- bezoek aan deze monumentale site roept de ge- werken als History of Chess, van H.J.R Murray dachte op dat, als de Sagrada Familia, dit project uit 1913”, vertelt hij niet zonder trots. “Ik word misschien wel nooit voltooid zal kunnen wor- nu geaccepteerd”. den. Zo gigantisch veel is er te weten over de schaakgeschiedenis, zo veel is er ook nog onbe- Rommelig kend. Hovestadt noemt de site “mijn kladblok”. Als schaaktrainer stuitte hij in gesprekken met Alles wat zijn internetvorsingen opleveren, verde jeugd op de vraag waar het zwart-wit van de gelijkt hij met de ofﬁ ciële geschiedkunde en het velden van het schaakbord vandaan komt. Zo is resultaat registreert hij op de site. Het overzicht het avontuur begonnen. En nu is hij hooked for van middeleeuwse literatuur dat hij geeft, noemt life. Hovestadt vindt overigens dat er nog veel hij “redelijk uniek”. Inmiddels neemt de weten- aan de site te verbeteren valt. Hij vindt het nog schapswereld hem uiterst serieus, zeker nu hij te rommelig en wil het visuele aspect bevorderen een document uit de achtste eeuw op het net door meer ﬁ lmpjes toe te voegen. Ook de ge- heeft gevonden, terwijl de vroegste literatuur tot schiedenis van de verschillende openingen moet dusver werd gedateerd rond het jaar 1000. nog worden aangevuld. Professionalisering is niet het doel. Hovestadts drijfveer is de bevor- Karel de Grote dering van de populariteit van het schaakspel. Carolus Magnus luidt de naam van Karel de Grote in het Latijn, vandaar Caroluschess. Mag- Raindropchess nus Carlsen heeft hier niets mee van doen, hoe- Hoewel de site niet is opgezet voor commer- wel het een leuk toeval voor Hovestadt moet zijn ciële doeleinden, is er promotie op te vinden voor dat Carlsens naamcombinatie zoiets als ‘de Raindropchess. Dat is een spel dat Leo Hovestadt Grote afstammeling van Karel’ betekent. De samen met Jozias Hillenkamp heeft ontwikkeld en waarvan sinds 2010 al 4000 exemplaren zijn verkocht. Het is een schaakspel waaraan een kanselement is toegevoegd waardoor het een beetje lijkt op doorgeef- schaak. Het is al in gebruik op verscheidene scholen en het ligt inmiddels ook in de winkels. Het spel mikt op kinderen die nog te jong zijn historici beschouwden de heerser van de mid- voor Stap 1 en toch willen leren schaken – spe- 15 deleeuwen niet (meer) als de introductiepatroon lenderwijs. Precies zoals de volwassen liefhebbers van het schaakspel, maar Hovestadt bewees dat op Caroluschess worden uitgenodigd de fasci- zij het bij het verkeerde eind hadden. Schaken nerende complexiteit van de geschiedenis van moet in Europa zijn geïntroduceerd in de tijd het schaakspel binnen te gaan.

CN_431.indd 15 29-08-12 13:38

29-08-12 13:3829-08-12 13:38 ankaanval ankaanval uistert.

Hij schreeuwt het uit, kijkt wild om zich schreeuwt Hij

“Iemand moet dit toch zien, help me! Dit is “Iemand moet dit toch mist. Uitgeput sluit hij de ogen en zakt achter- mist. Uitgeput in de diep- hij wegzinkt Voor in zijn stoel. over totale uitputting, meent hij in de verte ten van en daarna lach te horen, een zachte, parelende die “Schaakmat” jne waterdruppels een stem als fi fl in zijn oren op. eeuwigheid later slaat hij zijn ogen weer Een staat er nog, met zijn kale, onbe- bord Het tegen de fl schermde koning weerloos is hem stoel tegenover maar de de toren, van staart langs de stoel naar buiten, daar leeg. Hij beginnen is het al zwart de nacht. Geluiden van te tot hem door te dringen, herkenbaar weer klappen op de klokken, voetenstappen, worden; stem maakt Eén pratende stemmen aan de bar. hij hoort haar duidelijk de rest, zich los van ik wilde vanavond tegen hem praat: “Ja, alsof ze je Vind dan normaal. eens wat anders aantrekken het mooi?” steeds dichter, dichter. Haar wijsvinger is nu wijsvinger is nu Haar dichter. steeds dichter, duwt zijn zijn wang, streelt vlakbij zijn gezicht, alleen nog maar kan Hij hoofd lichtjes opzij. vlak- is ze haar macht. Ineens hij is in reageren, neus tegen zijn hals... duwt zachtjes haar bij, ze “Stop!!!” heen. op mijn vrouwen Blote toch zekerde regels?! tegen om zich heen ziet Maar Wedstrijdleider!!” bord! rust de speel- hij alleen de volledige van en stilte Alles beweegt zaal, niemand lijkt hem te horen. tergend langzaam in bruin dan en grijs, behalve zijn en draait voor het wentelt dat rose!; dat rose, zijn zicht op de stukken. Met vertroebelt bord, zijn laatste kracht pakt hij het dichtstbijzijnde neer op stuk - is het de dame?! - en smijt haar hem, onzichtbaar in de rose van weg ver een veld vertraagd, en hij laat zich aantrekken, dichter, dichter, vertraagd, en hij laat zich aantrekken, FEUILLETON Mooi

mijn bord! TERZIJDE

inus zit achter het schaakbord, zijn zijn schaakbord, inus zit achter het Zijn gevouwen. handen om zijn hoofd als oogkleppen de handpalmen schermen regels?! Blote vrouwen op op vrouwen Blote regels?! uorescerend rose van het huidstrakke, niets het huidstrakke, niets van rose uorescerend Dit is toch zeker tegen de haar licht geopende, bloedrode mond. Haar mond. Haar haar licht geopende, bloedrode langzaam en nadrukkelijkwijsvinger wenkt, als golvende deken van in elkaar vervlechtende deken van golvende ba- zachte schaduwen en neonrose; nen in gifgroen haar lichaam. van de welvingen accentueren hem oogleden kijkt ze haar geloken Vanonder achter strak aan, haar witte tanden blikkeren hij zijn ogen los, en dwingt ze weer naar het het naar weer hij zijn ogen los, en dwingt ze is niet meer dat schaakbord Maar schaakbord. en ver- tussen de omgevallen Midden hetzelfde. languit op een zacht stukken ligt Bibi strooide Maar de soep in je! Maar hou op! Concentreer Tinus, aan de kook geraakt, volledig zijn hoofd is weer zwarte het witte stukken lossen op in rose; en ﬂ zijn tegenstandster Bibi, van jurkje verhullende enorme inspanning rukt een Met vanavond. van onverstandig, maar hij kan het niet helpen. Heel maar hij kan het niet helpen. Heel onverstandig, ijs- Twee is niet snel genoeg. Hij maar... even ogen hebben zijn blik opgevangen koude blauwe omoeverd meren, als blauwe Ogen en bevroren. naar been verder bruinedoor golvende haren; neden... temperatuur komende soep, want het borrelt en want het borrelt soep, temperatuur komende suist in zijn hoofd. dat klopt helemaal, ik zit in de soep, denkt hij Ja, cynisch terwijl puinhopen hij naar de rokende slaat zijn ogen op, zijn stelling staart.van Hij omgeving af, zodat hij alleen het bord en stukken en hij alleen het bord zodat omgeving af, zijn duimen drukt hij tegelijkertijd zijn ziet. Met hoort alleen nog de geluiden in dicht. Hij oren alsof hij zich onder water zijn hoofd, het klinkt meer als een langzaam op eigenlijk bevindt. Of T 16

door Eric Coppoolse CN_431.indd 16CN_431.indd 16 UITGELEZEN U staat mat, kameraad grootmeester! door Paul Janse

In deze afl evering van ’Uitgelezen’ laat Paul Janse door Stalin weer zou worden - een lange, bedachtzame Caissaan van Euwiaanse stopgezet. origine - zijn licht schijnen over een beroemde Rus- Schaakverwijzingen sische roman van de eveneens Russische auteurs Ilja Het hoofdstuk Het interplane- Ilf and Jevgeni Petrov. Dat het een Russische roman taire schaakcongres is geheel betreft, en bovendien van deze auteurs, is geen gewijd aan schaken. Het leuke is dat er veel namen en rug- toeval. Paul heeft een opleiding gevolgd tot tolk/ver- nummers worden genoemd: taler Russisch, en heeft al doende liefde opgevat voor schakers, toernooien en zelfs deze auteurs. Dit heeft hem er zelfs toe gebracht zetten. Het is duidelijk dat de een website aan hen te wijden: http://pjanse.home. auteurs weten waar ze het over hebben - wat overigens xs4all.nl/Ilf-Petrov/. Het volgende artikel is een niet betekent dat alle verwij- ingekorte versie van het aldaar gepubliceerde artikel zingen precies ‘kloppen’. Ik ‘Chess fever, Dr. Grigoryev and the Sons of Lothar zal een aantal schaakverwij- Schmid’. Zelden is er een meer doorwrocht stuk in zingen in dit hoofdstuk noemen met de bijbehorende CaissaNieuws verschenen, en wij geven dan ook reële schaakgebeurtenissen graag het woord aan Paul. [noot redactie: in de webversie van dit artikel staan veel meer

