Strategia Rozwoju Turystyki Gminy Krynice na lata 2009 - 2015

Wrzesień 2009

ZAMAWIAJĄCY OPRACOWANIE Gmina Krynice Firma Szkoleniowa 22-610 Krynice Agnieszka Wiśniewska-Woźniak tel. (084) 663-02-25 ul. Odrodzenia 9 fax. (084) 663-02-25 22-400 Zamość [email protected] tel./fax 0-84 677-72-33 www.krynice.com.pl [email protected] www.aw-szkolenia.pl Strategia Rozwoju Turystyki Gminy Krynice na lata 2009 - 2015

Spis treści Wstęp ...... 4 1. Światowy i Polski rynek turystyczny...... 6 1.1. Światowy rynek turystyczny ...... 6 1.2. Polski rynek turystyczny ...... 6 1.3. Trendy w turystyce światowej i polskiej...... 7 2. Położenie i ogólna charakterystyka Gminy Krynice...... 11 3. Charakterystyka walorów turystycznych...... 14 3.1. Walory naturalne...... 14 3.1.1. Rzeźba terenu...... 14 3.1.2. Klimat ...... 16 3.1.3. Sieć wodna ...... 18 3.1.4. Środowisko przyrodnicze...... 18 3.1.5. Rolnictwo i przemysł...... 20 3.1.6. Leśnictwo ...... 21 3.2. Walory historyczno - kulturowe...... 23 3.2.1. Dziedzictwo historyczne...... 23 3.2.2. Dziedzictwo kulturowe ...... 24 3.3. Imprezy kulturalne ...... 29 4. Analiza stanu zagospodarowania turystycznego Gminy Krynice...... 31 4.1. Infrastruktura turystyczna i paraturystyczna ...... 31 4.1.1. Baza noclegowa i gastronomiczna...... 33 4.1.2. Zagospodarowanie turystyczne - szlaki turystyczne, oznakowanie ...... 33 4.1.3. Dostępność komunikacyjna ...... 34 5. Ocena aktualnego ruchu turystycznego ...... 39 6. Działania marketingowe w zakresie turystyki...... 39 6.1. Aktywność promocyjna Gminy Krynice...... 39 6.2. Turystyczny obraz Gminy Krynice w mediach, wydawnictwach promocyjnych i dokumentach planistycznych...... 39 7.Analiza SWOT...... 42 2 Strategia Rozwoju Turystyki Gminy Krynice została opracowana przez Firmę Szkoleniową Agnieszka Wiśniewska – Woźniak Redakcja: Marek Marcola Strategia Rozwoju Turystyki Gminy Krynice na lata 2009 - 2015

7.1.Mocne strony ...... 42 7.2. Słabe strony ...... 43 7.3. Szanse...... 44 7.4. Zagrożenia...... 45 8. Planowanie strategiczne ...... 46 8.1. Powiązania z innymi dokumentami strategicznymi...... 46 8.2. Misja i wizja ...... 48 8.3.Cele strategiczne...... 48 8.4. Mapa Gminy...... 87 9. Monitorowanie Strategii ...... 88 10. Źródła finansowania ...... 93 10.1. Założenia finansowania ...... 93 10.2. Sposoby i źródła finansowania Strategii ...... 93

3 Strategia Rozwoju Turystyki Gminy Krynice została opracowana przez Firmę Szkoleniową Agnieszka Wiśniewska – Woźniak Redakcja: Marek Marcola Strategia Rozwoju Turystyki Gminy Krynice na lata 2009 - 2015

Wstęp

Po wejściu Polski do Unii Europejskiej gminy ubiegające się o fundusze europejskie zobowiązane są do opracowania Strategii Rozwoju Gminy, która pozwala zaplanować efektywny rozwój gminy w wielu aspektach. Jednakże niektóre gminy zlecają jeszcze bardziej szczegółowe opracowania z tych dziedzin, w których widzą największe szanse swego rozwoju. Przeważnie jest to turystyka - branża, mająca obok informatyki najlepsze rokowania gospodarcze. Pomimo kryzysu perspektywy rozwojowe polskiej turystyki są jednak obiecujące i polskie gminy powinny to wykorzystać, tym bardziej, iż z ustawy o samorządzie gminnym z 8 marca 1990 roku z art. 7, ust. 1, pkt. 10 wynika wręcz obowiązek „zagospodarowywania zbiorowych potrzeb wspólnoty w zakresie kultury fizycznej i turystyki”. W nawiązaniu do powyższego opracowano niniejszą strategię rozwoju turystyki dla Gminy Krynice, potencjalnie liczącego się ośrodka turystycznego . Narodowa Strategia Rozwoju Turystyki na lata 2007-2013, przyjęta przez Radę Ministrów 21 czerwca 2005 roku, wytypowała 5 obszarów priorytetowych, a mianowicie: 1. Rozwój produktów turystycznych 2. Rozwój zasobów ludzkich 3. Wsparcie marketingu 4. Kształtowanie przestrzeni turystycznej 5. Wsparcie instytucjonalne Właśnie tymi głównymi obszarami rozwojowymi zajmuje się także strategia dla Krynic. Opracowana Strategia Rozwoju Turystyki dla Gminy Krynice na lata 2009 – 2015 znacznie ułatwi ubieganie się o ośrodki Unii Europejskiej, przewidziane w programach pomocowych na lata 2007 – 2013 i później. Co najważniejsze, zawiera ona wykaz bardzo konkretnych zadań do wykonania, których realizacja zagwarantuje Gminie Krynice status liczącego się ośrodka turystycznego. Prezentowana Strategia jak każdy dokument planowania strategicznego zawiera diagnozę stanu obecnego, ocenę słabych oraz mocnych stron Gminy, jej szans i zagrożeń, określa turystyczną misję i wizję Gminy, wyznacza cele strategiczne do 4 Strategia Rozwoju Turystyki Gminy Krynice została opracowana przez Firmę Szkoleniową Agnieszka Wiśniewska – Woźniak Redakcja: Marek Marcola Strategia Rozwoju Turystyki Gminy Krynice na lata 2009 - 2015

realizacji, a zwłaszcza wskazuje konkretne zadania, których realizacja doprowadzi do osiągnięcia tych celów. Dokument ma charakter otwarty, a kolejność realizacji poszczególnych zadań będzie uzależniona od warunków i możliwości osobowych, finansowych i rzeczowych Gminy. W procesie tworzenia każdej strategii należy znaleźć odpowiedź na 3 kluczowe pytania: 1. Na jakim aktualnie etapie rozwoju znajduje się dany obszar? 2. Jaka jest wizja dla danego regionu po osiągnięciu wyznaczonego horyzontu czasowego, a więc np. za 7 lat? 3. Jak to osiągnąć? Prezentowana strategia daje Gminie Krynice takie odpowiedzi, koncentrując się na najważniejszym z nich, pytaniu Nr 3,czyli proponując konkretne rozwiązania.

5 Strategia Rozwoju Turystyki Gminy Krynice została opracowana przez Firmę Szkoleniową Agnieszka Wiśniewska – Woźniak Redakcja: Marek Marcola Strategia Rozwoju Turystyki Gminy Krynice na lata 2009 - 2015

1. Światowy i Polski rynek turystyczny 1.1. Światowy rynek turystyczny Rozwój turystyki jest rzeczywiście imponujący. W ciągu półwiecza 1950 - 2001 międzynarodowy ruch turystyczny wzrósł 27 - krotnie! Według danych Światowej Organizacji Turystycznej (WTO) w 2007 roku było na świecie 903 mln międzynarodowych wizyt turystycznych, o 6,6 % więcej niż w 2006 roku. W ciągu czterech miesięcy 2008 roku liczba podróży wzrosła o ok. 5 %. Do dużego ożywienia w ruchu turystycznym w skali świata najbardziej mogą się w pewnej perspektywie przyczynić Chiny, kraj bardzo ludny i przeżywający dynamiczny wzrost gospodarczy. W 2007 roku, według informacji Instytutu Turystyki łączny popyt turystyczny na świecie miał wartość 7,1 bln USD. W okresie do 2018 roku popyt wzrośnie niemal dwukrotnie, do około 13,2 bln USD. W 2007 roku w skali całego świata przemysł związany z turystyką i podróżami przyczynił się do wytworzenia 3,6 % GDP - Produktu Krajowego Brutto (1830 mld USD).

1.2. Polski rynek turystyczny W Polsce turystyka współtworzyła Produkt Krajowy Brutto aż w 5,6 %, w 2008 roku nasz kraj odwiedziło 60 mln obcokrajowców, z czego turystów (czyli spędzających przynajmniej 1 noc) było 13 mln. W 2012 roku ma ich być 16 mln. Pod tym względem Polska zajmuje 17 miejsce na świecie. Na pierwszym miejscu jest Francja, która gości aż 82 mln obcokrajowców, którzy wydają tam 54,2 mld USD. Szacuje się, że cudzoziemcy zostawili u nas ponad 10 mld USD. Miliony rodaków spędza wczasy w innych rejonach kraju. Według Instytutu Turystyki w 2008 roku z noclegów w Polsce skorzystało 15,4 mln Polaków (wzrost o 6,3 %). Aktualnie, po analizie wyników I kwartału 2009 roku, również w turystyce widać skutki światowego kryzysu ekonomicznego, ale w dłuższej perspektywie tendencja jest rosnąca i obecne zawirowania na rynkach finansowych mogą ją tylko nieco okresowo przyhamować. Według danych Instytutu Turystyki w ciągu 2008 roku Polacy odbyli 34,9 mln krajowych podróży, z czego 59 % to krótkoterminowe (2 - 4 dni) a 41 % długoterminowe

6 Strategia Rozwoju Turystyki Gminy Krynice została opracowana przez Firmę Szkoleniową Agnieszka Wiśniewska – Woźniak Redakcja: Marek Marcola Strategia Rozwoju Turystyki Gminy Krynice na lata 2009 - 2015

(ponad 5 dni). W 2013 roku te liczby mają wynieść odpowiednio 22,1 mln oraz 20,6 mln. Oznacza to wzrost o ponad 20 %. Dobre prognozy dla hotelarstwa dotyczą także gastronomii. Aktualnie Polacy wydają na jedzenie w restauracjach jedynie 5 % budżetu zaplanowanego na jedzenie, podczas gdy Niemcy – 35 %, a Amerykanie – 50 %. Polacy przeznaczają na ten cel 4,8 mld Euro, a podobni liczebnością Hiszpanie – 8 razy więcej.

1.3. Trendy w turystyce światowej i polskiej1

Turystyka światowa W okresie od stycznia do sierpnia 2008 było na świecie około 641 mln przyjazdów turystów międzynarodowych. Oznacza to o 23 miliony przyjazdów więcej niż w tym samym okresie 2007 roku. Jednakże w ciągu roku wyniki turystyki międzynarodowej gwałtownie się pogarszały, najpierw pod wpływem rekordowo wysokich i rosnących cen ropy naftowej, a później przez obawy wywołane kryzysem finansowym. Początek roku 2008 był pomyślny: w ciągu pierwszych czterech miesięcy wzrost liczby międzynarodowych przyjazdów turystycznych na całym świecie wyniósł 5,7 %, a w maju był jeszcze większy (7 %). Ale w czerwcu tempo wzrostu spadło do 2 %, a w lipcu i sierpniu do 1 %. W Europie w ciągu pierwszych ośmiu miesięcy 2008 roku wzrost wyniósł zaledwie 2 % w porównaniu z analogicznym okresem ubiegłego roku, a spowolnienie wzrostu nie oszczędziło żadnego z czterech subregionów. Szczególnie słabe były wyniki w regionie Europy Północnej. Europa Zachodnia również wykazała poważne załamanie począwszy od czerwca, choć niektóre kraje (Niemcy, Austria i Szwajcaria) zanotowały wzrost liczby przyjazdów także w lipcu i sierpniu. Sytuacja krajów Europy Środkowej i Wschodniej była stosunkowo dobra (wzrost o 3 % w okresie od stycznia do sierpnia). Dotyczy to zwłaszcza Estonii, Łotwy i Litwy. Kraje południowej Europy i basenu Morza Śródziemnego są zróżnicowane: z jednej strony rozwój turystyki przyjazdowej

7 Strategia Rozwoju Turystyki Gminy Krynice została opracowana przez Firmę Szkoleniową Agnieszka Wiśniewska – Woźniak Redakcja: Marek Marcola Strategia Rozwoju Turystyki Gminy Krynice na lata 2009 - 2015

w Chorwacji i Turcji, a z drugiej spadek w Grecji. Włochy i Hiszpania nie zanotowały większych zmian. Spowolnienie ruchu w ciągu trzech kwartałów 2008 roku, z ujemnym wzrostem we wrześniu, potwierdzają dane o transporcie lotniczym ogłaszane przez IATA oraz różne regionalne stowarzyszenia przewoźników. Wyniki branży hotelowej w pierwszych ośmiu miesiącach 2008 roku również świadczą o recesji, zwłaszcza wskaźniki wykorzystania miejsc noclegowych zaczynają być niepokojące. W 2009 roku oczekuje się spowolnienia tempa wzrostu: od 0 % do 2 %.

Prognozy UNWTO (United Nations World Tourism Organization) dotyczące rozwoju turystyki do 2020 roku Liczba podróży na świecie wyniesie w 2020 r. 1 561 milionów, a wpływy osiągną wartość 2 bilionów USD; Europa pozostanie najczęściej odwiedzanym regionem świata - przewiduje się 717 milionów podróży w 2020 r. i 46 % udział w światowym rynku; Wśród poszczególnych regionów Europy największy wzrost przyjazdów odnotują: kraje Europy Środkowo-Wschodniej (223 mln) oraz południowo - wschodnich krajów basenu Morza Śródziemnego (212 mln); Region Azji Wschodniej i Pacyfiku stanie się drugim z kolei po Europie najczęściej odwiedzanym miejscem na świecie i jego udział wzrośnie do 25 %; Liczba podróży międzyregionalnych, jak się przewiduje, będzie rosła szybciej niż liczba podróży wewnątrz regionów.

Trendy i prognozy ruchu turystycznego W 2008 roku zbiegły się w Polsce dwa niekorzystne czynniki: obowiązek wizowy dla sąsiadów ze wschodu, będących poza strefą Schengen, oraz, począwszy od drugiego kwartału, pierwsze symptomy, a potem już pełny rozwój globalnego kryzysu finansowego.

1 www.intur.com.pl

8 Strategia Rozwoju Turystyki Gminy Krynice została opracowana przez Firmę Szkoleniową Agnieszka Wiśniewska – Woźniak Redakcja: Marek Marcola Strategia Rozwoju Turystyki Gminy Krynice na lata 2009 - 2015

Według skorygowanych (niestety w dół) prognoz Instytutu Turystyki, ogólna liczba przyjazdów turystów wzrośnie od 15 mln w 2007 roku, poprzez niemal 13 mln w 2008 roku, do około 14,2 mln w latach 2012 i 2013, co oznacza średnioroczną dynamikę liczby przyjazdów turystów do Polski w latach 2008 - 2013 na minimalnym poziomie 1,8 %. Spodziewane jest dwuletnie zatrzymanie wzrostu ruchu przyjazdowego z nieościennych krajów „15” Unii Europejskiej, Ameryki Północnej i pozostałych krajów zamorskich. Stabilizacji liczby przyjazdów można oczekiwać z Niemiec, po spadku w 2008 roku. Przyjazdy sąsiadów ze wschodu znacznie spadły w 2008 roku, po wejściu Polski do strefy Schengen. Nie jest pewne w jakim tempie te straty będą niwelowane w przyszłości.

Przyjazdy do Polski W pierwszym kwartale 2008 roku spadek ogólnej liczby przyjazdów nierezydentów szacowany był na 10 %, w tym turystów na 9 %. W drugim kwartale spadki wyniosły odpowiednio: 8 i 11 %, a zaś w trzecim – 7 i 16 %. Globalny kryzys gospodarczy sprawił, że w czwartym kwartale spadki liczby przyjazdów były największe i wyniosły 14 i 16 %. Dane z bazy noclegowej oraz statystyka portów lotniczych potwierdzają, że czwarty kwartał 2008 roku był najgorszy w ciągu ostatniego pięciolecia. Liczbę przyjazdów turystów w 2008 roku oszacowano na około 13 mln (o 13 % mniej niż w 2007 r.). Wyniki badań przeprowadzonych w okresie do listopada 2008 roku włącznie, potwierdzają zaobserwowane wcześniej zmiany struktury celów pobytu. Dotyczy to zwłaszcza podróży tranzytowych, których było wyraźnie mniej niż w 2007 roku. Zmniejszyły się też rozmiary segmentu turystyki zakupowej, co wiąże się z utrudnieniem ruchu na wschodniej granicy. Utrzymuje się poziom niewrażliwych na koniunkturę przyjazdów rodzinno - towarzyskich. Odsetek przyjazdów służbowych i biznesowych nie zmienił się, ale wobec spadku ogólnej liczby przyjazdów, w liczbach bezwzględnych mamy do czynienia ze spadkiem do 3,5 mln. Odsetek wizyt motywowanych celami turystyczno - wypoczynkowymi wzrósł na tyle poważnie, że również w liczbach bezwzględnych obserwujemy wzrost do 3,1 mln. Pozostałe cele 9 Strategia Rozwoju Turystyki Gminy Krynice została opracowana przez Firmę Szkoleniową Agnieszka Wiśniewska – Woźniak Redakcja: Marek Marcola Strategia Rozwoju Turystyki Gminy Krynice na lata 2009 - 2015

pobytu: zdrowotne, szkoleniowe, podjęcie dorywczej pracy, odwiedziny w miejscu pochodzenia, sprawy religijne występują bardzo rzadko, choć nieco wzrosła liczba przyjazdów zdrowotnych (do około 250 tys.).

Wyjazdy zagraniczne Polaków W pierwszych trzech kwartałach 2008 roku Polacy w wieku 15 i więcej lat uczestniczyli w 5,35 mln turystycznych podróży za granicę (połączonych co najmniej z jednym noclegiem poza granicami kraju). Oznacza to wzrost o 100 tys., tj. o 2 %. więcej niż w takim samym okresie 2007 roku. Obserwujemy wzrost liczby zagranicznych wyjazdów długookresowych (o 6 %) i spadek zagranicznych wyjazdów krótkookresowych (o 13 %). Polscy turyści najczęściej odwiedzali Niemcy, potem Czechy, Wielką Brytanię, Chorwację, Holandię i Słowację. W 2007 roku zanotowano 47 561 tys. wyjazdów Polaków za granicę (o 6,4 % więcej niż w 2004 r.). Utrzymuje się wzrost na granicy wschodniej, z wyjątkiem obwodu kalinigradzkiego. Po kilkuletnim spadku wzrósł ruch na przejściach promowych. Na granicy zachodniej zanotowano wzrost o blisko 14 %. W ostatnim roku tempo wzrostu liczby podróży lotniczych Polaków nie było już tak znaczne jak poprzednio: w 2005 – o 47,3 %, w 2006 – o 51,1 %, w 2007 – o 28,1 %. Spośród ogółu przekraczających granicę 6,9 mln (14,5 %) przypada na turystów, czyli tych, którzy spędzili poza granicami kraju co najmniej jedną noc (6,2 mln w wieku 15 i więcej lat, 0,7 mln w wieku do 14 lat).

Uczestnictwo Polaków w turystyce W 2008 roku Polacy wzięli udział w blisko 35 mln krajowych podróży turystycznych. Ogólna liczba podróży nie zmieniła się w porównaniu z 2007 rokiem. Zmalała (o 9 %) liczba (14,3 mln) podróży długookresowych (trwających co najmniej pięć dni), wyjazdów krótkookresowych (2 - 4 dni) było 20,6 mln – o 8 % więcej. Konkurencją dla krajowych podróży długoterminowych były w 2008 roku podróże za granicę, których ogólna liczba wzrosła o 13 % do 7 milionów. 10 Strategia Rozwoju Turystyki Gminy Krynice została opracowana przez Firmę Szkoleniową Agnieszka Wiśniewska – Woźniak Redakcja: Marek Marcola Strategia Rozwoju Turystyki Gminy Krynice na lata 2009 - 2015

W 2007 roku ogólny wskaźnik uczestnictwa Polaków w wieku 15 i więcej lat w wyjazdach turystycznych (co najmniej z jednym noclegiem) w kraju lub za granicę był taki sam jak w dwóch poprzednich latach (47 %). Uczestnictwo w wyjazdach zagranicznych (15 %) wzrosło do poziomu z roku 2000 – najwyższego w latach 1999 - 2006. Według szacunków Instytutu Turystyki Polacy w 2007 roku wzięli udział w 34,9 mln krajowych podróży turystycznych, z których 45 % stanowiły długookresowe, a 55 % – krótkookresowe.

2. Położenie i ogólna charakterystyka Gminy Krynice

Gmina Krynice położona jest w południowej części województwa lubelskiego, na terenie powiatu tomaszowskiego. Graniczy z gminami Adamów, Komarów, Rachanie, Tarnawatka, Krasnobród, Łabunie. Powierzchnia Gminy Krynice wynosi 73,6 km2 (stanowi to 4,9 % powierzchni powiatu tomaszowskiego), a liczba ludności 4,1 tys. osób, którzy zamieszkują 16 sołectw: Antoniówka, Budy, Dąbrowa, Dzierążnia, Huta Dzierążyńska, Kolonia Partyzantów, Krynice, Majdan Krynice, Majdan Sielec, Polanówka, Polany, Romanówka, Zaboreczno, Zadnoga, Zwiartów, Zwiartów - Kolonia. Miejscowość Krynice oddalona jest od: Lublina - 108 km, Tomaszowa Lubelskiego - 14 km, Zamościa - 22 km, od międzynarodowego przejścia granicznego w Hrebennem dzieli ją 43 km. Gmina Krynice położona jest na Roztoczu Środkowym, krainie o dość urozmaiconej rzeźbie terenu, miało to wpływ na kształtowanie się sieci osadniczej. Większość wsi ma charakter wsi zwartych lub skupionych, jedno lub wieloosiowych. Gmina położona jest pomiędzy dwoma miastami: Zamościem (miasto o znaczeniu ponadregionalnym) i Tomaszowem Lubelskim (miasto o znaczeniu regionalnym). Tomaszów Lubelski i Zamość to dwa ośrodki miejskie, z którymi Krynice powiązane są administracyjnie oraz gospodarczo. Zdecydowanie związki te silniejsze są z Tomaszowem Lubelskim jako siedzibą powiatu. Mieszkańcy Gminy Krynice korzystają z oferty handlowo - usługowej obu miast, (na terenie Gminy zlokalizowane są usługi o znaczeniu lokalnym obsługujące ludność w zakresie podstawowym), jednak atutem 11 Strategia Rozwoju Turystyki Gminy Krynice została opracowana przez Firmę Szkoleniową Agnieszka Wiśniewska – Woźniak Redakcja: Marek Marcola Strategia Rozwoju Turystyki Gminy Krynice na lata 2009 - 2015

Tomaszowa Lubelskiego jest pobliskie przejście graniczne w Hrebennem na granicy polsko - ukraińskiej. Fakt ten wpływa na rozwój koniunktury i konkurencji w oparciu o zasady wolnego rynku, co z kolei przekłada się na zwiększenie oferty produktowej i usługowej, głównie dzięki rozwojowi handlu przygranicznego. Gmina Krynice jest gminą małą. Jej główne powiązania z regionem to powiązania przyrodnicze oraz powiązania infrastrukturalne, zarówno o znaczeniu krajowym - droga Nr 17 oraz regionalnym - linia wysokiego napięcia, gazociąg wysokoprężny2.

