i

IR e eklrgnica RADIO prijs f 5,95/Bfr 120 BULLETIN november 1988

: '

r

O ■J o:32 32o® É M ra [33 wj M M ra o, ra 3ü ra ra ra ra ra JSSsSi <§r^> feÉ|

V m r* 1

Digitale licht Protessoren ■

Test HP calculator 4p§p r<ɧ§Hs^ Historie videotechniek (1)

Testgenerator ringleiding

Bel het Pentagon CO <•> (0 ®

4-kanaals lichtslang Totaal 100 lampen (!) in 4 kleuren geven een lopend lichtspel waarvan de snelheid traploos regelbaar is. De lampen bevinden zich in een 6 meter lange, flexibele, transparante slang.

Bouwpakket: geheel kompleet Binell’s super lichtshow Bestelnr: 380 BKL Prijzen onderdelen: 8-kanaals digitale licht Processor gloeilampen dompellak, sneldrogend, hitte bes­ Microprocessor gestuurd lichteffektapparaat tendig set met 4 flesjes van 20ml 12,75 Het betreft hier een apparaat waarbij het mogelijk is met 8 lampen (of groepen van lampen) een onover­ 8-kanaals digitale licht Processor DLP 1002 zienbaar aantal lichtpatronen te maken. 100 verschil­ Dit apparaat is gelijk aan de DLP 2000, echter zonder externe LF-signaal aansturings- lende programma's kunnen in meer dan 10.000 mogelijkheid en zonder helderheidregelinc;. gebruiksmogelijkheden geschakeld worden. Dus j Bouwpakket: meer dan 1 miljoen mogelijkheden met de DPL I zonder printen 2000. | Bestelnr: 440 B 12%2!i Belangrijke gegevens: onafhankelijke, triacgestuurde lampuitgangen kompleet gemonteerd 388,75 220V/400W; maximaal totaal vermogen 2200 Watt; Prijzen onderdelen: 100 digitaal zichtbaar in te stellen programma's van displayprint 18,65, basisprint 28,25, behuizing 51,95, komplete bouwkit (440 BKL) 228,15 elk 8 stappen; 10 digitaal instelbare speed-waarden; Bij de DPL 1001 gaat het om een bijzonder prijsgunstig alternatief voor de DPL 1002. De DPL 1001 voor meer informatie bel 05486-17475. beperkt zich tot de wezenlijke funkties. Er kunnen in totaal 100 programma's met elk 8 stappen in 10 Bouwpakket: verschillende snelheden ingesteld wor­ zonder print den. Bovendien bestaat ook hier de Bestelnr: 436 B mogelijkheid van een automatische 191,95 programmawisselmoduul. kompleet gemonteerd 518,75 Bouwpakket: Prijzen onderdelen: zonder printen displayprint 22,75, basisprint 38,95, behuizing 51,95, Bestelnr: 438 B komplete bouwkit (436 BKL) 305,65 98,75 kompleet gemonteerd 258,75 Prijzen onderdelen: Importeur voor Nederland displayprint 6,05, basisprint 25,40, behuizing 51,95, komplete bouwkit (438 BKL) 182,15 en België low cost lasershow BINE bv Deze apparatuur kan elke Po^0*4^3, 7440 AÖ Nljverdal TelI: 054a^t7475, faA0$48^678 prijs/kwaliteit vergelijking VERKOOPADRES! doorstaan. Utrecht Centrum" -030^319030 Rotterdam Dil 010-4854213 TVfóKteze low-cost-laser installatie kan een Amsterdam ^02£t183781 ongekend aantal cirkelpatronen op de Ernst ;rd w§787-T559“ Zaanstpg^ klussen-] 01x53-2275 wand of tegen het plafond geprojecteerd Bred^-*--^ Jacobs / 076-2^8881 Stuurapparaat LSG 7000 Arnhem te Kaat / / \085-454St8 worden. De installatie bestaat uit een laser- Roermond Popular / / Bouwpakket: inclusief afbuigeenheden, 04S50-3439\ buis, die met de bijbehorende voeding in Dordrecht Peko / / 078^€2381J zonder print Leeuwarden Het elekttonlGfihuis 058-15lT7f een metalen behuizing gemonteerd is, en Bestelnr: 427 B Groningen OkaphonV^x 050-126819 103,90 Assen Baas 05920-14401 het laserstuur apparaat LSG 7000. Dit appa­ Meppel Evers Kompleet gemonteerd 325,00 05220-60069 raat stuurt de afbuigeenheid die aan de Hoogeveen Deltronics 05280-68300 Prijzen onderdelen: Print 25,75, behuizing Emmen Cresendo 05910-13580 buizing van de laservoeding gemonteerd is, 38,95, 12/300mA stekernetvoeding 10,35 Zwolle Cebra _-03&211663 Apeldoorn van Essprr------055-2Ï2485 voor de vervaardiging van de ver­ Deventer van Sdnoor S05700-1?7RC Amersfoort 5902 schillende patronen. Uitgebreide VeenendaaL Hove 03858-18228 tebhnische informatie in onze ka- Oldenzaab' lis 05410-21683 Enschedjr^- vVh Sancï -teldgus 87/88. Uiteraard kan de Nijmecmdr Tëchnica l-2252td Amsterdam >-792469 iaséfbuis samen met de voeding Delft/ V H.E.C> >^ok zander het stuurapparaat ge- Venlo Bat ^517154 MaaslrioTit [en] bhaikt/worden voor andere toe- SittarcH De Regenboog 4490-1235$ Heerlen\^ De Rejgenboptf 046^716829 J338^ingen. Maar ook het stuur apparaat kan Power-Supply LPS 8000 Alkmaar^ 072- Den Boschs^ Mulders 073-1B6968 voor de afbuiging van andere laserstralen Bouwpakket: Inclusief behuizing, zonder Zaandam .Qthi 1854 ^dienen. laserbuis en print. BELGIE Bestelnr: 428 B Genk 014^3591 109,95 Brugge 8000 Elektra 17 Laserbuis Kompleet gemonteerd 518,00 Bestelnr: 428 LR 128,00 Prijzen onderdelen: Print 19,50

1

HAMEG100 MHZ OSCILLOSCOOP HM203-6 HM205-2 Een 20 MHz Standaard Oscilloscoop 2 kanalen, Een Digitale Geheugen Oscilloscoop analoog: componententester, TV-sync-separator, incl. 2 kanalen DC-20 MHz, componententester; 2 meetprobes/omschakelbare 10:1/1:1. digitaal: maximale sample rate 2x5 MHz, geheugen 2 x 1024 x 8 bit, dot-joiner; incl. HM604 2 omschakelbare meetprobes. Een 60 MHz 2 kanalen universele oscilloscoop, vertraagde tijdbasis, componenten testen, sweep HM208 delay, triggering van DC-80 MHz, inclusief Een Digitale Geheugen Oscilloscoop analoog: 2 omschakelbare meetprobes 10:1/1:1. 2 kanalen DC-20 MHz; digitaal: maximale sample rate 20 MHz, geheugen 4 x 1024 x 8 bit, pre- HM 1005 trigger. In de 8100 en de modulaire 8000 serie zijn Een 100 MHz 3 kanalen multifunctie oscilloscoop, o.a. verkrijgbaar, digitale multimeter, milli-ohm- met echte tweede tijdbasis, vertraagde tijdbasis, meter, frequentieteller, vervormingsmeter, functie- triggering van DC-130 MHz en after-delay generator, sinusgenerator, pulsgenerator, drie­ triggering, inclusief 2 omschakelbare meetprobes voudige voeding, grafische printer. Wenst u een 10:1/1:1. demonstratie of meer informatie: bel Air Parts of één van onze dealers. Dealers Amsterdam: Asian Electronics. 020-327514 Breukelen: Salm en Kipp, 03462-62814 Delft: H.E.C.. 015-140371 Eindhoven: Display Elektronica, 040-448827; Telec Elektronica b.v. 040-434449 ’s-Gravenhage: Stuut en Bruin, 070-604993 Groningen: Okaphone Elektronika, 050-126819; Telec Elektronica b.v., 050-141616 Haarlem: Display Elektronica, 023-322421 Heerde: Brink Techniek Heerde b.v., 05782- 1324 Heerien: de Regenboog, 045-716829 Hoogeveen: Doeven Elektronika, 05280-69679 Leeuwarden: Skiltronics b.v., 058-124011 Maastricht: de Regenboog, 043-212257 AIR PARTS ELECTRONICS 1 Rotterdam: Elra Radio, 010- 4670677 Sittard: de Regen­ Postbus 255.2400 AG Alphen a/d Rijn, Tel.01720-43221 * boog. 04490-12355 Utrecht: Display Electronica. 030- Av. HuartHamoir 1, B34 Brussel 1030, Tel 02-2416460* CM CM 328325 Zevenaar: René Sweers Elektronica. 08360-29494. O DE TOEKOMST IN ELEKTRONICA O INHOUD RB ELEKTRONICA MAGAZINE

Is een uitgave van De Muiderkring BV, Hogeweyselaan 227, Postbus 313, 1380 AH Weesp telefoon: 02940-15210 H® telex: 15171 (Kamu) telefax: 02940-12782 Historie van de videotechniek Directie: Video is razend populair en semi-professioneel videogebruik wordt voor Ir. S. Kremer iedereen toegankelijk. Recorders, camera's en toebehoren ondergaan echter voortdurend vernieuwing. Retrospectie is dus op z'n plaats. Ruim 30 jaar 1 Uitgever: C. J. Both ervaring met beeldregistratie op magneetband hebben wij vastgelegd in een trilogie, op papier. In dit nummer vindt u het eerste deel. I Hoofdredacteur: Rogér van Domburg

Vaste medewerkers: Hans Beekhuyzen, Wisse Beumer, Hans Goddijn, Hans Hinlopen, Mare Lemmen, Huite Rietveld. Ruud van der © Schaft, Johan Smilde, Jos Verstraten, Peter van Wil­ lenswaard Test HP calculator Hewlett Packard wordt wel geassocieerd met bescheidenheid. De Vormgeving: beoordeling is thans aan u. Stelt u zich eens voor: een computer die Jan Oosterdijk, Rob van Schalkwijk. 94X158XJ8 mm meet, bijna niets weegt, een uiterst krachtige programmeertaal heeft, 32 Kb geheugen en een display van 23x6 tekens Advertenties: bevat. Hewlett Packard heeft hem. Wij testten hem. Haje Olden.

ABONNEMENTEN: Branko Hofman Abonnementsprijs per jaar: /57,95/Bfr. 1160. Abonnementen worden auto­ matisch verlengd, tenzij uiter­ 39 lijk drie maanden voor het einde van de opzegtermijn schriftelijk bericht is ont­ Testgenerator ringleiding vangen. Vermeld bij corres­ pondentie altijd uw abonnee­ Inductieve koppeling is een geschikte methode om binnenshuis draadloos nummer (zie wikkel). informatie over te dragen. Met name voor slechthorende mensen biedt dit Typografie: uitkomst. In onze vierdelige serie over de inductieve zender besteden we nu Zetterij Harm Vonk, aandacht aan de meetapparatuur voor de ringleiding: de akoestische en Amersfoort elektrische testgenerator. Druk: Bosch & Keuning. Baarn

Distributie: Betapress

RB in België: V.U.: Steven van de Rijt. Kees- 44 inglaan 2-20, B-2100 Antwer- pen-Deurne. Tel. 03/324 3890. telex: Digitale licht Processoren 32507 (keesng b). Postreke­ Wie kent ze niet: lampen die flikkeren op het ritme van de muziek? ning: 000-0012775-68. Lichtorgels worden ze genoemd. Op het schoolfeest, in etalages, op de kermis en in de disco; overal zijn ze sfeerbepalend. Inmiddels bestaat er Auteursrecht: echter een nieuwe generatie lichteffekt-apparatuur: de Digitale Licht 1 Het geheel of gedeeltelijk over­ nemen, kopiëren of vermenigvul­ Processoren. Een gedetailleerd bouwontwerp vindt u verspreid over dit en digen van in dit tijdschrift gepu­ ______het volgende nummer.______bliceerde''artikelen is uitsluitend mogelijk na schriftelijke toestem­ ming en met bronvermelding. EN VERDER: Gepubliceerde schakelingen en 7 software kunnen door een (Neder­ Redactioneel:------lands) octrooi zijn beschermd. Varia-, computer-, Hifi/Video- en meetnieuws: 8 Toepassing voor persoonlijk Electronic Mail, lezersbrieven:______17 gebruik is toegestaan. De uitgever Beurzen: Firato *88: ------23 stelt zich niet aansprakelijk voor de gevolgen van eventuele fou- Radiozaken: In gesprek met de Amerikaanse defensie _ 31 ten. Tools:______34 Ins & Outs, mini-advertenties: 38 ISSN: 0165-6104 Onderdelennieuws: ------41 Bij Dirksen opleidingen

leer je wat je weten wilt (Carrière)

K-A BASIS Eê-BC ELEKTRONICUS KUAAVCE*. ï ï 1 RAT-A CT-A IS-1A BASISKENNIS BTV PROCES- PAT-B COMPUTER­ CT-3 MIDDELBAAR ie.19 T&EVISIE-EN AUTOMAT1SERINGS- ELEKTRONICUS-1 iWftXS PAT-C' TECHNICUS «UMMXN VIDEOTECHNIEK TECHNICUS 15 WAANDEN «MAASDEN 1 UE-2AS trr VT* MIDDELBAAR IA-2C V1DEOTECHNICUS ’- In voofboreiding ELEKTRON1CUS-2 «-!0 KTV-TECHNICUS 5 WAANDEN 5 MAANDEN SUMNKN

(Bijscholing)

BASISKENNIS MICRO­ PRAKTISCHE PH PRAKTISCHE POT PROCESSOR- PROCESSORS/ MP/MC HALFGELE1DER- 5UNWCEN DIGITALE 5 MAAIDEN BESTUURDE 5MAANDEN MICRO- 5MAAN OEN TECHNIEK TECHNIEK SYSTEMEN COM PUTERS

y t y i SPEEL­ SP-A MICROCOMPUTERS uq BASISKENNIS CM DIGITAUE AUDIO 3 MAANDEN AUTOMATEN­ SPB EN 5 MAANDEN DATACOMMUNICATIE SWANDEN TECHNIEK • 8 MAANDEN INTERFACING

ELEKTROMOTOREN EUR ZA-0 PRAKTISCHE PPT EN REGELINGEN 3MAANDEN ZENDAMATEUR 3MAANDEN PLC-TECHNIEK 3 MAANDEN Bijvoorbeeld Microprocessors/Microcomputers (MP/MC) De cursus MP/MC geeft een gedegen kennis van microprocessors. Een must voor technici en elektronici die steeds meer met de microprocessor te maken krijgen. Opleidingsduur 5 maanden, zowel geheel schriftelijk als met mondelinge begeleiding. Vooropleiding: MTS-E.

Keuze genoeg voor wie een goede start wil maken of zijn 7P4-RB-EI kennis op een hoger niveau wil brengen. En als specialist i (uitsluitend elektronica- en informatica opleidingen) i BON geeft Dirksen je de garantie van perfect toepasbare | Zend mij gratis en vrijblijvend: kennis. Want opleidingen van Diiksen zijn in theorie de ■ Ode studiegids elektronica- beste voor de praktijk! 1 cursussen. Met helder en systematisch opgebouwd lesmateriaal. i Met docenten uit de elektronica-praktijk. Naam: En met voor elke cursist effi­ i ciënte begeleiding, gericht i Adres: op examen en praktijk. | Postcode: Vul daarom nü de bon in of Diiksen | Plaats: .. bel op voor informatie of advies 085-544644. Des te I (in gesloten envelop, zonder eerder studeer je in je eigen ■ postzegel, zenden naar: tempo om een waardevol 1 Dirksen opleidingen, diploma te halen, gewaar­ Tnfrwrratira & Flektmnica I antwoordnummer 677, I 6800 WC Arnhem). deerd bij overheid en Parkstraat 25,6628 JC Arnhem I Telefoon (085) 544644 — — — — — — I bedrijfsleven. Diiksen opleidingen is erkend door de minister van onderwijs en wetenschappen. REDACTIONEEL

1 VIDUOs BEELDEN

KIJKEN EN MAKEN

Video is razend populair. Velen zijn ervan in bezit en anders wel bezeten. Uit de Firato-enquête 1988 blijkt dat maar liefst 97% van de bezoekers in het bezit is van televisie en dat reeds 66% een videorecorder heeft. Desgevraagd antwoordde 30% van de particuliere bezoekers in het komende half jaar een aankoop te overwegen van televisie en/ of video.

Televisie en video vormen -niet alleen in technisch opzicht- een bijna onaf­ scheidelijk duo. Het plezier van „uitgesteld en gedoceerd kijkgemak” komt binnen bereik van een groeiend aantal consumenten. De „decision makers” onder hen zijn inmiddels zelfs toe aan een nieuwe videorecorder. In 1988 bedroeg de „remplace” reeds 24%, dat wil zeggen: een kwart van alle aankopen dient ter vervanging van de oude videorecorders. Het bezit van de camcorder staat daarentegen nog in schril contrast: 5% van alle huishoudens heeft er een.

De ontwikkelingen op gebied van video gaan zo snel, dat we bijna vergeten hoe het ook al weer begonnen is. Reden genoeg om uitvoeriger bij stil te staan vinden wij. Voortdurend komen er nieuwe(re) modellen videorecor­ ders, camera’s en aanverwanten op de markt terwijl de roep van consumen­ ten om no-nonsense apparaten sterker wordt.

Op het moment dat Super-VHS (S-VHS) haar debuut maakt en semi-profes- sioneel videogebruik voor iedereen toegankelijk wordt, plaatst RB Elektro­ nica Magazine de videotechniek in een historisch perspectief.

In een driedelige serie belichten we diverse facetten, zoals de ontwikkeling van de registratietechniek, de standaardisatie en competitie tussen diverse systemen, de professionalisering van apparatuur, de „upgrading” van video­ banden (en de onnodig grote commotie van het NOB over de slijtage ervan) en de voorkeur van de consument. Beeldregistratie op magneetband: ruim 30 jaar ervaring vastgelegd op papier. i Rogér van Domburg Redactie

7 varianieuws

(hifi-en video-)winkel. Vooral kelen, waarin de detailzaken TEKTRONIX ONDERSTEL zouden werken vanuit de op gebieden als video, inter­ volgende uitgangspunten: actieve digitale systemen, EN * Vakkennis (verplichte cur­ personal computers en sussen). demonstratiefaciliteiten wil TRANSPORTWAGENTJES * Voorlichting (eigen studio’s, men de consument zo inten­ financieel advies). sief mogelijk gaan begelei­ Tektronix introduceert een robuust uitgevoerde wagen­ * Service (goede nazorg). den. Voor wie het allemaal draagbaar instrumenten­ tje is geschikt voor het wer­ * Garantie (hifi tot 5 jaar, zelf wil ervaren: Hifi- en onderstel en transportwa- ken met of het transporteren video tot 2 jaar). videozaken die aan de voor­ gentjes voor test- en meetin­ van laboratorium „rack * Kwaliteit (hoge kwaliteits­ waarden van de Stichting vol­ strumenten. mount” instrumenten. normen, eigen TD). doen, zijn herkenbaar aan De K501 Tek-Tilt Pedestal is De K318 Utility Cart is een het afgebeelde vignet. een draai- en kantelbare transportwagentje dat kan Met deze vijf punten als voet, waarmee de gebruiker worden gebruikt voor indus­ richtsnoer werd de Stichting zijn meetinstrument naar triële personal computers en Hi-five opgericht. In haar eigen persoonlijke voorkeur test- en meetinstrumenten. doen en laten wordt de Stich­ kan opstellen. Het is tafelhoog, heeft een ting gecontroleerd door een II mi ,R De K217S Rack Mount In­ lade voor accessoires en een Raad van Toezicht. Die raad II I strument Cart bezit de stan­ uitschuifbaar blad voor een zorgt ook voor klachtenbe­ üll daard rekbreedte, heeft drie vergroot werkoppervlak. handeling tussen consumen­ II I" (kantelbare) bladen en blok- ten en erkende bedrijven en erkend hifi en video adviseur keerbare wieltjes. Het lnl.: Tektronix Holland ziet toe op naleving van de N.V., Hoofddorp, 02503- erkenningseisen. De K501 Tek-Tilt Pedestal. 13300. In I2'/2 jaar is veel bereikt, maar er is voor de Stichting Inl.: Stichting Hi-five Hilver­ Hi-five nog veel werk aan de sum, 035-15431.

r • • *•***' FIRATO-ENQUETE De Firato 88 is naar volle interest” bezoeker wordt ge­ mm tevredenheid verlopen. De staafd met gegevens uit de 180 exposanten kunnen terug­ bezoekersenquête. Het bezit kijken op een succesvolle ten­ van elektronica scoort hoog. toonstelling waarbij goede Voor audio gelden percenta­ zaken konden worden ge­ ges van ver in de tachtig voor daan. De jubileumeditie -het tuner, versterker, platenspe­ was de 25e Firato- kende ech­ ler, bandrecorder, cassette- ter geen nieuw bezoekersre- deck, luidsprekers en kopte­ cord. In totaal trok de ten­ lefoons. Walkman, autora­ toonstelling 267.417 belang­ dio en -cassetterecorder sco­ stellenden tegen 310.403 twee ren in de zestig procent, ter­ BELANGEN CONSUMENT jaar geleden. Het publiek wijl meer dan de helft al in bleek echter veel meer gemo­ het bezit is van een CD-speler ERKEND tiveerd. Volgens de exposan­ (landelijk 25%). ten was het aantal echte Voor televisie en videorecor­ Consumenten hebben het - voor de bescherming van „special-interest” bezoekers ders gelden percentages van in een welvarend land als consumentenbelangen op het opvallend groot. Gevraagd respectievelijk 97 en 66. Des­ Nederland - niet altijd even gebied van de huiskamer- naar hun specifieke interesse gevraagd antwoordde 36% gemakkelijk. De explosie op elektronica. gaf 40% van de bezoekers te van de particuliere bezoekers gebied van hifi-, video-, Met RB Elektronica Maga­ kennen voor CD-spelers te in het komende halfjaar een communicatie- en computer­ zine als trechter en de Hi-five komen en voor de nieuwtjes aankoop te overwegen op apparatuur doet de consu­ erkende zaken als zeef kun­ zoals de DAT-recorder en audio-gebied, terwijl 30% ment bijna in het „bos” ver­ nen er bergen informatie ver­ CD video-speler 33%. televisie en/of video denkt dwalen. zet worden ten behoeve van De opinie over de „special- aan te schaffen. RB Elektronica Magazine de consument. De jubileum­ maakt consumenten-elektro- viering, 29 augustus j.1., is nica juist meer toegankelijk, voor ons aanleiding deze met aktualiteiten en recen­ complementaire Stichting sies, met tests en bouwont­ nog even onder de aandacht NIEUWE KATALOGUS werpen. Het ligt echter niet te brengen. Als opvolger van binnen ons bereik om iedere directeur Arie van Pelt gaven MULDER-HARDENBERG individuele consument te we Tjako H. Fennema, in de begeleiden in zijn/haar keuze functie van algemeen secre­ Mulder-Hardenberg B.V. gramma over voedingen van aanschaf. Dat laten we taris, de vijf... heeft een nieuwe katalogus zoals DC/DC converters, graag over aan anderen, uitgebracht. De 550 pagina’s modulaire, Eurokaart en zoals de detailhandel. In ge­ Toen de „bruingoedbranche” tellende katalogus geeft Eurokassette, open frame organiseerd verband gebeurt onafwendbaar afstevende op technische gegevens over een voedingen en transformato­ dat door de Stichting Hi-five, de sfeer van „fast moving kompleet programma van ren. Deze gratis katalogus als vertegenwoordiging van consumer goods”, werd de kaarten, kastjes, 19" behui­ kan worden aangevraagd bij: grote hifi- en videozaken. Stichting Hi-five opgericht. zingen, konnektors, bus Mulder-Hardenberg B.V., Deze onafhankelijke organi­ Er was een sterke behoefte bars. Eveneens in deze kata­ Haarlem, 023-319184. logus een uitgebreid pro- satie zet zich al 12!/2 jaar in om een actieplan te ontwik- 8 I

teletekst-decoder en een tele- anderingen. Dit unieke pak­ SENNHEISER COMPLEET ket kost ƒ 540,-. Gedurende visie-ontvanger geleverd de introductieperiode geldt worden. Met de komst van de „Betere bouw van het dempingssy- een speciale aanbieding en Middenklassers” HD 520 en steem. een extra korting van ƒ 200,-. Inl.: Comdata Maasland, HD 530 is de metamorfose De 540 Reference (prijs ± Indien nodig kan ook een 01899-10730. van de totale lijn Sennheiser ƒ 175,- incl. BTW) is uit­ hoofdtelefoons gecomple­ gerust met de gebruikelijke teerd. koperdraadspoelen. Daar­ De twee nieuwe modellen door biedt hij behalve een NIEUWE COMPONENTEN zijn op dezelfde manier opge­ breed klankbeeld tevens een bouwd als de HD 540 Refe- heldere en vooral volle bas­ CATALOGUS rence. Ook in de nieuwe weergave. Precies goed voor modellen zijn de supersterke echte rock- en popmuziek. JFW, fabrikant van passieve maar ook laboratoriumver- Neodym-ijzer magneten ge­ De HD 530 daarentegen be­ HF en microgolf componen­ zwakkers en solid-state swit­ bruikt, in combinatie met vat lichtgewicht, en veel ten heeft een nieuwe catalo­ ches. Nieuw zijn: thick film membranen met een groot duurdere, aluminium spoe­ gus uitgebracht. Op 44 pagi­ microstrip verzwakkers en oppervlak. Bij de ontwikke­ len (prijs ± ƒ 220,- incl. na’s worden een groot aantal afsluiters, hybride schake­ ling werd dankbaar gebruik BTW). Het klankbeeld komt van deze componenten be­ laars in stripline uitvoering gemaakt van inmiddels opge­ zeer dicht in de buurt van een schreven. Het leveringspak­ en een nieuwe GPIB inter­ dane ervaringen met de HD electrostaat en is door zijn ket van JFW omvat coaxiale face. 540 Reference, met name ten transparantheid bijzonder verzwakkers en afsluiters, Inl.: Simac Electronics B.V., aanzien van de vormgeving geschikt voor klassieke vast en programmeerbaar, Veldhoven, 040-582911. van de resonator en de op­ muziek.