e twee grote schaak- Na de revolutie is de huisraad schaakverwijzingen]. romans van de echter door de nieuwe macht- Dtwintigste eeuw zijn hebbers geconﬁ squeerd en Het interplanetaire zonder twijfel de Oostenrijkse verkocht. De vrouw des hui- schaakcongres roman Schaaknovelle van zes vertelt haar neef vlak voor De neef en de vrolijke schelm Stefan Zweig en de Russische haar overlijden over de siera- Ostap Bender reizen mee met roman De Verdediging van den, en deze trekt eropuit, een schip dat de Wolga Vladimir Nabokov. Minder geholpen door de held van afvaart om staatsobligaties te bekend is het boek waarover het verhaal, Ostap Bender verkopen aan bewoners van ik het hier wil hebben, de – een vrolijke schelm, ver- aanliggende dorpen en steden. Russische roman De twaalf moedelijk het bekendste en In het stadje Vasjoeki vallen stoelen uit 1928, van het Rus- populairste romanpersonage ze door de mand en worden sische schrijversduo Ilja Ilf uit de twintigste-eeuwse ze achtergelaten. Om te over- en Jevgeni Petrov. Als geheel Russische literatuur. Ze ko- leven en bovendien het schip gaat het weliswaar niet over men bij het zoeken van de achterna te kunnen reizen schaken, maar het bevat wel diverse stoelen allerlei situaties (waarop zich maar liefst drie een hoofdstuk dat helemaal tegen die de auteurs de gele- van de twaalf stoelen bevin- aan schaken gewijd is. genheid geven een spranke- den) hebben ze geld nodig. lende satire te presenteren op Ostap meldt zich bij de plaat- Een sprankelende diverse aspecten van de Sovjet- selijke schaakclub, doet zich satire samenleving van die jaren, en voor als grootmeester en or- 17 De roman draait om een dan met name op de Nieuwe ganiseert een schaaklezing zoektocht naar sieraden, die Economische Politiek – de annex simultaanseance. En tijdens de Russische Revolutie beperkte vorm van markteco- dat niet alleen: om de in de zitting van één van nomie die door Lenin was Vasjoekers warm te maken twaalf stoelen zijn verstopt. ingevoerd en die al spoedig stelt hij voor van Vasjoeki een

CN_431.indd 17 29-08-12 13:38 RUBRIEKSNAAMUITGELEZEN

schaakstad te maken, door er goedkope exemplaren, zodat de van Vasjoeki, met nieuwe een groot internationaal toer- rook zo smerig mogelijk is. De wegen, spoorwegen, een vlieg- nooi te organiseren. Qua op- schaakwereld staat op zijn kop.” veld, hotels etc. Hij belooft de komst is de seance een groot Vasjoekers dat hun stad wordt succes, qua resultaat een fi as- Het lijkt alsof hij Time Maga- omgedoopt in New Moskou, co: Bender heeft nog maar zine van 14 maart 1927 heeft en Moskou in Oud Vasjoeki. één keer eerder geschaakt en gelezen. Daarin staat een ar- Bender garandeert de deel- verliest binnen de kortste tikeltje over deze affaire. De name van Capablanca, Lasker, keren alles. De twee weten relevante passage luidt als volgt: Aljechin, Nimzowitsch, Reti, maar ternauwernood het vege ‘The traditionally quiet atmos- Rubinstein, Maroczy, Tarrasch, lijf te redden, maar het geld is phere of international chess Vidmar, dr. Grigorjev en na- binnen. Tot zover de korte had been disturbed. One M.L. tuurlijk zichzelf. inhoud van dit hoofdstuk, Lederer had accused Dr. Ema- Dit rijtje is waarschijnlijk niet dan nu wat meer over de vele nuel Lasker, German chess mas- willekeurig. Capablanca (toen concrete schaakverwijzingen. ter, onetime world’s champion, wereldkampioen, hij werd in of employing unfair tactics for 1927 afgelost door Aljechin), Emanuel Lasker the purpose of impairing his Lasker, Tartakower, Rubin- Bij de eerste ontmoeting op opponents’ powers to cerebrate. stein en Reti speelden in de schaakclub zegt Bender Specifi cally, Mr. Lederer had Moskou 1925. Dit was het tegen de eenogige voorzitter charged Dr. Lasker with 1) eerste grote internationale smoking cigars of semi-lethal toernooi dat in de Sovjet- composition during his matches, Unie is gehouden. Hoewel er 2) exhaling fumes of same at geen bewijs is dat Ilf en Petrov, strategic intervals and with die in Moskou woonden, het unnecessary force, 3) shouting toernooi hebben bezocht, is superfl uous orders at attendants, dit wel zeer waarschijnlijk. 4) being a nuisance intention- Het toernooi zorgde voor een ally.’ enorme schaakkoorts in Moskou. Er werd zelfs een Het schaaktoernooi korte speelfi lm over gemaakt Bender schildert de schaak- met een kleine rol voor dat hij moe is na het toernooi clubleden voor hoe het grote Capablanca als vrouwen- in Karlsbad. Dit is meteen al internationale schaaktoernooi charmeur (zoek op YouTube mis: het laatste toernooi al- leidt tot een enorme opleving op ‘chess fever’). daar was in 1924, ver vóór de handeling van de roman in 1927. Niemand ruikt echter lont. Bender kan weliswaar niet schaken, maar het ver- volg leert dat hij de schaak- berichten wel volgt: hij heeft in elk geval een heleboel klokken horen luiden, en de kle- pels weten de Vasjoekers ook niet te hangen. Bluff your way into chess, anno 1927. Bender vertelt over recente schaaker- varingen: 18 “Weet u, Lasker is zich zo vul- gair gaan gedragen, er is niet meer tegen hem te spelen. Hij rookt zijn tegenstanders uit met sigaren. En hij rookt expres Capablanca als vrouwencharmeur in Chess Fever

CN_431.indd 18 29-08-12 13:38 UITGELEZEN

José Raúl Deze niet helemaal onlogische vele uit deze roman die zich Capablanca (de loper wordt onttrokken in het collectieve geheugen De eenogige voorzitter laat aan ruil na Pxd4) maar toch van de Russen heeft genesteld. zich meeslepen door de mooie wel enigszins curieuze zet Toen ik in 2010 en 2011 verhalen van Bender, en fan- speelde hij in de 1e, 3e en 5e meespeelde in het Aeroﬂ ot- taseert hoe hij tijdens het partij. De negende partij, die toernooi in Moskou, heb ik toernooi Lasker en Capa- Lasker zelf als zijn beste in de een bezoek gebracht aan blanca (die wordt ‘omringd match beschouwde, begon Alexandra Ilf, de dochter van door dames’) met elkaar ver- met 1.e4 e5 2.Pf3 Pc6 3.Lb5 een van de auteurs, een in-

zoent: d6 4.Pc3 a6 5.Lc4!? Ik denk middels bejaarde dame die

‘De eenogige pakte Lasker bij dat het niet toevallig is dat de veel heeft gedaan voor de

zijn middel, leidde hem naar de auteurs Capablanca Lasker literaire erfenis van haar kampioen en zei: “Sluit alstu- laten prijzen om een nogal vader. En bij beide bezoeken

blieft vrede! Ik verzoek het u onnozel aandoende zet. Alsof sprak ze kort na de begroeting uit naam van de brede massa Capablanca daarbij nog eens met twinkelende ogen: Vasjoekers! Verzoening!” wil benadrukken dat ze allebei “Grossmejster sygral e2-e4!” Capablanca zuchtte luid, en wel weten wie de echte wereld- Het mooie is natuurlijk dat de schudde de oude veteraan de kampioen is. allerbanaalste beginzet zo’n hand en sprak: “Ik heb altijd opwinding teweegbrengt. Het bewondering gehad voor uw De simultaan- is duidelijk dat de inwoners idee om in het Spaans de loper seance van Vasjoeki nog nooit van van b5 naar c4 te brengen.”’ Tenslotte breekt het moment hun leven een grootmeester aan dat pseudogrootmeester hebben gezien. Voor zover ik heb kunnen Bender moet aantreden voor Ostap speelt op elk bord 1.e4. nagaan hadden Capablanca zijn simultaanseance tegen Na drie zetten staat op acht- en Lasker een soort vete in de dertig provincialen, van wie tien borden het Spaans, en op jaren tien, toen Capablanca de eenogige inmiddels arg- de resterende twaalf de ‘verou- een match wilde spelen en waan begint te krijgen. Een derde, maar tamelijk betrouw- Lasker dit lang wist tegen te mooi detail waaruit blijkt dat bare Philidor-verdediging’ op houden. Maar in 1927 was Ilf en Petrov goed bekend het bord. Blijkbaar hebben die vete allang verleden tijd. waren met de schaakwereld: alle zwartspelers 1...e5 ge- Dat van die loper klopt wel ‘Velen van [de zwartspelers] speeld. Na de opening gaat en is bovendien nogal interes- waren ontzettend opgewonden het snel bergafwaarts met sant: in zijn wereldkampioen- en bleven maar in hun schaak- Ostap, die pas voor de tweede schapsmatch tegen Steinitz in boeken kijken, om in hun ge- keer in zijn leven schaakt. Hij 1894 haalde Lasker 2,5 uit 3 heugen de complexe varianten ‘…offert links en rechts pion- in de partijen die begonnen op te frissen waarmee ze het nen en zware en lichte stukken.’ met de zetten 1.e4 e5 2.Pf3 althans tot na de tweeëntwin- Aanvankelijk denken de deel- Pc6 3.Lb5 d6 4.d4 Ld7 tigste zet hoopten uit te houden.’ nemers dat ze op geniale wijze 5.Pc3 Pge7 6.Lc4!?, zie dia- worden weggespeeld: gram 1. De seance begint: ‘De bruinharige [die een dame ‘[Ostap Bender] liep naar de in de schoot geworpen heeft eenogige, die aan het eerste bord gekregen] raakte in ontzetting zat, en verplaatste zijn konings- en wilde al meteen opgeven, pion van veld e2 naar veld e4. maar wist zichzelf met een ver- De eenogige drukte meteen zijn schrikkelijke wilskracht tot handen tegen zijn oren en be- doorspelen te dwingen.’ gon ingespannen na te denken. Door de rijen liefhebbers ritsel- Vijf minuten later weerklinkt 19 de het: “De grootmeester heeft er een donderslag bij heldere e2-e4 gespeeld.”’ hemel. “Mat”, stamelde de dodelijk verschrikte bruinharige. Diagram 1: stand na 6.Lc4!?] Deze laatste zin is een van de “U staat mat, kameraad