Mapa 1. Położenie Gminy Krynice na tle województwa lubelskiego

Źródło: www.wikipedia.pl

2 Strategia Rozwoju Gminy Krynice na lata 2007 - 2013

12 Strategia Rozwoju Turystyki Gminy Krynice została opracowana przez Firmę Szkoleniową Agnieszka Wiśniewska – Woźniak Redakcja: Marek Marcola Strategia Rozwoju Turystyki Gminy Krynice na lata 2009 - 2015

Mapa 2. Umiejscowienie Gminy Krynice w powiecie tomaszowskim

Źródło: www.powiat-tomaszwoski.com.pl

W Gminie działa Stowarzyszenie Na Rzecz Rozwoju Gminy Krynice. Gmina jest członkiem Lokalnej Organizacji Turystycznej „Roztocze” oraz współtworzy Lokalną Grupę Działania „Roztocze Tomaszowskie”.

Zdjęcie 1. Jeden z wielu w Gminie krzyży przydrożnych

Źródło: Agnieszka Wiśniewska-Woźniak 13 Strategia Rozwoju Turystyki Gminy Krynice została opracowana przez Firmę Szkoleniową Agnieszka Wiśniewska – Woźniak Redakcja: Marek Marcola Strategia Rozwoju Turystyki Gminy Krynice na lata 2009 - 2015

Zdjęcie 2. Klinkiernia w miejscowości Budy jako przykład zabytku dawnego przemysłu

Źródło: Agnieszka Wiśniewska-Woźniak

3. Charakterystyka walorów turystycznych 3.1. Walory naturalne 3.1.1. Rzeźba terenu Położenie fizyczno-geograficzne3 Gmina Krynice położona jest w obrębie dwóch mezoregionów krajobrazowych: Grzędy Sokalskiej (w części wschodniej) oraz Roztocza Środkowego (zachodnia część Gminy). Krajobraz Grzędy Sokalskiej tworzy sucha wysoczyzna lessowa pocięta licznymi wąwozami i jarami, natomiast na krajobraz Roztocza Środkowego na tym odcinku składają się łagodne wzniesienia rozdzielone liczną siecią rzek i potoków. Sieć rzeczną Gminy w obrębie Roztocza tworzy górny bieg rzeki Wieprz z licznymi dopływami. Między innymi jego prawobrzeżnym dopływem jest potok Kryniczanka, mający swe źródła w okolicy Krynic. W obrębie Grzędy Sokalskiej na terenie Gminy płynie jedynie potok Wożuczynka będący dopływem rzeki Huczwy. Doliny rzeki Wieprz

3 Strategia Rozwoju Gminy Krynice na lata 2007 - 2013

14 Strategia Rozwoju Turystyki Gminy Krynice została opracowana przez Firmę Szkoleniową Agnieszka Wiśniewska – Woźniak Redakcja: Marek Marcola Strategia Rozwoju Turystyki Gminy Krynice na lata 2009 - 2015

oraz potoku Kryniczanka (w dolnym odcinku jej biegu) wypełnione są torfami, natomiast górny bieg potoku, a także dolinę Wożuczynki zalegają mady oraz piaski rzeczne. Omawiany teren położony jest na wysokości od około 219 do 331 m n.p.m. Według podziału fizyczno - geograficznego Lubelszczyzny Gmina Krynice leży na pograniczu dwóch prowincji: Wyżyny Polskiej, podprowincja - Wyżyna Lubelsko-Lwowska, makroregion - Roztocze, mezoregion - Roztocze Środkowe, Wyżyny Ukraińskiej, podprowincja - Wyżyna Wołyńsko - Podolska, makroregion - Wyżyna Wołyńska, mezoregion - Grzęda Sokalska. W obszarze Grzędy Sokalskiej położona jest północno-wschodnia część Gminy Krynice. W obszarze Gminy Krynice należącym do wyżej wymienionej jednostki pod względem geomorfologicznym wyróżnia się dolinę Wożuczynki oraz drugorzędne grzędy po jej północnej i południowej stronie, silnie rozcięte niewielkimi suchymi dolinami i wąwozami. Przeważająca część Gminy Krynice położona jest w obszarze Roztocza Środkowego. Według podziału geomorfologicznego w obszarze Gminy Krynice wyróżnia się Kotlinę Kryniczanki i płaskowyż Krynic. Roztocze jest wąskim wałem, którego granice wyznaczają wyraźne krawędzie denudacyjne o założeniach tektonicznych. W obszarze Gminy Krynice granica pomiędzy Roztoczem Środkowym i Grzędą Sokalską przebiega wschodnim zboczem płaskowyżu Krynic. Rzędne wysokości terenu w roztoczańskiej części Gminy Krynice przekraczają 320 m n.p.m. W dolinie Kryniczanki, przy południowo-zachodniej granicy Gminy rzędne terenu obniżają się do 264 m n.p.m. We wschodniej części Gminy przynależnej do Grzędy Sokalskiej rzędne terenu obniżają się od 280 do 250 m n.p.m. w obszarze wierzchowinowym i do 215 m n.p.m. w dolinie Wożuczynki przy wschodniej granicy Gminy. Intensywna rzeźba terenu jest wynikiem erozji wodnej oraz współczesnych ruchów pionowych skorupy ziemskiej na Roztoczu. Teren Roztocza w obszarze Gminy Krynice podnosi się średnio 1 mm/rok.

15 Strategia Rozwoju Turystyki Gminy Krynice została opracowana przez Firmę Szkoleniową Agnieszka Wiśniewska – Woźniak Redakcja: Marek Marcola Strategia Rozwoju Turystyki Gminy Krynice na lata 2009 - 2015

Budowa geologiczna4 Gmina Krynice położona jest w zachodnim skrzydle niecki brzeżnej. Utwory podłoża kredowego mają miąższość kilkuset metrów i są zawodnione w uszczelinionej części spągowej (strefa ok. 100 m - 150 m). Podłoże kredowe odsłania się jedynie w rozcięciach erozyjnych na północny zachód od Dzierzążni (opoki margliste) oraz na południe od Zwiartowa. Utwory kredowe w poziomie wierzchowinowym przykryte są pokrywą lessową o zmiennej miąższości od 8 – 11 m w okolicach Antoniówki, Bud Dzierążyńskich i Bud Klinkierni, do 12 m w rejonie Polanówki, 15 - 20 m w rejonie Krynic, Polan, Dzierążni i Dąbrowy i ponad 20 m w rejonie Zwiartowa (23 - 25m). Dolina Wożuczynki wypełniona jest torfami, natomiast dolina Kryniczki od źródeł w pobliżu Krynic do Romanówki wypełniona jest madami i mułkami rzecznymi nadbudowującymi torfowiska, niżej zaś torfami. Tylko w południowozachodniej części gminy, na wschód i południe od Zaboreczna występuje niewielki płat piasków rzecznych, będący ostańcem rzecznego tarasu akumulacyjnego.

3.1.2. Klimat Gmina Krynice położona jest w tomaszowskiej dziedzinie klimatycznej, (regionie Zamojsko-Przemyskim). Obecny klimat zaliczany jest do kontynentalnych i jest kształtowany poprzez zmienny w swym zasięgu napływ mas powietrza o charakterze oceanicznym lub kontynentalnym. Klimat w obszarze Wyżyny Lubelskiej, Wyżyny Zachodnio-Wołyńskiej i Roztocza wykazuje dużą zmienność przestrzenną, głównie powodowaną różnicami hipsometrycznymi i nasilającymi się wpływami kontynentalizmu w kierunku wschodnim. Gmina Krynice położona jest poza pasami burzowo-gradowymi obejmującymi południowo-zachodnie i wschodnie gminy Zamojszczyzny. Częściej niż w innych miesiącach zdarzają się ulewne deszcze i opady gradu w czerwcu i lipcu. Zdarzają się też nadmierne opady śniegu w listopadzie i grudniu. Przeważają wiatry z kierunków zachodnich i północno-zachodnich, które stanowią około 50 % wszystkich wiatrów. Najmniejszy udział mają wiatry z kierunku północnego. Dominują wiatry o prędkości 2,1 m/s. Klimat jest modyfikowany lokalnie

4 Strategia Rozwoju Gminy Krynice na lata 2007 - 2013 16 Strategia Rozwoju Turystyki Gminy Krynice została opracowana przez Firmę Szkoleniową Agnieszka Wiśniewska – Woźniak Redakcja: Marek Marcola Strategia Rozwoju Turystyki Gminy Krynice na lata 2009 - 2015

przez rzeźbę, głębokość zalegania wód podziemnych oraz obecność wód powierzchniowych, szatę roślinną oraz emisję gazów i pyłów do atmosfery. Obszar Gminy Krynice silniej modyfikowany jest w dolinach rzek, ze względu na płytkie zaleganie wód gruntowych, obecność wód powierzchniowych, obniżenie terenu oraz emisję gazów i pyłów z lokalnych kotłowni i palenisk domowych. Występuje tu niekorzystne zjawisko inwersji termicznej. Korzystniejszy klimat jest na wyniosłościach, jednakże ze względu na niewielkie powierzchnie lasów, które są regulatorem stosunków wodnych, termicznych, wiatrów, wahania termiczne, wilgotności powietrza są większe niż w dolinach. Silniejsze są również wiatry. Obszar Gminy Krynice położony jest w strefie bioklimatu leśnego, łagodnego, korzystnego dla mieszkańców Gminy oraz wpływającego pozytywnie na walory turystyczne. Agroklimat Gminy Krynice charakteryzują następujące wskaźniki: okres gospodarczy z temperaturami wyższymi od 2,5°C - 232 dni, okres wegetacyjny z temperaturami wyższymi od 5°C - 207 dni, średnia temperatura okresu wegetacyjnego - 14,6°C, średnia liczba dni z przymrozkami w okresie wegetacyjnym - 21,4 dni, średnie opady roczne - 628 mm, średnie opady okresu wegetacyjnego - 409 mm, deszcze nawalne z huraganami i gradem w czerwcu i lipcu, średnia liczba dni z burzą - 20 dni, dodatni roczny bilans wodny (średnio 46 mm) oraz ujemny w miesiącach kwiecień-wrzesień (średnio 53 mm), średnia liczba dni z pokrywą śnieżną - 100, w tym z pokrywą o grubości powyżej 10 cm - 60 dni i z pokrywą o grubości powyżej 20 cm - 40 dni, średnia liczba dni z wiatrem powyżej 8m/s - 60 dni. Klimat Gminy Krynice ma charakter kontynentalny, o czym świadczy duża różnica między średnią temperaturą stycznia (- 4,2 C) a lipca (17,8 C) na Roztoczu - 4,9°C, w obszarze Grzędy Sokalskiej - 4,2°C. Trwanie zimy określane liczbą dni z ujemną temperaturą średnią określa się na 85 dni. Pokrywa śnieżna występuje średnio 100 dni, zaś średnia roczna wartość opadów atmosferycznych to 650 mm. 17 Strategia Rozwoju Turystyki Gminy Krynice została opracowana przez Firmę Szkoleniową Agnieszka Wiśniewska – Woźniak Redakcja: Marek Marcola Strategia Rozwoju Turystyki Gminy Krynice na lata 2009 - 2015

3.1.3. Sieć wodna5 Gmina Krynice leży na pograniczu dwóch regionów hydrograficznych: regionu Wyżyna Lubelska i Roztocze, subregion - Roztocze oraz regionu Wyżyna Wołyńska. Wody powierzchniowe Gminy Krynice stanowią naturalne cieki wodne, źródła i rowy melioracyjne. Wschodni obszar Gminy odwadnia górna Wożuczynka, lewostronny dopływ Huczwy. Rzeka ma źródlisko podzboczowe przy wschodnich krańcach wsi Huta Dzierążyńska na pograniczu Roztocza Środkowego i Grzędy Sokalskiej i płynie, wąską głęboko wciętą doliną o założeniach tektonicznych. Górny odcinek wykorzystuje równoleżnikową dolinę o stromych zboczach i stopniowo rozszerzającym się, płaskim i podmokłym dnie. Płaskie dno zajmują zmeliorowane łąki. Z terenu Gminy Krynice Wożuczynka otrzymuje niewielki dopływ spod Zastawek. Zachodni obszar Gminy odwadnia Kryniczka, która jest dopływem Wieprza. Na obszarze Gminy zasila ją prawostronny potok wypływający przy wschodnich krańcach Namula oraz lewostronny potok spod Kolonii Partyzantów. Kryniczka płynie szeroką, zmeliorowaną doliną użytkowaną jako łąki. Wody Kryniczki zostały podpiętrzone, w wyniku czego powstał zbiornik retencyjny o powierzchni kilku hektarów użytkowany rybacko oraz w ograniczonym zakresie rekreacyjnie. Rzeka została uregulowana, a cała dolina zmeliorowana na początku lat siedemdziesiątych. Na terenie Gminy Krynice w miejscowości Romanówka funkcjonowało źródło podzboczowe, które zanikło po zmeliorowaniu doliny Kryniczki na początku lat osiemdziesiątych. Ponadto w Krynicach znajduje się zbiornik retencyjny powstały przez spiętrzenie wód Kryniczki o powierzchni 50 ha i pojemności 800 000 m3. Największym zbiornikiem wodnym jest zalew w Krynicach o powierzchni 39,7 i głębokości 1-3 m, wykorzystywany jako łowisko dla wędkarzy. Występują w nim płocie, szczupaki, sandacze, karpie, tołpygi, a także sumy.

3.1.4. Środowisko przyrodnicze Na terenie Gminy Krynice nie ma obszarów chronionych. Tylko jej zachodnia część objęta jest otuliną Krasnobrodzkiego Parku Krajobrazowego. Występują za to

5 Strategia Rozwoju Gminy Krynice na lata 2007 - 2013 18 Strategia Rozwoju Turystyki Gminy Krynice została opracowana przez Firmę Szkoleniową Agnieszka Wiśniewska – Woźniak Redakcja: Marek Marcola Strategia Rozwoju Turystyki Gminy Krynice na lata 2009 - 2015

pomniki przyrody, takie jak: 3 dęby szypułkowe (Quercus rober) o obwodzie 340 cm, 375 cm i 515 cm oraz wysokości 20-30 m oraz dąb czerwony (Quercus rubra) o obwodzie 270 cm i wysokości 30 m rosnące w parku podworskim w Krynicach; 6 lip drobnolistnych (Tilia cordata) o obwodach od 240 cm do 470 cm i wysokości 20 m oraz 2 buki (Fagus silvatica) o obwodach 290 cm i 300 cm oraz wysokości 25 m, rosnące w Antoniówce lipy na terenie parku podworskiego, buki na terenie cmentarza wojennego z 1939 r.; aleja lipowa obejmująca 23 lipy drobnolistne (Tilia cordata) o obwodzie od 150 cm do 470 cm i wysokości 25 m oraz dwa jesiony wyniosłe (Fraxinus Excelsior) o obwodzie 486 cm i 541 cm oraz wysokości 23 m rosnące w Dzierążni w parku podworskim; 6 lip drobnolistnych (Tilia cordata) o obwodzie od 250 cm do 320 cm i wysokości 18-25 m, 3 buki pospolite (Fagus silvatica) o obwodzie 215 cm, 236 cm, 270 cm i wysokości 30 m oraz sosna wejmutka (Pinus strobus) o obwodzie 330 cm i wysokości 30 m rosnących w Źwiartowie w parku podworskim; wiąz szypułkowy (Ulmus laevis) o obwodzie 280 cm i wysokości 25 m rosnący w Dzierążni na terenie parku podworskiego; lipa drobnolistna (Tilia cordata) o obwodzie 300 cm i wysokości 22 m rosnąca w Dzierążni na terenie parku podworskiego; 8 dębów szypułkowych (Quercus rober) o obwodzie od 190 cm do 398 cm, 8 grabów pospolitych (Carpinus betulus) o obwodzie od 120 cm do 210 cm, 7 buków pospolitych (Fagus silvatica) o obwodzie od 220 cm do 435 cm, 5 klonów pospolitych (Acer platanoides) o obwodzie od 208 cm do 334 cm, 9 jaworów (Acer pseudoplatanus) o obwodzie od 170 cm do 445 cm, sosna pospolita (Pinus silvestris) o obwodzie 313 cm, modrzew europejski (Larix europea) o obwodzie 187 cm oraz kasztanowiec biały (Aesculus hippocastanum) o obwodzie 284 cm rosnących w Krynicach w parku podworskim. Warto również dodać, że na terenie Gminy Krynice znajduje się 284,81 ha lasów ochronnych stanowiących własność Państwa w zarządzie Nadleśnictwa Tomaszów 19 Strategia Rozwoju Turystyki Gminy Krynice została opracowana przez Firmę Szkoleniową Agnieszka Wiśniewska – Woźniak Redakcja: Marek Marcola Strategia Rozwoju Turystyki Gminy Krynice na lata 2009 - 2015

Lubelski oraz 168 ha lasów ochronnych nie stanowiących własności Państwa. W Gminie Krynice ochronie podlegają także cenne drzewostany w parkach podworskich w Krynicach, Źwiartowie, Dzierzążni i Kryniczkach a także na cmentarzach w Dzierążni i Krynicach.

3.1.5. Rolnictwo i przemysł Jeżeli chodzi o użytkowanie gruntów to grunty orne stanowią 59,5 % ogólnej powierzchni, lasy – 12,5 %, łąki – 7,6 %, pastwiska – 3,8 %, sady – 1,4 %, wody – 0,7 % resztę, czyli 14,5 % obszaru Gminy zajmują inne grunty i nieużytki. Gmina ma charakter rolniczy, czemu sprzyjają dobre gleby bielicowe, brunatne i czarnoziemy. Gleby, należące do najlepszych klas bonitacyjnych I - IV stanowią aż 81 % użytków rolnych. Głównymi uprawami są tu zboża, buraki cukrowe, rzepak, owoce i warzywa. W Gminie funkcjonuje ponad 1000 gospodarstw rolnych o średniej powierzchni 4,2 ha. W Gminie Krynice znajduje się 5 eksploatowanych złóż surowców mineralnych: 3 lessowe - „Budy Klinkiernia”, „Krynice” i „Antoniówka” oraz złoże piasku „Zaboreczno” i torfu „Hutków - Zaboreczno”. Gmina Krynice jest - poza rolnictwem - słabo rozwinięta gospodarczo. Hodowla nie ma dużego znaczenia na terenie Krynic. W produkcji zwierzęcej specjalizuje się tylko ok. 6 % ogółu gospodarstw, a 41 % prowadzi produkcję mieszaną - roślinną i zwierzęcą. W produkcji zwierzęcej główny kierunek to hodowla bydła i trzody chlewnej. W ostatnich latach zaobserwowano rezygnację z hodowli bydła w coraz większej liczbie gospodarstw. Spadek pogłowia bydła i owiec spowodowany był zmniejszającą się opłacalnością produkcji. Natomiast pogłowie trzody chlewnej utrzymywało się na tym samym poziomie6. Na terenie Gminy Krynice działalność gospodarczą prowadzi ponad 180 podmiotów, które koncentrują się na usługach i przemysłach tradycyjnych, opartych na miejscowych surowcach. Największe podmioty gospodarcze to: klinkiernia Budy - produkcja cegły, dawna cegielnia Krynice – obecnie zakład przemysłowy zajmujący się obróbką

20 Strategia Rozwoju Turystyki Gminy Krynice została opracowana przez Firmę Szkoleniową Agnieszka Wiśniewska – Woźniak Redakcja: Marek Marcola Strategia Rozwoju Turystyki Gminy Krynice na lata 2009 - 2015

materiałów gumowych do produkcji opon, zakład kamieniarski w Polanówce, tartak w Dąbrowie, młyny w Krynicach i Zwiartowie, wytwórnia wód gazowanych w Krynicach, stacje paliw w Krynicach, Dzierążni i Budach, mechanika pojazdowa w Majdanie Krynickim i Krynicach, usługi transportowe w Polanówce i Zaborecznie, sezonowe punkty skupu owoców. Ważne znaczenie dla gospodarczego funkcjonowania Gminy ma rozwój usług o charakterze komercyjnym. Rozmieszczenie usług na terenie Gminy jest nierównomierne. Głównym czynnikiem lokalizacyjnym usług rynkowych jest dostępność komunikacyjna (położenie przy głównej trasie komunikacyjnej), możliwość osiągnięcia zbytu (zysku) oraz korzystna struktura wieku mieszkańców. Najlepiej w usługi komercyjne wyposażone są miejscowości: Krynice, Dzierążnia, Budy. W bilansie usług najszybszy przyrost nastąpił w branżach związanych z budownictwem oraz obsługą motoryzacji oraz handlu. Najszybciej rozwijającą się sferą komercyjnych usług jest handel. Największa koncentracja obiektów handlowych występuje w ośrodku gminnym w Krynicach oraz w miejscowościach: Polanówka, Romanówka, Budy, Huta Dzierążyńska, Dąbrowa, Dzierążnia7.

3.1.6. Leśnictwo Głównym i najcenniejszym elementem szaty roślinnej w obszarze Gminy są lasy. Lesistość Gminy Krynice jest niewielka i wynosi zaledwie 12,5 % przy średniej krajowej 28,4 %. Gospodarka leśna na obszarze Gminy nie odgrywa zbyt dużej roli ze względu na małą lesistość. Jednakże lasy pełnią istotną rolę ekologiczną, glebochronną, wodochronną i krajobrazową. Stanowią ostoję flory i fauny leśnej. W południowej

6 Strategia Rozwoju Gminy Krynice na lata 2007-2013 7 Strategia Rozwoju Gminy Krynice na lata 2007-2013

21 Strategia Rozwoju Turystyki Gminy Krynice została opracowana przez Firmę Szkoleniową Agnieszka Wiśniewska – Woźniak Redakcja: Marek Marcola Strategia Rozwoju Turystyki Gminy Krynice na lata 2009 - 2015

części Gminy pełnią funkcje lokalnego polno-leśnego korytarza ekologicznego. Zbiorowiska leśne zgrupowane są w kilkunastu różnej wielkości kompleksach.8. Rosną tu przeważnie lasy liściaste, głównie w południowo wschodniej części Gminy. Dominuje typ lasu świeżego z dębem, bukiem, modrzewiem i jesionem oraz las mieszany świeży i bór mieszany świeży z sosną i dębem jako gatunkami dominującymi oraz modrzewiem, jesionem i jaworem w domieszce. Mniejsze powierzchnie zajmuje las mieszany wilgotny z sosną i dębem oraz bór świeży z sosną jako gatunkiem dominującym. Lasy są ostoją fauny leśnej. Występuje tu jeleń, sarna, lis, kuna leśna, dzik, borsuk, zając, bażant, kuropatwa. Pojawiają się też wilki. Jeżeli chodzi o miejscową florę, to na obszarze Gminy Krynice występują gatunki arktyczne, borealne, środkowo- europejskie, górskie, atlantyckie, pontyjskie, śródziemnomorskie oraz południowo- syberyjskie. W pasie Grzędy Sokalskiej wśród roślin naczyniowych dominują gatunki środkowoeuropejskie (około 160 gatunków z 208 występujących na Lubelszczyźnie), gatunki borealne (około 90 z 158 notowanych na Lubelszczyźnie) oraz gatunki pontyjskie (około 90 z 119 rosnących w województwie lubelskim). Znacznie mniej liczne są gatunki śródziemnomorskie, górskie, południowo-syberyjskie i atlantyckie. Łącznie w pasie Grzędy Sokalskiej występują 422 takie gatunki. W pasie Roztocza również dominują gatunki środkowoeuropejskie (155) i borealne (129).