Sennheiser hoofdtelefoons Inl.: Sennheiser Nederland, HD 520 en HD 530. 020-978701. HANDTEKENING VERIFICATIE SYSTEEM Er worden steeds meer ge- I dynamiek. De karakteris- avanceerde identificatie- tieke kenmerken van een technieken ontwikkeld, bij handtekening worden in 53 voorbeeld voor herkenning bytes opgeslagen. Vergelij- van bloedvaten in de oogbol king van een nieuwe handte- en vingerafdruk-herkenning. kening met een eerdere vindt Nieuw is het „Sign/On” sy- plaats in de Sign/On unit en steem, van de Amerikaanse dus niet softwarematig in de fabrikant Signify Ine. Dit pc! Alle intelligentie bevindt produkt bestaat uit een klein zich dus in de Sign/On unit digitizingtablet met een pen. zelf. Via een RS 232 interface De unit is ook met een inge- wordt de unit op een pc aan- bouwde kaartlezer leverbaar, gesloten. Via een RS 232 identificatie vindt dan in eer- interface wordt de unit op ste instantie plaats door mid- een pc aangesloten. Eenpro- del van de magneetkaart (bij cessor in de Sign/Out unit voorbeeld een giromaatpas bepaalt een aantal karakte- of creditcard). Verificatie of ZELFKLEVENDE ristieke eigenschappen van u inderdaad de pashouder een handtekening die op het bent, vindt dan plaats door TOETSLABELS tablet gemaakt wordt. Be- middel van de handtekening langrijk hierbij is dat niet controle, Een eenvoudig aan te bren­ bolen is beschikbaar. Om alleen naar de vorm van de Een Sign/On unit is gemak- gen nieuwe serie zelfklevende slijtage te voorkomen is de handtekening wordt geke- kelijk aan een standaard pc te toetslabels vergemakkelijkt informatie aangebracht op ken, maar vooral ook naar de koppelen. het bouwen van prototypes de keerzijde van de water­ Prijs: ƒ 3572,-. of kleine aantallen van appa­ vaste en op reiniging bere­ Sign/On handtekening verifica­ Inl.: AT-Europe B.V., Rot­ ratuur, die is voorzien van kende labels. tie systeem. terdam, 010-4-47822. toetsenborden uit de serie 89 van Grayhill Ine. Een scala Inl.: Rodelco B.V., Breda, van letters, cijfers en sym- 076-784911. » GEAUTOMATISEERD BELEGGEN CEA is een nieuw sensatio­ Comdata maakt gebruik van neel hulpmiddel voor geau­ een teletekst-decoder. U kunt tomatiseerd beleggen. Vanaf uw computer via uw tv-aan- nu kunt u charts elke dag up- sluiting gedurende de hele to-date en zonder kosten bij dag koersgegevens laten vol­ de hand hebben. Dit nieuwe gen en u laten waarschuwen effecten-analyse pakket van voor belangrijke trendver- COMPUTERNIEUWS Hans Beekhuyzen

de harde schijf is gegaran­ troller en driver software. De LAAT JE MET NORTON controller is voorzien van een deerd. De gemiddelde toe- 8 Kb buffer waardoor een gangstijd is 28 ms. COMMANDER UITDOSSEN snelle en efficiënte commu­ Voor meer informatie: Sydec MS-DOS is voor velen lastig. wel Windows en GEM onder nicatie tussen de computer en 03463-7211. Vooral de minder voorko­ andere ook voor de primer­ mende opdrachten en func­ en display-interfacing kun­ ties worden vaak niet geleerd nen zorgen. De Norton of vergeten. De Norton Commander kan de direc­ c-rroH nieuws Commander van Peter Nor­ tory strukturen zichtbaar Er zijn drie nieuwe produk- den verwerkt. Het aantal ton - nu in versie 2.0 - is een maken, files kopiëren en zelfs ten van deze printerspecia- fonts kan worden uitgebreid shellprogramma dat de DOS direct dBase, Lotus of Sym- list: 2 printers en 1 flatbed met behulp van fontcards, er instrukties overbodig maakt. phony files bekijken. Verder scanner. zijn zowel een RS-232 als een kunnen files worden gezocht De C-160 printer is een 9- Centronics aansluiting en Het is dus enigszins verge­ en kan men eigen menu’s naalds matrix printer met zowel Epson LQ-1500 als lijkbaar met WP Shell, Win­ maken. De prijs in Amerika een snelheid van 160 cps. De IBM Proprinter emulaties dows, XTree en GEM, hoe- is $ 89,-. duwende tractor feeder is zijn aan boord. standaard en heeft een par­ De Proscanner 300 is een sta­ keerstand voor het gebruik tionaire flatbed scanner die van losse vellen. Er is voor­ gebruik maakt van een MITSUBISHI NIEUWTJES zien in zowel IBM als Epson C.C.D. scan-unit. De maxi­ Van Mitsubishi importeur I één 3'/2 inch floppy drive en emulatie en de prijs is male resolutie bedraagt 300 Sydec ontvingen we veel een 20 Mb harde schijf, ƒ 1000,-. De C-6I0 is een 24- dpi in 16 grijstinten. Met de nieuws. Zo zijn er twee 3V2 Ine*1 drives kom je steeds naalds printer met een print- scanner wordt een SCSI nieuwe Mitsubishi thermal vaker tegen. Bezitters van de snelheid van 240 cps draft en interface en uitgebreide soft­ transfer kleurenprinters met gewone „oude” PC’s konden 80 cps in LQ. Deze printer ware meegeleverd. een resolutie van 150 X 150 deze drives lastig inbouwen heeft een flatbed doorvoer punten per inch voor de gezien de kleinere afmetin- waardoor ook dik papier Voor meer informatie: Com- G500 en 300 X 300 punten gen. Al snel kwamen leve- zonder problemen kan wor- pac 035-61614. per inch (gelijk aan een ranciers met losse frames laserprinter) voor de G650. zodat het mechanische pro- De te verwerken papierfor- bleem was opgelost. Maar 1» maten zijn resp. A4 voor de aangezien de connectoren G500 en A3 voor de G650. Er ook anders waren, bleef een zijn drivers beschikbaar voor soldeerbout nodig. Op dit C-Itoh’s flatbed scanner: 300 Ventura, Dr. Halo en Auto- moment ziet men frames die dpi en 16 grijswaarden. cad. ook voor de connector-con- versie zorgen. Zo kondigde Mitsubishi introduceert ook Sydec van het merk Mitsu­ een nieuwe laptop computer bishi een complete set aan in op basis van de 80286 proces­ zowel 720 Kb als 1,44 Mb sor. Deze loopt op 12 MHz uitvoering. en is voorzien van een back- Dezelfde importeur levert light LCD scherm. Verder ook de 50 MB uitneembare zijn een monitor-aansluiting harde schijven van Sydec. en twee RS-232C aanslui­ Tot nu toe waren alleen 10 en tingen aanwezig. Er zijn uit­ 15 Mb uitvoeringen lever­ voeringen met twee 720 Kb baar. De drive wordt com­ 3'/2 inch floppy drives en met pleet geleverd met een con- Laptop A T van Mitsubishi. È

deel voor produktpresenta- HCC DAGEN ties en een deel voor de - Ook dit jaar organiseert de altijd spectaculaire - markt. Hobby Computer Club de Op deze markt sneuvelen ondertussen welbekende doorgaans de prijzen van HCC Dagen in de Jaarbeurs nieuwe apparatuur terwijl te Utrecht. PC-Privé zal dit ook 2e hands apparatuur jaar de thematiek zijn van de voordelig te koop is. De beurs, de lezingen en de HCC Dagen worden gehou­ demonstraties. Dit maakt de den op vrijdag 25 en zaterdag beurs wèl interessant voor de 26 november van 10.00 tot partikulier, maar minder 17.00 uur. De toegang is gra­ voor bedrijven (behalve voor tis voor HCC leden en kost degenen die computers verko­ ƒ 7,50 voor niet-leden. Met pen). Aangezien ruim 50.000 de korting-coupon uit de (!) bezoekers worden ver­ HCC Nieuwsbrief kan men wacht heeft men de beurs voor ƒ 5,- naar binnen. opgesplitst in twee delen: Een worden gebruikt in Aldus1 LOGITECH SCANNER tech Paintshow Plus Gra­ phics. Verder kunnen de ge­ Pagemaker, Ventdra Pub­ Handscanners worden steeds rond de ƒ 800,-. Ten opzich- scande plaatjes onder andere lisher en First Publisher. meer populair en betaalbaar. te van veel handscanners Logitech (die van de muizen) heeft de ScanMan een breed heeft nu een handscanner scanning window: 102 mm in met de naam ScanMan voor plaats van de meestal gebruik­ LANGSTE CD TER WERELD te 64 mm. De bijgeleverde software maakt een directe CD’s bevatten tot nu toe vademecum, Muziektheorie, De Logitech 102 mm brede link naar Windows mogelijk maximaal 70 minuten (ste­ Reversi en Topografie. Om scanner. (met WinScan) of naar Logi- reo) informatie. Cirkelzaag- het NOS-Basicode program­ promotor Hobbyscoop ma op uw computer te kun­ levert nu een CD met 140 nen gebruiken dient u te be­ minuten cirkelzaag in mono. schikken over een „vertaal­ programma11 voor uw com­ „Cirkelzaag-geluiden11 is de puter en de mogelijkheid een spottende naam van de elke cassetterecorder aan te slui­ week uitgezonden compu­ ten. Voor PC’s is een aparte terprogramma’s in NOS-Ba­ set (inclusief kabel en soft­ sicode, het Esperanto voor ware) verkrijgbaar voor de computerwereld. Door de ƒ 30,-. De CD zelf kost twee kanalen op de CD als ƒ 25,-. Hobbyscoop-uitzen- twee mono kanalen te be­ dingen (met nog meer - gratis schouwen kon de speeltijd - software) zijn op woensdag worden verdubbeld. De CD (Radio 1 en 2 FM stereo) van bevat 60 computerpro- 19.02 tot 19.30 uur en op gramma’s met titels als Gene­ maandag (Radio 5 AM 1008 tica, I.P.O-test, Houten toe­ KHz) van 21.35 tot 22.00 passingen, Elektronica uur.

COMPUTER VIRUSSEN WATERF. Regelmatig bereiken ons de meest trieste verhalen Een EG A-demo van een water­ over de harddisk van enthousiaste val, die tevens werkzaam is als i virus. computergebruikers. Vaak betreft het een op (z ‘ * - onverklaarbare wijze gewiste of onbruikbaar C£> DOS versie 4*0 geraakte harddisk. In de meeste gevallen moet de Nog voor de introductie van oorzaak worden toegeschreven aan een * €A DOS versie 4.0 zijn al, besmet­ computervirus ofwel „trojan horse”. Met vaste te, exemplaren gesignaleerd. > •:r j»»*»: In elk geval is bekend dat de regelmaat zullen we u in deze rubriek op de hoogte #0! gebruikers van dit programma houden van nieuwe ontwikkelingen. een nieuwe hard-disk in hun «3 -i-: computer moesten monte­ ij de databank ren. □ COMPIE/TEL wordt veel tijd en energie ge­ stoken in het lokaliseren en COMPIE/TEL testen van verdachte program­ disk te reorganiseren. Onder PACKDIR.* Wie regelmatig op de ma’s. Dit heeft inmiddels gere­ dezelfde naam is nu ook een Een soort pd fir. optimize. hoogte wil blijven van sulteerd in een behoorlijke lijst virus gesignaleerd. Werkt echter als een „fat nieuw ontdekte virussen met computergevaarlijke pro­ scrambler”. kan ook van tijd tot tijd gramma’s. Een eerste over- EGABTR. Sky-text pagina 339 (Tele­ zicht stond in RB Elektronica Deze file zou de kwaliteit van DPROTECT.EXE tekst van Sky-Channel) Magazine nr.5. We vervolgen je EGA display verbeteren. Hij Dit programma was oorspron­ oproepen. Een bijgewerkte thans met een lijst van nieuw wist echter de actieve drive of kelijk bedoeld om trojan horse lijst kan ook worden beke­ ontdekte virussen. subdirectory. programma’s tegen te gaan. ken in de databank van Een grapjas maakte er een COMPIE/TEL. Deze data­ bxd.arc FINANCE4.ARC FAT-eter van. De onbesmette bank is te bereiken met Dit programma zou lloppy- Ook van deze file is het (nog) versie is beschikbaar via de elke computer met modem disks snel wissen. Dat gebeurt niet zeker of het een trojan databank van COMPIE/TEL. volgens het V23 viditelpro- echter erg rigoreus: ook alle horse is. Er gaat echter een file tocol. COMPIE/TEL is informatie op de hard-disk rond waarin gewaarschuwd SPEED.* 24 uur per dag on/ line met wordt namelijk in snel tempo wordt voor dit programma. Weereen nep test programma, meerdere lijnen. Iedereen gewist. DMASTER.* deze „fat scrambler”. kan gratis een toegangs­ Weer een nummer aanvragen COMPRtSS* programma dat Het nummer van COM­ Een zeer bekend en goed wer- track 0 van de harddisk TOPDOS.* kend programma om de hard- oversch rijft. Deze file is een simpele HIGH PIE/TEL is 01880-38630. LEVEL hard-disk format. HIFI/VIDEONIEUWS Hans Goddijn

DIGITAAL/ANALOOG | u ca CONVERTER VAN SANSUI mm m rnt m Op de in juni 1988 gehouden mwmm Consumer Electronics Show :s5s (CES) in Chicago, kondigde _SJ5L*Tt Sansui haar eerste D/ A con- - tc» 7" r* verter - type DA-6071 - aan. Het apparaat heeft achtvou­ dige oversampling en 16 bit resolutie, waardoor het digi­ tale signaal met grote nauw­ keurigheid wordt gereprodu­ ceerd. D/A converter DA-6071 worden gekozen uit de sam­ totale harmonische vervor­ De converter heeft digitale van Sansui met achtvoudige pling frequenties 32 kHz, ming 0,002% (1 kHz) en ingangen voor coaxkabel en oversampling. 44,1 kHz en 48 kHz. Bij signaal-ruisafstand 115 dB. glasvezelkabel (optisch), zo­ weergave worden deze Op de CES werd een prijs ge­ dat CD-spelers en DAT-re- gen voor aansluiting van een automatisch gekozen. Enke­ noemd van ongeveer 1000 corders rechtstreeks kunnen DAT-recorder. Tevens bezit le specificaties van de DA- dollar. worden aangesloten. Verder de converter symmetrische 6071 zijn: frequentiebereik 4 heeft de converter elektrische en asymmetrische analoge Hz tot 22 kHz (+/-3dB), Importeur: Sansui Neder­ en optische digitale uitgan- uitgangen. Bij opname kan dynamisch bereik 100 dB, land B.V., Edam.

DIGITALE „REFERENCE MASTER” Akai heeft de „Reference spelers en DAT-recorders Master” serie uitgebreid met heeft de AM-93 twee opti­ de digitale versterker AM-93. sche ingangen, twee elektri­ Het apparaat heeft een uit- sche (coax-)ingangen, een gangsvermogen van 2 X 120 optische uitgang en een W aan 8 Ohm (FTC-norm) elektrische uitgang. De sam­ en een dubbele D/A conver­ pling frequenties zijn 32 kHz, ter met 18 bit resolutie en 44,1 kHz en 48 kHz. Daar­ achtvoudige oversampling. naast heeft de versterker de Ook heeft de versterker een gebruikelijke analoge ingan­ „Digital Noise Reduction” gen, waaronder drie tape-in- Het geavanceerde B215-S (f 4.100,-), dat is voorzien systeem, waarmee elke vorm gangen. Het apparaat werd cassettedeck van Revox. van een 4-motoren loopwerk van digitale ruis wordt op de afgelopen Firato geïn­ (direct drive) en dubbel cap- onderdrukt. Voor directe troduceerd voor een advies­ B260-S tuner (f 2.790,-) stan bandaandrijving. De in- digitale aansluiting van CD- prijs van ƒ 1.998,-. heeft 60 programmeerbare regeling op elk type cassette­ geheugenplaatsen, waarin band geschiedt volledig AM-93, digitale geïnte­ Importeur: Fodor Radio zendernaam, frequentie, ge­ automatisch. Het deck heeft greerde versterker van Akai. B.V., Rotterdam. voeligheid en antenne A o f B drie koppen, Dolby HX- (eigen antenne en/of kabel) PRO en Dolby ruisonder­ kunnen worden opgeslagen. drukking. De eindrap B242- Tegen meerprijs is „Radio S (f 5.250,-) tenslotte biedt AKAI Data System” (RDS) lever­ een (muziek) vermogen van 2 ca baar. X 550 W met een „Heat ca Voor ƒ 2.399,- is de CD- Pipe” koelsysteem. Door de ca speler B226-S te koop. Dit symmetrische en asymmetri­ apparaat heeft 16 bit resolu­ sche aansluitingen is ook C tie, viervoudige oversam­ professioneel gebruik moge- pling en is gebaseerd op Phi­ lijk. lips technieken. Nogduurder Importeur: Heynen Audio is het B215-S cassettedeck Video B.V., Gennep.

EXCLUSIEVE REVOX SERIE 200-S PHILIPS VERNIEUWT Afgeleid van de fameuze 200- hifi-Iijn. De 200-S serie be­ VIDEOWRITER PROGRAMMA serie, heeft Revox de nieuwe staat uit B250S versterker, hifi lijn 200-S geïntrodu­ B260-S tuner, B226-S CD- De twee jaar geleden geïntro­ 1988 de NMS-4460 wordt ceerd. Deze nieuwe serie speler, B215-S cassettedeck duceerde Videowriter NMS- uitgebracht. De nieuwe 4160 garandeert optimale tech­ en B242-S eindtrap. Als uit­ 3030 was een doorslaand mikt vooral op gebruikers niek in een exclusief zwart- breiding is de „controller” succes. Als opvolger bracht die geen grote hoeveelheden gouden uitvoering. Hiermee B200-S leverbaar. Philips de NMS-3040 met tekst hoeven op te slaan. Het heeft de Zwitserse fabrikant De B250-S (f 3.690,-) be­ onder meer een nog betere apparaat heeft geen diskette de apparatuur zowel tech­ schikt over 6 ingangen met printer. Op de Firato kwam station maar een intern ge­ heugen voor ca. vier pagina’s nisch als esthetisch aange­ programmeerbare gevoelig­ Philips met twee nieuwe tekst. Degenen die toch meer past aan het niveau van deze heid en een uitgangsver- modellen (NMS-4160 en tekst willen bewaren kunnen uitzonderlijke en kostbare mogen van 2 X 300 W. De NMS-4260), terwijl eind 12 DRAAGBARE 8MM RECORDER MET BEELDSCHERM Tijdens de Firato heeft Sony bouwde tuner kunnen alle haar zogenaamde „Video VHF en UHF zenders wor- Walkman” geïntroduceerd. den opgenomen, cassettes Dit apparaat, de GV-8, is een kunnen worden afgespeeld draagbare Video-8 recorder en eigen opnamen met de en pocket ktv in één appa­ „Walkcam” camera kunnen raat. Het kleurenscherm kan worden gemaakt. De maxi­ tevens dienst doen als moni­ male speelduur bedraagt 3 tor bij de CCD-G1 „Walk- uur. Dit apparaat is tevens cam” camera. Door gebruik bruikbaar als montagere- van een (75 mm) LCD-beeld- corder, waarbij „editing” en scherm met een resolutie van „dubbing” mogelijk zijn. 92.160 beeldpunten heeft het Importeur: Sony Nederland apparaat een helder en B.V., Badhoevedorp. □ scherp beeld. Met de inge-

Sony’s Video Walkman GV-8.

De nieuwe Videowriter NMS-4160. de insteek RAM-kaart VW- De duurdere NMS-4260 9109 aanschaffen. Hierop heeft een diskette station en kunnen ca. 16 pagina’s tekst meer uitgebreide mogelijk­ worden opgeslagen. Een heden bij tekstverwerking. alternatief is Combipack 1, Het later dit jaar leverbare een module met RAM-kaart topmodel NMS-4460 is en een Nederlandse woor­ voornamelijk bedoeld voor land in de handel. In de 18 bit converter beter dan van denlijst van ca. 50.000 Neder­ degenen die professionele nieuwe speler worden twee pseudo 18 bit systemen, zoals landse woorden (spellings­ tekstverwerking nodig heb­ Burr Brown PCM-64 D/A ander fabrikanten die aan­ controle). Ook woordenlijs­ ben. converters gebruikt, met een bieden.” ten in andere talen zijn be­ Fabrikant: Philips N.V., werkelijk oplossend vervor­ In de speler zorgen de aparte schikbaar. Eindhoven. ming worden behalve de voedingstrafo’s en „Opto- MSB (Most Significant Bit), Couplers” voor optimale ook de 2e, 3e en 4e Signifi­ scheiding tussen analoge en CD-SPELER MET LINEAIRE 18 BIT cant Bit gecorrigeerd. digitale schakelingen. De ge­ Bij de introductie van de noemde Burr Brown D/A D/A CONVERTER speler merkte Len Schneider converter wordt ook reeds van Onkyo USA onder meer toegepast in enkele CD-spe- De al eerder aangekondigde (model DX-7500) werd op de op: „Lineaire 18 bit techno­ lers van Pioneer en Sony. In Onkyo CD-speler met lineai- afgelopen CES daadwerke- logie geeft een veel betere de V.S. heeft de DX-7500 een re 18 bit D/A converter en lijk geïntroduceerd. Het resolutie van laag niveau adviesprijs van 700 dollar. achtvoudige oversampling apparaat komt ook in Neder- signalen dan de vroegere 14 Onkyo DX-7500 CD-speler met liniaire 18 bit conversie, achtvoudige of 16 bit systemen. Ook zijn Importeur: Acoustical Han­ oversampling en bitcorrectie. de prestaties van een lineaire delsmij, Kortenhoef. MEETNIEUWS Hans Goddijn

NIEUWE PLUG-IN VOOR D6100 RF VECTOR-VOLTMETER VAN GOLFVORM ANALYSER HEWLETT-PACKARD

Met de nieuwe 660-1 plug-in datapunten per kanaal. De De serie meetapparatuur van kHz tol 1 GHz. Een tweede, is de universele golfvorm twee ingangen kunnen in Hewlett-Packard is uitge­ als optie verkrijgbare, in- analyser D6100 van Data differential mode worden ge­ breid met een nieuwe vector- steekmodule geeft het instru­ Precision uitgebreid met een bruikt, zodat zeer kleine voltmeter. Het instrument is ment twee 50-Ohm N-in- groot aantal toepassingsmo­ variaties tussen twee relatief geschikt voor fase- en span- gangskanalen en brengt het gelijkheden voor meten en grote signalen met de volle ningsmetingen in het rf-ge- meetbereik op 300 kHz tot 2 analyseren van zeer snelle resolutie (9 bits) van de 660-1 bied van 100 kHz tot I GHz GHz. De modules kunnen transients tot ultrasone en rf- kunnen worden opgenomen. of van 300 kHz tot 2 GHz. De zonder calibratie eenvoudig signalen. Hierdoor is het Voor zeer hoogfrequent repe­ HP-8508A kan worden toe­ worden uitgewisseld. Beide apparaat inzetbaar in NMR terende signalen kan de 660-1 gepast als zelfstandig meetin­ kanalen van het instrument toepassingen, laser-spectro- als interleaved equivalent strument of als onderdeel zijn geschikt voor meten van scopie en breedband video- sampler worden geschakeld. van een geautomatiseerde spanningen vermogen. Daar­ applicaties. De tweekanaals Op deze manier kunnen sig­ meetopstelling. De twee in- door laten versterking, ver­ 660-1 plug bemonstert sig­ nalen worden bemonsterd gangskanalen kunnen wor­ zwakking en faseverschui- nalen met een bandbreedte met een snelheid tot 25 giga- den gebruikt voor metingen ving zich met een meting tot 125 MHz en heeft een samples per seconde. van lage spanningsniveaus, vaststellen. De smalbandig buffergrootte van 128 kbyte Importeur: Koning en als in-circuit probe voor afgeregelde ontvanger maakt Hartman Elektrotechniek afstemmen van versterking meting van signalen tot Plug-in unit 660-1. B.V. Delft. en fase response of om scha­ minimaal 10microvolt(—87 kelingen te karakteriseren dBm) mogelijk. met de S, Y en Z parameters. De ingebouwde dataproces- In standaard uitvoering sor biedt de gebruiker de wordt de H P-8508 A geleverd mogelijkheid om gemeten met twee hoge-impedantie grootheden te normaliseren meetprobes plus een insteek- tegen een referentiewaarde module, waarmee het meet- en de weergegeven schaal­ bereik wordt bepaald op 100 verdeling exact in te stellen. HP-8508A vector-voltmeter van Importeur: Hewlett-Packard Hewlett-Packard. Nederland, Amstelveen.

