MUDANYA BELEDİYESİ MUDANYA TURİZM MASTER PLANI 2016-2023

MUDANYA TURİZM MASTER PLANI 2016-2023

YÜKLENİCİ ME-KA AR-GE ÖZEL EĞİTİM DANIŞMANLIK VE YAZILIM GELİŞTİRME LTD. ŞTİ.

Araştırma Ekibi Prof. Dr. Hüseyin A. KANIBİR Doç. Dr. Mehmet KAŞLI

Tasarım Orkun KIZILTAY Elif DANIŞMAZ

Mudanya 2015 SUNUŞ

Sevgili Mudanyalılar….

Daha çok denizi, havası, poyrazı, zeytini ve ‘’Kurtuluş savaşı’’ sonunda burada imzalanan LOZAN’A GİDEN YOLUN BAŞLANGICI’ olan ‘MUDANYA MÜTAREKE ANTLAŞMASI’ ile tanınan Mudanya’yı bir yandan uluslararası ‘Barış ve kardeşlik kenti’ yapma uğraşımı- zın yanında ,diğer taraftan da TURİZM ‘de Marka yapma uğraşı için- de çabalarımızı sürdürmekteyiz.

Mudanya ; coğrafi konumu itibarıyla Antik dönemden beri tarihi ve stratejik öneme sahip bir kent olma özelliği göstermiştir. Tarih ve zaman burada iç içe geçmiştir. Ancak bugüne kadar Mudanyamızın daha çok denizi, havası ve zeytini ön plana çıkartılmıştır. Halbuki Mudanyamızda tarihsel, kültürel ve gastronomi alanında ortaya çıkarılmayı bekleyen ve Mudanya Turizmine kazandırılacak birçok değerlerimiz vardır.

En önemli değerlerimizden bazıları, Mudanya Mütareke Evi Mü- zesi, Tahir Paşa Konağı, inanç turizmine kazandırılmayı bekleyen geçmişi İznik’te toplanan konsüle dayalı din adamlarının Mudan- ya’ya gelip inşa ettirdikleri kiliseler, dünyanın en lezzetli sofralık ürünleri olan kraliçelerin sofralarını süsleyen Kara İncir, en lezzetli sofralık Siyah Üzüm (Çağrışan Karası), Enginar, ortaya çıkarılmayı bekleyen Yürüyüş yolları, Girit kültürünü yansıtan ot yemekleri ve mezeler ve daha bir çok değer…Bunları tanımak için Mudanya’ya gelmek ve bu güzellikleri yaşamak lazım…

İşte tüm bu değerleri ortaya çıkartmak, planlı bir şekilde akılcı ve bi- lim ışığında çalışmalar yaparak Mudanyamızın önünü açmak ama- cıyla Mudanya’da bir ilki gerçekleştirme kararı alarak MUDANYA TURİZM MASTER PLANI hazırlamaya karar verdik.

Yapılan bu çalışma Mudanya’nın önümüzdeki yıllarının planlan- ması açısından çok önemlidir. Bu çalışma ile Mudanya’nın TURİZM alanında sahip olduğu değerler açısından MARKA KENTLER içine alınmasını sağlamak ve Mudanya’yı Turizm Kenti haline getirmeyi amaçlamaktayız.

HEDEFİMİZ, KÜLTÜREL DEĞERLERİMİZİN, TARİHSEL DEĞERLERİMİ- ZİN, GASTRONOMİ, ALANINDAKİ ZENGİNLİKLERİMİZİN TANITILDIĞI, İNANÇ TURİZMİNİN YAPILDIĞI, HER ALANDA BARIŞIN VE KARDEŞLİ- ĞİN COŞKUYLA YAŞANDIĞI MARKA KENT MUDANYA OLMAKTIR…..

SAYGILARIMLA Hayri TÜRKYILMAZ Mudanya Belediye Başkanı

4 5 ÖNSÖZ

Mudanya Belediye Başkanlığı için Mudanya Turizm Master Planı Projesi kapsamında hazırlanan bu kitap, lite- ratür taraması ve saha araştırmalarıyla toplanan verilerin birlikte değerlendirilmesiyle ortaya çıkmıştır. Yapılan bu çalışma, Mudanya’nın turizm olanaklarını ve yapılabilecekleri uzun vadeli bir bakış açısıyla ele almakta ve yakın gelecekte Mudanya’nın önemli bir turizm bölgesi olabilmesi için nasıl bir sürecin planlanması ve yönetil- mesi gerektiğini anlatmaktadır. Bu bakış açısıyla, Mudanya’da turizmin sağlıklı gelişimi, tüm yıla yayılması ve turizmden elde edilen gelirin en üst düzeye çıkarılması konularına katkı sağlaması beklenmektedir.

Mudanya Turizm Master Planı çalışmaları kapsamında öncelikle literatür taraması yapılmış ve saha araştır- ması çalışmaları planlanmıştır. Saha araştırmaları kapsamında veriler, konaklama işletmeleri, yiyecek, içecek işletmeleri, sivil toplum kuruluşları ve kanaat önderleriyle yapılan görüşmeler ve uygulanan anketlerden elde edilmiştir. Saha çalışmaları kapsamında Mudanya merkez, Güzelyalı, Kumyaka, Tirilye başta olmak üzere çe- şitli turizm türleri için değerlendirilebilecek mahallelerde konaklama, yiyecek-içecek işletmeleri ziyaret edilmiş, mahalle muhtarları ve kanaat önderleri ile görüşmeler yapılmıştır. Bu bölgelerde 11 konaklama işletmesi ve 16 yiyecek-içecek işletmesi ile görüşülmüş ve anketler uygulanmıştır. Bunun yanında Mudanya Kaymakamlığı, Mudanya Belediyesi ve ilçedeki turizm dernekleriyle de görüşmeler gerçekleştirilmiştir. Saha çalışmalarının son aşamasında, ilçedeki 7 kanaat önderi (kent konseyi, dernek başkanları, tarım ile ilgili birlikler, işadamları) ziyaret edilmiş ve Mudanya turizmi ile ilgili değerlendirmeleri alınmıştır. Ziyaret gerçekleştirdiğimiz işletmeler, kanaat önderleri ve sivil toplum kuruluşları, misafirperverliklerini esirgememiş ve çaylarına katık ettikleri soh- betlerinde bizlere Mudanya Turizminin geçmişini, yaşanan sorunları, beklentilerini ve önerilerini samimiyetle paylaşmışlardır.

Yılmadan, yorulmadan, heyecanımızı kaybetmeden sürdürdüğümüz bu çalışmanın ortaya çıkmasında pek çok kişi ve kuruluşun katkısı bulunmaktadır. Proje çalışmalarına gönüllü destek sağlayan Mudanya Belediyesi Turizm Komisyonu Başkanı Hüseyin ESEN’e, projenin sağlıklı bir şekilde yürümesine yardımcı olan Mudanya Kaymakamlığı ve Mudanya Belediyesi çalışanlarına, bizlere rehberlik eden Mudanyalı kardeşlerimize, işlet- mecilere, sivil toplum kuruluşlarına ve kanaat önderlerine teşekkürlerimizi sunuyor ve Mudanya’nın, Cumhu- riyet’in 100. yılında Türkiye’nin önde gelen turizm şehirlerinden biri olmasını temenni ediyoruz.

Prof. Dr. A. Hüseyin KANIBİR Doç. Dr. Mehmet KAŞLI

6 7 İÇİNDEKİLER

SUNUŞ...... 4 ÖNSÖZ...... 7 ÇALIŞMANIN AMACI ÇALIŞMANIN AMACI...... 8 TABLOLAR LİSTESİ...... 11 Mudanya ilçesindeki mevcut turizm verileri, ilçedeki geceleme ortalamasının 1. 3 gece olduğunu ortaya koy- ŞEKİLLER LİSTESİ...... 12 maktadır. İlçedeki konaklama tesisleri hem sayı hem de nitelik olarak, gelir düzeyi yüksek ve nitelikli turistleri RESİMLER LİSTESİ...... 14 ağırlayabilme açısından oldukça yetersizdir. Mudanya kıyı bölgelerinin sadece günübirlik olarak gezilmesi, çok HARİTALAR LİSTESİ...... 15 önemli bir sorun teşkil etmektedir. “Bu çalışma ile Mudanya’nın gerek Türkiye içinde ve gerekse uluslararası 1. TURİZM EĞİLİMLERİ...... 17 turizm pazarında nasıl bir “ürün” ve nasıl bir “imaj” ile ön plana çıkartılabileceği, bu ürünü ve imajı destekle- 1. 1 DÜNYADA TURİZMİN MEVCUT DURUMU...... 18 yecek biçimde” hangi “kurumsal kimlik” unsurlarına sahip olması gerektiği, şu andaki mevcut durumu ile he- deflenen durum arasındaki mesafenin ne olduğu ve bu mesafeyi kapatmak için yapılması gerekenlerin tespiti 1. 2 DÜNYADA TURİZM EĞİLİMLERİ VE TAHMİNLER...... 26 amaçlanmaktadır. 1. 3 DÜNYADA ÖN PLANA ÇIKAN TURİZM TÜRLERİ...... 27 1. 3. 1 Sağlık Turizmi...... 27 Başarılmak istenen diğer amaçları ise aşağıdaki gibi sıralamak mümkündür: 1. 3. 2 Kongre Turizmi...... 29 1. 3. 3 Kültür Turizmi...... 31 > Yakın gelecekte Mudanya’nın turizm alanındaki marka şehirlerden biri olmasını sağlamak 1. 3. 4 Kırsal Turizm...... 33 > Mudanya’da turizm faaliyetlerinin çeşitlendirilmesini sağlamak 1. 3. 5 Sualtı Dalış Turizmi...... 37 > Mudanya turizm gelirlerini artmasına katkı sağlamak 1. 3. 6 İnanç Turizmi...... 38 > Turizm faaliyetlerinin tüm yıla ve ilçe geneline yayılmasını sağlamak 1. 3. 7 Etkinlik Turizmi...... 39 > Doğal kaynakları riske atmadan, temiz yaşam alanlarını tahrip etmeden, zengin kültürel mirasını ve insani 1. 4 TÜRKİYE’DE TURİZMİN MEVCUT DURUMU...... 42 değerlerini geleceğe taşıyarak turizm gelişimini sağlamak 1. 4. 1 Turizm Sektöründeki Kurum ve Kuruluşlar...... 42 1. 4. 2 Türkiye Turizm Sektöründe Arz Yapısı...... 43 Tabii ki sadece bu çalışma ile bu hedefin başarılması mümkün değildir. Kurumların işbirliği ile master plan dahilinde birçok çalışmanın koordineli olarak yapılması gerekmektedir. Mudanya’yı yakın gelecekte turizmde 1. 4. 2. 1 Türkiye Turizm Sektöründe Konaklama Arz Yapısı...... 43 bir marka şehir yapabilmenin ilk adımı şehirdeki tüm paydaşların katılımıyla Mudanya’nın turizm vizyonunun 1. 4. 2. 2 Türkiye Turizm Sektöründe Yiyecek-İçecek Arzı...... 46 resmen yazılması ve netleştirilmesidir. Yapılacak tüm çalışmaların Mudanya’nın turizm vizyonuna göre şekil- 1. 4. 2. 3 Türkiye Turizm Sektöründe Eğlence Yerleri Arzı...... 47 lenmesi ve turizm vizyonuna hizmet etmesi en başta gelen bir ön koşuldur. 1. 4. 3 Türkiye’de Turizmin Mevcut Talep Yapısı...... 48 1. 4. 4 Türkiye’de Turizm Eğilimleri ve Tahminler...... 51 1. 4. 5 Türkiye’de Öne Çıkan Turizm Türleri...... 51 1. 4. 5. 1 Sağlık Turizmi...... 51 1. 4. 5. 2 Yaşlı Turizmi...... 55 1. 4. 5. 3 Engelli Turizmi...... 55 1. 4. 5. 4 Kongre Turizmi...... 55 1. 4. 5. 5 Kültür Turizmi...... 57 1. 4. 5. 6 Kırsal Turizm...... 60 1. 4. 5. 7 Sualtı Dalış Turizmi...... 62 1. 4. 5. 8 İnanç Turizmi...... 63 1. 4. 5. 9 Etkinlik Turizmi...... 65 1. 4. 5. 10 Gastronomi Turizmi...... 67 2. LİTERATÜR TARAMASI VE MUDANYA TURİZM ENVANTERİ...... 73 2. 1 MUDANYA’NIN TARİHİ...... 74 2. 2 MUDANYA’NIN YERLEŞİMİ VE COĞRAFİ ÖZELLİKLERİ...... 76 2. 3 MUDANYA’DA TURİZM...... 76 2. 3. 1 Doğal Çekicilikler...... 78 2. 3. 2 Kültürel, Sanatsal ve Sportif Çekicilikler...... 78 2. 3. 3 Gastronomik Çekicilikler...... 84 2. 4. MUDANYA TURİZMİNDE YASAL ÇERÇEVE...... 88 2. 4. 1 Mudanya’da Turizm Sektörüne Sağlanan Teşvikler...... 88

8 9 2. 4. 1. 1 Yatırım Teşvikleri...... 88 2. 4. 1. 2 Bölgesel Teşvik Kalemleri...... 88 TABLOLAR LİSTESİ 2. 4. 1. 3 Kalkınma Ajansları Destekleri...... 89 Tablo 1. Dünyadaki Başlıca Dinler ve İnanan Sayıları...... 38 2. 4. 1. 4 2634 Sayılı Turizmi Teşvik Kanunu Kapsamındaki Destekler...... 89 Tablo 2. Turizm Sektöründeki Başlıca Kurum ve Kuruluşlar...... 42 2. 4. 1. 4 Tarımsal Kırsal Kalkınmayı Destekleme Kurumu (TKDK) Destekleri...... 90 Tablo 3. Turizm Belgeli Konaklama Tesislerinin Sayısı ve Kapasitesi 2013...... 43 2. 5 MEVCUT TURİZM YATIRIMLARI NIN DEĞERLENDİRİLMESİ...... 91 Tablo 4. Turizm İşletme Belgeli Tesislerde Yatak Dağılımı 2013...... 45 2. 5. 1 Konaklama İşletmeleri...... 91 Tablo 5. Turizm Belgeli Yiyecek-İçecek Tesislerinin Sayısı ve Kapasitesi 2013...... 46 2. 5. 2 Yiyecek-İçecek İşletmeleri...... 99 Tablo 6. Turizm Belgeli Eğlence Yerlerinin Sayısı 2013...... 47 2. 6 SİVİL TOPLUM KURULUŞLARINA GÖRE MUDANYA TURİZMİNİN MEVCUT DURUMU...... 105 Tablo 7. Tesislere Geliş Sayısı, Geceleme, Ortalama Kalış Süresi ve Doluluk Oranları...... 50 2. 7 MUDANYA TURİZMİ SWOT ANALİZİ...... 109 Tablo 8. Türkiye’de Sağlık Hizmeti Alan Uluslararası Hasta Dağılımı 2012...... 52 3. MUDANYA TURİZMİ İÇİN GELİŞME EĞİLİMLERİ...... 116 Tablo 9. Türkiye’deki En Büyük Kongre Merkezleri 2013...... 56 3. 1 TURİZM PAZARLAMASI KAPSAMINDA GENEL DEĞERLENDİRMELER VE MASTER PLANIN ANA BİLEŞENLERİ...... 116 Tablo 10. Dünya Mirası Listesinde Türkiye...... 57 3. 2 MUDANYA TURİZMİ İLE İLGİLİ GELECEK ÖNGÖRÜLERİ...... 117 Tablo 11. Türkiye’de İllere Göre Gastronomi Müzeleri...... 68 3. 3 MUDANYA TURİZMİ İÇİN SINIRLILIKLAR...... 117 Tablo 12. İllerin Yerel Gastronomi Etkinlikleri...... 70 4. MUDANYA İLÇESİ TURİZM STRATEJİLERİ...... 120 Tablo 13. Bursa İlçelerine Ait Yerli ve Yabancı Ziyaretçi Sayıları (2012)...... 77 4. 1 MUDANYA TURİZM VİZYONU VE HEDEFLER...... 120 Tablo 14. Bursa’daki Müze ve Ören Yerleri ile Ziyaretçi Sayıları (2012)...... 77 4. 2 MUDANYA TURİZM MASTER PLANI SÜRECİNDE ANA BİLEŞENLER...... 121 Tablo 15. Örnek Yatırım ve Teşvik Tablosu...... 89 4. 2. 1 Bileşen 1 Ürün İyileştirme Bağlamında Mevcut Mudanya Ürününün İyileştirilmesi ve Geliştirilmesi...... 121 Tablo 16. Konaklama İşletmeleri Anketi Aritmetik Ortalama ve Standart Sapmaları...... 98 4. 2. 2 Bileşen 2 Yeni Ürün Geliştirme Bağlamında Turizm Pazarı İçin Yeni Bir Mudanya Ürünü Oluşturulması...... 122 Tablo 17. Yiyecek-İçecek İşletmesi Yöneticilerine Göre Mudanya’da Sektörün Durumu...... 105 4. 2. 3 Bileşen 3 Mevcut ve Yeni Mudanya Ürünleri İçin Hangi Muhtemel Pazarlara Hitap Edilmesi Gerektiğinin Belirlenmesi...... 122 Tablo 18. Sivil Toplum Kuruluşlarına Göre Mudanya Turizminin Mevcut Durumu...... 108 4. 2. 4 Bileşen 4 Mudanya Ürününün İç ve Dış Turizm Pazarında Nasıl Bir Konumlandırmaya Dayandırılacağı Kararının Verilmesi....123 Tablo 19. Mudanya Turizmine Yönelik SWOT Analizi...... 110 4. 2. 5 Bileşen 5 Taşıma Kapasitesinin Belirlenmesi...... 125 5. MEKANSAL ve MEKANSAL OLMAYAN PLANLAMA...... 128 6. MUDANYA TURİZMİ İÇİN BİLEŞENLER, POLİTİKALAR VE EYLEMLER...... 146 6. MUDANYA İÇİN ÖRNEK ŞEHİRLER...... 171 KAYNAKÇA...... 173

10 11 ŞEKİLLER LİSTESİ Grafik 49. Araştırmaya Katılan Yiyecek-İçecek İşletmelerinin Aylık Doluluk Oranları ...... 100 Grafik 1. Uluslararası Turizm Hareketlerinin Sayısal Gelişimi (2000-2013)...... 18 Grafik 50. Araştırmaya Katılan Yiyecek-İçecek İşletmelerinde Ortalama Müşteri Harcamaları...... 100 Grafik 2. Turistlerin Ziyaret Amaçları (%)...... 20 Grafik 51. Araştırmaya Katılan Yiyecek-İçecek İşletmelerinin Kadrolu Personel Sayıları...... 101 Grafik 3. Turistlerin Ulaşım Tercihleri...... 21 Grafik 52. Araştırmaya Katılan Yiyecek-İçecek İşletmelerinin Geçici Personel Sayıları...... 101 Grafik 4 Turist Varışlarındaki İlk 10 Ülke, 2013...... 23 Grafik 53. Araştırmaya Katılan Yiyecek-İçecek İşletmelerinin Mevsimsel Gelir Dağılımı ...... 102 Grafik 5 Turist Varışlarında İlk On Ülkede Değişim Oranları (%) 2013...... 23 Grafik 54. Araştırmaya Katılan Yiyecek-İçecek İşletmelerinin Mevsimsel Müşteri Dağılımı...... 102 Grafik 6. Dünyada En Çok Turizm Geliri Elde Eden Ülkeler (İlk 10) 2013...... 23 Grafik 55. Araştırmaya Katılan Yiyecek-İçecek İşletmelerinde Mevsimsel Gelir Dağılımı...... 103 Grafik 7. Dünyada En Çok Turizm Geliri Elde Eden Ülkelerdeki Değişim (İlk 10) 2013...... 24 Grafik 56. Araştırmaya Katılan Yiyecek-İçecek İşletmelerinde Gelirlerin Yüzde Dağılımı...... 103 Grafik 8. Dünyada En Fazla Turizm Harcaması Yapan Ülkeler (İlk 10) 2013...... 24 Grafik 57. Araştırmaya Katılan Yiyecek-İçecek İşletmelerinde Gelirlerin Rakamsal Dağılımı...... 104 Grafik 9. En Fazla Turizm Harcaması Gerçekleştiren Ülkelerin Payları (İlk 10) 2013...... 25 Grafik 58. Araştırmaya Katılan Yiyecek-İçecek İşletmelerinin Açık Tutulduğu Öğünler...... 104 Grafik 10. Ülkelerin Yapmış Olduğu Harcamaların Nüfusa Oranı (ilk 10) 2013...... 25 Grafik 11. 60 Yaş ve Üzerindeki Nüfusun Ülke Nüfuslarına Oranı...... 29 Grafik 12. Kongrelere Katılan Turistlerin Harcama Dağılımları...... 30 Grafik 13. Bölgelere Göre Kongrelerin Dağılımı...... 30 Grafik 14. Ülkelerin Kongre Sayıları...... 31 Grafik 15. Şehirlerin Kongre Sayıları (İlk 10)...... 31 Grafik 16. Bölgelere Göre Dünya Mirası Dağılımı...... 32 Grafik 17. Turizm İşletme Belgeli Otel işletmelerinin Kapasiteleri 2013...... 44 Grafik 18. Turizm Yatırım Belgeli Otel işletmelerinin Kapasiteleri 2013...... 44 Grafik 19. Yiyecek-İçecek Tesislerinin Türlerine Göre Dağılımı 2013...... 47 Grafik 20. Yıllar İtibariyle Türkiye’ye Gelen Yabancı Turist Sayısı...... 48 Grafik 21. Türkiye’ye Gelen Turistlerin Geliş Amaçlarına Göre Dağılımı 2013...... 48 Grafik 22. Yıllar İtibariyle Elde Edilen Turizm Gelirleri...... 49 Grafik 23. Türkiye’ye En Çok Ziyarette Bulunan İlk 10 Millet (2009-2013)...... 49 Grafik 24. Tesislere Geliş Sayısı, Geceleme, Ortalama Kalış Süresi ve Doluluk Oranlarındaki Değişim...... 50 Grafik 25. Uluslararası Hastaların İlk 10 İle Göre Dağılımı...... 52 Grafik 26. Uluslararası Hastaların Geldiği İlk 10 Ülke 2012...... 53 Grafik 27. Türkiye’de Yapılan Uluslararası Kongre Sayıları ve Küresel Sıra 2013...... 56 Grafik 28. Müze ve Ören Yerleri Ziyaretçi Sayısı...... 58 Grafik 29. En çok ziyaret edilen müze ve ören yerleri...... 59 Grafik 30. İllere Göre Turist ve Müze Ziyaretçi Sayıları 2013...... 59 Grafik 31. İllere Göre Türkiye’deki Dalış Okulu Sayısı 2014...... 63 Grafik 32. Dini Nedenlerle Türkiye’yi Ziyaret Eden Yabancı Turistler...... 64 Grafik 33. Anzak Günü Anma Törenlerine Katılan Ziyaretçi Sayıları...... 66 Grafik 34. Mudanya’daki Konaklama İşletmeleri...... 91 Grafik 35. Konaklma İşletmelerinden Katılımcıların Pozisyonları...... 92 Grafik 36. Mudanya’daki Konaklama İşletmelerinin Aylara Göre Doluluk Oranları...... 92 Grafik 37. Mudanya’daki Konaklama İşletmelerinde Kadrolu Personel Sayıları...... 93 Grafik 38. Mudanya Konaklama İşletmelerindeki Geçici Personel Sayıları...... 93 Grafik 39. Mudanya’da Yıl Boyu Açık Tutulan İşletme Sayıları...... 94 Grafik 40. Mudanya Konaklama İşletmelerindeki Ortalama Oda Fiyatları...... 94 Grafik 41. Mudanya’daki Konaklama İşletmelerinin Elde Ettiği Gelirin Mevsimlere Göre Dağılımı...... 95 Grafik 42. Gelirlerin Türlerine Göre Dağılımı...... 95 Grafik 43. Turistlerin Geliş Amaçlarına Göre Dağılımı...... 96 Grafik 44. Turistlerin Geldikleri Bölgelere Göre Dağılımı...... 96 Grafik 45. Turistlerin Geceleme Sayılarına Göre Dağılımı...... 97 Grafik 46. Turistlerin Ulaşım Araçlarına Göre Dağılımı...... 97 Grafik 47. Mudanya’dan Araştırmaya Katılan Yiyecek-İçecek İşletmeleri...... 99 Grafik 48. Araştırmaya Katılan Yiyecek-İçecek İşletmelerinin Kapasiteleri...... 99

12 13 RESİMLER LİSTESİ HARİTALAR LİSTESİ

Resim 1. Mudanya Müareke Evi Müzesi...... 78 Harita 1. Dünya İnanç Turizmi Haritası...... 39 Resim 2. Tahir Paşa Konağı...... 79 Harita 2. Türkiye’de Jeotermal Kaynaklar Haritası...... 54 Resim 3. Tren Garı Binası (Montania Otel)...... 79 Harita 3. Türkiye’de Gastronomi Turizmi Amaçlı Ziyaret Edilen İller...... 67 Resim 4. Dereköy Kilisesi...... 79 Harita 4. Mudanya Karayolu Haritası...... 74 Resim 5. Eski Mudanya Evleri...... 80 Harita 5. Teşvik Sistemi...... 88 Resim 6. Şükrü Çavuş Anıtı...... 80 Harita 6. IPARD Kapsamındaki İller...... 90 Resim 7. Kemerli Kilise...... 80 Harita 7. Mudanya Bisiklet Rotaları...... 134 Resim 8. Hasan Paşa Hamamı...... 80 Harita 8. Mudanya Atlı Yürüyüş Rotaları...... 135 Resim 9. Fatih Camii...... 81 Harita 9. Mudanya ATV Rotaları...... 135 Resim 10. Apostoloi Kilisesi...... 81 Harita 10. Mudanya Trekking Parkurları...... 136 Resim 11. Baş Melekler Kilisesi...... 81 Resim 12. Mudanya Ortodoks Kilisesi...... 81 Resim 13. Taş Mektep...... 82 Resim 14. Girit Dantelleri...... 82 Resim 15. Mudanya Mütareke Festivali...... 82 Resim 16. Anıt Taş...... 82 Resim 17. Mirzaoba Papaz İni Mağarası...... 83 Resim 18. Halil Ağa Evi...... 83 Resim 19. Mudanya Belediyesi Eski Hizmet Binası...... 83 Resim 20. ŞMudanya Yel Değirmeni...... 83 Resim 21. Aziz Yuhanna Kilisesi...... 84 Resim 22. Aya Yani Manastırı...... 84 Resim 23. Dakos (Kukuyava Yemeği)...... 84 Resim 24. Kuzu Etli Stamnagati Yemeği...... 84 Resim 25. Pita Yemeği...... 85 Resim 26. Enginarlı Pilav...... 85 Resim 27. Şevketi Bostan Yemeği...... 85 Resim 28. Yoğurtlu Oğlak Evi...... 85 Resim 29. Kavala Böreği...... 85 Resim 30. Arapsaçı...... 86 Resim 31. Girit Ot Mezeleri...... 87 Resim 32. Fava...... 87 Resim 33. Superloos tuvalet/Paris...... 132 Resim 34. Modern Çeşme/Viyana...... 132 Resim 35. Yürüyüş/bisiklet rotası tuvalet resmi...... 132 Resim 36.7. Geleneksel Mudanya Bisiklet Turu...... 134 Resim 37. Tematik Park Örneği...... 136 Resim 38. Taş Mektep...... 138 Resim 39. Eski Giritli Evleri...... 139 Resim 40. Mudanya Mütareke Evi Müzesi...... 139 Resim 41. Tekke-i Cedid Konağı...... 140 Resim 42. Hasan Ağa Hamamı...... 140 Resim 43. Tirilye Hamamı...... 140 Resim 44. Tarihi Alay Kahvesi...... 140 Resim 45. Tekke-i Atik Camii...... 140 Resim 46. Mudanya Eski Evleri...... 141 Resim 47. Mudanya Zeytin Hali...... 141

14 15 1. TURİZM EĞİLİMLERİ

16 17 1. TURİZM EĞİLİMLERİ 1970 yılından beri turist akışlarındaki büyük artış 2003 yılından 2008 yılına kadar ise turizme olan ta- “kitle turizmine” atfedilebilir. 1974 ve 1979’daki iki lepte artış gözlenmiştir. Ancak 2008’de ABD’nin ko- Bu bölümde turizm eğilimleri, dünyada, Türkiye Bursa ve Mudanya’da turizmin mevcut durumu ve turizm türle- petrol krizi dünyada, özellikle Avrupa’da ekono- nut sektöründe başlayan kredi krizi önlenemeyerek ri ele alınmaktadır. Değerlendirmeler turizmin gelecek yönlü eğilimleri çerçevesinde yapılmış ve sunulmuştur. mik durgunluğa yol açmıştır. Ancak, bu durgunluk finansal bir krize dönüşmüş ardından reel sektöre sıç- uluslararası turizmi derin bir şekilde etkilememiştir. ramıştır. Krizin etki alanı ise küreselleşmenin ulusla- 1. 1 DÜNYADA TURİZMİN MEVCUT DURUMU 1980’lerin başında enerji krizi ve petrol fiyatlarındaki rarası boyutları nedeniyle diğer ulusal ekonomileri de artış ve daha sonra Ortadoğu’daki siyasi gelişmeler olumsuz etkilemiştir. Küresel kriz turizm sektöründe Turizm ile ilgili dünyadaki en önemli kurumlardan biri Dünya Turizm Örgütü (UNWTO)’dür. Bu örgüt, her yıl dün- dünyanın ekonomik yapısında geçici bir durgunluğa de istikrarı bozmuştur. 2008 yılında uluslararası tu- yol açmıştır (Brian, 1989). Bu durgunluk 1982 yılında rist sayısı 2007 yılındaki varışlara göre 21 milyon ar- ya turizmi ile ilgili istatistikler ve trendlere yönelik kitaplar yayınlamaktadır. Bu yayınlar, tüm turizm otoriteleri geçici de olsa turizm talebini olumsuz yönde etkile- tarak 924 milyona ulaşmıştır ve %2’lik bir artış mey- açısından en önemli başvuru kaynaklarından biridir. Dolayısı ile turizm sektörünün küresel durumunu değer- miştir. 1980’lerin başlarından beri, turizm ve hava dana gelmiştir. 2008 yılının ilk yarısında %5’lik bir lendirmek için bu verilere bakmak gerekmektedir. Dünyada petrokimya ve otomotivden sonra üçüncü büyük taşımacılığıyla ilgili yeni bazı faktörler turizmin ge- büyüme gösteren uluslararası turist sayısında yılın sektör durumuna gelen uluslararası turizm, geçtiğimiz son yarım yüzyıllık dönemde büyük bir büyüme göster- lişmesini etkilemekte ve yönlendirmektedir. Ücretli ikinci yarısında %1’lik bir düşüş gözlenmiştir. 2009 miştir. Turizm, günümüzde bütün dünya ekonomisinin %9,5’ini oluşturmaktadır. Dünya üstündeki yatırımla- tatillerin uzaması ve turizm hareketlerinin kalitesinin turizm verileri açıklandığında ise krizin turizm üze- rın %4,4’ü yine turizm amaçlıdır. Ayrıca dünya ihracatı içerisindeki payı %5,4 olan turizmin Dünya ekonomisi artması da bütün bunlara katkıda bulunmaktadır. rindeki tahribi daha netleşmiştir. 2009 yılında ulus- içerisindeki ağırlığı bu rakamlarla gösterilebilir (World Travel and Tourism Council, Erişim 2014). Dünya Turizm lararası turist sayısı 2008 yılına kıyasla %4’lük bir Örgütü (UNWTO)’nün yaptığı bir araştırmaya göre 2020 yılında uluslararası turizme katılanların sayısının 1 mil- 1983 yılından sonra uluslararası turizmde önem- düşüş ile 882 milyona, turizm gelirleri ise 942 milyar yar 400 milyon, 2030 yılında ise 1 milyar 800 milyona ulaşması beklenmektedir (UNWTO, Erişim Tarihi: 15.06 li bir gelişme gözlenmektedir. Ancak, 1986 yılında Dolar’dan 852 milyar dolar’a inmiştir. Bu gerilemeye 2014), dünya Turizm Örgütü verilerine göre 1950-2013 yılları arasında turistik varışlar, 25 milyon kişiden 1 milyar Çernobil nükleer kazası ve ABD-Libya krizi, Akdeniz neden olan diğer etken ise domuz gribi olarak bilinen 87 milyon kişiye ulaşmıştır. Uluslararası olarak gerçekleştirilen bu turistik seyahatler nedeniyle ortaya çıkan havzasındaki uluslararası turizmin gelişme hızında H1N1 virüsüdür. Özellikle Dünya sağlık örgütünün ticaretin büyüklüğü ise 1 trilyon 159 milyar dolardır. yavaşlamaya yol açmasına rağmen, bir bütün ola- (WHO) 2009 Haziran ayında bu grip türüne bağlı sal- rak dünya turizmi artış seyrini sürdürmüştür. Dünya gınların başladığını duyurması insan sağlığı üzerine 1950 yılında dünyada uluslararası turizme katılanların sayısı 25 milyon, turizm gelirleri de yalnızca 2 milyar turizm hareketlerini azaltıcı en önemli faktörlerden küresel bir güvensizlik ortamı yaratmış ve uluslarara- dolar iken, 1964 yılında ilk kez turist sayısı 100 milyonu ve turizm gelirleri de 10 milyar doları aşmıştır. Ulus- biri, güvenlik unsurudur. Turistik gezi için tasarrufu sı turizm talebindeki kaybı önemli ölçüde arttırmıştır. lararası turizm hareketleri 1970’lerde dünya petrol krizine rağmen hızlı bir gelişme göstermiştir. 1970 yılında olan insanları seyahat etmekten vazgeçirecek temel unsur güvenlik faktörüdür. Nitekim 1991 yılında Kör- 165 milyon olan turist sayısı 1979’da 283 milyona ulaşmıştır. 1970-1980 yılları arası uluslararası turizme ka- Yaşanan bu olumsuz gelişmelerin sonuçları turizmin, fez Savaşı’nın etkisiyle uluslararası turizm hareket- tılanların sayısı, yılda ortalama %5,5’lik bir büyüme göstermiştir. Turizm gelirleri ise 1970 yılında 17,9 milyar yalnızca kendine ait iç dinamiklerinden kaynaklan- lerinde yavaşlama gözlenmiştir. Bu yavaşlama daha dolardan 1980 yılında 103 milyar dolara çıkmıştır. 1980-1995 arasında ise %4,4’lük bir artış gösteren turist mayan ortaya çıkan farklı kriz türlerine karşıda du- çok bölgesel olmuş ve Ortadoğu ve Doğu Akdeniz yarlı bir sektör olduğu gerçeğini göstermiştir. 2010 sayısı 1995-2010 yılları arasında da dünya üzerinde yaşanan birçok savaş, terör ve küresel kriz gibi olumsuz ülkelerinde turizm hareketlerini etkilemiştir. Dünya gelişmelerden ciddi bir şekilde etkilenmeyerek %3,9 oranında bir artış göstermiş ve 2013’te dış turist sayısı 1 yılı ekonomik belirsizlikler, salgın hastalıklar, sosyal üzerinde yaşanan ekonomik, politik ve terör eylem- ve politik tedirginliklere rağmen turizm sektörü için milyar 87 milyona ulaşmıştır. Uluslararası turizm hareketlerinin ve gelirlerinin yıllar itibarıyle göstermiş olduğu lerinden kaynaklı kriz türleri 21. yüzyıla geldiğimizde beklenenden daha hızlı bir toparlanma yılı oldu. Ulus- artış eğilimi Grafik 1’ de görülmektedir. de devam etmiştir. Örneğin, özellikle 2001 yılında lararası turist sayısı %7’ye yakın bir oranda artarak ABD’deki Dünya Ticaret Merkezine yapılan, kamuo- 940 milyona ulaştı. Turizm gelirleri ise %5 oranında yunda 11 Eylül ikiz kuleler saldırısı olarak da bilinen, Grafik 1. Uluslararası Turizm Hareketlerinin Sayısal Gelişimi (2000-2013) büyüyerek 919 milyar dolara kadar yükselmiştir. 2010 terör eylemi, bir önceki yıla göre uluslararası seyahat yılında erişilen bu iyimser verilerin sebepleri ise sek- eden turist girişleri sayısının %0,14 azalışla 688 mil- tör içi fiyat rekabetlerinin artması ile turistlerin kısa yona gerilemesindeki en önemli unsur olmuştur. Bu süreli ve yakın Destinasyonlara seyahat etme eğilim- oran dünya genelinde çok ciddi bir düşüşe işaret et- leri olarak gösterilebilir. 2011 yılı bir önceki yıl sağ- mese de özellikle ABD’ye yapılan turistik seyahatleri önceki yıla nispeten %4,6 oranında düşürerek 122 lanan hızlı büyümeyi devam ettirmiştir. Bu yıl içinde milyona geriletmiştir ki bu sadece bir yılda 6 milyon uluslararası turist varışları %4,6 artışla 982 milyona kadar bir yabancı turist kaybı demektir. Aynı yıl dün- ulaşırken turizm gelirleri ise %3,8 yükselişle 1.30 mil- ya genelinde dış turizm gelirleri ise %2,5’lik bir azalış yar dolar seviyelerine çıkmıştır. 2012 ve 2013 yılların- ile 475 milyar dolardan 463 milyara gerilemiştir. 2002 da bu istikrarlı büyüme devam etmiştir. Özellikle bu yılında %3 artışla 709 milyona ulaşan uluslararası tu- yıllar içerisinde uluslararası turist varışlarında rakam- rist sayısı 2003 yılı içinde dünya ekonomisindeki is- lar sırasıyla 1.35 milyon, 1.87 milyona ulaşmış olması tikrarsızlıklar, uzak doğuyu etkisine alan SARS virüsü ve sektörün 2009 yılından sonra her yıl yeni bir rekor ve ABD’nin Irak’a yaptığı müdahale ile %1,7 azalarak kırarak büyümesi uluslararası turizm kuruluşlarına 609 milyon olmuştur. Bu durum uluslararası turizm da uzun dönemli hedef tahminleri oluşturma süre- gelirlerine ilginç bir şekilde yansımıştır. Amerikan Do- cinde cesaret vermiştir. UNWTO’ ya göre; eğer turizm ları temel alınarak değerlendirildiğinde, 2002 yılında sektöründe mevcut gelişme hızı ciddi bir tehdit unsu- 474 milyon olan turizm geliri 2003 yılında 51 milyar ru ile karşılaşmaz ise 2030 yılında dünya üzerindeki dolar artış göstererek 525 milyar dolara yükselmiştir. toplam uluslararası turist varışları 1.80 milyonu bu- Ancak Euro tabanlı değerlendirildiğinde 2002’de 501 lacaktır. Ayrıca bu varışların çoğunluğunun (%57) ge- Euro olan gelir 37 milyar Euro azalmayla 2003 yılın- lişmekte olan ülkelere yapılacağı da belirtilmektedir. Kaynak: UNWTO, Tourism Highlights 2000, 2006 ve 2013 verilerinden derlenerek oluşturulmuştur. da 464 milyar Euro olmuştur. Bu durumun en belirgin sebebi ise Amerikan dolarının Euro karşısında değer kaybetmesinin döviz kurları arasında yarattığı farktır.

18 19 Dünya Turizm Örgütü 2013 yılı verilerine göre, turizm amaçlı olarak gerçekleştirilen uluslararası seyahatlerin, Turizm faaliyetlerinin en önemli ayaklarından biri olan ulaştırma açısından 2013 yılındaki durum şöyledir: Dün- özellikle Ağustos ayı başında en yüksek değere ulaştığı görülmektedir (127 milyon). Temmuz ayı Ağustos ayına yada gerçekleştirilen uluslararası seyahatlerin %53’ü havayolu ile yapılmıştır. Havayolunu %40 ile karayolu göre dünyada da biraz daha zayıf kalmıştır (125 milyon). Birçok Müslüman toplumun Ramazandan dolayı bu izlemektedir. Denizyolu ile gerçekleştirilen seyahatler %5, demiryolu ile ise %2’dir (UNWTO Highlights, 2014). dönemde seyahate çıkmadıkları ve bu nedenle 2013 yılı Temmuz ayının biraz daha az turistle yılı kapadığı belir- tilmektedir. Şubat ayı, turistik seyahatler açısından en düşük aydır. Mart ayı ile birlikte yükseliş eğilimine giren Grafik 3. Turistlerin Ulaşım Tercihleri dünya turizminin Mayıs ayı ile birlikte artış hızı en üst seviyeye çıkmakta ve bu yükseliş Ağustos ayı ortalarına kadar devam etmektedir. Ağustos ayı ile birlikte düşüş başlamakta ve bu düşüş Kasım ayına kadar devam etmektedir. Kasım ve Aralık aylarında ise nispeten küçük de olsa bir artış söz konusudur. Ocak ve Şubat ayların- da ise uluslararası turistik seyahatler açısından dip noktaya ulaşılmaktadır. Bu aylardaki ziyaretçi ortalaması, yaklaşık olarak 70 milyon kişidir. Aylar itibarıyla ortaya çıkan uluslararası turizm hareketlerine bakıldığında, dünya genelinde de turizm faaliyetlerinin Türkiye’dekine benzer olarak Mayıs-Ağustos döneminde yoğunlaştığı görülmektedir.

Son yıllarda dünya turizm pazarında önemli niteliksel değişmeler de gözlenmektedir. Turizm hareketleri çeşit- lenmekte, kişi başına turizm harcaması artmakta, yeni bölgeler uluslararası turizme açılmakta ve geleneksel bölgeler kendilerini yenilemek ve rekabetçi kılmak için büyük bir çaba göstermektedir. Değişen talep potanSi- ğillerini çekebilmek için bir çok ülke talebe uygun turizm ürünlerinin geliştirilmesine ve rekreasyon aktivitele- rinin etkinleştirilmesine çalışmaktadır.

Dünya turizmi ile ilgili istatistiklere bakıldığında, turizm amaçlı yer değiştirmelerin %52’sinin tatil, boş za- man değerlendirme ve gezi, %27’sinin arkadaş ve akraba ziyareti, sağlık, din vb. nedenler ve %14’ünün iş amaçlı olarak yapıldığı gözlenmektedir. Geriye kalan %7’lik kısmın ise hangi amaçla turizme katıldığı belir- lenememiştir.

Grafik 2. Turistlerin Ziyaret Amaçları (%)

Kaynak: UNWTO, 2013

Dünya Seyahat ve Turizm Konseyi (WTTC) raporlarına göre, seyahat ve turizm dünyada en fazla iş sahası yara- tan sektör durumundadır. 2013 yılında seyahat ve turizmin dünyada doğrudan ve dolaylı olarak 265 milyondan fazla insana istihdam olanağı sağladığı belirtilmektedir. Dünyada toplam istihdamın %8,9’ unu ve toplam ücretlerin %10,3’ünü temsil eden bu sektörde 2024 yılına kadar toplam 346 milyon kişinin çalışacağı tahmin edilmektedir. Diğer bir ifadeyle, dünyada çalışan her on kişiden biri bu sektörde çalışmaktadır.

Uluslararası turizm hareketlerinin dünyadaki bölgesel dağılımına bakıldığında, Avrupa ve Kuzey Amerika’nın büyük bir paya sahip olduğu gözlenmektedir. Dünya turizm ve seyahat sektörünün en büyük üreticisi ise Avrupa Birliği ülkeleridir. Gelişmekte olan ülkelere yönelik turizm hareketleri ise küreselleşme sürecinin de etkisiyle hızla artmıştır. Bu süreç içerisinde ülkelerarası sınır formaliteleri azalmış, ulaşım imkanları, kalitesi ve fiyatları daha demokratikleştirilmiş, bilişim teknolojileri ve iletişim dünyasındaki gelişmeler turizm olgusu- nun da içinde bulunduğu hizmet sektörleri ile uyumlaştırılmış, tanıtım ve reklam gibi unsurlar etkin bir şekilde kullanılarak potanSiğil turistler dünya üzerindeki birçok destinasyonun turistik arz kaynaklarından haberdar edilmiştir. Böylelikle gelişmekte olan ülkeler uluslararası turizm pazarından aldıkları payı her yıl yükseltmiş- lerdir. Dünya Turizm Örgütü (UNWTO)’nün 2013 verilerine göre gelişmekte olan ülkeler dünya turist akımının %46,6’sını almaktadır. Zaten küresel turizm trendleri incelendiğinde turistlerin seyahat tercihlerinin gelişmiş ülkelerden gelişmekte olan ülkelere doğru değiştiği gözlenmektedir.

Avrupa, uluslararası turizm hareketlerinin odak noktası olmaktadır. Dünya nüfusunun %10,6’sına ve milli ge- Kaynak: UNWTO - 2013 lirin %36’lık bir kısmına sahip Avrupa, dünya turizm gelirlerinin yaklaşık yarısını almaktadır. Bölgesel olarak bakıldığında, Avrupa halen dünyada en fazla turist çeken ve en fazla turist gönderen bölge durumundadır. Avrupa’nın 2013 yılı sonu itibarı ile 563.4 milyon turisti ağırlayarak %51,8’lik bir pay aldığı görülmektedir. Asya ve Pasifik Bölgesi 248.1 milyon turist ve %22,8’lik bir pay ile ikinci sırada, 167.9 milyon turist çeken Amerika

20 21 Grafik 4. Turist Varışlarındaki İlk 10 Ülke, 2013 kıtası %15,5’lik bir pay ile dünya turizminde üçüncü Uluslararası turizm faaliyetlerinin dörtte üçü Avrupa sırada yer almaktadır. Bunu, %5. 1 ile Orta Doğu ve (%52,1) ile Asya ve Pasifik (%23,0) vatandaşları ta- %4,7 ile Afrika izlemektedir. rafından gerçekleştirilmektedir. Dünya Turizm Örgü- tü’nün verilerine göre dünyada en yüksek turizm har- Turist gönderme açısından verilere bakıldığında caması yapan 10 ülkenin büyük bölümü Avrupa’nın (2013), en çok turist gönderen bölgenin 565.9 milyon ve Kuzey Amerika’nın endüstrileşmiş ülkeleridir. kişi ile (%52,1) Avrupa, 250,3 milyon kişi (%23) ile Ancak 2000 yılına kadar, Avrupa ve Kuzey Amerika, Asya ve Pasifik, 178.1 milyon kişi ile (%16,4) Ameri- birlikte dünya turizminin yaklaşık %75’inden fazlası- ka, 33,4 milyon kişi (%3,1) ile Afrika ve 32,3 milyon nı çekmesine rağmen, bu iki bölgenin pazar payları kişi ile (%3) Ortadoğu Bölgeleri olduğu belirlenmiş- gelişmekte olan ve yeni sanayileşmiş ülkelerin artan tir. Çıkış noktası belirlenemeyen turistlerin oranı ise pazar payları nedeniyle 1970’li yıllardan beri düşme %2,5’tir. Kendi ülkesinden ayrılan turistlerin %77,7’si eğilimi göstermektedir. Nitekim 2005 yılında Asya ve (763.8 milyon kişi) yine ülkesinin de içinde bulundu- Pasifik bölgesi ile Amerika bölgesine yapılan varışlar ğu bölgeleri ziyaret etmiştir. Başka bölgelere ziyaret neredeyse dengelenmiş ve 2005 yılı sonrasından gü- gerçekleştirenlerin oranı ise %19,9’dur (195.3 milyon nümüze kadar geçen süreçte bu denge Asya ve Pasi- kişi). Veriler, Avrupa’nın hem turistlerin varış noktası fik bölgesi lehine değişmiştir. Böylece Asya ve Pasifik Kaynak: UNWTO, 2013 olarak hem de turist gönderme açısından ilk sırada bölgesi Avrupa’dan sonra en fazla uluslararası turist bulunduğunu göstermektedir. Bu bağlamda turistik çeken Destinasyon olmuştur. Turizmde özellikle Avru- 2013 yılında ABD bir önceki yıla göre %4,7 artış ve 69.8 milyon turistle ikinci sırada, İspanya %5,6 artış ve 55.7 ziyaretlerde, yakınlığın oldukça önemli olduğundan pa’nın durumu istikrarlı değildir. 1970’den 2013’e ka- milyon turistle üçüncü sırada, Çin 3.5 azalışa rağmen 55.7 milyon turistle dördüncü sırada, İtalya %2,9 artışla bahsetmek mümkündür. dar Avrupa, dünya turizm pazarında turist sayısı ola- 47.7 milyon turistle beşinci sırada, Türkiye %5,9 artışla ve 37.8 milyon turistle altıncı sırada, Almanya %3,7 rak %19’luk, turizm gelirlerinde de %20 oranında bir artışla ve %31,4 milyon turistle yedinci sırada, İngiltere %6,4 artışla ve 31.2 milyon turistle sekizinci sırada, UNWTO 2014 verilerine göre, kendi ülkesinden ayrı- kayba uğramıştır. Buna karşılık Asya ve Pasifik böl- Rusya %10,2 artışla ve 28.4 milyon turistle dokuzuncu sırada ve son olarak en büyük artış oranı %18,8 ile ve lan turistlerin %77,3’ü (840.2 milyon kişi) yine ülke- gesi ülkeleri aynı dönemde turist sayısında %19’luk 26.5 milyon turistle Tayland onuncu sırada yer almaktadır. sinin de içinde bulunduğu bölgeleri ziyaret etmiştir. ve turizm gelirlerinde ise %24’lük bir ilerleme kaydet- Grafik 5. Turist Varışlarında İlk On Ülkede Değişim Oranları (%) 2013 Başka bölgelere ziyaret gerçekleştirenlerin oranı ise miştir. Avrupa’nın dünya turizm gelirlerindeki payı %22,7’dir (219.8 milyon kişi). 1995’te %51’den 2013’te %42’ye düşmüştür. Aynı dö- nemde Asya ve Pasifik ülkeleri %20’den %31’e yükse- Bölgelere göre uluslararası turizm gelirlerine bakıldı- len bir büyüme göstermişlerdir. ğında turist sayısındaki sıralamaya benzer bir durum ortaya çıkmaktadır. 2013 yılında 489.3 milyar dolar İkinci Dünya Savaşı sonrasında turizmden bir süre gelir elde eden Avrupa’nın %42,2’lik bir payla yine ilk en büyük payı alan Avrupa, dünya turizmindeki çe- sırada yer aldığı görülmektedir. Bunu %31,0’lık bir pay şitlenmeye bağlı olarak nispi bir gerileme yaşamıştır. ile Asya ve Pasifik ve %19,8’lik bir pay ile Amerika Böl- Yeni ekonomik merkezlerin (Japonya, Hindistan, Çin gesi izlemektedir. Afrika ve Ortadoğu’nun çok zayıf ve sanayileşmiş ülkeler) ve yeni turizm merkezleri- turizm bölgeleri olduğu oranlardan anlaşılmaktadır. nin ortaya çıkışı ve ulaşım masraflarının düşmesi Bu bölge dünyanın diğer bölgeleriyle karşılaştırıldı- rekabeti artırmıştır. Bu eğilim tersine dönmedikçe ğında, turist sayısı ve turizm gelirleri açısından olduk- Avrupa turizm endüstrisinin uluslararası turizm hare- ça geridedir. Ortadoğu ülkelerinin birçoğunu etkisi ketlerinden aldığı pazar payı da azalacaktır. Bu tes- Kaynak: UNWTO , 2013 altına alan ve “Arap Baharı” olarak adlandırılan halk piti, UNWTO’ nun turizm üzerine yaptığı uzun vadeli hareketlerinin yarattığı iç çatışmalar, bölgede dinsel tahminleri de haklı çıkarmaktadır. UNWTO’ya göre, UNWTO’nun en çok turizm geliri elde eden ülke istatistiklerine göre, ilk 10’da gerçekleşen en önemli değişiklik ve mezhepsel ayrılıklar nedeniyle yaşanan sorunlar, 2010 ile 2030 yılları arasında küresel turizm hareket- Tayland’ın %24,4 artış ve 42.2 milyar dolar ile 7. sıraya yükselmesi olarak gösterilebilir. Grafik 5 ve 6 incelendi- bölgedeki birçok ülke ekonomisinin istikrarlı bir geli- leri Dünya genelinde yılda ortalama %3,3 oranında ğinde, bir önceki yıla göre %10. 6 artış ve 139.6 milyar dolarla ABD ilk sırada yer alırken, İspanya %7,4 artış ve şim gösterememesi ve Dünya’da yaratılan Ortadoğu artacaktır. Avrupa ise aynı aralıklarda yıllık ortalama 60.4 milyar dolarla dünyada ikinci turizm gelirleri açısından Avrupa’da ise ilk sırada yer almaktadır. algısının güvensiz, karmaşık, savaşlar ve terör eylem- %2,3’lük bir gelişim sağlayıp, uluslararası turist sayı- leri ile özdeşleşmiş olması gibi birçok olumsuz etken- larındaki lider konumunu korumasına karşın 2010’da Grafik 6. Dünyada En Çok Turizm Geliri Elde Eden Ülkeler (İlk 10) 2013 ler bu bölgenin turizm açısından kayda değer gelişim %50 olan pazar payı 2030 yılına gelindiğinde %9’luk gösterememesine sebep olmuştur. Afrika ülkelerinde bir azalış %41 seviyesine gerileyecektir. Avrupa’dan ise yeterli alt yapı ve üst yapı yoktur. Ayrıca turizm- kopan %9’luk bu talep ise ağırlıklı olarak Asya ve Pa- de yeni arz kaynakları yaratmaya ya da var olan bu sifik ülkelerine yönelecektir (UNWTO, 2011). kaynakları artırmaya yönelik yatırım imkanları da ol- Dünyanın en çok turist ağırlayan ilk 10 ülkesi incelen- dukça sınırlıdır. Böylece, turizm sektörü diğer bölge- diğinde iki önemli değişikliğin olduğu görülmektedir. lerdeki ülkelerle rekabette çok yetersiz kalmaktadır. İspanya 2010’da Çine kaptırdığı üçüncülüğü 2013 yı- İstatistiklerden Avrupa’nın turizm gelirlerindeki payı- lında geri almış, Tayland ise beş basamak birden yük- nın turist sayılarına göre %9,9 daha az olduğu, Ame- selerek onuncu sıraya yerleşmiştir. UNWTO verilerine rika’nın payının %3,4 ve Asya ve Pasifik bölgesinin göre, 2013 yılına ait Fransa’ya gelen turist sayısı veri- payının da %7 daha fazla olduğu anlaşılmaktadır. leri netlik kazanmamış ancak %2 artış ve 84.7 milyon turistle ilk sırada olacağı öngörülmektedir. Kaynak: UNWTO, 2013 22 23 Fransa %4,8 artış ve 56.1 milyar dolarla üçüncü, Çin %3,3 artış ve 51.7 milyar dolarla dördüncü, Macao %18,1 Turizm harcamaları açısından beşinci sırada bir diğer önemli ülke olarak %4,5’lik pazar payı ve 52.6 milyar $ ile artış ve 51.6 milyar dolarla beşinci, İtalya %6.6 artışla ve 43.9 milyar dolarla altıncı, Tayland %24,4 artış ve İngiltere gösterilmektedir. Dünyada en fazla turist ağırlayan Fransa, %3,7 pazar payı ve 42.4 milyar$ harcama 42.1 milyar dolarla yedinci, Almanya %8.1 artışla ve 41.2 milyar dolarla sekizinci, İngiltere %12,1 artış ve 40.6 ile altıncı sırada, %3 pazar payı ve 35.2 milyar $ harcama ile Kanada yedinci, %2,4 pazar payı ve 28.4 milyar $ milyar dolarla dokuzuncu, Hong Kong %17,7 artış ve 38.9 milyar dolarla onuncu sırada yer almaktadır. Türkiye ile Avustralya sekizinci, %2,3 pazar payı ve 27 milyar $ harcama ile İtalya dokuzuncu, %2,2 pazar payı ve 25.1 ise 25.5 milyar dolar gelir ile onikinci sırada yer almaktadır. milyar $ harcama ile Brezilya onuncu sırada yer almaktadır. Bu ilk onun altında kalan ancak turizm harcamaları sürekli artan ülkeler ise sırasıyla, Tayvan, Kuveyt, Katar, Ukrayna ve Türkiye’dir. Grafik 7. Dünyada En Çok Turizm Geliri Elde Eden Ülkelerdeki Değişim (İlk 10) 2013 Grafik 9. En Fazla Turizm Harcaması Gerçekleştiren Ülkelerin Payları (İlk 10) 2013

Kaynak: UNWTO, 2013

Ülke nüfusuna göre yapılan harcamaların kişi başı ortalamalarına göre dünyada en fazla harcama yapan ül- keler arasında Avustralya 1.223 $ ile ilk sırada yer almaktadır. 1063 $ kişi başı ortalama harcama ile Almanya ikinci, 1.002 $ kişi başı ortalama harcama ile Kanada üçüncü sırada yer almaktadır. Bu üçlüyü, 821 $ ile İngiltere, 665 $ ile Fransa, 452 $ ile İtalya, 374 $ ile Rusya, 273 $ ile ABD, 127 $ ile Brezilya ve 94 $ ile Çin gelmektedir. Kaynak: UNWTO , 2013 Grafik 10. Ülkelerin Yapmış Olduğu Harcamaların Nüfusa Oranı (ilk 10) 2013 UNWTO verilerine göre Çin 2012 yılındaki liderliğini 2013 yılında da sürdürmüştür. Çin, 2012 yılına göre 2013 yılında 27 milyar dolar daha fazla harcama yaparak 128.6 milyar dolar harcama ile ilk sırada yer almaktadır. Çin’de yurtdışı seyahatlere yönelik harcamalardaki artışın, harcanabilir gelirdeki yükselmeler ve yurtdışı se- yahatlere yönelik kısıtlamaların azalmasıyla gerçekleştiği, 2000 yılından bu yana Çin’in yurtdışı harcamala- rını on kat arttırdığını ortaya koymaktadır. 2013’de %7,4 pazar payı ile en fazla harcama gerçekleştiren en büyük ikinci ülke konumunda ABD (86.2 milyar$) ve yine %7,4 Pazar payı ile üçüncü Almanya (85.9 milyar$) ile Çin (%11,1’lik pazar payı) arasındaki farkın 40 milyar doları bulduğu görülmektedir. Turizm harcamalarının %25,’unu oluşturan bu üç ülkeyi, 53.5 milyar $ harcama ve %4,6’lık pazar payıyla Rusya takip etmektedir.

Grafik 8. Dünyada En Fazla Turizm Harcaması Yapan Ülkeler (İlk 10) 2013

Kaynak: UNWTO, 2013

Kaynak: UNWTO, 2013

24 25 1. 2 DÜNYADA TURİZM EĞİLİMLERİ VE TAHMİNLER > Artan turizm talebinin büyük bölümü Asya-Pasifik Dünyada turizm çeşitliliği açısından eğilimlere bakı- Medikal turizm (tıp turizmi): Medikal turizm sağlık bölgesine yönelecektir. lacak olursa T. C. Kültür ve Turizm Bakanlığı Tanıtma turistinin iyilik halinin gelişmesi için yapılan tıbbi 1992 yılında gerçekleştirilen Rio Zirvesinden 2002 > Asya-Pasifik bölgesinin yanında Orta Doğu ve Afrika Genel Müdürlüğü tarafından 2011 yılında hazırlanan işlem ya da etkinlikleri içermektedir. Hastalığın iyi- yılındaki Johannesburg Zirvesine kadar olan süreçte kıtası da dünya turizm pastasındaki payını büyüte- bilgilendirme raporunda şu hususlara değinilmiştir. leştirilmesi durumu; tıbbi check-up, sağlık taraması, kültürel, toplumsal, ekonomik ve çevresel paramet- cektir. diş tedavisi, kalp ameliyatı, protez takılması, kanser > Gençlik, sağlık ve termal, golf, gastronomi vb. tu- releri içeren sürdürülebilirlik ilkesinin yaygın olarak > Kuzey Doğu Asya en çok ziyaret edilen alt bölge ola- tedavisi, nöroşirurji, organ nakilleri ve nitelikli tıbbi rizm çeşitlerinin önemi gittikçe artmaktadır. kabul görmesi, Birleşmiş Milletler tarafından 2002 caktır. müdahaleleri gerektiren diğer işlemleri kapsamak- > Sorumluluk (Responsible) turizme olan yönelim yılının Eko-turizm yılı ilan edilmesi, sanayi sonrası > Avrupa, her 100 kişiye düşen yabancı turist sayısı tadır (Aydın, Constantinides, Mike, Yılmaz, Genç ve toplumların değişen değer yargıları ve tüketim alış- yükselmektedir. açısından liderliğini koruyacaktır. Lanyi, 2012). kanlıkları yeni turizm eğilimleri konusunda önemli > 2020 yılına kadar kültür turizminin, uluslararası > Seyahat motivasyonu açısından önemli bir değişik- ipuçları sunmaktadır. turizmden daha fazla büyüme kaydedeceği öngörül- lik olmayacak, tatil/dinlence ilk sırayı koruyacak, ak- mektedir. Termal/SPA/wellness turizmi: Günümüzde turizm raba ziyareti/sağlık ve dini amaçlı ziyaretler ikinci, iş > “Bilgi Güçtür” yaklaşımı ile eko turizm, macera tu- türleri amaca, talebe ve insanların zevk ve hobileri- Küresel turizm pazarı incelendiğinde; ziyaretleri ise üçüncü sırada yer alacaktır. rizmi, kırsal turizm gibi insanların dünyanın farklı yer- ne göre çok çeşitlilik göstererek değişik alanlardaki 1. Kitle turizminin ve dolayısıyla kitle yönelimli pazar- > Ulaşım türü açısından havayolu taşımacılığı liderli- lerinde çeşitli deneyim ve bilgiler sunan turizm çeşit- yeniliklerle giderek zenginleşirken, sağlık turizmi de lama tekniklerinin yerine, kişisel ilgi alanı yönelimli, ğini sürdürecek, ancak artış hızı daha düşük düzey- zinde kalmayı bir yaşam biçimi haline getirmiş, ruh bireysel pazarlama tekniklerinin ortaya çıkması, leri güçlenmektedir. lerde kalacaktır. ve beden güzelliğine önem veren çağdaş insanlara > Bölgeler arası seyahatler, bölge içi seyahatlere kı- 2. Giderek artan sayıda turistin seyahatlerini özel ilgi 1.3 DÜNYADA ÖN PLANA ÇIKAN TURİZM da hizmet vermeye başlamıştır. Termal turizmin tü- alanlarına göre planlamaları, tarihi ve kültürel miras yasla daha hızlı bir artış izleyecektir. TÜRLERİ revlerini üç ana başlık altında toplamak mümkündür: ile çeşitli sanatsal ve kültürel aktivitelerin önemli se- > Turist ihraç eden ülkeler bağlamında en hızlı geliş- 1) klimatizm (temiz havadan yararlanma), 2) terma- yahat nedenleri arasında yer alması şeklinde başlıca me Asya - Pasifik bölgesinde görülecektir. Çalışmanın bu bölümünde, dünya turizminde turizm lizm (kaplıca) ve 3) üvalizm (meyve-sebze kür teda- iki eğilim gözlenmektedir. eğilimlerine göre ön plana çıkan turizm türlerine visi) (Aydın, Constantinides, Mike, Yılmaz, Genç ve Dünya Turizm Örgütü (UNWTO) tarafından hazırlanan kısaca değinilecektir. Bu turizm türlerinden sağlık, Lanyi 2012). Yukarıda belirtilen eğilimler teknolojik gelişmelerle Tourism Towards 2030 raporunda ifade edilen geliş- desteklenmekte, böylece daha örgütsüz ve esnek kongre, tarım, kültür, su altı dalış, gastronomi, inanç melerin ışığında, önümüzdeki dönemde turizm sek- Bir doğal tedavi unsuru olan suyun ve özellikle de ter- olan alternatif turizm türlerine yönelim güçlenmek- ve etkinlik turizmi açıklanmaya çalışılacaktır. törünü etkileyecek eğilimlerin aşağıdaki gibi olacağı mal suların aynı zamanda zindelik ve rekreatif amaçlı tedir. Geleneksel turist tipinden farklı olarak ortaya düşünülmektedir: çıkan ve post-turist olarak adlandırılan söz konusu 1.3.1 Sağlık turizmi olarak insanın kendisini yenilemesi ve eğlence ama- > Küreselleşme sonucu bireylerin seyahat etmesinin turist tipi, daha deneyimli, daha bilgili, daha ba- cıyla kullanılması dünyada ve Avrupa’da günümüz- önündeki engeller azalacak, ulaştırma alanındaki ğımsız ve ziyaret ettiği yer konusunda da seçici ol- Sanayileşme ve beraberinde yorucu, sıkıcı ve bunal- de çok önem kazanmıştır. İdari ve ticari karar alma maktadır. Değişen turist profilleri açısından dikkati serbestleşme sürecek ve böylece, uzun mesafeli ve tıcı kent yaşamı insan sağlığını tehdit edici boyutlar merkezi konumundaki büyük şehirler ve başkentler- çeken bir diğer eğilim de sağlıklı ve sürdürülebilir deniz aşırı seyahatler artarak yeni varış noktaları kazanmış; ruhsal ve bedensel rahatsızlık ve hasta- de mutlaka büyük ölçekli SPA’lar bulunmakta ve bu yaşam biçimi ilkesini benimsemiş tüketici hareketi- önem kazanacaktır. lıklara neden olmaya başlamıştır. Tedavi edilmesi kentlerin özellikle iş-toplantı amaçlı turizmine (MICE dir. Yükselen bu eğilim karşısında çoğu konaklama > Bilgi ve iletişim teknolojilerindeki gelişme devam gereken bu tıbbi sorunlar karşısında gelişmiş ülkeler turizmine) büyük katkı sağlamakta ve bu alandaki ya- tesisi çevreye duyarlılığı ve ekolojik sürdürülebilirli- edecek ve turizm bu gelişmelerden daha çok yararla- deniz ve kaplıca sularından, iklim ve bitki gibi doğal tırımlar giderek artmaktadır. ği dikkate aldıklarını, Green Key, EU Eco-Label, Gren nacaktır. Varış noktası seçimi ve rezervasyon süreçle- kaynaklardan yararlanmak ve halk sağlığını korumak için çaba harcamaya başlamışlardır. Böylece kür ve Globe gibi benzeri programlara dahil olarak kanıtla- rinde elektronik teknoloji artan bir önem kazanacak, Günümüzde SPA & Wellness ya da sağlıklı yaşam-zin- tedavi amacıyla deniz, kaplıca, içmece-maden suyu, maya çalışmakta, yeni turist tipi enerji tüketimini en pazara ulaşmada ve tercihini belirlemede bireyin delik tesisi, kaplıca, içmece, termal tesis, termal kür çamur, iklim, mağara alanları sıklıkla ziyaret edilir aza indirecek yöntemleri benimseyen tesisleri tercih daha bilgili hale geleceği ve bilinçli tercih yapacağı merkezi, oteli, rehabilitasyon, sağlık ve güzellik mer- etmektedirler. Turizm stratejileri belirlenirken ortaya hale gelmiş; alt ve üst yapı yatırımları artmaya başla- bir süreç yaşanacaktır. Seyahat şirketleri ve turizm kezi v. b gibi çok çeşitli adlar altında faaliyet gösteren çıkan bu yeni eğilimlerin dikkatle değerlendirilmesi mıştır (Selvi, 2008, 275). Sağlık hizmetlerinin ulusla- örgütleri, ürün farkındalığı yaratmak için sosyal med- tesislerin dünyada giderek çoğalmaya başlaması bu gerekmektedir. rarası düzeyde üretimi, tüketimi ve bu bağlamda has- ya kanalıyla tanıtıma ağırlık vereceklerdir. alana olan ilginin ve talebin artmasının bir sonucu- > Bireylerin eğitim ve refah düzeyindeki yükselme taların uluslararası düzeyde dolaşımı tarih boyunca her zaman var olan bir olgu olmuştur. Ancak özellikle dur. Bu tür tesislere olan talebin artması aslında bu UNWTO tarafından hazırlanan ve uzun vadeli tah- artarak devam edecek, deneyimli gezgin grubu bü- minleri ile sektörel politikaların oluşturulmasında son yıllarda ağırlıklı olarak bilgi ve iletişim teknoloji- sektörün (Sağlık ve Termal Turizmin) yediden yetmi- yüyecektir. Turist tercihleri kutuplaşacak, yenilik ve yönlendirici etkisi olan “Tourism Towards 2030” (Tu- sinin kaynaklık ettiği küreselleşme süreci ile birlikte şe, sağlıklı olsun olmasın her kesime hitap edebiliyor çeşitlilik talebi artacak, konfor ve macera motifleri rizm Vizyonu 2030) çalışmasında belirtilen hususlar bu dolaşım daha da artmış ve sağlık turizmi etiketi ve bir farklılık yaratabiliyor olmasına bağlanabilir. Bu ağırlıklı olacak, çevreye duyarlı ve sorumlu turizm an- aşağıda yer almaktadır. odaklı olarak ciddi bir pazar yaratılmıştır. Türkiye’nin tür tesisler tek başına bir çekim unsuru olarak yapıla- layışı yaygınlaşacaktır. Sektörün yeni pazarlarda ba- de içinde bulunduğu bazı ülkeler bu artan uluslara- bildiği gibi örneğin klasik tarzda yapılmış bir konak- şarılı olması, ürün ve hizmet niteliklerinde sürekli ye- > Uluslararası turizm hareketlerindeki büyüme daha rası hasta dolaşımı pastasından pay almak için son lama tesisine sonradan eklendiğinde de o tesisi daha küçük oranlarla devam edecektir. nilikleri gerçekleştirme yeteneklerine bağlı olacaktır. 15-20 yıldır ciddi girişimlerde bulunmaktadır zenginleştirmekte, farklı kılmakta ve daha çekici hale > Seyahat edenlerin sayısında yıllık ortalama 43 mil- > Ortalama insan ömrünün artmasına ve emeklilik sü- (Kaya vd. 2013). getirebilmektedir. Bugün bünyesinde suyla ilgili (spa, yonluk artış görülecektir. resinin uzamasına paralel olarak, “üçüncü yaş” de- hamam, kür, güzellik merkezi vb.) ünitesi olmayan > 2030 yılı itibariyle uluslararası turizme katılan kişi nilen 65+ yaş grubu ve bekâr ve çocuksuz çiftler se- Sağlık turizmi türlerine bakıldığında ağırlıklı olarak; ferdi tesisler artık neredeyse hiç tercih edilmemekte- yahate ve eğlenceye daha fazla kaynak ayıracaklardır sayısı 1.8 milyara ulaşacaktır. medikal turizm, termal/SPA/wellness turizmi, yaşlı dir. Daha fazla yaratıcılık içeren ve müşteriye çeşitlilik > 2015 yılında, gelişmekte olan ekonomilerin turizm- (Onuncu Kalkınma Planı, 2014). turizmi ve engelli turizmi olmak üzere dörtlü bir sınıf- sunan bu tür tesislere ilgi daha fazla olmaktadır. den alacakları pay, gelişmiş ekonomilerin payını lama yoluna gidildiği görülmektedir. aşacaktır.

