Szczegółowa Mapa Geologiczna Polski

PAÑSTWOWY INSTYTUT GEOLOGICZNY PAÑSTWOWY INSTYTUT BADAWCZY

TOMASZ MALATA, ZIEMOWIT ZIMNAL

G³ówny koordynator Szczegó³owej Mapy Geologicznej Polski — W. MORAWSKI, A. BER Koordynator regionu karpackiego — P. NESCIERUK, A. WÓJCIK

OBJAŒNIENIA DO SZCZEGÓ£OWEJ MAPY GEOLOGICZNEJ POLSKI

1:50000

Arkusz Sanok (1041) (z 1 tab. i 4 tabl.)

WARSZAWA 2013 Autorzy: Tomasz MALATA, Ziemowit ZIMNAL

Pañstwowy Instytut Geologiczny–Pañstwowy Instytut Badawczy, Oddzia³ Karpacki, ul. Skrzatów 1, 31-560 Kraków

Redakcja merytoryczna: Joanna SIEWIOREK

Akceptowa³ do udostêpniania Dyrektor Pañstwowego Instytutu Geologicznego – Pañstwowego Instytutu Badawczego prof. dr hab. Jerzy NAWROCKI

ISBN 978-83-7863-226-9

Przygotowanie wersji cyfrowej: Stanis³aw OLCZAK, Sebastian GURAJ SPIS TREŒCI

I. Wstêp ...... 5 II. Ukszta³towanie powierzchni terenu ...... 7 III. Budowa geologiczna ...... 9 A. Stratygrafia ...... 9 Seria skolska 1. Paleogen...... 10 a. Eocen ...... 10 b. Oligocen...... 11 2. Paleogen–neogen ...... 14 a. Oligocen–miocen ...... 14 3. Neogen ...... 15 a. Miocen ...... 15 Miocen dolny...... 15 Seria œl¹ska i podœl¹ska 1. Kreda ...... 17 a. Kreda dolna ...... 17 Walan¿yn–hoteryw...... 17 Hoteryw–alb ...... 17 Alb...... 19 b. Kreda dolna–górna ...... 20 Alb–cenoman ...... 20 c. Kreda górna ...... 21 Cenoman–santon ...... 21 2. Kreda–paleogen ...... 22 a. Kreda górna–paleocen ...... 22 3. Paleogen...... 24 a. Paleocen–eocen ...... 24 b. Eocen ...... 25 c. Oligocen...... 26 4. Paleogen–neogen ...... 36 a. Oligocen–miocen ...... 36 Czwartorzêd ...... 38 a. Plejstocen ...... 38 Zlodowacenia najstarsze ...... 38 Zlodowacenia po³udniowopolskie ...... 39 Zlodowacenia œrodkowopolskie ...... 39 Zlodowacenia pó³nocnopolskie ...... 40 Zlodowacenie Wis³y ...... 40 b. Czwartorzêd nierozdzielony ...... 42 c. Holocen ...... 43 B. Tektonika i rzeŸba pod³o¿a czwartorzêdu ...... 45 C. Rozwój budowy geologicznej ...... 48 IV. Podsumowanie ...... 53 Literatura ...... 54

SPIS TABLIC

Tablica I — Szkic geomorfologiczny w skali 1:100 000 Tablica II — Szczegó³owe metryczki otworów wiertniczych zamieszczonych na mapie geologicznej Tablica III — Szkic geologiczny odkryty w skali 1:100 000 Tablica IV — Szkic tektoniczny w skali 1:100 000 I. WSTÊP

Obszar arkusza Sanok (1041) Szczegó³owej Mapy Geologicznej Polski 1:50 000 (SMGP) znajduje siê we wschodniej czêœci polskich Karpat Zewnêtrznych. Jego powierzchnia wynosi oko³o 334 km2. Teren badañ ograniczaj¹ nastêpuj¹ce wspó³rzêdne geograficzne: 49°30’ i 49°40’ szerokoœci geograficznej pó³nocnej oraz 22°00’ i 22°15’ d³ugoœci geograficznej wschodniej. Administracyjnie obszar arkusza nale¿y do województwa podkarpackiego. Obejmuje on czêœci miasta Sanok, miasta i gminy Zagórz oraz gmin Bukowsko, Sanok i Zarszyn w powiecie sanockim, a tak¿e czêœci miasta i gminy Brzozów oraz gmin Dydnia i Haczów w powiecie brzozowskim. Prace kartograficzne prowadzono w latach 2000–2003 na podstawie „Projektu badañ geologicznych do tematu: Szczegó³owa Mapa Geologiczna Polski 1:50 000, arkusz Sanok (1041)”, sporz¹dzo- nego przez T. Malatê (1994b). Projekt ten zosta³ zatwierdzony przez Ministra Ochrony Œrodowiska, Zasobów Naturalnych i Leœnictwa decyzj¹ nr KOK/5/96 z dnia 21.02.1996 r. Na terenie arkusza oprócz prac geologiczno-zdjêciowych wykonano oko³o 600 sond rêcznych o ³¹cznym metra¿u 1800 m oraz 102 sondy mechaniczne o metra¿u 400 m. Na pobranych próbkach osadów wykonano nastêpuj¹ce badania laboratoryjne: oznaczenia mikrofauny (Olszewska, 2003; Szyd³o, 2003) i mikroflory (Garecka, 2002), badania palinologiczne (Granoszewski, 2003), malakologiczne (Stwo- rzewicz, 2003) i petrograficzne (Skulich, 2002), datowania metod¹ 14C (Pazdur, 2003) i metod¹ termoluminescencji (TL) (Kusiak, 2002). Prace kreœlarskie wykona³a U. Krzysiek. W trakcie prac nad arkuszem Sanok zgromadzono tak¿e materia³y archiwalne, obejmuj¹ce mapy, otwory wiertnicze, z których 670 zamieszczono na mapie dokumentacyjnej, oraz dokumentacje z³o¿owe, geologiczno-in¿ynierskie i geofizyczne. Szczegó³owe dane znajduj¹ siê w dokumentacyjnej czêœci opracowania. Na mapie geologicznej zamieszczono 16 otworów archiwalnych i jeden punkt dokumentacyjny. Pod wzglêdem fizyczno-geograficznym obszar arkusza Sanok znajduje siê na pograniczu Karpat Zachodnich i Wschodnich (Starkel, 1972). Do Wschodnich Karpat Zewnêtrznych nale¿y niewielki

5 fragment terenu badañ po³o¿ony pomiêdzy Lalinem (góra Wroczeñ) i Raczkow¹ a wschodni¹ granic¹ obszaru arkusza. Zaliczono go do Gór S³onnych, wchodz¹cych w sk³ad Bieszczadów Niskich. Pozo- sta³a czêœæ omawianego obszaru nale¿y do Pogórza Karpackiego Zachodnich Karpat Zewnêtrznych (fliszowych). W granicach omawianego terenu znajduj¹ siê fragmenty Pogórza Dynowskiego (Garby Grabownickie), Pogórza Strzy¿owskiego (Pasmo Suchej Góry w okolicach Turzego Pola) oraz Do³ów Jasielsko-Sanockich. W tych ostatnich wyró¿niæ mo¿na Równinê Beska, Kotlinkê Jasionowa, Ob- ni¿enie Sanockie, Kotlinê Sanock¹, Garb Wysoczan i Obni¿enie Sieniawskie. Obszar arkusza Sanok zosta³ przedstawiony na wielu zdjêciach geologicznych w ró¿nej skali, przy czym s¹ one rozmieszczone nierównomiernie (najwiêcej na ropo- i gazonoœnym obszarze brze¿nego spiêtrzenia p³aszczowiny œl¹skiej i fa³du Sanoka). Pierwsze wzmianki o budowie geologicznej tego terenu pochodz¹ z XIX w. (Paul, 1881). Pod koniec XIX w. opracowano arkusz Brzozów i Sanok Atlasu Geologicznego Galicyi 1:75 000 (Szajnocha, 1901), dziœ o znaczeniu wy³¹cznie historycznym. W póŸniej- szych latach pewne zagadnienia zwi¹zane z omawianym terenem poruszali Noth (1908, 1917), Zuber (1918), Grzybowski (1919) oraz Nowak (1921, 1927). Autorzy ci zajmowali siê g³ównie rejonem fa³dów Strachociny–Sanoka i Grabownicy Starzeñskiej, w zwi¹zku z wystêpuj¹cymi tam z³o¿ami ropy naftowej. Noth (1908, 1917) uwa¿a³ pas wychodni na pó³noc od Sanoka za synklinê wype³nion¹ warstwami menilitowymi, ograniczon¹ antyklinami ³upków pstrych oraz piaskowcami magurskimi. Zuber (1918) po raz pierwszy na badanym obszarze u¿y³ nazwy „warstwy kroœnieñskie” (zamiast piaskowiec magurski czy ciê¿kowicki), a tak¿e stwierdzi³ obecnoœæ utworów kredy dolnej, co póŸniej zosta³o zane- gowane przez Nowaka (1921, 1927), który interpretowa³ je jako górnokredowe warstwy inoceramowe. Koniec lat 20. i lata 30. XX w. to okres intensywnej dzia³alnoœci kartograficznej na opisywanym obszarze (Gawe³, 1928, 1930, 1931c; Hempel, 1930 a, b, 1931, 1933; Krajewski, 1929, 1930, 1931, 1933). Wymienieni badacze przedstawili pierwszy doœæ wierny obraz tektoniki tego terenu, natomiast przyjêta przez nich stratygrafia by³a znacznie uproszczona, a wiek niektórych wydzieleñ niezgodny z rzeczywi- stym. Na terenie arkusza prowadzono równie¿ badania szczegó³owe — KuŸniar (1932) opisa³ rudy manganowe okolic Sanoka, Gawe³ (1931a, b) scharakteryzowa³ egzotyki z warstw kroœnieñskich, Rogala i Koko- szyñska (1933, 1934) zajmowali siê dolnokredow¹ faun¹ fa³du Grabownicy–Za³u¿a, Klimaszewski (1936, 1948) analizowa³ zaœ osady rzeczne i zró¿nicowanie stopni tarasów w dolinie Sanu. Roponoœnoœæ omawianego terenu badali Bujalski i Obtu³owicz (1931) oraz Trnobransky (1939). Po 1945 r. Obtu³owicz (1945) rozpoziomowa³ utwory kredy dolnej fa³du Grabownicy, które póŸ- niej szczegó³owo opisali Wdowiarz (1953) i Koszarski (1954, 1956a, 1961a). P³aszczowinê skolsk¹ kar- towali Szymakowska (1955, 1960) i ¯giet (1954, 1956), a fa³d Sanoka — Depowski (1956). S¹siedni arkusz Bukowsko opracowa³ Œl¹czka (1964), a zreambulowa³ Malata (2001). Osadami czwartorzêdo- wymi w dolinach rzek Pielnicy i Sanoczka zajmowa³a siê Drzewicka (1955), zaœ w okolicach Sanoka

6 — Kinle (1953). Na podstawie wiêkszoœci z powy¿szych opracowañ Œwidziñski (1958) zestawi³ mapê geologiczn¹ wschodniej czêœci polskich Karpat w skali 1:200 000. Pod redakcj¹ Ksi¹¿kiewicza (1962) opracowano zagadnienia paleogeograficzne i facjalne Karpat. Na obszarze arkusza prowadzono równie¿ badania biostratygraficzne (Czernikowski, 1950; Kokoszyñska, 1949; Liszkowa, 1956; Morgiel i Szymakowska, 1978; Olszewska, 1984b), litologiczno-stratygraficzne (Haczewski, 1971; Jasionowicz i in., 1959; Jucha, 1969; Jucha i Kotlarczyk, 1959, 1961; Koszarski, 1956b, 1961a, b, 1963; Koszarski i Szymakowska, 1961; Koszarski i ¯giet, 1961; Koszarski i ¯ytko, 1961; Sikora i in., 1959; Wdowiarz, 1961; ¯giet, 1961), petrograficzno-surowcowe (Bahranowski i in., 1984; Depowski, 1963; Karnkowski, 1993; Klimczak, 1964; Koszarski, 1961c; Narêbski, 1960; Sawicki, 1958; Traczyk, 1979; Wdowiarz i in., 1977), hydrogeologiczne (Chowaniec i in., 1983, 1986; Poprawa i Wêc³awik, 1993), sedymentologiczne (D¿u³yñski i Œl¹czka, 1959; Ha- czewski, 1989; Œl¹czka i Unrug, 1972), strukturalne (Wdowiarz, 1985; Kuœmierek, 1990) oraz z dzie- dziny ochrony œrodowiska (Alexandrowicz, 1987; Brykowicz-Waksmundzka i Studnicka, 1987). Ostatnim kompleksowym opracowaniem kartograficznym i litologiczno-stratygraficznym obszaru arkusza Sanok jest Mapa Geologiczna Polski 1:200 000, arkusz Przemyœl, Kalników, zestawiona na podstawie materia³ów archiwalnych (Borys³awski i in., 1980 — wyd. A; Gucik i in., 1980 — wyd. B) wraz z Objaœnieniami (Gucik i Wójcik, 1982). PóŸniej opracowano równie¿ s¹siednie arkusze SMGP: Rymanów (Wdowiarz i in., 1991) i Tyrawa Wo³oska (Malata i in., 1996a; Malata i R¹czkowski, 1996).

II. UKSZTA£TOWANIE POWIERZCHNI TERENU

Wed³ug podzia³u geomorfologicznego Polski po³udniowej (Klimaszewski, 1972) obszar objêty granicami arkusza jest po³o¿ony w obrêbie dwóch podprowincji: Karpat Wschodnich i Karpat Za- chodnich. Do Karpat Wschodnich nale¿y fragment regionu Bieszczady Niskie. W obrêbie terenu arkusza Sanok jest to obszar po³o¿ony miêdzy Lalinem i Raczkow¹ a Olchowcami. Pozosta³a czêœæ terenu badañ nale¿y do trzech regionów mezoregionu Pogórza Karpackiego. S¹ to: Do³y Jasielsko-Sanockie (na przewa¿aj¹cej czêœci opisywanego terenu), Pogórze Strzy¿owskie i Pogórze Dynowskie (pó³nocna czêœæ obszaru arkusza). Sieæ rzeczna omawianego obszaru nale¿y do dorzecza Sanu oraz jego dop³ywu Wis³oka. Najwiêkszymi rzekami s¹ San, Sanoczek (lewy dop³yw Sanu) oraz Pielnica i Stobnica (prawe dop³ywy Wis³oka). Cech¹ charakterystyczn¹ obszaru arkusza jest kierunek przebiegu g³ównych form grzbietowych z pó³nocnego zachodu na po³udniowy wschód, nawi¹zuj¹cy do kierunku przebiegu struktur geologicznych utworów pod³o¿a fliszowego. W rzeŸbie terenu wyró¿niaj¹ siê: szerokie, p³askodenne dno Kotliny Beska w okolicach Zarszyna, dolina Sanoczka, przebiegaj¹ca poprzecznie do struktur geologicznych

7 (z po³udniowego zachodu na pó³nocny wschód) oraz dolina Sanu o stosunkowo szerokim dnie. Obszar arkusza Sanok jest zró¿nicowany morfologicznie. Wysokoœci bezwzglêdne wahaj¹ siê od 271 m n.p.m. (koryto Sanu na wschód od Dêbnej) do 544 m n.p.m. (góra Patryja, na wschód od Nowotañca). RzeŸba powierzchni terenu tego obszaru wykazuje œcis³¹ zale¿noœæ od odpornoœci ska³ pod³o¿a oraz przebiegu struktur tektonicznych. Grzbiety i garby górskie s¹ zbudowane z odporniejszych na wietrzenie kompleksów piaskowcowych, a kierunki ich przebiegu (z pó³nocnego zachodu na po³udniowy wschód) nawi¹zuj¹ do przebiegu struktur geologicznych. Na obszarze arkusza wystêpuj¹ grzbiety i garby szerokie, zaokr¹glone, oraz w¹skie, zaokr¹glone.Wzdu¿ linii grzbietowych zaznaczaj¹ siê wierzcho³ki kopulaste, rzadziej wierzcho³ki sto¿kowe oraz rozdzielaj¹ce je prze³êcze. Wierzcho³ki kulminuj¹ na wysokoœciach od 340 do 544 m n.p.m. W obrêbie grzbietów zachowa³y siê fragmenty ró¿nowiekowych powierzchnizrównañ. Na obszarze objêtym granicami arkusza s¹ to elementy trzech poziomów na wysokoœciach 450–510 m n.p.m., 370–420 m n.p.m. i 350–360 m n.p.m. Stokigrzbietów, garbów i zbocza dolin s¹najczêœciej wypuk³o-wklês³e, rzadziej proste lub wypuk³e. Ich nachylenie, zale¿ne od od- pornoœci ska³ pod³o¿a, jest zró¿nicowane i waha siê w granicach od 3 do oko³o 30°. W ich obrêbie, w strefach wystêpowania kompleksów ska³ o ró¿nej odpornoœci, zaznaczaj¹ siê progi i strome stoki o za³o¿eniach strukturalnych.Wokolicach Grabownicy Starzeñskiej (dolina rzeki Stobnicy) wystêpuj¹ stoki grzbietów, garbów i zbocza dolin z pokryw¹ utwo- rów py³owatych i gliniastych. Stoki grzbietów zbudowanych z utworów brze¿nego spiêtrzenia p³aszczowiny œl¹skiej miêdzy Grabownic¹ Starzeñsk¹ a Miêdzybrodziem s¹ silnie prze- modelowane przez osuwiska. Miejscami, u podnó¿a d³ugich stoków wystêpuj¹ sp³aszczenia denudacyjno-akumulacyjne z pokryw¹ deluwiów. Najczêœciej wystêpuj¹c¹ form¹ dolinn¹ na omawianym obszarze s¹ doliny wciosowe,charakteryzuj¹ce siê du¿ym spadkiem oraz w¹skim i niewyrównanym dnem. Natomiast doliny p³askodenne stanowi¹ formê przejœciow¹ miêdzy górnymi, wciosowymi odcinkami dolin, a dolnymi, posiadaj¹cymi wyraŸne stopnie tarasowe. W dnach wiêkszych dolin rzecznych wystêpuje system w³o¿onych tarasów erozyjno-akumulacyjnych. Najlepiej rozwiniêty jest on w dolinie Sanu, a tak¿e w dolinie Sanoczka i Pielnicy. Pojedyncze tarasy erozyjno-akumulacyjne (najwy¿sze) o wysokoœci 55,0–85,0 m n.p. rzeki zachowa³y siê w postaci niewielkich p³atów jedynie w dolinie Sanu. T arasy erozyjno-akumulacyjne (wysokie) 30,0–45,0 m n.p. rzeki tworz¹ szerokie powierzchnie wystêpuj¹ce g³ównie na lewym brzegu Sanu miêdzy Zahutyniem a Trepcz¹ oraz miêdzy dolin¹ Pielnicy a dolin¹ Sanoczka, na po³udniowy zachód od miejscowoœci Pisarowce. T a r a - sy erozyjno-akumulacyjne (œrednie) 12,0–25,0 m n.p. rzeki i niskie 6,0–12,0 m n.p. rzeki, zajmuj¹ niewielkie powierzchnie, g³ównie w dolinie Sanu. W dolinie

8 Pielnicy w Woli Sêkowej maj¹ natomiast charakter sto¿ków nap³ywowych. Najlepiej s¹ wykszta³cone tarasy akumulacyjne nadzalewowe (rêdzinne) 3,5–6,0 m n.p. rzeki, wystêpuj¹ce powszechnie w dolinach rzek i wiêkszych potoków. Tarasy akumulacyjne za- lewowe 0,5–3,0 m n.p. rzeki wystêpuj¹ w bezpoœrednim s¹siedztwie koryt rzecznych, a kartograficznie zosta³y wyró¿nione jedynie w dolinie Sanu i Sanoczka. Wzd³u¿ rzek i potoków zaznaczaj¹ siê wyraŸne krawêdzie tarasów rzecznych i krawêdzie podciêæ ero- zyjnych okilkumetrowej wysokoœci, które rozdzielaj¹ powierzchnie tarasów powsta³ych w kolejnych etapach rozwoju den dolinnych. Koryta potoków s¹ w¹skie i czêsto bardzo krête, natomiast koryto Sanu jest szerokie (do 130 m) i tworzy szerokopromienne zakola. Cech¹ charakterystyczn¹ obszaru Do³ów Jasielsko-Sanockich jest wystêpowanie szerokich kotlin. Stoki w dnach kotlin s¹ bardzo ³agodnie nachylone (np. 0,5–3,0° w Kotlinie Beska), a w ich obrêbie miejscami wystêpuj¹ równiny torfowe.Wcentralnej czêœci obszaru arkusza wyró¿niono wysoczyzny pagórkowate —niewysokie (do 40 m), kopulaste wzniesienia i garby o ³agodnie nachylonych stokach, rozdzielone nieckowatymi i p³askodennymi dolinkami. Wœród form antropogenicznych wyró¿niono kamienio³omy, atak¿e grodziska wy- stêpuj¹ce w dolinie Sanu na pó³noc od Trepczy. RzeŸba terenu zosta³a przedstawiona na szkicu geomorfologicznym (tabl. I).

III. BUDOWA GEOLOGICZNA

A. STRATYGRAFIA

Na obszarze arkusza Sanok SMGP wystêpuj¹ utwory trzech odmiennie wykszta³conych serii osadów morskich, powsta³ych w basenie Karpat Zewnêtrznych. S¹ to od pó³nocy: seria skolska, seria podœl¹ska i seria œl¹ska. Utwory te s¹ miejscami przykryte przez osady czwartorzêdowe o nieznacznej mi¹¿szoœci. Ze wzglêdu na wspólne wydzielenia oraz zazêbianie siê osadów serii œl¹skiej i podœl¹skiej zosta³y one omówione ³¹cznie.

Seria skolska

Utwory serii skolskiej wystêpuj¹ w pó³nocno-wschodniej czêœci obszaru arkusza Sanok, miêdzy Grabówk¹ a Witry³owem i Dêbn¹. Obejmuj¹ one osady od eocenu po miocen dolny (³upki pstre i osady serii menilitowo-kroœnieñskiej), miejscami wykszta³cone (szczególnie w czêœci wewnêtrznej) w facjach nietypowych dla serii skolskiej, wykazuj¹cych wp³ywy regionów po³o¿onych bardziej na po³udniu

9 (wyniesienie wêglowieckie). Zamiast typowych dla wy¿szego eocenu serii skolskiej warstw hieroglifowych, mamy tu wy³¹cznie ³upki pstre. Warstwy kroœnieñskie równie¿ zaczê³y siê tu osadzaæ znacznie wczeœniej ni¿ na wiêkszoœci obszaru wystêpowania serii skolskiej. Starsze ogniwa, znane z terenów s¹siednich arkuszy, nie ods³aniaj¹ siê na omawianym obszarze.

1. Paleogen

a. Eocen

£upki ilaste czerwone i zielone – ³upki pstre, stanowi¹ najstarsze ogniwo ods³aniaj¹ce siê na obszarze wystêpowania utworów serii skolskiej. Poza obszarem arkusza s¹ one podœcielone przez pstre ³upki i margle paleocenu oraz ³upkowe warstwy inoceramowe (seria przejœciowa miêdzy seriami skolsk¹ i podœl¹sk¹ — Morgiel i ¯giet, 1961). Powy¿ej nich w profilu wystêpuj¹ warstwy menilitowe (zwykle rogowce i warstwy podrogowcowe). Omawiane utwory ods³aniaj¹ siê w formie w¹skiego (do 200 m) pasa wychodni na po³udniowy wschód od Koñskiego oraz na jego przed³u¿eniu w Krzywem. Miêdzy tymi wychodniami na odcinku niemal 2 km chowaj¹ siê one pod warstwy menilitowe. Wœród osadów zdecydowanie dominuj¹ ³upki. Mo¿na je podzieliæ na dwie czêœci, których nie wyodrêbniano ze wzglêdu na ich niewielkie mi¹¿szoœci. Dolna czêœæ wydzielenia charakteryzuje siê wyraŸn¹ przewag¹ niewapnistych ³upków czerwonych nad zielonymi (ich wk³adki dochodz¹ jednak do 1 m gruboœci). Sporadycznie wystêpuj¹ cienkie soczewki mikowych piaskowców oraz miêkkich margli (na po³udnie od Koñskiego, z mikrofaun¹ dolnoeoceñsk¹). Wy¿sza czêœæ profilu jest zbudowana g³ównie z ³upków zielonych (brak ³upków czerwonych) i odpowiada lateralnie warstwom hieroglifo- wym z centralnej czêœci serii skolskiej (Morgiel i Szymakowska, 1978; Rajchel, 1990). Pomiêdzy ³upkami czerwonymi a zielonymi w Krzywem wystêpuj¹ dwie ³awice piaskowców mikowych o gru- boœci do 2 m. £upki zielone wy¿szej czêœci wydzielenia s¹ zwykle niewapniste. Miejscami wystêpuj¹ jednak miêdzy nimi pojedyncze wk³adki zielonoszarych margli, a tak¿e cienkie laminy ³upków brunatnych. Prze³awicenia piaskowców wœród nich s¹ sporadyczne, miejscami wystêpuj¹ cienkie ³awice jasnych piaskowców glaukonitowych lub kruchych, czarnych piaskowców (barwa od zwi¹zków manganu). Poza tym stwierdzono kuliste lub soczewkowate czarne konkrecje manganonoœne, do kilkunastu centymetrów œrednicy. Mi¹¿szoœæ ³upków pstrych dochodzi maksymalnie do 100 m, przy czym ich stropowa czêœæ (³upki zielone) osi¹ga 40 m. Wiekowo omawiane utwory reprezentuj¹ ca³y eocen (¯giet, 1956; Szymakowska, 1960).

