2018/12826 Museum Holland

De Zaanstreek heeft een wereldwijde aantrekkings­ “Huizen in alle kleuren, molens bij kracht. Van oudsher door de , maar honderden, en verrukkelijke boten.” de laatste jaren steeds meer dankzij de vernieuwde binnenstad die met met gedurfde architectuur het “We hebben bijna heel Holland doorkruist centrum van een bijzondere gedaante­ en werkelijk, wat ik ervan gezien heb verandering heeft gegeven. Het nieuwe centrum van Zaandam trekt wekelijks 141.000 bezoekers, is veel mooier dan men zegt.’’ die worden aangetrokken door de architectonische verwijzingen naar ‘Old Holland’. Claude Monet in een brief aan Pissarro,1871 Het centrum van Zaandam heeft met het Zaantheater en het Czaar Peterhuisje twee belangrijke toeris­ tische en culturele voorzieningen. Maar bij de groei van die de komende jaren voorzien wordt, en waarvoor MAAK. Zaanstad werkt aan het op­waarde­­ ­ren van het voorzieningenniveau, past een publiekstrekker van allure van waaruit een dynamisch en inspirerend kunst- en cultuurklimaat kan worden gecreëerd. Voor onze eigen inwoners én voor bezoekers van buiten de Zaanstreek. Vanuit deze constatering is de ambitie ontstaan voor de ontwikkeling van een nieuw kunstmuseum, met als thematisch vertrekpunt het begrip ‘Holland’ in al zijn betekenissen en belevingsvormen. Hiermee spelen we in op het belangrijkste bezoekmotief van bezoekers in de Zaanstreek en op de behoefte van de bezoeker die naar en de Zaanse Schans komt. Bovendien doet een museum met dit thema recht aan onze Hollandse en Zaanse identiteit, waarden en tradities.

Detail uit: Molens in het Westzijderveld Zaandam, Claude Monet,1871, collectie Van Gogh Museum 1

1 Aankoop met steun van de BankGiro Loterij, het Nationaal Fonds Kunstbezit, het Ministerie van Onderwijs, Cultuur en Wetenschap, het Mondriaan Fonds, de Vereniging Rembrandt, het VSBfonds en de Vincent van Gogh Stichting. Verkenning De Gemeente Zaanstad en het Zaans Museum hebben vervolgens gezamenlijk de mogelijkheden verkend met betrekking tot vestiging van een nieuw De colleges van B&W van Zaanstad en museum in Zaandam. Er is onder meer advies Amsterdam hebben in 2016 gesprekken gevoerd ingewonnen bij directies van diverse Amsterdamse over samenwerking op o.a. de beleidsterreinen musea, de Rijksdienst voor het Cultureel cultuur en toerisme, waarbij is overeengekomen Erfgoed (RCE), de Gemeente Amsterdam en de dat Zaanstad een bijdrage kan en wil leveren Museumvereniging. Deze verkenning heeft geleid aan de spreiding van internationale bezoekers. tot de conclusie dat een kunstmuseum in het Tevens is de Gemeente Zaanstad in gesprek centrum van Zaandam, rondom het thema Holland, met de Metropoolregio Amsterdam (MRA) om de potentie heeft om: spreiding in de regio te stimuleren. Daarnaast is de nadrukkelijke wens de culturele en toeristische — Het begrip Holland als visitekaartje uit te infrastructuur binnen het stadshart te ontwikkelen dragen naar (internationale) bezoekers; en te versterken in samenwerking met het — een inhoudelijke en verbindende bijdrage te Zaans Museum. De komst van een innovatieve leveren aan het debat over de Nederlandse museale voorziening past in dit streven. In de identiteit; uitvoeringsagenda toerisme (2017) is het volgende — de kwaliteit van het kunst- en cultuurklimaat bepaald: van Zaandam te verhogen; — het internationaal potentieel in het centrum “Een nieuw museaal aanbod elders in de stad. van Zaandam te vergroten en de verblijfsduur Amsterdam voert een beleid om de Amsterdamse van toeristen te verlengen; binnenstad meer te ontzien en het aanbod voor — Zaandam op de kaart zetten voor de bezoekers beter te spreiden. Eén van de opties nationale bezoekers (een ‘weekendje-weg’ daarbij is het ontwikkelen van een trekker buiten locatie); Amsterdam. Zaanstad ziet kansen op het gebied — toeristen in de Zaanstreek beter te spreiden, van museale samenwerking. De Zaanstreek biedt met name vanaf de Zaanse Schans; nu al een natuurlijke overloop vanuit Amsterdam — toeristen binnen de Metropoolregio door de aantrekkingskracht van de Zaanse Amsterdam (MRA) gelijkmatig te spreiden; Schans. Verschillende vormen van samenwerking — de collectiemobiliteit binnen Nederlandse zijn denkbaar, zoals werken uit museale depots musea een impuls te geven; uitwisselen en tentoonstellen, de vestiging van — het idee van een museum in de stad te een nieuw type museum dat in de Amsterdamse verbinden met het Monetjaar. regio nog niet aanwezig is. Het Zaans Museum maakt formeel onderdeel uit van de Stichting Kwartiermaker ‘...de lucht hangt er laag Samenwerkende Musea Amsterdam en zal bij De Gemeente Zaanstad en het Zaans Museum en de zon wordt er langzaam de invulling een sleutelrol vervullen. Deze ambitie hebben Ad ‘s-Gravesande aangesteld als kwartier­ vereist ook een ruimtelijke vertaalslag.” maker. ‘s-Gravesande zal partijen, personen en in grijze veelkleurige potentiële partners verbinden aan Museum Holland en draagvlak en samenwerking binnen relevante dampen gesmoord’... overheidsinstanties. Daarnaast raadpleegt hij Uit: Herinnering aan Holland, Hendrik Marsman, 1936 adviseurs voor zowel de sociaal maatschappelijke agenda als de kunst- en cultuurhistorische inhoud. Detail 1 uit: Nimbus D’Aspremont, Berndnaut Smilde, 2012 Eind 2018 levert ‘s-Gravesande een bidbook op Detail 2 uit: Gezicht op Haarlem met bleekvelden, Jacob van Ruisdael, 1665, collectie Kunsthaus Zürich voor Museum Holland. Museaal concept: Museum Nederlandse identiteit Onderzoek naar de verbeelding van Nederland Holland houdt direct verband met het actuele vraagstuk over de identiteit van Nederland, een vraagstuk dat onder invloed van toenemende globalisering, Het Zaans Museum heeft de outline voor het migratie en mondialisering van media nog lang museaal concept van Museum Holland opgesteld. onderwerp van het maatschappelijk debat zal Dit concept komt in eerste instantie tegemoet aan blijven. Vanuit de museumwereld wordt hier en het bezoekmotief van internationale toeristen die daar een bijdrage geleverd aan dit debat, bij­ het ‘authentieke Holland’ willen proeven zoals dat al voorbeeld door de lancering van de Canon van de decennia lang door reisbureaus wordt gepromoot. Nederlandse geschiedenis en een voorstel voor Holland is geen topografische aanduiding, een verplicht schoolbezoek aan het Rijksmuseum. Holland is een begrip. Zeg ‘Holland’ en je ziet De Nederlandse identiteit wordt hierbij vaak tulpenvelden, molens die langs kaarsrechte vaarten voorgesteld als een statisch gegegeven, alsof de staan, blinkende klompen op de kasseien van een uitkomst uiteindelijk één duidelijke beschrijving zou Middeleeuws marktplein. De term roept ook een kunnen opleveren. Daarmee wordt de discussie beeld op van een tolerant, vrijzinnig, zuinig en weliswaar gevoed, maar het gesprek minder hardwerkend volk. gevoerd. Het nieuwe museum in Zaandam doorbreekt dit uitgangspunt en wil het actuele Museum Holland verbeeldt Nederland aan de debat over de Nederlandse identiteit de komende hand van schilderijen, foto’s en objecten uit jaren verrijken met nuance en verdieping. de rijke Collectie Nederland. Toeristen worden getrakteerd op Hollandse luchten, vlakke land­ Museum Holland nodigt kunstenaars, historici, schappen en roman­­tische wintertaferelen. Dit filosofen, journalisten en andere specialisten uit zal tevens een grote groep nationale bezoekers om het ‘typische’ beeld van Nederland te ontrafelen. bekoren voor wie nostalgie een belangrijk In Museum Holland zullen onderwerpen vanuit bezoek­motief is. Maar: zoals het Zaans Museum meerdere perspectieven worden belicht. Er is haar bezoekers context en duiding biedt bij hun ruimte voor tegenstrijdige meningen, feiten en bezoek aan de Zaanse Schans gaat ook Museum interpretaties. Museum Holland kiest voor een Holland een stap verder. Naast herkenning en open, onderzoekende en verbindende rol, zoals verwondering wordt het ‘typische beeld’ van van een hedendaags museum wordt verwacht. Nederland op de snijtafel gelegd. Museum Holland gaat op zoek naar de waarden die schuilgaan achter de vaak cliché­matige ver­beelding van Nederland. Wat kunnen we opmaken uit deze beelden over Nederland en de Nederlanders?