CN_431.indd 19 29-08-12 13:38 RUBRIEKSNAAMUITGELEZEN

grootmeester!” Ostap analyseert roman ook zijn sporen ach- de stelling, blameert zich door tergelaten in de schaakwereld. de dame ‘koningin’ te noemen Het meest spectaculair is en feliciteert de bruinharige misschien wel de naam ‘New grootmoedig met zijn over- Vasjoeki’, die in het boek niet winning. Bender verliest de voorkomt, maar een logische ene na de andere partij, totdat voortzetting is van het con- alleen de eenogige nog over is, cept van Vasjoeki als ‘New die in het begin uit zenuw- Moskou’. Wat komt er meer in achtigheid enkele fouten ge- aanmerking voor de naam maakt heeft. Bender probeert ‘New Vasjoeki’ dan de een laatste list: ongemerkt Kalmukse hoofdstad Elista? stopt hij een zwarte toren in Want ten dele zijn Ostaps zijn zak. Uiteraard ontstaat plannen voor Vasjoeki in daar ruzie over en het is tijd Elista bewaarheid geworden. voor de aftocht. Tijdens de De stad is wereldberoemd Standbeeld Ostap Bender in Elista achtervolging schreeuwen ze geworden door schaakevene- hem achterna: “Houd de groot- menten, georganiseerd door meester tegen!” Een mooi de- Kirsan Iljoemzjinov, de presi- Naschrift tail. Slechtere schrijvers had- dent van het land én van de den ervan gemaakt: “Houd wereldschaakbond FIDE. De Zoals in de inleiding al aan- die bedrieger tegen!” bewoners hebben niet geproﬁ - gegeven, is dit artikel een ingekorte versie van ‘Chess teerd van de roem, maar ook fever, Dr. Grigoryev and Hiermee eindigt de schaakin- in de roman blufte Ostap met the Sons of Lothar Schmid’, houd van het boek, tot het zijn beloofde welvaart voor de een pagina van mijn web- schaken bij de ontknoping Vasjoekers. En inderdaad site over het schrijversduo nog heel even om de hoek wordt deze stad in het Ilf en Petrov, op internet te vinden op het adres http:// komt kijken. Maar dat moet Russisch taalgebied veelvuldig pjanse.home.xs4all.nl/Ilf- u zelf maar nalezen. Ik wil het ‘New Vasjoeki’ genoemd. Er Petrov/chess.html. De tekst slot niet verklappen. staat in Elista een standbeeld is in het Engels en de cita- van Ostap Bender met een ten zijn in het Russisch, Elista schaakbord onder zijn arm. daar staat echter tegenover dat alle schaakverwijzingen Tot nu toe heb ik het vooral Wat je verder ook van er online kunnen worden gehad over de invloed van de Iljoemzjinov kunt zeggen, nagespeeld. Ik ben lezers schaakwereld op De twaalf daarvoor ben ik hem dank- dankbaar voor eventuele stoelen. Andersom heeft de baar. correcties of aanvullingen op dit artikel of de website- tekst. Vul het contactformu- lier op de site in of mail direct naar [email protected].

Schaakdromen worden waar in Elista

CN_431.indd 20 29-08-12 13:38 INTERNE

Met een waas voor mijn ogen door Jack Blanchard 1.d4 d5 2.c4 c6 3.Pf3 Pf6 4.Pc3 a6 5.e3 Lf5 6.cxd5 De wonderen zijn de wereld nog niet uit. Underdog cxd5 7.Pe5 Pc6 8.Ld2 Pxe5 Jack Blanchard (rating 2202) wint op spectaculaire 9.dxe5 Pe4 10.Pxe4 Lxe4 wijze van de grote favoriet Eelke Wiersma (een In- 11.e6, zie diagram 1. ternationaal Meester met 2364) in de match om het clubkampioenschap. De stukken vlogen er letterlijk vanaf! Het woord is aan de nieuwe clubkampioen.

a met het nodige for- Onder de indruk tuin de eerste turnus In een match over twee partij- Ngewonnen te hebben en mochten we nu uitmaken (in de laatste ronde verloor ik wie Arno Bezemer zou opvol- van Daan Zult, maar directe gen als clubkampioen 2012. concurrenten Alje Hovenga en Een paar dagen voor de eerste diagram 1 Marc Overeem verloren bei- matchpartij ben ik mij met den ook, en outsiders Hugo behulp van de database gaan 11...fxe6 12.Lc3 Dd7 13.Tc1 van Hengel en Arno Bezemer voorbereiden. En ik moet Tc8 14.Le2 e5 15.0-0 e6 speelden remise tegen elkaar), zeggen dat ik nogal onder de 16.Lh5+!? Lg6 17.Lxe5 was het afwachten wie de indruk was van het enorme Txc1 18.Lxg6+ hxg6 tweede turnus zou winnen. leger aan grootmeesters en 19.Dxc1 Kf7 20.e4 Le7 Dat dat uiteindelijk Eelke meesters waar Eelke in de 21.Df4+ Lf6 22.Td1 Th5 Wiersma werd, stemde mij loop der tijd tegen gespeeld 23.Lxf6 gxf6 24.Tc1 Te5 niet ontevreden omdat het heeft. En met heel behoorlijk 25.Dh6 Txe4 26.Dh7+ Ke8 spel van Eelke mij wel ligt. resultaat. Daar steken mijn 27.Dxg6+ Ke7 28.Dg7+ wapenfeiten maar schril bij af. Ke8 29.Dxf6 Dc6 30.Dg5 Da4 31.Tc8+ Kd7 32.Dd8 De eerste mat. 1-0. matchpartij In de eerste matchpartij kwam Gemeenschappe- ik al snel beroerd te staan, en lijke simultaan vreesde ik de 25 zetten niet te Een week later stond de tradi- zullen halen. Met veel kunst tionele gemeenschappelijke en vliegwerk wist ik de tijd- simultaan van de clubkam- noodfase te bereiken in een, pioenen op het programma en zo bleek achteraf, min of dat bezorgde mij nog de meeste meer gelijke stand. Om mij kopzorgen. Meer nog dan de vervolgens na een aantal tweede matchpartij. Bij een zwakke zetten pardoes mat te gemeenschappelijke simultaan laten zetten, in een inmiddels speel je samen tegen dezelfde 21 voor mij verloren stelling. tegenstanders, je doet dus om en om een zet. Maar hoe stem Eelke Wiersma – Jack je elkaars spel een beetje op Jack Blanchard clubkampioen! Blanchard, 22 mei 2012 elkaar af? Het gevaar is dat je

CN_431.indd 21 29-08-12 13:38 RUBRIEKSNAAMINTERNE

niet alleen voor verrassingen 13.Dc2 Ph5 14.Lh2 Lh6? tijdwinst op. Plotseling zag ik komt te staan door de tegen- 15.g4! Lxd2+ 16.Dxd2 Pg7 dat Eelke nog 0 seconden had standers, maar ook door je 17.0-0-0 Lb5 18.Dh6, zie en ik 1 en mocht ik de partij

partner. Ik vreesde door Eelke diagram 2. Zwart geeft het opeisen. in voor hem bekende, maar op, 1-0. De tweede partij zou nog tu- voor mij totaal vreemde ope- multueuzer eindigen. Aan het ningen terecht te komen. (En Tiebreak slot van het tweede vluggertje wat hier voor mij geldt, geldt Nu moesten rapidpartijen (en begon ik eerlijk gezegd (in omgekeerd natuurlijk ook eventueel snelschaakpartijen) gewonnen stelling overigens) voor Eelke). Na de nodige de beslissing brengen. In bei- een waas voor mijn ogen te afspraken, waarvan de meeste de rapidpartijen kwamen de- krijgen. Iets wat mij hoogst vlak voor aanvang van de si- zelfde openingen op het bord zelden is overkomen. Volgens multaan, en met name over als in de voorgaande match- mij kwam dit door de zenuw- hoe we de openingen zouden partijen. In de eerste rapid- achtig makende gedachte dat spelen, hebben Eelke en ik partij (ik had wit) week ik als ik op de drempel van het ons er al met al redelijk door- eerste af. Het evenwicht werd clubkampioenschap stond. heen geslagen. (19 gewonnen, nergens noemenswaardig ver- 1-0 Vóór en een gewonnen 4 remise, 3 verloren). broken. Remise dus. Voor de stelling! Wat er vervolgens tweede rapidpartij had ik een precies gebeurde kunnen om- De tweede verbetering voorbereid, deze standers beter vertellen. matchpartij kwam gelukkig op het bord. Volgens mij (maar ik kan het De tweede matchpartij verliep En nadat ik rond zet 30 goed mis hebben) gooide eerst voor mij zeer voorspoedig. kwam te staan (pion voor) liet Eelke stukken om. Daarna Zonder zelf bijzonder goed ik de partij toch nog uit mijn gooide ik een stuk om. Maar spel te laten zien won ik in 18 handen glippen, mede door hadden we nauwelijks tijd om zetten. Eelke had duidelijk goed spel van Eelke, en werd de stukken recht te zetten. Er zijn dag niet. In een op het ook deze partij remise. ontstond een chaotische situa- oog onschuldige stelling deed tie. Wel weet ik dat ik nog uit Eelke een paar ongelukkige Vluggertjes kon brengen ”Rechtzetten in zetten en was er geen redden op zijn ergst eigen tijd”. Toen ik op dat meer aan. Nu moesten snelschaakpartij- moment op de klok keek zag en de beslissing brengen over ik dat we beiden alle tijd ver- Jack Blanchard – Eelke het clubkampioenschap 2012. bruikt hadden. Wat was er Wiersma, 13 juni 2012 Dit werden twee vluggertjes aan de hand? Eelke zette op 1.d4 Pf6 2.Pf3 g6 3.h3 Lg7 op z’n ergst. Nadat ik in de dat moment zijn stukken in 4.Lf4 0-0 5.e3 d6 6.c3 c5 eerste partij eerst duidelijk de beginstelling en zei op vra- 7.dxc5 dxc5 8.Pbd2 Pc6 minder kwam te staan en gen uit het verbaasde publiek 9.Le2 Lf5 10.Db3 Pa5 daarna weer goed, restte een ”Hij heeft gewonnen. Je moet 11.Da4 a6 12.e4 Ld7 voor mij goede stelling met rechtzetten in eigen tijd”. twee pionnen meer, waarbij Ondertussen verkeerde ik in Eelke een seconde of 8 had licht verdoofde staat. Ik was tegen 3 á 4 seconden voor mij de laatste seconden van de voor de rest van de partij. We partij alleen maar bezig ge- speelden die fase a tempo. weest, met een waas voor Met zo’n tijdachterstand kon mijn ogen, niet door mijn ik niets anders bedenken dan vlag te gaan. 22 domweg razendsnel Lg1 Lh2 Lg1 Lh2 (en dit nog een aan- Zo bleek ik dan clubkampi- tal keren) te spelen. De klok oen 2012 te zijn geworden. stond tegen de h-lijn aan, dus diagram 2 dat leverde me nog extra

