UCHWAŁA NR XXX/162/2013 RADY GMINY KARNIEWO

z dnia 28 listopada 2013 r.

w sprawie przyjęcia Gminnego Programu Opieki nad Zabytkami Gminy Karniewo na lata 2013-2016.

Na podstawie art. 18 ust. 2 pkt 15 ustawy z dnia 8 marca 1990 r. o samorządzie gminnym (t.j. Dz.U z 2013 poz. 594) oraz art. 87 ust. 3 ustawy z dnia 23 lipca 2003 r. o ochronie zabytków i opiece nad zabytkami (Dz. U. z 2003 r. Nr 162 poz. 1568 z późn. zm.) Rada Gminy w Karniewie uchwala, co następuje: § 1. Przyjmuje się Gminny Program Opieki nad Zabytkami gminy Karniewo na lata 2013- 2016, stanowiący załącznik nr 1 do niniejszej uchwały. § 2. Wykonanie uchwały powierza się Wójtowi Gminy Karniewo. § 3. Uchwała wchodzi w życie z dniem podjęcia i podlega ogłoszeniu w Dzienniku Urzędowym Województwa Mazowieckiego.

Przewodniczący Rady Gminy

Beata Krystyna Jackowska

Id: BC4055E4-D9EC-4674-8E09-56D5C670EA91. Podpisany Strona 1 Załącznik nr 1 do Uchwały nr XXX/162/2013 Rady Gminy Karniewo z dnia 28.11.2013 r.

Gminny Program Opieki nad Zabytkami

Gminy Karniewo

na lata 2013-2016

Id: BC4055E4-D9EC-4674-8E09-56D5C670EA91. Podpisany Strona 2 Gminny Program Opieki nad Zabytkami na lata 2013-2016 2

SPIS TREŚCI

1. WSTĘP...... 3

2. PODSTAWA PRAWNA ...... 7

3. UWARUNKOWANIA PRAWNE OCHRONY I OPIEKI NAD ZABYTKAMI W POLSCE ...... 16

4 UWARUNKOWANIA ZEWNĘTRZNE OCHRONY DZIEDZICTWA KULTUROWEGO...... 24

5 UWARUNKOWANIA WEWNĘTRZNE OCHRONY DZIEDZICTWA KULTUROWEGO...... 42

6 OCENA STANU DZIEDZICTWA KULTUROWEGO GMINY. ANALIZA SZANS I ZAGROŻEŃ (SWOT) ...... 64

7 ZAŁOŻENIA PROGRAMOWE...... 66

8 INSTRUMENTARIUM REALIZACJI GMINNEGO PROGRAMU OPIEKI NAD ZABYTKAMI GMINY KARNIEWO ...... 71

9 ZASADY OCENY REALIZACJI GMINNEGO PROGRAMU OPIEKI NAD ZABYTKAMI ...... 72

10 ŹRÓDŁA FINANSOWANIA GMINNEGO PROGRAMU OPIEKI NAD ZABYTKAMI ...... 73

Gmina Karniewo

Id: BC4055E4-D9EC-4674-8E09-56D5C670EA91. Podpisany Strona 3 Gminny Program Opieki nad Zabytkami na lata 2013-2016 3

1. WSTĘP

Dziedzictwo kulturowe jest istotnym czynnikiem zarówno życia jak i działalności człowieka. Na krajobraz kulturowy składają się zarówno elementy przyrodnicze, jak i wytwory oraz osiągnięcia cywilizacyjne człowieka. Są to pojedyncze obiekty, zespoły budowli, dzieła sztuki, elementy zagospodarowania przestrzeni, krajobraz miejski i wiejski, obszary kształtujące świadomość i tożsamość regionalną mieszkańców. Zabytki, które składają się na dziedzictwo są nie tylko materialnym śladem przeszłości, lecz także cennym elementem kultury, przyczyniającym się do kształtowania przyjaznego otoczenia człowieka. Bogactwo i różnorodność dziedzictwa kultury może w istotny sposób przyczynić się do rozwoju społeczno- gospodarczego gminy, a tym samym do poprawy jakości życia jej mieszkańców. W działaniach samorządów lokalnych, podobnie jak w polityce państwa, istotne jest zapewnienie zrównoważonego rozwoju i ładu przestrzennego oraz powiązanie ochrony zabytków z ochroną środowiska naturalnego.

Ochrona dziedzictwa kulturowego wymaga podejmowania odpowiednich działań strukturalnych i organizacyjnych, które w połączeniu z właściwie prowadzoną opieką przez właścicieli i użytkowników zabytków dadzą efekt w postaci prawidłowo utrzymanych obiektów i zabytkowych obszarów. O ile ochrona w swej istocie jest domeną i zadaniem państwa polskiego, to już sama opieka nad zabytkiem jest zadaniem należącym do właściciela i użytkownika, w tym także samorządu terytorialnego. Zadania wynikające z prawidłowo prowadzonej opieki nad dziedzictwem kulturowym w regionie jak też na poziomie gminy mogą odbywać się w sposób prawidłowy pod warunkiem, że będą one miały charakter kompleksowy, obejmujący wszystkie aspekty chronienia zabytków nie tylko przed zniszczeniem, ale co najważniejsze, przekazania go w stanie niepogorszonym następnym pokoleniom. Istotnym jest zatem aby dla obiektów i obszarów, które utraciły swoją pierwotną funkcję, wygenerować odpowiedni sposób zagospodarowania, który w efekcie końcowym nie naruszy ich substancji zabytkowej. Działania te powinny zostać podjęte wspólnie ze strukturami państwa odpowiedzialnymi za ochronę zabytków. Taki oto sposób działania

Gmina Karniewo

Id: BC4055E4-D9EC-4674-8E09-56D5C670EA91. Podpisany Strona 4 Gminny Program Opieki nad Zabytkami na lata 2013-2016 4

jest możliwy jednak pod warunkiem, że działania prowadzone w środowisku kulturowym będą spójne na rożnych szczeblach zarządzania administracyjnego w obrębie kompetencji struktur państwa i samorządu.

Ustawa o ochronie zabytków i opiece nad zabytkami nakłada na jednostki samorządu terytorialnego obowiązek sporządzenia programu opieki nad zabytkami (art. 87 ustawy). Głównym odbiorcą programu jest społeczność lokalna, która bezpośrednio powinna odczuć efekty jego wdrażania. Dotyczy to nie tylko właścicieli i użytkowników obszarów i obiektów zabytkowych, ale również wszystkich mieszkańców. Zachowane i należycie pielęgnowane dziedzictwo kulturowe wyróżnia obszar gminy i przesądza o jej atrakcyjności.

Przyjęty przez Radę Gminy w formie uchwały Gminny Program Opieki nad Zabytkami jest elementem polityki samorządowej. Powinien służyć podejmowaniu planowych działań dotyczących inicjowania, wspierania, koordynowania zarówno badań jak i prac z dziedziny ochrony zabytków i krajobrazu kulturowego Powinien ponadto służyć upowszechnianiu i promowaniu dziedzictwa kulturowego. Program może być wykorzystywany przez inne jednostki samorządu terytorialnego, środowiska badawcze i naukowe, właścicieli i posiadaczy obiektów zabytkowych oraz osoby zainteresowane kulturą i dziedzictwem kulturowym.

Opracowanie i uchwalenie Gminnego Programu Opieki nad Zabytkami nie powinno być traktowane jedynie jako realizacja przez gminę zadania ustawowego. Programy mają bowiem służyć rozwojowi gminy poprzez dążenie do poprawy stanu zachowania zabytków, eksponowania walorów krajobrazu kulturowego, wykorzystania zabytków na potrzeby społeczne, gospodarcze i edukacyjne. Inne ważne cele gminnego programu opieki nad zabytkami wskazane przez ustawodawcę (np. określenie warunków współpracy z właścicielami zabytków eliminujących sytuacje konfliktowe czy tworzenie miejsc pracy związanych z opieką nad zabytkami) sprawiają, że program ten może pełnić ważną rolę społeczną, a jego konsekwentna realizacja powinna stać się istotnym czynnikiem rozwoju gminy. Program opieki nad zabytkami powinien pomóc w aktywnym zarządzaniu zasobem stanowiącym dziedzictwo kulturowe gminy. Wskazane w programie działania

Gmina Karniewo

Id: BC4055E4-D9EC-4674-8E09-56D5C670EA91. Podpisany Strona 5 Gminny Program Opieki nad Zabytkami na lata 2013-2016 5

powinny być ukierunkowane na poprawę stanu zabytków, ich adaptację, rewaloryzację oraz zwiększenie dostępności do nich dla mieszkańców i turystów. Jednocześnie mogą przyczynić się do zwiększenia atrakcyjności regionów, podniesienia konkurencyjności oferowanych produktów turystycznych, a także szerszego od dotychczasowego wykorzystania potencjału związanego z zachowanym dziedzictwem kulturowym. Gminny Program Opieki nad Zabytkami, m.in. poprzez działania edukacyjne, może też budzić w lokalnej społeczności świadomość wspólnoty kulturowej, roli i znaczenia lokalnych wartości i wspólnych korzeni. Wspólna dbałość o zachowanie wartości kulturowych wzmacnia poczucie tożsamości, wspiera identyfikację jednostki z tzw. małą ojczyzną, zacieśnia procesy integracyjne w społeczności lokalnej, minimalizując niektóre negatywne skutki globalizacji. Współpraca środowisk samorządowych i konserwatorskich podczas realizacji Gminnego Programu Opieki nad Zabytkami powinna przynieść wszystkim stronom wymierne korzyści tj. zachowanie dziedzictwa kulturowego dla przyszłych pokoleń, poprawa stanu obiektów zabytkowych, zwiększenie atrakcyjności przestrzeni publicznych, rozwój społeczno-gospodarczy.

Gminny Program Opieki nad Zabytkami jest opracowywany na 4 lata. Z realizacji programu wójt (burmistrz, prezydent miasta) co 2 lata sporządza sprawozdanie, które przedstawia Radzie Gminy. Kolejne sporządzane programy opieki powinny uwzględniać pojawiające się nowe uwarunkowania prawne i administracyjne, zmieniające się warunki społeczne, gospodarcze i kulturowe, nowe kryteria oceny i aktualny stan zachowania zasobu oraz prowadzone okresowo oceny efektów wdrażania obowiązującego programu.