26 27 Günümüzde termal turizm dünya genelinde özellikle tarafından karşılanmaktadır. Güney, Orta ve Doğu Avrupa, Asya (Ortadoğu, Japon- İtalya’da 360’a yakın kaplıca merkezi bulunmaktadır. Grafik 11. 60 Yaş ve Üzerindeki Nüfusun Ülke Nüfuslarına Oranı ya, Çin, Türki Cumhuriyetler), Güney Amerika (Arjan- Ülkeye yılda yaklaşık 600.000 ziyaretçi gelmektedir tin, Meksika, Kolombiya) ve Kuzey Afrika (Fas, Tunus) ve termal turizm ülke için önemli gelir kaynaklarından ülkelerinde yaygındır. Tüm dünyada oldukça büyük birini oluşturmaktadır. Almanya’dan sonra en çok pazara sahip olan termal turizm, sadece Avrupa ve turist çeken ülkelerden biri konumundaki İtalya’da Amerika’da yaklaşık 25-30 milyar dolarlık bir gelir sağ- bulunan volkanik dağlar ve etkinlikleri sebebiyle ül- lamaktadır. Tüm dünyada ise bu pazarın büyüklüğü- kenin pek çok şehrinde termal kaplıca merkezi bulun- nün 100 milyar doları bulduğu tahmin edilmektedir. maktadır. Doktor tavSiğisi olması kaydıyla, sigorta şirketleri tedavi masraflarının tamamını veya bir kıs- Avrupa’da birçok tedavi edici kaplıca merkezi mev- mını karşılamaktadır. cuttur. Almanya, Macaristan, Yunanistan, Fransa, İsviçre, İspanya, İtalya, Avusturya, Rusya ve Çek Çek Cumhuriyeti ve Slovakya’da son yıllarda çok ge- Cumhuriyeti gibi ülkeler başta gelmektedir. Termal lişmiş tedavi edici kaplıca merkezleri kurulmuştur. turizm amaçlı olarak senede Almanya ve Macaristan’ı İki ülkede 60 tedavi edici termal merkezi bulunmakta 10 milyon kişi, Rusya’yı 8 milyon, Fransa’yı yaklaşık 1 olup senede 500.000’e yakın hastaya tedavi hizmet- milyon, İsviçre’yi ise 800 bin kişi ziyaret etmektedir. leri verilmektedir. Hekim raporu olması kaydıyla, si- Japonya’da bulunan Beppu kentini ise, yılda toplam gorta şirketleri tedavi masraflarını tam veya kısmen 13 milyon ziyaretçi termal turizm amaçlı olarak ziyaret etmektedir. karşılamaktadır. Ayrıca, Fransa’da 104, İspanya’da 128 adet ve İtalya’da ise 360 civarında termal tesis Özellikle Avrupa termal turizm sektöründe önemli bir bulunmaktadır. Rusya’da çok sayıda kür merkezi bu- Kaynak: Göksel,H. T (2005), “Türkiye’de Demografik Dönüşümün Sosyal Politikalara Etkisi ”http://www. tisk. org. tr/ yere sahiptir ve bunda da en önemli pay Almanya’ya lunmakta olduğu ve yılda 8 milyon turistin geldiği be- lirtilmektedir. aittir. Termal turizm Almanya’da oldukça önemli bir Engelli turizmi: Dünyada bir milyardan fazla insan herhangi bir tür engellilik ile yaşamakta, bu insanların yak- sektör haline gelmiştir ve Almanya, Avrupa termal laşık 200 milyonu hayatlarını devam ettirme konusunda kayda değer zorluklar yaşamaktadır. Engellilik önü- Japonya’da 1500 adet kaplıcada 100 milyon gecele- turizm pazarının yaklaşık %50’sini elinde bulundur- müzdeki yıllarda daha da büyük bir kaygı konusu haline gelecektir, çünkü yaygınlığı artmaktadır. Nüfusların maktadır. 263 adet resmi belgeli termal tesis bulu- me kapasiteli termal turizm yapılmaktadır. Beppu’da yaşlanması ve yaşlı insanların engelli hale gelme riskinin daha yüksek olması ile birlikte diyabet, kalp ve nan Almanya’da toplam yatak kapasitesi 750.000’i, 1000 litre/saniye jeotermal su termal turizm amaçlı damar hastalıkları, kanser ve akıl sağlığı bozuklukları gibi kronik sağlık sorunlarının da küresel olarak artış ziyaret eden turist sayısı ise 7 milyonu bulmaktadır. kullanılmaktadır. Amerika Birleşik Devletleri’ndeki göstermesi engelliğinin artmasının nedenleridir. Bir milyardan fazla insanın veya (2010 dünya nüfus tahminle- Almanya’nın Stuttgart kentinde bulunan Das Leuze Arkansas eyaletinde ise 55 bin kişinin yararlanacağı kaplıcalarını yaz aylarında günde 8.000 kişi ziyaret termal tesislerin yapılmış olduğu, Hawai’de turizmi 12 rine göre) dünya nüfusunun yaklaşık yüzde 15’inin bir tür engellilik ile yaşadığı tahmin edilmektedir. Bu, dünya etmektedir. Bu rakam yıllık ortalama 3.000 kişi/gün aya yaymak için termal sulardan yararlanılarak yeni Sağlık Örgütü’nün yaklaşık %10 olduğunu ileri sürdüğü 1970’lere ait önceki tahminlerden daha yüksektir. 15 olmaktadır. kurulan tesisler ile termal turizm ağırlıklı uygulamala- yaş ve üstünde kişiler arasında engellilik ile yaşamak durumunda olan kişi sayısını Dünya Sağlık Araştırması ra başlandığı bilinmektedir (Aksu ve Aktuğ, 2011) (World Health Survey) 785 milyon (%15,6) olarak belirtirken, Küresel Hastalık Yükü (Global Burden of Disease) Macaristan’da Roma döneminden Osmanlı dönemine çalışması bu sayıyı yaklaşık 975 milyon (%19,2) olarak tahmin etmektedir (Dünya Sağlık Örgütü Dünya Engel- kadar birçok uygarlık tarafından, termal ve kaplıcanın Yaşlı turizmi: Son dönemlerde sağlık turizminde yaş- lilik Raporu, 2011). Engelliler için özel bakım, klinik otellerde ve rehabilitasyon merkezlerinde verilmektedir. nimetlerinden sonuna kadar faydalanılmıştır. Ülkede lıların bakımı ile ilgili kurulan tesisler ve bu amaçla 120 tedavi edici kaplıca merkezi bulunmaktadır. Her yapılan seyahatler de sağlık turizminin yeni bir türü 1.3.2 Kongre Turizmi sene ülkeye gelen insanların %22’si bu merkezlere olarak turizm faaliyetlerinde yerini almaya başlamış- gelmektedir. Sadece Budapeşte’de 80’den fazla mer- tır. Modern tıp uygulamaları 21. yüzyıla girdiğimiz bu- Ulaşımın kolaylaşması ve ucuzlaması, kongre turizmini dünyanın en hızlı gelişen pazarlardan biri yapmış- kez bulunmaktadır. Ülkede, hekim teşhisi ve raporu günün dünyasında bilimsel çalışmalar ve beraberin- tır. Özellikle son 10 yılda kongre turizmindeki gelişme dünya turizminin çok üstünde seyretmektedir. Hızla olması kaydıyla mevcut olan sosyal sağlık sigorta deki baş döndürücü gelişmeler sayesinde son derece büyüyen uluslararası kongre pazarından daha fazla pay elde etmek için ülkeler arasındaki rekabet giderek sistemi, tedavi masraflarının tümünü veya bir kısmını etkilenmektedir. Teşhis ve tedavi yöntemleri ve araç- artmaktadır. Kongre turizmi, turizm sektörünün en gözde bölümlerinin başında gelmektedir. Bunun nedeni, karşılamaktadır. ları hızla gelişmekte, pratikte elde edilen başarılı so- kongre turistinin kıyı turisti ortalamasına göre daha çok harcama yapmasıdır. Dünya turizm gelirlerinin % 30’a nuçlar dünya tıp kongrelerinde tartışılmakta ve yeni yakını kongre turizminden sağlanıyor. Toplam 1 milyar 159 milyon doları aşan turizm gelirlerinin içerisinde Yunanistan’da eski çağlardan beri kaplıcaların tedavi çığırlar açmaktadır. Tıptaki yeni gelişmeler sonucu kongre turizminin aldığı pay 386 milyar dolar olarak hesaplanmıştır. edici özelliği bilinmektedir. Hatta bu tedavi yönte- yaşam süresinin uzaması toplumlarda 3. yaş (65 ve minin Yunanistan’da başladığı bile söylenmektedir. üstü yaş) grubu insan sayısını arttırmaktadır. 2000’li Kongre katılımcıları iyi eğitimli, yüksek gelirli ve çok harcayan insanlardan oluşmaktadır. Yapılan araştırmalar, Tarihçi Herodotos ve tıbbın babası olarak bilinen yıllarda nüfusunun %17’si 65 yaşın üzerinde olan Av- Hipokrates de kaplıcaların tedavi edici özelliklerin- kongre turizminde turist başı harcamanın ortalamanın üç katı olduğunu göstermektedir. Kıyı turizminde kişi rupa’da bu oranın 2025 yılında %20’ye yükseleceği den bahsetmektedir. Merkezlerin çoğunun deniz başı 600-700 $ olan harcama miktarı, kongre turizminde 2000-2.500 $ civarında bulunmaktadır. Ayrıca kong- kenarlarında olduğu ülkede daha çok Ağustos-Eylül tahmin edilmektedir. Özellikle alım gücü çok yüksek re turizminin herhangi bir sezona bağlı olmaması turizm sektörü açısından önemli bir avantajdır. Kongre için aylarında ziyaretçiler gelmekte ve ortalama 15-21 gün olan 3. kuşak olarak tabir edilen 50 yaş ve üstü in- bir kente giden turist toplam harcamalarının yüzde 30’unu konaklamaya ayırmaktadır. Harcamalar içinde gezi kalmaktadırlar. Ülkede, Macaristan ve Almanya’da sanlar, sağlıkta önleyici tedavi ve zinde kalma arzusu ve eğlence yüzde 20, yeme içmeye de yüzde 20 pay tutmaktadır. olduğu gibi, doktor tavSiğisi olmak şartıyla, tedavi ile sürekli artan yüksek kaliteli wellness olanaklarına masraflarının tamamı veya bir kısmı sigorta şirketleri yönelik talep oluşturmaktadır.

28 29 Grafik 12. Kongrelere Katılan Turistlerin Harcama Dağılımları Grafik 14. Ülkelerin Kongre Sayıları

Kaynak: TÜRSAB, Kongre Turizmi Raporu 2013. Kaynak: Uluslararası Kongre ve Konvansiyonlar Birliği (ICCA), 2014

Dünyada kongrelerin etkin olarak düzenlenmesi 1900’lü yılların başına denk gelmektedir. 1901 yılında dün- Dünyada kongre sayısı bakımından ilk üç sırayı Paris (204), Madrid (186) ve Viyana (182) almaktadır. İstanbul yada 70 kongre düzenlenirken, bu rakam 1910 yılında 200’e yükselmiştir. Bugün ise Uluslararası Kongre ve ise 146 kongre sayısı ile sekizinci sırada yer almaktadır. Konvansiyonlar Birliği (ICCA) verilerine göre, 2013 yılında dünyada 11.685 uluslararası kongre düzenlenmiştir. Grafik 15. Şehirlerin Kongre Sayıları (İlk 10) Grafik 13. Bölgelere Göre Kongrelerin Dağılımı

Kaynak: Uluslararası Kongre ve Konvansiyonlar Birliği (ICCA), 2014 Kaynak: Uluslararası Kongre ve Konvansiyonlar Birliği (ICCA), 2014 1. 3. 3 Kültür Turizmi Kongre turizminde dünya liderinin Avrupa olduğu görülmektedir. Avrupa’nın 6313 toplantı sayısı ile kongre turizm pastasının yüzde 57’sine sahip olduğu görülmektedir. 2538 toplantı sayısı ve %21,1’lik pay ile Amerika Dünya Turizm Örgütü’nün verilerine göre, zamanla G-D-K turizminden sıkılan tatilciler yeni bir profil meydana ikinci sırada yer almaktadır. Bu bölgeleri sırasıyla, 2463 toplantı sayısı ve %21,1’lik oranla Asya/Pasifik ve Orta getirmişlerdir. Yapılan araştırmalar, kitle turizminin yanında alternatif turizm çeşitlerinin de tatilciler için artık Doğu, 377 toplantı sayısı ve %3,’lik payla Afrika takip etmektedir. Kongrelerde en çok rağbet gören 4 sektör başlıca seçenek haline geldiğini göstermektedir. ise, sağlık, bilim, sanayi ve teknolojidir. Batı Avustralya Kültür ve Sanat Departmanı 2004-2008 yılı için hazırladığı Kültür Turizmi Stratejisinde Kültür Kongre organizasyonunda ülkeler itibariyle dünyada ilk üç sırayı ABD, Almanya ve İspanya almıştır. 2013 yılın- turizminin parametrelerini, da ABD’de 829, Almanya’da 562, İspanya’da 562 uluslararası kongre yapılmıştır. Türkiye ise 221 uluslararası > Festival ya da fuarlar (müzik, dans, görsel sanatlar, kültürel miras) kongre ile 18. sıradadır. > Sahne sanatları ya da konserler (tiyatro, opera, bale ve klasik ve modern müzik) > Müze ve sanat galerileri > Sanat ve zanaat workshop ve stüdyoları > Yerli alanlar ve kültürel gösterimler olarak belirlemiştir

30 31 Amerika Eyalet Ajansı Ulusal Temsilciliğine göre kültür turizmi; Birleşik Devletlerin karakterini ve çeşitliliğini > Türkiye’de; İstanbul, Safranbolu Kırsal turizm; çiftlik turizmi, yeşil turizm veya yayla yansıtarak insanların ve ulusun portresini çıkaran deneyim, sanat formları, gelenekler ve alanların mozaiği > İtalya’da; Vatikan, Roma, Venedik, Floransa turizmi olmakla birlikte, doğa tatillerini ve özelliklede üzerine dayanmaktadır. Kültür turizmiyle ilişkili turistler şu kriterlerle bağlantılıdır: > Avusturya’da; Salzburg eko turizm, alışveriş, kayak, bisikletli ve atlı doğa ge- > Küba’da; Havana zileri, macera, rafting, spor, termal turizm, balıkçılık, > Tarihi alanlar > Mısır’da; Kahire sanat tarih ve etnik yapıya endeksli bir turizm türüdür > Kültürel olaylar, festival ve fuarlar > Fransa’da; Paris (Ün vd. ,2012: 345). > Sanat galerileri, tiyatro ve müzeler > Yunanistan’da; Rodos > Etnik topluluklar ve yerleşmeler > Japonya’da; Kyoto OECD’nin kırsal alan tanımına göre, nüfus yoğunlu- > Mimari ve arkeolojik miras > Portekiz’de; Evora ğu, kilometrekare başına 150 kişinin altında oldu- > Milli parklar ve eyalet parkları > İspanya’da; Cordoba ğu yerler, kırsal alan olarak nitelendirilmiştir. Kırsal > İngiltere’de; Edinburg alan kavramı kırsal turizmin gerçekleştirilmesinde UNESCO’nun 16 Kasım 1972 tarihli genel konferansında “Dünya Doğal ve Kültürel Mirasını Koruma Anlaşması” kullanılan temel alan olması sebebiyle kırsal turizmi imzalanmıştır. Dünya Mirası Listesi’ne girebilmek için; Dünya Mirası Kriterleri tespit edilmiştir. Dünya Mirası Bu kentler tarihi özellikleri, kültürleri, geleneksel daha net anlayabilmek için tanımlanması gereken bir Kenti olma statüsünün en önemli sonuçlarından birisi de turizme dayanmaktadır. Üye kentlerin büyük bir ço- mimarileri ve yapıları gibi özellikleriyle önemli bir kavramdır. Kırsal alanı turizm açısından değerlendir- ğunluğunun ekonomik kaynağı kültürel turizme dayanmaktadır (Azcan, 2013). turizm çekim merkezidir. Bu kentleri turizm için çe- diğimizde; “deniz turizmi merkezleri dışında kalan, kici kılan özellikler arasında mimarileri, sokakları, kentsel yerleşimlerden uzak, kırsala özgü doğal ve UNESCO Dünya Miras Listesi’nde 2014 yılı itibariyle 191 ülkeden 779’u kültürel, 197’si doğal ve 31’i karma ol- semtleri ve kültürel aktiviteleri sayılabilir. Dünya kültürel hayatın korunduğu, oldukça tenha ve kırsal mak üzere belirlenen 1007 eser vardır. Liste, her yıl yeni adayların listeye alınması ve yeni ülkelerin anlaşmayı Mirası Kentlerinde gelişen turizmin temeli saymış ol- hayatla ilgili çeşitli aktivitelerin gerçekleştirildiği yer- imzalamasıyla büyümektedir. En çok dünya mirası olan ülke İtalya’dır (50). İkinci sırada Çin (47), üçüncü sıra- duğumuz özelliklerin korunması ve geliştirilmesine ler” olarak tanımlayabiliriz. da İspanya (44), dördüncü sırada iki ülke Fransa ve Almanya (39) ve beşinci sırada Hindistan (32) gelmektedir. dayanmaktadır. Kültürel turizm buralarda ekonomik Ayrıca en çok kültürel mirası olan ülke İtalya (46), en çok doğal mirası olan ülke Avustralya (12), en çok karma kalkınma, istihdam ve hayat kalitesinin geliştirilme- Dünya Turizm Örgütü’nün tanımına göre kırsal turizm, mirası olan ülkeler ise Çin ve Avustralya’dır (4). sine yönelik pozitif etkilerde bulunmaktadır. Diğer yalnızca tarımsal (agri-tourism) veya çiftlik (farm tou- bir bakış açısıyla kültür mirası kentlerindeki turizm rism) turizmini kapsamamakta olup, kırsal alandaki Bölgelere göre dünya mirası listeleri incelendiğinde, dünya mirasının %48’i ile Avrupa ve Kuzey Amerika (479) bir planlama ve strateji olmaksızın gerçekleştirildi- tüm turizm faaliyetlerini kapsamaktadır (OECD, 1994: ilk sırada yer almaktadır. Daha sonra %23’lük pay ile Asya ve Pasifik bölgesi gelmektedir. Latin Amerika ve ğinde aktif turizm gelişiminin gerekli ve istenen bo- 9). Avrupa Birliği tarafından yapılan çalışmalarda ise, Karayipler (131) %13, Afrika (89) %9 ve Arap ülkeleri (77) %8 pay ile sıralanmaktadır. yutu olan yeni yapı yapma konusundaki baskılar ne- “kırsal turizm, amacı tarımsal ya da yerel değerlerle iç deniyle çeşitli olumsuzluklar ortaya çıkabilmektedir. içe bulunarak hoşça zaman geçirmek olan turistlere, Grafik 16. Bölgelere Göre Dünya Mirası Dağılımı Örneğin kentlerdeki kimlik kaybı, kentlerin ticarileş- beklentileri doğrultusunda konaklama, yiyecek-içecek mesi, anıtlara ve tarihi yapılara zarar verilmesi bun- ve diğer hizmetleri veren küçük ölçekli işletmelerin yer ların bazılarıdır (Azcan, 2013). aldığı küçük yerleşimlerde gerçekleştirilen faaliyetler bütünüdür” şeklinde tanımlanmaktadır (Ahipaşaoğlu 1.3.4 Kırsal Turizm ve Çeltek, 2006: 12).

Uluslararası turizm pazarında, turistlerin turizm an- Kırsal turizm çok yönlü bir faaliyettir ve sadece çiftlik layışları ve beklentilerinin gittikçe değişmesi, günü- temelli turizm değildir. Çiftlik temelli tatilleri içerir, müzde kıyı turizmi ile özdeşleşmiş kitle turizminin ayrıca özel ilgili doğa tatilleri, eko turizm, yürüyüş, karsısında alternatif turizm yaklaşımlarının giderek tırmanma, binicilik, macera, spor, sağlık, av, balık çoğalması ve bunlar içerisinde kırsal turizmin her tutma, eğitim seyahatleri, sanat ve bazı bölgeler- geçen gün daha fazla talep görmesi, sürdürülebilir de etnik turizmi de kapsamaktadır (Uygur ve Aktuğ, turizm anlayışı içerisinde gerçekleştirilen bir turizm 2009: 145). türü olması gibi bir çok faktör nedeniyle kırsal tu- rizm dünya turizmi ve kalkınması açısından son de- Kırsal olan turizm etkinlikleri; yürümek, tırmanmak, rece önemli bir konumdadır (Şahin, 2013). Dünyadaki macera için yapılan tatiller/yabanda yapılan tatiller, yeni turizm trendleri talebe bağlı olarak tarih, sağlık, kanoculuk, rafting, kır kayağı, kar pabuçlarıyla yapı- doğa yürüyüşü, kültür ve kırsal turizm yönünde geliş- lan turlar, yoğunluğu düşük iniş kayağı, dış ortamlar- mektedir. Kırsal turizmin önemi hem gelişmiş hem de da kuş gözlemciliği, fotoğrafçılık gibi doğa inceleme gelişmekte olan ülkelerde, var olan turizm türlerinin gezileri, avlanmak, bisiklet sürmek/bisiklet turları, alternatifi ya da tamamlayıcısı olarak günden güne ata binmek, peyzaj seyretmek, kırsal miras etütleri artmaktadır. Dünya genelinde turistik arz kaynakları- yapmak, küçük kasaba/köy turları yapmak, kırsal or- Kaynak: UNESCO Dünya Miras Listesi, 2014 nın kırsal turizm amaçlı kullanılmasıyla kırsal alanla- tam gerektiren dinlenme amaçlı tatiller, küçük çaplı rın ekonomilerinin güçlendirilmesine yönelik çabalar konvansiyonlar/konferanslar, kırsal festivaller, ol- hız kazanmaktadır. Kırsal turizm alanında elde edilen tayla balık tutmak ve doğal ortam gerektiren sporlar Yukarıda ifade edilen dünya mirası listesindekilerin bazıları, Arjantin ve Brezilya’daki Grand Kanyon, Great önemli başarılar kırsal alanların gelişiminde tarım olarak sınıflandırılmaktadır. Barrier Reef, Falls National Park, Kolombiya’daki Angkor Watt, Çin Seddi, Yunanistan’daki Acropolis ve Hercu- sektörünün yanında kırsal turizminde bir alternatif laneum harabeleridir. Üye kentlerin çoğunluğunun ekonomik kaynağı kültürel turizme dayanmaktadır. olarak görülmesini sağlamaktadır.

32 33 Avrupa’da kırsal oteller genellikle aileler tarafından yani geleneksel turizmden farklı olarak çevreye daha Avrupalılar kırsal turizmi, kırsal kalkınma bazında, aktivitelerin çeşitlendirilmesi tarıma çoklu faaliyet ve yönetilen küçük ve orta büyüklükteki otellerdir. Bu duyarlı olan bir turizm şeklini ifade etmek için kulla- hatta bazı yörelerin kalkınmasında yönlendirici bir alternatif gelir sağlamada yakın bir ilişkiye sahiptir. oteller, tek yıldızlı oteller, iki yıldızlı oteller, hosteller nılmaktadır. güç olarak düşündükleri için, çok geniş çaplı bir ör- Ayrıca kırsal mirasın korunması ve muhafazası da yer veya aile pansiyonları gibi bir sınıflandırma sistemi gütlenmeyle kırsal turizmi yönetmekte, çeşitli ulusal alan hususlar arasında yer almaktadır. Bu dönemde içerisinde sınıflandırılabilir. Ayrıca özel ilgi turlarına katılan kuş gözlemcilerinin ve uluslararası dernekler altında birleştirmektedirler. yapısal fonlar ve özellikle Avrupa Bölgesel Kalkınma doğa dostu olduğu, çevreyi kirletmeme konusunda Bunlardan biri olan “Uluslararası Kırsallık-Çevre Kal- Fonu (ERDF), turizm için en önemli AB mali yardımını Kırsal alanlarda gerçekleştirilen turizm şekilleri aşa- çok duyarlı davrandıkları, yöreyi bilen, alanında uz- kınma Derneği” bünyesinde tarım-çevre-turizm adına temin etmektedir. Eylemlerin çoğu, altyapının (yollar, ğıdaki başlıklarda açıklanmaktadır; man kokartlı rehberle geziye katılmak istedikleri resort sınırlar ötesi gruplarla ortaklaşa seminerler organize havalimanları, vs. ) geliştirilmesi, mesleki vasıfların turizmi amacıyla seyahat eden turistlerden daha faz- edilmektedir. Bu seminerlerde işlenen ağırlıklı konu- artırılması, turizm işletmelerinin geliştirilmesi, ko- Tarım Turizmi (Agri/Agro Tourism): Agri-turizm ya la harcama yaptıkları bilinmektedir (Yılmaz ve Gürol, lar, ülkelerin çeşitli bölgelerindeki kırsal turizmi bü- naklama ve diğer turizm tesislerinin ıslah edilmesi ile da agro turizm olarak da adlandırılan tarım turizmi, 2012: 28). yüteç altına alarak uygulanan programları tanıtmak, ilgilidir. Bununla birlikte, yapısal fonlar, turizmin ge- tarımsal üretimin yoğun olduğu yörelerde gerçekleş- deneyimleri aktarmak, sorunlara çözüm bulmak, ta- lişmesine daha geniş bir anlamda da katkıda bulun- tirilen bir turizm türüdür. Bu özelliği ile tarım turizmi Kırsal turizm dünyanın en hızlı büyüyen turizm en- rım-çevre ve turizmin etkilerini araştırmak şeklinde muştur. Örneğin kırsal alanlarda kırsal çevrenin ko- üreticilere bir ek gelir kaynağı yaratmaktadır. Böylece düstrisinin gelişen bir alanıdır. Kırsal turizmin dünya özetlenebilir. runmasına, yerel kültürel geleneklerin ve becerilerin tarımsal üretimin turizm ile yer değiştirmesi yerine, genelinde yaygınlık kazanmasıyla birlikte, Cameron sürdürülmesine, köylerin yenilenmesine ve “eko-tu- turizm ile bütünleştirilmesi amaçlanmaktadır. Yani, Dağlık Bölgesi, Tayland’ın Kuzey Tepeleri, Kosta Ri- 2007-2013 dönemi için Avrupa Birliği Kırsal Kalkınma rizm”, “spor turizmi”, vs. gibi yeni kırsal turizm pazar- özellikle gelişmekte olan yörelerde sıkça görülen ta- ka’nın Tropik Bölgeleri, Avustralya’daki Cape York Ya- Politikasında Kırsal Turizm sektörü, III. Bileşen olan larının gelişmesine katkı sağlamıştır. rım alanlarını turizm işletmeciliği adına yok eden de- rımadası, Kanada’daki Kuzey Batı Bölgesi, İtalya’daki Kırsal ekonominin çeşitlendirilmesine yardım eden ğil, tersine tarımla birlikte turizmi de geliştiren yeni Tuscany ve Fransa’daki Ardeche gibi çok çeşitli kırsal tedbirler altında yer almaktadır. IPA uygulama tüzü- Avrupalılar için kırsal yollar, birer doğal ve kültürel bir turizm faaliyet alanıdır (Küçükaltan, 2002: 151). cevherler keşfedildi (Çeken vd. , 2007: 7). ğünde, kırsal turizm yer almış olup, Avrupa Komis- mirastır. Bu yollarda seyahat etmek ve yeni yöresel yonu, kırsal turizmi hem üye ülkelerde hem de aday özellikleri görmek onlar için önemli bir kültürel de- Çiftlik Turizmi: Çiftlik turizmi, kırsal bölgelerde, çiftlik Kırsal turizmin en önemli özelliklerinden biri günübir- ülkelerde desteklemektedir. Kırsal Kalkınma prog- ğerdir. Bu nedenle Avrupa’nın birçok ülkesinde uzun organizasyonu amacıyla kurulmuş ve çevresine çiftlik lik olması ya da konaklama süresinin çok kısa olma- ramlarında ağırlıklı olarak kırsal turizme yer verilme- doğa yürüyüşleri çok iyi organize edilmiştir. Avustur- ürünü sağlayan bir işletmenin aynı zamanda turizm sıdır. Kırsal alanlarda konaklama süresi genellikle bir sini hedeflemektedir. ya, İsviçre, Fransa gibi dağlık bölgelere sahip ülkeler- konaklama olanakları sağlaması, gelen turistlerin de haftayı geçmemektedir (Maestro vd. , 2007: 951). Kır- de yürüyerek veya atlı geziler, özellikle turistlerin ta- isterlerse bir çalışma programına katılabilecekleri, sal turizmde konaklama hizmeti, köylü veya çiftçinin Kırsal alanlarda yapılan turizmin tüm turizm alanla- tillerinin vazgeçilmez bir parçası durumuna gelmiştir. kırsal yaşantının sahnelenmesine olanak sağlayan bizzat kendi evinde, kırsal pansiyon veya otellerde, rındaki turizm aktivitelerinin %10-20’sini oluşturduğu bir girişimdir. kırsal tatil köylerinde veya kırsal kampinglerde, çadır tahmin edilmektedir. Eurobarometer araştırma raporu, Fransa’da Kırsal Turizm: Fransa’da 1951 yılında ilk köy veya karavanda, kırsal otel veya motellerde, kırsal her yıl Avrupalı tatilcilerinin %23’ünün kırsal alanları evleri açılmış olup, 1955 yılından itibaren de kırsal Yayla Turizmi: İnsanların bulundukları yerlerden ay- pansiyonlarda, kiralık odalarda verilmektedir (Soy- Destinasyon olarak seçtiklerini göstermektedir. Kır- turizm konusunda devlet desteği almaktadır. Kır ev- rılarak yaz aylarında yaylalara gitmeleri ve orada ko- kan, 2001: 152-153, Ahipaşaoğlu ve Çeltek, 2006: 78). sal alanlar, turistlere etnik ve coğrafi karakterinden, leri restore edilerek ikinci eve dönüştürülmüş, 1970’li naklayarak tüm ihtiyaçlarını sağlayabilmeleri, yayla Konaklayanlara ya da günübirlik gelenlere sunulan tarihinden, farklı kültüründen ve kırsal doğasından yıllardan itibaren Yeşil Tatil Köyleri, ulusal ya da böl- turizmi hareketini yaratmaktadır. Ayrıca yaylalardaki etkinlikler veya hizmetler, turistik çekiciliği arttırmak- kaynaklanan gizemli bir çekicilik sunmaktadır. Kırsal gesel parklar, su ile ilgili düzenlemeler ve aile pansi- etkinlikler, yayla kültürü ile bozulmamış doğada ya- tadır. Sözgelimi, tarım, hayvancılık ve yerel el sanat- turizm dünyanın en hızlı büyüyen turizm endüstrisinin yonları oluşturulmuştur. 1970 yılı ile birlikte, çiftlik- şamak diğer insanların da ilgisini çekmiş ve bu ya- larını tanıtma, yakın çevre doğa yürüyüşleri ve kültür gelişen bir alanıdır. lerde tarımın nasıl yapıldığını göstermek üzere “keşif şama tarzına katılmalarını sağlamıştır. Sonuç olarak gezileri, piknik, sportif etkinlikler, animasyon gös- çiftliği” müzeleri kurulmuş ve ardından “ziyarete açık bu da turizm hareketleri “yayla turizmi” şeklinde bir terileri, çeşitli kurslar, şenlik, festival ve panayırlar, Avrupa’da 1980’lerin ortasında Avrupa Komisyo- çiftlikler” projesiyle, kırsal yerel ürünlerin çiftlik or- turizm çeşidi ortaya çıkmıştır. çocuklar ve yaşlılar için düşünülmüş özel etkinlikler nu’nun, turizm alışkanlıkları üzerine yaptığı bir araş- tamında değerlendirilmesi amaçlanmıştır. 1982’de kırsal turizm kapsamında değerlendirilebilir (Soykan, tırmada, kırsal turizme olan eğilimler de saptan- “kırsal alanlarda yaşam paylaşma” projesi, 1991’den Eko Turizm: Uluslararası Eko Turizm Topluluğu eko tu- 2001: 152-153). mıştır. Bu araştırmaya göre, kırsal turizmin geliştiği itibaren de “alışılmadık bir başıboşluk” sloganıyla rizmi; “çevreyi koruyan ve yerel halkın refahını artıran, ülkelerde genellikle insanların en az 1/3’ü tatillerini doğa gezileri turistlere sunulmuştur ve sunulmaya doğal alanlara duyarlı seyahat olarak tanımlamıştır. Kırsal yaşam ya da kırsal kültür, insanları kırlara çe- geçirmek amacıyla kırsal alanlara gitmektedir. Yine devam etmektedir. Eko turizm ağırlıklı olarak doğal temelli olup, ziyaret- ken önemli çekiciliklerdir. Turistin (çoğunlukla kent aynı çalışmaya göre; Avrupalı turistin kırsal kesimde çiler bu yoğunluklar üzerine yoğunlaşarak öğrenme ve insanının) geçmişe özlem duyması, sıcak ilişkiler tatil yapmayı tercih etmesinin nedenlerinin başında 2003 yılında Fransa-Yunanistan ortaklığında, kırsal eğitim şeklinde birbirlerini etkilemektedirler. araması ve yerel kültürü tanıma isteği kırlara kültür doğal alanların çekici ve bozulmamış ortamlar ol- alanlarda ilk kez, küçük kapasiteli geleneksel konak- amaçlı ziyaretleri beraberinde getirmektedir. Kırsal maları, geçmişten izler taşımaları ve sıcak ilişkilerin lama birimlerinden oluşan GUEST INN konaklama ağı Kuş Gözlemciliği: Doğayı kuşların dünyasından ta- kültür otantiktir, başka yerlerde eşine rastlanılmaz. kurulabilmesi gelmektedir. İyi eğitim almış, kültürlü, yaratılmıştır. Bu ağda, ülkenin toplam 13 bölgesinin nımlamayı sağlayan bir gözlem sporudur. Kuşlara ve Benzerlikler yakalansa bile, farklılıklar daha çoktur. yüksek gelir grubunda yer alan kişiler tatillerini birkaç 9 unda 42 üyeye sahip, 357 oda ve 1010 yatak yer al- doğaya merak duyan herkese açık bir hobidir. Kuş İşte bu noktada, kırsal ortamlarda doğa ve kültürü bölüme ayırmakta, farklı yerlerde ve farklı turizm tür- maktadır. Konaklama biçimleri geleneksel pansiyon, gözlemciliği profosyenel bir uzmanlık alanı olabilece- buluşturan kırsal turizm bir turizm türü olarak ayrı lerine katılarak geçirmektedir. Bu grubun tatillerinde konuk odası, geleneksel stüdyo tipi apart evler, eski ği gibi boş zamanları değerlendirmek için yapılan bir bir yere sahiptir. Kırsal turizm, bir taraftan kent insa- kırsal turizme ayrılan süre her geçen gün artmaktadır. geleneksel ev, geleneksel otel ve çiftlik evi şeklin- hobi olarak da sürdürülebilir. nının dinlenme ihtiyacını karşılaması, diğer taraftan dedir. GUEST INN’in felsefesinde; otantiklik, çevre, tarımla kolay uyum sağlaması ve birçok turizm türüy- 2000-2006 programlama döneminde, turistik ak- kalite ve sıcak ilişkiler yatmaktadır. Kaliteyi dostça Yeşil Turizm: Bazı ülkelerde yeşil turizm kavramı özel- le bütünleşebilen yapısı nedeniyle çok sayıda ülkede tivitelerin veya turizmle ilişkili faaliyetlerin teşvik karşılama, basit ama konforlu ortam, yerel mimariye likle kırsal alanlarda (yeşil alanlarda) turizmi ifade yerini almıştır (Emiroğlu, 2013). edilmesi 1257/1999 no’lu Kırsal Kalkınma Konsey saygı, otantizm ve sakinlik içeren bir çevre gibi kriter- etmesine rağmen, yeşil turizm daha çok kitle turizmi, Tüzüğünün 33. maddesi ile önemli bir yer edinmiştir. ler temsil etmektedir. Turist ve el sanatları aktivitelerinin teşvik edilmesi ve 34 35 İtalya’da Kırsal Turizm: İtalya’da kırsal turizmde fark- İspanya’da kırsal turizmde farklı özellikleri ön plana korumaktadır. Adanın nüfusu 138.900 olup nüfusun re de kırsal turizm ülkenin ikinci en büyük turizm alanı lı özellikleri ön plana çıkan küçük yerleşim birimi çıkan diğer bir yerleşim birimi Montâna de Navar- %56’sı kırsal alanlarda yaşamakta ve henüz %10’u olan West Country de en fazla yaygınlık gösterir. Galler- Basilicata’dır. Basilicata İtalya’nın güneyinde küçük ra’dır. Geniş orman alanları, korunmuş ve tarımsal tarımsal arazilerde yaşarken, %47’si ada kesiminde de paket köy programları uygulanmaktadır (Emiroğlu, bir bölgedir. Yaklaşık 10 bin km2 alana sahiptir ve arazilerle eşsiz peyzaj güzelliğe sahiptir. Montâna yaşamaktadır. Yörede temel ekonomik geçim kay- 2013). bu alanın %93’ü tarımsal arazi veya ormandır. Zen- de Navarra kırsal turizm açısından İspanya’da büyük nağı balıkçılık ile tarım arasında değişirken araziler gin bitki örtüsüne ve başta Yunan tapınakları olmak önem arz etmektedir. Bölgede son 15 yıl içerisinde henüz tarımsal amaçlı kullanılmaktadır. Evangeline Macaristan: Macaristan’da yabancı turistler daha çok üzere Eski Roma termal kaplıcalarından “Norman” kırsal turizm açısından hem arz hem de talep yönün- bölgesindeki turizm genel olarak aile ve sosyal yapı Balaton Gölü civarında organize edilen atlı gösteri- kalelerine ve ortaçağ manastırlarına kadar geniş kül- de önemli gelişme kaydedilmiş ve turizmin kırsal eko- arasındaki yakın ilişki, Roma Katolik dini, Fransız dili ler ile folklor programlarına talep oluşturmaktadır- türel mirasa sahiptir. Basilicata turizm açısından çok nomiyi güçlendirdiği fark edilmiştir. ve Acadian kültürüne dayanmakta olup bu faktörler lar. Çok sayıda gölün yer aldığı Lake District bölgesi fazla olanağa sahip değildir. Toplam 461 konaklama turistlerin yöreyi ziyaret etmelerinde temel teşkil et- önemli bir turizm bölgesidir. Göl kenarındaki ağaç- girişimcisi bulunmakta ve bunların 200’ünü oteller İspanya’da kırsal turizm uygulamasına bir diğer ör- mektedir. Örneğin, 1999 yılında yöreyi ziyaret eden ların altında büyükbaş hayvanlar ve gölde su sporu oluşturmakta geri kalanı tarımsal turizm alanında de- nek ise; Crufia ve Pontevedra bölgelerindeki 9 kırsal gün aşırı ziyaretçilerin %11’inin (12.859 kişi) yöreyi yapmak için kullanılan jetskiler yan yana görülebil- ğerlendirilmektedir. Turizm yavaş yavaş gelişmekle yerleşmeyi içine alan “Portodemouros Programı” ziyaret etmelerindeki temel etken tarih ve kültürdür. mektedir. Ayrıca eski devirlerde maden ocağı olarak birlikte 1996 yılında toplam ziyaretçi sayısı 270.000’e olarak verilebilir. Programın hedefi bölgenin sosyal 2000 verilerine göre ise yöreyi ziyaret eden 1.18 mil- kullanıldıktan sonra terk edilen birçok mağara yapı- ulaşmıştır. Yaz sezonunda ziyaretçi yoğunluğu kıyı ve ekonomik kalkınmasına katkıda bulunmaktır. Bu yon ziyaretçiden %22’si (259.600 kişi) Acadian kül- lan sesli, ışıklı ve görsel animasyonlar yer almaktadır. kesiminde olurken iç kesimlerde az sayıda ziyaret doğrultuda da; kırsal turizmi kalkınmada öncelikli türünü tanımak için gelmiştir. Acadian kültürünün bu Ayrıca birçok tarihi şato günübirlik olarak turistlerin olmaktadır. Bunun nedenin yörenin henüz imaja sa- sektör haline getirmek, yerel kaynaklardan daha faz- kadar önemli olmasının nedeni, Acadianların İngiliz- en çok rağbet ettikleri yerler arasında bulunmaktadır hip olmaması gösterilebilir. Bununla ilgili olarak yerel la yararlanmak, tarımsal işletmeleri yeniden düzen- ler tarafından topraklarından çıkarılarak bu bölgeye (Yılmaz ve Gürol, 2012: 26). kültürel mirası, doğal güzelliği, gelenekleri ve yöre- lemek amaçlanmıştır. Nitekim bu proje kapsamında; gelip yerleşen doğu Kanada’nın Fransız göçmenleri sel yemekleri uluslararası ziyaretçilerin olduğu kadar kırsal turizm ve çevre eğitimi verme, geleneksel el olmalarıdır. 1.3.5 Sualtı Dalış Turizmi yerli ziyaretçiler içinde gizemini korumaktadır. sanatlarını destekleme, yeni işler ve ürünler yarat- ma, halk kültürünü turistik sunuma hazır hale getir- Avusturya’da Kırsal Turizm: Avusturya kırsal turizmin Su altı dalış turizmi deniz turizmi alt sektörlerinden Benzer şekilde İtalya’da 2000 yılında çoğunluğu Tos- me, doğal çevreye uygun spor dallarını geliştirme, en iyi şekilde organize edilip yürütüldüğü ülkelerin biri olup; su altı dünyasının flora, fauna ve arkeolojik kana ve Balzano bölgelerinde bulunan 9314 tane doğanın keşfi için rekreatif bölge düzenleme ve köy başında gelmektedir. Özellikle büyük kent yakınları kültür varlıklarını görmek, fotoğraflamak, filme almak kırsal turizm işletmesi kayıtlara geçmiştir. Bu 9314 evlerini yeniden düzenleme yer almaktadır. ve dağlık bölgelerdeki köylerde ve çiftliklerde yay- ve sportif balık avlama amaçlı olarak gerçekleştirilen kırsal turizm işletmesinin %50’den fazlası yiyecek gın olan kırsal turizm faaliyeti çok gelişmiştir. 36 tanıtım, sportif ve eğitim amaçlı dalışlar ile kıyıda ve- içecek servisi, %8’den fazlası çiftlik kenarları yanın- Almanya’da Kırsal Turizm: Almanya’da 1970’li yılların köyü içine alan “yeşil köyler” projesi ile bu alandaki rilen konaklama ve ağırlama hizmetleri içine alan bir daki kamp yerleri ve %14’ü ise at binme yerleri ola- başında Gıda, Tarım ve Orman Bakanlığı’nın özendir- kırsal turizm faaliyetleri bir standarda bindirilmiştir. turizm çeşididir. rak sunulmaktadır. Ayrıca 2000 yılında kırsal turizm mesi sonucu kırsal turizme özellikle çiftlik turizmine Günümüzde Avusturya’da köylerde ve çiftliklerde konaklamasında 110.000 olan yatak kapasitesi 2002 olan ilgi giderek artmaya başlamıştır. Birçok Avrupa sürdürülen kırsal turizm özellikle büyük kentlerin ya- Su altı dalış turizmi son yılların en gözde deniz turizmi yılında 130.000’e çıkarılmıştır. İtalya’ya gelen yaban- ülkesinde kırsal turizm üzerine yapılan çalışmaların kınları ile dağlık bölgelerde yaygınlık kazanmaktadır. alt sektörlerden biridir. Yılın her mevsiminde yapılabil- mesi sportif, çevreci ve korumacı özelliklerinden dola- cı turistlerin %25’i tatillerinde kırsal turizmi tercih et- büyük bir kısmı kırsal turizmin diğer biçimlerini dik- Avusturya’daki çiftlikler 109.000 turistik yatak sağlar yı dünyada hızla gelişmektedir. Avrupa’da dalış sporu mektedir. Sabit konaklama ve yüksek kaliteli yiyecek- kate almaksızın daha ziyade çiftlik turizmi üzerinde ve bu rakam Avusturya’daki tüm yatak kapasitesinin ile ilişkilendirilenlerin büyük çoğunluğu tatillerini ken- lere ek olarak çiftçiler tarafından geliştirilen kültürel yoğunlaşmıştır. Bunun sonucu olarak da 1980 ve 1/6’sını oluşturur. Çiftliklerin %7,5’i turistik konakla- di ülkelerinin dışında geçirmektedir. Çeşitli ülkelerde- hizmetler ve boş zaman aktiviteleri (yüzme havuzları 1990’lı yılların başında çiftlikler ve çiftçiler kırsal tu- maya açılmış olup, dağlık olan bölgelerde ise bu ora- ki bazı turizm merkezleri, yılın 12 ayı dalış turizmine ve dağ bisikleti güzergâhları) ülkede kırsal turizm rizmin odağı haline gelmiştir. nın çok çok üstüne çıkılmaktadır. yönelik organizasyonlar gerçekleştirmektedir. sektörünün canlanmasını sürekli kılmaktadır. Almanya’da halen turist kabul eden 23 bin çiftlik İngiltere’de Kırsal Turizm: GB Day Visits Survey, 2011 Dalış turizminde 2003 yılında dünyada aktif dalgıç İspanya’da Kırsal Turizm: İspanya’nın Andalucia (En- olmasına karşın (bunların 1400’ü kalite belgesi al- Summary raporuna göre İngiltere’de, kırsal alanlara sayısı yaklaşık olarak 7 milyondur. Bu sayı önde ge- dülüs) bölgesi kırsal turizm açısından en gelişmiş mış durumda) turist ağırlayan çiftçi ailesi sayısının 430 milyon günlük ziyaret yapıldığı ve 11 milyar 856 len ülkelerden olan Amerika Birleşik Devletleri’nde 2. bölgesidir. Andalucia’nın doğusunda yer alan Gre- hızla artmamasının başta gelen nedenleri; ailelerin milyon sterlin gelir elde edildiği, 22 milyon geceleme 5 milyon, İngiltere’de ise 100 bin dalgıç olarak kabul nada bölgesindeki Comarca Guadix-Marquesado ili bu konuda hazırlıklı olmamaları, yeni yatırım gerek- gerçekleştirildiği ve bu sayede de 3 milyar 559 milyon edilmektedir. Dalış turizminde 2003 yılından bu yana 1994 ile 1999 yılları arasında LEADER II programından sinimlerinin ortaya çıkması, turistlerin daha yukarı sterlin gelir elde edildiği belirtilmektedir. İngiltere’de dalgıç sayısında ki artış düşünüldüğünde dalış turiz- yararlanılmış, şu an ise LEADER+ ve PRODER A prog- düzeyde konaklama koşulları ve kullanabilecekleri bazı görüşler, kırsal turizmin doğayı tahrip ettiği yö- minin dünyada ve önde gelen ülkelerde önemli bir ramlarından yararlanılmaktadır. LEADER II programıy- ortak alanlar aramalarıdır. Almanya’da 184 bin yatak nündedir. Zıt görüşte olanlar ise; kırsal turizmin çok gelişme gösterdiği ve dalış turizminin ülkelerin turizm la alana 13,45 milyon euro fon aktarılmış, bu fonun kapasiteli bir kırsal turizm konaklama gizilgücü çift- az alan kullandığını, buna karşın çok fazla gelir getir- ekonomisinde önemli yer edindiği açıktır. 8.10 Milyon eurosu özel sektörden ve 5,35 milyon çi ailesine ek gelir sağlamakta, yılda 100 gün gece- diğini savunmaktadır. Nitekim Devon kenti kırsalında eurosu İspanya ve Avrupa’dan aktarılmıştır (Çolak leme olanağı sağlayan çiftlikler ekonomik bakımdan 1973 yılında tarımda 2. 250 kişi işlendirilmişken daha 21. Yüzyılda yaşanan gelişmeler sonrasında dalış tu- 2009: 86). Andalucia bölgesinde kırsal turizmin ge- verimli olmaktadır. sonra kırsal turizm yoluyla işlendirme 38. 800 kişiye rizminde hızlı bir ivme yaşanmış, dalgıçlar bilgi-ileti- lişmesinin altında yatan önemli etkenler; geniş doğal ulaşmıştır. Kırsal turizm de çiftliklerin kullanılması şim teknolojilerindeki gelişmeler sayesinde dalış böl- çevre, ılıman iklim yapısı ve yılda ortalama 300 gün Kanada’da Kırsal Turizm: Kanada’da kırsal turizm hayli yaygındır ve buralarda binicilik yapılır. İngiltere geleriyle ilgili her türlü bilgiye ulaşmıştır. Bu da dalış güneş alabilme özelliği olarak açıklanmaktadır. Kır- uygulamalarına bir örnek olarak küçük bir il olan, de kırsal alanda gerçekleştirilen diğer turizm türü de turizminde uluslararası bir hareketlilik sağlamaktadır. sal turizm kapsamında ziyaretçilere kamp yapma, ata Prince Edward adasındaki Evangeline bölgesi göste- akarsu turizmidir. Bunlara Norfolk ve Broads örnek Bu nedenle dalış turizminde önde gelen ülkeler çekici- binme ve atlı gezi, doğa yürüyüşü ve dağ bisikleti gibi rilebilir. Prince Edward adasında aile, kilise, okul ve verilebilir. Ayrıca İskoçyalılar bölgesel parklarını yeşil lik yaratan unsurlarını her türlü bilgi iletişim teknoloji- olanaklar sunulmaktadır. toplum örgütü formu geleneksel sosyal yapısını hala turizme açarak doğa yürüyüşü yapmaktadırlar. İngilte- leriyle dalış turizmi pazarına sunmaktadır.

36 37 Dünya’nın gözde dalış bölgeleri arasında Galapagos İnsanlar özellikle inançlarının geçmişine uzanmak, Harita 1. Dünya İnanç Turizmi Haritası Islands, Morchead City, Little Cayman, Palau (Microne- dinlerinin önemli merkezlerini ziyaret etmek, inanç- sia), Cozumel (Mexico), Bonaire, Tobermony (Kanada), larının zorunlu gördüğü ziyaretleri yaparak “hacı” Great Barrier Reef (Australia), British Columbia (Kana- olmak ve bu şekilde manevi tatmin ve iç huzuru yaka- da), Egyptian Red Sea sayılabilir. Dünyada en fazla ba- lamak istemektedirler. Hatta bu yerler sadece inanan- lıkadam bulunduğu ülke Amerika Birleşik Devletleri ları tarafından değil, meraklıları tarafından da ziyaret iken en fazla balıkadam çeken ülke Avustralya’dır. edilmekte ve bu mekanlar tur organizasyonları içeri- Avustralya’da Queensland eyaletinde Great Barrier sinde özellikle yer almaktadır. Bu açıdan değerlendi- Reef Marine Parktır. Yılda yaklaşık 1.8 milyon civarın- rildiğinde, özellikle Budizm ve Hinduizm kendi din ve da balıkadam çekmektedir (Akkoç, 2013). kültürlerini turizm amaçlı olarak pazarlama konusun- da daha hoşgörülü olan dinlerdir. 1.3.6 İnanç Turizmi Haritada görüldüğü üzere dünyanın farklı bölgele- Dünya turizminde yaşanan gelişmeler, turist tipinin ve rinde birçok inanç ve hac merkezleri bulunmaktadır. beklentilerinin değişmesiyle birlikte farklı özelliklere Bunlardan toplum tarafından en iyi bilinen dini ve kül- sahip turistik beldeler ve turizm faaliyetleri gün geç- türel fenomenlerden biri olan Hac yolculuğu; Budizm, tikçe daha çok tercih edilir olmuştur. Günümüz şartları Hinduizm, İslam, Yahudilik ve Hristiyanlık gibi dünya- seyahatleri kolaylaştırdığı, ulaşım ve haberleşme tek- nın en büyük dinlerinin önemli bir özelliğidir. nolojileri ileri seviyeye ulaştığı ve özellikle Batı Avrupa ülkelerinde ve Amerika’da kişi başına düşen milli gelir İslamiyette Mekke ve Medine; Hristiyanlık’ta başta Ku- yükseldiği için, inanç turizmi gittikçe daha geniş kit- düs, Roma, Compostelle, lourdes ve fatima olmak üze- leleri ilgilendiren bir faaliyet olmuştur (Kurnaz, 2013). re birçok hac mekanı vardır. Hristiyanlığın Anadolu’da Kaynak: Zengin, A. (2010). Eyüp Kentsel Sit Alanının İnanç Turizmi Kapsamında Değerlendirilmesi ve Yerleşim Dokusunun Korunması Üzerine Bir Araştırma. da ziyaret yerleri vardır. Bu mekânlar Hristiyanlık tarihi Yayınlanmamış Yüksek Lisan Tezi, Mimar Sinan Güzel Sanatlar Üniversitesi Fen Bilimleri Enstitüsü Mimarlık Ana Bilim Dalı, s. 38. Turizmde insanlar gezmek görmek ve dinlenmek ve önemli şahSiğitleriyle bağlantılıdır. Pavlus’un mis- amacındadırlar. Farklı bir turizm türü olan inanç turiz- yonerlik gezileri esnasında dolaştığı yerler bugün bazı minde ise, diğer turizm çeşitlerinden farklı olarak in- Hristiyanlarca ziyaret edilmektedir. Antakya bu yerler- 1.3.7 Etkinlik Turizmi sanlar inançlarının gerektirdiği dini vecibelerini yeri- den biridir. Pavlus, Petrus ve Barnaba burada Hristi- ne getirmek için dini açıdan önemli gördükleri kutsal yanlığı yaymışlar ve Antakya Kilisesi beş büyük kilise Turistik bir ürün olarak etkinlikler konaklama, yeme içme, alışveriş ve diğer aktivitelerden meydana gelmek- yerleri ziyaret etmektedirler. arasında yer almıştır. Diğer bir kutsal mekân da Efes’tir. tedir. Etkinliklerin düzenlendikleri Destinasyonlar için turizm pazarını genişletme, turistlerin dikkatini çekme, Pavlus Efes’te kalarak Hristiyanlığı yaymaya çalışmış, imaj yaratma, tanıtıma yardımcı olma ve ekonomik fayda sağlama gibi birçok faydası bulunmaktadır. Etkinlikle- Tablo 1. Dünyadaki Başlıca Dinler ve İnanan Sayıları Havari Yuhanna ise burada yaşamış ve ölünce buraya rin turizmin içindeki yerine ilk defa 1987’de Yeni Zelanda Turizm ve Tanıtma Bölümü tarafından dikkat çekilerek defnedilmiştir. Hinduizmde, Hindistan toprakları, iki uluslararası turizm pazarında hızla ve gelişen bir turizm çeşidi olarak etkinlik turizminden bahsedilmiştir. Bu bin yıldan beri hac mekanı olarak kabul edilir. Özel- tespit doğrultusunda etkinlik turizmi konusunda ilk çalışmalar yapılmaya başlanmıştır. Bu doğrultuda etkinlik Dinler İnanan Sayıları (Milyon Kişi) likle hac yerleri Benares ve Ganj Nehri’dir. Ayrıca Tanrı turizmi ile ilgili de literatürde çeşitli tanımlamalar yapılmıştır (Yıldırım, 2014). Vişnu ve Şiva’ya adanan büyük mabetler de hac mer- Hristiyan 2. 200 kezi olarak kabul edilir. Bu hac merkezlerine bir Hin- Tassiopolulus (2005: 4) etkinlik turizmini; etkinliklerin turist çekicilikleri olarak, sistematik bir biçimde ge- Müslüman 1. 600 du durumuna göre yılda birkaç sefer gider. Budizmde liştirilmesi, planlanması, pazarlanması ve yürütülmesi olarak tanımlamış ve etkinlik turizminin amaçlarını Hindu 1.000 hac ziyareti, Buda’ya ait mekânlarla ondan kalanların aşağıdaki gibi sıralamıştır: Budist 500 bulunduğu yerlere yapılır. Bodhi Gaya, Hindistan’da > Destinasyon için olumlu bir imaj yaratmak, Yahudi 14 Budistlerin en önemli hac yeridir. Bunun dışında hac > Turizm sezonunun uzatmak, için ziyaret edilen yerler; Nepal’deki Buda’nın doğum > Turizm talebini bir alana daha eşit yaymak ve Geleneksel Dinler 400 yeri olan Lumbini, Buda’nın ilk vaazını yaptığı Bena- > Yerli ve yabancı ziyaretçileri çekmek olarak sıralamıştır. Kaynak: Demircioğlu, B. (2013). Dünyanın Üçüncü Dini; Dinsizlik. Genç Dergi, res’deki Geyik Parkı ve Buda’nın öldüğü yer olan Ku- Aylık Gençlik Dergisi, Sayı :76. şinagara’dır. Yahudilikteki hac mekânlarını üç grupta Dünyada ilgi çeken birçok etkinlikten bahsetmek mümkündür ancak bunların içerisinde en fazla ilgi çeken et- toplamak mümkündür. İlk olarak, Kudüs ve çevresinde kinlikler anma, festivaller ve dini etkinlikleridir. Bu etkinlikler genellikle kültürel etkinlikler başlığı altında ince- Yukarıdaki tablo, başlıca dinlere mensup 5 milyar 714 oluşmuş, tarihî özelliğe sahip ve Kitab-ı Mukaddes’in lenmektedir. milyon insanın bulunduğunu göstermektedir. Dün- tarihi içinde ortaya çıkan Ağlama Duvarı gibi mekân- yada 2.2 milyar Hristiyan, 1.6 milyar müslüman ve 1 lardır. İkinci olarak, genelde Celile’de bulunan, Talmut Her toplumun tarihinde önemli bir yere sahip kişi ve olaylar için her yıl düzenli olarak etkinlikler düzenlenmek- milyar Hindu, 500 milyon Budist ve 14 milyon Yahudi ve Kabala’da adı geçen bilgelerin mezarları, son olarak tedir. Anma etkinlikleri hem olayın gerçekleştiği yerde veya kişinin mezarı başında yapılırken hem de olay veya yaşamaktadır. Bunlara ek olarak geleneksel dinlere ise, Diaspora (Filistin dışında Yahudilerin yaşadıkları kişinin önemine göre farklı yerlerde de gerçekleştirilmektedir. Bu bölgeleri ziyaret eden turistlerin katılımıyla inanan 400 milyon insan yaşamaktadır. merkezler) bulunmaktadır. Şintoizm’de hac merkezi gerçekleşen turizm çeşidi de literatürde savaş alanları turizmi, thana turizm, kültürel miras turizmi, dark turizm; olarak kabul edilen yer ise, İse’dir (Kurnaz, 2013). hüzün turizmi olarak adlandırılmış ve bu konuda bilimsel çalışmalar yapılmıştır. Örneğin, Gelibolu Yarımadası Tarihi Milli Parkı’nda her yıl 18 Mart ve 25 Nisan’da birçok insanın katıldığı etkinlikler düzenlenmektedir. 1980’ler-

38 39 den beri özellikle 25 Nisan Anzak Günü etkinlikleri ve valler katkı sağlamaktadır (Tayfun ve Arslan, 2013). motivasyon faktörü olabileceği gibi toplam deneyimin Uluslararası Gastronomi Turizmi Derneği’ne (The In- Şafak ayinine katılmak için her yıl artarak binlerce Kültürel etkinlikler başlığı altında ele alınan etkinlik- ikincil amacı olarak da görülebilmektedir. Bazı kişiler ternational Culinary Tourism Association) göre, yerel Avustralyalı ve Yeni Zelandalı genç Türkiye’de Çanak- lerden biri de dini etkinliklerdir. Dini etkinlikler, top- yeni mutfakların lezzetlerini tatmak için seyahat eder- içecek ve yiyeceklere yönelik turistik eğilimin daha kale / Gelibolu Yarımadası’na gelmektedir. lumların dini inançları doğrultusunda yapılan etkin- ler. Ayrıca gastronomi turizmi, restoran ve otellerde çok yerli turistler tarafından gerçekleştirildiği, Ame- liklerdir. Müslümanlar için önemli olan Kutlu Doğum turistler için yemeklerin hazırlanmasından ziyade rikada 2010 yılında iç turizme katılanların %17’sinin Günümüzde kültürel etkinlikler içerisinde yer alan Haftası etkinlikleri, Aşure Günü etkinlikleri, Ramazan yerel yiyecek ve içeceklerle ilgili deneyim yaşamak gastronomi turizmiyle ilişkili olduğunu ve 2007’den festivaller içeriği itibariyle bir destinasyonun doğal etkinlikleri, Hristiyanlar için Paskalya, Noel kutlama- amacıyla turistlerin seyahat etmesidir. Yemek, bir top- bu yana 27 milyon Amerikalının bu turizm faaliye- ve fiziksel özelliklerinin önüne geçmeye başlamıştır. ları dini etkinliklerdir (Yıldırım, 2014). lumun kendisini ve yaşama tarzını ifade şeklidir. Kül- tinde bulunduğunu belirtmektedir. Raporda ayrıca, İspanya’da gerçekleştirilen Boğa Güreşleri ve Doma- tür, gastronomi turizminin göz ardı edilemez önemli İngiltere’nin gastronomi turizminden her yıl yaklaşık tes Festivali, Brezilya’daki Rio Karnavalı, Fransa’daki 1.3.8 Gastronomi Turizmi bir parçasıdır. Gastronomi turizmi bir özel ilgi turizmi 8 milyar dolar gelir elde ettiği ifade edilmektedir. Cannes Film Festivali, Paris, Londra, Milano Moda olmasının yanında, ev sahibi bölgenin yemekleri sa- Etnik mutfağın özellikle Hint, Thai, Kuzey Amerika, Haftaları gibi büyük çapta ve dünyaca ünlü etkinlikler, Gastronomi turizmi, daha önce yaşanmamış bir yiye- yesinde kültürel özelliklerinin de öğrenilmesinden Meksika ve Çin başta olmak üzere her geçen gün çe- uluslararası basın tarafından ilgiyle takip edilmekte- cek ve içecek deneyimi yaşamak için seyahat motivas- dolayı gastroturisti aynı zamanda kültür turisti haline kiciliğinin arttığı ve turistler tarafından tercih edildiği dir. Festivallerin kentlerin tanıtımına sağladığı katkı- yonu yaratan ve seyahat davranışlarının güdülenme- getirmektedir (Akgöl, 2012). Kırsal Seyahat Endüstrisi de anlaşılmaktadır. Yiyecek ve içecek festivallerinin ya birkaç örnek vermek gerekirse: Her yıl Şubat veya sine önemli ölçüde yardımcı olan turizm şekli olarak Birliği’nin yapmış olduğu araştırmaya göre; gastrono- turistlerin tatil tercihinde etkili olan en önemli unsur Mart aylarında düzenlenmekte olan Rio Karnavalı, tanımlanabilmektedir (Deveci, Türkmen ve Avcıkurt, mi turizmine katılan turistlerin yaklaşık olarak %70’i olarak gösterildiği raporda, bu festivallerin Avrupa uluslararası festivaller içinde en ünlülerinden biridir. 2013). Gastronomi turizminin kökeni tarım, turizm ve gittikleri yerlerde, bölgesel veya yöresel yiyecekler, da daha yaygın hale gelmeye başlandığı yazılmakta- Her yıl binlerce insan bu festivali canlı olarak izlemek kültüre dayanmaktadır. Tarım, turizm ve kültür, gast- yemek tarifleri, şarap, vb. ürünleri ikamet ettikleri dır. Gastonomi turistlerinin ise genellikle ortalamanın için Brezilya’nın Rio de Janeiro kentini ziyaret ederler. ronomi turizminin bölgesel bir çekicilik ve deneyim yerlere götürerek, bunları aile ve arkadaşları ile pay- üzerinde geliri olan, eşleriyle birlikte seyahate çıkan Rio de Janeiro karnavalla o kadar özdeşleşmiştir ki, olarak pazarlanmasına ve konumlandırılmasına ola- laşma niyetinde olduklarını belirlemiştir. Bu sonuç; ve 30 ile 50 yaş aralığında bulunan, seyahat başına dünyanın neresinde olursa olsun Rio denilince birçok nak yaratmaktadır. Tarım, ürünü sunmaktadır; kültür, gastronomi amaçlı seyahat eden turistlerin ülke, böl- ortalama 1200 dolar harcayan ve bu harcamanın üçte insanın aklına Rio Karnavalı gelmektedir. Rio Karnava- tarihi ve otantikliği; turizm ise alt yapıyı ve hizmetleri ge ve yöre tanıtımı için son derece önemli olduğunu biri yani 450 dolarını da yiyecek içeceğe harcayan ki- lı 15. Yüzyıl’da Portekizliler tarafından düzenlenmeye sağlamaktadır. Tüm bu unsurlar gastronomi turizmi göstermektedir (Deveci, Türkmen ve Avcıkurt, 2013). şilerden oluştuğu tespit edilmiştir. başlamıştır. Önceleri fakir ve dar gelirli kişilerin sür- altında buluşmaktadır. Yemek, bir toplumun kendisi- dürdüğü bir gelenek olsa da daha özellikle 20. Yüzyı- ni ve yaşama tarzını ifade şeklidir. Kültür, gastronomi lın ikinci yarısında itibaren dünyaca ünlü hale gelmiş turizminin göz ardı edilemez önemli bir parçasıdır. ve Rio kentinin sembolik değeri haline gelmiştir. Gastronomi turizmi tatil amaçlı bulunulan yerde yaşa- Berlin Uluslararası Film Festivali, her yıl düzenlendi- yan yerel halk ve turist arasında sembolik etkileşim ği iki hafta içerisinde 120 ülkeden 19.000’den fazla ile iç içe geçmiş duygusal bir bağ kurulmasını sağlar film profesyonelinin, 4000 gazetecinin katıldığı, ve Destinasyon imajı için çok kuvvetli bir gelişime yol 200.000’den fazla biletin satıldığı, dünyanın en bü- açar. Bununla birlikte, tecrübe kazanılan yemekler, yi- yük festival katılımının sağlandığı, iş, kültür ve sanat yenler için yüksek statü sembolü haline gelirken, ba- çevrelerinin yoğun ilgi gösterdiği önemli bir kültür zen de yemeği tüketenler yüksek statüsü sayesinde organizasyonudur (Kömürcü, 2013) çok güçlü bir sosyal anlama ve işleve sahip olmakta- dır. Seyahat esnasında gastronomi turizmi ürünleri ile Her yıl Mayıs ayının ikinci haftasında düzenlenen zaman geçiren turistlere yönelik bu kazanımlar motive Cannes Film Festivali, dünyanın en önemli film fes- edici olmakla birlikte turistlerin destinasyonun yemek tivallerinden birisidir. Fransa’nın güneyinde Akdeniz kültürüne ve dolayısıyla yöre adetlerine hakim olması- kenarında bulunan Cannes şehri adeta film festivali nı da sağlamaktadır. Destinasyonda kullanılan bir ba- ile özdeşleşmiştir. Cannes şehri insanların kafasında harat ya da turistlerin günlük yaşantılarında çok alışık film festivali ile birlikte yer etmektedir. Şehrin 65 – oldukları halde dikkat etmedikleri yiyecek ürünlerine, 70 bin civarlarındaki nüfusu festival zamanlarında deneyimler sayesinde sembolik anlamlar yüklenerek 300 bini aşmaktadır. Otellerde aylar öncesinden boş tatil sonrasında da turistlerin sürekli olarak bölgeyi yer bulunmamaktadır. Binlerce insan festival zamanı hatırlamasını sağlar. Yiyecek ile ilgili aktiviteler bölge- dünyaca ünlü film yıldızlarını görmek için büyük mas- sel etkileşim için bir araç haline geldiklerinde, başarılı raflara katlanarak şehri ziyaret etmektedir. Festival bir gastronomi turizmi ve Destinasyon markalaşması süresince turistler kente son rakamlara göre yaklaşık için kriter haline gelirler. 300 milyon dolar döviz bırakmaktadır. 300 milyon do- lar, 70 bin nüfuslu küçük bir şehir için oldukça büyük Bir bölgenin yemekleri, o bölgenin seçiminde ve oraya sayılabilecek bir gelir anlamına gelmektedir. Örnek- gelen turistlerin yaşadığı deneyimler üzerinde önemli lerden de görüldüğü gibi festivaller kentin tanıtımın- etkiye sahiptir. Bir bölgenin yemekleri o bölgeye ait da önemli roller oynamaktadır. Kentin cazibe merkezi iklim, konaklama, manzara gibi önemli çekicilik un- haline gelmesi, isminin dünyaca tanınır hale gelmesi surları arasında yer almaktadır. Farklı yemekleri tat- ve önemli miktarda döviz çekmesi noktasında festi- ma ve deneme duygusu, seyahat deneyiminin temel

40 41 1.4 TÜRKİYE’DE TURİZMİN MEVCUT DURUMU 1.4.2 Türkiye Turizm Sektöründe Arz Yapısı

Çalışmanın bu bölümünde, turizm sektörünün Türkiye’deki görünümü ortaya konulmaktadır. Bu görünüm, Türkiye Turizm Sektörünün arz yapısı konaklama, yeme-içme ve eğlence arzı olarak sınıflandırılmaktadır. İsta- sektörün arz ve talep durumu, ilgili kurum ve kuruluşlar, yatırımları etkileyen teşvikler ve turizm çeşitleri şek- tistiki verilerle Türkiye’nin durumunun ortaya konulduğu bu bölümde değerlendirmeler Turizm İşletme Belgeli linde başlıklandırılmaktadır. tesisler baz alınarak yapılmaktadır.

1.4.1 Turizm Sektöründeki Kurum ve Kuruluşlar 1.4.2.1 Türkiye Turizm Sektöründe KonaklamaArz Yapısı

Turizm sektöründeki kurum ve kuruluşları, kamu kurumları ve meslek örgütleri şeklinde sınıflamak mümkün- Bu bölümde, Türkiye’nin konaklama alanındaki mevcut arz olanakları ve yakın gelecekte arz unsurlarına ek- dür. Tablo 2’de verilen kurum ve kuruluşlar, ülke düzeyinde faaliyet gösteren ve bilinirliği yüksek kurumlardır. lenecek olan olanakları sunulmaktadır. Konaklama ile ilgili arz olanakları, turizm işletme belgeli ve belediye Bunların yanında ülke genelinde ve bölgesel bazda faaliyette bulunan birçok kurum ve kuruluş da bulunmak- belgeli olmak üzere ikili sınıflandırma ile verilmektedir. Bunun yanında özel belgeli konaklama işletmelerine tadır. ait rakamlar da arz açısından belirtilmektedir.

Tablo 2. Turizm Sektöründeki Başlıca Kurum ve Kuruluşlar TÜİK 2013 yılı verilerine göre Türkiye’de, 2.982 adet Turizm İşletme Belgeli Konaklama Tesisi bulunmaktadır. Bu tesislerin toplam oda kapasitesi 357.440 yatak kapasitesi ise 749.299’dur. Bu kapasitenin %50,8’i Akdeniz Kurum Adı Kısaltması Görevi Web Adresi Bölgesi’nde bulunmaktadır. Akdeniz Bölgesi’ni sırasıyla Ege Bölgesi (%21,3) ve İstanbul (%10,7) izlemektedir. En az yatak kapasitesine sahip bölge ise (%0,8) Ortadoğu Anadolu Bölgesi’dir. Türkiye'deki turizm yasası ve T. C. Kültür ve Turizm Bakanlığı TCKTB http://www. kultur. gov. tr politikasından sorumludur. Tablo 3. Turizm Belgeli Konaklama Tesislerinin Sayısı ve Kapasitesi 2013 Seyahat acentacılığı mesleğinin çatı Türkiye Seyahat Acentaları Birliği TÜRSAB http://www. tursab. org. tr kuruluşudur. İstatistiki Bölge Birimleri Tesis Sayısı % Yatak Sayısı % Tesis Sayısı % Yatak Sayısı % Sınıflaması Türkiye Otelciler Federasyonu TÜROFED Otel sektörünün çatı kuruluşudur. http://www. turofed. org. tr Turist rehberliği mesleğinin çatı TR1 Istanbul 167 15,8 50. 230 16,6 432 14,5 80. 313 10,7 Turist Rehberleri Birliği TUREB http://www. tureb. net kuruluşudur. TR2 Batı Marmara 47 4,5 5. 956 2,0 166 5,6 19. 199 2,6 Türkiye'nin turistik değerlerinin yurt http://www. TR3 Ege 237 22,4 73. 464 24,3 665 22,3 159. 923 21,3 Turizm Geliştirme Vakfı TUGEV içi ve yurt dışında tanıtılması için turizmgelistirmevakfi. org/ çalışmaktadır. TR4 Doğu Marmara 68 6,4 13.056 4,3 173 5,8 24. 832 3,3 Otelcilik alanındaki işletmelerin TR5 Batı Anadolu 50 4,7 16. 859 5,6 189 6,3 26. 302 3,5 Turistik Otelciler, Yatırımcılar ve TUROB aralarındaki işbirliğini geliştirmek http://www. turob. com İşletmeciler Birliği TR6 Akdeniz 252 23,9 101. 425 33,6 853 28,6 380. 544 50,8 üzere çalışmalar yapmaktadır. TR7 Orta Anadolu 40 3,8 9. 246 3.1 109 3,7 17.084 2,3 Havacılık faaliyetlerini kanunlar, yönetmelikler ve talimatlar Sivil Havacılık Genel Müdürlüğü SHGM http://www. shgm. gov. tr TR8 Batı Karadeniz 32 3,0 5. 361 1,8 115 3,9 9.033 1,2 çerçevesinde yürütmek üzere kurulmuş bir kamu kurumudur. TR9 Doğu Karadeniz 47 4,5 5. 132 1,7 88 3,0 8.074 1.1 Türkiye'nin etkin tanıtımı için kurulmuş TRA Kuzeydoğu Anadolu 21 2,0 2. 921 1,0 42 1,4 5. 336 0,7 Türkiye Resmi Turizm Portalı GOTURKEY http://www. goturkey. com bir web portalıdır. TRB Orta Doğu Anadolu 35 3,3 4. 766 1,6 49 1,6 5. 666 0,8 Türkiye'de turizm yatırımı yapmak TRC Güneydoğu anadolu 60 5,7 13. 446 4,5 101 3,4 12. 993 1,7 isteyenlere yardımcı olmak ve Türkiye Turizm Yatırımcıları Derneği TYD http://www. ttyd. org. tr yatırımcılar arası ilişkileri geliştirmek TOPLAM 1.056 100 301. 862 100,0 2. 982 100,0 749. 299 100,0 üzerine çalışmalar yapmaktadır. Kaynak: Kültür ve Turizm Bakanlığı, 2013 Türkiye'nin turizm alanındaki en eski kurumlarından biri olarak Türk Türkiye Turing ve Otomobil Kurumu TTOK http://www. turing. org. tr Turizmi'nin geliştirilmesi üzerine Yatırım belgeli konaklama tesisleri incelendiğinde ise, Türkiye’de 1056 adet Turizm Yatırım Belgeli Konaklama çalışmalar yapmaktadır. Tesisi bulunmaktadır. Bu tesislerin toplam oda kapasitesi 139.928 yatak kapasitesi ise 301.862’dir. Bu ka- Turizm sektöründeki uzmanların pasitenin %23,9’u Akdeniz Bölgesi’nde bulunmaktadır. Akdeniz Bölgesi’ni sırasıyla Ege Bölgesi (%22,4) ve Turizm Araştırmaları Derneği TURAD birikimlerinin paylaşılması amacıyla http://www. turad. org İstanbul (%15,8) izlemektedir. En az yatak kapasitesine sahip bölge ise (%2) Kuzeydoğu Anadolu Bölgesi’dir. çalışmalar yürütmektedir. Yatırım belgeli tesis oranlarına bakıldığında Türkiye’de yeni yatırımların Karadeniz, Güneydoğu Anadolu ve Ortadoğu Anadolu bölgelerinde yoğunlaşmaya başladığı görülmekte, dolayısıyla bu bölgelerimizde turizmi Kaynak: Amasya İli Turizm Sektör Raporu, 2013 canlandırabilmek için girişimlere hız verildiği görülmektedir.

42 43 Tesis tür ve sınıflarına göre bir inceleme yapılacak olursa, Türkiye’de en çok işletme belgeli tesis olarak otel iş- Türkiye’de otellerden sonra en fazla sayıda bulunan işletme, yapısal özelliği, mimari tasarımı, tefrişi, deko- letmeleri bulunmaktadır. İşletme belgeli otel işletmeleri toplam 2.341adet olup 625 bin 828 kişilik yatak kapa- rasyon ve kullanılan malzemesi yönünden özgünlük arz eden, işletme ve servis yönünden üstün standart ve sitesine sahiptir. İşletme belgeli otel işletmeleri içerisinde en fazla sayıya ise 3 yıldızlı otel işletmeleri sahiptir. yüksek kalitede hizmet verilen Özel Tesis olarak ifade edilen tesislerdir. Bu tesislerin işletme belgeli toplam Türkiye’de toplam 773 adet 3 yıldızlı otel işletmesi bulunurken bunu sırasıyla 624 adet 4 yıldızlı, 453 adet 2 sayıları 256, yatak kapasiteleri ise 16.719 kişiliktir. Ancak bu tesislerin yatak kapasitesi, tatil köylerinin yatak yıldızlı, 442 adet 5 yıldızlı, ve 49 adet 1 yıldızlı otel işletmesi takip etmektedir. Ancak yatak sayıları açısından kapasitesinin (60.747) yaklaşık %25’i kadardır. Tesis sayı adedi itibarıyle çok görülmese de yatak kapasitesi 301 bin 406 yatak ile 5 yıldızlı oteller ilk sırada yer almaktadır. 189 bin 400 yatak ile 4 yıldızlı otel işletmeleri olarak Türkiye’de otellerden sonra en fazla yatak kapasitesine sahip tesisler tatil köyleridir. Genel duruma ba- ikinci, 97 bin 579 yatak ile 3 yıldızlı oteller ise üçüncü sırada yer almaktadır. kıldığında, Türkiye’deki konaklama arzının otel ve tatil köyleri ağırlıklı olduğu görülmektedir. Yatırım aşama- sındaki tesisler de tamamlandığında Türkiye’nin yatak kapasitesinin 1.051.571’e yükseleceği görülmektedir. Grafik 17. Turizm İşletme Belgeli Otel işletmelerinin Kapasiteleri 2013 Çok önemli potanSiğil rekabet avantajlarına sahip bulunulan termal turizm alanındaki konaklama arzı dikkat çekicidir. Bu alandaki potanSiğilin farkına varan yatırımcıların 9.988 yatak kapasiteli yatırımlarının sürdüğü görülmektedir. 2013 yılı itibariyle 18 bin 751 yatak kapasitesi ve 59 tesis sayısı bulunan termallerin bu kapasi- tenin de yeterli olabileceğini söylemek mümkün değildir.