JEVEKA CATALOGUS 1988 Jeveka B.V., leverancier van I gus zijn nieuwe artikelen en ontelbaar veel mechanische artikelgroepen toegevoegd onderdelen voor de elektro- en is de inhoud aangepast nica -branche, heeft haar aan de laatste DIN- en ISO- nieuwe catalogus nr. 43-1988 normen, uitgebracht. Het boekwerk toont het complete leve­ Belangrijk te weten is dat ringsprogramma schroeven, Jeveka met ingang van bouten, moeren, ringen, pen­ augustus 1988 is verhuisd nen, nagels en gereed­ naar: Keienbergweg 8, 1101 schappen. De omvang be­ GB Amsterdam. Tel. 020- draagt 420 pagina’s. In verge- I 5630563. lijking met de vorige catalo- I Jeveka B.V. Amsterdam. NIEUWE 400 MHZ TEKTRONIX OSCILLOSCOPEN VOOR

CALIBRATIE stroombron voor calibratie GEAUTOMATISEERD METEN doeleinden kan worden STROOMBRON gebruikt in het gebied DC tot De nieuwe Tektronix oscillo- met een druk op de knop 20 kHz. Voor automatische scopen uit de 2400B serie „geautomatiseerd” worden.

VAN 100 A opstellingen wordt optioneel beschikken over een tot 400 Hierdoor zijn de metingen California Instruments heeft een GPIB 1EEE-488 inter­ MHZ uitgebreide band­ uiterst betrouwbaar en kun­ onder typenummer 3213K face geleverd. De besturing breedte en bieden geavan­ nen met een minimum aan een nieuwe stroombron van het model 3213K vraagt ceerde faciliteiten voor ge­ meetfouten worden her­ geïntroduceerd met een een variabele spanning van 0 automatiseerd meten van haald. maximale capaciteit van 100 tot 20 V. Aanbevolen wordt golfvormen via druktoets- De 400 MHz bandbreedte en A. Door parallel-schakeling een spanningscalibrator, bediening. Golfvorm-para- de geautomatiseerde meet- van meerdere units kan het zoals model 3110K van meters als stijg-en daaltijd, faciliteiten zijn ingebouwd in stroom bereik worden uitge­ California Instruments. pulsbreedte, frequentie, tijd de modellen 2465B, in de breid tot 1000 A. Deze A-B en amplitude kunnen „Special Editions” van dit 14 'F

------■ iïï’ EÖ

Tektronix oscilloscoop 2465B. 2400B instrumenten te acti­ Tektronix oscilloscopen2465B schrijfsnelheid met behulp veren met de ID-toets van de en 2467B. van de MCP-technologie. type en de draagbare scoop probe. Voor oscilloscopen uit de 2467B met MCP-technologie voor het menselijk oog direct 2400-serie is een reeks opties (MicroChannel Plate). Voor Naast de standaard meetfaci- op het scherm zichtbaar zijn. verkrijgbaar, waaronder een de gehele serie geldt de 400 liteiten van de 2400B scopen, Een dergelijke schrijfsnel­ GPIB-interface, counter/ MHz bandbreedte ook aan beschikt de 2467B over een heid kan normaal alleen timer/trigger met woordher- de probetip. De nieuwe 400 visuele schrijfsnelheid van zichtbaar worden gemaakt kenner, DDM en het „Video MHz probes bieden de tech­ 4cm/ ns, zodat snelle signalen met behulp van CRT-foto- Waveform Measurement nicus de mogelijkheid alle met een lage repetitie-fre- grafie, dus dure camera’s en System”. geautomatiseerde instel­ quentie, metastabiliteit en highspeed films. Tektronix Importeur: Tektronix Hol­ lingen en metingen van de eenmalige gebeurtenissen realiseerde deze hoge visuele land N.V. Hoofddorp.

SIMAC VERKOOPT LASER LICHTBRON VOOR WP-400 AAN TEKTRONIX FIBER OPTISCHE METIHGEN

Simac Techniek en Tektro­ de functie van woord- of United Detector Technology voor laser-modulatie: analo­ nix Holland hebben een over­ pulsgenerator. In deze confi­ heeft een testbron voor fiber ge modulatie van DC tot 300 eenkomst getekend waarbij guratie kan de PW-400 wor­ optische toepassingen ont­ MHz. De 2000 serie bestaat Tektronix de wereldwijde den geprogrammeerd en inge­ wikkeld. Het nieuwe appa­ uit de volgende modellen: marketing-en fabrikagerech- zet als een volautomatisch raat, model 2000, biedt twee - model 2085: 850 nm. mul- ten verwerft van de door testsysteem (ATE) voor geïn­ stabilisatie mogelijkheden, timode Simac ontwikkelde Wave­ tegreerde schakelingen. Bij namelijk door temperatuur - model 2130M: 1300 nm. form Processor WP-400. De de verdere ontwikkeling van en optisch. Omdat de tempe­ multimode WP-400 is een digitale ge­ dit produkt zal nog gebruik ratuur en de licht-output van - model 2130S: 1300 nm. heugen oscilloscoop die niet worden gemaakt van de een laserdiode constant wor­ single-mode alleen signalen kan registre­ know-how en expertise van den bijgeregeld, ontstaat een - model 2155S: 1550 nm. ren en opslaan, maar tevens Simac. zeer stabiele laser-output, single-mode tijd- en spanningsmetingcn zowel wat betreft uitgangs- over deze signalen kan ver­ Simac Techniek N.V. Veld­ vermogen als golflengte. Samen met model S-371, de richten. Bovendien kan de hoven. UDT is de eerste die een la- optische powermeter van scoop worden uitgerust met serlichtbron met deze moge­ UDT, heeft men een ideale Tektronix Holland N.V. lijkheden als „handheld” uit­ fiberoptics verzwakkings- Waveform processor WP-400. Hoofddorp. voering in de handel brengt, testset. waardoor model 2000 uitste­ Importeur: Te Lintelo Sys­ kend geschikt is voor werken tems B.V., Nijmegen. op lokatie. Het apparaat . timac weegt 500 gram en is 165 x 75 x 29 mm. De 2000 is geschikt

L_ < ■ ta 'W* 400 I

Laser lichtbron model 2000 van UDT.

15 3

HEC heeft óók de nieuwe ( ) HAM EG lOO MHZ oscilloscoop 3 - TUUT*t BRUIN.»

speciale aanbieding 1005 100 MHZ Echte tweede tijdbasis Bandbreedte gevoeligheid Vertraagde tijdbasis mk 1 mV/div. Inclusief 2 probes handukil; Model 401 Triggering tot 130 MHZ en & service manual after-delay triggering HEC prijs f3195,- 3 kanaals incl. BTW

It &S%t>09<

;oüv r°’ SM 20*1 [«*«■■ 1 1% i 10-31

604 203-6 60 MHZ Bandbreedte incl. 2 probes saga.' gevoeligheid 1 mV/div. 20 MHZ Bandbreedte Triggering tot 80 MHZ gevoeligheid 2 mV/div. 2 kanaals Triggering tot 40 MHZ D’niltgi incl. 2 probes Tweekanaals t IM»«I Met survice manual 5 triggersianden HEC prijs f2449.- HEC prijs f 1498.- incl. BTW incl. BTW F

Hoogh Electronic Components Molenstraat 4a STUUT en BRUIN B.V. 2611 KA Delft Ook op dit gebied staan wij u met (voor)raad en daad terzijde. Tel. (015) 140371 Wij leveren onder rembours op telefonische of schriftelijke bestelling. Prinsegracht 34 - DEN HAAG - telefoon 070-604993 Postgiro: 283062 - AMRO-bank: 45.35.75.418______

IN/lultiTëst: rJ

De meest universele VITROHM computertester Europa's grootste fabrikant van draadgewonden weerstanden. nu binnen handbereik Multitest is een universeel diagnosestellend service systeem en wordt compleet geleverd met menugestuurde testprogramma's. ______MULTITEST TEST O A.: • printers: serieel parallel • floppydrives: 3.5, 5.25, en 8 inch • Winchester hard disk • modems RS 232c • processors: Z80, Het leveringsprogramma ★ Koolweerstanden; 6800,6802,6809, omvat: ★ Draadgewonden 8085 en 8088 weerstanden; ★ Metaalfilmweerstanden; ★ Metaalglazuurweerstanden; ★ Chip-weerstanden (SMD); ★ Metaaloxide weerstanden; Bel of schrijf voor ★ Weerstandsnetwerken; meer informatie: ★ Temperatuurgevoelige weerstanden; ★ Weerstandsmateriaal volgens specificatie. CBMTEST Amroh B.V. Aktueel in industriële aktiviteiten Postbus 370,1380 AJ Weesp instrumentation b.v. Telefoon: 02940 -1 53 50 Kerkstr. 63-65,2355 AH Hoogmade, tel. 01712-8942, Telex: 15171 KAMU Telex 30268 dwcinl. Fax 01712 - 8144. LEZERSBRIEVEN

ELECTRONIC MAIL

Niet eens met een artikel in RB? Een aperte schuwt de fabrikant voor de rubriek „computernieuws" (onjuistheid ontdekt? Heeft u een vraag over zogenaamde kathode vergifti­ op te nemen. Bovendien kunt elektronica of gewoon een slimme tip? Stuur het ging. Met als resultaat een u in het volgende nummer RB Electronic Mail, postbus 313, 1380 AH kortere levensduur van de lezen hoe u zelf een anti-virus buis. Bij spanning groter dan schakeling kunt maken. We Weesp. 6,3 Volt brandt de gloeidraad hopen u en andere lezers door. Conclusie: ga precies hiermee van dienst te zijn. bij 6,3 Volt zitten. Gelijk- richlen van de gloeidraad- m ®EP 9E FIRATO spanning is alleen maar zin­ Beste redactie, vol bij heel gevoelige voor- INTERSPEEDER Wie schetste mijn verbazing nica Magazine was echter versterker trappen. Dat treft toen ik op de Firato een dag- wel degelijk aanwezig! Bij niet de EL 84. Geachte redactie, bulletin van Hifi Video Test diverse stands (Denon, N AD, Naar aanleiding van uw in handen kreeg met de vol­ Hobbyscoop, Audio Import, Modem-special in RB Elek­ gende snerende tekst: AAshima, e.a.)en luisterga- tronica Magazine nr.6 van „Tot onze grote verrassing lerijen werd uw blad aange­ ANTI-VIRUS juni 1988, ben ik zo vrij vernamen wij dat Radio Bul­ boden. Geen eigen stand, enkele vragen te stellen. Ik letin niet zal deelnemen aan maar dus wel een distributie­ Geachte redactie, ben in het bezit van een de Firato. Reden? Interne netwerk door de hele Firato- Opgelucht las ik in het mei­ Commodore Amiga 500 en communicatiestoornis. De tent! Mijn complimenten en: nummer van RB Elektronica een Belgisch RTT-Modem één dacht van de ander dat-ie trek het u niet aan. Magazine een artikel over Daisy 23. Deze Amiga laat wel ’n stand gereserveerd zou E. Moorhuis, Weert. computervirussen. Er stond me echter niet toe met snel­ hebben. Nou ja...” zelfs een lijst van virussen in heden te werken kleiner dan Hoe kan dat nou? Inderdaad Naschrift redactie: afgedrukt. Aangezien uw 100 baud. Ik heb echter in uw heb ik geen aparte stand van Dank u wel voor het begrip. blad voor mij toereikend is artikel over de communica- uw blad gezien. RB Elektro­ Wij waren zelf ook verbaasd. op gebied van computers, en tie-software gelezen dat er ik dus geen apart computer­ een zogenaamde Comman- blad heb, zie ik graag een deur-Interspeeder bestaat. BUIZENONTWERP vervolg op dit artikel tege­ Dit zou naar ik meen de moet. Mijn vraag is dus oplossing voor mijn pro­ Geachte redactie, zen dan af (gloeidraad- eigenlijk: zijn er in de afge­ bleem zijn. Mijn vraag is nu: Naar aanleiding van uw arti­ stroom)? lopen maanden nog nieuwe wie verkoopt dit toestel en is kel over de 100 W eind ver­ U zult op deze vraag zeker virussen ontdekt? Zo ja, kunt er eventueel een invoerder in sterker in RB Elektronica een passend antwoord heb­ u deze eens in uw blad België? Magazine oktober 1987 heb ben, daar ben ik van over­ opnemen? Ik wil namelijk O. Marnix, Destelbergen(B). ik een vraag. Omdat ik op dit tuigd! Verder wil ik u nog kost wat kost voorkomen dat moment bezig ben met dit veel succes toewensen met mijn harde schijf beschadigd Naschrift redactie: unieke ontwerp, kwam er bij uw vernieuwde blad. Wat mij wordt! De genoemde Interspeeder is mij een vraag op waar u betreft is dit er stukken op E. Markgraaf, Woensdrecht. uitsluitend bestemd voor de waarschijnlijk wel antwoord vooruit gegaan! IBM-PC. Voor uw computer op zult weten. Hier komt de F. A. M. Aarts, Roosendaal Naschrift redactie: is een modem met inge­ vraag: Uw reactie is heel begrijpe­ bouwde interspeeder een bete­ „Kunnen de EL 84’s ook, net Naschrift redactie: lijk. Het is inderdaad lang re keuze. U kunt uw compu­ als de buizen voorversterker Eerst een opmerking vooraf: geleden dat we over compu­ ter dan op 1200/1200 baud aangesloten worden op een u spreekt in uw brief over de tervirussen schreven, terwijl laten werken terwijl het mo­ gelijkspanning van +5 Volt, eindbuizen EL 84. Dit is ech­ er steeds opnieuw andere dem 127/75 baud op de tele­ dit in verband met de levens­ ter een vergissing want de virussen worden ontdekt. foonlijn zet. Mede gezien de duur van de lampen en de buizen zijn EL 34. We waarderen dat u RB andere marktsituatie in Bel­ eventuele brom? Zo ja, hoe­ Het buizenontwerp waar­ Elektronica Magazine accep­ gië (PTT goedkeuringen, etc.) veel stroom nemen die bui- over u schrijft is oorspronke­ teert als informatiebron over kunnen we u geen alternatief lijk geschreven door F. Ra- computers, al zijn we geen voor uw modem noemen. phael en vertaald door M. J. computerblad. We moeten Lezersbrieven van der Veen. echter tevens constateren dat En een vertaling, zoals u wel­ u helaas geen gebruik heeft Nu ook via De rubriek „Electronic licht weet, houdt in dat het gemaakt van de, in het be­ Mail” is bestemd voor originele artikel correct moet treffende artikel genoemde, databank vragen en opmerkingen worden weergegeven. Wel­ mogelijkheid om telefonisch die voor veel lezers rele­ nu: de heer Van der Veen ver­ up-to-date te blijven over Vragen en opmerkingen vant kunnen zijn en/of schilt van mening met de computervirussen via COM­ voor Electronic Mail kunt betrekking hebben op ge­ oorspronkelijke auteur. Zijn BI E/TEL. u ook via de NOS Hob­ plaatste artikelen. Gespe­ argumentatie luidt namelijk Verdere teleurstelling wordt byscoop (Fido) databank cialiseerde en gedetailleer­ dat de gloeidraadspanning u thans bespaard. In dit aan ons sturen. Het num­ de vragen en opmerkingen precies op 6,3 Volt geplaatst nummer vindt u reeds een mer is 035-45395. Berich­ kunt u richten ter attentie moe/ worden, omdat de overzicht van nieuw ont­ ten moeten worden gericht van de betreffende mede­ fabrikant bij de constructie dekte virussen. Gezien het aan Radio Bulletin en werker. Wij sturen ze dan de buis hierop geoptimalis­ belang van deze informatie worden ondergebracht is door. eerd heeft. Bij lagere sp an- heeft de redactie besloten Message Area 1. mng dan 6,3 Volt waar- hierover een vast item in de 17 VIDEOTECHNIEK Hans Goddijn

Beeldregistratie op magneetband (DEEL 1)

DE HISTORIE VAN DE VIDEOTECHNIEK

Een goed voorbeeld van razendsnelle ontwikkelingen is het medium video. Ruim 30 jaar geleden werden de eerste stappen op het glibberige videopad gezet, en alhoewel videorecorders tegenwoordig zeer goede prestatie leveren is het eind van deze ontwikkelingen nog lang niet in zicht. In deze RB beginnen we dan ook met een serie over videotechniek. De stand van zaken; ofwel de evolutie van een medium.

n de afgelopen twaalf jaar Toch lopen we nu 30 jaar later zijn er wereldwijd meer op de camping te filmen met I dan 170 miljoen VHS een kleuren camcorder, com­ videorecorders verkocht. Dat pleet met digitale stereo ge­ zegt wel iets over de popula­ luidsregistratie, van nauwe­ riteit van video. Toch is de lijks vijfduizend gulden! En geschiedenis van beeldregi­ vanaf eind 1988 komen ook Een van de eerste A mpex 1000 zeventig toch met langsschrift stratie op magneetband nog de eerste super-videosyste- videorecorders bij de BBC. (longitudinale) videorecor­ erg jong. De eerste videore­ men voor de consument in de Voor deze recorder ontwikkel­ ders werd gedemonstreerd corders werden omstreeks handel. de Scotch de „179” videoband. door o.a. Toshiba en BASF. 1953 ontwikkeld en de eerste Om de enorme bandsnelheid zwart-wit Ampex videorecor­ De behoefte om beelden op 5 MHz bij beeldregistratie te voor­ ders met dwarsregistratie magneetband vast te leggen komen, werd in eerste instan­ (Transverse Scan) kwamen ontstond aan het begin van de Bij geluid worden uitsluitend tie gebruik gemaakt van het pas in 1956 op de markt. Deze jaren vijftig toen de omroep­ lage frequenties (20 Hz tot 20 genoemde Transverse Scan, apparaten waren dermate organisaties tv-uitzendingen kHz) opgenomen, terwijl bij waarbij de koppen draaien in kostbaar, dat ze uitsluitend gingen verzorgen. Ofschoon video een frequentiegebied een vlak dat loodrecht op de konden worden gebruikt de geluidsrecorder al in een tot ca. 5 MHz moet worden band staat. Door de grote door omroeporganisaties. technisch ver gevorderd sta­ geregistreerd. Volgens de omtreksnelheid van de trom­ dium was, kon die niet wor­ CCIR-norm is de bandbreed­ mel met (vier) videokoppen De eerste Scotch videoband uit den gebruikt voor het vastleg­ te van een tv-kanaal 7 MHz, wordt een grote schrijfsnel­ 1956. gen van beelden. inclusief synchronisatiesig- heid verkregen, zodat toch de nalen en geluid. Aangezien uiterst lage golflengten kun­ bij videoregistratie geluid op nen worden vastgelegd. De „normale” wijze kan worden werkelijke bandsnelheid kan vastgelegd, is een praktische daarbij relatief laag zijn, hoe­ bandbreedte van 5 MHz vol­ wel die bij de Ampex recor­ doende. ders aanvankelijk 39,7 cm/s Omdat de maximale frequen­ was! tie die kan worden opgeno­ De beste oplossing bleek uit­ men onder meer afhankelijk eindelijk diagonaal registra­ is van bandsnelheid en breed­ tie of Helical Scan. Er maken ~ 179 te van de kopspleet, moet een verscheidene technici aan­ recorder een bandsnelheid spraak op de ontwikkeling hebben van ongeveer vijf me­ hiervan, zoals Ir. Schueller ter per seconde om frequen­ van Telefunken en Dr. Nori- ties tot 5 MHz te registreren. kazu Sawazaki van Toshiba. In de praktijk een haast niet Met Helical Scan kan door te verwezelijken eis, hoewel de diagonale registratie van aan het eind van de jaren videosporen een veel smal- Spoor registratie bij een oude recorders van Akai (VT-300 VCR. Tussen de sporen is een en VT-350) waren succesvol, lege ruimte om over spraak te hetgeen in het bijzonder geldt voorkomen. voor de Akai VT-400. Deze kleurenrecorder werkte met beide koppen de vereiste 25 een cassette (VK-30) die sterk beelden per minuut registre­ leek op de huidige VHS cas­ ren of vastleggen. sette. Alleen was de speelduur slechts 30 minuten. Consumenf Maar de eerste echte video cassetterecorder (VCR) voor Dankzij Helical Scan kon de de huiskamer, de NI500, industrie ook gaan denken werd in 1972 geïntroduceerd aan videorecorders voor de door Philips. De speelduur Een door RCA ontwikkelde videoregistratie met Helical consument. De eerste (zwart­ was met 70 minuten relatief videorecorder uit 1956. Scan wordt op elk videospoor wit) apparaten deden door de kort en de bandprijs per uur een half beeld (312,5 lijnen) gebruikte spoelen sterk den­ lag op ongeveer 100 gulden. lere band worden gebruikt geschreven. Voor een beeld ken aan normale bandrecor­ Dat werd voor een belangrijk (Ampex gebruikte een 2 inch zijn dus twee sporen nodig, ders maar waren vanwege deel veroorzaakt door het brede band) omdat de spoor- die door twee koppen worden hun prijs alleen voorbehou­ enorm hoge bandgebruik. De lengte langer is dan bij dwars- geschreven. Daarbij loopt de den aan (semi) professionals bandsnelheid was 14,3 cm/s registratie. Een ander voor­ band over een omtrek van en fanatieke hobbyisten. en de spoorbreedte besloeg deel is dat er een verhouding 180 graden langs de koppen­ Maar aan het eind van de maar liefst 130 pm. Daarbij bestaat tussen tv-beeld en trommel. Deze koppen heb­ jaren zestig waren er toch al werd tussen de sporen een videospoor. Ons tv-beeld be­ ben - theoretisch - een onder­ populaire videorecorders lege ruimte gereserveerd van staat uit 625 lijnen en bij linge afstand van 180 graden; (met spoelen) zoals de Akai 57 /im ter voorkoming van in werkelijkheid is dat resp. X-500VT, de VT-700 met overspraak. Een huidige Videocassettes zoals die in iets meer en minder dan 180 26,5 cm spoelen, de draag­ Betamax recorder heeft een 1982 in de handel waren. Op de graden. Door de trommel met bare VT-100 en VT-200, de spoorbreedte van slechts 38,2 voorgrond een videocassette een snelheid van 1500 o/m te zelfs zeer populaire CV- /im, geen ruimte tussen de voor VCR videorecorders, die laten draaien, tast elke kop 2100 ACE en de kleurenrecor­ sporen en een bandsnelheid toen nog ca. 50% van de markt 25 halve beelden af per secon­ der CV-5600 van Sony. Ook van maar 1,87 cm/s! De spe­ hadden. de (of registreert deze) zodat de latere draagbare video- ciale VCR cassette (126 x 148 x 35 mm) bevatte twee spoe­ Huidige spoorregistratie vol­ len boven elkaar en een 1/2 gens het „Azimuth” systeem. inch chroomdioxyde video­ Als een kop naast zijn eigen band met een maximale spoor komt treedt er geen over­ speelduur van een uur. Maar spraak op. welke kritiek er ook allemaal VIDEOTECHNIEK

Langsschriff* Zoals reeds werd opgemerkt kan video - als de bandsnel- heid maar hoog genoeg is - worden geregistreerd zonder draaiende koppentrommel. In 1979 kwamen BASF en Bosch/Blaupunkt dan ook met een videosysteem dat een bandsnelheid had van 4 meter per seconde! Er werd gebruik gemaakt van „longitudinale” of „langsschrift” registratie. Het systeem werkte aanvan­ kelijk met een 240 meter lange band van 6,25 mm breed en •28 sporen. De hele band liep in een minuut door de recor­ der, schakelde om en ging verder op een volgend spoor. Spoorregistratie met Helical de bandsnelheid tot 3,95 teem aankondigde, die echter De latere 600 meter lange Scan en „Azimuth” systeem. cm/ s en vermindering van de nooit in produktie kwam! band was 8 mm breed en had spoorbreedte tot 51 pm werd Voorlopig beperkte Grundig 49 sporen, hetgeen nog werd kan worden geleverd op de een speelduur van vier uur zich met Philips tot het Video uitgebreid tot 72 sporen. VCR NI500, het apparaat bereikt. ITT Schaub-Lorenz 2000 systeem (VCC), waarop Deze bood een speelduur van gaf/geeft een perfect beeld, deed met Grundig mee en „Max” echter ook nog een twee en half uur! Opmerkelijk dat beter is dan van talloze bracht als eigen versie van de aardige variatie wist te beden­ genoeg kwam ook Toshiba in huidige videorecorders! Er SV-4004 de VR240 in de han­ ken. We gaan daar de volgen­ hetzelfde jaar met een „Long­ zijn nog altijd liefhebbers die del. Maar Super Video werd de keer nader op in. itudinaal Video Recorder” bij de VCR zweren en graag geen succes en na korte tijd (LVR). Toshiba die 20 jaar de kostbare cassettes kopen. kwam Grundig bij Philips BASF L VR180 cassette voor aan de ontwikkeling had terug om mee te werken aan „Longitudinale ” videoregistra- gewerkt, gebruikte een eind­ Enkele jaren later kwam Phi­ het „geheime” Video 2000 loze band met 220 sporen. De lips met een verbeterde versie, project! de NI502. In 1977, als VHS en Betamax al enige tijd in Toch bleef Grundig onder de Japan en de V.S. op de markt bezielende leiding van Max is, komt Philips met de N1700 Grundig „dwalen” Men VCR, qua ontwerp gebaseerd experimenteerde met CVC op de N1500 en dus technisch (Compact Video Cassette) en verouderd. Bij de NI700 was bracht een draagbare lichtge­ de bandsnelheid terugge­ wicht recorder uit. CVC leek bracht tot 6,56 cm/s en de een omwenteling op video- spoorbreedte tot 85 /urn. De gebied, mede door de cassette lege ruimte tussen de video­ van 102x65 x 12,5 mm en de sporen was vervallen. 1/4 inch (6,25 mm) brede band. De maximale speel­ duur was 60 minuten. Omdat Azimuth de beeldkwaliteit minder goed was dan van andere sys­ Philips paste het „azimuth- temen, verdween CVC geruis- systeem”toe, waarbij de spo­ loos van de markt. Niet nadat ren in de N1700 tegen elkaar Grundig ook nog een cam­ liggen met een onderlinge corder volgens het CVC sys- „azimuth” hoek van + en -15 graden. Een Japanse ontwik­ keling, die tegenwoordig in Koppenset zoals die bij het elke videorecorder wordt toe­ „HelicalScan”systeem wordt gepast En waarvan Philips gemonteerd op de koppen­ gretig gebruik maakte. Grun­ trommel. dig, die altijd met Philips had samengewerkt in het VCR- project, koos echter niet voor de N1700. In hetzelfde jaar kwam Grundig een „gemodi­ ficeerde” VCR, de VCR4000. Met een bandsnelheid van 7,15 cm/s en niet compatibel met andere VCR’s. Een jaar later introduceerde Grundig alweer een nieuw VCR-sys- teem, ditmaal Super Video (SV). Weer niet compatibel! Door het terugbrengen van 20 MËSÊSÊÊBSSSSÊSKBM ij: m m tai * m w»s te :::::::::::: W:W: WiW: V&t® ?■■■■■■■■ $$# vXw iv.'v.'v Tekening 10) Schematische seconde, en ging in 17 secon­ werking van het BA SF „L VR ” den éénmaal rond. Dat gaf systeem. een speelduur van 62 minu­ ten. Toshiba kondigde voor ontwikkeling kwam van Dr. 1981 nog een 2-uurs versie :*xwv:wx-x-x::wïwï:y::^ Norikazu Sawazaki, die ook van de LVR aan, maar na wordt genoemd als (mede) 1980 werd het stil rond alle Spoorregistratie bij L VR. De omschakeltijd van spoor naar uitvinder van het Helical alternatieven. Video 2000, sporen 1 t/m 72 worden achter spoor bedraagt 100 ms. Spoor­ Scan principe. De 100 meter Betamax en VHS hadden de elkaar geregistreerd of af ge­ breedte inclusief tussenruimte lange band had een „kruis­ consumentenmarkt in han­ speeld met een bandsnelheid ca. 100 pm. snelheid” van 5,88 meter per den □ van 4 meter per seconde. De

Prototype van de CVC cam­ corder van Grundig. DE BETERE BOX BOUW JE ZELF

Een prijsvoordeel van 50% t.o.v. fabrieks-speakers is zondermeer haalbaar.