Podstawowym założeniem Gminnego Programu Opieki nad Zabytkami dla Gminy Karniewo jest wyznaczenie zasadniczych kierunków działań i zadań na rzecz ochrony i opieki nad zabytkami, a także świadome kształtowanie dziedzictwa kulturowego i eksponowanie jego zasobów. Taki sposób postępowania przyczyni się do upowszechniania kultury, podtrzymywania regionalnych tradycji, zacieśniania więzi lokalnych, podniesienia atrakcyjności turystycznej gminy, zwiększenia świadomości mieszkańców gminy z zakresu regionalnej ochrony zabytków.

Gmina Karniewo

Id: BC4055E4-D9EC-4674-8E09-56D5C670EA91. Podpisany Strona 6 Gminny Program Opieki nad Zabytkami na lata 2013-2016 6

Ustawa o Ochronie Zabytków i Opiece nad Zabytkami z dnia 23 lipca 2003 r. (Dz. U. Nr 162 poz. 1568 z dnia 17 września 2003 r. z późniejszymi zmianami) nakłada na Wójta założenie Gminnej Ewidencji Zabytków gminy i sporządzanie na okres 4 lat Gminnego Programu Opieki nad Zabytkami. Z realizacji programu Wójt co dwa lata sporządza sprawozdanie, które przedstawia Radzie Gminy. Kolejne sporządzane programy opieki powinny uwzględniać pojawiające się nowe uwarunkowania prawne i administracyjne, zmieniające się warunki społeczne, gospodarcze i kulturowe, nowe kryteria oceny i aktualny stan zachowania zasobu oraz prowadzone okresowo oceny efektów wdrażania obowiązującego programu.

Efektem wdrażania Gminnego Programu Opieki nad Zabytkami dla Gminy Karniewo będzie przede wszystkim poprawa stanu zachowania obiektów zawartych w Gminnej Ewidencji Zabytków, podniesienie ich rangi oraz kształtowanie produktów regionalnych i wzmocnienie tradycji etnograficznych, co wpłynie na aktywizację mieszkańców w działaniach na rzecz zachowania regionalnego dziedzictwa.

2. PODSTAWA PRAWNA

Podstawę prawną sporządzenia Gminnego Programu Opieki nad Zabytkami stanowią:

Gmina Karniewo

Id: BC4055E4-D9EC-4674-8E09-56D5C670EA91. Podpisany Strona 7 Gminny Program Opieki nad Zabytkami na lata 2013-2016 7

 Konstytucja Rzeczypospolitej Polskiej z dnia 2 kwietnia 1997 r. – Dz.U. Nr 78, poz. 483 z późn. zm. w przepisach art.5, art. 6 ust. 1 i art. 86

Dokument ten objął zabytki ochroną zadeklarowaną jako konstytucyjny obowiązek państwa i każdego obywatela. Ustawa zasadnicza stanowi fundament systemu ochrony dziedzictwa kulturowego w Polsce: „Rzeczpospolita Polska (...) strzeże dziedzictwa narodowego oraz zapewnia ochronę środowiska, kierując się zasadą zrównoważonego rozwoju (art. 5), (...) stwarza warunki upowszechniania i równego dostępu do dóbr kultury, będącej źródłem tożsamości narodu polskiego, jego trwania i rozwoju (art.6. ust. 1), oraz każdy jest obowiązany do dbałości o stan środowiska i ponosi odpowiedzialność za spowodowane przez siebie jego pogorszenie. Zasady tej odpowiedzialności określa ustawa (art. 86)”.

 Ustawa z dnia 8 marca 1990 r. o samorządzie gminnym (tekst jednolity: Dz. U. 2001 r. Nr 142 poz. 1591).

Zgodnie z art. 7 ust.1 pkt 9 Ustawy z dnia 8 marca 1990 r. o samorządzie gminnym, zaspokajanie potrzeb wspólnoty należy do własnych zadań gminy. W szczególności zadania własne gminy obejmują zagadnienia związane z ochrona zabytków jak i opieką nad zabytkami.

 Ustawa z dnia 23 lipca 2003 r. o ochronie zabytków i opiece nad zabytkami (tekst jednolity Dz. U. z 2003 r. Nr 162, poz. 1568 ze zmianami).

Ustawa stanowi podstawę prawną ochrony dziedzictwa kulturowego w Polsce, określa politykę zarządzania zabytkami oraz wyznacza główne zadnia państwa oraz obywateli (właścicieli i użytkowników obiektów zabytkowych).Szczegółowe zapisy określają przedmiot, zakres i formy ochrony zabytków oraz opieki nad nimi, zasady tworzenia krajowego programu ochrony zabytków i opieki nad zabytkami oraz finansowania prac konserwatorskich, restauratorskich i robót budowlanych przy zabytkach, a także organizację organów ochrony zabytków. Wprowadza pojęcia ochrony i opieki.

Ochrona zabytków (art. 4) polega w szczególności na podejmowaniu przez organy administracji publicznej działań mających na celu:

Gmina Karniewo

Id: BC4055E4-D9EC-4674-8E09-56D5C670EA91. Podpisany Strona 8 Gminny Program Opieki nad Zabytkami na lata 2013-2016 8

o Zapewnienie warunków prawnych, organizacyjnych i finansowych umożliwiających trwałe zachowanie zabytków oraz ich zagospodarowanie i utrzymanie;

o Zapobieganie zagrożeniom mogącym spowodować uszczerbek dla wartości zabytków;

o Udaremnienie niszczenia i niewłaściwego korzystania z zabytków;

o Przeciwdziałanie kradzieży, zaginięciu lub nielegalnemu wywozowi zabytków za granicę;

o Kontrolę stanu zachowania i przeznaczenia zabytków;

o Uwzględnienie zadań ochronnych w planowaniu i zagospodarowaniu przestrzennym oraz przy kształtowaniu środowiska.

Natomiast opieka nad zabytkami (art. 5) sprawowana przez jego właściciela lub posiadacza polega w szczególności na:

o Zapewnieniu warunków: naukowego badania i dokumentowania zabytku;

o Prowadzenia prac konserwatorskich, restauratorskich i robót budowlanych przy zabytku;

o Zabezpieczenia i utrzymania zabytku oraz jego otoczenia w jak najlepszym stanie;

o Korzystania z zabytku w sposób zapewniający trwałe zachowanie jego wartości.

Opiece i ochronie podlegają, bez względu na stan zachowania (art. 6):

o Zabytki nieruchome– krajobrazy kulturowe, układy urbanistyczne i ruralistyczne, zespoły budowlane, dzieła architektury i budownictwa, dzieła budownictwa obronnego, obiekty techniki, cmentarze, parki, ogrody i inne formy zaprojektowanej zieleni, miejsca upamiętniające wydarzenia historyczne bądź działalność wybitnych osobistości lub instytucji;

Gmina Karniewo

Id: BC4055E4-D9EC-4674-8E09-56D5C670EA91. Podpisany Strona 9 Gminny Program Opieki nad Zabytkami na lata 2013-2016 9

o Zabytki ruchome – dzieła sztuk plastycznych, rzemiosła artystycznego i sztuki użytkowej, kolekcje stanowiące zbiory przedmiotów zgromadzonych i uporządkowanych, numizmaty oraz pamiątki historyczne, wytwory techniki, materiały biblioteczne, wytwory sztuki ludowej, rękodzieła oraz inne obiekty etnograficzne, przedmioty upamiętniające wydarzenia historyczne bądź działalność wybitnych osobistości lub instytucji;

o Zabytki archeologiczne – pozostałości terenowe pradziejowego i historycznego osadnictwa, cmentarzyska, kurhany, relikty działalności gospodarczej, religijnej i artystycznej. Ochronie ustawodawczej mogą podlegać również nazwy geograficzne, historyczne lub tradycyjne nazwy obiektu budowlanego, placu, ulicy lub jednostki osadniczej.

Ustawa wskazuje formy ochrony zabytków (art. 7), do których należą:

o Wpis do rejestru zabytków (prowadzonego przez Wojewódzkiego Konserwatora Zabytków. Do rejestru wpisuje się zabytek na podstawie decyzji wydanej przez WKZ z urzędu bądź na wniosek właściciela zabytku lub użytkownika wieczystego gruntu, na którym znajduje się zabytek nieruchomy);

o Uznanie za Pomnik Historii (przez Prezydenta Rzeczypospolitej Polskiej, na wniosek ministra właściwego do spraw kultury i dziedzictwa narodowego);

o Utworzenie parku kulturowego (przez Radę Miejską na podstawie uchwały);

o Ustalenia ochrony w miejscowym planie zagospodarowania przestrzennego albo w decyzji o ustaleniu lokalizacji inwestycji celu publicznego, decyzji o warunkach zabudowy, decyzji o zezwoleniu na realizację inwestycji drogowej, decyzji o ustaleniu lokalizacji linii kolejowej lub decyzji o zezwoleniu na realizację inwestycji w zakresie lotniska użytku publicznego.

Ustawa o ochronie zabytków i opiece nad zabytkami z dnia 23 lipca 2003 r. wprowadziła obowiązek sporządzenia przez samorządy programów opieki

Gmina Karniewo

Id: BC4055E4-D9EC-4674-8E09-56D5C670EA91. Podpisany Strona 10 Gminny Program Opieki nad Zabytkami na lata 2013-2016 10

nad zabytkami. Zgodnie z art. 87 tej Ustawy zarząd województwa, powiatu lub wójt (burmistrz, prezydent miasta) sporządza odpowiednio wojewódzki, powiatowy lub gminny program opieki nad zabytkami. Program ten, po uzyskaniu opinii wydanej przez wojewódzkiego konserwatora zabytków, przyjmowany jest odpowiednio przez Sejmik Województwa, Radę Powiatu i Radę Gminy art.87.3. Na poziomie powiatu, województwa i gminy program taki sporządza się na okres 4 lat art.87.1., z czego po okresie 2 lat zarząd województwa, powiatu i wójt sporządzają sprawozdanie, które odpowiednio przedstawia się Sejmikowi Województwa, Radzie Powiatu lub Radzie Gminy art. 87.5, a następnie przekazywane jest Generalnemu Konserwatorowi Zabytków i właściwemu Wojewódzkiemu Konserwatorowi Zabytków w celu jego wykorzystania przy opracowywaniu, aktualizacji i realizacji krajowego programu ochrony zabytków i opieki nad zabytkami art. 87.6.