10 b. Oligocen

Rogowce, margle, ³upki i piaskowce (rogowce i warstwy podrogowcowe) – warstwy menilitowe,stanowi¹ sp¹gow¹ czêœæ warstw menilitowych. W profilu wystêpuj¹ nad eoceñskimi ³upkami pstrymi, a pod wy¿sz¹ czêœci¹ warstw menilitowych (³upki brunatne, miejscami z piaskowcami kliwskimi). Ods³aniaj¹ siê one w formie nieci¹g³ych pasów na po³udnie i po³udniowy wschód od Koñskiego oraz w Krzywem, w obrze¿eniu pasa wychodni ³upków pstrych eocenu. Rogowców i warstw podrogowcowych nie wyodrêbniano kartograficznie ze wzglêdu na niewielkie mi¹¿szoœci obu kompleksów. Warstwy podrogowcowe s¹ wykszta³cone zwykle jako brunatne, niewapniste ³upki bitumiczne, o oddzielnoœci liœciastej, ni¿ej w profilu miêkkie, wy¿ej, w pobli¿u rogowców, skrzemionkowane, z ¿ó³tawymi nalotami jarosytowymi. Miejscami ³upki s¹ margliste. Ich mi¹¿szoœæ wynosi do 20 m. Jedynie na ograniczonym obszarze na po³udnie od Koñskiego warstwy te s¹ wykszta³cone jako kompleks piaskow- ców, wyklinowuj¹cy siê lateralnie (Szymakowska, 1960). Buduj¹ go tam szarokremowe, bia³e lub zie- lonkawe piaskowce porowate, przypominaj¹ce piaskowce kliwskie. S¹ one prze³awicane cienkimi wk³adkami szarych, zielonkawych lub czarnobr¹zowych ³upków niewapnistych. Powy¿ej warstw podrogowcowych wystêpuje nieci¹g³y lateralnie kompleks rogowców oraz margli dynowskich. Rogowce s¹ zwykle brunatnoczarne, nielaminowane, miejscami jednak wykazuj¹ równoleg³¹ laminacjê barwn¹ (prze³awicaj¹ siê laminy brunatne i bia³awe). Tworz¹ one ³awiczki zwykle o kilkucentymetrowej gruboœci, rzadko grubsze, rozdzielane cienkimi wk³adkami lub laminami skrze- mionkowanych ³upków brunatnych. Nad rogowcami czêsto wystêpuj¹ twarde, be¿owoszare margle, miejscami laminowane równolegle, tworz¹ce cienkie ³awice przedzielone ³upkowymi laminami (margle dynowskie). W czêœci ods³oniêæ brak jest rogowców, wystêpuj¹ tylko margle. Niektóre odmiany rogowców s¹ w³aœciwie odwapnionymi i wtórnie skrzemionkowanymi marglami. Mi¹¿szoœæ utworów omawianego wydzielenia osi¹ga tu maksymalnie 30 m. Reprezentuj¹ one oligocen dolny. Piaskowce grubo³awicowe z wk³adkami ³upków (piaskowce kliwskie) – warstwy menilitowe.Powy¿ej pakietu rogowców i margli (okolice miejscowoœci Krzywe) lub wy¿ej w profilu, w œrodkowej czêœci warstw menilitowych, wystêpuje, miejscami ró¿nie wykszta³cony, kompleks zawieraj¹cy grubo³awicowe piaskowce typu kliwskiego. Nad nim stwierdzono ³upki brunatne warstw menilitowych. Omawianego kompleksu nie stwierdzono na obszarze na po³udnie od Koñskiego, gdzie wyklinowuje siê wœród ³upków warstw menilitowych. Typowe piaskowce kliwskie s¹ grubo³awicowe (do 4 m), rozsypliwe, ró¿noziarniste, kwarcowe. Czêsto s¹ one uziarnione frakcjonalnie. Ich barwa jest najczêœciej bia³awa, ale wystêpuj¹ te¿ licznie odmiany brunatnawe, zawieraj¹ce klasty brunatnych ³upków bitumicznych oraz ³upków zielonych z warstw

11 menilitowych. Czêsto s¹ one glaukonitowe (cecha ta ujawnia siê na powierzchniach luster tektonicznych nadaj¹c im zielonkaw¹ barwê). W stanie œwie¿ym ich spoiwo jest zbudowane g³ównie z wêglanu wapnia, który pod wp³ywem czynników atmosferycznych ulega wyp³ukaniu. Zwietrza³e piaskowce staj¹ siê wiêc rozsypliwe. Wœród piaskowców wystêpuj¹ te¿ ³awice lub soczewki zlepieñców zbudowanych z dobrze obtoczonych ziaren kwarcu przezroczystego, mlecznego i szarego, o œrednicy do 1,5 cm. W niektórych ³awicach stropowe czêœci s¹ zbudowane z niewapnistych, br¹zowych mu³owców piaszczystych, laminowanych. Ku górze przechodz¹ one w niewapniste, nielaminowane ³upki brunatne, stanowi¹ce cienkie, podrzêdne prze³awicenia miêdzy piaskowcami. W taki sposób s¹ wykszta³cone piaskowce kliwskie w okolicach Witry³owa. W okolicach Krzywego udzia³ typowych, grubo³awicowych piaskowców kliwskich jest znacznie mniejszy, do rzadkoœci nale¿¹ bia³awe piaskowce kwarcowe (dominuje barwa br¹zowa). Znacznie wiêkszy jest udzia³ ³upków w profilu wydzielenia. Grubo³awicowe piaskowce zawieraj¹ czêsto mikê (wp³yw facji kroœnieñskiej?). W profilu pojawiaj¹ siê dystalne odmiany piaskowców kliwskich: cienko- i œrednio³awicowe, jasne piaskowce kwarcowe, miejscami glaukonitowe, laminowane. Wystêpuj¹ tu te¿ pojedyncze ³awice szarych piaskowców wapnistych, mikowych. Materia³ piaskowców kliwskich by³ transportowany do subbasenu skolskiego z pó³nocy i na omawianym terenie znajduje siê po³udniowa granica jego zasiêgu. Jest to przyczyn¹ zró¿nicowania facjalnego. Na pó³nocy (Witry³ów) wœród osadów dominuj¹ typowe, grubo³awicowe piaskowce kliwskie. W kierunku po³udniowym (Krzywe) spada udzia³ piaskowców i gruboœæ ich ³awic. Mamy tam do czynienia z seri¹ piaskowcowo-³upkow¹ (pakiety lub pojedyncze ³awice grubo³awicowych piaskow- ców rozdzielone pakietami ³upków lub drobnorytmicznych osadów turbidytowych). W okolicach Koñskiego grubo³awicowe piaskowce kliwskie w ogóle nie wystêpuj¹, a wœród ³upków warstw menilitowych stwierdzono jedynie piaskowce cienko- i œrednio³awicowe, drobnoziarniste, bêd¹ce dystal- nymi odmianami piaskowców kliwskich. Na po³udniowy wschód od Koñskiego pojedynczy pakiet piaskowców kliwskich pojawia siê znowu w œrodkowej czêœci profilu warstw menilitowych (w okolicach Mrzyg³odu przy wschodniej granicy obszaru arkusza). Wykszta³cenie piaskowców kliwskich jest zmienne. Tworz¹ one soczewki o mi¹¿szoœci zwykle malej¹cej w kierunku po³udniowym a¿ do ca³kowitego wyklinowania w okolicach Koñskiego. Mak- symalna mi¹¿szoœæ omawianych osadów na terenie arkusza wynosi 200 m. Reprezentuj¹ one wy¿sz¹ czêœæ oligocenu dolnego. £upki ilaste – warstwy menilitowe.Wokolicach Koñskiego i Mrzyg³odu ³upki nadœcielaj¹ bezpoœrednio pakiet rogowcowo-marglowy, a w miejscach, w których ten pakiet nie wy- stêpuje — ³¹cz¹ siê z warstwami podrogowcowymi w jeden kompleks, znajduj¹cy siê w profilu powy- ¿ej ³upków pstrych. Lokalnie zawieraj¹, wyodrêbniony kartograficznie, pakiet piaskowców kliwskich

12 w œrodkowej czêœci wydzielenia. W okolicach Krzywego i Witry³owa ³upki stwierdzono w profilu wy³¹cznie powy¿ej piaskowców. Nad omawianymi utworami wystêpuj¹ warstwy przejœciowe (miêdzy Koñskiem a Mrzyg³odem) lub bezpoœrednio warstwy kroœnieñskie dolne (Witry³ów). Omawiane utwory s¹ reprezentowane przez bitumiczne ³upki niewapniste, o oddzielnoœci liœcia- stej, czêsto nieco mu³owcowe (z rozsianym drobnym muskowitem). Czêsto s¹ pokryte ¿ó³tawymi, bia³ymi lub pomarañczowymi nalotami jarosytowymi. Miejscami towarzysz¹ im niewapniste ³upki zielone lub zielonoszare, tworz¹ce ³awiczki o kilkucentymetrowej gruboœci. Podrzêdnie wystêpuj¹ te¿ wk³adki cienko- i œrednio³awicowych piaskowców bardzo drobnoziarnistych, glaukonitowych, zielonoszarych, miejscami z ciemnymi smugami podkreœlaj¹cymi laminacjê przek¹tn¹ oraz wk³adki jasnych nielaminowanych piaskowców bêd¹cych dystaln¹ odmian¹ piaskowców kliwskich. W okolicach Mrzyg³odu (za wschodni¹ granic¹ obszaru arkusza Sanok) zawieraj¹ one wk³adki wapieni z Jas³a i z Zagórza. Mi¹¿szoœæ ³upków brunatnych warstw menilitowych na omawianym obszarze osi¹ga maksymalnie 250 m, przy czym w strefie wystêpowania piaskowców kliwskich zmniejsza siê ona do 50–60 m. Reprezentuj¹ one g³ównie oligocen dolny oraz doln¹ czêœæ do oligocenu górnego. Piaskowce i ³upki – warstwy przejœciowe.Wprofilu znajduj¹ siê nad ³upkami brunatnymi warstw menilitowych, podœcielaj¹ zaœ warstwy kroœnieñskie dolne. Wystêpuj¹ jedynie w okolicach Koñskiego i Mrzyg³odu. Seria warstw przejœciowych posiada, zgodnie ze sw¹ definicj¹ (Œwidziñski, 1947), cechy zarówno ni¿ejleg³ych warstw menilitowych, jak i wy¿ejleg³ych warstw kroœnieñskich dolnych. Utwory te s¹ w³aœciwie diachroniczn¹ stref¹ zazêbiania siê wymienionych powy¿ej wydzieleñ, zwi¹zan¹ ze stop- niowym rozprzestrzenianiem siê sedymentacji utworów warstw kroœnieñskich dolnych w kierunku pó³nocnym. Buduj¹ je grubo³awicowe piaskowce, silnie muskowitowe, o spoiwie wapnistym, popielatoszare, drobnoziarniste, masywne (typowe dla warstw kroœnieñskich dolnych), prze³awicane pakietami ³upków brunatnych i szarych. £upki brunatne s¹ niewapniste, typowe dla warstw menilitowych, albo szarobrunatne, nieco margliste. Obydwie odmiany czêsto s¹ nieco mu³owcowe i zawieraj¹ drobn¹ mikê. Wystêpuj¹ te¿ podrzêdnie szare ³upki mu³owcowe, silnie margliste, równie¿ nieco muskowitowe. Oprócz wymienionych osadów stwierdzono tak¿e soczewki lub ³awice o gruboœci do 20 cm dolomitów ¿elazistych (Narêbski, 1957a, b, 1959) — twardych ska³ barwy popielatej, wietrzej¹cych na rdzawo¿ó³to. S¹ to utwory wczesnodiagenetyczne (Narêbski, 1957a, b, 1959), wystêpuj¹ce równie¿ w warstwach kroœnieñskich, jednak najbardziej typowe dla warstw przejœciowych, niezale¿nie od ich wieku. Mi¹¿szoœæ warstw przejœciowych jest zmienna. Nie wydzielono ich w okolicach Krzywego i Wi- try³owa, gdzie granica warstw menilitowych i kroœnieñskich dolnych jest stosunkowo ostra. Maksy- malnie osi¹gaj¹ 250 m. Reprezentuj¹ one prze³om oligocenu dolnego i górnego.

13 2. Paleogen–neogen

a. Oligocen–miocen

Piaskowce grubo³awicowe i ³upki – warstwy kroœnieñskie dolne, stwierdzono na ³upkach brunatnych warstw menilitowych (Witry³ów, Krzywe) lub na piaskowcach i ³upkach warstwach przejœciowych (miêdzy Koñskiem a Mrzyg³odem). Na nich w profilu wystêpuj¹ utwory warstw kroœnieñskich górnych, czyli ³upki z Niebylca (miêdzy Krzywem a Mrzyg³odem) lub seria piaskowcowo-³upkowa (w okolicach Witry³owa). Wœród osadów warstw kroœnieñskich dolnych przewa¿aj¹ grubo³awicowe (do 3 m) piaskowce drobnoziarniste o spoiwie wapnistym. S¹ one muskowitowe, barwy popielatoszarej lub niebieskosza- rej (wietrzej¹ czêsto na ¿ó³tawo), zwykle nielaminowane, masywne, miejscami jednak z niewielkimi konwolucjami w czêœci stropowej. Po wyp³ukaniu spoiwa w strefie wietrzenia staj¹ siê rozsypliwe. Pochodz¹cy ze spoiwa wêglan wapnia czasami koncentruje siê wtórnie w formie twardych konkrecji cementacyjnych o œrednicy do 1 m. Omawiane piaskowce miejscami zawieraj¹ liczne zwêglone szcz¹tki roœlinne, rzadko zaœ — klasty szarych ³upków marglistych. Lokalnie w sp¹gu ³awic s¹ widoczne bardzo nieliczne grubsze ziarna (do 2 mm), g³ównie litoklastów, kwarcu i skaleni. Ich materia³ detrytyczny by³ transportowany najczêœciej z po³udniowego zachodu. Piaskowce s¹ prze³awicane licznymi, miejscami mi¹¿szymi, wk³adkami szarych, marglistych ³upków mu³owcowych z muskowitem. W dolnej czêœci profilu wystêpuj¹ ponadto wk³adki ³upków brunatnych, zarówno marglistych, jak i niewapnistych. Podobnie jak w warstwach przejœciowych wœród ³upków podrzêdnie wystêpuj¹ twarde soczewki lub ³awice wczesnodiagenetycznych dolomitów ¿elazistych — bezstrukturowych ska³ barwy popielatoszarej o prze³amie muszlowym, wietrzej¹cych na ¿ó³tordzawo. Miejscami kon- centruj¹ siê one na pewnych poziomach — najczêœciej wœród szarych ³upków lub w pakietach zawieraj¹cych równie¿ wk³adki ³upków brunatnych. D³ugoœæ ich œrednicy dochodzi do 50 cm. W serii skolskiej warstwy kroœnieñskie dolne s¹ reprezentowane przez seriê bêd¹c¹ odpowiednikiem litologicznym grubo³awicowych piaskowców facji leskiej z serii œl¹skiej (wiekowo s¹ od nich m³odsze, odpowiadaj¹ wy¿szej czêœci warstw kroœnieñskich dolnych z centralnego synklinorium karpackiego). Ich mi¹¿szoœæ jest zmienna — w granicach obszaru arkusza waha siê od 170 do 380 m i generalnie zmniejsza siê w kierunku pó³nocno-zachodnim, co jest zwi¹zane ze spadkiem udzia³u pia- skowców grubo³awicowych (Szymakowska, 1960). Z obserwacji prowadzonych na obszarach s¹siednich wiadomo równie¿ o ich wyklinowywaniu siê w kierunku pó³nocno-wschodnim. Omawiane utwory reprezentuj¹ oligocen górny i najstarsz¹ czêœæ miocenu dolnego (eger). Na s¹siednich obszarach znaczna ich czêœæ nale¿y do wczesnomioceñskiej zony nanoplanktonowej NN1 (Martini, 1971; Garecka i Malata, 2001).

14 3. Neogen

a. Miocen Miocen dolny

£upki margliste z wk³adkami piaskowców (³upki z Niebylca) – warstwy kroœnieñskie górne. W profilu wystêpuj¹ pomiêdzy warstwami kroœnieñskimi dolnymi a seri¹ piaskowcowo-³upkow¹ warstw kroœnieñskich górnych. Ods³aniaj¹ siê pomiêdzy Krzywem a Mrzyg³odem na po³udniowych stokach pasma Grabówka–G³êboka. Nie stwierdzono ich wystêpowania dalej w kierunku pó³nocno-wschodnim. W dolnej czêœci profilu omawianych utworów wystêpuj¹ g³ównie ³upki brunatne, zarówno margliste, jak i niewapniste, miêkkie, prze³awicane zielonoszarymi ³upkami niewapnistymi i szarymi ³upkami marglistymi. Zawartoœæ szarych ³upków mu³owcowych (typowych dla ca³ych warstw kroœnieñskich) wzrasta ku górze profilu. Wœród ³upków wystêpuj¹ cienko- i œrednio³awicowe piaskowce twarde, nieco mikowe, wapniste, zwykle laminowane konwolutnie. Podrzêdnie stwierdzono dolomity ¿elaziste w formie soczewek lub ³awic, wietrzej¹cych na ¿ó³tordzawo lub bia³o. Pojawia siê te¿ wk³adka miêkkich ³upków marglistych barwy ceglastej (¯giet, 1956). Omawiana czêœæ profilu osi¹ga 30–40 m mi¹¿szoœci. W wy¿- szej czêœci dominuj¹ szare ³upki margliste, mu³owcowe, z rozsianymi drobnymi blaszkami muskowitu. £upki s¹ prze³awicane nielicznymi, cienko³awicowymi piaskowcami muskowitowymi o laminacji konwolutnej. W Krzywem, oko³o 20 m poni¿ej stropu utworów omawianego wydzielenia wystêpuje wk³adka tufitów o mi¹¿szoœci 50–60 cm. S¹ to twarde ska³y barwy seledynowej, masywne i nasi¹kliwe. Mi¹¿szoœæ ³upków z Niebylca jest na omawianym terenie stosunkowo du¿a i wynosi 80–120 m. Reprezentuj¹ one miocen dolny (eggenburg — zona nanoplanktonowa NN2 (Martini, 1971) — Garec- ka i Malata, 2001). Piaskowce cienko³awicowe i œrednio³awicowe oraz ³upki – warstwy kroœnieñskie górne.Seria ta wystêpuje powy¿ej ³upków z Niebylca (w okolicach Witry³owa bezpoœrednio nad warstwami kroœnieñskimi dolnymi), podœciela zaœ ³upkowo-piaskowcow¹ seriê warstw kroœnieñskich górnych. Buduje ona pasmo Grabówka–G³êboka (przed³u¿enie Gór S³onnych na zachód od rzeki San) oraz wzgórza w rejonie Witry³owa (Koziarczyska). Omawian¹ seriê stanowi¹ cienko- i œredniorytmiczne osady turbidytowe, g³ównie popielatoszare piaskowce drobnoziarniste, zwykle o laminacji konwolutnej lub przek¹tnej (cz³on Tc sekwencji Boumy — Bouma, 1962). Piaskowce te s¹ wapniste, twarde, zawieraj¹ liczne drobne blaszki muskowitu. Na ich powierzchniach sp¹gowych zwykle znajduj¹ siê liczne hieroglify pr¹dowe (g³ównie jamki wiro- we), wskazuj¹ce najczêœciej na kierunek transportu materia³u detrytycznego z pó³nocnego zachodu (azymut np. 300–310° i 340°). Jedynie w czêœci sp¹gowej wydzielenia przewa¿aj¹ kierunki transportu z po³udniowego zachodu. Podrzêdnie wystêpuj¹ œrednio³awicowe, bardzo twarde piaskowce masywne.

15 W najni¿szej czêœci profilu wydzielenia stwierdzono tak¿e nieliczne ³awice piaskowców grubo³awicowych (do 1,5 m), rozsypliwych, typu piaskowców grubo³awicowych facji leskiej warstw kroœnieñskich dolnych. Piaskowce s¹ prze³awicane cienkimi wk³adkami ³upków mu³owcowych, marglistych, barwy szarej, zawieraj¹cych liczne drobne blaszki muskowitu. Sporadycznie pojawiaj¹ siê wk³adki ³upków brunatnych. Ku górze profilu spada udzia³ i œrednia gruboœæ ³awic piaskowców, wzrasta natomiast udzia³ ³upków. Przejœcie do wystêpuj¹cej powy¿ej serii ³upkowo-piaskowcowej jest stopniowe, nieostre. Granica miêdzy nimi zosta³a subiektywnie postawiona w miejscu, gdzie w profilu zaczynaj¹ przewa¿aæ ³upki, a na obszarach pozbawionych ods³oniêæ — w miejscach za³amania sto- ków i ich stopniowego sp³aszczania. Utwory serii piaskowcowo-³upkowej warstw kroœnieñskich górnych osi¹gaj¹ mi¹¿szoœæ 550–800 m. Reprezentuj¹ miocen dolny (eggenburg–ottnang), co odpowiada zonom nanoplanktonowym NN2–NN3 (Martini, 1971). £upki margliste i piaskowce cienko³awicowe – warstwy kroœnieñskie górne, stanowi¹ najm³odsze utwory serii skolskiej. Wystêpuj¹ one nad piaskowcowo-³upkow¹ seri¹ warstw kroœnieñskich górnych. W morfologii terenu utworzy³y siê na nich pasy obni¿eñ . Ods³aniaj¹ siê w okolicach Koñskiego oraz w pasie Grabówka–Raczkowa–Dêbna–Liszna. Wœród osadów dominuj¹, typowe dla ca³ych warstw kroœnieñskich, popielatoszare ³upki margliste, mu³owcowe, z drobnym muskowitem, grubo ³upi¹ce siê. S¹ one w wiêkszoœci osadami pr¹dów zawiesinowych transportuj¹cych materia³ o frakcji py³owatej. Stwierdzono w nich gradacjê ziaren. W czêœci sp¹gowej ³awicy ³upków mu³owcowych wystêpuje czêsto jedynie w¹ska lamina o nieco grubszych ziarnach b¹dŸ laminowane równolegle mu³owce piaszczyste, zwykle o jaœniejszej barwie. Miejscami ³awice tego typu tworz¹ ca³e pakiety o wielometrowej mi¹¿szoœci. Poza tym wystêpuj¹ twarde piaskowce cienko³awicowe, laminowane przek¹tnie lub konwolutnie, wapniste, drobnoziarniste, muskowitowe. Hieroglify pr¹dowe na ich powierzchniach sp¹gowych wskazuj¹ na transport materia³u piaszczystego z pó³nocnego zachodu. W stropowej czêœci profilu utworów omawianego wydzielenia, w pobli¿u pó³nocnej granicy obszaru arkusza, w zwietrzelinie stwierdzono fragmenty rogowców, dia- tomitów i tufitów, opisane szczegó³owo z obszaru Krzywego przez ¯gieta (1956). Prawdopodobnie stanowi¹ one odpowiednik olistostromowych utworów z synkliny Leszczawki (Kotlarczyk, 1966; Kotlarczyk, red., 1985). Seria ³upkowo-piaskowcowa warstw kroœnieñskich górnych osi¹ga mi¹¿szoœæ 650 m. Jej nadk³ad nie jest znany. Osadzi³a siê ona w miocenie wczesnym. Z s¹siednich obszarów (Monasterzec ko³o Le- ska) pochodzi oznaczenie w niej zony nanoplanktonowej NN4 (najwy¿szy ottnang–najni¿szy baden) (Martini, 1971). Reprezentuje ona prawdopodobnie prze³om ottnangu i karpatu.

16 Seria œl¹ska i podœl¹ska

Zró¿nicowanie sukcesji œl¹skiej i podœl¹skiej zaznacza siê od turonu do eocenu. Starsze i m³odsze ogniwa s¹ wykszta³cone analogicznie. Ze wzglêdu na silne podobieñstwo tych czêœci profilu, obserwowane w ods³oniêciach zazêbianie siê utworów typowych dla obu serii (Grabownica Starzeñska) oraz wspóln¹ pokrywê warstw menilitowych i kroœnieñskich zdecydowano siê nie rozdzielaæ tych serii i omówiæ je ³¹cznie. Utwory serii podœl¹skiej obejmuj¹ przedzia³ wiekowy walan¿yn (?)–oligocen. Charakteryzuj¹ siê ³upkowo-marglistymi osadami kredy górnej–eocenu, odró¿niaj¹cymi je wyraŸnie od s¹siednich serii oraz niewielkimi mi¹¿szoœciami w tym okresie. Ods³aniaj¹ siê w stosunkowo w¹skim pasie po- miêdzy Grabownic¹ Starzeñsk¹ a Olchowcami. Na po³udnie od nich wystêpuj¹ utwory serii œl¹skiej. Na powierzchni terenu ods³aniaj¹ siê g³ównie osady warstw menilitowych i kroœnieñskich tej serii (oligocen–miocen dolny). Jedynie w w¹skim pasie pomiêdzy Turzym Polem a Sanokiem stwierdzono utwory eocenu, a w Turzym Polu — paleocenu. Starsze ogniwa (od barremu po santon), wykszta³cone tak samo jak w serii podœl¹skiej, znane s¹ m.in. z otworów: 1, 8, 9, 10, 13, 14 i 15 (tabl. II).

1. Kreda

a. Kreda dolna Walan¿yn–hoteryw

£upki margliste z wk³adkami piaskowców cienko³awicowych – ³upki cieszyñskie górne,stanowi¹ najstarsze utwory w obrêbie serii œl¹sko-podœl¹skiej na badanym obszarze. Wystêpuj¹ one pod ³upkami wierzowskmi z wk³adkami piaskowców grodziskich. Omawiane utwory nie ods³aniaj¹ siê na powierzchni terenu, nie odnotowano wspominanych przez Koszarskiego (1961b) wyst¹pieñ tych osadów w Lisznej. Opisano je jedynie w profilu otworu 16 (Olchowce 1), gdzie na g³êbokoœci 263,6–446,3 m wystêpuje seria ³upków czarnych, marglistych, miejscami silnie zlustrowanych i sfa³dowanych, z wk³adkami margli syderytycznych, ¿y³kami kalcytu oraz z wk³adkami szarych piaskowców drobnoziarnistych, mikowych, o spoiwie wapnistym. Mi¹¿szoœæ warstw cieszyñskich górnych jest trudna do okreœlenia ze wzglêdu na brak ods³oniêæ i silne zaanga¿owanie tektoniczne. Mo¿na j¹ szacowaæ na oko³o 50 m. Wiek tych utworów okreœlono na podstawie superpozycji — podœcielaj¹ bowiem warstwy wierzowskie z faun¹ barremu–aptu.

Hoteryw–alb

£upki z wk³adkami piaskowców grubo³awicowych (³upki wierzowskie z wk³adkami piaskowców warstw grodziskich) – warstwy wierzowskie.

17 W profilu utwory te wystêpuj¹ nad warstwami cieszyñskimi górnymi (otw. 16 — Olchowce 1), podœcielaj¹ zaœ warstwy lgockie dolne. Wystêpuj¹ one w otworach i ods³aniaj¹ siê miêdzy Raczkow¹ a Olchowcami w brze¿nej czêœci jednostki œl¹skiej. Stwierdzono je ponadto w Strachocinie (otw. 9). Omawiane utwory tworz¹ bardzo zró¿nicowan¹ litologicznie seriê, z³o¿on¹ ze zmiennej iloœci ³upków czarnych i drobnorytmicznych osadów turbidytowych, prze³awicanych piaskowcami grubo³awicowymi (szczególnie w ni¿szej czêœci profilu). Wœród osadów dominuj¹ niewapniste ³upki czarne, lokalnie nieco skrzemionkowane, zawieraj¹ce liczne wk³adki zielonoszarych mu³owców niewapnistych miejscami laminowanych równolegle lub przek¹tnie (Td, Tcd w sekwencji Boumy — Bouma, 1962). Mu³owce te s¹ czêsto plamiste, z doœæ ostro wyodrêbniaj¹cymi siê czarnymi plamami, niekiedy bêd¹cymi fukoidami (wype³nieniami penetracji powsta³ych w s³abo skonsolidowanych osadach). Pla- mistoœæ mu³owców w pozosta³ych przypadkach wynika z nieci¹g³ej laminacji barwnej. Oprócz zielonoszarych mu³owców wystêpuj¹ czarne mu³owce piaszczyste, laminowane równolegle, z muskowitem. £upki czarne rzadko s¹ s³abo wapniste. Pomiêdzy ³upkami i mu³owcami wystêpuj¹ podrzêdnie prze³awicenia cienko- i œrednio³awicowych piaskowców, zwykle laminowanych równolegle, przek¹tnie lub konwolutnie (Tc, Tbc, rzadziej z cz³onem o gradacji ziarna Tac, Tabc w sekwencji Boumy — Bouma, 1962). Stwierdzono tak¿e ciemnoszare, popielatoszare lub czarne piaskowce cienko³awicowe, masywne, drobnoziarniste, zlewne, twarde, wapniste, miejscami glaukonitowe. Piaskowce niekiedy wietrzej¹ na rdzawo. Laminacja przek¹tna wskazuje na transport ich materia³u detrytycznego z pó³nocnego wschodu. W sp¹gowych czêœciach ³awic o uziarnieniu frakcjonalnym, niektóre piaskowce s¹ gruboziarniste lub zlepieñcowate, kwarcowe (ziarna do 5 mm). W stropowych czêœciach ³awic niektó- rych piaskowców stwierdzono liczne klasty ³upków czarnych o d³ugoœci do 40 cm i gruboœci do 7 cm. Wœród ³upków obserwowano dajki neptuniczne wype³nione materia³em frakcji drobnopiaskowej. Pomiêdzy drobnorytmiczn¹ seri¹ o przewadze ³upków miejscami trafiaj¹ siê pojedyncze ³awice b¹dŸ ca³e pakiety piaskowców grubo³awicowych. W ni¿szej czêœci profilu s¹ to g³ównie piaskowce gruboziarniste i zlepieñce, kwarcowe (z niewielk¹ zawartoœci¹ kwarcu czerwonego) ze skaleniami, z nielicznymi klastami ska³ metamorficznych, wêglanowych (klasty ciemnych wapieni mikroonkoidowych — Olszewska, 2003) oraz litoklastami piaskowcowymi i ³upkowymi. W niektórych ³awicach s¹ widoczne szcz¹tki wapiennych skorup organizmów. S¹ to szare i ciemnoszare ska³y, zwykle bardzo twarde, o spoiwie wêglanowym (kalcytowo-dolomitowym — Skulich, 2002), miejscami o bardzo gêsto upakowanych ziarnach i spoiwie typu porowego. Wy¿ej w profilu grubo³awicowe piaskowce s¹ zazwyczaj drobnoziarniste, glaukonitowe, masywne, s³abo wapniste — typu znajduj¹cych siê powy¿ej warstw lgockich dolnych. Niektóre ³awice s¹ uziarnione frakcjonalnie, z ziarnami kwarcu do 5 mm w sp¹gowej czêœci ³awicy. Ich barwa jest szara, po wietrzeniu zaœ rdzawa. Gruboœæ ³awic dochodzi do 4 m. Miejscami zawieraj¹ one klasty ³upków czarnych. Po wyp³ukaniu spoiwa staj¹ siê silnie porowate i rozsypliwe.