Alle aktuele ontwerpen zijn leverbaar. Een groot aantal staan demonstratieklaar op­ gesteld.

Komputerservice voor kast­ en filter berekeningen.

Uitgebreide folder wordt U op aanvraag gratis toegezonden.

Grote Leliestraat 45 Tel. 050-144978 Vifa Gamma 9712 SP Groningen FIRATO Hans Beekhuyzen

Firato 88

FIJNE BEURS MET

§IDE PRIMEURS

De Firato 88 kan met recht een groot succes worden VHS zullen komen. Die zijn genoemd. Niet dat het bezoekersaantal weer hoger immers niet afspeelbaar op de normale VHS machines. De was, in tegendeel. Maar de kwaliteit van de S-VHS recorders maken ge­ presentaties en de sfeer overtroffen die van alle bruik van verbeterde -en dus voorgaande Firato ’s. duurdere- banden die voor de recorder herkenbaar zijn aan een speciaal nokje in de cas­ e Firato perskamer NAD en Translator (die als sette. Wordt een „gewone” noemde als mogelijke enigen zalen in een van de cassette gebruikt, dan ge­ D redenen voor de lagere Hotels hadden) waren óók draagt de S-VHS recorder opkomst: Noord Holland was aanwezig op de beurs. Een zich als conventionele VHS nog op vakantie en de Uit- aantal anderen hadden een recorder. Voorlopig zullen S- Markt en een bloemencorso serieuze demonstratiemogelijk­ VHS recorders en camcorders tijdens de weekenden trokken heid in de conferentiezalen duidelijk duurder zijn dan ook veel publiek. Welke reden van het RAI Conferentiecent­ gewone VHS typen (f 4000,- ook, de meeste standhouders rum. Opvallend daar was de voor de stationaire recorder en waren uiterst tevreden. gemotiveerdheid van de luiste­ bijna ƒ 6000,- voor een cam­ raars. corder). Een saillant detail is 26aug.-4sept. V Dissidenten de uitlating van Philips dat een Amsterdam ral Video 2e of 3e generatie kopie op S- Dc opzet van de Firato was VHS nog steeds een goed duidelijk anders dan die van De algemene teleurstelling was beeld geeft. Bij video mag voorgaande jaren. Op de eer­ het ontbreken van primeurs. kopiëren (van CD-Video?) het portable video-gebied. Vi- ste plaats was er minder spek­ En dat terwijl er nogal wat dus wel! Een ander opmerke­ deo-8 heeft op camcorder-ge- takel van overuren draaiende nieuwe systemen werden geïn­ lijk feit is het ontbreken van bied een erg groot marktaan­ TV presentatoren die achter­ troduceerd. De verklaring hier­ een S-VHS recorder van deel en gezien de nieuw geïn­ lijke vragen stellend en prijzen voor is echter simpel: Over alle Sony. Men had het pro­ troduceerde modellen zal dat schenkend de aandacht van nieuwe systemen wordt al gramma wel uitgebreid met nog wel even zo blijven. Want het eigenlijke doel van de enige tijd gepraat en geschre­ een VHS Hifi-videorecorder naast de opvallende Video-8 Firato afleidden. Nu waren ze ven. S-VHS was nu bij bijna volgens de „oude” norm. De Personal Video-set (zie Hifï- vooral te vinden op stands alle merken te zien in statio­ echte fijnproever kan volgens videonieuws) met losse came­ waar de produkten zelf min­ naire machines terwijl een Sony beter een Super BÈTA ra zijn er weer een aantal der voor zich spreken (wat aantal merken ook camcorder recorder kopen en puur tech­ uiterst aantrekkelijke Video-8 moet je nu op de Firato over toonden. De duidelijk hogere nisch gezien is dat wellicht camcorders. De goedkoopste cassettebandjes vertellen). Een resolutie (400 beeldlijnen in waar. Maar het is ondertussen (ƒ 2995,- in de winkel) heeft tweede verschil was het ont­ plaats van de 280 bij het wel de vraag of het systeem twee geheugens voor titels, 6x breken van dissidenten, of gewone VHS systeem) is marketing-technisch nog wel motorzoom, een 32.000 pixels beter, het juist aanwezig zijn meteen zichtbaar en overtreft kracht heeft. CCD beeldchip en auto focus. van de dissidenten van vorige de kwaliteit van de TV-ont- Het duurdere model (ƒ 3690,- jaren. Want zelfs TransTec, vangst. Overigens blijft het Camcorders in de winkel) biedt ook nog normale VHS-systeem ge­ een instelbare sluiter en is voor De nog niet eerder getoonde woon gemaakt worden waar­ Het ontbreken van S-VHS bij ƒ 300,- meer verkrijgbaar in Philips Matchline CD-V spe- door er vermoedelijk geen Sony werd goedgemaakt door „sports-uitvoering”. Veel gro­ voorbespeelde banden op S- een aantal ontwikkelingen op ter van afmeting zijn de S- VHS camcorders, die werken immers (nog) met de full-size cassette. Hier zien we een aan­ tal merken met (bijna) het zelfde apparaat. Zoals bij voorbeeld de identieke Pana­ sonic NV-MS1E en de Blau- punkt CR-2000S. Net als de dure Sony’s zijn deze voorzien van een 440.000 pixel CCD chip waardoor een uitstekende beeldkwaliteit kan worden rl» O bereikt. De S-VHS camcor­ ders hebben echter het voor- 23 FIRATO

S- VHS recorder van Akai met over heeft voor een concert of hifi-geluid. een speelfilm. De CD-V single I moet ƒ 19,95 gaan kosten. deel deze beeldkwaliteit beter Vergeleken met een gewone te kunnen registreren op band. CD met 20 minuten muziek Helaas heeft men niet meteen (de CD-single, verwarrend hifi-geluid geïntegreerd. Er is nietwaar) is dat maar ƒ 3,- De Blaupunkt/Panasonic S- de digitale schakelingen de wel een 10 x motorzoom aan­ meer. Het is echter wel drie VHS camcorder. beeldkwaliteit bewaken en bij wezig die iets minder lichtsterk keer de prijs van een vinyl sing­ voorbeeld compenseren voor is dan de goedkopere model­ le. Bij Philips werd de nadruk lijk ook, maar zal drastische slijtageverschijnselen van de len, maar door de betere CCD gelegd op de 15.000 audio- kwaliteitsvermindering tot ge­ beeldbuis. Ook de beeldbuizen chip is het eindresultaat beter. CD’s die in Nederland op de volg hebben. ondergaan constante verbete­ Verder is een elektronische markt zijn en die ook op de Ondertussen zet de digitalise­ ringen. Die leiden tot een gro­ sluiter toegepast. CD-V speler kunnen worden ring van de TV, met ITT ter contrast (Black Matrix) en afgespeeld (uiteraard alleen voorop, verder door. Dit heeft plattere, minder vertekenende CD-Video geluid). Overigens was het onder andere geleid tot PIP: en grotere beeldbuizen. Voor opvallend dat Panasonic nog picture in picture. Hierbij kan de grootste maten (boven de Ook CD-Video beleefde zijn geen CD-V speler in het pro­ een deel van het TV beeld 85 cm diagonaal) wordt echter officiële introduktie op de gramma had. worden gebruikt voor een nog steeds het videoprojectie- Firato 88. Het was natuurlijk ander beeld. Dat kan een principe gebruikt. Voor de al een jaar geleden in Berlijn TV ander station zijn maar ook de Personal Video TV’s wordt geïntroduceerd maar de echte videorecorder of een camera uiteraard een LCD-scherm introduktie (in de winkel) Om S-VHS optimaal weer te in de kinderkamer of bij de gebruikt en ook deze trend bleef uit. Alleen Pioneer lever­ geven dient de TV van een voordeur. Daarnaast kunnen lijkt door te zetten. Als laatste de machines. Nu moet de leve- speciale S-VHS ingang voor­ TV-trend moet nog even de ring echt op gang komen, zien te zijn. Deze aansluiting TV/ Videorecorder-integratie, integratie van TV en videore­ waarbij de prijzen tussen de maakt het mogelijk luminan- hier van Telefunken. corder worden genoemd. Die ƒ 1600,- en ƒ 2500,- vallen. Bij tie en chrominantie (de hel­ Philips op de stand was een derheids- en kleurinformatie) catalogus met beschikbare apart door te voeren. Doordat softwaretitels te vinden. Er de S-VHS recorder beide zijn nu ongeveer 45 klassieke gescheiden opneemt, wordt titels op 30 cm CD-V (allen een beter resultaat bereikt. Polygram titels), 20 poptitels Wel is er internationaal nog op 30 cm, 10 poptitels op 20 onenigheid over de te gebrui­ cm en 44 CD-V singles (12 cm ken plug, een onbegrijpelijke diameter: 6 minuten video met zaak anno 1988. Overigens PCM geluid en 20 minuten kan een S-VHS recorder PCM audio zonder beeld). prima functioneren via de Verder was Flodder te zien, de CVBS of Scart plug, alleen zal eerste Nederlandse film op dan niet de optimale resolutie CD-V. En nu maar wachten of worden bereikt. Aansluiten de consument ƒ 60,- tot ƒ 100,- via de antennekabel kan natuur- De nieuwe Sony Handycam, ook onder de naam Fujix te koop.

24 demonstrerende importeurs eis­ gazine van september voor een ten eenvoudig van de luiste­ test). raars een half uur binnen te Op het gebied van de CD-spe- blijven, hetgeen doorgaans lers gebeurt ook veel en dat is graag werd gedaan. Als belo­ wel te koop. Zo zijn er nu CD- ning stond hun dan ook in de spelerdecks, dus zonder D/A meeste (zo niet alle) gevallen converters aan boord en be­ een prima demonstratie te doeld voor de versterkers met wachten. Zo liet BNS een door ingebouwde D/A converters. de psycho-akoestikus Drs. Leveranciers zijn onder ande­ ing. John Beerends ontwik­ re Philips en Akai. Uiteraard keld systeem horen waarmee zijn tegelijkertijd dit soort de off-axis kleuring van luid­ versterkers in ruimere mate sprekers verminderd kan wor­ beschikbaar, onder andere den. Het systeem, EDFS van Denon (nu betaalbaar- (Energetic Diffuse Field Sys­ der). Dat houdt overigens niet tem) genaamd, is in beginsel in dat de „gewone” CD-spe- uiterst eenvoudig: Door twee lers nu stil staan in ontwikke­ naar achteren stralende luid­ ling. De algemene trend hier is sprekers wordt de inverse van meer bits resolutie en snellere de responsie van de hoofdluid­ oversampling. Veel Japanse sprekers in het diffuse veld fabrikanten komen met 18 bits weergegeven. Het systeem is 8 x oversampling spelers (So­ echter nog niet op de markt, er ny, Pioneer, Yamaha, etc.), was zelfs niet eens een produk- Denon met 20 bits en 8 x over­ tierijp ontwerp. Andere opval­ sampling terwijl ook een pro­ lende zaken in de luisterruim- totype van de Cambridge ten waren onder andere de Audio CD-I MK2 met 32 bits Cambridge Audio CD-I MK 32 x oversampling te zien was. II CD-speler, de Synthese Overigens leidt dit soort ver­ eindversterker (met 248 kleine hoging van de resolutie (in transistoren in plaats van zowel tijd als amplitude) lang „echte” eindtransistoren) en niet altijd tot betere klankre- de uiterst kleine en kostbare sultaten. Want eerst dient het Acoustic Energy luidsprekers. digitale signaal zo foutloos Op de beurs zelf vielen de vol­ mogelijk het digitale filter te Tantalus DA T: Technics’ 64- gende zaken op: DAT is nog bereiken, iets waar een aantal voudig oversampelende por­ Audio steeds niet geïntroduceerd. fabrikanten nog niet geheel in table DA T recorder. Wel zijn er nieuwe modellen geslaagd zijn. Dan dient het Het meest bijzondere op audio- getoond, onder andere door filter nog goed te zijn en pas integratie gaat overigens niet gebied was de eerder genoem­ Technics. Daarnaast hoort nu daarna telt de conversie. verder dan een ruimte in de de Luistergalerij in het Con­ ook Casio tot de fabrikanten Naast al het CD-geweld blijft TV-kast waar een videore­ grescentrum. Veel van de die zich niet aan de afspraken de analoge speler aandacht corder in past. binnen de DAT committee trekken. Zo kondigde impor­ Het beeldscherm van de Tra- houden en hun portable leve­ teur Malcolm Latham nieuwe Satelliet velpilot. ren (zie RB/Elektronica Ma- pickup armen aan van zowel Ook op de firato waren een aantal satellietontvangers en -schotels, het blijft echter nogal kostbaar (f 6000,- voor een complete set). Verder waren er een groot aantal stands van satelliet-stations, zowel voor TV als voor radio. En om de Firato ook via deze kanalen bekend te maken hadden TDK en Blaupunkt een (matig) programma over de Firato op elke werkdag van 18:30 tot 19:30. „Prime time” heet dat in omroeptermen.

Helaas was zowel de regie als de presentatie duidelijk onder de maat, met slechts één uit­ zondering: Het blokje van 5 minuten met collega Ronald Blankenstein (van Video Uit en Thuis) was van een kwali­ teit waaraan Chriet Titulaer een puntje kan zuigen. Het zou me niet verbazen als we hem meer op de buis zouden zien.

25 FIRATO

Casio opviel door twee betaal­ bare, afwijkende synthesizers. De een heeft de vorm van een saxofoon, de ander van een gitaar. Overigens heeft de „Digital Hom”, zoals de saxo- foon-synth wordt genoemd, 2 vingerzettingen: Een Casio- zetting en een blokfluitzetting. Een saxofoonzetting ont­ breekt echter. Het instrument is aanblaasgevoelig maar kan ook zonder blazen worden bespeeld. De gitaar-synth is beschikbaar in drie versies: een op basis van een Fender gitaar en twee futuristisch uit­ ziende betaalbare modellen. Verder viel een leuke variant op van de portastudio bij Phi­ lips. Men heeft niet alleen een cassettedeck maar ook een keyboard en een sequencer in de Personal Music Composer geïntegreerd. Hierdoor is het mogelijk 6 verschillende par­ De sensoren in de auto. beeld automatische muziek­ Voor de partikulier is de prijs tijen te spelen (bas, piano, keuze. Wel een primeur, te nog wat hoog (± ƒ 7000,- incl. gitaar, etc.) om die vervolgens SME (de 309 voor ± ƒ 2000,-) koop en indrukwekkend, is inbouw) maar voor expedi­ tegelijkertijd weer te geven en als Linn. Acson introduceerde het Blaupunkt Travelpilot- teurs, koeriers en andere pro­ op cassette op te nemen. Deze de Well Tempered Tumtable, systeem. Dit systeem heeft een fessionele weggebruikers is dat PCM 100 kost nog geen het logische vervolg op de Uit­ kaart op CD-ROM staan, zo terugverdiend. ƒ400,-. stekende Well Tempered Arm. sensoren aan de wielen en een En Dimex had de Luraé compas en kan met deze draaitafel nu compleet met de informatie tot op 20 nauwkeu­ Muziek­ bijpassende arm. Ook een rig navigatie-informatie door­ instrumenten andere analoge techniek wordt geven. Hiertoe is er een 12 cm Naschrift nog steeds beoefend: Het beeldscherm op het dash­ Volgens het Firato persbericht compact cassettedeck. Naast board gemonteerd. Dit sys­ waren in 1986 ruim 30% van In dit artikel vindt u slechts de nieuwe decks van Naka- teem werkt op zich en heeft de bezoekers aktieve muziek­ een greep uit de bijzonder­ michi was er bij voorbeeld een dus geen satelliet-signalen of beoefenaars. Vandaar dat de heden van de Firato 88. Ove­ „Referentiedeck” van Pio­ ringleidingen in de weg nodig. Amstelhal voor een deel was rige interessante wetenswaar­ neer. Voor het eerst waren gereserveerd voor elektroni­ digheden vindt u in onze echte High-End versterkers op De Philips Music Composer, sche muziekinstrumenten. In komende nummers. de Firato te zien, onder andere ook als cassetterecorder te ge­ de praktijk kwam dat neer op van Krell, Audio Research, bruiken. orgels en synthesizers waarbij YBA en de eerdergenoemde Synthese.

Auto Nog niet echt op de markt (dus een van de oude primeurs voor de Firato van 1990) is het Ra­ dio Data System. Dit systeem maakt identificatie van het uitgezonden programma mo­ gelijk (Radio 1, WDR, etc.) waardoor de autoradio auto­ matisch en onhoorbaar altijd op de sterkste steunzender kan afstemmen. Verder zijn er uit­ gebreide mogelijkheden voor file-meldingen en bij voor-

(Hans Beekhuyzen is ver­ bonden aan Bureau Con- Tekst).

26 Mllim TRIGGERING WTIKIIT SWEEP TIME/OIV O .mnnif “■** C0®Fl,K nu .««. o > nefit-i ^ « M,',r 5 7 'z *r$jH TT 10 W r 'n a. » Tl - | "ï m,| a "’ r*’*' ---j_. --- L -j._4- -} nu l» »K ++nwum I % cn tm 4> <ê cm CH2 / j rosmei MODE •rïl‘nS.^1 cai ü t i ï VOLTS/PW . IMi ■ r ■ ! -rm 11 r X} I I n ;) 0 V 1 ■fc-Wi \ KENWOOD ^OSCOPt CS-1044 } ! ; f

/

/ , ***«QV * F ■' 4*e„ ^ I

*n/ KONINGEN ■ / TéZZ*tkod« 1/ HARTMAN B Energieweg 1, Postbus 125, £ 2600 AC Delft, Telefoon 015-609906 /

Electronicahuis -^fyuj&as B.v. Het bewijs dat goed niet duur behoeft te zijn.

ERSA MS 6000 Elektra • korte opwarmtijd en hoog nut­ nisch soldeertoestel tig vermogen door keramisch Een kompakt soldeertoestel voor verwarmingselement met een industrieel gebruik, voor labora- grote positieve temperatuurkoef- toria en veeleisende amateurs 1'Cient Ruim bemeten en van bescher- • ook in hete toestand makkeluk mende isolatie voorziene trans- verwisselbare inwendig verhitte tormator 60VA. 220-24 V. soldeerpunten en mzetstukken ERSA Tip 260 paciteiten op het gebied van elek­ 50/60Hz. uitgerust met een sol- voor lossolderen Een kleine slanke soldeerbout tronisch soldeerwerk uitstekend deerbout TE 40 met PTC- • ongewoon lange levensduur met 16 Watt vermogen die zijn ka- heelt bewezen Deze bout werkt verwarmingselement voorzien van soldeerpunt en verwarmmgs- op netslroom en weegt 40g van elektronische temperatuur- element regeling Stroomverbruik 60W • nulspannmgschakelaar met bi| 350°C volle golllogika en tnac Kort samengevat zijn de voor- • hoogohmige met de soldeer- ■MA'OMJb T • naamste voordelen punt verbonden potenuaaikom- pensatiebus • ergonomisch gunstige rust­ stand van de soldeerbout • geschikt voor rechts- en links- prijzen excl. 20% BTW ERSA SPRINT 860 handigen MS 8000 D met digitale 220V/65W 70,50 • korte atstand tussen soldeer­ aanduiding 429.00 punt en handgreep ERSA TIP 260 • veilige keramische trecntervor- MS 6000 223.00 mige msteekopening met be­ 220V/16W 37,25 scherming tegen verbranding • zoor soepel hittebestendig aan- MULTITIP 230 CDCA *?n sluitsnoer voor de soldeerbout 220V/8W 37,75 • traploze temperatuurkeuze ot 220V/30W 29,25 vast instelbare temperatuur in het 220V/15W 37,75 bereik van 200 450°C 220V/25W 38,95 • met ombouwset MS81 '0 snel om te bouwen m soldeertoestel MS6t00 Vraag de betretlende \ dokumentalie aan

ENSCHEDE, DE HEURNE 30-32 -TEL 053-315169 HENGELO, TELGEN 11 Alle prijzen zijn excl. BTW echter zonder verzendkosten, rembours + ƒ 10,— bij vooruitbetaling op giro 821971 + ƒ 7,50. ALMELO, MARKTSTRAAT 12 ZWOLLE, JUFFERENWAL 1

< •• CALCULATORTEST

Ze blijven eeuwig bescheiden

HP 28S: EEN MAXI-CALCULAf@R

Stelt u zich eens voor: een computer die 94 x 158 x 18 mm meet, bijna niets weegt, een uiterst krachtige programmeertaal aan boord heeft, 32 kb geheugen en een display van 23 x 6 tekens bevat. Hewlett Packard helpt de wetenschapper uit de droom.

en bedrijf als bij voor­ lades. 70 van de 72 toetsen beeld Sony zou zo’n hebben een dubbele functie E wondertje van miniatu­ waarbij veel menukeuzes risatie meteen als „kleinste zijn. computer ter wereld” op de De toetsen zelf hebben een markt zetten. Hewlett Pac­ prettige vorm, onder andere kard echter noemt het een doordat de voorkant is afge­ geavanceerde wetenschappe­ schuind. Daarnaast is een lijke rekenmachine. De be­ duidelijke weerstand voel­ scheidenheid zit toch in het baar bij het indrukken: de bloed. H P is van oudsher een zogenaamde „tactile feed­ bedrijf dat hoogwaardig „ge­ back”. Door het gebruik van reedschap” voor technici verschillende kleuren HP’s grenzeloze bescheiden- calculator liggen bij de gebrui- levert en in dat kader moet (lichtgrijs voor de cijfer- en heid: De beperkingen van deze ker. deze „rekenmachine” wor­ cursortoetsen, zwart voor de den gezien. shift-toels en donkergrijs voor de overigen) wordt de Ergonomie_____ ergonomie vergroot. Op ge­ TOETS DISPLAY lijke wijze is de dubbelfunctie 12+ 12 De 28S moet worden ge­ van de toetsen aangegeven. 22* 34 opend als een boek, waarna De menu’s zijn gekenmerkt 6= 204 (dus: 12 + 22*6=) aan beide kanten toetsen door een kader om de toetsen zichtbaar zijn. De harde terwijl de bewerkingen en Bij veel wetenschappelijke „kaften” beschermen de stack-handelingen het zon­ rekenmachines (ook bij deze rekenmachine tijdens trans­ der kader moeten stellen. H P) gaat het echter als volgt: port. De rechter helft bevat Boven de alfanumerieke behalve de toetsen een LCD toetsen zijn nog enkele in- TOETS DISPLAY display waarvan het contrast voerconventies afgedrukt. 12 [ENTER] 12 kan worden veranderd door het gelijktijdig indrukken De gebruiker kan overigens 22 [ENTER] 12 van de ON toets en de + of - zelf vastleggen of hij de 22 toets. De toetsen op de rech­ komma of de punt als deci­ + 34 ter helft komen voor een maal teken wil gebruiken, groot deel overeen met die op hoe de getallen op het scherm 6 [ENTER] 34 een „gewone” wetenschappe­ zichtbaar worden gemaakt 6 lijke rekenmachine. Daarbo­ (in decimalen, wetenschap­ 204 (dus: 12 22 + 6 *) ven zijn 6 functietoetsen te pelijk of variabel) en of vinden waarvan de functie hoeken in graden of radialen afhankelijk is van het geko­ worden gemeten. Eerst worden dus de getallen van de berekening. Deze zen menu. De functies van de ingevoerd waarmee gerekend manier van werken heet toetsen worden dan op de Stack logic wordt. Deze worden opge­ RPN (Reversed Polish Nota- onderste regel van de display slagen in de „stack”, hetgeen tion) of „stack logic”. En weergegeven. Is er geen menu Wetenschappelijke calcula­ ook op de display wordt hoewel het onzinnig lijkt, in de display, dan werken de tors werken vaak anders dan getoond. Wanneer men werkt RPN bij complexe toetsen als cursortoetsen business calculators. Bij die daarna de berekening uit­ berekeningen handiger. aangevuld met een 1NS en laatsten komt de invoer over­ voert (bij voorbeeld door het Delen van de berekeningen DEL toets. De linker helft een met de manier waarop indrukken van het plusteken) kunnen individueel worden bevat de toetsen A t/m Z, die (op papier) geschreven worden de onderste twee uitgerekend en in de stack alfabetisch gerangschikt, wordt. 12 + 22 * 6 wordt als posities in de stack ver­ worden opgeslagen. Daarna plus diverse haken en acco- volgt ingevoerd: vangen door het resultaat wordt de gehele formule uit- 28 ïiifiliü [ C. * j..-j ^ yt I •?. r X * LOG : X t >*29*Cl/xi r{ | *n !ÜÜ...iK.;.L£Ü}l IlZZj! i ^BÊSgSgPg5gSN . % • .-;T]

i nnnnnn Foto 1. In de stack de waarde EXPR= staan. Met de witte Foto 2. Na het indrukken van 1 het solver-dispiay (reverse) èn 0.63 en een formule, in de sol­ toetsen er onder kunnen EXPR= komt de uitkomst in I in de stack. ver een andere formule, waar­ waarden aan VI en V2 wor­ van V2.0.78. den gegeven. Het indrukken van de EXPR= geeft de uit­ IF A