8 Strategia Rozwoju Gminy Krynice na lata 2007 - 2013

22 Strategia Rozwoju Turystyki Gminy Krynice została opracowana przez Firmę Szkoleniową Agnieszka Wiśniewska – Woźniak Redakcja: Marek Marcola Strategia Rozwoju Turystyki Gminy Krynice na lata 2009 - 2015

Zdjęcie 3. Ściana lessowa pod Źwiartowem

Źródło: Firma Szkoleniowa Agnieszka Wiśniewska-Woźniak

3.2. Walory historyczno - kulturowe 3.2.1. Dziedzictwo historyczne Obszar dzisiejszej Gminy Krynice znajdował się na terenie tzw. Grodów Czerwieńskich, będących przedmiotem długotrwałych walk między Polską i Rusią. Nazwa miejscowości Krynice wywodzi się od rozlewisk wodnych nazywanych krynicami. Źródła pisane mówią o potężnym, liczącym 300 ha rozlewisku w dolinie rzeki „Kryniczki” – „Kryniczanki”. Pierwsza udokumentowana wzmianka źródłowa o wsi Zwiartów pochodzi z roku 1425. Pierwszy raz wsie Dzierążnia i Krynice wymieniane są w roku 1435, kiedy miejscowości te należały do Adama Łabuńskiego, herbu Zagłoba. Początkowo były własnością Łabuńskich, potem Oleśnickich, Głogowskich i Lipczyńskich. Gmina leżąca na styku wpływów polskich i ruskich przez wieki miała charakter dwuwyznaniowy: mieszkała tu ludność obu obrządków chrześcijańskich. Kościół katolicki pojawił się na tych terenach w połowie XIV wieku wraz z osadnictwem polskim. Powstała wówczas sieć parafii rzymskokatolickich. O parafii prowosławnej pierwsze wzmianki można odnaleźć już w 1507 roku. Parafię rzymskokatolicką erygowano w Krynicach dopiero w 1925 roku, w wyniku podziału parafii Łabunie. 23 Strategia Rozwoju Turystyki Gminy Krynice została opracowana przez Firmę Szkoleniową Agnieszka Wiśniewska – Woźniak Redakcja: Marek Marcola Strategia Rozwoju Turystyki Gminy Krynice na lata 2009 - 2015

Po III rozbiorze Polski teren Gminy przypadł Austrii, by po okresie wojen napoleońskich znaleźć się w Królestwie Polskim w cyrkule lubelskim. W okresie międzywojennym Krynice były siedzibą Gminy, liczącej około 8,5 tys. mieszkańców. Krynice wielokrotnie były miejscem dramatycznych wydarzeń historycznych. W lipcu 1831 roku podczas Powstania Listopadowego oddziały wojska polskiego dowodzone przez majora Dominika Bulewskiego oraz majora Wincentego Szymańskiego, broniące twierdzy zamojskiej, stoczyły pod Krynicami zwycięską potyczkę z wojskiem rosyjskim. W czasie I Wojny Światowej, wojska austriackie stoczyły tu zwycięską bitwę z armią rosyjską dnia 27 sierpnia 1914 roku. Podczas kampanii wrześniowej rozegrały się tu dwie ciężkie bitwy o Tomaszów Lubelski. Wojska Frontu Północnego dowodzone przez generała dywizji Stefana Dąb- Biernackiego oraz wojska armii „Lublin” i „Kraków”, pod dowództwem generała dywizji Tadeusza Piskora skoncentrowane na Lubelszczyźnie, usiłowały wydostać się z okrążenia i przebić przez Tomaszów Lubelski i Zamość do Małopolski Wschodniej, na tzw. przedmoście rumuńskie. W lipcu 1943 roku mieszkańcy Krynic zostali wysiedleni przez Niemców. W obronie pacyfikowanej i wysiedlanej Zamojszczyzny Bataliony Chłopskie stoczyły 1 lutego 1943 roku zwycięską bitwę pod Zaborecznem, 240 osobowe, słabo uzbrojone oddziały Batalionów starły się ze zmotoryzowanym batalionem żandarmerii i dwiema kompaniami Wermachtu, liczącymi razem około 1500 żołnierzy. Po zaciętych walkach oddziały polskie wycofały się w kierunku wsi Róża, gdzie 2 lutego 1943 roku doszło do nowego starcia z Niemcami. Po ciężkiej walce partyzanci zdołali wyrwać się z okrążenia.Ta znana bitwa jest jednym z symboli polskiego ruchu oporu. Przypomina o niej pomnik w Kolonii Partyzantów.

3.2.2. Dziedzictwo kulturowe Świadectwem długich i urozmaiconych dziejów Gminy Krynice są liczne zabytki i obiekty o charakterze zabytkowym.

Obiekty wpisane do rejestru zabytków: 1. Zespół kościelny w Dzierążni, na który składają się: murowany kościół parafialny pod wezwaniem Wniebowzięcia NMP 24 Strategia Rozwoju Turystyki Gminy Krynice została opracowana przez Firmę Szkoleniową Agnieszka Wiśniewska – Woźniak Redakcja: Marek Marcola Strategia Rozwoju Turystyki Gminy Krynice na lata 2009 - 2015

i św. Mikołaja, wzniesiony w latach 1769-1774. Obok kościoła znajduje się murowana dzwonnica, wzniesiona w 1817 roku, z dzwonem z 1869 roku. cztery murowane kapliczki z 1905 r. pomnik nagrobny z 1898 roku, murowany budynek plebanii wzniesiony po 1934 roku oraz cmentarz przykościelny z XVIII wieku z zachowanym drzewostanem.

Zdjęcie 4. Kościół w Dzierążni

Firma Szkoleniowa Agnieszka Wiśniewska-Woźniak

2. Zespół pałacowy w Dzierążni, na który składają się: murowany pałac, z portykiem w elewacji frontowej i centralną wnęką w części ogrodowej, wzniesiony ok. 1890 roku, murowana oficyna - rządcówka z końca XVIII wieku oraz ogród kwaterowy z końca XVIII wieku, powiększony w XIX wieku o część krajobrazową o łącznej powierzchni 4,5 ha.

3. Zespół dworski w Krynicach, składający się z ruin klasycystycznego dworu murowanego z I poł. XIX w. i parku krajobrazowego z poł. XIX w. o powierzchni 7 ha.

25 Strategia Rozwoju Turystyki Gminy Krynice została opracowana przez Firmę Szkoleniową Agnieszka Wiśniewska – Woźniak Redakcja: Marek Marcola Strategia Rozwoju Turystyki Gminy Krynice na lata 2009 - 2015

4. Zespół dworski w Źwiartowie, na który składają się : odbudowywany murowany dwór z I poł. XIX wieku, murowany spichlerz klasycystyczny z 1842 r. (obecnie w ruinie) park krajobrazowy z II poł. XIX w. z elementami kompozycji klasycystycznej o powierzchni 3 ha.

Ponadto, w tzw. ewidencji konserwatorskiej w Gminie Krynice znajdują się następujące obiekty o charakterze zabytkowym:

Antoniówka cmentarz wojenny z 1939 r.

Budy Dzierążyńskie murowany budynek klinkierni z 1910 roku, drewniany budynek kuźni z 1937 roku

Dąbrowa murowana kaplica św. Antoniego z 1860 roku, kamienna figura z początku XX wieku, drewniana zagroda Nr 40, na którą składają się: dom, obora i stodoła.

Dzierążnia murowana kaplica grobowa Makomaskich, przebudowana z fragmentu dawnej cerkwi z 1828 roku, figura kamienna Matki Boskiej Niepokalanego Poczęcia z początku XX wieku, drewniany dom Nr 90 z końca XIX wieku, drewniany dom Nr 98 z początku XX wieku, drewniany dom Nr 99 zbudowany ok. 1880 roku, drewniany dom Nr 101 zbudowany ok. 1880 roku, drewniany dom Nr 117 z 1863 roku, 26 Strategia Rozwoju Turystyki Gminy Krynice została opracowana przez Firmę Szkoleniową Agnieszka Wiśniewska – Woźniak Redakcja: Marek Marcola Strategia Rozwoju Turystyki Gminy Krynice na lata 2009 - 2015

drewniana stodoła w zagrodzie Nr 122 zbudowana ok. 1880 roku, cmentarz rzymskokatolicki, dawniej grekokatolicki, czynny, założony na początku XIX wieku, o pow. 2,15 ha - dobry stan zachowania.

Huta Dzierążyńska drewniany dom Nr 7 zbudowany ok. 1907 roku, drewniany dom Nr 21 zbudowany ok. 1919 roku

Krynice drewniany kościół parafialny pod wezwaniem Św. Stanisława BM; został wzniesiony w 1920 roku, który został zakupiony w stanie surowym w Horyszowie Ruskim i tu złożony drewniany budynek szkoły, obecnie dom Nr 2 zbudowany w poł. XIX wieku, murowana obora dworska, wzniesiona po 1920 roku, drewniany dom Nr 6 zbudowany w 1937 roku, drewniany dom Nr 31 zbudowany w 1927 roku, murowany obiekt cegielni, zbudowany w poł. XIX wieku, drewniany młyn motorowy z 1930 roku, cmentarz rzymskokatolicki, dawniej grekokatolicki, czynny, z początku XIX wieku; w 1925 r. w miejscu dawnej cerkwi wybudowano neogotycką kaplicę grobową Lipczyńskich; cmentarz o pow. 1,5 ha, podzielony na kwatery.

Kryniczki murowany budynek folwarczny, wzniesiony w 1900 roku, obecnie w ruinie wraz z pozostałościami parku dworskiego z XIX w.

Majdan-Sielec kamienna figura św. Antoniego z początku XX wieku, drewniana zagroda Nr 38, na którą składa się: dom, obora i stodoła, zbudowana w XIX wieku, 27 Strategia Rozwoju Turystyki Gminy Krynice została opracowana przez Firmę Szkoleniową Agnieszka Wiśniewska – Woźniak Redakcja: Marek Marcola Strategia Rozwoju Turystyki Gminy Krynice na lata 2009 - 2015

drewniana zagroda Nr 97, na którą składa się: dom, budynek gospodarczy i stodoła, zbudowana w końcu XIX wieku, drewniana zagroda Nr 119, na którą składa się: dom i stodoła, zbudowana w XIX wieku, drewniany dom Nr 26 zbudowany w poł. XIX wieku, drewniany dom Nr 45 zbudowany w XIX wieku, drewniany dom Nr 96 zbudowany około 1920 roku, drewniany dom Nr 100 zbudowany około 1910 roku.

Polanówka drewniany dom Nr 28 zbudowany około 1913 roku, drewniany dom Nr 54 zbudowany w 1928 roku.

Polany kamienna figura z krzyżem z 1906 roku, drewniany dom Nr 8 zbudowany w XIX wieku, drewniany dom Nr 58 zbudowany w 1928 roku, drewniany dom zbudowany w końcu XIX wieku, drewniana stodoła zbudowana około 1910 roku.

Romanówka figura kamienna z 1910 roku, drewniana zagroda Nr 1, na którą składa się: stodoła i spichlerz, zbudowana około 1880 roku, drewniana stodoła zbudowana około 1913 roku.

Sielec murowany spichlerz dworski z I poł. XIX wieku.

28 Strategia Rozwoju Turystyki Gminy Krynice została opracowana przez Firmę Szkoleniową Agnieszka Wiśniewska – Woźniak Redakcja: Marek Marcola Strategia Rozwoju Turystyki Gminy Krynice na lata 2009 - 2015

Zaboreczno drewniana zagroda Nr 31, na którą składa się: dom, obora, stodoła i drewutnia, zbudowana około 1900 roku

Zadnoga kamienna figura zbudowana około 1905 roku, drewniany dom Nr 6 zbudowany około 1920 roku.

Zastawki drewniana kapliczka św. Jana Nepomucena, zbudowana około 1900 roku.

Źwiartów drewniana kapliczka Matki Boskiej, zbudowana na początku XX wieku, drewniana kapliczka świętego Jana Nepomucena, zbudowana na początku XX wieku, drewniany budynek szkoły, wzniesionej w 1924 roku, drewniany dom Nr 68 zbudowany około 1929 roku, młyn motorowy, obecnie elektryczny, zbudowany około 1929 roku.

Na obszarze Gminy Krynice zaewidencjonowano 121 stanowisk archeologicznych (212 tzw. faktów osadniczych) w oparciu o Archeologiczne Zdjęcia Polski. Stanowiska te w zasadzie znajdują się na obszarze całej Gminy. Najwięcej w miejscowościach: Krynice – 39, Źwiartów – 37, Polany – 36, Dzierążnia – 30, Zadnoga – 22 i Polanówka - 16. Pozostałe miejscowości ze stanowiskami archeologicznymi to: Majdan Krynicki, Dąbrowa, Majdan-Sielec, Romanówka, oraz Huta Dzierążyńska.

3.3. Imprezy kulturalne Organizatorem i animatorem życia kulturalnego jest Gminny Ośrodek Kultury (GOK) w Krynicach. Stałymi formami pracy GOK są: prowadzenie sali bilardowej 29 Strategia Rozwoju Turystyki Gminy Krynice została opracowana przez Firmę Szkoleniową Agnieszka Wiśniewska – Woźniak Redakcja: Marek Marcola Strategia Rozwoju Turystyki Gminy Krynice na lata 2009 - 2015

zajęcia w ramach ogniska muzycznego działalność tzw. cukierenki literackiej Klub dla Emeryta i Rencisty Przy GOK działają dwa zespoły śpiewacze: ”Roztocze” i „Pojednanie” oraz młodzieżowy zespół wokalny „Marius”.

Główne stałe imprezy kulturalne to: Przegląd Jasełek i Grup Kolędniczych Obchody rocznicy bitwy pod Zaborecznem Przegląd Teatrów Dziecięcych warsztaty plastyczne Gminny Festiwal Piosenki Gminne Święto Kultury festyn „Święto Rodziny” Mały Konkurs Recytatorski Przegląd Poezji śpiewanej im. Marka Grechuty obchody Dnia Niepodległości Na uwagę zasługują ponadto imprezy o charakterze sportowym, takie jak turniej szachowy oraz gminne i powiatowe święta sportu, )zwłaszcza badminton, skutecznie uprawiany przez członków Uczniowskiego Klubu Sportowego Krynice). Dużą aktywność na niwie kulturalnej przejawia także Biblioteka Publiczna Gminy Krynice, która z sukcesem animuje wiele wydarzeń kulturalnych. Z Gminą Krynice związani są rodzinnie dwaj znani twórcy kultury. Dnia 10 lutego 1944 r. w Antoniówce urodził się Mieczysław Kosz, niewidomy pianista, kompozytor i aranżer. Zmarł 31 maja 1973 r. w Warszawie, a został pochowany na cmentarzu w Tarnawatce. Z kolei ojciec Marka Grechuty urodził się oraz spędził dzieciństwo i młodość w Krynicach. Na miejscowym cmentarzu spoczywają pradziadkowie piosenkarza .

30 Strategia Rozwoju Turystyki Gminy Krynice została opracowana przez Firmę Szkoleniową Agnieszka Wiśniewska – Woźniak Redakcja: Marek Marcola Strategia Rozwoju Turystyki Gminy Krynice na lata 2009 - 2015

4. Analiza stanu zagospodarowania turystycznego Gminy Krynice 4.1. Infrastruktura turystyczna i paraturystyczna Infrastrukturę turystyczną możemy podzielić na: techniczną, do której zalicza się szlaki turystyczne, drogi, sieć hotelową, sieć zakładów gastronomicznych, górskie koleje linowe, wyciągi narciarskie, lotniska turystyczne, żeglugę turystyczną, specjalistyczne urządzenia obiektów uzdrowiskowych, itp. społeczną, w której skład wchodzą biura turystyczne, obiekty sportowe i wypoczynkowe, urządzenia rozrywkowe, informacja turystyczna, itp.

Infrastrukturę turystyczną na danym obszarze uzupełnia infrastruktura paraturystyczna. Stanowi ona sumę elementów, których występowanie nie zależy od rozwoju turystyki. Turystyka bowiem ma na nie jedynie długofalowy wpływ, powodując ich rozwój, ulepszenie i przemianę.

Bazę materialną turystyki tworzą obiekty i urządzenia, które są niezbędne dla obsługi różnych form turystyki. Zapewniają one możliwość dotarcia do obszarów stanowiących cel wyjazdu oraz dogodne warunki do życia w miejscu pobytu w chwili podróży. Do urządzeń turystycznych zalicza się: kolejki linowe; wyciągi narciarskie; kąpieliska; szlaki turystyki pieszej; oraz inne urządzenia.

Urządzenia paraturystyczne mogą obsługiwać różne działy gospodarki narodowej, stanowią one wyposażenie rejonu, szlaku i miejscowości. Cechą

31 Strategia Rozwoju Turystyki Gminy Krynice została opracowana przez Firmę Szkoleniową Agnieszka Wiśniewska – Woźniak Redakcja: Marek Marcola Strategia Rozwoju Turystyki Gminy Krynice na lata 2009 - 2015

charakterystyczną infrastruktury paraturystycznej jest fakt, iż teoretycznie jej istnienie nie jest niezbędne dla istnienia ruchu turystycznego, ale praktycznie to właśnie ona ma często największy wpływ na podejmowanie decyzji o wyjeździe w konkretne miejsce. Na infrastrukturę paraturystyczną składają się: szlaki turystyczne, ośrodki sportowo-rekreacyjne, punkty informacji turystycznej, instytucje kulturowe, na które składają się: teatry, opery, operetki, filharmonie, kina, biblioteki; instytucje z zakresu ochrony zdrowia np. ośrodki zdrowia, punkty apteczne, apteki, szpitale; instytucje bezpieczeństwa publicznego np. policja, wojsko, straż miejska itd.; urządzenia żeglugi pasażerskiej np. promy; odpowiednio rozwinięta sieć handlu detalicznego towarami spożywczymi i przemysłowymi (np. artykuły sportowe, turystyczne, pamiątkarskie); parkingi wypożyczalnie sprzętu turystycznego, urządzenia pocztowe i telekomunikacyjne; urządzenia technicznego uzbrojenia terenu np. sieć elektro-energetyczna, wodna, kanalizacyjna, gazowa; usługi dodatkowe takie jak np. usługi fryzjerskie, szewskie, fotograficzne, które są ważne dla turystów i inne obiekty (m.in. banki, bankomaty, apteki itp.), których istnienie uatrakcyjnia i ułatwia pobyt turysty w danym miejscu. Podnoszenie poziomu jakości infrastruktury turystycznej i paraturystycznej stanowi dodatkową zachętę do przyjazdu i przyczynia się do lepszego postrzegania danego obszaru przez turystów.

32 Strategia Rozwoju Turystyki Gminy Krynice została opracowana przez Firmę Szkoleniową Agnieszka Wiśniewska – Woźniak Redakcja: Marek Marcola Strategia Rozwoju Turystyki Gminy Krynice na lata 2009 - 2015

4.1.1. Baza noclegowa i gastronomiczna W Gminie Krynice brak jest bazy noclegowej. Baza gastronomiczna ogranicza się do baru restauracyjnego „Kryniczanka” w Krynicach.

Zdjęcie 5. Bar „Kryniczanka” w Krynicach

Źródło: Firma Szkoleniowa Agnieszka Wiśniewska-Woźniak

4.1.2. Zagospodarowanie turystyczne - szlaki turystyczne, oznakowanie Krynice są początkiem znakowanego na czerwono szlaku partyzanckiego o przebiegu: Krynice - Zaboreczno - Krasnobród – Bliżów - Wojda – Kosobudy - Szczebrzeszyn – Szperówka. Na trasie tego długiego na 52,8 km szlaku znalazły się 2 miejscowości, gdzie stoczono pierwsze otwarte bitwy z okupantem niemieckim, a mianowicie Zaboreczno i Wojda. Generalnie brak jest zagospodarowania turystycznego, jak również stosownego oznakowania obiektów i atrakcji.

33 Strategia Rozwoju Turystyki Gminy Krynice została opracowana przez Firmę Szkoleniową Agnieszka Wiśniewska – Woźniak Redakcja: Marek Marcola Strategia Rozwoju Turystyki Gminy Krynice na lata 2009 - 2015

4.1.3. Dostępność komunikacyjna Przez Gminę przebiega ważna w skali Polski i regionu droga krajowa (przyszła droga ekspresowa Nr S17) Nr 17 Warszawa – Hrebenne, należąca do sieci dróg międzynarodowych (E–372). Droga ta zwana "królewską" łączy wielki historyczny szlak komunikacyjny Odessa - Gdańsk tworząc korytarz transportowy Morze Bałtyckie - Morze Czarne. Droga ma również znaczenie międzynarodowe - jest polską częścią transeuropejskiego szlaku komunikacyjnego E372 (Via Intermare). Droga Nr 17 stanowi główną oś komunikacyjną łączącą Gminę z miastem powiatowym (Zamość), wojewódzkim(Lublin) oraz powiatem(Tomaszów Lubelski). Oprócz drogi krajowej Nr 17 przez Gminę Krynice prowadzą drogi powiatowe o łącznej długości 44,4 km oraz drogi gminne o łącznej długości 34 km. Droga krajowa oraz utwardzona sieć dróg powiatowych dobrze komunikuje obszar Gminy z sąsiednimi gminami oraz miastem powiatowym i wojewódzkim. Transport i komunikację transportową generują w zdecydowanej większości - droga krajowa Nr 17 i drogi powiatowe. Sieć dróg gminnych posiada znikomy wpływ na komunikację zewnętrzną Gminy, obsługuje jedynie zabudowę zagrodową na obszarze Gminy i dojazdy do pól uprawnych9.

Tabela 1. Wykaz dróg gminnych w Gminie Krynice Lp Nr drogi Przebieg drogi 1 111544L droga powiatowa 3266L – Kolonia Zajezierze - droga krajowa 17 2 111545L (Dzierążnia) - droga krajowa 17 - droga powiatowa 3502L Dzierążnia 3 111546L Karolówka - droga powiatowa 3501L - droga powiatowa 3502L 4 111547L Żwiartów - droga powiatowa 3507L - droga powiatowa 3502L 5 111548L Polanówka - droga powiatowa 3265L - droga krajowa 17 6 111549L Polany - droga powiatowa 3265L - droga powiatowa 3266L 7 111550L Antoniówka - droga powiatowa 3503L - droga krajowa 17 8 111551L droga powiatowa 3503L - granica Gminy Krasnobród (Zaboreczne) 9 111552L Majdan Krynicki - droga powiatowa 3265L - droga gminna 111553L 10 111553L droga powiatowa 3265L - Majdan Krynicki - granica Gminy

9 Strategia Rozwoju Gminy Krynice na lata 2007 - 2013

34 Strategia Rozwoju Turystyki Gminy Krynice została opracowana przez Firmę Szkoleniową Agnieszka Wiśniewska – Woźniak Redakcja: Marek Marcola Strategia Rozwoju Turystyki Gminy Krynice na lata 2009 - 2015

Komarów-Osada 11 111554L Majdan Krynicki - droga powiatowa 3265L - droga krajowa 17 12 111555L droga krajowa 17 - droga gminna 111545L Krynice 13 111556L droga powiatowa 3501L - Dąbrowa 14 111557L Dzierążnia - droga powiatowa 3502L - droga powiatowa 3502L 15 111558L Średnia Droga - droga gminna 111559L - droga gminna 111547L 16 111559L Zwiartów - droga powiatowa 3507L - droga gminna 111547L 17 111560L Leśne Doliny - droga gminna 111559L Źródło: www.zdw.lublin.pl

4.1.5. Uzbrojenie techniczne terenu

System zaopatrzenia w wodę Gmina ma dobrze rozwiniętą sieć wodociągową, dzięki wodociągom, które dostarczają wodę do 16 miejscowości. Całkowita długość sieci wodociągowej na terenie Gminy Krynice wynosi 55,3 km, w tym długość przyłączy prowadzących do gospodarstw to 29,8 km. Ogółem w wodę zaopatrywanych jest prawie 1000 budynków, czyli prawie 100 %. Brak jest sieci wodociągowej w części wsi Kolonia Żwiartów oraz części wsi Majdan-Sielec. Wskaźnik zwodociągowania dla Gminy wynosi 25,9 szt./100 mieszkańców.