18 Mi¹¿szoœæ ³upków wierzowskich z wk³adkami piaskowców grodziskich mo¿na szacowaæ na oko³o 250 m. Wielkoœæ ta jest niepewna ze wzglêdu na zwykle wysoki stopieñ zaanga¿owania tektonicznego tych utworów. Podana wartoœæ odnosi siê do rejonu doliny Sanu w Miêdzybrodziu. Zasiêg omawianych utworów mo¿e byæ wiêkszy od przedstawionego na mapie (szczególnie w pó³nocnej czêœci pasa wychodni utworów dolnokredowych miêdzy Liszn¹ a Olchowcami), gdy¿ ze wzglêdu na wystêpowanie w nich elementów typowych dla m³odszych utworów trudno je odró¿niæ w pojedynczych, stektonizowanych ods³oniêciach. Koszarski (1961a, b) wydzieli³ na omawianym obszarze od do³u: ³upki wierzowskie dolne z syderytami (ok. 50 m), piaskowce p³ytowe warstw grodziskich (40 m) z barremsk¹ faun¹ z Lisznej (Rogala i Kokoszyñska, 1934; Kokoszyñska, 1949), cienko³awicowe piaskowce skorupowe z ³upkami warstw grodziskich (40 m), grubo³awicowe piaskowce grodziskie (40–80 m) oraz górne ³upki wierzowskie. Na obszarze arkusza szerzej wystêpuj¹ w terenie tylko najwy¿sze dwa z wymienionych ogniw. Wydzielenia te ze wzglêdu na s³aby stan ods³oniêæ, silne stekto- nizowanie omawianych utworów i szczegó³owoœæ podzia³u wykraczaj¹c¹ poza skalê mapy, zosta³y po³¹czone w jeden kompleks. Wystêpuj¹ce tu warstwy grodziskie Koszarski (1961b) zaliczy³ do warstw grodziskich górnych. Warstwy wierzowskie z wk³adkami piaskowców grodziskich wiekowo reprezentuj¹ hoteryw–apt i prawdopodobnie najni¿szy alb (Koszarski i Nowak, 1960). Miêdzy Miêdzybrodziem a Liszn¹ stwierdzono w nich (Szyd³o, 2003) zespó³ otwornic, prawdopodobnie nale¿¹cych do aptu: Rhizammina indivisa (Brady), Caudammina ovulum (Grzybowski), Trochammina vocontiana (Moullade), Verneuilinoides neocomiensis (Mjatluk), Gaudryina cf. filiformis (Berthelin) i Gaudryina oblonga (Zaspelová).

Alb

Piaskowce grubo³awicowe – warstwy lgockie dolne,wystêpuj¹ w profilu nad ³upkami wierzowskimi, podœcielaj¹ zaœ warstwy gezowe górne. Ods³aniaj¹ siê one na powierzchni miêdzy Raczkow¹ a Olchowcami w brze¿nej czêœci jednostki œl¹skiej. Stwierdzono je tak¿e dalej w kierunku po³udniowo-zachodnim w otworach wiertniczych w Strachocinie (np. otw. 9). Wœród osadów dominuj¹ grubo- i bardzo grubo³awicowe piaskowce (do 10 m), rzadziej zlepieñce. Najczêœciej s¹ to piaskowce ró¿noziarniste, masywne, g³ównie kwarcowe (kwarc przezroczysty, bia³y, podrzêdnie ró¿owy, dobrze obtoczony), z glaukonitem. Ich barwa jest jasnopopielata, miejscami ciemnoszara lub bia³awa, sporadycznie czarna, wietrzej¹ (bardzo g³êboko w obrêbie ³awicy) na be- ¿owo i ¿ó³tawo, rzadko na rdzawo. Czêsto s¹ uziarnione frakcjonalnie, zwykle w œrednio- lub drobno- ziarnistej masie piaszczystej tkwi¹ rozsiane grubsze ziarna kwarcu. Oprócz kwarcu zawieraj¹ klasty czarnych i szarych ³upków oraz piaskowców, a tak¿e ziarna wapieni (z onkoidami i krynoidami), rzadziej lidytów i ska³ metamorficznych. Trafiaj¹ siê równie¿ okruchy wêgla kamiennego. W stropowych

19 czêœciach ³awic rzadko wystêpuje laminacja równoleg³a. Spoiwo piaskowców jest wapniste. W strefie wietrzenia ulega ono wyp³ukaniu, przez co ca³e ³awice staj¹ siê silnie rozsypliwe. Wyp³ukane spoiwo miejscami ulega wtórnej koncentracji i tworz¹ siê wtedy kuliste formy, twardsze od otaczaj¹cej ska³y. Ich œrednica dochodzi do 1,5 m. £awice piaskowców s¹ czêsto zamalgamowane, przez co nie wystêpuj¹ miêdzy nimi wk³adki ³upków. Miejscami jednak zachowuj¹ siê prze³awicenia ³upków czarnych (zwykle niewapnistych, rzadko marglistych) i zielonoszarych, czarnych mu³owców piaszczystych z muskowitem oraz cienko³awicowych piaskowców jasnoszarych, laminowanych równolegle (rzadziej przek¹tnie) oraz masywnych, cienko³awicowych piaskowców drobnoziarnistych, wapnistych, barwy czarnej. We wk³adkach ³upków miejscami s¹ widoczne dajki neptuniczne. W obrêbie piaskowców warstw lgockich dolnych trafiaj¹ siê prze³awicenia utworów sp³ywowych o kilkumetrowej mi¹¿szoœci, zbudowane z chaotycznie wymieszanych soczewek piaskowców i ³upków. Sp³ywy obejmowa³y s³abo skonsolidowany materia³ na dnie basenu. Mi¹¿szoœæ warstw lgockich dolnych wynosi w leskiej strefie facjalnej oko³o 150–200 m. Repre- zentuj¹ one alb, prawdopodobnie œrodkowy (Koszarski i Nowak, 1960). W Sanoku-Bia³ej Górze znaleziono w nich (Szyd³o, 2003) zespó³ otwornic albu: Saccammina placenta (Grzybowski), Haplophragmoides nonioninoides (Reuss), Thalmannammina neocomiensis (Geroch), Recurvoides imperfectus (Hanzlikova), Plectorecurvoides alternans (Noth) i Gaudryina cf. oblonga (Zaspelová).

b. Kreda dolna–górna Alb–cenoman

Piaskowce i ³upki – warstwy gezowe górne, nadœcielaj¹ warstwy lgockie dolne. Nad nimi w profilu wystêpuj¹ zaœ ³upki radiolariowe i ³upki pstre godulskie. Tradycyjnie pomiêdzy warstwami lgockimi dolnymi a warstwami gezowymi wydzielano warstwy lgockie œrodkowe (Obtu³owicz, 1945; Wdowiarz, 1953; Koszarski, 1961a, b) — poziom o przewadze ³upków, zwykle o niezbyt wielkiej mi¹¿szo- œci. W badanych profilach jego obecnoœæ miejscami nie zaznacza siê w ogóle, miejscami zaœ ma zbyt ma³¹ mi¹¿szoœæ, by wydzieliæ go na mapie. Ze wzglêdu na silne podobieñstwo litologiczne do warstw gezowych górnych zdecydowano siê po³¹czyæ z nimi wspomniane warstwy w jedno wydzielenie. Warstwy gezowe górne wystêpuj¹ na obszarze pomiêdzy Grabownic¹ Starzeñsk¹ a Olchowca- mi. Ich obecnoœæ stwierdzono tak¿e w otworach wiertniczych dalej na po³udniowy zachód, w Stracho- cinie (otw. 9) i Zab³otcach (otw. 13). Tworz¹ one wzniesienia o stromych stokach: D¹bkówka, Wroczeñ, Dobosze, Niuchowa, Kopacz, Pobana i Krzy¿. Omawiane utwory s¹ wykszta³cone w postaci œrednio- lub drobnorytmicznej serii piaskowcowo-³upkowej. W wiêkszoœci profili dominuj¹ piaskowce, miejscami o charakterze gez (zbudowane czêœciowo z igie³ g¹bek). S¹ one jasnopopielate lub ciemnoszare, drobnoziarniste, wapniste, glaukonitowe, z mu-

20 skowitem, bardzo twarde, zwykle laminowane równolegle, rzadziej przek¹tnie (Tb, Tbc, Tab, Tabc w sekwencji Boumy — Bouma, 1962). Niekiedy laminacja jest podkreœlona charakterystycznymi ciemnymi smugami. Miejscami laminy s¹ szare i czarne. Na powierzchniach oddzielnoœci sporadycznie trafiaj¹ siê zwêglone szcz¹tki roœlinne. Miejscami w sp¹gowych czêœciach ³awic wystêpuj¹ grubsze ziarna (g³ównie kwarc, ponadto lidyty, okruchy ska³ metamorficznych, wêgiel kamienny i fragmenty wêglanowych skorup organizmów). W piaskowcach trafiaj¹ siê te¿ klasty ³upków czarnych, zielonkawych i szarych, zwykle drobne, ale w niektórych ³awicach dochodz¹ce do 7 cm gruboœci. Lo- kalnie jest widoczne uziarnienie frakcjonalne. Piaskowce warstw gezowych wietrzej¹ na jasno, bia³awo, be¿owo, rzadko na rdzawo. Niekiedy ich ³awice s¹ zamalgamowane. Zwykle s¹ cienko- i œrednio³awicowe, ale zdarzaj¹ siê te¿ liczne wk³adki, czy nawet ca³e pakiety piaskowców grubo³awicowych, laminowanych, tego samego typu co cieñsze ³awice. Piaskowce te po wyp³ukaniu spoiwa wêglanowego staj¹ siê rozsypliwe, analogicznie jak w podobnych piaskowcach warstw lgockich dolnych. Na sp¹gowych powierzchniach piaskowców miejscami wystêpuj¹ doœæ liczne bioglify, rzadziej hieroglify (œlady toczenia). Transport materia³u detrytycznego warstw gezowych odbywa³ siê z pó³nocnego zachodu (295–350°), choæ trafiaj¹ siê równie¿ pojedyncze pomiary wskazuj¹ce na transport z po³udniowego zachodu. Piaskowce s¹ prze³awicane niewapnistymi ³upkami czarnymi, szarymi i zielonoszarymi oraz czarnymi i szarymi mu³owcami. Miejscami mu³owce s¹ laminowane równolegle (Td w sekwencji Boumy — Bouma, 1962). Czarne, nielaminowane mu³owce z muskowitem s¹ margliste. Rzadko nieco margliste s¹ tak¿e ³upki. W stropowej czêœci profilu omawianego wydzielenia laminowane równolegle ³awice piaskow- ców (lub tylko ich œrodkowe czêœci) s¹ miejscami silnie skrzemionkowane, wystêpuj¹ w nich soczewkowate gniazda prawie czarnej krzemionki o charakterze spongiolitów (z³o¿one z igie³ g¹bek i krze- mionkowego spoiwa). Tê czêœæ warstw gezowych wydzielano niekiedy jako poziom skrzemienia³ych gez, margli krzemionkowych i rogowców spongiolitowych (Tokarski, 1940; Koszarski, 1961a). Jest ona lateralnym odpowiednikiem rogowców mikuszowickich, znanych z zachodniej czêœci polskich Karpat. Mi¹¿szoœæ warstw gezowych (³¹cznie z warstwami lgockimi œrodkowymi oraz poziomem skrzemionkowanym w czêœci stropowej) osi¹ga maksymalnie 350 m. Reprezentuj¹ one alb (prawdopodobnie górny) i cenoman dolny.

c. Kreda górna Cenoman–santon

£upki ilaste czerwone i zielone — ³upki pstre godulskie i ³upki radiolariowe.Wprofilu utwory te wystêpuj¹ nad warstwami gezowymi górnymi, a pod marglami wêglowieckimi lub warstwami istebniañskimi. Ods³aniaj¹ siê one i wystêpuj¹ w otworach wiertni-

21 czych miêdzy Grabownic¹ Starzeñsk¹ a Miêdzybrodziem. Stwierdzono je tak¿e w otworach wiertniczych w Strachocinie (otw. 9), Jurowcach (otw. 10) i Zab³otcach (otw. 13). Powy¿ej warstw gezowych górnych stwierdzono kompleks g³ównie niewapnistych ³upków, obejmuj¹cy, mimo nieznacznej mi¹¿szoœci, doœæ du¿y przedzia³ wiekowy. Przejœcie z warstw gezowych jest stopniowe — pomiêdzy ³awicami gez ³upki zielone zaczynaj¹ przewa¿aæ nad czarnymi, zanikaj¹ ska³y skrzemionkowane i margle. Rozwija siê seria niewapnistych ³upków zielonych, miejscami z nalotami manganowymi. S¹ te¿ obecne konkrecje manganowe. Nie stwierdzono ³awic piaskowców. Sporadycznie wystêpuj¹ twarde, jasnozielone lub brunatno-¿ó³te ska³y krzemionkowe. S¹ one zbudowane z chalcedonu i maj¹ charakter radiolarytów (masowo wystêpuj¹ kuliste radiolarie). Poziom ³upków zielonych z radiolarytami (cenoman–najni¿szy turon — B¹k i in., 2002) ma zwykle kilka metrów mi¹¿szoœci i rzadko jest ods³oniêty. Nadœciela go kompleks ³upków niemal wy³¹cznie czerwonych, niewapnistych. £upi¹ siê one grubo, rzadko zawieraj¹ prze³awicenia ³upków zielonych. Mi¹¿szoœæ omawianych utworów osi¹ga oko³o 60–80 m. Wiekowo obejmuj¹ one przedzia³ od cenomanu po santon.

2. Kreda–paleogen

a. Kreda górna–paleocen

Margle pstre – margle wêglowieckie.Tradycyjna nazwa dla pstrych margli serii podœl¹skiej to margle wêglowieckie. W celu unikniêcia nieporozumieñ w nazewnictwie nie stosuje siê dla tego wydzielenia nazwy „warstwy wêglowieckie”, gdy¿ w literaturze karpackiej (Jucha i in., 1982) nazwa ta by³a stosowana na okreœlenie serii piaskowcowo-³upkowej kredy dolnej w rejonie pó³okna tektonicznego Wêglówki (na pó³noc od Krosna). Margle wêglowieckie wystêpuj¹ w profilu pomiêdzy ³upkami pstrymi warstw godulskich a ³upkami pstrymi paleocenu–eocenu. W okolicach Grabownicy Starzeñskiej podœcielaj¹ warstwy istebniañskie. Omawiane utwory s¹ charakterystyczne dla serii podœl¹skiej. Ods³aniaj¹ siê pomiêdzy Grabownic¹ Sta- rzeñsk¹ a Olchowcami. W kierunku po³udniowo-zachodnim szybko wyklinowuj¹ siê (zastêpowane przez ni¿ej- i wy¿ejleg³e ³upki pstre oraz warstwy istebniañskie) i na po³udnie od góry Wroczeñ oraz w otworach z³o¿a Grabownica-wieœ (otw.5i6)s¹ju¿nieobecne. S¹ to miêkkie, grubo ³upi¹ce siê, jasnoczerwone, szarozielone lub jasnopopielate margle, rzadziej bia³awe lub brunatnoczerwone. Czêsto s¹ one plamiste (zwykle czerwone z nieostrymi zielonkawymi plamami b¹dŸ smugami). Miejscami wystêpuj¹ w nich fukoidy. S¹ one widoczne w odmianach o barwie popielatej i wyró¿niaj¹ siê barw¹ nieco ciemniejsz¹ od otoczenia. Margle wêglowieckie rzadko zawieraj¹ prze³awicenia niewapniste (g³ównie w stropowej czêœci). Miejscami wystêpuj¹ w nich twarde, silnie wapniste formy konkrecyjne o barwie otaczaj¹cej ska³y, powsta³e na skutek wtórnej koncentracji wêglanu wapnia. Ich œrednica dochodzi do 20 cm. Wœród

22 margli popielatych obserwowano równie¿ soczewki, ³awice lub konkrecje fosforytów (do 30 cm gruboœci) o barwie be¿owopopielatej (Jasionowicz i in., 1959). Mi¹¿szoœæ margli wêglowieckich dochodzi maksymalnie do 120 m i jest bardzo zmienna oraz trudna do oszacowania ze wzglêdu na silne zaanga¿owanie tektoniczne i podatnoœæ tych osadów na deformacje. Naj- wiêksze wartoœci osi¹ga w pó³nocno-wschodniej czêœci swego powierzchniowego zasiêgu (Niebocko–Miêdzy- brodzie) i szybko spada w kierunku po³udniowo-zachodnim a¿ do ca³kowitego wyklinowania siê (Grabownica-wieœ, Wroczeñ). Wiekowo omawiane utwory reprezentuj¹ kampan–paleocen, na niektórych obszarach mog¹ jednak siêgaæ a¿ do eocenu wczesnego. W kierunku po³udniowo-zachodnim s¹ one zastê- powane przez ³upki pstre oraz warstwy istebniañskie i ich zasiêg wiekowy miejscami ogranicza siê prawdopodobnie tylko do mastrychtu (Liszkowa, 1956; Koszarski, 1956b). Piaskowce, zlepieñce i ³upki – warstwy istebniañskie,s¹utworami charakterystycznymi dla serii œl¹skiej. W profilu nadœcielaj¹ ³upki pstre godulskie, np. w otworach w Gra- bownicy Starzeñskiej (otw. 5 i 6), Strachocinie (otw. 9), Jurowcach (otw. 10) i Zab³otcach (otw. 13). Jedynie w rejonie Grabownicy Starzeñskiej i Lalina (w strefie zazêbiania siê utworów serii œl¹skiej i podœl¹skiej) wystêpuj¹ na powierzchni nad marglami wêglowieckimi. Podœcielaj¹ natomiast ³upki pstre paleocenu–eocenu. Na powierzchni terenu wystêpuj¹ jedynie w okolicach Turzego Pola, Grabow- nicy Starzeñskiej i Lalina oraz na stokach góry Wroczeñ. Poza tym obszarem stwierdzono je w otworach wiertniczych miêdzy Turzym Polem a Sanokiem (otw. 1, 8, 9, 10, 13, 14 i 15). Wyklinowywuj¹ siê one w kierunku pó³nocno-wschodnim, gdzie s¹ zastêpowane przez margle wêglowieckie. W warstwach istebniañskich zwykle dominuj¹ piaskowce. Miêdzy Turzym Polem a Sanokiem stwierdzono mi¹¿sze pakiety piaskowcowe prze³awicane maksymalnie kilkudziesiêciometrowymi pakietami ³upków, miejscami z wk³adkami piaskowców. Jedynie stropowa czêœæ, o mi¹¿szoœci prze- kraczaj¹cej niekiedy 150 m, charakteryzuje siê przewag¹ ciemnoszarych ³upków mu³owcowych. Ods³aniaj¹ siê one w Turzym Polu. W rejonie Grabownicy Starzeñskiej i Lalina osady te s¹ nieco inaczej wykszta³cone. Zwykle wystêpuje ³upkowy pakiet w stropowej czêœci profilu wydzielenia (brak go jedynie w Lalinie). W czêœci sp¹gowej czêsto pojawia siê tak¿e kilkunastometrowy pakiet ³upkowy. Pomiêdzy tymi pakietami wystêpuj¹ niemal wy³¹cznie piaskowce i zlepieñce. Piaskowce s¹ bardzo grubo³awicowe (niektóre maj¹ co najmniej kilkanaœcie metrów mi¹¿szo- œci), czêsto amalgamowane, ró¿noziarniste (najczêœciej gruboziarniste), zwykle Ÿle wysortowane. Wystêpuj¹ w nich soczewki, smugi i ca³e strefy zlepieñców. S¹ one zbudowane w 95% ze s³abo lub œrednio obtoczonych ziaren kwarcu mlecznego i szarego o œrednicy do 2 cm, podrzêdnie wystêpuj¹ ziarna lidytów, bia³ych wapieni, skaleni i wêgla kamiennego. Depowski (1956) podaje równie¿ infor- macjê o wystêpowaniu ziaren granitów i ³upków krystalicznych, wapienie zaœ zalicza do wapieni

23 sztramberskich. Niezwietrza³e piaskowce s¹ twarde, jasnopopielate, muskowitowe, ich spoiwo jest wapniste. Po zwietrzeniu czêsto przyjmuj¹ barwê rdzaw¹. Spoiwo ulega wówczas wyp³ukaniu, przez co piaskowce staj¹ siê silnie rozsypliwe. Wystêpuj¹ w nich wtedy twarde strefy z wtórn¹ koncentracj¹ spoiwa kalcytowego (konkrecje cementacyjne). W ³awicach piaskowców wystêpuj¹ strefy uziarnione frakcjonalnie. Miejscami wystêpuj¹ liczne klasty miêkkich, ciemnoszarych ³upków lub ca³ych frag- mentów cienko³awicowych, ³upkowo-piaskowcowych osadów turbidytowych. Miêdzy grubo³awicowymi piaskowcami rzadko pojawiaj¹ siê cienkie prze³awicenia ³upkowe. Wystêpuj¹ jednak ca³e pakiety o wyraŸnej dominacji ciemnoszarych lub popielatoszarych, niewapnistych ³upków mu³owcowych lub piaszczystych, z wysok¹ zawartoœci¹ muskowitu. Pomiêdzy nimi trafiaj¹ siê zarówno pojedyncze piaskowce grubo³awicowe, jak i ca³e pakiety cienko- i œrednio³awicowych piaskowców laminowanych przek¹tnie, drobnoziarnistych, twardych, muskowitowych. Materia³ tych piaskowców by³ transportowany z kierunku NNW. Miejscami w stropowej czêœci pojawiaj¹ siê zielonoszare i czerwone ³upki (Depowski, 1956). Mi¹¿szoœæ warstw istebniañskich osi¹ga oko³o 250–400 m w otworach wiertniczych w rejonie Turze Pole–Sanok. Ku pó³nocnemu wschodowi spada i w otworach z³o¿a Grabownica-wieœ (otw.5i6) oraz w ods³oniêciach w Grabownicy Starzeñskiej wynosi maksymalnie 180 m. Warstwy te wyklinowuj¹ siê wœród ³upków i margli pstrych w Lalinie i na stokach góry Wroczeñ. Wiekowo reprezentuj¹ one kampan–paleocen, przy czym w Grabownicy Starzeñskiej, na pograniczu utworów œl¹skiej i podœlaskiej strefy facjalnej, ich zasiêg ogranicza siê do paleocenu, co wskazuje na to, ¿e s¹ one odpowiednikiem warstw istebniañskich górnych (Koszarski, 1954). Taki wiek potwierdza obecnoœæ klastów ze szcz¹tkami paleogeñskich glonów Lithothamnium sp. (Olszewska, 2003). Zespo³y otwornicowe z ³upków isteb- niañskich s¹ niecharakterystyczne i zawieraj¹ mikrofaunê póŸnego senonu–paleocenu (Szyd³o, 2003).

3. Paleogen

a. Paleocen–eocen

£upki ilaste czerwone i zielone – ³upki pstre. Nadœcielaj¹ one margle wêglo- wieckie miêdzy Niebockiem a Miêdzybrodziem. W okolicach Grabownicy Starzeñskiej, Lalina i Turzego Pola wystêpuj¹ w profilu nad warstwami istebniañskimi. Podobn¹ sytuacjê odnotowano w otworach miêdzy Strachocin¹ a Sanokiem (otw.: 8, 9, 10, 13, 14 i 15), gdzie utwory te nie ods³aniaj¹ siê na powierzchni. W strefie wystêpowania serii podœl¹skiej (miêdzy Grabownic¹ Starzeñsk¹ a Olchowcami oraz w otworach z³o¿a Grabownica-wieœ — otw.5i6)omawiane osady wystêpuj¹ pod warstwami menilitowymi. Na powierzchni terenu w Turzym Polu oraz w otworach wiertniczych miêdzy Turzym Polem a Sanokiem (otw.: 1, 8, 9, 10, 13, 14 i 15) ³upki pstre s¹ nadœcielone przez warstwy hieroglifo-

24 we, zastêpuj¹ce ich wy¿sz¹ czêœæ. W literaturze omawiaj¹cej okolice Turzego Pola i Sanoka wystê- puj¹ one pod nazw¹ „II ³upki pstre z piaskowcem ciê¿kowickim” (Depowski, 1956). Miêdzy Turzym Polem a Sanokiem niemal ca³e wydzielenie sk³ada siê z niewapnistych ³upków barwy czerwonej z nieregularnymi wtr¹ceniami lub wk³adkami barwy zielonej. Miejscami wystêpuj¹ na nich naloty manganowe. Jedynie miejscami w pó³nocno-zachodniej czêœci tego pasa wyst¹pieñ, w Turzym Polu, Górkach i Strachocinie, wœród ³upków czerwonych pojawiaj¹ siê wk³adki grubo³awicowych, jasnoszarych piaskowców gruboziarnistych, kwarcowych — piaskowców ciê¿kowickich. Na obszarze arkusza Sanok nie wystêpuj¹ one na powierzchni terenu. Pomiêdzy Grabownic¹ Starzeñsk¹ a Olchowcami (seria podœl¹ska) ³upki o przewadze barwy czerwonej po³¹czono w jedno wydzielenie z wystêpuj¹cymi powy¿ej ³upkami zielonoszarymi, równie¿ niewapnistymi. £upki te s¹ miejscami pokryte nalotami barwy rdzawej lub czarnej (manganowymi). Wystêpuj¹ w nich równie¿ brunatnoczarne konkrecje manganonoœne o niewielkich rozmiarach. Prze- wa¿nie s¹ one pozbawione wk³adek piaskowcowych, jedynie w okolicach Grabownicy Starzeñskiej i Lalina trafiaj¹ siê w nich pojedyncze prze³awicenia cienko³awicowych, drobnoziarnistych, niewapnistych piaskowców glaukonitowych. Mi¹¿szoœæ ³upków pstrych dochodzi do 60 m w pasie miêdzy Turzym Polem a Sanokiem i do 80 m w rejonie Grabownicy–Lalina–Srogowa. W kierunku pó³nocno-wschodnim mi¹¿szoœæ spada doœæ gwa³townie (czêœciowo na skutek zast¹pienia sp¹gowej czêœci omawianych utworów przez margle wêglowieckie) i w rejonie Niebocka, Falejówki i Miêdzybrodzia wynosi zwykle kilkanaœcie metrów. Omawiane osady miêdzy Turzym Polem a Sanokiem reprezentuj¹ paleocen górny–eocen dolny, zaœ miêdzy Grabownic¹ Starzeñsk¹ a Olchowcami obejmuj¹ niemal ca³y eocen (byæ mo¿e bez najstarszej czêœci, gdzie mog¹ siêgaæ margle wêglowieckie).

b. Eocen

£upki zielone i piaskowce cienko³awicowe – warstwy hierogli- fowe. Wydzielono je wzd³u¿ pasa Turze Pole–Strachocina–Sanok, gdzie nadœcielaj¹ ³upki pstre. Nad nimi w profilu znajduj¹ siê warstwy menilitowe. W lokalnej stratygrafii dzielono je na trzy poziomy, od sp¹gu: II ³upki zielonoszare z wk³adkami piaskowców hieroglifowych, I ³upki pstre, I ³upki zielonoszare (Depowski, 1956). Omawiane utwory s¹ wykszta³cone jako seria o dominacji niewapnistych ³upków zielonych i zielonoszarych. Oprócz nich w œrodkowej czêœci profilu wystêpuj¹ niewapniste ³upki ciemnoczerwone i plamiste (czerwono-zielone), w czêœci stropowej natomiast trafiaj¹ siê równie¿ cienkie prze³awicenia ³upków brunatnych. Na powierzchniach ich spêkañ miejscami wystêpuj¹ brunatnoczarne naloty manganowe. Sta³ym, choæ podrzêdnie wystêpuj¹cym sk³adnikiem wydzielenia (do 20%) s¹ prze³awicenia

25 cienko³awicowych, drobnoziarnistych, twardych piaskowców glaukonitowych. Czêsto s¹ one laminowane równolegle, rzadziej przek¹tnie lub konwolutnie, barwy szarej, zielonoszarej lub jasnoszarej, miejscami wietrzej¹ na rdzawo. Trafiaj¹ siê równie¿ odmiany o nieco grubszych ziarnach, z rozsianymi z rzadka drobnymi ¿wirkami kwarcowymi, o mi¹¿szoœci dochodz¹cej do 0,5 m, oraz ciemne mu³owce. Mi¹¿szoœæ warstw hieroglifowych dochodzi maksymalnie do 250 m. Reprezentuj¹ one eocen œrodkowy i górny. Prze³om eocenu i oligocenu miejscami reprezentuj¹ margle globigerinowe — miêkkie, zielonoszare, grubo³upliwe margle, obserwowane w Turzym Polu, Srogowie i Grabownicy Starzeñskiej. Ze wzglêdu na kilkumetrow¹ mi¹¿szoœæ nie wydzielano ich na mapie. Brak ich równie¿ w ods³oniêciach miêdzy Grabow- nic¹ Starzeñsk¹ a Olchowcami.

c. Oligocen

W obrêbie warstw menilitowych serii œl¹skiej i podœl¹skiej wyró¿niono dwa wydzielenia: rogowce i warstwy podrogowcowe nierozdzielone oraz ³upki ilaste. Rogowce, margle (dynowskie), piaskowce i ³upki (rogowce i warstwy podrogowcowe) – warstwy menilitowe. W profilu wystêpuj¹ nad ³upkami pstrymi paleocenu–eocenu (miêdzy Grabownic¹ Starzeñsk¹ a Miêdzybrodziem) lub warstwami hie- roglifowymi (miêdzy Turzym Polem a Sanokiem). Nadœcielaj¹ je ³upki ilaste warstw menilitowych. Zmiennie wykszta³cone warstwy podrogowcowe po³¹czono z pakietem rogowców i margli dynowskich w jedno wydzielenie ze wzglêdu na niewielkie mi¹¿szoœci obu kompleksów, niemo¿liwe do przedstawienia na mapie w przyjêtej skali. Warstwy podrogowcowe zawieraj¹ zwykle brunatne, grubo³upliwe margle, miejscami laminowane, pokrywaj¹ce siê podczas wietrzenia bia³ymi nalotami oraz niewapniste, bitumiczne ³upki brunatne. W Sanoku stwierdzono w nich wk³adkê diatomitu. Czêsto wystêpuj¹ równie¿ wk³adki piaskowców, a miejscami ca³e warstwy podrogowcowe s¹ przez nie ca³kowicie zastêpowane. Piaskowce te s¹ grubo³awicowe, szare, drobnoziarniste, muskowitowe, o spoiwie wapnistym. Bardzo przypominaj¹ piaskowce warstw kroœnieñskich. Stwierdzono w nich tak¿e soczewki grubszych ziaren kwarcu. Wietrzej¹c przyjmuj¹ barwy rdzawe i staj¹ siê kruche. Lokalnie zawieraj¹ liczne klasty zielonkawoszarych ³upków. Mi¹¿szoœæ warstw podrogowcowych nie przekracza kilkunastu metrów. Nie wszêdzie jednak one wystêpuj¹. Miejscami rogowce zalegaj¹ wprost na ³upkach zielonych warstw hieroglifowych (miêdzy Grabownic¹ Starzeñsk¹ a Miêdzybrodziem). Powy¿ej warstw podrogowcowych stwierdzono kompleks z³o¿ony g³ównie z ró¿nobarwnych rogowców oraz jasnych, twardych margli dynowskich, zwykle z prze³awiceniami ³upków brunatnych, a miejscami piaskowców. £upki te s¹ lokalnie nieco skrzemionkowane, w strefie wietrzenia pokrywaj¹ siê rdzawymi lub ¿ó³tymi nalotami.