CN_431.indd 22 29-08-12 13:38 INTERNE

Partij van de maand door Eric Coppoolse

De Partij van de Maand wordt geselecteerd uit de de deelnemers niet hoeven te partijen die als ‘Partij van de Week’ al op onze web- zetten op het moment dat de simultaangever intimiderend site zijn gepubliceerd. De partijen worden beoor- en grommend aan hun bord deeld op originaliteit, esthetiek, commentaar, moed verschijnt, maar een royale en en spanning. Het gaat dus nadrukkelijk niet om de vaste bedenktijd hebben die objectieve kwaliteit van de partij. ze geheel naar eigen inzicht zelf kunnen indelen.’ Bijzondere deelnemers aan de simultaan waren Davide Lattuada (basklarinettist van het Concertgebouworkest) en Ivan Fischer (wereldberoemd dirigent). Davide had Paul op idee van de kloksimultaan gebracht, en Ivan wilde graag meedoen. Niet zo verrassend als je weet dat hij de neef van de recent overleden grootmeester Andor Liliënthal is! Leien dakje Paul deed het uitstekend met een uitslag van 10-2 bij 2 re- Fluitiste Emily Beynon, Paul van der Sterrens echtgenote Hanneke mises. Het ging echter niet van Parreren, Ivan Fischer en Davide Lattuada (vlnr) allemaal van een leien dakje. Davide Lattuada was dichtbij ie wil er nou niet Royale bedenktijd de winst, zie diagram 1. dat zijn partij Een CaissaNieuws zonder Wtot Partij van de PvdM is als een suikerspin Paul heeft zich na een stukof- Maand wordt verkozen? zonder suiker. Bij gebrek aan fer van Davide goed verde- Iedereen toch. En wanneer ofﬁ ciële inzendingen voor de digd, maar heeft nu net de heb je de beste kans om te PvdM, richten we ons daarom bok 19.Pg5? uit zijn vingers winnen? Als er weinig concur- op een aantal partijen, ge- rentie is. En hoeveel concur- speeld tijdens een bijzonder rentie was er deze keer? Geen. evenement: de kloksimultaan Nul. Nada. Noppes. Een kans met Paul van der Sterren. Wat voor open doel dus. Iedereen houdt dat in, een kloksimul- die dit leest mag zichzelf nu taan? Paul legt het uit: voor zijn kop slaan, want ‘Kloksimultaans komen rela- deze kans op eeuwige roem tief weinig voor en de meeste 23 is verkeken en komt nooit schakers hebben er dan ook meer terug. Volgende keer nauwelijks of geen ervaring dus wèl gewoon je partij op mee. Het cruciale verschil met de website (laten) zetten! een gewone simultaan is dat diagram 1

CN_431.indd 23 29-08-12 13:38 INTERNE

laten glippen. Davide had De enige winnaar van de zodat het witte paard op e2 kunnen proﬁ teren met een- avond was Angelo Spiler. Hij geen goede velden heeft. voudig 19...Pxe3 20.Txe3 eet tegenwoordig grootmees- 12.Tb1 Tab8 13.Da4 Pfe7! Dxg5. Maar geﬁ xeerd op het ters voor ontbijt, en ook Paul Vond ik een gekke zet om te doorzetten van de aanval moest eraan geloven, zie dia- spelen, maar hij pakt goed speelt hij 19...f4? Na 20.Pf3 gram 3. uit. 14.Ld2 Lh3 15.Lxh3?! Pxe3 21.Txe3 Df6 22.Te6 Dit lijkt me wat onnodig. Nu Dxb2 23.Tb1 Dxa2 24.Txe7 komt mijn dame gratis erbij. b6 25.d6 Lf6 26.Pg5 Dxb1 15...Dxh3 16.d4 b6 17.d5 wordt hij mooi matgezet met Positioneel niet mooi. Veld c5 27.Ld5+ Kh8 28.Txh7 mat. en de dubbelpion wordt erg “Je hebt me mat gezet zonder zwak. 17...Pa5 18.fxe5 dxe5 één zet met je dame te hebben 19.c5 Behalve als je zelf deze gedaan”, constateerde hij ach- kan doen. Maar kan het wel? teraf. 19...Pxd5 20.c4 Pf6 Op weg Ivan Fischer ging onnodig in naar g4. Hier zag ik de toe- op een moeilijk eindspel, zie komst met vertrouwen tege- diagram 2. Paul legt uit: diagram 3 moet. 21.Tf2 Pe4 22.Txf8+ Txf8 23.Lxa5, zie diagram 4. In deze stelling speelt Paul 23.Tc4? en verliest daarmee de partij. Hij had zich kunnen redden met 23.Pf5!! gxf5 24.Le3! Lxe3 25.Dg3+ Kh8 26.Txc8 Txc8 27.Dxe5 met onduidelijke stelling. Er volgt 23...Txc5 24.Pf5 Txc4 25.Pe7+ Kg7 26.Pxc8 Tc1+ 27.Ke2 Lb5 met een prachtig diagram 2 mat. Een mooie partij, maar niet de PvdM. diagram 4 Ik stond op het punt remise aan te bieden, maar toen Tranen bxa5? Te snel teruggeslagen. speelde hij 20...Dd5? en kon Dennis Breuker hield zich 23...Pg5 bedacht ik nadat ik (moest?) ik verder spelen. groot na zijn verloren partij, had gezet. Lijkt me uit. 21.Dxd5 cxd5 22.Tc1 b6 maar hij kon de tranen in zijn 24.Dc6 Df5! Mooi zetje. Dit eindspel is – denk ik – ogen niet verbergen. f-lijn en stiekem ook naar b1 met een heel goede eindspel- Overdreven voor een volwas- en e2 kijken (via Df2-schaak). techniek nog wel te houden. sen man en erelid? Bekijk de 25.Dd5+ Kh8 26.Dd3 Df2+ Zwart moet zijn toren active- volgende partij en oordeel 27.Kh1 Pxc5 28.Dd1 Wit ren en daarbij vooral niet te- zelf. Het commentaar is van nog 25 minuten, zwart 5. veel op pionoffers letten. Dennis. 28...Df3+ 29.Kg1 Pe4 Gaat Direct 22...d4 23.exd4 Td8 bewust remise uit de weg, ook bijvoorbeeld. Passief blijven is GM Paul van der Sterren al had ik dan weinig tijd. Dit fataal, maar voor een niet heel – Dennis Breuker, klok- soort stellingen moet je echt ervaren speler wel verreweg simultaan, 29 mei 2012. proberen te winnen, ook te- het verleidelijkst… 23.Kf1 1.c4 e5 2.Pc3 Lb4 3.g3 Lxc3 gen grootmeesters. 30.Tb3 Kf8 24.Tc7 a5 25.b5 Tb8 4.bxc3 d6 5.Lg2 Pe7 6.d3 Df2+ 31.Kh1 Dc5! Vond ik Laatste kans voor 25...d4. Pbc6 7.e4 0-0 8.Pe2 Le6 wel een mooie. Dekt f8 voor 24 26.Ke2 g6 27.Kd3 Td8 9.f4 f5 10.exf5 Pxf5 11.0-0 de zekerheid (in verband met 28.Kd4 f6 29.Tc6 Ke7 Dd7 Paardje extra dekken, onderste rij-grappen) en 30.Txb6 Td6 31.Txd6 Kxd6 naar h3 kijken, torens verbin- dreigt ook nog eens Nf2. 32.a4 g5 33.g4 f5 34.gxf5 den. Het mooie is ook om 32.Dd5 Inmiddels ging Paul h5 35.f6 1-0. een pion op e5 te laten staan, niet meer rondlopen (er

CN_431.indd 24 29-08-12 13:38 INTERNE

waren nog twee andere borden bezig), maar ging er echt voor om me door de vlag te duwen. Heel slim, want ik had zo veel minder tijd om goed over de stelling na te kunnen denken. 32...Tf1+ 33.Kg2 Df2+ 33...Tf2+ 34.Kh3 Dxd5 35.cxd5 Txe2 wint een stuk. Maar verliest de partij: 36.Tb8# oeps. 34.Kh3 Pg5+ 35.Kh4 Dxh2+ Allemaal a tempo, want ik had hier nauwelijks tijd meer. 36.Kxg5 Dh6+? 36...h6+ 37.Kg4 Dxe2+ is wel Paul in actie. Dennis is derde van links. zo eenvoudig. 37.Kg4 Dg6+