Tablo 4. Turizm İşletme Belgeli Tesislerde Yatak Dağılımı 2013 Tesis tür ve sınıflarına göre Türkiye’de en İşletme Yatırım Belgeli çok yabancılar için ortalama kalış süresi- Tesis Türü Belgeli (Yatak) (Yatak) nin en uzun olduğu tesis türü 6.3 gece ile Tatil Köyleridir. Bunu 6.2 gece ile Hostel- Oteller 243. 777 625. 878 ler, 5.5 gece ile Turizm Kompleksleri izle- Moteller 653 mektedir. Yerliler için ortalama kalış süre- sinin en uzun olduğu tesis türü 4.3 gece Tatil Köyleri 21. 713 60. 747 ile Yayla Evleridir. Bunu 3.7 gece ile Tatil Köyleri, 3.1 gece ile Turizm Kompleksleri Termal Oteller 9. 988 18. 751 izlemektedir. Termal Tatil Köyleri 948 Yabancı doluluk oranının en yüksek ol- Müstakil Termal Apart Oteller 96 duğu tesis türü yıllık ortalama %71,8 ile Pansiyonlar 298 1. 135 Golf Tesisleridir. Bunu %55 ile Tatil Köyleri, Kaynak: Kültür ve Turizm Bakanlığı, 2013 %45 ile Turizm Kompleksleri izlemektedir. Kampingler 914 705 Yerli doluluk oranının en yüksek olduğu Türkiye’deki yatırım ve işletme belgeli otel işletmeleri sayı olarak Küçük ve Orta Ölçekli işletmeler ölçeğinde Oberjler 942 tesis türü %40,3 ile Oberjlerdir. Bunu %31 olsa bile var olan yatak kapasitesi açısından büyük ölçekli işletmelerin önemli ölçüde paylarının olduğu gö- doluluk oranı ile Termal Oteller , %21,9 ile rülmektedir. Apart Oteller 5. 266 12. 138 Dağ Evleri izlemektedir. Özel Tesisler 952 16. 719 Grafik 18. Turizm Yatırım Belgeli Otel işletmelerinin Kapasiteleri 2013 Turizm işletmesi belgeli konaklama tesis- Golf Tesisleri 228 424 lerine giriş yapan toplam 21.2 milyon ya- bancının 4.7 milyonunu Almanlar gerçek- Turizm Kompleksleri 7. 930 4. 564 leştirmiş olup, toplam yabancılar içinde Butik Oteller 6. 848 5. 138 %22,3 ile ilk sırayı almaktadır. Bunu 15.1 milyon (%16,7) ile Rusya Federasyonu, 1.4 B Tipi Tatil Siteleri 2. 702 748 milyon (%6,6) ile İngiltere izlemektedir. Butik Tatil Villaları 136 Toplam 89,6 milyon yabancı geceleme- nin 25,2 milyonu (%28,2) Almanlar, 15.8 Dağ Evi 61 272 milyonu (%17,6) Rusya Federasyonu, 7.5 Çiftlik Evi / Köy Evi 157 59 milyonu (%8,4) İngiltere tarafından ger- çekleştirilmiştir. Belgeli konaklama tesis- Yayla Evi 80 28 lerinde en uzun süre kalan yabancılar 6.5 Hostel 166 gece ile Belarus olup, bunu 6.3 gece ile Lüksemburg, 5.6 gece ile Slovakya izle- Toplam 301. 862 749. 299 mektedir (Kültür ve Turizm Bakanlığı, 2013 Yılı Değerlendirme Raporu). Kaynak: Kültür ve Turizm Bakanlığı, 2013

Kaynak: Kültür ve Turizm Bakanlığı, 2013

44 45 1.4.2.2 Türkiye Turizm Sektöründe Yiyecek-İçecek Arzı Grafik 19. Yiyecek-İçecek Tesislerinin Türlerine Göre Dağılımı 2013

Turizm belgeli yeme-içme tesisleri açısından İstanbul 364 tesis ve 104.460 kişi kapasitesiyle birinci sırada bulunmaktadır. İstanbul’u sırasıyla 134 tesis ve 37.752 kişi kapasitesiyle Batı Anadolu Bölgesi ve 108 tesis ve 34.760 kapasitesi ile Ege Bölgesi takip etmektedir. Bu üç bölgenin toplam yeme-içme tesisi kapasitesinin %65,3’üne sahip olduğu anlaşılmaktadır. Yatırım aşamasındaki tesisler açısından bakıldığında ise Ege Böl- gesi’nin ilk sırada olduğu görülmektedir. En fazla tesis bulunan üç bölge dikkate alındığında, Akdeniz Bölge- si’ndeki yeme-içme tesislerinin diğer bölgelerdekilere göre daha büyük kapasiteli olduğunu göstermektedir. İstanbul 287 ve Ege Bölgesi’ndeki tesisler 321, ortalama kapasitelere sahipken, Akdeniz Bölgesi’ndeki orta- lama kapasite 323 kişidir.

Tablo 5. Turizm Belgeli Yiyecek-İçecek Tesislerinin Sayısı ve Kapasitesi 2013

İSTATİSTİKİ BÖLGE BİRİMLERİ SINIFLAMASI Turizm Yatırım Belgeli Turizm İşletme Belgeli

Tesis Sayısı Kapasite (Kişi) Tesis Sayısı Kapasite (Kişi) TR1 Istanbul 6 1 177 364 104 460 TR2 Batı Marmara 3 600 26 10 660 TR3 Ege 14 3 193 108 34 760 Kaynak: Kültür ve Turizm Bakanlığı, 2013 TR4 Doğu Marmara 7 1 720 74 28 294

TR5 Batı Anadolu 9 3 025 134 37 752 1.4.2.3 Türkiye Turizm Sektöründe Eğlence Yerleri Arzı TR6 Akdeniz 9 3 160 50 16 165 Turizm ile ilgili tamamlayıcı nitelikte tesisler olarak ifade edilebilecek eğlence yerlerinin bölgesel dağılımı Tablo TR7 Orta Anadolu 2 7 745 15 3 659 6’da görülmektedir. Buna göre Türkiye’de 2013 yılı itibari ile turizm işletmesi belgeli 59 tesiste toplam 8. 866 ki- TR8 Batı Karadeniz 1 50 30 9 843 şilik kapasite bulunmaktadır. Yatırım belgeli olarak ise iki işletme bulunmaktadır. Yatırım belgeli bu iki işletme- nin kapasitesi, 59 tesisin kapasitesinin yaklaşık %15’i kadardır. Dolayısı ile yeni yapılan tesislerin Türkiye’nin TR9 Doğu Karadeniz 14 4 566 ihtiyacı olan eğlence yerleri için yeterli olmadığını söyleyebiliriz. 2010 yılında Orta Anadolu Bölgesi’nde yatırım TRA Kuzeydoğu Anadolu 3 200 6 1 240 belgesi almış bir tesisteki 13.850 kişilik kapasite dikkat çekmekteydi ancak 2013 yılında bu yatırımın tamam- lanamadığı görülmektedir. Turizm İşletmesi Belgeli tesislerde İstanbul ve Batı Anadolu ilk sıraları almaktadır. TRB Ortadoğu Anadolu - - 4 1 730 Tablo 6. Turizm Belgeli Eğlence Yerlerinin Sayısı 2013 TRC Güneydoğu Anadolu 1 2 10 20 11 629

TOPLAM 55 21 080 845 270 758 İSTATİSTİKİ BÖLGE BİRİMLERİ SINIFLAMASI Turizm Yatırım Belgeli Turizm İşletme Belgeli Kaynak: Kültür ve Turizm Bakanlığı, 2013 Tesis Sayısı Kapasite (Kişi) Tesis Sayısı Kapasite (Kişi) TR1 İstanbul 15 2 650 Yeme içme tesislerinin türlerine göre sayılarına bakılacak olursa yatırım belgeli 55 işletme belgeli 845 toplam TR2 Batı Marmara 5 900 900 adet yeme içme tesisi bulunmaktadır. Bu tesislerin 33’ü yatırım 485’i işletme belgeli olmak üzere 518’i TR3 Ege 10 1 220 lokantalardan oluşmaktadır. Lokantaların dışında 25 adet işletme belgeli özel tesis, 14’ü yatırım 56’sı yatırım belgeli toplam 70 adet günübirlik tesis, 1’i yatırım 27’si işletme belgeli 28 yüzer tesis, 18 işletme belgeli mola TR4 Doğu Marmara 7 1 015 noktası ve 7 işletme belgeli kafeterya bulunmaktadır. Bunlarla birlikte 5 yatırım belgeli kış sporları ve kayak TR5 Batı anadolu 13 1 875 merkezi, 1 temalı park ve 1 termal kür merkezinin de yatırım aşamasında olduğu görülmektedir (Grafik 19). Ye- TR6 Akdeniz 2 1 250 4 566 me-içme tesislerinin türlerine göre kapasite dağılımına bakıldığında toplam 260.758 kişilik kapasite içerisin- TR7 Orta Anadolu de 1. sınıf lokantaların %53,1 (138.494 kişi kapasite) ile ilk sırada bulunduğu görülmektedir. 1. sınıf lokantaları sırası ile 60.842 kişilik kapasitesi ile özel tesisler ve 19.877 kişilik kapasitesi ile günübirlikçi tesisler ve 17.259 TR8 Batı Karadeniz 2 430 kişilik kapasitesi ile 2. sınıf lokantalar izlemektedir. Yatırım aşamasında bulunan yeme-içme tesislerine bakıl- TR9 Doğu Karadeniz 1 50 dığında ise 1. sınıf lokantalar ve temalı parklar öncelikli sırada bulunduğu anlaşılmaktadır. TRA Kuzeydoğu Anadolu

TRB Ortadeoğu Anadolu TRC Güneydoğu Anadolu 2 210 TOPLAM 2 1 250 59 8 886

Kaynak: Kültür ve Turizm Bakanlığı, 2013

46 47 Eğlence yerlerinin tür olarak dağılımı incelendiğinde müstakil eğlence yerlerinin ilk sırada bulunduğu anlaşıl- Türkiye’ye gelen ziyaretçilerden elde edilen gelire göre 2013 yılında turizm geliri bir önceki yıla göre %11,4 maktadır. 47 adet tesisin müstakil eğlence yeri olarak faaliyet gösterdiği belirlenmiştir. Yeni yatırım aşamasın- oranında artmıştır. 2013 yılında 32 milyar 308 milyon olan turizm geliri, 2012 yılında 29 milyar seviyesindeydi. daki eğlence yerlerinin tamamı ise eğlence merkezi olarak faaliyet gösterecektir. Son on yıllık dönemde Türkiye’nin turizm geliri %100’e yakın bir artışla ilgi çekmeye devam etmektedir. Ülke vatandaşlarından elde edilen gelir çıkartıldığında 2013 yılı turizm geliri 25.5 milyar dolar seviyelerine düşmek- 1.4.3 Türkiye’de Turizmin Mevcut Talep Yapısı tedir. Bu gelir düzeyiyle Türkiye, dünyada en fazla gelir elde eden onikinci ülke konumundadır.

Grafik 20’de 2004-2013 yılları arasında turizm sektörüne yönelen talebin yapısal özellikleri ile ilgili bilgiler Grafik 22. Yıllar İtibariyle Elde Edilen Turizm Gelirleri bulunmaktadır. Buna göre, 2004 yılında 20 milyon 753 bin olan turist sayısı 2013 yılında 39 milyon 860 bine yükselmiştir. Kültür ve Turizm Bakanlığı 2013 verilerine göre Türk vatandaşları dışında ülkemize gelen yabancı turist sayısı 34 milyon 910 bindir. Türkiye’ye gelen yabancı ziyaretçilerin yıllar itibarıyle değişim oranlarına ba- kılacak olursa, 2013/2012 yılları değişim oranı %9,86, 2012/2011 %1,04, 2011/2010 %9,86, 2010/2009 %5,74 şeklinde pozitif şekilde seyretmiştir (Grafik 20).

Grafik 20. Yıllar İtibariyle Türkiye’ye Gelen Yabancı Turist Sayısı

Kaynak: Kültür ve Turizm Bakanlığı, 2013

Yıllar itibarıyle Türkiye’ye gelen turistlerin uluslarına göre sıralaması yapıldığında ilk sırada 5 milyon 41 bin ve %14,4’lük pay ile Almanya yer almaktadır. Rusya 4 milyon 269 bin turist sayısı ve %12,2’lik pay ile Almanya’ya oldukça yaklaşmış bulunmaktadır. Türk turizminde Rusya pazarının her geçen yıl büyüyerek devam ettiğini söyleyebiliriz. Rusya’yı %7,1’lik pay ve 2 milyon 509 bin turist sayısıyla İngiltere takip etmektedir. Bu üç ülkeyi Kaynak: Kültür ve Turizm Bakanlığı, 2013 1 milyon 769 bin turist sayısıyla ve %5,7’lik pay ile Gürcistan, 1 milyon 582 bin turist sayısı ve %4,5’lik pay ile Bulgaristan, 1 milyon 312 bin turist sayısı ve %3,7’lik pay ile Hollanda izlemektedir. Bu ülkelerin dışında Türkiye’ye 2013 yılında gelen 39 milyon 860 bin turistin geliş amaçlarına göre sıralayacak olursak, ilk sıra- Türkiye’ye en fazla turist gönderen ülkeler arasında sırasıyla, İran, Fransa, ABD ve Ukrayna yer almaktadır. Bu da %54,4’lük oranla gezi, eğlence, sportif ve kültürel faaliyetler (21.680.347) yer almaktadır. İkinci sırada ülkelerin 2009 yılından itibaren Türkiye’ye gönderdikleri turist sayılarındaki değişim oranları incelendiğinde %14,4’lük oranla arkadaş ve akraba ziyaretleri (5.757.757), üçüncü sırada ise %5,8’lik oranla iş amaçlı (2.333. en çarpıcı değişimin %46’lık değişim oranı ile Gürcistan’a ait olduğu görülmektedir. Daha sonra %32’lik deği- 144) ziyaretler izlemektedir. Bu geliş amaçlarını sırasıyla, alışveriş, sağlık ve tıbbi nedenler, eğitim/staj ve şim oranı ile İran ve %31’lik değişim oranı ile Rusya gelmektedir. ABD’den ülkemize gelen turist sayısında da dini/hac gibi nedenlerle gelenler izlemektedir. %16’lık bir artış gözükmektedir. Grafik 23. Türkiye’ye en çok ziyarette bulunan ilk 10 millet (2009-2013) Grafik 21. Türkiye’ye Gelen Turistlerin Geliş Amaçlarına Göre Dağılımı 2013

Kaynak: Kültür ve Turizm Bakanlığı, 2013 Kaynak: TUİK, 2013

48 49 2013 yılında, toplam gecelemeler 106,5 milyon olup, bunun 89.5 milyonu yabancı gecelemeler, 33 milyonu 1.4.4 Türkiye’de Turizm Eğilimleri 1.4.5.1 Sağlık Turizmi yerli gecelemeler oluşturmaktadır. 2013 yılında tesiste ortalama kalış süresi, yabancılar için yıllık ortalama 4 ve Tahminler gece, yerliler için 2 gecedir. 1990 yılından bu yana geçen dönemde yabancı turistler açısından ortalama kalış Global ölçekte değerlendirildiğinde son 10-15 yılda süresi ise 3.43 günden 4.23 güne yükselmiştir. Doluluk oranlarında ise %48,10’dan %52,60’a bir yükseliş söz Türkiye turizm vizyonu, Dokuzuncu Kalkınma Planı’nda bazı ülkelerin sağlık turizmi Destinasyonları anla- konusudur. Bu yükselişin tam olmasa da istikrarlı bir yükseliş olduğunu ifade etmek mümkündür. Yerli turist- (2007-2013), dünyadaki eğilimleri dikkate alan bir mında ön plana çıktıkları gözlemlenmektedir. En lerin ortalama kalış süreleri ise oldukça düşüktür. yaklaşım içinde şekillendirilmiştir. “Türkiye turizm fazla ön plana çıkan ülkeler arasında; Türkiye, ABD, sektörü, Akdeniz’in dördüncü büyük Destinasyonu Hindistan, Singapur, Malezya, Güney Kore, Tayland, Tablo 7. Tesislere Geliş Sayısı, Geceleme, Ortalama Kalış Süresi ve Doluluk Oranları olma noktasını aşmış, sürdürülebilirlik ilkesini benim- Macaristan, Brezilya, Arjantin, Güney Afrika, Küba, semiş bir sektör olarak; eğitilmiş nitelikli işgücü ve dü- Meksika, Almanya, İtalya, Fransa, Polonya, İspanya, Doluluk Oranı zeyi gittikçe yükselen teknik altyapı, tesis ve servisleri Geceleme (Milyon Kişi) Ortalama Kalış Süresi (Gün) Yunanistan ve Birleşik Arap Emirlikleri gibi ülkeleri (%) ile öncelikle ülke halkının yaşam ortamını iyileştirici, belirtmek olanaklıdır. kendi kaynağını yaratabilen, öz denetim yapabilen, Yıllar Yabancı Yerli Toplam Yabancı Yerli Toplam Toplam rakip varış noktalarıyla yarışabilir, iç verimliliği yüksek 1.4.5.1.1 Medikal Turizm 1990 13,3 6,8 20.1 3,43 1,92 2,7 48.1 bir sektör haline gelecektir”. 1995 18,4 9,7 28.1 3,99 1,93 2,92 46,9 Türkiye’de genel olarak sağlık turizmi, özelde ise me- Bu kapsamda öncelikler olarak sıralanan; dikal turizm son 10-15 yıl içinde genel olarak turizm 2000 28,5 16,4 44,9 4.19 1,86 2,87 36,82 > Turizmin bölgelerarası gelir ve gelişmişlik dengesiz- sektöründeki olumlu gelişmelere paralel olarak hızlı 2005 56.1 18,8 74,9 4,33 1,8 3,2 52,38 liklerinin azaltılması yönünde katkıda bulunmasına, bir gelişme göstermeye başlamıştır. 2010 74,3 23,8 98.1 4,3 1,9 3,3 49.17 > Turizmde sektörel gelişmenin öncelikle yüksek dü- zeyde nitelik hedefine yönelmesi, nicelik uğruna nite- Uluslararası hastalar; Medikal Turistler, Turistin Sağ- 2011 78,8 27,7 106,5 4.1 1,9 3,2 51,46 likten ödün verilmemesine, lığı Kapsamında Hizmet Alan Hastalar, Sağlık Alanın- da İkili Anlaşmalı Ülkelerden Gelen Hastalar ve Sos- 2012 90,8 30,3 121.1 4,43 1,93 3,35 54,34 > Turizmin uluslararası turizm pazarından azami pay alabilmesi için yeterli talep yaratılmasının sağlanma- yal Güvenlik Kurumu Kapsamında Gelen Hastalardan 2013 89,5 33,0 122,6 4,23 1,94 3,20 52,60 sı yaklaşımı, turizmin ülke ekonomisinin önemli bir oluşmaktadır. Resmi verilere göre, 2011 yılında Tür- gücü olarak değerlendirildiğinin göstergesi olması- kiye’de sağlık hizmeti alan uluslararası hasta sayı- Kaynak: Kültür ve Turizm Bakanlığı, 2013 nın yanı sıra nitelikli gelişme hedefinin 80’li yıllar¬- sı 156.176 iken bu sayı 2012 yılı için yaklaşık olarak da benimsenen nicelik ağırlıklı turizm politikalarının 262.000 olmuştur. Bu ise yaklaşık olarak %68 artış Yerli turistlerin 2013 yılında 2012 yılına göre 2.7 milyon daha fazla geceleme yaptıkları görülmektedir. Aynı terk edilmeye başlandığının göster¬gesidir. “Turizm anlamına gelmektedir (Tablo 8). 2011 yılında Kamu şekilde ortalama kalış süresi ve doluluk oranlarında da çok azda olsa artış göstermiştir. Yabancı turistlerde yatırımlarının çeşitlendirilmesi, ülke yüzeyine ve tüm Sağlık Kuruluşlarına gelen hasta sayısı 41.847 iken ise 2013 yılında 2012 yılına göre geceleme, ortalama kalış süresi ve doluluk oranlarında gerileme görülmüştür. yıla yayılması”, doğal, kültürel ve tarihi çevrenin ko- bu sayı 2012 yılında 43. 904’e ulaşmıştır. 2011 yılında Gelen yabancı turist sayısının bir önceki yıla göre artmasına rağmen geceleme ve ortalama kalış sürelerinin runması”, “turizm ürününe özel turizm pazarlarını Özel Sağlık Kuruluşlarına gelen hasta sayısı ise 114. azalma yönlü bir seyir izlemesi farklı tedbirlerin alınması gerektiğini göstermektedir. Yatak üzerinden yıllık çekecek nitelikler kazandırılması”, “ziyaretçi başına 329 iken 2012 yılında bu sayı yaklaşık olarak 2 katı ortalama doluluk oranı ise %52,6’dır. Doluluk oranının en yüksek olduğu ay %52 yabancı ile Eylül ayı, %17,5 yapılan harcamaların artırılması” gibi sektör için öne- artmış ve 218.095’e ulaşmıştır. 2012 yılında toplam yerli ile Ağustos ayı ve %67,6 toplamla da Ağustos ayıdır. rilen stratejik tedbirlerle, turizme kültür ve doğa ek- uluslararası hasta sayısı 261.999 olarak gerçekleş- senli bir bakış açısı kazandırılmaya, turist profilinin miştir. Türkiye’de sağlık hizmeti alan uluslararası Grafik 24. Tesislere Geliş Sayısı, Geceleme, Ortalama Kalış Süresi ve Doluluk Oranlarındaki Değişim yükseltilmesine çalışılmıştır. hasta sayısı sürekli olarak artış göstermektedir. Özel- likle de 2010 yılından sonra ciddi bir artış olduğu gö- Turizm alanındaki gelişmelerle birlikte turizm geliri rülmektedir. Bu eğilim Türkiye’nin medikal turizm po- artmaya devam edecek, ürün yelpazesi genişleyecek, tanSiğilini ortaya koymaktadır. Grafikten okunması kültür turizmine yönelik talep artmaya devam edecek, gereken diğer bir eğilim ise özel sektörün uluslararası termal tesisler, turizm kompleksleri ve butik oteller hasta sayısındaki artışın kamu sektöründen oldukça daha çekici hale gelecek, SPA ve wellness daha da fazla olduğudur. yaygınlaşacak, iç turizm gelişecek, kısa süreli seya- hatler artacak, yurtdışında yaşayan Türk vatandaşla- rın katkısı artacak, asayiş sorunları turizm talebini et- kilemeye devam edecek ve eko-turizm anlayışı önem kazanacaktır.

1.4.5 Türkiye’de Öne Çıkan Turizm Türleri

Çalışmanın bu bölümünde, Türkiye turizminde tu- Kaynak: Kültür ve Turizm Bakanlığı, 2013 rizm eğilimlerine göre ön plana çıkan turizm türlerine kısa kısa değinilecektir. Bu turizm türlerinden sağlık, kongre, tarım, kültür, su altı dalış, gastronomi, inanç ve etkinlik turizmi açıklanmaya çalışılacaktır.

50 51 Tablo 8. Türkiye’de Sağlık Hizmeti Alan Uluslararası Hasta Dağılımı 2012 Uluslararası hastaların geldikleri ülkeler arasında ilk sırada Almanya yer almaktadır. Almanya’dan gelen hasta sayısının fazla olmasının, Almanya’da yaşayan gurbetçilerden kaynaklandığı söylenebilir. Diğer ülkeler ise sırasıyla Libya, Rusya, Irak, Hollanda, Azerbaycan, İngiltere, Romanya, Norveç ve Bulgaristan’dır. Libya’da or- Kamu Özel Toplam taya çıkan iç savaş sonucunda Türkiye ile Libya arasındaki sıcak ilişkiler çerçevesinde öncelikle önemli sayıda Sayı Yüzde Sayı Yüzde Sayı Yüzde hasta ve yaralı Libya vatandaşı ücretsiz olarak Türkiye’ye getirilip tedavi edilmiştir. Ancak Libya’da iç savaşın 2008 17. 817 24.1 56. 276 76,0 74.093 100,0 sona ermesi neticesinde yeni kurulan Libya hükümeti bundan sonra Türkiye’ye gönderilen hastaların gider- lerinin kendileri tarafından karşılanacağını taahhüt etmiştir. Bu çerçevede değerlendirildiğinde, bu olaylar 2009 21. 442 23,3 70. 519 76,7 91. 961 100,0 neticesinde 2012 yılı içerisinde Libya’dan önemli sayıda medikal turist Türkiye’ye gelmiştir. 2010 32. 675 29,8 77.003 70,2 109. 678 100,0 Grafik 26. Uluslararası Hastaların Geldiği İlk 10 Ülke 2012 2011 41. 847 26,8 114. 329 73,2 156. 176 100,0 2012 43. 904 16,8 218.095 83,2 261. 999 100,0

Kaynak: Türkiye Medikal Turizm Değerlendirme Raporu, 2013

Uluslararası hastalar, Türkiye’ye yabancı bir ülkeden gelerek sağlık hizmeti alan hastalar olarak değerlendiril- miştir. Uluslararası hastaların en fazla geldikleri illerden birincisi, turizm açısından da en fazla tercih edilen iller arasında olan Antalya’dır. En fazla tercih edilen diğer iller ise sırasıyla İstanbul, Ankara, Kocaeli, İzmir, Muğla, Aydın, Karaman, Adana ve Sakarya’dır Adana ilinin ilk 10 sıralama içine girmesinin Acıbadem Hastanesinden, Sakarya ilinin ise daha çok mültecilerin bulunmasından kaynaklandığı söylenebilir. Türkiye’de medikal turist- lerin tercih ettiği ilk 10 il arasında genel turizm açısından öne çıkan iller ilk sıralarda yer almaktadır. T. C. Kültür ve Turizm Bakanlığı’nın 2012 verilerine göre ülkemize en fazla turistin geldiği il İstanbul’dur. Ayrıca, ilk 10 Des- tinasyon içerisinde yer alan illerimizin sağlık hizmetleri alt yapısı açısından da güçlü olduğu ve bu illerde özel sektörün nitelik ve nicelik açısından öne çıktığı değerlendirilmektedir. Adana ilinin ise yukarıdaki özelliklere ek olarak coğrafi açıdan Orta Doğu ülkelerine yakın olması etken olabilir. Diğer taraftan, özellikle İstanbul, İzmir, Antalya, Ankara, Muğla gibi illerimizde direkt uluslararası uçuşların olması medikal turizm talebini artırmış olduğu söylenebilir.

Grafik 25. Uluslararası Hastaların İlk 10 İle Göre Dağılımı

Kaynak: Türkiye Medikal Turizm Değerlendirme Raporu, 2013

Almanya’dan gelen medikal turistlerin Türkiye’yi tercih etmesinin temel nedenleri arasında şunlar sayılabilir: Birincisi, Almanya’da yaklaşık 4.5 milyon Türk vatandaşının ikamet etmesi medikal turizm açısından bir tanı- tım aracı olmuş olabilir. İkincisi, genel olarak Türkiye’ye gelen turist sayısı toplamı içerisinde Alman turistleri oldukça önemli bir yer tutmaktadır. Ayrıca Türkiye’deki gerek devlet kurumlarının gerekse özel sağlık kuruluş- larının bu ülkelerde ciddi tanıtım atağına geçmiş olmaları da önemli bir etken olabilir (Türkiye Medikal Turizm Değerlendirme Raporu, 2013)

1.4.5.1.2 Termal/SPA/Wellness Turizmi

Türkiye jeotermal kaynaklar açısından dünya çapında bir potanSiğile sahip olup, Avrupa’da ise kaynak potanSi- ğili açısından birinci, kaplıca uygulamaları konusunda ise üçüncü sırada bulunmaktadır. Alpin-Orojenik Kuşağı olarak adlandırılan genç bir dağ zinciri ve aynı zamanda önemli bir jeotermal kuşak üzerinde yer alan ülkemizde bulunan sıcaklıkları 20 - 110 °C, debileri ise 2 - 500 lt / sn arasında değişebilen 1.400’ün üzerindeki kaynaktan temin edilen termal sular, gerek debi ve sıcaklıkları gerekse de çeşitli fiziksel ve kimyasal özellikleri ile Avru- pa’daki termal sulardan daha üstün nitelikler taşımaktadır.

Kaynak: Türkiye Medikal Turizm Değerlendirme Raporu, 2013

52 53 Harita 2. Türkiye’de Jeotermal Kaynaklar Haritası 1.4.5.2 Yaşlı Turizmi 1.4.5.4 Kongre Turizmi

Türkiye İstatistik Kurumu 31 Aralık 2011 verilerine 2013 yılını 34.9 milyon ziyaretçi ve 32.3 milyar dolar- göre 74.724.269 olan Türkiye nüfusunun yarısını 29 lık turizm geliri ile kapatan Türkiye, artık sadece kum, yaş altında olanlar oluştururken 65 yaş ve üzeri olan- deniz, güneş değil tarih, kültür ve kongre turizmi ile ların sayısı ise hiç de azımsanamayacak bir sayı olan sesini duyuruyor. İstanbul başta olmak üzere Antal- 6 milyona ulaşmış bulunmaktadır. Buna 50-64 yaş ya, Ankara, İzmir, Bursa, Kuşadası’nda bulunun kong- grubuna dâhil olan 9,5 milyon civarındaki ileri yaşlı re merkezleri yıl içinde onlarca uluslararası kongreyi sınıflandırmasına girenleri eklersek 15.5 milyon civa- ağırlar hale geldi. 10 yıl önce Türkiye’de 500 ve üstü rında (50 yaş ve üstü) büyük bir sayı ile karşılaşmak- kişiyi bir araya getiren uluslararası ölçekte 80 kongre tayız (Aydın, Constantinides, Mike, Yılmaz, Genç ve yapılırken, 2012’de bu rakam 179’a, 2013 yılında ise Lanyi 2012). 196’ya ulaştı. Bir başka deyişle, 10 yıllık dönemde büyük kongre sayısında yüzde 254’lük artış yaşandı. UN Population Projections 2005 verilerine göre, ge- lişmiş ülkelerin en büyük sorunlarından birisi kronik TÜRSAB’ın ‘Türkiye Kongre Turizm Raporu 2013’ son hastalıklar ve toplumun yaşlanmasıdır. Dünyada 60 on yılda başta İstanbul olmak üzere Türkiye’nin bu yaşın üzerinde 600 milyon insan yaşamakta. Avru- alanda gösterdiği performansı ortaya koymaktadır. pa’da genel nüfusun %20 den fazlasını 60 yaş üzerin- Türkiye’yi dünyada 18. sıraya yükselten talep, tarih dekiler oluşturmaktadır. ( İtalya %24. 2, Yunanistan ve kültür başkenti İstanbul’u da 8’inci sıraya taşıdı. %24, Almanya %24, İsveç %23, Belçika %22, İngilte- Üstelik yoğun talep Türkiye ve İstanbul’un bu listede re %20. 81) ortalama beklenen yaşam süresi 80’dir. 2014 ve 2015 yıllarında da önünün açık olduğunu gös- Kaynak: T. C. Sağlık Bakanlığı, 2014 Avrupa artık yaşlı ve özürlülere huzur evlerinde ve ba- teriyor. 2014 yılında Türkiye’nin bu rakamlar ışığında kım evlerinde bakamamakta ve maliyeti daha düşük kongre turizminden elde edeceği gelirin 3 milyar do- Türkiye, yüksek mineralizasyon içeriği sayesinde etkin tedavi edici özelliklere sahip termal su potanSiğilinin, ve daha kaliteli tatil köyleri ve termal tesislere yönel- ları bulacağı ifade ediliyor. Bu rakamdan İstanbul’un zengin kültürel, doğal değerleri ve iklimsel özellikleri ile birleşmesi sonucunda benzersiz bir sağlık turizmi mektedir. Türkiye’nin 2045 yılında bile yaşlı nüfusun alacağı pay ise 1.7 milyar doların üzerinde olacak. ortamı sunmaktadır. toplam nüfusa oranı %16 düzeyinde beklenmektedir. Hem var olan yaşlı nüfusun hem de Dünya’nın var 2013 yılı rakamlarına bakıldığında Türkiye’ye kongre Gelişmiş ülkelerde sosyal ve ekonomik gelişmelere paralel olarak değişen dünya görüşü ile birlikte yaşam olan yaşlı nüfusunun Türkiye’nin iklim koşulları, ula- turizmi kategorisinde nitelendirilecek 2.4 milyon kişi- şekli ve kalitesine verilen önem hem artmakta, hem de farklılaşmaktadır. İnsan sağlığının korunmasında, şımı, coğrafyası ve sağlıkta geldiği nokta göz önünde nin geldiği görülüyor. Bu rakamın bu yıl 3 milyon kişiyi sağlıklı bir yaşam sürdürülmesinde doğal kaynakların kullanılması giderek daha fazla tercih edilmekte adeta bulundurulduğunda bu konuda önemli bir potanSiği- aşması toplam kongre turizmi gelirini de 3 miyar dola- bir nostalji ile birlikte eski, basit ama sağlıklı yaşam tarzlarına büyük bir özlem duyulmaktadır. Bu noktada le sahip olduğu görülmektedir. Bu durumun termal ra ulaşması bekleniyor. Türkiye’nin bu alandan sağla- Türkiye uzun tarihi geçmişi, emsalsiz doğa ve iklimi ile zengin kültürü ve nihayet geleneksel kaplıca ve Türk turizmi geliştirebilmek açısından bir fırsat olarak kul- dığı gelir 2013 itibarıyla 2.5 milyar dolardır. Yani 32.3 Hamamı olgularının mevcudiyeti ile çağdaş sağlık ve termal turizm gelişmesinde çok iddialı olabilecek bir lanılması ve yatırımların bu doğrultuda yönlendiril- milyar dolarlık turizm geliri içinde kongre turizminin potanSiğili barındırmaktadır. mesi gerekmektedir. payı %7,7 seviyesindedir.

Yapılan araştırmalara göre ülkemizin bütün coğrafi bölgelerine yayılan şifalı kaynakların sayısının tahminen 1.4.5.3 Engelli Turizmi 2000’in üzerinde olduğu ifade edilmektedir. Ancak bu şifalı suların yaklaşık 1300 tanesi termal kaynak özel- liğinde olup onların da sadece 102 kadarının termal sınıflandırılması yapılabilmiştir. Bu sebeple ülkemizdeki Türkiye İstatistik Kurumu ve Özürlüler İdaresi Baş- sağlık turizminin desteklenmesi ve şifalı suların ülkemizin insanın hizmetine sunulması için termal kaynakla- kanlığı tarafından yapılan 2002 Özürlüler Araştırma- rın etütlerinin yapılması oldukça önemli bir konu olarak karşımıza çıkmaktadır. sı sonuçlarına göre ise, Türkiye’de toplam nüfusun %12,29’unu özürlü vatandaşlar oluşturmaktadır. Yak- Turizm Bakanlığı’ndan termal amacına yönelik olarak (Sağlık Bakanlığınca kür merkezi uygun görülen) turizm laşık 8.4 milyon özürlüyü ifade eden toplam özürlü va- yatırım belgesi almış 29 tesisin yatak sayısı 10.936, turizm işletme belgesi almış 59 tesisin yatak sayısı ise tandaşların %9,7’si süreğen hastalığı olanlar; %1,25’i 18.751’dir. 2010 yılı itibari ile yaklaşık olarak 6.174 yatak kapasiteli 35 tesis ise yerel idare tarafından belge- ortopedik, %0,48’i zihinsel, %0,38’i dil ve konuşma, lendirilmiştir. 2013 yılı için Türkiye’de toplamda 88 tesis 29.687 yatak kapasitesi bulunmaktadır. Bu sayıya %0,37’si işitme, %0,6’sı görme özürlü bireylerden belediye belgeli tesisleri ekleyecek olursak yatak kapasitesi yaklaşık 36.000 seviyelerine ulaşmıştır. oluştuğu belirtilmektedir. Aynı zamanda cinSiğite göre engel türlerine bakıldığında ise tüm engel tür- T. C. Sağlık Bakanlığı uzun dönemde termal turizm ile 15 milyon turistin ülkemize gelebileceği ve yatak kapa- lerinde erkeklerin sayısının (%59) kadınların sayısın- sitesinin de 500 bine ulaşacağını belirtmektedir. Başlıca termal turizm merkezleri olarak ise Afyonkarahisar, dan (%41) daha fazla olduğu görülmüştür (Erdoğan, Balıkesir, Bursa, İzmir, Nevşehir ve Ankara gösterilmektedir. 2010). İç turizm pazarı açısından da oldukça önemli olan bu potanSiğilin, dünyada ki yaklaşık 1 milyar en- gelli pazarı da göz önüne alınarak değerlendirilmesi gerekmektedir.

54 55 Grafik 27. Türkiye’de Yapılan Uluslararası Kongre Sayıları ve Küresel Sıra 2013 1.4.5.5 Kültür Turizmi

Türkiye’de turizm sektörü, son yıllarda hızlı bir gelişme ve değişim süreci içerisine girmiştir. Ancak sahip olduğu eşsiz turizm Destinasyonları ile Türkiye daha çok turist çekip daha çok turizm geliri elde edebilecek potanSiğil- dedir. Türkiye kültür turizm kaynakları açısından incelendiğinde, son derece zengin kültürel değerlere ve motif- lere sahip olduğunu görmek mümkündür.

Türkiye’nin üzerinde bulunduğu coğrafya binlerce yıldır çeşitli uygarlıklara ev sahipliği yapmış ve bu uygar- lıklardan günümüze kadar ulaşan birçok kültürel varlık bulunmaktadır. Hititler, Urartular, Galatlar, Likyalılar, Lidyalılar, İyonlular, Helenler, Romalılar, Selçuklular, Osmanlılar ve modern Türkiye Cumhuriyeti bu topraklarda yaşamış ve yaşamaya devam etmektedir.

Ülkemiz 1983 yılında UNESCO tarafından yürütülen Doğal ve Kültürel Varlıkların Korunması Sözleşmesini onayla- mış ve 1985 yılında Göreme Milli Parkı ve Kapadokya Kayalık Alanları Dünya Miras listesine alınmıştır. Tablo 10’da günümüzde ülkemizden 13 adet tarihi ve kültürel değere sahip alan, listede yer almaktadır (whc.unesco.org). Ayrıca dünya mirası geçici listesindeki 12, somut olmayan kültürel mirası listesindeki 10 tarihi ve kültürel değeri Kaynak: Uluslararası Kongre ve Konvansiyonlar Birliği (ICCA), 2013 ile Türkiye, kültür turizmi alanında önemli bir potanSiğile sahiptir.

Türkiye’de kongre turizmi pazarı henüz istenilen seviyelere ulaşmış olmasa da büyüme hızı dünya ortalama- Tablo 10. Dünya Mirası Listesinde Türkiye * Hem kültürel, hem doğal miras olarak listeye alınmışlardır. sının üzerinde seyretmektedir. 500 ve üstü katılımcı sayısı olan uluslararası nitelikteki kongreler baz alınarak yapılan sıralamalarda, Türkiye’nin büyüme hızı dünya ortalamasının 2 katı. Kongre turizminin büyüme hızı DÜNYA MİRASI ADI BULUNDUĞU İL KABUL YILI dünyada yüzde 6 ila 10 civarında seyrederken, Türkiye’deki büyüme bu ortalamanın oldukça üstündedir. Son İstanbul'un Tarihi Alanları İstanbul 1985 3 yılın verilerine göre, Türkiye’deki kongre sayısındaki artış %22,5 olarak gerçekleşti. 2004 yılında sadece 80 Divriği Ulu Camii ve Darüşşifası Sivas 1985 kongre düzenlenen Türkiye’de bu rakam 2013’de 221’e çıktı. Türkiye, dünya sıralamasında 31. iken de 13 ba- samak birden yükselerek 18. oldu. Avrupa sıralamasında ise 2004’te 18. iken 2013’de 10.’luğa yükseldi. 2013 Göreme Milli Parkı ve Kapadokya* Nevşehir 1985 yılında Katılımcı sayısı ise 71 binlerden 115 binli rakamlara çıktı. Hattuşaş Çorum 1986

Nemrut Dağı Adıyaman 1987 Tablo 9. Türkiye’deki En Büyük Kongre Merkezleri 2013 Pamukkale-Hierapolis* Denizli 1988 Mekan İl Kapasite Xanthos-Letoon Antalya -Muğla 1988 İstanbul Kongre Merkezi İstanbul 3. 700 Safranbolu Şehri Karabük 1994 Truva Antik Kenti Çanakkale 1998 Haliç Kongre Merkezi İstanbul 3.000 Edirne Selimiye Camii ve Külliyesi Edirne 2011 Lütfi Kırdar Uluslararası Kongre ve Sergi Sarayı İstanbul 5.000 Çatalhöyük Neolitik Kenti Konya 2012 Harbiye Askeri Müze ve Kültür Sitesi İstanbul 1. 821 Bergama Çok Katmanlı Kültürel Peyzaj Alanı İzmir 2014 Feshane Kongre Merkezi İstanbul 3. 420 Bursa ve Cumalıkızık: Osmanlı İmparatorluğunun Doğuşu Bursa 2014 Pamukkale-Hierapolis* Denizli 1988 WOW Hotels&Convention Center İstanbul 6. 500 SOMUT OLMAYAN KÜLTÜREL MİRAS Hilton Bomonti İstanbul 2. 900 Mesir Macunu Festivali 2012 Hilton Oteli İstanbul 3. 450 Tören Keşekeği Geleneği 2011 Grand Cevahir Otel ve Kongre Merkezi İstanbul 3. 513 Alevi-Bektaşi Ritüeli, Semah 2010 İnşaat Mühendisleri Odası Kongre ve Kültür Merkezi Ankara 726 Kırkpınar Yağlı Güreş Festivali 2010 Divan Talya Kongre ve Konferans Merkezi Antalya 2. 500 Geleneksel Sohbet Toplantıları 2010 Nevruz 2009 Efes Kongre Merkezi Kuşadası 12.000 Karagöz 2009 Sheraton Çeşme Otel Kongre Merkezi İzmir 1. 600 Aşıklık 2009 Kaynak: TÜRSAB, 2014 Mevlevi Sema Törenleri 2005 Meddahlık 2003

56 57 Türkiye’nin sahip olduğu zenginlikler dikkate alındığında yukarıda verilen sayının olması gerekenin çok al- Grafik 29’da Türkiye’deki en çok ziyaret edilen müze ve ören yerleri görülmektedir. Topkapı Sarayı Müzesi, İs- tında olduğu görülmektedir. Tarihin her döneminde farklı uygarlıklara ev sahipliği yapmış olan Anadolu’daki tanbul Ayasofya Müzesi ve Efes Örenyeri Türkiye’de en çok ziyaretçi çeken yerlerdir. Yabancı turistler, özellikle bu uygarlıklara ait mimari ve yöresel çeşitlilikleri, farklı bölgeleri, farklı kültürlerin tanıtımı ve yansıtılması Osmanlı Kültürü ve kendi inançlarına yönelik alanları yoğun olarak ziyaret etmektedirler. açısından bu sayı yetersiz kalmaktadır. Grafik 29. En Çok Ziyaret Edilen Müze ve Ören Yerleri Ülkemizde kültür turizmine katılanlar ile ülkemizi ziyaret eden yabancı kültür turizmi ziyaretçileri arasında niteliksel olarak belirli bir fark olduğu saptanmıştır. Türkiye’de kültür turizmine katılan yerli ziyaretçiler ile ülkemizi kültürel amaçla ziyaret eden yabancılar arasında mevcut olan bu farklılık ülkemizin içinde bulunduğu sosyo kültürel ve ekonomik düzeyi ile bağlantılı olduğu söylenebilir.

Kültür turizmi toplumsal örgütleri, dili, folkloru, gelenekleri, sanat ürünleri ve damak tadına kadar geniş bir alanda yer alır ve süreklidir. Türkiye’nin bu konuda bir sorun yaşaması düşünülemez. Zengin kültür mozaiği, eşsiz kültürel ürünleri Türkiye’yi diğer ülkelere göre daha avantajlı kılar. İnsanlık tarihi kadar eski bir yerleşim yeri olan Anadolu, binlerce yıllık geçmişi ve bütün ihtişamıyla ayakta durmayı başarabilmiştir. Üstelik sadece Akdeniz, Ege, Marmara değil, Doğu ve Güneydoğu Anadolu, Karadeniz Bölgeleri de hem kültür hem doğal güzellik bakımından zengindir.

Ülkemiz, kültürel açıdan geniş bir zenginliğe sahip olmasına rağmen diğer Avrupa ülkeleri kadar kültürel de- ğerlerden yararlanamadığı ve kültür turizmi açısından istediği yere gelemediği görülmektedir. Bunun önemli nedenlerinden bir tanesi, tüm pazarlama çalışmalarını kaynak kısıtlığı nedeniyle ülkenin en önemli çekim unsuru olan G-D-K üçlüsü üzerinde yoğunlaştırmasıdır. Ülkemiz sahip olduğu örf, adet, gelenek, görenek, gastronomi, tarih, müzik, sanat, resim, din, mimari yapı, el sanatları, folklor, festivaller, mitolojik efsaneler ve binlerce yıldır birçok medeniyetlere ev sahipliği yapmasına rağmen, ülkede kültür turizmi uygulamalarının müze ve ören yerleri ziyaretinin ötesine geçmediği ifade edilmektedir.

Yıllara göre müze ve ören yerleri ziyaretçi sayılarına bakıldığında 2013 yılında ziyaretçi sayısının 29 milyon 553 bin olduğu görülmektedir. 2008 yılına göre %30’luk bir büyüme oranı gerçekleşmiştir. Hem yerli hem de yabancı ziyaretçilerin müze ve ören yerlerine olan ilgisinin kültür turizmine yönelik oluşan eğilim kaynaklı Kaynak: Kültür ve Turizm Bakanlığı, 2013 olduğunu ve bu gelişimin önümüzdeki yıllarda da devam edeceğini söyleyebiliriz. Müze ve ören yerlerinin içinde yer aldığı iller bakımından en çok turist çeken iller sırasıyla Antalya ve İstan- Müze ve ören yerleri turizm faaliyetlerinin en vazgeçilmez ögeleri arasındadır. Herhangi bir Destinasyona ziya- bul’dur. Özellikle İstanbul’u ziyaret eden turistlerin %86’sının müze ve ören yerlerini ziyaret etmesi dikkat ret gerçekleştiren turistler, o Destinasyon ile ilgili tarihsel geçmişi, gelenek ve görenekleri görmek ve o kültüre çekicidir. Her destinasyonun kendine has özelliklerinin çekicilik unsuru olarak kullanılması gerektiği anlaşıl- ait ögeleri tanımak amacıyla müze ve ören yerlerine akın ederler. Grafik 28’den de anlaşılacağı üzere 2013 maktadır. yılında Türkiye’deki müze ve ören yerlerini yaklaşık 30 milyon kişi ziyaret etmiştir. Müze ve ören yerlerinde Tür- kiye’nin ağırladığı yabancı turist sayısına eşdeğer miktarda turist ağırlanmıştır. Müze ve ören yerlerini ziyaret Grafik 30. İllere Göre Turist ve Müze Ziyaretçi Sayıları 2013 eden turist sayısı her yıl düzenli bir şekilde artış göstermiştir.

Grafik 28. Müze ve Ören Yerleri Ziyaretçi Sayısı

Kaynak: Kültür ve Turizm Bakanlığı, 2013 Kaynak: Kültür ve Turizm Bakanlığı, 2013

58 59 1.4.5.6 Kırsal Turizm Tursem Seyahat Acentesi kitle turizminin yanı sıra linde düzenlenen safari turları rol oynamıştır. Kuzca yıllarda Nevşehir Kapadokya’daki Asmalı Konak ve uzman tur operatörlüğü etkinliklerine de girişmiş ve Köyü yakın çevresinde, Alakır Çayı yakınlarında rekre- Bursa Cumalıkızık’taki Kınalı Kar, Şirince-İzmir’deki Türkiye’de turizm egemen biçimde deniz turizmiyle Karadeniz Bölgesi’nde Ordu ilinin çeşitli köylerinde asyonel faaliyetler ve su sporları, piknik ve yürüyüşler Hekimoğlu gibi kırsal alanlarda opera yapılmıştır. Ay- eşdeğerdir ve yıllardan beri yaz mevsimiyle sınırlı bulunan köylüler ile anlaşarak konukların bir hafta- yapmak mümkündür. Kuzca’nın her bir mahallesinde rıca Kapadokya’da yapılan birçok Türk filmi vardır. Bu kalmıştır. Günümüzde Kuzey Ege kıyılarından Batı dan üç haftaya kadar değişen süreler içerisinde köy konaklayarak yöre insanının gelenek ve görenekleri yüzden pek çok insan nostalji yaşamak, tarihi yerleri Akdeniz’e uzanan dış turizm bağlantılı kıyı turizmi, evlerinde ailelerin birer bireyi olarak kalmalarını sağ- ile tanışma, yöre mutfağının lezzetlerinden tatma, gezmek, aktör ve aktrisleri görmek için bu köyleri zi- ortalama dört ile sekiz ay arasında bir sezona sahip- lamıştır. Bu kapsamda gelecek olan turistlere kendi Akdağ ve Katrandağı’nda avcılık, atıcılık, doğa yürü- yaret etmektedir. Erzincan ve Muğla’nın kırsal alan- tir. Bu süre içinde yoğun turist baskısı, bilinen birçok ülkelerinde kış ayları boyunca Türkçe dersleri de ve- yüşleri ve bisiklet turları yapma olanaklarının varlığı, larında profesyonel yamaç paraşütü yapılmaktadır. soruna yol açmaktadır. Hâlbuki ülkemiz kıyılarının rilmiştir. Tursem’in iflasından sonra uzun süre bu ko- köyün ve çevresinin kırsal turizm için uygun koşullara Türkiye’nin güney batısında kırsal turizme yönelik hemen ardındaki iç kısımlarda; dağ, yayla, orman, nuda çalışan başka bir operatör olmamıştır. sahip olduğunu göstermektedir. bazı özel organizasyonlar yapılmaktadır. Bunlardan su zenginlikleri ile tarımsal yapı ve yerel kültür göz biri olan Huzur Vadisi programı içinde alternatif tera- önüne alındığında, buralarda kırsal turizmin hemen Türkiye’de uygulanan kırsal turizm faaliyetlerine iliş- Öte yandan ciddi projelerle (örneğin Karaköy/Fethiye) pi, yürüyüşler ve yoga gibi hizmetler sunan bir tatildir. her mevsim yapılabilmesinin son derece olanaklı ol- kin olarak bir başka örnek ise, Birleşmiş Milletler GEF eski köy kalıntılarının canlandırılmasına gidilmekte, Diğer bir profesyonel turizm aktivitesi olan TOHUM duğu hemen anlaşılır. Böylece kırsal turizm kıyının programı çerçevesinde yürütülen Kastamonu Zümrüt Şirince Köyü (Selçuk/izmir) gibi bazı köylerde ise ko- katılımcılarına organik tarım, folklor dansı, kadınlarla gerisinde yer alarak, deniz turizminin alternatifi ya da Köyü ve Çıralı’dır. Bu proje kapsamında Çıralı’da; hem naklama, kültür mirası evlerde gerçekleştirilmektedir. yemek pişirme ve geleneksel köylerde yaşamak gibi tamamlayıcısı olabilir. kumsalının Caretta caretta’ların yumurtlama alanı pek çok aktivite sunmaktadır. Türkiye’nin Karadeniz olarak korunmasını sağlamak, hem de ekolojik tarım Ege bölgesinde, Karaburun’da uygulanmaya başla- Bölgesi ise ekoturizm ve yayla turizmi için elverişlidir. Türkiye; tarih, kültür ve doğal değerler açısından bir- ve ekolojik turizme dayalı doğayla uyumlu sürdürüle- nan Winpeace (Türkiye Yunanistan Kadın Barış Giri- çok rakip ülkeye göre üstün özelliklere sahiptir. Coğra- bilir yaşam modelini devam ettirmek hedeflenmek- şimi) Agro Turizm Projesi bunlardan birisidir. Agro DAKAP kapsamında, 2003 yılı sonunda başlatılan fik özelliğinden dolayı birçok turistik ürüne sahip olan tedir. Zümrüt Köyü’nde ise; projeyle, kırsal kalkınma Turizm, kırsal ve tarımsal bir ortamda, tarıma dayalı, “Doğu Anadolu Kalkınma Programı”, konu olarak Türkiye, hem yaz turizminin hem de kış turizminin ya- bağlamında milli park ilanından sonra en önemli ge- modern, ancak bir o kadar da geleneksel, alternatif kırsal turizmi pilot alanı olarak da, Çoruh Nehri Hav- şandığı bir ülkedir. Türkiye eşsiz koyları ve ince kumlu çim kaynağı olan ormancılığın azaldığı köyde, ekotu- bir turizm şeklidir. Amacı, kırsal kesim kadınlarına zası’nın Erzurum’un İspir ve Artvin’in Yusufeli İlçeleri plajlarının yanı sıra uygun iklimi ve coğrafi yapısıyla rizm aracılığıyla, yöre halkının milli park ile ilişkisinin eğitim vererek turistleri çiftliklerde, ev pansiyonla- sınırları içinde kalan bölümü belirlenmiştir. Proje et- rında ağırlayarak tabiatla iç içe, ekmek pişirmek, kinlikleri, İspir ve Yusufeli İlçe Merkezleri ile turizm birçok alternatif turizm türüne uygun özellikler taşı- geliştirilmesi ve fayda sağlaması hedeflenmektedir. reçel yapmak, el işi öğrenmek, ata binmek, ormanda gizilgücü yüksek olan seçilmiş belde ve köylerde maktadır. Bu da gösteriyor ki ülkemizde sadece tatil gezinmek gibi özlenen etkinlikleri onlara da yaşat- yoğunlaştırılmıştır. Projenin temel amacı, İspir ve Yu- turizmi değil aynı zamanda kırsal turizm de mevcuttur. Cumalıkızık Koruma ve Yaşatma Projesi’nde ekono- maktır. Projeyle amaç, bir taraftan el sanat ve zana- sufeli ilçeleri ve köylerinin kırsal turizm için bir varış mik anlamda; Cumalıkızık’ın ekonomik gelişiminin atlarının geliştirilmesi, öte yandan özellikle gençleri noktası haline getirilmesi çabalarına destek vermek- Ülkemizde geleneksel konutları, sokakları, köy camii sağlanması ve yörede sürdürülebilir bir ekonomik iş sahibi yaparak büyük merkezlere göçü önlemeye tir. Bu amaca uygun olarak, projenin genel amacı ve çeşmesiyle kültürel coğrafi görünümü bütünlük yapı örgütlenmesinin sağlanması ve kaynakların çalışmaktır. Bu uygulama için, Midilli Adası’ndaki DAKAP’ın “bölge kalkınma çabalarına katkıda bulun- taşıyan köylerin hiç şüphesiz büyük bir turistik çeki- akılcı yönetimi hedeflenmektedir. Sosyo¬kültürel bo- Petra Kadın Kooperatifi ile Karaburun’un köyleri kar- ma” görevini turizm alanına taşımak ve bu çerçevede ciliği vardır. Sözgelimi Ege Bölgesi’nden Muğla, Kula, yuttaki hedefleri ise; yörenin sosyal yapı gelişiminin deş köy seçilmişlerdir. Karaburun’un Küçükbahçe Çoruh Vadisi’ndeki doğal ve kültürel zenginliklerin Milas, Foça, Bergama gibi yerleşmelerin özgün mima- sağlanması, yörenin kültürel yapısının korunması ve köyünde kanaviçe ve dantellerle süslü, eski sandıklı turizm amaçlı kullanımını sağlayacak katılımcı ve sür- rideki evlerini kendinde barındıran köylerin şansı ol- kültürel yapının geleceğe taşınması ve yörenin kültü- ve mangallı odalar, tabii yapısı bozulmadan turizme dürülebilir bir model geliştirmektir. dukça fazladır. Yerel yapı malzemesi ve yerel teknik- rel yapısının örgütlenmesi ve kaynakların akılcı yöne- hazır hale getirilmiş; turistler için, reçel, erişte, tarha- lerle inşa edilmiş konutlar ve onların iç donatımları timidir. Fiziksel boyuttaki hedefler ise; yörede doğal na gibi geleneksel ev ürünleri, tabiattan elde edilen Türkiye’de kırsal alanlarda turizm faaliyetlerinin ge- yabancı turiste son derece çekici gelmektedir. Her yö- çevrenin korunması ve doğal kaynakların sürdürüle- malzemelerle hem nasıl ve nelerden yapıldığı öğreti- liştirilebilmesi gündeme gelince hemen akla yaylalar remize ait yaşayan veya yaşamayan kültür unsurlarını bilir kullanımı, yöre yerleşmesinin fiziksel olarak ko- liyor; hem de yemekleri yapılarak hizmet sunulmaya ve dolayısıyla yayla turizmi gelmektedir. Oysa Türki- runması ve sürdürülebilir gelişmenin sağlanması için tanıtmak için çok iyi bir organizasyon şarttır. Bunun çalışılıyordur. ye’deki dağ ve orman köylerinden başka birçok ova yangından korunmadır. için köy halkının gönüllü olması ve ortak çalışma ruhu köyü de sahip olduğu tarihi ve sosyo-kültürel değer- taşıması, eğitim ve bilgilendirme çalışmaları yanın- Ürgüp belediyesi Kapadokya bölgesinde kırsal tu- ler açısından kırsal turizm için önemli potanSiğile sa- da, turizm sektörünün de (en başta seyahat acente- Bolu’nun Alpağut Köyü (Seben) de kırsal turizmin rizmin tanıtımına yönelik bir proje uygulamaya karar hiptir. Başta Doğu Anadolu Bölgesi ve bu bölgede en leri) olaya el atması ve teşvik etmesi gerekir. Günü- gelişme yolunda olduğu köylerden biridir. Köy halkı vermiştir. Projenin bütçesi 50 milyon dolardır. Proje önemli yayla ili olan Erzurum olmak üzere; bu ilin Pa- birlik turlarla yapılan köy ziyaretlerinde turiste en çok turizmi, üretilen ürünlerin değerlendirilmesi ve gelir kapsamında yerli ve yabancı ziyaretçiler köy düğün- landöken Dağları, Tortum Şelalesi, Uzundere Dinlen- halı-kilim dokumacılığı, el örgü işleri, yöresel yiyecek getirici faaliyet olarak tanımlamaktadır. Alpağut Yay- lerine katılacak, geleneksel köy yemekleri pişire- me Vadileri, Rize Kaçkar Dağları ve Artvin ve çevresi içecek konularında bir sunuş görülmektedir. Hâlbuki lası’ndaki orman varlığı, su varlığı, temiz havası, do- cek inek ve koyun sağarak kırsal yaşam içinde yer kırsal turizm açısında çok önemlidir. İstanbul ve İzmir turistin konakladığı süre içinde yerel kültürü öğrenme ğaya uyumlu geleneksel ahşap konutları, soğanlı-ri- alacaklardır. Ortahisar ilçesinde bulunan Kızılçukur gibi büyük kentlerin çevresinde, Muğla ve Antalya isteği ve merakı dikkate alınırsa, çok daha fazla tüm zomlu bitkileri, yaban hayatı ile turizm ve rekreasyon Vadide Nevşehir il yerel sorumlusu turistin güneşi gibi turistik illerde, Bursa ve Kastamonu gibi tarihi ve işlemler, sütten çeşitli ürünlerin elde edilişi, halı ve için önemli bir potanSiğildir. izlemesi için bir tur organize etmektedir. Çünkü bu kültürel zenginliklere sahip yerleşim yerlerinin çevre- kilim dokumacılığı, topraktan çanak çömlek yapımı, alan güneşin doğuşu ve batışının dünyada en iyi izle- sinde, antik kentlerin yakınlarındaki köylerde bu yön- günlük yaşantıdan kesitler vb. İzmir, Manisa, Aydın, Antalya’nın Kumluca ilçesine bağlı Kuzca Köyü de kır- nebildiği alanlardan biridir ve her yıl yaklaşık 30.000 lü kırsal turizmin geliştiği görülmektedir. Muğla gibi illerin geleneksel kimliğini korumuş köyle- sal turizmin gelişmekte olduğu yerlerden biridir. Kuz- turist günlük yaklaşık 1.4 $ ödeyerek yeri ziyaret et- rinde, yerli veya yabancı turiste sunulabilir. ca’nın tanınmasında, yazın sahilin nemli ve boğucu mektedir. Akdeniz bölgesinde Burdur, Isparta ve An- Kırsal turizmi kendi ülkelerinde tanıyan Avrupalı için havasından kaçan insanların katıldığı yaylacılık faa- talya, Marmara bölgesinde Balıkesir ve Çanakkale, Türkiye, bu açıdan hemen hemen hiç bilinmeyen bir Kırsal turizm konusundaki ilk örnekler 1980’li yıllar- liyeti, çevre köylerin de alışverişini yapabildiği cuma Ege Bölgesinde ise İzmir, Manisa, Muğla ve Denizli ülkedir. Bu nitelikli turist potanSiğilini ülkemize yön- da görülmüştür. İskandinav pazarına egemen olan günleri kurulan pazarı, haftada birkaç gün 3 grup ha- illerini kapsayan deve güreşleri yapılmaktadır. Son lendirmek, yeni turist pazarlarının doğması ve turist

60 61 sayısının artışı anlamına gelir. Böylece ülkemizin tu- Türkiye dalış turizminde İhtiyar Akdeniz Uluburun Grafik 31. İllere Göre Türkiye’deki Dalış Okulu Sayısı 2014 rist profilini ve pazarını çeşitlendirmede kırsal turiz- Batığı Son Tunç Çağı’nda Anadolu’nun komşu me- min önemi açıkça bellidir. Türkiye’nin kırsal alanları, deniyetlerle deniz ticareti ilişkisini açıklamak için bu Avrupa (özellikle Akdeniz ülkelerine)’ya pek yabancı güne kadar kazısı yapılan en eski batıktır. Kaş’ta 11 yıl olmasa da, kırsal kültürümüz onlara göre çok farklı- süren kazı çalışmalarıyla ortaya çıkanları ve şu anda dır. Kültürel yayılma neticesinde konut mimarisi baş- Bodrum Su Altı Müzesi’nde sergilenen batık, Antik ta olmak üzere, dil, yemek, müzik, giyim-kuşam vb. Dönem’e ilişkin deniz ticareti malzemeleri (Ortadoğu konularda geçişler olabildiğinden benzerlikleri yaka- ve Kırıs kökenli hammaddeleri) ve o dönem mede- lamak da mümkündür. niyetleri hakkında önemli bilgiler vermektedir. Ulu- burun Batığı gibi yüzlerce batığı barındıran Anadolu Türkiye’de kırsal turizmin, ekonomiye katkı sağlayan kıyılarında yürütülecek bilimsel çalışmalar ile bu ba- verimli bir sektör olarak geliştirilmesi için girişilen fa- tıkların envanterinin çıkarılması ve arkasından koru- aliyetler arasında koordinasyon sağlanmalıdır. Kırsal ma-kullanma dengesi içinde dalış turizmine açılması kalkınma ancak, devlet, mahalli idareler ve halkın gerekmektedir. Bu araştırmada çeşitli dönemlerde ta- birlikte hareket etmesiyle gerçekleşebilir. Turistik ta- rihlenen çok sayıda batığı barındıran araştırma alanı lebi yaratan faktörleri ve talebi etkileyecek çeşitli yö- kıyılarının batık envanterinin çıkarılarak bilim dünya- nelimleri kavrayabilmek için devamlı araştırmaların sının dikkatine sunulması amaçlanmaktadır. yapılması gerekmektedir. Tüketici alışkanlıklardaki değişiklikler veya halkın ihtiyaçlarına daha uygun dü- Türkiye’de illere göre dalış okulu sayısı incelendiğin- şen yeni turistik arzın ortaya konması gibi değişiklik- de İstanbul, İzmir ve Ankara gibi büyük şehirlerde ler yakından izlenmelidir (Emiroğlu, 2013). dalış okulları fazladır. Bu şehirlerin de su altına ilgi duyan harcama gücü yüksek bireylerin dalış okulları- 1.4.5.7 Sualtı Dalış Turizmi na yönelik talep oluşturması bu sayısının artmasında etkili olmaktadır. Bunun yanında Ege Denizi ve Akde- Türkiye’nin bulunduğu bölge bir yarımada olup üç niz’e kıyısı bulunan (Adana, Aydın, Balıkesir gibi) il- tarafı denizlerle çevrilidir. Türkiye’yi çeviren bu de- lerde dalış okulu sayı Karadeniz’e kıyısı bulunan illere nizler, aslında Atlantik Okyanusuna bağlı bir iç deniz (Sinop, Samsun, Trabzon, Zonguldak gibi) göre daha olma özelliğini taşımakta ve birçok yönden benzer- fazladır. Araştırma alanı olan Çanakkale İli kıyılarında likler görülmektedir. Anadolu kıyıları gerek su altı ise dalış okulu sayısı 8 olup, Akdeniz ve Ege kıyıların- flora-fauna zenginliği gerekse batıklar anlamında daki illerde bulunan dalış okulları sayısına yakındır. oldukça zengindir. Ayrıca dalış turizminin sürdürü- Bu durumda Çanakkale ili sınırlarının Marmara Deni- lebileceği hava, deniz koşullarına ve konaklama alt zi’nden Ege Denizi’ne uzanması etkilidir. Araştırma yapısına sahiptir. Bunun yanında kıyıların topografik alanı olan Bozcaada, Eceabat ve Gökçeada kıyıların- yapı, sıcaklık, tuzluluk, besleyici tuzlar ve oksijen da dalış okulları sayesinde dalış turizminin ülke stan- dağılımı gibi kendilerine özgü şartlar ortaya koymak- dartlarında ulaşmaya başladığının bir göstergesidir. tadır. Türkiye denizlerinin bu yapısı dalış aktivitele- Araştırma alanı olan bu kıyılar, sahip olduğu su altı rini de etkilemektedir. Dalış turizmi henüz hak ettiği değerleriyle de önemli derecede ulusal ve uluslarara- popülerliği kazanmasa da su altı arkeolojik ve batık sı çekiciliğe sahiptir. İzmir (20), Aydın (8), Muğla (5), zenginliği bakımından Türkiye, dünyanın önde gelen Antalya (69), ve İçel (4) illerinde toplamda 106 dalış ülkeleri arasında bulunmaktadır. Türkiye’nin sahip okulu faaliyet göstermektedir. Kıyı turizminin geliştiği olduğu dalış turizmi potanSiğili bu özellikler kapsa- illerde dalış turizmine gelen yüksek talep dalış okul- Kaynak: Türkiye Su Altı Sporları Federasyonu, 2014 mında önemli bir yere sahiptir. larının sayısını arttırmaktadır. Özellikle Antalya İlinin Türkiye dalış okullarının %30,5’ine sahip olması ile 1.4.5.8 İnanç Turizmi Doğu Akdeniz havzasında Türkiye’nin bakir kıyıları, gelen yerli ve yabancı turistlerin dalış merkezlerine denizin berrak suları ve su altı arkeolojisi 1980’li yıllar- yüksek talep oluşturmasından kaynaklanmaktadır. Ulusal sınırları hesaba katmaksızın dünyada meydana gelen teknolojik gelişmeler insanları bir araya getir- dan itibaren su altı dalış turizminin hareketlenmesini Antalya ilinde dalış merkezlerine gelen yüksek talep mektedir. Yazının icadından bu yana, belki de 9.000 veya 10.000 yıl önce, dünya üzerindeki bazı yerler, farklı sağlamıştır. Bu ivmeleme dalış okullarının açılmasını daha ziyade rekreatif amaçlı dalış yapmak isteyen bi- kültür, uygarlık ve dinler arasında oluşan yakın ilişkilere sahne olmuştur. teşvik etmiştir. 1980’li yıllardan itibaren Türkiye kıyı- reylerden oluşmaktadır (Akkoç, 2013). larında kurulan dalış okulları bazı eksiklikleri olmakla Türkiye sahip olduğu coğrafi konumu ve tarihi dolayısıyla dünyanın eski medeniyetlerinin ve inançlarının birlikte yabancı ülkelerdeki dalış okullarının gerisinde beşiği olmuştur. İnanç turizmi bakımından Türkiye büyük bir potanSiğile sahiptir. Nitekim gerek ilkçağ me- değillerdir. İstanbul, Bursa, Antalya, İzmir, Ankara gibi deniyetlerinin Anadolu’da gelişmesi, gerekse de Hristiyanlığın ilk dönemlerinde havarilerin, Ortaçağ’da ise illerde faaliyet gösteren birçok dalış okulu dalış mev- Musevilerin yaşadıkları yerlerde karşılaştıkları ağır baskı ve yok etme politikaları sonucu, bu topraklara sı- kilerinde uygulamalı dalış eğitimlerini vererek hem ğınmış olmaları, Türklerin kendi dini olan İslamiyet’e ait eserlerin yanı sıra, çok sayıda sinagog ve kilisenin bu sporun yaygınlaşmasına hem de dalış turizmine Anadolu’da yer almasına neden olmuştur. Anadolu’nun Türkleşmesinden sonra, Selçuklu ve özellikle de Os- büyük katkı sağlamaktadır. Günümüzde su altı dalış manlılar döneminde bu topraklarda yaşayan insanların inançlarında serbest bırakılmaları, herhangi bir baskı turizminin, kıyı turizminin gelişimine paralel bir geli- olmadan kendi inançlarını yaşamaları ve mabetlerini inşa etmelerine izin verilmesi bunda etkili olan en önemli şim göstermektedir. Sektörün ivmelenmesi her geçen gün artmaktadır. unsurlardandır. Bunun sonucunda da Anadolu’da inşa edilmiş dini mabetler ve tapınaklar, milletimizin İsla-

62 63 mi anlayış paralelinde derin saygı ve hoşgörü içerisinde günümüze kadar ulaşmıştır. Kuşkusuz bu eserler, Kültür ve Turizm Bakanlığı tarafından ülkemizde inanç GYTMP’ye gelen Türk ziyaretçiler şehitlik, anıt, kale deniz-güneş-kum, turizmine alternatif turizm çeşitlerinden inanç turizmi açısından ülkemize büyük avantaj turizmine uygun 316 eser belirlenmiştir. Bunların 167 ve tabyaların yanı sıra Kilye Ana Tanıtım Merkezi ve sağlamakta ve bu konuda dünyanın sayılı ülkelerinden birisi durumuna gelmesine zemin hazırlamaktadır. Ör- tanesi Müslümanlık, 129 tanesi Hristiyanlık ve 20 ta- 7 Haziran 2012’de hizmete açılan Çanakkale Savaş- neğin; Filistin’de doğmuş ve ölmüş İsa Peygamber’in havarilerinin Anadolu topraklarına sığındığı, Hz. İsa’nın nesi Musevilik dinine aittir. Her ülke, Türkiye kadar ları Tanıtım Merkezi’nde Çanakkale Savaşları hakkın- öğretilerinin ilk olarak Anadolu’da yayılmaya başlanıldığı, ilk kiliselerin bu topraklarda kurulduğu ve Hıristi- kültürel ve dinsel mirasa sahip değildir. Dolayısıyla da bilgi almaktadır. Üç boyutlu gösterimlerin de yer yanlık tarihinin en önemli olaylarının Anadolu’da yaşandığı düşünülürse, inanç turizminin Türk turizminde ne inanç turizmi Türkiye’ye doğal bir rekabet avantajı aldığı 11 canlandırma odasının yer aldığı Çanakkale kadar büyük bir paya sahip olabileceği kolayca görülecektir. yaratmaktadır. Savaşları Tanıtım Merkezi önemli bir çekicilik unsuru olarak dikkat çekmektedir. Kültür ve Turizm Bakanlığı, İnanç Turizminin geliştirilmesi amacıyla başlattığı çalışmalar kapsamında, 1993 İnanç turizmi, turizmin diğer alternatif biçimleriyle yılında öncelikle üç büyük dinin günümüze kadar ulaşan eserlerinin ve ibadet yerlerinin envanterini hazırla- birlikte yerel ekonomileri güçlendirmekte ve sürdürü- Birinci Dünya Savaşı’nda Çanakkale Savaşları’nın mıştır. Türkiye genelinde Valilikler, Kültür Bakanlığı, Vakıflar Genel Müdürlüğü, Diyanet İşleri Başkanlığı ve lebilir kalkınmaya katkıda bulunmaktadır. Ayrıca böl- gerçekleştiği Gelibolu Yarımadası’nda şehit olan Türk çeşitli üniversitelerin de görüşleri alınarak yapılan envanter çalışmasında, ülkemizde yer alan ve sayıları çok gedeki kültür ve sanat merkezlerinin sürekli gelişme- askerleriyle ilgili farklı sayılar verilmektedir. Genel fazla olan eserler içerisinden (http://. kulturturizm. gov. tr); sine fayda sağlamaktadır. Ülkemizin hem dini hem de Kurmay Başkanlığı Personel Başkanlığı verilerine kültürel anlamda çok zengin kaynaklara sahip oldu- göre; toplam 56.740 şehit olmak üzere, Ocak 1916 > Dini yönden önemi bulunan ve büyük oranda ziyaret edilen, ğunu düşündüğümüz zaman ise, gelen ziyaretçi sa- itibariyle genel zayiat 213.187’dir. Diğer bir kaynağa > Sanat Tarihi açısından önemli olan, yılarını gösteren bu rakamlar çok düşük kalmaktadır. göre ise; Türkler toplam 57.263’ü şehit, geri kalanı > Mimari özelliği nedeniyle türünün ilk ve ilginç örneği olan, Ülkemizdeki kaynakların yanı sıra, inanç turizminin yaralı, esir ve kayıp olmak üzere 211.000 zayiat ver- > Ulaşımı kolay bir noktada bulunan ve Seyahat acentelerı tarafından tur programlarına dahil edilen belirli ve dünyada 20 milyar dolarlık bir pazar payına sahip ol- miştir. İtilaf kuvvetlerinde ise 21.200’den fazla İngiliz, önemli merkezlerin tespiti yapılmıştır. duğunu göz önüne aldığımızda inanç turizminin diğer 10.000 Fransız, 8.700 Avustralyalı, 2.700 Yeni Zelan- turizm çeşitleri içindeki payının arttırılabileceği dü- dalı, 1.350 Hindistanlı, 49 Newfoundlander’lı savaşta Hristiyanlığın ilk yedi kilisesi Anadolu topraklarında bulunmaktadır. Bu kiliselerin yanı sıra Anadolu’nun ne- şünülmektedir (Kurnaz, 2013). hayatını kaybetmiş, 26.111’i Avustralyalı, 7.571’i Yeni redeyse her yanı dini miraslarla doludur. Buna rağmen; Türkiye’de inanç turizmi ile ilgili bilinçli çalışmalar Zelandalı olmak üzere toplamda 97.000’in üzerinde 1995 yılında başlamıştır. 1995 - 1998 yılları arasında çok sayıda tur operatörü, basın mensubu ve konu ile 1.4.5.9 Etkinlik Turizmi asker de yaralanmıştır. Avustralya kaynaklarına göre ilgili uzman kişilerin katılımı ile “İnanç Turizmi” turları yapılmıştır. Bu turların temel özelliği belirli bir mevsime ise Çanakkale Savaşları’nda 86.692 Türk asker şehit bağlı olmadan 12 ay boyunca yapılabilir olmasıdır. Tüm çalışmalara rağmen beklenen gelir ve turist sayısına Etkinlik turizmi adı altında Türkiye’de üzerinde du- olurken, 21.255 İngiliz, 10.000 Fransız, 8.709 Avust- ulaşılamamıştır. rabileceğimiz en önemli etkinlik “anma etkinlikleri” ralyalı, 2.701 Yeni Zelandalı asker hayatını kaybeder- olarak söylenebilir. Daha öncede belirtildiği üzere ken, 19.441 Avustralyalı, 4.752 Yeni Zelandalı asker Devlet İstatistik Enstitüsü’nün yapmış olduğu “Yabancı Ziyaretçi Eğilim Anketi” verilerine göre; 1965 - 2007 anma etkinlikleri kültürel etkinlikler başlığı altında in- yaralanmıştır (Yıldırım, 2014). yılları arasındaki 42 yıllık süre içinde ülkemize “dini amaçlarla” gelen turistlerin sayısı genel turist sayısı bile celenmektedir. Her toplumun tarihinde önemli bir yere değildir. Ayrıca National Geographic dergisinin yayınladığı “Dünya İnanç Turizmi Haritası”nda, son yıllarda sahip kişi ve olaylar için her yıl düzenli olarak etkinlik- GYTMP’de ise ilk olarak 1925 yılında Anzak Törenleri yoğun ilgi gören merkezler arasında ülkemize yer verilmemiştir. ler düzenlenmektedir. Türkiye tarihinde de önemli bir kapsamında Şafak Ayini gerçekleştirilmiştir. 25 Ni- yere sahip olan Çanakkale Savaşları birçok anma et- san’da gerçekleştirilen törenler kapsamında geceyi Türkiye istatistik Kurumu verilerine göre 2007 ve 2013 yılları arasında ülkemize gelen yabancı ziyaretçilerin kinliğini kapsamaktadır. Bu etkinlikler, 18 Mart Deniz Anzak Koyu’nda geçiren Avustralyalı ve Yeni Zelan- geliş amacı derlenmiştir. Dini nedenlerle Türkiye’yi ziyaret eden turistlerin sayısı son yıllarda düşüş göstermiş Zaferi ve Şehitleri Anma Günü, Anzak Törenleri, Şafak dalılar, sabahın ilk saatlerinde başlayan anma etkin- ve 2013 yılında en düşük seviyeye inmiştir. Ayini, 57. Alay Yürüyüşü ve 10 Ağustos Anafartalar Za- liklerini gün içinde gerçekleştirmektedirler. Her yıl feri için gerçekleştirilen törenlerdir. Bu törenlerin yanı binlerce ziyaretçinin katıldığı anma etkinliğine, tören- Grafik 32. Dini Nedenlerle Türkiye’yi Ziyaret Eden Yabancı Turistler sıra yurdumuzun her köşesinde yılın belirli günlerinde lerin 90. yılı olan 2005’te yaklaşık 20.000 kişi katıl- anma törenleri düzenlenmektedir. Sarıkamış Deniz mıştır. Çanakkale Avustralya Konsolosluğu verilerine Şehitlerini Anma Etkinlikleri, Sarıkamış Anma Yürü- göre son beş yıl içinde Anzak Günü anma törenlerine yüşü, Mevlana’yı anma etkinlikleri kapsamında Şeb-i katılanların sayısı Grafik 33’teki gibidir. Arus Törenleri, Hacı Bektaş-ı Veli Anma Törenleri bu tür etkinliklerdendir. Ayrıca, Türk milleti için önemli bir yere sahip olan Türkiye Cumhuriyeti’nin kurucusu ulu önder Mustafa Kemal Atatürk için her yıl 10 Kasım’da anma törenleri düzenlenmekte ve yüzbinlerce insan Anıtkabir’i ziyaret etmektedir. 10 Kasım 2013 tarihinde 1.089.615 kişi Anıtkabir’i ziyaret ettiği bilinmektedir.