26 Margle dynowskie s¹ be¿owe lub popielate, wietrzej¹ na bia³o lub ¿ó³tawo. Niektóre odmiany s¹ laminowane równolegle, niekiedy w centralnych czêœciach ich ³awic wystêpuj¹ soczewki czarnych rogowców. Niektóre ³awice zawieraj¹ te¿ bardzo drobne blaszki muskowitu. W wielu ods³oniêciach stanowi¹ one g³ówny cz³on serii rogowcowej. Gdzie indziej przewa¿aj¹ rogowce, tworz¹ce ³awice kilku-, rzadziej kilkunastocentymetrowej gruboœci. Oprócz najbardziej typowej odmiany brunatno- czarnej, wystêpuj¹ równie¿ bia³awe rogowce masywne, rogowce laminowane równolegle (bia³e i czarne laminy) oraz bia³e rogowce z soczewkami czarnych. Te odmiany s¹ prawdopodobnie odwapnionymi i skrzemionkowanymi marglami. Piaskowce w obrêbie serii rogowców i margli s¹ nieliczne. Zwykle s¹ to cienko³awicowe, wapniste, laminowane, drobnoziarniste piaskowce nieco skrzemionkowane, z glaukonitem, ale stwierdzono równie¿ piaskowce typu kroœnieñskiego wietrzej¹ce na rdzawo, podobnie jak w warstwach podrogowcowych. Depowski (1956) wspomnia³ o znalezieniu w Górkach w obrêbie tego wydzielenia frag- mentów skrzemienia³ych pni drzew. Mi¹¿szoœæ utworów omawianego wydzielenia jest niewielka i osi¹ga maksymalnie 30–40 m. W okolicach Grabówki, Falejówki i Miêdzybrodzia omawiane osady w ogóle nie wystêpuj¹. Wiekowo reprezentuj¹ one oligocen wczesny. Œwiadczy o tym zespó³ nanoplanktonu, pochodz¹cy z obszaru — pomiêdzy Turzym Polem a Górkami: Coccolithus pelagicus (Wallich) Schiller, Cyclicargolithus floridanus (Roth et Hay in Hay et. al.) Bukry, Dictyococcites bisectus (Hay, Mohler et Wade) Bukry et Percival — masowo, Dictyococcites aff. daviesi (Haq) Perch-Nielsen, Dictyococcites scrippsae Bukry et Per- cival, Isthmolithus recurvus Deflandre, Pontosphaera sp., Reticulofenestra lockeri Müller, Reticulofe- nestra umbilica (Levin) Martini et Ritzkowski oraz Zygrhablithus bijugatus (Deflandre in Deflandre et Fert) Deflandre (Garecka, 2002). £upki ilaste – warstwy menilitowe.Wystêpuj¹ one w profilu nad rogowcami i warstwami podrogowcowymi, a w przypadku ich braku bezpoœrednio na ³upkach pstrych. Podœcielaj¹ warstwy przejœciowe lub grubo³awicowe piaskowce warstw kroœnieñskich dolnych. Stanowi¹ g³ówn¹ czêœæ warstw menilitowych. Podobnie jak wszystkie starsze utwory serii œl¹skiej i podœl¹skiej s¹ one znane z ods³oniêæ jedynie z obszaru na pó³nocny wschód od linii Turze Pole–Sanok. Wœród osadów dominuj¹ niewapniste, bitumiczne ³upki brunatne, drobno ³upi¹ce siê. Wie- trzej¹c pokrywaj¹ siê miejscami ¿ó³tymi nalotami. Lokalnie zawieraj¹ wk³adki niewapnistych ³upków zielonych oraz prze³awicenia szarych piaskowców cienko³awicowych, drobnoziarnistych, nieco glaukonitowych. Mi¹¿szoœæ ³upków ilastych osi¹ga 80–90 m i jest doœæ sta³a, choæ lokalnie wyraŸnie maleje. Omawiane utwory reprezentuj¹ oligocen dolny.

27 Piaskowce i ³upki brunatne i szare – warstwy przejœciowe.Wokolicach Sanoka utwory te wystêpuj¹ pomiêdzy ³upkami brunatnymi warstw menilitowych a grubo³awicowymi piaskowcami facji leskiej warstw kroœnieñskich dolnych. W po³udniowej czêœci obszaru arkusza ods³aniaj¹ siê one w postaci w¹skich pasów. W Niebieszczanach wystêpuj¹ w osi antykliny pod grubo³awicowymi piaskowcami facji leskiej. Pomiêdzy Zarszynem a Zboiskami ods³aniaj¹ siê w sp¹gu nasuniêtej ³uski, nadœcielone przez grubo³awicowe piaskowce ogniwa z Zatwarnicy. Wydzielenie to stanowi w istocie strefê zazêbiania siê facji menilitowej i kroœnieñskiej, zwi¹zan¹ z migracj¹ ku pó³nocy facji kroœnieñskiej i zastêpowaniem przez ni¹ facji menilitowej. Sk³ada siê z prze³awicaj¹cych siê elementów typowych dla wymienionych warstw. Warstwy przejœciowe s¹ zwykle wykszta³cone jako grubo³awicowe piaskowce typu warstw kroœnieñskich prze³awicane ³upkami brunatnymi lub pakietami ³upków popielatoszarych, brunatnych i cienko³awicowych piaskowców. Piaskowce s¹ drobnoziarniste, muskowitowe, o spoiwie wapnistym, masywne, rozsypliwe po zwietrzeniu. Czêœciej ni¿ piaskowce warstw kroœnieñskich wietrzej¹ na rdzawo. Miejscami zawieraj¹ ziarna zwietrza³ych skaleni oraz liczne klasty ³upków szarych, rzadziej — brunatnych, stwierdzono w nich te¿ zwêglone szcz¹tki roœlinne. Lokalnie wystêpuj¹ w nich partie gruboziarniste (kwarcowo-litoklastyczne ze skaleniami), w niektórych ³awicach obserwuje siê te¿ uziarnienie frakcjonalne. W obrêbie grubych ³awic piaskowców sporadycznie obserwowano równie¿ cienkie soczewki asfaltytu. Cieñsze ³awice piaskowców reprezentuj¹ zwykle równie¿ litotyp warstw kroœnieñskich. S¹ one szare, drobnoziarniste, muskowitowe, czêsto laminowane przek¹tnie lub konwolutnie (ale równie¿ masywne), twarde, miejscami wietrzej¹ce na rdzawo. Ich materia³ detrytyczny by³ transportowany z zachodu. S¹ one prze³awicane niewapnistymi ³upkami brunatnymi oraz marglistymi, grubo³upliwymi ³upkami szarymi, mu³owcowymi, z rozsianym drobnym muskowitem lub szarymi, miêkkimi mu³owcami masywnymi. Bardzo czêsto w warstwach przejœciowych wystêpuj¹, obecne równie¿ w ca³ych warstwach kroœnieñskich dolnych, konkrecje dolomitów ¿elazistych (Narêbski, 1957a, b, 1959). S¹ one popielatoszare, wietrzej¹ce na rdzawo lub ¿ó³to, twarde i pelityczne. Ich soczewki osi¹gaj¹ gruboœæ do 30 cm i d³ugoœæ ponad 1 m. Najczêœciej tkwi¹ one w obrêbie szarych ³upków mu³owcowych lub masywnych, szarych mu³owców. W profilu wydzielenia przewa¿aj¹ piaskowce. Jedynie w Zboiskach stwierdzono seriê o przewadze ³upków brunatnych i szarych. Oprócz elementów typowych dla ca³ego wydzielenia zaobserwowano tam równie¿ brunatne mu³owce piaszczyste z klastami ³upków brunatnych do 2 cm i konkrecjami ce- mentacyjnymi, brunatne piaskowce drobnoziarniste, miejscami laminowane równolegle, oraz laminowane przek¹tnie mu³owce, szare z brunatnymi smugami.

28 Mi¹¿szoœæ warstw przejœciowych jest nieznaczna i osi¹ga maksymalnie 60 m w okolicach Sanoka, Zarszyna, Dudyniec i Zboisk. W pó³nocnej czêœci obszaru wystêpowania utworów serii œl¹sko-podœl¹skiej nie wyró¿niano ich ze wzglêdu na doœæ ostr¹ granicê warstw menilitowych i kroœnieñskich. S¹ wydzieleniem silnie diachronicznym, starszym na po³udniu (Zarszyn–Pielnia–Dudyñce–Wolica–Zboiska), m³odszym w rejonie po³o¿onym dalej na pó³noc (Niebieszczany, Sanok), tzn. na obszarze wystêpowania leskiej strefy facjalnej warstw kroœnieñskich dolnych. We wszystkich wyst¹pieniach mieszcz¹ siê jednak w obrê- bie oligocenu dolnego, o czym œwiadczy ich pozycja znacznie poni¿ej poziomu wapieni jasielskich.

** Powy¿ej warstw przejœciowych lub warstw menilitowych wystêpuje bardzo mi¹¿szy kompleks warstw kroœnieñskich, zajmuj¹cy wiêkszoœæ obszaru na po³udniowy zachód od linii Grabownica Starzeñska–Olchowce. Podobnie jak na obszarach s¹siednich arkuszy (Œl¹czka, 1964; Malata i in., 1996a, b) przyjêto podzia³ tych warstw na dolne i górne wed³ug ¯gieta (1961). Ró¿ni siê on zasadni- czo od podzia³u przyjêtego na terenie s¹siedniego arkusza Rymanów (Wdowiarz i in., 1991). Powodu- je to znaczne niezgodnoœci na styku z tym arkuszem. Na omawianym terenie arkusza w strefie wystêpowania utworów serii œl¹skiej i podœl¹skiej osady te zaliczono w ca³oœci do warstw kroœnieñskich dolnych. Jest to spowodowane nieobecnoœci¹ utworów sp¹gowej czêœci warstw kroœnieñskich górnych, czyli piaskowców glaukonitowych z Ostrego. W Prusieku stwierdzono jednak w stropowej, ³upkowo-piaskowcowej czêœci warstw kroœnieñskich jedn¹ cienk¹ ³awiczkê piaskowców glaukonitowych. Przy za³o¿eniu wyklinowywania siê piaskowców z Ostrego ku zachodowi oraz uznaniu, ¿e znaleziona ³awiczka jest ich dystalnym odpowiednikiem, istnieje mo¿liwoœæ zaliczenia stropowej czêœci warstw kroœnieñskich miêdzy P³owcami, Stró¿ami i Za- hutyniem z jednej strony, a Prusiekiem i Niebieszczanami z drugiej strony, do warstw kroœnieñskich górnych. Jednak ze wzglêdu na brak silniejszych argumentów wskazuj¹cych na tak¹ interpretacjê oraz brak zró¿nicowania litologicznego w obrêbie spornej serii nie zdecydowano siê na takie rozwi¹zanie. W obrêbie warstw kroœnieñskich mo¿na wyró¿niæ dwie strefy facjalne: pó³nocn¹ — lesk¹ i po³udniow¹ — otryck¹ (¯ytko, 1968, 1999). Ich granica przebiega wzd³u¿ nasuniêcia warstw przejœciowych na warstwy kroœnieñskie dolne wzd³u¿ linii Zarszyn–Pielnia–Dudyñce–Wolica–Zboiska. Ró¿ni¹ siê one wiekiem pocz¹tku sedymentacji warstw kroœnieñskich (wczeœniej na po³udniu) oraz wiekiem, pozycj¹ w profilu, kierunkiem transportu materia³u detrytycznego i sk³adem petrograficz- nym g³ównego kompleksu piaskowcowego. Zró¿nicowanie to dotyczy zw³aszcza dolnej czêœci warstw kroœnieñskich dolnych. Wy¿sza czêœæ (seria piaskowcowo-³upkowa, czyli mieszana i ³upkowo-piaskowcowa) s¹ wykszta³cone analogicznie, ró¿ni¹ siê jedynie wiekiem, co wynika z migracji facji ku pó³nocy, zwi¹zanej z rozprzestrzenianiem siê warstw kroœnieñskich w tym kierunku.

29 Piaskowce grubo³awicowe (ogniwo z Zatwarnicy) – warstwy kro- œnieñskie dolne, w profilu wystêpuj¹ powy¿ej warstw przejœciowych. Podœcielaj¹ wy¿sz¹, piaskowcowo-³upkow¹ czêœæ utworów ogniwa z Zatwarnicy. Reprezentuj¹ one ni¿sz¹ czêœæ warstw podotryckich. Stanowi¹ one na terenie arkusza Sanok najstarsze osady w obrêbie utworów otryckiej strefy facjalnej warstw kroœnieñskich dolnych. Ods³aniaj¹ siê w pasie wychodni od Zarszyna przez Pielniê, Dudyñce po Wolicê. S¹ to g³ównie grubo- i bardzo grubo³awicowe piaskowce (do 5 m), wykszta³cone podobnie jak piaskowce facji leskiej: drobnoziarniste, muskowitowe, o spoiwie wapnistym, popielatoszare, masywne, z ziarnami skaleni. Piaskowce te w czêœciach stropowych s¹ doœæ czêsto laminowane konwolutnie. Miej- scami s¹ uziarnione frakcjonalnie — wówczas w sp¹gowych czêœciach ³awic s¹ œrednio- lub gruboziarniste, z kwarcem i wykazuj¹ pewne podobieñstwo do piaskowców otryckich. Na dolnych powierzchniach ³awic zdarzaj¹ siê pogr¹zy. Lokalnie ³awice piaskowców s¹ zamalgamowane. Miejscami wystêpuj¹ w nich klasty, mniej lub bardziej zlityfikowanych przed redepozycj¹, piaskowców laminowanych konwolutnie, piaskowców masywnych, czêsto klasty szarych i brunatnych ³upków (do 50 cm d³ugoœci i 10 cm gruboœci), rzadko zielonkawo-szarych ³upków niewapnistych. W szlifie stwierdzono klasty ciemnych wapieni, prawdopodobnie pochodz¹cych z albu (Olszewska, 2003). Zawieraj¹ te¿ zwêglone szcz¹tki roœlinne (szczegól- nie czêsto na powierzchniach oddzielnoœci w stropowych czêœciach ³awic). Po zwietrzeniu i wyp³ukaniu spoiwa wêglanowego niektóre ³awice piaskowców grubo³awicowych staj¹ siê silnie rozsypliwe, inne zaœ zachowuj¹ znaczn¹ twardoœæ. W jednej z grubych ³awic piaskowców stwierdzono kierunek transportu materia³u detrytycznego z po³udniowego zachodu (z azymutu 200°). Wystêpuj¹ te¿ doœæ licznie œrednio- i cienko³awicowe piaskowce twarde, muskowitowe, o laminacji konwolutnej (Tabc, Tc w sekwencji Bo- umy) i kierunku transportu materia³u detrytycznego z zachodu i pó³nocnego zachodu. Stwierdzono tak¿e œrednio³awicowe piaskowce masywne. Piaskowce prze³awicane s¹ grubo³upliwymi, mu³owcowymi, szarymi ³upkami marglistymi (typowymi dla ca³ych warstw kroœnieñskich) lub masywnymi mu³owcami popielatoszarymi, rzadziej ³upkami brunatnymi. Sporadycznie wystêpuj¹ tak¿e pojedyncze soczewki dolomitów ¿elazistych. Piaskowce grubo³awicowe ogniwa z Zatwarnicy osi¹gaj¹ mi¹¿szoœæ oko³o 180 m. Reprezentuj¹ one oligocen dolny, o czym œwiadczy ich pozycja w profilu znacznie poni¿ej wapienia jasielskiego. Piaskowce i ³upki (ogniwo z Zatwarnicy) – warstwy kroœnieñskie dolne.Wy¿sza czêœæ ogniwa z Zatwarnicy (czyli warstw podotryckich) wystêpuje na piaskowcach grubo³awicowych, podœciela zaœ piaskowce z Otrytu. Wychodnie tych utworów stwierdzono na po³udnie od linii Zarszyn–Wolica. Omawiane utwory s¹ wykszta³cone jako seria drobno- lub œredniorytmicznych osadów turbidytowych, prze³awicanych pakietami lub pojedynczymi ³awicami piaskowców grubo³awicowych. Iloœæ

30 wk³adek tych piaskowców szybko maleje ku górze profilu. Od wystêpuj¹cych poni¿ej utworów oma- wiany kompleks ró¿ni siê znacznie wiêkszym udzia³em ³upków i laminowanych piaskowców oraz du¿o mniejszym udzia³em masywnych piaskowców grubo³awicowych. G³ównym sk³adnikiem tego wydzielenia s¹ œrednio- i cienko³awicowe piaskowce drobnoziarniste, twarde, wapniste, nieco muskowitowe, laminowane konwolutnie, przek¹tnie lub równolegle (Tc, Tbc, Tac, Tabc w sekwencji Boumy — Bouma, 1962). Hieroglify pr¹dowe w tych piaskowcach wskazuj¹ na transport materia³u z zachodu i pó³nocnego zachodu. Wystêpuj¹ te¿ bioglify. Omawianym piaskowcom towarzysz¹ œrednio³awicowe, drobnoziarniste piaskowce masywne, czêsto kruche lub rozsypliwe, miejscami z licznymi klastami ³upków szarych o znacznych rozmiarach. Piaskowce s¹ prze³awicane szarymi ³upkami mu³owcowymi, grubo³upliwymi, marglistymi, czêsto z drobnym muskowitem. Sporadycznie wystêpuj¹ wk³adki ³upków brunatnych, niektóre z nich wietrzej¹c pokrywaj¹ siê rdzawymi nalotami. Miejscami stwierdzono tak¿e soczewki dolomitów ¿elazistych. Wœród omawianych utworów podrzêdnie wystêpuj¹ popielatoszare piaskowce grubo³awicowe, drobnoziarniste, muskowitowe, wapniste, masywne, czêsto rozsypliwe. Miejscami w stropowych czêœciach ³awic s¹ laminowane konwolutnie, lokalnie zawieraj¹ te¿ du¿e iloœci zwêglonej flory na powierzchniach oddzielnoœci. Sporadycznie stwierdzono tak¿e piaskowce œrednio³awicowe (30–50 cm), twarde, kwarcowe z klastami ³upków szarych, uziarnione frakcjonalnie, o litotypie piaskowców otryckich, z hieroglifami wskazuj¹cymi na transport materia³u z po³udnia. Zawieraj¹ one skorupki du¿ych otwornic eocenu œrodkowego–górnego (Olszewska, 2003). Mi¹¿szoœæ piaskowców i ³upków ogniwa z Zatwarnicy wynosi oko³o 550 m. Reprezentuj¹ one oligocen dolny. Piaskowce grubo³awicowe i œrednio³awicowe oraz ³upki (piaskowce z Otrytu) – warstwy kroœnieñskie dolne.Wprofilu znajduj¹ siê pomiêdzy piaskowcami i ³upkami (ogniwo z Zatwarnicy) a seri¹ ³upkowo-piaskowcow¹ warstw kroœnieñskich dolnych. Jedynie w Wolicy wydzielono nad nimi seriê piaskowcowo-³upkow¹. Omawiane utwory wystêpuj¹ w po³udniowo-zachodniej czêœci obszaru arkusza i stanowi¹ najbardziej charakterystyczny sk³adnik w profilu otryckiej strefy facjalnej warstw kroœnieñskich dolnych. W po³udniowo-zachodniej czêœci obszaru (Wola Sêkowa) wœród osadów dominuj¹ piaskowce grubo- i œrednio³awicowe. W kierunku pó³nocno-wschodnim, w okolicach Pielni, Dudyniec i Wolicy, seria ta charakteryzuje siê znacznym udzia³em drobno- i œredniorytmicznych osadów turbidytowych, przewa¿aj¹cych w wy¿szej czêœci profilu, choæ i ni¿ej doœæ równomiernie rozmieszczonych wœród piaskowców grubo³awicowych. Piaskowce otryckie s¹ najczêœciej drobnoziarniste. Zwykle jednak w sp¹gowej czêœci ³awic wy- stêpuj¹ partie gruboziarniste i zaznacza siê w nich uziarnienie frakcjonalne. Wœród klastów dominuje

31 kwarc mleczny, przezroczysty i szary, obecny jest te¿ kwarc czerwony oraz okruchy ska³ metamorficznych, a tak¿e klasty ciemnych wapieni mikrobolitowych i du¿e otwornice (Olszewska, 2003). Piaskowce s¹ wapniste, nieco muskowitowe, pozbawione laminacji. Czêsto s¹ amalgamowane, a mi¹¿szoœæ ich ³awic osi¹ga 4 m. Rzadko stropowa czêœæ ³awicy jest laminowana konwolutnie. W niektórych ³awicach stwierdzono liczne klasty ³upków szarych (do 55 cm d³ugoœci i 20 cm gruboœci), a tak¿e klasty brunatnych i zielonych ³upków. W Wolicy zaobserwowano, w grubej ³awicy piaskowców, kon- centrycznie zwiniêty klast piaskowcowo-³upkowy o wymiarach 140´80 cm, zapewne redeponowany przed ca³kowit¹ lityfikacj¹. W przeciwieñstwie do ska³ tego wydzielenia w Bieszczadach omawiane piaskowce po zwietrzeniu czêsto staj¹ siê rozsypliwe i nie buduj¹ wiêkszych wzniesieñ. Ró¿ni¹ siê od nich tak¿e mniejsz¹ œredni¹ mi¹¿szoœci¹ ³awic i znacznie wy¿sz¹ zawartoœci¹ piaskowców œrednio³awicowych typu otryckiego, ni¿ w kierunku po³udniowo-wschodnim. Od innych grubo³awicowcyh piaskowców warstw kroœnieñskich dolnych piaskowce otryckie ró¿ni¹ siê kierunkiem materia³u detrytycznego, czêst¹ obecnoœci¹ ziaren o grubszych frakcjach, du¿ym udzia³em kwarcu i wy¿sz¹ zawartoœci¹ klastów ska³ metamorficznych oraz kwarcu czerwonego. W przeciwieñstwie do piaskowców typu leskiego zawieraj¹ one niewiele skaleni. Zró¿nicowanie litologiczne wœród klastów jest znacznie mniejsze ni¿ w innych piaskowcach warstw kroœnieñskich dolnych. Piaskowce grubo- i podrzêdnie œrednio³awicowe typu otryckiego s¹ prze³awicane pakietami œrednio- i drobnorytmicznych osadów turbidytowych o kilkumetrowej mi¹¿szoœci. S¹ to piaskowce laminowane konwolutnie lub przek¹tnie, rzadziej równolegle, twarde, wapniste, muskowitowe, drobnoziarniste, prze³awicane szarymi ³upkami mu³owcowymi. Rzadko wystêpuj¹ cienkie prze³awicenia s³abowapnistych, brunatnych ³upków mu³owcowych z bardzo drobnym muskowitem oraz brunatnych ³upków z rdzawymi nalotami, o liœciastej oddzielnoœci. Odnotowano równie¿ obecnoœæ pojedynczych soczewek dolomitów ¿elazistych zwietrza³ych na rdzawo lub bia³o. Transport materia³u klastycznego piaskowców otryckich odbywa³ siê z po³udnia (azymut 180–200°), podczas gdy wk³adki drobnorytmicznego fliszu w obrêbie utworów tego wydzielenia wykazuj¹ kierunek z zachodu, rzadziej z pó³nocnego zachodu. Mi¹¿szoœæ piaskowców otryckich wynosi na terenie arkusza Sanok maksymalnie oko³o 450 m. Reprezentuj¹ one prawdopodobnie wy¿sz¹ czêœæ oligocenu dolnego. Strop piaskowców otryckich wystêpuje w tej samej pozycji w profilu a¿ po Bieszczady (ok. 450 m poni¿ej wapienia z Jas³a), co œwiadczy o jego izochronicznym charakterze. Piaskowce grubo³awicowe z wk³adkami ³upków (typu leskiego) – warstwy kroœnieñskie dolne.Wystêpuj¹ one w centralnej czêœci obszaru arkusza, g³ównie pomiêdzy Grabownic¹ Starzeñsk¹, Turzym Polem a Zahutyniem oraz Jaæmierzem, Zarszynem a Nie-

32 bieszczanami. Stanowi¹ one charakterystyczne utwory leskiej strefy facjalnej warstw kroœnieñskich dolnych. Nadœcielaj¹ ³upki warstw menilitowych (w pó³nocno-wschodniej czêœci obszaru swego wystêpowania na terenie arkusza) lub warstwy przejœciowe (w po³udniowo-zachodniej czêœci). Ponad nimi w profilu wystêpuje seria piaskowcowo-³upkowa, a miejscami (Posada Jaæmierska, Nieboc- ko–Grabówka) seria ³upkowo-piaskowcowa warstw kroœnieñskich dolnych. Wœród osadów przewa¿aj¹ grubo³awicowe piaskowce drobnoziarniste, rzadziej œrednioziarni- ste, masywne, muskowitowe, o spoiwie ilasto-kalcytowym typu porowego. Na œwie¿o ich barwa jest popielatoniebieska lub popielatoszara, po zwietrzeniu staj¹ siê ¿ó³tawe, be¿owe, rzadko rdzawe. W strefie wietrzenia ich spoiwo wêglanowe ³atwo ulega wyp³ukaniu, przez co piaskowce staj¹ siê silnie rozsypliwe. Lokalnie dochodzi do wtórnej koncentracji wêglanu wapnia, cementuj¹cego czêœci ³awic piaskow- ców. Œrednica takich owalnych konkrecji cementacyjnych miejscami przekracza 1 m. Grubsze ziarna zdarzaj¹ siê w ³awicach piaskowców sporadycznie, zwykle jako dobrze obtoczone pojedyncze ziarna kwarcu i skaleni o œrednicy do 2 mm, wystêpuj¹ce w sp¹gowych czêœciach ³awic. Stwierdzono tak¿e nieliczne klasty ska³ metamorficznych oraz klasty ciemnych wapieni mikrobolitowych z prze³omu jury i kredy (Olszewska, 2003). W pó³nocno-wschodniej czêœci obszaru arkusza (miêdzy Grabownic¹ Starzeñsk¹ a Zahutyniem, np. w Sanoku) wystêpuj¹ równie¿ ca³e ³awice piaskowców, nieco zlepieñco- wate, kwarcowo-litoklastyczno-skaleniowe, z rozsianymi ziarnami o œrednicy do 5 mm. Miejscami zaznacza siê w nich uziarnienie frakcjonalne. Piaskowce grubo³awicowe facji leskiej niezbyt czêsto zawieraj¹ klasty szarych ³upków. W Sanoku stwierdzono jednak ³awicê z bardzo licznymi fragmentami szarych ³upków, z redeponowanym blokiem ³upkowo-piaskowcowym o gruboœci ponad 1 m i d³ugo- œci kilku metrów. W piaskowcach grubo³awicowych obserwowano hieroglify wskazuj¹ce na transport materia³u g³ównie z zachodu (azymut 265–300°), ale obecny by³ te¿ materia³ z po³udnia. Od piaskowców otryckich grubo³awicowe piaskowce facji leskiej ró¿ni¹ siê zwykle drobniejszymi ziarnami, ni¿sz¹ zawartoœci¹ kwarcu, obecnoœci¹ licznych ziaren skaleni, a tak¿e kierunkiem transportu. Nale¿y jednak pamiêtaæ, ¿e w obydwu odmianach stwierdzono kierunek transportu z po³udnia. Stropowe czêœci grubych ³awic piaskowców czêsto s¹ nieco konwolutne lub laminowane równolegle. Wystêpuje te¿ oddzielnoœæ falista, niemal równoleg³a w stropowych czêœciach ³awic piaskowców. Lokalnie piaskowce masywne przechodz¹ ku górze ³awicy w ciemnoszare mu³owce piaszczyste laminowane równolegle (Tad w sekwencji Boumy — Bouma, 1962), z wystêpuj¹cymi, miejscami masowo, na powierzchniach oddzielnoœci — zwêglonymi szcz¹tkami roœlinnymi. W takich mu³owcach wystêpuj¹ sporadycznie cienkie soczewki czarnego asfaltytu. Wœród omawianych utworów stwierdzono równie¿ masywne piaskowce œrednio³awicowe wykszta³cone identycznie jak grubsze ³awice. Piaskowce grubo³awicowe s¹ przek³adane grubo³upliwymi, marglistymi, szarymi ³upkami mu³owcowymi, miejscami z drobnym muskowitem. £upki takie zawieraj¹ czêsto cienkie wk³adki twardych piaskow- ców wapnistych, drobnoziarnistych, o laminacji konwolutnej lub równoleg³ej (Tc, Tbc, Tac w sekwencji