Na terenie Gminy funkcjonuje 6 wodociągów grupowych zaopatrujących w wodę pitną ludności Gminy10. 1) Wodociąg Dąbrowa (Dąbrowa, Majdan-Sielec) - zasilany jest z ujęcia głębinowego o głębokości 115 m; wydajność 100 m3/d. 2) Wodociąg Antoniówka (Antoniówka, część wsi Budy) - zasilany jest z ujęcia głębinowego składającego się z dwóch studni o głębokości 104 m oraz leju depresyjnego; wydajność 94 m3/d.

10 Strategia Rozwoju Gminy Krynice na lata 2007 - 2013

35 Strategia Rozwoju Turystyki Gminy Krynice została opracowana przez Firmę Szkoleniową Agnieszka Wiśniewska – Woźniak Redakcja: Marek Marcola Strategia Rozwoju Turystyki Gminy Krynice na lata 2009 - 2015

3) Wodociąg Polanówka (Polanówka, Majdan Krynicki) - zasilany jest z ujęcia głębinowego składającego się z dwóch studni o głębokości 13 m oraz zbiornika wyrównawczego; wydajność 108 m3/d. 4) Wodociąg Huta Dzierążyńska (Huta Dzierążyńska, Budy, Dzierążnia, część miejscowości Krynice) - zasilany jest z ujęcia głębinowego składającego się z dwóch studni o głębokości 90 m; wydajność 135 m3/d. 5) Wodociąg Polany (Polany, Zadnoga, Romanówka, Krynice, część miejscowości Majdan Krynicki) - zasilany jest z ujęcia głębinowego składającego się z dwóch studni o głębokości 70 m; wydajność 150 m3/d. 6) Wodociąg Źwiartów (Źwiartów, Kolonia Źwiartów) - zasilany jest z jednej studni głębinowej o głębokości 70 m; wydajność 98 m3/d.

System odprowadzania i oczyszczania ścieków. W miejscowości Krynice istnieje mechaniczno - biologiczna oczyszczalnia ścieków o przepustowości 40m3/dobę. Obecnie przerabia około 5 m3/dobę. Zapewnia odbiór ścieków z kilku obiektów położonych najbliżej oczyszczalni. Brak pełnej sieci kanalizacyjnej nie pozwala na wykorzystanie pełnej przepustowości. W Dzierążni funkcjonuje oczyszczalnia ścieków o maksymalnej przepustowości 9 m3/dobę - obecnie wykorzystuje się ją w małym zakresie - 1 m3/dobę. Na pozostałym obszarze Gminy brak jest systemów odprowadzania i oczyszczania ścieków. Ścieki, które gromadzi się w zbiornikach bezodpływowych wywożone są bądź zagospodarowywane rolniczo w niekontrolowany sposób. Gmina planuje budowę około 300 oczyszczalni przydomowych. W Gminie istnieje 427 zbiorników bezodpływowych, gromadzących ścieki komunalne11. Kanalizacja ma tylko 600 metrów i 9 przyłączy. Ścieki odprowadzane są do oczyszczalni, a pozostałe ścieki gromadzone są w zbiornikach bezodpływowych.

11 Strategia Rozwoju Gminy Krynice na lata 2007 - 2013

36 Strategia Rozwoju Turystyki Gminy Krynice została opracowana przez Firmę Szkoleniową Agnieszka Wiśniewska – Woźniak Redakcja: Marek Marcola Strategia Rozwoju Turystyki Gminy Krynice na lata 2009 - 2015

System gospodarki odpadami12 Gmina Krynice, posiada własny Program Gospodarki Odpadami, regulujący kwestie związane ze zbiórką oraz składowaniem odpadów. Na terenie Gminy Krynice działa jedno wysypisko śmieci w sołectwie Zaboreczno, o powierzchni 1,03 ha, zapełnione w kilkunastu procentach. Odpady z Gminy Krynice stanowią niewielki procent całej liczby odpadów wytwarzanych w powiecie tomaszowskim – około 3 %. Wysypisko nie jest w pełni wyposażone w odpowiedni sprzęt, w tym między innymi w wagi towarowe, co uniemożliwia prowadzenie pełnej ewidencji składowanych odpadów. Urządzeniami do gromadzenia odpadów w miejscu ich powstawania są na terenie powiatu pojemniki i punkty gromadzenia odpadów: Polany, Krynice, Źwiartów, Dąbrowa, Dzierążnia. Blisko 40% gospodarstw posiada pojemniki do gromadzenia odpadów – podpisana umowa z MPGiK w Tomaszowie Lubelskim. Stan wyposażenia posesji w urządzenia do zbierania odpadów nie pozwala na prowadzenie kompleksowej selektywnej zbiórki. Na składowiskach prowadzony jest odzysk złomu żelaznego i metali kolorowych.

System elektroenergetyczny13 Przez obszar Gminy przebiega tranzytem linia energetyczna 110kV relacji Zamość – Tomaszów Lubelski. Obszar Gminy zasilany jest siecią linii średnich napięć - 15 kV z rozdzielnią mocy w Tomaszowie Lubelskim. Istniejąca sieć energetyczna zapewnia zasilanie całego obszaru Gminy. Podstawą zasilania w energię elektryczną jest system napowietrzny. W ostatnim czasie przeprowadzono inwestycję budowy stacjonarnej instalacji do produkcji energii elektrycznej we wsi Majdan Krynicki.

System ciepłowniczy14 Gmina nie posiada centralnego źródła ciepła oraz sieci ciepłowniczej. Obiekty użyteczności publicznej będące w gestii Gminy oraz innych podmiotów ogrzewane są kotłowniami na opał stały, pomimo że ponad połowa obszaru Gminy została

12 Strategia Rozwoju Gminy Krynice na lata 2007 - 2013 13 Strategia Rozwoju Gminy Krynice na lata 2007 - 2013 14 Strategia Rozwoju Gminy Krynice na lata 2007 - 2013 37 Strategia Rozwoju Turystyki Gminy Krynice została opracowana przez Firmę Szkoleniową Agnieszka Wiśniewska – Woźniak Redakcja: Marek Marcola Strategia Rozwoju Turystyki Gminy Krynice na lata 2009 - 2015

zgazyfikowana. W zabudowie zagrodowej i jednorodzinnej gaz wykorzystywany jest do ogrzewania w bardzo małym stopniu, dominuje ogrzewanie drewnem i węglem.

System gazowniczy15 Przez obszar Gminy przebiega gazociąg wysokiego ciśnienia relacji Lubaczów - Zamość. Sieć gazowa liczy 33 km i doprowadza gaz do ponad 400 gospodarstw (50 %). Na gruntach wsi Antoniówka zlokalizowana jest stacja gazu. Część obszaru Gminy położona przy drodze Nr 17 została zgazyfikowana siecią średnioprężną. Jednakże wykorzystanie gazu jest niewielkie, na 438 zainstalowanych przyłączy, gaz wykorzystuje 175 gospodarstw domowych. Na terenie Gminy Krynice brak jest jeszcze gazu przewodowego w ośmiu miejscowościach: Zadnoga, Romanówka, Kolonia Partyzantów, Zaboreczno, Polany, Majdan-Sielec, Źwiartów, Źwiartów Kolonia. Indywidualne gospodarstwa domowe używają dla swych potrzeb gazu z butli.

System telekomunikacyjny16 Gmina Krynice jest jedną z niewielu gmin w powiecie tomaszowskim, które nie zostały powszechnie stelefonizowane. W ostatnich latach wymieniono w Krynicach centralę z ręcznej na automatyczną. Siecią kablową doziemną została stelefonizowana jedynie wieś Dąbrowa oraz część miejscowości Gminy Krynice. W chwili obecnej prowadzone są prace we wschodniej części Gminy, których celem ma być zmiana typu sieci telefonicznej na podziemną. W 2006 r. prace zakończono w miejscowościach: Dzierążnia, Huta Dzierążyńska oraz części Krynic. Pozostałe sołectwa posiadają zaledwie od jednego do kilku abonentów. Łączność zapewniają telefony komórkowe. Obecnie instalowane są telefony z łącznością radiową w oparciu o urządzenia zainstalowane na stacji TV w Tarnawatce. Przez obszar Gminy przebiega pas transmisji telewizyjnej oraz w sąsiedztwie drogi Nr 17 kabel łączności dalekosiężnej TKD. Od niedawna na terenie Gminy rozpoczęto dostarczanie dostępu do globalnej sieci Internet drogą radiową.

15 Strategia Rozwoju Gminy Krynice na lata 2007 - 2013 16 Strategia Rozwoju Gminy Krynice na lata 2007 - 2013

38 Strategia Rozwoju Turystyki Gminy Krynice została opracowana przez Firmę Szkoleniową Agnieszka Wiśniewska – Woźniak Redakcja: Marek Marcola Strategia Rozwoju Turystyki Gminy Krynice na lata 2009 - 2015

5. Ocena aktualnego ruchu turystycznego Według Światowej Organizacji Turystycznej za turystę uznaje się osobę, która spędza poza domem przynajmniej jedną noc. Biorąc pod uwagę tę definicję i zupełny brak miejsc noclegowych można by przyjąć, że w Gminie Krynice brak jest turystów. Jednakże kilkadziesiąt osób, związanych z Gminą więzami rodzinnymi, spędzających tu wakacje można uznać za turystów. Natomiast jest pewna liczba odwiedzających, którą należy oszacować na 3-5 tys. osób rocznie. Są to osoby, przejeżdżające przez Gminę i zatrzymujące się na posiłek lub zwiedzenie wybranego obiektu np. pomnika pod Zaborecznem, ruin dworu w Krynicach czy pałacu w Dzierążni. Drugą grupą są uczestnicy wydarzeń kulturalnych organizowanych przez GOK - jednakże są to w większości osoby z sąsiednich miejscowości i miast. Jeszcze inną grupę odwiedzających stanowią wędkarze, korzystający z zalewu w Krynicach.

6. Działania marketingowe w zakresie turystyki 6.1. Aktywność promocyjna Gminy Krynice Gmina Krynice jest członkiem Lokalnej Organizacji Turystycznej „Roztocze”, która rozpoczyna intensywną działalność promocyjną poprzez kolportaż przygotowanych wydawnictw na targach turystycznych i w inny sposób, np. bijąc lokalne monety - gryfiny. Najwięcej informacji w Internecie o Gminie Krynice znaleźć można na stronie www.krynice.com.pl. Inne pożyteczne adresy to www.stowarzyszenierozwoju.pl i www.stowarzyszeniekrynice.blog.onet.pl

6.2. Turystyczny obraz Gminy Krynice w mediach, wydawnictwach promocyjnych i dokumentach planistycznych

Media: Analiza prasy regionalnej prowadzi do wniosku, że dziennikarze bardzo mało uwagi poświęcają Gminie Krynice w aspekcie jej rozwoju turystycznego. Najczęściej 39 Strategia Rozwoju Turystyki Gminy Krynice została opracowana przez Firmę Szkoleniową Agnieszka Wiśniewska – Woźniak Redakcja: Marek Marcola Strategia Rozwoju Turystyki Gminy Krynice na lata 2009 - 2015

teksty o Krynicach sprowadzają się do informacji o sytuacji drogowej, osiągnięciach sportowych czy przestępstwach. Od czasu do czasu pojawiają się jednakże artykuły dotyczące szeroko rozumianej sfery turystycznej. I tak, „Tygodnik Zamojski” w artykule „Pomysł dał Jagiełło” z dnia 26 marca 2008 roku napisał o wypuszczeniu do obiegu przez Lokalną Organizację Turystyczną „Roztocze” na obszarze jej działania (w tym i Gminy Krynice) monety lokalnej nazwanej gryfinem. Ta sama gazeta 29 października 2008 roku opublikowała tekst pt. „Drugi po Nieliszu” poświęcony zalewowi w Krynicach w aspekcie jego turystycznego zagospodarowania. Z kolei „Dziennik Wschodni„ z dnia 9 grudnia 2003 roku zamieścił tekst zatytułowany „Pomysłów nie brakuje” o planach sprzedaży i późniejszego wykorzystania pałaców w Dzierążni i Źwiartowie. Natomiast „Kronika Tygodnia” z dnia 11 listopada 2003 roku poinformowała w tekście „Powrócili z koszem medali” o badmintonowych sukcesach Uczniowskiego Klubu Sportowego Krynice. Warto także wspomnieć o materiale „Tygodnika Zamojskiego” pt. „Zabytkowe tryby” dotyczącego zabytkowej, stuletniej studni w Budach oraz artykule z dnia 3 listopada 2005 roku w „Kurierze Lubelskim” pt. „Lubelszczyzna chce 1,4 mld złotych” dotyczącym planów wyremontowania drogi krajowej Nr 17 na odcinku Krynice – Tomaszów Lubelski.

Wydawnictwa promocyjne: W turystycznych wydawnictwach reklamowych przygotowywanych przez Urząd Marszałkowski w Lublinie z reguły bardzo mało uwagi poświęca się Gminie Krynice. Przeważnie Krynice zaznaczane są jedynie kropką na mapie, jako siedziba Gminy. Tylko w informatorze „Region lubelski. Wyprawy do krainy wrażeń” na zamieszczonych tam mapach zaznaczono rozpoczynający się w Krynicach szlak czerwony. Natomiast w materiałach promocyjnych przygotowywanych przez starostwo powiatowe w Tomaszowie Lubelskim dla Gminy Krynice na ogół przyznaje się zgodnie z parytetem tyle samo miejsca, co i innym gminom. Tak jest, np. w folderach „Powiat Tomaszowski”, „Powiat Tomaszowski. Przewodnik krajoznawczo – turystyczny” i „Powiat Tomaszowski. Historia, Kultura, Turystyka, Gospodarka”. Niestety, w powiatowym informatorze „Rowerem po powiecie tomaszowskim” żadna z zaproponowanych wycieczek nie 40 Strategia Rozwoju Turystyki Gminy Krynice została opracowana przez Firmę Szkoleniową Agnieszka Wiśniewska – Woźniak Redakcja: Marek Marcola Strategia Rozwoju Turystyki Gminy Krynice na lata 2009 - 2015

prowadzi przez teren Gminy Krynice. Tyle samo uwagi, co innym gminom członkowskim poświęca się Krynicom w informatorze turystycznym na sezon 2009 Lokalnej Organizacji Turystycznej „Roztocze” zatytułowanym „Odkryj Roztocze mniej znane”. Mała wzmianka o Gminie Krynice jest w informatorze turystycznym – lato 2009 „Zamość i Roztocze” wydanym przez Biuro Promocji „Atut”. Częściowo Gmina Krynice opisywana jest w 2 przewodnikach turystycznych o Roztoczu: „Roztocze” Włodzimierza Wójcikowskiego i Ludwika Paczyńskiego z 1977 roku oraz „Roztocze Polskie, Puszcza Solska i Lasy Janowskie” Artura Pawłowskiego z 1997 roku. Gminę Krynice można odnaleźć na mapach turystycznych, np. „Roztocze Środkowe” wydanej przez wydawnictwo „CartoMedia” czy „Powiat Tomaszowski”, którą wydano na zlecenie starostwa powiatowego w Tomaszowie Lubelskim.

Dokumenty planistyczne: Wprawdzie w Strategii Rozwoju Województwa Lubelskiego na lata 2006 - 2020 nie wymieniono Krynic, jednakże turystyczne priorytety Gminy są zgodne z jej celami. Z kolei w Strategii Rozwoju Ekoturystyki w województwie lubelskim na lata 2005-2015 znajdujemy kilka wzmianek o Krynicach, np. jako początku szlaku pieszego do Szperówki. Więcej uwagi poświęcono Gminie Krynice w części analitycznej Strategii Rozwoju Powiatu Tomaszowskiego na lata 2007-2020. W części strategicznej, jeden z nakreślonych celów rozwoju powiatu przewiduje „Wykorzystanie ekologii i turystyki jako czynnika gospodarczej aktywizacji do rozwoju turystyki i wypoczynku. Wśród wynikających z tego zadań brak jest jednakże konkretnych przedsięwzięć planowanych dla Gminy Krynice. Z kolei Strategia Rozwoju Gminy Krynice na lata 2007-2013 wyznaczyła IV Obszar Priorytetowy – Turystyka, w obrębie którego planowane są następujące zadania: prowadzenie działań stymulujących rozwój agroturystyki (promocja, informacja, dotacje dla powstających gospodarstw agroturystycznych), zagospodarowanie terenu wokół zalewu w Krynicach, stworzenie odpowiedniej infrastruktury (hotelarskiej, gastronomicznej, komunikacyjnej), 41 Strategia Rozwoju Turystyki Gminy Krynice została opracowana przez Firmę Szkoleniową Agnieszka Wiśniewska – Woźniak Redakcja: Marek Marcola Strategia Rozwoju Turystyki Gminy Krynice na lata 2009 - 2015

budowa ekologicznego traktu rowerowego Krynice - Romanówka - Zaboreczno - Antoniówka – Krynice, budowa tras rowerowych we wszystkich sołectwach Gminy, zabezpieczenie i renowacja zabytkowych budowli.

7.Analiza SWOT

Obecnie w różnych strategiach stosuje się powszechnie analizę SWOT, jako sposób na wnikliwą ocenę sytuacji aktualnej i określenie perspektyw na przyszłość. Jej nazwa jest wywodzi się od pierwszych liter nazw poszczególnych elementów składowych, które w języku angielskim brzmią: Strengths (mocne strony), Weaknesses (słabe strony), Opportunities (szanse), Threats (zagrożenia). Dzięki takiej analizie możemy poznać autentyczny potencjał badanego terenu i jego realne szanse rozwojowe. Ta wykonana dla Gminy Krynice dokonuje wnikliwej oceny stanu obecnego, równocześnie wskazując na drzemiący potencjał rozwojowy:

7.1.Mocne strony częściowe położenie na Roztoczu, znanym regionie turystycznym malowniczy krajobraz wynikający z położenia na Grzędzie Sokalskiej wraz z siecią wąwozów lessowych przebieg drogi krajowej Nr 17 prowadzącej do granicy państwa usytuowanie pomiędzy znanym ośrodkiem turystycznym Zamość, a aspirującym do liczącego się centrum turystycznego Tomaszowem Lubelskim istnienie 40 ha zalewu w Krynicach, czyste środowisko naturalne rolniczy charakter, odpowiedni dla rozwoju agroturystyki duża liczba krzyży, figur i kaplic przydrożnych interesujące zabytki wplecione w ciekawą historią Gminy dobrze zachowana regionalna architektura drewniana, obejmująca tradycyjną

42 Strategia Rozwoju Turystyki Gminy Krynice została opracowana przez Firmę Szkoleniową Agnieszka Wiśniewska – Woźniak Redakcja: Marek Marcola Strategia Rozwoju Turystyki Gminy Krynice na lata 2009 - 2015

zabudowę wiejską i kościół w Krynicach duża liczba zabytkowych studni i piwnic materialne i obrzędowe świadectwa dawnej wielokulturowości zwiększająca się liczba turystów, odwiedzających tereny przygraniczne determinacja władz Gminy w kierunku rozwoju turystyki, przedsiębiorczość części mieszkańców i ich otwartość na turystów, działalność Gminnego Ośrodka Kultury na rzecz krzewienia kultury, skojarzenie nazwy Gminy z powszechnie znaną Krynicą

7.2. Słabe strony brak tradycji turystycznych oraz wykształconego i utrwalonego wizerunku Gminy turystycznej, brak rozpoznawalnego zabytku, z którym Gmina byłaby utożsamiana, niedostatek odpowiednio wykwalifikowanych kadr turystycznych, brak bazy noclegowa i gastronomicznej, jak również oferty pobytowej słabe oznakowanie niektórych zabytków i innych atrakcji turystycznych mało efektywna promocja walorów Gminy i jej oferty turystycznej brak punktu informacji turystycznej, coraz bardziej widoczny nieład przestrzenny i architektoniczny, wprowadzany przez chaotyczną zabudowę nowych domów, konstruowanych w oderwaniu od lokalnych tradycji budowlanych, niekorzystne przekształcenia zabytkowych domów drewnianych i kamiennych polegające na swobodnych przebudowach i stosowaniu niepasujących materiałów wykończeniowych, typu siding i plastikowe okna, zły stan techniczny niektórych zabytków niski poziom porządku i estetyki, zaniedbania w infrastrukturze komunalnej, niski poziom informatyzacji zbyt mała liczba parkingów zły stan dróg dojazdowych w niektórych częściach Gminy, 43 Strategia Rozwoju Turystyki Gminy Krynice została opracowana przez Firmę Szkoleniową Agnieszka Wiśniewska – Woźniak Redakcja: Marek Marcola Strategia Rozwoju Turystyki Gminy Krynice na lata 2009 - 2015

brak połączeń drogowych pomiędzy niektórymi częściami Gminy silna konkurencja ze strony rozwiniętych gmin turystycznych Roztocza, zwłaszcza Krasnobrodu niska lesistość wynosząca zaledwie 12 % przy średniej krajowej 28,4 % nieorganizowanie powszechnie znanej w regionie imprezy kulturalnej, turystycznej czy sportowej duży odsetek ludności w wieku poprodukcyjnym, wynoszący 22,8 % populacji brak terenów chronionych przyrodniczo

7.3. Szanse utworzenie sieci gospodarstw agroturystycznych, w oparciu między innymi o liczne stylowe domy drewniane i murowane powołanie stowarzyszenia agroturystycznego turystyczne zagospodarowanie zalewu w Krynicach możliwość ożywienia ruchu turystycznego w związku z organizacją Euro 2012 pozyskanie środków UE na inwestycje w turystyce, zorganizowanie szkoleń podnoszących kwalifikacje gestorów branży turystycznej (kwaterodawców, właścicieli punktów gastronomicznych, touroperatorów), intensyfikacja promocji przy współpracy z Lubelską Regionalną Organizacją Turystyczną, Urzędem Marszałkowskim w Lublinie, Lokalną Organizacją Turystyczną „Roztocze” i Starostwem Powiatowym w Tomaszowie Lubelskim możliwość turystycznego zagospodarowania obiektów zabytkowych odtworzenie tradycji kowalskich utworzenie bazy noclegowo-gastronomicznej dla podróżnych tranzytowych utworzenie placówki przyrodniczej poświęconej przyrodzie, kulturze, geografii i historii Grzędy Sokalskiej turystyczne wykorzystanie nieczynnych obiektów poprzemysłowych, np. młyn w Krynicach wykreowanie Gminy na centrum turystyki rowerowej wraz z wytyczeniem szlaku rowerowego „Przez Grzędę” 44 Strategia Rozwoju Turystyki Gminy Krynice została opracowana przez Firmę Szkoleniową Agnieszka Wiśniewska – Woźniak Redakcja: Marek Marcola Strategia Rozwoju Turystyki Gminy Krynice na lata 2009 - 2015

utworzenie gospodarstwa apiturystycznego turystyczne wypromowanie - wspólnie z zainteresowanymi gminami – subregionu Grzędy Sokalskiej wyeksponowanie i turystyczne wykorzystanie zabytkowych piwnic i studni aktywizacja kulturalna i rekreacyjna ze strony GOK, ze szczególnym nawiązaniem do twórczości Marka Grechuty i Mieczysława Kosza