(2TT)

X

„A ▼

29 CALCULATORTEST

Printen deze calculator niet in deze test terug te vinden. Een paar Hoewel er geen enkele aan­ punten zullen we nog even sluiting op de calculator (we noemen. Batterijen verwis­ blijven hem hardnekkig zo selen kan zonder de geheu- noemen) zit, kan toch met geninhoud te verliezen. Er een printertje worden ge­ zijn ruim 280 opdrachten in werkt. Daartoe is een IR 48 menu’s, 120 SI eenheden LED achter de display opge­ plus hun conversieformule nomen. Een los leverbaar en vanuit de calculator aan- printertje heeft een IR roepbare catalogi van de opnemer en kan dus draad­ opdrachten en eenheden (in­ loos werken. Als consequen­ clusief gebruik en waarde). tie is er geen handshaking Verder wordt het gebruik tussen de calculator en de ondersteund door twee 350 printer zodat de aansturing pagina’s dikke Engelstalige altijd langzamer zal gebeuren manuals, geheel naar HP 1 dan de printer kan ver­ traditie. De ene is een leer­ werken. Er zijn zelfs twee boek, de ander een naslag­ 2 Lijvige handboeken naar HP traditie. snelheden op de calculator werk. De handige ringband­ voorhanden, een voor het en maken het gebruik extra geval de printer via het handig. daar niet elke keer de PC kan zien is de enige beper­ lichtnet gevoed wordt (met voor wil opstarten is het een king aan deze „calculator” de adapter) en een voor batte- De HP 28S is geen reken­ droom. Want voor zover ik gebruiker! □ rijgebruik. Overigens be­ machientje om even de BTW schikten we tijdens de test op uit te rekenen (er is ove­ niet over de printer. rigens wel een business uit­ Importeur: Prijs (incl. BTW): voering beschikbaar), de Hewlett Packard HP 28S calculator prijs op zich voorkomt zulk Startbaan 16 ƒ 792,- Conclusie incidenteel gebruik overigens 1187 XR Amstelveen 82240A printer ƒ 500,- al. Voor de wetenschapper 020-5476911 Zoals vermeld is driekwart die frequent dezelfde bereke­ van de mogelijkheden van ningen moet uitvoeren en

V»es

JosVerstraten TELEFOON SCHAKELINGEN Jos Verstraten

In dit boek wordt in het kort uitgelegd hoe een telefoon er van binnen uitziet en hoe de basistechnieken van de telefonie werken. Ook wordt aandacht besteedt aan de technische eisen die de PTT stelt aan apparatuur die op haar net wordt aangesloten. Vijftien handige en nuttige In aparte hoofdstukken worden vijftien handige en nuttige bouwpro- zeiïDouY/sc-hamiiog&n l voor een optimaal gebruik jekten beschreven, waarvan elke in elektronica geïnteresseerde doe- van uw telefoon het-zelver er minstens wel een paar van zal willen nabouwen. Alle in dit boekje opgenomen schakelingen zijn uitvoerig in de praktijk getest. De auteur garandeert de werking, zeker als men gebruik maakt van de pnntontwerpen die bij elke bouwbeschrijving zijn afgebeeld. ISBN 90 6082 277 3 Verkrijgbaar bij fl. 26,50 Bestelnummer 027712 radio- en boekhandel (porto fl. 5,00)

De Muiderkring Uitgeverij De Muiderkring bv Postbus 313-1380 AH Weesp - Tel. 02940-15210 - Giro 83214

30 I RADIOZAKEN Huite Rietveld AUTOVON

IN GESPREK MET DE AMERIKAANSE DIFiNSIE

A UTOVON is een intern telefoonnet van het 226.3685 Lakenhcath Opcrations Amerikaanse Defensie apparaat. Wereldwijd 226.3685 Lakenheath BASE Operations vertakt bevat het duizenden aansluitingen. In de 226.3692 Lakenheath 492lh TFS BOL AR Operations 226.3694 Lakenheath 494th TFS PANTER Operations voorgaande aflevering beschreven we hoe haar 226.3770 Lakenheath Reservations conversaties zijn af te luisteren, (zonder dat u in 226.3812 Lakenheath 492th TFS BOLAR Operations 227.2132 Pentagon Washington Navy Duty Officer overtreding bent). Thans bieden we u de meest 227.2203 Sculthorpe Operations interessante aansluitingen waaronder het 227.2727 Pentagon Washington Army Duty Officer 227.2914 Sculthorpe 48th TFW VARK Operations Pentagon en het Witte Huis . . . 227.2915 Sculthorpe 48th TFW VARK Operations 227.3779 Pentagon Washington Air Force Duty Officer 227.6103 Pentagon Washington Air Force Duty Officer 227.7914 Sculthorpe SHAPE ijna alle vliegtuigen tem (GCCS). De minimaal 227.8347 Pentagon Washington Chief Naval Operations 228.0127 ext. 7829 Kefiavik NAS Metro van de United States aangeboden mogelijkheden 228.0127 Kafiavik NAS Operations B Air Force (USAF) van USAF GCCS stations 228.4224 Kefiavik AB RESCUE Operations zijn voorzien van kortegolf zijn: verbindingen op het 228.7537 Kevlavik AB RESCUE Operations verbindingsapparatuur. Vlieg­ telefoonnet, op autodin en 228.7820 Kefiavik AB Metro 229.1110 Aberdeen US Naval Security Group Activity Edzell tuigen en grondstations over autovon. We beperken ons 229.8111 Tokyo US Forces Operations de hele wereld zijn in een tele­ hier tot een opsomming van 231.1290 ext. 2280 Kefiavik Operations foonnet opgenomen: het Glo­ AUTOVON-aansluitingen. 231.1467 White House SIGNAL (CROWN) bal Command Control Sys- 231.8567 Mildenhall SAC Operations (BANDER CONTROL) 233.4788 London USNavy Office 238.2042 Mildenhall DEE 238.2121 Mildenhal SAC Operations (BANTER CONTROL) 238.2139 Mildenhall BRAVO Operations 221.4734 Croughton AB 238.2140 Mildenhall NAF Navy Operations 221.7356 Thule AB 238.2142 Mildenhall NAF Navy Operations 223.1110 Alconbury Operations 238.2178 Mildenhall BRAVO Operations 223.2102 Alconbury lst TRS SOF 238.2181 Mildenhall Tanket Task Force Control 223.2133 Alconbury lst TRS STEAD PIF 238.2181 Mildenhall SAC Operations (BANTER CONTROL) 223.2291 Alconbury 95th TRS Operations 238.2201 Mildenhall Command Post 223.2383 Alconbury Operations 238.2251 Mildenhall D1SPATCH 223.2393 Alconbury lst TRS STEAD PIF 238.2251 Mildenhall Operations 223.2434 Alconbury 16thTRS BEST Operations 238.2253 Mildenhall Operations 223.2474 Alconbury l6thTRS BEST Operations 238.2275 Mildenhall lOth ACCS Command Post 223.2503 Alconbury lst TRS STEAD PIF 238.2284 Mildenhall ACLE Connected 223.2506 Alconbury lst TRS STEAD Operations 238.2371 Mildenhall BRAVO Operations 223.2507 Alconbury lst TRS STEAD Operations 238.2376 Mildenhall BRAVO Operations 223.2615 Alconbury Metro 238.2407 Mildenhall Reservations 223.2840 Alconbury 16thTRS BEST Operations 238.2435 Mildenhall TRANSIT ALERT 223.3713 Alconbury 95th TRS Operations 238.2551 Mildenhall Metro 223.3740 Alconbury Opcrations 238.2252 Mildenhall Metro 223.4912 Alconbury lst TRS SOF 238.2552 Mildenhall Metro & Notam 225.0163 Pentagon Washington Army Duty Officer 238.2568 Mildenhall Reservations Officer 225.0231 Pentagon Washington Navy Duty Officer 238.2700 Mildenhall lOth ACCS Command Center 225.2100 Bentwaters (RAF) Opcrations 238.2767 Mildenhall Metro & Notam 225.2281 Bentwaters (RAF) Operations 238.2877 Mildenhall BRAVO Operations 225.2281 Bentwaters/Alconbury Reservations 238.8456 Mildenhall 10 ACCS Command Post 225.3131 Andrews Navy Air Force USN Headq. 243.1208 Burtonwood Army Depot Operations 225.4351 Pentagon Washington 243.1208 Burtonwood Army Heliport Operations 225.7366 Andrews Navy Air Force USN Commandcenter 243.1356 Burtonwood Army Heliport Operations 226.2000 Lakenheath 495th TFS JAZZ Operations 247.2177 Fairford Metro 226.2184 Lakenheath Metro 247.2258 Fairford Operations 226.2233 Lakenheath 48th TFW DENTIST Operations 247.2303 Fairford Tanker Task Force Control 226.2492 Lakenheath 492nd TFS BOLAR Operations 247.2805 Fairford Operations 226.2493 Lakenheath 493rd TFS ROOSTER Operations 247.2806 Fairford Tanker Task Force Control 226.2494 Lakenheath 494th TFS PANTER Operations 247.2807 Fairford Tanker Task Force Control 226.2495 Lakenheath 495th TFS JAZZ Operations 263.1110 Upper Heyford Operation 226.3151 Lakenheath 493rd TFS ROOSTER Operations 263.1110 Greenham Common Operations 226.3521 Lakenheath Operations 263.4042 Upper Heyford 42nd ECS JAMMER Operations 226.3521 Lakenhead BASE Operations . 263.4217 Upper Heyford GCA 226.3666 Lakenheath 48th TFW SOF 263.4478 Upper Heyford 79th TFS T1GER Operations

31 RADIOZAKEN

263.4491 Upper Heyford 20ih TFNV BEHOLD Opcrations 450.2191 Keflavik AB Navy OPSCON 263.4539 Upper Heyford ECS JAMMER Opcrations 450.7000 Hahn AB 50th TFW 263.4570 Upper Heyford RIVAL Opcrations 450.7009 Keflavik ABTDY Patrol 263.4678 Upper Heyford Operations 450.7098 Hahn AB Operations 263.4742 Upper Heyford 42nd ECS JAMMER Operations 450.7103 Hahn AB Metro & Notam Office 263.4801 Upper Heyford 77th TFS GAMBLER Operations 450.7103 Hahn AB Metro 263.4805 Upper Heyford 55th NICK EL Operations •450.7167 Hahn AB Metro & Notam Office 263.4805 Upper Heyford Base Opcrations 450.7422 Hahn AB Operations 263.4808 Upper Hevford Operations 450.7780 Hahn AB Metro & Notam Office 263.4813 Upper Heyford 20th TFW SOF SWITCHPLATE 450.7800 OUTWE1GHT Operations 963rd AWACS 263.4815 Upper Heyford 79th TFS T1GER Operations 452.6048 Spangdahlem AB Operations 263.4816 Upper Heyford 20th TFW BEHOLD Operations 452.6633 Spangdahlem AB Opcrations 263.4824 Upper Heyford 462.7402 Rhein Main AB Metro & Notam Office 263.4831 Upper Heyford 42nd ECS JAMMER/RAVEN Opcrations 480.2049 Ramstein AB 608th MAG/ATOC 263.4831 Upper Heyford RAVEN Operations 480.2121 Ramstein AB 86th TFG CAMERA Command Post 263.4843 Upper Heyford GCA 480.2122 Ramstein AB 86th TFG Operations 263.4855 Upper Heyford 55th TFS NICKEL Operations 480.2301 Ramstein AB 7th AD/SAC 263.4856 Upper Heyford 55th TFS NICKEL Operations 480.2363 Ramstein AB DOLLAR Operations 263.4870 Upper Heyford 79th T1GER Operations 480.2367 Ramstein AB Opcrations 263.4876 Upper Heyford 77th GAMBLER Operations 480.2446 Ramstein AB Base Operations 263.4877 Upper Heyford 42nd RAVEN Operations 480.2488 Ramstein AB Opcrations 263.4870 Upper Heyford 77th GAMBLER Operations 480.5067 Ramstein AB GULFSTREAM Operations 263.4879 Upper Heyford 79th T1GER Operations 480.5471 Ramstein AB 58th NAS Operations 263.2308 Greenham Common 501 TWC Command Post 480.5472 Ramstein AB 58th NAS Operations 263.2309 Greenham Common 501 TWC Command Post 480.5648 Ramstein AB Command Post 276.3410 Mildenhall SAC Side RDO Operations 480.5741 Ramstein AB Metro 283.1110 Aberdeen US Army PROV1NG GROUND Operations 480.5745 Ramstein AB Metro 320.6083 Casiono Army Heliport Operations 480.5921 Ramstein AB 608th MAC ACC 320.7141 Casiono Army Heliport Operations 480.5922 Ramstein AB MAC ACC 330.3790 Rhein Main AB Metro 480.5971 Ramstein AB Steward Section 330.6117 Rhein Main AB FAA Operations 480.6324 322nd LRC-componcnt 330.6142 Rhein Main AB 55th AAS Operations 480.6351 Ramstein AB JRCC 330.6155 Rhein Main AB 37th TAS Operations 480.6352 Ramstein AB JRCC 330.6168 Rhein Main AB C9 Maintenance 480.6782 322nd ALCC PHANTOM 330.6204 Frankfurt Main Operations 480.6791 322nd ALCC PHANTOM 330.6242 Rhein Main AB 7th Combat Control Team 480.7539 322nd LRC-component 330.6315 Rhein Main AB CU RN Operations 486.8103 Wiesbaden General Hospital 330.6433 Rhein Main AB Command Post 494.6190 Zweibrucken AB 330.6482 Rhein Main AB Command Post 496.6425 Sembach AB AUDIO Operations 330.7068 Rhein Main AB 37th TAS Operations 496.7076 Sembach AB Command Post 330.7242 Rhein Main Reservations 496.7107 Sembach AB Base Operations 330.7266 Rhein Main Base Hotel 496.7517 Sembach AB Metro Duty Officer 330.7375 Rhein Main AB COMRED 496.7621 Sembach AB DET-I 330.7375 Rhein Main AB 7401 SS Operations 496.7651 Sembach AB HELO Maintenance 330.7421 Rhein Main AB Metro 496.7776 Sembach AB TIGER Opcrations 330.7425 Rhein Main AB 2nd AES 498.0175 Zweibrucken AB Command Post 330.7471 Frankfurt Main Operations 498.2105 Zweibrucken AB Opcrations 330.7481 Rhein Main 7th SOS Control 498.2175 Zweibrucken AB lOth MAS SK1FFY Operations 330.7676 Rhein Main AB 7th SOS Combat Control Team 498.2237 Zweibrucken AB lOth MAS SK1FFY Operations 330.7742 Rhein Main AB Base Hotel 498.2339 Zweibrucken AB 38th TRS Operations 330.7801 Rhein Main AB Command Post 498.2423 Zweibrucken AB lOth MAS SKIFFY Operations 330.7821 Rhein Main AB 55th AAS Operations 498.2526 Zweibrucken AB MAG IC Operations 330.7822 Rhein Main AB55th AAS Operations 498.2551 Zweibrucken AB MAG1C Command 330.7869 Rhein Main AB 7th SOS Operations 498.2551 Zweibrucken AB MAG1C Operations/ 332.5314 Berlin-Tempelhof Base Operations XEROX Command Post 332.5810 BerJin-Tempelhof Base Operations 498.2553 Zweibrucken AB MAG IC Operations/ 351.5501 Chievres Base Operations XEROX Command Post 393.2801 Chievres 357AD SHAPE Operations 498.2647 Zweibrucken AB Command Post 423.8592 Headquarters STGSUPCOM Stuttgart 498.2648 Zweibrucken AB Command Post 424.6080 Ramstein AB Reservations 498.2814 Zweibrucken AB 26th TRW SOF 424.7345 Ramstein AB Reservations 498.2856 Zweibrucken AB Command Post 425.2181 Zweibrucken AB Operations 625.1110 Naples Naval Support Act. Operations 427.7588 Sembach AB Reservations 625.3226 Naples ATAC 430.1112 ext. 321 EUCON Stuttgart PROTOCAL Flight Operations 625.4103 Naples ASCONED 431.4378 European ALCC322nd PHANTOM 625.4104 Naples ASCONED 431.4390 European ALCC322nd PHANTOM 625.4105 Naples ASCONED 432.5967 Stuttgart LION Operations 625.4462 Naples ASCONED 432.6100 Stuilgart Flight Operations 625.5235 Naples Base Operations 432.6263 Stuttgart Headq. EUCOM Flight Operations 625.6011 Naples NAFCAMP 432.6304 Stuttgart Flight Operations 625.6117 Naples ASCONED 435.6201 Heidelberg Metro & Notam Office 625.6178 Naples Base Operations 439.1110 Munich Military Switch Board 625.6178 Naples SPACING Operations 442.6654 Berlin USAR Reservations 625.6343 Naples NAFCAMP 443.1110 Bremerhaven USAR Support Group Operations 625.9235 Naples Base Operations □

★ 10 jaar topklasse m luidsprekers BNS Vandenberghe B.V.. De Hoogt 8. 5175 AX Loon op Zand, Telefoon 04166-2434.

32 PRINTSCHAKELAAR SERIE 96

< J.' .v\ stf een EAO topprodukt Hü “: -■ iÈa 4, voor U. . .alles even op ’n rijtje f .. ' C Kontakten goud geplatineerd gaan een leven lang mee Bedieningsdruk 1.4 ± 0.3 N voor prettige bediening T ■ . Schakelgevoel met drukpunt psychologisch moment Bedieningsafstand 1.7 ± 0,5 mm U weet dat u geschakeld heeft IETS UNIEKS aan Met de serie 96 breidt deze schakelaar is, Mech. levensduur <5 x 106 schakelingen "levenslang" schakelen EAO haar assortiment dat de lens bepaalt Schakelvermogen max. 100 mA bij zelfs voor het kleinste stroompje printschakelaars uit. 50VAC/50VDC of het een puls- of Een unieke schakelaar Overgangsweerstand <50 mQ laag voor mech. schakelaar stapschakelaar wordt. qua prijs en presenta- Tijdens deprintmonta- Dendertijd <2,5 msec prettig voor de software tie. ge hoeft U hiermee Schokbestendigheid >30 g stootbestendig dus geen rekening te Materiaal huis polyester, zelfdovend een veilig gevoel • Vraag dokumentatie aan houden. Dichtheid IP 67 stof bestendig, waterdicht Schakelmogelijkheid puls- en stapfunktie U kunt alle kanten uit ITT Compatible Verlichting d.m.v. LED optische signalering De printkonfiguratie EAO FIGROEN b.v. is geheel overeen­ Materiaal lens ABS, zelfdovend brandveilig Kamerlingh Onnesweg 46 komstig met ITT. Lenzen 98 verschillende lensuitvoeringen Postbus 544 3300 AM Dordrecht Telefoon 078 - 17.75.11 Telex 20156 e a O ■ FIGROEN Fax 078 - 17.85.94

SYMVflRY srAHWsropfHASt 0!. 0»«T AV»Vi .Jt

r ü •- - —i % T, 'V»«tg» Ge» •:::9-iOc? 10 100 I. I0i '00' !V RUN TRCi GAU VAN MIIKIUUPÜ III LUI

rarn • • • MARKER * 10G STARI StOP m. 0% SNUI «SI HQlO (NO tl VI mwm

FREQUiNCV / MARKER MARKER OfF SCAll .i «i .ywo

SWEEP- ® 9 SWEEP IN SWEEP GUT IRlG IN TTI Gut MO GUI

«•/ TG502 sweep/funktiegenerator

^77

**/ Bedrijf .

00 / Oi 'Hes 1 ^45/ KONINGEN 8 § HARTMAN In open envelop zonder postzegel sturen aan Koning en Energieweg 1, Postbus 125,2600 AC Delft Hartman, antwoordnummer 10160,2600 VB Delft. Telefoon 015-609906 TOOLS Hans Goddijn

LICHTNET- EN ANDERE WERKPLAATS PERIKELEN

ij het uitvoeren van teit van het lichtnet is gesteld, apparatuur oplossingen Dit geldt vooral wanneer het metingen kan de net­ heeft Basic Measuring voorgesteld. gaat om kleine series of B spanning soms lelijk Instruments (Simac Electro­ Naast metingen aan het net slechts enkele stuks; en dat is roet in het eten gooien. Afge­ nics) een instrument ontwik­ biedt de Power Scope tevens meestal het geval. Het „laten zien nog van een te lage of te keld om een of meer fasenet- de mogelijkheid acht rand­ maken” heeft doorgaans veel hoge (!) netspanning, komt ten te controleren op alle mo­ voorwaarden te onderzoe­ nadelen: lange levertijden en er steeds meer „vuil” via het gelijke onregelmatigheden. ken. Met behulp van externe hoge kosten per print. Inte­ lichtnet binnen. Aan dat laat­ sensoren kunnen onder meer ressant is daarom dat VogeFs ste kunnen de stroomleveran- De verkregen informatie kan temperatuur, vochtigheids­ haar programma printbe- ciers weliswaar niets doen, direct via een ingebouwde graad, statische elektriciteit, werkingsmaterialen recent maar de gebruiker kan er printer zichtbaar worden ge­ EMI/RFI en mechanische heeft uitgebreid met een lijn behoorlijk last van hebben. maakt. Speciaal deze grafi­ trillingen worden gemeten. compacte „printprocessing Meer aandacht voor de net­ sche mogelijkheid maakt de Door deze veelzijdigheid is units” van belichten tot spanning kan veel problemen draagbare „Power Scope” het aantal toepassingen legio. doormetaliseren. Voor dege­ en meetfouten voorkomen. 4800 tot een uniek instru­ Het gebruik is dan ook niet nen die willen beschikken Bovendien kan dit een flinke ment. De printerweergave alleen beperkt tot - serieuze - over een kleine produktie- besparing op servicekosten van de exacte golfvorm van service werkplaatsen. Ook mogelijkheid is de PB-310 opleveren. Een groot deel een storing biedt daarbij de laboratoria, die met steeds van Mega uiterst interessant. foutmeldingen wordt name­ mogelijkheid snel de oorzaak nauwkeuriger - en kritischer Deze unit bestaat uiteen ont- lijk veroorzaakt door deze van een probleem te iden­ - meetapparatuur werken, wikkeltank, een spray-spoel- netstoringen! tificeren en een oplossing aan kunnen veel nut hebben van tank en een etstank. Het te dragen. Als extra hulp de Power Scope. geheel zit in een stevige kast Power Scope heeft BMI tevens het Een heel ander probleem van 50X40X38 cm en is een­ „Handbook of Power Signa- waarmee service werkplaat­ voudig te installeren. In elke Voor degenen die willen tures” samengesteld. Hierin sen en laboratoria geregeld tank kunnen enkel- of dub­ weten hoe het met de kwali- worden aan de hand van gra­ mee te maken hebben betreft belzijdige printplaten tot fische voorstellingen en be­ het snel beschikken over maximaal 25X30 cm worden Power Scope van BMI. schikbare conditionerings- (experimentele) printplaten. verwerkt. De bedieningsorga- nen zijn alle op een over­ zichtelijk paneel geplaatst en spatwaterdicht uitgevoerd. Vogel’s levert vanzelfspre-* kend ook alle toebehoren, zoals printplaat en chemica­ liën. Bondlcobeltang Ook het aanbrengen van ste­ kers op bandkabel vormt in werkplaatsen en laboratoria een probleem. De stekers voor deze, uit de moderne elektronica niet meer weg te denken bandkabelverbin- dingen, zijn doorgaans voor­ zien van snijkontakten die door de isolatie heengaan en dan met de ader kontakt maken. Omdat de steek van de aders slechts 1,27 mm be­ draagt, is het aanbrengen van de stekers zonder speciaal ni I

afwijkende typen kan uit roestvrij staal en is scherp Weidmueller ook speciale genoeg om door corrosieve stempels volgens specificatie of beschermende lagen te leveren. De tang is voorzien dringen. De stift is daarbij van een vergrendeling die het voorzien van een isolerende noodzakelijk maakt de com­ laag. De meetsonde is er in plete bewerking uit te voeren zeven versies, elk voorzien voordat de tang weer kan van een 122 cm lange rode of worden geopend. Hierdoor zwarte aansluitkabel. Er is worden foutieve of onbe­ een keuze uit verschillende trouwbare verbindingen typen stekers, zodat de voorkomen. kabels op praktisch elk meet­ instrument passen. □ Instelbaar meetsonde Tenslotte wijzen we nog op .... de nieuwe instelbare meet­ sonde van Pomona Electro­ nics (Rdelco). Deze meet­ IMPORTEURS/ sonde, waarvan de meetstift . pbddiuauteii tot 76 mm voorbij de hand- | ■ AHKIKANTEN* greep kan worden uitgetrok­ * Simac Electronics B.V., ken en dan vastgezet, is ont­ Veldhoven (040-582911) worpen om ver liggende * Weidmueller B.V., Hil­ meetpunten gemakkelijk te versum (035-284876) bereiken, zonder kontakt te * Vogel’s Import B.V., maken met naastliggende ge­ Eindhoven (040-415547) leiders. De meetstift bestaat * Rodelco Electronics B.V., Breda (076-784911) Meetsonde met instelbare |j meetstift.