Ustawa o ochronie zabytków i opiece nad zabytkami określa główne cele gminnych programów opieki nad zabytkami, do których należą:

o Włączenie problemów ochrony zabytków do systemu zadań strategicznych, wynikających koncepcji przestrzennego zagospodarowania kraju;

o Uwzględnienie uwarunkowań ochrony zabytków, w tym krajobrazu kulturowego i dziedzictwa archeologicznego, łącznie z uwarunkowaniami ochrony przyrody i równowagi ekologicznej;

o Zahamowanie procesów degradacji zabytków i doprowadzenie do poprawy stanu ich zachowania;

o Wyeksponowanie poszczególnych zabytków oraz walorów krajobrazu kulturowego;

o Podejmowanie działań zwiększających atrakcyjność zabytków dla potrzeb społecznych, turystycznych i edukacyjnych oraz wspieranie inicjatyw sprzyjających wzrostowi środków finansowych na opiekę nad zabytkami;

Gmina Karniewo

Id: BC4055E4-D9EC-4674-8E09-56D5C670EA91. Podpisany Strona 11 Gminny Program Opieki nad Zabytkami na lata 2013-2016 11

o Określenie warunków współpracy w właścicielami zabytków, eliminujących sytuacje konfliktowe związane z wykorzystaniem tych zabytków;

o Podejmowanie przedsięwzięć umożliwiających tworzenie miejsc pracy związanych z opieki nad zabytkami.

Program opieki nad zabytkami jest dokumentem uzupełniającym w systemie planowania. Wyznacza cele i określa instrumentarium służące do ich osiągnięcia.

 Ustawa z dnia 27 kwietnia 2001 r. Prawo ochrony środowiska (Dz. U. z 2001 r. Nr 62 poz. 627 z późn. zm.)

W Ustawie zapisano, iż prognoza oddziaływania na środowisko, sporządzana przy okazji opracowywania polityk, strategii, planów lub programów powinna „określać, analizować i oceniać przewidywane znaczące oddziaływania, (..)] na środowisko, a w szczególności na (...) zabytki, jak również w przypadku odstąpienia od przeprowadzenia postępowania w sprawie oceny oddziaływania na środowisko, Ustawa nakłada obowiązek sprawdzenia, czy decyzja o odstąpieniu uwzględnia: (...) „cechy obszaru objętego oddziaływaniem na środowisko, w szczególności obszaru o szczególnych właściwościach naturalnych lub posiadających znaczenie dla dziedzictwa kulturowego wrażliwe na oddziaływania, istniejące przekroczenia standardów jakości środowiska lub intensywne wykorzystywanie terenu. Niezwykle ważne są przepisy dotyczące planowanych przedsięwzięć mogących znacząco oddziaływać na środowisko i wymagających sporządzenia „raportu o oddziaływaniu przedsięwzięcia na środowisko”. Dla ochrony dziedzictwa kulturowego przepis ten jest istotny w kontekście budowy wież telefonii komórkowej oraz stosunkowo nowej inicjatywy, jaką jest budowa farm wiatrowych i ich oddziaływanie na krajobraz kulturowy, a więc przestrzeń historycznie ukształtowaną w wyniku działalności człowieka, zawierającą wytwory cywilizacji oraz elementy przyrodnicze

 Ustawa z dnia 27 marca 2003 r. o planowaniu i zagospodarowaniu przestrzennym (Dz. U. z 2003 r. nr 80 poz. 717 z późn. zm.)

Gmina Karniewo

Id: BC4055E4-D9EC-4674-8E09-56D5C670EA91. Podpisany Strona 12 Gminny Program Opieki nad Zabytkami na lata 2013-2016 12

Ustawa precyzuje co powinno być uwzględniane podczas sporządzania studium uwarunkowań i kierunków zagospodarowania przestrzennego, miejscowych planów zagospodarowania przestrzennego, a także ustaleniach lokalizacji inwestycji celu publicznego. W interesującym nas obszarze w planowaniu i zagospodarowaniu przestrzennym uwzględniania się „wymagania ochrony dziedzictwa kulturowego i zabytków oraz dóbr kultury współczesnej” (art. 1). W studium uwzględniać należy uwarunkowania wynikające ze: (...) „stanu środowiska, w tym stanu rolniczej i leśnej przestrzeni produkcyjnej, wielkości i jakości zasobów wodnych oraz wymogów ochrony środowiska, przyrody i krajobrazu kulturowego, stanu dziedzictwa kulturowego i zabytków oraz dóbr kultury współczesnej” (art. 10). Studium oraz plany zagospodarowania przestrzennego winny określać (...) „obszary oraz zasady ochrony środowiska i jego zasobów, ochrony przyrody, krajobrazu kulturowego i uzdrowisk, obszary i zasady ochrony dziedzictwa kulturowego i zabytków oraz dóbr kultury współczesnej”. Istotne jest nałożenie na wójtów i burmistrzów obowiązków zarówno zawiadomienia m.in. wojewódzkiego konserwatora zabytków o przystąpieniu do sporządzania studiów, planów zagospodarowania przestrzennego i występowania o opinie i wnioski, jak również uzgadniania.

 Ustawa z dnia 7 lipca 1994 r. Prawo budowlane (Dz. U. 1994 r. nr 89 poz. 414.)

Ustawa traktuje zabytki w sposób szczególny, podkreślając, iż obiekt budowlany należy projektować i budować, zapewniając: „ochronę obiektów wpisanych do rejestru zabytków oraz obiektów objętych ochroną konserwatorską”. Wymienione są rodzaje czynności w procesie budowlanym, również w kontekście obiektów wpisanych do rejestru zabytków, znajdujących się na obszarze wpisanym do rejestru zabytków, obiektów i obszarów objętych ochroną konserwatorską na podstawie miejscowego planu zagospodarowania przestrzennego, a także ujętych w gminnej ewidencji zabytków. Budynki podlegające takiej ochronie prawnej nie wymagają świadectwa charakterystyki

Gmina Karniewo

Id: BC4055E4-D9EC-4674-8E09-56D5C670EA91. Podpisany Strona 13 Gminny Program Opieki nad Zabytkami na lata 2013-2016 13

energetycznej. W przypadku obiektów wpisanych do rejestru zabytków wymagane jest uzyskanie pozwolenia na remont tych obiektów lub ich rozbiórkę (ale w tym wypadku dopiero po skreśleniu obiektu z rejestru zabytków przez Generalnego Konserwatora Zabytków). Podobnie jest w przypadku chęci zainstalowania na takim obiekcie tablic i urządzeń reklamowych. Ustawa nakazuje wprost wymóg uzyskania pozwolenia WKZ przed wydaniem pozwolenia na budowę.

 Ustawa z dnia 21 sierpnia 1997 r. o gospodarce nieruchomościami (Dz. U. Nr 115 poz. 741)

Jednym z wymienionych celów publicznych jest „opieka nad nieruchomościami stanowiącymi zabytki w rozumieniu przepisów o ochronie zabytków i opiece nad zabytkami”. Kolejne zapisy precyzują, jakie działania wymagają pozwolenia Wojewódzkiego Konserwatora Zabytków. Są to sprzedaż, zamiana, darowizna lub oddanie w użytkowanie wieczyste nieruchomości wpisanych do rejestru zabytków, stanowiących własność Skarbu Państwa (tu wyjątkiem są nieruchomości będące we władaniu Agencji Nieruchomości Rolnych) lub jednostki samorządu terytorialnego oraz wnoszenie tych nieruchomości jako wkładów niepieniężnych do spółek, podział nieruchomości wpisanej do rejestru zabytków. Ponadto dopuszczono możliwość nałożenia na nabywcę nieruchomości gruntowej, oddawanej w użytkowanie wieczyste, obowiązku (zapisanego w umowie) odbudowy lub remontu położonych na niej zabytkowych obiektów budowlanych. Taki sam obowiązek można nałożyć w decyzji o ustanowieniu trwałego zarządu Ważne dla właściciela zabytku i zarządcy nieruchomości będącej w trwałym zarządzie są zapisy mówiące o obniżce o 50% ceny nieruchomości lub jej części wpisanej do rejestru zabytków, chociaż dopuszczono tu także możliwość podwyższenia lub obniżenia tej bonifikaty oraz o obniżce o 50% opłat z tytułu trwałego zarządu, która to bonifikata również może być podwyższona lub obniżona. Gminie przysługuje prawo pierwokupu w przypadku sprzedaży „nieruchomości wpisanej do rejestru zabytków lub prawa użytkowania wieczystego takiej nieruchomości.”

Gmina Karniewo

Id: BC4055E4-D9EC-4674-8E09-56D5C670EA91. Podpisany Strona 14 Gminny Program Opieki nad Zabytkami na lata 2013-2016 14

 Ustawa o z dnia 16 kwietnia 2004 r. o ochronie przyrody Dz. U. nr 92 poz. 880)

Ustawa określenie „tereny zieleni” definiuje jako „tereny wraz z infrastrukturą techniczną i budynkami funkcjonalnie z nimi związanymi, pokryte roślinnością, znajdujące się w granicach wsi o zwartej zabudowie lub miast, pełniące funkcje estetyczne, rekreacyjne, zdrowotne lub osłonowe, a w szczególności parki, zieleńce, promenady, bulwary, ogrody botaniczne, zoologiczne, jordanowskie i zabytkowe oraz cmentarze, a także zieleń towarzyszącą ulicom, placom, zabytkowym fortyfikacjom, budynkom, składowiskom, lotniskom oraz obiektom kolejowymi przemysłowym” .Zezwolenie na usunięcie drzew lub krzewów z terenu nieruchomości wpisanej do rejestru zabytków wydaje WKZ; dotyczy to również drzew owocowych. Ustawodawca posłużył się również pojęciem „wartości historycznych”, „kulturowych”, które są jednym z czynników ważnych przy tworzeniu parków krajobrazowych, zespołów przyrodniczo-krajobrazowych, ustanawianiu pomników przyrody i innych czynnościach.

 Ustawa z dnia 25 października 1991 r. o organizowaniu i prowadzeniu działalności kulturalnej (Dz. U. z 1991 r. Nr 114, poz. 493 z późn. zm.)

W Ustawie zapisano że „prowadzenie działalności kulturalnej jest zadaniem własnym jednostek samorządu terytorialnego o charakterze obowiązkowym”, natomiast państwo, jako mecenas, wspiera tę działalność, a minister właściwy do spraw kultury i ochrony dziedzictwa narodowego może wspomóc finansowo realizację planowanych na dany rok zadań.