7.4. Zagrożenia dalsze utrzymywanie się tendencji spadowej w zakresie przyjazdów z Ukrainy nieskuteczność w tworzeniu atrakcyjnych produktów turystycznych mały efekt promocji walorów Gminy i ofert wypoczynku, postępująca degradacja zabytków niekorzystne trendy w turystyce krajowej, polegające na wzroście zainteresowania Polaków wyjazdami zagranicznymi kosztem wypoczynku w Polsce. mała skuteczność w pozyskiwaniu środków zewnętrznych na rozwój turystyki brak zainteresowania inwestorów rozwojem sektora turystycznego w Gminie ujemne saldo migracji ludności i niski przyrost naturalny dalsze narastanie niekorzystnych tendencji architektonicznych, polegających na wypieraniu tradycyjnego budownictwa przez nowe, pozbawione stylu regionalnego. problemy z pozyskaniem i wykształceniem kadr turystycznych, skuteczna konkurencja ze strony sąsiednich gmin, zwłaszcza Krasnobrodu odsunięcie Gminy od ruchu tranzytowego z chwilą wybudowania drogi ekspresowej S 17

45 Strategia Rozwoju Turystyki Gminy Krynice została opracowana przez Firmę Szkoleniową Agnieszka Wiśniewska – Woźniak Redakcja: Marek Marcola Strategia Rozwoju Turystyki Gminy Krynice na lata 2009 - 2015

8. Planowanie strategiczne 8.1. Powiązania z innymi dokumentami strategicznymi Strategia Rozwoju Turystyki Gminy Krynice na lata 2009 – 2015 jest spójna z Narodowym Planem Rozwoju 2007 – 2013: Priorytet: Przedsiębiorczość i Innowacyjność o Kierunek działań 1: Tworzenie przyjaznego otoczenia działania przedsiębiorstw § Zwiększanie efektywności działań służących promocji w świecie szeroko rozumianego wizerunku Polski § Rozwój i promocja produktów turystycznych o Kierunek działań 4: Podnoszenie innowacyjności przedsiębiorstw. § Wspomaganie systemów rozwijających turystykę

Priorytet: Inwestycje i Gospodarowanie Przestrzenią o Kierunek działań 1: Rozwój miast i obszarów wiejskich § Wzmocnienie ponad-regionalnych ośrodków wzrostu, § Aktywizacja sub-regionalnych i regionalnych ośrodków rozwoju § Rozwój infrastruktury małych miast i obszarów wiejskich, § Wykorzystanie specyficznych uwarunkowań regionalnych i lokalnych § Wspieranie przekształceń obszarów problemowych w kierunku aktywizacji ich potencjałów gospodarczych, społecznych i środowiskowych o Kierunek działań 5: Racjonalna gospodarka zasobami naturalnymi § Promowanie „przyjaznych dla środowiska” produktów i usług

„Strategia Rozwoju Turystyki Polski na lata 2007 - 2013” jest strategią opartą o zasadę zrównoważonego rozwoju. Wyznacza ona główne kierunki rozwoju polskiej turystyki w postaci obszarów priorytetowych, do których należą produkt, zasoby ludzkie, marketing i przestrzeń turystyczna:

46 Strategia Rozwoju Turystyki Gminy Krynice została opracowana przez Firmę Szkoleniową Agnieszka Wiśniewska – Woźniak Redakcja: Marek Marcola Strategia Rozwoju Turystyki Gminy Krynice na lata 2009 - 2015

Obszar Priorytetowy I - Produkt Turystyczny o Wysokiej Konkurencyjności. Cele operacyjne: o Kreowanie i rozwój konkurencyjnych produktów turystycznych o Rozwój infrastruktury turystycznej o Integracja produktów i oferty turystycznej regionów o Rozwój przedsiębiorczości i działalności organizacji w dziedzinie turystyki o Rozwój wiodących typów turystyki

Obszar Priorytetowy II – Rozwój Zasobów Ludzkich na Rzecz Rozwoju Turystyki. Cele operacyjne: o Przygotowanie kadr operacyjnych gospodarki turystycznej o Rozwój edukacji turystycznej i turystyki społecznej o Monitorowanie potrzeb branży turystycznej w zakresie kadr zawodowych.

Obszar Priorytetowy III – Wsparcie Marketingowe. Cele operacyjne: o Usprawnienie systemu informacji turystycznej o Zwiększenie efektywności działań marketingowych w turystyce

Obszar Priorytetowy IV – Kształtowanie Przestrzeni Turystycznej. Cele operacyjne: o Kształtowanie rozwoju turystyki w sposób zachowujący i podnoszący wartość przestrzeni o Zwiększanie dostępności turystycznej regionów przez rozwój transportu

Strategia Rozwoju Turystyki Gminy Krynice na lata 2009 – 2015 jest spójna ze Strategią Rozwoju Województwa Lubelskiego na lata 2006 – 2020, przyjętą przez Sejmik Województwa Lubelskiego dnia 4 lipca 2005 roku. Wśród celów strategicznych dla Lubelszczyzny przewiduje się m.in. aktywizację turystyki na terenach przygranicznych oraz wspieranie rozwoju nowych form turystyki, w tym agroturystyki i ekoturystyki.

47 Strategia Rozwoju Turystyki Gminy Krynice została opracowana przez Firmę Szkoleniową Agnieszka Wiśniewska – Woźniak Redakcja: Marek Marcola Strategia Rozwoju Turystyki Gminy Krynice na lata 2009 - 2015

Niniejsza Strategia zgodna jest ze Strategią Rozwoju Powiatu Tomaszowskiego na lata 1999 - 2010, zakładającej m. in. rozwój turystyki. Strategia Rozwoju Turystyki Gminy Krynice na lata 2009 - 2015 jest także zgodna ze Strategią Rozwoju Gminy Krynice na lata 2007 – 2013, w której także na jeden z obszarów priorytetowych wytypowano turystykę.

8.2. Misja i wizja Misją każdej strategii jest określenie naczelnego kierunku rozwoju i planowanych działań. W przypadku Gminy Krynice jej misją będzie:

„Skuteczne promowanie Gminy oraz utworzenie różnorodnej bazy noclegowo - gastronomicznej wraz z zapewnieniem atrakcyjnych ofert spędzania wolnego czasu”

Wizją jest to, co chcemy osiągnąć za 7 lat, czyli jest to przewidywany obraz turystyki w Gminie Krynice w 2015 roku. Tak rozumianą wizję turystyczą Gminy Krynice należy określić, jako:

„Znana i atrakcyjna Gmina turystyczna, oferująca różnorodne możliwości wypoczynku, opartego na miejscowym dziedzictwie przyrodniczym i kulturowym ”

8.3.Cele strategiczne W celu skutecznego zrealizowania misji Gminy oraz osiągnięcia wizji turystycznego rozwoju Gminy Krynice wyznacza się następujące 3 cele strategiczne:

Cel 1. Wypromowanie Gminy Krynice na atrakcyjny ośrodek wypoczynkowy, bazujący na miejscowych walorach przyrodniczych i kulturowych Cel 2. Rozwój różnorodnej bazy noclegowo - gastronomicznej, wykorzystującej tradycyjne 48 Strategia Rozwoju Turystyki Gminy Krynice została opracowana przez Firmę Szkoleniową Agnieszka Wiśniewska – Woźniak Redakcja: Marek Marcola Strategia Rozwoju Turystyki Gminy Krynice na lata 2009 - 2015

wiejskie środowisko kulturowo - przyrodnicze Cel 3. Stworzenie atrakcyjnych produktów turystycznych, skoncentrowanych na wypoczynku aktywnym i stacjonarnym.

Cel 1. Wypromowanie Gminy Krynice na atrakcyjny ośrodek wypoczynkowy, bazujący na miejscowych walorach przyrodniczych i kulturowych

U z a s a d n i e n i e Gmina Krynice cechuje się cennymi walorami kulturowymi i przyrodniczymi, a zwłaszcza krajobrazowymi. Nie są one jednak wykorzystywane turystycznie. By tak się stało należy tworzyć produkty turystyczne i je intensywnie promować. Promocję – jedno z narzędzi marketingowych obok produktu, ceny i dystrybucji - określa się jako zespół środków, za pomocą których dostarcza się na rynek informacje, kreujące zapotrzebowanie na usługi turystyczne. W skład promocji wchodzą następujące instrumenty: reklama, sprzedaż osobista, promocja sprzedaży, public relation i sponsoring. W działaniach promocyjnych należy postawić na reklamę, sprzedaż osobistą i public relations. Krynice podjęły już pewne działania promocyjne, które należy uznać za udane, to jednak jest wciąż za mało, by Gmina zaczęła liczyć się na turystycznej mapie regionu. Konieczne jest więc przeprowadzenie intensywnej kampanii promocyjnej, skierowanej zarówno do mieszkańców okolicznych miast Lubelszczyzny, jak i innych regionów kraju. Należy w niej akcentować ofertę aktywnego wypoczynku sobotnio-niedzielnego oraz dłuższego z możliwością gruntownego poznania i korzystania z kulturowo-przyrodniczych zasobów Gminy.

Aby przeprowadzić efektywną promocję Gminy Krynice planowane są następujące działania: a) wykreowanie logo (logotypu) i klarownego hasła reklamowego, które będzie używane w promocji Gminy w jak najszerszym zakresie, 49 Strategia Rozwoju Turystyki Gminy Krynice została opracowana przez Firmę Szkoleniową Agnieszka Wiśniewska – Woźniak Redakcja: Marek Marcola Strategia Rozwoju Turystyki Gminy Krynice na lata 2009 - 2015

b) przygotowanie i wydanie właściwych materiałów promocyjnych, które będą odpowiednio dystrybuowane na targach turystycznych, poprzez sieć punktów informacji turystycznej i dziennikarzy c) nawiązanie różnorodnej współpracy z mediami, polegającej na informowaniu o ciekawych wydarzeniach w Gminie, zamawianiu płatnych i zamieszczaniu bezpłatnych artykułów w poczytnej prasie ogólnopolskiej oraz współorganizowaniu press – tourów i study – tourów dla dziennikarzy d) zwiększenie obecności Gminy w Internecie e) odpowiednie oznakowanie Gminy, w jej granicach i poza nimi f) rozbudowanie oferty imprez kulturalnych, a także sportowych i rekreacyjnych, g) zwiększenie efektywności promocyjnej – polegające na współpracy z podmiotami aktywnymi w promocji, takimi jak Urząd Marszałkowski w Lublinie, Lubelska Regionalna Organizacja Turystyczna, Lokalna Organizacja Turystyczna „Roztocze”, a także na wydzieleniu komórki organizacyjnej, zajmującej się wyłącznie promocją i tworzeniem warunków do rozwoju turystyki w Gminie.

Dla osiągnięcia tego celu należy zrealizować następujące zadania: opracowanie logo lub logotypu i hasła reklamowego, np: „Krynice - Gmina z widokami”, „Krynice – brama do Grzędy Sokalskiej”, „Krynice miodem płynące”, „Krynice - między Roztoczem, a Grzędą Sokalską”, „Krynice kraina studni i piwnic”, zapisując przy tym słowo „Krynice” jakimś wyróżniającym się, stylowym liternictwem. Ten znak graficzny i hasło powinny być wykorzystywane w folderze gminnym, na kopertach pism wysyłanych z Urzędu Gminy, wizytówkach, stronie internetowej, tablicach reklamowych, a także na samochodach służbowych krynickiego samorządu. Logo i hasło mogą być wynikiem konkursu ogłoszonego w miejscowych szkołach lub zlecone profesjonaliście do opracowania;

50 Strategia Rozwoju Turystyki Gminy Krynice została opracowana przez Firmę Szkoleniową Agnieszka Wiśniewska – Woźniak Redakcja: Marek Marcola Strategia Rozwoju Turystyki Gminy Krynice na lata 2009 - 2015

Zdjęcie 6. Reklama Bańskiej Bystrzycy umieszczona na samochodzie

Źródło: Firma Szkoleniowa Agnieszka Wiśniewska-Woźniak wydawać małe objetościowo, ale wysokonakładowe foldery (min. 10 tys. egzemplarzy) o Gminie z prezentacją jej walorów kulturowych i przyrodniczych, a także z ofertą wypoczynku i aktywnego spędzenia czasu. W folderze i innych wydawnictwach należy akcentować mnogość punktów widokowych, sieć starych studni i piwnic położenie na Grzędzie Sokalskiej, bliskość Zamościa i Tomaszowa Lubelskiego, „specjalizację” badmintonową, typowo wiejski charakter oraz kreować Gminę na idealne miejsce wypoczynku aktywnego i stacjonarnego w typowo rolniczym otoczeniu; należy wybrać charakterystyczny obiekt w Gminie, najlepiej kościół w Krynicach i zamieszczać go we wszystkich wydawnictwach oraz w Internecie, dążąc do tego, by Gmina właśnie z nim się kojarzyła. Warto wydrukować plakat, ukazujący ten kościół, opatrzony adresem strony internetowej, logo i hasłem promocyjnym; aby w pełni ukazać różnorodność i atrakcyjność Gminy pożądane będzie wydanie specjalistycznych informatorów poświęconych np. drewnianej architekturze ludowej, bogactwu kapliczek, figur i krzyży przydrożnych, sieci starych studni i piwnic, a także – Grzędzie Sokalskiej. Bardzo przydatnym w promocji Gminy byłby tzw. rollbanner, czyli zwijany i podręczny plakat, który łatwo jest rozstawić 51 Strategia Rozwoju Turystyki Gminy Krynice została opracowana przez Firmę Szkoleniową Agnieszka Wiśniewska – Woźniak Redakcja: Marek Marcola Strategia Rozwoju Turystyki Gminy Krynice na lata 2009 - 2015

np. podczas targów, konferencji i różnych prezentacji. opracowanie i wykonanie atrakcyjnej pamiątki z Krynic, która nawiązywać będzie do specyfiki Gminy. Uznanie nabywców znajdą też różnorakie gadżety promocyjne typu długopisy, czapki, podkładki pod mysz, koszulki, kubki z nadrukiem, ekologiczne torby na zakupy, itp. należy zapewnić odpowiedni kolportaż materiałów promocyjnych, aby trafiły do rąk pożądanych odbiorców, czyli potencjalnych turystów. Powinno się to odbyć poprzez sieć punktów informacji turystycznej w głównych miastach Polski (Warszawa, Lublin, Kraków, Łódź, Śląsk), dziennikarzy turystycznych, za pośrednictwem biur podróży, a zwłaszcza na targach turystycznych. Gmina powinna prezentować swe walory na głównych targach turystycznych w Polsce, skąd przyjeżdżają, bądź oczekiwani są turyści, takich, jak: „Na styku kultur” w Łodzi, „Silesia” w Sosnowcu, Krakowski Salon Turystyczny w Krakowie, GTT Gdańskie Targi Turystyczne w Gdańsku, TOUR SALON w Poznaniu, Lubtur w Lublinie, Targi Turystyki i Wypoczynku LATO (wiosna) w Warszawie i TT Warsaw Tour and Travel (jesień). Na imprezach targowych, odbywających się w odleglejszych miastach, jak Łódź, Katowice, Gdańsk, Kraków i Poznań celowe jest wystawianie oferty Gminy na stoisku Lubelskiego Urzędu Marszałkowskiego lub LOT „Roztocze”, natomiast na targach bliższych, w Lublinie i stołecznej Warszawie celowe byłoby wystawienie własnego, ciekawie urządzonego stoiska, wskazującego na przyrodniczą i kulturową specyfikę; zapewnić dostępność tych pamiątek w punktach „IT”, a także w miejscowych sklepach. Konieczne jest, aby krynickie souveniry znalazły się w ofercie Zamojskiego, Lubelskiego i Tomaszowskiego Ośrodka Informacji Turystycznej. Pewna ilość powinna być w dyspozycji władz Gminy dla obdarowywania nimi kluczowych gości i rozdawania przy różnego rodzaju okazjach; utrzymywać różnoraką łączność z przedstawicielami mediów. Należy stale informować dziennikarzy o ciekawych wydarzeniach w Gminie, zabiegać o patronat medialny nad wydarzeniami kulturalnymi, sportowymi i rekreacyjnymi, zamawiać płatne artykuły w poczytnej prasie ogólnopolskiej 52 Strategia Rozwoju Turystyki Gminy Krynice została opracowana przez Firmę Szkoleniową Agnieszka Wiśniewska – Woźniak Redakcja: Marek Marcola Strategia Rozwoju Turystyki Gminy Krynice na lata 2009 - 2015

oraz przekonywać redakcje wysokonakładowych pism kolorowych do zamieszczania tekstów o Krynicach, jako atrakcyjnym, a nieodkrytym jeszcze miejscu na wypoczynek sobotnio-niedzielny i dłuższy; podjąć intensywną promocję internetową poprzez: a) rozbudowanie strony www.krynice.pl, o dane zawierające wykaz bazy noclegowo - gastronomicznej, propozycjach spędzania wolnego czasu w Gminie i okolicy, bogaty serwis fotograficzny oraz ciekawostki, jak np. sieć starych studni i piwnic, wąwozy lessowe, najlepsze punkty widokowe. Ponadto należy zawrzeć link do strony z informacjami o Grzędzie Sokalskiej b) utworzenie wspólnie z gminami Tarnawatka, Rachanie, Łaszczów, Telatyn, Ulhówek, Mircze i Dołhobyczów specjalistycznego portalu internetowego, np. pod domeną www.grzedasokalska.pl, gdzie zamieszczane będą kompleksowe informacje o tej jednostce geograficznej, takie jak: szczegółowe dane geograficzne, mapa, opis zabytków i atrakcji gmin, turystyczne zagospodarowanie, szlaki piesze i rowerowe, noclegi, wyżywienie, osobliwości przyrodnicze, punkty widokowe, rezerwaty i pomniki przyrody, możliwości rozwoju produktów turystycznych przy szlaku, różne atrakcje, itd. Należy podjąć także wspólną promocję tego regionu np. pod hasłem: „Grzęda Sokalska – wschodni sąsiad Roztocza” c) zamieszczanie galerii fotograficznych i tekstów o Krynicach na dostępnych portalach turystycznych, np. www.polskieszlaki.pl, www.globtroter.pl, www.travelpolska.pl, www.obiezyswiat.org, www.odleglosci.pl, www.wikipedia.pl i inne; umożliwić bezpłatny odbiór Internetu bezprzewodowego

53 Strategia Rozwoju Turystyki Gminy Krynice została opracowana przez Firmę Szkoleniową Agnieszka Wiśniewska – Woźniak Redakcja: Marek Marcola Strategia Rozwoju Turystyki Gminy Krynice na lata 2009 - 2015

Zdjęcie 7. WiFi w Oslo (umożliwia odbiór Internetu bezprzewodowego)

Źródło: Firma Szkolenia Agnieszka Wiśniewska-Woźniak zapewnić udział w systemie informacji elektronicznej „Navigo”, za pomocą którego można – przy użyciu, m. in. telefonu komórkowego - odsłuchać informację o obiekcie, przy którym się właśnie znajdujemy. Taka usługa powinna być dostępna m. in. przy kościele w Krynicach, nad zalewem, w rejonie pałacu w Dzierążni i klinkierni w Budach, a także w miejscu zgrupowania piwnic w Hucie Dzierążyńskiej; przy drodze krajowej Nr 17, na granicy Gminy należy ustawić tablice reklamujące walory Gminy. Powinny one zawierać logo Gminy, hasło reklamowe, a także adres gminnej strony internetowej. Celowe byłoby umieszczenie takich tablic również w Zamościu i Tomaszowie Lubelskim

54 Strategia Rozwoju Turystyki Gminy Krynice została opracowana przez Firmę Szkoleniową Agnieszka Wiśniewska – Woźniak Redakcja: Marek Marcola Strategia Rozwoju Turystyki Gminy Krynice na lata 2009 - 2015

Zdjęcie 8. Tablica na granicy Ulanowa

Źródło: Firma Szkoleniowa Agnieszka Wiśniewska-Woźniak dodatkowo należy ustawić oznakowanie dojazdu do głównych atrakcji Gminy (jak np. kościoły w Krynicach i Dzierążni, pałace w Dzierążni i Źwiartowie czy zalew w Krynicach) używając identycznych małych tablic kierunkowych

Zdjęcie 9. Tabliczka kierunkowa wskazująca sanktuarium w Radecznicy

Źródło: Firma Szkoleniowa Agnieszka Wiśniewska-Woźniak 55 Strategia Rozwoju Turystyki Gminy Krynice została opracowana przez Firmę Szkoleniową Agnieszka Wiśniewska – Woźniak Redakcja: Marek Marcola Strategia Rozwoju Turystyki Gminy Krynice na lata 2009 - 2015

w kluczowych dla turystów miejscach (centrum Krynic, zalew) należy ustawić tablice z mapą Gminy, pokazujące turystyczne aspekty Gminy Krynice ze szczególnym uwzględnieniem punktów widokowych, kapliczek przydrożnych oraz zgrupowania starych studni i piwnic

Zdjęcie 10. Tablica z mapą Gminy Zamość

Źródło: Firma Szkoleniowa Agnieszka Wiśniewska-Woźniak celowe jest oznakowanie wjazdów do wsi tablicami z logo Stowarzyszenia Agroturystycznego z napisem „Wies Agroturystyczna”. Dotyczy to miejscowości, gdzie funkcjonować będzie kilka gospodarstw agroturystycznych, zwłaszcza Antoniówki

56 Strategia Rozwoju Turystyki Gminy Krynice została opracowana przez Firmę Szkoleniową Agnieszka Wiśniewska – Woźniak Redakcja: Marek Marcola Strategia Rozwoju Turystyki Gminy Krynice na lata 2009 - 2015

Zdjęcie 11. Oznaczenie wsi agroturystycznej w Beskidzie Niskim

Źródło: Firma Szkoleniowa Agnieszka Wiśniewska-Woźniak należy organizować atrakcyjne imprezy kulturalne z udziałem gwiazd estrady, które przyciągają słuchaczy i dodatnio wpływają na wizerunek miejscowości, jako atrakcyjnej i wartej odwiedzenia. Należy dbać o starannie opracowany repertuar artystyczny i atrakcje dodatkowe, jak chociażby lot balonem. Konferansjerem powinna być znana osoba, np.dziennikarz radiowy. Należy również organizować imprezy związane z 2 osobami mającymi krynickie korzenie rodzinne, czyli Markiem Grechutą i Mieczysławem Koszem organizowanie ciekawych i masowych wydarzeń sportowych i rekreacyjnych, jak np. doroczny rajd rowerowy. Pomoże to wypromować tę trasę oraz Gminę, jako miejsce turystyki aktywnej. Konieczne jest także organizowanie na szerszą skalę zawodów badmintonowych, wskazując przez to na taką właśnie rekreacyjną specjalizację Gminy Krynice celowe jest również wypromowanie walorów i oferty Gminy Krynice w Zamościu, odwiedzanym z racji starówki wpisanej na listę Światowego Dziedzictwa Kultury UNESCO przez setki tysięcy turystów rocznie. Dotyczyć to powinno turystów, jak i stałych mieszkańców miasta. Celowe jest uczestnictwo w tamtejszych, bardzo licznych wydarzeniach kulturalnych i wystawienniczych, jak np. Jarmark

57 Strategia Rozwoju Turystyki Gminy Krynice została opracowana przez Firmę Szkoleniową Agnieszka Wiśniewska – Woźniak Redakcja: Marek Marcola Strategia Rozwoju Turystyki Gminy Krynice na lata 2009 - 2015

Hetmański. Należy przy tym wskazywać na możliwość zakwaterowania gości, odwiedzających Zamość, właśnie w Gminie Krynice, leżącej na styku Roztocza i Grzędy Sokalskiej. Dużo potencjalnych turystów, którzy mogą odwiedzić turystycznie Gminę Krynice zamieszkuje w Tomaszowie Lubelskim. Pozytywny efekt promocyjny dałoby umieszczenie w tym mieście stałych tablic – bilboardów, zachęcających do wizyty turystyczno – rekreacyjnej w pobliskiej, a atrakcyjnej Gminie Krynice. należy zwrócić uwagę władz samorządowych szczebla wojewódzkiego oraz organizacji, zajmujących się promocją na turystyczne aspiracje Gminy Krynice i jej walory. Ważne jest, aby informacje o Krynicach, znajdowały się we wszystkich wydawnictwach przygotowywanych przez Urząd Marszałkowski w Lublinie i Lubelską Regionalną Organizację Turystyczną; Gmina Krynice powinna stać się członkiem Lubelskiej Regionalnej Organizacji Turystycznej, która z powodzeniem zajmuje się promocją turystyki w regionie, jak również budowaniem nowych produktów turystycznych, dlatego też udział Gminy w ich strukturach pozytywnie wpłynie na rozwój turystyki. gminy, leżące na terenie Grzędy Sokalskiej (Tarnawatka, Rachanie, Łaszczów, Telatyn, Ulhówek, Mircze i Dołhobyczów) powinny powołać stowarzyszenie lub porozumienie, np. pod nazwą „Gminy na Grzędzie”, które zajęłoby się wspólną promocją tej jednostki geograficznej, a także tworzeniem produktów turystycznych i pozyskiwaniem środków zewnętrznych na nie. Należy przy tym używać hasła „Grzęda Sokalska – wschodni sąsiad Roztocza”, które sugeruje podobieństwo do wypromowanego i uznanego przez turystów regionu, jakim jest Roztocze. aby zintensyfikować działania na rzecz promocji, turystyki i kultury konieczne jest powołanie takiego stanowiska w Urzędzie Gminy, którego pracownik poświęcał będzie czas służbowy wyłącznie na realizacje zadań mu przypisanych, a więc promocję i rozwój produktów turystycznych. W razie potrzeb, np. w czasie targów turystycznych i w trakcie letniego sezonu turystycznego dział promocji powinni wspierać przeszkoleni stażyści. Ponadto w pierwszych latach wdrażania 58 Strategia Rozwoju Turystyki Gminy Krynice została opracowana przez Firmę Szkoleniową Agnieszka Wiśniewska – Woźniak Redakcja: Marek Marcola Strategia Rozwoju Turystyki Gminy Krynice na lata 2009 - 2015

niniejszej Strategii należy znacząco zwiększyć środki na promocję Gminy. celowe jest ponadto rozszerzenie statutowej działalności Gminnego Ośrodka Kultury o zagadnienia turystyki i rekreacji. z chwilą ożywienia ruchu turystycznego celowe jest przeprowadzenie badań marketingowych, w celu poznania opinii i uwag gości, a następnie dostosowanie oferty do oczekiwań turystów.