Speciale bandkabeltang van Weidmueller. gereedschap vrijwel onmoge­ lijk. In dit verband is de nieuwe bandkabeltang van Weidmueller een onmisbare hulp. De tang zorgt voor een goede verbinding, omdat beide delen van de steker precies op de juiste wijze op elkaar worden gedrukt. Daarbij is de maat instelbaar op 24 tot 27 mm. Er wordt gebruik gemaakt van een boven- en onderstempel, aangepast aan het stekertype en voor de meeste stekers zijn stempels leverbaar. Voor

RADIO BULLETIN C H A N N E L De meest actuele informatie van de RB-redactie op pagina 339 van SKY TEXT waaronder nieuw gesignaleerde computervirussen, verzorgd door Compie/Tel

35 ELECTHONISCHC COMPONENTEN EN MATERIALEN. COMPUTERS EN COMPUTER ONDERDELEN ■STEUMGS NERRASKAOREEF Z) Aï UTRECHT OD UTRECHT XWTEBÖflTXONfll. B.U POSTBUS : «KI Klove electronics TELEFOON MO • IWO CS LIJNENI FAX MO-CMO* IMPORT - EXPORT - PRODUCTION OF

QUARTZ HANDY CRYSTALS STOCKVOORRAAD KRISTALLEN VOOR . . SCANNER • Scanners • CB-apparatuur • Microprocessoren h ■ 495.00 PRODUCTIE BINNEN 5 DAGEN VAN KRISTALLEN VOOR • Mobilofoons • Portofoons • Amateur-apparatuur • Industrie SNELHEID, SPOEDOPDRACHTEN BINNEN 24 UUR FUNCTIONALITEIT INDUSTRIESTRAAT 3 1704 AA HEERHUGOWAARD Tel. 02207-42574 Fax 02207-16119 Telex 57503 klove-nl

Adapter Card 1 40 Wall ( lass A i_ Bnghtneit 80 Watt Class A Llod' Contrei: 1. B/W 2. Hall-tone 1 Urility Disk 3 Hall-tont 2 MOS PRO 200 4. Hall-tont 3 MOS-FET Eindverstcrkers in High-End techniek. MOS A 40 Vb uit ons Programma Een klankbelevenis SCANNER SET BESTAANDE UIT ; Typ MOS 40 W CL A SCANNER - INTERFACE - SOFTWARE - HANDLEIDING classe A/B Versterkers. Sin/Mus Verm 4 tl 40/60 W 100 Watt class A/B alm. Koelblok 190x100x80 Prijs 40 W cl A 5500 BI SCANBREEOTE HS-2000 100 na 200 Watt class A/B RESOLUTIE 200 DPI (raio TR40A 2213 BI ZWART/vn EN GRIJSTINTEN «GELIJK 500 Watt class A/B Voeding NT2 2585 BI MAX. SCANNING SNELHEID 1,3 INCH/SEC 800 Watt class A/B Exel. Verd. Belgifi/Ned. ONDERSTEUND MICROSOFT WINDOWS CEM EN DR.HALO DISCOVERY SOUND PRIJS PER STUT FL. 530.00 Gratis doe. op aanvraag. BIJ AFNAME VAN 3 STUKS FL. 495.00 Aarschotse Steenweg 203 PERFEKTE naverkoopdienst 3111 Wezemaal (België) PRIJZEN ZIJN ZONDER DE B.T.W. tel. 016/44.63.23 'Das dcuivchc Qualiiatsprodukt mit 3 Jahrcs-Claraniic' (van uit NedJ 09 32 16 446323)

|Neutrik Audiographj ©

i i i i i i i i i i i i i i i i i i Audio Meet Laboratorium I in attachékoffer formaat __ Registreert Modulair, ijz Precies, Prakties, & Prijsbewust

professional audio center Hondsruglaan: 83a 5628 DB Eindhoven. Tel.: 040-424455 Telex: 59281 bolle nl. fax. 31.40.428925

Exclusief Importeur voor Nederland I

PROEFPRINTS SNELLER ROND

Van uw ontwerp maakt El-Contronlc proefprints. Snel, nauwkeurig en tegen concurrerende prijzen

• Bl-layers VERSYER&ER- RINGKERN- vanaf 24 uur. M©0(U)LES TRAFO’S • Multllayers vanaf 5 KANT- EN KLAAR Deze nieuwe ringkerntrafo's bieden GARANTIE: 1 JAAR! veel voordelen t.o.v. de oude werkdagen Eindversterkers 15W. 30W. 60W, rechthoekige blikpakkettrafo's. 120W en 180W sinus. GEWICHT f HOOGTE gehalveerd. Hoge kwaliteiten, lage prijzen, bijv. MAGN STROOIVELD veel kleiner, 30W kost slechts / 69,- dus min brommduktie • CAD printontwerp Alle zijn meervoudig beveiligd NULLASTSTROOM zeer laag Uitstekende geluidskwaliteit. SNEL te monteren: slechts 1 bout • Plotservice Nieuw MOSFET emdversterker- HOGE betrouwbaarheid, want I.L.P modules voor de allerbeste geluids­ gebruikt prima materialen. • Proefprint produktie kwaliteit. UIT VOORRAAD meer dan 170 types • Series Voedingen met ringkerntrafo. van 15 tot 1000 VA. Dit zijn de meeste verkochte LAGE prijzen, bijv. 30 - 30 V 5A kost • Fijnlijntechniek en SMT komplete versterker-modules In Ned.! slechts / 99,-. • Assemblage Nieuw: Speciale gitaar-voorversterker met veel regelmogelijkheden in kant-en-klare module, met Hammond nagalm Verkrijgbaar bij meer dan 100 winkels in Nederland. el-contronic bv Meer gegevens worden op aanvraag gratis toegezonden. Bel even, ook 's avonds en zaterdags CAD MOBIEL SERVICE voor meer informatie: I.L.P. NEDERLAND B V. El-Contronlc, Rembrandtlaan 36.3723 BJ Bllthoven. VOSSENBPINKWEG 1 Tel. (030) 79 15 04, Fax (030) 79 07 04 7491 DA DELDEN, TEL 05407-62024r

EIECTRONISCHE COMPONENTEN EN MATERIALEN. COMPUTERS EN COMPUTER ONDERDELEN METELEMDS NE6RASKAOREEF 23 3566 AE UTRECHT INTERNflTIDNflL EU. POSTBUS . »ir 3S06 GO UTRECHT TELEFOON : 030 61(063 IS UJNENI FAX : 0» (10434 ZEKERINGEN ZEKERINGHOUDERS óók voor transformatoren Kataloqus zekeringen en zekerinqhouders op aanvraag beschikbaar T / AM R OH A F 0 1 I t ♦

xcrVV-YsX J, -\_\_\ _\ _\ _\ -l-jrr^V-V-^Ar- V 1 12 tf ' ' 'OUm i 0*36- > Ook in het brede assortiment transformatoren bewijst i Amroh z’n klasse. Om er maar een paar te noemen: I ★ Ingegoten trafo’s voor print- en chassismontage ffl. (van 0,6 VA tot 24 VA); “ ★ Voedingstrafo’s; ★ Ringkerntrafo’s; ★ Regeltrafo’s; ★ Aanpassingstrafo’s. Alleen al voor dit programma zijn heel wat bedrijven tot vaste Amroh-klanten getransfor­ meerd. Vraag de dokumentatie. Amroh B.V. Aktueel in industriële aktiviteiten Postbus 370,1380 AJ Weesp smeltueiligheden Telefoon: 02940 -1 53 50 41K§)H Telex: 15171 KAMU specialist! «II

Bhi-advertenties

Gratis mini-advertenties in RB!

INS EN OUTS Elektronica is al duur genoeg. Vandaar dat we in Professionele recorder type RB gratis mini-advertenties opnemen. Is er bij u PRO 12, twee sporen, prijs ƒ 1000 is geconserveerd iets „out ”, maar denkt u dat dit voor een ander bewaard. Set glas-ferriet- wel eens ”in” kan zijn of bent u zelf ergens voor koppen, 3 stuks, 2 sporen Computers ”in’? Vul de bon in en waag een gratis kans! voor PRO 12, prijs ƒ 200,-. Tel. 050-772253 (na 17.00 Gevraagd: micro drives + uur). interf. 1 + kl monitor voor Spelregels ZX Spectrum 48 k. Tevens Brieven of briefkaarten kun­ Te koop: 2 mono gezocht programma om - De rubriek lns & Outs is nen niet geaccepteerd wor­ buizenversterkers uit Radio print lay-out te maken. uitsluitend bestemd voor den, net zoals onvolledig Bulletin okt. 87, compleet ge­ Gevraagd: printer voor Spec­ mini-advertenties van parti­ ingevulde of onleesbare bon­ bouwd en afgeregeld, niet ge­ trum 48 k. Tel. 030-793442 (na 17.00 uur). culieren. Bedrijven die een nen. bruikt! Koopje ƒ 500,-. Tel. annonce in deze rubriek wil­ 08334-71948. len plaatsen kunnen contact - Het onderwerp moet ver­ opnemen met Hajé Olden band houden met elektro­ Te koop: Com ontvanger E>nwgi?$©ra van de advertentie-afdeling. nica. Daaronder valt ook ste­ Realistic DX300, 10KC tot reo-, video-, communicatie- 30 MC, digitale uitlezing Te koop: oscilosc. 10 MHz - Advertenties voor deze en computer-apparatuur. ƒ 600,-. Tel. 033-715650. dubb.str. ƒ 400,-. Sinusgene­ rubriek kunnen uitsluitend rator Honor: buizen, ƒ 75,-. door middel van de onder­ - de redactie behoudt zich Te koop: Philips TV uit 1960. mV/dBm-meter buizen. staande bon of een copie het recht voor om ingezonden Monitorlook, beeld en geluid ƒ 50,-. Diskdrive 5.25 inch daarvan worden opgegeven. advertenties te weigeren. prima. Schema en res.ond. 40 TR.SS.Slimlinc. ƒ 100,-. aanwezig. Tel. 03200-56318. Idem 80 TR.DS.Sliml. (ont­ Gevraagd: beeldbuis type regeld): ƒ 200,-. Unimat 3 Elektronica Hlfi-Video Philips A51-500X. Ben Pos- draaibank v. modelb. + tema in Eindhoven. Tel: 040- access. en doe. ƒ 400,-. Tel. Mensen gezocht die veel ver­ Te koop gevraagd: Digitale 511465 (na 18.00 uur). 070-946697. stand van elektronica hebben Philips tuner/versterker en tegen een ruime vergoe­ (22AH798) of Philips digi­ Te koop: Wat oudere prof. Wie leent, verhuurt of ver­ ding een specifiek apparaat tale tuner(versterker) met z/w videorec volgens het koopt mij een service manual voor ons willen bouwen. draaiknop voor afstemming omega systeem. Met één van een Philips video Schrijf voor meer informatie (dus zonder down en up toet­ 1’band en documentatie. Ge­ recorder, type N1700/00 naar: P. Kraa, Beurtvaart- sen voor afstemming zoals wicht ca. 45 kg. Prijs ƒ 200,-. en/of N1512. Event. kosten straat 1, 7311 MS Apel­ moderne Philips tuners). Tel. Tel. 015-615750 (na 18.00 worden vergoed. J. Ouwe- doorn. Tel. 055-222112. 05127-1810. uur). hand. Tel. 02982-5183.

Hierbij mijn gratis advertentie voor de rubriek „lns & Outs” van RB Elektronica Magazine.

Naam: Adres:__ Postcode: Plaats: _

1 letter, spatie of leesteken per vakje. mar- Vergeet niet uw telefoonnummer te vermelden! RUBRIEK: Diversen*0/COmpUterS/*”lek*r°nica/

* doorhalen wat niet van toepassing is. o?? boP opsturen naar: lns & Outs, Postbus 313, *380 AH W

E K S T Z ó BOUWONTWERP Aart Rombout

Een inductieve zender (3)

AKOESTISCHE EN

ELIHTRISCHE

Tl GENERATOR

Inductieve koppeling is een geschikte methode om (zie printschema) kan aan afwijken, moet de waarde binnenshuis draadloos informatie over te dragen. deze eisen voldoen indien de van Cl en C2 gewijzigd Met name voor slechthorende mensen biedt dit componenten van goede kwa­ worden. De frequentie is liteit zijn en binnen de tole­ omgekeerd evenredig met de uitkomst. In onze vierdelige serie over de ranties liggen. De eigenlijke waarde van Cl en C2. inductieve zender besteden we nu aandacht aan de oscillator wordt gevormd Het is essentieel dat Cl en C2 meetapparatuur voor de ringleiding: de door IC1-I en IC1-1I met de onderling zo gelijk mogelijk testgenerator. bijbehorende componenten. zijn. De toegestane onder­ IC 1 -II vormt samen met R4, linge spreiding is maximaal 5, 6, 7, P2, Cl en C2 een 5%. IC2 is bedoeld als impe- e testgenerator is in tisch signaal een gedefinieer­ banddoorlaatfilter met een dantie-buffer om het 300 de eerste plaats be­ de geluidsdruk geeft, is het hoge Q (ca. 40) waarvan de Ohm telefoon-element te stu­ D doeld als testapparaat afregelen van de stroom, die frequentie ingesteld kan wor­ ren waarvan de toonsterkte bij het controleren van ring- de ringleiding-versterker den met P2. met P3 kan worden inge­ leiding-systemen, maar kan moet leveren wanneer ge­ Een signaal op punt 7 van het steld. Dit telefoonelement is ook benut worden als signaal- bruik gemaakt wordt van een IC wordt teruggekoppeld via van het zelfde type dat stan­ bron bij metingen aan bij microfoon, met dit „fluitje” IC1-I en in fase 180 graden daard voorkomt in PTT voorbeeld recorders. De gene­ uiterst simpel. gedraaid. Hier vormt het toestellen. rator wekt een signaal op van In de praktijk blijkt deze geheel een meekoppeling die, Door toevoeging van R8 en 1000 Hz en heeft twee uit­ generator een vrijwel onmis­ bij een rondgaande verster­ P4 kan een regelbaar signaal gangen. De ene uitgang geeft baar hulpmiddel bij het ver­ king groter dan l,eenopslin- naar de ingang van een ver­ een akoustisch signaal met richten van veldsterkteme- gering zal veroorzaken tot­ sterker worden gestuurd. De een vaste amplitude. Deze tingen. dat de oscillator een stabiel voeding wordt uit het net bron is bedoeld om voor een signaal produceert. De rond­ betrokken omdat dit een microfoon geplaatst te wor­ Werking______gaande versterking wordt continu aanwezige bron is. den. De andere uitgang is met PI ingesteld. elektrisch om de lijningang Van een goede sinusoscilla- De zenerdioden kappen dan Afregeling van een ringleidingversterker tor mag worden verwacht: ca. 20% van de top van de van een instelbaar signaal te - een stabiele frequentie sinus af waardoor het band- Voor de afregeling gaat u als voorzien. Omdat het akous- - een stabiele amplitude filter een verminkte sinus met volgt te werk. Sluit een - een minimale harmonische constante amplitude krijgt kanaal van een dubbelstraal- Het schema van de testgenera­ vervorming toegevoerd. Door de scherpe scoop aan op het knooppunt tor. De eenvoudige schakeling afstemming wordt praktisch van R3, R4 en Zl; het andere alleen de grondharmonische kanaal op het knooppunt doorgelaten. Hiermee wordt R2-R3 (punt 1 van ICl). RZ R7 een „schone sinus” met een Regel met PI de versterking constante amplitude bereikt. zodanig dat de schakeling CZ R3 R4 Lr>Ji) ici-n De gemeten harmonische gaat oscilleren. Als de schone sinus een top-top waarde van IC1-I 1». vervorming bedroeg ca. 0,2%, merendeels gevormd door de 16 V heeft bereikt, zal de «2! n derde harmonische. gekapte sinus een topwaarde Tci Door voor R5 een andere vertonen die ca. 20% lager waarde te nemen kan een ligt (12,6 V top-top). R1 ander frequentiegebied wor­ De frequentie wordt inge­ den verkregen. Nemen we steld met P2 die ook een voor R5 bij voorbeeld 270 in kleine invloed heeft op de plaats van 180 Ohm, dan ligt amplitude. Met PI kan een PI amplitude oscillator PZ frequentie het instelbare frequentiege­ eventuele correctie verkregen P3 amplitude telefoon =t=C6 bied rond 880 Hz. De ver- WÏÏT P4 signaal worden. T vangingsweerstand voor R5, Indien u beschikt over een i R6 en P2 mag niet kleiner frequentiemeter kunt u dit L =J=C7 worden dan 50 Ohm omdat eenvoudig controleren. Ld het bandfilter anders insta­ In andere gevallen moet een biel kan worden. Voor fre­ hulpgreep bedacht worden, quenties die hier sterk van bij voorbeeld door de scoop 39 BOUWONTWERP

op lijntriggering te zetten en De print lay-out van de bij een juist gecalibreerde testgenerator. tijdbasis een stilstaand beeld te verkrijgen van een volle­ dige sinus. De momentane afwijking van de netfrequen- tie is praktisch nooit groter dan 20 mHz zodat voor 1000 Hz de afwijking 0,4 Hz is. Met P3 wordt de amplitude van de telefoonuitgang op 3,5 V afgeregeld. Een 15 mm dikke laag schuimrubber, aangebracht voor het tele- foonelement, doet dienst als akoestisch filter om de door de trilplaat veroorzaakte har- monischen te dempen. Het op deze wijze verkregen De opstelling van de akoestische signaal komt over­ onderdelen. een met 75 dBa, dat dezelfde geluidsdruk veroorzaakt als het gesproken woord van de menselijke stem. Hierbij wordt uitgegaan van een afstand van 30 cm tot de microfoon en een gemiddel­ de spreeksterkte. De signaaluitgang via P4 levert onbelast maximaal 1,75 V. Omdat P4 een loga­ ritmische potmeter is, zijn -191 300X1 ook signalen van een laag niveau goed in te stellen. Luisterproeff Het is gebruikelijk om na een man of vrouw in te scha­ inregeling van de versterker kelen met een heldere rustige een luisterproef te nemen met stem. Om onverklaarbare Onderdelenlijst mensen die een gehoorappa­ reden hebben de meeste men­ raat dragen. Gehoorappara­ sen zonder microfoonerva- Testgenerator ringleidingen 1000 Hz ten kunnen omgeschakeld ring de neiging veel te dicht worden van de ingebouwde op de microfoon te „krui­ Metaalfilmweerstanden 5% microfoon naar de luister- pen*’. De verstaanbaarheid RI,R2 33 kfl spoel indien u naar de tele­ gaat daardoor met sprongen R3 1 kkfl foon of een ringleiding wilt achteruit. Probeer deze men­ R4 330 kfl luisteren. Deze standen wor­ sen zo diplomatiek mogelijk R5 180 fl den meestal aangegeven met van de juiste spreekafstand R6 220 fl M(micr.) en T(tel.). (ca. 30 cm) te overtuigen. R7 1 Mfl Voor deze proef is het be­ Wordt het signaal van bij R8 10 kfl langrijk dat bij omschakeling voorbeeld een TV-toestel op op de T-stand de volumere­ de lijnuitgang van de ver­ 10 slags instelpot.meters gelaar op het gehoorappa­ sterker aangeboden, dan is PI, P3 10 kfl raat niet versteld wordt. een nieuwsuitzending zeer P2 200 fl Vanwege de vele bestaande geschikt om een luisterproef installaties met te geringe mee uit te voeren. Condensatoren veldsterkte hebben de dra­ Het resultaat van de proef is Cl, C2 15 nF tol. 5% gers vaak de neiging de van groot belang. Mocht dit C3, C6, C7 100 nF volumeregelaar op de maxi- bij een of meerdere per­ C4, C5 pF Elco mumstand te zetten. sonen negatief zijn dan is een Bij gebruik van een centrale controle van het gehoorap­ Halfgeleiders microfoon is het raadzaam paraat nodig. Blijkt dat in Dl, D2, D3, D4 Diode 1 N 4001 orde dan is een bezoek aan IC1 Bifet-Opamp TL 072 een oorarts aan te bevelen. IC2 Opamp NE 5534 Uiteraard heeft u er zich van IC3 Spanningsreg. 78 LI5 15 V pos. overtuigd dat de installatie IC4 Spanningsreg. 79 L15 15 V neg. De print van dit ontwerp prima in orde is. Z1,Z2 Zenerdiode Z 5V6 400 mW kan worden besteld door Voor een technicus is een vóór 30 november 1988 dergelijke luisterproef over Diversen ƒ 13,50 over te maken op het algemeen een dankbare P4 Potmeter 10 kfl log. gironr. 83214 t.n.v. De ervaring, omdat hij zich dan T Transformator 2x15 V 50 mA Muiderkring Weesp, o.v.v. pas goed realiseert wat het Telefoonelement PTT 300 fl printnr. 88.922. voor slechthorenden bete­ kent er weer bij te horen! □

40 1

OHPERPELENNIEUWS Johan Smilde

DC/DC OMZETTER

Met het uitbrengen van een ten opzichte van elkaar ge­ serie DC/DC omzetters in­ heel galvanisch gescheiden. troduceert Brandner een De koperen behuizing geeft + INPUT module van 51X51X10 mm een goede warmte over­ voor printmontage met een dracht en voorkomt HF-uit- vermogen van 15 W (piekbe- straling. Het rendement be­ lasting tot 25 W). Het totale draagt 80% en de onbelaste ingangsbereik van 18 tot 144 vermogensopname is 1 W AÜflflV brandner kg V wordt door 3 typen bestre­ zodat voeding uit bijvoor­ Industrie-Elektronik ken. Een uitbreiding van het beeld een accu mogelijk is. onderste bereik (9-18 V) zal Inl.: Mechalectron, Nieuwe- nog volgen. De 1 tot 3 uit­ gein, tel. 03402-61414. gangen zijn goed geregeld en I DC/DC CONVERTER | beschermd tegen overbelas­ ting, kortsluiting en nullast HF-afgeschermde spannings- en zijn zowel ten opzichte omzetter voor 15 W met drie I 1 Typ 15LIR 60.3.5.121 van de ingangsspanning als uitgangsspanningen.

OUTPUT SCHAKELAARS + + + * De miniatuur schuifscha- * Ook interessant zijn de kelaar A68 is door Siemens codeerschakelaars van Idee. Nederland uit Den Haag Om ongewenst wijzigen van verder ontwikkeld tot een een vooringestelde waarde te dompelwasbare uitvoering. voorkomen, worden de beide De dompelwasbaarheid toetsen, die de kiesschijf 1B22 beschermt de elektro­ ppm/°C. Deze specificaties wordt gerealiseerd door een vooruit of terug transporte­ nica tegen lus-storingspieken bepalen de nauwkeurigheid gegoten onderzijde en af- ren, ingeklapt na het instel­ en verbindingen met de net­ van het systeem, omdat de dichtfolie aan de bovenzijde, len. Deze miniatuurschake- spanning en elimineert aard- 1B22 geen externe weer­ die na verwerking gemakke­ laars zijn 6 mm breed en naar lussen. standen of afregelingen lijk en zonder resten kan wor­ keus 18, 24 of 36 mm hoog, Het ingangsbereik loopt van vereist. De bandbreedte voor den verwijderd. waarbij de cijferhoogte 0 tot+5 Ven van0tot+ 10 V kleine signalen bedraagt 400 respectievelijk 3,2 of 5 of 6 bij een uitgangsbereik van Hz. * Het programma van mm bedraagt. Steekmontage respectievelijk 0 tot 20 mA en EECO is uitgebreid met de tot blokken (zonder monta- 4 tot 20 mA. De magnetische Inl.: Analog Devices, Oos- serie 3400 mini-DIL schake­ gemateriaal) maakt plaatsen koppeling biedt een isolatie terhout, tel. 01620-81500. laars met 2 tot 8 posities. Ook gemakkelijk. Verschillende van 1500 V effectief, zowel deze schakelaar wordt tij­ coderingen zijn mogelijk. van ingang naar uitgang als dens de verwerking aan de Naast deze zogenaamde van kanaal naar kanaal. bovenkant afgesloten door klaptoetsen is de Idec-serie Deze spanning naar stroom- een folie die na het solderen ook met vaststaande toetsen, De niet-lineairiteit bedraagt omzetter in oppervlakte-mon- kan worden verwijderd. Een evenals toetsen met ball­ 0,02%. De uitgangsoffset- en tagetechniek biedt 1500 V iso- SMT uitvoering wordt bin­ point instelling en conven­ versterkings-temperatuurcoëf- latie en heeft geen extra voe­ nenkort verwacht volgens tionele duimwielen beschik­ ficiënten bedragen respectie- dingsspanning voor de lus importeur Tekelec Airtronic baar. Importeur: Ing.bureau velijk q300 nA/°C en 50 nodig. uit Zoetermeer. Hartogs, Rotterdam.