33 Boumy), z hieroglifami wskazuj¹cymi na transport materia³u detrytycznego z zachodu i pó³nocnego zachodu. Wystêpuj¹ te¿ nieliczne prze³awicenia ³upków brunatnych (g³ównie w dolnej czêœci profilu) i równolegle laminowanych mu³owców z muskowitem (Td w sekwencji Boumy — Bouma, 1962). Laminacja tych mu³owców jest barwna (brunatne i szare laminy). Zaobserwowano równie¿ nieliczne konkrecje dolomitów ¿elazistych. W okolicach Niebieszczan i Trepczy w obrêbie omawianych utwo- rów znajduj¹ siê wapienie z Jas³a i z Zagórza. Mi¹¿szoœæ piaskowców grubo³awicowych facji leskiej osi¹ga maksymalnie 700 m. Ich górna granica jest bardzo nieostra. W rejonie miêdzy Turzym Polem i Sanokiem przyjêto j¹ konwencjonal- nie na sp¹gu pierwszej od do³u profilu kilkudziesiêciometrowej warstwy drobno- i œredniorytmicz- nych osadów turbidytowych. Piaskowce grubo³awicowe facji leskiej wystêpuj¹ jednak równie¿ wy¿ej w profilu, miejscami tworz¹c zwarte pakiety o kilkudziesiêciometrowej mi¹¿szoœci. Utwory te obejmuj¹ prze³om oligocenu dolnego i górnego. Stwierdzono w nich, w miejscowoœci Zahutyñ (Szyd³o, 2003) czêœciowo spirytyzowany zespó³ otwornic typowy dla warstw kroœnieñskich dolnych, wzboga- cony w plankton: Virgulinella chalkophila (Hagn), Fursenkoina schreibersiana (Czjek), Globigerina leroyi (Blow i Banner), Globigerina officinialis (Mjatluk), Globigerina ouachitensis (Howe i Walla- ce), Globigerina praebulloides (Blow), Globigerina yeguaensis (Weinzierl i Applin). O wieku sp¹gowej czêœci wydzielenia zbli¿onym do prze³omu oligocenu dolnego i górnego œwiadczy zespó³ nanoplanktonu wapiennego nie starszy ni¿ zona NP24 (Olchowce — Garecka, 2002): Braarudosphaera bigelowii (Gran et Braarud) Daflandre, Coccolithus pelagicus (Wallich) Schiller, Cribrocentrum reticulatum (Gartner et Smith) Perch-Nielsen, Cyclicargolithus abisectus (Müller) Wise, Cyclicargolithus floridanus (Roth et Hay in Hay et al.) Bukry, Dictyococcites callidus (Perch-Nielsen), Dictyococcites bisectus (Hay, Mohler et Wade) Bukry et Percival, Dictyococcites scrippsae (Bukry et Percival), Discoaster cf. lodoensis (Bramlette et Riedel), Ericsonia cf. formosa (Kamptner) Haq, Lanternithus minutus P. plana (Bramlette et Sullivan) Haq, Reticulofenestra umbilica (Levin) Martini et Ritzkowski, R. ornata (Müller), Sphenolithus sp., Toweius callosus (Perch-Nielsen), Tribrachiatus sp. i Zygrhablithus bijugatus (Deflandre in Deflandre et Fert) Deflandre. Wapienie (wapieñ z Jas³a).Jest to poziom wapieni w obrêbie warstw kroœnieñskich dolnych, u¿ywany wielokrotnie do korelacji w obrêbie warstw menilitowych i kroœnieñskich (Jucha i Kotlarczyk, 1961; Koszarski i ¯ytko, 1961). W po³udniowo-zachodniej czêœci obszaru arkusza (okolice Odrzechowej, Pielni, Wolicy — otrycka strefa facjalna) wapieñ jasielski znajduje siê w obrêbie serii ³upkowo-piaskowcowej warstw kroœnieñskich dolnych. W kierunku pó³nocnym przechodzi do serii piaskowcowo-³upkowej lub stanowi wk³adkê w piaskowcach grubo³awicowych typu leskiego (Niebieszczany, Sanok, Falejówka). Ods³ania siê on równie¿ w strefie nasuniêcia w okolicach Miêdzybrodzia, gdzie wystêpuje w pobli¿u granicy warstw menilitowych i kroœnieñskich dolnych (Koszarski, 1961a; Koszarski i ¯ytko, 1961).

34 Na poziom wapienia jasielskiego sk³adaj¹ siê ³awiczki laminowanych wapieni o gruboœci do kilku centymetrów, du¿o rzadsze ³awiczki wapieni nielaminowanych i prze³awicaj¹ce je szare ³upki mu³owcowe oraz cienko³awicowe piaskowce drobnoziarniste. Wapienie maj¹ barwê kremow¹ lub popielat¹, wietrzej¹c pokrywaj¹ siê bia³ym lub ¿ó³tawym nalotem. S¹ one zbudowane z bardzo cienkich, jasnych i ciemnych lamin. Po zwietrzeniu jasne, odporniejsze laminy tworz¹ na zwietrza³ej powierzchni charakterystyczne wystaj¹ce ¿ebra. Miejscami ³awiczki wapieni s¹ zaburzone na skutek sp³ywów podmor- skich. Ca³y poziom nie przekracza zwykle 1,0 m mi¹¿szoœci. Wiekowo wapieñ z Jas³a reprezentuje oligocen (nie starszy ni¿ zona NP24 — Jugowiec, 1996). Jednak kilkadziesi¹t metrów powy¿ej niego w profilu stwierdzono utwory miocenu (Œlêzak, 1990) lub wrêcz przypisywano mu wiek mioceñski (Nowak, 1986). W Zahutyniu, pomiêdzy ³awiczkami wapieni, znaleziono ubogi zespó³ nanoplanktonu wapiennego, nie starszy ni¿ zona NP24 (Garecka, 2002): Coccolithus pelagicus (Wallich) Schiller, Cyclicargolithus abisectus (Müller) Wise, Cyclicargolithus floridanus (Roth et Hay in Hay et al.) Bukry, Pontosphaera sp., Reticulofenestra lockeri (Müller), Reticulofenestra umbilica (Levin) Martini et Ritzkowski, Thoracosphaera saxea (Stradner) i Zygrha- blithus bijugatus (Deflandre in Deflandre et Fert) Deflandre. Poziomów laminowanych wapieni w warstwach menilitowych i kroœnieñskich (w tym wapienia z Jas³a) dotyczy obszerna literatura omawiaj¹ca ich pozycjê, rozprzestrzenienie, wiek i genezê (Haczewski, 1982, 1984, 1989; Jucha, 1957, 1958, 1969; Jucha i Kotlarczyk, 1959, 1961; Koszarski i ¯ytko, 1959, 1961). Wapienie (wapieñz Zagórza).Poziom wapienia z Zagórza, dawniej okreœlany gór- nym poziomem wapieni jasielskich (nazwê „z Zagórza” wprowadzi³ Haczewski w 1984 r.), ma rozprzestrzenienie i pozycjê w profilu serii œl¹skiej analogiczne do le¿¹cego poni¿ej wapienia z Jas³a, choæ na obszarze arkusza stwierdzono go jedynie na górze Patryja, w Wolicy, Pobiednie, Niebieszczanach oraz Pisarowcach i Czerte¿u. Poziom ten sk³ada siê najczêœciej z jednej, nielaminowanej ³awiczki popielatych lub kremowych wapieni, z dwiema ciemnymi smugami w dolnej czêœci oraz wystêpuj¹cych powy¿ej drobniejszych ³awiczek, miejscami niewyraŸnie laminowanych. Wy¿sza czêœæ profilu utwo- rów tego wydzielenia na obszarze arkusza zosta³a zwykle synsedymentacyjnie wyerodowana przez pr¹dy zawiesinowe, st¹d nad najni¿sz¹ ³awic¹ wapieni nielaminowanych mo¿na miejscami zaobser- wowaæ jedynie powyginane fragmenty wapieni nielaminowanych i laminowanych, tkwi¹ce w obrêbie ³awicy (lub kilku cienkich ³awic) piaskowców. Ca³y odcinek profilu z wk³adkami wapieni ma zwykle maksymalnie do 0,5 m mi¹¿szoœci. Wapieñ z Zagórza znajduje siê w profilu od 45 m (Niebieszczany) do 120 m (góra Patryja) powy¿ej wapienia z Jas³a. Ich wiek przyjêto na oligocen górny.

35 4. Paleogen–neogen

a. Oligocen–miocen

Piaskowce cienko³awicowe i œrednio³awicowe oraz ³upki margliste z pakietami piaskowców grubo³awicowych – warstwy kroœnieñskie dolne.Utwory tego wydzielenia, okreœlane w skrócie seri¹ piaskowcowo-³upkow¹ warstw kroœnie- ñskich dolnych, nadœcielaj¹ piaskowce grubo³awicowe facji leskiej, a w okolicach Wolicy równie¿ piaskowce z Otrytu. Nad nimi w profilu wystêpuje seria ³upkowo-piaskowcowa warstw kroœnieñskich dolnych. Granice z utworami s¹siednich wydzieleñ s¹ nieostre i opieraj¹ siê g³ównie na zmianach udzia³u piaskowców grubo³awicowych w profilu. W sp¹gowej czêœci omawianej serii znajduje siê wiêkszoœæ stanowisk wapieni laminowanych na terenie arkusza oraz poziom egzotykowy, wystêpuj¹cy w Górkach i Strachocinie. Seria ta jest diachroniczna. W Wolicy wystêpuje znacznie poni¿ej wapienia z Jas³a w profilu, dalej na pó³noc jest m³odsza od wspomnianych wapieni (poza czêœci¹ sp¹gow¹). Jest to seria zastêpuj¹ca obocznie piaskowce typu leskiego oraz seriê ³upkowo-piaskowcow¹, zbli¿ona do nich litologicznie. W skali regionalnej rozrasta siê ona w kierunku zachodnim, zastêpuj¹c wy¿sz¹, nadjasielsk¹ czêœæ piaskowców grubo³awicowych. Sk³ada siê ona z pakietów i pojedynczych ³awic piaskowców grubo³awicowych typu leskiego, prze³awicaj¹cych siê z pakietami drobno- lub œredniorytmicznego fliszu o zmiennym udziale piaskowców i ³upków. Pakiety takie maj¹ zwykle mi¹¿szoœæ od kilku do kilkudziesiêciu metrów, miejscami jednak osi¹gaj¹ wiêksze rozmiary. Generalnie udzia³ piaskowców, zw³aszcza grubo³awicowych, maleje ku górze profilu. W dolnej czêœci wydzielenia piaskowce grubo³awicowe miejscami wyraŸnie dominuj¹. W serii piaskowcowo-³upkowej przewa¿aj¹ kierunki transportu z pó³nocnego zachodu i zachodu. W Górkach i Strachocinie, kilkadziesi¹t metrów powy¿ej wapieni jasielskich, wystêpuje ³awica mu³ków ¿wirowato-piaszczystych, powsta³a na skutek sp³ywu podmorskiego, z egzotykami ska³ metamorficznych (paragnejsy, metaargility, metaaleuryty, metaaleuryty grafitowe, marmury i marmury ilaste) i osadowych (m.in. wapienie jury, beriasu i eocenu, margle eocenu, szcz¹tki wêgla z namuru i westfalu). Szczegó³owy opis tego poziomu jest zawarty w komunikacie Haczewskiego (1971). Omawiana seria ma zmienn¹ mi¹¿szoœæ od 0 do 150 m w po³udniowo-zachodniej czêœci obszaru arkusza po 1200 m w czêœci centralnej. W Wolicy reprezentuje ona górn¹ czêœæ oligocenu dolnego lub prze³om oligocenu dolnego i górnego. Dalej na pó³noc nale¿y do oligocenu górnego i najni¿szego miocenu, o czym œwiadcz¹ oznaczenia z terenów s¹siednich (Garecka i in., 1999). Na badanym obszarze omawiane utwory zawieraj¹ spirytyzowany zespó³ otwornic wapiennych bentonicznych, typowy dla niemal ca³ych warstw kroœnieñskich dolnych (Stró¿e Wielkie — Szyd³o, 2003): Fursenkoina schreibersiana (Czjek), Bolivina elongata (Hantken), Bulimina polymorphino- ides (Yokoyama) oraz Virgulinella chalkophila (Hagn).

36 £upki margliste oraz piaskowce cienko³awicowe i œrednio³awicowe – warstwy kroœnieñskie dolne.Seria ³upkowo-piaskowcowa warstw kroœnieñskich dolnych nadœciela seriê piaskowcowo-³upkow¹ lub piaskowce grubo³awicowe facji leskiej. Jest najm³odszym wydzieleniem w serii œl¹skiej i podœl¹skiej terenu badañ. Na obszarze wystêpowania utworów otryckiej strefy facjalnej w jej obrêbie stwierdzono wapienie laminowane z Jas³a i Zagórza. Dolna granica omawianych utworów jest nieostra i diachroniczna. Najwczeœniej osadza³y siê one w po³udniowo-zachodniej czêœci obszaru arkusza (poni¿ej wapieni jasielskich). W kierunku pó³nocnym utworzy³y siê coraz póŸniej (zdecydowanie powy¿ej poziomów wapieni), z wyj¹tkiem obszaru miêdzy Niebockiem a Grabówk¹, gdzie pojawia siê nad piaskowcami grubo³awicowymi facji leskiej o niewielkiej mi¹¿szoœci. Seria ³upkowo-piaskowcowa to drobno- i œredniorytmiczne osady turbidytowe, zwykle z przewag¹ ³upków, choæ miejscami przewa¿aj¹ w niej nieznaczne piaskowce. Sk³ada siê z ³upków popielatoszarych, marglistych, czêsto mu³owcowych, grubo ³upi¹cych siê. Sporadycznie wystêpuj¹ cienkie prze³awicenia ³upków brunatnych, w dolnej czêœci profilu omawianych utworów w otryckiej strefie facjalnej ich gruboœæ dochodzi do 1 m. £upki s¹ prze³awicane przez piaskowce, zwykle cienko- i œred- nio³awicowe, drobnoziarniste, twarde, muskowitowe, o spoiwie ilasto-wapnistym, sporadycznie ze zwêglonymi szcz¹tkami flory. Bardzo rzadko w ich sp¹gowych czêœciach wystêpuj¹ grubsze ziarna (kwarc, skalenie, okruchy ska³ metamorficznych). Gruboœæ ³awic piaskowców nie przekracza zwykle 30 cm, ale najczêœciej dochodzi tylko do 5 cm. Czêsto wystêpuj¹ jedynie cienkie laminy mu³owców piaszczystych w sp¹gu masywnych ³upków mu³owcowych z muskowitem. Piaskowce s¹ zwykle laminowane przek¹tnie lub konwolutnie, rzadziej równolegle (Tc, Tbc, Tcd, Tac w sekwencji Boumy — Bouma, 1962), ku górze przechodz¹ w mu³owce, miejscami równie¿ laminowane równolegle. Kierunki transportu odtworzone na podstawie hieroglifów wskazuj¹ na dostawê materia³u klastycznego z zachodu i pó³nocnego zachodu (azymut 280°–320°). W dolnej czêœci profilu wydzielenia (np. Wolica) wystê- puj¹ ponadto liczne œrednio³awicowe piaskowce masywne, rozsypliwe, drobnoziarniste, czêsto prze- pe³nione du¿ymi klastami ³upków i mu³owców szarych, rzadziej piaskowców. W okolicach Nadolan i Woli Sêkowej w profilu omawianej serii sporadycznie wystêpuj¹ maksymalnie kilkunastometrowe pakiety grubo³awicowych piaskowców typu leskiego (materia³ by³ transportowany z pó³nocnego zachodu). W najwy¿szej czêœci profilu stwierdzono równie¿ jeden pakiet grubo³awicowych piaskow- ców uziarnionych frakcjonalnie z hieroglifami œwiadcz¹cymi o kierunku transportu materia³u detrytycznego z po³udniowego wschodu (typ otrycki). Dalej w kierunku pó³nocnym, w obrêbie serii piaskowcowo-³upkowej, piaskowce grubo³awicowe prawie nie wystêpuj¹. Miêdzy Prusiekiem a Markowcami w stropowej czêœci omawianej serii stwierdzono dwie kilku- nastocentymetrowe ³awice zlepieñców, z³o¿one g³ównie z redeponowanych, zaokr¹glonych frag-

37 mentów dolomitów ¿elazistych o wymiarach do 14,5 cm, a ponadto ze znacznie drobniejszych ziaren kwarcu, klastów ³upków szarych i wêglanowych skorup organizmów (ma³¿y). Nachylenie d³u¿szych osi g³azików œwiadczy o transporcie materia³u z pó³nocnego zachodu. W s¹siedztwie jednego ze zlepieñców wystêpuje soczewkowata ³awica piaskowców glaukonitowych, bardzo twardych, œrednio- i gruboziarnistych, z klastami ³upków brunatnych oraz licznymi, drobnymi szcz¹tkami wêglanowych skorup organizmów. W obrêbie ³upków mu³owcowych stwierdzono ponadto sporadycznie soczewki dolomitów ¿elazistych i asfaltytów. Mi¹¿szoœæ serii ³upkowo-piaskowcowej warstw kroœnieñskich dolnych w po³udniowo-zachodniej czêœci badanego obszaru wynosi oko³o 1900 m. Obejmuje ona tam najwiêkszy przedzia³ czasu (od najm³odszego oligocenu wczesnego po wczesny miocen), o czym œwiadcz¹ oznaczenia nanoplanktonu z s¹siednich obszarów (okolice Baligrodu — Malata i in., 1996b). W centralnej czêœci obszaru arkusza mi¹¿szoœæ spada do 700miwtymrejonie omawiane osady s¹ prawdopodobnie ograniczone wiekowo do najm³odszego oligocenu–najstarszego miocenu. W Nadolanach w tej serii stwierdzono zespó³ spi- rytyzowanych otwornic z udzia³em planktonu, typowy dla wy¿szej czêœci warstw kroœnieñskich dolnych (Szyd³o, 2003): Tenuitellinata angustiumbilicata (Bolli), Globigerina karpatica (Subbotina), Globigerina ouachitensis (Howe i Wallace), Globigerina praebulloides (Blow), Bulimina poly- morphinoides (Yokoyama), Fursenkoina dibolensis (Cushaman i Applin), Nonionella liebusi (Hagn) i Baggatella altiscula (Subbotina) oraz skorodowane wapienne oœródki: Globigerina leroyi (Blow i Banner) i Uvigerinella majcopica (Krajeva).

Czwartorzêd

Stratygrafiê utworów czwartorzêdowych, zw³aszcza osadów rzecznych, oparto g³ównie na kry- teriach hipsometrycznych, wzajemnym stosunku zalegaj¹cych pokryw oraz na wczeœniejszych opracowaniach.

a. Plejstocen Zlodowacenia najstarsze

¯wiry, g³aziki i piaski oraz gliny rzeczne tarasów nadzalewowych 80,0–85,0 m n.p. rzeki wystêpuj¹ na prawym brzegu Sanu oko³o 3 km na pó³noc od centrum Sanoka. Niewielkie p³aty i listwy tarasów tworz¹ sp³aszczenia w obrêbie w¹skich grzbietów, stwierdzono je te¿ na szczycie jednego ze wzgórz. Wœród osadów dominuj¹ g³ównie ¿wiry i g³aziki piaskowców dolnokredowych, rzadziej piaskowców z warstw kroœnieñskich i rogowców, przykryte przez gliny piaszczyste lub ¿ó³tobr¹zowe piaski drobnoziarniste. Œrednica okruchów dochodzi do 15 cm. Mi¹¿szoœæ osadów rzadko przekracza 1 m.

38 Zlodowacenia po³udniowopolskie

¯wiry, g³aziki i piaski oraz gliny rzeczne tarasów nadzalewowych 55,0–70,0 m n.p. rzeki wystêpuj¹ jedynie w Sanoku w dolinie Sanu na jego prawym brzegu u wylotu Potoku Olchowskiego oraz na lewym brzegu Sanu pomiêdzy Miêdzybrodziem a Dêbn¹. W Sanoku pokrywê tê tworz¹ ¿wiry i g³aziki piaskowców i kwarcu o œrednicy do 15 cm, tkwi¹ce w masie piaszczysto-gliniastej, przykryte przez silnie zaglinione piaski brunatne z pojedynczymi g³azikami. Wœród s³abo obtoczonych g³azików wystêpuj¹ twarde piaskowce dolnokredowe i piaskowce z warstw kroœnieñskich. Utwory buduj¹ce tarasy w Dêbnej nie ods³aniaj¹ siê. Na nierównej powierzchni terenu wystêpuj¹ ¿wiry grubookruchowe oraz gliny (Klimaszewski, 1948). ¯wiry, g³aziki i piaski oraz gliny rzeczne tarasów nadzalewowych 30,0–45,0 m n.p. rzeki wystêpuj¹ doœæ powszechnie w dolinie Sanu, a tak¿e w dolinie Pielnicy, Sanoczka, potoku Pijawka w Falejówce i potoku Rusawa w Strachocinie. W dolinie Sanu osady te tworz¹ powierzchniê tarasów, których wysokoœæ wzglêdna zmniejsza siê z biegiem rzeki z 45mwZa- hutyniu do oko³o 30 m w Miêdzybrodziu i Dêbnej. Aluwia wystêpuj¹ na cokole skalnym o zró¿nico- wanej wysokoœci od 18 do 30 m (Klimaszewski, 1948). Tarasy te s¹ zbudowane generalnie ze ¿wirów przykrytych glinami. Mi¹¿szoœæ ¿wirów jest zró¿nicowana i zmienia siê w granicach od 3 do 10 m, a gruboœæ pokrywy glin dochodzi do 5 m (Klimaszewski, 1948). Najlepiej ods³oniêty profil tego poziomu, opisany przez Klimaszewskiego (1948), znajdowa³ siê w przysió³ku I³owaty w prze³omie miêdzy- brodzkim. Na cokole skalnym o wysokoœci 18 m stwierdzono t³ok ¿wirowy o mi¹¿szoœci 10 m. Z³o¿ony on jest ze ¿wirów i g³azików, przewa¿nie o œrednicy 6–12 cm, a maksymalnie dochodz¹cej do 25 cm. W kierunku stropu profilu ich rozmiar zmniejsza siê, a roœnie udzia³ materia³u nieobtoczonego i s³abo obtoczonego. S¹ to utwory wyraŸnie warstwowane z wk³adkami glin i piasków. Ca³oœæ jest przykryta warstw¹ glin o mi¹¿szoœci oko³o 2 m. W innych profilach Klimaszewski (1948) zaobserwowa³ rów- nie¿, ¿e ¿wiry sk³adaj¹ siê z okruchów zwietrza³ych piaskowców, wœród których wyró¿niaj¹ siê twar- doœci¹ g³aziki piaskowców kwarcytowych. ¯wiry czêsto s¹ ¿elaziste, a ich œrednica maleje w kierunku stropu profilu. Na pozosta³ym obszarze tarasy te zachowa³y siê w postaci sp³aszczeñ w obrêbie gar- bów rozdzielaj¹cych doliny rzeczne, a ich budowa nie zosta³a rozpoznana ze wzglêdu na brak ods³oniêæ. Natomiast na powierzchni terenu wystêpuj¹ ¿wiry grubookruchowe.

Zlodowacenia œrodkowopolskie

¯wiry, g³aziki i piaski oraz gliny rzeczne tarasów nadzalewowych 12,0–25,0 m n.p. rzeki wystêpuj¹ w dolinie Sanu w rejonie Sanoka oraz w dolinie Pielnicy w Woli Sêkowej. W Sanoku, na prawym brzegu Sanu (Bia³a Góra), na cokole skalnym o wysokoœci co najmniej 10 m stwierdzono ró¿nookruchowe ¿wiry i g³aziki piaskowców, gliniaste. Przykrywaj¹ je gliny py³owate i piaszczyste z domieszk¹ ¿wirów o mi¹¿szoœci 2 m. Natomiast w Woli Sêkowej na lewym brzegu Pielnicy wystêpuj¹ tarasy o wysokoœci oko³o 18 m. Tworz¹ je s³abo obtoczone, a tak¿e ostrokra-

39 wêdziste ¿wiry o mi¹¿szoœci minimum 2 m, a ich powierzchnia jest nachylona w kierunku pó³nocno-zachodnim do doliny Czernis³awki, prawostronnego dop³ywu Wis³oka. Do tego poziomu akumulacyjnego nawi¹zuj¹ tarasy erozyjne wystêpuj¹ce w dolinie Sanoczka na wysokoœci 15,0–20,0 m n. p. rzeki.