Özellikle Türk tarihinde önemli bir yeri olan ve Birinci Dünya Savaşı’nda yüzbinlerce askerimiz şehit verilen Gelibolu Yarımadası Tarihi Milli Parkı da anma etkin- leri çerçevesinde hüzün turizminin yoğun olarak ya- şandığı bir bölgedir.

Kaynak: TUİK, 2013

64 65 Grafik 33. Anzak Günü Anma Törenlerine Katılan Ziyaretçi Sayıları Türkiye açısından festivallere verilebilecek en iyi örnek ise Altın Portakal Film Festivalidir. Festival organi- zasyonu, 1995 yılından itibaren günümüze kadar, Antalya Büyükşehir Belediyesi önderliğinde “Altın Portakal Kültür ve Sanat Vakfı” adıyla kurulan, Eylül 2002’den sonra Antalya Kültür Sanat Vakfı adıyla hizmet veren AKSAV tarafından yürütülmektedir. Festival Türkiye’nin en eski ve uzun soluklu film festivalidir. İlki 1964 yı- lında gerçekleştirilen festivalin kesintisiz bir biçimde her yıl sahneye konmasıyla birlikte 2012 yılında 49. su düzenlenmiştir. Festival yılda on milyona yakın turist çeken Antalya’nın turizmde yüksek sezonu bitirdiği Ekim ayının ikinci haftasında gerçekleşmektedir.

Altın Portakal Film Festivali’nin tanıtımı için Cannes, Venedik ve Berlin film festivallerinde stantlar açılmak- tadır. Sponsorluk karşılığında ulusal ve uluslararası görsel ve yazılı basına festival bültenleri verilmekte, 2-3 dakikalık festival tanıtım fragmanları hazırlanmaktadır. Altın Portakal Film Festivali’nin sesini uluslararası platformda daha iyi duyurabilmek için pazar ülkelerde kendi alanlarında öne çıkmış ve kamuoyunu etkileye- bilecek nitelikteki kişilerin, sanatçıların, sanat yönetmenlerinin, gazetecilerin, davet edilmesine devam edil- mekte, büyük filmlere gala sahipliği yapılmaya çalışılmaktadır (Kömürcü, 2013).

1.4.5.10 Gastronomi Turizmi

Bir ilde, bölgede veya ülkede gastronomi turizminin gerçekleştiğinin en önemli göstergesi o bölgeye gastro- nomi turizmine katılmak amacıyla gelen turistlerin varlığıdır. Türkiye’de mevcutta il düzeyinde gerçekleşen Kaynak: Çanakkale Avustralya Konsolosluğu, 2014. turizm türlerine ait resmi bir veri bulunmamaktadır. Bu nedenle, Çağrı (2012) yapmış olduğu çalışma kapsa- mında internet üzerinden anahtar kelime taraması yaparak çıkan tüm sonuçları incelenmiş, internet üzerinde Çanakkale Savaşları’nın 100. Yılı olan 2015 yılında yerli ve yabancı ziyaretçi sayılarında önemli bir artış olacağı gastronomi turları organize edildiğinin, gastronomi turizmi amacıyla ziyaret edildiğinin bilgisi bulunan iller beklenmektedir. Türkiye ve Avustralya hükümeti 2015 yılında gerçekleştirilecek törenlere Anzak 8.000 Avust- tespit etmiş ve tüm iller bu amaçla ziyaret edilip edilmeme durumlarına göre haritalara işlenmiştir. ralyalı, 2.000 Yeni Zelandalı 500 görevli olmak üzere kura ile belirlenecek 10.500 kişinin katılması konusunda karar almışlardır (www.anzac.gov.nz). Buna göre, Türkiye’de gastronomi turizminin Marmara Bölgesi’nde Çanakkale ve Tekirdağ illerinde, Ege Böl- gesi’nde İzmir, Muğla ve Denizli illerinde, Akdeniz Bölgesi’nde Mersin, Adana ve Hatay illerinde ve Güney Türkiye açısından üzerinde durabileceğimiz diğer bir etkinlik türü de festivallerdir. Son yıllarda çeşitli ülkeler- Doğu Anadolu Bölgesi’nde Gaziantep ilinde ve Orta Anadolu Bölgesi’nde Nevşehir ilinde gerçekleştiği tespit de ve şehirlerde düzenlenen turizm amaçlı etkinlikler/festivaller, düzenlendikleri bölge ekonomisine büyük edilmiştir. oranda katkı sağlamaktadır. Etkinliklerin/festivallerin genel olarak ekonomik etkileri üç farklı kaynaktan or- taya çıkmaktadır. Bunlar: Tekirdağ, Çanakkale ve Denizli illeri, şarap ve bağ bozumu turlarınca ziyaret edilmektedir. İzmir, Muğla, Mersin, > Etkinliğe/festivale katılan ziyaretçiler tarafından yapılan harcamalar, Adana, Hatay, Gaziantep illeri yöresel yemekleri ile gastronomi turizmi için çekicilik yaratmaktadır. Nevşehir > Etkinlik/festival nedeniyle gerçekleşen yatırım harcamaları, ilinin ise hem yemek hem şarap potanSiğili ile gastronomi meraklılarını kendine çektiği tespit edilmiştir. > Etkinliği/festivali gerçekleştirme ile ilişkili, organizatörler tarafından yapılan harcamalardır. Harita 3. Türkiye’de Gastronomi Turizmi Amaçlı Ziyaret Edilen İller Hem gösteri sunacak, hem de bunları izleyecek kişilerin festival yerine gelmesi için ulaşım hizmetleri, ko- naklamaları için otel odalarının kiralanması, resimlerin sergilenmesi için galerilerin, konserler için salonların düzenlenmesi gibi faaliyetler, hepsi yeni hizmetlerin üretilmesi demektir. Üretim ve tüketimin birbirlerini tetik- leyen zincirleme bir süreç olduğu gerçeğinden hareketle, bu etkinlikler dizisi sırasında, birçok kişi ve kuruluş, yeni mal ve hizmetler üretir, ek para kazanır. Sonuç olarak, ekonomide canlanma, ekonomik faaliyette ve kişilerin kazancında artış olur. 2005 yılında İstanbul’da gerçekleştirilen Formula 1 Türkiye Grand Prix’e 15.000 yabancı turist katılmış ve 8.232.750 TL doğrudan gelir elde edilmiştir. 2005 Türkiye Grand Prix’i ile turizm sektörüne yönelik 8.232.750 TL’lik nihai talep artışı, ekonomi genelinde 21.305.533.73 TL’lik üretim artışını sağlamıştır.

Ekonomik etkisiyle birlikte festivaller toplumların kültürlerini ve değerlerini de yansıtmaktadır. Bazı festivaller yerel yiyeceklere, bazıları etnik özelliklere, bazıları ise halk oyunlarına yönelik olmaktadır. Birbirlerinin kültür- lerini tanıma fırsatı bulan insanlar, aslında seyahatlerinin temelini oluşturan merak ve keşfetme dürtüsünü tatmin etmektedirler. Ayrıca festivallerin gönüllü katılımının, yerel demokrasiyi geliştirdiği, toplumların kendi- ne olan güvenini artırdığı ve şehirlerin altyapısını geliştirdiği de vurgulanmaktadır.

Festivaller ev sahibi çevrenin eşsiz özellikleri sergilemek için de mükemmel bir yol olarak sunulabilir. Ancak, ev sahibi çevrenin büyük bir hassaSiğit ve dikkatle bu özellikleri korumak için önlemler alması gerekebilir. Çünkü festivaller ev sahibi Destinasyonlarda istenmeyen ve planlanmayan etkiler de yaratabilir. Trafik so- runları, çevre kirliliğine yol açan atıklar, gürültü kirliliği, alkol kullanımı sorunları ve çevredeki yapılara zarar verilmesi gibi istenmeyen durumlar planlanmayan ve istenmeyen sorunlara yol açabilir. Festivallerin çevresel ve fiziksel etkilerinin olumlu yönde sonuçlanabilmesi için sürdürülebilirlik ilkesi temel alınmalıdır. Etkinlik ve Kaynak: Çağrı, I. B. (2012). Türkiye’de Yerel Kültürün Turizm Odaklı Kalkınmadaki Rolü: Gastronomi Turizmi Örneği, İstanbul Teknik Üniversitesi, Fen Bilimleri festivallerin olumsuz etkilerinin yanında çevre sergilenmesi, çevre bilincinin artırılması, altyapı mirası, geliş- Enstitüsü, Şehir ve Bölge Planlama Anabilim Dalı Bölge Planlama Programı, Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi, İstanbul. tirilmiş ulaştırma ve haberleşme, kentsel dönüşüm ve yenileme gibi olumlu etkileri de bulunmaktadır. Bir et- kinliğin organize edilmesi etkinliğin gerçekleştiği bölgede yeni altyapı ve üst yapı unsurlarının inşa edilmesini ya da var olan tesislerin yeniden gözden geçirilmesini de gerektirmektedir.

66 67 Bir bölgenin sahip olduğu ve planlanan restoran sayısı, gastronomi turizmi gelişmişliği açısından birinci dere- düzenlenmemektedir. Bazı illerin İl Turizm Müdürlüğü internet sitelerinde ise yerel etkinlikler ile ilgili bilgiye ce bir göstergedir. Bir bölgenin kaliteli, özellikli ve turistlere yetecek kapasitede yeme içme mekanlarına sahip ulaşılamamıştır. Türkiye’de yerel gastronomi etkinlikleri, üzüm ve bağbozumu, meyve, peynir, sebze, zeytin olması, gastronomi turizminin gerçekleşebilmesi açısından çok önemlidir. ve zeytinyağı, yemek ve tatlı, baharat ve kuruyemiş, bal ve pekmez ile çay yöresel ürünlerine göre düzenlen- mektedir. Bu etkinliklerin, illerin tescilli gastronomi potanSiğillerini tanıtması önemlidir. Buna göre, en fazla turizm işletme belgeli yeme içme mekanı İstanbul Bölgesi, Ankara’yı içine alan Batı Ana- dolu Bölgesi ve Ege Bölgesi’nde görülmektedir. Bu bölgelerin yüksek sayıda yeme içme mekanına sahip ol- Türkiye’de düzenlenen yerel gastronomi etkinliklerinin çoğu, il ve ilçe düzeyinde yerelin katılımı ile sınırlı maları, İstanbul ve Ankara illerinin yüksek nüfuslu metropoliten alanlar olmaları nedeniyle ve Ege Bölgesi için kalmaktadır. Bu etkinliklerinin, yerli ve yabancı turistleri kapsayacak şekilde düzenlenmesi, ulusal ve ulus- de özellikle kıyı turizminin merkezi olması nedeniyle gelen turistlere hizmet veren yeme-içme mekanlarının lararası tanıtımlarının yapılması, gastronomi turizminin bölgedeki gelişimi açısından önem taşımaktadır çok olması ile açıklanabilir. Geri kalan bölgelerin yeme-içme tesisi sayıları çok azdır. Özellikle Doğu Anadolu (Çağrı, 2012). Bölgesi’nde hiç turizm işletme belgeli yeme-içme tesisi bulunmayışı, durumun kritikliğini ortaya koymaktadır.

Türkiye’de turizm yatırım belgesine sahip yeme içme mekanları açısından, yani potanSiğil yeme içme mekan- ları açısından incelendiklerinde, tüm bölgeler için planlanan sayının çok düşük olduğu görülmektedir. Düşük olan bu yoğunluk kendi içinde gruplandırıldığında, mevcutta yüksek sayıda yeme içme mekanına sahip Ege bölgesinden sonra, en yüksek değer Akdeniz bölgesinin olmaktadır. Dünyada en prestijli tescillerden biri res- toranlara verilen Michelin yıldızıdır. Türkiye’de Michelin yıldızı alan bir restoran bulunmamaktadır.

Türkiye’de mevcutta şarap, zeytinyağı ve yerel mutfak alanlarında özelleşmiş toplam 7 adet gastronomi müze- si bulunmaktadır. Tekirdağ’da Türkiye’nin tek şarap müzesi bulunmaktadır. Çanakkale, Balıkesir, İzmir illerin- de zeytinyağı müzeleri bulunmakta olup, İzmir Oleatrium müzesi Avrupa’nın en büyük zeytinyağı müzesidir. Gaziantep, Şanlıurfa ve Hatay’da yöresel mutfak ile ilgili müzeler bulunmaktadır. Şarap müzesi haricinde, Tür- kiye’deki gastronomi müzelerinin özellikle 2005 yılı sonrasında açıldıkları görülmektedir. Bu durum konuya verilen önemin ve ilginin arttığının göstergesidir.

Tablo 11. Türkiye’de İllere Göre Gastronomi Müzeleri

İller Gastronomi Müzesi Adı Açılış Yılı

Tekirdağ Mürefte Feyzi Kutman Şarap Müzesi 1900'lerin Başı

Çanakkale Adatepe Zeytinyağı Müzesi 2001

Balıkesir Edremit Evren Ertür Tarihi Zeytinyağı Aletleri Müzesi 2005

Gaziantep Emine Göğüş Gaziantep Mutfak Müzesi 2008

İzmir Oleatrium Zeytin ve Zeytinyağı Tarihi Sergi Alanı 2011

Şanlıurfa Şanlıurfa Geleneksel Mutfak Müzesi (Tarihi Hacıbanlar Evi) 2011

Hatay Hatay Antakya Mutfak Müzesi Açılış Aşamasında

Kaynak: Çağrı, I. B. (2012). Türkiye’de Yerel Kültürün Turizm Odaklı Kalkınmadaki Rolü: Gastronomi Turizmi Örneği, İstanbul Teknik Üniversitesi, Fen Bilimleri Enstitüsü, Şehir ve Bölge Planlama Anabilim Dalı Bölge Planlama Programı, Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi, İstanbul.

Yerel gastronomi etkinlikleri, şenlikler ve festivaller, yerel için bir kültür ögesi olarak yerel yiyecek ve içe- cekleri kabulünün ve bu amaçla bir araya gelişin, gastronomi turizmi amaçlı bir bölgeye gelen turistler için ise katılabilecekleri, yerel halk ile bir araya gelebilecekleri ve yerel kültürü yaşayabilecekleri bir çekiciliktir. Türkiye’deki tüm iller için, İl Turizm Müdürlükleri’nin Yerel Etkinlikler Bölümü’nden alınan bilgiler doğrultu- sunda, Türkiye’de iller bazında, sayı ve konu açılarından yerel gastronomi etkinliklerinin analizi yapılmıştır. Bu analizde, Türkiye’deki yerel festivaller içerisinde yerel gastronomi varlıkları odaklı düzenlenen festival, şenlik ve panayırların geniş yer tuttukları görülmektedir. Gastronomi odaklı olarak düzenlenen yerel etkin- liklere sayı olarak bakıldığında, yıl içinde en fazla etkinliğin Ankara, Denizli, Antalya, Manisa, Bursa, Kü- tahya, Afyon illerinde gerçekleştirildikleri görülmektedir. Bu bağlamda, mevcutta en fazla yerel gastronomi etkinliği Türkiye’nin gelişmiş batı bölgelerinde gerçekleşmektedir. Türkiye’nin geri kalan doğu illerinde yıllık festival sayıları 2-7 adet arasında değişmekte, bazı illerde yıl içinde hiçbir geleneksel gastronomi şenliği

68 69 Tablo 12. İllerin Yerel Gastronomi Etkinlikleri

Adana Kiraz Festivali, İmamoğlu Şeftali Festivali, Sarımazı Zeytin Festivali Elazığ Gezin Çilek Festivali, Dallıca Patila Şöleni, Keban Su ve Alabalık Festivali,

Sultan Divani Hz Anma ve Şifalı Aşure Günü, Flamingo ve Yumurta Festivali, Bolvadin Geleneksel Kayısı Erik Kültür Sanat Festivali, Doğa Kültür ve Tulum Peyniri Festivali, Bal Geleneksel Kaymak Festivali, Tazlar Katmer Şenliği, Kırka Belediyesi Halk Kültür Sanat ve Festivali, Kültür Sanat Tulum Peyniri Leblebi ve Bakır Festivali,Üzümlü Kültür Turizm ve Afyonkarahisar Bezelye Festivali, Halı Kilim ve Kaymak Böreği Festivali, Kınık Katmer Şenliği, Kiraz Festi- Üzüm FestivaliBelediyesi vali, Meyves Meyvecilik Kültür ve Sanat Festivali Erzurum Bal Elma ve Güreş Festivali Ayaş Dut Festivali, Beypazarı Havuç Festivali, Güdül Üzüm Festivali, Çeltikçi Belediyesi Pirinç Festivali Kızılcahamam, Yenikent Kavun Festivali ve Kültür Şenlikleri, Güdül Kiraz Gaziantep Fıstık Festivali, İslahiye Üzüm Biber ve Kültür Festivali, Oğuzeli Nar ve Kültür Festivali. Festivali, Şereflikoçhisar Tuz Festivali, Kutludüğün Gözleme Ayran Kültür ve Sanat Fes- Giresun Şebinkarahisar Cevizi Kültür Sanat Şenliği, Ekin Festivali, Bal Festivali Ankara tivali, Beypazarı Kapama Şöleni, Kazan Kavun Pazarı, Kızılcahamam Su Festivali, Güdül Kapama Şöleni, Beypazarı Tarihi Evler El Sanatları Havuç ve Güveç Festivali, Ayaş Dut Tarihi Hatay Akçalı Yumurta Bayramı Evler ve El Sanatları Festivali, Hasat ve Kültür Festivali, Domates Festivali, Kalecik Karası Üzüm Festivali, Çorak Et Panayırı, Su Festivali. Iğdır Iğdır Kayısı Festivali

Antalya Merkez Çığlık Nar Festivali, Kutlama (Pilav) Günü, Ayran Festivali, Akçay Gelenek- Kiraz Festivali ve Yağlı Pehlivan Güreşleri, Sütçüler Dut Pekmezi ve Turizm Festivali, Seyit sel Elma ve Sünnet Şöleni, Uluslar arası Hasyurt Tarım Fuarı, Gazipaşa Atatürk'ü Anma ve Veli Baba Sultanı Anma ve Pilav Festivali, Şarkikararağaç Helva Festivali, Büyükkabaca Isparta Çekirdeksiz Nar Festivali, Gazipaşa Tarım Fuarı, Üzümdere Köyü Üzüm ve Balık Festivali Elma Festivali, Yakaören Köyü Aslanbaba Aşure Şöleni, Yunus Emre'yi Anma Kültür ve Sa- Antalya (İbradı), Ormana Üzüm Festivali (İbradı), İbradı Üzüm Festivali, Bozova Keşkek Şöleni (Kor- nat Etkinlikleri ile Aşure Şöleni, Gümüşgün Tez Mehmet ve Sinan Dede Anma ve Aşure Günü kuteli), Şehzade Korkut Şenlikleri ve Mantar Festivali, Kumluca Tarım ve Seracılık Şenlikle- ri, Manavgat Belenobası Karpuz Festivali Zeytin ve Deniz Festivali, Beydağ Kurtuluş Şenlikleri ve İncir Festivali, Yöresel Ev Yemek- İzmir leri Yarışması, Üzüm Festivali, Uluslar arası Mandalina Festivali, Citta Slow Festivali, Urla Ardahan Bal Festivali, Göle Ulusal Kaşar Festivali Çilek Tarım Kültür Festivali, Ataeymir Bağbozumu Şenlikleri Ardahan Belediyesi Kültür Üzüm Festivali, Germencik Kurtuluş Günü İncir Festivali, Geleneksel Altın İncir Festivali, Köşk Kestane Kahramanmaraş Kırmızıbiber, Tarhana ve Dondurma Festivali

Burhaniye Uluslar arası Zeytin ve Zeytinyağı Festivali, Edremit Zeytinli Zeytin Şenliği, Edre- Kayseri Akkışla Gömürgen Yoğurt Festivali, Üzüm Festivali, Yemliha Patlıcan Festivali Balıkesir mit Zeytin Festivali, Kültür Sanat ve Süt Festivali Kırklareli Babaeski Tarım Festivali

Bartın Bartın Çilek Kültür ve Turizm Festivali Kiraz Festivali (8-10 Haziran), Geleneksel Ayva Festivali (Ekim), Kartepe Altın Armut Festi- Kocaeli vali (Ağustos) Batman Bal ve Ceviz Festivali Aşure Günü, Geleneksel Gediz Tarhana Festivali, Altın Kiraz Vişne Kültür Sanat Festivali, Bilecik Nar Festivali, Nar ve İncir Festivali Gözleme Günü, Altın Koza Kestane Festivali, Şaphane Kiraz Vişne ve Kültür Festivali, Üçbaş Kütahya Sarımsak ve Kültür Festivali, Şabandede Leblebi ve Bahar Şenliği, Tavşanlı Leblebi ve Bitlis Adilcevaz Ceviz Festivali Kömür Festivali. Bolu Mengen Aşçılar Festivali (Aşçılık-Turizm Festivali), Beyaz Et Festivali, Seben Yeşilyurt Kiraz Kültür ve Spor Şenliği, Malatya Fuarı ve Uluslar arası Kültür Sanat ve Kayısı Burdur Elma Festivali, İncir ve Halı Festivali. Malatya Festivali, Arapgir Bağbozumu Şenlikleri, Doğanşehir Elma ve Kültür Şenliği, Akçadağ Bele- diyesi Bal Armut Kültür ve Sanat Festivali Ovaakça İncir Festivali, Cumalıkızık Ahududu Şenliği, Zeytin ve Kültür Sanat Festivali, Biber Manisa Mesir Festivali, Kırkağaç Çam Mesiri, Çilek ve Kültür Sanat Festivali, Çağlak Fes- Bursa Festivali, Göynükbelen Çilek Festivali, Zeytin Festivali, Gürsu Sanat ve Armut Festivali, Tatlı tivali ve Zeytin Şenlikleri, Börez Köyü Kiraz Festivali, Uluderbent Kiraz Kültür ve Sanat ve Basketbol Turnuvası Manisa Festivali, uluderbent Kiraz Kültür ve Sanat Festivali, Pınar Köyü Kiraz Festivali, Adala Şeftali Çankırı Keşkek Şöleni ve Kültür Şenliği, Kavun Karpuz Festivali, Taytan Üzüm ve Kültür Şenliği, Bağbozumu Şenlikleri Bayat Kültür Tanıtım ve Bal Şenlikleri, Geleneksel Oğuzlar Kültür Sanat ve Ceviz Festivali, Çorum Mersin Turunçgil Festivali, Geleneksel Batırık Şöleni, Geleneksel Gülnar Buluşması Üzüm Osmancık Pırlanta Pirinç Kültür ve Sanat Festivali Mersin ve Elma Festivali Kiraz Bayramı ve Yağlı Pehlivan Güreşleri, Leblebi ve Kültür Festivali, Tripolis/ Kültür ve Milas Gıda Tarım ve Hayvancılık Fuarı, Yeşil Üzümlü Belediyesi Kuzu Göbeği Festivali, Turfanda Sultaniye Çekirdeksiz Üzüm Festivali, Gözler Belediyesi Kültür Kekik Festivali, Muğla Bademli Pilav Günü, Geleneksel Ortaca Tarım Çevre ve Turizm Festivali, Nif Kiraz Şenliği, Nıkfer Bezi Tarım Ürünleri ve Kültür Festivali, Geleneksel Leblebicilik Festivali, Geleneksel Hermias Deniz Şenliği ve Balıkçılık Festivali, Bitez Altın Mandalina Festivali Biber Festivali ve Kültür Şenliği, Kültür Üretim ve Bağpazarı Festivali, Akalan Kavun Karpuz Denizli ve Kültür Festivali, Çameli Yaylası Kültür Tarım ve Alabalık Festivali, Bekilli Kültür Sanat Nevşehir Şarap Yarışması, Bağbozumu Festivali Şarap Sirke ve Üzüm Festivali, Güney 3 Eylül Kurtuluş Günü Bağcılık ve Kültür Festivali, Kebap Şöleni, Çıvrıl Elma Kültür ve Tarım Festivali, Kültür Sanat ve Üzüm Festivali, Bağ Osmaniye Turp Festivali, Kiraz Şenliği, Fıstık Festivali Bozumu Şenliği Rize Çay ve Turizm Festivali, Anzer Bal ve Yayla Şenlikleri, Çayeli Çay Festivali, Tozköy Rize Düzce Akçakoca Uluslar arası Kültür Turizm Fındık Festivali Likapa (Yabanmeresini) Şenliği

70 71 Kocaali Turizm Kültür ve Fındık Festivali, Taraklı Geleneksel Hıdırlık Pilavı Şenliği, Sapanca Sakarya Belediyes Geleneksel Aşure Günü

Samsun Karpuz Festivali, Altın Pirinç Festivali

Siirt Mahalli Yumurta Bayramı

Sinop Yenicuma Keşkek Festivali ve Hıdrellez Şenliği, Ilıca Köyü Pilav Günü

Tekirdağ Tekirdağ Kiraz Festivali, Trakya Tarım Fuarı, Şarköy Bağbozumu Şenlikleri

Karaçam Düden Yayla Kır Yemeği Etkinliği, Reşadiye Sarıyayla Kültür Sanat ve Keşkek Tokat Festivali, Değirmenli Belediyesi Domates Festivali Kültür Etkinliği

Tunceli Pülümür Bal Festivali, Çemişgezek Dut ve Peynir Festivali, Pertek Dut Festivali

Uşak Kiraz Kültür Sanat ve Ticaret Fuarı

Altınova Sermayecik Köyü Geleneksel Organik Çilek ve Kiraz Şenliği, Şenköy Kızılcık Şenli- Yalova ği, Bal Festivali

Kaynak: Çağrı, I. B. (2012). Türkiye’de Yerel Kültürün Turizm Odaklı Kalkınmadaki Rolü: Gastronomi Turizmi Örneği, İstanbul Teknik Üniversitesi, Fen Bilimleri Enstitüsü, Şehir ve Bölge Planlama Anabilim Dalı Bölge Planlama Programı, Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi, İstanbul.

72 73 2. LİTERATÜR TARAMASI VE MUDANYA TURİZM ENVANTERİ gibi yarı bağımlı bir Hellen kenti olması düşünülebilir. 10.205’te Makedonia Kralı Phlippos V, Roma’ya karşı bağlaşığı olan Bithynia Kralı Prusias’ı (İ.Ö. 230/227-182) adına Kios’la birlikte Myrleia’yı da işgal ederek, aynı Çalışmanın bu bölümünde Mudanya Turizmi ile ilgili daha önce yapılmış araştırmalar, yatırımlar, yasal çerçe- zamanda damadı da olan Prusias’a verdi. Prusias’ı tahrip edilen kenti yeniden bayındır hale getirerek Apameia ve, arz ve talep yönlü olarak analiz edilecek ve Mudanya Turizmi ile ilgili paydaşlarla birlikte belirlenen SWOT adını verdi (bu ad kralın karısının, yani Philippos’un kızının adı olan Apame’yle bağlantılıdır.) (Güçlü-Zayıf Yönler, Fırsatlar-Tehditler) Analizine yer verilecektir. Bütün Bithynia gibi Myrleia’da, İ.Ö. 74 yılında Kral Nikomedes IV’ün ölümü üzerine, vaSiğiti gereği Roma’ya Harita 4. Mudanya Karayolu Haritası kaldı. Bu oldu bittiyi kabul etmeyen Pontos Kralı Mithridates Eupator (İ.Ö. 111-63), başlangıçta Roma Ordu- su’na üstünlük sağlayarak bir süre tüm Bithynia’yı ele geçirdi. Ancak İ.Ö. 72 yılında, Kyzikos (Edincik) doğu- sunda ve Myrleia yakınlarında Romalı general Lucullus’a yenilince, Roma Ordusu Trianus komutasında Myr- leia, Prusa (Bursa) ve tüm Bithynia’yı kesin olarak işgal etti (İ.Ö.70 dolayları). Bu savaşlar sırasında Prusa ve Kios yanında, Apameia/Myrleia’nın büyük ölçüde tahrip edildiği bilinmektedir.

Mithridates’in yenilgisinden sonra, bir süre daha kargaşa içinde kalan kent, Roma İmparatoru Augustus (İ.Ö.63-İ.S.14) tarafından ordu üssü yapıldı ve ‘’Colonia Julia Concordia Augusta Apameia’’ adıyla bir roma kolonisi haline getirildi.

Bizans Dönemi: İ.S. 395 yılında Roma’nın ikiye parçalanışı aşamasında, doğu (Bizans) İmparatorluğu’nun pa- yına düşen Apameia’nın 1321’de Osmanlılar tarafından fethedilişine değin Araplar ve Selçuklular döneminde Bizans egemenliğinden çıkıp çıkmadığı kesin olarak bilinmemektedir. Selçuklu Sultanı Kılıçarslan’ı (salt.1092- 1107) döneminde, Bizans kaynaklarının ‘’ ilhan’’ sanıyla andığı ve kimi belgelerde sultanın kardeşi Davud olduğu öne sürülen bir komutanın önderliğinde Selçuk ordusunun Kapıdağ ve Balıkesir dolaylarına akın yap- tığı sırada, Mudanya’nın Türklerin eline geçip geçmediğine değin bilgilerden yoksun bulunulmaktadır. Yine Anadolu Selçuklu Sultanı Mesut’u (1116-1156) döneminde, Selçuklu ordusunun Kirmastı (Mustafakemalpaşa) dolaylarındaki etkinlikleri sırasında Mudanya’ya yönelik bir girişimi olup olmadığı da bilinmemektedir. Bu et- kinlikleri sırasında Selçuklular, Kamytzos komutasındaki önemli bir Bizans gücünü bozguna uğratmışlardı.

Haçlı Seferleri’nin başlamasıyla Kios (Gemlik) gibi Apameia’da (Mudanya) özel bir önem kazanmış görünmek- 2.1. MUDANYA’NIN TARİHİ tedir. Dördüncü haçlı seferi sırasında İstanbul’da bir Latin İmparatorluğu kurulunca (1204), Fransızlardan olu- şan bir haçlı ordusu, Kostantinopolis’ten (İstanbul) gemilerle Kios ve Apameia’ya çıkarıldı, bu iki kıyı kenti Mudanya’nın Tarihi Anadolu’da haçlı ordularının lojistik destek üssü olarak kullanıldı. Antikçağ ve İlkçağ: Mudanya’nın kuruluşuna ilişkin olarak yansıtılanlar daha çok söylencesel niteliktedir ve gerçekliğinin kanıtlanması hemen hemen olanaksızdır. Anadolu’nun orta yaylasında Hitit uygarlığının yüksel- Bu işgal döneminde Apameia’ya ‘’dağlık yöre’’ anlamına gelen ‘’Moutagnac’’ veya ‘’Montaniac’’ adı verildi. Ki- diği çağlarda, batı ve kuzeybatı Anadolu yazılı tarih dönemine henüz girmemiş bulunduğu için, bu bölgelerde- os’a (Gemlik) verilen ‘’Civitot’’ adının, halk arasında benimsenmeyerek anılmasına karşın, Apameia’ya verilen ki arkeolojik kazılardan kesin saptamalar yapmaya yarayacak sonuçlar elde edilememektedir. ‘’Moutagnac’’ veya ‘’Montaniac’’ adının yerleştiği ve Türkçe Mudanya’nın, bu adların dönüşümüyle oluştuğu anlaşılmaktadır. Mitolojik öğeleri ağır basan ve gerçekliği konusunda ciddi kuşkular beslenen ‘’Argonautlar söylencesi’’ ne göre, ’’argo’’ gemisi ‘’Mysia kıyılarına (savlandığına göre bugünkü Mudanya kıyılarına) yanaşmış ve ‘’İlyas’’ Osmanlı Dönemi: Mudanya, 1321 yılında Orhan Gazi tarafından fethedilerek Osmanlı topraklarına katıldı. Bir burada kaybolmuş veya ‘’Nympha’’lar (Zeus’un kızları) tarafından kaçırılmıştır. süre önemini yitirerek Bursa’nın iskelesi olma konumunu Kurşunlu’ya kaptırmışsa da, daha sonra yeniden önem kazandı. Özellikle XIX. yüzyıldan itibaren Bursa ve çevresinde gelişen ham ipek üretiminin ihraç iskelesi Ne var ki Kios’un (Gemlik) Argonautlar tarafından kurulmuş olduğu idealist tarih anlayışınca genel kabul gör- olarak Mudanya, daha da ilgi topladı. Bu gelişme sürecinde 1873-1874’lerde Mudanya-Bursa arasında demir- mekte ise de, Myrleia-Myrleia (sonra Apameia/Montaniac/Mudanya) için böyle bir görüş öne sürülememekte- yolu ulaşımının sağlanması zorunluluğu doğdu. Bu amaçla hazırlanan bir dar hat projesinin uygulanması işi dir. bir Fransız şirketine verildi. Demiryolu 18 haziran 1892 günü işletmeye açıldı.

Myrleia’nın günümüzdeki Mudanya’nın 1 kilometre güneydoğusunda bulunan ve Hisarlık adıyla anılan yayvan Osmanlı devletinin son dönemlerinde, Mudanya özellikle dünyaca ünlü zeytini, zeytinyağı yanında bir ticaret tepe üzerinde, 10. 700’’le 500 yılları arasında son kent devleti Kolophon’lular tarafından kurulduğu kabul edil- limanı olarak önem kazandı. Gerek ilçe merkezi, gerekse Tirilye Bucağı ve Siği (Kumyaka), Potamia (Dereköy), mektedir. Bu kentin bazı izlerine, tepe üzerinde surlar içinde oldukça yoğun (Akropolis), kuzeye doğru daha Burgas (Güzelyalı) vb. bazı köyler, Hristiyan Osmanlı yurttaşlarının yoğun yaşadığı merkezlerdi. seyrek yerleşme alanlarında (aşağı kent) ve daha kuzeydeki liman kalıntılarında rastlanmaktadır. Kurtuluş Savaşı’nda Birinci Dünya Savaşı sonunda Mudanya, İngiliz askerleri tarafından önce 25 haziran 1920 Kuruluşundan bir süre sonra batı ve kuzeybatı Anadolu’da Pers (İran) egemenliğine karşı başlatılan ‘’İonia günü işgal edilmek istenmişse de, Şükrü Çavuş adında yurtsever bir askerin ateş açması sonucu bu girişim ayaklanması’’ sırasında (İ.Ö. 500-494), General Hymaies komutasındaki ordu Kios’u işgal ettikten sonra Hel- sonuçsuz kaldı. Ancak 6 temmuz günü, denizden bir savaş filosunun ve havadan savaş uçaklarının Türk mev- lespontos’a (Çanakkale Boğazı) geçerken, Myrleia’yı da etkilemiş olmalıdır. Ne var ki tarihin babası sayılan zilerini yoğun bir ateş altına almasının ardından, Mudanya İngilizler tarafından işgal edildi. İngilizler, bir süre Herodotos, Kios’tan (Gemlik) söz eder ama, Historica’ında Mudanya’nın izine rastlanmaz. sonra yerlerini Yunanlılara bıraktılar. Kent, düşman işgali altında iki yıldan uzun süre kaldıktan sonra 12 eylül 1922 günü Halit Paşa komutasındaki Kocaeli grubu birlikleri tarafından kurtarıldı. Myrleia dolaylarındaki Pers egemenliği, İ.Ö. 334’ten itibaren sona ermekte ve yerini İskender’in (İ.Ö. 336-323) başlattığı Helenistik çağ almaktadır. Bu tarihten sonra İ.Ö. III. yüzyılın bitimine değin, Myrleia’nın da Kios Mudanya, yakın tarihimizde 3-11 ekim 1922 günleri arasında bu kentte toplanan ‘’Mudanya Konferansı’ ’nede-

74 75 niyle seçkin bir yer tutmaktadır. Kurtuluş savaşımızın den gelenlerin oluşturduğu günübirlik yerli turizm fa- Tablo 13. Bursa İlçelerine Ait Yerli ve Yabancı Ziyaretçi Sayıları (2012) başarısını perçinlediği gibi, yeni Türk devletinin dün- aliyetleri yapılmaktadır. Bunun yanında kendi yazlık ya önünde tanınmasını da kesin olarak belgeleyen evlerinde kalanların sayısı da hayli fazladır. İLÇELER YABANCI ZİYARETÇİ YERLİ ZİYARETÇİ TOPLAM ZİYARETÇİ ‘’Mudanya Ateşkes Anlaşması’’ ile askerlik alanında Osmangazi 30. 162 354. 990 385. 152 kazanılan büyük zaferin siyasal sonuçlarının alınma- Tablo 13’de Bursa’nın ilçelerini ziyaret eden yerli ve sına dönük en somut adımlar, böylelikle Mudanya’da yabancıların sayıları görülmektedir. 13.338 toplam Yıldırım 84 2. 574 2. 658 atılmış olmaktadır (Mudanya Kaymakamlığı, 2015). ziyaretçi sayısı ile Mudanya Bursa’nın turizm bakı- Gemlik 807 14. 212 15.019 mından en zayıf ilçelerinden biri konumundadır. 771 2.2. MUDANYA’NIN YERLEŞİMİ VE COĞRAFİ kişilik kapasiteye göre yıllık bazda düşünüldüğünde İnegöl 0 103. 121 103. 121 ÖZELLİKLERİ ağırlanan ziyaretçi sayısına göre tesislerdeki doluluk oranlarının oldukça düşük olduğunu söylemek müm- İznik 786 34. 731 35. 517 Mudanya, Marmara Bölgesi’nde 28-29 boylam, 40 -41 kündür. Karacabey 996 41. 480 42. 476 enlemleri arasında bulunmaktadır. Doğusunda Gem- lik, Batısında Karacabey İlçeleri, Güneyinde Bursa, Kestel 9. 612 32. 760 42. 372 Kuzeyinde Gemlik Körfezi yer almaktadır. Gemlik’ten Mudanya 152 13. 186 13. 338 başlayıp Esence Körfezi’ne kadar uzanan Mudanya Dağları, Bursa Ovası ile Marmara Denizi arasında bir Mustafakemalpaşa 117 6.019 6. 136 set teşkil etmektedir. En yüksek tepe 600 m. yüksek- liği olan Üsküp Tepesi, belli başlı akarsuyu Nilüfer Orhangazi 0 6. 300 6. 300 Çayıdır. Arazi engebeli bir yapıya sahip olup, sahil Yenişehir 0 8. 107 8. 107 uzunluğu: 55 km. , Yüzölçümü: 346 km2 dir. İlçede Akdeniz iklimi özelliği görülür. Yazları çok sıcak olma- Toplam 42. 716 617. 480 660. 196 makla beraber kurak geçer. Kışları ılık ve yağışlıdır. Yıllık ortalama sıcaklığı 16.7, en yüksek sıcaklık 34.3, Kaynak: Bursa İl Kültür ve Turizm Müdürlüğü, 2013 en düşük sıcaklık -6 derecedir. En soğuk ay Şubat Ay’ı, en sıcak ay Ağustos ayıdır. Yıllık yağış miktarı Aşağıdaki tabloda Bursa’daki müzeleri ziyaret edenlerin sayıları görülmektedir. Müze ziyaretçi sayıları ba- 614 mm. dir. kımından Mudanya Mütareke Müzesi 134.509 ziyaretçi ile birinci sıradadır. Bursa’da 2012 yılında ağırlanan toplam 267.323 müze ziyaretçisinin yarısı Mudanya Mütareke Müzesi tarafından ağırlanmıştır. Müze ziyareti 1893 yılı Osmanlı nüfus sayımına göre, Mudanya’da bakımından Mudanya’nın iyi durumda olduğu ifade edilebilir. yaşayan kişi sayısı 16.683 kişiydi. Bunların büyük çoğunluğu (%71) Rumlardan oluşmaktaydı (11.757 Tablo 14. Bursa’daki Müze ve Ören Yerleri ile Ziyaretçi Sayıları (2012) kişi). Mudanya’daki Türk nüfusu ise 4.891 kişiydi (%29). Rum nüfus 1924 mübadelesinden sonra Yuna- MÜZE ADI ZİYARETÇİ SAYISI nistan’a göçmüş, Halkidiki Yarımadası’nda Nea Mou- Osmanlı Evi Müzesi 15. 925 dania (Νέα Μουδανιά, Yeni Mudanya) yerleşimini kur- muştur (Mudanya Belediyesi,2015). Atatürk Evi Müzesi 35. 175

2. 3 MUDANYA’DA TURİZM Türk İslam Eserleri Müzesi 57. 215 Yenişehir Şemaki Evi 2. 420 Deniz, kum, orman ve güneş; işte Mudanya’nın en güzel, en özlü tanımı, bu dört özelliği sınırları için- İznik Müzesi 22.079 de saklayan Mudanya, her yörenin kıskanacağı bir Mudanya Mütareke Evi Müzesi 134. 509 yerleşim yeridir. Adeta usta bir örücünün elinden çıkmış kusursuz bir dantel gibi olan kıyıları, her adı- Toplam 267. 323 mınızda size değişik bir tad, değişik bir renk sunar. Diğer sahillerimizdeki tek güzellik, bu bölgede yeri- Kaynak: Bursa İl Kültür ve Turizm Müdürlüğü, 2013 ni sürekli bir heyecana bırakır. Bu haliyle ilçe bir do- ğal harikasıdır. İnsanları yakın ilçelerden ve illerden Kültür ve Turizm Bakanlığı, Tanıtma Genel Müdürlüğü’ne (2015) göre Mudanya’da yapmadan dönme denilebi- çeken de budur. Bu bölümde haritada verildiği gibi, lecek unsurlar şunlardır: Mudanya Sahilleri batıdan (İstanbul) başlayarak, • Mudanya Mütareke Müzesini gezmeden, doğuya doğru (Sakarya) sırasıyla tanıtılmaktadır. • Tarihi Mudanya Evlerini görmeden, • Siği (Kumyaka) ve Tirilye (Zeytinbağ)’yı gezip, denize girmeden, Yaz mevsiminin serin geçmesi nedeniyle turizm se- • Çarşaf böreği, cevizli lokum ve balık yemeden dönmeyin. zonu pek uzun sürmemektedir. Dış turizmin yanında, • Tirilye tipi sofralık siyah zeytin özellikle başta Bursa olmak üzere çevre il ve ilçeler- • Yeşil zeytin ve çeşitleri

76 77 • Zeytinyağı Önemli oranda restorasyonu tamamlanan Girit Ma- olarak kullanılmaktadır. Müzede Kurtuluş Savaşı ve Mudanya sahil şeridinde Demirhane Mevkii’nde yer • Zeytinyağlı doğal ev sabunu hallesi’ndeki evler otel, restoran, kafeterya ve hedi- mütarekeye ait çeşitli belge ve malzemeler ile döne- alan Mudanya Garı, 1849 yılında Fransızlar tarafın- • Kokulu çeşitli sabunlar yelik eşya mağazaları olarak değerlendirilmektedir. me ait eşyalar sergilenmektedir. Mudanya Mütareke dan inşa edildi. 1950’li yıllarda Mudanya-Bursa ula- • Organik reçeller ,marmelatlar Sahil düzenlemesinin tamamlanması ve bölgeye ku- Evi Müzesinde 14 adet envanterlik etnografik eser bu- şımını sağlayan trenin kaldırılıp rayların sökülmesi • Mevsimine göre doğada yetişen mevsim otları ve rulacak olan yöresel ürünler çarşısı ile Girit Mahallesi, lunmaktadır. sonucu işlevini yitiren bu ihtişamlı gar binası, 1980’li bunlardan yapılan meze ve etli yemekler (Girit Mutfağı) Mudanya turizmindeki en önemli cazibe merkezlerin- yılların sonunda restore edilerek otele dönüştürüldü. • Hasat dönemlerinde dünyaca ünlü kraliçelerin mut- den biri olacaktır. Mudanya merkez ve Tirilye’de Girit TAHİR PAŞA KONAĞI Günümüzde Montania Otel adıyla hizmet vermekte- fağını süsleyen siyah incir Mutfağı’na özgü mezeler ve otlarla yapılan yemekler, dir. Otantikliği turistlerin oldukça fazla ilgisini çek- • Dünyaca ünlü sofralık kara üzüm (Çağrışan Karası) yerli ve yabancı bir çok turistin Mudanya’yı ziyaret • Nefis tadı ile enginar etmesi için önemli motivasyonlardan biri olmakta- Resim 2. Tahir Paşa Konağı mektedir. dır. Özellikle Girit Mahallesi ve Tirilye’de yoğunlaşan Bursa Kültür ve Turizm İl Müdürlüğü’ne göre (2015) balık restoranları ve bu restoranlarda sunulan Girit DEREKÖY KİLİSESİ Mudanya İlçesindeki Kültür ve Turizm Varlıkları şun- yemekleri için İstanbul başta olmak üzere Bursa ve lardır: Eskişehir gibi şehirlerden Gastronomi amaçlı turlar Resim 4. Dereköy Klisesi düzenlenmektedir. > T. C. Kültür ve Turizm Bakanlığı, Bursa Kültür ve Tabiat Varlıklarını Koruma Kurulu’nun 1987 yılında 2.3.2 KÜLTÜREL SANATSAL VE SPORTİF Mudanya’nın, kentsel sit alanını tespit etmiş ve 1992 ÇEKİCİLİKLER yılında da Koruma Amaçlı İmar Plânını onaylayarak, Mudanya kent içinde 32 adet anıtsal yapı ve 239 adet Çalışmanın bu bölümünde Mudanya’nın sahip olduğu sivil mimarlık örneği yapıyı tescil etmiştir. kültürel ve sanatsal çekiciliklere değinilmektedir. Bu çerçevede turistik çekicilik sağlayan Mudanya’nın ta- > Ayrıca yine aynı yıl içerisinde, Arkeolojik sit alanları rihi değerleri, el sanatları, gelenekler, festivaller, mü- da belirlenmiştir. zeler, fotoğraf organizasyonları vb. çekiciliklere yer > Eşine az rastlanır sivil mimarlık örneği yanı sıra; Do- verilmektedir. ğal Anıtlar arasında; çınar ve selvi ağaçları, Dini ve Mudanya Merkez’de Şükrü Çavuş Mahallesi’nde yer Kültürel Yapılar; Tekke-i Cedid, Tekke-i Atik Camile- MUDANYA MÜTAREKE EVİ MÜZESİ almaktadır. 18. Yüzyıl Osmanlı mimarisinin özellikle- ri, Yeni Cami, Sinan Bey Cami, Eski Cami, Hasan Bey rini taşıyan konak, zemin + 1 katlıdır. Planı çok deği- Cami, Ömer Bey Cami, Hasan Fehmi Bey Çeşmesi, Resim 1. Mudanya Mütareke Evi Müzesi şiklik geçirmiş, eski halini kaybetmiştir. 1724 yılında Şeyh Mehmet mezarı, Mütareke Müze Evi, Mudanya inşa edilen konak, günümüzde Mudanya Belediyesi Belediyesi Uğur Mumcu Kültür Merkezi, Yel değirmeni himayesinde müze evi olarak ziyarete açıktır. Konağın kalıntısı, İsmet İnönü Heykeli, Şehitler Anıtı, Kayma- 2. katında yer alan Baş Oda’nın tavan ve duvarlarını kamlık ve Jandarma Binaları, Sivil Mimari Yapılar ara- süsleyen Lale Devri’nde yapılmış kalem işi süsleme sında ise; Montania Otel (eski Gümrük Binası) ve pek ve motifler, uzmanlar tarafından da nadide eserler çok konut bulunmaktadır (Mudanya Kaymakamlığı, olarak kabul görmektedir. Odanın iki cephesinde alt 2015). ve üst pencereler olup bunlar renkli camlıdır. Duvar Dereköy Mahallesi’nde bulunan 1857 yılında yapılmış yüzeyleri malakari alçı süslemelerle kaplıdır. Panola- anıtsal bir yapıdır. Rumlar’ın bölgeden ayrılmasının 2.3.1 DOĞAL ÇEKİCİLİKLER rın içi çiçek motifleriyle süslenmiştir. ardından buraya yerleşen Türkler tarafından bir süre cami olarak kullanılan bina, 1972 yılında yeni Mudanya’da turizm faaliyetlerinde çekicilik unsurları olarak kullanılabilecek oldukça fazla sayıda turistik TREN GARI BİNASI (MONTANIA OTEL) bir caminin yapılmasının ardından tamamen terk unsur bulunmaktadır. Bu çerçevede doğal çekicilik- edilmiştir. Kilisenin beden duvarları tuğla, moloz ve ler; akarsu, anıt ağaç, göl, deniz, ada, mesire alanı, Resim 3. Tren Garı Binası (Montania Otel) kesme taş ile inşa edilmiştir. Köşelerde, büyük kesme mağara, kayalıklar vb. çerçevede değerlendirilmiştir. taş bloklar kullanılmıştır. İç düzeni ve sütunlar, Gerek literatür taraması gerekse saha çalışmaların- tümüyle ahşap malzeme üzerine sıva tekniği dan elde edilen verilere göre Mudanya’nın doğal çe- kullanılarak sağlanmıştır. Özellikle sütunlarının, ağaç kicilikleri aşağıdaki gibi belirlenmiştir. kadranlar üstüne sıvama harç tekniğiyle yapılmış 11 Ekim 1922’de Mudanya Mütarekesi’nin (Mudanya olmasına karşın, mermer görüntüsü vermesi ile ilgi Ateşkes Antlaşması) imzalandığı ve Türk Kurtuluş Sa- Mudanya’da doğal güzelliklere sahip denize girilebi- çekicidir. len yerler eski Rum yerleşimleri olan Siği (Kumyaka) vaşı’nın zaferle taçlandırıldığı bina, 19. yüzyılda Rus ve Tirilye’dır. 780-797 yılları arasında Bizans İmpara- kereste tüccarı Aleksandr Ganyanof tarafından inşa toru IV. Konstantinos Porphyrogenetos döneminde ettirilmiştir. Daha sonra bir zamanlar ailesinin kiracı yapılan bir kilise bulunmaktadır. Tirilye’de Rumlardan olduğu bu evde doğan Mehmet Hayri İpar tarafından kalma 7 kilise, 3 ayazma, 3 manastır bulunmaktadır. satın alınarak 1936 yılında müze haline dönüştürül- Myrleia, Mudanya’nın 1 km güneydoğusunda bulu- müştür. Tipik yalı mimarisi özelliklerine sahip olan 2 nan ve Britanyalılara ait olan antik kenttir. katlı ahşap binada 13 oda ve 2 büyük salon vardır. Mudanya sahil yolu üzerinde yer alan 19. yüzyıl baş- Bunlara ilaveten, Girit mutfağı ve Girit Mahallesi Mu- larına ait Art Nouveo Yalısı 1937 yılından beri müze danya için önemli bir turizm kaynağı durumundadır.

78 79 ESKİ MUDANYA EVLERİ Mudanya Kasabası, Mondros Mütarekesi’nden son- Hasanbey Mahallesi’nde yer alan hamam, 1653 yılın- Aydınpınar Mahallesi’nde yer alan 18. yy. ’da, Bursa ra, önce İngiliz istilasına uğramıştır. Fakat bu işgal bir da inşa edilmiş. Hamam, Mudanya halkı tarafından Metropoliti döneminde yapılmış bir kilisedir. 1922 Resim 5. Eski Mudanya Evleri gün bile sürmemiştir. Vatan toprağına âşık, Jandar- ‘Yukarı Hamam’ ya da ‘Eski Hamam’ olarak da anıl- yılında camiye çevrilen kilise 1980 yılına kadar cami ma Onbaşısı Şükrü Çavuş, kimseden emir almadan maktadır. Hamam; Mısır Mirlivası (tuğgeneral) Hasan olarak kullanılmıştır. yalnız başına mavzerini kaparak İngiliz Deniz Piya- Paşa tarafından yaptırılarak geliri, başta hemen ya- desi’nin çıkartma yaptığı iskeleye koşarak gitmiş ve kınında yer alan ve aynı tarihlerde yaptırmış olduğu BAŞ MELEKLER KİLİSESİ silahını ateşlemiştir. 25 Haziran 1920 akşamı İngiliz camii ve diğer vakıf giderlerine akar olarak tayin edil- Ordusu’ndan bir binbaşı ile bir eri öldürdükten son- miştir. Hamam, kare planlı iki büyük mekan ile bunu Resim 11. Baş Melekler Kilisesi ra İngiliz’ler tarafından şehit edilmiştir. Fakat, 11 gün destekleyen ilave mekanlardan oluşmaktadır. sonra 6 Temmuz 1920’de, İngilizler yerlerini Yunanlı- lara bırakmışlardır. Kent, düşman işgali altında 2 yıl- FATİH CAMİİ dan uzun bir süre kalmıştır. Resim 9. Fatih Camii KEMERLİ KİLİSE

Resim 7. Kemerli Kilise

Kumyaka Mahallesi’nde bulunan Baş Melekler Kilisesi Eski ahşap evlerin bulunduğu Giritli Mahallesi (şim- dünyanın en eski üçüncü kilisesi olarak biliniyor. 780 diki Halitpaşa Mahallesi) Piçiretu adlı bir İtalyan yılında inşa edilen bin 234 yıllık bina, Taksiyarhon mühendis tarafından planlanmıştır. Piçiretu’nun adıyla da biliniyor. Geçmişte akıl hastalarının tedavi planladığı mahallelerde evler o kadar iyi yapılmış edildiği de bilinen kilise, 1448 ve 1819 senelerinde ta- ki, nereden baksanız denizi görürsünüz. Eski Ca- dilat gördü. Kilise, 1922 yılına kadar önemini korudu. mi’nin doğusunda Türkler, batısında Rumlar otu- rurmuş. Mütarekeden sonra Rumlar Yunanistan’a MUDANYA ORTODOKS KİLİSESİ gidince, Girit’ten gelen Türkler buraya yerleşmiş. (UĞUR MUMCU KÜLTÜR MERKEZİ) Aslında Mudanya’nın yerlisi yok denecek kadar az Tirilye Mahallesi’nde bulunan eski ismi St Stephanos artık. Mütarekenin imzalandığı 1922 yılına kadar Kilisesi’ olan yapı, sonradan minare ve mihrap ekle- Resim 12. Mudanya Ortodoks Kilisesi burada 45 hane Türk nüfus varmış. O nedenle bu- nerek camiye dönüştürülmüştür. Ancak binanın genel gün Mudanya’da Mudanya’nın yerlisinden çok Girit Ortodoks dünyası için oldukça önemli olan Kemer- yapısı korunmuştur. Günümüzde de cami olarak kul- göçmeni, Bursa ve başka şehirlerden gelip yerle- li Kilise, Tirilye Mahallesi’nde yer alıyor. Sütunları- lanılmaktadır. 610 – 850 yılları arasından günümüze şenler çoğunluktadır. nın Mısır’ın İskenderiye şehrinden getirildiği rivayet kalan ender Bizans mimarisi yapılarındandır. Girişin- ediliyor. 13. yy sonunda yapıldığı biliniyor ve 1676 de Bizans sütun başlıklarına sahip yapının 19 metre ŞÜKRÜ ÇAVUŞ ANITI yılında, Dr. J. Covel tarafından hazırlanan el yazması yüksekliğinde kubbesi bulunmaktadır. Camiye 4 adet belgede, kilisenin Panagia Pantobasillissa’ya (Bakire başlıkları madenden yapılmış motiflerle süslü sü- Resim 6. Şükrü Çavuş Anıtı Meryem’e) adandığı anlatılıyor. Dünya’da duvarlarına tunların taşıdığı ahşap beşik bir çatı ile kapalı bir re- resim yapılan ilk kilise olarak biliniyor. vaktan girilir. Mevcut mihrabın üzeri yarım kubbe ile örtülüdür. Çift kademeli kasnağa oturan konik kubbe HASAN PAŞA HAMAMI hakim elemandır. Mudanya kent merkezinde yer alan eski Rum kilisesi- Resim 8. Hasan Paşa Hamamı APOSTOLOI KİLİSESİ nin adı ve kesin yapılış tarihi belirlenememiştir. An- cak yapının kuzey cephesinde, orta sıralardaki pen- Resim 10. Apostoloi Kilisesi cerelerden batıdan üçüncüsünün alınlığında 1834 tarihli yedi satırlık bir yazıt vardır. Bu yazıtta, Anastas oğlu İordanes’in, kiliseye işlenmiş taş bağışladığı ve bu nedenle kendisine şükran duyulduğu belirtilmek- tedir. Doğu-batı doğrultusunda dikdörtgen planlı olan yapı özgünlüğünü yitirmiştir. Yapı, Rumlar’ın mübadele ile Mudanya’dan ayrılmasının ardından ibadethane özelliğini yitirmiş; uzun süre sinema ola- rak kullanıldıktan sonra, 1993’te Mudanya Belediye- si tarafından onarılarak Uğur Mumcu Kültür Merkezi adıyla hizmete açılmıştır.

80 81 TAŞ MEKTEP Mübadele sonrası Girit’ten özellikle Tirilye’ye gelen- Tarihi taşta yazılanlar şöyle: Resim 18. Halil Ağa Evi ler tarafından gelenek ve görenekler sürdürülmeye “Metrophones’in oğlu Tatıanos; Kaısareia, Ephesos, Resim 13. Taş Mektep devam etmiştir. Bu geleneklerin en önemli unsurla- Pergamon, Kyzakos, rından biri de Girit Dantelleridir. Giritliler dantel, do- Nikomedia ve Tralleıs’in hemşehrisi… kuma ve işlemelere büyük önem vermişlerdir. Giritli Şu yarışmaları kazandı: genç kızların çeyizlerinde bu ürünlere hala büyük öl- Nevpolis’te gençler koşusu. çüde yer verilmektedir. Girit danteli, birçok bakımdan Pergamon – Augusteıa da gençler koşusu, farklılıklar taşımaktadır. (Akay, 2012, s. 86) Ephesos da Gençler koşusu, PergamonTrıaneıa da gençler koşusu, MUDANYA MÜTAREKE FESTİVALİ Nikomedia da gençler koşusu, Kyzıkos da gençler koşusu, Resim 15. Mudanya Mütareke Festivali ………. Da gençler koşusu, ………. Yetişkin erkekler koşusu, Pergamon’da ……….”

Tarihte Mudanya’nın ilk şampiyon atletinin kazandığı 1839 yılında yürürlüğe konulan Tanzimat Fermanı’y- koşular bunlardı. Onun için adına bu anıt taş dikil- la başlayan Osmanlı Devleti’nin siyasal, toplumsal miştir. Bu taş ve burada yapılan koşular dünya atle- ve ekonomik yapısını batılı anlamda düzenlemeyi tizm tarihi açısından da önem taşımaktadır. hedefleyen reformlar sürecindeki modernleşme ha- Resim 19. Mudanya Belediyesi Eski Hizmet Binası reketlerinin simgesi olarak inşa edilen pek çok okul Mirzaoba Papaz İni Mağarası: İznik’te 787 yılında binasından biri de Taş Mektep’tir. Tirilye’de doğan Hristiyanlığın din konsülü ikinci kez toplanmıştı. top- ve Yunanistan’da eğitim gördükten sonra metropolit lantının 7. konsulünde Iconoclasmaya ait yorum fark- olarak Türkiye’ye dönen Chirisostomos tarafından lılıkları nedeniyle üç papaz aforoz edilmişti. Bu pa- 1904 – 1909 yılları arasında yaptırılan Taş Mektep, Mudanya Belediyesi tarafından 11 Ekim’de Mudan- pazlar Aya Yani, Aya Yorgi, Aya Setiri. İznik’ten kaçan Mudanya’nın Tirilye Mahallesi’nin en görkemli ya- ya Mütareke Festivali etkinlikleri düzenlenmektedir. bu üç papaz Mudanya’nın 10 km batısındaki vadiye pılarındandır. Döneminin batı mimarisini yansıtan Mudanya ile kardeş şehirlerden misafirlerin de ağır- gelerek yerleşmişler ve bu yerin adı ‘’üç papaz’’anla- Neo-klasik tarzda bir yapıdır. Binanın üzerindeki landığı festivalde çeşitli gösteriler düzenlenmekte ve mına gelen ‘’Tirilye’’ olmuştur. Hristiyan inancına göre bir taş oymadaki yazıda “M. MYPIDHS APXITEKTWN yarışmalar yapılmaktadır. Barış ve kardeşlik temalı aforoz edilenler, ruhlarını temizlemek , mistik duygu- 1909” (M. Miridis Arhitektoğn 1909) ifadesinden mi- olarak düzenlenen etkinlikler için her yıl Ekim ayında larını geliştirmek üzere insanlardan uzak tabiat içine marı ve yapım yılı anlaşılabilir. çok sayıda turistin Mudanya’yı ziyaret ettiği görül- giderler, doğadan beslenirler ve doğa içinde ibadetle- mektedir. rini yaparlarmış. Doğal şartlarda kırk gün süren iba- GİRİT DANTELLERİ det sonunda papaz, ruhani duygularını geliştirirmiş, Anıt taş: Yaylacık (Bacala) mh. Meydanınında bulu- Allah’a daha çok yaklaşmış ve böylece temizlenmiş Resim 14. Girit Dantelleri nan dikdörtgen prizma şeklindeki taş sütunda M.S. olarak kiliselerine yeniden dönerlermiş. Mirzaoba’da I-III. yy.lar arasında burada atletizm müsabakalarının bulunan ve Papaz İni adıyla anılan bu yer Hristiyanlar- yapıldığı ve Caeseria Germenikalı Metropones oğlu ca önemli bir ibadet yeri olarak düşünülebilir. Yusuf Tatianus’un bu yarışmalarda birinci geldiğine dair Deresi yamacında bulunan Papaz İni, 700-800-900 ve yazı vardır. Bu taşın bu atletin anısına hazırlandığı Mirzaoba ile Kaymakobanın yöreye kurulduğu 1300- Resim 20. Mudanya Yel Değirmeni anlaşılır. 1400 yıllarına kadar ortaçağın yörede yaşayan ilk dö- nem Hristiyan papazlarının ibadet yeri olabilir. Papaz Resim 16. Anıt Taş İni ,kaya dibinde insan geçebileceği kadar ağzı olan delikten içeri girilince bir oda genişliğinde mekandır. İnin önündeki düzlükte üç adet taş vardır. Ortadaki taşın papazın masası ,etrafındaki taşlarında oturma yerleri olduğu söylenir.

Resim 17. Mirzaoba Papaz İni Mağarası

82 83 Aziz Yuhanna Kilisesi (Dündar Evi): Eski bir kilise bi- 2. 3. 3 GASTRONOMİK ÇEKİCİLİKLER Resim 25. Pita Yemeği Yoğurtlu oğlak eti: Kuzu eti, yoğurt, un, yumurta ve nası olan Dündar Evi, Rumların bölgeyi terk etmesi ar- baharatlar ve zeytinyağı kullanılarak hazırlanan bir et dından özel mülkiyetin olmuştur. Bu gün halen konut Dünyada turizmle ilgili gelişmeler incelendiğinde, yemeğidir. olarak kiralanan bu eski kilisenin içinde 3 aile oturur. turistik Destinasyonların pazarlanmasında “gastro- Ana giriş, kemerli taş bir kapıdandır. Giriş bölümü 3 nominin” önemli bir role sahip olduğu görülmektedir Resim 29. Kavala Böreği katlıdır. Giriş katında pencereler küçük ve karedir. (Rand, Heath ve Alberts, 2003; Rand ve Heath, 2006; İkinci katta pencereler daha büyüktür ve dikdörtgen- Fox, 2007; Mossberg, 2007; Henderson, 2009). Do- dir. Üçüncü katta ise pencere üstleri kemerle tamam- layısıyla turizm alanında gerçekleştirilen etkinlik- lanır. lerde gastronomik değerlerin dikkate alınmasında Resim 21. Aziz Yuhanna Kilisesi fayda vardır. Ayrıca bölgesel yönden incelendiğinde bir Destinasyon için gastronomik kültür, farkındalık yaratma, bölgenin diğer yerlerden farklılaşması gibi hususlarda o bölgeye katkılar sağlayabilir. Long’un Pita: Karışık otlar, un ve soğan ve zeytinyağı kullanı- (2004: 24) çalışmasında “Bir bölgeye (yöre) ait kül- larak hazırlanan bir hamur işidir. türü ve kimliği diğerlerinden ayıran önemli sistemler- den biri yöre mutfağıdır” sözü de bir önceki cümleyi Resim 26. Enginarlı Pilav kanıtlar niteliktedir. Bu bağlamda gastronominin tu- rizmde önemli bir alan olduğu söylenebilir. Bu bölüm- Kavala Böreği: Yoğurt, yumurta ve un ve içi için de de Mudanya’nın turistik çekicilik sağlayan gastrono- patlıcan, soğan ve sivri biber kullanılarak hazırlanan mik unsurlara değinilmektedir. bir hamur işidir.

Resim 23. Dakos (Kukuyava) Yemeği Kazayağı salatası ve böreği: Kazayağı Otu, yoğurt ve sarımsak kullanılarak hazırlanan bir salata çeşididir. Hagios Ioannes Theologos (Pelekete) Aya Yani Ma- Kazayağı otlarından aynı zamanda börek de yapıl- nastırı: 709 yılında kurulduğu ve 1922 yılına kadar maktadır. faaliyet gösterdiği bilinen manastırın günümüze yıkıl- mış kilisesi ve duvar kalıntıları ulaşmıştır. Kilise kapa- Enginarlı Pilav: Enginar, taze soğan, pirinç ve dereotu Giritliler tarafından sıklıkla tüketilen otlar: lı Yunan haçı planlıdır. Kullanılan malzeme ve teknik kullanılarak zeytinyağlı olarak hazırlanan bir yemektir. özellikler incelendiğinde, yapının farklı dönemlerde Turpotu: Haşlanıp zeytinyağlı ve limonlu salatası ya- yapıldığı görülmektedir. Doğu köşe odaları hizasın- Resim 27. Şevketi Bostan Yemeği pılır. Limon ve zeytinyağına ek olarak sirke çırpılarak dan doğu bölüm Bizans;batı bölüm 19. yüzyıl özellik- da salataya sos olarak kullanılır. Mevsimi Ekim ayın- leri taşımaktadır. Dakos (Kukuyava): Arpa Unundan yapılmış peksimet, da başlar Nisan-Mayıs aylarına kadar devam eder. Ya- domates, peynir kullanılarak zeytinyağlı olarak hazır- bani turpotu daha makbuldür. Yabanisinin yaprakları Resim 22. Aya Yani Manastırı lanmaktadır. koyu yeşildir ve tadı daha acımsıdır. Turpotu en kolay Resim 24. Kuzu Etli Stamnagati Yemeği bulunan ve sıklıkla tüketilen otlardandır.

Filiz: Haşlanıp zeytinyağlı ve limonlu salatası yapılır. Turpotunun filizidir ve turpotunun bitmesine yakın çı- kar. Demetle satılan filizlere pazarda ancak 2-3 hafta rastlanabilir. Şevketi Bostan: Şevketi Bostan bitkisi, kuru soğan, kuzu eti ve un kullanılarak zeytinyağı ile hazırlanan Radika (Acı–Talı): Haşlanıp zeytinyağlı ve limonlu sa- bir yemektir. latası yapılır. Mevsimi Ekim ayında başlar. Acısının yaprakları ince ve koyu, tatlısınınkiler geniş ve açık Resim 28. Yoğurtlu Oğlak Eti renkli olur. Girit’e ait tarif kitaplarında kuzu eti ile pi- Kuzu Etli Stamnagati: Kuzu veya keçi eti, stamnagati, şirilen bir yemek tarifine de rastlamak mümkündür. yumurta ve baharatlar kullanılarak zeytinyağlı olarak Ancak böyle bir tarif Giritliler arasında kullanılma- hazırlanan bir et yemeğidir. maktadır.

Helvacık: Haşlanıp zeytinyağlı ve limonlu salatası yapılır ve Çiportada kullanılır. Mevsimi Ekim ayında başlar.

Hardal: Haşlanıp zeytinyağlı ve limonlu salatası yapılır. Mevsimi Sonbahar’dır.

84 85 İstifno: Girit kabağı ile birlikte haşlanıp zeytinyağlı ile birlikte satılır. Etli yemeği hem kök hem de yaprak pazarlara ayrı ayrı ya da ot karışımları içinde gelebil- ve limonlu salatası yapılır. İlkbaharda sarmaşıktan kısımları katılarak yapıldığı gibi bazı hanımlar kökle- mektedir. Gerek Girit’in gerekse Anadolu’nun yabani önce çıkar. Yazın pazarlarda bulunan tek ottur. Kart- rinden yemek yapıp, yapraklarını haşlarlar. Salatası ot çeşitleri bu kadarla sınırlı değildir, burada Giritliler laşmaya başlayınca siyah meyveleri çıkan İstifno yapılırken elde edilen haşlama suyu asla atılmaz, tarafından en sık ve en yaygın olarak tüketilen, kolay- genelde koyu yeşil renkli Girit kabakları ile haşlanır. içilir. Kuzu etli şevketi bostan un ve limon ile terbiye lıkla bulunabilen otlara yer verilmiştir. İstifno’nun kabağın yanı sıra domates, patates hat- edilerek de pişirilebilir. Resim 31. Girit Ot Mezeleri ta yeşil biber katılarak pişirildiği bir başka tarif daha bulunmaktadır. Cibez: Haşlanıp zeytinyağlı ve limonlu salatası yapı- lır. Mevsimi Ekim ayından başlayarak Mart-Nisan ay- Avronyes/Sarmaşık: Haşlanıp zeytinyağlı ve limon- larına kadar devam eder. Cibez, lahanalar kesildikten fındık ve fıstık ve dünyanın en kaliteli zeytinlerinin lu salatası yapılır ya da soğan ile kavrulup üzerine sonra dibinden kendi kendine çıkan filizleridir. yetiştiği bir iklim kuşağına sahip Mudanya bölgesin- yumurta kırılır. Mevsimi İlkbahar’dır. Kendine özgü de daha birçok çeşitte meyve ve sebze Mudanya’nın acımsı bir tadı vardır. Yılda mutlaka 1-2 kez yenilme- Semizotu: Zeytinyağlı, pirinçli yemeği, çiğ olarak sa- bereketli toprağında hayat buluyor. Mudanya’nın si gerektiği söylenen sarmaşık, şifalı kabul edilir. latası yapılır. Yabanisi çiportada kullanılır. Mevsimi topraklarında yetişen onlarca ürün, hem yetiştirenler Özellikle haşlamasının daha faydalı olduğu söylenir. Yaz’dır. Yabanisi makbuldür. Pişirirken domates kul- tarafından tüketiliyor hem de satışı yapılarak üretici- Haşlama suyu atılmaz ve sabahları aç karnına içilir. lanılan nadir otlardandır. nin bütçesine önemli ekonomik katkı sağlıyor. Üretimi Pazarlarda demetler halinde satılır. Isırganotu: Giritliler arasında çok da fazla kullanılan Resim 32. Fava Asfaraca/Yabani kuşkonmaz: Sarmaşık ile aynı şekil- bir ot olmamakla birlikte yer yer börek içi ya da karışık de tüketilir. Mevsimi İlkbahar’dır. Haşlama suyu atıl- ot tariflerinde ve yumurtalı kavurma olarak karşımı- maz ve sabahları aç karnına içilir. Pazarlarda demet- za çıkmaktadır. Bugün Girit-Hanya’da, Ege’de yapılan ler halinde satılır. dönderme benzeri, ısırgan otlarını, un ve su ile ya- pılmış bir karışıma batırıldıktan sonra zeytinyağında Arapsaçı: Kuzu etli ve zeytinyağlı yemeği yapılır. Etli kavrularak yapılan bir yemek tarifi bulunmaktadır. arapsaçı un ve limonla terbiye edilerek de pişirilir. Çi- Girit mübadillerince pek tercih edilmeyen bir otun portada kullanılır. Kuru fasulyeli ya da kuru börülceli günümüz Hanya’sında karşımıza çıkması, tarifin Ana- de pişirilir. Arapsaçının özellikle yabanisi makbuldür. dolu’dan Girit’e yerleştirilen Rumlarca taşınabilmiş Dibe doğru olan sap kısımları kesilerek mutlaka ön- olabileceğini düşündürmektedir. ceden, biraz pişirilmelidir. Aksi takdirde daha çabuk pişen yaprak kısımları saplar pişene kadar erir ve Ebegümeci: Çipohorta içerisinde yer alması dışında, Sebze ve Meyveler: İngiliz Kraliyet ailesinin mutfağı- yapılan meyvelerin dışında baklagiller sınıfından mer- renkleri koyulaşır. Pek yaygın olmasa da arapsaçı bö- iri yapraklarından sarma yapılır. Bunlara ek olarak na kadar giren; uzun raf ömrü, iri ve albenili dış gö- cimek, kuru fasulye, nohut, mısır ve tüm sebze çeşit- rek içi olarak da kullanılır. Mevsimi Kasım’da başlar ebegümeci filizlerinden kuzu etli ya da zeytinyağlı ve rüntüsü, tatlı ve sulu iç yapısıyla dünyanın en kaliteli leri de ilçede yetiştirilen ürünler arasında. Yetiştirilen Aralık tam zamanıdır. Mart ayında yılanın kış uyku- terbiyeli (un ve limon ile) bir yemek de yapılan tarifler inciri kabul edilen “Bursa Siyahı” Mudanya turizmin- ürünlere bakıldığında, Mudanya toprağının ne kadar sundan uyandığında topraktan çıkar çıkmaz gözlerini arasındadır. de kullanılabilecek en önemli ürünlerden biri konu- bereketli ve verimli olduğunu anlamak hiç te zor de- arapsaçına sildiğine inanılır ve arapsaçı bu tarihten mundadır. ğil. Öyle ki, Mudanya havasının ve toprağının Akdeniz sonra yenmez. Zira kartlaşmaya başlar. Bunların dışında, Çipohorta tariflerinde adına rastla- iklim ve bitki örtüsüyle birebir örtüştüğünü belirten dığımız Vlita (Tilki Kuyruğu) Çipohorta’nın en önemli tarım uzmanları, Mudanya’da Akdeniz iklimi altında Resim 30. Arapsaçı bileşenlerindendir. Yabani Ispanak, yabani sarımsak, yetişen her türlü kaliteli sebze ve meyvenin üretiminin dağ pırasası Çipohortada ve börek içlerinde kulla- yapılabileceğine dikkat çekiyor. Mudanya’da İngilte- nılır. Gelincik, genelde börek içinde ve Çipohortada re’nin ünlü Daily Telegraph Gazetesi ekibi ağırlanmış kullanılır. Bunun dışında yaygın olarak kullanılan bir ve Bursa Siyahı olarak isim yapmış incir, İngiltere Kra- ot değildir. liçesi’nin sofrasına kadar girmeyi başarmıştır.