Cel 2. Rozwój różnorodnej bazy noclegowo - gastronomicznej, wykorzystującej tradycyjne wiejskie środowisko kulturowo-przyrodnicze Gmina Krynice nie dysponuje bazą noclegową. Jest oczywiste, że bez jej utworzenia niemożliwy będzie rozwój turystyki. Należy dążyć w pierwszej kolejności do otwarcia gospodarstw agroturystycznych nastawionych na turystów sobotnio – niedzielnych z okolicznych miast i tych długoterminowych z reszty Polski. Warunki do rozwoju agroturystyki są tu znakomite z racji tak dziedzictwa architektonicznego, jak i czystego ekologicznie rolnictwa, które może dostarczyć zdrowe i smaczne produkty na posiłki dla gości. W większości wsi zachowały się liczne budynki, reprezentujące dawną zabudowę ludową i one powinny być w pierwszym rzędzie przekształcane na obiekty agroturystyczne o charakterze noclegowym i gastronomicznym. Ostatnio w Gminie, tak jak w całej Polsce obserwuje się trend do remontowania starych domów przy użyciu niepasujących materiałów wykończeniowych, typu siding i plastikowe okna. Należy temu przeciwdziałać poprzez przeprowadzenie akcji uświadamiającej wśród mieszkańców.

59 Strategia Rozwoju Turystyki Gminy Krynice została opracowana przez Firmę Szkoleniową Agnieszka Wiśniewska – Woźniak Redakcja: Marek Marcola Strategia Rozwoju Turystyki Gminy Krynice na lata 2009 - 2015

Zdjęcie 12. Dom, który przez modernizację stracił tradycyjny wygląd

Źródło: Firma Szkoleniowa Agnieszka Wiśniewska-Woźniak

Nowe budynki powinny być wznoszone w zgodzie z lokalną tradycyją budowlaną, przez co odbuduje się utracony w pewnej części dawny charakter miejscowości. Warto również zwracać baczną uwagę na to, by w trakcie coraz częstszych przebudów wracać stylistycznie do dawnych, regionalnych wzorów budowlanych, a nie stosować architekturę zupełnie obcą. Agroturystyka rozwija się bowiem najlepiej w typowym środowisku wiejskim, przy wykorzystaniu historycznej spuścizny budowlanej, rolniczej, rzemieślniczej, obrzędowej, itd. W Gminie Krynice właśnie agroturystyka powinna stać się podstawą całej bazy noclegowej, gdyż są tu sprzyjające warunki ku temu, czyli dobrze zachowane budownictwo ludowe, tradycyjny sposób gospodarowania na roli i atrakcyjne walory przyrodnicze, krajobrazowe i kulturowe. Rozwój agroturystyki jest możliwy we wszystkich wsiach Gminy, najlepsze warunki wewnętrzne i zewnętrzne mają jednakże takie wsie, jak Antoniówka, Polanówka, Huta Dzierążyńska czy Majdan Sielec. Tworząc gospodarstwa agroturystyczne należy pamiętać o wypracowaniu własnego stylu, poszanowaniu tradycji i nawiązaniu do niej. Oprócz rozwoju bazy noclegowej opartej o coraz modniejszą agroturystykę, konieczne jest utworzenie innych obiektów noclegowych, umożliwiających zakwaterowanie większych grup, np. młodzieżowych (tzw. „zielone szkoły”) czy wycieczkowych. Sprzyja ku temu wiele niewykorzystanych, a stylowych budynków. Pamiętać należy także o stymulowaniu 60 Strategia Rozwoju Turystyki Gminy Krynice została opracowana przez Firmę Szkoleniową Agnieszka Wiśniewska – Woźniak Redakcja: Marek Marcola Strategia Rozwoju Turystyki Gminy Krynice na lata 2009 - 2015

rozwoju bazy konferencyjnej. Kolejnym wyzwaniem jest zbudowanie sieci punktów gastronomicznych, w których serwowane byłyby potrawy regionalne. Czynnikiem sprzyjającym rozwojowi gastronomii jest położenie przy bardzo ruchliwej drodze Nr 17. Najwłaściwszym miejscem na urządzanie takich lokali są stare budynki bądź nowe, ale wznoszone na wzór tych starych. Należy bezwzględnie wystrzegać się obiektów i budowli, które nie pasują do wiejskiego charakteru miejscowości. Rozwój agroturystyki jest możliwy we wszystkich wsiach Gminy Krynice:

Antoniówka: znakomite położenie na wysoczyźnie, skąd roztaczają się doskonałe widoki zarówno na Grzędę Sokalską, jak i Roztocze, w tym wschodnioroztoczański masyw Gorajów korzystne położenie na uboczu, ale jednocześnie blisko drogi krajowej Nr 17 ciekawa zabudowa wsi ,na którą składa się także tradycyjne budownictwo ludowe tereny leśne w okolicy usytuowanie przy drodze dojazdowej do pola znanej bitwy pod Zaborecznem

Zdjęcie 13. Antoniówka – krzyż przydrożny

Źródło: Firma Szkoleniowa Agnieszka Wiśniewska-Woźniak

61 Strategia Rozwoju Turystyki Gminy Krynice została opracowana przez Firmę Szkoleniową Agnieszka Wiśniewska – Woźniak Redakcja: Marek Marcola Strategia Rozwoju Turystyki Gminy Krynice na lata 2009 - 2015

Majdan Sielec: malownicze położenie na uboczu w otoczeniu wzgórz Grzędy Sokalskiej stosunkowo dobrze zachowana architektura ludowa tradycyjny sposób gospodarowania na roli

Zdjęcie 14. Majdan Sielec – stary dom

Źródło: Firma Szkoleniowa Agnieszka Wiśniewska-Woźniak

Źwiartów: zachowany zespół podworski typowo rolniczy charakter opuszczone zagrody wiejskie malownicza okolica wąwozy lessowe w okolicy cenne kapliczki, figurki i krzyże przydrożne ,w tym krzyż z datą 1864 r.

62 Strategia Rozwoju Turystyki Gminy Krynice została opracowana przez Firmę Szkoleniową Agnieszka Wiśniewska – Woźniak Redakcja: Marek Marcola Strategia Rozwoju Turystyki Gminy Krynice na lata 2009 - 2015

Zdjęcie 15. Źwiartów – odbudowany dwór

Źródło: Firma Szkoleniowa Agnieszka Wiśniewska-Woźniak

Dzierążnia: cenne zabytki religijne i świeckie malownicze położenie bliskość do terenów leśnych ciekawy układ zabudowy

Zdjęcie 16. Dzierążnia - pałac

Źródło: Firma Szkoleniowa Agnieszka Wiśniewska-Woźniak

63 Strategia Rozwoju Turystyki Gminy Krynice została opracowana przez Firmę Szkoleniową Agnieszka Wiśniewska – Woźniak Redakcja: Marek Marcola Strategia Rozwoju Turystyki Gminy Krynice na lata 2009 - 2015

Budy- Huta Dzierążyńska : położenie w pobliżu ruchliwej drogi krajowej Nr 17 zabytki dawnego przemysłu dobrze zachowana architektura ludowa, w tym kamienna duża liczba starych studni i piwnic malownicze położenie na stoku góry

Zdjęcie 17. Huta Dzierążyńska – stara studnia

Źródło: Firma Szkoleniowa Agnieszka Wiśniewska-Woźniak

Zaboreczno- Kolonia Partyzantów : znane miejsce pamięci o bitwie partyzanckiej żeramia bobrów w okolicy tereny bagienne w dolinie Kryniczanki położenie na skraju lasów przebieg znakowanego szlaku turystycznego położenie na zachodniej rubieży Grzędy Sokalskiej, przy styku z Roztoczem

64 Strategia Rozwoju Turystyki Gminy Krynice została opracowana przez Firmę Szkoleniową Agnieszka Wiśniewska – Woźniak Redakcja: Marek Marcola Strategia Rozwoju Turystyki Gminy Krynice na lata 2009 - 2015

Zdjęcie 18. Zaboreczno – tradycyjny dom

Źródło: Firma Szkoleniowa Agnieszka Wiśniewska-Woźniak

Romanówka: tradycyjna zabudowa lokalizacja w pobliżu zalewu krynickiego malownicze położenie na zboczu góry przebieg znakowanego szlaku turystycznego punkt widokowy w pobliżu

Zdjęcie 19. Romanówka – dom z miejscowej cegły

Źródło: Firma Szkoleniowa Agnieszka Wiśniewska-Woźniak 65 Strategia Rozwoju Turystyki Gminy Krynice została opracowana przez Firmę Szkoleniową Agnieszka Wiśniewska – Woźniak Redakcja: Marek Marcola Strategia Rozwoju Turystyki Gminy Krynice na lata 2009 - 2015

Polany: tradycyjna zabudowa wsi rolniczy charakter sąsiedztwo z zalewem krynickim punkty widokowe w okolicy

Zdjęcie 20. Polany – stara zabudowa

Źródło: Firma Szkoleniowa Agnieszka Wiśniewska-Woźniak

Polanówka: korzystne położenie w sąsiedztwie ruchliwej drogi krajowej Nr 17 malownicza okolica sąsiedztwo z dużym kompleksem leśnym położenie w pobliżu północnej krawędzi Grzędy Sokalskiej zalew krynicki w niewielkiej odległości

66 Strategia Rozwoju Turystyki Gminy Krynice została opracowana przez Firmę Szkoleniową Agnieszka Wiśniewska – Woźniak Redakcja: Marek Marcola Strategia Rozwoju Turystyki Gminy Krynice na lata 2009 - 2015

Zdjęcie 21. Polanówka – tradycyjna zagroda wiejska

Źródło: Firma Szkoleniowa Agnieszka Wiśniewska-Woźniak

Krynice położenie przy tranzytowej drodze Nr 17 ciekawe zabytki zalew, możliwy do wykorzystania na cele rekreacyjne dobry punkt wypadowy do zwiedzania Grzędy Sokalskiej i Roztocza koncentracja punktów usługowych i handlowych położenie w środku Gminy, potencjalnie liczącego się ośrodka turystycznego

67 Strategia Rozwoju Turystyki Gminy Krynice została opracowana przez Firmę Szkoleniową Agnieszka Wiśniewska – Woźniak Redakcja: Marek Marcola Strategia Rozwoju Turystyki Gminy Krynice na lata 2009 - 2015

Zdjęcie 22. Krynice – pomnik Jana Pawła II, w tle kaplica pw. Św. Teresy

Źródło: Firma Szkoleniowa Agnieszka Wiśniewska-Woźniak

W celu utworzenia pożądanej bazy planuje się podjęcie następujących działań: a) Otwarcie przynajmniej 15 gospodarstw agroturystycznych, zrzeszonych w Stowarzyszeniu Agroturystycznym „Na Grzędzie” w Krynicach, które powinno uzyskać wydatne wsparcie ze strony samorządu lokalnego. Polegać ono będzie na udostępnieniu lokalu na siedzibę, pomocy w wydaniu materiałów reklamowych, transporcie na imprezy promocyjne i w szkoleniach. b) Doprowadzenie do powstania innych obiektów noclegowych o zróżnicowanym standardzie świadczonych usług, umożliwiających zakwaterowanie turystów tranzytowych, grup zorganizowanych, jak i bardziej wymagających turystów indywidualnych. c) Utworzenie atrakcyjnej oferty gastronomicznej, specjalizującej się w serwowaniu potraw regionalnych i lokalnych d) Przeprowadzenie szkoleń dla obecnych i przyszłych gestorów bazy turystycznej. Konieczne jest także podjęcie akcji uświadamiającej 68 Strategia Rozwoju Turystyki Gminy Krynice została opracowana przez Firmę Szkoleniową Agnieszka Wiśniewska – Woźniak Redakcja: Marek Marcola Strategia Rozwoju Turystyki Gminy Krynice na lata 2009 - 2015

mieszkańców na temat znaczenia materialnego dziedzictwa kulturalnego i sposobów jego wykorzystania w turystyce.

W celu osiągnięcia zakładanych celów planuje się wykonanie następujących zadań: uruchomienie przynajmniej 15 gospodarstw agroturystycznych, aby można było powołać prawnie Stowarzyszenie Agroturystyczne „Na Grzędzie” w Krynicach. Stowarzyszenie zajmie się głównie wspólną promocją, szkoleniami i pozyskiwaniem środków zewnętrznych na rozwój kwaterodawstwa w Gminie. Należy dążyć do tego, by na miejsca zakwaterowania turystów były wykorzystywane stare drewniane i ceglane domy, które stanowią o tradycyjnym charakterze okolicznych wsi, a w drugiej kolejności domy współczesne. Goście, wypoczywający w gospodarstwach agroturystycznych powinni mieć możliwość obserwowania prac polowych, a także spożywania zdrowych produktów rolnych pochodzących z gospodarstwa, w którym zamieszkują lub sąsiednich. władze samorządowe powinny wspierać działania stowarzyszenia poprzez np. udostępnienie pomieszczenia na siedzibę, zamieszczanie miejscowych ofert agroturystycznych na stronie www.krynice.pl, współdziałanie ze strony punktu informacji turystycznej i pomoc w wyjazdach na targi turystyczne oraz inne imprezy promocyjne. Dobrym sposobem na wyeksponowanie miejscowej oferty agroturystycznej będzie umieszczenie w widocznych i uczęszczanych miejscach, np. w centrum Krynic tablic z wykazem kwater Stowarzyszenia

69 Strategia Rozwoju Turystyki Gminy Krynice została opracowana przez Firmę Szkoleniową Agnieszka Wiśniewska – Woźniak Redakcja: Marek Marcola Strategia Rozwoju Turystyki Gminy Krynice na lata 2009 - 2015

Zdjęcie 23. Wykaz kwater stowarzyszenia kwaterodawców w Zwierzyńcu

Źródło: Firma Szkoleniowa Agnieszka Wiśniewska-Woźniak należy zadbać o jednolite oznakowanie kwater w skali Gminy przy wykorzystaniu atrakcyjnego i czytelnego logo Stowarzyszenia. Takie oznakowanie wywołuje korzystne wrażenie na turystach, ułatwia im odnalezienie kwatery i jest wyrazem konsolidacji środowiska agroturystycznego; właściwe jest, by Stowarzyszenie przystąpiło do Lubelskiego Związku Stowarzyszeń Agroturystycznych z siedzibą w Nałęczowie, co pozwoli zintensyfikować promocję oferty krynickich kwaterodawców w Internecie (portal www.agroturystyka.pl), na targach turystycznych i jarmarkach agroturystycznych, a tym samym wzmóc efektywność Stowarzyszenia; oferta agroturystyczna nie powinna ograniczać się wyłącznie do zakwaterowania i wyżywienia gości, ale również zawierać inne propozycje wypoczynku, jak organizowanie ognisk, przejażdżki zaprzęgiem konnym, wyprawy do lasu, itp.

70 Strategia Rozwoju Turystyki Gminy Krynice została opracowana przez Firmę Szkoleniową Agnieszka Wiśniewska – Woźniak Redakcja: Marek Marcola Strategia Rozwoju Turystyki Gminy Krynice na lata 2009 - 2015

Zdjęcie 24. Oferta agroturystyczna (przejażdżki turystyczne)

Źródło: Firma Szkoleniowa Agnieszka Wiśniewska-Woźniak

Gmina Krynice znana jest z produkcji dobrej jakości miodu. Warto więc zadbać, by powstało tu gospodarstwo apiturystyczne

Zdjęcie 25. Gospodarstwo apiturystyczne w Bagnie pod Zwierzyńcem

Źródło: Firma Szkoleniowa Agnieszka Wiśniewska-Woźniak w Gminie Krynice brak jest zaplecza hotelarsko – konferencyjnego, a są przesłanki, że taki obiekt zlokalizowany w atrakcyjnym widokowo i przyrodniczo 71 Strategia Rozwoju Turystyki Gminy Krynice została opracowana przez Firmę Szkoleniową Agnieszka Wiśniewska – Woźniak Redakcja: Marek Marcola Strategia Rozwoju Turystyki Gminy Krynice na lata 2009 - 2015

otoczeniu, z dobrym dojazdem, cieszyłby się dużym powodzeniem. Można by w nim organizować nie tylko konferencje, narady i szkolenia, ale także różnego rodzaju imprezy okolicznościowe, typu wesela, chrzciny. należy także tworzyć inne miejsca noclegowe, np. adaptując poddasze budynku zajmowanego przez Gminny Ośrodek Pomocy Społecznej w Krynicach

Zdjęcie 26. Poddasze w Krynicach do zaadaptowania na miejsca noclegowe

Źródło: Firma Szkoleniowa Agnieszka Wiśniewska-Woźniak należy zadbać o poprawę estetyki i porządku we wsiach i ich otoczeniu (lasy, pola, łąki, rzeki). Temu celowi służyć będzie akcja uświadamiająca, zorganizowanie systemu selektywnej zbiórki odpadów, a także organizowanie konkursów na najładniejszą posesję. należy zwracać uwagę na to, by w działalności inwestycyjnej nie zatracić wiejskiego charakteru Gminy, np. poprzez budowanie zbyt nowoczesnych i typowych dla wielkich miast budynków oraz obiektów tzw. małej architektury, jak np. przystanki, słupy ogłoszeniowe

72 Strategia Rozwoju Turystyki Gminy Krynice została opracowana przez Firmę Szkoleniową Agnieszka Wiśniewska – Woźniak Redakcja: Marek Marcola Strategia Rozwoju Turystyki Gminy Krynice na lata 2009 - 2015

Zdjęcie 27. Nowoczesny przystanek w Biszczy niepasujący do tradycyjnego wyglądu wsi

Źródło: Firma Szkoleniowa Agnieszka Wiśniewska-Woźniak wykorzystując ludowe zespoły śpiewacze powinno się organizować, np. raz w tygodniu tzw. Wieczory Krynickie podczas których turyści za opłatą braliby udział w biesiadach z potrawami lokalnymi, w tym wędlinami, przy dźwiękach i śpiewie miejscowych zespołów ludowych. Organizatorem „Wieczorów Krynickich” może być Gminny Ośrodek Kultury, a czerpany z nich dochód przeznaczony byłby na cele statutowe Ośrodka; celowe jest rozbudowanie oferty gastronomicznej i poprawa jej jakości. Sposobem na to byłoby otwarcia stylowej Karczmy Krynickiej, zlokalizowanej np. w zabytkowym budynku dawnego młyna w Krynicach, który ma dogodne położenie w środku miejscowości. Można również wybudować od podstaw nowy budynek, który byłby wierną kopią jednego ze starych, typowych budynków. Lokal taki powinien specjalizować się w kuchni regionalnej.

73 Strategia Rozwoju Turystyki Gminy Krynice została opracowana przez Firmę Szkoleniową Agnieszka Wiśniewska – Woźniak Redakcja: Marek Marcola Strategia Rozwoju Turystyki Gminy Krynice na lata 2009 - 2015

Zdjęcie 28. Młyn w Krynicach

Źródło: Firma Szkoleniowa Agnieszka Wiśniewska-Woźniak celowe byłoby zarejestrowanie najbardziej popularnej potrawy lokalnej na Liście Produktów Tradycyjnych, prowadzonej w Ministerstwie Rolnictwa i Rozwoju Wsi, co w sposób bardzo istotny zwiększyłoby zainteresowanie nią; w każdym działaniu najważniejszy jest czynnik ludzki, a więc należy zadbać o gruntowne przygotowanie kadr do przyszłej obsługi turystycznej. Dotyczy to zarówno gestorów bazy turystycznej, jak i osób, odpowiadających za rozwój turystyki w Gminie i pracowników przyszłego punktu informacji turystycznej. Najwłaściwszą metodą jest przeprowadzenie cyklu szkoleń na temat działania agroturystyki, wykorzystania dziedzictwa kulturowego w turystyce, metod tworzenia produktów turystycznych i ich promocji. Ważne jest by, szkolenia takie były połączone z wyjazdami studyjnymi, w celu zapoznania się z przykładami tzw. dobrej praktyki.

74 Strategia Rozwoju Turystyki Gminy Krynice została opracowana przez Firmę Szkoleniową Agnieszka Wiśniewska – Woźniak Redakcja: Marek Marcola Strategia Rozwoju Turystyki Gminy Krynice na lata 2009 - 2015

Cel 3. Stworzenie atrakcyjnych produktów turystycznych, skoncentrowanych na wypoczynku aktywnym i stacjonarnym.