Zlodowacenia pó³nocnopolskie Zlodowacenie Wis³y

Gliny, gliny piaszczyste, mu³ki lessopodobne i mu³ki zwietrzeli- nowe, soliflukcyjne i eoliczne. Na mapie geologicznej zaznaczono obszary, na których pokrywa tych osadów przekracza 2 m mi¹¿szoœci i zajmuje zwart¹, wiêksz¹ powierzchniê. Utwory te wystêpuj¹ w pó³nocnej czêœci obszaru arkusza w Grabownicy Starzeñskiej, Pakoszówce oraz Lalinie, a tak¿e w Falejówce. Przykrywaj¹ one utwory fliszowe, a miejscami nadbudowuj¹ czwartorzêdowe osady rzeczne. Osady te s¹ wykszta³cone jako mu³ki ilaste i ilasto-piaszczyste oraz gliny py³owate i piaszczyste, rzadziej ilaste. Litologia pokryw zalegaj¹cych na stokach w du¿ym stopniu zale¿y od utworów pod³o¿a fliszowego. Natomiast w stropowej czêœci tych osadów wystêpuje zwiêkszona iloœæ frakcji py³owatej, prawdopodobnie zwi¹zana z akumulacj¹ eoliczn¹ lub deluwialn¹. Mi¹¿szoœæ pokrywy jest zmienna i waha siê od 2 do oko³o 8 m. Akumulacja utworów py³owatych i gliniastych mia³a miejsce w ostatnim piêtrze zimnym plejstocenu. Cienk¹, stropow¹ czêœæ tych osadów mog¹ miejscami stanowiæ utwory py³owate osadzone w holocenie w wyniku sp³ukiwania materia³u na stokach u¿ytkowanych rolniczo. ¯wiry, g³aziki i piaski oraz gliny rzeczne tarasów nadzalewowych 6,0–12,0 m n.p. rzeki wystêpuj¹ w dolinie Sanu w rejonie Sanoka, w dolinie Zmiennicy w Turzym Polu oraz w dolinie Pielnicy w Woli Sêkowej. W dolinie Sanu p³aty tych tarasów zachowa³y siê g³ównie jako sto¿ki nap³ywowe bocznych dop³ywów tej rzeki. W Woli Sêkowej, na lewym brzegu Pielnicy, na cokole skalnym o wysokoœci 4,5 m wystêpuj¹ ¿wiry piaskowców, s³abo i œrednio obtoczone o œrednicy do 10 cm. Tkwi¹ one w glinach, miejscami ilastych, z domieszk¹ piasków gruboziarnistych. Ich mi¹¿szoœæ wynosi oko³o 2 m, a nad nimi stwierdzono gliny i mu³ki ilaste facji powodziowej o gruboœci oko³o 1–2 m. Piaski, piaski py³owate i mu³ki, rzeczne stwierdzono za pomoc¹ sond oraz w otworach geologiczno-in¿ynierskich w obrêbie kotlinowatych rozszerzeñ dolin: potoku So³otwina (miêdzy Jêdruszkowcami a Markowcami), lewobrze¿nego dop³ywu potoku Zmiennica (miêdzy Turzym Polem, Wzdowem a miejscowoœci¹ Górki), potoku Leluta w Humniskach oraz rzeki Pielnicy w Zarszynie. Wystêpuj¹ one bezpoœrednio na utworach fliszowych, a s¹ przykryte przez kredê jeziorn¹, torfy lub namu³y torfiaste ze schy³ku ostatniego piêtra zimnego oraz utwory holoceñskie (torfy lub mady rzeczne). Ich mi¹¿szoœæ wynosi od 0,7 do 1,3 m. S¹ to zwykle piaski œrednio- i drobnoziarniste, miejscami py³owate, a w okolicach Zarszyna piaski py³owate z domieszk¹ ¿wirów w sp¹gu, mu³ki oraz i³y py³owate. Dla piasków drobnoziarnistych ze stanowiska w Markowcach (punkt dok. 1), zawieraj¹cych

40 malakofaunê, wykonano analizê py³kow¹. Wykaza³a ona, ¿e osady z g³êbokoœci 3,2–3,1 m zosta³y z³o¿one w okresie póŸnego glacja³u (Granoszewski, 2003). W sk³ad spektrów py³kowych wchodz¹: Pinus sylvestris, Pinus cembra, Betula alba t., Betula nana i Larix, a wœród roœlin zielnych stwierdzono obecnoœæ py³ków Poaceae undiff., Artemisia, Cyperaceae, Chenopodiaceae oraz Helianthemum nummularium t. Wœród próbek osadów bardzo du¿y udzia³ maj¹ py³ki redeponowane, najprawdopo- dobniej wieku neogeñskiego. Najliczniej s¹ reprezentowani przedstawiciele rodziny Pinaceae. Ponadto stwierdzono obecnoœæ taksonów charakterystycznych dla osadów neogeñskich: Sciadopitys, Symplo- cos i Platycarya. Z powy¿szego sk³adu spektrów py³kowych mo¿na wnosiæ, ¿e w trakcie akumulacji tych osadów panowa³a roœlinnoœæ luŸnych lasów sosnowych. Obecne te¿ by³y zbiorowiska tundrowe (Betula nana) oraz stepowe (Artemisia, Helianthemum nummularium t.). Osady te s¹ zatem zwi¹zane prawdopodobnie ze schy³kiem zlodowacenia Wis³y. Pocz¹tek akumulacji nie zosta³ okreœlony, natomiast jej koniec wyznaczaj¹ równie¿ daty otrzymane metod¹ radiowêglow¹ (14C) wystêpuj¹cych powy- ¿ej utworów organicznych: 11 820 ±360 lat BP (Gd-17 153)1 we Wzdowie oraz 10 070 ±140 lat BP (Gd-15 452) w Zarszynie (Pazdur, 2003). Kredê jeziorn¹ stwierdzono za pomoc¹ sond w obrêbie kotlinowatych rozszerzeñ dolin: potoku So³otwina pomiêdzy Jêdruszkowcami a Markowcami oraz potoku Leluta w Humniskach. Wystêpuj¹ one na osadach rzecznych z ostatniego piêtra zimnego, a przykryte s¹ przez torfy wieku ho- loceñskiego. W Markowcach (punkt dok. 1) stwierdzono je na g³êbokoœci 2,52–3,02 m, a ich mi¹¿szoœæ wynosi 0,5 m. Kreda jeziorna barwy bia³o-szarej zawiera liczne skorupki œlimaków l¹dowych: Carychium minimum (Müller), Oxyloma elegans (Risso), Vallonia pulchella (Müller), Vertigo antivertigo (Draparnaud), Vertigo genesii (Gredler), Vertigo geyeri (Lindh), Limacidae, oraz œlimaków s³odkowodnych: Anisus contortus (Linne), Anisus leucostomus (Millet), Anisus spirorbis (Linnaeus), Armiger crista (Linnaeus), Gyraulus laevis (Alder), Lymnaea peregra (Müller), Lymnaea stagnalis (Linnaeus), Lymnaea truncatula (Müller), Segmentina nitida (Müller), Valvata cristata (Müller), a tak¿e ma³¿y: Pisidium milium (Held) i Pisidium obtusale (Lamarck). Powy¿szy zespó³ malakofauny sk³ada siê z gatunków zimnolubnych lub bardzo tolerancyjnych pod wzglêdem wytrzyma³oœci na niskie tempera- tury. Jest on charakterystyczny dla œrodowiska otwartego i wilgotnego (bagna, mokrad³a) w zimnej strefie klimatycznej i wskazuje na wiek póŸnoglacjalny lub wczesnoholoceñski (Stworzewicz, 2003). Natomiast wyniki analizy palinologicznej pozwalaj¹ stwierdziæ, ¿e akumulacja kredy jeziornej w Mar- kowcach mia³a miejsce w póŸnym glacjale i holocenie (Granoszewski, 2003). W sk³ad spektrów py³kowych ze sp¹gu osadów wchodz¹: Pinus sylvestris, Pinus cembra, Betula alba, Betula nana

1 Numer laboratoryjny próbki

41 i Larix, a wœród roœlin zielnych stwierdzono obecnoœæ py³ków Poaceae undiff., Artemisia, Cyperaceae, Chenopodiaceae oraz Helianthemum nummularium t. W czasie akumulacji czêœci sp¹gowej kredy jeziornej panowa³a zatem roœlinnoœæ luŸnych lasów sosnowych. By³y te¿ obecne zbiorowiska tundrowe (Betula nana) oraz stepowe (Artemisia, Helianthemum nummularium t.). Od g³êbokoœci najprawdo- podobniej 2,9 m spektra py³kowe reprezentuj¹ ju¿ sukcesjê holoceñsk¹. Torfy i namu³y torfiaste stwierdzono w obrêbie kotlinowatego rozszerzenia doliny lewobrze¿nego dop³ywu potoku Zmiennica (miêdzy Turzym Polem, Wzdowem a miejscowoœci¹ Górki) oraz w dolinie Pielnicy w Zarszynie. Wystêpuj¹ one na utworach rzecznych z ostatniego piêtra zimnego, a s¹ przykryte przez torfy i namu³y torfiaste lub osady rzeczne holocenu. Stwierdzono je na ró¿nych g³êbokoœciach od 1,5 do 3,5 m, a ich mi¹¿szoœæ wynosi oko³o 0,3–0,5 m. S¹ to czarne lub ciemnobrunatne torfy z domieszk¹ substancji mineralnej. Akumulacja osadów organogenicznych mia³a miejsce u schy³ku ostatniego piêtra zimnego. We Wzdowie wiek osadów (próbka z g³êbokoœci 1,55 m) okreœlono metod¹ radiowêglow¹ na 11 820 ±360 lat BP (Gd-17 153), a w Zarszynie torfy z g³êbokoœci 3,40 m datowano na 10 070 ±140 lat BP (Gd-15 452) (Pazdur, 2003).

b. Czwartorzêd nierozdzielony

Bloki i g³azy (rumosze), piaski i gliny, deluwialne i soliflukcyjne wystêpuj¹ na prawym brzegu Sanu w Sanoku. Wœród osadów stwierdzono nieobtoczone, zwykle chaotycznie u³o¿one bloki piaskowców (wy³¹cznie dolnokredowych) dochodz¹ce do 25 cm d³ugoœci, gêsto upakowane w masie gliniasto-piaszczystej. Miejscami s¹ one zast¹pione przez rdzawobr¹zowe piaski drobnoziarniste, czêsto kwarcowe, z muskowitem, nieco zaglinione, z nielicznymi ostrokra- wêdzistymi blokami. W piaskach miejscami stwierdzono laminacjê równoleg³¹ do nachylenia stoku. Pokrywa rumoszowa, wystêpuj¹ca na warstwach kroœnieñskich, nie zawiera bloków z nich pochodz¹cych. Miejscami omawiane utwory zazêbiaj¹ siê z osadami tarasów wy¿szych. Mi¹¿szoœæ ich osi¹ga maksymalnie 10 m. Mu³ki, gliny, piaski i rumosze skalne, deluwialne i soliflukcyjne. Wspólnym wydzieleniem objêto pokrywy soliflukcyjne oraz utwory deluwialne. Kartograficzne ich rozdzielenie w trakcie badañ terenowych by³o praktycznie niemo¿liwe. Utwory te zosta³y zaznaczone na mapie w miejscach, gdzie ich mi¹¿szoœæ przekracza 2 m. Wystêpuj¹ one w dolnych partiach zboczy dolinnych, miejscami nadbudowuj¹c powierzchnie tarasów rzecznych z okresu zlodowacenia Wis³y. S¹ to mu³ki ilaste i piaszczyste, gliny py³owate i piaszczyste oraz piaski py³owate, zawieraj¹ce miejscami rumosze skalne. Zawartoœæ rumoszu jest ró¿na i zale¿y od litologii utworów pod³o¿a fliszowego. Mi¹¿szoœæ osadów dochodzi do oko³o 5 m. Utwory te powsta³y w wyniku procesów spe³zywania i sp³ukiwania pokryw z wy¿szych partii stoków i ich akumulacji u podnó¿a zboczy. Pokrywy soliflukcyjne

42 powsta³y w zimnych okresach plejstocenu. Dla utworów py³owato-piaszczystych ods³oniêtych na lewym brzegu potoku w Grabówce, wykonano oznaczenia wieku metod¹ termoluminescencji. Dla osa- dów pobranych z g³êbokoœci 4,5 m otrzymano datê 13 ±1,8 tys. lat BP (Lub-4106), a dla utworów z g³êbokoœci 2,4m—13±1,7 tys. lat BP (Lub-4105) (Kusiak, 2002). Pokrywy soliflukcyjne z okresu zlodowacenia Wis³y zosta³y w holocenie nadbudowane przez utwory deluwialne, zwi¹zane ze sp³uki- waniem materia³u ze stoków u¿ytkowanych rolniczo. Gliny, gliny z rumoszem skalnym, g³azy oraz bloki (pakiety osuniê- tego fliszu), koluwialne.Wymienione utwory to osady ró¿nych typów osuwisk strukturalnych, zerw skalnych oraz osuwisk powsta³ych na kontakcie pokrywy zwietrzelinowej z pod³o¿em fliszowym. Ich rozmieszczenie na obszarze arkusza jest nierównomierne. Najliczniej wystêpuj¹ w w¹skiej strefie o przebiegu NW–SE i szerokoœci 1,5–2,5 km, rozci¹gaj¹cej siê od Grabownicy Starzeñskiej po Miêdzybrodzie. S¹ one tutaj zwi¹zane z wychodniami utworów buduj¹cych brze¿ne spiêtrzenie p³aszczowiny œl¹skiej. Osady koluwialne wykazuj¹ znaczne zró¿nicowanie pod wzglêdem litologicznym, a ich wykszta³cenie jest zale¿ne od ska³ pod³o¿a, na którym rozwinê³o siê osuwisko. W wyniku osuwania siê pokryw zwietrzelinowych, soliflukcyjnych, deluwialnych oraz ska³ pod³o¿a fliszowego nast¹pi³o wymieszanie przemieszczonego materia³u. W sk³ad koluwiów wchodz¹ gliny, gliny py³owate i gliny piaszczyste, i³y oraz tkwi¹ce w nich drobne okruchy rumoszu skalnego ³upków i piaskowców, bloki i g³azy piaskowców oraz ca³e pakiety osuniêtego fliszu. Miejscami na powierzchni jêzorów osuwiskowych wystêpuj¹ niewielkie zag³êbienia bezodp³ywowe wype³nione mu³kami i i³ami z wk³adkami torfów. Mi¹¿szoœæ osadów koluwialnych jest zró¿nicowana i waha siê od kilku do kilkunastu metrów. Osuwiska na obszarze arkusza Sanok s¹ wykszta³cone przede wszystkim w strefie kontaktu warstw gezowych z ³upkami pstrymi godulskimi i marglami wêglowieckimi. S¹ one w wiêkszoœci formami postglacjalnymi, nie mo¿na jednak wykluczyæ, ¿e niektóre g³êbokie osuwiska strukturalne mog³y powstaæ wczeœniej.

c. Holocen

¯wiry, g³aziki i piaski oraz gliny, mu³ki i i³y (mady) rzeczne tara- sów nadzalewowych 3,5–6,0 m n.p. rzeki buduj¹ powierzchniê tzw. tarasów rêdzin- nych, wyró¿nionych i powszechnie wystêpuj¹cych w dolinach Sanu oraz Sanoczka. W dolinie Sanu tarasy rêdzinne s¹ ca³kowicie akumulacyjne i zbudowane ze ¿wirów i piasków przykrytych glinami (Klimaszewski, 1948). W okolicach Sanoka okruchy o œrednicy zwykle 3–6 cm, a dochodz¹cej do 20 cm, tworz¹ warstwê o mi¹¿szoœci oko³o 4 m, a gruboœæ pokrywy piaszczysto-gliniastej wynosi 2 m (Klimaszewski, 1948). Natomiast w okolicach Trepczy i Miêdzybrodzia seria osadów ¿wirowych ma ponad 2 m, a warstwa mad rzecznych 3–4 m mi¹¿szoœci (Klimaszewski, 1948). W dolinie Sanoczka doln¹ czêœæ profilu tarasów buduj¹ okruchy piaskowców o œrednicy g³ównie 3–5 cm, a maksymalnie do

43 16 cm, dyskoidalne, o œrednim stopniu obtoczenia. S¹ one dachówkowato u³o¿one i wype³nione zaglinio- nymi piaskami gruboziarnistymi. W stropowej czêœci wystêpuj¹ miejscami wk³adki piasków ró¿noziarni- stych, py³owatych z pojedynczymi ¿wirami o œrednicy do 5 cm. Seria osadów ¿wirowych jest przykryta glinami, mu³kami ilastymi oraz i³ami py³owatymi facji powodziowej o mi¹¿szoœci 2,0–2,5 m. ¯wiry, g³aziki i piaski oraz gliny, mu³ki i i³y (mady), rzeczne.Wspól- nym wydzieleniem objêto osady zarówno tarasów nadzalewowych, jak i tarasów zalewowych oraz kamieñców. Nie zosta³y one rozdzielone ze wzglêdu na brak mo¿liwoœci kartograficznego wyró¿nienia ni¿szych poziomów tarasowych w w¹skich dnach dolin górnych odcinków rzek i potoków. W po³udniowej czêœci obszaru arkusza osady rzeczne wystêpuj¹ na cokole skalnym (0,0–2,5 m n.p. rzeki) o wysokoœci zmieniaj¹cej siê wzd³u¿ biegu cieków, g³ównie w zale¿noœci od zró¿nicowania litologicznego utwo- rów pod³o¿a fliszowego. Wœród osadów stwierdzono ró¿nookruchowe ¿wiry, g³aziki, a nawet g³azy piaskowcowe w postaci nieregularnie uformowanego t³oku ¿wirowego. Mog¹ byæ one tak¿e u³o¿one dachówkowato. W niewielkich odleg³oœciach od wychodni fliszu ³upkowego osady te zawieraj¹ równie¿ ³atwo krusz¹ce siê i rozpadaj¹ce toczeñce ilaste. ¯wiry s¹ wype³nione piaskami gruboziarnistymi, gliniastymi, glinami lub glinami ilastymi. S¹ one przykryte utworami facji powodziowej w postaci mu³ków ilastych i piaszczystych oraz glin z cienkimi przewarstwieniami piasków. Mi¹¿szoœæ serii osadów ¿wirowych wynosi 0,5–1,5 m, a pokrywy mad 0,5–2,0 m. W dolnych odcinkach dolin zmienia siê proporcja udzia³u wymienionych facji w budowie tarasów. Pokrywa ¿wirowa z biegiem rzek i ich malej¹cym spadkiem staje siê coraz cieñsza, a w obrêbie Do³ów Jasielsko-Sanockich (dolina Pielni- cy) oraz w pó³nocno-zachodniej czêœci obszaru arkusza (dolina Stobnicy) ju¿ nie wystêpuje. Na tych obszarach tarasy rzeczne s¹ zbudowane z mu³ków ilastych i piaszczystych, glin oraz piasków py³owatych. ¯wiry, g³aziki i piaski oraz gliny, mu³ki i i³y (mady) rzeczne tara- sów zalewowych 0,5–3,0 m n.p. rzeki buduj¹ powierzchniê tzw. tarasów ³êgowych, wyró¿nionych w dolinach Sanu oraz Sanoczka. S¹ to niskie tarasy akumulacyjne wystêpuj¹ce w bez- poœrednim s¹siedztwie koryt rzecznych. Ich szerokoœæ dochodzi do 100–400 m. W dolinie Sanu na osady buduj¹ce te tarasy sk³adaj¹ siê generalnie ¿wiry przykryte warstw¹ utworów gliniasto-piaszczystych (Klimaszewski, 1948). Natomiast w dolinie Sanoczka stwierdzono w dolnych czêœciach profili wystêpowanie ¿wirów piaskowców, œrednio- i grubookruchowych (o œrednicy do 8 cm), zwykle obtoczonych, dyskoidalnych. S¹ one p³asko lub dachówkowato u³o¿one i wype³nione piaskami gruboziarnistymi, py³owatymi. ¯wiry s¹ przykryte glinami i mu³kami ilastymi facji powodziowej o mi¹¿szoœci 0,5–1,0 m. Mi¹¿szoœæ serii osadów aluwialnych nie przekracza 3,0 m. Utwory tarasów ³êgowych by³y akumulowane w najm³odszym holocenie i s¹ w³o¿one w rozciêt¹ pokrywê poziomu tarasów rêdzin- nych (3,5–6,0 m n. p. rzeki). Powierzchnia tarasów jest wspó³czeœnie kszta³towana w czasie wezbrañ. W Sanoku, na prawym brzegu Sanu, s¹ widoczne dawne koryta tej rzeki w postaci zanikaj¹cych staro- rzeczy (Klimaszewski, 1948).

44 Torfy i namu³y torfiaste wystêpuj¹ na powierzchni terenu w obrêbie kotlinowatych rozszerzeñ dolin: lewobrze¿nego dop³ywu potoku Zmiennica (miêdzy Turzym Polem, Wzdowem a miej- scowoœci¹ Górki), potoku Rusawa w Jurowcach, potoku So³otwina (miêdzy Jêdruszkowcami a Mar- kowcami – punkt dok. 1), Potoku Pielnickiego w Pielni, Granicznego Potoku w Nowosielcach, a tak¿e w dolinie Pielnicy w Zarszynie oraz dolinie Potoku P³owieckiego w Sanoku. Omawiane osady wystê- puj¹ na piaskach, piaskach py³owatych oraz mu³kach, rzecznych, kredzie jeziornej, torfach lub namu³ach torfiastych ze schy³ku zlodowacenia Wis³y. Miejscami s¹ one przykryte madami rzecznymi holocenu. Ich mi¹¿szoœæ jest zró¿nicowana, ale nie przekracza 3,4 m. Utwory te s¹ zwykle wykszta³cone jako czarne lub ciemnobrunatne mu³ki i i³y organiczne (namu³y), z licznymi nieroz³o¿onymi szcz¹tkami roœlinnymi. Zawieraj¹ one równie¿ cienkie wk³adki torfów i s¹ czêsto poprzewarstwiane mu³kami oraz i³ami. Natomiast w Markowcach (punkt dok. 1) na kredzie jeziornej z prze³omu póŸnego glacja³u i holocenu wystêpuj¹ czarne, s³abo roz³o¿one torfy, miejscami zailone o mi¹¿szoœci 2,5 m. Dla próbek osadów pobranych za pomoc¹ sondy wykonano oznaczenia wieku bezwzglêdnego metod¹ 14C. Dla mu³ków organicznych z g³êbokoœci 2,92 m w Humniskach otrzymano datê 9190 ±590 lat BP (Gd-18 171), a dla torfów z g³êbokoœci 2,20–2,25 m ze stanowiska w Markowcach — 7590 ±150 lat BP (Gd-30 015) (Pazdur, 2003).

B. TEKTONIKA I RZEBA POD£O¯A CZWARTORZÊDU

W powierzchniowej budowie geologicznej obszaru arkusza mo¿na wyró¿niæ dwa g³ówne elementy strukturalne: p³aszczowinê œl¹sk¹ nasuniêt¹ na p³aszczowinê skolsk¹, wystêpuj¹c¹ w pó³nocno-wschodniej czêœci obszaru arkusza. Oddziela je strome nasuniêcie, przebiegaj¹ce przez Niebocko, Grabówkê, Falejówkê, Miêdzybrodzie i Liszn¹. P³aszczowina œl¹ska dzieli siê na centralne synklinorium karpackie, zbudowane g³ównie z utworów serii menilitowo-kroœnieñskiej oraz brze¿ne spiêtrze- nie (wypiêtrzenie Grabownicy–Za³u¿a, fa³d Grabownicy — Wdowiarz, 1953), gdzie na powierzchniê wychodz¹ silnie stektonizowane utwory kredy dolnej oraz kredy górnej i paleogenu (rozwiniête w facji podœl¹skiej wêglowieckiej). W niektórych opracowaniach (np. Koszarski, 1961a) przyjmowano pomiêdzy p³aszczowin¹ œl¹sk¹ a skolsk¹ obecnoœæ odrêbnej tektonicznie w¹skiej smugi p³aszczowiny podœl¹skiej, zbudowanej z silnie stektonizowanych ³upków i margli pstrych oraz strzêpów utworów serii menilitowo-kroœnieñskiej. W utworach tych stwierdzono obecnoœæ odkorzenionych wysadów, zbudowanych z osadów dolnokredowych (Koszarski, 1963). Badania na obszarze arkusza Tyrawa Wo³oska SMGP 1:50 000 (Mala- ta i R¹czkowski, 1996) oraz póŸniejsze prace (Malata, 1997, 2002) wykaza³y, ¿e utwory zaliczane do p³aszczowiny podœl¹skiej s¹ œciœle zwi¹zane ze stref¹ nasuniêcia p³aszczowiny œl¹skiej na skolsk¹ i nie tworz¹ odrêbnego elementu strukturalnego wy¿szej rangi.

45 Wszystkie elementy fa³dowe na obszarze arkusza Sanok maj¹ rozci¹g³oœæ NW–SE (tabl. III iIV). Najbardziej wewnêtrznym z nich jest antyklina Bóbrki–Rogów–Szczawnego, obalona ku pó³nocnemu wschodowi, o nieco œcienionym skrzydle pó³nocnym. Na omawianym terenie znajduje siê jedynie ma³y fragment jej pó³nocnego skrzyd³a. Nastêpnym ku pó³nocnemu wschodowi elementem jest synklina Baligrodu, drugorzêdnie sfa³dowana w czêœci osiowej, ze zredukowanym nieco skrzyd³em po³udniowym. Elementem bardziej zewnêtrznym w stosunku do niej jest antyklina Beska–Mokrego S–Zatwarnicy, o niemal ca³kowicie wytartym skrzydle pó³nocno-wschodnim, stromo nasuniêta w kierunku pó³nocno-wschodnim. W strefie nasuniêcia ukazuj¹ siê warstwy przejœciowe. S¹ one nasuniête na drugorzêdnie sfa³dowan¹ strefê, bêd¹c¹ przed³u¿eniem zanurzaj¹cej siê ku pó³nocnemu zachodowi antykliny Mokrego N–Otrytu. Na przedpolu tej strefy znajduje siê g³êboka, miejscami drugorzêdnie sfa³dowana, wype³niona ³upkowo-piaskowcowymi warstwami kroœnieñskimi dolnymi synklina No- wosió³ek. Na pó³nocny wschód od niej rozci¹ga siê antyklina Potoka–Trzeœniowa–Czaszyna. Jest ona drugorzêdnie sfa³dowana w czêœci osiowej. W osi antykliny ukazuj¹ siê spod warstw kroœnieñskich dolnych warstwy przejœciowe. W obrêbie pó³nocno-wschodniego skrzyd³a wystêpuje w niej nasuniê- cie zanikaj¹ce lokalnie ku po³udniowemu wschodowi. Wzd³u¿ niego piaskowce grubo³awicowe warstw kroœnieñskich dolnych nasuwaj¹ siê na seriê ³upkowo-piaskowcow¹, wype³niaj¹c¹ synklinê Gruszki. Na zewn¹trz od niej znajduje siê doœæ silnie sfa³dowana strefa wype³niona stosunkowo m³odymi osadami serii piaskowcowo-³upkowej warstw kroœnieñskich dolnych. Wyró¿niæ w niej mo- ¿na drugorzêdnie sfa³dowan¹ antyklinê Tarnawy–Wielopola, antyklinê P³owiec–Zagórza (nachylon¹ w kierunku po³udniowo-zachodnim) oraz synklinê Leska–Czulni. Na pó³nocno-zachodnim przed³u¿e- niu wymienionych elementów znajduje siê niewielka brachyantyklina Strachociny-wsi. Na zewn¹trz od niej wystêpuje du¿a, symetryczna, drugorzêdnie sfa³dowana antyklina Zmiennicy–Sanoka. Jest to jedy- na antyklina w centralnym synklinorium na terenie arkusza Sanok, w której na powierzchni wystêpuj¹ utwory starsze od serii menilitowo-kroœnieñskiej (po warstwy istebniañskie). W otworach wiertniczych, m.in. w rejonie Strachociny, stwierdzono wystêpowanie w osiowej partii tej antykliny utworów nale¿¹cych do kredy dolnej w³¹cznie. Antyklina ta szybko zanurza siê w kierunku po³udniowo-wschodnim tak, ¿e przy wschodniej granicy obszaru arkusza jej przegub na powierzchni jest zbudowany z warstw przejœciowych oligocenu. Antyklina ta jest podzielona na bloki licznymi poprzecznymi do przebiegu fa³du uskokami. Najbardziej zewnêtrznymi elementami zaliczanymi do centralnego synklinorium karpackiego s¹ synklina Brzozowa i antyklina Grabownicy-wsi. Pó³nocna czêœæ p³aszczowiny œl¹skiej na terenie arkusza to brze¿ne spiêtrzenie, zwane te¿ wypiêtrzeniem Grabownicy–Za³u¿a, o szerokoœci do 3 km. Ukazuj¹ siê tam silnie drugorzêdnie sfa³dowane utwory dolnokredowe, tworz¹ce j¹dra antyklin, rozdzielane ³upkami i marglami pstrymi oraz miejscami utworami serii menilitowo-kroœnieñskiej, wype³niaj¹cymi synkliny. Wewnêtrzny pas anty-