Sprawowanie opieki nad zabytkami jest jednym z podstawowych zadań instytucji kultury, szczególnie tych wyspecjalizowanych w opiece nad zabytkami (których celem statutowym jest sprawowanie opieki nad zabytkami).Zatem szeroko pojęta opieka nad zabytkami niekoniecznie musi oznaczać bezpośrednie czynności przy zabytku, ale również gromadzenie wiedzy o zabytkach, jej udostępnianie poprzez np. organizację wystaw, edukację społeczeństwa dotyczącą ochrony zabytków, uświadomienie istnienia odziedziczonych po dawnych mieszkańcach dóbr kultury, uwrażliwienie na wyjątkowy charakter tego dziedzictwa.

Gmina Karniewo

Id: BC4055E4-D9EC-4674-8E09-56D5C670EA91. Podpisany Strona 15 Gminny Program Opieki nad Zabytkami na lata 2013-2016 15

3. UWARUNKOWANIA PRAWNE OCHRONY I OPIEKI NAD ZABYTKAMI W POLSCE

Gminny Program Opieki nad Zabytkami Gminy Karniewo na lata 2013-2016 koresponduje zarówno z założeniami dokumentów programowych województwa zachodniopomorskiego jak i z dokumentami krajowymi.

3.1. Obowiązek sporządzania gminnych programów opieki nad zabytkami

Obowiązek sporządzania gminnych programów opieki nad zabytkami określa zapis art. 87 ustawy z dnia 23 lipca 2003 r. o ochronie zabytków i opiece nad zabytkami (Dz. U. z 2003 r., Nr 162, poz. 1568 z późn. zm.).

W myśl art. 87 tej ustawy, Zarząd województwa, powiatu lub wójt (burmistrz, prezydent miasta) sporządza na okres 4 lat odpowiednio wojewódzki, powiatowy lub gminny program opieki nad zabytkami.

Programy, o których mowa mają na celu, w szczególności:

Gmina Karniewo

Id: BC4055E4-D9EC-4674-8E09-56D5C670EA91. Podpisany Strona 16 Gminny Program Opieki nad Zabytkami na lata 2013-2016 16

o Włączenie problemów ochrony zabytków do systemu zadań strategicznych, wynikających z koncepcji przestrzennego zagospodarowania kraju;

o Uwzględnianie uwarunkowań ochrony zabytków, w tym krajobrazu kulturowego i dziedzictwa archeologicznego, łącznie z uwarunkowaniami ochrony przyrody i równowagi ekologicznej;

o Zahamowanie procesów degradacji zabytków i doprowadzenie do poprawy stanu ich zachowania;

o Wyeksponowanie poszczególnych zabytków oraz walorów krajobrazu kulturowego;

o Podejmowanie działań zwiększających atrakcyjność zabytków dla potrzeb społecznych, turystycznych i edukacyjnych oraz wspieranie inicjatyw sprzyjających wzrostowi środków finansowych na opiekę nad zabytkami;

o Określenie warunków współpracy z właścicielami zabytków, eliminujących sytuacje konfliktowe związane z wykorzystaniem tych zabytków;

o Podejmowanie przedsięwzięć umożliwiających tworzenie miejsc pracy związanych z opieką nad zabytkami.

Wojewódzki, powiatowy i gminny program opieki nad zabytkami przyjmuje odpowiednio sejmik województwa, rada powiatu i rada miejska, po uzyskaniu opinii wojewódzkiego konserwatora zabytków. Programy, o których mowa są ogłaszane w wojewódzkim dzienniku urzędowym. Z ich realizacji zarząd województwa, powiatu i wójt (burmistrz, prezydent miasta) sporządza, co 2 lata, sprawozdanie, które przedstawia się odpowiednio sejmikowi województwa, radzie powiatu lub radzie gminy.

3.2. Definicje

Z uwagi na konieczność precyzyjnego odnoszenia się w Gminnym Programie Opieki nad Zabytkami do zapisów ustawy z dnia 23 lipca 2003 r. o ochronie zabytków i opiece nad zabytkami (Dz. U. z 2003 r., Nr 162, poz. 1568 z późn. zm.), przyjęto za ustawą następujące definicje:

Gmina Karniewo

Id: BC4055E4-D9EC-4674-8E09-56D5C670EA91. Podpisany Strona 17 Gminny Program Opieki nad Zabytkami na lata 2013-2016 17

o Zabytek - nieruchomość lub rzecz ruchomą, ich części lub zespoły, będące dziełem człowieka lub związane z jego działalnością i stanowiące świadectwo minionej epoki bądź zdarzenia, których zachowanie leży w interesie społecznym ze względu na posiadaną wartość historyczną, artystyczną lub naukową;

o Zabytek nieruchomy - nieruchomość, jej część lub zespół nieruchomości, o których mowa wyżej;

o Zabytek ruchomy - rzecz ruchomą, jej część lub zespół rzeczy ruchomych, o których mowa wyżej;

o Zabytek archeologiczny - zabytek nieruchomy, będący powierzchniową, podziemną lub podwodną pozostałością egzystencji i działalności człowieka, złożoną z nawarstwień kulturowych i znajdujących się w nich wytworów bądź ich śladów albo zabytek ruchomy, będący tym wytworem;

o Instytucja kultury wyspecjalizowana w opiece nad zabytkami – instytucję kultury w rozumieniu przepisów o organizowaniu i prowadzeniu działalności kulturalnej, której celem statutowym jest sprawowanie opieki nad zabytkami;

o Prace konserwatorskie - działania mające na celu zabezpieczenie i utrwalenie substancji zabytku, zahamowanie procesów jego destrukcji oraz dokumentowanie tych działań;

o Prace restauratorskie - działania mające na celu wyeksponowanie wartości artystycznych i estetycznych zabytku, w tym, jeżeli istnieje taka potrzeba, uzupełnienie lub odtworzenie jego części, oraz dokumentowanie tych działań;

o Roboty budowlane - roboty budowlane w rozumieniu przepisów Prawa budowlanego, podejmowane przy zabytku lub w otoczeniu zabytku;

o Badania konserwatorskie - działania mające na celu rozpoznanie historii i funkcji zabytku, ustalenie użytych do jego wykonania materiałów i zastosowanych technologii, określenie stanu zachowania tego zabytku

Gmina Karniewo

Id: BC4055E4-D9EC-4674-8E09-56D5C670EA91. Podpisany Strona 18 Gminny Program Opieki nad Zabytkami na lata 2013-2016 18

oraz opracowanie diagnozy, projektu i programu prac konserwatorskich, a jeżeli istnieje taka potrzeba, również programu prac restauratorskich;

o Badania architektoniczne - działania ingerujące w substancję zabytku, mające na celu rozpoznanie i udokumentowanie pierwotnej formy obiektu budowlanego oraz ustalenie zakresu jego kolejnych przekształceń;

o Badania archeologiczne - działania mające na celu odkrycie, rozpoznanie, udokumentowanie i zabezpieczenie zabytku archeologicznego;

o Historyczny układ urbanistyczny lub ruralistyczny - przestrzenne założenie miejskie lub wiejskie, zawierające zespoły budowlane, pojedyncze budynki i formy zaprojektowanej zieleni, rozmieszczone w układzie historycznych podziałów własnościowych i funkcjonalnych, w tym ulic lub sieci dróg;

o Historyczny zespół budowlany - powiązaną przestrzennie grupę budynków wyodrębnioną ze względu na formę architektoniczną, styl, zastosowane materiały, funkcję, czas powstania lub związek z wydarzeniami historycznymi;

o Krajobraz kulturowy - przestrzeń historycznie ukształtowaną w wyniku działalności człowieka, zawierającą wytwory cywilizacji oraz elementy przyrodnicze;

o Otoczenie - teren wokół lub przy zabytku wyznaczony w decyzji o wpisie tego terenu do rejestru zabytków, w celu ochrony wartości widokowych zabytku oraz jego ochrony przed szkodliwym oddziaływaniem czynników zewnętrznych.

3.3. Sposoby opieki nad zabytkami w świetle przepisów Ustawy z dnia 23 lipca 2003 r. o Ochronie Zabytków i Opiece nad Zabytkami

Według zapisów Ustawy z dnia 23 lipca 2003 r. o Ochronie Zabytków i Opiece nad Zabytkami (Dz. U. z 2003 r., Nr 162, poz. 1568 z późn. zm.) art. 4 ochrona

Gmina Karniewo

Id: BC4055E4-D9EC-4674-8E09-56D5C670EA91. Podpisany Strona 19 Gminny Program Opieki nad Zabytkami na lata 2013-2016 19

zabytków polega w szczególności na podejmowaniu przez organy administracji publicznej, działań dążących do:

o Zapewnienia warunków prawnych, organizacyjnych i finansowych umożliwiających trwałe zachowanie zabytków oraz ich zagospodarowanie i utrzymanie;

o Zapobiegania zagrożeniom mogącym spowodować uszczerbek dla wartości zabytków;

o Udaremniania niszczenia i niewłaściwego korzystania z zabytków;

o Przeciwdziałania kradzieży, zaginięciu lub nielegalnemu wywozowi zabytków za granicę;

o Kontroli stanu zachowania i przeznaczenia zabytków;

o Uwzględniania zadań ochronnych w planowaniu i zagospodarowaniu przestrzennym oraz przy kształtowaniu środowiska.