Pazı ve Labada, kıymalı ya da zeytinyağlı sarma yap- makta kullanılır. Pazı börek içi olarak da kullanılır. Papules denen, Lathyrus ochrus adlı baklagilin fi- İngiltere’nin Daily Mail Gazetesi’ne göre; Cambridge lizleri çiğ olarak üzerine sadece tuz ve limon (ya da Düşesi Kate Middleton hamilelik döneminde bulantıla- sirke) dökülerek yenir. Bakla filizinin de aynı şekilde rı için Bursa siyahı inciri tüketti. Bu güzel gelişmelerin salatası yapılır. hepsi Bursa siyahı incirinin doğallığında tanıtımının yapılmasını sağladı. Bursa’nın denize ve doğaya açı- Muhliye/mühliye ise çok sık olmamakla birlikte Han- lan penceresi olan Mudanya‘da başta Kumyaka (Siği) Şevketibostan: Kuzu etli ve zeytinyağlı yemeği, haş- yalı Giritliler tarafından etli yemeği yapılan bir ottur. olmak üzere çeşit çeşit meyve ve sebze yetişiyor. Man- lanıp limon ve zeytinyağı ile salatası yapılır. Mevsimi Ek olarak değişik bölgelerde değişik adlarla anılan ve dalinadan, portakala, limondan, İncir ve üzüme, kar- Kasım’da başlar Aralık tam zamanıdır. Şevketi Bostan toplanan Kişkiş, Gıvışganotu, İğnelik, Kazayağı, Yem- puz, muz, avokado, kızılcık, üzüm, nar, ayva, elma, pazarda kökleri ayıklanmış halde dikenli yaprakları likotu, Sütleğen gibi yabani otlar da mevsimine göre kiraz, kavun, kuşburnu, Trabzon hurması, muşmula,

86 87 2.4. MUDANYA TURİZMİNDE YASAL ÇERÇEVE Tablo 15. Örnek Yatırım ve Teşvik Tablosu 2.4.1 MUDANYA’DA TURİZM SEKTÖRÜNE SAĞLANAN TEŞVİKLER Yatırım Tutarı: 5 Milyon TL. İstihdam: 40 Kişi Mudanya, genel teşviklerin yanında bölgesel teşvik sistemleri ile devlet tarafından desteklenen bir bölgedir. Turizm yatırımcılarının genel anlamda yararlanabileceği teşvikleri ve bölgesel teşvikleri aşağıdaki gibi açıkla- Bölgeler 6. 1. BÖLGE 2. BÖLGE 3. BÖLGE 4. BÖLGE 5. BÖLGE mak mümkündür: Destek Unsurları (Bin TL) BÖLGE 2.4.1.1 YATIRIM TEŞVİKLERİ KDV İstisnası 114 114 114 114 114 114 Gümrük Vergisi Muafiyeti 70 70 70 70 70 70 Yatırım teşvikleri Ekonomi Bakanlığı, Teşvik Uygulama ve Yabancı Sermaye Genel Müdürlüğü tarafından uygu- lanmaktadır. 1. bölgede bulunan Mudanya’da bu destekten yararlanabilmek için asgari sabit yatırım tutarının Vergi İndirimi 750 1.000 1. 250 1. 500 2.000 2. 500 500 bin TL olması gerekmektedir. Sigorta Pr. İşv. His. Des. 165 248 413 495 578 826 Turizm yatırımları bölge ayrımı yapılmaksızın, belirlenen asgari sabit yatırım tutarı şartı ile diğer Tebliğ şartla- FaizDesteği - - 500 600 700 900 rını sağlayan yatırımlar için, Genel Teşvik Sistemi kapsamında; > Gümrük Vergisi Muafiyeti Yatırım Yeri Tahsisi 250 250 250 250 250 250 > KDV İstisnası desteğinden faydalanılabilir. Gelir Vergisi Stopajı - - - - - 542

Harita 5. Teşvik Sistemi Sigorta Primi İşçi Hissesi - - - - - 595 Toplam Devlet Desteği 1. 349 1. 682 2. 597 3.029 3. 712 5. 797 Destek Yoğunluğu % 27 34 52 61 74 116 Teşvik Uygulama ve Yabancı Sermaye Genel Müdürlüğü 26

Kaynak: Ekonomi Bakanlığı 2015

2.4.1.3 KALKINMA AJANSLARI DESTEKLERİ

Doğrudan finansman desteği: Doğrudan finansman desteği, ajansların belirtilen usul ve kurallar çerçevesin- de, belli proje ve faaliyetlere yaptığı karşılıksız yardımlardır. Doğrudan finansman desteği, Ajansların esas itibarıyla proje teklif çağrısı yöntemiyle kullandırdığı desteklerden oluşur. Ancak ajanslar istisnai olarak, proje teklif çağrısı yapmaksızın ve proje hazırlığı konusundaki yükümlülüklerinden bazılarını hafifletmek veya proje hazırlık sürecini doğrudan yönetmek suretiyle, doğrudan faaliyet desteği ve güdümlü proje desteği şeklinde de doğrudan destek sağlayabilir.

Faiz desteği: KOBİ’ler için protokole uygun projeler için alınan kredilerin faizlerinin ödenmesine verilen destektir.

Faizsiz kredi desteği: Ajans tarafından işletmelere belirli nitelikteki projeleri için finans kurumları aracılığı ile kullandırılan faizsiz kredileri kapsamaktadır.

2.4.1.2 BÖLGESEL TEŞVİK KALEMLERİ 2.4.1.4 2634 SAYILI TURİZMİ TEŞVİK KANUNU KAPSAMINDAKİ DESTEKLER

Gümrük Vergisi Muafiyeti: Teşvik belgeli yatırımlar için alınacak her türlü makine-ekipman Gümrük Vergisi’nden Turizm Yatırımı için Arazi Tahsisi: Kamu arazileri nispeten ekonomik bedellerle 49 yıllığına turizm tesislerine muaftır. tahsis edilebilmektedir. KDV İstisnası: Teşvik belgeli yatırımlar için alınacak makine ekipman, yapım işleri ve alınacak hizmetler KDV’den muaftır. Yabancı Personel Çalıştırma: Belgeli işletmelerde, Kültür ve Turizm Bakanlığı ve İçişleri Bakanlığının görüşü Yatırıma Katkı Oranı: 31.12.2013 tarihine kadar başlanılan yatırımlarda yatırıma katkı oranı %50, 01.01.2014 alınarak Çalışma ve Sosyal Güvenlik Bakanlığınca verilen izinle, yabancı uzman personel ve sanatkârlar çalıştı- tarihinden itibaren başlanılan yatırımlarda yatırıma katkı oranı %40 olarak hesaplanmaktadır. rılabilir. Kanunun Türk vatandaşları için geçerli kıldığı bazı yükümlülükler yabancı personel için geçerli değildir. Vergi İndirim Oranı: 31.12.2013 tarihine kadar başlanılan yatırımlarda indirim oranı %80, 01.01. 2014 tarihin- Ancak bu şekilde çalıştırılan yabancı personelin miktarı toplam personelin %10’unu geçemez. Bu oran Bakan- den itibaren başlanılan yatırımlarda yatırıma katkı oranı %70’dir. lıkça %20’ye kadar artırılabilir. Bu personel, işletmenin faaliyete geçişinden 3 ay öncesinden itibaren çalışmaya SGK İşveren Hissesi Desteği: Desteğin Sabit Yatırıma Oranı %35 ve uygulama süresi 5-6 yıldır. başlayabilir. Yatırım Yeri Tahsisi: Tüm sektörlerdeki teşvik belgeli yatırımlar için yer tahsisi yapılmaktadır. Haberleşme Kolaylıkları: Belgeli yatırım ve işletmelerin telefon ve teleks taleplerine ilişkin her türlü işlem ve Faiz Desteği: TL Kredilerde 5 puan, Dövize endeksli kredilerde 2 puan destek verilmektedir. tahsis öncelikle yapılır.

1. Bölgede bulunan Mudanya’da yapılacak 5 milyon TL’lik bir yatırım ve 40 kişilik bir istihdam sonucunda alı- İhracatçılara Ayrıcalıklı Muamele: Belgeli işletmelerden, bu amaca yönelik olarak Bakanlar Kurulunca her yıl nabilecek destek miktarı 1 milyon 349 bin TL’ye kadar ulaşmaktadır. Bu rakam %27’lik bir yoğunluğu göster- belirlenen döviz miktarını sağlayanlar, ihracatçı sayılırlar. mektedir.

88 89 Turizm Kredileri: T. C. Turizm Bankası Anonim Şirketi kültür ve turizm koruma ve gelişim bölgeleri ve turizm 2.5 MEVCUT TURİZM YATIRIMLARININ DEĞERLENDİRİLMESİ merkezlerindeki belgeli yatırımlara tahsis edilmek üzere yabancı kaynaklardan döviz kredileri alabilir. Mevcut turizm yatırımlarının değerlendirilmesi çerçevesinde iki aşamalı bir yaklaşım izlenmiştir. Mudanya ilçe Bunların yanında girişimciliğe dayalı ekonomik gelişmeyi sağlamak adına özellikle KOSGEB tarafından önemli sınırları içerisindeki mevcut ve potanSiğil turizm alanları literatür taraması ve görüşmeler yoluyla belirlen- destekler verilmektedir. Ar-ge, inovasyon ve endüstriyel destek programları çerçevesinde ar-ge’ye dayalı yeni miştir. Belirlenen bu turizm alanlarındaki turizm yatırımları, Bursa Kültür ve Turizm İl Müdürlüğü ile Mudanya ürünlerin geliştirilmesi ve endüstrileştirilmesi adına önemli destekler verilmektedir. Bunun yanında girişim- Belediye Başkanlığı’ndan bilgi alınarak bir liste haline getirilmiştir. Bu liste çerçevesinde ilgili konaklama iş- cilik eğitimi alarak kendi işini kurmak isteyen genç girişimcilere de KOSGEB tarafından destek verilmektedir. letmeleri ve yiyecek-içecek işletmeleri ile yerinde görüşmeler yapılarak yatırımların mevcut durumları ortaya Bunun yanında girişimcilerin kullanabilecekleri İŞKUR, TUBİTAK ve AB fonları da bulunmaktadır. Bu konuda konulmuştur. Bu çalışmalar ile sadece mevcut durumun belirlenmesi amaçlanmamış aynı zamanda Mudan- ayrıntılı bilgi ilgili kurumların web sitelerinden temin edilebilir. ya’da turizm sektörünün yüz yüze kaldığı sorunlar ve beklentiler belirlenerek master plan çerçevesinde ortaya konularak çözümüne katkı sunulmaya çalışılmıştır. 2. 4. 1. 4 TARIMSAL KIRSAL KALKINMAYI DESTEKLEME KURUMU (TKDK) DESTEKLERİ 2.5.1 KONAKLAMA İŞLETMELERİ Türkiye’nin de ortak olduğu AB Kırsal Kalkınma Programlarından biri olan IPARD Programı tarafından uygula- nan bir destek programıdır. Kırsal turizm yatırımlarına %50 oranında hibe desteği verilmektedir. Türkiye’de 42 Mudanya Belediyesi ve Bursa Kültür ve Turizm İl Müdürlüğü’nden elde edilen bilgilere göre 2015 Mayıs ayı ilin dahil olduğu bu programa 1 bölge illeri arasından Ankara ile birlikte sadece Bursa dahil edilmiş durumdadır. itibari ile ilçe sınırları içerisinde toplam 17 adet Belediye Belgeli, 5 adet de Turizm İşletme Belgeli olmak üzere toplam 22 adet konaklama işletmesi bulunmaktadır. Bu işletmelerin türlerine göre dağılımına bakıldığında Harita 6. IPARD Kapsamındaki İller turizm işletme belgesi sahibi tesislerin 2 tanesi özel belgeli konaklama tesisi, 1 tanesi butik konaklama tesisi, 2 tanesi ise 3 yıldızlı otel olarak işletme belgesi almıştır. Belediye belgeli tesislerin tamamı otel olarak ruhsata sahiptir. Mevcut duruma bakıldığında Mudanya’da belediye belgeli bir konaklama yapısının bulunduğu anla- şılmaktadır. Mevcut konaklama tesislerinin özellikle hafta sonlarında talebe cevap veremediği ve bölgedeki tüm barınma alanlarında %100 doluluk oranlarına ulaşıldığı belirlenmiştir.

Grafik 34. Mudanya’daki Konaklama İşletmeleri

Kaynak: www. tkdk. gov. tr, 2013

Bu destek programı kapsamında yapılacak 15 Bin Avro ile 500 Bin Avro arasındaki kırsal turizm yatırımları için 250 Bin Avroya kadar destek almak mümkün olmaktadır. Programa Bursa’nın dahil edilmesinin ardından yapılan kırsal turizm yatırımları başlığı altında günümüze kadar bu destek programından Bursa ilinde 4 işlet- meci destek almıştır. Bu 4 yatırım için TKDK (Tarımsal Kırsal Kalkınmayı Destekleme Programı)’dan toplam 2 milyon 100 bin TL’lik destek alınmıştır. Ayrıntılı bilgi için TKDK’nın www.tkdk.gov.tr adresinden detaylı bilgi Araştırmaya katılmayı kabul eden 11 konaklama işletmesinde 11 yönetici ile görüşülmüştür. Görüşülen yöne- alınabilmektedir. ticilerin 5’i işletme sahibi, 5’i üst yönetici ve 1’i de ön büro müdürüdür. Bazı işletme sahiplerinin birden fazla tesise sahip olduğu anlaşılmıştır. Görüşme yapılan işletmelerin 3 tanesi turizm işletme belgeli tesis, 8 tanesi ise belediye belgeli tesislerdir. Araştırmaya katılan işletmelerin 3 tanesi Mudanya Merkez’de, 8 tanesi ise Tirilye’de bulunmaktadır.

90 91 Grafik 35. Konaklma İşletmelerinden Katılımcıların Pozisyonları Grafik 37’de konaklama işletmelerinin kadrolu personel sayıları görülmektedir. İşletmelerin büyük çoğunluğu aile işletmesi niteliğinde olup aile bireylerinin işgücü desteği ile işletilmektedir. Aileden işgücüne katılımların da dahil edildiği durumda işletmelerin %54,5’inde 1-5 kişi arasında kadrolu personel çalışmaktadır. 4 işletme- de 6-10 arası personel, 1 işletmede 11-15 arasında personel bulunmaktadır. Mevcut haliyle Mudanya’daki ko- naklama işletmelerinin önemli bir istihdam kaynağı olduğunu söylemek mümkün değildir. Az sayıda çalışana ihtiyacı olan bu işletmelerin ise işgücü yetersizliğinden şikayet ettikleri görülmektedir.

Grafik 37. Mudanya’daki Konaklama İşletmelerinde Kadrolu Personel Sayıları

9.1 Konaklama işletmelerinin doluluk oranlarına bakıldığında yaz mevsiminin ağırlık kazandığı görülmektedir. Grafikten de görüleceği üzere Ağustos ayı doluluğun en yüksek olduğu aydır. İşletmelerin bu aydaki doluluk oranları %80’in üzerine çıkmaktadır. Temmuz ayındaki düşük doluluk oranı ise hali hazırda Ramazan ayının Temmuz ayı içerisinde bulunmasından kaynaklanmaktadır. Hafta sonları ve dini bayramlarda işletmelerde do- luluk oranlarının %100 düzeyinde olduğu belirtilmiştir. İşletmelerin yaz mevsiminde doluluk oranlarını etkile- yen en önemli faktör, Mudanya’daki aktivitelerdir. Ulusal ve uluslararası aktivitelerin bulunmadığı zamanlarda İşletmelerin istihdam ettikleri geçici personel sayılarına bakıldığında ise 7 işletmenin yoğunluğun bulunduğu işletmelerin doluluk oranlarında ciddi oranlarda düşüşlerin yaşandığı ifade edilmiştir. Deniz turizmine yönelik yaz aylarında geçici personel istihdam ettiği anlaşılmaktadır. 7 işletmede ise geçici personel istihdamı söz faaliyet sürdüren bölgedeki hiçbir işletmede denize alternatif olabilecek aktivite çeşitliliği bulunmamaktadır. konusu değildir. Geçici personel istihdam eden 7 işletmenin 6’sında geçici personel sayısının 1-5 kişi arasında Bölgedeki işletmelerin büyük bir kısmı mikro ölçekli işletmedir. İlçede herhangi bir seyahat acentasının bulun- olduğu görülmektedir. maması da aktivite çeşitliliğini etkilemektedir. Grafik 38. Mudanya Konaklama İşletmelerindeki Geçici Personel Sayıları Grafik 36. Mudanya’daki Konaklama İşletmelerinin Aylara Göre Doluluk Oranları

Grafik 39’da mevsimlere göre açık tutulan konaklama işletmelerinin sayısı görülmektedir. Grafikten de anlaşıla- cağı üzere konaklama işletmelerinin tamamı yıl boyunca açıktır.

92 93 Grafik 39. Mudanya’da Yıl Boyu Açık Tutulan İşletme Sayıları Grafik 41. Mudanya’daki Konaklama İşletmelerinin Elde Ettiği Gelirin Mevsimlere Göre Dağılımı

Mudanya’daki konaklama işletmelerinde ortalama oda fiyatları 85TL ile 240TL arasında değişmektedir. Ko- naklama işletmelerinin büyük çoğunluğunda fiyatlama oda üzerinden yapılmaktadır. Sadece 3 işletmede kişi Gelirin türlerine göre dağılımı incelendiğinde bölgedeki konaklama işletmelerinin oda satışı eksenli bir ticari başı fiyatlandırma yapıldığı belirlenmiştir. İşletmelerin niteliği arttıkça fiyatlamanın kişi başına döndüğü ve faaliyet sürdürdükleri anlaşılmaktadır. Elde edilen yıllık gelirin %85,9 u oda satışlarından elde edilmektedir. ortalamanın çok üzerine çıktığı belirlenmiştir. Bu bağlamda konaklama işletmelerinde nitelik artışı ile birlikte Yiyecek içecek satışlarının toplam gelir içindeki payı %14,1 dir. Konaklama işletmelerinin mutlaka alternatif nitelikli ve harcama potanSiğili yüksek turistlerin bölgeye çekilebileceği öngörülmektedir. gelir kanalları oluşturması gerekmektedir.

Grafik 40. Mudanya Konaklama İşletmelerindeki Ortalama Oda Fiyatları Grafik 42. Gelirlerin Türlerine Göre Dağılımı

Konaklama işletmelerinin elde ettikleri gelirin %54’ü yaz mevsiminde kazanılmaktadır. Elde edilen yıllık gelir içerisinde ilkbaharın payı %17,3, kışın payı ise %15,9’dur. Sonbahar mevsimi gelir açısından %15 ile en düşük mevsimdir. Tüm yıl boyunca işletmesini açık tutacak olan işletmelerin turistik ürün çeşitlendirmesi- ne ağırlık vermeleri, turistik çekicilik sağlayacak yeni turistik ürünler geliştirmeleri gerekmektedir. Çiftlik turizmi ile eğitim faaliyetlerini birleştirebilecek tesislerin varlığı ve mevsimsel gelir dağılımı, bu düşünceyi destekler niteliktedir. Konaklama işletmeleri sahip veya yöneticilerine göre Mudanya’yı ziyaret eden turistlerin %34’5’i dinlenme amacı ile %33,2’si gezi eğlence amacıyla ziyaret gerçekleştirmektedir. İşletmecilere göre turistlerin Mudan- ya’yı ziyaretlerinde en etkili olan unsur dinlenme ve gezi ihtiyacıdır. İş için gelenlerin oranı da azımsanmaya- cak kadardır (%32,3). Bursa’daki organize sanayi bölgesinin Mudanya’ya olan coğrafi yakınlığı, iş amacı ile gelen yerli ve yabancı turistlerin Mudanya’da konaklaması için önemli bir avantaj teşkil etmektedir.

94 95 Grafik 43. Turistlerin Geliş Amaçlarına Göre Dağılım Turistlerin beraberindeki kişi sayılarına bakıldığında Mudanya’nın büyük oranda çekirdek ailelerin tercihi olan bir bölge olduğu anlaşılmaktadır. Konaklama işletmelerindeki geceleme sayılarına bakıldığında Mudanya’nın kısa tatiller (hafta sonu gibi) için cazip bir yer olduğu anlaşılmaktadır. 1 gecelik konaklama gerçekleştirme oranı %48,2’dir. 3 gece ve altındaki konaklama oranlarının toplamı %88,8’dir. Bu durum bölgede hafta sonları ortaya çıkan yoğunlaşmanın nedeni de açık bir şekilde ortaya koymaktadır. %8,6’lık bir grup ise 4 gece ve üzerinde konaklama yapmaktadır. Bu misafirlerin Bursa Organize Sanayi Bölgesi’ne iş nedeniyle gelenlerden kaynaklandığı belirlenmiştir. Mudanya’da turizmin geliştirilmesi ve hak edilen gelirlerin elde edilebilmesi için özellikle 3 gecenin üzerinde konaklama gerçekleştiren grupların Mudanya’yı tercih nedenleri belirlenmeli ve tercihte etkili olan unsurlar ön plana çıkarılarak niş pazarlara yönelik aktif tanıtım çalışmaları yapılmalıdır.

Grafik 45. Turistlerin Geceleme Sayılarına Göre Dağılımı

Mudanya’yı ziyaret eden turistlerin geldikleri bölgeler anlamında dağılımına bakıldığında Marmara Bölge- si’nin %35,4 ile birinci sırada bulunduğu anlaşılmaktadır. Marmara Bölgesi’ni %19,3 ile İç Anadolu ve %12,7 ile Ege Bölgesi takip etmektedir. Elde edilen bulgulardan hareketle Mudanya turizmi açısından kolay ulaşıla- bilirliğin önemli bir avantaj teşkil ettiği görülmektedir. İç Anadolu Bölgesi’nden gelen turist oranı da ilgi çekici- dir. Özellikle yaz mevsiminde deniz hasreti çeken Eskişehir gibi illerde yaşayanların konaklama ve balık yeme amacıyla Mudanya’yı tercih ettiği anlaşılmaktadır. Geliş amaçlarına göre dağılım incelendiğinde Mudanya’nın turistik tanıtımında “yakınlık” ve “doğal güzellikler” in ön plana çıkarılması ve özellikle de İç Anadolu Bölge- İşletmecilere göre turistlerin %70’i özel araçlarıyla seyahat etmektedir. Özel araçları %15,4 ile minibüs ve halk si’ne yoğunlaşılması gerektiği değerlendirilmektedir. Aynı doğal ortama ve çekiciliklere sahip bölgelerden otobüsü ile gelenler ve %14,6 ile deniz otobüsü ile gelenler takip etmektedir. Bölgede acentalar aracılığı ile Mudanya’ya turist gelişi yok denecek kadar azdır. pazarlama yapan ve turist ağırlayan az sayıda konaklama işletmesi bulunmaktadır. Mudanya bölgesi, genel olarak Bursa ve İstanbul merkezli olarak ziyaret edilen ve büyük oranda günübirlik ziyaretlerin yapıldığı bir Grafik 44. Turistlerin Geldikleri Bölgelere Göre Dağılımı bölgedir. Mudanya’yı içine alan konaklamalı tur programlarına ihtiyaç bulunmaktadır. Mudanya’da kurulacak seyahat acentelerinin desteklenmesi ve teşvik edilmesi faydalı olacaktır.

Grafik 46. Turistlerin Ulaşım Araçlarına Göre Dağılımı

96 97 Tablo 16’da konaklama işletmesi sahip veya yöneticilerinin faaliyet yürüttükleri sektöre yönelik değerlendir- 2.5.2 YİYECEK-İÇECEK İŞLETMELERİ melerinin ortalamaları ve standart sapmaları yer almaktadır. Tablodan da görüleceği üzere ifadelere katılım düzeyi olumluya yakın orta seviyededir. Mudanya’dan tedarik edilen hammaddenin kalite açısından yeterli Mudanya Belediyesi ve Kültür ve Turizm Bakanlığı’ndan elde edilen bilgilere göre 2015 Mayıs ayı itibari ile olması, turistik ortam açısından olumlu bir atmosferin bulunması ve hammadde bulma kolaylığı, işletmecile- Mudanya ilçesi sınırları içinde 1 adet yeme-içme tesisi bulunmaktadır. Özel belgeli olarak faaliyet gösteren rin Mudanya için öne çıkardığı en olumlu unsurlardır. En olumsuz görüş bildirilen ifade ise tamamlayıcı hizmet bu işletmedeki kapasite 51 kişidir. Mudanya’da hizmet veren diğer yeme-içme tesislerinin tamamı Belediye işletmelerinin sayılarının yeterliliği konusunda olmuştur. İşletme sahiplerinin şikâyet ettiği en önemli sorun- belgeli olarak faaliyetlerini sürdürmektedir. Mudanya merkez ve Tirilye’de özellikle balık restoranları olarak lardan biri tamamlayıcı hizmet işletmesi yetersizliğidir. Eğlence, sağlık ve tamamlayıcı aktivite işletmeleri hizmet veren çok sayıda yeme-içme işletmesinin bulunduğu ve önemli oranda ziyaretçi çektiği görülmektedir. konusunda bir yetersizlik söz konusudur. Araştırmaya katılan konaklama işletmelerinin herhangi bir devlet Mudanya merkez kıyı bandında ve Tirilye’de bu konuda bir kümelenmenin bulunduğundan bahsetmek müm- teşvikinden yararlanamadığı da ortaya çıkmıştır. kündür. Mevcut işletmelerin 12 ay boyunca açık tutulduğu belirlenmiştir.

Tablo 16. Konaklama İşletmeleri Anketi Aritmetik Ortalama ve Standart Sapmaları Mudanya Belediye Başkanlığı’ndan alınan 20 yiyecek-içecek işletmesinin 16’sı ile görüşme yapılmış ve anket formu yardımıyla veriler toplanmıştır. Hali hazırda Temmuz-Ağustos ayları içerisinde faaliyete devam eden 16 İFADELER Ortalama S. Sapma işletme ile görüşme yapılabilmiştir. Görüşme yapılan 16 yiyecek-içecek işletmesinin türlerine göre dağılımı aşa- Mudanya'dan tedarik ettiğimiz hammadde, kalite açısından yeterlidir. 3,36 1.12 ğıdaki gibidir. Saha çalışmaları kapsamında 11 lokanta ve 5 kafe işletmesi ile görüşmeler yapılmış ve veriler toplanmıştır. Üretimimiz için gerekli hammaddeyi Mudanya'da kolaylıkla bulabilmekteyiz. 3.18 0,87 Grafik 47. Mudanya’dan Araştırmaya Katılan Yiyecek-İçecek İşletmeleri Mudanya'da sektörümüze yönelik olumlu bir atmosfer bulunmaktadır. 3.18 1,4

Mudanya'daki ulaşım altyapısı, hizmetlerimiz için uygundur. 3,09 1,51

Mudanya, iç ve dış pazardaki turistlerin ulaşımı açısından lojistik avantajlara sahiptir. 3,09 1,64

Mudanya, üretimimiz için gerekli hammadde açısından yeterli kapasiteye sahiptir. 2,91 1.14

Mudanya'daki işçilik kalitesi, işletmemiz için bir avantajdır. 2,91 1,30

Bu sektörde yatırım yapmak için Mudanya'daki arazi fiyatları uygundur. 2,55 0,82

Mudanya'daki enerji altyapısı, hizmetlerimiz için yeterlidir. 2,55 1,29

Mudanya'daki işçilik bilgi düzeyi, hizmetlerimiz için yeterlidir. 2,45 0,93

Bu sektörde üretim için Mudanya'daki hammadde maliyetleri uygundur. 2,36 1,29 Yiyecek-içecek işletmelerinin oturma yeri kapasitesine göre dağılımına bakıldığında işletmelerin yarısının Hizmetlerimiz için Mudanya'da yeterli işgücü bulunmaktadır. 2,36 1,03 (%50) oturma kapasitesi 51-100 arasında bulunmaktadır. 101-150 arasında oturma kapasitesine sahip olan 3 işletme ve 150’nin üstünde oturma kapasitesine sahip 3 işletme bulunmaktadır. Oturma kapasitesi 150’nin Turizm sektörü ile ilgili tedarikçiler açısından Mudanya'da bir uzmanlaşma bulunmaktadır. 2,36 1,21 üstünde olan 2 kafe ve 1 de lokanta bulunmaktadır. Mudanya'da hizmetlerimizi destekleyecek yeterli tamamlayıcı hizmet işletmesi bulunmaktadır. 2,36 1,21 Grafik 48. Araştırmaya Katılan Yiyecek-İçecek İşletmelerinin Kapasiteleri İşletmemizin Mudanya'da faaliyet göstermesi, devlet teşvikleri açısından önemli avantajlar 2,00 0,77 getirmektedir.

Not: 1- Kesinlikle katılmıyorum…………. 5 “Kesinlikle katılıyorum”

Konaklama işletmeleri temsilcileri ile yapılan yüz yüze görüşmelerde sözlü olarak ifade edilen ve anket form- larına yazı ile belirtilen hususları ise aşağıdaki gibi özetlemek mümkündür: > Altyapı sorunları var, su ve elektrik kesintileri yaşanıyor, Tirilye Yolu bozuk, ilaçlama çok yetersiz, > Eğlence yetersiz, şehir içi geçişi için planlama yapılmalı, Büyükşehir ile ilişkiler geliştirilmeli, Uzunyalı’ya bilgilendirme yetersiz, turizm alanlarında ortak renkler ve mimari kullanılmalı, ruhsat sorunları çözülmeli, Girit Evlerinin restorasyonu yapılmalı, > İmar ile ilgili esneklik lazım, hava kalitesi tescillenmeli, ana yola bağlantı geliştirilmeli, deniz otobüsü ile Tirilye’ye ulaşım sağlanmalı, sahil düzenlenmeleri gerekli, spor etkinlikleri gerekli, > Talebin yoğun olduğu zamanlarda otopark sorunu, köy pazarı eksikliği var, Tirilye içine araba girişi olmamalı, Tirilye tipi zeytin ve zeytinyağı iyi tanıtılmalı.

98 99 Grafik 49’da yiyecek-içecek işletmelerinin doluluk oranları görülmektedir. Grafikten de anlaşılacağı üzere Grafik 51. Araştırmaya Katılan Yiyecek-İçecek İşletmelerinin Kadrolu Personel Sayıları Temmuz-Ağustos aylarında işletmelerde doluluk oranları %90’nının üzerine çıkmaktadır. Doluluk oranı he- sabında işletmelerin oturma yeri ve günlük ağırladıkları müşteri sayıları dikkate alınmıştır. Bu çerçevede Tem- muz ve Ağustos aylarında işletmeler mevcut oturma kapasitesinin üzerinde müşteri ağırlamışlardır. 3 öğün servis veren kafe işletmelerinde bu tür kapasite üstü durumlar görülürken içkili restoranlarda doluluk en fazla %100 olabilmektedir.

Grafik 49. Araştırmaya Katılan Yiyecek-İçecek İşletmelerinin Aylık Doluluk Oranları

İşletmelerin geçici personel sayılarında da benzer bir durum söz konusudur. 1 işletmede geçici personelin bulunmadığı belirlenmiştir. Geçici personele sahip 15 işletmenin 12’sinde 1-5 arasında geçici personelin bu- lunduğu görülmektedir.

Grafik 52. Araştırmaya Katılan Yiyecek-İçecek İşletmelerinin Geçici Personel Sayıları

Grafik 50’de yiyecek-içecek işletmelerinden hizmet alan turistlerin ortalama harcamaları görülmektedir. Gra- fikten de anlaşılacağı üzere ortalama müşteri harcamaları oldukça düşük denilebilecek durumdadır. İşletme- lerin %37,5’inde müşteri başına harcama 10 TL’nin altındadır. 21-30 TL arasında ortalama müşteri harcaması sağlayan 5 adet işletme bulunmaktadır. 30 TL’nin üstünde ortalama müşteri harcaması bulunan işletme sayısı sadece 2’dir.

Grafik 50. Araştırmaya Katılan Yiyecek-İçecek İşletmelerinde Ortalama Müşteri Harcamaları

İşletmelerin elde ettikleri gelirin mevsimsel dağılımına bakıldığında gelirin %45,6’sının yaz mevsiminde elde edildiği görülmektedir. Gelir açısından yaz mevsimi, konaklama işletmelerine benzer bir şekilde işletmelerin en yoğun olduğu mevsimdir. Yaz mevsiminden sonra %24 ile ilkbahar ve %17,2 ile s onbahar mevsiminin sıra- landığı anlaşılmaktadır.

1-5 kişi arasında çalışanı bulunan 8, 6-10 kişi arasında çalışanı bulunan 6 işletme bulunmaktadır. Çalışan sa- yıları açısından bakıldığında işletmelerde önemli bir istihdam oranının bulunduğunu söylemek zordur. Birçok işletmenin aile üyelerinin katkısıyla sürdürüldüğü anlaşılmaktadır.

100 101 Grafik 53. Araştırmaya Katılan Yiyecek-İçecek İşletmelerinin Mevsimsel Gelir Dağılımı Grafik 55. Araştırmaya Katılan Yiyecek-İçecek İşletmelerinde Mevsimsel Gelir Dağılımı

Doluluk oranlarından hareketle işletmelerin ağırladığı müşteri sayılarının mevsimsel dağılımı belirlenmiştir. Araştırmaya katılan 16 yiyecek-içecek işletmesinin toplam kapasitesi 1. 658 kişidir. Doluluk oranları dikkate alınarak yapılan hesaplamaya göre yaz mevsiminde 2. 267, İlkbahar mevsiminde 1. 192 müşterinin ağırlandığı Yiyecek-içecek işletmelerinin elde ettikleri gelirin türlerine göre dağılımı Grafik 68’te görülmektedir. Grafikten belirlenmiştir. Tüm yıl dikkate alındığında yaklaşık 5 bin müşteriye hizmet verildiği hesaplanmaktadır. de görüldüğü üzere elde edilen gelirin %46,2’si yiyecek, %37,5’i içecek, %16,3’ü diğer mal veya hizmet satış- larından elde edilmiştir. Bu çerçevede işletmelerin yiyecek ağırlıklı bir satış politikası izlediği değerlendiril- Grafik 54. Araştırmaya Katılan Yiyecek-İçecek İşletmelerinin Mevsimsel Müşteri Dağılımı mektedir.

Grafik 56. Araştırmaya Katılan Yiyecek-İçecek İşletmelerinde Gelirlerin Yüzde Dağılımı

Ortalama müşteri başına harcamalar (22,5 TL) ve ağırlanan müşteriler dikkate alındığında yaz mevsiminde İşletmelerin elde ettikleri 112 bin TL’nin 52 bin TL’si yiyecek satışlarından 42 bin TL’si ise içecek satışlarından yiyecek-içecek işletmelerinin yaklaşık olarak 51 bin TL’lik bir gelir sağladığı düşünülmektedir. İlkbahar mev- elde edilmiştir. Diğer mal ve hizmet satışlarından elde edilen gelirin yıllık tutarı ise 18 bin TL’dir. siminde 27 bin TL, Sonbaharda 19 bin TL ve Kışta 15 bin TL olmak üzere tüm yılda toplam 112 bin TL gelir elde edilmiştir.

102 103 Grafik 57. Araştırmaya Katılan Yiyecek-İçecek İşletmelerinde Gelirlerin Rakamsal Dağılımı Tablo 17. Yiyecek-İçecek İşletmesi Yöneticilerine Göre Mudanya’da Sektörün Durumu

İFADELER Ortalama S. Sapma

Yiyecek-İçecek sektöründe yatırım yapmak için Mudanya'daki arazi fiyatları uygundur. 3,250 1.125

Yiyecek-İçecek sektöründe üretim için Mudanya'daki hammadde maliyetleri uygundur. 3.188 0,911

Üretimimiz için gerekli hammaddeyi Mudanya'da kolaylıkla bulabilmekteyiz. 3,000 1,461

Mudanya'dan tedarik ettiğimiz hammadde, kalite açısından yeterlidir. 2,875 1,204

Hizmetlerimiz için Mudanya'da yeterli işgücü bulunmaktadır. 2,750 1.125

Mudanya'daki işçilik bilgi düzeyi, hizmetlerimiz için yeterlidir. 2,750 1.183

Mudanya'daki enerji altyapısı, hizmetlerimiz için yeterlidir. 2,625 1.147

Mudanya'daki ulaşım altyapısı, hizmetlerimiz için uygundur. 2,625 1,258 İşletmelerin hangi öğünlerde servis verdiği Grafik 70’te görülmektedir. Araştırmaya katılan 16 işletmenin 16’sında da öğlen ve akşam yemeği verilmektedir. Kahvaltı servisi yapan işletme sayısı ise 9’dur. Elde edilen Mudanya, yerli ve yabancı müşteriler için lojistik avantajlara sahiptir. 2,313 1.138 bulgulardan hareketle işletmelerin öğlen ve akşam yemeklerine yoğunlaştığı söylenebilir. Mudanya'da hizmetlerimizi destekleyecek yeterli tamamlayıcı hizmet işletmesi bulunmaktadır 2,250 1,238 Grafik 58. Araştırmaya Katılan Yiyecek-İçecek İşletmelerinin Açık Tutulduğu Öğünler (bankamatik, eczane, sağlık kuruluşu, ulaşım işl. vb).

Mudanya'da yiyecek-içecek sektörüne yönelik olumlu bir atmosfer bulunmaktadır. 2,250 1.125

Hizmetlerimiz için Mudanya'da yeterli işgücü bulunmaktadır. 2,36 1,03

Turizm sektörü ile ilgili tedarikçiler açısından Mudanya'da bir uzmanlaşma bulunmaktadır. 2,36 1,21

Mudanya'da hizmetlerimizi destekleyecek yeterli tamamlayıcı hizmet işletmesi bulunmaktadır. 2,36 1,21

İşletmemizin Mudanya'da faaliyet göstermesi, devlet teşvikleri açısından önemli avantajlar 2,00 0,77 getirmektedir.

Not: 1- Kesinlikle katılmıyorum………….5 “Kesinlikle katılıyorum”

2.6 SİVİL TOPLUM KURULUŞLARINA GÖRE MUDANYA TURİZMİNİN MEVCUT DURUMU

Bilgi almak ve görüşlerine başvurmak amacıyla görüşme yapılacak kişilerin seçimi Mudanya Belediyesi ile bir- likte yapılmıştır. Bu çerçevede yerel kamu temsilcileri (belediye, kaymakamlık vb. ), turizm ile ilgili dernekler, iş adamları ve STK temsilcileri ile görüşmeler gerçekleştirilmiştir. Yapılan görüşmelerde standart bilgiler elde edilebilmesi için bir görüşme formu kullanılmıştır. Bu görüşme formu ile Mudanya’da hangi bölgelerde hangi Araştırmaya katılan yiyecek-içecek işletmelerinin hizmet verdikleri sektörle ilgili düşünceleri Tablo 17’de gö- turizm türlerinin geliştirilebileceği, turizm ile ilgili altyapı ve üstyapı durumunun ne olduğu, tesis yeterliliği, rülmektedir. Tablodan da görüleceği üzere işletmeler, arazi fiyatları, hammadde maliyetleri ve hammadde turistlere karşı tutum ve davranışlar ve işgücünün mevcut durumu ortaya konulmaya çalışılmıştır. bulabilme açısından yiyecek-içecek sektörünün durumunu olumlu olarak değerlendirmektedirler. Bunun ya- nında hammadde kalitesi ve işgücü açısından da Mudanya, işletmeler tarafından kısmen olumlu olarak de- Üç aşamalı olarak yürütülen Mudanya turizminin mevcut durumunun tespitine yönelik araştırmada Mudanya ğerlendirilmiştir. Tamamlayıcı işletmeler ve ziyaretçiler açısından Mudanya’nın turistik atmosferi, işletmeciler turizminin paydaşları olarak nitelendirilebilecek dernekler, kent konseyi üyeleri, gazeteciler, araştırmacılar tarafından olumsuz olarak değerlendirilmiştir. İşletmeler özellikle hafta sonlarında yaşanan otopark sorunları ve halktan kişilerle de görüşmeler gerçekleştirilmiştir. Matbu bir görüşme formu yardımıyla ve ses kayıtları ve tamamlayıcı hizmet işletmesi yetersizliğinden şikâyet etmektedirler. İşletmeler otopark ve spor alanları ve yapılarak yapılan görüşmelerden hareketle Mudanya turizminin mevcut durumunu aşağıdaki gibi özetlemek sağlık hizmetleri konusunda önemli bir yetersizlik bulunduğunu ifade etmektedirler. mümkündür:

104 105 * Mudanya’da farklı turistik aktiviteler için doğal çev- * Mudanya’nın Türkiye Cumhuriyeti’nin kuruluşu açı- * Mudanya Turizmi için önemli sorun alanlarından dır. Konumun sağladığı avantajlar ve şehir yaşamının re uygundur. Hali hazırda sürdürülen deniz turizmine sından önemi oldukça büyüktür. 11 Ekim 1922 yılında biri de Bursa Büyükşehir Belediyesi ile yeterli şekil- getirdiği sıkıntılar dikkate alınarak bu illerden Mu- entegre edilebilecek aktiviteler bulunmaktadır. Önce- imzalanan Mudanya Mütarekesi dikkate alınarak her de geliştirilemeyen koordinasyon eksikliğidir. Mu- danya’ya eko-turizm faaliyetlerine katılacak turistle- ki yıllarda Tirilye’de yapılan yelken yarışları dolayısı yıl barış ve kardeşlik temalı festivaller düzenlenmek- danya Turizmi’ne etki edecek ve turizmin gelişmesini ri çekebilecek tesisler yapılmalıdır. Hali hazırda Mu- ile hem Tirilye’de hem de Mudanya’nın diğer bölge- tedir. Bu festivallerde zamanın devletlerine yönelik sağlayacak birçok çalışma, Bursa Büyükşehir Bele- danya’da örnekleri görülen Keçi Çiftliği gibi tesislerin lerinde önemli bir turizm hareketliliği oluşmuştur. organizasyonlar da yer almakta ve o devrin insanları- diyesi’nin sorumluluğundadır. Dolayısı ile Mudanya turistik anlamda sayıları ve nitelikleri artırılmalıdır. Tarihi kalıntılar, tarihi yapılar ve doğal güzellikler ile nın torunlarının bu festivallere katılımları sağlanma- Turizmi ile ilgili faaliyetlerde mutlaka Bursa Büyükşe- Trekking, bisiklet, off-road, yelken ve su sporları gibi çevrili Mudanya’da doğa sporları için uygun rotalar ya çalışılmaktadır. İlerleyen yıllarda etkinliklerin bo- hir Belediyesi desteği sağlanmalıdır. Yapılacak çalış- aktivitelerin yapılabileceği alanlarda fizibilite ve plan- bulunmaktadır. yutu ve çerçevesi genişletilerek sürdürülmeye devam maların Bursa Büyükşehir Belediyesi planlamalarına lama çalışmaları yapılmalıdır. Bu aktivitelere özellikle edileceği düşünülmektedir. Ancak daha etkin organi- * Mudanya’da tescil edilmesi gereken önemli üstün- uygun olması, Mudanya Turizmi ile ilgili vizyon ve köylerin katılımını sağlayacak önlemler alınmalıdır. zasyonlara ihtiyaç duyulmaktadır. lüklerden biri de hava kalitesidir. Özellikle solunum hedeflerin örtüşmesi gerekmektedir. Turizm ile ilgili Bu çerçevede köylerin özellikleri çıkartılarak her kö- ile ilgili sıkıntı yaşayan insanların Mudanya’da bu so- * Mudanya’da turistik çekicilik sağlayan yapılarda bir politikalar ve planların hazırlanmasında ve uygulan- yün en uygun yetenekleri bu aktivitelere entegre edil- runlarından kurtuldukları ve uzun bir zaman Mudan- bakımsızlığın sözkonusu olduğu görülmektedir. İlçe masında işbirliği kaçınılmaz bir ihtiyaçtır. Hem Bursa melidir. Örneğin bazı köyler gastronomik özellikleri ya’da kaldıkları görülmektedir. Herhangi bir bilimsel sınırları içerisinde eşsiz olarak kabul edilen birçok Büyükşehir Belediyesi hem de Mudanya Belediyesi ile ilgili bazı köyler de el sanatları, tarım ürünleri gibi veriye dayanmasa da hali hazırda sadece hava kalite- eser bakımsızlıktan yıkılmak üzeredir. Dünyanın en stratejik planlarında Mudanya Turizmi için benzer özellikleri ile planlamalara dahil edilmelidir. si nedeniyle Mudanya’ya turist olarak gelen çok sayı- eski kiliselerinden birine de ev sahipliği yapan Mu- hedefler bulunmaktadır. Turizm ile ilgili çalışmalar- da insanın bulunması, bu konuda ivedilikle bir tescil danya’da tarihi eserlerin restorasyonuna ihtiyaç du- * Mudanya’nın bir turistik Destinasyon olarak plan- çalışması yapılması gerektiğini göstermektedir. da ilgili paydaşların, mutlaka karar mekanizmalarına lanmadığı ve tanıtım çalışmalarının bu çerçevede yulmaktadır. Hem eski medeniyetler, hem Ortodoks katılımları sağlanmalıdır. Mudanya Turizmine yönelik dünyası hem de Cumhuriyet dönemine ait çok sayıda yapılmadığı ifade edilmektedir. Hali hazırda fuarlara * Mudanya iklimi özellikle turizm açısından değer- hazırlana planların ve önerilerin hayata geçirilmesini lendirilebilecek ve marka olmuş tarım ürünlerinin eser bulunan Mudanya’nın restore edilen eserlerle katılım sağlanarak ve yöresel ürünler ikram edilerek sağlamak ve kurum, kuruluş ve işletmeler arasında yetişmesine olanak sağlamaktadır. Dünyanın çok birlikte gerçek anlamda bir kültür ve turizm kenti ola- yapılan tanıtım çalışmalarının istenilen sonuçları koordinasyon sağlamak üzere mutlaka bir kurum- önemli liderlerine Mudanya’da yetişmiş incir ve Ti- bileceği düşünülmektedir. sağlamadığı görülmektedir. Bölgeye yönelik düzen- rilye tipi zeytinler gönderilmektedir. Hali hazırda bu sal yapı oluşturulmalıdır. Bu yapının içerisinde hem lenen tur sayısının ve konaklama işletmelerinin do- * Mudanya’nın genel anlamda katı ve sıvı atık siste- konuda bölgedeki birlikler aracılığı ile önemli çalış- resmi kurumlardan hem de özel sektörden katılım- luluk oranlarının artırılması için daha etkin tanıtım mi, ulaşım altyapısı, enerji ve su ile ilgili önemli bir malar yapılmakta ve üreticiler bilinçlendirilmektedir. cılar bulunmalıdır. Bu yapının sorumluluğunda plan çalışmaları yapılması gerekmektedir. 2015 yılı Mayıs Mudanya bölgesine ait nefaseti ve özellikleri farklı bu sorunu olmadığı ifade edilmekle birlikte, özellikle hedeflerine ulaşılıp ulaşılmadığı izleyecek bir izleme Tirilye gibi yerlerde turizm sezonunun yoğun olduğu ayında Bursa’daki seyahat acentaları davet edile- ürünler için coğrafi tescil çalışmalarına yönelik faali- sistemi kurulmalı ve performans hedeflerine ulaşım rek yapılan organizasyonlar gibi organizasyonların yetlerin ivedilikle sonuçlandırılması gerekmektedir. yaz aylarında su kesintileri yaşanmaktadır. Bu kesin- düzeyi belli aralıklar ile ilgilere raporlanmalıdır. tiler nedeniyle yerli ve yabancı turistlerin mağduriyet sayılarının artırılması gerekmektedir. Davet edilen * Mudanya’nın tarihsel geçmişi ve Mudanya ve çevre- yaşadıkları görülmüştür. Acil çözülmesi gereken bir * Mudanya’da hali hazırdaki turistik aktivitelerin acenta temsilcileri, gazeteciler ve yabancı konukların sinde yaşamış kadim milliyetlere ait çok sayıda eser su sorunu bulunmaktadır. İstanbul’dan ve Bursa’dan oldukça yetersiz olduğu düşünülmektedir. Birçok mutlaka görüşleri alınmalı, not edilmeli ve önerilerin gün yüzüne çıkarılmış olmasına rağmen hala taşra Mudanya’ya ulaşımın oldukça konforlu olduğunu katılımcı Mudanya’da turistleri ilk günden sonra il- hayata geçirilmesi, eleştirilerin giderilmesine yönelik bölgelerde bir çok eserin bulunabileceği görülmekte- söylemek mümkündür. Deniz otobüsü ve ilçedeki mi- çede tutmanın oldukça zor olduğunu ifade etmiştir. çalışmalar yapılmalıdır. dir. Nitekim Mudanya çevresindeki köylerde yaşayan- nibüs ve halk otobüsleri ile Mudanya’ya kolay bir ula- Turistlerin Mudanya’da daha fazla konaklamasını * Hem turizm ile ilgili işletmeler hem de sivil toplum larla yapılan görüşmelerde, tarlalar sürülürken bile şım sağlandığı görülmektedir. Mudanya bir Destinas- sağlayacak aktivite alanlarına ve işletmelere ihtiyaç kuruluşlarının temsilcileri, eğitimli personel yetersiz- tarihi eserler ile karşılaşılabildiği ifade edilmektedir. yon olarak İstanbul ve Bursa gibi önemli merkezlere duyulmaktadır. Mudanya’da turistler için cazibe oluş- liğinden şikayet etmektedir. Mevcut işletmelerin he- Bazı köylerde tarihi kalıntıların çeşme, sehpa vb. oldukça yakındır. amaçlarla kullanıldığı görülmektedir. Bu çerçevede turabilecek herhangi bir çarşının varlığından bahset- men hemen tamamında eğitimli personel yetersizliği arkeolojik alanların tespitlerinin bir an önce yapılıp * İstanbul’dan Mudanya’ya deniz otobüsü ve arabalı mek mümkün değildir. En önemli çekim merkezlerin- en önemli sorunlar arasında vurgulanmıştır. Eğitimli eserlerin gün yüzüne çıkarılması sağlanmalıdır. Bu vapurla yaklaşık 2 saatte ulaşma imkanı bulunmakta- den biri olan ve birçok butik otele ev sahipliği yapan personel yetersizliği yanında işletmelerde çalışacak konuda ilgili bölgelerdeki köylülerle işbirliği yapılma- dır. Mudanya-Bursa arası mesafe ise yaklaşık 20 da- eski Mudanya Evlerinin bulunduğu alanın düzenle- işgücü bulma konusunda da sorunlar yaşandığı ifade sı ve onlara da ekonomik imkanlar sağlanması, eser- kikadır. Bu avantajlı konum Mudanya ziyaretçilerine, nerek cazibe merkezi haline getirilmesi gerekmek- edilmiştir. İşgücü ile ilgili olarak yaşanan sorunların lerin gün yüzüne çıkarılması sürecini hızlandıracaktır. Bursa Destinasyonu’ndaki aktivitelere (Uludağ’da ka- tedir. Bu bölgedeki yerel turistik girişimci sayısının işletmelerin hizmet kaliteleri açısından da sorunlara Mudanya, tarihsel geçmişi, barış oluşturmada almış yak gibi) de kolaylıkla katılma imkanı sağlamaktadır. artırılmasına yönelik acil faaliyetler yerine getirilme- neden olduğu görülmektedir. Bu çerçevede özellikle olduğu rol ve yılların getirmiş olduğu kültürel etkileşim Mudanya merkezden Tirilye gibi önemli çekim merkez- lidir. Bu bölgede ve Tirilye sahilinde kümelenen et ve ara eleman olarak kabul edilebilecek işgücünün ye- nedeniyle önemli yerel kültürel özelliklere sahiptir. Bu lerine de minibüslerle ulaşım sağlanmaktadır. Ancak balık restoranlarının mimari yapılarının, mobilya vb. tiştirtilmesi konusunda ilçe milli eğitim müdürlüğü kültürel özelliklerin yaşatılması ve turistik anlamda Mudanya merkezi diğer köy ve mahallelere bağlayan unsurlarının otantik bir şekilde ve tek tip olarak yeni- ve il istihdam kurulu ile işbirliği yapılması zorunluğu değerlendirilebilmesi amacıyla bir çok sivil toplum ku- karayollarının oldukça dar ve virajlı olduğu ve turistler den kurgulanması gerekmektedir. Yöresel ürünleri ön ruluşu kurulmuştur. Bu kuruluşlar, hem kültürel özel- olduğu değerlendirilmektedir. İşletmelerin ilçede tu- tarafından şikayet konusu hususların başında geldiği plana çıkaracak atölyelerin, kursların, satış alanları- liklerin gelecek nesillere aktarılması hem de kültürel rizm eğitim alan gençlerin istihdamına öncelik verme- dile getirilmektedir. Bursa Şehirlerarası Otobüs Termi- nın sayılarının ve niteliklerinin artırılmasına yönelik özelliklerin ekonomik değere dönüşmesi adına önemli si ve onlara sağlıklı bir çalışma ortamı sağlaması ve nali’nden Mudanya’ya ulaşım işinin de geliştirilmesi faaliyetler planlanmalıdır. gayretler göstermektedir. Bu çerçevede kültürel özel- gerektiği ifade edilmektedir. teşvik edici olması oldukça önemlidir. liklere uygun kutlama törenleri, el sanatlarına yönelik * Mudanya’daki mevcut turistik aktivitelere ek olarak * Mudanya merkez ve Tirilye ’de önemli bir otopark soru- * Bursa ili ve Mudanya ilçesi yerel yönetimlerinin kurslar, gastronomik yarışmalar düzenlenmekte, gast- özellikle deniz ve doğa sporlarına yönelik çalışmalar- nu bulunmaktadır. Bursa Deniz Otobüsleri’ne ait iskele beraberce vereceği karardan sonra Mudanya bir tu- ronomik ürünler Mudanya’daki restoranlarda ziyaret- da bir yetersizlik bulunduğu görülmektedir. Mudan- önünde bir keşmekeş yaşanmaktadır. Bu alanda acil dü- rizm kenti olarak tanımlanacaksa mutlaka yerel hal- çilerin beğenisine sunulmaktadır. Girit Dantelleri, Girit ya’nın konumu, potanSiğil turistlerin bulunduğu ve Mutfağına ait ürünler bir çok ziyaretçi tarafından ara- zenleme ihtiyacı (otopark ve trafik) bulunmaktadır. kın turizm konusunda bilinçlendirilmesine ihtiyaç her ürün ve hizmet satmak isteyenin yönünü çevirdiği nan ürünler haline gelmiştir. duyulacaktır. Turizm ile ilgili vizyona ve hedeflere İstanbul ve Bursa gibi iki büyük şehre oldukça yakın- ulaşılabilmesi için halkın bu konuda bilinçli olması

106 107 oldukça önemlidir. Hem sivil toplum kuruluşları ile yapılan görüşmeler hem de odak grup toplantısına katı- 2.7 MUDANYA TURİZMİ SWOT ANALİZİ SWOT Analizi uygulamalarına bakıldığında özellik- lanlar tarafından ifade edilenler çerçevesinde bir değerlendirme yapıldığında bu konuda sorunlar bulundu- le turizm Destinasyonların değerlendirilmesinde ve ğu anlaşılmaktadır. Bu nedenle turizm faaliyetleri ile ilgili karar süreçlerine halkın katılımının sağlanması, SWOT Analizi, herhangi bir durumun ya da sürecin uzun vadeli planlamaların yapılmasında sıklıkla kulla- bilinçlendirmeye yönelik etkin faaliyetlerin yapılması, yerel turizm girişimci sayısının artırılması oldukça güçlü (strength) zayıf (weakness) taraflarını belir- nıldığı ve master planların hazırlanmasında katılımcı önemlidir. Halkın turizmden elde ettiği geliri artırması ve turizm faaliyetlerini bir kazanç kapısı olarak görme- lemekte, iç ve dış çevreden kaynaklanan fırsatları bir anlayışla bu yöntemin dört boyutunun ortaya ko- ye başlaması ile birlikte bilinç düzeyinde de önemli gelişmeler sağlanmış olacaktır. Bilinçlenme ile birlikte (opportunities) ve öne çıkan tehditleri (threats) net- nulduğu görülmektedir. Diğer bir ifade ile bir turizm şehrin turistik görünümünde, yapılaşmada, turistlerle olan iletişimde yaşanan sorunların ortadan kalkacağı leştirmek için kullanılan sistematik bir metoddur. Bu Destinasyon’unun geleceği planlanırken hangi güçlü düşünülmektedir. metot, herhangi bir girişim ya da projede önceden yanlarının bulunduğu, destinasyonun ne tür zayıflık- belirlenen amaçlara ulaşmak için olumlu ya da olum- lar içerdiği, hangi özel fırsatların bulunduğu ve özel Tablo 18. Sivil Toplum Kuruluşlarına Göre Mudanya Turizminin Mevcut Durumu suz iç ve dış faktörlerin tanımlanmasını gerektirir. olarak hangi tehditlerle karşı karşıya bulunduğu gibi İFADELER ORT S. S SWOT Analizi yöntemi, 1960’lı yıllarda Harvard Üni- dört temel konu, farklı paydaşların katıldığı tartışma versitesi’nde geliştirilerek dünyada yaygınlaşmıştır. ve toplantılarla belirlenmektedir. Mudanya’da turizm faaliyetleri için doğal çevre uygundur. 4,85 0,38 SWOT Analizi yoluyla fırsatların önceden tespit edil- Mudanya’daki hava kalitesi yeterlidir. 4,23 0,83 mesi, tehditlerin tanımlanması, sahip olunan üstün- Çalışmanın bu bölümünde Mudanya Turizmine yönelik lüklerin rekabet üstünlüğüne dönüştürmek üzere SWOT analizine yer verilmektedir. Yapılan SWOT Ana- Mudanya turistik faaliyetler için uygun bir iklime sahiptir. 4,23 0,44 nasıl planlanacağının tasarlanması mümkün olabil- lizi ile Mudanya’nın turizm alanındaki güçlü ve zayıf Mudanya’da turistik çekiciliğe sahip önemli arkeolojik alanlar bulunmaktadır. 4.15 0,56 mektedir. Bu analiz aynı zamanda hangi zayıf yönle- yönleri ortaya konulmakta gelecekte Mudanya lehine Mudanya’da korunmuş yerel kültürel özellikler bulunmaktadır. 3,69 1.11 rin öncelikle ortadan kaldırılması gerektiğini ortaya oluşabilecek fırsatlar ve Mudanya’nın turizm alanında koymaktadır. Bu nedenle herhangi bir projeyi SWOT karşılaşabileceği tehditler belirlenmektedir. Literatür Mudanya’da turistik çekicilik sağlayan önemli festival ve şenlikler yapılmaktadır. 3,62 0,96 Analizi ile değerlendirmek stratejik ve sistematik bir taraması, paydaş görüşmeleri ve odak grup toplantısı Mudanya’da turistik çekicilik sağlayan yapıların durumu iyidir. 3,31 1,5 yaklaşımın gereğidir. sonucunda Mudanya’nın SWOT Analizinin aşağıdaki gibi belirlenebileceği değerlendirilmektedir. Mudanya’daki turistik alanlarda katı ve sıvı atık sistemi yeterlidir. 3,31 1.11 Mudanya’da yeterli temiz su kaynakları bulunmaktadır. 3,23 0,93 Turistik bir Destinasyon olarak Mudanya’nın tanıtımı yeterlidir. 3,08 1,32 Konaklama tesislerindeki aktivite olanakları yeterlidir. 3,01 1,29 Turizme yönelik planlı ve programlı çalışmalar yapılmaktadır. 2,92 1,5 Turizm çeşitliliği açısından yeterli bir Destinasyondur (kültür, av, eko turizm vb. ). 2,85 1,28 Turizm işletmelerinde yeterli eğitimli personel çalışmaktadır. 2,69 1.18 Yerel halkın turizm bilinci yeterli düzeydedir. 2,68 1.18 Mudanya’nın turistik ve genel alt yapısı (su, drenaj, enerji, iletişim, yollar, otoparklar vb. ) yeterlidir. 2,62 1,39 Mudanya’da yeterli derecede alışveriş olanakları bulunmaktadır. 2,54 1,05 Turizm işletmelerinde farklı gruplara yönelik fiyat çeşitliliği bulunmaktadır. 2,54 1.13 Mudanya’daki turizm işletmelerinde temizlik ve hijyen standartları yeterlidir. 2,38 1,33 Mudanya’daki turistik alanlara ulaşım imkanları yeterlidir. 2,38 1,39 Mudanya’daki konaklama tesislerinin hizmet kalitesi yeterlidir. 2,31 0,63 Mudanya’da doğal yaşamın korunmasına dikkat edilmektedir. 2.15 0,99 Mudanya’daki konaklama tesisi ve restoranların sayısı yeterlidir. 2.15 0,9 Mudanya’daki yiyecek-içecek işletmelerinin hizmet kalitesi yeterlidir. 2,08 0,86 Mudanya’da turistlere yönelik yeterli sağlık imkanları (eczane, sağlık ocağı vb. )bulunmaktadır. 2,01 1,23 Mudanya’da turistlere yönelik destek işletmelerinin sayısı yeterlidir (banka, bankamatik vb. ) 1,92 1.19 Yerli halkın turistlere karşı tutum ve davranışları olumludur. 1,85 1.14 Turizm işletmesi çalışanlarının turistlere yönelik tutum ve davranışları iyidir. 1,77 0,6 Mudanya’da turistlere yönelik güvenli bir ortam bulunmaktadır. 1,38 0,51 Not: 1- Kesinlikle katılmıyorum………….5 “Kesinlikle katılıyorum”

108 109 Tablo 19. Mudanya Turizmine Yönelik SWOT Analizi

Güçlü Yönler Zayıf Yönler Fırsatlar Tehditler • İşletmecilik maliyetleri açısından lojistik avantajların • Mudanya Destinasyonuna ilişkin turistik ürün paketinin • Turistik Destinasyon konseptini dikkate almayan bulunması mevcut olmaması • Bölgenin farklı turistik aktivitelere olanak vermesi yapılaşma ve görsel kirlilik • Kamu ve STK’lar arasındaki olumlu işbirliği • Acenta ve tur operatörleri ile iletişim yetersizliği • Kontrolsüz alanlarda yaşanan katı atık sorunları ve • Ekoturizmin giderek daha popüler olması • Turizm için güvenli ortam • Yerel acentacılık faaliyetlerinin bulunmayışı çevre tahribatı

• Eko turizm için doğal kaynaklar ve bozulmamış doğal çevre • Nitelikli turistik işletme yetersizliği • Çok çeşitli eko turizm faaliyetlerinin yapılabilmesine imkan • Deniz odaklı turizm anlayışının yerleşmiş olması tanıyan doğal çevrenin bulunması • Somut ve somut olmayan turizm envanterinin • Paydaşlar arasındaki işbirliğinin gelişmiş olması bulunmaması • Turizmle ilgili yatırımlara sağlanan BEBKA teşviklerinin • Acentacılık faaliyetlerinin gelişmemiş olması • Geçmişten getirdiği tarihsel kaynaklar • İşgücü yetersizliği bulunması

• Deniz ulaşımı kolaylığı • Tamamlayıcı hizmet işletmesi yetersizliği • Bursa Destinasyonu tanıtımında Bursa Merkezin ön • Yerel yönetimlerin turizm çalışmalarına yönelik ilgisi plana çıkarılması • Mudanya’nın turistik bir Destinasyon olarak ele • İstanbul ve Bursa’ya yakınlık ve ulaşım kolaylığı alınmaması • Mudanya turizm faaliyetlerinin gelişimi için Bursa • Turizm yatırımcıları için TKDK desteğinin bulunması Büyükşehir Belediyesi tarafından yapılması gereken kritik • Bilinen bir coğrafyada bulunmasından kaynaklanan tanınırlık • İşletmelerde ve Mudanya’da turistlere yönelik aktivite faaliyetlerin bulunması avantajı yetersizliği • Mudanya’da ticari hayatın içerisinde yer alan kişilerin • İnanç turizmi için özellikle Hıristiyan dünyasına yönelik güçlü • Hıristiyan dünyasına yönelik özel turizm faaliyetlerinin • Turizm bilgilendirme ofislerinin bulunmaması “turistik Destinasyon” kavramına olan yabancılıkları ve bir altyapıya sahip olunması yapılabilirliği turizm politikalarına destek verme zorlukları • Türk tarihi açısından önemli olay ve yapılara ev sahipliği • Gastronomik zenginliklerin yeterince yapmak değerlendirilememesi • Özel olarak Yunanistan’a yönelik kültür turizmi aktivitelerinin • Yerli halkın ve esnafın turizm konusundaki bilgi ve bilinç yapılabilirliği yetersizliği • Gelişmiş bir bölgede bulunmaktan kaynaklı gelişmişlik • Nitelikli işgücü yetiştirecek eğitim kurumlarının avantajı (çevresel gelişmişlik) bulunmaması • Yakın coğrafyadaki inanç çekim merkezleri ile ortak • Şehir içindeki mevcut trafik planlamasının bozukluğu • Sağlık turizmi açısından en nitelikli havalarından birine faaliyetler düzenleyebilme fırsatı • Şehrin turistik altyapısındaki temel eksiklikler sahiplik ve sertifikalandırma imkanının bulunması • Bursa Destinasyonuna entegre olabilecek faaliyetler • Şehir içinden akan trafik düzeninin turistik bir • Şehir pazarlaması konusundaki bilgi eksiklikleri geliştirebilme imkanı Destinasyon niteliğine izin vermeyişi

• Şehirdeki turizm işletmelerinin nitelikleri ve genel • Yakın coğrafyadaki öne çıkan diğer Destinasyonların • Sağlık turizmine yönelik aktiviteler geliştirme fırsatı görünümü özel üstünlükleri • Turizm Destinasyonu açısından özel hedeflerin • İstanbul deniz ulaşım noktalarında Mudanya tanıtım • Köylerdeki tamamlayıcı turizm aktiviteleri için bilgi bulunmayışı imkanlarının bulunması birikimi ve nitelikli işgücü yetersizliği • Bilgi iletişim teknolojilerinin tanıtım faaliyetlerine • Yöreye has ürünlerle ilgili tescil ve coğrafi entegre edilmemesi • İç ve dış pazara yönelik gastronomi turizmi yapma imkanı işaretlemelerin bulunmaması • Mudanya için temel turizm konseptlerinin belirlenmemiş olması • Bursa Destinasyon’unun yaptığı sağlık turizmi yatırımları ve • Mudanya’daki tarihsel ve kültürel çekicilik faaliyetlerinden faydalanma imkanı unsurlarındaki bakımsızlık • Şehrin trafik altyapısının uygun olmayışı

• Uzun vadeli turizm planlaması ve politikalarının belirsiz • Sportif balıkçılığa uygun iskelelerin yapılabilme imkanının • Tarihsel ve kültürel çekicilik unsurlarındaki tanıtıcı oluşu bulunması bilgilendirme altyapısının bulunmaması

• Turizm plan ve politikalarının uygulanabilirliği açısından • Mudanya Otelcilik ve Turizm Meslek Lisesi’nin bulunması • Kruvaziyer gemilerine yönelik planlamanın yapılmaması Büyükşehir Belediyesi ile iletişimin güçlü olmaması • Mudanya Destinasyonunu temel parçalarına bağlayan • Kruvaziyer turlar için liman eksikliği karayollarının mevcut durumu

• Çocuklu ailelere yönelik turizm planlamasının bulunmaması

110 111 Mudanya’nın turizm faaliyetleri ile ilgili zayıflıklarının giderilmesine yönelik stratejik kararlar Mudanya’nın yüz yüze kalabileceği tehditlerin giderilmesine yönelik stratejik kararlar: Nitelikli turistik işletme sayısının artırılmasını sağlayacak teşvik politikaları geliştirilecektir. Mudanya’nın genel görünümünün turistik Destinasyon konsepti ile tutarlı hale getirilmesi için cephe düzenlemesi kuralları Potansiyel girişimcilere yönelik yatırım rehberleri hazırlanacak ve finansal destek alabilmeleri için danışmalık desteği belirlenecektir. sağlanacaktır. Deniz turizminin yanı sıra Mudanya’da yapılabilecek çeşitli turizm faaliyetlerinin ve sunulan imkanların tüm paydaşlara Nitelikli işgücü sağlamaya yönelik eğitim kurumları sürece dahil edilecektir. tanıtılması sağlanacaktır. Tamamlayıcı hizmet işletmelerinin (Sağlık, eğlence, eğitim, özel kurs vb. ) sayısını artırmaya yönelik teşvikler sağlanacaktır. Bursa Destinasyonu tanıtımında Mudanya turizm unsurlarının da yeterli oranda yer almasını sağlayacak girişimlerde Turizm alanlarındaki altyapı eksiklikleri belirlenecek ve eksiklikler envanteri çıkarılacaktır. bulunulacaktır.

Her mevsim için ayrı ayrı olmak üzere yurtiçi ve yurt dışı hedef pazarlarda tanıtım çalışmaları için profesyonel süreç Bursa Büyükşehir Belediyesi tarafından yapılması gereken turizm ile ilgili kritik faaliyetlerin zamanında tamamlanması için yapılandırılması amacıyla danışmanlık hizmeti alınacaktır. tüm Mudanya kamuoyunun desteğinin sağlanmasına yönelik çalışmalarda bulunulacaktır. Bölgede yapılabilecek alternatif turizm türleri ile ilgili fizibilite çalışmaları yapılacaktır. Turistik Destinasyon kavramının gerekleri ve bu doğrultuda yapılması gerekenler halka ve esnafa anlatılacak ve desteklerinin Gastronomik zenginlikler ön plana çıkartılacak ve bunun için somut olmayan kültürel miras envanteri hazırlanacaktır. alınması sağlanacaktır.

Gastronomi turizmine yönelik olarak özellikli işletmelerin kurulmasını teşvik edici politikalar belirlenecektir. Yerli halkın ve esnafın turizm konusunda bilinçlenmesini sağlayacak faaliyetler düzenlenecektir. Turizm faaliyetlerinin planlanması, koordinasyonu ve yönetimi için Mudanya Belediyesi bünyesinde özel bir birim Mudanya şehir trafiği turizm faaliyetleri için uygun hale getirilecek ve bu doğrultuda trafiğe kapalı alanlar oluşturulacaktır. oluşturulacaktır. Bölgede seyahat acentacılığı faaliyetlerinin oluşmasına destek verici uygulamalar geliştirilecektir. Şehir içi trafiğinin Mudanya turizm unsurlarının çekiciliğini artıracak şekilde yeniden düzenlenmesi sağlanacaktır.

Sahil bölgelerinde, Büyükşehir Belediyesi ile koordineli olarak etkin bir çevre yönetim ve denetim sistemi kurulacaktır. Yakın coğrafyadaki özel üstünlüklere sahip Destinasyonlarla rekabet edilebilmesi için ürün ve hizmetlerde farklılaştırma ve Bölge halkının turizm ve özellikle de eko turizm faaliyetlerine katılımını sağlayacak bilgilendirme ve tanıtım faaliyetleri çeşitlendirmeler yapılacak ve orijinal özellikler ön plana çıkarılacaktır. yapılacaktır. Yakın coğrafyadaki diğer Destinasyonlarla ortak pazarlama anlaşmaları yapılacaktır. Eko turizm alanlarının korunması ve düzenlenmesi için işletmecilere ve yerel halka eğitimler verilecektir. Kırsal alanlardaki turizm faaliyetleri için yerel halkı girişimci adaylarının bilgi birikimlerini artıracak eğitimler verilecek ve Yerel halkın eko turizm alanlarında nitelikli işletmecilik faaliyetleri yapabilmesi için teşvik politikaları belirlenecektir. danışmanlık desteği sağlanacaktır. Mudanya Destinasyonuna ilişkin alternatif turistik ürün paketleri hazırlanması sağlanacaktır. Mudanya’ya özgü üstünlükler ve ürünlerle ilgili tescil ve coğrafi işaretleme süreçleri başlatılacak ve sonuçlandırılacaktır. Tanıtım ve pazarlama konusundaki eksikliklerin envanterinin çıkarılması için ilgili taraflardan oluşan bir komite oluşturulacaktır. Mudanya’daki tarihsel ve kültürel çekicilik unsurlarının bakım ve restorasyon planlaması yapılacak ve gerekli finansal kaynaklar tespit edilerek bakım ve restorasyon süreçleri başlatılacaktır. Acenta ve tur operatörleri ile iletişim yetersizliğini gidermek amacıyla özellikle İstanbul ve Bursa’daki seyahat acentaları ve tur operatörleri yetkililerine rutin ziyaretler yapılacak ve Mudanya’da ağırlamalar planlanacaktır. Mudanya ve çevresindeki tarihsel ve kültürel çekicilik unsurlarına yönelik bilgilendirme ve yönlendirme levhaları ve tanıtım Somut ve somut olmayan turizm envanteri çıkarılacak ve elde edilen bilgiler ışığında iç ve dış pazara yönelik Mudanya Turizm broşürleri hazırlanacak ve farklı dillerde sunulacaktır. Rehberi hazırlanacaktır. Kruvaziyer turizmine yönelik hizmet verilip verilemeyeceği ile ilgili fizibilite çalışması başlatılacaktır. Mudanya’nın turistik Destinasyonkonsepti ile ön plana çıkartılması için algı yönetimine yönelik çalışmalar yapılacaktır. Mudanya Destinasyonunu yakın çevresindeki çekicilik alanlarına bağlayan karayollarının mevcut durumunun iyileştirilmesine Mudanya’da turistlere yönelik kültürel ve sportif aktivite alanları oluşturulacaktır. yönelik ilgili devlet kurumları nezdinde girişimlerde bulunulacaktır. İstanbul ve Mudanya deniz otobüsü iskelelerinde turizm ofisleri açılacaktır. Mudanya Destinasyonunu yakın çevresindeki çekicilik alanlarına karayoluna alternatif olacak şekilde deniz yoluyla ulaştıracak Şehir pazarlaması konusunda profesyonel danışmanlık hizmeti alınacaktır. çalışmalar için fizibilite çalışmaları başlatılacaktır. Şehirdeki turizm işletmelerinin nitelikleri ve genel görünümünün iyileştirilmesi için standartlar belirlenecek ve etkin denetim politikaları oluşturulacaktır. Çocuklu ailelerin Mudanya Destinasyonunda vakit geçirebileceği temalı parklar, spor alanları ve eğlence merkezleri oluşturulacaktır. Mudanya’da kısa, orta ve uzun vadede hangi turizm türlerinin geliştirileceğine karar verilecek ve bu doğrultuda spesifik hedefler belirlenecektir. Mudanya’nın seçkin, özel ve üst kategori bir Destinasyon olarak tanımlanması için süreç yapılandırmak.

Bilgi iletişim teknolojilerindeki gelişmeler ışığında tanıtım faaliyetlerinin elektronik ortamda da etkili şekilde yapılması için Estetik unsurların birincil dereceden önemli olarak ele alınması. çalışmalar yapılacaktır. Şehrin trafik altyapısı turistik Destinasyon konseptiyle uyumlu hale getirilecektir. Seçkin ve üst kategori tanımlaması ile tutarlı özel turizm organizasyonlarına ev sahipliği yapmak. Mudanya turizmi için kısa vadeli planlamalar yerine 5 yıl ve üzerini içeren uzun vadeli planlamalar yapılacak ve politikalar Mudanya’yı rakiplerinden farklılaştıran unsurların belirginleştirilerek öne çıkarılması. oluşturulacaktır. Üst kategori ve seçkin tanımlaması ile tutarlı fiziksel yapıların ortaya çıkarılması ve kümelenme etkisi yoluyla yoğun bir Turizm plan ve politikalarının uygulanabilirliği açısından Büyükşehir Belediyesi ile güçlü iletişim kanalları kurulacak ve bu görünüm elde edilmesi. kanallarda tıkanıklık yaşanmasını önleyecek uygulamalar geliştirilecektir.