GÉiSOLEERDE SPANNING NAAR STROOM OMZETTER De 1B22 is een complete, ge­ leerde voeding. De bouw­ ïsoleerde spanning naar steen wordt onder andere stroom (V/I) omzetter die toegepast irr industriële pro­ belastingen tot 1 kj kan stu­ cesregelingen, waarbij een ren. Er is geen uitgangs lus- regelsignaal van een analoge spanning nodig, omdat de regelaar of een D/A omzet­ eenheid de noodzakelijke ge­ ter via een 20 mA stroomlus ïsoleerde lusspanning gene­ is verbonden met een klep, reert uit zijn eigen niet-geïso- m.otor of data logger. De QHDERPELENNIEUWS

Modulen voor het commu­ OPTISCH COMMUNICATIESYSTEEM niceren tussen computers en randapparatuur via een glas­ Voor het synchroon of asyn­ vezelverbinding. chroon overbrengen van data over afstanden tot 1,5 km bij een snelheid tot 64 Kbit per seconde ontwik­ kelde DDK een optisch communicatiesysteem. Hier­ bij is het communicatieka­ naal volledig elektrisch geïso­ leerd van de buitenwereld en kan men verbindingen tot stand brengen tussen compu­ ters en randapparatuur die zijn voorzien van een RS- 232C en V.24 interface. Acht invoer/uitvoersignalen, zo­ als data- en commandosigna- len, kunnen gelijktijdig in volledig duplexbedrijf wor­ den verzonden. De commu- nicatiemodulen kunnen aan een computer, respectievelijk aan een modem worden ge­ koppeld met behulp van een 25 polige D-connector die zowel van het pen- als van het bus-type kan zijn. Inl.: Rodelco Electronics, Breda, tel. 076-784911.

DUBBELE METEN OPAMP AAN De OP-290 is een dubbele OpAmp Precisionvan SOIC’S Monolithics in een 8-pens DIL behuizing die maximaal Voor het meten aan dichtbe- 20 fA per versteviger consu­ zette printplaten met SMD meert. De fabrikant garan­ componenten heeft ITT- deert de werking bij enkel­ Pomona een serie „SOIC- voudige voedingsspanningen Clip” testklemmen ontwor­ vanaf +1,6 V tot +36 V. pen. De klem kan over Small Hierdoor is de OpAmp bij Outline IC’s en over kleinere uitstek geschikt voor batterij- PLCC componenten worden gevoede toepassingen. On­ geplaatst. De vergulde fos- danks het geringe stroom­ forbronzen pennen hebben verbruik kan de uitgang 5 een doorsnede van 0,64 X mA leveren. De offset is 0,64 mm; de SOlC-contacten teruggebracht tot 200 fV en zijn uitgevoerd in verguld de drift bedraagt niet meer berylliumkoper met nylon dan 3 fV/°C. De open-lus schotten tussen de contacten versterking bedraagt 700.000. om kortsluiting te voor­ In applicatiebericht AN-107 komen. In de testpositie worden de werking en de zorgt de klem voor een goede resultaten van een techniek elektrische verbinding waar­ beschreven om de fasever- bij men tijdens de meting de schuiving in OpAmp schake­ handen vrij heeft. lingen te verminderen. Er Inl.: Rodelco Electronics, wordt gebruik gemaakt van Breda, tel. 076-784911. de gelijkloop van de frequen- tie-karakteristieken tussen twee gelijke OpAmps, waar­ door de fasefout met een fac­ tor 50 wordt verminderd. Inl.: Bourns Benelux, Voor­ Miniatuur testklem voor het burg, tel. 070-875404. meten aan Small-Outline JC’s.

42 ELEKTRONICA i i Voorraad

KLEPS 270 PDET KENNIS B.V. ELEKTRONISCH CENTRUM ■£ Piusstr. 90 5038 WT Tilburg :1 Tel. 013 - 422647 Elektr. Componenten - Bouwkits - Lektuur Meetapparatuur - üudio-accessoires

A

JfiecwJïdt • Prikt door de Isolatie van een draad L • 4mm aanslultbus - tot 250 VAC/DC HILVERTSWEG 26 • Hlrschmann Kleps 270 ƒ 26,25 exkl.btw We hebben niet alles, wel van alles. AMROH - KEMO - ERSA - PIHER - SENO - PHILIPS - ENZ. ELEKTRA - ANTENNEMATERIALEN - ALARMAPP. Hilvertsweg 24-26 - HILVERSUM - Tel. 035-45568 Hitsthmann i # Ook het adres voor moeilijke componen­ ten. Vraag om toezending van restposten of nettoprijslijst. Uw ideale f Levering aan handel/industrie/over­ elektron/kapartner1 | Dl- SEKVICi: SIKH» heid/scholen en bedrijven tegen spe­ dioi-’LR ij ciale condities IVBRZAAL ELECTROWlCSl Postbus 9299 Hooftstraat 311 3506 GC Utrecht Elektromka Telefoon (030)-6l! 855 2406 GK Alphen a/d Rijn i Fax. (030)-623 464 ELECTRONIC COMPONENTS AND Q1 720-74888 r

MA TERIALS Telefax 01720-76345

Jacobs Breda Electronics de grootste speciaalzaak van Nederland voor Geluid en Communicatie Systemen gelegen 10 km van België, 800 mtr. vanaf de E19Ü Liesbosstraat 9-14 en 24 Breda

LICHT APP. JBE SOUND NEWS GELUIDS APP. Grote keuze Hifï-apparatuur o.a. Bose, JBE.JBL, \[P®i C.E.C., Jamo H/ Nikko, Phonic, Inkel.TEAC, iMi ¥Til - ml Power, Fostec, Sherwood, AKG. i Sennheiser, Altai, Bij JBE light-systems treft U de nieuwste * disco trends aan voor betaalbare prijzen •& Sansui, Fane, voor professionele toepassingen! i Sony. Philips. A m. MEET APP. WAARDEBON Metex M 3800 99,00 SANYO ANTWOORDAPPARAAT Metex M 3530 139.00 type TAS 1100 Metex M 3610 159.00 met voice actuation Metex M 3650 189.00 A of B andere plaatsingsmogelijkheden 229.00 JBE prijs ƒ199,00 Metex M 4630 Deze prijs is alleen geldig tegen Metex M 4650 249.00 inlevering van deze JBE Waarde­ Keuze uit 75 meetinstrumenten. o U ziet wel, JBE Uw juiste contact voor een jamo SUBW00FER SW-50 bon. goede Metexmeter. < , Jacobs, dichtbij, nooit te duur!! Speciaal door JAMO ontwikkeld is m combinatie met 2 stuks U moet er geweest zijn, voor U beslist. electronisch subwoofer systeem. MONITOR ONE-luidsprekers BALIEVERKOOP voor de weergave van de aller­ een fantastische stereo-set. laagste tonen (25-65/150HZ). Moet aangesloten worden op Informaties en condities op aanvraag! Voor geluid en communicatie systemen met ingebouwde 55 Watt (RMS) de bestaande versterkerinstalla- • Opgelet! Wij zijn alleen geopend van en Uw adres voor service-onderdelen. versterker. Kan overal niet- tie. Kast in zwarte of witte woensdag t/m zaterdag!! zichtbaar worden opgesteld en lakuitvoering van 9.00-12.00 en 13.00-18.00 uur RADIO JACOBS • Vrijdag koopavond tot 20.30 uur 2 jaar garantie, een ttCciïp idee!! • Gelegen 800 meter vanaf de E19. afslag Liesbosstraat 14,4813 BD Breda Etten. Roosendaal (restaurant Princeville) Voor informatie: Bel 076-212881 • Onze JBE technische dienst repareert en Vanuit België: Bel 00-3176212881 tmoDUHmpRus kompleetf999,- modificeert geluid en communicatie-app. Wij verzenden door geheel Nederland. • Prijswijzigingen, levertijd voorbehouden! BOUWONTWERP

De 8-kanaals Digitale Licht Processor en DLP1001, 1002 en 2000 DIGITAAL LICHTORGEL

Wie kent ze niet: lampen die flikkeren op het een 2-cijferig 7-segments trappen werken hier in het ritme van de muziek? Lichtorgels worden ze display. fase-intersectiebereik. 4 genoemd. Op het schoolfeest, in etalages, op de - Automatische programma- verdere modes zorgen wisseling mogelijk. voor het stapsgewijs op­ kermis, in de disco; overal zijn ze sfeerbepalend, - 10 digitaal instelbare snel- draaien en dimmen van de liefst in de primaire kleuren rood, geel en blauw. heidswaarden als voorin- lampen tot op een vooraf Inmiddels bestaat er echter een nieuwe generatie stelling voor de stapwissel- ingestelde waarde, als­ lichteffekt-apparatuur: de Digitale Licht snelheid van de lampen. mede een quasi continu Processoren ofwel sprookjes van 1.000.001 De desbetreffende snel- opdraaien en dimmen tus­ heidstrap is afleesbaar op sen de afzonderlijke pro- variatie. een 7-segments display. grammastappen. Verder is er een nulstand voor het Specifieke voorzieningen uitschakelen van de lam­ et moderne lichtorgel 100 verschillende program­ van de DLP 1002 en 2000: pen. De desbetreffende kent geen transistoren ma’s met programma-auto- - Besturing van de omdraai­ keuzestand is op een 7-seg­ H meer. Processoren maat-doorschakeling voor ing van looprichting, naar ments display afleesbaar. hebben hun funktie overge­ 10 snelheidstrappen. Bij het keuze handmatig of auto­ - Automatisch wisselen van nomen. Verder zijn de lamp­ topmodel, de DLP 2000 matisch, na iedere eerste, de helderheidsstappen jes vervangen door een uitle-- kunnen binnen de 100 pro­ tweede, vierde of achtste mogelijk. zing met LED’s. Juist deze gramma’s meer dan 10.000 cyclus. - Uitgebreide ontstorings- wijzigingen zijn zo kenmer­ bedrijfsstanden worden inge­ - Inversiebesturing, naar voorzieningen voor onbe­ kend voor de nieuwe serie steld, dat wil zeggen: er zijn keuze handmatig of auto­ rispelijk funktioneren van DLP 1001, 1002 en 2000 meer dan 1 miljoen (!) varia­ matisch, na iedere eerste, de fase-intersectiebestu- Digitale Licht Processoren. tiemogelijkheden. tweede, vierde of achtste ring van de 8 eindtrappen. Deze lichtregelapparaten cyclus. Hierbij worden de - Extra externe lf-bestu- met microprocessorbesturing De belangrijkste specificaties lampfunkties omgedraaid, ringsmogelijkheid. Hierbij maken het mogelijk om met 8 van alle modellen zijn: d.w.z. alle lampen die oor­ wordt bij voorbeeld een lampen of lampengroepen - 8 van elkaar onafhanke­ spronkelijk waren ingscha- muzieksignaal aangeslo­ een vrijwel oneindige variatie lijke, triacgeregelde 220 V keld zijn nu uit, en vice ten op de desbetreffende aan lichtpatronen te maken. lampuitgangen elk met een versa. stuuringang van de DLP De drie modellen verschillen belastbaar vermogen van 2000. Via een keuzeknop qua uitrustingsniveau. Zo 400 W. Specifieke voorzieningen kan het muzieksignaal heeft het zeer comfortabele - Totaal uitgangsvermogen: van de DLP 2000: worden gebruikt voor de basismodel, de DLP 1001, al max. 2200 W. - 5 digitaal instelbare basis- besturing van de wissel- - 100 digitaal instelbare helderheidswaarden als snelheid, de lichtintensiteit - Het uiterlijk van de DLP programma’s, met elk 8 vóórinstelling voor de of voor de koppeling van 1001. stappen, weergegeven op lamphelderheid. De eind- beide funkties. Met een

DLP 1001 3 f s[]s TE 5 C “1 ■ GEH *[]- s »w»r 92*r 02r = r s l 5 3 p £ o < 15 2 S - * * » 2 I 3 GEEH ?- 1.10 - 2 § 3 QZD- GEER s 2 GÏD- r- 2 CSH

GïïP -rüm GüIH -bL -TÜTP s - □ k -GEEË i i- 100K £ : 5 o* I 3 I S ë igÖKHïaÖKH t80K F 5 S* F g5 S=3D I-doV-O---- JrCD- K ___a - sS 3o II I I II i' nörw-nM> > r—fr^lT 8 *£= üOi_ cd^j S=3Ü w s 30 > CS-pC*D- -J&- 4^iJ2L 2ï 15 'J^ P __2 dQQf 3 3 £ rm-pfiKTp ^|! *E ^5 ^—r^r PI __3 >? V hoo s 3 ir?ë > (—dED- «ik-4

F(g. 1 Basisschema van de DLP1001.

8E bouwontwerp

R28 q R26 q R25

QQOQ

ai xfarm

c 22. G - Onderdelenopstelling dis­ ZF play van DLP1001. Onderdelenlijst Digitale Licht Processor DLP 1001

Weerstanden R38 R9-R15 47 n R40-R47 ïoo n ijskap» R23 i kn R16, R17, R19, R20 1,8 kn R2-R8, R32-R39 4,7 kn o R25, R26, R28, R29, R48-R55, R87 io kn RI 22 kn R83 ïoo kn R84-R86 680 kn Condensatoren C2,C3 18 pF C21 47 nF CI,C23 10 pF/16V C22 I000mF/16V

Halfgeleiders IC2 7905 IC1 ELV 8710 T8, T9, Til BC 516 T1-T7, T15-T22 BC 548 T12, T23 BC 558 Ticl-Tic8 T1C216D BT1138/500 D37-D40 1N4001 D1-D3, D5, D41 1N4148 Dil LED 3 mm rood Dil, Di2, Di4 DJ 700 A Diversen Tri 220 V/3VA 9 V/350 mA 6MHz kwarts Sil9! Zekering 0,1 A Si3—SilO Zekering 2,5 A Si2 Zekering 10 A Tal, Ta2, Ta4 Printschakelaar 18 soldeerpennen 10 printzekeringhouders 1 U-koellichaam SK13 1 schroef M 3x6mm 1 moer M 3 160 cm soepel draad 0,75 mm - Onderdelenopstelling basis­ 10 cm montagedraad print van DLP 1001.

46 potentiometer kan de in- bewegen. De werking ver­ schakelt het systeem direct in waarbij voor de overige 4 gangsgevoeligheid worden loopt echter in een star pa­ de basisstand. Op de 7-seg- kanalen dan nog slechts 150 geregeld. troon, meestal zonder exter­ ments display verschijnt de W per kanaal overblijft. Elke ne of automatische moge­ aanduiding ”00 5” (DLP uitgang is apart beveiligd met Algemeen lijkheden van beïnvloeding. 1001, 1002) resp. ”00 65” een 2,5 A smeltveiligheid. Als (DLP 2000). hoofdzekering is een 10 A Lichtregelapparatuur is al 4. De nieuwe generatie licht- De aanduiding van de beide smeltveiligheid gemonteerd. vele jaren in de meest uiteen­ effektapparatuur met micro- linker cijfers geeft de pro- lopende uitvoeringen op de processorbesturing beschikt gramma-instelling van ”00” Voor de DLP 1001 houdt de markt. Op grond daarvan over een bijna onuitputte­ tot ”99” aan. Door bediening beschrijving hier voorlopig kan men momenteel een ver­ lijke hoeveelheid funktie- en van de knoppen daaronder op. Pas bij de beschrijving deling maken in 4 hoofd­ variatiemogelijkheden. Naast kunnen de programma’s met van het ontwerp en de sche­ groepen: alle onder groep 3 genoemde eenheden of tientallen oplo­ ma’s komen we weer op dit mogelijkheden biedt de door pend worden ingesteld. In­ model terug. We gaan nu /. Het ouderwetse licht orgel een microprocessor bestuur­ dien een knop langer dan 1 verder met de DLP 1002 en Dit apparaat zorgt ervoor de apparatuur nog een groot seconde wordt ingedrukt, de DLP 2000. dat op het ritme van de mu­ aantal extra mogelijkheden. gaat de instelling versneld Rechts naast de „Speed"dis­ ziek een of meer van de aan­ Voorbeelden zijn de automa­ omhoog. play zijn 2 verticale LED gesloten lampen gaan bran­ tische programmawisseling De mode voor automatische rijen met elk 6 LED’s aange­ den. Doorgaans wordt dit en, bij de meer uitgebreide programmawisseling wordt bracht. type apparaat in een 3-ka- modellen, intensiteit- en fre- door gelijktijdig indrukken Onmiddellijk na het aanzet­ naals versie op de markt ge­ quentievariaties op het ritme van de beide knoppen aan- ten van het apparaat gaan de bracht: de bassen, midden­ van de muziek. en door afzonderlijk indruk­ beide bovenste LED’s „Up” tonen en hoge tonen bedie­ ken weer uitgezet. Om te en „Normal” branden om de nen jlk een lamp. Tot deze laatste groep beho­ laten zien dat de stand standaard mode aan te ren ook de 8-kanaals Digitale „Automatic” is ingescha­ geven. 2. Het lichtketenapparaat Licht Processoren DLP keld, gaat de desbetreffende Door de knop onder de lin­ bestuurt 3, soms zelfs 4 of 1001, 1002 en 2000 van ELV. LED branden. ker rij LED’s in te drukken, meer lampen of lampengroe- Een microprocessor fungeert De rechter display („Speed”) gaat in de display de „Down” pen, die afwisselend na hier als centrale besturings­ geeft de ingestelde wissel- LED branden. Dit betekent elkaar worden ingeschakeld. eenheid. Het topmodel, de snelheid binnen een pro­ dat het zojuist ingestelde Op deze manier kan de in­ DLP 2000, laat ook voor gramma weer. Met de programma in tegengestelde druk van een zich voortbe­ professioneel gebruik nauwe­ knoppen die daaronder zit­ richting verloopt. Wanneer wegende lichtketen worden lijks nog wat te wensen over. ten, kunnen 10 standen wor­ bij voorbeeld het programma verkregen. We zullen verder in dit arti­ den ingesteld. Ook hier gaat ”00” is ingeschakeld, loopt kel nader ingaan op deze de instelling versneld om­ een lichtpunt van links naar 3. Programmagestuurde licht- interessante, veelzijdige hoog wanneer de knoppen rechts in stand ”Up”, en van effektapparatuur bestuurt apparaten. langer dan I seconde worden rechts naar links in stand een aantal op een rij of in een ingedrukt. „Down”. De programma’s Aan de achterkant van het verlopen dus in omgekeerde vierkant geplaatste lampen of lampgroepen met varië­ Bediening apparaat zijn 8 Euro-aanslui- volgorde. rende patronen. Zo kunnen en werking tingen aangebracht die, van Wanneer de desbetreffende een groot aantal program­ links naar rechts, bij de uit­ knop opnieuw wordt inge­ ma’s, meestal onder bestu­ We behandelen eerst de over­ gangen van de kanalen I tot drukt gaat de ”Change 1” ring van een EPROM, wor­ eenkomstige eigenschappen en met 8 horen. Elk van deze LED branden. Dit geeft aan den opgeroepen, die elk weer van alle apparaten. Daarna uitgangen kan met maximaal dat, iedere keer nadat het een aantal stuurstappen om­ komen hun unieke eigen­ 400 W worden belast. De programma is doorlopen, de vatten. In een programma schappen en mogelijkheden totale belasting van de 8 looprichting automatisch om­ kan bij voorbeeld een licht­ aan bod. kanalen mag niet meer bedra­ keert. De aktieve looprich­ punt van links naar rechts, Zodra de voedingsspanning gen dan 2200 W c.q. 275 W ting wordt nog eens extra van rechts naar links of zich van de Digitale Licht Proces­ per kanaal bij gelijkmatige aangegeven door het oplich­ vanuit het midden delend soren is aangesloten en de belasting. Bij ongelijkmatige ten van de ”Up” LED of de linksvoor geplaatste tuimel- belasting kunnen natuurlijk ”Down”LED. Doorde knop - Het uiterlijk van de DLP schakelaar (alleen bij DLP ook bij voorbeeld 4 kanalen nogmaals in te drukken kun­ 1002. 1002 en 2000) op ON is gezet, met 400 W worden belast, nen de standen ”Change 2”, The Pied Piper luidsprekers.... omdat je méér muziek wilt horen! ■The Pied Piper: luidsprekers van topklasse. -In tal van exclusieve uitvoeringen V.a./2190,- per paar. «Kits voor zelfbouw ƒ985,- p.p. (excl.hout) of ƒ1374,50 (incl.M.D.F.kasten). «Unieke prijs/kwaliteitsverhouding door directe levering.fniet via de detailhandel.) -Bel voor een vrijblijvende demonstratie: 03240-38577 (Almere), 080-440918 _ /yjURfA (Nijmegen), 050-324111 (Haren), 010-4737336 (Schiedam) of 03-6457548 (Brasschaat, België). TB II ! •—j==j Documentatie en testrapport: TSN, Markerkant 1206-13,1314 AK Almere Tel:03240-38577. 1311

ADV01

* Radio en TV buizen * Versterkerbuizen Handelsonderneming ELECTRO CIRKEL B.V. ' Zendbuizen Postbus 56566, 3007 EB Rotterdam * Magnetrons Piekstraat 69. 3071 EL Rotterdam * Klystrons Tel. 010 - 485 10 88, Telex 28647 * TR-cellen Telefax 010 - 484 47 92 * Componenten ALLEEN VERTEGENWOORDIGERS VOOR Veelal UIT VOORRAAD leverbaar tegen ZEER GUNSTIGE prijzen. <7> Vraag vrijblijvend offerte. LONDON

voor het ontwerpen van hoogwaardige PCB lay-outs (ook voor SMD)

Printed Circuit Boards Lay-outs

Computer Aided Design Service

010-4180436 Straatweg 49 3051 BC Rotterdam 010-4180436

Alle FISHER parts PII&-WAID1T Audio & Video: o.a. converters, capstanmotoren, INTSER VICE I Mgr. Nolensplein 33 Postbus 7122 I.C.'s, Idlers, video-koppen... 4812 JD Breda 4800 GC Breda Beinkten van uw printer- en typewriterlint (alleen zwart) STC Handelsonderneming inclusief retourkosten: 10.00 Hortensiastraat 33 Stuur uw lint op met vermelding van printer-, typewritertype, naam. adres en telefoonnummer. 1214 AR Hilversum Binnen twee weken retour na betaling per cheque of op RABO- 035-13240 nummer 393500896. 076-219927 Fax 035-336911

Een advertentie

met dit formaat valt niet op 5i =I 2 i »"««r s jr^i

5 CD lm 1 -~J 5 (* lo |< 5;

s 3 » 3 3 3 s s - s 3 X s = GEEF r^ng -C«EF- 2 ^ i— GEEF -nrryg- geef rrmL GEEF GflD^ «0= GEEF- GEEF GEEF 3 ©iL ©3 ©c ©a ©i ©^ ©5 1 ©i ©i 5 £ : S ©ï üss-F I '/,~ p S~ !s I 22£jï| s s -qedVcëep B-gï 2

ren- s 5 14 —G£EFt-C«EF "K s. ï

,3 CD' 2 //» -HF {¥} S >s 2 /,§ EüEF-IH- * o ï S. 5 2 S™ 2 //,§ 1^£ZZI GsEF^f a s s _wi ISi 3 SS 2 //§ EHEF^h s s 2 .^3 ■SFpCSEP

? /,» *S OEF^W- = ^D ” __*3 | WK t | 1 IK» t—* isS ;? P m Ti©^ Wf ïi c ï? !: STT*" af I1 rsnw a^K1J j § 2 °?s ■ren- 3 * 4 ~ Fi£. 2 Basisschema van de DLP1002.

49 BOUWONTWERP

- Onderdelenopstelling basis­ print van DLP1002.