38.Kh3?, zie diagram 5. Is niet de heroïsche dood op toegang tot het Hemels het slagveld het hoogst haal- Koninkrijk, maar word je wel bare voor een krijger? Dennis, gekroond tot winnaar van de als ware martelaar voor het Partij van de Maand. Met

schaken krijg je geen 72 bijbehorende ﬂ es wijn en maagden, geen Nirvana, geen eeuwigdurende glorie. EIJGENBROOD TOERNOOI

diagram 5 Omdat Paul meevluggert ver- gooit hij in één zet de remise: ϲͲƌŽŶĚŝŐǁĞĞŬĞŶĚƚŽĞƌŶŽŽŝ 38.Kh4 Dh6+ 39.Kg4 Dg6+ van vrijdag 26 oktober t/m zondag 28 oktober 2012. met zetherhaling. 38...Df5+? ůŽĐĂƟĞ͗>ŝŶŶĂĞƵƐŚŽĨϰϴ͕ŵƐƚĞƌĚĂŵ͘ Ai, maar ik mis het mat in 2 ϭŐƌŽĞƉǀŽŽƌĂůůĞƌĂƟŶŐƐ met nog maar enkele seconden op de klok. 39.g4 Oeps. ŝŶƐĐŚƌŝũĨŐĞůĚ Nu is het uit. 39...Tf3+ Tja, ΦϮϱ͕Ͳ;ǀƌŽĞŐďŽĞŬĞƌƐ͗ΦϮϬ͕ͲͿ dat geeft een toren weg. Dus sƌŽĞŐďŽĞŬĞƌƐƵŝƚĞƌůŝũŬϭϲƐĞƉƚĞŵďĞƌ ŝŶŐĞƐĐŚƌĞǀĞŶĞŶďĞƚĂĂůĚ͘ meteen opgegeven. Meteen prijzengeld liet Paul me het gemiste mat Φϭ͘ϰϬϬ͕Ͳ in 2 zien. De klok had voor ϭĞƉƌŝũƐΦϱϬϬ͕ͲΘƌĂƟŶŐƉƌŝũǌĞŶ mij nog een seconde. Paul ŝũŵĞĞƌĚĂŶϴϬĚĞĞůŶĞŵĞƌƐ͕ŵĞĞƌƉƌŝũǌĞŶŐĞůĚ͘ had nog 20 minuten. Een ŝŶƐĐŚƌŝũǀŝŶŐĞŶŝŶĨŽŽƉ DĞĞƌŝŶĨŽĞŶŝŶƐĐŚƌŝũǀŝŶŐŽƉǁǁǁ͘ĞŝũŐĞŶďƌŽŽĚ͘Ŷů spannende partij met een ǀŽůŐŽŶƐŽŽŬŽƉdǁŝƩĞƌ͗ΛĞŝũŐĞŶďƌŽŽĚ wrang einde. Na aﬂ oop ver- telde zijn vrouw dat Paul ook vaak had geblunderd, en dat ik dat kon nalezen in zijn net 25 gekochte autobiograﬁ e Zwart op Wit. Een pleister op de amsterdam wonde?! ϮϲͲϮϴŽŬƚŽďĞƌ

CN_431.indd 25 29-08-12 13:38 EXTERNE TUSSEN DE REGELS De remise- ﬂ uisteraar

door Tony Lith

Er zijn plaatsen in deze wereld waarvan je je gelukkig mag prijzen er nooit te zijn geweest. Veel hoor je er niet van, want zij die zijn geweest, praten er niet graag over. In deze rubriek delen moedige Caissanen hun verhalen uit het sche- mergebied van de schaakregels. Deze keer neemt wedstrijdleider Tony Lith ons mee naar de andere zijde.

Op donderdag 29 maart speelde Caissa 12 uit tegen een voorval in de partij dient hij zo spoedig tegen Het Probleem 4. Er stond wel wat op het mogelijk de fungerend wedstrijdleider mondeling spel. Als het twaalfde van Het Probleem zou op de hoogte te brengen. Indien relevant moet deze winnen dan was voor hen een kampioenschap laatste de actuele stelling en de kloktijden vastleg- nog mogelijk door Caissa 13 te gen; na aﬂ oop van de wedstrijd moet achterhalen. In de allerlaatste fase hij alle bijzonderheden in het bij- van de wedstrijd deed zich een zijn van beide teamleiders op het incident voor toen de tegenstan- Op die manier wedstrijdformulier noteren en dit der van Karol Lesman bij een (indien nodig) samen met de nota- stand van 3 1/2 – 3 1/2 in uiterste ben je geen tieformulieren aan de competitielei- tijdnood verkeerde. Karol stond der doen toekomen. De proteste- duidelijk beter terwijl op dat mo- voorbeeld voor rende vereniging moet dit protest ment de wedstrijdleider ﬂ uiste- binnen 3x24 uur bij de competitie- rend de speler van Het Probleem de jeugd. leider indienen, die dit binnen 10 er op wees dat na de laatste zet er dagen behandelt. sprake was van zetherhaling. Zo- doende werd het remise. Het is duidelijk dat de Laakbaar wedstrijdleider, tevens clubgenoot van de Pro- Helemaal bevredigend is dit niet. Het kwaad is bleem-speler, op dat moment alle schijn van in dit geval al geschied en ook al is de klok stil- onpartijdigheid liet varen om het halfje veilig te gezet om de zaak op te helderen, het wordt re- stellen. Op die manier ben je geen voorbeeld mise. Het laakbare gedrag van de wedstrijdleider voor de jeugd. Een verbouwereerde Aleks Var- dient vervolgens bij deze zelfde wedstrijdleider nica vroeg zich toen af wat je nou moet doen in gemeld te worden en dan valt er weinig te ver- zo’n situatie. anderen aan de uitslag. Wat schiet je er dan mee op? Niettemin dient naar mijn idee de compe- Artikel 31 titieleider op de hoogte te worden gesteld van 26 In een geval als dit is het nuttig om op de hoog- de handelwijze van de wedstrijdleider in kwestie. te te zijn van artikel 31 van het SGA competi- tiereglement. Daarin staat beschreven wat je kan Gelukkig hield in de volgende ronde Caissa 14 doen: de heren van Het Probleem 4 op remise zodat Wanneer een speler of teamleider wil protesteren het dertiende alsnog kampioen kon worden.

CN_431.indd 26 29-08-12 13:38 DE JEUGD te Maarte ro n- g in door Wim Suyderhoud t t e e r H v Ik ben negen en ik ben al vijf jaa r i

lid van Caissa. Omdat twee jaar e

geleden veel sterke clubgenoten w weggingen bij de jeugd, ben ik w ook bij VAS gaan schaken. Maar ik heb het meest geleerd bij Caissa, waar ik nu training krijg van Gertjan. Met hem analyseer ik mijn partijen, bijvoorbeeld. Maarten Hoeneveld is Nederlands kampioen Bij VAS doet Bert Schaeffers de geworden bij de 9-jarigen! In dit kleine training. interview vertelt hij hoe dat ging. En Ik had het NK rapidschaak al hoe zit dat nou met Camilo? gewonnen en kreeg een wild card voor deelname aan het echte NK op verzoek van het bestuur van de SGA. Ik won het toernooi omdat mijn concurrenten Ik speel veel toernooien. Bij Tata werd ik in Eelke en Jonas hun dag niet hadden. In de januari derde in groep 9C en ik doe mee in zesde ronde moest ik tegen Jonas. Dát was de groep D van het Science Parktoernooi. Daar partij waarin ik mijn slag sloeg. Mijn volgende zal Dion van Lange mijn voornaamste concur- doel is deelname aan het EK. De eerste twee rent zijn, verwacht ik. van het NK van volgend jaar plaatsen zich De volgende stap die ik wil maken? Camilo daarvoor. Guzman verslaan!

Maarten wordt gefeliciteerd met zijn Zo ziet een kampioen er uit! Nederlands kampioenschap.

CN_431.indd 27 29-08-12 13:38 DE JEUGD kamp ub io l e door Martijn Haan C n Wat was moeilijker voor Martijn? Clubkampioen ! worden of dit stukje schrijven? Het is in ieder geval allebei gelukt! Lees verder om te weten wat Martijn over zijn kampioenschap heeft te vertellen. Ik vind het leuk dat ik kampioen ben geworden. Mijn grootste concurrent was Felix. Sommige M partijen waren makkelijk. En arti sommige moeilijk. jn is kampioen! Belangrijkste partij Maar later won ik een toren toen was het bijna In het herfstkampioenschap had ik een keer gespeeld. verloren. Toen had Felix ook verloren, dat vond ik wel ﬁ jn. Ik werd nog blijer toen ik Wisselbeker had gewonnen en Felix verloren. Mijn belang- Omdat ik kampioen ben geworden krijg ik nu rijkste partij voor het lentekampioenschap was les van Gertjan, samen met Maarten en soms tegen Felix. Dat was aan het eind van het lente- Camilo. Dit vind ik erg leuk en leerzaam en je kampioenschap. Als ik won was ik kampioen, wordt getrakteerd op een drankje, dat vind ik

als hij won was hij kampioen. erg aardig. Wat ik wel jammer vind, is dat ik mijn Dus ik moest winnen. We gingen ogelijk op.o wisselbeker nog niet heb ontvangen van Elias. Cart ntime! Deze tekening is van Leonardo. Hij is er trots op, dat zie je. Wil jij ook met je tekening in CaissaNieuws? Dat kan! En wees maar niet bang: je tekening hoeft niet net zo mooi te zijn als de tekening van Leonardo. Of denk je dat je het zelfs beter kan? Geef je tekening aan je schaaktrainer, of aan Jan. Maar zeg er wel bij dat het voor CaissaNieuws is!

Wil JIJ ook met je tekening in 28 CaissaNieuws?!