112 113 114 115 3. MUDANYA TURİZMİ İÇİN GELİŞME EĞİLİMLERİ kabul edilmesi ve talep görmesi açısından oldukça Mudanya açısından turizm pazarlaması anlamındaki cağı öngörülmektedir. Mudanya’da tarım faaliyetleri yetersizdir. Mevcut tesislerin önemli bir kısmının pan- en önemli eksikliklerden biri turistlerin katılabilecek- ana gelir kaynaklarından biridir. Turizm faaliyetlerinin Çalışmanın bu bölümünde Mudanya Turizminin ge- siyon niteliğindeki tesislerden oluşması da ucuz Des- leri aktivitelerin yetersizliğidir. Hali hazırdaki haliyle gelişmesine paralel olarak tarım faaliyetlerinin de tu- lişimi için dünyadaki eğilimlerden hareketle turizm tinasyon imajını güçlendirmektedir. İlçenin turizm Mudanya’nın en önemli çekiciliği deniz ve kültürel rizme entegre olacağı ve kırsal turizm faaliyetlerinin pazarlaması kapsamında yapılması gerekenler, gele- anlamındaki tanıtımında turistik gelirin artırılması ögelerdir. Yağışlı günlerde turistlerin katılabilecek- gelişeceği düşünülmektedir. cekle ilgili öngörüler ve sınırlılıklara yer verilmektedir. ana hedefine odaklanılmadığı görülmektedir. Her yıl leri herhangi bir aktivite bulunmamakta ve turistler EMITT (Doğu Akdeniz Uluslararası Turizm ve Seyahat konakladıkları yerlerden erken ayrılarak evlerine Gelecek yıllarda ulaşım imkanlarının gelişmesi, yeni 3. 1 TURİZM PAZARLAMASI KAPSAMINDA GENEL Fuarı) gibi turizm profesyonellerinin buluştuğu bir fu- dönmektedirler. Bu durumun engellenmesi ve aktivi- plajların kullanıma açılması ve altyapı eksikliklerinin DEĞERLENDİRMELER VE MASTER PLANIN ANA arda Mudanya ile ilgili herhangi bir tur veya oda satı- te zenginliği için Mudanya’da turistler için alternatif giderilmesiyle bölgeye yönelecek günübirlikçilerin BİLEŞENLERİ şının gerçekleştirilemediği görülmektedir. Yapılan ça- turlar planlanmalı ve işletmeler gelişene kadar yerel sayısında çok daha hızlı bir artış olacağı değerlendi- lışmaların Mudanya’nın bilinirliği ve tanıtımına katkı yönetimler aracılığı ile bu faaliyetler desteklenmeli- rilmektedir. Sosyal belediyecilik anlayışı elbette çok Herhangi bir bölgeye ilişkin turizm pazarlaması süreci, sunduğu çok açıktır. Ancak Mudanya açısından hedef dir. Bu kapsamda misafirler için köy ziyaretleri, şelale önemlidir. Ancak var olan doğal kaynakların sürdürü- temelde iki kategoride ele alınmaktadır. Bunları; stra- kitle sayılacak ve konaklama gerçekleştirecek grup- ve göl ziyaretleri, köylere gastronomi turları gibi orga- lebilirliğinin sağlanması ancak kısıtlamalar ile müm- tejik düzeyde yapılması gerekenler ve operasyonel lara yönelik başarılı bir çalışma olduğunu söylemek nizasyonlar düzenlenebilir. kün olabilecektir. Bu çerçevede özellikle kıyı bölge- düzeyde yapılması gerekenler olmak üzere iki ana mümkün değildir. lerine yönelik araç trafiğinin sınırlandırılması ve kıyı grupta ele almak mümkündür. Diğer bir ifade ile ön- celikle turizm alanında hangi hedef pazarlara hitap Mudanya Turizm Master Planı saha çalışmaları sıra- Pazarlamanın önemli ayaklarından biri dağıtım ka- bölgeleri dışında büyük otopark alanlarının yapılması edileceği, hangi turizm ürünlerinin sunulacağı, ne tür sında Mudanya’nın tanıtım ögeleri olarak sunulan de- nallarıdır. Toptancı tur operatörleri ve perakendeci gerekecektir. Bu otopark alanlarından kıyı bölgeleri- konumlandırma kararlarının alınacağı gibi stratejik ğerlerinin bir turistik ürün haline dönüşemediği görül- seyahat acentalarına yönelik tanıtım ve pazarlama ne ulaşım için ise belediyelerin planlama yapması ve konuların netleştirilmesine ihtiyaç duyulmaktadır. Bu müştür. Ön plana çıkarılan her ürün için Mudanya’da organizasyonları yapılmalı ve yerel seyahat acenta- çözümler üretmesi gerekmektedir. temel aşamanın ardından ikinci aşama olan operas- müze, örnek çiftlik, örnek atölye, yerel ürünler sunan larının kurulması ve gelişimi sağlanmalıdır. Yurtiçi ve yonel düzeyde ise mevcut turizm ürünleri üzerinde restoranlar vb. gereklidir. Ancak Mudanya’da bu ko- yurtdışındaki tur operatörleri ve seyahat acentaları 3. 3 MUDANYA TURİZMİ İÇİN SINIRLILIKLAR hangi iyileştirmelerin yapılması gerektiği, ürün geliş- nuda herhangi bir tesisin bulunmadığı belirlenmiştir. Mudanya’ya davet edilerek Mudanya ile ilgili tanıtım tirme çerçevesinde nelerin ekleneceği ya da mevcut Tanıtımı yapılarak bilinirliği artırılmış ürünler için Mu- programları yapılmalı ve bölgenin potanSiğili ilgili Türkiye Turizm Stratejisi 2023 Vizyonu Belgesi’nde ürün ve hizmet sunumlarından hangilerinden vazge- danya’da mutlaka destekleyici işletmelerin kurulması işletmelere aktarılmalıdır. Yapılacak bu faaliyetler vizyona yönelik ilkeler başlığı altında “Turizm plan- çileceği gibi konulara karar verilmelidir. Kısaca turizm gerekmektedir. Gastronomik çekiciliklerin tescilleri neticesinde Mudanya’nın acentaların konaklamalı tur lamasının bütüncül planlama yaklaşımı ile merke- pazarlaması, stratejik ve operasyonel düzeydeki ka- yaptırılmalı ve bu ürünler mutlaka nitelikli restoranla- programlarına girmesi sağlanmalıdır. Böylelikle Mu- zi-yerel yönetimlerin eşgüdümü sağlanarak, yönetsel rarlar topluluğunun uygulanmasından oluşmaktadır. rın menülerinde yer almalıdır. Özellikle Girit Dantelleri danya’daki konaklama sürelerinin uzatılması ve elde organizasyonun ve finans olanaklarının birlikte ele Örneğin bisiklet yollarının hazırlanması turizm pazar- ile ilgili üretim ve satış üniteleri kurulmalı ve bu işlet- edilen gelirlerin artırılması mümkün olacaktır. alınması” ilkesi benimsenmiştir. Bu çerçevede hazır- lamasına yönelik operasyonel bir karar iken, bisiklet meler desteklenmelidir. lanacak olan turizm ile ilgili planların mutlaka merke- turizmi ile ilgili faaliyetlerin yapılmasına karar vermek 3. 2 MUDANYA TURİZMİ İLE İLGİLİ GELECEK zi-yerel yönetimler işbirliği ile yürürlüğe konulabile- başlı başına stratejik bir karar olmaktadır. Bölgesel olarak turizm değerlerinin ve işletmelerin ÖNGÖRÜLERİ ceği görülmektedir. Mudanya Turizm Master Planı’nın tanıtıldığı görsel çekiciliği ve işlevselliği yüksek bir turizm ile ilgili en üst plan olan Türkiye Turizm Strate- Mudanya turizm pazarlaması açısından bakıldığında web sitesi, facebook ve twitter hesabı oluşturulma- Mudanya turizminin geleceği açısından kritik öne- jisi 2023 Vizyonu Belgesi ile uyumlu olması ve o bel- turizm master planının dört ana bileşeni bulunmaktadır. lıdır. Bu web sitesi üzerinden bölgedeki turizm işlet- me sahip birkaç konu bulunmaktadır. Bu konulardan geye uygun eylemlere sahip olması gerekmektedir. melerinin tanıtımı yapılmalı ve turistlerin rezervasyon biri Mudanya sahil düzenleme projesidir. Bu projeye Bunun yanında TR41 Bölgesi Planı da Mudanya Tu- Bileşen 1: Ürün iyileştirme bağlamında mevcut Mu- yapabilmesi sağlanmalıdır. Mudanya’daki kamu ku- entegre olarak hazırlanacak olan ölçekli planlar ile rizm Master Planı’nın sonuçlarını etkileyecek önemli danya ürününün iyileştirilmesi ve geliştirilmesi rumlarının tüm antetli kağıtlarında ve yazışmalarında gelecekte Mudanya Kıyı Bölgesi’nde sağlıklı bir ya- bir üst plandır. Bu planda Mudanya Turizmini ilgilen- bu web sitesine yer verilmeli ve görünürlüğü sağlan- pılaşmanın bulunacağını söylemek mümkündür. Kıyı direcek aşağıdaki başlıklara değinilmektedir: Bileşen 2: Yeni ürün geliştirme bağlamında turizm malıdır. Hazırlanacak olan bu web sitesinin özellikle bandı ile ilgili yapılacak düzenlemeler ve geliştirile- pazarı için yeni bir Mudanya ürünü oluşturulması Arapça ve İngilizce dilinde de hizmet vermesi sağlan- cek projeler ile yatırımcıların dikkatlerinin bu bölgeye TR41 Bölge planı, Bursa 1/100.000 Ölçekli İl Çevre malıdır. Web sitesinin yürütülmesi yerel yönetimler Bileşen 3: Mevcut ve yeni Mudanya ürünleri için han- aracılığı ile yapılmalı ve tüm turizm işletmelerinin bu yönelmesini sağlayacak ve kısa zamanda bölgedeki Düzeni Planı, Mudanya Belediyesi Stratejik planı gibi gi muhtemel pazarlara hitap edilmesi gerektiğinin sisteme dahil olması sağlanmalıdır. Bu site işletmeler nitelikli turizm işletmelerinin sayısında hızlı bir artış planlarda bölgenin makro planlarla bağlantıları ve belirlenmesi açısından aynı zamanda bir sanal seyahat acentası sağlanmış olacaktır. Bu artış ile birlikte bölgeye yö- makro planlardaki hedeflere katkı vermek adına neler gibi işlev görmelidir. nelen turistik talep çeşitlenecek ve elde edilen turizm yapılması gerektiği net bir şekilde ortaya konulmuştur. Bileşen 4: Mudanya ürününün iç ve dış turizm paza- gelirlerinde önemli bir artış sağlanmış olacaktır. rında nasıl bir konumlandırmaya dayandırılacağı ka- Mudanya merkezde ve kıyı bölgelerinde dışarıdan Bursa 1/100.000 Ölçekli İl Çevre Düzeni Planı Kültür rarının verilmesi gelen turistlerin kolay ulaşabileceği yerlerde turizm Mudanya Turizmini etkileyecek bir başka önemli Turizm Odakları başlığı altında Mudanya, Tirilye, Misi, bilgilendirme merkezleri kurulmalıdır. Bu merkezler faktör doğal çekiciliklerdir. Metropol şehirlere yakın Kızıkköyleri gibi kültür odaklarında bütünleşik koru- Mudanya’nın hali hazırdaki mevcut turizm arz kay- aracılığı ile turistlere Mudanya ile ilgili ilk elden ve ancak bozulmamış doğal çevre imkanları sunan Mu- ma-yeniden canlandırma planlama ve yönetim anlayı- nakları, tıpkı Türkiye gibi ucuz ülke ve Destinasyon sağlıklı bilgiler aktarılmalı ve turistlerin yaşadıkları danya, alternatif ve doğayla iç içe bir tatil yaşamak şının bulunmadığı ve bu yaklaşımla konunun yeniden olarak değerlendirilmesine neden olmaktadır. Hali sorunların çözümüne yardımcı olunmalıdır. Bu mer- isteyen kişilerin tercih mekanı olacaktır. Hali hazırda ele alınması gerektiği ifade edilmektedir. Bu planda hazırdaki konaklama işletmelerinin sayısı, kapasitesi kezler aynı zamanda Mudanya’yı ziyaret eden turist- gemi ve eski istasyon binası gibi temalarla hizmet ve- ayrıca Su Sporları Alanları olarak Mudanya kıyıları ve nitelikleri bu algıya uygun yapıdadır. Konaklama lerle ilgili istatistiki verilerin tutulmasına yardımcı ren konaklama işletmelerinde yurtdışından ve İstan- ve göletlerde su sporlarına yönelik altyapı konusun- işletmelerinin mevcut günlük kapasitesi 771 kişidir. olmalıdır. bul’dan önemli bir turistik talep oluşmuş durumdadır. da bir yetersizlik bulunduğu ve bu konulara yönelik Bu kapasite Mudanya’nın bir Destinasyon olarak Gelecekte buna benzer tesislerin sayısının hızla arta- çalışmaların destekleneceğine vurgu yapılmaktadır.

116 117 Yine aynı planın SE2. H. 2.1/2.2/2.3 fıkrası altında Onuncu Kalkınma Planı 2014 2018, Türkiye 2023 Turizm Bursa’nın somut ve somut olmayan kültür varlıkları- Stratejisi ve Eylem Planları ve TR41 Bölgesi Planlarında nın belgelenmesi konusunda envanter çalışmaları ve Türkiye geneli ve bölge ile ilgili olarak ortaya konulan bilimsel araştırmalarda yetersizlik bulunduğu ifade hedefler ile Mudanya’nın hedeflerinin örtüştüğü görül- edilmektedir. Kültür varlıklarının erişilebilirliği ve al- mektedir. gılanabilirliği konusunda da sorunlar bulunduğu vur- gulanmaktadır. Aynı planda tanıtım eksikliği, turizm Bu planlar çerçevesinde gelecekte Mudanya Bölge- sektöründeki girişimcilik yetersizliği, yöreye özgü de- sinde yukarıda sayılan başlıklar çerçevesinde hibe ğerlerin yaşatılması konusundaki yetersizlik, turizm desteklerinin verilebileceği değerlendirilmekte- noktalarına erişim yetersizliği, nitelikli konaklama iş- dir. Verilecek bu desteklerle Mudanya’da turizmin letmelerinin yetersizliği, tarihi ve kültürel alanlardaki öncelikli sektör haline getirilmesine katkıda bulu- turizm yatırımlarındaki yetersizlik vurgulanan önemli nulmuş olacaktır. Verilecek desteklerin tek başına başlıklardandır. Bu planın Plan Kararları Ve Uygulama bölgedeki turizm faaliyetlerini dönüştürme kapasi- Hükümleri Mudanya Planlama Bölgesi başlığı altında tesi sınırlı olsa da önemli bir ivme kazandıracağı Mudanya’nın “tarihsel ve turizm kimliği ağırlıklı ka- düşünülmektedir. deme merkezi” olarak tanımlandığı görülmektedir. TR41 Bölge Planı’nda 2014-2023 Alt Tedbir 4. Mu- Mudanya’nın sahip olduğu turistik ürünler ve bile- danya ilçesinde butik otelciliğin ve pansiyonculuğun şenleri, Marmara ve Karadeniz Bölgesi’ndeki birçok arttırılması hedefi konulmuştur (s. 139). TR41 İlçe Kal- il veya ilçenin sahip olduklarıyla benzerlikler göster- kınma Endeksleri gruplarına bakıldığında 0,239’luk mektedir. Bu çerçevede Mudanya’nın gelecek yıllarda değer ile Mudanya’nın bölgede 14. sırada bulunduğu turizm pastasından elde edeceği pay, rakiplerine kar- görülmektedir (TR41 Bölge Planı, s. 231). Üst ölçekli şı sahip olduğu rekabet üstünlüklerinin etkin kullanıl- planlar ve Mudanya Belediyesi tarafından hazırlanan masına bağlı olarak şekillenecektir. Hedeflenen nok- Mudanya Belediyesi Stratejik Planı’nda atıf yapılan talara ulaşılması çoğu zaman rakiplerin stratejileri ile sorunlardan hareketle Mudanya kırsalındaki sorun- doğru orantılı olarak şekillenecektir. Rekabetin gücü, ların odaklandığı temel noktaların envanter çalış- Mudanya Turizmini planlayanların dinamik stratejiler maları ve bilimsel çalışmalardaki yetersizlik, altyapı geliştirmesine ve hızlı hareket etmelerine neden ola- eksiklikleri, nitelikli turizm işletmesi yetersizliği, eri- cak ve turizm açısından elde edilecek başarı bunlara şilebilirlik ve markalaşma konularındaki yetersizlikler bağlı olarak şekillenecektir. olduğu ortaya konulmuştur.

118 119 4. MUDANYA İLÇESİ TURİZM STRATEJİLERİ > Mudanya Belediyesi turizm birimi kurulması, 4.2 MUDANYA TURİZM MASTER PLANI SÜRECİNDE yaret motivasyonu oluşturacak nitelikte resmi ve çok > Atık yönetim sistemi kurulması, ANA BİLEŞENLER dilli bir web sayfasının bulunmayışı, günümüzün re- Çalışmanın bu bölümünde Mudanya Turizmi için be- > Mudanya tanıtım ve pazarlama komisyonu kurulması, kabet ortamıyla tezat oluşturmaktadır. Etkili tanıtım lirlenen vizyon ve hedeflere, stratejik önceliklere ve > Tanıtım ve pazarlama eksikleri envanterinin çıka- Mudanya turizminin gelişimini ve dünya ve Türkiye yapılması mümkün olan İstanbul ve Mudanya’daki stratejilere yer verilmektedir. Bu çerçevede öncelikle rılması, turizm pastasından hak ettiği payı alabilmesini konu deniz otobüsü iskeleleri, bir tanıtım mecrası olarak Mudanya Turizmi için vizyon ve hedefler ortaya ko- > Yurtiçinden 100, yurt dışından 25 olmak üzere 125 edinen ve bunun için kısa, orta ve uzun vadede ya- değerlendirilememekte ve önemli bir kaynak israfı nulmuş ve bu vizyon ve hedeflere ulaştıracak strate- acenta ve tur operatörünün Mudanya’da ağırlanması, pılması gerekenleri içeren turizm master planı, dört ortaya çıkmaktadır. Turizm pazarını canlandırıcı en jiler ve stratejik öncelikler belirlenmiştir. > Her yıl ITB Berlin ve EMITT Turizm fuarlarına katılım ana bileşenden oluşmaktadır. Her bir ana bileşen al- önemli aktörlerinden olan acenteler ve tur operatörle- sağlanması, tında, o bileşene yönelik stratejik kararlar, politikalar rine yönelik özel iletişim ve ilişkilerin geliştirilmemiş 4. 1 MUDANYA TURİZM VİZYONU VE HEDEFLER > Turizm işletmelerinin fiziksel görünümü için stan- ve bunlara dayalı eylemler yer almaktadır. olması bir diğer önemli iyileştirme alanı olarak öne dartlar ve denetim prosedürlerinin hazırlanması, çıkmaktadır. Vizyon ifadeleri en yalın ifadesiyle firmaların, şehir- > Turistik Destinasyon konseptine uygun cephe dü- 4.2.1 Bileşen 1: Ürün İyileştirme Bağlamında Mevcut lerin veya kurumların gelecekte kendilerini görmek zenleme standartlar ve denetim prosedürlerinin be- Mudanya Ürününün İyileştirilmesi ve Geliştirilmesi Mudanya’nın fiziksel görünümünün bugüne kadar istedikleri yeri ifade eden ve bu çerçevede ulaşılmak lirlenmesi, turistik ve stratejik bir bakış açısı ile ele alınmayışı, istenen üst hedefin ifade edilme biçimidir. Mudan- > Bursa BB koordinasyon merkezinin kurulması ve Mudanya Turizm Master Planının dört ana bileşenin- önemli bir görüntü kirliliği sonucunu doğurmuştur. ya’daki paydaş görüşmeleri ve odak grup toplantı- her yıl 2 ortak etkinlik düzenlenmesi, den biri ürün iyileştirme aşamasıdır. Mevcut ürünün Turizm pazarına turistik bir Destinasyon tanımı ile sında görüş birliğine varılan hususlar çerçevesinde > Turizm estetik komisyonu kurulması, iyileştirilmesi dört temel amaca yönelik olarak yapıl- sunulmak istenen Mudanya’da görüntü kirliliğinin or- şekillenen Mudanya Turizm vizyonu ögelerinin aşa- > Cephe düzenleme standartları belirlemek amacıyla maktadır. Bunlar; tadan kaldırılması bir zorunluluktur. Görüntü kirliliği- ğıdaki şekilde ifade edilmesi mümkündür: 3 yurtdışı ve 3 de yurtiçi olmak üzere 6 Destinasyona nin tipik bir yansıması olarak, çok önemli bir kültürel teknik gezi düzenlenmesi, > Ürün veya hizmetin rekabet edebilirliğini artırmak, miras olan Girit Evleri ve diğer tarihsel yapıların turis- > Ulusal pazarda popüler ve prestijli olmak, > Cephe düzenleme standart ve denetim prosedürle- > Rakiplerden daha iyi olabilmek için eksiklikleri be- tik çekiciliği ön plana çıkamamakta ve bu yapılar Mu- > Yakın uluslararası pazarda (Avrupa ve Ortadoğu rini içeren el kitabı hazırlanması, lirlemek, danya’ya özgü bir rekabet gücü oluşturmaya hizmet pazarı) üst düzey bilinirliğe sahip olmak , > Kamuoyu desteği sağlamak amacıyla her yıl esnaf > Mevcut ve potanSiğil müşteri taleplerini daha iyi edememektedir. Mudanya şehir merkezindeki tra- > Üst kategori bir turizm markası olarak algılanmak, ve halkla 5’er defa toplantı düzenlenmesi, karşılayabilmek, fik planlamasının turistik bir anlayışla ele alındığını > Seçkin ziyaretçilerin vakit geçirdiği bir turizm bölgesi > Toplam 7 eserin bakım ve restorasyon çalışmaları- > İç müşteri memnuniyetini artırabilmektir. söylemek mümkün değildir. Bunun bir sonucu olarak olmak. nın tamamlanmış olması, yaşanan trafik sıkışıklığı ve otopark alanlarının yeter- > Özgün dokuya uygun, çevreyle barışık tesislerle > Kültürel eserlere yönelik 3 dilde (Türkçe, İngilizce ve Yukarıdaki dört unsur bağlamında bir değerlendirme sizliği turistik açıdan Mudanya’yı biz cazibe merkezi donanmış olmak, Yunanca) bilgilendirme levhalarının hazırlanması, yapıldığında, mevcut haliyle turizm pazarına sunulan olmaktan uzaklaştırmaktadır. Bununla yakından iliş- > Eşsiz kültürel mirasına sahip çıkmak, > Çekicilik alanlarına ve eserlere yönelik 3 dilde bir ürün olarak Mudanya’nın iyileştirilme ihtiyaçları- kili olarak Mudanya, turizm kenti olmanın en önemli > Sürdürülebilirliği temel almak, (Türkçe, İngilizce ve Yunanca) yönlendirme tabale- nın bulunduğu görülmektedir. Mudanya’nın mevcut göstergelerinden biri olan yürünebilir şehir olma nite- > Yerel halkın turizm faaliyetlerine en üst düzeyde lalrının hazırlanması, görünümünde, turistik ürün arzı açısından hem nite- liğinden oldukça uzak bir görüntüye sahiptir. katılımını sağlamak, > 3 dilde (Türkçe, İngilizce ve Yunanca) Mudanya şehir liksel hem de niceliksel yetersizlikler söz konusudur. > Yerel kültürel özellikleri korumuş ve turizme kazan- rehberinin hazırlanması, Rekabet gücü yüksek bir turistik Destinasyon olma Turistik bir destinasyon ortaya çıkartmak sadece dırmış olmak, > 3 dilde 3 sosyal medya hesabının açılması ve hedefine sahip Mudanya’da hali hazırda 5 adet Tu- kent yönetiminin vereceği kararlarla başarılabilecek > Yüksek hizmet kalitesi ve turist memnuniyetini ön- yönetilmesi, rizm İşletme Belgeli konaklama tesisi bulunmaktadır. bir hedef değildir. Böyle bir hedef şehirdeki tüm pay- celikli hedef olarak benimsemek. > 3 dilde www. gomudanya. com. tr web sitesinin Turizm pazarında turizm işletme belgeli konaklama daşların desteğini gerektiren büyüklükte bir hedef yapılması, tesislerine sahiplik ve bu tesislerin sayısı, bir desti- niteliğindedir. Bu bağlamda kent yönetiminin turistik Belirlenen vizyon çerçevesinde ulaşılmak istenen he- > Güzelyalı-Mudanya-Kumyaka-Tirilye bölgelerini nasyonun kalitesine dair önemli göstergelerden biri- destinasyon vizyonunun kent halkı ve esnaf tarafın- defleri ise aşağıdaki gibi ifade etmek mümkündür: deniz ulaşımı yoluyla birbirine bağlamak, dir. Bunun yanı sıra Mudanya’daki toplam 771 kişilik dan da paylaşılması bir ön şart durumundadır. Mu- > İstanbul-Mudanya arasında deniz uçağı seferleri konaklama kapasitesi, Mudanya’nın konaklama arz danya’nın hali hazırdaki görünümünde kent yönetimi- > Taşıma kapasitelerini belirlemiş ve ona göre büyüyen, başlatmak, kapasitesinin geliştirilme ihtiyacını ortaya koymak- nin turizm hedeflerinin halk ve esnaf tarafından tam > Sürdürülebilirlik ve çevreye duyarlılığı geliştirmeye > Mudanya’nın hava kalitesini uluslararası kurumla- tadır. Yiyecek-içecek işletmelerinin nitelik ve nicelik olarak algılanamadığı, bu vizyonun paylaşılmadığı ve yönelik her yıl 4 konferans, 2 sergi ve 1 de ödüllü ya- ra tescil ettirmek, olarak da yeterli olduğunu söylemek mümkün değil- bunun sonucu olarak da kent yönetiminin yalnız kal- rışma düzenleyen, > 3 adet büyük tematik park oluşturmak, dir. Aynı yetersizlik tamamlayıcı hizmet işletmeleri dığı görülmektedir. Bu durum Mudanya’nın uzun va- > Turizm işletme belgeli konaklama işletmesi sayısı > 4 büyük turistik meydan düzenlemek, açısından da geçerlidir. Mudanya’da iç ve dış turizm deli turizm hedeflerine yönelik uygulamaları hayata 15’e, yiyecek-içecek işletmesi sayısı ise 10’a ulaşmış, > 6 adet büyük yeraltı katlı otoparkı yapmak, pazarına dönük yeterli ve nitelikli işgücü sorunları ya- geçirmede önemli bir engelleyici bir faktördür. > 5 adet girişimcilik eğitimi, > 1 adet sinema salonu da içeren modern bir kültür şanmaktadır. > 10 adet tamamlayıcı işletme kurulması ve merkezi oluşturmak, KOSGEB’ten destek alması, > Destinasyon boyunca peyzaj çalışmaları yapmak, Mudanya’daki turistik çekiciliklere yönelik somut bir > Mevcut 250 turizm çalışanının eğitilmesi, > Turizm sektöründeki personele yönelik eğitimler envanter çalışması yapılmadığından bu konuda yerli > 5 kişilik turistik altyapı komitesinin kurulması, yapmak, ve yabancı turistlere sunulabilecek yazılı materyaller- > Altyapı eksiklikler raporunun hazırlanması, de açık bir yetersizlik görülmektedir. Buna bağlı ola- > Altyapı eksiklerinin en az %80’inin giderilmesi, rak haritalandırma, levhalandırma gibi en temel yön- > Trafik eylem planının hazırlanması ve hayata lendirici unsurlar kullanılamamaktadır. Mudanya’yı geçirilmesi, potanSiğil ziyaretçilere tanıtacak ve Mudanya’ya zi-

120 121 4.2.2 Bileşen 2: Yeni Ürün Geliştirme Bağlamında Mudanya’da sağlık turizmi alanında değerlendirilebi- bu grupların tamamına hitap edebilmesi ve hizmet İş ve kongre turizmi, sağlık ve eko-turizm ve ulusla- Turizm Pazarı İçin Yeni Bir Mudanya Ürünü lecek özel avantajlar bulunmaktadır. Mudanya’daki üretmesi sözkonusu değildir. Bu nedenle destinas- rarası turizm pazarı yüksek gelir potanSiğili ve nite- Oluşturulması hava kalitesi bir çok ziyaretçi tarafından bir tavSiği yona en çok gelir sağlayabilecek ve destinasyonunun likli turist içermesi yönüyle Mudanya için stratejik unsuru niteliğinde olmasına rağmen hava kalitesinin marka değerini artırabilecek grupların belirlenmesi öncelikli hedef pazarları temsil etmektedir. Dolayısı Mudanya Turizm Master planının dört ana bileşenin- tescilinin yapılmamış olması, bu önemli avantaja da- ve hedeflenmesi stratejik yaklaşımın bir gereğidir. ile sözkonusu gruplar için Mudanya’yı bir çekim mer- den ikincisi, yeni ürün geliştirme aşamasıdır. Yeni yalı turizm ürünlerinin geliştirilmesini engellemekte- Diğer bir ifade ile genel pazarlama stratejileri yerine kezi haline getirilebilecek turistik ürün paketlerinin hedef gruplara yönelik özelleştirilmiş pazarlama stra- ürün geliştirme kavramı, pazara sunulan ürünlere dir. Astım hastaneleri gibi özel sağlık merkezlerinin hazırlanması ve bu gruplara özel iletişim stratejileri tejileri geliştirme zorunluluğu bulunmaktadır. ilişkin “parlak fikirlerin” başarılı ürünlere dönüşü- kurulabileceği Mudanya’da bu gelişme alanı aktif ola- ile tanıtılması gerekmektedir. Örneğin uluslararası rak değerlendirilmemektedir. Hava kalitesinin tescili münü ifade eden bir aşamadır. Yeni ürün geliştirme Alt pazar dilimleri arasından hangi pazar dilimlerinin turizm pazarının bir alt dilimi olan Yunan ziyaretçilere süreci üç temel aşamayı içermektedir. Bu aşamalar; ile birlikte bu alanda iç ve dış pazara yönelik önemli hedef pazar olarak seçileceğine karar verme sürecin- yönelik kendi dillerinde ve kültürlerine uygun tanıtım bir rekabetçi hamle yapmak mümkündür. de üç temel ilke sözkonusudur. materyallerinin hazırlanması, potanSiğil grupların bir > Pazardaki fırsatların belirlenmesi. arada bulunduğu festival gibi özel alanlarda tanıtım > Yeni ürün geliştirmek için yapısal avantajların bulu- Tarımsal üretim geçmişi, çeşitliliği, zengin gastro- Bu ilkeler; aktivitelerinin yapılması, çeşitli ilgi gruplarının çatı nup bulunmadığının belirlenmesi. nomik mirasa sahip Mudanya’da bu üstünlüklerin kuruluşlarının önemli aktivitelerine katılım sağlan- > Ürünün tasarımı ve pazara sunumu. bir rekabet avantajı olarak değerlendirilemediği gö- > Hedef pazarı oluşturan bireylerin ortak özelliklere, ması gibi faaliyetler ile bu grupların Mudanya’ya yön- rülmektedir. Bu çerçevede unutulmaya yüz tutmuş talep ve beklentilere sahip olması. lendirilmesi mümkün olabilecektir. Yukarıdaki üç unsur bağlamında bir değerlendirme ya- gastronomik mirasın yazılı hale getirilmesini ve ya- > Hitap edilmesi düşünülen hedef pazarın niceliksel pıldığında, mevcut haliyle turizm pazarına sunulan bir şatılmasını sağlayacak bir somut olmayan kültürel büyüklüğünün yeterliliği. 4.2.4 Bileşen 4: Mudanya Ürününün İç Ve Dış Turizm ürün olarak Mudanya’nın rekabet gücünün artırılması miras envanterinin çıkarılmasına ihtiyaç duyulduğu > Hedeflenen pazarın niteliksel üstünlüklere sahipliği. Pazarında Nasıl Bir Konumlandırmaya Dayandırılacağı ve turistik destinasyon imajının pekiştirilmesi için yeni düşünülmektedir. İncir, zeytin, balık ve meze kül- Kararının Verilmesi Hedef pazarın ortak özellikler, talepler ve beklentile- ürün geliştirme olanakları bulunduğu gözlenmektedir. türü gibi bilinen bir çok değere sahip olunmasına re sahip bireylerden ve gruplardan oluşması, özelleş- Diğer bir ifade ile Mudanya’nın, büyük hedefleri olan rağmen, bu ürünlerin turizm faaliyetleri ile entegre Mudanya Turizm Master planının dördüncü bileşeni, tirilmiş pazarlama stratejilerinin geliştirilmesine im- bir şekilde kullanılamadığı ve ekonomik ürün haline Mudanya ürünü için iç ve dış pazardaki konumlan- bir turizm destinasyonu olarak hali hazırda kullanma- kân vermesi ve kaynakların etkin kullanımı açısından getirilemediği anlaşılmaktadır. Tirilye ismiyle anılan dırma stratejilerinin belirlenmesidir. Konumlandırma dığı yapısal avantajları bulunmaktadır. Mevcut durum önem taşımaktadır. Pazarın niceliksel büyüklüğü ve kavramı, bir ürünün potanSiğil müşterileri tarafından itibari ile Mudanya’nın kendine özgü üstünlüklerini ve tüketiciler tarafından tercih edilen özel zeytin çeşi- niteliksel üstünlüklere sahipliği ise sözkonusu hedef iç ve dış turizm pazarı için bir rekabet avantajı olarak dinin tescilinin ve coğrafi işaretlemesinin yapılması, pazarın gelir üretme potanSiğili açısından önemlidir. nasıl göründüğünün cevaplandırılmasıdır. Markanın kullanamadığı görülmektedir. Mudanya’da denize Mudanya’nın turizm pazarında bilinirliğini artıracak Bu çerçevede turistik bir destinasyon için özel stra- hedef pazarın zihninde nerede durduğu, nasıl algı- alternatif turistik ürün paketlerinin hazırlanması ve önemli bir destek unsuru olacaktır. tejiler geliştirilirken belirli hedef pazarları dikkate al- landığı, ne söylediği, rakiplerden nasıl farklılaştığını pazarlanması mümkün iken bu yönde bir stratejinin mak stratejik yaklaşımın bir gereğidir. anlatmaktır. Konumlandırma stratejileri, bir marka- bulunmadığı değerlendirilmektedir. Dünyada her yıl Özellikle iç turizm pazarında Mudanya’yı ön plana yı kimlerin neden alacağını da belirleyici bir etkiye sahiptir. Konumlandırma çalışmaları üç ayrı kavram büyük kitlelerin turistik hareketliliğine neden olan çıkartabilecek nitelikte özel temalı parkların, spor Yukarıdaki kriterler bağlamında değerlendirildiğinde üzerinde odaklanılmasını gerektirmektedir. Bunlar; özel kültürel ve sportif aktivitelerin varlığı Mudanya alanlarının ve eğlence merkezlerinin bulunmadığı Mudanya’nın spesifik hedef pazarlara odaklanmadığı Destinasyonu için sözkonusu değildir. Tüm dünyada gözlenmektedir. Bu destekleyici unsurlar olmaksızın ve bunlara yönelik stratejiler geliştirmediği görülmek- tedir. Mudanya’nın sunduğu turistik ürünler açısın- > Marka değeri özel ilgi grupları bulunan bisiklet, su sporları, off-ro- hedef kitlelerin genişletilebilmesi ve pazarın büyü- dan ortak özelliklere, talep ve beklentilere sahip olan > Rakiplerle kıyaslama ad, eko-turizm gibi aktiviteler için Mudanya’da geliş- tülebilmesi oldukça zordur. Özellikle çocuklu aileler genel olarak Hıristiyan Ortodokslar ve özel olarak Yu- > Konsept tirilebilecek uygun nitelikli çekim alanları bulunmak- için Mudanya Destinasyonu mevcut görünümü itibari ile tercih edebilirlik açısından sorunludur. İç turizm nanlılar, kültür turizmini önemseyen yerli ve yabancı tadır. Mudanya iç ve dış turizm faaliyetleri için Tirilye, ziyaretçiler, gastronomik amaçlı turizm faaliyetlerine pazarında çocuklu ailelerin önemli bir yeri olduğu Marka değeri, ziyaretçilerin markamız hakkında ne Siği, Kumyaka, Dereköy gibi yapısal avantaj unsurları katılanlar gibi muhtemel hedef pazarlar sözkonusu- düşünüldüğünde Mudanya açısından bu alanda yeni düşündüklerinden ve markamızın karakterini nasıl barındıran bir destinasyondur. dur. Benzer şekilde özel sportif aktiviteler etrafında ürünler sunulması gerekliliği net bir şekilde ortaya tanımlandıklarından oluşur. Marka değeri için esas bir araya gelen ve ziyaretler gerçekleştiren ilgi grupla- alan göstergeler markanın fiziksel özellikleri, marka çıkmaktadır. Turizm faaliyetlerine yoğun şekilde katılan ve yük- rı, büyükşehirlerin getirdiği olumsuzluklardan kaçan imajı, marka iletişimi ve marka farkındalığıdır. Bu sek turizm harcamalarına sahip olan Hıristiyan Batı ve eko-turizm faaliyetleri organize eden gruplar, sağ- dört gösterge, marka değerinin oluşmasında belirle- 4.2.3 Bileşen 3: Mevcut Ve Yeni Mudanya Ürünleri dünyasına yönelik olarak Mudanya’nın sunabileceği lık turizmine katılanlar, iş ve kongre turizmi grupları yici olmaktadır. önemli çekicilik unsurları bulunmaktadır. İnanç turiz- İçin Hangi Muhtemel Pazarlara Hitap Edilmesi da Mudanya’nın pazar segmentasyonu yapabileceği Gerektiğinin Belirlenmesi hedef kitleler arasındadır. Mudanya turizmi bu çeşitli mi kapsamında değerlendirilebilecek bu unsurların Markanın rakip markalarla kıyaslandığında nere- alt pazar gruplarından hangilerinin hedefleneceği ve stratejik bir planlama ile ele alınmadığı ve profesyo- ye konulduğu sorusu odaklanılması gereken ikinci Mudanya Turizm Master planının üçüncü bileşeni, bunlara yönelik hangi ürün ve stratejilerin geliştirile- nel tanıtım faaliyetlerinin yapılmadığı anlaşılmakta- önemli karar alanını oluşturmaktadır. Bu noktada muhtemel turizm pazarının bölümlendirme yapılarak ceği konusu, Mudanya turizminin de geleceğini belir- dır. Bu unsurların stratejik bir bakışla ele alınmayışla- markamızın hedef pazarlar tarafından rakiplere göre leyecektir. Bu bağlamda Mudanya Destinasyonu için rının bir sonucu olarak içinde bulundukları bakımsız analizi ve en uygun pazar bölümlerinin belirlenme- üst kategoride mi yoksa alt kategoride mi değerlendi- sine yöneliktir. Tüm dünyada turizm pazarı homojen en çok gelir üretebilecek ve Mudanya’nın imajına en durum, bu değerlerin turistik ürüne dönüşmelerini çok katkıyı sağlayabilecek hedef pazarlara öncelik rildiği sorusu gündeme gelmekte ve bu sorunun ceva- engellemekte ve Mudanya için özgün katkı elde edi- ve tek bir pazar niteliğinde değildir. Turizm pazarın- bı markamızı hangi nitelikteki kitlelerin tercih edece- da farklı istek ve beklentilere sahip, farklı ekonomik, verilmesi ve özellikle bu pazarlara yönelik sunumlar lememektedir. Öte yandan benzer bir durum, kültür geliştirilmesi gerekmektedir. ğini belirleme gücüne sahiptir. Bu durumun doğrudan kültürel ve demografik nitelikler taşıyan bir çok grup turizmi için eşsiz bir avantaj kaynağı olan Girit Evleri bir diğer sonucu da sözkonusu kitlelerin markamız bulunmaktadır. Herhangi bir turizm destinasyonunun için de geçerlidir. için yapmaya gönüllü oldukları harcama düzeyinin ortaya çıkmasıdır.

122 123 zulmaya yol açmaya başladığı eşik noktasının, yani a. Ekolojik Taşıma Kapasitesi Konumlandırma sürecinde konsept; potanSiğil ziya- larla rekabet yarışında başarı kazanılabilmesi için bu ortamdaki taşıma kapasitesinin tanımlanması ve retçilerin markamıza bir değer atfetmelerinde fikir eşsiz değerlerin ön plana çıkarılması ile Mudanya’nın hesaplanması, ikincisi; turizm kaynaklarının gelecek Ekolojik taşıma kapasitesi, turizmin fiziksel çevreye veren olgulardır. Ürünün ambalaj tasarımına, nere- marka değerinin geliştirilebileceği düşünülmektedir. kuşaklarca da kullanılmasını sağlamak, turizmden etkisinin derecesiyle ilgilidir. Ekolojik taşıma kapasi- lerde satıldığına, hangi mecralarda tanıtıldığına ka- Gerek iç gerek dış pazarda nitelikli ziyaretçilere hitap beklenen yararları sürekli kılacak biçimde, ekonomik tesinin çevre üzerinde istenmeyen değişimlere neden dar her bir detay dikkatle planlanmalıdır. edecek turistik ürünlerin geliştirilmesi, Mudanya Tu- hedeflerle çevre program ve stratejilerini bütünleştir- olacak insan faaliyetlerinin sınırını ifade ettiği belir- rizm Master Planının öncelikli aşamalarından birini mektir (SONAT, 1991:171). tilmektedir. Buradan hareketle, Walson, Ekolojik Taşı- Yukarıda belirtilen üç karar alanı dikkate alınarak oluşturmaktadır. Turizm pazarındaki tüm potanSiğil ma Kapasitesinin belirli kullanım düzeyinde, bitkiler Mudanya’nın mevcut durumu ve geleceği değerlen- ziyaretçiler yerine bunlar arasından nitelikli ziya- Kapasite, sözlük anlamıyla; “belirli bir şeyin içere- ve hayvanlardan, toprak, su, hava, kumsal erozyona dirildiğinde; Mudanya markasına yönelik seçkin bir retçilere hitap edebilmek konumlandırma sürecinin bileceği miktar”. Taşıma ise; “dayanma, karşılama” kadar uzanan tüm eko sistemin hangi kullanım dü- ziyaretçi kitlesinin oluşturulması ve yüksek harcama temel hedefidir. Bu çerçevede av turizmi için uygun anlamına gelmektedir. Buna göre taşıma kapasitesi zeyinde etkileneceği ve bu kullanımın maliyetinin ne potanSiğilinin ortaya çıkartılabilmesi için Mudan- alanların oluşturulması, dalış kulüpleri kurulması, karşılama miktarı, ya da dayanma miktarı olarak ta- olacağı konularıyla ilgili olduğunu belirtmiştir (Hall, ya’nın marka değerini oluşturacak şekilde fiziksel golf turizmi, gastronomi, yelkencilik gibi sportif ya- nımlanabilir. Dünya turizm örgütü ise taşıma kapa- 2001: 137). özellikleri, algılanan Mudanya imajı ve Mudanya rışmaların düzenlenebilmesi için Mudanya’da yapı- sitesini “bölgede ağırlanabilir turist sayısı…” olarak markasının tanınırlığı ile ilgili planlamaların yapıl- sal avantajların bulunduğunu söylemek mümkündür. tanımlamıştır (Simón, Narangajavana, & Marqués, Ekolojik taşıma kapasitesi, turizmin doğa üzerindeki masına ve stratejilerin geliştirilmesi gerekmektedir. Bunun yanında nadir bulunanlar sınıfına girebilecek 2004). Dünya turizm örgütü 1992’de taşıma kapasi- etkisinin kabul edilebilir düzeyde olması için sınırla- Bu çerçevede Mudanya Destinasyon’unun fiziksel butik işletmelere ev sahipliği yapmak, iç ve dış pa- tesinin, çevre koruma ve sürdürülebilir gelişme için rın belirlenmesi ile ilgilidir. Bu sınırın aşılması, geri görünümünün tesadüflerle oluşması yerine önceden zardan seçkin isimleri misafir etmek ve duyurusunu temel olduğunu belirtmiştir. Saarinen (2003;28), dönülemez sonuçlar doğurabilir. Çevre ile turizmin, kararlaştırılmış bir şehir görüntüsünün ortaya çıka- yapmak, iç ve dış pazarda üst gelir gruplarının üyesi turizm taşıma kapasitesinin genel olarak çekim yer- birbirlerine bağımlılıklarından dolayı turizm de olum- rılması için çalışılmalıdır. Buradan hareketle şehirde- bulunduğu kurumlara yönelik özel ilişkiler ve iletişim lerinin doğal ve sosyo-kültürel kaynaklarına zarar suz olarak etkilenecektir. ki tüm görsel kirlilik unsurları tespit edilerek fiziksel stratejileri geliştirmek (İngiliz Kraliyet ailesine Mu- vermeden gerçekleşen turizm hareketleriyle ilgili ol- iyileştirmeler yapılmalıdır. Diğer bir ifade ile şehir danya İnciri takdim etmek, sanat dünyasının popüler duğunu belirtmiştir (Saarinen, 2003). Taşıma kapa- b. Toplumsal Taşıma Kapasitesi estetiği kavramı çerçevesinde estetik bir Mudanya isimlerini ağırlamak ve Mudanya’ya özgü incir, zeytin, sitesi kavramının ilk uygulama alanı mühendislik ve süreci başlatılmalıdır. Binaların cephe görünümlerin- zeytinyağı, Girit Danteli gibi hediyeler vermek) gibi mimarlıktır. Bu alandaki çalışmalarda, taşıma kapa- Toplumsal taşıma kapasitesi yerel halkın olumsuz den, şehirde kullanılacak çöp kutularına, yürüyüş ve stratejiler nitelikli turist gruplarına hitap edebilme sitesi kavramından, fiziki yapıların kapasitesini belir- etki olarak görmediği turizm gelişmesini sağlamaktır bisiklet yolları tasarlanmasından cadde ve sokaklar imkanı sağlayabilecek diğer seçeneklerdir. Seçkin ve lemek amacıyla bir planlama aracı olarak yararlanıl- (Saveriades, 2000). Yerel halkın turistlerin varlığına için özel peyzaj çalışmalarına kadar bir çok detayın üst kategori bir turizm destinasyonu olarak algılana- mıştır. Salem’e göre taşıma kapasitesi daha çok kent hoşgörü derecesi olarak da tanımlanabilen toplumsal yeniden ele alınması bir zorunluluk olmaktadır. bilmek için pazarlama iletişim kanallarının da seçkin planlamacıları ile rekreasyon örgütlerinin, kavrama taşıma kapasitesi (Fennel, 2002: 48), diğer bir çalış- ve üst kategori tanımlamasına uygun olması bir ge- fiziki ve doğal çevrenin kapasitesini değerlendirmek maya göre de toplumun ziyaretçilerden etkilenmeme Özellikle iç turizm pazarında üst düzey ve prestij- rekliliktir. Bu anlamda Mudanya Destinasyon’unun ve yönetmek amacıyla farklı açılardan yaklaşmaları düzeyidir (Newsome, Milewski, Phillips, & Annear, li bir marka olarak bilinen Bursa turizm markasının tanıtımları için iletişim mecralarının belirlenmesinde ile işlerlik kazanabilmiştir. Turizm taşıma kapasitesi, 2002). Toplumsal taşıma kapasitesi, ev sahibi halkın prestijinden yararlanarak Mudanya markasını da üst seçici davranmak stratejik bakış açısının gereğidir. bir alanın turistleri, yeni turistik tesis, ve etkinlikleri hoşgörü seviyesini gösterir. Bölge toplumunun kabul düzey ve prestijin bir parçası haline getirmek müm- Seçkin ve üst kategori kabul edilen iletişim mecrala- belli bir düzeye kadar karşılama yeteneği olarak da etmeyeceği etkileri yapmayan, maksimum kullanım kün olacaktır. Bu çerçevede Bursa Destinasyonu rında Mudanya’nın tanıtımının yapılması, iç ve dış pa- tanımlanabilir. düzeyi olarak tanımlanabilir. tanıtımında Mudanya turizm unsurlarının da yeterli zardaki potanSiğil ziyaretçilerin Mudanya markasına oranda yer almasını sağlayacak girişimlerde bulu- yönelik değerlendirmelerini de rakiplerine kıyasla Turizm endüstrisi için temel çekiciliğini oluşturan c. Psikolojik Taşıma Kapasitesi nulması gerekmektedir. Benzer turizm destinasyon- olumlu yönde farklılaştırabilecektir. çevresel kaynakların, kendini yenileyebilmesi, ko- larıyla olan rekabet yarışında Mudanya’nın ön plana ruma-kullanma dengesi içinde uzun dönemli kulla- Holden (2002) psikolojik taşıma kapasitesinin ziya- çıkabilmesinin temel gereklerinden biri, potanSiğil 4.2.5 Bileşen 5: Taşıma Kapasitesinin Belirlenmesi nılarak, gelecek nesillere aktarılması büyük önem retçilerin bölge ile ilgili memnuniyet derecesini gös- ziyaretçilerin zihninde Mudanya’nın özel bir konuma taşımaktadır. Bu amacın gerçekleştirilmesinde taşı- terdiğini belirtmiştir (Holden, 2002). Savariades’a sahip olmasının sağlanmasıdır. Diğer bir ifade ile Turizm, ekonomik, kültürel ve sosyal açıdan güçlü bir ma kapasitesi kavramı önemli bir rol oynamaktadır (2000) göre psikolojik taşıma kapasitesi, bir turizm benzer destinasyonlar ile kıyaslandığında Mudan- toplum yaratmak için oldukça etkili araçların başında (Demir & Çevirgen, 2006). alanının çekiciliğini kaybetmeye başlamadan önce ya’yı seçkin ve özel kılan faktörler, hedef kitlelerin gelmektedir. Bunun sağlanabilmesi için, turizmin doğal turistlerin hoşgörü ile karşılayabilecekleri kalabalık- algı dünyasına güçlü bir şekilde sunulmalıdır. Mu- ve kültürel temelleri sürdürmeyi amaçlayan ve bölgenin Taşıma kapasitesi türleri laşma düzeyidir (Saveriades, 2000). Psikolojik taşı- danya destinasyonunun uzun vadeli pazar başarısı kaynaklarını tüketmeden kullanan bir yapıda olması ma kapasitesi çoğunlukla turistlerin memnuniyetsiz- hedef kitlelerin algılamasında üst kategori bir turizm gerekmektedir. Bunu sağlanmasının yolu iyi bir turizm Taşıma kapasitesi için kavram bolluğu vardır. Yazarla- likten önceki kabul ettiği faaliyetlerin kalitesi olarak destinasyonu olarak kabul görmesine bağlıdır. Bu- planlamasının yapılmasıdır(Avcı, 2007, p. 490). rın taşıma kapasitesi türleri üzerinde ortak görüşleri da tanımlanmaktadır (Fennel, 2002). radan hareketle cevaplanması gereken kritik soru, bulunmamasına rağmen en az dört değişik tipte taşı- Mudanya’yı seçkin, özel, üst kategori olarak tanım- Günümüzde turizm planlaması yalnızca turist sayısı- ma kapasitesi üzerinde durdukları görülmektedir. Bir Turistlerin çekim yerinde kabul etmeye istekli olduk- lanmasını sağlayacak unsurların ve stratejilerin ne- nı ve turizm donanımını arttırmaya yönelik planlama çok yazar turizme uygun taşıma kapasitelerini ekono- ları en düşük haz düzeyidir. Ziyaretçiler daha önce- ler olabileceği sorusudur. yerine, turizm kaynaklarının da sınırlı olduğunu kabul den zihinlerinde oluşan beklentiler ile çekim yerinde- mik, psikolojik, çevresel ve sosyal olarak sınıflandır- eden ve bu sınırlı kaynakların optimum kullanımını ki olanakları karşılaştırırlar en düşük hazzın altında mıştır (Hall, 2001; Holden, 2002; Simón et al. , 2004). Bunun yanında tek tek Mudanya turizmi ürünleri ye- sağlamaya yönelen bir faaliyettir. Bu planlama yak- bir haz almaları halinde turistler başka seçenekli çe- rine bütünsel bir pazarlama anlayışı ile şehir pazar- laşımı iki temel noktaya odaklanmaktadır; birincisi, kim yerlerini aramaya başlarlar. laması çalışmalarının yapılması, benzer destinasyon- olumsuz etkilerin doğal çevre ve sosyal çevrede bo-

124 125 d. Ekonomik Taşıma Kapasitesi > Taşıma kapasitesinin mevcut ziyaretlerden fazla mı, az mı ya da eşit mi olduğuna karar verilmesi, Ekonomik taşıma kapasitesi, ekonominin turizme da- > Yönetim stratejisinin taşıma kapasitesinin ihlal edil- yanma derecesiyle açıklanır. Turizmin bölgeye yarar- memesini garanti edecek duruma getirilmesi. ları ile maliyetleri arasındaki dengedir. Ekonominin turizme aşırı bağımlılığı, diğer ekonomik sektörlerin Taşıma kapasitesi ile ilgili çeşitli çözüm önerileri şun- ihmal edilmesi ile ilgilidir. Her bir taşıma kapasitesi lardır (Simón et al. , 2004); birbirinden bağımsız değildir, fakat bir kapasitenin - Kişilere çevresel etki için çevre eğitimi verilmeli ve belirlenmiş eşiği kısa sürede aşılırken, diğer kapa- bilinç geliştirilmelidir. siteler üzerine etkisi olmayabilir. Örneğin yürüyüş- çülerin sayısındaki artışla doğadaki bitki örtüsü çok - Yerel ya da ulusal yönetim politikası kanunlarla, çiğneneceğinden bozulup, bölgenin ekolojik dengesi izinlerle, lisanslarla desteklenerek tahrip kabul edi- değişebilir, ancak ziyaretçilerin memnuniyeti etkilen- lebilir sınırlara çekilmelidir. meyebilir (Holden, 2002: 141). Burada seçimin hangi - Ziyaretçi davranışını geliştirmek için ekonomik ödül- yönde olacağı önem kazanır. Ekolojik denge mi koru- ler verilmelidir. nacak, ekonomik yönden elde edilecek gelir mi önemli olacak? - En iyi turist tipini bulana kadar araştırma yapılmalıdır. - Çevre sorunlarını önlemek için yeni teknolojiler yeri- Hall (2001) bir bölge için taşıma kapasitesi belirlenirken ne el yapımı araçlar kullanılmalı, koruma için araştır- 8 aşamalı bir sürecin takip edilebileceğini belirtmiştir; ma ve yatırım yapılmalıdır.

> Kırsal kaynakları olan bölgenin ürettiği deneyimleri Mudanya için ele alınması gereken önemli unsurlar- devam ettirmek için yönetim hedefleri ve standartlar dan biri olan taşıma kapasitesi ile ilgili çalışmaların konması, yapılması bir zorunluluktur. Taşıma kapasitesi ile il- > Halihazırdaki kullanım seviyesinin tanımlanması, gili çalışmaların master plan çerçevesinde ilk uygula- > Bio-fiziksel, sosyo-kültürel, psikolojik ve yönetim- nacak faaliyetlerden olması gerekmektedir. Bu çerçe- sel bileşenlerin tanımlanması, vede ana bileşenlerden olan ürün iyileştirme ve ürün geliştirme bileşenleri kapsamında belirlenen poli- > Her bir göstergenin bölge için ölçümü, tikaların ve eylemlerin ilçenin taşıma kapasitesine > Bölgedeki göstergelerin ilişkilerinin ve kullanım dü- göre uygulamaya geçirilmesi gerekmektedir. Çevre zeylerinin tanımlanması, eğitimi, yeşil işletmecilik uygulamalarının desteklen- > Değişik etkilerin kabul edilebilir miktarına karar mesi, ziyaretçi davranışlarının geliştirilmesi, koruma verilmesi, için araştırmaların yapılması gibi faaliyetlere master planda yer verilmelidir.

126 127 5. MEKANSAL VE MEKANSAL OLMAYAN PLANLAMA Mudanya Belediyesi’nin gelecek 10 yıla ve daha da 2006 yılında Almanya’da hükümet düzeyinde yapılan Mudanya’nın turizm vizyonuna hizmet edecek ana ötesine yönelik kalkınma ve kent vizyonu, Mudan- tartışmalar ve konferanslar sonucunda (Almanca kı- unsurlardan biri trafiğe kapalı caddelerin oluşturul- Bu bölümde Mudanya’nın üst düzey bir turizm mar- ya’nın tüm paydaşlar tarafından “turistik bir kent” saltması MKRO) “Mekansal Planlama Klavuzu ve Ey- masıdır. Bu caddelerin temel özelliği kent içi cazibe kası olarak konumlandırılarak ve orta/üst kategori olarak tanımlanmasını ve bu tanım etrafında ortaya lemler İçin Genel Çerçeve” belgesi ortaya konmuştur. merkezlerini birbirine bağlayan güzergahlar olmala- ziyaretçilere hitap edebilmesi için mekansal ve me- çıkacak iyileşmeleri gerekli kılmaktadır. Buradan Bu belgeye göre, mekansal planlama sürecinde karar rıdır. Ziyaretçilerin bu güzergahlarda yürütülmesi ile kansal olmayan planlamalar ele alınmaktadır. Hem hareketle, bugunkü koşullara bakıldığında Mudan- verilmesi gereken konular şunlardır: Mudanya turizm ekonomisine daha fazla katkı yap- mekansal hem de mekansal olmayan planlamalar, ya’nın turistik bir kent olarak tanımlanabilmesi için maları ve Mudanya’da geçirilen sürenin artırılması Mudanya turizm master planının 5 ana bileşenine > Ulaşım planlaması sağlanabilecektir. Bu kapsamda yürütücü birimler hizmet etmektedir. Diğer bir ifade ile, mekansal ve > Mudanya nasıl bir kent tasarımına sahip olmalıdır? > Altyapı planlaması oluşturularak trafiğe kapalı alanların nereler olacağı mekansal olmayan planlama çalışmaları; Mevcut > Mudanya kent tasarımı hangi özel hedeflere yöne- > Kamu yararına olan hizmetlerin planlaması ve bu alanlardaki mevcut trafiğin hangi alternatif yol- Mudanya ürününün iyileştirilmesi, yeni ürünlerin ge- lik olmalıdır? > Rekreasyon Planlaması lara yönlendirileceği planlanmalı ve gerekirse yeni liştirilmesi, konumlandırma, segmentasyon ve taşı- > Bugünkü kent görüntüsü ile Mudanya’nın turistik > Doğal ve kültürel kaynakları öne çıkaran kültürel yollar açılmalıdır. ma kapasitesi olarak ifade edilen ana bileşenlere ve bir şehir olarak tanımlanmasını engelleyici temel peyzaj planlaması bu bileşenlere bağlı politikalara hizmet etmektedir. uyumsuzluk faktörleri nelerdir? > Fiziksel peyzaj planlaması Şehir içinde bisiklet kullanımı sağlayacak ve bisik- sorularına cevap üretilmesi gerekmektedir. leti başlıca bir ulaşım aracı haline getirecek biçimde 5.1 MEKANSAL PLANLAMA Kısaca, yukarıda ifade edilen başlıkların her birinde, bisiklet yolları planlanmalı ve ana arterlere entegre Turizm alanında ve turizm pazarlamasında ülkeler, Mudanya’yı ziyaret edecek ya da Mudanya’yı ziyaret edilmelidir. Bu planlama yol genişletme çalışmaları- Mudanya’nın turizme dayalı gelişme stratejisi ve şehirler yada belli coğrafyalar birer “ürün” olarak ele etmesi istenilen potanSiğil kitle için uygun fiziksel nı, karayollarında bisikletler için alan ayrılmasını ve uzun vadeli hedefleri dikkate alındığında, Mudan- alınmakta ya da sonrasında da bu “ürünlerin” reka- kanıtlar üretilmelidir. bağımsız bisiklet yolları yapımını gerekli kılmaktadır. ya’daki fiziksel yapılanmanın bu hedefler doğrultu- bet gücünün nasıl arttırılacağı üzerinde durulmakta- Bu çerçevede, Mudanya Destinasyonu’nun ana par- sunda yeniden düzenlenmesi bir zorunluluktur. Bu- dır. Bu anlamda, Mudanya, turizm pazarına sunulan Mudanya Destinasyon’unun tüm çekicilik unsurları çaları olan 4 ayrı bölge için (Mudanya kent içi, Tirilye, nunla birlikte, fiziksel yapılanma, coğrafi olarak çok ve diğerleriyle rekabet eden bir ürün durumundadır. ile birlikte turistlere sunulması ve kolay ulaşılabilir Kumyaka, Mudanya çevresi) için mekansal planlama büyük bir alanı, çok çeşitli yapıları, binlerce konutu Karar vericiler tarafından cevaplanması gereken te- olmasını sağlamak, ziyaretçilerin bölgeye yönelik il- süreci yukarıda belirtilen altı konu başlığı altında or- ve hukuki durumları ilgilendirdiğinden dolayı yapıla- mel soruyu şu şekilde biçimlendirmek mümkündür; gisini artıracak bir unsur olacaktır. Şu andaki görünü- ganize edilmektedir. Bu noktadan hareketle üst ve bilirliği çok zor olan bir konu başlığıdır. Bu nedenle mü itibari ile Mudanya Destinasyonu rekabet gücünü orta gelir grubundaki potanSiğil ziyaretçilere yönelik çok büyük bir konu olan fiziksel planlama yerine, Mudanya Destinasyonu şu anda kimlere hitap etmek- artırabilecek olan deniz ulaşımı avantajlarından ya- olarak Mudanya Destinasyonundaki mekansal planla- rarlanılamamaktadır. Oysa Mudanya kent merkezi ile fiziksel planlamanın içerisinde yer alan bazı önemli tedir ve Mudanya’nın stratejik hedefleri ve turizm viz- manın aşağıdaki şekilde oluşturulması mümkündür. Destinasyonun ana parçaları olan Kumyaka ve Tirilye alt başlıklar üzerinde odaklanmak “turizm hedefleri yonu doğrultusunda kimlere hitap etmelidir? bölgelerini deniz ulaşımı yoluyla doğrudan birbirine doğrultusunda yapılanma” konusunu “yapılabilir” Ulaşım planlaması bağlamak, Mudanya’nın daha nitelikli bir ürün/mar- hale getirecektir. Bu çerçevede, Mudanya’nın uzun Bir turizm ürünü olarak Mudanya’nın, turizm pazarın- ka olarak turizm pazarına sunulması imkanını sağla- vadeli turizm stratejisi doğrultusunda hangi mekan- da kimlere hitap etmek istediği sorusuna verilecek Mevcut durumda Mudanya kent içi trafiğinin görünü- yacaktır. Bu çerçevede Kumyaka ve Tirilye’de uygun sal planlamaların yapılması gerektiği konusu Turizm cevap, aynı zamanda, yapılacak mekansal planlama- nın da anahtarı durumundadır. mü ve taşıma kapasitesi Mudanya turizm vizyonu- iskeleler yapılarak Güzelyalı-Mudanya Merkez-Kum- Master Planı’nın bir parçası durumundadır. na hizmet etmekten oldukça uzaktır. Bu çerçevede yaka-Tirilye arasında tarifeli deniz otobüsü seferleri Mudanya kent içi trafik yükü hafifletilmeli ve yeni Mudanya’nın turizm vizyonu ve bir turizm kenti olarak planlanmalıdır. Bu doğrultuda, özel sektör girişim- Mekansal planlama; fiziki, doğal, tarihi ve kültürel güzergahlar oluşturulmalıdır. Bu kapsamda kent içi kalkınma hedefleri dikkate alındığında orta ve üst ge- leri oluşana kadar, master planının uygulayıcısı olan değerleri korumak ve geliştirmek, ülke, bölge ve trafik akışını hızlandırmaya yardımcı olacak ve Mu- lir grubunda yer alan potanSiğil ziyaretçilerin, hedef Mudanya Belediyesi’nin uygun sayıda deniz otobüsü şehir düzeyinde sürdürülebilir kalkınmayı destekle- danya’dan Kumyaka ve Tirilye’ye transit geçiş sağla- kitle olarak belirlenmesi gerektiği ortaya çıkmakta- tedariki, bu planlamanın hayata geçirilmesini kolay- mek, yaşam kalitesi yüksek, sağlıklı ve güvenli çev- yacak yeni güzergahların oluşturulması, kent içi yol dır. Diğer bir ifadeyle, Mudanya’nın marka ve ürün laştıracaktır. reler oluşturmak amacıyla yapılan bir yerleşim plan- genişletme çalışmaları yapılması ve ana arterlere konumlandırması orta ve üst gelir grubunun nitelikle- park etme uygulamasının sonlandırılması gerekmek- lamasıdır. Diğer bir ifadeyle, yaşanılan coğrafyadaki rine göre planlanmalıdır. Marka veya ürün konumlan- Mudanya’nın uzun vadeli turizm hedeflerinden biri tedir. Buna ek olarak Mudanya merkezden Kumyaka yerleşim sürecinin ve bu yerleşimin şekillenmesinin dırma sürecinin en önemli aşaması; hedef kitleye su- olan “üst düzey bir turizm markası olarak konumlan- ve Tirilye Bölgesine ulaşan karayolu da Mudanya’nın doğal akışına bırakılmayıp, önceden belirlenen bir nulan fiziksel kanıtlardır. Bir şehrin üst düzey bir yer mak” nitelikli turistlerin ziyaretini gerekli kılmaktadır. stratejik turizm hedefleri doğrultusunda genişletil- tasarım doğrultusunda ortaya çıkmasını sağlamaya ya da üst düzey bir marka olup olmadığı ortamda var Yüksek gelir ve harcama potanSiğiline sahip olan ni- meli ve iyileştirilmelidir. yönelik kararların alınmasıdır. Bu açıdan, mekansal olan fiziksel kanıtlar yoluyla anlaşılır. Örneğin, şehir telikli turistler için Mudanya Destinasyon’unun kolay planlama kavramı, kent tasarımı kavramı ile yakın- merkezindeki harabe yapıların varlığı, boyasız bina- ve hızlı ulaşılabilirliğe sahip olması gerekmektedir. dan ilişkilidir. İskele Meydanının şu anki düzenlenme ve işleyiş biçi- lar, çöp görüntüleri, bakımsız park ve bahçeler ya da mi de kent içi trafik yükünü yapay bir şekilde artıran Bu özellikle sahip olunması Mudanya’nın rekabet nitelikli mekanlar, iyi korunmuş kültürel miras, özel bir diğer faktördür. Meydanın mevcut planlaması ve gücünü doğrudan artırabilecek bir faktör olacaktır. Mekansal planlama kavramının temel unsurlarına olarak tasarlanmış şehir peyzajı birer fiziksel kanıt kullanım şekli nedeniyle bir yandan yığılmalar meyda- Buradan hareketle nitelikli turistlerin önemli bir bö- yakından bakıldığında, bunları; fonksiyonu görmektedirler. na gelmekte diğer yandan da ziyaretçilerin Mudanya lümünün kullandığı ana istasyon olan İstanbul ile ile ilgili ilk temas noktası olan büyük bir alanda Mu- Mudanya arasında deniz uçağı uygulamasının baş- a) Kent tasarımı Mekansal planlama, bir şehri ziyaret edecek turist- danya markasını alt düzeye düşürecek bir görüntü kir- latılması ve bunun için uygun iskelelerin yapılması b) Tasarımdaki hedefler lere o şehrin nasıl bir ürün ya da marka olduğunu liliği oluşmaktadır. Bu durumun engellenmesi adına gündeme alınmalıdır. c) Önceden belirlenmiş bir tasarım doğrultusunda gösteren fiziksel kanıtları üretme aşamasıdır. Bu yer altı kullanımını sağlayacak şekilde İskele Meydanı olmak olarak ifade etmek mümkündür. nedenle, Mudanya kent tasarımının bir parçası olan iki katlı olarak düzenlenmelidir. Tur otobüsleri,bele- mekansal planlama sürecinde Mudanya’nın üst dü- diye otobüsleri ve dolmuşlar gibi kitle ulaşım araçları zey bir marka olduğunu vurgulayan fiziksel kanıtlar için bekleme ve yolcu alma durakları, meydanın yer üretmeye odaklanılmalıdır. altı kısmına alınmalıdır.