U z a s a d n i e n i e: Aktualnie nie ma żadnej oferty wypoczynku w Gminie Krynice. Turysta może jedynie pospacerować wzdłuż szlaku pieszego. Słabo rozwinięty jest wypoczynek nad wodą lub możliwość zorganizowanego obcowania z dorobkiem kulturalnym. Same walory kulturowe i przyrodnicze wcale nie są wystarczające, aby Gmina stała się ważnym ośrodkiem turystycznym. Należy utworzyć atrakcyjną bazę noclegową i gastronomiczną, utworzyć sieć znakowanych szlaków pieszych i rowerowych oraz przygotować oferty obejmujące różnorodne propozycje ciekawych zajęć, skierowanych do osób w każdym wieku i o odmiennych zainteresowaniach. Bogactwo takiej oferty zadowoli osoby już tu wypoczywające i skłoni innych, by przyjechać do Gminy, gdzie jest dobra oferta wypoczynku stacjonarnego i aktywnego. Najwłaściwsze tematy do wykorzystania w budowaniu i rozwijaniu produktów turystycznych to: położenie na Grzędzie Sokalskiej rekreacyjne zagospodarowanie zalewu w Krynicach dobrze zachowana architektura z drewna i cegły wytyczenie tras rowerowych wyeksponowanie pola bitwy pod Zaborecznem duża liczba naturalnych punktów widokowych wsie o tradycyjnym sposobie gospodarowania rozwój kultu Św. Teresy odtworzenie tradycji kowalskich „specjalizacja” badmintonowa duża liczba starych studni i piwnic krynickie rodowody znanych osób: Marek Grechuta, Mieczysław Kosz, ks. Wacław Oszajca Planuje się wykonanie następujących zadań w poszczególnych działach turystyki: 75 Strategia Rozwoju Turystyki Gminy Krynice została opracowana przez Firmę Szkoleniową Agnieszka Wiśniewska – Woźniak Redakcja: Marek Marcola Strategia Rozwoju Turystyki Gminy Krynice na lata 2009 - 2015

a) turystyka religijna: pobudzenie kultu Św. Teresy b) turystyka kulturowa: urządzenie Muzeum Przyrodniczo – Kulturowego Grzędy Sokalskiej w Krynicach, lepsze wyeksponowanie kościoła w Krynicach, odtworzenie tradycji kowalskich, przyłączenie się do szlaku architektury drewnianej, utworzenie skansenu, turystyczne wykorzystanie starych piwnic, wytyczenie ścieżki historycznej w okolicach Zaboreczna, lepsze wykorzystanie związków rodzinnych Marka Grechuty i Mieczysława Kosza w organizacji imprez kulturalnych c) wypoczynek nad wodą: urządzenie kąpieliska na zalewie w Krynicach wraz z wypożyczalnią sprzętu pływającego d) infrastruktura: urządzenie miejsca biwakowego pod wsią Majdan Krynicki, ustawienie wieży widokowej na wzgórzu obok wsi Antoniówka, urządzenie parkingów widokowych, wytyczenie szlaku rowerowego „Przez Grzędę”, zainstalowanie wyciągu narciarskiego, wytyczenie ścieżki przyrodniczej po wąwozach lessowych od Zwiartowa do Majdanu Sielec „specjalizacja” badmintonowa, poprawa stanu dróg, dbałość o styl budynków i tzw. „małej architektury” e) zwiedzanie, wycieczki, rekreacja: przejażdżki zaprzęgiem konnym w okolicach, przejażdżki quadami i na buggy, wyjazdy do Lwowa f) ochrona przyrody: powiększenie Krasnobrodzkiego Parku Krajobrazowego o tereny Gminy Krynice, oznakowanie dojścia do rezerwatu „Księżostany” g) obsługa turystów: utworzenie punktu informacji turystycznej, otwarcie wypożyczalni rowerów

Zadania do wykonania: aby rozwinąć na terenie Gminy turystykę religijną warto pobudzić kult Św. Teresy, której obraz widnieje w krynickim kościele, a ponadto na miejscowym cmentarzu znajduje się kaplica pod jej wezwaniem. Podejmowane działania powinny obejmować np. zwiększenie rangi uroczystości odpustowych obchodzonych w październiku, doroczne spotkania młodzieży, a także 76 Strategia Rozwoju Turystyki Gminy Krynice została opracowana przez Firmę Szkoleniową Agnieszka Wiśniewska – Woźniak Redakcja: Marek Marcola Strategia Rozwoju Turystyki Gminy Krynice na lata 2009 - 2015

wystawienie figury Świętej na cmentarzu przykościelnym obok postaci Papieża Jana Pawła II, który ogłosił ją Doktorem Kościoła. Gmina Krynice znajduje się na zachodnim krańcu Grzędy Sokalskiej stanowi też niejako bramę wjazdową do niej dla podróżnych docierających tu od strony Zamościa. Warto więc utworzyć w Gminie Muzeum Przyrodniczo - Historyczne tej jednostki geograficznej, w którym przedstawionoby geografię, zasoby przyrodnicze i kulturowe, jak również historyczne. Na miejsce takiego muzeum należy wybrać jakiś zabytkowy obiekt w Krynicach, np. budynek dawnego urzędu gminy przy drodze krajowej Nr 17. Przy nowej placówce należy także utworzyć punkt informacji turystycznej, np. w budynku dawnego aresztu.

Zdjęcie 29. Budynek na przyszłą siedzibę Muzeum Grzędy Sokalskiej i punkt „IT”

Źródło: Firma Szkoleniowa Agnieszka Wiśniewska-Woźniak

jednym z najciekawszych zabytków Gminy jest prawie stuletni kościół parafialny w Krynicach, jednak nie jest on zbyt wyeksponowany. Przy drodze głównej należy ustawić tablice kierunkowe, które zwrócą uwagę przejeżdżających na ten zabytek

77 Strategia Rozwoju Turystyki Gminy Krynice została opracowana przez Firmę Szkoleniową Agnieszka Wiśniewska – Woźniak Redakcja: Marek Marcola Strategia Rozwoju Turystyki Gminy Krynice na lata 2009 - 2015

Zdjęcie 30. Kościół w Krynicach

Źródło: Firma Szkoleniowa Agnieszka Wiśniewska-Woźniak kowalstwo należało do popularnych w tej okolicy rzemiosł. Należałoby powrócić do tych tradycji wznawiając funkcjonowanie kuźni, w sposób ciągły lub też tylko w celu organizowania pokazów. Gmina Krynice, bogata w stylową zabudowę drewnianą powinna włączyć się w prace Lokalnej Organizacji Turystycznej „Zamość i Roztocze” nad opracowywaniem szlaku architektury drewnianej Gmina Krynice posiada sieć dobrze zachowanych wolnostojących piwnic, konstruowanych z cegły czerwonej. W miejscu ich największego zgrupowania, czyli Hucie Dzierążyńskiej warto doprowadzić do ich odremontowania i turystycznego udostępnienia choć jednej z nich, gdzie można by urządzić albo punkt sprzedaży produktów lokalnych lub małą ekspozycję poświeconą historii wsi

78 Strategia Rozwoju Turystyki Gminy Krynice została opracowana przez Firmę Szkoleniową Agnieszka Wiśniewska – Woźniak Redakcja: Marek Marcola Strategia Rozwoju Turystyki Gminy Krynice na lata 2009 - 2015

Zdjęcie 31. Jedna z piwnic w Hucie Dzierążyńskiej

Źródło: Firma Szkoleniowa Agnieszka Wiśniewska-Woźniak warto podjąć także starania o utworzenie skansenu na bazie opuszczonych, oryginalnych gospodarstw wiejskich, których wciąż pełno jest w okolicznych wsiach

Zdjęcie 32. Stare domy w Dąbrowie

Źródło: Firma Szkoleniowa Agnieszka Wiśniewska-Woźniak aby lepiej wyeksponować i uatrakcyjnić pole dawnej bitwy pod Zaborecznem, 79 Strategia Rozwoju Turystyki Gminy Krynice została opracowana przez Firmę Szkoleniową Agnieszka Wiśniewska – Woźniak Redakcja: Marek Marcola Strategia Rozwoju Turystyki Gminy Krynice na lata 2009 - 2015

należałoby wytyczyć okrężną ścieżkę historyczną, rozpoczynającą się i kończącą przy pomniku pod wsią Kolonia Partyzantów. Ścieżka powinna prowadzić po miejscach związanych z działaniami wojennymi. Celowe jest także wytyczenie odnogi Szlaku Partyzanckiego z Zaboreczna przez stawy w Tarnawatce do Róży. Tym samych szlak ten obejmowałby 3 miejscowości, gdzie rozegrały się 3 pierwsze otwarte bitwy partyzanckie z okupantem niemieckim.

Zdjęcie 33. Pomnik pod Kolonią Partyzantów

Źródło: Firma Szkoleniowa Agnieszka Wiśniewska-Woźniak w celu uatrakcyjnienia oferty kulturalnej celowe jest organizowanie imprez kulturalnych z udziałem gwiazd estrady, które przyciągają słuchaczy i dodatnio wpływają na wizerunek miejscowości, jako atrakcyjnej i wartej odwiedzenia. Dobrą formą byłoby organizowanie latem Dni Krynic. Warto przy tym nawiązywać na szerszą skalę do twórczości 2 wybitnych twórców kultury, mających krynickie korzenie rodzinne, tj. Marka Grechuty i Mieczysława Kosza oraz ks. Wacława Oszajcy. Ponadto wskazane byłoby organizowanie tych imprez w ciekawym miejscu, np. bezpośrednio nad zalewem lub w ruinach dworu w Krynicach, które idealnie nadawałyby się na widowiska typu „Światło i dźwięk”

80 Strategia Rozwoju Turystyki Gminy Krynice została opracowana przez Firmę Szkoleniową Agnieszka Wiśniewska – Woźniak Redakcja: Marek Marcola Strategia Rozwoju Turystyki Gminy Krynice na lata 2009 - 2015

Zdjęcie 34. Ruiny dworu w Krynicach

Źródło: Firma Szkoleniowa Agnieszka Wiśniewska-Woźniak ponieważ w Gminie brak jest kąpieliska należałoby doprowadzić do jego powstania, aby umożliwić turystom i mieszkańcom wypoczynek nad wodą. W tym celu należy przejąć od Skarbu Państwa 40 ha zalew w Krynicach, wykonać tam piaszczystą plażę, otworzyć wypożyczalnię sprzętu pływającego oraz urządzić miejsce biwakowe. Tym samym powstałoby tam jedno z centrum rekreacyjnych, obejmujące wypoczynek nad wodą i biwakowanie. Wokół zalewu powinny powstawać stylowe obiekty noclegowe i gastronomiczne

Zdjęcie 35. Zalew w Krynicach

Źródło: Firma Szkoleniowa Agnieszka Wiśniewska-Woźniak 81 Strategia Rozwoju Turystyki Gminy Krynice została opracowana przez Firmę Szkoleniową Agnieszka Wiśniewska – Woźniak Redakcja: Marek Marcola Strategia Rozwoju Turystyki Gminy Krynice na lata 2009 - 2015

kreując Gminę Krynice m. in. na dogodne miejsce sobotnio - niedzielnego wypoczynku dla mieszkańców okolicznych miast i turystów tranzytowych, celowe jest urządzenie atrakcyjnego miejsca biwakowego, gdzie można rozpalić ognisko i organizować imprezy plenerowe. Właściwą lokalizacją na tę funkcję byłyby np. okolice Majdanu Krynickiego lub Polanówki. Za tym wyborem przemawia łatwość dojazdu drogą krajową Nr 17, malownicze widoki na okolicę, a także sąsiedztwo z kompleksem leśnym, gdzie znajduje się rezerwat przyrody „Księżostany”. Z planowanego miejsca biwakowego należy wytyczyć dojście do tego rezerwatu.

Zdjęcie 36. Tereny pod Majdanem Krynickim

Źródło: Firma Szkoleniowa Agnieszka Wiśniewska-Woźniak

Gmina Krynice cechuje się pofałdowana rzeźbą terenu i wielu miejscach występują doskonałe punkty widokowe. Na jednym z najlepszych, obok wsi Antoniówka należy ustawić wieżę widokową. Ponadto należy urządzić parkingi widokowe, z których bezpiecznie można by podziwiać okolicę, np. pod wsią Przymiarki, Polanówka, Majdan Krynicki

82 Strategia Rozwoju Turystyki Gminy Krynice została opracowana przez Firmę Szkoleniową Agnieszka Wiśniewska – Woźniak Redakcja: Marek Marcola Strategia Rozwoju Turystyki Gminy Krynice na lata 2009 - 2015

Zdjęcie 37. Punkt widokowy pod Antoniówką

Źródło: Firma Szkoleniowa Agnieszka Wiśniewska-Woźniak wykorzystując coraz powszechniejszą modę na turystykę rowerową należy wytyczyć - wspólnie z zainteresowanymi gminami - trasę rowerową „Przez Grzędę„ rozpoczynającą się w Zaborecznem i prowadzącą do planowanego przejścia granicznego w Dołhobyczowie. W dalszej kolejności trasę tę należy przedłużyć aż do Sokala. Ponadto należy organizować szeroko rozpropagowane imprezy typu rajd czy wyścig rowerowy. Warto także oryginalnie wyeksponować początek trasy, np. zawieszonym kołem rowerowym, zaś w Krynicach przy GOK powinno się otworzyć wypożyczalnię rowerów . niektóre zbocza Grzędy Sokalskiej nadają się do zainstalowania wyciągu narciarskiego, np. w okolicy Majdanu Sielec czy Romanówki. Wobec rosnącej mody na narciarstwo można liczyć na popularność takiego obiektu ze strony okolicznych mieszkańców. aby udostępnić i wyeksponować jedną z największych atrakcji przyrodniczych, czyli malownicze wąwozy lessowe, należy wytyczyć ścieżkę przyrodniczą ze Źwiartowa do Majdanu Sielec

83 Strategia Rozwoju Turystyki Gminy Krynice została opracowana przez Firmę Szkoleniową Agnieszka Wiśniewska – Woźniak Redakcja: Marek Marcola Strategia Rozwoju Turystyki Gminy Krynice na lata 2009 - 2015

Zdjęcie 38. Wąwozy lessowe – Gmina Krynice

Źródło: Firma Szkoleniowa Agnieszka Wiśniewska-Woźniak należy jeszcze bardziej wyeksponować „specjalizację” badmintonową Gminy Krynice, poprzez kreowanie Gminy na badmintonowe centrum Lubelszczyzny. W tym celu należy organizować zawody badmintonowe, zapewnić możliwość wypożyczenia sprzętu oraz promować Gminę, jako najlepsze miejsce do tego rodzaju aktywności aby skutecznie rozwijać turystykę Gmina Krynice powinna zwrócić szczególną uwagę na poprawę stanu dróg, oznakowania zabytków i atrakcji, a także ogólny ład i porządek. Bardzo ważny jest stan tzw. małej architektury, zwłaszcza licznych starych studni i piwnic. Konieczne jest także wyremontowanie i wyeksponowanie metalowej pompy wodnej naprzeciw Urzędu Gminy. Pompa powinna stać się swoistym symbolem Gminy Krynice, której nazwa jednoznacznie wskazuje na „wodny” charakter.

84 Strategia Rozwoju Turystyki Gminy Krynice została opracowana przez Firmę Szkoleniową Agnieszka Wiśniewska – Woźniak Redakcja: Marek Marcola Strategia Rozwoju Turystyki Gminy Krynice na lata 2009 - 2015

Zdjęcie 39. Pompa wodna w Krynicach

Źródło: Firma Szkoleniowa Agnieszka Wiśniewska-Woźniak malownicze pola i lasy powinny być miejscem przejażdżek zaprzęgiem konnym, bryczką lub brekiem. Taką formę relaksu powinni oferować właściciele koni np. ze wsi Majdan Krynicki, Polanówka, Zaboreczno, Dzierążnia, w okolicy których są dobre warunki do takich przedsięwzięć. z racji występowania dużej ilości dróg nieutwardzonych, obszar Gminy Krynice jest dogodny do organizowania przejażdżek terenowych pojazdami typu buggy i quad. Celowe byłoby wytyczenie nieuciążliwych tras, prowadzących polnymi drogami, np. pomiędzy Dąbrową a Hutą Dzierążyńską wraz z napływem do Gminy Krynice większej liczby turystów należy zagwarantować im możliwość zorganizowanego wyjazdu do Lwowa za pośrednictwem działających na tym kierunku touroperatorów w celu zwiększenia atrakcyjności turystycznej i promocyjnej Gminy należałoby zabiegać o powiększenie obszaru Krasnobrodzkiego Parku Krajobrazowego

85 Strategia Rozwoju Turystyki Gminy Krynice została opracowana przez Firmę Szkoleniową Agnieszka Wiśniewska – Woźniak Redakcja: Marek Marcola Strategia Rozwoju Turystyki Gminy Krynice na lata 2009 - 2015

o tereny w okolicach Romanówki i Zaboreczna

Zdjęcie 40. Okolice Zaboreczna

Źródło: Firma Szkoleniowa Agnieszka Wiśniewska-Woźniak z Gminy Krynice należy wytyczyć i oznakować dojście do rezerwatu przyrody „Księżostany”, który wprawdzie znajduje się w sąsiedniej gminie Łabunie, ale dobrze dostępny jest też od Gminy Krynice. Początek takiej ścieżki powinien znajdować się w planowanym pod Majdanem Krynickim, miejscu biwakowym lub bezpośrednio przy drodze krajowej Nr 17, tam gdzie możliwe jest bezpieczne zaparkowanie auta aby ułatwić turystom zwiedzanie Gminy należy utworzyć punkt informacji turystycznej, zlokalizowany w Krynicach, np. w adaptowanym poddaszu budynku zajmowanego przez Gminny Ośrodek Pomocy Społecznej w Krynicach lub zabytkowym budynku dawnego aresztu przy drodze krajowej Nr 17, naprzeciw kościoła parafialnego. Placówka taka powinna działać sezonowo, w miarę potrzeb, a więc w wakacje i w czasie tzw. weekendu majowego. Oprócz sprzedaży wydawnictw promocyjnych i pamiątek oraz świadczenia informacji o krynickich atrakcjach, punkt powinien prowadzić wypożyczalnię rakiet do badmintona oraz rowerów, tak aby turyści bez własnego sprzętu mogli wyruszyć na wytyczone trasy. 86 Strategia Rozwoju Turystyki Gminy Krynice została opracowana przez Firmę Szkoleniową Agnieszka Wiśniewska – Woźniak Redakcja: Marek Marcola Strategia Rozwoju Turystyki Gminy Krynice na lata 2009 - 2015

8.4. Mapa Gminy

5

4 1

9 8 3 7 2 10 6

Źródło: www.powiat-tomaszowski.com.pl

Legenda: 1. Muzeum Grzędy Sokalskiej w Krynicach 2. Zespół starych piwnic i studni w Hucie Dzierążyńska 3. Ścieżka historyczna pod Zaborecznem 4. Kąpielisko nad zalewem w Krynicach 5. Miejsce biwakowe pod Majdanem Krynickim 6. Wieża widokowa pod Antoniówką 7. Szlak rowerowy „Przez Grzędę” 8. Ścieżka przyrodnicza po wąwozach lessowych 9. Trasa dla quadów 10. Odnoga szlaku partyzanckiego

87 Strategia Rozwoju Turystyki Gminy Krynice została opracowana przez Firmę Szkoleniową Agnieszka Wiśniewska – Woźniak Redakcja: Marek Marcola Strategia Rozwoju Turystyki Gminy Krynice na lata 2009 - 2015

9. Monitorowanie Strategii

Zrealizowanie niniejszej Strategii należy w zasadzie do władz Gminy, jednakże wiele jej zapisów dotyczy komercyjnych przedsięwzięć, które powinny być wykonane przez sektor prywatny. Warto podkreślić, że Strategia wtedy odniesie pełen sukces, gdy w jej realizację zaangażują się mieszkańcy Gminy i działające na jej terenie instytucje, podmioty gospodarcze i organizacje społeczne. Niezbędne jest pozyskanie partnerów zewnętrznych w postaci organów samorządu terytorialnego różnego szczebla oraz stosownych organizacji i instytucji, jak, Urząd Marszałkowski w Lublinie, Starostwo Powiatowe w Tomaszowie Lubelskim, Lokalna Organizacja Turystyczna „Roztocze”, Lubelska Regionalna Organizacja Turystyczna, Polski Związek Wędkarski, Polskie Towarzystwo Turystyczno – Krajoznawcze, Parafia Krynice, biura podróży i inne. Wdrażanie każdego z 3 celów strategicznych ma odbywać się jednocześnie i równolegle, gdyż tylko całkowite zrealizowanie ich wszystkich oznaczać będzie spełnienie „misji” Gminy i osiągnięcie stanu określonego w „wizji”. Monitorowanie to proces, który polega na stałej ocenie stanu zaawansowania realizacji Strategii i zgodności z głównymi i szczegółowymi założeniami. Ma umożliwić jej modyfikację i dostosowanie do innych dalszych poczynań. Zakłada się przegląd stanu zaawansowania realizacji Strategii każdego roku, którego wynikiem będzie pisemny raport. Monitorowanie to jedna z postaci kontroli. Kontrola służy natomiast zabezpieczeniu realizacji Strategii, tzn. zapewnieniu jej pełnej realizacji. Monitoring to proces systematycznego zbierania danych, na podstawie których dokonuje się okresowej oceny danego dokumentu. Analizy dokonuje się poprzez porównanie wskaźników bazowych (określonych na początku fazy wdrożeniowej Strategii) z wartościami uzyskanymi w danym momencie czasu. Pozwala to na stwierdzenie, w jakim stopniu cele Strategii są realizowane (postęp w osiąganiu celów), jaka jest efektywność wydatkowanych na realizację Strategii środków, a także czy cele zostały dobrane właściwie. Taka analiza potwierdza słuszność wybranych celów, natomiast w przypadku negatywnych wyników (np. w przypadku stwierdzenia, że któryś z celów Strategii nie jest realizowany) pozwala na zastanowienie się nad przyczynami takiego stanu rzeczy 88 Strategia Rozwoju Turystyki Gminy Krynice została opracowana przez Firmę Szkoleniową Agnieszka Wiśniewska – Woźniak Redakcja: Marek Marcola Strategia Rozwoju Turystyki Gminy Krynice na lata 2009 - 2015

i podjęciu środków zaradczych. Wydatkowanie funduszy publicznych, w tym także pochodzących ze źródeł zewnętrznych, na działania wspierające rozwój społeczno-gospodarczy, wymaga stworzenia systemu instytucji i procedur, które zapewnią, że środki te będą wydatkowane efektywnie. Zakłada się przegląd stanu zaawansowania realizacji Strategii każdego roku, którego wynikiem będzie pisemny raport, sporządzany przez pracownika odpowiedzialnego za turystykę i promocję Gminy.

Osobą odpowiedzialną za przebieg procesu monitorowania wdrażania Strategii, która zorganizuje sprawną strukturę i reguły dla działań związanych z monitoringiem będzie Wójt Gminy Krynice. Do jego zadań będzie należeć: Nadzór i zarządzanie realizacją Strategii; Przygotowanie projektów programów strategicznych wraz z planowanymi budżetami oraz przedstawienie ich do zatwierdzenia Radzie Gminy Krynice; Kontrola i koordynacja prawidłowości realizacji programów strategicznych i projektów z ich zakresu; Zarządzanie środkami finansowymi budżetu Gminy przeznaczonymi na realizację Strategii oraz środkami ze źródeł zewnętrznych; Przygotowanie rocznego raportu z realizacji Strategii i przedłożenie go przed Radą Gminy Krynice, wraz ze sprawozdaniem z wykonania budżetu Gminy. Odpowiedzialność za prowadzenie działań informacyjnych i promocyjnych związanych ze Strategią Rozwoju Turystyki Gminy Krynice na lata 2009 - 2015.

Jednostka organizacyjna Urzędu Gminy (osoba ds. inwestycji i rozwoju gospodarczego) będzie odpowiedzialna za przygotowywanie i przekazywanie raportów z realizacji programów strategicznych, które pozwolą śledzić zaawansowanie poszczególnych działań i w razie potrzeby podjęcie działań korygujących i usprawniających. Pracownicy danej jednostki organizacyjnej Urzędu Gminy Krynice, dwukrotnie w czasie kadencji samorządu opracują i przekażą Wójtowi raport z realizacji Strategii. Ze względu na fakt, że Strategia obejmuje również dziedziny nie będące 89 Strategia Rozwoju Turystyki Gminy Krynice została opracowana przez Firmę Szkoleniową Agnieszka Wiśniewska – Woźniak Redakcja: Marek Marcola Strategia Rozwoju Turystyki Gminy Krynice na lata 2009 - 2015

w kompetencjach Gminy, w proces monitorowania powinny włączyć się podmioty działające na terenie Gminy i w jej bezpośrednim otoczeniu: administracja rządowa, administracja samorządowa różnych szczebli, organizacje pozarządowe, przedsiębiorcy, związki i organizacje społeczne. Źródłami monitorowanych danych będą: informacje uzyskiwane od jednostek publicznych działających na terenie Gminy, informacje ze źródeł administracyjnych (np. rejestr przedsiębiorstw, dane dotyczące stanu dróg i innych urządzeń infrastruktury technicznej), dane statystyczne opisujące Gminę udostępniane przez GUS, informacje uzyskane od mieszkańców i jej gości w punkcie informacyjnym Gminy.