Zgodnie z art. 5 ustawy opieka nad zabytkiem sprawowana przez jego właściciela lub posiadacza polega w szczególności na zapewnieniu warunków:

o Naukowego badania i dokumentowania zabytku;

o Prowadzenia prac konserwatorskich, restauratorskich i robót budowlanych przy zabytku;

o Zabezpieczenia i utrzymania zabytku oraz jego otoczenia w jak najlepszym stanie;

o Korzystania z zabytku w sposób zapewniający trwałe zachowanie jego wartości;

o Popularyzowania i upowszechniania wiedzy o zabytku oraz jego znaczeniu dla historii i kultury;

W myśl art. 6 ustawy ochronie i opiece podlegają, bez względu na stan zachowania:

Zabytki nieruchome będące w szczególności:

Gmina Karniewo

Id: BC4055E4-D9EC-4674-8E09-56D5C670EA91. Podpisany Strona 20 Gminny Program Opieki nad Zabytkami na lata 2013-2016 20

o Krajobrazami kulturowymi;

o Układami urbanistycznymi, ruralistycznymi i zespołami budowlanymi;

o Dziełami architektury i budownictwa, dziełami budownictwa obronnego;

o Obiektami techniki, a zwłaszcza kopalniami, hutami, elektrowniami i innymi zakładami przemysłowymi;

o Cmentarzami;

o Parkami, ogrodami i innymi formami zaprojektowanej zieleni;

o Miejscami upamiętniającymi wydarzenia historyczne bądź działalność wybitnych osobistości lub instytucji;

Zabytki ruchome będące w szczególności:

o Dziełami sztuk plastycznych, rzemiosła artystycznego i sztuki użytkowej;

o Kolekcjami stanowiącymi zbiory przedmiotów zgromadzonych i uporządkowanych według koncepcji osób, które tworzyły te kolekcje;

o Numizmatami oraz pamiątkami historycznymi, a zwłaszcza militariami, sztandarami, pieczęciami, odznakami, medalami i orderami;

o Wytworami techniki, a zwłaszcza urządzeniami, środkami transportu oraz maszynami i narzędziami świadczącymi o kulturze materialnej, charakterystycznymi dla dawnych i nowych form gospodarki, dokumentującymi poziom nauki i rozwoju cywilizacyjnego;

o Materiałami bibliotecznymi, o których mowa w art. 5 ustawy z dnia 27 czerwca 1997 r. o bibliotekach (Dz.U. Nr 85, poz. 539, z 1998 r. Nr 106, poz. 668, z 2001 r. Nr 129, poz. 1440 oraz z 2002 r. Nr 113, poz. 984);

o Instrumentami muzycznymi;

o Wytworami sztuki ludowej i rękodzieła oraz innymi obiektami etnograficznymi;

o Przedmiotami upamiętniającymi wydarzenia historyczne bądź działalność wybitnych osobistości lub instytucji;

Gmina Karniewo

Id: BC4055E4-D9EC-4674-8E09-56D5C670EA91. Podpisany Strona 21 Gminny Program Opieki nad Zabytkami na lata 2013-2016 21

Zabytki archeologiczne będące, w szczególności:

o Pozostałościami terenowymi pradziejowego i historycznego osadnictwa;

o Cmentarzyskami;

o Kurhanami;

o Reliktami działalności gospodarczej, religijnej i artystycznej;

Art. 6 ustawy mówi również, iż ochronie mogą podlegać nazwy geograficzne, historyczne lub tradycyjne nazwy obiektu budowlanego, placu, ulicy lub jednostki osadniczej. W ustawie znajdują się zapisy precyzujące formy ochrony zabytków. Art. 7 ustawy stanowi, iż formami ochrony zabytków są:

o Wpis do rejestru zabytków;

o Uznanie za pomnik historii;

o Utworzenie parku kulturowego;

o Ustalenie ochrony w miejscowym planie zagospodarowania przestrzennego albo w decyzji o ustaleniu lokalizacji inwestycji celu publicznego, decyzji o warunkach zabudowy, decyzji o zezwoleniu na realizację inwestycji drogowej, decyzji o ustaleniu lokalizacji linii kolejowej lub decyzji o zezwoleniu na realizację inwestycji w zakresie lotniska użytku publicznego.

3.4. Opieka nad zabytkami jako zadanie własne gminy

Obowiązki jednostek samorządowych określają zarówno przepisy Ustawy z dnia 23 lipca 2003 r. o Ochronie Zabytków i Opiece nad Zabytkami (Dz. U. z 2003 r., Nr 162, poz. 1568 z późn. zm.), jak również Ustawy z dnia 8 marca 1990 r. o Samorządzie Gminnym (Dz. U. z 1990 r., Nr 16 poz. 95 1568 z późn. zm.). Ustawa o Ochronie Zabytków i Opiece nad Zabytkami określa obowiązki oraz kompetencje gminy w zakresie ochrony zabytków i opieki nad zabytkami. Obowiązki są określone m.in. w art.22, pkt.4 narzucającym obowiązek prowadzenia gminnej ewidencji zabytków, art.87 regulującym sporządzenie na okres czteroletni gminnych programów opieki nad zabytkami, oraz w art.18 i 19 nakazujących uwzględnianie zapisów tych programów przy sporządzaniu i

Gmina Karniewo

Id: BC4055E4-D9EC-4674-8E09-56D5C670EA91. Podpisany Strona 22 Gminny Program Opieki nad Zabytkami na lata 2013-2016 22

aktualizacji strategii rozwoju, studiów uwarunkowań i kierunków zagospodarowania przestrzennego oraz miejscowych planów zagospodarowania. Ponadto w nowelizacji Ustawy o Ochronie Zabytków i Opiece nad Zabytkami z dnia z dnia 18 marca 2010 r., która weszła w życie 5 czerwca 2010 r., do art. 19 dodano ust. 1a wskazujący zabytki, których ochrona musi być bezwarunkowo uwzględniona w decyzjach o ustaleniu inwestycji celu publicznego, decyzjach o warunkach zabudowy, decyzjach o zezwoleniu na realizację inwestycji drogowej, decyzjach o ustaleniu lokalizacji linii kolejowej oraz decyzjach o zezwoleniu na realizację inwestycji w zakresie lotniska użytku publicznego. Są to zabytki wpisane do rejestru wraz z ich otoczeniem oraz zabytki nieruchome, znajdujące się w gminnej ewidencji zabytków. Dodatkowo w artykułach 5, 25, 26, 28, 30, 31, 36, 71 i 72 wyżej wymienionej ustawy zawarte są szczegółowe określenia obowiązków samorządu dla objętych ochroną zabytków, które są własnością gminy lub są w jej posiadaniu. Artykuły 81 i 82 regulują ponadto możliwość udzielania dotacji na prace konserwatorskie, restauratorskie oraz roboty budowlane przy zabytku wpisanym do rejestru przez organ stanowiący gminy, na zasadach określonych w podjętej przez ten organ uchwale. Na podstawie art. 96 istnieje także możliwość, w której wojewoda, na wniosek wojewódzkiego konserwatora zabytków, może powierzyć, w drodze porozumienia, prowadzenie niektórych spraw z zakresu swojej właściwości, w tym wydawanie decyzji administracyjnych, gminom i powiatom, a także związkom gmin i powiatów, położonym na terenie województwa. W Ustawie o Samorządzie gminnym, w rozdziale 2, określone są zadania odnoszące się wprost lub pośrednio do ochrony zabytków. Art. 6. 1. mówi, iż do zakresu działania gminy należą wszystkie sprawy publiczne o znaczeniu lokalnym, niezastrzeżone ustawami na rzecz innych podmiotów, co za tym idzie również opieka nad zabytkami. Art. 7. 1. doprecyzowuje, że zaspokajanie zbiorowych potrzeb wspólnoty należy do zadań własnych gminy, co może się przekładać na działania związane z opieką nad zabytkami w kontekście: ładu przestrzennego, gospodarki nieruchomościami, ochrony środowiska i przyrody oraz gospodarki wodnej, gminnych dróg, ulic, mostów, placów oraz organizacji ruchu drogowego, kultury, w tym bibliotek gminnych i innych placówek upowszechniania kultury, kultury fizycznej i turystyki, zieleni gminnej i

Gmina Karniewo

Id: BC4055E4-D9EC-4674-8E09-56D5C670EA91. Podpisany Strona 23 Gminny Program Opieki nad Zabytkami na lata 2013-2016 23

zadrzewień, cmentarzy gminnych, utrzymania gminnych obiektów i urządzeń użyteczności publicznej oraz obiektów administracyjnych, promocji gminy i współpracy z organizacjami pozarządowymi.

Gmina Karniewo

Id: BC4055E4-D9EC-4674-8E09-56D5C670EA91. Podpisany Strona 24 Gminny Program Opieki nad Zabytkami na lata 2013-2016 24

4. UWARUNKOWANIA ZEWNĘTRZNE OCHRONY DZIEDZICTWA KULTUROWEGO

4.1 Strategiczne cele polityki państwa w zakresie ochrony zabytków i opieki nad zabytkami

Gminny Program Opieki nad Zabytkami Gminy Karniewo jest zbieżny ze strategicznymi celami państwa w zakresie ochrony i opieki nad zabytkami. Cele te wymienione są w dokumentach:

 Tezy do Krajowego programu ochrony zabytków i opieki nad zabytkami.

W Tezach do Krajowego programu ochrony zabytków i opieki nad zabytkami znajduje się szereg zapisów mających istotny wpływ na niniejszy dokument. Należą do nich zapisy określające cele Programu i zasady ochrony konserwatorskiej.

We wstępie do Tez określono główne cele programu, którymi jest wzmocnienie ochrony i opieki nad tą istotną częścią dziedzictwa kulturowego oraz poprawa stanu zabytków w Polsce. Celem jest także stworzenie wykładni porządkującej sferę ochrony poprzez

Wskazanie siedmiu podstawowych zasad konserwatorskich:

o Zasady primum non nocere (po pierwsze nie szkodzić);

o Zasady maksymalnego poszanowania oryginalnej substancji zabytku i wszystkich jego wartości (materialnych i niematerialnych),

o Zasady minimalnej niezbędnej ingerencji (powstrzymywania się od działań niekoniecznych),

o Zasady, zgodnie, z którą usuwać należy to (i tylko to), co na oryginał działa niszcząco,

o Zasady czytelności i odróżnialności ingerencji,

o Zasady odwracalności metod i materiałów,

Gmina Karniewo

Id: BC4055E4-D9EC-4674-8E09-56D5C670EA91. Podpisany Strona 25 Gminny Program Opieki nad Zabytkami na lata 2013-2016 25

o Zasady wykonywania wszelkich prac zgodnie z najlepszą wiedzą i na najwyższym poziomie.

Wymienione zasady dotyczą zarówno konserwatorów – pracowników urzędów, profesjonalnych konserwatorów - restauratorów dzieł sztuki, konserwatorów architektów, urbanistów, budowlanych, archeologów, badaczy, właścicieli i użytkowników, w tym duchownych – codziennych konserwatorów zabytkowych świątyń.

W rozdziale 2 „Uwarunkowania ochrony i opieki nad zabytkami”, zagadnienia zostały opisane w sposób określający po pierwsze cel, a następnie kierunki działania. Dotyczy to w szczególności stanu zabytków nieruchomych, ruchomych i archeologicznych, stanu zabytków techniki, pomników historii, obiektów z Listy Dziedzictwa Światowego UNESCO, (dla tych tematów wspólnym jest utworzenie krajowej ewidencji w systemie cyfrowym oraz monitoring stanu i sposobów wykorzystania), stanu służb konserwatorskich, stanu opieki nad zabytkami i wreszcie stanu uregulowań prawnych.