foto: Portraits in the clouds, Diana blok, 1992, collectie RCE Bezoekersbeleving

Museum Holland toont laagdrempelige presentaties voor een brede doelgroep. Er is een permanente interactieve opstelling die toegesneden­ is op een kort bezoek langs highlights en tevens een uitge­­breid bezoek met verrassende en verdiepende lagen mogelijk maakt. Daarnaast worden er tijdelijke tentoonstellingen geprogrammeerd die ingaan op actuele thema’s met betrekking tot de Nederlandse identiteit. Het onderwerp mag hier en daar schuren, maar de totale bezoekersbeleving zal nooit on­toe­gankelijk of zwaar op de hand zijn. Er is een juiste balans tussen betovering en onttovering.

Het ruimtelijke tentoonstellingsconcept moet uitdagend, interactief en eigentijds zijn en zich voldoende onderscheiden van andere grote musea in de regio. De bezoeker ervaart herkenning, spektakel en poëzie.

foto: Waterlicht, Studio Roosegaarde, 2015 - heden Bezoekersbeleving

Opdrachtgevers Gemeente Zaanstad | Zaans Museum

Doelgroep Primaire doelgroep: internationale bezoekers, die Amsterdam en de Zaanse Schans als reisbestemming hebben. Bezoekmotief: met name de ‘authentieke Holland’-beleving. Secundaire doelgroep: Nederlandse cultuurliefhebbers / Museumkaarthouders. Bezoekmotief: tijdelijke tentoonstellingen met relevante en aansprekende thematiek.

Beoogd bezoekersaantal minimaal 300.000 bezoekers per jaar

Locatie Museum Holland krijgt een plek in het centrum van Zaandam. Er wordt een locatiestudie verricht door de gemeente Zaanstad.

‘...Het eerste dat de Nederlander leert is lopen. Daarna fietsen. En dan de fiets verliezen...’ Still uit: Father and Daughter, Michael Dudok de Wit, 2000 Foto: Ed van der Elsken, 1979, Collectie Nederlands Fotomuseum Uit: De fiets, de vrouw en de liefde, Rodaan Al Galidi, 2002 Foto: Mark Rutte verlaat Paleis Noordeinde, Frank van Beek, 2017