46 klin tworz¹ antykliny: Grabownicy-kopalni, Wroczenia i Bia³ej Góry. We wschodniej czêœci terenu arkusza na zewn¹trz od nich znajduj¹ siê antykliny Pobany i D³ugiego Dzia³u oraz wiele drobniejszych struktur, zaœ najbardziej zewnêtrznym elementem jest tam ³uska Kopacza. W centralnej czêœci obszaru arkusza, na zewn¹trz od antykliny Wroczenia, na pó³nocno-zachodnim przed³u¿eniu antyklin Pobany i D³ugiego Dzia³u rozwija siê szeroka synklina Falejówki. W pó³nocno-zachodniej czêœci brze¿nego spiêtrzenia na terenie arkusza na zewn¹trz od antykliny Grabownicy-kopalni znajduj¹ siê: synklina Ksawerowa, poprzesuwana uskokami antyklina Czarnej Góry i antyklina Doboszy na jej przed³u¿eniu, a nastêpnie synklina Grabówki i antyklina Przysietnicy S. Na zewn¹trz od brze¿nego spiêtrzenia znajduje siê stromo ustawione nasuniêcie oddzielaj¹ce je od p³aszczowiny skolskiej. Nasuniêcie to nawi¹zuje przebiegiem do regionalnego sk³onu pod³o¿a (Ry³ko i Tomaœ, 1995), istniej¹cego w pod³o¿u. Powsta³o ono podczas regionalnej kompresji o kierunku SW–NE miêdzy póŸnym ottnangiem a wczesnym badenem. Nastêpnie zosta³o prawdopodobnie odm³odzone eks- tensyjnie w zwi¹zku z powstaniem „regionalnego sk³onu pod³o¿a”, a nie wczeœniej ni¿ w póŸnym sarma- cie–panonie reaktywowane w warunkach transpresyjnych jako stromo ustawiony, lewoskrêtny uskok przesuwczy, zwi¹zany byæ mo¿e z przesuniêciami bloków pod³o¿a (Malata, 2002). Wystêpuj¹ca w sp¹gu nasuniêcia ³uska, uwa¿ana dotychczas za p³aszczowinê podœl¹sk¹, jest czêœci¹ strefy nasuniêcia i odpowiada po³o¿onemu dalej na wschód elementowi Sa³aszysk (Malata, 1994a). P³aszczowina œl¹ska nasuwa siê na g³êbok¹ synklinê Gór S³onnych, wype³nion¹ warstwami kro- œnieñskimi górnymi. W jej obrêbie wystêpuj¹ drugorzêdne sfa³dowania, bêd¹ce przed³u¿eniem antyklin Przysietnicy N i Wañkowej-wsi. Na badanym odcinku wystêpuje silne obni¿enie osi tych struktur (strefa depresji osi fa³dów): antyklina Przysietnicy N zanurza siê ku po³udniowemu wschodowi, zaœ miejscami z³uskowana antyklina Wañkowej-wsi — ku pó³nocnemu zachodowi. Podobne zjawisko obni¿enia osi zachodzi w nastêpnym ku pó³nocnemu wschodowi elemencie: antyklinach Dydni i Tyrawy Solnej. Elewowane odcinki tych antyklin rozdzielone s¹ w okolicach miejscowoœci Koñskie i Krzywe stref¹ depresji, gdzie na powierzchni nie ukazuj¹ siê utwory starsze od warstw menilitowych. Antykliny Dydni i Tyrawy Solnej s¹ z³uskowane w pó³nocnym skrzydle i nasuniête na drugorzêdnie sfa³dowan¹, g³êbok¹ synklinê Tyrawy Wo³oskiej. Jej pó³nocne skrzyd³o, ustawione bardzo stromo, nale¿y do antykliny Witry³owa — najbardziej zewnêtrznego elementu strukturalnego omawianego obszaru. Uskoki wystêpuj¹ce na terenie arkusza maj¹ przewa¿nie przebieg S–N oraz SW–NE i s¹ zwykle przesuwcze lub przesuwczo-zrzutowe. Tworz¹ one ca³e systemy uskoków przesuwczych, przy czym najwiêksze przesuniêcia wystêpuj¹ wzd³u¿ uskoków zorientowanych po³udnikowo. Miejscami stwierdzono przyuskokowe, fleksuralne ugiêcia warstw. Uskoki te przesuwaj¹ zarówno osie fa³dów, jak i nasuniêcia i z³uskowania. W miejscowoœci Nowotaniec obserwowano drobne struktury fa³dowe zwi¹zane z zakoñczeniem uskoku przesuwczego (horsetail structure). Wszystkie znaczniejsze powierzchnie nasuniêæ i z³uskowañ na terenie arkusza stromo zapadaj¹ w kierunku po³udniowo-zachodnim. Stwierdzono jednak równie¿ drobne po³ogie nasuniêcie ku

47 po³udniowemu zachodowi w obrêbie synkliny Baligrodu (Wolica) oraz drobne uskoki odwrócone o powierzchni stromo zapadaj¹cej ku pó³nocnemu wschodowi. Fa³dy s¹ zwykle pochylone lub obalone w kierunku pó³nocno-wschodnim, czêsto z³uskowane w czêœciach osiowych lub w obrêbie pó³nocnych skrzyde³ antyklin. Wyj¹tkiem s¹ tu antykliny P³owiec–Zagórza, Starcho- ciny-wsi i Zmiennicy–Sanoka, na niektórych odcinkach stoj¹ce lub obalone ku po³udniowemu zachodowi. Wi¹¿e siê to zapewne ze spiêtrzeniem struktur przed g³êboko zakorzenion¹, strom¹ stref¹ nasuniêcia p³aszczowiny œl¹skiej. Synkliny wystêpuj¹ce na obszarze arkusza czêsto s¹ g³êbokie, asymetryczne, o s³abo zaburzo- nych, niemal monoklinalnych, mi¹¿szych skrzyd³ach pó³nocnych (synkliny: Baligrodu, Nowosió³ek i Gruszki), miejscami drugorzêdnie sfa³dowane w osiowych czêœciach. Antykliny w czêœci po³udniowej s¹ pojedyncze, o tektonicznie œcienionych lub z³uskowanych skrzyd³ach pó³nocnych (antykliny: Bóbrki–Rogów–Szczawnego, Beska–Mokrego S–Zatwarnicy). Dalej na pó³noc wystêpuj¹ silnie sfa³dowane drugorzêdnie antykliny i synkliny lub ca³e strefy antyklinalne i synklinalne. RzeŸba pod³o¿a czwartorzêdu nawi¹zuje do wspó³czesnej rzeŸby terenu, gdy¿ pokrywa czwar- torzêdowa na terenie arkusza jest ma³o mi¹¿sza i nieci¹g³a. Zwraca uwagê jedynie ni¿sze po³o¿enie sp¹gu utworów czwartorzêdowych pod tarasami rêdzinnymi w Sanoku ni¿ we wspó³czesnym, skalnym korycie Sanu.

C. ROZWÓJ BUDOWY GEOLOGICZNEJ

Najstarsze osady znane z terenu arkusza Sanok reprezentuj¹ kredê doln¹. Powsta³y one w g³êbokim, s³abo natlenionym zbiorniku morskim (tab. 1). Dno tego basenu od hoterywu znajdowa³o siê poni¿ej g³êbokoœci kompensacji wêglanu wapnia (CCD) (Olszewska, 1984a). Badania subsydencji tektonicznej (backstripping) wskazuj¹, ¿e dno basenu ulega³o w trakcie wy¿szej czêœci kredy dolnej powolnemu obni¿aniu, interpretowanemu jako etap subsydencji termicznej basenów ekstensyjnych (Poprawa i in., 2002). Basen Karpat Zewnêtrznych nie by³ wówczas zró¿nicowany na subbaseny œl¹ski i skolski. W miejscu póŸniejszego grzbietu wêglowieckiego prawdopodobnie znajdowa³a siê pod³u¿na rynna, wzd³u¿ której by³ transportowany materia³ klastyczny. Wskazuje na to kierunek transportu materia³u z pó³nocnego zachodu oraz obecnoœæ w tej strefie (w kredzie dolnej brze¿nego spiêtrzenia p³aszczowiny œl¹skiej) utworów bardziej gruboklastycznych ni¿ na obszarach s¹siednich (³uska Bystrego, czêœciowo fa³d Sa- noka, p³aszczowina skolska). Proces subsydencji termicznej zakoñczy³ siê w cenomanie lub w pobli¿u granicy cenomanu i turonu. Na skutek ruchów nasuwczych w Karpatach Wewnêtrznych (Ksi¹¿kiewicz, 1972) dosz³o do rozbicia ma³o zró¿nicowanego basenu Karpat Zewnêtrznych (znajduj¹cego siê na przedpolu orogenu) na rowy i zrêby oraz nieznaczne wydŸwigniêcie tektoniczne czêœci basenu i jego niewielkie sp³ycenie, nie po- woduj¹ce jednak przejœcia dna basenu powy¿ej paleopowierzchni CCD (Malata, 2002). Basen Karpat

48 Tabela 1 TABELA LITOLOGICZNO-STRATYGRAFICZNA

Stratygrafia

Utwory Procesy geologiczne Piêtro (opis litologiczny) System Oddzia³ Akumulacja organiczna w kotlinowa- Torfy i namu³y torfiaste — Q tych rozszerzeniach dolinnych i tnt h zag³êbieniach bezodp³ywowych ¯wiry, g³aziki i piaski oraz gliny, mu³ki i i³y (mady) rzeczne Erozja wg³êbna rzek i potoków oraz tarasów zalewowych 0,5–3,0 m n.p. rzeki — f Q t akumulacja rzeczna w dnach dolin, ¿ h powstanie tarasów zalewowych ¯wiry, g³aziki i piaski oraz gliny, mu³ki i i³y (mady), rzeczne — Akumulacja rzeczna w dnach dolin, f Q akumulacja sto¿ków nap³ywowych ¿ h Holocen ¯wiry, g³aziki i piaski oraz gliny, mu³ki i i³y (mady) rzeczne tVI Akumulacja rzeczna w dnach dolin, tarasów nadzalewowych 3,5–6,0 m n.p. rzeki — f Q powstanie tarasów nadzalewowych ¿ h Gliny, gliny z rumoszem skalnym, g³azy oraz bloki (pakiety osuniê- Grawitacyjne ruchy masowe (osuwi- tego fliszu), koluwialne — k Q skowe), akumulacja osadów koluwial- g nych Mu³ki, gliny, piaski i rumosze skalne, deluwialne i soliflukcyjne — d Q Sp³ukiwanie i spe³zywanie osadów ze mg stoków, akumulacja utworów w dolnych partiach zboczy i w obni¿eniach Bloki i g³azy (rumosze), piaski i gliny soliflukcyjne — d Q blg³ Akumulacja organiczna w kotlinowa- Torfy i namu³y torfiaste — QB tnt p4 tych rozszerzeniach dolinnych i zag³êbieniach bezodp³ywowych Kreda jeziorna — Q B Akumulacja jeziorna w p³ytkich zbior- kj p4 nikach wodnych Piaski, piaski py³owate i mu³ki rzeczne — f QB p p4 Akumulacja rzeczna w dnach dolin Zlodowacenia pó³nocnopolskie ¯wiry, g³aziki i piaski oraz gliny rzeczne tarasów nadzalewowych Erozja wg³êbna rzek i potoków oraz 6,0–12,0 m n.p. rzeki — f Q BtV akumulacja rzeczna w dnach dolin ¿ p4 Wietrzenie utworów fliszowych, Gliny, gliny piaszczyste, mu³ki lessopodobne i mu³ki, zwietrzelino- spe³zywanie i sp³ukiwanie materia³u ze Zlodowacenie Wis³y we, soliflukcyjne i eoliczne — z QB stoków i akumulacja pokryw w dol- g p4 nych partiach zboczy, akumulacja eoliczna utworów py³owatych ¯wiry, g³aziki i piaski oraz gliny rzeczne tarasów nadzalewowych Zlodowacenia 12,0–25,0 m n.p. rzeki — f Q tIV œrodkowopolskie ¿ p3 ¯wiry, g³aziki i piaski oraz gliny rzeczne tarasów nadzalewowych f tIII 30,0–45,0 m n.p. rzeki — Q 2 Akumulacja rzeczna, powstanie tara- Zlodowacenia ¿ p sów rzecznych Czwar torzêd po³udniowopolskie ¯wiry, g³aziki i piaski oraz gliny rzeczne tarasów nadzalewowych Wietrzenie, denudacja i erozja w wa- f tII runkach klimatu strefy peryglacjanej 55,0–70,0 m n.p. rzeki — Q 2 Pl ejstocen ¿ p ¯wiry, g³aziki i piaski oraz gliny rzeczne tarasów nadzalewowych Zlodowacenia 80,0–85,0 m n.p. rzeki — f Q tI najstarsze ¿ p1

Powstanie i rozcinanie poziomu zrów- nañ Ruchy neotektoniczne Pliocen Powstanie dolin wiêkszych rzek Pionowe ruchy podnosz¹ce Poziome i pionowe ruchy orogenu — nasuwanie siê i dalsze fa³dowanie Karpat, reaktywacja starszych struktur Zakoñczenie akumulacji morskiej, fa³dowanie i wynurzanie utworów fliszowych, denudacja £upki margliste i piaskowce cienko³awicowe — warstwy kroœnie-

ñskie górne — ³ me M[sk]k2 * Piaskowce cienko³awicowe i œrednio³awicowe oraz ³upki — war- Akumulacja w basenie fliszowym Neogen stwy kroœnieñskie górne — pc³ M[sk]k2 Miocen £upki margliste z wk³adkami piaskowców (³upki z Niebylca) —

warstwy kroœnieñskie górne — ³ me M[sk]n

49 cd. tabeli 1

Piaskowce grubo³awicowe i ³upki — warstwy kroœnieñskie dolne — pcOl–Mk1 [sk] £upki margliste i piaskowce cienko³awicowe i œrednio³awicowe — + Szybka akumulacja utworów klastycz- warstwy kroœnieñskie dolne — ³ me Ol–Mk1 [œ pœ] nych w basenie fliszowym Piaskowce cienko³awicowe i œrednio³awicowe oraz ³upki margliste z pakietami piaskowców grubo³awicowych Oligocen–miocen + Paleogen–neogen — pc³ me Ol–Mk1 [œ pœ] Wapienie (wapieñ z Zagórza) — warstwy kroœnieñskie dolne + — w Olzg [œ pœ] Zakwity kokolitów Wapienie (wapieñ z Jas³a) — warstwy kroœnieñskie dolne + — w Olj [œ pœ] Piaskowce grubo³awicowe z wk³adkami ³upków (piaskowce + facji leskiej) — warstwy kroœnieñskie dolne — pcOlle [œ pœ] Piaskowce grubo³awicowe i œrednio³awicowe oraz ³upki (piaskowce z Gwa³towna dostawa materia³u kla- Otrytu) — warstwy kroœnieñskie dolne — ot + pcOl [œ pœ] stycznego Piaskowce i ³upki (ogniwo z Zatwarnicy) — warstwy kroœnieñskie dol- Erozja wynurzonych obszarów na ne — pc³ Olk1 [œ+pœ] brzegach basenu Piaskowce grubo³awicowe (ogniwo z Zatwarnicy) — warstwy kro- Akumulacja z pr¹dów zawiesinowych œnieñskie dolne — pcOlk1 [œ+pœ] Subsydencja tektoniczna na skutek fleksuralnego ugiêcia przed czo³em Piaskowce i ³upki — warstwy przejœciowe — Olmek [œ++ pœ sk] pc³ pryzmy akrecyjnej, pog³êbianie basenu Piaskowce grubo³awicowe z wk³adkami ³upków (piaskowce + kliwskie) — warstwy menilitowe — pcOlkl [œ pœ] ++ £upki ilaste — warstwy menilitowe — ³ iOlme [œ pœ sk]

Oligocen Rogowce, margle, ³upki i piaskowce (rogowce i warstwy podrogo- Szybka akumulacja pelityczna w p³yt- wcowe) — warstwy menilitowe — rcOlme [sk] kim, pog³êbiaj¹cym siê zbiorniku Rogowce, margle (dynowskie), piaskowce i ³upki (rogowce i warstwy + podrogowcowe) — warstwy menilitowe — rcOlme [œ pœ] Gwa³towne sp³ycenie basenu, zmiana warunków na beztlenowe £upki zielone i piaskowce cienko³awicowe — warstwy hieroglifo- Ruchy tektoniczne wynosz¹ce basen we — E[œpœ]h + en bloc ³ Sedymentacja w g³êbokim basenie, poni¿ej CCD, w warunkach dobrego Eocen £upki ilaste czerwone i zielone — ³upki pstre — ³ iE[sk]pe natlenienia Pog³êbianie basenu Paleogen Subsydencja tektonicza na skutek flek- £upki ilaste czerwone i zielone — ³upki pstre — Pc–Epe [œ+ pœ] suralnego ugiêcia pod³o¿a basenu Kar- ³ i pat zewnêtrznych przed czo³em pryzmy akrecyjnej, pog³êbianie basenu Paleocen– eocen Piaskowce, zlepieñce i ³upki — warstwy istebniañskie + Gwa³towna erozja obszarów — pcCr3– Pcis [œ pœ] Ÿród³owych, szybka sedymentacja Akumulacja hemipelagiczna w g³êbo- kim basenie na grzbiecie podmorskim, Margle pstre — margle wêglowieckie — Cr– Pcwg [œ+ pœ] poni¿ej CCD, w warunkach dobrego Kreda– mepe 3

Kreda górna –paleocen natlenienia paleogen Akumulacja pelityczna w g³êbokim basenie, poni¿ej CCD, w warunkach do- £upki ilaste czerwone i zielone — ³upki pstre godulskie i ³upki ra- Cenoman–santon + brego natlenienia, epizody wynoszenia diolariowe — ³ i Crc– st g [œ pœ] dna basenu na skutek ruchów nasuwczych w Karpatach Wewnêtrznych, po-

Kreda górna wstanie grzbietu wêglowieckiego

Piaskowce i ³upki — warstwy gezowe górne Alb–cenoman — Crgez [œ+ pœ] pc³ al – c Subsydencja termiczna basenu eksten- górna syjnego, stopniowe pog³êbianie i zejœ- Kreda dolna– cie dna basenu poni¿ej CCD; Piaskowce grubo³awicowe — warstwy lgockie dolne Akumulacja z pó³nocnego zachodu Alb + — pcCrl1 [œ pœ] w rynnie, wzd³u¿ której by³ transpor- al towany materia³ gruboklastyczny £upki z wk³adkami piaskowców grubo³awicowych (³upki wierzchowskie z wk³adkami piaskowców grodziskich) — warstwy Hoteryw – alb + wierzchowskie — ³Cr h–alw [ œ pœ]

Kreda £upki margliste z wkadkami piaskowców cienko³awicowych — Akumulacja w zbiorniku morskim po- Walan¿yn – hoteryw wy¿ej CCD w warunkach s³abego Kreda dolna ³upki cieszyñskie górnr — Crc [œ+ pœ] ³v–hme 3 natlenienia

*[sk] – seria skolska, [œ] – seria œl¹ska, [pœ] – seria podœl¹ska

50 Zewnêtrznych podzieli³ siê na omawianym obszarze na subbaseny œl¹ski i skolski z turbidytow¹ sedymentacj¹ klastyczn¹, rozdzielone podmorskim grzbietem wêglowieckim z sedymentacj¹ hemipela- giczn¹. Grzbiet ten, o wysokoœci wzglêdnej prawdopodobnie rzêdu kilkuset do ponad tysi¹ca metrów, by³ obszarem, na którym a¿ do koñca eocenu trwa³a sedymentacja ³upków ilastych i margli bez wk³adek klastycznych. Po wyniesieniu tektonicznym na prze³omie cenomanu i turonu nast¹pi³ krótkotrwa³y epizod subsydencji dna (turon–santon), po którym na prze³omie santonu i kampanu mia³ miejsce kolejny etap kompresyjny, po³¹czony z wynoszeniem ca³ego dna basenu. Doprowadzi³ on do jednoczesnego przejœ- cia znacznej czêœci dna basenu Karpat Zewnêtrznych powy¿ej CCD. W wyniku tego na wyniesieniu wêglowieckim sedymentacja ilasta pstrych ³upków godulskich zosta³a zast¹piona osadzaniem margli wêglowieckich. Jednoczeœnie na skutek wynoszenia obszarów Ÿród³owych wraz z basenem rozpoczê³a siê sedymentacja warstw istebniañskich w subbasenie œl¹skim. Po tym krótkotrwa³ym, ale gwa³townym wynoszeniu nast¹pi³ d³ugi okres powolnej subsydencji, który doprowadzi³ do zejœcia dna basenu poni¿ej CCD. Na terenie subbasenu skolskiego mia³o to miejsce na granicy kredy póŸnej i paleocenu, a na obszarze grzbietu wêglowieckiego — w paleocenie póŸnym–eocenie wczesnym. Subsydencja trwa³a do póŸnego eocenu. Jej mechanizmem by³o prawdopodobnie fleksuralne uginanie pod³o¿a basenu Karpat Zewnêtrznych, bêd¹ce efektem oddzia³ywania si³ zwi¹zanych z subdukcj¹ oraz obci¹¿enia p³yt przez rozwijaj¹c¹ siê pryzmê akrecyjn¹ (Poprawa i in., 2002). Basen Karpat Zewnêtrznych mia³ charakter „wyg³odnia³ego”, inicjalnego basenu przedgórskiego o znacznej g³êbokoœci. Na prze³omie eocenu i oligocenu mia³o miejsce gwa³towne wynoszenie ca³ego basenu wraz z ob- szarami Ÿród³owymi (po³¹czone z szybkim wzrostem tempa sedymentacji). Etap ten koreluje siê z jed- nym z g³ównych etapów deformacji w Alpidach europejskich. Wówczas nast¹pi³o prawdopodobnie odciêcie basenu Karpat Zewnêtrznych od oceanu œwiatowego, zbiornik by³ p³ytki, niedotleniony i sta- gnuj¹cy w czêœci przydennej (warstwy menilitowe). Na obszarze wyniesienia wêglowieckiego mog³o dojœæ do lokalnego wynurzenia. Po szybkim wielkoskalowym wynoszeniu nast¹pi³ kolejny etap doœæ szybkiej subsydencji. Jako jej mechanizm mo¿na przyj¹æ tektoniczne obci¹¿enie i fleksuralne uginanie p³yty przez deformowane utwory pryzmy akrecyjnej. Postêpuj¹cy ku pó³nocy front deformacji po- wodowa³ migracjê depocentrów (stref maksymalnego tempa sedymentacji). Przejawia siê to rozprzestrzenieniem siê w kierunku pó³nocnym sedymentacji utworów warstw kroœnieñskich kosztem utworów warstw menilitowych. Pod koniec oligocenu wczesnego na skutek fleksuralnego ugiêcia p³yty przed czo³em orogenu zanurzeniu uleg³a kordyliera œl¹ska, oddzielaj¹ca subbasen œl¹ski od dukielskiego. Na skutek tego zosta³o odciête po³udniowe Ÿród³o dostawy materia³u do warstw kroœnieñskich i zakoñczy³a siê sedymentacja piaskowców z Otrytu (jednoczeœnie na znacznych obszarach). W etapie tym pocz¹tkowo istnia³ jeszcze grzbiet wêglowiecki, hamuj¹cy rozprzestrzenienie siê utworów warstw kroœnieñskich w kierunku pó³nocnym, a piaskowców kliwskich w kierunku po³udniowym a¿ po okres sedymentacji wapieni jasielskich. Na istnienie grzbietu a¿ do wczesnego miocenu wskazuj¹ kierunki transportu ma-

51 teria³u klastycznego. Dopiero wtedy dosz³o do ca³kowitego wyrównania dna basenu przez sedymentacjê utworów warstw kroœnieñskich górnych i zaniku grzbietu wêglowieckiego (eggenburg). Oligoceñsko-wczesno- mioceñski etap subsydencji trwa³ prawdopodobnie do karpatu. Wówczas mia³ miejsce kolejny etap deformacji tektonicznych, który doprowadzi³ do zakoñczenia sedymentacji w omawianym zbiorniku. Po zakoñczeniu sedymentacji w basenie Karpat Zewnêtrznych jego osady by³y deformowane w kilku etapach kompresyjnych i ekstensywnych. Pierwszy z etapów kompresyjnych, który doprowadzi³ do powstania fa³dów regionalnych, mia³ miejsce miêdzy póŸnym ottnangiem a wczesnym badenem. Na badanym terenie mia³ on prawdopodobnie kierunek SW–NE. Po nim nast¹pi³ etap ekstensji, pro- wadz¹cy do transgresji morskiej z zapadliska przedkarpackiego na teren sfa³dowanych i zerodowa- nych Karpat. Móg³ wówczas powstaæ „regionalny sk³on pod³o¿a” (Ry³ko i Tomaœ, 1995), maj¹cy charakter uskoku normalnego. W drugim etapie kompresji mia³o miejsce nasuniêcie Karpat na zapadlisko przedkarpackie (sarmat). W kolejnym etapie (panon?) dosz³o do transpresyjnej reaktywacji starszych nasuniêæ i uskoków zwi¹zanej z ruchami w pod³o¿u Karpat (Malata, 2002). Po sfa³dowaniu i wydŸwigniêciu Karpat rozpoczê³o siê formowanie rzeŸby opisywanego obszaru. W pliocenie oraz wczesnym czwartorzêdzie utworzy³y siê, w wyniku nastêpuj¹cych po sobie ruchów wypiêtrzaj¹cych i okresów wzglêdnego spokoju tektonicznego, poziomy zrównañ. Trwa³ proces wykszta³ca- nia wspó³czesnego systemu sieci rzecznej. W czwartorzêdzie nast¹pi³o znaczne pog³êbienie dolin rzecznych oraz powsta³ system tarasów rzecznych. W czasie zlodowaceñ nastêpowa³a akumulacja aluwiów, a w okresach interglacjalnych ich rozcinanie oraz pog³êbianie den dolin w ska³ach pod³o¿a. W dolinie Sanu zachowa³y siê resztki poziomów z okresu zlodowaceñ najstarszych (80,0–85,0 m n.p. rzeki) i z okresu zlodowaceñ po³udniowopolskich (55,0–70,0 m n. p. rzeki). Bardzo dobrze wykszta³cony jest poziom 30,0–45,0 m n.p. rzeki, tak¿e zwi¹zany z okresem zlodowaceñ po³udniowopolskich. W tym okresie dolina Pielnicy by³a prawdopodobnie zwi¹zana z systemem rzecznym Sanoczka i Sanu, o czym mo¿e œwiadczyæ wystêpowanie pokryw tych tarasów na wododziale tych zlewni, na po³udniowy zachód od miejscowoœci Pisarowce. W okresie zlodowaceñ œrodkowopolskich utworzy³y siê tarasy o wyso- koœci 12,0–25,0 m n.p. rzeki. W tym czasie rzeka Pielnica kierowa³a swoje wody od Woli Sêkowej na pó³nocny zachód, w stronê doliny Wis³oka. W trakcie zlodowacenia Wis³y na stokach mia³a miejsce akumulacja pokryw lessopodobnych i gliniastych, na sp³aszczeniach u ich podnó¿y zosta³y z³o¿one osady soliflukcyjne. U schy³ku ostatniego piêtra zimnego w kotlinowatych rozszerzeniach dolin mia³a miejsce akumulacja kredy jeziornej oraz torfów. Z póŸnym plejstocenem i holocenem jest równie¿ zwi¹zany proces tworzenia siê osuwisk. W dnach dolin w holocenie wykszta³ci³y siê dwa poziomy tarasowe: rêdzinny (3,5–6,0 m n.p. rzeki) oraz ³êgowy (0,5–3,0 m). Wspó³czeœnie w dnach dolin nastê- puje akumulacja osadów rzecznych. Na stokach powstaj¹ nowe lub odm³adzaj¹ siê stare osuwiska, zachodzi proces sp³ukiwania i tworzenia siê pokryw deluwialnych. U wylotu dolin bocznych s¹ usy- pywane osady sto¿ków nap³ywowych.

52 IV. PODSUMOWANIE

W wyniku przeprowadzonych prac kartograficznych uzyskano jednolity obraz powierzchniowej budowy geologicznej obszaru arkusza Sanok, obejmuj¹cy utwory fliszowe i pokrywê czwartorzê- dow¹. Na terenie badañ stwierdzono wystêpowanie piaskowców z Otrytu, co poszerzy³o ich zasiêg ku pó³nocnemu zachodowi. Szczegó³owo zbadano zmiany facjalne i rozpoziomowano warstwy kroœnieñskie na terenie arkusza, dziêki czemu, w po³¹czeniu z pomierzonymi kierunkami transportu materia³u detrytycznego, uzyskano ogólny obraz basenu fliszowego oraz jego obszarów alimentacyjnych w czasie sedymentacji tych warstw. Znaleziono wiele nowych stanowisk korelacyjnych poziomów wapienia z Jas³a i wapienia z Zagórza w serii menilitowo-kroœnieñskiej. Niektóre z nich rzutuj¹ na interpretacjê struk- turaln¹ tych stosunkowo monotonnie wykszta³conych utworów. Zbadano przebieg elementów fa³dowych i skorelowano je ze strukturami z s¹siednich obszarów. Wykryto obecnoœæ nieznanych dotychczas stref uskoków przesuwczych. Zweryfikowano obecnoœæ oraz zasiêg nasuniêæ i z³uskowañ w centralnym synklinorium karpackim. Badania mikropaleontologiczne dostarczy³y materia³u na temat wieku m.in. warstw kroœnieñskich oraz klastów, z których te warstwy s¹ zbudowane. Na terenie arkusza rozpoznano zró¿nicowanie i zasiêg utworów czwartorzêdowych. Stwierdzono m.in. obecnoœæ mi¹¿szych pokryw lessopodobnych w okolicach Grabownicy Starzeñskiej i Lalina oraz mi¹¿szach pokryw rumoszowych na prawym brzegu Sanu w rejonie Sanoka. Okreœlono równie¿ zasiêg tarasów Sanu z okresu zlodowaceñ najstarszych. Wydatowano (na póŸny glacja³–holocen) i rozpoznano palinologicznie osady obni¿eñ œródgórskich (kotlinowatych rozszerzeñ dolin) w centralnej i pó³nocnej czêœci obszaru arkusza. Dalszych badañ wymaga odtworzenie przebiegu zmian sieci rzecznej w czwartorzêdzie, wyni- kaj¹cych z kapta¿y m.in. Pielnicy, Sanoka i Potoku P³owieckiego oraz ustalenie genezy kotlinowatych rozszerzeñ dolin z wype³nieniem organicznym. Nale¿a³oby równie¿ ustaliæ dok³adny zasiêg piaskowców z otrytu ku pó³nocnemu zachodowi. W tym kierunku trac¹ one swe charakterystyczne cechy i stopnio- wo przestaj¹ siê wyró¿niaæ w obrêbie warstw kroœnieñskich.