Władze samorządowe Gminy Krynice deklarują gotowość i wolę współpracy z organizacjami pozarządowymi, prywatnymi i innymi podmiotami w zakresie prowadzonej działalności publicznej. Celem współpracy pomiędzy sektorem publicznym, prywatnym i organizacjami pozarządowymi jest: Poprawa jakości usług publicznych; Umacnianie w mieszkańcach poczucia odpowiedzialności za tradycję, wizerunek i otoczenie Gminy; Wspieranie rozwoju inicjatyw obywatelskich i stymulowanie ich środkami budżetowymi; Objęcie usługami społecznymi szerszych grup, dzięki zaangażowaniu środków pozabudżetowych; Zwiększenie identyfikacji mieszkańców z Gminą; Większe zaangażowanie mieszkańców w proces tworzenia i realizacji polityki rozwojowej.

90 Strategia Rozwoju Turystyki Gminy Krynice została opracowana przez Firmę Szkoleniową Agnieszka Wiśniewska – Woźniak Redakcja: Marek Marcola Strategia Rozwoju Turystyki Gminy Krynice na lata 2009 - 2015

Formy współpracy samorządu z pozostałymi podmiotami to: Powierzanie wraz z odpowiednim wsparciem innym organizacjom zadań wymienionych w ustawie o działalności organizacji pożytku publicznego i o wolontariacie poprzez udzielanie dotacji; Wzajemne informowanie o planach i kierunkach współdziałania w celu zharmonizowania tych działań; Udzielanie wsparcia technicznego; Pomoc samorządu w zakresie ubiegania się o środki z krajowych i zagranicznych funduszy pomocowych; Przepływ informacji o planach działalności i kierunkach współdziałania w celu pełnej harmonizacji pracy; Organizowanie spotkań otwartych (seminaria, konferencje, szkolenia).

Konsultacje społeczne Strategii Rozwoju Turystyki Gminy Krynice na lata 2009 - 2015 zapoczątkowane zostały w momencie rozpoczęcia prac nad dokumentem. Współpraca z przedstawicielami społeczności lokalnej wiązała się z podjęciem rozmów na temat ustalenia wspólnej listy celów oraz projektów przewidzianych do realizacji na najbliższe lata. Na konsultacjach społecznych na temat Strategii Rozwoju Turystyki Gminy Krynice na lata 2009 – 2015 w dniu 22 września 2009 roku obecne były następujące osoby: przedstawiciele Urzędu Gminy Krynice; radni Rady Gminy Krynice; przedsiębiorcy; sołtysi; mieszkańcy Gminy Krynice

Podczas spotkania konsultacyjnego przedstawiono główne założenia Strategii Rozwoju Turystyki Gminy Krynice na lata 2009 - 2015, zaprezentowano główne dokumenty strategiczne krajowe i wojewódzkie z którymi powinna być spójna Strategia 91 Strategia Rozwoju Turystyki Gminy Krynice została opracowana przez Firmę Szkoleniową Agnieszka Wiśniewska – Woźniak Redakcja: Marek Marcola Strategia Rozwoju Turystyki Gminy Krynice na lata 2009 - 2015

Rozwoju Turystyki Gminy Krynice na lata 2009 - 2015, m.in.: Strategię Rozwoju Kraju, Narodowe Strategiczne Ramy Odniesienia na lata 2007 - 2013, Regionalny Program Operacyjny Województwa Lubelskiego na lata 2007 – 2013, Strategię Rozwoju Województwa Lubelskiego na lata 2006 – 2020, weryfikacji poddano analizę SWOT oraz hierarchiczny układ celów sformułowanych w Strategii, poinformowano o potencjalnych źródłach współfinansowania działań ze środków zewnętrznych, w tym głównie z Europejskiego Funduszu Rolnego na rzecz Rozwoju Obszarów Wiejskich, Europejskiego Funduszu Rozwoju Regionalnego, Europejskiego Funduszu Społecznego, Europejskiego Instrumentu Sąsiedztwa i Partnerstwa. Uczestnicy spotkania otrzymali do wypełniania druki uwag i wniosków do zaprezentowanych założeń Strategii. W dyskusji rozważano słuszność i celowość poszczególnych propozycji, a także przyjęto uwagi do wygłoszonej prezentacji oraz wnioski o umieszczenie zadań inwestycyjnych w Strategii. Zaproponowane zadania po przedyskutowaniu i weryfikacji możliwości ich realizacji zostały umieszczone w Strategii Rozwoju Turystyki Gminy Krynice na lata 2009 - 2015. Konsultacje społeczne będą elementem procesu wdrażania i monitorowania, a więc oceny realizacji założeń Strategii. Organizowane będą spotkania (konferencje, seminaria, prezentacje), podczas których omawiane będą kwestie dotyczące wdrażania Strategii. Informacje na temat wyników wykonania Strategii będą podawane do wiadomości publicznej poprzez zamieszczenie na internetowych stronach Gminy oraz na tablicy informacyjnej Urzędu Gminy Krynice.

Tabela 2. Proponowane wskaźniki osiągania celów oraz sposoby i częstotliwość ich wyliczania

Częstotliwość Typ wskaźnika Nazwa wskaźnika wyliczania wskaźniki liczba turystów raz w kwartale ogólne liczba projektów promujących Gminę raz w roku wskaźniki bazy liczba podmiotów gospodarczych zarejestrowanych raz w roku ekonomicznej na terenie Gminy w dziedzinie turystyki i rekreacji

92 Strategia Rozwoju Turystyki Gminy Krynice została opracowana przez Firmę Szkoleniową Agnieszka Wiśniewska – Woźniak Redakcja: Marek Marcola Strategia Rozwoju Turystyki Gminy Krynice na lata 2009 - 2015

nakłady na kulturę i ochronę dziedzictwa raz w roku kulturowego. jakość wód powierzchniowych raz w roku wskaźniki liczba osób korzystających z bazy rekreacyjnej raz w roku infrastruktury powierzchnia terenów turystyki i rekreacji raz w roku Źródło: Firma Szkoleniowa Agnieszka Wiśniewska-Woźniak

10. Źródła finansowania 10.1. Założenia finansowania W celu realizacji Strategii niezbędne będzie zweryfikowanie budżetu Gminy, gdyż w przeciwnym przypadku Strategia pozostanie jedynie zbiorem życzeń i planów niemożliwych do zrealizowania. W wieloletnich planach budżetowych muszą zostać uwzględnione środki na realizację działań, tworzenie i wdrażanie planów operacyjnych dla poszczególnych produktów i obszarów horyzontalnych. Konieczne jest też zabezpieczenie środków na inwestycje infrastrukturalne w ramach poszczególnych produktów turystycznych, promocję Gminy oraz wspólne inicjatywy z partnerami komercyjnymi i społecznymi np. imprezy kulturalne. Działania przedstawione w Strategii powinno się uwzględnić w innych dokumentach strategicznych np. planach zagospodarowania przestrzennego, wspieraniu przedsiębiorczości. Bez określenia przez władze odpowiedniego poziomu ważności dla rozwoju gospodarki turystycznej, uczynienia z niej filaru rozwoju, nie jest możliwe osiągnięcie zakładanych w Strategii celów. Konieczne jest aby w konsekwencji podjęte zostały decyzje finansowe, dotyczące weryfikacji planów finansowych, koncentracji środków a także dostosowania struktury organizacyjnej do wdrażania Strategii.

10.2. Sposoby i źródła finansowania Strategii17 Finansowanie celów Strategii możliwe będzie w szczególności z: publicznych funduszy krajowych, tj. środków budżetu państwa oraz

17 Strategia Rozwoju Turystyki w Polsce na lata 2007 – 2013, str. 106 – 111. 93 Strategia Rozwoju Turystyki Gminy Krynice została opracowana przez Firmę Szkoleniową Agnieszka Wiśniewska – Woźniak Redakcja: Marek Marcola Strategia Rozwoju Turystyki Gminy Krynice na lata 2009 - 2015

państwowych funduszy celowych, środków budżetów jednostek samorządu terytorialnego oraz innych środków jednostek oraz form organizacyjno- prawnych sektora finansów publicznych, publicznych środków wspólnotowych, a także z innych źródeł zagranicznych, środków prywatnych obejmujących również kredyty i pożyczki, także poręczone lub gwarantowane przez uprawnione podmioty do udzielania poręczeń lub gwarancji. Finansowanie zadań realizowanych przez wszystkie podmioty działające na rzecz rozwoju turystyki odbywać się będzie w ramach środków uczestników systemu turystycznego. tj.; jednostek administracji rządowej (w ramach środków finansowych budżetu państwa); jednostek samorządu terytorialnego wszystkich szczebli; podmiotów gospodarczych i ich zrzeszeń; uczelni, szkół ponadgimnazjalnych, placówek i przedsiębiorców prowadzących działalność oświatową; regionalnych i lokalnych organizacji turystycznych; organizacji pozarządowych; społeczności lokalnych.

Zadania i przedsięwzięcia zapisane w Strategii Rozwoju Turystyki Gminy Krynice na lata 2009 - 2015 będą mogły być realizowane między innymi w ramach następujących programów. W Programie Operacyjnym Innowacyjna Gospodarka 2007-2013 przewidziane jest wsparcie turystyki z funduszy strukturalnych na poziomie krajowym w ramach dwóch działań. W działaniu 6.4 Inwestycje w produkty turystyczne o znaczeniu ponadregionalnym zaplanowano wsparcie inwestycji dla stworzenia konkurencyjnych i innowacyjnych produktów turystycznych o znaczeniu ponadregionalnym. Dotyczy to w szczególności projektów o największym znaczeniu turystycznym, mających na celu powiązanie wielu elementów, zlokalizowanych w różnych regionach, należących do 94 Strategia Rozwoju Turystyki Gminy Krynice została opracowana przez Firmę Szkoleniową Agnieszka Wiśniewska – Woźniak Redakcja: Marek Marcola Strategia Rozwoju Turystyki Gminy Krynice na lata 2009 - 2015

różnych właścicieli, w spójne produkty, postrzegane przez turystów, jako jedna oferta. Drugim działaniem związanym z turystyką jest działanie 6.3 Promocja walorów turystycznych Polski, mające wspierać rozwój i promocję konkurencyjnych produktów turystycznych (o zasięgu ponadregionalnym). Zadania związane z promocją realizowane w ramach działania I.4 Promocja i współpraca Programu Operacyjnego Rozwój Polski Wschodniej (PO RPW) będą służyć poprawie wizerunku Polski Wschodniej i przyciąganiu do regionów większej liczby inwestorów i turystów biznesowych. Podjęta w ramach tego działania wspólna dla pięciu regionów kampania promocyjna będzie skierowana do szerszego grona odbiorców w kraju i za granicą, a jej głównym celem będzie dążenie do zmiany negatywnych stereotypów i skojarzeń związanych z postrzeganiem Polski Wschodniej jako obszaru zacofanego i mało atrakcyjnego inwestycyjnie. Natomiast w działaniu II.2 Infrastruktura turystyki kongresowej i targowej wspierane będą projekty z zakresu budowy i modernizacji infrastruktury umożliwiającej organizację targów, wystaw, kongresów i konferencji o znaczeniu ponadregionalnym i międzynarodowym a w działaniu III.2. Trasy rowerowe realizowane będą kompleksowe projekty mające na celu stworzenie podstawowej infrastruktury związanej z obsługą ruchu rowerowego. Z kolei w Programie Operacyjnym Infrastruktura i Środowisko (PO IiŚ) planowane są do realizacji projekty o znaczeniu ponadregionalnym, m.in. w obszarach zachowania i ochrony dziedzictwa kulturowego (projekty dotyczące m.in. rewitalizacji, rewaloryzacji, konserwacji, renowacji, zachowania, modernizacji, adaptacji na cele kulturalne zabytkowych obiektów i zespołów obiektów wraz z ich otoczeniem), oraz infrastruktury kultury. Przewidywanym efektem realizacji osi priorytetowej XII Kultura i dziedzictwo kulturowe PO IiŚ będzie m.in. zwiększenie atrakcyjności kraju dla mieszkańców, turystów i inwestorów. Jeśli chodzi o Program Operacyjny Kapitał Ludzki to ma on charakter horyzontalny i branża turystyczna będzie mogła z niego skorzystać na zasadach ogólnych.

95 Strategia Rozwoju Turystyki Gminy Krynice została opracowana przez Firmę Szkoleniową Agnieszka Wiśniewska – Woźniak Redakcja: Marek Marcola Strategia Rozwoju Turystyki Gminy Krynice na lata 2009 - 2015

Projekty turystyczne znajdą wsparcie również w Europejskich Programach Współpracy Terytorialnej np. w Programie Polska - Białoruś – Ukraina, w których turystyka została bardzo silnie zaznaczona. Wiele miejsca poświecone jest wsparciu turystyki w ramach Regionalnego Programu Operacyjnego Województwa Lubelskiego na lata 2007-2013, który konsekwentnie uwzględnia turystykę. W ramach tego programu przewidziana jest budowa i modernizacja lokalnej bazy turystycznej takiej m.in. jak: infrastruktura noclegowa i gastronomiczna, publiczna infrastruktura turystyczna i rekreacyjna, infrastruktura uzdrowiskowa, system informacji turystycznej, promocja turystyki.

Tabela 3. Obszar priorytetowy, realizatorzy, okres realizacji i źródła finansowania Obszar Okres Realizatorzy Źródła finansowania priorytetowy realizacji I. Produkt Minister właściwy ds. 2007-2013 Fundusze UE z finansowym montażem krajowym turystyczny turystyki oraz instytucje pochodzącym ze środków budżetu państwa, budżetu o wysokiej współpracujące, ministrowie jednostek samorządu terytorialnego oraz środków konkurencyjności wg właściwości, jednostki prywatnych. Program Operacyjny Innowacyjna samorządu terytorialnego, Gospodarka: 138 mln euro. regionalne i lokalne Regionalny Program Operacyjny Województwa organizacje turystyczne, lubelskiego na lata 2007 – 2013: 17,2 mln euro. organizacje pozarządowe, Ponadto możliwość wykorzystania środków przedsiębiorcy, Polska z następujących programów operacyjnych: Program Agencja Rozwoju Operacyjny Rozwój Obszarów Wiejskich (ok. 67 mln Przedsiębiorczości, jednostki euro), Europejskie Programy Współpracy Terytorialnej naukowo-badawcze, Główny (ok. 93 mln Euro), Program Operacyjny Infrastruktura Urząd Statystyczny i Środowisko, Program Operacyjny Kapitał Ludzki. W ramach Programu Operacyjnego Rozwój Polski Wschodniej będą finansowane projekty, które mogą mieć wpływ na rozwój turystyki na terenie Polski Wschodniej. Na realizację działania II.2 „Infrastruktura turystyki kongresowej i targowej” zaplanowano środki w wysokości: 101,1 mln euro, na komponent dotyczący promocji w działaniu I.4 „Promocja i współpraca” – 10 mln euro, natomiast na działanie III.2 „Trasy rowerowe”: 50 mln euro. II. Rozwój Minister właściwy ds. 2007-2013 Fundusze UE z finansowym montażem krajowym zasobów ludzkich turystyki oraz instytucje pochodzącym ze środków budżetu państwa, budżetu na rzecz rozwoju współpracujące, ministrowie jednostek samorządu terytorialnego oraz środków turystyki wg właściwości, jednostki prywatnych. samorządu terytorialnego, Możliwość wykorzystania środków z następujących regionalne i lokalne programów operacyjnych: Program Operacyjny Kapitał organizacje turystyczne, Ludzki, Europejskie Programy Współpracy Terytorialnej organizacje pozarządowe, (ok. 93 mln euro) przedsiębiorcy, Polska Agencja Rozwoju Przedsiębiorczości, szkoły wyższe, szkoły ponadgimnazjalne, jednostki naukowo-badawcze, Główny 96 Strategia Rozwoju Turystyki Gminy Krynice została opracowana przez Firmę Szkoleniową Agnieszka Wiśniewska – Woźniak Redakcja: Marek Marcola Strategia Rozwoju Turystyki Gminy Krynice na lata 2009 - 2015

Urząd Statystyczny III. Wsparcie Minister właściwy ds. 2007-2013 Fundusze UE z finansowym montażem krajowym marketingowe turystyki oraz instytucje pochodzącym ze środków budżetu państwa, budżetu współpracujące, ministrowie jednostek samorządu terytorialnego oraz środków wg właściwości, jednostki prywatnych. Program Operacyjny Innowacyjna samorządu terytorialnego, Gospodarka: 30 mln euro. Ponadto możliwość regionalne i lokalne wykorzystania środków z Europejskich Programów organizacje turystyczne, Współpracy Terytorialnej (ok. 93 mln euro) oraz organizacje pozarządowe, Regionalnych Programów Operacyjnych - jak w Obszarze przedsiębiorcy, jednostki Priorytetowym I. „Produkt turystyczny o wysokiej naukowo-badawcze, Główny konkurencyjności” Urząd Statystyczny IV. Kształtowanie Minister właściwy ds. 2007-2013 Fundusze UE z finansowym montażem krajowym przestrzeni turystyki oraz instytucje pochodzącym ze środków budżetu państwa, budżetu turystycznej współpracujące, ministrowie jednostek samorządu terytorialnego oraz środków wg właściwości, jednostki prywatnych. Możliwość wykorzystania środków samorządu terytorialnego, z Europejskich Programów Współpracy Terytorialnej regionalne i lokalne (ok. 93 mln euro), Programu Operacyjnego Infrastruktura organizacje turystyczne, i Środowisko oraz Regionalnych Programów Operacyjnych organizacje pozarządowe, - jak w Obszarze Priorytetowym I. „Produkt turystyczny przedsiębiorcy, jednostki o wysokiej konkurencyjności”. W ramach Programu naukowo-badawcze, Główny Operacyjnego Rozwój Polski Wschodniej będą Urząd Statystyczny finansowane projekty, które mogą mieć wpływ na rozwój turystyki na terenie Polski Wschodniej. Na realizację działania II.2 „Infrastruktura turystyki kongresowej i targowej” zaplanowano środki w wysokości: 101,1 mln euro, na komponent dotyczący promocji w działaniu I.4„Promocja i współpraca”: 10mln euro, natomiast na działanie III.2 „Trasy rowerowe”: 50 mln euro. Źródło: Strategia Rozwoju Turystyki w Polsce na lata 2007 – 2013

97 Strategia Rozwoju Turystyki Gminy Krynice została opracowana przez Firmę Szkoleniową Agnieszka Wiśniewska – Woźniak Redakcja: Marek Marcola Strategia Rozwoju Turystyki Gminy Krynice na lata 2009 - 2015

Spis zdjęć Zdjęcie 1. Jeden z wielu w Gminie krzyży przydrożnych ...... 13 Zdjęcie 2. Klinkiernia w miejscowości Budy jako przykład zabytku dawnego przemysłu14 Zdjęcie 3. Ściana lessowa pod Źwiartowem...... 23 Zdjęcie 4. Kościół w Dzierążni...... 25 Zdjęcie 5. Bar „Kryniczanka” w Krynicach ...... 33 Zdjęcie 6. Reklama Bańskiej Bystrzycy umieszczona na samochodzie ...... 51 Zdjęcie 7. WiFi w Oslo (umożliwia odbiór Internetu bezprzewodowego)...... 54 Zdjęcie 8. Tablica na granicy Ulanowa ...... 55 Zdjęcie 9. Tabliczka kierunkowa wskazująca sanktuarium w Radecznicy ...... 55 Zdjęcie 10. Tablica z mapą Gminy Zamość...... 56 Zdjęcie 11. Oznaczenie wsi agroturystycznej w Beskidzie Niskim...... 57 Zdjęcie 12. Dom, który przez modernizację stracił tradycyjny wygląd ...... 60 Zdjęcie 13. Antoniówka – krzyż przydrożny ...... 61 Zdjęcie 14. Majdan Sielec – stary dom...... 62 Zdjęcie 15. Źwiartów – odbudowany dwór...... 63 Zdjęcie 16. Dzierążnia - pałac ...... 63 Zdjęcie 17. Huta Dzierążyńska – stara studnia ...... 64 Zdjęcie 18. Zaboreczno – tradycyjny dom ...... 65 Zdjęcie 19. Romanówka – dom z miejscowej cegły ...... 65 Zdjęcie 20. Polany – stara zabudowa ...... 66 Zdjęcie 21. Polanówka – tradycyjna zagroda wiejska ...... 67 Zdjęcie 22. Krynice – pomnik Jana Pawła II, w tle kaplica pw. Św. Teresy...... 68 Zdjęcie 23. Wykaz kwater stowarzyszenia kwaterodawców w Zwierzyńcu...... 70 Zdjęcie 24. Oferta agroturystyczna (przejażdżki turystyczne) ...... 71 Zdjęcie 25. Gospodarstwo apiturystyczne w Bagnie pod Zwierzyńcem...... 71 Zdjęcie 26. Poddasze w Krynicach do zaadaptowania na miejsca noclegowe ...... 72 Zdjęcie 27. Nowoczesny przystanek w Biszczy niepasujący do tradycyjnego wyglądu wsi ...... 73 Zdjęcie 28. Młyn w Krynicach...... 74 Zdjęcie 29. Budynek na przyszłą siedzibę Muzeum Grzędy Sokalskiej i punkt „IT”...... 77 Zdjęcie 30. Kościół w Krynicach ...... 78 Zdjęcie 31. Jedna z piwnic w Hucie Dzierążyńskiej ...... 79 Zdjęcie 32. Stare domy w Dąbrowie...... 79 Zdjęcie 33. Pomnik pod Kolonią Partyzantów ...... 80 Zdjęcie 34. Ruiny dworu w Krynicach ...... 81 Zdjęcie 35. Zalew w Krynicach...... 81 Zdjęcie 36. Tereny pod Majdanem Krynickim ...... 82 Zdjęcie 37. Punkt widokowy pod Antoniówką...... 83 Zdjęcie 38. Wąwozy lessowe – Gmina Krynice...... 84 Zdjęcie 39. Pompa wodna w Krynicach...... 85 Zdjęcie 40. Okolice Zaboreczna ...... 86

98 Strategia Rozwoju Turystyki Gminy Krynice została opracowana przez Firmę Szkoleniową Agnieszka Wiśniewska – Woźniak Redakcja: Marek Marcola Strategia Rozwoju Turystyki Gminy Krynice na lata 2009 - 2015

Spis map Mapa 1. Położenie Gminy Krynice na tle województwa lubelskiego ...... 12 Mapa 2. Umiejscowienie Gminy Krynice w powiecie tomaszowskim...... 13

Spis tabel Tabela 1. Wykaz dróg gminnych w Gminie Krynice...... 34 Tabela 2. Proponowane wskaźniki osiągania celów oraz sposoby i częstotliwość ich wyliczania...... 92 Tabela 3. Obszar priorytetowy, realizatorzy, okres realizacji i źródła finansowania ...... 96

99 Strategia Rozwoju Turystyki Gminy Krynice została opracowana przez Firmę Szkoleniową Agnieszka Wiśniewska – Woźniak Redakcja: Marek Marcola