CN_431.indd 28 29-08-12 13:38 kamp TOERNOOIEN ub io l e C n

zinkt weg tussen de schouder- Impressies van bladen. Schouders opgetrok- ken, Hand ondersteunt kin. het SPA Chess Ik denk. Ik hallucineer. Hoort bij de psychose. De dame stond nog in. Nu is ze weg. Tournament Wat gebeurt er onder het schaakbord? Onder de tafel. door Roel Polak Wippende voeten. Trillende benen, Klapperende dijen en n de toernooizaal op B-groep etc. Om de eer. Om schuivende billen. Voet wrijft het sciencepark is ratings. Om de stemmen in je over wreef. Benen als DNA- Ihet stil, doodsstil. hoofd tot zwijgen te brengen. streng in elkaar gevlochten. Daar zit de fout. Tafels tafels. Stoelen stoelen. Beneden in de kantine spelen Mannen mannen. Vrouwen, Schaken is luisteren naar al de deelnemers van ACP een paar vrouwen. Klokken die stemmen in je hoofd. Golden Classic doorgeef- schaakklokken. Lopende Schaken is antwoord geven schaak. Yuri Garret, Kamsky, mannen. Zittende mannen. aan die andere stem. De crea- Jobova en Muzychuk spelen Achterover zittende mannen. tieve psychose. De overleg- hilarisch en schreeuwend en Mannen op de punt van hun gende stem. De vragende smekend in plat Russisch om stoel. Handen. Handen ge- stem. De antwoordende stem. de geslagen stukken van hun vouwen in de nek. Handen De taxerende stem. De tegen- tegenstanders met vijf minu- gevouwen onder de kin. stander is per deﬁ nitie ver- ten op de klok. Een groot- Handen gevouwen in de dacht. Eerlijkheid bestaat meestertoernooitje zoals scha- schoot. Handen geklemd on- niet. Daarvoor zijn de regels ken misschien ooit is bedoeld: der de oksel. Niemand gaat en die klok. Die tikkende een geinig spel om de zinnen op een andere stoel zitten dan klok. te verzetten. zijn eigen. Alleen deze mid- 29 dag. Ja, het is middag en men Wat doet die zwevende hand Ik vond het een prachtige schaakt. Om het Nederlands daar boven het bord? Ik zit middag met zon op het terras kampioenschaap en om te aan mijn neus. De ander zet en overal schakende mensen. winnen in de A-groep, de een stuk recht. Het hoofd

CN_431.indd 29 29-08-12 13:38 TOERNOOIEN SPA en de Caissanen Er waren veel Caissanen die deelnamen aan het Spiler, Eric Coppoolse, René afgelopen Science Park Amsterdam chess tournament. Pijlman, Mark Bloem, Wim van Tuyl, Camilo Guzman, Van de meesten vindt u hier een foto. Rene Lasschuit, Paul van

Sonderen. In de D-groep speelden: Ed Tony Lith, Ferdinand In de A-groep: Eelke Wiersma Leuw (gedeeld 7e), Maarten Ruhwandl, Rene Nooteboom, (gedeeld 12e), Daan Zult, Hoeneveld, Frans Oranje, Alexander Flick, Huib Vriens, Enrico Vroombout, Henk Jan Karol Lesman, Marcel Gerold Huter, Peter van der Visser, Arno Bezemer, Alje Roelofs. In de C-groep: Wim Werf. In de B-groep: Avni Hovenga, Evert Straat, Albert e e Suyderhoud (gedeeld 6 ), Sula (gedeeld 1 ), Angelo Riemens, Ron Hoffman.

CN_431.indd 30 29-08-12 13:38 TOERNOOIEN

door Wim Suyderhoud Van de do od en de gladiolen

gezichten en naar het spelen van het spel. Chess is life, zei Bobby Fischer ooit. Dat was het net zo goed voor Johan. Instelling Dit is een verslag van mijn deelname in groep C. Alvo- rens ik kond doe van mijn ervaringen, wil ik vertellen De winnaars van groep C met welke instelling ik aan het toernooi begon. Het leek me belangrijk om daar een Het was Bert Jacobs, oud trainer van Roda JC, die goed uitgewerkt plan voor te ik de uitdrukking als eerste hoorde gebruiken voor- hebben, aangezien ik nog nooit had deelgenomen aan dat ze twee decennia later stierf als cliché in de zure een evenement als dit, met mond van Mart Smeets. Het was lange tijd de sport- negen ronden en geen rustda- term bij uitstek, onder meer omdat ze zo kernachtig gen. Het hielp dat ik vakantie uitdrukte wat de topsporter allemaal op het spel zet had, dus mijn hoofd was prettig leeg. Om optimaal te ge- voor het ultieme resultaat: al die studie en training, nieten van het spelen, had ik al die fysieke en mentale voorbereiding, alles wat hij bedacht dat ik niet naar de zich heeft ontzegd, het is allemaal voor niets geweest ratings van mijn tegenstan- als hij niet wint. ‘De dood of de gladiolen’ duwde ders zou kijken en dat ik voorafgaand en volgend op Pierre de Coubertin in de vergetelheid. De uitdruk- elke partij afl eiding zou zoe- king zorgde ervoor dat het resultaat heilig werd. ken in klusjes in huis, bios- coopbezoek, etc. Om een ijdens het SPA-toer- het toernooi van Frans Oranje beetje fi t te blijven, zou ik nooi fi etste ik elke vernam dat Johan van der bovendien vroeg te bedde Tdag twee maal langs Klauw was overleden, ook gaan en alcoholische versna- de Oosterbegraafplaats, waar Johan. Elke dinsdag present, peringen versmaden. Vanwege Pim en Leo liggen. Ik ben stralend, vol verwachting. het slechte weer kon ik tijdens niet iemand die lééft met de Niet omdat hij dacht dat hij het toernooi helaas maar één 31 doden, maar soms kun je niet kans had om te winnen – hij enkele keer de racefi ets berij- om ze heen. Als je Pim en Leo verloor praktisch al zijn partij- den, maar de andere voorne- denkt, denk je ook Wilfred en – maar simpelweg omdat mens heb ik keurig kunnen en sinds ik aan het begin van hij uitzag naar de bekende uitvoeren.

CN_431.indd 31 29-08-12 13:38 TOERNOOIEN

Het ﬁ etstochtje naar de speel- Goed bezig hal was ondanks de regenbui- So far so good. Ik had leuke en en bijzonder aangenaam. De afwisselende partijen gespeeld weg naar de Watergraafsmeer en mijn voornemens hadden loopt prettig af en de wind het beoogde effect. In de vier- blies in de rug. Op de hoogte de ronde trof ik wederom een van de Oosterbegraafplaats jeugdspeler, een verlegen jon-

betuigden de rustende schaak- gen van een jaar of vijftien. vrienden hun steun. De geest Ik verraste mezelf door in de was opgeruimd, het lichaam opening een pion te offeren was ontspannen, het feest kon voor actief spel. Ik kreeg con- beginnen. trole over de open d-lijn en diagram 1 andere belangrijke velden ter- Detail wijl mijn tegenstander was De stelling speelt zichzelf.

In de eerste ronde speelde ik gedwongen tot passiviteit. Fritz geeft wit hier +2 maar met wit een voorzichtige par- Ik stond klaar om met mijn het lijkt al veel erger voor tij waarin ik steeds de con- dame de vijandige stelling zwart omdat hij geen enkel trole had en in het eindspel binnen te dringen toen ik tegenspel heeft. 16...b3 een pion veroverde die helaas mezelf opnieuw verraste door 17.axb3 Pb4 18.Dh2 Kf7 van weinig waarde was omdat remise aan te bieden. Ik weet 19.Ph3 Th8 Hier was h6 de tegenstander een zether- het niet, misschien wilde ik absoluut noodzakelijk om te haling kon doen die ik niet de overmoed van het pionof- voorkomen dat het paard uit de weg mocht gaan: fer temperen – het toernooi is binnenkomt. 20.Pg5+ Kg8 remise. nog lang, jongen – maar feit 21.Pe6 Dd7 22.Pac5 Dc8 In de tweede ronde kreeg ik is dat ik dat nooit zou hebben 23.Pxg7 Kxg7 Het is al uit, snel actief spel op de dame- gedaan als ik het toernooi had maar zwart kan nog niet op- vleugel. Ik kon mijn tegen- willen winnen. Hoe dan ook, geven. 24.Dh6+ Kf7 25.g5 stander dwingen zijn b-pion het aanbod werd zonder aar- Df5 26.e4 dxe4 27.fxe4 tegen mijn a-pion te ruilen zeling geaccepteerd. Pxe4 28.Dg7+ en zwart geeft om daarna via de halfopen De partij uit de vijfde ronde het op. a-lijn druk te ontwikkelen laat ik hier zien om mijn ver- tegen zijn a-pion, die ik uit- bazing met u te delen over het Hand naar mond eindelijk wist te winnen. feit dat een regelmatige winst En dan had ik ook nog een Daarna stortte de witte stel- je ‘gewoon’ kan overkomen als keer gewoon mazzel. In de ling in. De verovering van een je de gedachte aan het resul- zesde ronde trof ik een tegen- tweede pion leidde tot stuk- taat hebt uitgebannen. stander die met creatief spel winst toen promotie van mijn een geweldige aanval opzette. c-pion moest worden voorko- Wim Suyderhoud – Ik had zelf gelukkig voldoende men en daarmee was de partij Frits van Gelder ruimte gecreëerd om actief te gespeeld. verdedigen. In de kritieke fase De derde partij werd remise 1.d4 Pf6 2.Lg5 Pe4 3.Lf4 d5 overspeelde mijn tegenstander na een lange strijd met een 4.f3 Pf6 5.e3 g6 6.Ld3 Lg7 zijn hand en kon ik een stuk pion minder, die ik in een 7.Pc3 c6 8.Dd2 0-0 9.0-0-0 winnen, maar zijn aanval was listig eindspel met paard en b5 10.h4 a5 11.g4 b4 nog lang niet afgeslagen. Toen toren tegen paard en toren Aangewezen was h5. De tekst- hij daarna tot mijn onver- wist terug te winnen. Aardig zet schuift alles dicht op de wacht geluk op het pad van detail was dat deze tegenstan- damevleugel. Nu kan wit zon- kwaad tot erger de op straffe der rond de zestien jaar oud der risico op zoek naar de van mat verplichte ruil der 32 was en een geluksknuffel zwarte koning. 12.Pa4 La6 dames uit de weg ging, dacht naast zich op tafel had staan. 13.Lxa6 Pxa6 14.h5 Te8 ik even aan het gebaar van Daarmee heb je waarschijnlijk 15.hxg6 fxg6 16.Le5 Zie Kasparov van hand naar geen voorbereiding nodig. diagram 1. mond dat ik hier slechts met