Rozdział 3 „Działania o charakterze systemowym” mówi o powiązaniu ochrony zabytków z polityką ekologiczną, dotyczącą ochrony przyrody, architektoniczną i przestrzenną, celną i polityką bezpieczeństwa państwa oraz o wypracowaniu strategii ochrony dziedzictwa i wprowadzeniu jej do polityk sektorowych.

W rozdziale 4 „System finansowania” omówione są aspekty stworzenia sprawnego systemu finansowania ochrony i opieki konserwatorskiej.

W kolejnym, rozdziale 5 „Dokumentowanie, monitorowanie i standaryzacja metod działania” omówione jest dokumentowanie poprzez tworzenie systemu i stale aktualizowanych, elektronicznych baz informacji o zasobach oraz stanie zabytków w Polsce i ich dokumentacji; wypracowanie spójnego systemu dokumentowania badań, stanu zachowania oraz określania i certyfikacji wartości zabytkowych, wspólnego dla wszystkich typów zabytków; monitorowanie - poprzez gromadzenie stale aktualizowanej wiedzy o stanie zachowania, postępach i wynikach prac konserwatorskich i restauratorskich, zagrożeniach, prawidłowości zarządzania i bezpieczeństwie użytkowania

Gmina Karniewo

Id: BC4055E4-D9EC-4674-8E09-56D5C670EA91. Podpisany Strona 26 Gminny Program Opieki nad Zabytkami na lata 2013-2016 26

obiektów zabytkowych oraz o innych formach ochrony dziedzictwa oraz ujednolicenie metod działań profilaktycznych, konserwatorskich, restauratorskich i ochronnych.

Rozdział 6 „Kształcenie i edukacja”, porusza fundamentalne zagadnienie stałej pracy nad wzrostem świadomości, dotyczącym wartości dziedzictwa kulturowego i jego ochrony w życiu i prawidłowym funkcjonowaniu społeczeństwa.

W rozdziale 7 „Współpraca międzynarodowa” opisane są zagadnienia mające na celu wzmocnienie obecności Polski w światowym i europejskim środowisku działającym na rzecz ochrony dziedzictwa kulturowego i promocja polskich osiągnięć w tej dziedzinie.

 Narodowa strategia rozwoju kultury na lata 2004–2013.

Gminny Program Opieki nad Zabytkami Gminy Karniewo jest zbieżny z głównymi zadaniami Programu Operacyjnego nr 9 „Dziedzictwo kulturowe”, do których należy intensyfikacja ochrony i upowszechniania dziedzictwa kulturowego, w tym kompleksowa poprawa stanu zabytków oraz rozwój kolekcji muzealnych, poprawa stanu zachowania zabytków, zwiększenie narodowego zasobu dziedzictwa kulturowego (w tym także dziedzictwa archeologicznego), kompleksowa rewaloryzacja zabytków i ich adaptacja na cele inne niż kulturalne, zwiększenie roli zabytków i muzealiów w rozwoju turystyki i przedsiębiorczości poprzez tworzenie zintegrowanych narodowych produktów turystycznych, poprawa warunków instytucjonalnych, prawnych i organizacyjnych w zakresie ochrony zabytków i ich dokumentacji, zabezpieczenie zabytków, muzealiów i archiwaliów przed skutkami klęsk żywiołowych, kradzieżami i nielegalnym wywozem za granicę oraz na wypadek sytuacji kryzysowej i konfliktu zbrojnego. Główne założenia Strategii dokumentu, wytyczające kierunki przy tworzeniu gminnego programu opieki nad zabytkami to m.in. działania zmierzające do aktywnego zarządzania zasobami materialnego dziedzictwa kulturowego poprzez poprawę stanu zabytków, zwiększenie ich dostępności dla turystów, inwestorów, mieszkańców, min. poprzez adaptacje, zwiększenie atrakcyjności regionów poprzez wykorzystanie przez nie wartości wynikających z lokalnego zasobu

Gmina Karniewo

Id: BC4055E4-D9EC-4674-8E09-56D5C670EA91. Podpisany Strona 27 Gminny Program Opieki nad Zabytkami na lata 2013-2016 27

dziedzictwa kulturowego oraz edukacja i wdrażanie metod nowoczesnego administrowania związane z ochroną i zachowaniem zabytków.

Beneficjentami programu mogą być m.in. samorządowe instytucje kultury i jednostki samorządu terytorialnego. Zadania programu będą realizowane poprzez:

o Priorytet 1. Rewaloryzacja zabytków nieruchomych i ruchomych, realizowany bez udziału środków europejskich, dotyczący bezpośrednio:

 Rewitalizacji historycznych obszarów miejskich;

 Ochrony i zachowania krajobrazu kulturowego wsi;

 Rewitalizacji, rewaloryzacji, konserwacji, renowacji, modernizacji i adaptacji na cele inne niż kulturalne historycznych obiektów i zespołów zabytkowych wraz z ich otoczeniem, w tym zespołów fortyfikacyjnych oraz budowli obronnych, parków i ogrodów;

 Rewaloryzacji i konserwacji zabytków budownictwa drewnianego;

 Rewaloryzacji zabytkowych cmentarzy oraz renowacji, ochronie i zachowaniu miejsc pamięci i martyrologii w kraju i za granicą;

 Prowadzenia badań archeologicznych i zabezpieczenia zabytków archeologicznych;

 Konserwacji zabytków ruchomych (niewchodzących w skład zasobów muzealnych), w tym w szczególności wystroju i historycznego wyposażenia kościołów w kraju i zagranicą;

 Dokumentowania zabytków (w tym badania naukowe i inwentaryzacja) w kraju i za granicą;

 Zabezpieczenia przed skutkami klęsk żywiołowych, zniszczeniem, kradzieżą i nielegalnym wywozem zagranicę zabytków ruchomych i nieruchomych;

Gmina Karniewo

Id: BC4055E4-D9EC-4674-8E09-56D5C670EA91. Podpisany Strona 28 Gminny Program Opieki nad Zabytkami na lata 2013-2016 28

 Ochrony zabytków na wypadek sytuacji kryzysowych i konfliktu zbrojnego.

o Priorytet 2. Rozwój i konserwacja kolekcji muzealnych, realizowany bez udziału środków europejskich, dotyczący bezpośrednio:

 Zakupu dzieł sztuki i kolekcji dla instytucji muzealnych;

 Zakupu starodruków i archiwaliów;

 Konserwacji i digitalizacji muzealiów, archiwaliów, starodruków, księgozbiorów oraz zbiorów filmowych w kraju i za granicą;

 Wspierania muzealnych pracowni konserwatorskich oraz nowych technik konserwacji zabytków ruchomych;

 Dofinansowania wykonania kopii starodruków i inkunabułów.

 Narodowy program kultury Ochrona zabytków i dziedzictwa kulturowego na lata 2004–2013 i Sektorowy Program Operacyjny Rozwój Kultury i Zachowanie Dziedzictwa Kulturowego.

Narodowy Program Kultury „Ochrona zabytków i dziedzictwa kulturowego” wynika z Narodowego Planu Rozwoju (uchwalonego Ustawą z dn.20.04.2004r. Dz. U. z 2004 r. nr 116, poz. 1206). Służy on do wdrażania Narodowej Strategii rozwoju Kultury w sferze dotyczącej opieki nad zabytkami. Jako uzupełnienie tych dokumentów, funkcjonuje również Sektorowy Program Operacyjny „Rozwój kultury i zachowanie dziedzictwa kulturowego” przyjęty przez rząd we wrześniu 2005 r.

Za cel strategiczny programu operacyjnego przyjęto tworzenie warunków dla wzrostu konkurencyjności i znaczenia kultury, jako czynnika rozwoju społeczno-ekonomicznego. Cel ten będzie realizowany między innymi poprzez realizację priorytetów w zakresie ochrony i zachowanie dziedzictwa kulturowego o znaczeniu ponadregionalnym, budowę i rozbudowę infrastruktury kultury o znaczeniu ponadregionalnym, rozwój infrastruktury kultury i ochrona dziedzictwa kulturowego o znaczeniu ponadregionalnym oraz renowację i konserwację zabytków ruchomych.

Gmina Karniewo

Id: BC4055E4-D9EC-4674-8E09-56D5C670EA91. Podpisany Strona 29 Gminny Program Opieki nad Zabytkami na lata 2013-2016 29

W kontekście gminnego programu opieki nad zabytkami Gminy Karniewo najbardziej istotne jest ostatnie z wymienionych działań. Działanie ukierunkowane jest na projekty z zakresu ochrony ruchomych obiektów dziedzictwa kulturowego o znaczeniu międzynarodowym, ogólnokrajowym i ponadregionalnym. Celem realizacji działania jest zachowanie dla przyszłych pokoleń ruchomych obiektów dziedzictwa kulturowego poprzez renowację, konserwację, a także zabezpieczenie przed zniszczeniem, kradzieżą i nielegalnym wywozem poza granice kraju. W ramach działania do realizacji przewiduje się projekty infrastrukturalne o wartości powyżej 100 tys. euro. Wśród kwalifikujących się projektów są między innymi konserwacja i digitalizacja muzealiów, archiwaliów, starodruków, księgozbiorów oraz zbiorów filmowych; konserwacja innych zabytków ruchomych (niewchodzących w skład zasobów muzealnych), w tym w szczególności wystroju i historycznego wyposażenia kościołów; wspieranie rozwoju muzealnych pracowni konserwatorskich oraz nowych technik konserwacji zabytków ruchomych; zabezpieczenie przed skutkami klęsk żywiołowych, zniszczeniem, kradzieżą i nielegalnym wywozem zagranicę zabytków ruchomych i nieruchomych; tworzenie kompleksowych systemów informacji zabezpieczeń przed nielegalnym wywozem dzieł sztuki przez granice oraz zabezpieczenie zabytków ruchomych przed kradzieżą i zniszczeniem.

Beneficjentami Programu mogą być między innymi jednostki samorządu terytorialnego, ich związki i stowarzyszenia, organizacje pozarządowe działające na zasadzie non-profit, kościoły i związki wyznaniowe oraz archiwa.