128 129 Altyapı planlaması turizmi gelişimi planlanıyorsa şimdiden buna yönelik parklar inşa edilmelidir. Yer üstünde planlanan oto- Kamu yararına olan hizmetlerin ve mekanların planlaması altyapı düzenlemelerinin gündeme alınması gerek- parkların ise cep otoparkları şeklinde düşünülmesi Mudanya’nın hedef kitleler tarafından üst düzey bir mektedir. Bu çerçevede Mudanya’nın su depolama, ve buna göre fiziksel alan düzenlemeleri yapılması Turist yoğunluğu bulunan destinasyonlar ziyaretçi- Destinasyon olarak tanımlanması ve algılanması için elektrik ve iletişim altyapılarına yönelik kapasitesi gerekmektedir. Sözkonusu cep otoparklarının yerleri lerin beşeri ihtiyaçlarını yeterli ve nitelikli hizmetler bu özel hedef doğrultusunda altyapı düzenlemeleri- orta ve uzun vadeli turizm hedeflerine bağlı olarak planlanırken trafiğe kapalı caddeler, çekicilik mekan- ile karşılayabildikleri ölçüde ziyaretçi memnuniyetini ne ihtiyaç bulunmaktadır. Altyapıdan kaynaklanan yeniden ele alınmalı ve iyileştirilmelidir. Bu konudaki ları ve trafiğin akış hızının kesilmemesi gibi unsurlar maksimize etmekte ve üst düzey destinasyon olarak yetersizliklerin bulunduğu Destinasyonlarda, rekabet mekansal düzenlemelerin yapılabilmesi için Mudan- esas alınmalıdır. Planlanan yeraltı katlı otoparkları algılanmaktadır. Bunun tam tersine bu hizmetlerin gücünü artıracak unsurlar hayata geçirilemez. Altyapı ya Destinasyonu kendi içinde alt parçalara ayrılarak ve yerüstü cep otoparkları yoluyla, belirlenen alanlar planlanmaması ve nitelik problemleri, bir destinasyo- düzenlemeleri ile desteklenmeyen turistik tesislerin altyapı eksiklikleri envanteri çıkartılmalı ve eksikle- dışında araç parkının yapılmadığı ve park etmiş araç nun doğrudan doğruya alt kategori bir marka olarak ve faaliyetlerin ilgili bölgelerde belirlenen uzun vadeli rin giderilmesi için bir takvim öngörülmelidir. görüntüsünün minimuma indirildiği bir Mudanya or- algılanmasına neden olmakta ve nitelikli turistlerin turizm hedeflerine katkı sağlaması mümkün değildir. taya çıkarılmalıdır. Üstün bir turizm markası hedefi ziyaretini engellemektedir. Bir turizm destinasyonun- Örneğin üst düzey niteliklere sahip bir konaklama te- Belli bir destinasyon için üstün bir turizm markası doğrultusunda Mudanya’nın fiziksel görünümünü bo- da kamu yararına olan hizmetlerin sağlık, acil ulaşım, sisinin yol veya su ile ilgili bir sorununun bulunması, olarak konumlanmanın ve algılanmanın en önemli zabilecek yerüstü katlı otoparklar düşünülmemelidir. temel ihtiyaçlar, güvenlik, finans, bilgilendirme ve ile- bu tesisin beklenen fonksiyonu görmesini doğrudan unsurlarından biri, o destinasyonun genel fiziksel gö- tişim ile engellilerin hayatını kolaylaştırıcı hizmetleri engelleyici bir durumdur. Dolayısı ile altyapı alanında rünümü yoluyla ziyaretçilere verdiği ilk izlenimdir. Bu Dünya turizm pazarında destinasyonların markalaş- kapsaması gerekmektedir. yapılacak düzenlemeler uzun vadeli turizm vizyonu ilk izlenim aynı zamanda ziyaretçilerin bir destinas- masına ve bilinirliğine hizmet eden önemli unsurlar- ve hedefleri doğrultusunda ele alınmak zorundadır. yonla ilgili tercih kararlarını ve tavSiği davranışlarını dan biri, etkinlik turizmine ilişkin faaliyetlerdir. Birçok Turistik destinasyonların en temel özelliklerinden da etkilemektedir. Mudanya Destinasyon’unun genel destinasyon etkinlik turizmi organizasyonlarıyla mar- biri; gelen ziyaretçilerin destinasyon ve çevresi hak- Dünyada turistik şehirlerin hemen hemen tamamı fiziksel görünümünün stratejik turizm hedefleri bağ- ka destinasyon haline gelmiş ve üst düzey gelir grup- kındaki bilgilenme ihtiyacını kolaylıkla karşılayabile- meydanlarıyla bilinen ve hatırlanan şehirlerdir. Mey- lamında yeniden düzenlenmesi temel gerekliliklerden ları için çekici bir niteliğe kavuşmuştur. Cannes Film cek fiziksel mekanlara sahip olmalarıdır. Bu fiziksel danlar bu şehirlerin turistik çekiciliğini artıran ve akıl- biridir. Mudanya’nın mevcut fiziksel genel görünümü- Festivali, Rio Karnavalı, Milano Moda Haftası, Ce- mekanların bir diğer özelliği de ziyaretçiler tarafından da kalıcığı çok yüksek olan somut unsurlardır. Turis- nü analiz edildiğinde ziyaretçilere verilen ilk izlenimin nevre Otomobil Fuarı gibi örnekler bu konudaki tipik kolaylıkla ulaşılabilir bir niteliğe sahip olmalarıdır. Ni- tik meydanlar büyüklükleri, mimarisi, meydana özgü stratejik turizm hedefleri ile örtüşmeyecek şekilde örnekler olmakla birlikte Mudanya için kıyaslama ya- telikli hizmet sunabilecek şekilde tasarlanmış turizm anıtsal yapıları, yaya trafiğine uygunluğu ve dinlen- sorunlu olduğu görülmektedir. Fiziksel görünümü so- pılabilecek küçük şehirlerin oluşturduğu başarılı mo- enformasyon bürolarının oluşturulması ve fiziksel me mekanları ile ön plana çıkmaktadır. Mudanya’nın runlu kılan ana unsurlardan biri, Mudanya’daki mev- deller de bulunmaktadır. Örneğin uluslararası tema- ulaşılabilirlik açısından Mudanya Destinasyon’unun hali hazırdaki görünümü ele alındığında, yukarıdaki cut araç trafiğinin büyük bir kaos görüntüsü vermesi tik film festivallerine ev sahipliği yapan Gerardmert uygun noktalarında konumlandırılması gerekmekte- özellikler doğrultısunda turistik olarak tanımlana- ve kilitlenme oluşmasıdır. Sözkonusu bu kaos görün- şehrinin, 10 bin kişilik nüfus büyüklüğüne rağmen bilecek ve Mudanya’nın çekiciliğine ve bilinirliğine tüsünün ortaya çıkmasının başlıca nedenlerinden dünya turizm pazarındaki bilinirliği üst düzeydedir. dir. Sözkonusu enformasyon bürolarının basit büfeler katkı sağlayabilecek herhangi bir meydan düzenle- biri, yeterli otopark alanlarının bulunmamasıdır. Mu- Bu bilinirlikte Uluslararası Fantastik Filmler Festiva- şeklinde değil, ziyaretçilerin detaylı görüşmeler yapa- mesi bulunmamaktadır. Bu bağlamda Mudanya Des- danya’da bu sorunu daha da derinleştiren ana konu, li’nin katkısı temel faktördür. Benzer şekilde İspan- bileceği donanımlı ofisler şeklinde tasarlanması, Mu- tinasyonunda özellikle dört noktada büyük ve turistik yetersiz olan yolların büyük bir kısmının da otopark ya’daki San Sebastien Uluslararası Film Festivali 185 danya’nın markalaşma hedefleri açısından önemlidir. meydanların oluşturulması önem kazanmaktadır. Bu olarak kullanılmasıdır. bin nüfuslu San Sebastien şehrini dünya turizm paza- Bu bağlamda özellikle deniz otobüsü iskelelerinde, noktalar Güzelyalı, Mudanya İskelesi, Mütareke Mey- rında ön plana çıkartmaktadır. otogarda ve Tirilye bölgesinde bu ofisler için planla- danı ve Tirilye Meydanı’dır. Turistik meydan özellikle- Bir yandan Mudanya Destinasyon’unun taşıma kapa- ma yapılmalıdır. Bu planlamanın bir diğer parçası da ri dikkate alınarak bu dört meydan alanında altyapı sitesi çerçevesinde otopark alanları oluşturulmalı, di- Buradan hareketle, dünyadaki uluslararası turizm Mudanya’ya ulaşımın sağlandığı ana istasyonlar olan düzenlemeleri, genişletmeler ve gerekirse kamulaş- ğer yandan da düzenlenen otoparkların Mudanya’nın hareketliliğinde önemli bir yeri olan ve çok büyük bir İstanbul Yenikapı ve Kabataş İskelelerinde turizm en- tırmalar, özel mimari tasarımlar, özel peyzaj tasarım- markalaşma hedeflerine hizmet etmesi gerekmek- parasal hacim oluşturan etkinlik turizmine yönelik formasyon büroları ya da stantları oluşturmaktır. Bu ları, meydana özgü cephe düzenlemeleri ve ağaçlan- tedir. Bu bağlamda Mudanya’nın çekicilik alanlarını olarak Mudanya Destinasyonu’nda alt ve üst yapı mekansal düzenlemeler yoluyla ziyaretçilerin bilgi- dırmalar yapılmalıdır. fiziksel olarak genişletmek ve görünür kılmak hedefi planlamalarına ihtiyaç bulunmaktadır. Diğer bir ifade lenme ihtiyaçlarını nitelikli ve belli stratejik hedeflere ile otoparkların büyük ve yeraltı katlı otoparkı şeklin- ile Mudanya’nın etkinlik turizmi kapasitesinin zengin- dönük olarak karşılamak mümkün olacaktır. Mudanya’nın orta ve uzun vadeli turizm hedefleri dik- de planlanması bir zorunluluktur. Mudanya’nın orta leştirilebilmesi için özel etkinlik alanları oluşturulmalı kate alınarak taşıma kapasitesinin belirlenmesi ve ta- ve uzun vadedeki turizm hedeflerine bağlı olarak Mu- ve yapılacak olan etkinlikleri destekleyici altyapı un- Mudanya’nın orta ve uzun vadedeki muhtemel zi- şıma kapasitesi temelinde elektrik, su, kanalizasyon danya’nın araç trafiğinde mevcut duruma göre ciddi surları planlanmalıdır. Uluslararası nitelikte savaş ve yaretçi sayısı dikkate alınarak, nitelikli hizmet vere- ve iletişim teknolojileri altyapılarının planlanması artışların ortaya çıkması kaçınılmazdır. Bu durumun barış temalı film festivali etkinlikleri ile Mudanya’nın bilecek sağlık birimlerinin planlanmasına ve lokas- gerekmektedir. Bu bağlamda yeni tesislerin nerelere Mudanya markasına zarar vermemesi adına otopark ön plana çıkarılması mümkündür. Bu amaca dönük yonlarının belirlenmesine ihtiyaç bulunmaktadır. Bu yapılabileceği, mevcut sistem içerisindeki iyileştirme planlamaları bu artış dikkate alınarak yapılmalıdır. olarak film festivalinin organize edileceği merkezler, planlama, hem kamu hem de özel sektör aracılığı ihtiyaçları belirlenerek destinasyonun farklı nokta- Bu bağlamda Mudanya Destinasyonu’nun mevcut açık ve kapalı alanlar belirlenmeli, altyapı ve çevre ile verilebilecek hizmetlere yönelik düşünülmelidir. ları için altyapı geliştirme çalışmaları yapılmalıdır. ve gelecekte geliştirilecek çekicilik noktaları dikka- düzenlemeleri yapılmalı ve bağlantı yolları planlan- Bu çerçevede tedavi hizmetlerinin verilebileceği Burada kastedilen sadece mevcut turistik tesislerin te alınarak destinasyonun çeşitli noktalarına yük- lanmalıdır. Bunun yanı sıra Mudanya’nın sahip olduğu hastaneler, sağlık merkezleri, eczaneler, ambulans atyapı ihtiyaçları olmayıp, yeni oluşturulacak rekre- sek kapasiteli katlı otoparklar yapılmalıdır. Otopark özel avantajların değerlendirilmesine yönelik inanç hizmetleri (kara, hava, deniz), acil müdahale birim- asyon alanlarını, yeni turistik tesisleri, iskele, liman, planlamaları ile yerüstündeki otopark yükü önemli turizmini hedef alan etkinlikler, su sporlarına yönelik leri oluşturulmalı ve bunların hizmet vereceği nok- hastaneler gibi Mudanya Destinasyonunu doğrudan ölçüde yeraltına alınabilmeli ve yerüsütünde Mudan- uluslarası organizasyonlar ve uluslararası müzik festi- talarda alt ve üst yapı düzenlemeleri yapılmalıdır. güçlendirecek unsurları da kapsamaktadır. Altya- ya turizmi için kullanılabilir alanlar ortaya çıkarılmalı vallerinin yapılabileceği alanları organize edilerek alt Bu amaçla bu tür yatırımları teşvik edecek nitelikte pı düzenlemeleri, Mudanya ve Mudanya turizminin ve korunmalıdır. Bu çerçevede özellikle Güzelyalı’da, yapının bu turizm faaliyetlerine hizmet edecek hale bedelsiz arsa/bina temini, tahsis önceliği gibi politi- uzun vadeli gelişme planlarına bağlı olarak yapıl- İskele Meydanı’nda, Mütarake Müzesi yakınlarında, getirilmesi gerekmektedir. kalar da somutlaştırılmalıdır. ması düşünülen mekansal planlamalarla birlikte ele Mudanya kent içi trafiğini rahatlatacak uygun nok- alınmalıdır. Örneğin Mudanya Destinasyonunda golf talarda, Tirilye’de ve Kumyaka’da yeraltı katlı oto-

130 131 Bir turizm destinasyonunun markalaşmasını des- Resim 34. Modern Çeşme/Viyana Mudanya Destinasyonunundaki ziyaretçilere finansal > Yapay plajlar tekleyici temel unsurlardan biri de ziyaretçilerin te- alanlarda verilecek hizmetlerin kolaylıkla sunulma- > Çocuk ve aile eğlence merkezleri mel beşeri ihtiyaçlarının kolay ve nitelikli bir şekilde sını sağlamak amacıyla finansal hizmetlere yönelik > Su sporları merkezi giderilebilmesi için uygun mekansal düzenlemelerin mekansal planlama düşünülmelidir. Bu bağlamda > Tematik Parklar (Dünyadaki tipik örnekler: Parc As- yapılmış olmasıdır. Bu planlamalar bir destinasyo- bankalar ve ATM’ler için uygun yerler gösterilerek il- terix Eğlence Parkı; Futurescope Teknoloji ve Görsel gili finansal aktörler teşvik edilmelidir. Sanatlar Tematik Parkı) nun toplam kalitesi ve yaşanabilirliğini doğrudan > Golf turizmi artırıcı unsurlardır. Beşeri temel ihtiyaçlara yönelik Yukarıda sayılan ve kamu yararına yönelik hizmet- > Sportif olta balıkçılığı mekansal düzenlemeler; içme suyu, tuvalet, duş, lerin verileceği tüm mekansal planlamaların, engelli > Botanik turizmi soyunma kabini gibi unsurlara yönelik planlamaları ziyaretçilerin ihtiyaçları göz önünde bulundurularak kapsamaktadır. Bu bağlamda Mudanya’nın orta ve yapılması, destinasyonun rekabet gücünü önemli öl- Mudanya için ulusal ve uluslararası turizm pazarı- uzun vadeli turizm kaşıma kapasitesi dikkate alına- çüde artıracaktır. Diğer bir ifade ile bir destinasyonun na sunulabilecek dört farklı alanda rota geliştirmek rak destinasyonun çeşitli noktalarına estetik kaygılı “engelsiz destinasyon” olarak planlanması, potasni- mümkündür. Bunlar; bisiklet rotası, trekking rotası, ve nitelikli çeşmeler ve tuvalet alanlarının planlan- yel üst gelir grubundaki daha geniş bir kitleye hitap atlı yürüyüş rotası ve ATV rotasıdır. İlgili rotaların gü- ması gerekmektedir. Özellikle turistik detinasyon- etmeye imkan sağlayacaktır. Dünyada engelli turizmi zergahlarının tespit edilmesi, rotanın fiziksel olarak larda kullanılan kuru tuvalet uygulamalarının haya- önemli bir niş pazar olarak ele alınmaktadır. TÜRSAB hazırlanması, tamamlayıcı tesislerin inşa edilmesi, ta geçirilmesi, görüntü, koku, depolama kirliliği gibi raporlarında, Avrupa’da 46 milyon olan engelli birey rota geliştirmenin temel konularıdır. Yolların fiziksel riskleri ortadan kaldıracak ve Mudanya’nın marka- Resim 35. Yürüyüş/bisiklet rotası tuvalet resmi sayısının refakatçileri ve geçici engel yaşayanlarla olarak açılması, temizlenmesi, genişletilmesi, yü- laşma hedefleri ile tutarlı bir unsur olacaktır. Ayrıca (hamilelik gibi) birlikte 130 milyon kişiye ve bu paza- rüyüş ve bisiklet için elverişli hale getirilmesi ve bu rın 80 milyar Euro büyüklüğüne ulaştığı belirtilmek- koşulların korunması, mola yerlerinin düzenlenmesi, Mudanya Destinasyonunda planlanan yürüyüş ve tedir. Yukarıda anlatılan kamu hizmetlerine yönelik alışveriş ve yeme-içme alanlarının bu güzergahlara bisiklet rotalarının da içme suyu ve tuvalet uygula- mekansal planlamaların engelli ziyaretçilere göre ta- entegrasyonun yapılması Mudanya için turistik ürün maları ile birlikte tasarlanması gerekmektedir. Bu sarımı, bütün bir Mudanya Destinasyonun da “engel- geliştirme hedefine hizmet edecektir. Bu bağlamda bağlamda ilgili, rotaların hangi noktalarında çeşme siz Destinasyon”niteliğine kavuşmasının önemli bir Mudanya’da geliştirilebilecek iki ayrı bisiklet rota- ve tuvaletlerin yapılandırılacağı noktalar haritalar parçasını oluşturacaktır. Tüm mekansal planlama ça- sı bulunmaktadır. Bunlardan biri Mudanya merkez üzerinde belirlenmeli ve mekansal düzenlemeler ya- lışmalarında Dünya Engelliler Vakfı’nın oluşturduğu ile çevre mahalleler (köyler) arasında 20 km’lik orta pılmalıdır. Engelsiz Tasarım Kılavuzu’ndaki (http://www. dev- zorluktaki bisiklet rotasıdır. Bu rota Yaylacık-İpekyay- turkiye. org/upload/files/Engelsiz-Tasarim-Klavuzu. la-Çepni-Yörükali-Mudanya merkez istasyonlarından Mudanya Destinasyonunun doğal bir parçasının de- pdf) engelsiz şehir kriterlerine uygun düzenlemele- oluşmakta olup aşağıdaki şekilde gösterilmiştir. niz turizmi olduğu düşünüldüğünde, halk plajlarının rin yapılması gerekmektedir. tasarımı ve buralarda verilmesi gereken kamu hiz- metlerine yönelik mekansal düzenlemelerin de ayrıca Rekreasyon Alanları için Mekansal Planlama ele alınması gerekmektedir. Bu kapsamda mevcut ve Rekreasyon, yaşam kalitesini artırmak için kişilerin geliştirilecek plajlarda tuvaletler, soyunma kabinleri, serbest ve/veya boş zamanlarında doğaya zarar ver- duşlar gibi hizmetlerin verilmesine yönelik fiziksel Kamu yararına hizmetlerin etkili bir şekilde yapı- meden, gönüllü olarak yaptığı faaliyetleri kapsayan mekanlar planlanmalıdır. Bu mekanların planlanma- labilmesi için gerekli olan bir diğer planlama, gü- dinlenme ve keyif odaklı aktivitelerdir. Bu aktivite- sında Mudanya’nın markalaşma hedeflerine yönelik venlik hizmetleri için mekansal düzenlemelerin lerin ve uygun alanların bir Destinasyondaki varlığı, estetik kaygılar gözönünde bulundurulmalıdır. yapılmasıdır. Turizm pazarında önemli rekabet potanSiğil ziyaretçiler için önemli çekicilik unsurları- kriterlerinden biri de destinasyon güvenliğidir. dır. Diğer bir ifade ile herhangi bir turizm bölgesinin Resim 33. Superloos tuvalet/Paris Sözkonusu destinasyonlardaki suç oranlarının az- rekabet gücünü doğrudan artırıcı bir faktördür. Mu- lığı o destinasyonların “güvenli destinasyon/şe- danya Destinasyon’unun bu aktiviteler için uygun hir” olarak tanımlanmasına neden olmaktadır. Bu alanlara ve mekansal düzenlemelere sahip olması bağlamda Mudanya Destinasyon’unun güvenli bir gerekmektedir. Bu çereçevede mekansal düzenle- destinasyon olarak tanımlanmasına imkan verecek meler yapılması gereken rekreasyonel faaliyet ko- şekilde mekansal düzenlemelerin planlanması ge- nuları şunlardır: rekmektedir. Bu çerçevede turistik aktivite alanla- rında, doğa turizmi rotalarında, plajlarda, kentsel > Rota düzenlemeleri (Bisiklet rotası, Trekking rotası, yaşamın kontrol edilebileceği noktalarda sabit ve ATV rotası, Atlı doğa yürüyüşü) mobil güvenlik noktalarının oluşturulması, mobe- > Şehir içi tematik restaurantlar (Girit Mutfağı) se sisteminin fiziksel kurulumu, devriye güvenlik > Kafe, restoran, eğlence mekanları faaliyetleri için uygun rotaların planlanması ve gü- > Eğitim ve eğlencenin birlikte yapıldığı özel kamp dü- venlik ihtiyacına yönelik acil müdahale noktaları- zenlemeleri (Şirince’deki matematik köyü; basketbol nın yapılandırılması gündeme alınmalıdır. okulu gibi… )

132 133 Harita 7. Mudanya Bisiklet Rotaları Harita 8. Mudanya Atlı Yürüyüş Rotaları

Mudanya Destinasyonu için geliştirilebilecek diğer yeni bir turistik ürün ise ATV güzergahı olacaktır. Bu çer- çevede Mudanya Merkez ve Çepni köyleri arasında uygun doğal ve yapay mekansal düzenlemeler yapılarak İkinci rota ise Bursa’dan Mudanya’ya doğru planlanan 27,8 km’lik orta zorluktaki bisiklet rotasıdır. Bu rotanın güzergah uygun hale getirilmelidir. Önerilen ATV rotası aşağıdaki şekilde gösterilmektedir. bilinirliğinin yüksek olduğu ve geleneksel hale geldiği görülmektedir. Bu rota üzerinde yapılacak mekansal düzenlemeler sözkonusu rotanın bisiklet turizmi açısından çekiciliğini artıracaktır. Harita 9. Mudanya ATV Rotaları

Resim 36. 7. Geleneksel Mudanya Bisiklet Turu

Mudanya Destinasyonunda geliştitilebilecek önemli rotalardan biri de atlı yürüyüş ve ATV ro- talarıdır. Bu çerçevede özellikle Mudanya Mer- kez-Yörükali-Eski Tren istasyonu-Mudanya köyleri arasındaki güzergahta yapılacak fiziksel düzen- lemeler ve mekansal desteklemeler ile Mudan- ya Destinasyonu yeni bir turistik ürün kazanmış olacaktır. Aşağıdaki şekilde önerilen atlı yürüyüş güzergahı gösterilmektedir.

Mudanya Destinasyonunda rota geliştirme sürecinin bir diğer aşaması ise trekking parkurunun oluşturulma- sıdır. Bu çerçevede yapılması gereken mekansal planlamalar; belirlenen trekking parkurunda temel ihtiyaç- lara yönelik fiziksel alanların oluşturulmasını içermektedir. Trekking turizmine katılanların temel ihtiyaçları doğrultusunda tuvalet, içme suyu alanlarının oluşturulması, yeme-içme ve alışveriş alanlarının entegrasyonu planlanmalıdır. Önerilen trekking parkuru aşağıdaki şekilde gösterilmektedir.

134 135 Harita 10. Mudanya Trekking Parkurları Bunun yanı sıra özellikle çocuklara, gençlere ve ailelere bet gücüne yansıması için Girit Mutfağı’na ait ürünle- yönelik özellikle eğitim ve eğlencenin birlikte yapıldığı rin ve yemeklerin sunumunun yapılabileceği yüksek özel kamp düzenlemelerinin (Şirince’deki matematik nitelikli restoranların ortaya çıkarılacağı için mekan- köyü gibi, basketbol okulu gibi… ) destinasyonun çe- sal düzenlemeler yapılmalı, mali ve teknik destekler şitli noktalarında planlanarak hayata geçirilmesi sağ- sağlanmalıdır. Bunun yanında turistik destinasyonla- lanmalıdır. Böyle bir düzenlemenin yapılması yüksek rın ayrılmaz bir parçası olan kafe-restoran ve eğlen- gelir gruplarından aileleri çekeceği gibi, sözkonusu ce merkezi gibi yerlerin önceden belirlenmiş turistik mekanlar aynı zamanda profesyonel düzeyde şirket şehir konsepti ile tutarlı olacak şekilde fiziksel görü- eğitimleri için de çekim merkezi haline gelebilecektir. nümlerinin yeniden düzenlenmesi gerekmektedir. Bu Bunun tipik örneği Kocaeli-Kandıra’daki Nar Eğitim bağlamda özellikle işyeri cephe düzenlemeleri, dış Tesisleri. ve iç mekan mobilya standartları gibi konularda ana konsept ile tutarlılık esas alınacak şekilde mekansal Mudanya Destinasyonu doğal bir biçimde deniz tu- düzenlemeler yapılmalıdır. rizmine yönelik bir destinasyon olduğundan yapısal bir avantaj olan deniz unsurundan en üst düzeyde Doğal ve kültürel kaynakları öne çıkaran kültürel yararlanmaya yönelik mekansal düzenlemeler yapıl- peyzaj planlaması malıdır. Bu çerçevede Mudanya’nın mevcut görünü- mü durumu analiz edildiğinde plaj düzenlemelerinin Kültürel peyzaj, turistik Destinasyonların kendileri- bulunmadığı, su sporları ile ilgili aktivitelerin oldukça ne özgü kültürel ve tarihi değerlerini görünür kılmak yetersiz olduğu ve deniz avantajına dayalı ürün geliş- amacıyla yapılan arazi düzenlemeleridir. Bu kavram tirmenin yapılmadığı görülmektedir. Buradan hare- tarihi ve kültürel dokunun ön plana çıkartılması için ketle yapay plajlar, sportif olta balıkçılığı ve su spor- mevcut durumda bu dokuları sarmalayan karmaşa larına yönelik mekanlar geliştirilmelidir. Mudanya’da ögelerinin ortadan kaldırılmasını içermektedir. Diğer denize girme ve güneşlenme kapasitesinin artırılabil- bir ifade ile kültürel peyzaj, hem tarihi ve kültürel anıt mesi için yüksek nitelikli yapay plajlar ve tamamlayıcı yapıların hem de çevrelerinin bir arada düzenlenmesi- tesisler inşa edilmelidir. Bu mekanların nerelerde ko- ni esas almaktadır. Üst düzey bir Destinasyon olarak tanımlanma ve üst kategori bir marka olarak algılanma hedefi ile tutarlı olacak numlandırılacağı, gerekli alansal büyüklükler, kamu- şekilde Mudanya Destinasyon’unun belirli bölgelerinde büyük ve çarpıcı nitelikte parklar ve bahçeler oluşturul- laştırma ihtiyaçları gibi fizibilite çalışmaları için süreç Mudanya Destinasyonunu ulusal ve uluslararası tu- ması gerekmektedir. Bu bağlamda tematik park ve bahçelerin oluşturulması, Mudanya’nın uzun vadeli turizm başlatılmalıdır. Bu bağlamda Mudanya Destinasyo- rizm pazarlarında ön plana çıkartabilecek oldukça hedefleri açısından bir zorunluluktur. Bunun için öncelikle sözkonusu tematik parklar için fiziksel alanların tes- nu’nda, su sporlarına yönelik kulüplerin profesyonel önemli kültürel ve tarihi miras ögeleri bulunmaktadır. piti, imar düzenlemeleri, gerekirse kamulaştırmalar ve ihtiyaç duyulan altyapı unsurlarının oluşturulması bu düzeyde kurulması için mekan tahsisleri yapılmalı ve T. C. Kültür ve Turizm Bakanlığı Mudanya kent içinde alandaki faaliyetlerin temel basamaklarıdır. Örneğin botanik parklar, eğlence parkları, bilim ve teknoloji park- teşvik edilmelidir. 32 adet anıtsal yapı ve 239 adet sivil mimarlık örne- ları, aqua parklar, Japon Bahçesi, hobi bahçeleri gibi alanlarla Mudanya Destinasyonunun güçlendirilmesine ih- ği yapıyı tescil etmiştir. Bu ögelerin varlığı Mudanya tiyaç bulunmaktadır. Mudanya Destinasyonunda şu anda özel ilgi gruplarının, eğlence turizmi motivasyonu ile Mudanya Destinasyonu hava kalitesinin Türkiye ve Destinasyonu için önemli bir çekicilik potanSiğili ta- hareket edenlerin, çocuklu ailelerin ilgisini çekecek unsurlar bulunmamaktadır. Bu haliyle Mudanya Destinas- dünyadaki otoritelere onaylatılarak tescillenmesi ve şımakla birlikte bunların mevcut durumu bu çekicilik yon’unun orta ve uzun vadeli turizm vizyonunun gerçekleştirilmesi mümkün değildir. Tematik parklar alanında buna dayalı hava kür merkezleri, astım hastanesi gibi potanSiğilinin rekabet gücüne dönüşmesini engelle- dünyadaki küçük şehirlerde yapılan ve Mudanya’ya örnek olabilecek tipik örneklere bakılarak (Parc Asterix sağlık turizmi unsurlarının planlanması gerekmekte- mektedir. Dolayısıyla Mudanya’nın uzun vadeli strate- Eğlence Parkı; FuturescopeTeknoloji ve Görsel Sanatlar Tematik Parkı gibi) Mudanya’da büyük bir aquapark dir. Hava kalitesi açısından uygun alanların tespiti jik turizm hedeflerine dönük olarak yapılması gereken oluşturulmalı ve dev akvaryumlar hazırlanmalıdır. Bunun yanında ulusal ve uluslararası turizm pazarında özel yapılmalı ve bu alanlarda mekansal planlama ve inşa mekansal planlama çalışmalarının önemli bir parçası, ilgi motivasyonu ile hareket eden gruplar için hobi bahçeleri ve botanik parklar yapılmalıdır. Bu rekreasyon faaliyetleri yapılması için gerek kamu gerekse özel tarihi ve kültürel miras ögelerini görünür kılacak dü- alanlarının Mudanya Destinasyon’unun hangi noktalarında konumlandırılacağı, ne kadar büyüklükte fiziksel sektör teşvik edilmelidir. zenlemelerin yapılmasıdır. Buradan hareketle kültü- alanlara ihtiyaç duyulacağı, alt ve üst yapı düzenlemeleri, entegre tesisler gibi konuların bir takvime bağlanma- rel peyzaj kapsamında yapılması gereken mekansal sı ve süreçlerin başlatılması gerekmektedir. Günümüzde markalaşmış turizm destinasyonlarını planlamalar, kültürel ve tarihi binaların restorasyo- öne çıkartan strateji unsurlarından biri de somut ol- nunu, gece ışıklandırmalarını, çevre düzenlemelerini, Resim 37. Tematik Park Örneği mayan kültürel miras ögelerinin somut objeler üze- kamulaştırmaları, bağlantı yollarının düzenlenmesi- rinden dünya turizm pazarına sunulmasıdır. Örneğin ni, bilgilendirme ofislerini ve tamamlayıcı tesislerin somut olmayan kültürel mirasın önemli bir parçası entegrasyonunu kapsamaktadır. olan yerel mutfaklara ait ürünlerin sunulduğu otan- tik restoranlar, destinasyonları rekabet yarışında öne Mudanya Destinasyonu kültürel peyzaj kavramı eşli- çıkarmaktadır. Mudanya Destinasyonu sahip olduğu ğinde analiz edildiğinde ön plana çıkan ve mekansal Girit Kültürü ve Girit Mutfağı unsurları bu anlamda planlama çalışmalarının gerekli olduğu ögeleri “inanç önemli bir rekabet avantajına sahiptir. Ancak mevcut turizmi ögeleri” ve “kültür turizmi ögeleri” olarak iki durumda bu avantaj Mudanya Destinasyonunu yurt madde halinde sınıflandırmak mümkündür. içi ve yurt dışı Destinasyonlarda ön plana çıkartacak şekilde değerlendirilememektedir. Bu avantajın reka-

136 137 İnanç turizmine yönelik kültürel ve tarihi ögelerin ön restorasyonu, çevre düzenlemesi, gece özel ışıklan- Resim 39. Eski Giritli Evleri plana çıkarılması çerçevesinde Mudanya Destinas- dırmaların yapılması, yerel ve otantik yeme-içme yon’unun farklı bölgelerinde bulunan inanç yapıları- mekanlarının hazırlanması, hediyelik eşya dükkanla- nın tek tek analiz edilerek bunların rekabet gücüne rının oluşturulması, nitelikli tuvalet alanlarının hazır- hizmet edecek hale getirilmesi gerekmektedir. Bu lanması, butik konaklama tesislerinin oluşturulması, kapsamda öne çıkan ve rekabet gücü oluşturma po- ulaşım imkanlarının kolaylaştırılması ve niteliğinin tanSiğili olan yapıları aşağıdaki şekilde belirtmek artırılması, çok dilli ve estetik kitabelerin hazırlan- mümkündür: ması, Mudanya merkezde tüm anıt yapıları da kapsa- yacak şekilde bilgilendirme ofislerinin hazırlanması • Dereköy Kilisesi çalışmaları yapılmalıdır. • Kemerli Kilise • Fatih Camii Mudanya Destinasyonunu ulusal ve uluslararası pa- • Apostoloi Kilisesi zarlarda farklılaştıracak ve markalaşmasına yardımcı • Aya Yani Manastırı olacak bir diğer unsur kültür turizmi ögeleridir. Bu öge- • Hagios Taxiarchoi Kilisesi ler; eski evler, hamamlar, konaklar, çarşılar, çeşmeler, • Baş Melekler Kilisesi istasyonlar gibi unsurlardan oluşmaktadır. Mudanya • Mudanya Ortodoks Kilisesi kent merkezinde bulunan 239 adet sivil mimarlık ör- • Tekke-i Atik Cami neği tescilli yapının ve çevrelerinin, kültür turizmi ilgi • Tekke-i Cedit Camii gruplarına yönelik olarak ön plana çıkartılması gerek- • Sinan Bey Camii mektedir. Mudanya Destinasyonu için rekabet gücü • Hasan Bey Camii oluşturma potanSiğili olan bazı önde gelen yapıları • Ömer Bey Camii aşağıdaki şekilde belirtmek mümkündür: • Şeyh Mehmet Mezarı • Mudanya Eski Camii • Montania Otel • Taş Mektep Resim 40. Mudanya Mütareke Evi Müzesi Bu yapılar analiz edildiğinde bir çoğunun metruk ya- • Eski Giritli Evleri pılar halinde bulunduğu, çevrelerinin harabe görü- • Müterake Müzesi nümünde olduğu, çevrelerinde turistlerin vakit geçir- • Tahir Paşa Konağı mesini sağlayacak entegre tesislerin bulunmadığı, • Tekke-i Cedid Konağı tuvalet gibi temel ihtiyaç alanlarının hazırlanmadığı • Hasan Ağa Hamamı ve yapıları tanıtıcı kitabelerin bulunmadığı anlaşıl- • Tirilye Hamamı maktadır. Bu durum özellikle uluslararası turizm • Tarihi Alay Kahvesi pazarında çok önemli rekabet gücü üretebilecek un- • Mudanya Zeytin Hali surların heba edildiğinin göstergesidir. Mudanya’nın • Yalılar turizm vizyonu ve uzun vadeli stratejik hedefleri doğ- • Konaklar rultusunda bu yapılar ve çevreleri ile ilgili bina

Resim 38. Taş Mektep

138 139 Resim 41. Tekke-i Cedid Konağı Resim 43. Tirilye Hamamı Resim 46. Mudanya Eski Evler Mudanya Destinasyonundaki eşsiz unsurlar olan ko- naklar, yalılar, hamamlar, çarşılar, mektepler, istas- yonlar incelendiğinde, bu anıt yapıların kendi kader- lerine terkedildiği, çoğunun harabe bir görüntüye sahip olduğu, çevrelerinin gelişigüzel yapılarla işgal edildiği, etraflarının otopark alanları ve trafik güzer- gahları olarak kullanıldığı görülmektedir. Bu tescilli yapıların her birinin bina restorasyonları yapılarak çevrelerindeki alanlar gerekirse kamulaştırılarak temizlenmelidir. Dolayısıyla bu yapıların geniş bir fiziksel alanda görünür hale getirilmeleri gerekmek- tedir. Bu binaların yakın çevrelerinin araç trafiğin- den arındırılması, etraflarındaki otopark alanlarının iptal edilerek yeraltına alınması ve bu binalara özel Resim 44. Tarihi Alay Kahvesi aydınlatmalar yapılması ve anıt yapıların bulunduğu caddelerin ve meydanların tarihi dokuyu yansıtacak şekilde düzenlenmesi, Mudanya Destinasyonunu hem ulusal hem de uluslararası pazarda marka ha- line getirebilecek uygulamalar olacaktır. Restoras- yonlar sonrasında bu yapıların asli fonksiyonlarını yansıtacak şekide tematik müzeler haline getirilme- si Mudanya Destinasyonunu turizm pazarında fark- lılaştıracak bir unsurdur.

Mudanya Destinasyon’unun özgün kültürel değerle- rinden biri de Eski Giritli Evleri ve bu evlerden olu- şan Giritli Mahalleleri’dir. Giritli Evlerinin ve Giritli Mahallelerinin stratejik bir bakış açısıyla ve Mudan- ya’nın uzun vadeli turizm hedefleri doğrultusunda Resim 42. Hasan Ağa Hamamı Resim 45. Tekke-i Atik Camii kültürel peyzajının yapılması durumunda Mudan- Resim 47. Mudanya Zeytin Hali ya’nın özel olarak Yunanistan pazarında ve daha geniş anlamda da Rum-Ortodoks kitlesine pazarlan- ması mümkün olabilecektir. Giritli Evleri ve Mahalle- rininin mevcut görünümüne bakıldığında bu önemli turizm ögesinin turizm pazarından bir rekabet unsu- ru olarak düşünülmediği ve yapılan iyileştirmelerin uzun vadeli bir strateji doğrultusunda olmadığı gö- rülmektedir. Bunun sonucunda Giritli Evleri ve Ma- halleleri giderek kaybolma tehlikesi ile yüz yüzedir. Mudanya’nın ulusal turizm pazarının yanı sıra ulus- lararası pazarlarda da kendisini sunmasına yardım- cı olabilecek bu tarihi ögeyi oluşturan evlerin tek tek ele alınıp tekil projelerle iyileştirilmesi yerine büyük bir proje kapsamında sokakların ve mahallelerin çevre düzenlemeleri ile birlikte korunmaya alınması gerekmektedir. Bu bağlamda Giritli Mahallelerinin trafiğe kapatılması, yakın çevredeki otopark siste- minin yeraltına alınması, bu sokakların geceleri özel ışıklandırmalarla canlandırılması, restore edilen evlerin turizm işletmeleri ya da müze olarak değer- lendirilmesi, caddelerin tarihi dokuyla tutarlı olacak biçimde düzenlenmesi gerekmektedir.

140 141 Fiziksel peyzaj planlaması 5.2 MEKANSAL OLMAYAN PLANLAMA esasen bir yerel kalkınma hamlesi olduğu ve bu pla- 5.2.2 Hedef Kitleye Yönelik Tanıtım nın yerel halk için yüksek ekonomik ve sosyal getiriler Fiziksel peyzaj; kentsel mekanlarda yer alan kentsel Turizm master planı, herhangi bir Destinasyon için üreteceği üzerinde durulmalıdır. Bu süreçte master Mudanya Turizm Master Planı çerçvesinde ortaya ko- donatı elemanlarının her birinin hedef kitlelere yö- orta ve uzun vadeli turizm hedeflerinin o bölgedeki plan hedeflerinin basın yoluyla yerel kamuoyuna daha nulan uzun vadeli turizm hedeflerine yönelik olarak nelik bir iletişim nesnesi olduğu ana fikrine dayan- turizm vizyonu ve stratejik bir bakış açısı ile birlikte etkin iletilebilmesi açısından yerel basının desteğinin iletişim teknolojilerinin kullanılması ve hedef kitle ile maktadır. Bir turizm bölgesinin fiziksel peyzaj plan- ele alınması anlamına gelmektedir. Bu bağlamda tu- alınması özellikle önemlidir. Dolayısıyla yerel basın ile pazarlama iletişimine geçilmesine ihtiyaç bulunmak- laması önceden kararlaştırılmış bir tasarım konsepti rizm master planı temel bileşenler hakkındaki planla- iyi ilişkiler kurulması ve iletişim sürecinin sağlıklı yü- tadır. Özellikle internet, sosyal medya ve televizyon doğrultusunda bütün kentsel donatı unsurlarının dü- malardan oluşmaktadır. Bunlar; ürün iyileştirme, yeni rütülmesi gerekmektedir. ortamlarında yapılacak profesyonel tanıtımlarla Mu- zenlenmesidir. Fiziksel peyzaj planlamasındaki kritik ürün geliştirme, marka konumlandırma, segmentas- danya’nın hedef kitlenin zihninde üstün bir marka kavramlar; verilmek istenen mesaj ve estetik kavram- yon ve hedeflemedir. Sözkonusu temel bileşenler Turizm faaliyetlerinin en önemli paydaşları, turistlere olarak yerleştirilmesi ve algıların yönetilmesi müm- larıdır. Bu noktadan hareketle Mudanya’nın, ulusal ve hakkındaki planlamalar sadece fiziksel anlamdaki hizmet veren konaklama, yeme-içme, ulaştırma ve kün olabilecektir. uluslararası turizm pazarında kendisini nasıl konum- planlamaları ve iyileştirmeleri değil aynı zamanda rekreasyon işletmeleridir. Bu işletmeler, bir destinas- landırmak istediği ve buna yönelik olarak hedef kit- fiziksel ya da mekansal olmayan planlama ve iyileş- yonun rekabet gücü açısından doğrudan belirleyiciler- Mudanya’ya yönelik algıların yönetilmesinde klasik lelere hangi mesajı vermek istediği soruları, fiziksel tirmeleri de kapsamaktadır. dir. Bu nedenle herhangi bir turizm bölgesinin turizm bir yöntem olan reklamlardan ziyade kalıcı etkiler peyzaj planlaması sürecini şekillendirecektir. vizyonu ve hedeflerine ulaşabilmesi için o bölgedeki bırakan tanıtım yöntemlerine ağırlık verilmelidir. Bu Fiziksel peyzaj planlamasının unsurları; park ve bah- Mekansal olmayan planlama, turizm master planının turizm işletmelerin desteğini alması ve aynı turizm bağlamda Mudanya’yı ön plana çıkartacak ve merak çe planlamaları ve görünümleri, özel peyzaj mimarisi paydaşları, uygulamacıları ve muhataplarına yapıla- vizyonunun paylaşılması temel bir gerekliliktir. Aksi uyandıracak diziler ve sinema filmlerine ev sahipliği ile ağaçlandırmalar, kavşaklarda mimari düzenleme- cak tanıtımlar, kalite anlayışının geliştirilmesi, turis- takdirde turizm master planındaki eylemlerin hayata yapılması üzerinde durulmalıdır. Bunun yanı sıra yerli ler, refüj düzenlemeleri ve ağaçlandırılması, süs ha- tik harcamaların teşviki, yerel el sanatlarının destek- geçirilmesinde sorun yaşanabilecektir. Dolayısıyla ve yabancı basında Mudanya hakkında ilgi uyandırıcı vuzları, meydan düzenlemeleri ve ışıklandırmaları, lenmesi, uluslararası etkinliklerin planlanmasından Mudanya Turizm Master Planındaki stratejik hedefle- haberler çıkartabilmek için toplumlar nezninde etkin sahil düzenlemeleri, kaldırım düzenlemeleri, cephe oluşmaktadır. Kısaca mekansal olmayan olanlama rin ve eylemlerin planlanma nedenleri ve beklenen so- olan kişilere (gazeteciler, sanatçılar, akademisyenler, düzenlemeleri, temel kentsel donatılar (çöp kutuları fiziksel iyileştirmelerden ziyade zihinsel hazırlıkları nuçları detaylı bir biçimde yerel turizm işletmelerine STK yöneticileri gibi) yönelik ağırlama programları ve çöp konteynerleri), banklar ve ışıklandırma direk- ve iyileştirmeleri konu edinmektedir. anlatılmalı ve destekleri alınmalıdır. planlanmalıdır. Benzer şekilde, ulusal ve uluslara- leri, çocuk oyun alanları ve spor sahalarının düzen- rası TV programlarına konu olmak ve Mudanya’nın lenmesi ve işyerlerinde kullanılan dış mekan mobil- 5.2.1 Turizm Master Planının Paydaşlara Tanıtımı Bir destinasyona turist gelebilmesi ve destinasyon- turizm üstünlüklerini anlatmak için de planlamalar yaları gibi kent estetiği ile doğrudan ilişkili konuları ların etkin pazarlanabilmesi için her sektörde olduğu yapılmalıdır. kapsamaktadır. a. Doğrudan Paydaşlara ve Uygulamacılara Yapılacak gibi turizm sektöründe de dağıtım kanalları oldukça Tanıtım önemlidir. Turistik ürün dağıtım kanalları içinde yer Mudanya bölgesini turizm pazarında ön planda tuta- Mudanya’nın fiziksel görünümüne bakıldığında mev- alan seyahat acentaları ve tur operatörleri, Desti- cak şekilde çok dilli bir web portalının hazırlanması cut görüntünün Mudanya’nın markalaşmasına ve üst Mudanya Turizm Master Planı yoluyla Mudanya Desti- nasyonların hedeflenen sonuçları elde edebilmesine ve bu portalın bölgedeki turizm faaaliyetleri için te- düzey konumlandırmasına katkı yapacak hiçbir unsur nasyon’unun ulusal ve uluslararası turizm pazarında olumlu veya olumsuz ciddi etkiler yapabilmektedir. mel bir referans kaynağı olmasına yönelik çalışmalar içermediği görülmektedir. Hali hazırda Mudanya için üst kategori bir marka olarak algılanması ve bu algı- Dolayısıyla öncelikli olarak yapılması gereken, Mu- yapılmalıdır. Bu web portalı aracılığı ile Mudanya Des- önceden karar verilmiş bir tasarım konsepti ve buna lamaya dayalı orta ve uzun vadeli başarılı sonuçların danya destinasyonunun planlı ve programlı büyüme tinasyon’unun etkin tanıtımı, konaklama, yeme-içme, dayalı herhangi bir fiziksel peyzaj planlamasından elde edilmesi hedeflenmektedir. Bununla birlikte bu çabalarının ve hedeflerinin bu işletmelere doğru bir eğlence imkanlarının detaylı sunumları ve turizm iş- bahsetmek mümkün değildir. Kentin fiziksel görünü- hedeflere ulaşılabilmesi doğrudan doğruya turizm şekilde aktarılmasıdır. Bunun yanında bu işletmele- letmelerine rezervasyon imkanı sağlanmasına yöne- mü tesadüflere bağlı olarak ve görsel kirlilik meydana paydaşlarının desteğini zorunlu kılmaktadır. Diğer bir rin desteğinin alınabilmesi için Mudanya destinas- lik fonksiyonlar planlanmalıdır. İskoçya’nın turizm getirerek oluşmuştur. Bu nedenle Mudanya turizm ifade ile Mudanya Turizm Master planı çerçevesinde yonundaki planlamalar ve yapılacak iyileştirmelerin imkanlarının tanıtıldığı ve rezervasyonların yapıldığı vizyonu çerçevesinde Mudanya’ya çekilmek istenen ortaya konulan turizm vizyonunun ilgili tüm aktörler periyodik bir şekilde bu işletmelerle paylaşılması da resmi sitesi olan http://www. visitscotland. com/ hedef kitlelerin kimler olacağına ve sözkonusu hedef tarafından paylaşılması ve paylaşılan vizyon haline gerekmektedir. Mudanya Destinasyonu için tipik bir örnek durumun- kitlelere iletilecek ana mesajın ne olacağına karar gelmesi kritik öneme sahiptir. Örneğin bu proje ile dadır. Gerek TV programlarının düzenlenmesinde ge- vermek gerekmektedir. Mudanya’nın turizm vizyonu ve uzun dönemli stratejik hedefleri doğrultusunda başarılmak istenen hedeflerin yerel halkın ve turizm Turizm master planını ilgilendiren önemli kararların rekse bilişim teknolojilerinin kullanılmasında profes- Mudanya’nın turizm pazarında üst düzey bir marka işletmelerinin desteği olmaksızın başarılabilmesi birçoğu belediye meclislerinin desteği ile hayata geçi- yonel ajanslardan destek alma yönünde çalışmalar olarak konumlandırılacağı ve nitelikli ziyaretçileri he- mümkün değildir. rilebilecektir. Bu desteğin alınması eylemlerin hayata yürütülmelidir. deflediği dikkate alındığında kentin bütünsel olarak geçirilmesi ve hedeflenen sonuçların elde edilebilme- estetik bir görünüme kavuşturulması zorunlu hale Turizm master planının başarıyla hayata geçirilebil- si açısından kritik öneme sahiptir. Bu nedenle siyasi 5.2.3 Mudanya Destinasyonu Kalite Yönetimi gelmektedir. Bu çerçevede Mudanya’nın seçkin bir mesi için desteklerine ihtiyaç duyulan başlıca pay- herhangi bir düşünce gözetmeden turizm master pla- Destinasyon olarak algılanmasına hizmet edecek bir daşların belirlenmesi ve bunlarla ilgili planlamaların nı ile yapılmak istenenlerin açık bir şekilde belediye Turizm pazarında üst kategori bir marka olarak ko- kent tasarım konseptine karar verilmelidir. Bunun yapılması gerekmektedir. Bu paydaşlar; yerel halk, meclis üyelerine anlatılması ve onların desteğinin numlanabilmenin temel belirleyicilerinden biri desti- başlangıç noktası olarak üniversitelerin peyzaj mi- yerel turizm işletmeleri, acenta ve tur operatörleri, sağlanması gerekmektedir. Bunun yanında yerel hal- nasyonun kalite kavramı doğrultusunda şekillenme- marlığı bölümlerinde görev alan öğretim elemanları, yerel basın, STK’lar, idareciler ve halk arasında köp- kın ve esnafın desteğinin sağlanması adına muhtar- si ve sürdürülebilir yüksek kaliteye sahip olmasıdır. Türkiye’nin ve Bursa’nın önde gelen peyzaj mimarla- rü görevi gören muhtarlar, ilgili kamu kurumları, yerel ların da ikna edilmesi gerekmektedir. Belediye meclis Turizm master planı çerçevesinde ifade edilen uzun rından oluşan bir heyetle arama konferansı düzenlen- yönetimler, büyükşehir belediyesi, valilik, BEBKA, üyeleri ile birlikte muhtarlara yönelik yapılacak olan vadeli stratejik hedeflerin gerçekleştirilebilmesi için melidir. Elde edilecek sonuçlara ve tasarım konsep- KOSGEB, TKDK gibi destekleyici kuruluşlardır. Bu bağ- master plan tanıtım çalışmaları hem muhtarların hem Mudanya Destinasyon’unun tamamında nasıl bir tine uygun olarak yukarıda anlatılan fiziksel peyzaj lamda sözkonusu paydaşlara tanıtım yapılıp turizm de yerel halk ve esnafın desteğinin alınması adına bü- kalite anlayışının mevcut olacağı, Mudanya’nın han- unsurları üzerinde düzenlemeler başlatılmalıdır. vizyonu açıklanırken Mudanya Turizm Master Planının yük bir kolaylık sağlayacaktır. gi düzeyde bir kaliteyi temsil edeceği, yüksek kalite

142 143 kavramından ne anlaşılacağı üzerine çalışmalar ya- 5.2.5 Ulusal ve Uluslararası Etkinlik Planlaması pılmalıdır. Mudanya destinasyonundaki kalite ile il- gili çalışmalar; yüksek kalitenin tanımını, turizm hiz- Dünya turizm pazarında Destinasyonların markalaş- metlerindeki yüksek kalite standartlarını, hizmetlerin masına ve bilinirliğine hizmet eden önemli unsurlar- bu standartlara uygunluğunun nasıl denetleneceğini dan biri etkinlik turizmine ilişkin faaliyetlerdir. Birçok ve kalitenin sürdürülebilirliğinin nasıl sağlanacağını Destinasyon ulusal ve uluslararası etkinliklerle mar- kapsamalıdır. Kısaca, Mudanya Destinasyon’unun ka Destinasyon haline gelmiş ve üst düzey gelir grup- sürdürülebilir yüksek kalite ile özdeşleştirilebilmesi ları için çekici bir niteliğe kavuşmuştur. Bu tür aktivi- için; telerin temel fonksiyonları Destinasyonların bilinirliği artırmak, markalaşmayı sağlamak ve marka imajını > Mudanya turizminde yüksek kalitenin tanımlanması güçlendirmektir. Dolayısı ile Mudanya Destinasyon’u- > Mudanya turizmi için kalite standartlarının oluştu- nun ulusal ve uluslararası pazarlarda bilinirliğinin ar- rulması tırılması için ne tür etkinliklerin planlanması gerektiği > Mudanya turizmi kalite standartlarının turizm pay- üzerinde çalışılmalıdır. Bu kapsamda ulusal ve ulus- daşlarına tanıtılması lararası tematik film festivallerine ev sahipliği yap- > Mudanya turizmde yüksek kalitenin korunması için mak, uluslararası spor organizasyonları düzenlenme- önlemler geliştirilmesi gerekmektedir. sine yönelik lobi faaliyetleri yürütmek, Mudanya’nın özel üstünlüklerine vurgu yapan geleneksel şenlikler Mudanya Destinasyonunda yüksek kalitenin sağlan- organize etmek, bu kapsamda yapılabilecek faaliyet- ması ve korunabilmesi açısından tüm paydaşların lerden bazılarıdır. Bunun yanı sıra Mudanya marka- temsil edildiği bir kalite yönetimi komitesinin kurul- sının diğer hangi markalarla yan yana getirileceği ve masına ve yürütmenin bu komisyon yardımıyla ya- zihinlerde ilişkilendirileceğine ilişkin planlamalar ya- pılmasına ihtiyaç duyulmaktadır. Kalite yönetimi ko- pılmalıdır. Örneğin Mudanya Destinasyonunda hangi mitesi, turizm master planının uygulayıcısı olan tüm marka isimlerin ağırlanacağına, Mudanya reklamları- paydaşları doğrudan sürece dahil etmek anlamına nın hangi prestijli mecralarda yayınlanacağına, Mu- danya’nın hangi prestijli olaylarla anılacağına yönelik gelmektedir. Böylece Mudanya Destinasyonundaki kararlar verilmelidir. Bu kararlar bir komite yoluyla yüksek kalite ile ilgili stratejik karar ve politikaların alınmalı ve periyodik toplantılarla, alınan kararları ve uygulayıcılara kolaylıkla benimsetilmesi mümkün sonuçlarını tartışması gerekmektedir. olacaktır.

5.2.4 Mudanya Destinasyonunda Turistik İkincil Harcamaların Teşviki

Mudanya Destinasyonunda turizm gelirlerinin artırıl- ması ve yerel işletmelerin turizm gelirlerinden daha fazla pay alabilmeleri için özellikle turistlerin konak- lama mekanları dışında yaptıkları harcamaları teşvik edici düzenlemelerin yapılması gerekmektedir. Tu- ristik ikincil harcamalar olarak adlandırılan bu har- camaların Mudanya ekonomisine sağlayacağı ticari katkılar, turizm master planındaki eylemlerin hayata geçirilmesini ve kamuoyu desteğini kolaylaştıracaktır. Hali hazırda Mudanya’da konaklama işletmeleri dışın- da turistlerin ikincil harcama yapmalarını sağlayacak bir ortam bulunmamaktadır. Sahilde bulunan çok az sayıdaki balık restoranları ve kafeler dışında turistik harcama yapmayı teşvik edici fiziksel mekan bulun- mamaktadır. Dolayısı ile turistik harcamaları çeşit- lendirecek ve teşvik edecek nitelikteki çalışmalar için paydaş toplantıları yapılmalı, çarşı tasarımı, aktivite planlamaları, Girit Dantelleri gibi yöresel el sanatları- nın ve tarımsal ürünlerin turizme nasıl entegre edile- bileceğine dair kararlar verilmelidir. Kısaca Mudanya bölgesinde turistik ikincil harcamaları artırıcı nitelik- teki çalışmalar için bir süreç tasarlanmalıdır.

144 145 6. MUDANYA TURİZMİ İÇİN BİLEŞENLER, POLİTİKALAR VE EYLEMLER Politika 3: Turizm ile ilgili altyapı eksiklikler envanteri çıkarılması ve eksikliklerin giderilmesi

Bu bölümde Mudanya Turizminin belirlenen hedefler doğrultusunda gelişimi için her bir bileşen ve politikalar No Eylem Eylemden İşbirliği Ortakları Başlangıç- Açıklama Sorumlu Bitiş Tarihi çerçevesinde öncelikli olarak uygulanması gereken eylemlere, sorumlu kişi ve kuruluşlara yer verilmektedir. Kuruluş 1 Turistik altyapı Mudanya Mudanya Kent 2016-2017 Mudanya turizminin gelişmesini engelleyen altyapı eksikliklerinin Belediyesi Konseyi, Turizm eksikliklerinin belirlenmesi amacıyla Mudanya belirlenmesine yönelik ile ilgili dernekler, BİLEŞEN 1: ÜRÜN İYİLEŞTİRME BAĞLAMINDA MEVCUT MUDANYA ÜRÜNÜNÜN İYİLEŞTİRİLMESİ VE GELİŞTİRİLMESİ Belediyesi öncülüğünde ve turizm sektörü bir komite kurulacaktır. konaklama, yeme- temsilcilerinin katılımı ile 5 kişilik turistik altyapı içme ve ulaştırma komitesi oluşturulacaktır. işletmeleri Politika 1: Nitelikli turistik ve tamamlayıcı işletme sayısının artırılmasını sağlayacak teşvik politikalarının geliştirilmesi 2 Altyapı eksiklikler Mudanya Mudanya Kent 2016-2017 2016 yılı sonuna kadar yerinde tespitler yapılarak envanteri raporunun Belediyesi/ Konseyi, Turizm ile ve tüm paydaşlar ile görüşülerek bir eksiklikler Eylemden Başlangıç hazırlanması Altyapı ilgili dernekler, mimar envanteri raporu hazırlanacaktır. No Eylem Sorumlu İşbirliği Ortakları Açıklama Bitiş Tarihi komitesi ve mühendisler Bu raporda yasal olarak bu altyapı eksikliklerinin Kuruluş giderilmesinden sorumlu olan kuruluşların kimler 1 Turizm işletme belgeli Mudanya Mudanya’daki turizm 2016-2023 Mudanya merkez ve kırsal alanlarda yapılacak olduğu belirlenerek o kurumlar nezdinde eksikliklerin konaklama ve yeme- Belediyesi işletmeleri, BEBKA, olan turizm yatırımları için Bursa Eskişehir giderilmesine yönelik çalışmaların başlatılması içme tesisi sayısı TKDK Bilecik Kalkınma Ajansı (BEBKA) ve Tarımsal sağlanacaktır. artırılacaktır. Kırsal Kalkınmayı Destekleme Kurumu Bursa İl İlgili sorunların çözümü için kamuoyu oluşturmak Müdürlüğü’nün desteğinin sağlanmasına yönelik amacıyla envanter raporu tüm Mudanya halkı ile çalışmalar yapılacaktır. Plan döneminde BEBKA ve paylaşılacaktır. TKDK’nın hibe desteklerinden en az 15 işletmenin 3 Turistik Destinasyon Mudanya Bursa BB, 2017-2023 Karayolu, deniz yolu, havayolu, su, kanalizasyon, yararlanması sağlanacaktır. konseptine uygun Belediyesi Karayolları Bölge gaz ve elektrik ile ilgili olarak paydaşlarla işbirliği Hali hazırda turizm işletme belgesi sahibi 5 adet altyapı faaliyetleri Müdürlüğü, Bursagaz. yapılacak ve eksiklikler envanterine dayalı iyileştirme konaklama tesisi ve 2 adet yeme-içme tesisi yapılacaktır. TEDAŞ çalışmaları yapılacaktır. Plan dönemi boyunca altyapı bulunan Mudanya’da plan döneminde turizm işletme eksiklikler envanterine giren eksikliklerin en az belgeli konaklama tesisi sayısı 3 katına ve yeme- %80’ni giderilmiş olacaktır. içme tesisi sayısı da 5 katına çıkarılacaktır. 4 Mudanya trafik eylem Mudanya İlçe Emniyet 2016-2017 Mudanya merkez ve diğer çekicilik alanlarında 2 Nitelikli tamamlayıcı Mudanya Mudanya Ticaret 2016-2023 Mudanya merkez ve diğer çekicilik alanlarında planı hazırlanacaktır. Belediyesi Müdürlüğü, yaşanan trafik yoğunluğu ve otopark ile ilgili soruların işletme (eğlence, spor, Belediyesi ve Sanayi Odası, turistlere yönelik hizmet verecek eğlence, spor Üniversiteler, çözümü için işbirliği ortakları ile Mudanya Trafik eğitim vb. ) sayısı KOSGEB ve eğitim işletmelerinin kurulması için uygun Karayolları Bölge Eylem Planı hazırlanacaktır. artırılacaktır. koşullarda yer temini ve finansman imkanları Müdürlüğü, Bursa Plandaki eylemlerin uygulanabilmesini sağlamak sağlanacaktır. Plan dönenimde bu çerçevede en az Büyükşehir Belediyesi amacıyla ilgili kurumların bütçelerinde tahsisat 5 adet girişimcilik eğitimi düzenlenmesi ve turistlere yapılması ve hibe yoluyla destek sağlanması için yönelik hizmet verecek en az 10 tamamlayıcı çalışmalar başlatılacaktır. işletmenin kurulması ve KOSGEB tarafından Hazırlanacak olan eylem planı ve eylem planından desteklenmesi sağlanacaktır. beklenen sonuçlar konusunda halka ve esnafa Politika 2: Nitelikli işgücü sağlamaya yönelik eğitim kurumlarının sürece dahil edilmesi bilgilendirme yapılarak destekleri alınacaktır. 5 Trafik eylem planı Mudanya İlçe Emniyet 2017-2019 İlgili paydaşlarla birlikte hazırlanan Trafik Eylem No Eylem Eylemden İşbirliği Ortakları Başlangıç- Açıklama hayata geçirilecektir. Belediyesi Müdürlüğü, Planındaki eylemlerin hayata geçirilmesi ve Mudanya Sorumlu Bitiş Tarihi Üniversiteler, trafiğinin turizm Destinasyonu konseptine uygun Kuruluş Karayolları Bölge hale getirilmesi için bir takvim oluşturularak 3 yıllık 1 Lise, önlisans ve Mudanya Mudanya Milli Eğitim 2016-2023 Mevcut turizm işletmesi çalışanlarının eğitimi, yeni Müdürlüğü, Bursa süreçte eylemler hayata geçirilecektir. lisans düzeyinde Belediyesi Müdürlüğü, Uludağ ve nitelikli işgücünün hazırlanması amacıyla lise ve Büyükşehir Belediyesi turizm eğitimi veren Üniversitesi, Bursa üniversiteler ile işbirliği yapılarak eğitim programları Politika 4: Mudanya Belediyesi bünyesinde özel bir turizm birimi oluşturulması eğitim kurumları Teknik Üniversitesi düzenlenecek, Mudanya’daki turizm işletmelerinde ile anlaşmalar Bursa Orhangazi turizm eğitimi almış personel çalıştırılmasına No Eylem Eylemden İşbirliği Ortakları Başlangıç- Açıklama yapılacaktır. Üniversitesi, dikkat edilecektir. Plan dönemince bu çerçevede Sorumlu Bitiş Tarihi Mudanya Turizm Mudanya’daki tüm turizm işletmesi çalışanlarından Kuruluş İşletmeleri en az 250 kişiye iletişim, müşteri memnuniyeti, 1 Mudanya Belediyesi Mudanya --- 2016-2016 Mudanya turizmi ile ilgili faaliyetleri koordine hijyen ve sanitasyon ile turizm ile ilgili diğer temel bünyesinde bir turizm Belediyesi etmek, sağlıklı verilerin toplanmasını sağlamak, konularda eğitimler verilecektir. birimi kurulacaktır. kaymakamlık, valilik ve büyükşehir belediyesi ile olan ilişkileri geliştirmek amacıyla Mudanya Belediyesi bünyesinde en az lisans düzeyinde turizm eğitimi almış bir personelin istihdam edileceği bir turizm birimi oluşturulacaktır. Birimin görev ve yetkilerinin tanımlanması amacıyla turizm paydaşlarının görüş ve önerilerinin alınacağı bir toplantı organize edilecek ve öneriler doğrultusunda birimin görev tanımları, yetkileri ve sorumlulukları belirlenecektir.

146 147 Politika 5: Sahil bölgelerinde, Büyükşehir Belediyesi ile koordineli olarak etkin bir çevre yönetim ve denetim sistemi kurulması Politika 8: Turizm işletmelerinin fiziksel görünümü için standartlar ve denetim prosedürlerinin oluşturulması

No Eylem Eylemden İşbirliği Ortakları Başlangıç- Açıklama No Eylem Eylemden İşbirliği Ortakları Başlangıç- Açıklama Sorumlu Bitiş Tarihi Sorumlu Bitiş Tarihi Kuruluş Kuruluş 1 Kontrolsüz alanlar Mudanya Bursa Büyükşehir 2016-2018 Çevre yönetim ve denetim sistemi için uygun yerlerin 1 Turizm işletmeleri için Mudanya İlçe çevre ve 2016-2017 Turizm işletmelerinin hizmet kalitesinin için etkin bir katı atık Belediyesi Belediyesi belirlenmesi ve kurulacak olan sisteme karar denetim standartları Belediyesi şehircilik müdürlüğü, yükseltilmesi, seçkin ve üst kategori bir turizm sistemi kurulacaktır. verilmesi amacıyla bir fizibilite çalışması yapılacaktır. geliştirilecektir. ilçe sağlık Destinasyonu tanımına uygun bir işletmecilik Mudanya’nın merkez dışında yoğun turist alan müdürlüğü, ilçe gıda yapılabilmesi için konaklama, yeme-içme, estetik bölgelerinde (Tirilye, Kumyaka, Siği gibi) çevre tarım ve hayvancılık görünüm, hijyen ve sanitasyon konularını kapsayan kirliliğine neden olabilecek görüntülerin ortadan müdürlüğü kapsamlı bir standartlar paketi hazırlanacaktır. kaldırılması amacıyla çevre yönetim ve denetim sistemi kurulacaktır. 2 Turizm işletmeleri için Mudanya İlçe çevre ve 2016-2017 Konaklama, yeme-içme, estetik görünüm, hijyen denetim prosedürleri Belediyesi şehircilik müdürlüğü, ve sanitasyon konularını kapsayan standartlara Politika 6: Tanıtım ve pazarlama konusundaki eksikliklerin envanterinin çıkarılması geliştirilecektir. ilçe sağlık uygunluğu belirlemek amacıyla işbirliği yapılan müdürlüğü, ilçe gıda kuruluşlar ile birlikte denetim prosedürleri el No Eylem Eylemden İşbirliği Ortakları Başlangıç- Açıklama tarım ve hayvancılık kitapçığı hazırlanacaktır. Sorumlu Bitiş Tarihi müdürlüğü Kuruluş Politika 9: Büyükşehir Belediyesi ile güçlü iletişim kurulması 1 Tanıtım ve pazarlama Mudanya Mudanya Kent 2016-2017 Mudanya turizminin tanıtım ve pazarlama açısından konusundaki Belediyesi Konseyi, turizm sorunlarının belirlenmesi ve etkin tanıtım faaliyetleri No Eylem Eylemden İşbirliği Ortakları Başlangıç- Açıklama eksikliklerinin ile ilgili dernekler, yapmak amacıyla Mudanya Belediyesi öncülüğünde Sorumlu Bitiş Tarihi belirlenmesine konaklama, yeme- ve turizm sektörü temsilcilerinin katılımı ile 5 kişilik Kuruluş yönelik bir komite içme ve ulaştırma tanıtım ve pazarlama komitesi oluşturulacaktır. kurulacaktır. işletmeleri 1 Büyükşehir Mudanya Bursa BB 2016-2017 Mudanya Belediye binasında Büyükşehir Koordinasyon Merkezi Belediyesi Belediyesi ‘ne bir koordinasyon ofisi tahsis 2 Tanıtım ve pazarlama Mudanya Mudanya Kent 2016-2017 2016 yılı sonuna kadar tespitler yapılarak ve tüm kurulacaktır edilecek ve bu koordinasyon ofisinde Büyükşehir eksiklikler Belediyesi/ Konseyi, Turizm paydaşlar ile görüşülerek bir tanıtım eksiklikleri Belediyesi görevlileri ile Mudanya Belediyesi envanteri raporunun Tanıtım ve ile ilgili dernekler, envanteri raporu hazırlanacaktır. görevlileri birlikte çalışacaklardır. hazırlanması pazarlama BEBKA, Kültür ve Bu raporda tanıtım ve pazarlama çalışmaları komitesi Turizm İl Müdürlüğü açısından sorumlu olan kuruluşların kimler olduğu 2 Ortak faaliyetler Mudanya Bursa BB 2016-2023 Mudanya turizm birimi ve Büyükşehir koordinasyon belirlenerek o kurumlar nezdinde eksikliklerin gerçekleştirilecektir. Belediyesi merkezi işbirliği ile Mudanya merkezli ortak giderilmesine yönelik çalışmaların başlatılması etkinlikler yapılacaktır. Plan dönemi boyunca her yıl sağlanacaktır. bu çerçevede en az 2 etkinlik düzenlenecektir.

Politika 7: Acenta ve tur operatörleri ile olan iletişim yetersizliğinin giderilmesi Politika 10: Turistik Destinasyon konseptine uyumlu cephe düzenleme standartlarının belirlenmesi

No Eylem Eylemden İşbirliği Ortakları Başlangıç- Açıklama No Eylem Eylemden İşbirliği Ortakları Başlangıç- Açıklama Sorumlu Bitiş Tarihi Sorumlu Bitiş Tarihi Kuruluş Kuruluş 1 Acenta ve tur Mudanya Türkiye Seyahat 2016-2023 Turizm faaliyetlerinin ve turistik ürünlerin en önemli 1 Turizm Estetik Mudanya Mudanya Kent 2016-2016 Mudanya Belediyesi öncülüğünde şehir ve bölge operatörlerine Belediyesi Acentaları Birliği, dağıtım kanallarından biri olan yurt içi ve yurt dışı Komisyonu Belediyesi Konseyi, Turizm planlamacıları, peyzaj mimarları ve turizmcilerden yönelik info turlar Mudanya turizm seyahat acentası ve tur operatörlerine yönelik kurulacaktır. İşletmeleri, Mimar oluşan bir estetik komisyonu kurulacaktır. Bu düzenlenecektir. işletmeleri olarak bilgilendirme turları yapılacaktır. Plan ve Mühendis Odası komisyonun çalışmaları için Mudanya Belediyesi dönemi boyunca yurt içinde en az 100, yurt dışından bünyesinde bir ofis ayrılacaktır. Komisyon ise en az 25 acenta ve tur operatörü Mudanya’da çalışmaları ile ilgili sekreterya hizmetleri imar ve ağırlanacaktır. şehircilik müdürlüğü tarafından yürütülecektir. İletişim kurulan ve ağırlanan acenta ve tur operatörü 2 Benzer başarılı Mudanya Turizm Estetik 2016-2018 Mudanya Belediyesi İmar İşleri Müdürlüğü yetkilileri ile iletişimin devam ettirilebilmesi ve Destinasyonlar ziyaret Belediyesi Komisyonu koordinasyonunda Mimar ve Mühendis Odaları kişisel dostlukların geliştirilebilmesi amacıyla edilecektir. ve turizm işletmelerinden temsilcilerin katıldığı Mudanya’ya özgü hediyelikler takdim edilecektir. yurtiçi ve yurt dışı teknik geziler düzenlenecektir. 2 Turizm fuarlarına Mudanya Mudanya turizm 2016-2023 Berlin Turizm ve Seyahat Fuarı (ITB) ile Doğu Akdeniz Bu çerçevede Türkiye’de 3 yurt dışında 3 olmak katılım sağlanacaktır. Belediyesi işletmeleri Turizm ve Seyahat Fuar’larına (EMITT) her yıl üzere toplam 6 benzer destinasyona ziyaret Mudanya standı ile katılım sağlanacaktır. gerçekleştirilecektir. 3 Cephe düzenleme Mudanya Turizm Estetik 2018-2018 İlgili paydaşların işbirliği ile oluşturulan komisyon standartları el kitabı Belediyesi Komisyonu bir araya gelerek benzer destinasyonlara ziyaretler oluşturulacaktır. gerçekleştirerek Mudanya için en uygun cephe düzenleme standartları ve denetim prosedürleri belirlenerek el kitabı haline getirilecek ve tüm paydaşlarla paylaşılacaktır.

148 149 Politika 11: Turizm çalışmaları için Mudanya Kamuoyu desteğinin sağlanması Politika 14: Hedef gruplara uygun tanıtım materyallerinin hazırlanması

No Eylem Eylemden İşbirliği Ortakları Başlangıç- Açıklama No Eylem Eylemden İşbirliği Ortakları Başlangıç- Açıklama Sorumlu Bitiş Tarihi Sorumlu Bitiş Tarihi Kuruluş Kuruluş 1 Esnaf bilgilendirme Mudanya Mudanya Milli 2016-2023 Plan dönemi boyunca her yıl en az 5 defa farklı 1 Mudanya şehir rehberi Mudanya Turizm işletmeleri, 2016-2017 Benzer uluslararası başarılı Destinasyonların şehir toplantıları Belediyesi Eğitim Müdürlüğü, esnaf gruplarına yönelik bilgilendirme toplantıları hazırlanacaktır. Belediyesi Kültür ve Turizm İl rehberleri incelenerek faydalı bilgiler, alışveriş, gece yapılacaktır. Üniversiteler organize edilecektir. Bilgilendirmelerde Mudanya’nın Müdürlüğü, BEBKA yaşamı, gastronomi, spor, aktivite, etkinlikler ve turizm vizyonu ve benzer başarılı destinasyolardaki festivaller ve kültürel ögeleri de içeren Mudanya uygulamalar anlatılarak yapılacak çalışmalar için Şehir Rehberi hazırlanacaktır. Hazırlanacak olan esnaf desteği sağlanacaktır. şehir rehberi Türkçe, İngilizce ve Yunanca olacaktır.

2 Halk bilgilendirme Mudanya Mudanya Milli 2016-2023 Plan dönemi boyunca her yıl en az 5 defa halka 2 Sosyal medya Mudanya Mudanya Kent 2016-2017 Mudanya Destinasyonu bağlamında sosyal medya toplantıları Belediyesi Eğitim Müdürlüğü, yönelik bilgilendirme toplantıları organize edilecektir. hesapları açılacak ve Belediyesi Konseyi, Turizm üzerinden yapılacak tanıtım çalışmaları için yapılacaktır. Üniversiteler Bilgilendirmelerde Mudanya’nın turizm vizyonu etkin yönetilecektir. İşletmeleri “gomudanya” konseptli twitter, facebook, instagram ve benzer başarılı destinasyolardaki uygulamalar hesapları açılacak ve sık sık güncellenecektir. anlatılarak yapılacak çalışmalar için halk desteği Sosyal medya hesapları üzerinden gelen yorumlar sağlanacaktır. ve istekler Mudanya Turizm Birimine iletilerek arşivlenmesi ve gereğinin yapılması sağlanacaktır. Politika 12: Kültürel çekicilik unsurlarının bakım ve restorasyon planlamalarının yapılması Sosyal medya hesaplarının İngilizce olarak da hizmet No Eylem Eylemden İşbirliği Ortakları Başlangıç- Açıklama vermesi sağlanacaktır. Sorumlu Bitiş Tarihi 3 Gomudanya web sitesi Mudanya Mudanya Kent 2016-2016 Mudanya turizm rehberine ve seçkin ve üst kategori Kuruluş hazırlanacaktır. Belediyesi Konseyi, Turizm bir Destinasyon hedefine uygun bir anlayışla 1 Önceliklendirme Mudanya Üniversiteler, Turizm 2016-2016 Paydaşların desteği ile Mudanya ilçe sınırları İşletmeleri Yunanca, İngilizce ve Türkçe olmak üzere 3 dilli çalışması yapılacaktır. Belediyesi İşletmeleri, Çevre içerisinde yer alan kültürel çekicilik unsurları ile ilgili bir bölgesel web sitesi hazırlanacaktır www. ve Şehircilik İl maliyet, turist çekme potansiyeli, yapının durumu gomudanya. com. tr veya www. gomudanya. org. Müdürlüğü gibi unsurlara dayalı olarak bir önceliklendirme tr web adresleri Mudanya Belediyesi adına tescil çalışması yapılacak ve rapor haline getirilecektir. Bu ettirilerek Mudanya’yı bütünleşik bir şekilde tanıtan raporda plan dönemi boyunca hangi yıl hangi eser ve pazarlayabilen bir web sitesi hazırlanacaktır. Bu ile ilgili bakım ve restorasyon çalışması yapılacağı web sitesi üzerinden otel ve yeme-içme tesisleri belirlenmiş olacaktır. ile ilgili rezervasyonlar yapılabilecek ve turistlere yönelik güncel bilgilere yer verilecektir. 2 Restorasyon ihale Mudanya Üniversiteler, Turizm 2017-2023 Plan dönemi boyunca her yıl 1 eserin restorasyon dosyaları hazırlanacak Belediyesi İşletmeleri, Çevre ve bakımı için ihale dosyası hazırlanacaktır. Bu ve ihaleler ve Şehircilik İl çerçevede plan dönemi boyunca toplam 7 eserin gerçekleştirilecektir. Müdürlüğü restorasyon ve bakımı için ihale dosyası hazırlanmış ve ihaleler gerçekleştirilmiş olacaktır.

3 Restorasyon Mudanya Mudanya Belediyesi, 2017-2023 Önceliklendirme çalışmasına dayalı olarak her yıl ve bakım işleri Belediyesi Kültür ve Turizm İl en az bir yapının bakım ve restorasyonu yapılarak gerçekleştirilecek Müdürlüğü ziyarete açılacaktır. Bu çerçevede Kültür ve Turizm ve eserler ziyarete Bakanlığı ile işbirliği yapılarak eserlerin müze açılacaktır. olarak değerlendirilmesi, Kültür ve Turizm Bakanlığı tarafından işletilmesi sağlanacaktır.

Politika 13: Turistik çekiciliklere yönelik bilgilendirme ve yönlendirme eksikliklerinin giderilmesi

No Eylem Eylemden İşbirliği Ortakları Başlangıç- Açıklama Sorumlu Bitiş Tarihi Kuruluş 1 Kültürel çekiciliklere Mudanya Üniversiteler, 2016-2023 Potansiyel ve mevcut turistler açısından çekici yönelik bilgilendirme Belediyesi Kültür ve Turizm bulunan ve bulunabilecek eserler için en az 3 levhaları İl Müdürlüğü, dilde olmak üzere (Türkçe, İngilizce ve Yunanca) hazırlanacaktır. Bursa Büyükşehir bilgilendirme levhaları hazırlanacak ve uygun şekilde Belediyesi yerleştirilecektir.

2 Yol üzeri tanıtım ve Mudanya Karayolları Bölge 2016-2023 Potansiyel ve mevcut turistler açısından çekici yönlendirme tabelaları Belediyesi Müdürlüğü, bulunan ve bulunabilecek eserlere ziyaretleri hazırlanacak ve Bursa Büyükşehir kolaylaştırmak amacıyla en az 3 dilde olmak üzere yerleştirilecektir. Belediyesi (Türkçe, İngilizce ve Yunanca) bilgilendirme levhaları hazırlanacak ve uygun şekilde yerleştirilecektir.