CN_431.indd 32 29-08-12 13:38 TOERNOOIEN

de grootst mogelijke moeite 44.h4 Ke7 45.Kc4 Kf6 46.Kd5 achterwege kon laten toen ik Ph6 47.Ke4 c4 48.h5 c3 de winnende zet uitvoerde. 49.Kd3 c2 50.Kxc2 Pxf5 De Met 4,5 uit 6 mocht ik in de witspeler kon niet geloven wat zevende ronde aan één van de er gebeurde en bleef doorspe- vier borden spelen waarvan de len tot een onreglementaire zetten op het internet te vol- zet hem de zinloosheid van gen waren. Uitgerekend in zijn streven deed inzien. deze ronde speelde ik mijn 51.Kd3 Kg5 52.Ke4 Pg3+ meest matige partij. Ik verwis- En hier speelde wit nog h6 selde zetten in de opening, alvorens tot remise werd be- verloor een pion, zag mezelf diagram 2 sloten. genoodzaakt een slecht eindspel in te gaan en verloor zon- minder stukken op het bord. Zo’n partij op deze manier der echt een kans te hebben 22.Lb3 Pd3 23.g3 Pxb2 beëindigen, is natuurlijk extra gehad. 24.Lxf7 Pd3 25.Pd5 g5! bevredigend, maar ik wil hier Ik realiseerde me dat, waar ik 26.e6 gxf4 27.gxf4 c6 28.f5! betogen dat ik bij een uitein- in de vierde ronde de over- Pxc5 29.e7 Pd6 Het paard delijk verlies ook zou zeggen moed met succes had bestre- slaan was natuurlijk hopeloos. dat ik had genoten. den, ik hier iets moest zien te 30.Pf6 h6 31.e8D+ Pxe8 Omdat het element van spel- doen met de angst voor totale 32.Lxe8 Kc7 33.Pg8 Kd8 vreugde in deze partij zo over- instorting in de laatste twee 34.Lg6 Pd7 35.Kf2 c5 36.Ke3 heerste, wil ik haar opdragen rondes. Ik besloot me aan het b5 37.Ke4 a5 38.Kd5 a4 aan Johan van der Klauw, de strijdplan te houden en ging 39.Pxh6 Wit begint te aarze- man van het gebied tussen de lekker naar de ﬁ lm. Helemaal len. Na 39.f6 geeft Fritz wit +8! gladiolen en de dood die zo afgeleid raakte ik er niet door, 39...b4 40.Pg4? Zo bereidt intens kon genieten van het gezien het feit dat ik de het witte paard de opmars spelletje. hoofdpersoon sprekend op voor van de f-pion terwijl de Bobby Fischer vond lijken. loper veld b1 in de gaten De drie g’s houdt. Paradoxaal genoeg Als het goed gaat, gaat het Genieten speelt deze zet zwart volledig beter. In de laatste ronde In ronde acht kwam ik goed in de kaart. 40...b3! 41.axb3 hoefde ik me met wit niet erg uit de opening maar werd ik Zie diagram 3. in te spannen voor een punt. totaal overspeeld in het mid- Mijn tegenstander maakte denspel. Dit is voor mij het gekke sprongen op de dame- moment van het toernooi. Ik vleugel tegen mijn geﬁ anchet- sta totaal verloren, maar slaag teerde loper. Hij plaatste zijn erin een manier te vinden om toren op a7 om b5 te kunnen te compliceren. Ik geniet van spelen, waardoor ik een stuk het gevecht, met name van kon winnen en de partij. het gevoel dat er het uiterste Daarmee kwam ik op 6 pun- van me wordt gevraagd. ten, werd ik gedeeld zesde en mocht ik een envelop met Piet van Eeghen – € 10,- ophalen. Ook achteraf Wim Suyderhoud diagram 3 blijk ik niets bijzonders te Stelling na zet 20, zie diagram hebben gepresteerd; de tpr- 2. 41...Pf6+!! Goed voor remise. statistiek vertelt me dat ik op 21.c5 Pc8 Op hoop van ze- Het paard plombeert het veld mijn niveau heb geschaakt. gen. 21...P6d5 22.Pxd5 Pxd5 f6 met schaak en kan niet ge- Maar ik heb heerlijk gestre- 33 23.g3 f5 4.Lf3 ziet er even- nomen worden anders pro- den, geleerd en genoten. En eens uit als een verloren eind- moveert zwarts a-pion. daar was het me allemaal om spel voor zwart, maar met 42.Kc4 axb3 43.Kxb3 Pxg4 te doen.

CN_431.indd 33 29-08-12 13:38 TOERNOOIEN Ratingkoorts door Eric Coppoolse

Er zijn schakers die winnen niet belangrijk vinden. Ze zijn op de

vingers van één hand Ratingprijs bij het BSG Pinkstertoernooi! te tellen.Voor veruit de meeste schakers is win- verslaafd. En als je even niet mijn ratingberg was weer afge- nen heel belangrijk; zo oplet... Na ruim 15 jaar clean brokkeld van een Matterhorn belangrijk dat ze er ziek te zijn geweest, begon ik dit tot een Pietersberg. jaar weer gerate toernooien te Gelukkig waren er geen toer- van worden. spelen. Ik had ratingkoorts, nooien meer voor de nieuwe mijn rating moest omhoog. ratinglijst van augustus. De illen winnen en ra- Het ging goed, steeds beter ratingkoorts was hiermee ook tingﬁ xatie gaan hand zelfs, won ook nog ergens een meteen over. Maar de kater heb Win hand. Voor de fa- ratingprijs, en dat stuwde de ik nog steeds. natieke schaker moet de rating ratingkoorts op tot ongezonde altijd hoger. Voor hem zijn hoogten. Ik ging mijn rating Epiloog schaakpartijen te verdelen in bijhouden in een spreadsheet, Als epiloog volgen nu een twee- twee soorten: gerate en ongera- genoot van de astronomische tal partijen van de 43(!) gerate te partijen. Waar er bij ongerate getallen die achter mijn naam toernooipartijen die ik sinds partijen nog sprake kan zijn verschenen, en zwelgde bij het begin van het jaar heb ge- van spelplezier, gaat het bij voorbaat in de voorname plaats speeld. gerate partijen alleen om het die ik op de Caissa-ratinglijst Allereerst een bizarre Kurz- resultaat. Soms wordt hij dan zou gaan innnemen. Ondanks partie uit het Wil Haggenburg- gegrepen door razernij: de tem- mijn delirium kwam er toch toernooi (het kampioenschap peratuur stijgt, de wil om te een moment dat ik besefte dat van de SGA); zo bizar dat je je winnen vertroebelt het verstand. het genoeg was geweest, dat het afvraagt of het echt wel zo ge- Waar een dokter mogelijk in tijd was om voldaan bovenop gaan kan zijn. het duister tast bij dergelijke mijn nieuwe ratingberg te gaan symptomen, is de diagnose genieten van het uitzicht. Of Christopher Brookes (2256) voor een schaker glashelder. zou ik toch nog één toernooi – Eric Coppoolse, Wil Haggen- spelen? Om het af te leren? burg, 24 februari 2012. Ratingkoorts Goed, nog eentje dan. 1.e4 c5 2.Pf3 e6 3.b3 d6 Ratingkoorts is niet bevorder- Het werd een deceptie, maar 4.Lb2 Pf6 5.e5 dxe5 6.Pxe5 lijk voor de resultaten. afgeleerd had ik het nog niet. a6 7.Ld3 Le7 8.0-0 Pbd7 9.f4 Gezonde denkprocessen wor- Mijn verstand had het niet meer Dc7 10.Df3 0-0 11.Pa3 Te8 den gesaboteerd, gezonde wed- voor het zeggen, de rating- 12.Tae1 Pb6 13.Dh3 h6 strijdspanning wordt ongezonde koorts dreef me voort. Ik zou stress. En nadat de schaak- wel eens laten zien wat ik kon, honger al lang is gestild, wordt ik liet me toch niet afschrikken er toch doorgespeeld om ook door één slecht toernooi! Ik zou de ratinghonger te stillen. Tot de B-groep van het SPA toer- het moment dat het schaken je nooi gaan winnen, en mijn de strot weer uitkomt. virtuele ratingberg niet alleen 34 herstellen, maar nog hoger Zwelgen maken dan hij al was! De argu- Een fanatieke schaker is een mentatie van de verslaafde, op slaaf van zijn rating. Een junkie weg naar zijn ondergang. En die moet scoren. En ook al die kwam, onvermijdelijk: op- ben je ooit afgekickt, je blijft nieuw een slecht toernooi, en diagram 1