Gmina Karniewo

Id: BC4055E4-D9EC-4674-8E09-56D5C670EA91. Podpisany Strona 30 Gminny Program Opieki nad Zabytkami na lata 2013-2016 30

4.2 Relacje gminnego programu opieki nad zabytkami z dokumentami wykonanymi na poziomie województwa i powiatu

Gminny Program Opieki nad Zabytkami Gminy Karniewo wykazuje zgodność zarówno z programami o charakterze wojewódzkim jak i powiatowym, a w szczególności z następującymi programami strategicznymi i ich celami:

 Strategia rozwoju województwa mazowieckiego do roku 2020 (Uchwała Nr 78/06 przyjęta przez Sejmik Województwa Mazowieckiego dnia 29 maja 2006r.) Kwestia opieki nad zabytkami jest traktowana w Strategii w szerszym kontekście tworzenia więzi lokalnych społeczności z zamieszkiwanym przez nią obszarem oraz tworzenia i pielęgnowania tradycji regionalnych, tzw. „małych ojczyzn”, na którą w polityce regionalnej Unii Europejskiej kładzie się bardzo duży nacisk. W dokumencie zdiagnozowano najważniejsze problemy w dziedzinie kultury i dziedzictwa kulturowego występujące na Mazowszu, są to:

o spadek liczby instytucji kultury pociągający za sobą zmniejszenie oferty kulturalnej regionu;

o likwidacja znacznej liczby bibliotek w województwie; o fakt znajdowania się licznie występujących w regionie zabytków w bardzo często w złym stanie technicznym oraz postępująca eliminacja zabudowy drewnianej z krajobrazu kulturowego Mazowsza;

o brak promocji i niski poziom wiedzy dotyczącej regionu oraz niewystarczającej identyfikacji mieszkańców z Mazowszem. W związku z tym nacisk został położony głównie na promocje wizerunku województwa, której celem jest budowanie pozytywnych skojarzeń związanych z jego wizerunkiem i propagowanie produktów charakterystycznych dla regionu. Kreowanie i promocja produktu regionalnego nie tylko przyczyni się do budowania i wzmacniania tożsamości i atrakcyjności regionu, ale także stanowić będzie ważny element jego promocji w wymiarze krajowym i europejskim. Województwo mazowieckie ze względu na swoje

Gmina Karniewo

Id: BC4055E4-D9EC-4674-8E09-56D5C670EA91. Podpisany Strona 31 Gminny Program Opieki nad Zabytkami na lata 2013-2016 31

walory kulturowe, turystyczne i przyrodnicze ma ogromne możliwości promowania lokalnych, niepowtarzalnych produktów ściśle związanych ze środowiskiem geograficznym, kulturą oraz gospodarką regionu. Przedstawione działania, w kontekście opieki nad zabytkami, będą w przeważającej mierze polegały na:

o Kształtowaniu tożsamości regionu oraz kreowaniu i promocji jego produktu, realizowanemu między innymi poprzez:

 ochronę i promocję, którymi powinny zostać objęte zespoły urbanistyczne i dziedzictwo drewniane (w tym miejscowości o charakterystycznej unikalnej drewnianej zabudowie letniskowej położnej wzdłuż tzw. linii otwockiej), cenne krajobrazy kulturowe wsi i małych miast;

 promocję unikalnych zabytków architektury, miejsc pamięci narodowej oraz zamieszkania i pobytu wielkich twórców identyfikujących się z regionem;

 kreowanie regionalnych ośrodków tożsamości kulturowej.

o Promocji i zwiększaniu atrakcyjności turystycznej i rekreacyjnej regionu w oparciu o walory środowiska przyrodniczego i dziedzictwa kulturowego realizowanej między innymi dzięki:

 wzmocnieniu dotychczasowych kierunków działań samorządu, propagujących zasoby dziedzictwa kulturowego oraz rozwój kultury w regionie;

 rewitalizacji zespołów zabytkowych i wykorzystanie ich do rozwoju funkcji turystycznych;

 wsparciu tworzenia lokalnych parków kulturowo- historycznych wokół istniejących zabytków architektury umożliwiających rozwój funkcji turystycznych.

 Regionalny Program Operacyjny Województwa Mazowieckiego 2007– 2013 W ramach RPO WM wspierane będą działania z zakresu ochrony i odnowy obiektów i zespołów zabytkowych lub historycznych służące poszerzeniu oferty turystycznej lub kulturalnej, w tym dotyczące renowacji, zabezpieczeniu

Gmina Karniewo

Id: BC4055E4-D9EC-4674-8E09-56D5C670EA91. Podpisany Strona 32 Gminny Program Opieki nad Zabytkami na lata 2013-2016 32

przed zniszczeniem i kradzieżą adaptacji do nowych funkcji turystycznych lub kulturowych m.in. zespołów pałacowo-parkowych, zespołów fortyfikacyjnych, budowli i zespołów obronnych, obiektów sakralnych parków zabytkowych oraz obiektów poprzemysłowych. Działania te będą realizowane w ramach Priorytetu VI: „Wykorzystanie walorów naturalnych i kulturowych dla rozwoju turystyki i rekreacji”. Priorytet ten w szczególności skupia się na:

o rewitalizacja, konserwacja, renowacja, rewaloryzacja, modernizacja, adaptacja historycznych obiektów i zespołów zabytkowych wraz z ich otoczeniem, w tym:

 obiektów sakralnych,

 zespołów fortyfikacyjnych,

 budowli i zespołów obronnych,

 parków zabytkowych,

 obiektów poprzemysłowych;

o konserwacja zabytków ruchomych udostępnianych publicznie; o zabezpieczenie zabytków przed zniszczeniem lub kradzieżą; o digitalizacja zasobów dziedzictwa kulturowego pod warunkiem powszechnego udostępnienia. Beneficjentami mogącymi skorzystać ze wsparcia w tym działaniu są m.in.:

o Jednostki samorządu terytorialnego, ich związki i stowarzyszenia, o Jednostki organizacyjne posiadające osobowość prawną, o Instytucje kultury, o Organizacje pozarządowe, o Kościoły i związki wyznaniowe oraz osoby prawne kościołów i związków wyznaniowych,

o Jednostki sektora finansów publicznych posiadające osobowość prawną,

o Podmioty działające w oparciu o zapisy Ustawy o partnerstwie publiczno – prywatnym.

Gmina Karniewo

Id: BC4055E4-D9EC-4674-8E09-56D5C670EA91. Podpisany Strona 33 Gminny Program Opieki nad Zabytkami na lata 2013-2016 33

Maksymalne wsparcie wynosi 85 % lub też wynika z właściwego rozporządzenia Ministra Rozwoju Regionalnego (w przypadku wystąpienia pomocy publicznej). Maksymalna wartość projektów w zakresie utrzymania i ochrony dziedzictwa kulturowego o znaczeniu regionalnym i lokalnym wynosi do 20 mln zł. Dla niektórych typów projektów maksymalna wartość projektu wynosi 4 mln zł, tj. dla projektów dotyczących:

o konserwacji zabytków ruchomych, o rozwoju zasobów cyfrowych w dziedzinie zasobów bibliotecznych, archiwalnych, filmowych oraz zasobów wirtualnych muzeów, galerii, fonotek, filmotek, cyfrowych bibliotek itp.,

o zabezpieczenia zabytków przed kradzieżą i zniszczeniem oraz projektów realizowanych przez instytucje kultury państwowe i współprowadzone z ministrem właściwym ds. kultury i dziedzictwa narodowego, archiwa państwowe. Kwestie opieki nad zabytkami, w szerszym kontekście, pojawiają się także w Priorytecie V. Wzmacnianie roli miast w rozwoju regionu. Działanie 5.2. Rewitalizacja miast. Wsparcie jest udzielane w ramach określonych przez uchwalony przez gminę lokalny program rewitalizacji, przy czym przedsięwzięcia planowane do realizacji powinny mieć charakter kompleksowy umożliwiający w dalszej perspektywie ożywienie społeczno - gospodarcze terenu. W ramach lokalnych programów rewitalizacji możliwe jest realizowanie działań w zakresie opieki nad zabytkami polegających na renowacji budynków o wartości architektonicznej i znaczeniu historycznym, m.in. zlokalizowanych w strefie ochrony konserwatorskiej, w tym prace konserwatorskie, odnowienie fasad i dachów budynków wraz z zagospodarowaniem przyległego terenu.

 Plan Zagospodarowania Przestrzennego Województwa Mazowieckiego (Uchwała Nr 65/2004 przyjęta przez Sejmik Województwa Mazowieckiego dnia 7 czerwca 2004 r.) Plan został uchwalony przez Sejmik Województwa Mazowieckiego Uchwałą nr 65/2004 (Dz. Urz. Woj. Maz. nr 217z 28.08.2004r., poz.5811). W zakresie opieki nad zabytkami skupia się on na następujących zagadnieniach:

Gmina Karniewo

Id: BC4055E4-D9EC-4674-8E09-56D5C670EA91. Podpisany Strona 34 Gminny Program Opieki nad Zabytkami na lata 2013-2016 34

o Kształtowaniu tożsamości kulturowej Mazowsza poprzez pielęgnowanie i rozwój lokalnych, materialnych i niematerialnych dóbr kultury;

o Potrzebie podnoszenia stanu świadomości społecznej w zakresie dziedzictwa historycznego, wspólnoty dziejów, tradycji;

o Zobowiązaniu do ochrony i utrzymania zabytków, przy uwzględnieniu potrzeb współczesnego społeczeństwa (zgodnie z Konwencją w sprawie Ochrony zabytków Architektonicznych w Europie. Podpisaną w Cordobie w 1995 r.), co realizowane będzie dzięki:

 ochronie architektury drewnianej,

 ochronie zespołów architektoniczno – parkowych, jako obrazu historycznej struktury społecznej,

 uświadomieniu, iż współczesny zakres ochrony zabytków odbywa się w skali ponadjednostkowej, zawierającej budowle, dzieła, założenia i zespoły stanowiące przedmiot ochrony,

 zróżnicowaniu potrzeb ochrony, z punktu widzenia przyrodniczego, kulturowo – zabytkowego, historycznego, turystyczno – wypoczynkowego, etc.

Gmina Karniewo

Id: BC4055E4-D9EC-4674-8E09-56D5C670EA91. Podpisany Strona 35 Gminny Program Opieki nad Zabytkami na lata 2013-2016 35

 Wojewódzki Program Opieki nad Zabytkami na lata 2012-2015 (Uchwała Nr 42/12 przyjęta przez Sejmik Województwa Mazowieckiego dnia 12 marca 2012 r.) W ramach prac nad Wojewódzkim Program Opieki nad Zabytkami na lata 2012-2015 sformułowano cel strategiczny „Zachowanie regionalnej przestrzeni kulturowej i kultywowanie tradycji jako podstawa budowania tożsamości kulturowej regionu i kształtowania postaw społecznych w sferze opieki nad zabytkami oraz wykorzystania dziedzictwa dla rozwoju regionu”. Na cel ten składają się cele operacyjne obejmujące szereg działań bezpośrednio dotyczących opieki nad zabytkami na poziomie gminy:

o Cel I. Ochrona i zachowanie materialnego i niematerialnego dziedzictwa regionu.