T»c8 Col O O siio Óib |oC_Dor - s o-CED-o Tic7 o o SÏ9 1------'El R54 J L(W Tk6 .— | jö-öj o o |«GID>n *0 o-nün-o - Onderdelenopstelling dis­ play van DLP 1002. C3T o o si7 éfo kHO>' * m o-dD-o 036 % L*>_ Tic1* , , ,! 035 # Jo-oJ O O QHCÖ 031, % HO»1 s k o-TröT-o D33 $ II D32 $

KTrsoVE 0-fRW>0 031 $ Lo_ ric2 , , ,I 030 # jö-ol o o D29 $ M Re? m* * f o-rwT-o |_0_ Ticl . . , j G-öJ o o JodD>c e d o-CSD-o 1 l I I cfl3Tb « ) j» b ■' *%%%* «Ojfco 07 O O sï2 m 021 020 D17 016 019 018 ™ r, • 8 012 i § O-W-O 06 z TH ' I P sa o => > jfco—o iP 027 026 023 022 025 024 ™ IC2 ) cXï P > <3 « i XII <3 I rci k> Cl «I ^C2 « > « O 4 i C3 I Q1 im -O :V -O :ïH >2 -o !& -o <0> Té i:M -06 T7

■

50 "Change 4" of "Change 8" DLP 1002 en de DLP 2000. de maximaal mogelijke wis- gaat de desbetreffende LED worden gekozen. De loop- We vervolgen met de beschrij­ selsnelheid te sterk zouden branden. De automaat heeft richting wisselt dan automa­ ving van de unieke mogelijk­ verlagen. Zo ontstaan duide­ alleen invloed op de helder­ tisch naar elke tweede, vierde heden van het topmodel uit lijk waarneembare "zachte heid, niet op de wisselsnel- of achtste cyclus van het pro­ de serie: de DLP 2000. De overgangen”. De intensiteits- heid. De automaat wordt gramma. Drukt u de knop DLP 2000 beschikt over een standen "7" tot en met ”9” weer uitgeschakeld door een wederom in, dan keert het vierde 7-segments display onderscheiden zich in maxi­ van beide knoppen in te apparaat weer in de basis tussen de programma-dis- male helderheid. Dit drukken. mode "Up" terug. play en de speed-aanduiding. impliceert dat in stand "7” Voor de rechter rij LED’s, Dit is een digitale intensiteits- het opdraaien en dimmen Verder biedt de DLP 2000 de met als basisstand "Normal”, aanduiding van de helder­ met een gemiddelde totale mogelijkheid van externe be­ verloopt de aanduiding en heid. De DLP 2000 heeft helderheid verloopt terwijl in sturing door muziek of wisseling op dezelfde manier. namelijk een unieke voorzie­ stand ”9" een maximale hel­ spraak. Dat werkt als volgt. Drukt u de knop daaronder ning: fase-intersectiebestu- derheid wordt bereikt. De luidsprekeruitgang van één keer in, dan wordt de ring van elk kanaal. Hiermee Door de knoppen "Speed”en een geschikte versterker, met stand "Invers” ingesteld, kan de helderheid van de "Intens” gelijktijdig in te een uitgangsvermogen tussen aangeduid door het oplich­ lamp individueel worden in­ drukken wordt een automa­ 0,5 W en 50 W, wordt aange­ ten van de tweede LED "In­ gesteld of automatisch wor­ tische wisselmode ingescha­ sloten op de desbetreffende vers". De lampen worden nu den gewisseld. keld. Deze zorgt voor een lf-ingang aan de achterzijde omgekeerd aangestuurd: de In de basisstand ”6” worden automatische intensiteits- van de DLP 2000. Het ge­ lampen die oorspronkelijk de uitgangen met de volle, doorschakeling. luidsniveau wordt geregeld brandden zijn nu uit en omge­ dat wil zeggen de maximale, Om te laten zien dat de stand met de If-niveauregelaar die keerd. Door opnieuw de helderheid aangestuurd. Dit "automatic" is ingeschakeld, rechts aan de voorkant zit. knop in te toetsen kunnen de is de volle sinusspanning standen "Change r\ zonder fase-intersectie, zoals "Change 2”, "Change 4" en ook het geval is bij de DLP "Change 8" worden gekozen, 1001 en DLP 1002. Onderdelenlijst waarbij automatisch na elke Wanneer de knop eronder eerste, tweede, vierde of wordt ingedrukt, loopt de Digitale Licht Processor DLP 1002 achtste cyclus van het pro­ instelling telkens met 1 een­ gramma de stand "Normal" heid op, waarbij na ”9” "0” Weerstanden omschakelt naar "Invers". volgt en daarna weer ”1”, R9-RI5 47 fl Verder beschikken de appa­ enz. R40-R47 ioo n raten voor de laatstge­ In stand ”0" zijn alle 8 uit­ R24 560 n noemde funkties ook over gangen gedeactiveerd. In R23 1 kD een automatische wissel­ stand ”1" gebeurt de aanstu­ R16, R17, R19-R22 1,8 kH mode. Daartoe dient men ring met zeer geringe helder­ R2-R8, R32-R39 4,7 kfl beide knoppen gelijktijdig in heid. Naarmate het stand- R25, R26, R28-R31, R48-R55, R87 10 kH te drukken. De automatische nummer oploopt, wordt ook R1 22 kfl wisselmode wordt aangege­ de helderheid groter totdat R83 100 kH ven door het oplichten van de bij stand ”6” het maximum is R84-R86 680 kü "Automatic” LED. Nu zul­ bereikt. len de beide standen in deze De standen "7” tot en met ”9” Condensatoren funkties voortdurend wis­ bieden bijzondere mogelijk­ C2,C3 18 pF selen. Samen met de automa­ heden. In deze standen vindt C21 47 nF tische programmawisseling een bijna continu opdraaien Cl, C23 10 /zF/16V ontstaat aldus een vrijwel en dimmen tussen de afzon­ C22 1000 DF/16V onafzienbare hoeveelheid derlijke programmastappen variatiemogelijkheden. plaats. Wanneer een uitgang Halfgeleiders De automatische wisselmode wordt uitgeschakeld, gebeurt IC2 7905 wordt weer uitgeschakeld dit niet meer abrupt, maar in IC1 ELV 8710 door een van beide knoppen meerdere fasen, om daarna T8, T9, Til BC 516 opnieuw in te toetsen. de volgende uitgang even­ T1-T7, T15-T22 BC 548 Rechtsvoor op het paneel eens nagenoeg continu hel­ T12-T14, T23 BC 558 zijn bovenaan 8 controle derder te laten worden en na Ticl-Tic8 TIC216D BT138/500 LED’s aangebracht die bran­ afloop van de aanstuurduur D37-D40 1N4001 den zolang de desbetreffende weer langzaam te dimmen, D1-D3, D5-D7, D41 1N4148 uitgang aktief is. enz. "Langzaam” betekent Dll, D12, D16-D36 LED 3 mm rood Tot dusver gold de beschrij­ hier binnen ca. 0,3 seconden, Dil, Di2, Di4 DJ 700 A ving voor beide modellen: de omdat langere overgangen Diversen Tabel 1 TRI 220 V/3VA, 9 V/350 mA Q1 6 MHz kwarts Sil . Zekering 0,1 A Relatieve hoogte van het ingangssignaal Uitgangen Si3—SilO Zekering 2,5 A (instelbaar met R 95) Si2 Zekering 10 A pin 11/NI pin 10/N4 Tal, Ta2, Ta4-Ta6 Printschakelaar 20 soldeerpennen - geen, resp. zeer zwak ingangssignaal 0 V 0 V 10 printzekeringhouders 1 U-koellichaam SK13 - klein ingangssignaal^ 0 V 5 V 1 schroef M 3x6mm 1 moer M 3 - middelgroot ingangssignaal 5 V 0 V 160 cm soepel draad 0,75 mm2 10 cm montagedraad - groot ingangssignaal 5 V 5 V

51 BOUWONTWERP

Links daarnaast bevinden heid verhoogd, afhankelijk vloedt het If-signaal in gelijke zoveel mogelijk moeten wor- zich 4 boven elkaar geplaat- van de aangesloten If-fre- mate zowel de wisselsnelheid den onderdrukt. Hiertoe is ste LED’s en een keuzeknop. quentie en wel weer afhanke- als de helderheid. Veel effekt- de DLP 2000 voorzien van In de basisstand brandt de lijk van zowel frequentie als variaties zijn hierdoor moge­ een uitgebreide filterschake- bovenste LED "Intern” om volume. lijk. Wanneer u de knop op­ ling, en wel voor elke uitgang aan te geven dat alleen de Door de desbetreffende knop nieuw indrukt, wordt de apart. Dit is beslist nodig om interne programmabesturing nog eens in te drukken wordt basisfunktie "Intern” weer de DLP 2000 niet tot een in werking is. Het aan de ach­ de funktie "Auto Intens.” ingesteld. "stoorzender" te maken. Bij terzijde aangesloten lf- gekozen. Hierbij dient het lf- De laatstgenoemde funkties, de DLP 1001 en DLP 1002 signaal wordt niet gebruikt. signaal voor de beïnvloeding die zorgen voor een aanzien­ zijn deze uitgebreidc voor­ Door de desbetreffende knop van de lamphelderheid. De lijke uitbreiding van het aan­ zieningen om storing te in te drukken gaat de LED lamphelderheid wordt, afhan­ tal effecten, zijn alleen moge­ onderdrukken niet nodig "Autospeed" branden. kelijk van de ingestelde lijk geworden door koppe­ omdat deze modellen met de Thans wordt het lf-signaal basishelderheid, meer of ling met een fase-intersectie- volle lamphelderheid werken voor de sturing van de wissel­ minder door het desbetref­ sturing. Zoals de deskundige en de in- en uitschakeling snelheid gebruikt. Al naar fende lf-signaal verhoogd. lezer natuurlijk weet, kunnen precies bij de fase-omkering gelang de ingestelde basis­ In de vierde funktie "Auto­ door fase-intersectiesturing van de netwisselspanning snelheid wordt de wisselsnel- speed + Intensity" beïn- extra storingen ontstaan die plaatsvindt. Wordt vervolgd.

VERSTERKER- RINGKERN- MODULES TRAFO’S KANT- EN KLAAR Deze nieuwe ringkerntrafo's bieden GARANTIE: 1 JAAR! veel voordelen t.o.v. de oude I Eindversterkers: 15W. 30W. 60W. rechthoekige blikpakkettrafo's: 120W en 180W sinus. GEWICHT + HOOGTE gehalveerd. Hoge kwaliteiten, lage prijzen, bijv. MAGN. STROOIVELD veel kleiner, 30W kost slechts ƒ 69.- dus min. brominduktie. Alte zijn meervoudig beveiligd. NULLASTSTROOM zeer laag. Uitstekende geluidskwaliteit. SNEL te monteren, slechts 1 bout. Nieuw: MOSFET eindverslerker- HOGE betrouwbaarheid, want I.L.P. modules voor de allerbeste geluids­ gebruikt prima materialen. kwaliteit. UIT VOORRAAD: meer dan 170 types Voedingen: met ringkerntrafo. van 15 tot 1000 VA. Dit zijn de meeste verkochte LAGE prijzen, bijv. 30 + 30 V 5A kost komplete versterker-modules in Ned.! slechts ƒ 99,-. l

Nieuw: Speciale gitaar-voorverstérker met veel regelmogelijkheden in kant-en-klare module, met Hammond nagalm. Verkrijgbaar bij meer dan 10O winkels i land. I Meer gegevens worden op aanvraag gratis toegezonden. I Bel even. ook 's avonds en zaterdags: J I L P NEDERLAND BV VOSSENBRINKWEG 1 7491 DA GELDEN. TEL 05407-62024 f Beschikbaar gesteld door: ffieteta^a RADIO BULLETIN

verwent zijn nieuwe abonnee’s

/ De CMS muziekkaart verandert uw personal computer in een futuristische digitale audio floppyrecorder. Bijgeleverde software levert een pc-synthesiser op: eigen composities ondersteunen de zelf getekende diashow. waarde II. 395,00

NAD Nederland BV - Tilburg De NAD Compact Disc Player 5220 is maatwerk voor u, als RB-lezer met hoge technische- en auditieve maatstaven. Technische eenvoud en bedieningsgemak maken het behalen van een klein besturingsbrevet overbodig. waarde II. 799,00

De ELV Video Color Processor stelt u in staat uw video­ producties naar eigen inzichten in tint te nuanceren, te Binell BV - Nijverdal bleken of te kleuren. Een „must” voor elke rechtgeaarde videoot. waarde fl. 452,00

Elke maand kunt u rekenen op RB Elektronica Magazine. Wij maken dit nu waar met de „remote control look” calcu­ lator. V waarde fl. 22,95 ------Ja, ik abonneer mij (voor 1 januari 1989) op RB Elektronica Magazine. U stuurt mij een acceptgiro-kaart en ik betaal fl. 57,95. Daarna krijg ik een jaar lang (11 nummers) RB Elektronica Magazine (meer dan 600 pagina’s actuele informatie) en de gratis calculator.

Bovendien maak ik kans op de muziekkaart (plus software), de NAD cd-speler 5220 en de ELV video kleuren-ontwikkelaar. De antwoordcoupon is mijn gelukslot.

Naam:...... RB Elektronica Magazine Voorletters:...... Antwoordnummer 6114 Adres:...... 1380 VB Weesp Postcode: Nederland Woonplaats:...... Telefoonnummer: een postzegel is overbodig

De prijswinnaars zullen worden bekendgemaakt in het I * Wegens wettelijke bepalingen geldt deze aanbieding maartnummer van RB Elektronica Magazine. * helaas niet voor Belgie. ALTIJD UW AT BIJ DE HAND Vv£; LAPTOP AT turbo laptop 80286 - 10 Mhz / 640 Kb ram / parallel- 2 x serielc kaart / 3,5" floppy 1,2 Mb / aansluiting voor exteme 5 '/«" drive / 20 Mb harde schijf 45 ms / 82 kcy toetsenbord / 1 vrije slot / MS-dos 3.2 / gewicht incl. harde schijf: 6,4 kg SUPER 5 AT Met high res. plasma scherm 640 x 350 pixels, CGA en EGA 6750,- Laptop 80286 10 Mhz / 640 kb ram / 3,5" floppy 1,2 Mb / 20 Mb harde schijf 45 ms / parallel-scriclc kaart / realtime klok / aansl. RGB monitor / 84 key keyboard / MS-DOS 3.3 / gewicht incl. harde schijf 6.4 kg ~ * g ~1~1 S-5 80286/20P2 Plasma scherm 600 * 400 pixels / 2 tinten / ega compatible 7400,- Laptop 80286-12 Mhz / 640 kb ram / 3,5" floppy 1,44 Mb / 40 Mb harde schijf 28 ms / parallel serielc kaart / realtime klok / aansl. RGB monitor / 84 kcy keyboard / MS-DOS 3.3 /gewicht incl. harde schijf 6,4 kg V S-5 80286/40P4 Plasma scherm 600 * 400 pixels / 4 tinten / ega compatible 8995 5“ OPTIES Co-processor / 5,25" exteme floppy diskdrive / extern 18 kcy's numeriek keyboard / modem / Ui RGB monitor / geheugenuitbreiding tot 2,6 Mb / draagtas.

COMPUTERSUPPLY’S ' IPC disketten 5 14" 360 Kb DS/DD 12,60/10 IPC diskettebakken TH40L voor 40 3 /" disketten 20,— 5 /" 1,2 Mb DS/HD 31,80/10 TH80L voor 80 3 '/" disketten 20,— i- 3 ■/," 720 Kb DS/DD 31,70/10 TH60L voor 60 5 %n disketten 19,50 3 'j2n 1,4 Mb DS/HD 88,00/10 TH 100L voor 100 5 disketten 21,50

MAC disketten 5 '/" 360 Kb DS/DD 12,10/10 5 1,2 Mb DS/HD 38,40/10

PROFESSIONELE HARDE SCHIJVEN NU BETAALBAAR SEAGATE; MINISCIBE. 20 Mb / 65 ms 549, 20 Mb / 68 ms 575,- 20 Mb / 65 ms / incl. XT contr. en kabels 595,- 20 Mb / 68 ms / incl. XT contr. en kabels 699,— 30 Mb / 65 ms 595,- 40 Mb / 61 ms 785,— 30 Mb / 65 ms / incl. XT contr. en kabels 720,— 40 Mb / 61 ms / incl. XT contr. en kabels 895,— 40 Mb / 40 ms 845,— 40 Mb / 46 ms 845,— 40 Mb / 28 ms 995,— 42 Mb / 28 ms / incl. AT contr. intcrlcavc 1:1 1600,— 80 Mb / 28 ms 1495,—

SITOCA COMPUTERMEUBEL model omschrijving excl. b.t.w.

729 in hoogte verstelbaar meubel met verschuifbaar zijplateau, JZ3 afsluitbaar keyboard compartiment, en komfortabclc voetsteun. 565,— 738 Als 738 maar met printer sectie op rubber dempers, papier- plateau en opvang korf 650,— 739 zijsteun steun voor modem, diskettebak, enz. 90,- 733 diskette bak voor 100 disketten met slot 199,— 797 ruimtebesparende multi-purposc tafel 185,— 1 795 als 797 maar met extra plateau voor boeken 247,— 792 dit frame monteert uw systeem vertikaal onder model 795 of 797 160,— ïfc^'7 Kleuren grijs en bruin, voor andere modellen bel ons op!

DMA SERVICEVOORWAARDEN 2*' Garantie en aftersalcsservice Reparaties en rcparatictcrmijn I maand niet goed, geld terug garantie. Wanneer het systeem niet compatible blijkt Reparaties worden door onze technische dienst direkt verricht. Wij zijn hiervoor te zijn, dan kunt u dit bij DMA terug brengen. 2 jaar garantie ontvangt u op alle IPC geopend van maandag lot en met vrijdag van 9.00 tot 17.30 uur. systemen. Regio 1: afstand 30 km rond EDE: reparatie tcrplaatsc binnen 24 uur. Na de garantietermijn kunt u bij DMA een onderhoudscontract afsluiten tegen een Regio 2: rest van Nederland: retourzending van het naar ons ter reparatie toegezonden tarief van 8% van de aanschafwaarde. systeem, binnen 24 uur na ontvangst. Alle door u bestelde systemen worden door DMA kompleet, gemonteerd en Verzendkosten; naar DMA voor rekening klant, retourzending naar klant voor gebruiksklaar afgelevcrd. Harde schijven geleverd in systemen zijn altijd geformatteerd rekening DMA. Reparaties ter plaatse worden binnen 24 uur verricht tegen en voorzien van een opstartfilc. betaling van voorrijdkosten. Service hoi-line: hier beantwoorden wij van maandag t/m vrijdag (9.00 tot 17.30 uur) al uw vragen * Prijzen excl. BTW. over de werking van de systemen en gebruik van MS-dos. i Demonsiraiiecenirum Voor testen van apparatuur en software kunt u zonder afspraak in het demonstratie centrum van DMA terecht. Hier kunt u indien gewenst, geïnformeerd worden over de mogelijkheden die DMA u biedt bij de oplossing van uw automatiseringsproblemen. Het centrum is geopend van maandag t/m vrijdag van 9.00 tot 18.00 uur. □DMA AUTOMATISERINGSTECHNIEK Stationsweg 107 — 6711 PN EDE — telefoon 08380-14873/50690 — telex 35374 — telefax 08380-50260 : ook zaterdags geopend van 9.00 tot 16.00

. Zéér professioneel en betaalbaar.

IPC computers zijn - zoals alle echte merkcomputers - een klasse apart. Zij worden in Singapore ontwikkeld, geproduceerd en getest. Direkte verkoop van de fabriek naar eindgebruiker, zorgt ervoor dat dit professionele produkt betaalbaar blijft. U ontvangt 2 jaar garantie op elk IPC systeem. Ook geeft DMA u ondersteuning bij in gebruikname en snelle reparatieservice. IPC computers zijn gegarandeerd compatible. De AT modellen werken onder MS-DOS en tal van andere besturingssystemen zoals C-DOS, XENIX PROLOOG en OS/2. Door uitgebreide inbouwmogelijkheden zijn ze optimaal aan uw eisen aan te passen. ' Bestel nu uw IPC systeem, dan automatiseert u professioneel voor een betaalbare prijs. ys***'—_r

STANDAARD IPC SYSTEMEN model configuratie, prijzen excl. b. t. w.

IPC 8088/01M •ji bo compaki 8088 - 4.77/10 Mhz / 512 Kb ram / I floppy 360 Kb / parallcl- Met type hercules - of ega - kaart cn 12" monitor amber 1810,— ■'_t :■ 1c kaart / rcaltimc klok / game adapter / 101 kcy toetsenbord / 8 :>:-btcidingssIots /dos IPC 8088/20M XT 'uibo compaki 8088 - 4.77/10 Mhz / 512 Kb ram / 1 floppy 360 Kb / parallcl- Met type hercules - of ega - kaart en 12" monitor amber 2573,- se'iele kaart / rcaltimc klok / game adapter / 20 Mb harde schijf 65 ms / 101 kcy Met EGA paradisc kaan cn EGA monitor 3308,- IPC 8088/201* toetsenbord / 8 uitbreidmgsslots /dos IPC 80286/01M AT turbo compakt 80286 - 8/12 Mhz / 512 Kb ram / parallel- 2 x seriële kaan / Met type hercules kaan cn 14" monitor amber of white 2571,- 1 floppy 1,2 Mb / 101 kcy toetsenbord / 8 uitbrcidingsslots IPC 80286/20M AT turbo compakt 80286 - 8/12 Mhz / 512 Kb ram / parallel- 2 x seriële kaan / Met type hercules kaart cn 14" monitor amber of white 3361,- 1 floppy 1,2 Mb / 20 Mb harde schijf 65 ms / 101 kcy toetsenbord / 8 Met EGA paradise kaan cn EGA monitor 4050,- IPC 80286/20E uitbrcidingsslots IPC 80286/40M AT turbo compakt 80286 - 8/12 Mhz / 512 Kb ram / parallel- 2 x sericlc kaan / Met type hercules kaan cn 14" monitor amber of white 3760,- l floppy 1,2 Mb / 40 Mb harde schijf 40 ms / 101 kcy toetsenbord / 8 Met EGA paradisc kaan en 14" EGA monitor 4449,- IPC 80286/40E uitbrcidingsslots IPC 80386/40M 386 AT turbo kompaki 80386 - 20 Mhz, 0 WS / 32-bit ram (page intcrlcave) / 1 Mb Met type hercules kaan cn 14" monitor amber of white 7035,- werkgeheugen / I floppy 1,2 Mb / 40 Mb harde schijf 28 ms / parallel- 2 x seriële Met EGA paradisc kaan cn 14" EGA monitor 8034,- IPC 80386/40E kaart / 101 kcy toetsenbord / 6 uitbrcidingsslots IPC 80386/80M 386 AT turbo kompaki 80386 - 20 Mhz 0 WS / 32-bit ram (page intcrlcave) / Met type hercules 1 cn 14" 7724,- 1 Mb werkgeheugen / 1 floppy 1,2 Mb / 80 Mb harde schijf 28 ms / parallel- 2 x Met EGA paradisc kaan cn EGA 8453,- IPC 80386/80E seriële kaart / 101 kcy toetsenbord / 6 uitbrcidingsslots

SAMEN TE STELLEN IPC SYSTEMEN IPC 8088/A XT turbo compakt 8088 - 4.77/10 Mhz / 512 Kb ram / 1 floppy 360 Kb / parallcl- Met harde schijf 20 Mb 65 ms 2263,- IPC 8088/B 2 x seriële kaan / rcaltimc klok / game adapter / 101 kcy toetsenbord / 8 Met harde schijf 30 Mb 65 ms 2350,- IPC 8088/C uitbrcidingsslots / MS-dos Met harde schijf 40 Mb 40 ms 2661,-

IPC 80286/A AT turbo compakt 80286 - 8/12 Mhz / 512 Kb ram / parallel- 2 x seriële kaan / Mct harde schijf 20 Mb 65 ms 3005,- IPC 80286/B floppy 1,2 Mb / 101 kcy toetsenbord / 8 uitbrcidingsslots Met harde schijf 30 Mb 65 ms 3092,- IPC 80286/C Met harde schijf 40 Mb 65 ms 3308,- IPC 80286/D Met harde schijf 40 Mb 40 ms 3404,- IPC 80286/E Met harde schijf 40 Mb 28 ms 3680,-

IPC 80386/A 386 AT turbo compakt 80386 - 20 Mhz 0 WS / 32-bit ram (page intcrlcave) / 1 Mb Mct harde schijf 40 Mb 40 ms 6403,- IPC 80386/B werkgeheugen / 1 floppy 1,2 Mb / parallel- 2 x seriële kaan / 101 key toetsenbord / Met harde schijf 40 Mb 28 ms 6679,- IPC 80386/C 6 uitbrcidingsslots Met harde schijf 80 Mb 28 ms 7408,-

MONITOREN OPTIES PRINTERS

Multi display kaan (hcrculcs/CGA) 180,- Gchcugcnuitbrciding van 512 tot 640 Kb 99,- Super 5 EP 120IA, 80/132 col, 144 kar/sck 565,- EGA paradisc kaan 640 x 480 380,- Gcheugcnuitbrciding van 512 Kb tot 1 Mb 495,- Star NX 1000,80/132 col, 144 kar/sck 625,- EGA Max prisma kaan 800 x 600 525,- Gchcugcnuitbrcidingskaan EMS incl. 1 Mb 1325,— Nee P 2200, 80/132 col, 168 kar/sck 995,- EVGA paradise VGA plus 800 x 600 725,- Gchcugcnuitbreidingskaart EMS incl. 2 Mb 2315,— Floppy diskdrive 5 '/," 360 Kb 240,- Monitor monochroom amber 12" Hercules 220,- Floppy diskdrive 5 1,2 Mb 339,- Floppy diskdrive 3 '/" 720 Kb 275,- Monitor monoch. paper white 14" Hercules 275,- Floppy diskdrive 3 '/]" 1,4 Mb 370,- Monitor monoch. paper white 14" Multiscan 545,- Co-próccssor 8087 300,- Monitor kleur 14" EGA 765,- Co-proccssor 80287/8 720,- Monitor kleur 14" Multiscan 1795,- Tapcstreamer intern 60 Mb 1675,- Monitor enhaneed VGA 965,- Tapcstrcamcr extern 60 Mb 2050,- Muis Genius GM 6+ incl. software 140,-

EXCLUSIEF IMPORTEUR DEALER VAN

SufienS f11 Plf \ SEC SHARP éSBBBi 3 aBBftgS&slaSaB

■\\ Ój

f ■ m V m N •-. mm - p» . I k W2 r^~7:

v S3

Ki

p; > _

k . l : ^5- w

: k4 ■•'♦f k .

P v\ & " ij « k\ ’// r»M • ? k\

j Muziek kleurt je emoties, je gevoelens kleuren je muziek. Zó belangrijk is. muziek. ^L , A f That’s cassettes geven jouw muziek de weergave die ze verdient! Dankzij toepassing van | W de nieuwste technieken bereikt That’s ’n opname- en weergave-kwaliteit van ongekende ^ klasse. Dat heb je nodig in deze tijd van CD verwennerij! En de mooie, sterke behuizing geeft ^ Z£G ekstra plezier in ’t gebruik. Stop That’s in je walkman, soundmachine, portable, cassettedeck of autoradio..! Er zijn 7 verschillende soorten That’s cassettes. Dit is de nieuwe VX Chrome cassette. Stop That’s in je leven. rtfS lAATJf HIITAfSCHtPlH, VRAAG MI’S Bose b.v., Nijverheidstraat 8,1135 GE Edam. Telefoon 02993-66661.