CN_431.indd 34 29-08-12 13:38 TOERNOOIEN

14.c4 Ld7 15.Te3 Lc6 16.Tg3 maar toen het eenmaal op het Kf8 17.Pg4 Pxg4 18.Lxg7+ bord stond, zag ik tot mijn Kxg7 19.Dxg4+ Lg5 20.fxg5 grote schrik dat ik geen reke- h5 21.Dxh5 Th8, zie diagram ning had gehouden met 54.b4! 1. Zwart is op schandalige wij Die pion loopt gewoon door, ze overspeeld, ik schaamde me en hoe krijg ik mijn pionnen ﬂ ink voor deze wanvertoning. aan de overkant? Ik zag mezelf Maar wonder boven wonder al verliezen, toen hij snel stond ik alleen nog maar verlo- 54.Kxc3 speelde. Dat had ik ren, en niet mat. Dan is er nog wèl vooruit gezien, en na 55... altijd hoop. Ik dacht hier iets Kg3 56.Kd3 Kf2 gaf hij op. van: zijn dame staat aangeval- Maar wat was er nu gebeurd na len door mijn toren, dame weg, diagram 2 54.b4? Dan blijkt zwart nog mijn paard erbij, en rommelen e6?! 23.Dd2 Nu gaat er een maar één zet te hebben die niet maar. Maar de zet die wit in pion verloren, maar zwart krijgt verliest, het prachtige 54...c2!, deze stelling speelde, had ik in het initiatief. 23...Pc7 24.Dxd6 mijn wildste fantasie niet kun- Tfd8 25.Dc5 Td2 26.Tf2?! nen bedenken. U wel? En kunt Na 26.Ta7 was het een moeilijk u dan ook mijn daaropvolgende verhaal geworden. 26...Tbd8 zet voorspellen? Aan het eind 27.De3 Txf2 28.Dxf2 Pb5 van dit artikel kunt u zien of u 29.De3 Dd7 30.Te1 Kf7 het bij het rechte eind heeft. 31.Lf3? Dit geeft zwart de kans De volgende partij komt uit om kansrijk af te wikkelen. het HSG Open, een weekend- 31...Pd4! 32.Lxd4 Dxd4 toernooi in Hilversum. Het is 33.Dxd4 Txd4 34.Td1 Txd1 een spannende partij, en ty- 35.Lxd1 Lh6! 36.f5 Lf4 pisch voor mijn spel met zwart 37.Lf3? Alweer een ongeluk- (in ieder geval typerender dan kige zet met deze loper, op het- diagram 4 de voorgaande partij). Tegen de zelfde ongelukkige veld. Het degelijke gesloten siciliaan van leidt tot een verloren eindspel. zie diagram 4. Dat wint na zo- wit neem ik risico om spanning 37...gxf5 38.gxf5 exf5 39.Kg2 wel 55.Kxc2 Kg3 56.Kd3 Kf2, te creëren. Daarbij verlies ik Lxg3 40.Kxg3 fxe4 41.Le2 f5 als ook na 55.Lxc2 e2 56.Kd2 mijn zwaktes uit het oog en 42.Kf4 Kf6 43.La6 Ld7 Kg3 57.Ke1 f2+! 58.Kxe2 Kg2 gaat er een pion verloren. In 44.Le2 Kg6 45.h4 h6 46.Ke5 59.Le4+ Kg1, en wit kan de ruil daarvoor krijg ik initiatief, Lc6 47.Kd6 f4!?, zie diagram promotie niet meer verhinde- wat uiteindelijk, met hulp van 3. Veilig en winnend was 47... ren. Prachtig, en het risico ze- wit, resulteert in een gewonnen ker waard! – hoewel ik er mis- eindspel. Daar verlies ik de schien anders over had gedacht voorzichtigheid uit het oog en als ik alsnog had verloren. kies voor een moedige, maar onnodig risicovolle voortzet- Tot slot nog het bizarre einde ting. van de eerste partij. Wit speelde 22.Dh6+?? Geniaal, en slecht. Andrzej Pietrow (2107) - Eric Ik had deze zet totaal niet zien Coppoolse, HSG Open, 25 juni aankomen, vergat mijn toren 2012 op h8, zag alleen dat ik schaak 1.e4 c5 2.g3 Pc6 3.Lg2 g6 stond, en speelde a tempo 22... 4.d3 Lg7 5.f4 d6 6.Pf3 Pf6 Kg8?? Ik neem aan dat ik wit 7.0-0 0-0 8.Pc3 Tb8 9.h3 Ld7 diagram 3 met deze zet ook wel verrast 10.Le3 b5 11.a3 a5 12.g4 b4 heb, maar dat is dan ook de 13.axb4 axb4 14.Pe2 Pe8!? La8. Maar ik kon de verleiding enige verdienste. Na het Het paard is op weg naar b5. niet weerstaan om deze risico- logische 22...Txh6 is het vol- 15.d4 cxd4 16.Pfxd4 Pc7 volle, maar erg mooie zet te gens Rybka nog niet eens verlo- 17.Pxc6 Lxc6 18.Ld4 f6!?, spelen. Ik besefte dat ik nu zelfs ren voor wit na 23.gxh6+ Kh8 zie diagram 2. Zwart wil zijn kon verliezen, maar ik meende 24.Tg7 Dd7, maar het is moei- 35 zwartveldige loper houden, en het tot winst uitgerekend te lijk te geloven dat het zwarte hoopt te proﬁ teren van de hebben. 48.Kxc6 f3 49.Ld1 materiële overwicht niet uitein- kwetsbare positie van de witte Kf5 50.Kd5 Kf4 51.Kd4 e3 delijk het verschil zal maken. loper op d4. 19.b3 Pb5 20.Lb2 52.Kd3 h5 53.c4 bxc3 Tot In de partij volgde nog 23.Df6, Db6+ 21.Kh2 Db7 22.Pg3 zover had ik het nog gezien, en opgave.

CN_431.indd 35 29-08-12 13:38 Oplossingen

problemen (pag. 10) studies (pag. 7)

Probleem 1 Probleem 4 Studie 1 A. Jakab A.M. Dahl L. Kubbel, 1914 Chess Amateur, 1929 Aftenposten, 1888 1.c7 Kb7 (1...Lf5 2.Lg6 h1D 1.Te7 Lf8(h6) 2.Th7 1.Ke5 h6 2.Kf4 h5 3.Dh1 3.Lxf5 en zwart kan niet win- Pd5(e8, h5) 2.T(x)e8 h5 2.Df2 Kg4 3.Dg2 nen) 2.Kd8 Lf5 3.Lg6 h1D Pd7(g8,h7) 2.Lxg7 Op 1.Kf5 of 1.Kg5 volgt 1... 4.c8D+! (4.Lxf5? Dh8+ Na de sleutelzet staan twee h5 en zwart glipt door de ma- 5.Kd7 Dc8+) 4...Lxc8 zwarte stukken tussen koning zen van dit netje. 5.Lxe4+ Dxe4 pat. en vijandelijke loper. Dat heet ‘half gepend’. In de eerste Probleem 5 Studie 2 twee varianten laat een zet R. Collin A. Gurvitch, 1959 met een der halfgepende stuk- Tijdschrift van den KNSB, 1939 1.Lg8 (1.Ta8? b3! 2.Kb7+ ken het andere stuk gepend 1.T3g4 Kd4 2.Te5 Kc4 3.f5 Kb4 =) 1...Tb2 (1...Txa4 achter, met mat als gevolg. Kf3 2.f5 Kf2 3.Tf4 2.Th5 mat) 2.Lb3! (2.Lc4? Dit tweeledig mechanisme Wit moet een tempo kwijt- b3 3.Lb5 Tg2 4.Th3 Tg7+ noemt men ‘volledige half- raken want als zwart aan zet is 5.Kb8 Kb4 =) 2...Txb3 3.Ta8 penning’. volgt 1...Kd4 2.Te3 Kc4 3.Te4 dreigt Kb7. 3…Kxa4 4.Kb6 of 1...Kxf4 2.Ke2 Ke4 3.T3g4. mat. Probleem 2 Maar het kwijtraken van het F. Kovacs tempo geschiedt op bijzondere Studie 3 Schweizerische Schachzeitung, wijze door veld f3 weg te ge- P. Bianchetti, 1925 1924 ven. Nu is er naast een hori- 1.Lb2 Th6 (of 1...Tf8 2.Tc7+ 1.Pe5 Pe~ 2.Dg4 zontale ook een verticale aan- met – gespiegeld - dezelfde Pf~ 2.Dh6 val mogelijk. winst als in de hoofdvariant. Als zwart aan zet zou zijn en Op 1...Tf7 volgt 2.Th3+ Kg8 het e-paard speelt, ligt Dxf5 Probleem 6 3.Th8 mat; op 1...Tg6 klaar. En als het f-paard speelt, K. Hannemann 2.Tf8+ en mat) 2.Tg3+ Kh7 ligt Dh4 klaar. Derhalve spre- Nationaltidende, 1924 3.Tg7+ Kh8 4.Kb1! (4.Ka2? ken we van een matmutatie. 1.Kg2 Kf5 2.Kf3 Kg6 3.Kg3 Ta6+ 5.Kb1 Ta1+ 6.Kc2 en 4. Loper geeft mat Tc1+=) 4...Th1+ De zwarte Probleem 3 Kh5 2.Kh3 Kg6 3.Kg3 toren is nergens veilig voor A. Lebedev en 4. Loper geeft mat het aftrekschaak. 5.Tg1+ 1–0. La Stratégie, 1933 Het bekende driehoekje om 1.Ld5 T~ 2.b4 een tempo te verliezen. Het is Studie 4 Ta3 2.bxa3 vaak verstandig bij studies en A. Votava, 1952 Ta6 2.Dxa6 problemen als deze te denken 1.Pe5 Td2+ 2.Ke3 Te2+ Txb2+ 2.Dxb2 “Hoe is de situatie als zwart 3.Kd4 (3.Kf4? Txe5–+) f1(D) 2.Dxf1 aan zet zou zijn?”. 3...Txe5 4.Tf6! gxf6 pat De sleutelzet is nodig om te (na 4...Ta5 5.Tg6 gaat de verhinderen dat zwart na 1... laatste pion van het bord). Ta5 niet tussen de witte dame 36 en de zwarte koning kan gaan staan.

CN_431.indd 36 29-08-12 13:38