Opracowano Zak³ad Kartografii Geologicznej w Oddziale Karpackim Struktur P³ytkich Pañstwowego Instytutu Geologicznego Pañstwowego Instytutu Geologicznego Pañstwowego Instytutu Badawczego Pañstwowego Instytutu Badawczego w Warszawie

Kraków, 2003 r.

53 LITERATURA

Alexandrowicz Z.,1987 — Rezerwaty i pomniki przyrody nieo¿ywionej województwa kroœnieñskiego. Stud. Na- turae B, 32: 23–72. Bahranowski K., Ratajczak T., Rutowski J., 1984 — Sk³ad mineralny glin aluwialnych pochodz¹cych z doliny Sanu miêdzy Mrzyg³odem a Nozdrzcem. W: Minera³y i surowce ilaste. 2. Krajowa Konferencja. 7–9 wrze- œnia, Kraków. Wyd. AGH, Kraków. B¹k K., B¹k M., Paul Z., 2002 — Barnasiówka Radiolarian Shale Formation – a new lithostratigraphic unit in the Upper Cenomanian – lowermost Turonian of the Polish Outer Carpathians (Silesian Series). Ann. Soc. Geol. Pol., 71, 2: 75–103. Borys³awski A., Gucik S., Paul Z., Wójcik A., ¯ytko K., 1980 — Mapa Geologiczna Polski 1:200 000, ark. Przemyœl, Kalników, wyd. A. Inst. Geol., Warszawa. Bouma A. H., 1962 — Sedimentology of some Flysch Deposits. A graphic Approach to Facies Interpretation. Elsevier, Amsterdam. Brykowicz-Waksmudzka K., Studnicka U., 1987 — Obszary ochrony krajobrazu województwa kroœnieñskie- go. W: System ochrony przyrody i krajobrazu województwa kroœnieñskiego. Stud. Naturae B, 32. Bujalski B., Obtu³owicz J., 1931— Humniska – Grabownica Starzeñska. Statyst. naft., 6: 425–429. Chowaniec J., Gierat-Nawrocka D., Karwan K., Witek K., 1986 — Mapa Hydrogeologiczna Polski 1:200 000, ark. Przemyœl, Kalników. Inst. Geol., Warszawa. Chowaniec J., Oszczypko N., Witek K., 1983 — Hydrogeologiczne cechy warstw kroœnieñskich centralnej depresji karpackiej. Kwart. Geol., 27, 4: 797–810. Czernikowski J., 1950 — Otwornice tzw. „pstrego eocenu” i jego paleogeografia na obszarze miêdzy Sanokiem a Gorlicami. Nafta, 6: 118–122. Depowski S., 1956 — Fa³d Zmiennicy–Turzego Pola. Biul. Inst. Geol., 110: 5–45. Depowski S., 1963 — Warunki akumulacji gazu w Karpatach polskich. Kwart. Geol., 7, 2: 353–366. Drzewicka I., 1955 — Sprawozdanie naukowe z badañ geologicznych czwartorzêdu wykonanych w roku 1955 na arkuszu Sanok SMGP 1:50 000. Arch. Geol. Oddz. Karpackiego PIG-PIB, Kraków. D¿u³yñski S., Œl¹czka A., 1959 — Sedymentacja i wskaŸniki kierunkowe transportu w warstwach kroœnie- ñskich. Rocz. Pol. Tow. Geol., 28, 3: 205–260. Garecka M., 2002 — Oznaczenia nanoplanktonu wapiennego. W: Szczegó³owa Mapa Geologiczna Polski 1:50 000, arkusz Sanok (1041). Zestawienie materia³ów do mapy dokumentacyjnej. Wyniki badañ laboratoryjnych. Arch. Geol. Oddz. Karpackiego PIG-PIB, Kraków. Garecka M., Jugowiec M., Malata T., 1999 — Nanoplankton wapienny dolnych warstw kroœnieñskich miê- dzy Baligrodem a Leskiem. Pos. Nauk. Pañstw. Inst. Geol., 55: 123–124. Garecka M., Malata T., 2001 — Nanoplankton wapienny serii menilitowo-kroœnieñskiej jednostki skolskiej (rejon na pó³noc od Leska). Pos. Nauk. Pañstw. Inst. Geol., 57: 89–91. Gawe³ A., 1928 — Sprawozdanie tymczasowe z badañ geologicznych wykonanych w lecie 1927 r. w okolicy Sanoka. Pos. Nauk. Pañstw. Inst. Geol., 21: 12–15. Gawe³ A., 1930 — Sprawozdanie ze zdjêæ geologicznych wykonanych w lecie 1929 r. na arkuszu Sanok. Pos. Nauk. Pañstw. Inst. Geol., 27: 11–12.

54 Gawe³ A., 1931a — Granity z warstw kroœnieñskich okolic Sanoka. Spraw. PAU, 36,8. Gawe³ A., 1931b — Granofiry i porfiry z fliszu karpackiego okolica Sanoka. Spraw. PAU, 36, 10. Gawe³ A., 1931c — Sprawozdanie z badañ geologicznych wykonanych w lecie 1930 r. na SE æwiartce arkusza Sanok. Pos. Nauk. Pañstw. Inst. Geol., 30. Granoszewski W., 2003 — Orzeczenie palinologiczne dla stanowiska Markowce. W: Szczegó³owa Mapa Geolo- giczna Polski 1:50 000, arkusz Sanok (1041). Zestawienie materia³ów do mapy dokumentacyjnej. Wyniki badañ laboratoryjnych. Arch. Geol. Oddz. Karpackiego PIG-PIB, Kraków. Grzybowski J., 1919 — Przegl¹d obszarów naftonoœnych Karpat Polskich z map¹ w skali 1:200 000: 32 ss. Tow. TEWUGE, Warszawa. Gucik S., Paul Z., Œl¹czka A., ¯ytko K., 1980 — Mapa Geologiczna Polski 1:200 000, ark. Przemyœl, Kal- ników, wyd. B. Inst. Geol., Warszawa. Gucik S., Wójcik A., 1982 — Objaœnienia do Mapy Geologicznej Polski 1:200 000, ark. Przemyœl, Kalników. Inst. Geol., Warszawa. Haczewski G., 1971 — Poziom egzotykowy w warstwach kroœnieñskich fa³du Sanoka. Kwart. Geol., 15,3: 728–729. Haczewski G., 1982 — O sedymentacji tzw. ³upków jasielskich. Spraw. z Pos. Komis. Nauk. PAN, 24: 235–236. Haczewski G., 1984 — Korelacja lamin w chronohoryzontach wapienia jasielskiego i wapienia z Zagórza (Karpaty Zewnêtrzne). Kwart. Geol., 28, 3/4: 675–688. Haczewski G., 1989 — Poziomy wapieni kokkolitowych w serii menilitowo-kroœnieñskiej – rozró¿nianie, korelacja i geneza. Ann. Soc. Geol. Pol., 59, 3–4: 435–523. Hempel J., 1930a — Sprawozdanie z robót letnich wykonanych w r. 1929 na SE æwiartce arkusza Sanok–Brzozów. Pos. Nauk. Pañstw. Inst. Geol., 27: 12–13. Hempel J., 1930b — Szkic geologiczny okolic Sanoka. Spraw. Pañstw. Inst. Geol., 5, 3/4: 666–682. Hempel J., 1931 — Sprawozdanie z badañ geologicznych wykonanych w r. 1930 na arkuszu Sanok–Brzozów. Pos. Nauk. Pañstw. Inst. Geol., 30: 24–26. Hempel J., 1933 — Budowa geologiczna okolic Sanoka. Spraw. Pañstw. Inst. Geol., 7, 4: 455–480. Jasionowicz J., Koszarski L., Szymakowska F., 1959 — Geologiczne warunki wystêpowania konkrecji fosforytowych w pstrych marglach wêglowieckich (górna kreda) Karpat œrodkowych. Kwart. Geol., 3,4: 1016–1023. Jucha S., 1957 — £upki jasielskie w Karpatach fliszowych. Prz. Geol., 5, 11: 521–525. Jucha S., 1958 — Contributions on Jas³o shaly limestones in the Polish Carpathians. Bull. Acad. Pol. Sc. Ser. Sc. Chim., 6, 11: 681–688. Jucha S., 1969 — £upki jasielskie, ich znaczenie dla stratygrafii i sedymentologii serii menilitowo-kroœnieñskiej (Karpaty fliszowe). Pr. Geol. Kom. Nauk Geol. PAN, 52: 128 ss. Jucha S., Kotlarczyk J., 1959 — Próba ustalenia nowych poziomów korelacyjnych w warstwach kroœnieñskich Karpat polskich. Acta Geol. Pol., 9, 1: 55–91. Jucha S. Kotlarczyk J., 1961 — Seria menilitowo-kroœnieñska w Karpatach fliszowych. Pr. Geol. Kom. Nauk Geol. PAN, 4: 115 ss. Jucha S., Peszat C., Rutkowski J., 1982 — O mo¿liwoœci wykorzystania piaskowców wêglowieckich do produkcji piasków budowlanych i drogowych. Kwart. Geol., 26, 2: 409–422.

55 Jugowiec M., 1996 — Biostratygrafia ³upków jasielskich okolic Sanoka na podstawie nanoplanktonu wapiennego. Prz. Geol., 44, 11: 1142–1144. Karnkowski P., 1993 — Z³o¿a gazu ziemnego i ropy naftowej w Polsce. 1. Ni¿ Polski. 2. Karpaty i Zapadlisko Przedkarpackie: 256 ss. Kinle K., 1953 — Zdjêcie geologiczne okolic Sanoka. Arch. Geol. Oddz. Karpackiego PIG-PIB, Kraków. Klimaszewski M., 1936 — Z morfologii doliny Sanu miêdzy Leskiem a Przemyœlem. Prz. Geogr., 16: 107–132. Klimaszewski M., 1948— Polskie Karpaty Zachodnie w okresie dyluwialnym. Pr. Wroc³. Tow. Nauk., ser. B, 4,7: 1–236. Klimaszewski M., 1972 — Podzia³ geomorfologiczny Polski Po³udniowej. W: (M. Klimaszewski, red.) Geomor- fologia Polski. 1. Polska po³udniowa, góry i wy¿yny: PWN, Warszawa. 5–17. Klimczak E., 1964 — Pstre i³o³upki z Miêdzybrodzia jako surowce ceramiki budowlanej. Prz. Geol., 12, 6: 283–284. Kokoszyñska B., 1949 — Stratygrafia dolnej kredy pó³nocnych Karpat fliszowych. Pr. Pañstw. Inst. Geol., 6: 1–99. Koszarski L., 1954 — Sprawozdanie naukowe za rok 1954 z badañ geologicznych na arkuszu Sanok. Arch. Geol. Oddz. Karpackiego PIG-PIB, Kraków. Koszarski L., 1956a — Opracowanie naukowe z badañ geologicznych wykonanych w latach 1955–1956 na arkuszu Sanok. Arch. Geol. Oddz. Karpackiego PIG-PIB, Kraków. Koszarski L., 1956b — Stratygrafia serii œl¹skiej i podœl¹skiej na pó³noc od Sanoka. Prz. Geol., 4, 10: 461–462. Koszarski L., 1961a — Brze¿ne spiêtrzenie jednostki œl¹skiej i jednostki podœl¹skiej w przekroju Sanu na odcinku Sanok–Miêdzybrodzie. W: Przew. 34. Zjazdu Pol. Tow. Geol., Sanok. Koszarski L., 1961b — O stosunku warstw grodziskich do wierzowskich w Karpatach œrodkowych. Kwart. Geol., 5, 4: 992–993. Koszarski L., 1961c — Perspektywy dalszych poszukiwañ naftowych w fa³dzie Grabownicy. Biul. Inst. Geol., 154. 29–36. Koszarski L., 1963 — O budowie dolnokredowych wysadów wschodniej czêœci jednostki podœl¹skiej. Kwart. Geol., 7, 3: 551–552. Koszarski L., Nowak W., 1960 — Uwagi w sprawie wieku warstw lgockich. Kwart. Geol., 4, 2: 468–483. Koszarski L., Szymakowska F., 1961 — Wewnêtrzna strefa jednostki skolskiej w przekroju Sanu od Miêdzy- brodzia po Mrzyg³ód. W: Przew. 34. Zjazdu Pol. Tow. Geol., Sanok. Koszarski L., ¯giet J., 1961 — Spostrze¿enia nad sedymentacj¹ piaskowców typu kroœnieñskiego w pstrych ³upkach eoceñskich Karpat fliszowych. Spraw. z Pos. Kom. PAN, 1–6. Koszarski L., ¯ytko K., 1959 — Uwagi o rozwoju i pozycji stratygraficznej ³upków jasielskich w serii menilitowo-kroœnieñskiej Karpat Œrodkowych. Kwart. Geol., 3, 4: 996–1015. Koszarski L., ¯ytko K., 1961 — £upki jasielskie w serii menilitowo-kroœnieñskiej w Karpatach Œrodkowych. Biul. Inst. Geol., 166:87–232. Kotlarczyk J., 1966 — Poziom diatomitowy z warstw kroœnieñskich na tle budowy geologicznej jednostki skolskiej w Karpatach Polskich. Stud. Geol. Pol., 19: 110–129. Kotlarczyk J. (red.), 1985 — Carpatho-balkan Geological Association 13th Congress Cracow, Poland 1985. Gu- ide to excursion. 4. Geotraverse Kraków–Baranów–Rzeszów–Przemyœl–Ustrzyki Dolne–Komañcza–Dukla. Wyd. Geol., Warszawa.

56 Krajewski S., 1929 — Sprawozdanie z robót wykonanych w lecie r. 1928 na arkuszu Brzozów–Sanok. Pos. Nauk. Pañstw. Inst. Geol., 24: 5–9. Krajewski S., 1930 — Sprawozdanie z robót wykonanych w lecie r. 1929 na arkuszu Brzozów–Sanok. Pos. Nauk. Pañstw. Inst. Geol., 30: 8–11. Krajewski S., 1931— Sprawozdanie z robót wykonanych w lecie r. 1930 na arkuszu Brzozów–Sanok. Pos. Nauk. Pañstw. Inst. Geol., 24: 27–31. Krajewski S., 1933 — Sprawozdanie z badañ geologicznych wykonanych w lecie r. 1931 na arkuszu Brzozów–Sa- nok. Pos. Nauk. Pañstw. Inst. Geol., 33: 8–10. Ksi¹¿kiewicz M. (red.), 1962 — Atlas Geologiczny Polski. Zagadnienia stratygraficzno-facjalne. 13. Kreda i starszy trzeciorzêd w polskich Karpatach zewnêtrznych. Inst. Geol., Warszawa. Ksi¹¿kiewicz M., 1972 — Budowa geologiczna Polski. 4. Tektonika. 3. Karpaty. Wyd. Geol., Warszawa. Kusiak J., 2002 — Wyniki oznaczeñ wieku osadów wykonanych metod¹ termoluminescencyjn¹ (TL). W: Szcze- gó³owa Mapa Geologiczna Polski 1:50 000, arkusz Sanok (1041). Zestawienie materia³ów do mapy dokumentacyjnej. Wyniki badañ laboratoryjnych. Arch. Geol. Oddz. Karpackiego PIG-PIB, Kraków. Kuœmierek J., 1990 — Zarys geodynamiki centralno karpackiego basenu naftowego. Pr. Geol. Komis. Nauk. Geol. PAN , 135:84ss. KuŸniar C., 1932 — Rudy manganu w Trepczy i w Glinicach (pod Sanokiem). Pos. Nauk. Pañstw. Inst. Geol., 32: 11–12. Liszkowa J., 1956 — Mikrofauna serii podœl¹skiej. Prz. Geol., 4, 10 (43): 463–469. Malata T., 1994a — Budowa geologiczna wewnêtrznej czêœci jednostki skolskiej miêdzy Tyraw¹ Wo³osk¹ a Wañ- kow¹. Biul. Pañstw. Inst. Geol., 369: 5–29. Malata T., 1994b — Projekt badañ geologicznych do tematu Szczegó³owa Mapa Geologiczna Polski 1:50 000, arkusz Sanok (1041). Arch. Geol. Oddz. Karpackiego PIG-PIB, Kraków. Malata T., 1997 — Styl tektoniki strefy wêglowieckiej polskich Karpat Wschodnich i jego zwi¹zki z pod³o¿em Kar- pat. Biul. Pañstw. Inst. Geol., 376: 43–59. Malata T., 2001 —Szczegó³owa Mapa Geologiczna Polski 1:50 000, ark. Bukowsko (1057). Narod. Arch. Geol. PIG-PIB, Warszawa. Malata T., 2002 — Strefa zaniku nasuniêæ œl¹sko-podœl¹skich. Rozprawa doktorska. Arch. Geol. Oddz. Karpackiego PIG-PIB, Kraków. Malata T., Gucik S., R¹czkowski W., Szymakowska F., 1996a — Szczegó³owa Mapa Geologiczna Polski 1:50 000, ark. Tyrawa Wo³oska (1042). Narod. Arch. Geol. PIG-PIB, Warszawa. Malata T., Marciniec P., Starkel L., 1996b — Szczegó³owa Mapa Geologiczna Polski 1:50 000, ark. Lesko (1058). Narod. Arch. Geol. PIG-PIB, Warszawa. Malata T., R¹czkowski W., 1996 — Objaœnienia do Szczegó³owej Mapy Geologicznej Polski 1:50 000, ark. Tyrawa Wo³oska (1042). Narod. Arch. Geol. PIG-PIB, Warszawa. Martini E., 1971 — Standard Tertiary and Quaternary Calcareous nannoplankton zonation. W: Proceedings of the Planktonic Conference. Roma, 1970: 264–785. Morgiel J., ¯giet J., 1961 — Górna kreda w siodle Dydni (Karpaty sanockie). Kwart. Geol., 5, 4: 993–994. Morgiel J., Szymakowska F., 1978 — Stratygrafia paleocenu i eocenu jednostki skolskiej. Biul. Inst. Geol., 310: 39–71.

57 Narêbski W., 1957a — O diagenetycznych dolomitach ¿elazistych z Karpat fliszowych. Rocz. Pol. Tow. Geol., 26,1: 29–50. Narêbski W., 1957b — On the genesis of the ferrous dolomites from the Carpathian Flysch. Bull. Acad. Pol. Sc. Cl., 5, 4: 445–449. Narêbski W., 1959 — Mineralogia i geochemiczne warunki genezy tzw. syderytów Fliszu Karpackiego. Arch. Miner., 21: 5–100. Narêbski W., 1960 — Konkrecje fosforytowe z pstrych margli wêglowieckich (Karpaty fliszowe). Studium minera- logiczno-genetyczne. Acta Geol. Pol., 10: 165–200. Noth J., 1908 — Das Petroleumvorkommen in der Umgebung von Sanok in Galizien. Allgem. Öst. Chem.-u. Techn.-Zeitung. Wien. Noth J., 1917 — Verbreitung der Erdölzone in den Karpathenländern und die Zukunft der Erdölgewinnung in densel- ben nach dem Kriege. Wien. Nowak J., 1921 — Nafta Karpat polskich w œwiecie geologii regionalnej. Pr. Geogr., 6: 3–25. Nowak J., 1927 — Zarys tektoniki Polski. 2. Zjazd S³ow. Geogr.: 160 ss. Nowak W., 1986 — Problem pozycji stratygraficznej wapieni jasielskich. Kwart. Geol., 30, 2: 412–413. Obtu³owicz J., 1945 — Postêpy w dziedzinie geologii w polskim przemyœle naftowym w ostatnim piêcioleciu. Nafta, 1: 6–7, 34–37. Olszewska B., 1984a — Interpretacja paleoekologiczna otwornic kredy i paleogenu polskich Karpat zewnêtrznych. Biul. Inst. Geol., 346: 7–62. Olszewska B., 1984b — Kilka uwag o zespo³ach otwornic towarzysz¹cych wapieniom jasielskim w polskich Karpa- tach Zewnêtrznych. Kwart. Geol., 28, 3/4: 689–700. Olszewska B., 2003 — Wyniki badañ mikropaleontologicznych p³ytek cienkich. W: Szczegó³owa Mapa Geologicz- na Polski 1:50 000, arkusz Sanok (1041). Zestawienie materia³ów do mapy dokumentacyjnej. Wyniki badañ laboratoryjnych. Arch. Geol. Oddz. Karpackiego PIG-PIB, Kraków. Paul C.M., 1881 — Die Petroleum- und Ozokerit-Vorkommnisse Ostgaliziens. Jahrbuch d. Geol. Reichsanstalt, 31, 131–168. Pazdur A., 2003 — Sprawozdanie nr 5/2003 z wykonania oznaczeñ wieku metod¹ 14C w Laboratorium 14C Instytutu Fizyki Politechniki Œl¹skiej. W: Szczegó³owa Mapa Geologiczna Polski 1:50 000, arkusz Sanok (1041). Zestawienie materia³ów do mapy dokumentacyjnej. Wyniki badañ laboratoryjnych. Arch. Geol. Oddz. Karpackiego PIG-PIB, Kraków. Poprawa D., Wêc³awik S., 1993 — Woda mineralna z fa³du Strachocina–Sanok. Spraw. z Pos. Komis. Nauk. PAN, 35, 1–2: 272–274. Poprawa P., Malata T., Oszczypko N., 2002 — Ewolucja tektoniczna basenów sedymentacyjnych polskiej czêœci Karpat zewnêtrznych w œwietle analizy subsydencji. Prz. Geol., 50, 11: 1092–1108. Rajchel J., 1990 — Litostratygrafia osadów górnego paleocenu i eocenu jednostki skolskiej. Zesz. Nauk. AGH, 1369. Rogala W., Kokoszyñska B., 1933 — Dolna kredy antykliny Sanok–Brzozów. Spraw. TN Lwów, 12: 212–213. Rogala W., Kokoszyñska B., 1934 — Sprawozdanie z badañ nad kred¹ œl¹sk¹ w Karpatach œrodkowych. Pos. Nauk. Pañstw. Inst. Geol., 39: 11–13. Ry³ko W., Tomaœ A., 1995 — Morphology of the consolidated basement of the Polish Carpathians in the light of the magnetotelluric data. Kwart. Geol., 39, 1: 1–16. Sawicki S., 1958 — Z³o¿e i³o³upków pstrych w Miêdzybrodziu ko³o Sanoka. Prz. Geol., 6, 6: 255–257.

58 Sikora W., Wieser T., ¯giet J., ¯ytko K., 1959 — Tuff horizons in the Menilite-Krosno series of the Fly- sch Carpthians. Bull. Acad. Pol. Sc. Ser. Sc. chim., 7, 7: 497–503. Skulich J., 2002 — Oznaczenia petrograficzne p³ytek cienkich. W: Szczegó³owa Mapa Geologiczna Polski 1:50 000, arkusz Sanok (1041). Zestawienie materia³ów do mapy dokumentacyjnej. Wyniki badañ laboratoryjnych. Arch. Geol. Oddz. Karpackiego PIG–PIB, Kraków. Starkel L., 1972 — Charakterystyka rzeŸby Polskich Karpat i jej znaczenie dla gospodarki ludzkiej. Probl. Zagosp. Ziem Górskich, 10: 75–150. Stworzewicz E., 2003 — Opracowanie malakologiczne. W: Szczegó³owa Mapa Geologiczna Polski 1:50 000, arkusz Sanok (1041). Zestawienie materia³ów do mapy dokumentacyjnej. Wyniki badañ laboratoryjnych. Arch. Geol. Oddz. Karpackiego PIG-PIB, Kraków. Szajnocha W., 1901 — Atlas Geologiczny Galicji. Tekst do zesz. 13: ark. Przemyœl, Brzozów i Sanok, £upków i Wola Michowa. Komis. Fizjogr. Akad. Um., Kraków. Szyd³o A., 2003 — Opracowanie mikropaleontologiczne. W: Szczegó³owa Mapa Geologiczna Polski 1:50 000, arkusz Sanok (1041). Zestawienie materia³ów do mapy dokumentacyjnej. Wyniki badañ laboratoryjnych. Arch. Geol. Oddz. Karpackiego PIG-PIB, Kraków. Szymakowska F., 1955 — Rozwój warstw kroœnieñskich w niektórych obszarach Karpat Œrodkowych. Kwart. Geol., 3, 3: 620–637. Szymakowska F., 1960 — Stratygrafia i tektonika obszaru Tyrawy Solnej–Witry³owa w Karpatach sanockich. Biul. Inst. Geol., 141: 237–308. Œl¹czka A., 1964 — Szczegó³owa Mapa Geologiczna Polski 1:50 000, ark. Bukowsko (1057). Inst. Geol., Warszawa. Œl¹czka A., Unrug R., 1972 — Ocena regionalnej i lokalnej zmiennoœci sk³adu piaskowców warstw kroœnieñskich metod¹ analizy wariancyjnej. Rocz. Pol. Tow. Geol., 42, 4: 373–395. Œlêzak J., 1990 — Biostratygrafia warstw kroœnieñskich na podstawie wybranych profili jednostki skolskiej w opar- ciu o nanoplankton wapienny. Praca doktorska. Arch. Inst. Nauk Geol. UJ, Kraków. Œwidziñski H., 1947 — S³ownik stratygraficzny pó³nocnych Karpat fliszowych. Biul. Pañstw. Inst. Geol., 37: 124 ss. Œwidziñski H., 1958 — Mapa geologiczna Karpat Polskich 1:200 000. Czêœæ wschodnia. Inst. Geol., Warszawa. Tokarski A., 1940 — Geologische Detailkarte des Kreide-Sattels Miêdzybrodzie–Za³u¿ bei Sanok. Arch. Geol. Oddz. Karpackiego PIG–PIB, Kraków. Tokarski A., 1947 — The Cretaceous inlier „Miêdzybrodzie–Za³u¿” (NE from Sanok). W: Wykaz prac matem.-przyr. w Polsce w latach 1939–1945. Kraków. Traczyk S., 1979 — Geologiczno-surowcowa charakterystyka fliszowych ³upków ilastych okolic Sanoka. Biul. Inst. Geol., 313: 69–114. Trnobransky A., 1939 — Roponoœnoœæ siod³a Brzozów–Humniska–Grabownica–Trepcza–Sanok. Zw. Pol. Techn. Wiertni. i Naft. Biul., 1–3. Wdowiarz S., 1953 — Geologia fa³du Grabownicy. Biul. Inst. Geol., 120: 1–65. Wdowiarz S., 1961 — Pó³nocna strefa centralnego synklinorium miêdzy Sanokiem a Tarnaw¹-Wielopolem. W: Przew. 34. Zjazdu Pol. Tow. Geol, Sanok. Wdowiarz S., 1985 — Niektóre zagadnienia budowy geologicznej oraz ropo- i gazonoœnoœci centralnego synklinorium Karpat w Polsce. Biul. Inst. Geol., 350: 5–52.

59 Wdowiarz S., Borys Z., Cisek B., Fik C., 1977 — Warunki akumulacji ropy naftowej i gazu ziemnego w rejonie kroœnieñskim. Przew. 49. Zjazdu Pol. Tow. Geol. Krosno 22–25 wrzeœnia. Inst. Geol., Warszawa. Wdowiarz S., Zubrzycki A., Frysztak-Wo³kowska A., 1991 — Szczegó³owa Mapa Geologiczna Polski 1:50 000, ark. Rymanów (1040) (wraz z Objaœnieniami). Pañstw. Inst. Geol., Warszawa. Zuber R., 1918 — Flisz i nafta. Pr. Nauk. TN Lwów, 2: 381 ss. ¯giet J., 1954 — Sprawozdanie naukowe z badañ geologicznych przeprowadzonych w roku 1954 na arkuszu Sanok. Arch. Geol. Oddz. Karpackiego PIG-PIB, Kraków. ¯giet J., 1956 — Opracowanie naukowe z badañ geologicznych wykonanych w 1955 r. na arkuszu Sanok. Arch. Geol. Oddz. Karpackiego PIG-PIB, Kraków. ¯giet J., 1961 — Nowe dane o serii menilitowo-kroœnieñskiej jednostki skolskiej w Karpatach rzeszowsko-sanockich. Kwart. Geol., 5, 4: 995–996. ¯ytko K., 1968 — Budowa geologiczna Karpat miêdzy dorzeczem Strwi¹¿a a Wetlin¹ w Bieszczadach. Arch. Geol. Oddz. Karpackiego PIG-PIB, Kraków. ¯ytko K., 1999 — Korelacja g³ównych strukturalnych jednostek Karpat Zachodnich i Wschodnich. Pr. Pañst. Inst. Geol., 168: 135–164.

60 b a

0 1 2 3 4 5 km