150 151 Eylemden İşbirliği Başlangıç No Eylem Sorumlu Açıklama BİLEŞEN 2: YENİ ÜRÜN GELİŞTİRME BAĞLAMINDA TURİZM PAZARI İÇİN YENİ BİR MUDANYA ÜRÜNÜ OLUŞTURULMASI Ortakları Bitiş Tarihi Kuruluş

2 Termal ve sağlık Mudanya Ticaret ve 2016-2017 Mudanya’nın termal kaynak envanteri Politika 1: Potansiyel turizm girişimcilerine yönelik yatırım rehberlerinin hazırlanması turizmi için Belediyesi Sanayi Odası, çıkarılarak uygun türdeki tesisler için fizibilite raporları Üniversiteler, DSİ fizibilite çalışması yapılacaktır. Mudanya hazırlanacaktır. hava kalitesinin tescillenmesi ile birlikte Eylemden sağlık turizmine ve özellikle de solunum İşbirliği Başlangıç No Eylem Sorumlu Açıklama yolu rahatsızlığı çekenlere yönelik sağlık Ortakları Bitiş Tarihi Kuruluş merkezlerinin kurulmasına yönelik fizibilite çalışması yapılacaktır. Bu çerçevede termal kaynak envanteri ve 1 Konaklama, yeme- Mudanya Ticaret ve 2016-2017 Konumlandırma ve hedef pazar tesis fizibilitesi raporu ve sağlık merkezi içme, eğlence vb. Belediyesi Sanayi Odası, stratejilerine uygun olarak fizibilitesi olmak üzere 2 adet raporun işletmelere yönelik Üniversiteler geliştirilebilecek turizm türleri hazırlanması sağlanacaktır. yatırım rehberleri belirlenecek ve bu alanlarda hazırlanacaktır. kurulabilecek turizm işletmeleri için 3 Somut ve somut Mudanya Üniversiteler 2016-2017 Mudanya’nın zengin tarihsel birikimini yatırım rehberleri hazırlanacaktır. olmayan kültürel Belediyesi ortaya koymak maçıyla ilgili alanlarda Bu rehberlerin potansiyel iç ve dış miras envanteri çalışmaları bulunan üniversitelerle işbirliği yatırımcılar için bir başvuru dokümanı çıkarılacaktır. yapılarak somut ve somut olmayan olması sağlanacaktır. Türkçe ve İngilizce kültürel miras için bir envanter çalışması olmak üzere 2 dilde hazırlanacaktır. yapılacaktır. Bu envanter çalışmasında ziyaret edilebilecek çekicilikteki tüm 2 Alternatif turizm Mudanya Ticaret ve 2016-2017 Eko-turizm, sağlık turizmi, termal somut mirasın ve gelenek-görenek, türlerine yönelik Belediyesi Sanayi Odası, turizm, gastronomi turizmi, çiftlik gastronomi, tören uygulamaları vb. gibi sektör raporları Üniversiteler turizmi gibi alternatif turizm türlerinde çekicilik oluşturabilecek diğer somut hazırlanacaktır. Mudanya’nın durumunu belirleyen, olmayan kültürel mirasın kayıt altına fırsatları ve tehditleri değerlendiren ve alınması sağlanacak ve turistlerin rekabet gücünü ortaya koyan bir sektör hizmetine sunulabilmesi için çalışmalara raporu hazırlanacaktır. Bu sektör raporu başlanacaktır. aynı zamanda yatırımcılara yönelik doküman zenginliği de sağlayacaktır. Politika 3: Seyahat acentası ve özellikli gastronomi işletmelerinin kurulmasının teşvik edilmesi

No Eylem Eylemden İşbirliği Ortakları Başlangıç- Açıklama Politika 2: Geliştirilebilecek alternatif turizm türleri için envanter ve fizibilite çalışmalarının yapılması Sorumlu Bitiş Tarihi Kuruluş

No Eylem Eylemden İşbirliği Başlangıç- Açıklama 1 Girişimcilik eğitimleri Mudanya KOSGEB 2016-2017 Mudanya’da yerleşik seyahat acentası Sorumlu Ortakları Bitiş Tarihi verilecektir. Belediyesi ve özellikli gastronomi işletmelerinin Kuruluş kurulmasını teşvik etmek amacıyla bu alanlarda girişimcilik yapmayı düşünenlere 1 Eko-turizm için Mudanya Ticaret ve 2016-2017 Kırsal alanlarda planlanacak ve KOSGEB ile işbirliği yaparak girişimcilik hizmet verebilecek Belediyesi Sanayi Odası, geliştirilecek olan eko-turizm eğitimleri düzenlenecektir. Bu çerçevede turizm işletmelerine Üniversiteler faaliyetlerine yönelik hizmet verecek KOSGEB destekli 2 adet girişimcilik eğitimi yönelik fizibiliteler konaklama, yeme-içme, hediyelik kursu düzenlenmesi planlanmaktadır. hazırlanacaktır. eşya ve köy pazarlarının kurulmasını 2 Yeni girişimcilere Mudanya Üniversiteler 2017-2023 Girişimcilik eğitimi alan ve seyahat sağlamak amacıyla fizibilite raporları danışmanlık desteği Belediyesi acentası ile özellikli gastronomi işletmesi hazırlanacaktır. Bankalar ve Kalkınma verilecektir. kuranların KOSGEB’ten finansal destek Ajansının istemiş olduğu formata göre alabilmeleri için hazırlamak zorunda hazırlanacak olan bu fizibilite raporlarına oldukları iş planlarına danışmanlık desteği göre girişimcilerin finansman bulmaları verilecektir. Bu çerçevede verilecek da sağlanacaktır. Bu çerçevede en az 4 danışmanlık desteği ile en az 5 işletmenin adet (konaklama, yeme-içme, hediyelik KOSGEB’den yeni girişimci desteği alacağı eşya ve köy pazarı) olmak üzere fizibilite hesaplanmaktadır. raporu hazırlanacaktır. 3 Yeni kurulan Mudanya Üniversiteler 2017-2023 Yeni kurulan işletmelerin başarılı işletmelere yönetim Belediyesi olabilmesi için pazarlama, finans ve danışmanlığı desteği üretim alanlarında üniversitelerin katkısı verilecektir. ile danışmanlık desteği verilecektir. Bu çerçevede danışmanlık talebinde bulunan 5 yeni girişimci 5 de eski girişimci olmak üzere 10 işletmeye danışmanlık desteği verilmesi planlanmaktadır. 152 153 Eylemden Politika 6: Mudanya Destinasyonu için alternatif turistik ürün paketlerinin hazırlanması Başlangıç- No Eylem Sorumlu İşbirliği Ortakları Açıklama Bitiş Tarihi Kuruluş No Eylem Eylemden İşbirliği Ortakları Başlangıç- Açıklama Sorumlu Bitiş Tarihi 4 Tematik konaklama Mudanya Mudanya Ticaret 2016-2023 Eko turizm mimarisine uygun konaklama Kuruluş ve yeme-içme Belediyesi ve Sanayi Odası, işletmelerinin yapımı ile özellikle tesisleri yapılacaktır. BEBKA, KOSGEB, Girit Mutfağı’na yönelik ürünlerin 1 Bursa merkezli Mudanya Turizm işletmeleri 2016-2016 Bursa merkezden davet edilecek olan TKDK sunumlarının yapılacağı tematik seyahat acentaları Belediyesi seyahat acentaları ile Mudanya ve yakın restoranların açılması teşvik edilecektir. davet edilerek geziler çevresindeki çekicilik alanlarına geziler Bu amaçla KOSGEB, BEBKA ve TKDK yapılacaktır. düzenlenerek acentalara tanıtım yapılacak desteğinin alınmasına yönelik potansiyel ve görüşleri alınacaktır. girişimcilere proje hazırlama konusunda destek verilecektir. 3 Alternatif turistik ürün Mudanya Mudanya 2017-2023 Başlangıç uygulamaları için Mudanya paketleri uygulamaya Belediyesi Minibüsçüler Belediyesi ve Mudanya Minibüsçüler Politika 4: Kırsalda yerel girişimci sayısının artırılmasının sağlanması geçirilecektir. Kooperatifi Kooperatifinden destek alınacaktır. İlk uygulamaların finansmanı Mudanya No Eylem Eylemden İşbirliği Ortakları Başlangıç- Açıklama Belediyesi tarafından karşılanacak sonraki dönemlerde ise Mudanya merkezde Sorumlu Bitiş Tarihi kurulacak seyahat acentaları aracılığı Kuruluş ile faaliyetler organize edilecektir. Bu çerçevede toplam 10 acenta yöneticisi 1 Eko-turizm eğitimi Mudanya Kültür ve Turizm 2016-2023 Yerel halka eko-turizm, eko-turizme ağırlanacaktır. verilecektir. Belediyesi İl Müdürlüğü, sunulabilecek ürünlerin geliştirilmesi Üniversiteler (Organik tarım vb. ) eğitimi verilecektir. Politika 7: Mudanya’nın turistik Destinasyon algısının güçlendirilmesi 10 ayrı kurs düzenlenecek ve kırsal alanlarda yaşayan 200 kişiye eğitim No Eylem Eylemden İşbirliği Ortakları Başlangıç- Açıklama verilecektir. Sorumlu Bitiş Tarihi Kuruluş 2 Yöre halkına Mudanya KOSGEB, 2016-2023 Belirlenen eko turizm rotalarında yer girişimcilik Belediyesi Üniversiteler alan köy ve beldelerdeki halka KOSGEB 1 Algı araştırmaları Mudanya Üniversiteler 2016-2017 Mudanya Destinasyonu ile ilgili eğitimlerinin verilmesi onaylı girişimcilik eğitimleri verilecek ve yapılacaktır. Belediyesi potansiyel ziyaretçi algılarının ölçülmesi ve girişimleri için kendi işini kurmak isteyen girişimciler amacıyla yurtiçinde ve yurt dışında algı destek sağlanması desteklenecektir. Plan dönemi boyunca araştırmaları yapılacaktır. Yurt dışında 100 kişinin girişimcilik eğitimi alması ve özellikle Yunanistan’daki Mudanya algısı, kendi işini kurmak isteyen 50 girişimcinin yurtiçinde ise özellikle kültür turlarına desteklenmesi sağlanacaktır. katılma potansiyeli bulunan turistlere yönelik algı araştırmaları yapılacaktır. Plan Politika 5: Eko-turizm alanlarının sürdürülebilirlik esası ile gelişiminin sağlanması dönemi boyunca toplamda en 500 kişi ile görüşülmesi planlanmaktadır.

No Eylem Eylemden İşbirliği Ortakları Başlangıç- Açıklama 2 Algı güçlendirme Mudanya Turizm işletmeleri 2017-2023 Mudanya’nın olumlu yöndeki algılarının Sorumlu Bitiş Tarihi çalışmaları Belediyesi güçlendirilmesi ve pekiştirilmesi amacıyla Kuruluş yapılacaktır. yerli ve yabancı medya organlarında haberler yapılmasını sağlayacak çalışmalar 1 Yöre halkına doğa Mudanya Milli eğitim 2016-2023 Doğayı anlatmak için yöre halkı ve yapılacaktır. Bu çerçevede ilgili basın eğitimi verilecektir. Belediyesi müdürlüğü, çocuklar eğitilecektir. Üniversiteler ve milli organlarından ziyaretçiler ağırlanacak, üniversiteler eğitim müdürlüğü desteği ile plan dönemi bölgede çekilecek filmler teşvik edilecektir. boyunca 1.000 yetişkin, 2.000 çocuğa doğa Plan dönemi boyunca her yıl en az 20 yerli eğitimi verilecektir. ve yabancı gazeteci ağırlanacak, 3 sinema veya dizi filmin Mudanya’da çekilmesi 2 Gönüllülük sistemi Mudanya Mudanya 2016-2018 Doğa gönüllülerinin seçimi ve eğitimi sağlanacaktır. oluşturulacaktır. Belediyesi Kaymakamlığı, yapılacaktır. Muhtarlıklar Plan dönemi boyunca her doğa turizmi 3 Güvenlik noktaları Mudanya İlçe Emniyet 2016-2018 Turistik aktivite alanlarında, doğa turizmi yapılabilecek yerlerden 5 er ve toplam 50 oluşturulacaktır. Belediyesi Müdürlüğü, rotalarında, plajlarda, kentsel yaşamın İlçe Jandarma kontrol edilebileceği noktalarda sabit ve gönüllü doğa denetçisi seçilecek ve bu Komutanlığı mobil güvenlik noktalarının oluşturulması, denetçiler kamu otoritesine denetim için mobese sisteminin fiziksel kurulumu, yardımcı olacaklardır. devriye güvenlik faaliyetleri için uygun rotaların planlanması ve güvenlik ihtiyacına 3 Doğa turizmi rotaları Mudanya BEBKA, KOSGEB, 2016-2023 Bisiklet, trekking ve ATV turları için uygun yönelik acil müdahale noktalarının kullanılabilir hale Belediyesi TKDK alanlarda rotalar belirlenecek, rotaların yapılandırılması gündeme alınacaktır. hetirilecektir. kullanılabilir hale getirilmesi için yol genişletme çalışmaları, tuvalet ve içme suyu alanları ve bu rotalar üzerinde destekleyici tesisler yapılacaktır. Plan dönemi boyunca en az 2 bisiklet, 2 trekking, 1 ATV rotası kullanılabilir hale getirilecektir.

154 155 Politika 8: Kültürel ve sportif aktivite alanlarının oluşturulması Politika 11: Ürün ve hizmetlerde çeşitlendirmeler yapılarak orijinal özelliklerin ön plana çıkarılması

No Eylem Eylemden İşbirliği Ortakları Başlangıç- Açıklama No Eylem Eylemden İşbirliği Ortakları Başlangıç-Bitiş Açıklama Sorumlu Bitiş Tarihi Sorumlu Tarihi Kuruluş Kuruluş 1 Turistik ürün ve Mudanya Mudanya Turizm 2016-2017 Mudanya’nın mevcut ve geliştirilebilecek 1 Aktivite alanları Mudanya Bursa BB 2016-2023 Mudanya turistik çekicilik alanlarında halı hizmetlerde benzer Belediyesi İşletmeleri, turizm ürünleri için işbirliği yapılabilecek oluşturulacaktır. Belediyesi sahalar, spor alanları ve kültürel alanların Destinasyonlar Üniversiteler, Ticaret Destinasyonlar araştırılacaktır. Özellikle yapılması sağlanacaktır. araştırılacaktır. ve Sanayi Odası inanç, kültür ve deniz anlamında Bu konuda plan süresi boyunca 3 adet halı tamamlayıcılık özellikleri ile işbirliği saha, 7 adet spor alanı ve 3 adet de kültürel yapılabilecek İznik, Bursa merkez alanın tamamlanması sağlanacaktır. gibi Destinasyonlarla nasıl bir işbirliği 2 Arkeolojik alanlar Mudanya Bursa KTM, 2016-2023 Mudanya kent merkezinde ve Kültür yapılabileceği araştırılacaktır. ortaya çıkarılacaktır. Belediyesi Üniversiteler ve Turizm Bakanlığı’nca belirlenmiş 2 Mudanya’daki Mudanya Mudanya Turizm 2016-2023 Mudanya’nın üst düzey bir Destinasyon alanlarda yer alan arkeolojik alanların mevcut turistlere Belediyesi İşletmeleri, olarak tanımlanabilmesi ve bu özelliğinin ortaya çıkarılmasına yönelik çalışmalar yönelik araştırmalar Üniversiteler sürdürülebilmesi için periyodik olarak yapılacaktır. Bu çerçevede Bursa Kültür ve yapılacaktır. turistlere yönelik araştırmalar yapılacaktır. Turizm İl Müdürlüğü ile işbirliği yapılacaktır. Bu çerçevede tüm yıl turizm işletmeleri ile işbirliği yapılarak turistlere yönelik Politika 9: Uzun vadeli planların yapılması ve politikalar belirlenmesi araştırmalar yapılacaktır. No Eylem Eylemden İşbirliği Ortakları Başlangıç- Açıklama 3 Turistik ürün ve Mudanya Mudanya Turizm 2016-2023 Turistik ürün ve hizmetlerde benzer Sorumlu Bitiş Tarihi hizmetlerde farklılaşma Belediyesi İşletmeleri, Ticaret Destinasyonların araştırılmasından elde Kuruluş sağlanacaktır. ve Sanayi Odası, edilen verilere dayalı olarak ürün ve 1 Taşıma kapasitelerinin Mudanya Gıda Tarım ve 2016-2018 Mudanya Destinasyonu için ulaşılmak Marmara Birlik hizmetlerde farklılaşmalar sağlanacaktır. belirlenmesine yönelik Belediyesi Hayvancılık İlçe istenen hedefler ve standartlar belirlenerek Bu çerçevede Mudanya Destinasyon’unun çalışmalar yapılacaktır. Müdürlüğü, Mudanya ekolojik, toplumsal, psikolojik ve ekonomik orijinal özellikleri belirlenerek bu özelliklerin Turizm İşletmeleri, taşıma kapasiteleri belirlenecektir. Hedef turistik ürünlere dönüşmesi için yatırımlar Üniversiteler, Ticaret belirleme çalışmalarına farklı aktörlerin yapılacaktır. ve Sanayi Odası, katılımı büyük önem taşımaktadır. Bu 4 Tanıtım materyallerinde Mudanya Mudanya Turizm 2016-2023 Tanıtım materyalleri ve dijital tanıtım Bursa BB çerçevede üniversiteler, kamu kurumları, Mudanya’nın özgün Belediyesi İşletmeleri, Ticaret platformlarında Mudanya’nın özgün ticaret ve sanayi odası ve Büyükşehir değerlerine atıf yapan ve Sanayi Odası, özelliklerini vurgulayan mottolar kullanılacak Belediyesi ile işbirliği yapılacaktır. mottolar kullanılacak ve Marmara Birlik ve potansiyel turistlerin algılarının bu yönde içerik oluşturulacaktır. değiştirilmesi sağlanacaktır. Bu amaçla 2 Uzun vadeli stratejik Mudanya Mudanya Turizm 2016-2018 Mudanya turizminin uzun vadeli stratejik üniversitelerin ilgili bölümlerinden ve hedefler belirlenecek Belediyesi İşletmeleri, gelişimi için hedefler belirlenerek trafik profesyonel firmalardan danışmanlık desteği ve eylem planları Üniversiteler, Ticaret eylem planı, tanıtım eylem planı ve turistik alınacaktır. hazırlanacaktır. ve Sanayi Odası altyapı eylem planları hazırlanacaktır. Politika 12: Mudanya’ya özgü turistik ürünler için tescil ve coğrafi işaretleme çalışmalarının başlatılması Politika 10: Mudanya’da yapılabilecek tüm turistik aktivitelerin tanıtım materyallerinde yer almasının sağlanması 1 Tescili yapılabilecek Mudanya Ticaret ve Sanayi 2016-2017 Üretici birlikleri ve kamu kurumları ile No Eylem Eylemden İşbirliği Ortakları Başlangıç- Açıklama olan ürünler ile ilgili Belediyesi Odası, Üretici işbirliği yapılarak tescili yapılabilecek olan Sorumlu Bitiş Tarihi tescile uygun bilgiler Birlikleri, Kültür ve kültürel ve tarımsal ürünler belirlenecektir. Kuruluş toplanacaktır. Turizm İl Müdürlüğü, Bu ürünlerle ilgili tescile uygun özelliklerin Gıda Tarım ve ortaya konulabilmesi için araştırma 1 Basılı broşürlerde Mudanya Bursa İl Kültür ve 2016-2018 Bursa ile ilgili olarak hazırlanan tanıtım Hayvancılık İl yapılacaktır. Mudanya ile ilgili Belediyesi Turizm Müdürlüğü broşürlerinde Mudanya ile ilgili bilgilerin Müdürlüğü bölümlerin yeniden revize edilmesi için kültür ve turizm il yazılmasına destek müdürlüğü ile işbirliği yapılacaktır. Yapılan 2 Tescil başvuru dosyaları Mudanya Ticaret ve Sanayi 2017-2018 İlgili kuruluşlarla işbirliği yapılarak tescil verilecektir. çalışmalardan elde edilecek verilerin hazırlanarak başvurular Belediyesi Odası, Üretici için belirlenen ürünler için başvuru dosyaları Bursa Turizm broşürlerde yer alması yapılacaktır. Birlikleri, Kültür ve hazırlanacaktır. Bu konuda daha önceden sağlanacaktır. Turizm İl Müdürlüğü, deneyim sahibi olan hizmet sağlayıcılardan Gıda Tarım ve danışmanlık desteği alınacaktır. Plan dönemi 2 Turizm işletmelerinin Mudanya Mudanya Turizm 2016-2018 Mudanya’nın etkin tanıtımı için hazırlanacak Hayvancılık İl boyunca bu çerçevede en az 5 başvurunun kullanacağı tanıtım Belediyesi İşletmeleri, olan Mudanya Rehberi’nin Mudanya ile ilgili Müdürlüğü yapılması planlanmaktadır. broşürlerinin tek tip ve Üniversiteler, Ticaret tüm tanıtım alanlarında ve işletmelerde zengin bir içeriğe sahip ve Sanayi Odası bulunması sağlanacaktır. Şehir Rehberin olması sağlanacaktır. ve hazırlanacak olan broşürlerin içeriğinin hazırlanmasında Mudanya turizm işletmelerinden, üniversitelerden ve Ticaret ve Sanayi Odası’ndan destek alınacaktır. 3 Web sitesi ve sosyal Mudanya Mudanya Turizm 2016-2018 www. gomudanya. com ve hazırlanacak olan medya hesaplarındaki Belediyesi İşletmeleri, sosyal medya hesaplarından Mudanya’nın tanıtım içeriklerinin Üniversiteler, Ticaret etkin tanıtımı için halihazırdaki turistik zenginleştirilmesi ve Sanayi Odası faaliyetler ile yeni geliştirilen turistik ürünlerin sağlanacaktır. bu tanıtım platformlarından tanıtılması sağlanacaktır.

156 157 Politika 13: Çekicilik alanlarına denizyoluyla ulaşım imkanlarının araştırılması No Eylem Eylemden İşbirliği Ortakları Başlangıç-Bitiş Açıklama Sorumlu Tarihi BİLEŞEN 3: MEVCUT VE YENİ MUDANYA ÜRÜNLERİ İÇİN HANGİ MUHTEMEL PAZARLARA HİTAP EDİLMESİ GEREKTİĞİNİN Kuruluş BELİRLENMESİ 1 Tirilye, Kumyaka, Siği Mudanya Ticaret ve Sanayi 2016-2018 İstanbul’dan Mudanya’ya hali hazırda başarılı gibi çekicilik alanlarına Belediyesi Odası, Ulaştırma bir şekilde gerçekleşen deniz ulaşımının Mudanya’dan deniz İşletmesi Birlikleri daha küçük deniz ulaşım araçları ile Politika 1: Mevsimsel olarak farklı tanıtım stratejileri geliştirilmesi ulaşımı için fizibilite Mudanya’nın deniz kenarındaki diğer çekim Eylemden çalışması yapılacaktır. alanlarına da ulaştırılması için fizibilite Başlangıç- No Eylem Sorumlu İşbirliği Ortakları Açıklama çalışması yapılacaktır. Bu çerçevede özellikle Bitiş Tarihi Mudanya’dan Tirilye, Kumyaka ve Siği’ye Kuruluş deniz ulaşımı yapılıp yapılamayacağına 1 Mudanya’nın Mudanya Üniversiteler, Turizm 2016-2018 Mudanya’nın farklı mevsimlerde yönelik fizibilite raporu hazırlanacaktır. mevsimsel olarak Belediyesi İşletmeleri, Bursa BB değerlendirilebilecek turizm ürünlerinin 2 Mudanya’dan kıyı Mudanya Ticaret ve Sanayi 2016-2018 Mudanya Destinasyonu için önemli bir değer değerlendirilebilecek belirlenmesine yönelik olarak turizm işletmeleri, bölgelerindeki çekicilik Belediyesi Odası, Ulaştırma olan denizin daha etkin kullanılabilmesi ve özelliklerine yönelik üniversiteler ve Bursa BB’nin katılımıyla alanlarına denizden İşletmesi Birlikleri çekiciliğe katkısının artırılması için günlük araştırma yapılacaktır. araştırmalar yapılacaktır. Bu araştırmalar saha günlük turlar için tekne turları düzenlenecektir. Bu amaçla çalışmaları yanında mevcut turistlere yönelik fizibilite çalışması denizden ulaşılabilecek çekicilik alanları için olarak da yapılacaktır. Mudanya ilçe sınırları yapılacaktır. günlük tekne turları fizibilitesi yapılacaktır. içerisinde tarım ürünlerinden turizme entegre 3 Kumyaka ve Tirilye’de Mudanya Bursa BB 2016-2018 Mudanya Güzelyalı’dan ve Mudanya edilebilecek ürünlerin değerlendirilmesine deniz otobüsü iskeleri Belediyesi merkezden Kumyaka ve Tirilye’ya deniz çalışılacaktır. yapılacaktır. otobüsü seferleri planlanacaktır. Bunun için 2 Alternatif turizm Mudanya Ticaret ve Sanayi 2016-2017 Eko-turizm, sağlık turizmi, termal turizm, Kumyaka ve Tiriya’ya deniz otobüsü iskeleleri türlerine yönelik Belediyesi Odası, Üniversiteler gastronomi turizmi, çiftlik turizmi gibi alternatif yapılacaktır. sektör raporları turizm türlerinde Mudanya’nın durumunu Politika 14: Çocuklu turist ailelere aktivite zenginliği sağlayacak yatırımların yapılması ve teşvik edilmesi hazırlanacaktır. belirleyen, fırsatları ve tehditleri değerlendiren ve rekabet gücünü ortaya koyan bir sektör No Eylem Eylemden İşbirliği Ortakları Başlangıç-Bitiş Açıklama raporu hazırlanacaktır. Bu sektör raporu Sorumlu Tarihi aynı zamanda yatırımcılara yönelik doküman Kuruluş zenginliği de sağlayacaktır. 1 Çocuk aktivitelerine Mudanya Üniversiteler, BEBKA 2016-2018 Mudanya Destinasyonu için düşünülen yönelik fizibilite Belediyesi en önemli hedef kitlelerden biri çocuklu Politika 2: Benzer Destinasyonlar ile ortak pazarlama çalışmaları yapılması çalışmaları yapılacaktır. ailelerdir. Mudanya’nın hali hazırdaki durumu No Eylem Eylemden İşbirliği Ortakları Başlangıç- Açıklama buna uygun değildir. Bu çerçevede çocuklu Sorumlu Bitiş Tarihi ailelere yönelik yapılabilecek yatırımlar Kuruluş için fizibilite çalışması yapılacaktır. Temalı parklar, eğlence alanları, su ve deniz 1 Benzer ürün ve Mudanya Turizm işletmeleri 2016-2017 Mudanya’nın mevcut ve potansiyel turistlere aktiviteleri gibi konularda üniversitelerin hizmetler sunan ve Belediyesi sunabileceği turizm ürünleri belirlenecektir. Bu desteği ile fizibilite çalışmaları yapılacaktır. yakın coğrafyada yer Destinasyonlar ziyaret edilerek Mudanya ürünü 2 Fizibilitesi yapılan çocuk Mudanya Üniversiteler, BEBKA, 2018-2023 Fizibilitesi uygun görülen çocuk aktivitelerine alan Destinasyonlar ile entegre edilebilecek unsurları belirlenerek aktiviteleri yatırımlarının Belediyesi KOSGEB, TKDK yönelik yatırımların hayata geçirilebilmesi belirlenecektir. ortak pazarlama çalışmaları için iletişim hayata geçirilmesi için amacıyla üniversitelerin desteği ile BEBKA, kanalları güçlendirilecektir. Bu çerçevede projeler hazırlanarak KOSGEB ve TKDK’ya yönelik projeler Bursa’nın diğer ilçeleri, Yalova ve Balıkesir illeri finansal destek hazırlanarak yatırımların bu kurumlar ile işbirliği kanalları kurulacaktır. sağlanacaktır. tarafından finanse edilmesi sağlanacaktır. 2 Benzer Destinasyonlar Mudanya Turizm işletmeleri 2017-2018 İşbirliği yapılacak Destinasyonlardan ile ortak tur paketleri Belediyesi temsilcilerin bulunduğu bir komite hazırlanacaktır. oluşturulacaktır. Özellikle Yunan turistler için Balıkesir ve İznik ile birlikte ortak tur paketleri hazırlanacaktır. Bu tur paketlerinin bir günü Mudanya’da konaklamaya ayrılacaktır. Kültür turizmi odaklı olarak hazırlanacak olan bu tur paketleri ile Mudanya’nın özellikle inanç bazlı kültürel ögelerine yönelik turist çekilmesi planlanmaktadır.

3 Fuarlar, acentalar ve tur Mudanya Turizm işletmeleri, 2018-2019 Ortak tur paketlerinin etkin bir şekilde operatörleri için ortak Belediyesi Kültür ve Turizm İl pazarlanabilmesi için diğer Destinasyonlar tur paketlerini içeren Müdürlüğü, BEBKA ile birlikte fuarlara ortak katılımlar, acenta tanıtım materyalleri ve tur operatörlerine ortak ziyaretler ve info hazırlanacaktır. turlar düzenlenecektir. Turlar için ortak bütçe ile tanıtım broşürleri hazırlanacaktır. Ortak tur paketlerinin Destinasyonların elektronik tanıtım mecralarında da tanıtılması sağlanacaktır.

158 159 No Eylem Eylemden İşbirliği Ortakları Başlangıç- Açıklama Politika 5: Yüksek gelir gruplarına yönelik iletişim stratejilerinin geliştirilmesi Sorumlu Bitiş Tarihi Kuruluş No Eylem Eylemden İşbirliği Ortakları Başlangıç- Açıklama Sorumlu Bitiş Tarihi 4 Aynı hedef gruba Mudanya Bursa BB, Balıkesir 2019-2023 Ortak turların pazarlamasının yapılacağı Kuruluş hitap edebilecek Belediyesi BB, İznik Belediyesi hedef gruplara yönelik etkinlikler ortak etkinlikler düzenlenecektir. Bu etkinlikler ile işbirliği 1 Ürün – Fayda Mudanya Üniversiteler, Turizm 2016-2018 Mudanya ürününün yüksek gelir gruplarındaki düzenlenecektir. yapılan tüm Destinasyonlarda turist ağırlanması stratejileri geliştirilecek Belediyesi İşletmeleri, Kültür ve potansiyel ve mevcut turistler üzerinde bıraktığı sağlanacaktır. Bu amaçla spor karşılaşmaları, ve hayata geçirilecektir. Turizm İl Müdürlüğü imaj belirlenerek mevcut Mudanya ürününün festivaller, yarışmalar vb. organizasyonlar turistlerin beklentilerini karşılayacak şekilde düzenlenecektir. iyileştirilmesi ve geliştirilmesi sağlanacaktır. Bu çerçevede yüksek gelir grupları için Mudanya Politika 3: Spesifik hedef pazarların belirlenmesi ve odaklanma stratejilerinin geliştirilmesi ürününün fiziksel ve işlevsel özelliklerinin farklılıkları belirlenerek bu farklılıkların No Eylem Eylemden İşbirliği Ortakları Başlangıç- Açıklama tanıtılması sağlanacaktır. Sorumlu Bitiş Tarihi Kuruluş 2 İmaj-Kimlik Stratejileri Mudanya Üniversiteler, Turizm 2016-2023 İmaj stratejisinin ilk hedefi, Mudanya markasını 1 Mevcut ve geliştirilmesi Üniversiteler ile işbirliği yapılarak ve Ekonomi geliştirilecektir. Belediyesi İşletmeleri, Kültür ve diğer markalardan ayırarak tüketici zihninde planlanan turistik Bakanlığı desteklerinden faydalanılarak Turizm İl Müdürlüğü Mudanya marka izlenimi yaratmaktır. İmaj ürünler için pazar Mudanya’daki turizm işletmeleri ile birlikte stratejileri ile psikolojik farklılıklar yaratılmaya araştırmaları yurtdışında pazar araştırmaları yapılacaktır. çalışılacaktır. Başarılı bir imaj stratejisi için yapılacaktır. Yapılan pazar araştırmalarının sonuçları Mudanya markasını tanıtacak tüm iletişim rapor haline getirilerek ilgili tüm paydaşların kanalları için bir koordinasyon merkezi kullanımına sunulacaktır. kurulacak ve bu merkez aracılığı ile iletişim çalışmalarının marka imajını geliştirecek 2 Odaklanmaya değecek Pazar araştırmasından elde edilen bilgilere şekilde planlanması sağlanacaktır. ve rekabet üstünlüğü göre odaklanmaya değecek hedef gruplar sağlayacak hedef belirlenecektir. Bu hedef gruplara yönelik 3 Ürün-konumlandırma Mudanya Üniversiteler, Turizm 2016-2023 Mudanya markasının ve sunduğu turistik gruplara yönelik olarak özelleştirilmiş pazarlama çalışmaları stratejileri geliştirilecek Belediyesi İşletmeleri, Kültür ve ürünlerin mevcut ve potansiyel tüketiciler pazarlama çalışmaları yapılacaktır. Bu amaçla hedef grupların katılım ve uygulanacaktır. Turizm İl Müdürlüğü nezdindeki algısı ölçülerek potansiyel yapılacaktır. sağladığı sivil toplum kuruluşları ile birlikte hedef grupların zihninde Mudanya markası, Mudanya’da ortak etkinlikler düzenlenerek hedeflenen grubun beklentilerine uygun bir hedef grubun Mudanya’yı tanıması imaj ile konumlandırılacaktır. sağlanacaktır. Politika 6: Yüksek gelir gruplarına yönelik turistik ürün paketlerinin hazırlanması Politika 4: Belirlenen hedef gruplara yönelik sunumlar geliştirilmesi No Eylem Eylemden İşbirliği Ortakları Başlangıç- Açıklama No Eylem Eylemden İşbirliği Ortakları Başlangıç- Açıklama Sorumlu Bitiş Tarihi Sorumlu Bitiş Tarihi Kuruluş Kuruluş 1 Sağlık turizmine Mudanya Üniversiteler, Bursa 2016-2023 Sağlık turizmine yönelik hizmet veren 1 Turistik ürün sunumları, Mudanya Üniversiteler, Turizm 2016-2018 İletişim kurulan ve Mudanya’ya gelme yönelik turistik Belediyesi Kamu Hastaneler sağlık işletmeleri, acentalar ve konaklama belirlenen hedef Belediyesi işletmeleri, STK’lar potansiyeli bulunan hedef grupların beklenti ürün ve hizmetler Birliği Genel işletmeleri ile işbirliği yapılarak özellikle Bursa grupların beklenti ve ve isteklerine yönelik olarak turistik ürün geliştirilecektir. Sekreterliği, özel merkezine tedavi amacıyla gelen hastaların isteklerine yönelik ve hizmetler yeniden tasarlanacak ve hedef sağlık işletmeleri, konaklamalarının bir bölümünü Mudanya’da olarak yeniden grupların beklenti ve isteklerine uygun hale sağlık turizmi yapmaları sağlanacaktır. Bu amaçla tasarlanacaktır. getirilecektir. Bu amaçla turizm işletmeleri ile dernekleri, turizm hazırlanacak olan tanıtım çalışmalarına teknik işbirliği yapılacak ve bu vizyonun ve stratejinin işletmeleri ve finansal yönden destek sağlanacaktır. paylaşılması sağlanacaktır. 2 Nitelikli kültürel Mudanya Bursa BB, 2016-2023 Kamu kurumları ve üniversiteler ile görüşmeler 2 Hedef gruplar için Mudanya Üniversiteler, Turizm 2018-2019 Hedef gruplara sunulabilecek ürün ve ve sanatsal Belediyesi Üniversiteler, Turizm yapılarak yıl içerisinde yaptıkları periyodik yeni turistik ürün ve Belediyesi işletmeleri, STK’lar hizmetler için ar-ge çalışmaları yapılacaktır. aktivite alanları işletmeleri etkinlikler belirlenecektir. Bu periyodik hizmet sunumları Bu çalışmalar ile hedef gruplara yönelik yeni oluşturulacaktır. etkinliklerin Mudanya’da gerçekleştirilebilmesi hazırlanacaktır. ürün ve hizmet sunumları hazırlanacaktır. Bu için ihtiyaç duyulan sanatsal ve kültürel aktivite amaçla seyahat acentaları ve tur operatörleri alanları hazırlanacaktır. Bu amaçla yörenin ile turistlerin sürekli düşünceleri ölçülecek ve mimari yapısına uygun tiyatro salonları, sinema değerlendirmeler yapılacaktır. salonları ve kongre merkezleri hazırlanacaktır. Plan dönemi boyunca bu amaçla en az 1 tiyatro salonu ve 2 sinema ve kongre salonunun hazırlanması sağlanacaktır.

160 161 No Eylem Eylemden İşbirliği Ortakları Başlangıç- Açıklama Sorumlu Bitiş Tarihi Kuruluş BİLEŞEN 4: MUDANYA ÜRÜNÜNÜN İÇ VE DIŞ TURİZM PAZARINDA NASIL BİR KONUMLANDIRMAYA DAYANDIRILACAĞI KARARININ VERİLMESİ 3 Kara ve su sporlarına Mudanya Spor federasyonları, 2016- Deniz ve kara üzerinde yapılabilecek sportif yönelik nitelikli spor Belediyesi Bursa BB, 2023 yarışmalar konusunda federasyonlarla organizasyonları Üniversiteler, görüşmeler gerçekleştirerek yetkililer yapılacaktır. Turizm işletmeleri Mudanya’da ağırlanarak düzenlenebilecek Politika 1: Şehir pazarlaması kavramına uygun çalışmalar yapılması organizasyonlar belirlenecektir. Belirlenen Eylemden organizasyonların Mudanya’da sorunsuz Başlangıç- No Eylem Sorumlu İşbirliği Ortakları Açıklama şekilde yapılabilmesi için ilgili kamu ve özel Bitiş Tarihi Kuruluş sektör temsilcilerinin katılımı ile planlamalar yapılacak ve en az 5 organizasyon 1 Mudanya turizm vizyonu Mudanya Turizm işletmeleri, Sivil 2016-2017 Mudanya turizm vizyonunun paylaşılmasını gerçekleştirilecektir. turizm paydaşları ile Belediyesi toplum kuruluşları, sağlamak amacıyla turizmin farklı paydaşlarını paylaşılacak ve destekleri Mudanya halkı kapsayan toplantılar yapılacak ve Mudanya’nın 4 Tematik parklar Mudanya Bursa BB 2016- Tematik parklar alanında dünyadaki küçük alınacaktır. turizm vizyonunun paylaşılması sağlanacaktır. yapılacaktır. Belediyesi 2023 şehirlerde yapılan ve Mudanya’ya örnek olabilecek tipik örneklere bakılarak (Parc 2 Mudanya markasına katkı Mudanya Üniversiteler 2016-2017 Mudanya markasına katkı sağlayabilecek Asterix Eğlence Parkı; Futurescope teknoloji sağlayabilecek unsurlar Belediyesi fiziksel objeler, yerler, tarihi geçmiş, sosyo- ve görsel sanatlar tematik parkı gibi) belirlenecektir. kültürel özellikler, işlevsel unsurlar ve yönetim Mudanya’da büyük bir aquapark oluşturulacak özellikleri ile ilgili envanter çalışmaları ve dev akvaryumlar hazırlanacaktır. yapılabilecek ve şehir pazarlamasında Bunun yanında ulusal ve uluslararsı kullanılabilecek unsurlar belirlenecektir. Bu turizm pazarında özel ilgi motivasyonu ile amaçla üniversiteler ile işbirliği yapılarak bir hareket eden gruplar için hobi bahçeleri ve rapor hazırlanması sağlanacaktır. botanik parklar yapılacaktır. Bu rekreasyon 3 Belirlenen çekicilik Mudanya Kamu kurumları, 2017-2023 Mudanya şehir pazarlaması için kullanılacak alanlarının Mudanya Destinasyon’unun hangi unsurları etrafında Belediyesi BEBKA olan çekicilik unsurları, turistlerin tüm noktalarında konumlandırılacağı, ne kadar ihtiyaç duyulan yatırımlar ihtiyaçları karşılanacak şekilde yeniden büyüklükte fiziksel alanlara ihtiyaç duyulacağı, tamamlanacaktır. tasarlanacaktır. Bu kapsamda konaklama alt ve üst yapı düzenlemeleri, entegre tesisler işletmeleri, otoparklar, nitelikli yeme-içme gibi konuların bir takvime bağlanacak ve tesisleri ve aktivite alanları inşa edilecektir. süreçler başlatılacaktır. Politika 2: Yeni ve seçkin ürün olarak sunulabilecek turizm türleri için fizibilite çalışmalarının yapılması 5 Etkinlikler için Mudanya Bursa BB 2016- Mudanya’nın etkinlik turizmi kapasitesinin No Eylem Eylemden İşbirliği Ortakları Başlangıç- Açıklama fiziksel alanlar inşa Belediyesi 2023 zenginleştirilebilmesi için özel etkinlik alanları Sorumlu Bitiş Tarihi edilecektir. oluşturulmalı ve yapılacak olan etkinlikleri Kuruluş destekleyici altyapı unsurları planlanacaktır. Uluslararası nitelikte savaş ve barış temalı 1 Sağlık turizmi ile ilgili Mudanya Üniversiteler, Bursa 2016-2023 Sağlık turizmine yönelik hizmet vermek film festivali etkinlikleri ile Mudanya’nın ön fizibilite çalışmaları Belediyesi Kamu Hastaneler Birliği amacıyla Bursa merkezine tedavi amacıyla plana çıkarılması mümkündür. Bu amaca yapılacaktır. Genel Sekreterliği, gelen hastaların konaklamalarının bir dönük olarak film festivalinin organize Özel sağlık işletmeleri, bölümünü Mudanya’da yapmalarını sağlamak edileceği merkezler, açık ve kapalı alanlar Sağlık Turizmi ve Mudanya hava kalitesini belgelemek belirlenecek, altyapı ve çevre düzenlemeleri dernekleri, Turizm amacıyla fizibilite çalışmaları yapılacaktır. yapılacak ve bağlantı yolları planlanlanacaktır. işletmeleri Bunun yanı sıra Mudanya’nın sahip olduğu özel avantajların değerlendirilmesine yönelik 2 Kültürel ve sanatsal Mudanya Bursa BB, Üniversiteler, 2016-2023 Periyodik etkinliklerin Mudanya’da inanç turizmini hedef alan etkinlikler, su aktivite yatırımları için Belediyesi Turizm işletmeleri gerçekleştirilebilmesi için ihtiyaç duyulan sporlarına yönelik uluslarası organizasyonlar fizibilite çalışmaları sanatsal ve kültürel aktivite alanları için ve uluslararası müzik festivallerinin yapılacaktır. fizibilite çalışmaları yapılacaktır. Plan dönemi yapılabileceği alanlar organize edilerek boyunca tamamlanması planlanan en az 1 altyapı, turizm faaliyetlerine hizmet edecek tiyatro salonu ve 2 sinema ve kongre salonunu hale getirilecektir. için fizibilite raporları hazırlanacaktır. 3 Kara ve su sporları Mudanya Spor federasyonları, 2016-2023 Deniz ve kara üzerinde yapılabilecek sportif etkinlikleri için fizibilite Belediyesi Bursa BB, Üniversiteler, yarışmalar konusunda federasyonlarla çalışmaları yapılacaktır. Turizm işletmeleri görüşmeler gerçekleştirerek yetkililer Mudanya’da ağırlanarak düzenlenebilecek organizasyonlar belirlenecektir. Belirlenen organizasyonların Mudanya’da sorunsuz şekilde yapılabilmesi için ilgili kamu ve özel sektör temsilcilerinin katılımı ile planlamalar yapılacak ve organizasyonlar gerçekleştirilecektir.

162 163 Politika 3: Geliştirilebilecek turizm türleri ile ilgili kısa, orta ve uzun vadeli SMART özellikli hedeflerin belirlenmesi Eylemden Başlangıç- No Eylem Sorumlu İşbirliği Ortakları Açıklama Bitiş Tarihi No Eylem Eylemden İşbirliği Ortakları Başlangıç- Açıklama Kuruluş Sorumlu Bitiş Tarihi Kuruluş 6 Hava taksi uygulaması Mudanya Bursa BB 2016-2018 Yurt dışından ve İstanbul’dan üst gelir başlatılacaktır. Belediyesi gruplarından ziyaretçi çekilmesi amacıyla deniz 1 Kısa, orta ve uzun Mudanya Mudanya halkı, Turizm 2016-2017 Mudanya turizm vizyonuna ulaşmayı uçağı seferleri başlatılacaktır. Bu amaçla bu vadeli hedef belirleme Belediyesi işletmeleri, Bursa BB, sağlayacak kısa, orta ve uzun vadeli hedeflerin konuda deniz uçağı iskeleleri yapılacak ve ilgili çalışmaları yapılacaktır. STK’lar belirlenmesine yönelik paydaş toplantıları şirketlerle işbirliği yapılacaktır. yapılacaktır. Bu çerçevede Mudanya Belediyesi Turizm Birimi koordinasyonunda 2016-2017 7 Yapay plajlar yapılacaktır. Mudanya Bursa BB 2016-2019 Yapay plajlar, sportif olta balıkçılığı ve su yılları arasında en az 4 dört toplantı yapılacak Belediyesi sporlarına yönelik mekanlar geliştirilecektir. ve bu toplantıların sonucunda kısa, orta ve uzun Mudanya’da denize girme ve güneşlenme vadeli turizm hedefleri belirlenecektir. kapasitesinin artırılabilmesi için yüksek nitelikli yapay plajlar ve tamamlayıcı tesisler 2 Hedeflere yönelik Mudanya Mudanya halkı, Turizm 2017-2018 Belirlenen kısa, orta ve uzun vadeli hedeflerin inşa edilecektir. Bu mekanların nerelerde performans göstergeleri Belediyesi işletmeleri, Bursa BB, izlenebilmesi amacıyla SMART (Spesific, konumlandırılacağı, gerekli alansal ve doğrulama kaynakları STK’lar Measurable, Achievable, Realistic, Time büyüklükler, kamulaştırma ihtiyaçları gibi belirlenecektir. bounded) Spesifik, Ölçülebilir, Ulaşılabilir, fizibilite çalışmaları için süreç başlatılacaktır. Gerçekçi ve Zaman sınırlı performans göstergeleri ve bu göstergelere ulaşılıp 8 Acil sağlık müdahelesi Mudanya Sağlık İl Müdürlüğü 2016-2018 Tedavi hizmetlerinin verilebileceği hastaneler, ulaşılamadığının denetlenebilmesi amacıyla birimleri oluşturulacaktır. Belediyesi sağlık merkezleri, eczaneler, ambulans doğrulama kaynakları belirlenecektir. hizmetleri (kara, hava, deniz), acil müdahale birimleri oluşturularak bunların hizmet vereceği Politika 4: Mudanya’nın marka değerinin yükseltilmesi noktalarda alt ve üst yapı düzenlemeleri No Eylem Eylemden İşbirliği Ortakları Başlangıç- Açıklama yapılacaktır. Bu amaçla bu tür yatırımları Sorumlu Bitiş Tarihi teşvik edecek nitelikte bedelsiz arsa/bina Kuruluş temini, tahsis önceliği gibi politikalar da somutlaştırılacaktır. 1 Seçkin ve üst Mudanya Üniversiteler, Turizm 2016-2023 Seçkin ve üst kategori olarak tanımlanan hedef kategorideki iletişim Belediyesi işletmeleri grupların iletişim mecraları belirlenerek bu 9 Kuru tuvaletler, soyunma Mudanya Bursa BB 2016-2018 Mudanya’nın orta ve uzun vadeli turizm taşıma mecraları tercih mecralarda tanıtım ve pazarlama faaliyetleri kabinleri yapılacaktır. Belediyesi kapasitesi dikkate alınarak Destinasyonun edilecektir. yapılacaktır. Bu çerçevede mesleki dergilere çeşitli noktalarına estetik kaygılı ve nitelikli reklam verme, mesleki etkinliklere sponsor çeşmeler ve tuvalet alanları planlanacaktır. olma, teknolojik yazılımlar geliştirme gibi Özellikle turistik detinasyonlarda kullanılan faaliyetler yürütülecektir. kuru tuvalet uygulamalarının hayata geçirilmesi, görüntü, koku, depolama kirliliği 2 Uluslararası ağlar içinde Mudanya Turizm işletmeleri, 2016-2023 Siyasi ve ekonomik işbirliği örgütlerine, turizm gibi riskleri ortadan kaldıracak ve Mudanya’nın yer almaya yönelik Belediyesi STK’lar ile ilgili ulusal ve uluslararası kuruluşlara üye markalaşma hedefleri ile tutarlı bir unsur çalışmalar yapılacaktır. olunabilecek uygun örgütlenmeler belirlenerek olacaktır. üyelikler gerçekleştirilecek ve bu ağlar içinde etkin bir çalışma sergilenecektir. 10 Şehir içi ulaşım Mudanya Bursa BB 2016-2018 Mudanya’nın bisikletle dolaşılabilir bir şehir amaçlı bisiklet yolları Belediyesi olabilmesi için şehir merkezindeki ana yollar 3 Mudanya halkının, ilgili Mudanya Mudanya Kent Konseyi, 2016-2023 Mudanya halkının ve ilgili kurum ve yapılacaktır. üzerine bisiklet yolları yapılacaktır. kurum ve kuruluşların Belediyesi Mudanya Halkı, Turizm kuruluşların karar süreçlerine katılımını süreçlere katılımı işletmeleri, STK’lar, sağlayacak çalışmalar yapılacak ve turizm 11 Mekansal planlamalar Mudanya Bursa BB 2016-2023 Tüm mekansal planlama çalışmalarında sağlanacaktır. Kamu kurumları, Bursa ile ilgili kararların ortak bir şekilde alınması engellilere yönelik Belediyesi Dünya Engelliler Vakfı’nın oluşturduğu BB sağlanacaktır. Bu amaçla gerekirse yapılacaktır. Engelsiz Tasarım Kılavuzu’ndaki (http://www. halkoylamaları yapılacaktır. devturkiye. org/upload/files/Engelsiz-Tasarim- Klavuzu. pdf) engelsiz şehir kriterlerine uygun 4 Turizm sektöründeki Mudanya Üniversiteler, Mudanya 2016-2023 Mudanya’da turizme hizmet veren tüm düzenlemeler yapılacaktır. eğitimli işgücü sayısı Belediyesi Milli Eğitim Müdürlüğü, işletmelerde daha fazla sayıda turizm eğitimi yükseltilecektir. BEBKA, KOSGEB almış personelin çalışmasını sağlamaya yönelik faaliyetler yapılacaktır. Hali hazırda lise düzeyinde eğitimin verildiği okula gerekli makine-ekipman desteği verilerek öğrencilerin daha nitelikli yetişmesi sağlanacaktır. Mevcut turizm işletmesi çalışanlarının eğitilmesi amacıyla üniversiteler ile işbirliği yapılarak ve BEBKA’dan finansal destek sağlanarak çalışanlara yönelik eğitimler düzenlenecektir.

164 165 Politika 5: Mudanya Destinasyonunu fiziksel görünümünün şehir estetiği kavramı temelinde ele alınması Politika 6: Bursa’nın sahip olduğu Destinasyon imajından faydalanılması

No Eylem Eylemden İşbirliği Ortakları Başlangıç- Açıklama No Eylem Eylemden İşbirliği Ortakları Başlangıç- Açıklama Sorumlu Bitiş Tarihi Sorumlu Bitiş Tarihi Kuruluş Kuruluş 1 Estetik unsurlar birincil Mudanya Mudanya Kent Konseyi, 2016-2023 Mudanya’nın fiziksel görünümü için estetik 1 Bursa Destinasyon’unun Mudanya Üniversiteler, Turizm 2016-2018 Hali hazırda Bursa Destinasyon’unun dereceden önemli olarak Belediyesi Mimar ve Mühendis planlamalar ve yol haritası hazırlanacaktır. hedef kitlesi ve potansiyel Belediyesi işletmeleri, kültür ve bilinirliğinin yüksek olduğu iç ve dış ele alınacaktır. Odaları, Üniversiteler Bu yol haritasında konaklama, yeme-içme pazarlarına yönelik turizm il müdürlüğü pazarlarda araştırmalar yapılarak Bursa tesisleri ile diğer binalar için estetik standartları araştırma yapılacaktır. Destinasyonunu tamamlayabilecek ve Bursa belirlenecek ve örnek projeler hazırlanacaktır. turlarına entegre edilebilecek turistik ürün ve hizmetler belirlenecektir. Belirlenen bu ürün 2 Nadir bulunanlar Mudanya Yatırımcılar, BEBKA, 2016-2023 Otantik gemi otel, Montania otel gibi nadir ve hizmetlere yönelik geliştirme çalışmaları sınıfına girebilecek butik Belediyesi TKDK, Mudanya Ticaret bulunan işletmeler sınıfına girebilecek butik başlatılacaktır. işletmelere ev sahipliği ve Sanayi Odası, işletmelerin kurulması için yatırımcılar yapılacaktır. KOSGEB teşvik edilecek ve bu tesislere benzer yeni 2 Bursa turları satan iç ve Mudanya Üniversiteler, Turizm 2016-2023 Hali hazırda Bursa Destinasyonunu için turlar tesislerin kurulması için BEBKA ve TKDK gibi dış seyahat acentası ve Belediyesi işletmeleri, kültür ve satan iç ve dış pazardaki seyahat acentası kurumlardan destek alınabilmesi için projeler tur operatörlerine yönelik turizm il müdürlüğü ve tur operatörleri belirlenerek onlara geliştirilecektir. çalışmalar yapılacaktır. yönelik pazarlama çalışmaları yapılacaktır. Bu çerçevede acenta ve tur operatörleri 3 Kent tasarımına ilişkin Mudanya TMMOB, Üniversiteler 2016-2017 Üniversitelerin peyzaj mimarlığı bölümlerinde Mudanya’da ağırlanacak ve Bursa turları arama konferansı Belediyesi görev alan öğretim elemanları, Türkiye’nin ve içerisine en az 1 günlük de Mudanya düzenlenecektir. Bursa’nın önde gelen peyzaj mimarlarından konaklamasının eklenmesi sağlanacaktır. oluşan bir heyetle arama konferansı düzenlenecek ve Mudanya kent tasarımına 3 Deniz yoluyla bağlantılı Mudanya Bursa BB, Turizm 2016-2023 Deniz yoluyla yapılan Bursa turlarına yönelik ilişkin konsept çalışması yapılarak kitap haline yapılan Bursa turlarına Belediyesi işletmeleri promosyon ağırlıklı etkin tanıtım çalışmaları getirilecektir. yönelik tanıtım yapılarak turların Mudanya’ya zaman çalışmaları yapılacaktır. ayırması ve turistik çekicilikleri ziyaret etmesi 4 Dört büyük meydan Mudanya Bursa BB 2016-2023 Güzelyalı, Mudanya İskelesi, Mütareke sağlanacaktır. Bu amaçla BUDO ve İDO düzenlemesi Belediyesi Meydanı ve Tirilye Meydanı’nda düzenlemeler iskelelerinde ofisler açılarak tur otobüsleri düzenlenecektir. yapılacaktır. Turistik meydan özellikleri dikkate içerisinde Mudanya Şehir Rehberi ve turizm alınarak bu dört meydan alanında altyapı broşürlerinin dağıtılması sağlanacaktır. düzenlemeleri, genişletmeler ve gerekirse kamulaştırmalar, özel mimari tasarımlar, Politika 7: Mudanya’nın seçkin, özel ve üst kategori bir Destinasyon olarak tanımlanması için süreçlerin yapılandırılması özel peyzaj tasarımları, meydana özgü cephe düzenlemeleri ve ağaçlandırmalar yapılacaktır. No Eylem Eylemden İşbirliği Ortakları Başlangıç- Açıklama Sorumlu Bitiş Tarihi 5 Şehir donatıları estetik Mudanya Bursa BB 2016-2017 Temel kentsel donatılar (çöp kutuları ve Kuruluş hale getirilecektir. Belediyesi çöp konteynerleri), banklar ve ışıklandırma direkleri, çocuk oyun alanları ve spor 1 Belirli bölgelerde üst Mudanya Bursa BB, Mudanya 2016-2023 Mevcut durumda üst kategori tanımlamasına sahalarının düzenlenmesi ve işyerlerinde kategori ve seçkin Belediyesi Halkı, Turizm işletmeleri uygun olabilecek yapıların bulunduğu Girit kullanılan dış mekan mobilyaları gibi kent tanımlaması ile tutarlı Mahallesi, Tirilye ve Dereköy gibi alanlarda estetiği ile doğrudan ilişkili konularda fiziksel yapılar ortaya mevcut yapıların benzer görünüm sağlayacak çalışmalar yapılacaktır. çıkarılacaktır. yeni yapılan veya restorasyonların yapılması sağlanarak kümelenme etkisi yoluyla yoğun 6 Yeraltı katlı otoparklar Mudanya Bursa BB 2016-2023 Güzelyalı’da, İskele Meydanı’nda, Müterake bir görünüm elde edilecektir. Sağlanan bu yapılacaktır. Belediyesi Müzesi yakınlarında, Mudanya kent içi trafiğini görünüm tanıtım materyallerinde kullanılarak rahatlatacak uygun noktalarda, Tirilye’de konumlandırma stratejilerinin desteklenmesi ve Kumyaka’da yeraltı katlı otoparklar inşa sağlanacaktır. edilecektir. Yer üstünde planlanan otoparkların ise cep otoparkları şeklinde düşünülmesi ve 2 Mudanya’yı rakiplerinden Mudanya Üniversiteler, turizm 2016-2018 Girit mahallesi, Girit mutfağı, hava, gastronomi, buna göre fiziksel alan düzenlemeleri yapılması farklılaştıran unsurlar Belediyesi işletmeleri, Turizm deniz ulaşımı gibi Mudanya’yı diğer gerekmektedir belirginleştirilerek öne dernekleri Destinasyonlardan farklılaştıran özellikler çıkarılacaktır. detaylı bir şekilde belirlenerek bu özelliklerin ön plana çıkarılmasını sağlayacak çalışmalar yapılacaktır.

3 Gerek iç gerek dış Mudanya Turizm işletmeleri 2016-2023 Hem iç hem de dış pazarda nitelikli turistlere pazarda nitelikli Belediyesi hitap etmeyi sağlayabilecek av, dalış, golf, ziyaretçilere hitap gastronomi, yelken, sağlık, kültür gibi edecek turistik ürünler alanlardaki turistik ürünlerin geliştirilmesi geliştirilecektir. amacıyla fizibilite çalışmaları yapılarak uygun bulunanları için turistik ürün paketleri hazırlanacaktır.

166 167 Eylemden Başlangıç- No Eylem Sorumlu İşbirliği Ortakları Açıklama Bitiş Tarihi Kuruluş BİLEŞEN 5: TAŞIMA KAPASİTESİNİN BELİRLENMESİ 4 İç ve dış pazardan seçkin Mudanya Turizm işletmeleri, 2016-2023 Mudanya’nın turistik ürün ve hizmetlerinin isimler misafir edilerek Belediyesi Uluslararası ve Ulusal potansiyel alıcılarına ulaşabilecek ve onları kamuoyunda duyurulması Medya organları etkileyebilecek gazeteci, sanatçı, akademisyen Politika 1: Taşıma kapasiteleri ile ilgili araştırmaların yapılması sağlanacaktır. gibi seçkin isimler Mudanya’da misafir edilecek Eylemden ve Mudanya deneyimlerinin çeşitli medya Başlangıç-Bitiş No Eylem Sorumlu İşbirliği Ortakları Açıklama platformlarında haber olması sağlanacaktır. Tarihi Kuruluş 5 İç ve dış pazarda üst Mudanya Turizm işletmeleri, 2016-2023 İç ve dış pazarda üst gelir gruplarının üyesi gelir gruplarının üyesi Belediyesi İşadamı dernekleri, sivil bulunduğu işadamı dernekleri, kulüpler, 1 Destinasyon için Mudanya Gıda Tarım ve 2016-2016 Mudanya Destinasyonu için ulaşılmak istenen bulunduğu kurumlara toplum kuruluşları siyasi partiler ve sivil toplum kuruluşları ile hedefler ve standartlar Belediyesi Hayvancılık İlçe hedefler ve standartlar belirlenecektir. Hedef yönelik özel ilişkiler özel ilişkiler geliştirilecektir. İngiliz Kraliyet belirlenecektir. Müdürlüğü, Mudanya belirleme çalışmalarına farklı aktörlerin ve iletişim stratejileri ailesine Mudanya İnciri takdim etmek, üst Turizm İşletmeleri, katılımı büyük önem taşımaktadır. Bu geliştirilecektir. gelir gruplarının toplantılarının bir kısmının Üniversiteler, Ticaret çerçevede üniversiteler, kamu kurumları, Mudanya’da yapılmasını sağlamak, toplantıların ve Sanayi Odası, ticaret ve sanayi odası ve büyükşehir ve etkinliklerin bir kısmına sponsor olmak Bursa BB belediyesi ile işbirliği yapılacaktır. gibi etkinlikler ile bu gruplarla özel ilişkilerin 2 Ekolojik taşıma Mudanya Gıda, Tarım ve 2016-2016 Ekolojik taşıma kapasitesinin belirlenmesi geliştirilmesi sağlanacaktır. kapasitesi belirlenecektir. Belediyesi Hayvancılık İlçe için Mudanya İlçe Gıda Tarım ve Hayvancılık 6 Sanat dünyasının Mudanya Turizm işletmeleri, 2016-2023 Dünyanın farklı bölgelerinden kendi alanında Müdürlüğü, İlçe Müdürlüğü ile işbirliği yapılarak popüler isimleri Belediyesi Uluslararası ve Ulusal popüler olan sanat camiası temsilcileri çeşitli hali hazırda turizm faaliyeti yapılan ve Mudanya’da ağırlanacak Medya organları etkinlikler ile Mudanya’ya davet edilerek gelecekte turizme açılması planlanan ve Mudanya’ya özgü Mudanya’ya özgü ürünler (incir, zeytin, turizm alanları ile ilgili ekolojik taşıma hediyeler takdim zeytinyağı, Girit Danteli gibi) hediye edilecektir. kapasiteleri belirlenecektir. Bu çerçevede edilecektir. mevcut kullanım seviyesi değerlendirilecek, bileşenler belirlenecek, ölçümler yapılacak ve kabul edilebilir miktarlara karar verilecektir.

3 Toplumsal taşıma Mudanya Mudanya Kent 2016-2016 Yerel halkın turistlere karşı hoşgörü düzeyinin kapasitesinin Belediyesi Konseyi, Bursa BB ne kadar olabileceğini belirlemeye yönelik belirlenecektir. olarak Mudanya Kent Konseyi ile birlikte çalışma yapılacak ve toplumsal taşıma kapasitesi belirlenecektir. Bu çerçevede mevcut kullanım seviyesi değerlendirilecek, bileşenler belirlenecek, ölçümler yapılacak ve kabul edilebilir miktarlara karar verilecektir.

4 Psikolojik taşıma Mudanya Mudanya Turizm 2016-2023 Mudanya’yı ziyaret eden turistlerin kapasitesi belirlenecektir. Belediyesi İşletmeleri memnuniyet düzeylerinin üst seviyede tutulması amacıyla 6 ay aralıklarla ziyaretçi memnuniyet ölçümleri yapılacak ve raporlar hazırlanacaktır. Plan dönemi boyunca bu çerçevede toplam 8 adet ziyaretçi memnuniyet raporu hazırlanmış olacaktır. Turizm alanının çekiciliğini kaybetmeye başlamadan önce turistlerin hoşgörü ile karşılayabilecekleri kalabalıklaşma düzeyi belilenecektir.

5 Ekonomik taşıma Mudanya Üniversiteler, Ticaret 2016-2016 Mudanya ekonomisinin turizme bağımlılık kapasitesi belirlenecektir. Belediyesi ve Sanayi Odası, Gıda oranının maksimum seviyesinin ne kadar Tarım ve Hayvancılık olabileceğine yönelik olarak ilçedeki ticaret İlçe Müdürlüğü, Bilim ve sanayi odası, ilçe müdürlükleri ve Sanayi ve Teknoloji üniversitelerin desteği ile ekonomik taşıma İlçe Müdürlüğü, kapasitesi belirlenecektir. Bu çerçevede Bursa BB mevcut kullanım seviyesi değerlendirilecek, bileşenler belirlenecek, ölçümler yapılacak ve kabul edilebilir miktarlara karar verilecektir.

168 169 Politika 2: Taşıma kapasitesi sorunlarının çözümüne yönelik önlemlerin alınması MUDANYA İÇİN ÖRNEK ŞEHİRLER Eylemden Başlangıç-Bitiş Herhangi bir şehrin hem ulusal hem de uluslararası turizm pazarında “nasıl arz edilmesi” gerektiği sorusu ve bu No Eylem Sorumlu İşbirliği Ortakları Açıklama Tarihi Kuruluş soruya verilecek cevaplar o şehrin uzun vadeli turizm planlamasında yol gösterici niteliktedir. Diğer bir ifadeyle, “bir şehir potanSiğil turistlere, yatırımcılara ve medya unsurlarına nasıl sunum şekliyle arz edilmelidir” sorusu Taşıma kapasitesi ile ilgili sorunların Turizm Master Planı yapılırken cevaplandırılmalı ve Turizm Master Planı bu cevaplar üzerine bina edilmelidir. yaşanmaması ve turizm faaliyetlerinde sürdürülebilirliğin sağlanması için yerel halkın ve genç kuşakların Bir şehrin turizm pazarına nasıl bir “tasarımla” sunulabileceği sorusu özellikle “estetik” kavramının gündeme bilinçlendirilmesi oldukça önemlidir. Bu getirmektedir. Pazarlama biliminde “pazarlama estetiği” olarak adlandırılan bu kavram temel olarak ürünlerin Mudanya Belediyesi, Yerel halka ve çerçevede üniversiteler ve ilçe milli eğitim Mudanya Üniversiteler, ve mekanların görsel yönleri üzerinde durmaktadır. Örneğin, ürünlerin şekilleri, ambalajları, paketlenme bi- 1 öğrencilere çevre 2016-2023 müdürlüğünün desteği ile yerel halka ve Belediyesi İlçe Milli Eğitim çimleri, kullanılan renkler ve resimler, dış ve iç mekan tasarımları gibi konular doğrudan doğruya “pazarlama eğitimleri verilecektir. ilköğretim ve orta öğretim öğrencilerine Müdürlüğü estetiği” kavramı doğrultusunda ele alınmaktadır. yönelik bilinçlendirme çalışmaları yapılacaktır. Plan dönemi boyunca bu kapsamda her yıl en az 4 konferans, Herhangi bir şehrin turizm pazarına arz edilmesi sözkonusu olduğunda, pazarlama estetiği kavramını “şehir 2 sergi ve 1 adet de ödüllü yarışma estetiği” kavramına dönüştürerek ele almak mümkündür. Dolayısıyla, şehir estetiği kavramı; bir şehrin/yöre- düzenlenecektir. nin turizm pazarına sunulurken nasıl bir konseptle sunulacağına, nasıl bir ambalaj ile turistlere, yatırımcılara Ziyaretçi davranışlarını değiştirmek ve medya unsurlarına arz edileceğine karar verilmesini gerektirmektedir. amacıyla teşvik edici ekonomik ödüller Ziyaretçilere yönelik Ticaret ve Sanayi hazırlanacak ve ziyaretçilere etkin tanıtımı ödüllendirme ve Mudanya Şehir estetiği kavramı doğrultusunda çeşitli “paketleme/ambalaj” kararları verilirken şehrin kendine özgü ko- 2 Odası, Turizm 2016-2023 yapılacaktır. Bu ödüller ile ilgili seçimler özendirme uygulamaları Belediyesi şulları ve sorunları önemli ve belirleyici olmakla birlikte, bu konuda başka şehirler tarafından gerçekleştirilen İşletmeleri, BEBKA ve finans için turizm işletmeleri, ticaret geliştirilecektir. ve sanayi odası ile BEBKA’dan destek başarılı uygulamalar alınacak kararlar konusunda yardımcı olacaktır. Turizm pazarındaki başarılı örnekler, alınacaktır. aynı zamanda, bazı konuların “yeniden keşfedilerek yapılmasını ve zaman kaybedilmesini” önleyebilecektir. Ayrıca, turistik şehir tanımlamasının hangi unsurlar üzerinden gerçekleştiğini ve hangi alternatif konseptlerin mevcut olduğunu kısa sürede görebilmek mümkün olacaktır.

Mudanya’nın turizm pazarına arz edilen bir ürün olarak taşıdığı temel özellikler; bir sahil kenti olması, tarih- ten getirdiği kültürel miras, doğal çekicilikler ve üstün nitelikli tarımsal ürünler olarak sıralanmaktadır. Bu alt başlıklar bağlamında, Mudanya için örnek teşkil edebilecek çeşitli şehirler bulunmaktadır.

Mudanya’nın bir sahil kenti olması dolayısıyla, sahil bandı düzenlemeleri ile ön plana çıkan şehirler ve bu şehirlerin sahil bandını nasıl tasarladıklarını görmek Mudanya için de önemli bir yardımcı unsur olacaktır. İzmir-Karşıyaka, Alanya, Fethiye ve Mersin sahil bandı düzenlemeleri ve sahil yürüyüş yollarının tasarımı Mu- danya için de birer örnek olabilecektir. Bunun ötesinde, Avrupa’daki özellikle Mudanya ölçeğindeki sahil şe- hirleri ve sahil bandı/yürüyüş yolları tasarımları da Mudanya’nın turistik bir şehir olarak ambalajlanmasında yardımcı olabilecek örnekleri oluşturmaktadır. Örneğin, Fransız sahil şehri Cassis bu konuda iyi bir fikir veri- cidir. Yine Fransa’nın Nice kentindeki sahil yürüyüş yolunun görünümü ve tasarım unsurları Mudanya için de uyarlanabilecek örnekler içermektedir. Amsterdam, özellikle su kanallarının kenarında oluşturduğu yürüyüş ve bisiklet yolları ve buradaki estetik unsurlarının düzenlenme biçimleriyle, Mudanya için sahil bandının es- tetik tasarımına ilham verebilecek bir diğer örnektir. İspanya’nın küçük sahil şehri olan Santander hem sahil yürüyüş yolları hem de park ve bahçe düzenlemeleri için Mudanya’ya örnek olabilecek bir modeldir.

Şehir parkları açısından bakıldığında Amsterdam’daki Voldenpark, Berlin şehir parkı Tiergarten, Viyana park ve bahçeleri, Münih’teki İngiliz bahçesi, Londra’daki Regent’s Park ve Paris’teki Luxembourg Bahçesi özellik- le peyzaj ve tasarım açısından Mudanya için birçok örneği içlerinde barındırmaktadır. Sözkonusu şehirlerde bulunan bu park ve bahçelerin büyük çoğunluğu doğal varlıklarıyla orada olmayıp sonradan oluşturulmuş alanlarda mimarlar tarafından tasarlanmış özel ürünler durumundadır.

Trafiğe kapalı yürüyüş ve alış-veriş alanlarının tasarımında Mudanya için nasıl bir konsept oluşturulması ge- rektiğine dair fikir oluşturucu güzel örnekler bulunmaktadır. Örneğin Almanya’nın Heidelberg kenti bu ko- nuda incelenmesi gereken en güzel örneklerden biridir. Trafiğe kapalı alanların tasarımı adına Almanya’daki bir başka örnek ise Dresden kentidir. Özellikle trafiğe kapalı alanlarda küçük meydan düzenlemeleri ve bu meydanlardaki binaların cephe düzenlemeleri konusunda Dresden Mudanya için iyi bir kıyaslama unsuru olabilecektir. Fransa’nın küçük turistik kasabası Colmar turistik bir bölgenin küçük bir alanda bile olsa nasıl tasarlanması gerektiğine dair fikir vericidir. Fransa’nın bir başka şehri olan ve UNESCO listesinde bulunan Strazburg hem trafiğe kapalı bölgelerin tasarımı hem de cephe düzenleme örnekleri açısından Mudanya için

170 171 yol göstericidir. Yine Mudanya ölçeğindeki küçük şehirlerden örnek vermek gerekirse, İsviçre’nin Gruyeres KAYNAKÇA kenti trafiğe kapalı alanların tasarımı konusunda iyi bir örnek durumundadır. Avusturya’nın Hallstatt kasaba- sı trafiğe kapalı alanların nasıl bir estetik anlayışla süslenebileceğini göstermesi bakımından Mudanya için Akay, A. Ö. (2012). Girit Kökenli Mübadil Kadınlar Üzerine Sosyal Antropolojik Bir Araştırma özellikle faydalı olacak bir örnektir. Avcı, N. (2007). Turizmde Taşıma Kapasitesinin Önemi. Ege Akademik Bakış, 7 (2), 485-501. Brian, H. (1989). Trends in International Tourism Tourism Marketing and Management Handbook. London: Mudanya’nın, Turizm Master Planı çerçevesinde yeniden ele alınması sürecinde üzerinde durulması gereken Prentice Hall. önemli konulardan biri de trafik kirliliği konusudur. Mudanya’nın ulusal ve uluslararası turizm pazarında bili- Demir, C. & Çevirgen, A. (2006). Turizm ve çevre yönetimi: sürdürülebilir gelişme yaklaşımı: Nobel. nen bir turizm kenti olabilmesi için mevcut durumundaki trafik karmaşasını ve bu karmaşadan kaynaklanan kirliliği ortadan kaldırması bir zorunluluktur. Bu doğrultuda Mudanya’daki otopark sorunu “şehir estetiği” Dünya Turizm Örgütü (UNWTO) (2013). Tourism Highlights, 2012 Edition, http://www.unwto.org, kavramıyla ele alınarak çözülmelidir. Bu yönde Mudanya için örnek olabilecek şehirler bulunmaktadır. Bun- Erişim Tarihi: 15.09.2015. lardan en başta gelenlerinden biri Viyana’dır. Viyana, hem şehir merkezi hem de mahallelere kadar yaydığı Dünya Turizm Örgütü (UNWTO), (2014). Tourism Towards 2030 / Global Overview. yeraltı katlı otopark sistemi açısından Mudanya’daki karar vericilerin özellikle incelemesi gereken bir örnektir. Madrid: World Tourism Organization, Erişim Tarihi: 15.09.2015. Bir diğer örnek Manhattan uygulamasıdır. “Buraya park etmeyi aklından bile geçirme” şeklindeki levha uygu- Erdoğan, H. N. (2010). Engelliler ve Ailelerinin Yaşadığı Sorunlar. özveri dergisi, 7 (2), 1635 - 1651. lamaları incelenmelidir. Benzer şekilde Berlin, yeraltı katlı otopark sistemlerinin yaygınlığı ve otopark kaynaklı Fennel, D. A. (2002). Ecoturismo. Contexto, São Paulo. [Links]. görüntü kirliliğini ortadan kaldırıp, trafiği rahatlatmayı başarması açısından Mudanya yöneticilerinin incele- mesi gereken bir model sunmaktadır. Fox, R. (2007). Reinventing The Gastronomic İdentity of Croatian Tourist Destinations. International Journal of Hospitality Management, 26(3), 546-559. Hall, P. A. (2001). Varieties of capitalism: Wiley Online Library. Henderson, J. C. (2009). Food tourism reviewed. British Food Journal, 111 (4), 317-326. Holden, C. (2002). The Internationalization of Long Term Care Provision Economics and Strategy. Global Social Policy, 2(1), 47-67. http://www.globalports.com, Erişim Tarihi: 15.09.2015. http://www.izto.org.tr, Erişim Tarihi: 14.09.2015. Long, L. M. (Ed.). (2004). Culinary Tourism. Lexington: University Press of Kentucky. Merzifon OSB (2011). Merzifon Ankastre Kümelenmesi Raporu, Merzifon:İnnocentric Mossberg, L. (2007). A marketing Approach to The Tourist Experience. Scandinavian Journal of Hospitality and Tourism, 7(1), 59-74. Newsome, D. , Milewski, A. , Phillips, N. , & Annear, R. (2002). Effects of horse riding on national parks and other natural ecosystems in Australia: implications for management. Journal of Ecotourism, 1(1), 52-74. Orta Karadeniz Kalkınma Ajansı (2011). Şehzadeler Şehri Amasya Turizmi Geliştirme Çalıştayı Sonuç Raporu, http://www.oka.org.tr, Erişim Tarihi: 15.09.2015. Rand, G. E. D. ve Heath, E. (2006). Towards a framework for Food Tourism As An Element of Destination Marketing. Current Issues in Tourism, 9(3), 206-234. Saarinen, J. (2003). Sustainability and the conflicting traditions of carrying capacity in tourism research. Saveriades, A. (2000). Establishing the social tourism carrying capacity for the tourist resorts of the east coast of the Republic of Cyprus. Tourism management, 21(2), 147-156. Simón, F. J. G. , Narangajavana, Y. , & Marqués, D. P. (2004). Carrying capacity in the tourism industry: a case study of Hengistbury Head. Tourism management, 25(2), 275-283. Sivil Havacılık Genel Müdürlüğü (SHGM) (2012). 2011 Yılı Faaliyet Raporu, http://www.shgm.gov.tr, Erişim Tarihi: 15.09.2015 Sonat, A. (1991). Çevrenin Turizm Planlaması İçindeki Yeri. II. Ulusal Turizm Kongresi, Kuşadası: Belediye Yayınları-4, 169-177. Türkiye Cumhuriyeti Başbakanlık Yatırım Destek ve Tanıtım Ajansı (2010). Türkiye Turizm Sektörü Raporu, http://www.invest.gov.tr, Erişim Tarihi: 15.09.2015 Türkiye Cumhuriyeti Kültür ve Turizm Bakanlığı (2010). Turizm Belgeli Tesis İstatistikleri 2010, http://www.kultur.gov.tr, Erişim Tarihi: 15.09.2015. Türkiye Cumhuriyeti Kültür ve Turizm Bakanlığı (2011). Konaklama İstatistikleri (Turizm İşletme Belgeli), http://www.kultur.gov.tr, Erişim Tarihi: 15.09.2015.

172