 Działanie 1. Ochrona i zachowanie wartości dziedzictwa materialnego. . rewaloryzacja i rewitalizacja zdegradowanych obiektów i obszarów historycznych; . zapobieganie niszczeniu cennych obiektów, w tym zabezpieczenia przed pożarem, zalaniem, kradzieżą itp.; . ochrona i zachowanie obiektów zagrożonych (szczególnych): architektury drewnianej, dworskiej, poprzemysłowej, obiektów budownictwa obronnego; . wypracowanie wspólnie z samorządami lokalnymi programów ochrony zabudowy drewnianej (wiejskiej, małomiasteczkowej i uzdrowiskowej); . tworzenie płaszczyzny współpracy różnych podmiotów na rzecz usuwania zagrożeń systemowych i konfliktów w sferze opieki nad zabytkami; . stworzenie we współpracy z Mazowieckim Wojewódzkim Konserwatorem Zabytków bazy dotyczącej zagrożonych zabytków.

 Działanie 2. Ochrona zabytków ruchomych. . Rozwój placówek muzealnych;

Gmina Karniewo

Id: BC4055E4-D9EC-4674-8E09-56D5C670EA91. Podpisany Strona 36 Gminny Program Opieki nad Zabytkami na lata 2013-2016 36

. Wsparcie prywatnego muzealnictwa; . Ochrona i konserwacja zabytków ruchomych stanowiących element wystroju i wyposażenia (w tym świątyń); . Zapobieganie niszczeniu cennych obiektów w tym zabezpieczenia przed pożarem, zalaniem, kradzieżą itp..

 Działanie 3. Ochrona zabytków archeologicznych: . identyfikacja zabytków archeologicznych; . wykonywanie zaleceń konserwatorskich podczas procesów inwestycyjnych; . ochrona i zachowanie zagrożonych (szczególnych) zabytków archeologicznych, cmentarzysk oraz posiadających własną formę krajobrazową.

 Działanie 4. Ochrona, dokumentacja i popularyzacja zasobów o szczególnej wartości decydujących o specyfice regionu (najcenniejszych i charakterystycznych). . wspieranie i inicjowanie prac badawczych i dokumentacyjnych najcenniejszych obiektów zabytkowych regionu; . promocja najcenniejszych i charakterystycznych dla regionu obiektów i obszarów zabytkowych; . propagowanie i wspieranie działań służących szybkiej aktualizacji i uzupełnienia wojewódzkiej i gminnych ewidencji zabytków.

 Działanie 5. Ochrona i kreowanie krajobrazów kulturowych zachowujących tożsamość kulturową i walory krajobrazowe, w tym komponowanych ciągów zieleni.

 Działanie 6. Kształtowanie i ochrona przestrzeni historycznych miast i wsi. . kształtowanie przestrzeni publicznych w nawiązaniu do tradycji miejsca;

Gmina Karniewo

Id: BC4055E4-D9EC-4674-8E09-56D5C670EA91. Podpisany Strona 37 Gminny Program Opieki nad Zabytkami na lata 2013-2016 37

. rewaloryzacja zabytkowej zabudowy na obszarach historycznych; . ochrona panoram zabytkowych miast i wsi; . zachowanie osi widokowych i zapewnienie właściwej ekspozycji zabytków; . ochrona i rewaloryzacja małej architektury i zespołów zieleni (komunalnej); . dostosowanie nowej zabudowy do warunków krajobrazowych, lokalnych tradycji budowlanych i gabarytów zabudowy historycznej.

 Działanie 7. Rewitalizacja historycznych ośrodków życia kulturalnego . Adaptacja zabytkowych dworów i pałaców na funkcje kulturalne, turystyczne i edukacyjne; . Wspieranie i promocja wydarzeń realizowanych w zabytkowych obiektach (dworach, pałacach, parkach, klasztorach, plebaniach, ośrodkach w zespołach poprzemysłowych, …).

 Działanie 8. Pielęgnowanie tradycji i lokalnego folkloru w powiązaniu z zasobami dziedzictwa materialnego . Kontynuacja wsparcia i upowszechnienia „ginących zawodów”; . Wspieranie i promocja twórczości artystycznej, ludowej; . Podtrzymywanie warunków dla wytwarzania tradycyjnych wyrobów kulinarnych; . Rozwój i promocja skansenów, . Upowszechnianie wydawnictw folklorystycznych (audio i video) wraz z przewodnikami i wydawnictwami o regionie.

 Działanie 9. Popularyzacja i zwiększanie dostępności do zasobów dziedzictwa . digitalizacja zasobów dziedzictwa kulturowego;

Gmina Karniewo

Id: BC4055E4-D9EC-4674-8E09-56D5C670EA91. Podpisany Strona 38 Gminny Program Opieki nad Zabytkami na lata 2013-2016 38

. promocja projektów zajmujących się digitalizacją i archiwizowaniem dokumentów i fotografii znajdujących się w rękach prywatnych; . wspieranie rozwoju nowych form udostępniania zbiorów muzealnych; . zwiększanie dostępności do zabytków poprzez warunkowanie dotacji do prac w obiektach, zabytkowych od publicznego udostępniania tych obiektów;

o Cel II. Kształtowanie tożsamości regionalnej.  Działanie 1. Utrwalanie i kształtowanie świadomości mieszkańców o historii i zasobach dziedzictwa kulturowego, w tym regionalnego i lokalnego oraz budowanie i pielęgnowanie wrażliwości na bogactwo przestrzeni kulturowej. . tworzenie i rozwój ekspozycji regionalnych w instytucjach kultury;

 Działanie 2. Kształtowanie regionalnej dumy w oparciu o zabytki architektury i budownictwa, krajobraz kulturowy, wydarzenia historyczne oraz działalność wybitnych osób. . organizacja konkursów dotyczących dziedzictwa i tradycji w celu rozwijania zainteresowań historią i dziedzictwem regionu; . kreowanie wyobrażeń na temat tożsamości historycznej i kulturowej Mazowsza, z uwzględnieniem specyfiki lokalnej;

 Działanie 3. Kreowanie ośrodków budowania tożsamości kulturowej regionu (w ramach pasm turystyczno-kulturowych oraz wskazanych w PZPWM).

 Działanie 4. Promocja walorów kulturowych regionu.

o Cel III. Wzrost społecznej akceptacji dla ochrony zasobów dziedzictwa kulturowego regionu.

Gmina Karniewo

Id: BC4055E4-D9EC-4674-8E09-56D5C670EA91. Podpisany Strona 39 Gminny Program Opieki nad Zabytkami na lata 2013-2016 39

 Działanie 1. Stymulowanie działań służących ochronie obiektów zabytkowych i promowanie najlepszych przykładów takich działań. . premiowanie działań służących odzyskaniu obiektów zabytkowych zagrożonych zniszczeniem; . organizowanie konkursów dla właścicieli obiektów zabytkowych, promujących właściwą opiekę nad obiektem oraz jego udostępnienie.  Działanie 2. Edukacja społeczeństwa w zakresie praw i obowiązków dotyczących opieki nad zabytkami. . szkolenia dla radnych, urzędników, właścicieli i użytkowników zabytków, organizacji pozarządowych, w zakresie opieki nad zabytkami, m.in. przez Departament Kultury, Promocji i Turystyki Urzędu Marszałkowskiego; . upowszechnianie wiedzy o prawach i obowiązkach właścicieli zabytków, organizacja szkoleń dla właścicieli i użytkowników obiektów zabytkowych.  Działanie 3. Stymulowanie i intensyfikacja współpracy pomiędzy sektorem publicznym, prywatnym i pozarządowym w działaniach na rzecz edukacji, promocji, podniesienia świadomości o zasobach i potrzebie zachowania dziedzictwa regionu.

o Cel IV. Efektywne zarządzanie zasobami dziedzictwa kulturowego regionu oraz kreowanie pasm turystyczno-kulturowych.

 Działanie 1. Wspieranie podmiotów posiadających w swoich zasobach znaczną liczbę zabytków w działaniach służących efektywnemu zarządzaniu obiektami zabytkowymi.  Działanie 2. Stymulowanie wykorzystania dziedzictwa kulturowego w obszarze przemysłów kultury i czasu wolnego.  Działanie 3. Kształtowanie pasm turystyczno-kulturowych

Gmina Karniewo

Id: BC4055E4-D9EC-4674-8E09-56D5C670EA91. Podpisany Strona 40 Gminny Program Opieki nad Zabytkami na lata 2013-2016 40

 Działanie 4. Kreowanie produktów turystyki kulturowej w oparciu o tradycje historyczne  Działanie 5. Wykorzystanie dziedzictwa kulturowego dla rozwoju lokalnego i regionalnego poprzez organizację wydarzeń kulturalno-historycznych w miejscach zabytkowych  Działanie 6. Adaptacja obiektów zabytkowych dla współczesnych funkcji kulturalnych, turystycznych i edukacyjnych  Działanie 7. Propagowanie korzyści płynących z wykorzystania dziedzictwa i krajobrazu kulturowego dla rozwoju regionalnego i lokalnego: . tworzenie finansowych i pozafinansowych mechanizmów współpracy różnych podmiotów działających w sferze ochrony i promocji dziedzictwa regionu; . włączenie organizacji pozarządowych w działania samorządu województwa służące opiece nad zabytkami.

 Program opieki nad zabytkami powiatu makowskiego na lata 2010-2013 (Uchwała Nr XXXII/210/10 przyjęta przez Radę Powiatu w Makowie Mazowieckim dnia 25 lutego 2010 r.)

Zasadnicze cele Programu opieki nad zabytkami powiatu makowskiego zostały określone następująco:

o Włączenie problemów ochrony zabytków do systemu zadań strategicznych, wynikających z koncepcji przestrzennego zagospodarowania kraju;

o Uwzględnienie uwarunkowań ochrony zabytków, w tym krajobrazu kulturowego i dziedzictwa archeologicznego, łącznie z uwarunkowaniami ochrony przyrody i równowagi ekologicznej;

o Zahamowanie procesów degradacji zabytków i doprowadzanie do poprawy stanu ich zachowania;

o Wyeksponowanie procesów degradacji zabytków oraz walorów krajobrazu kulturowego;

Gmina Karniewo

Id: BC4055E4-D9EC-4674-8E09-56D5C670EA91. Podpisany Strona 41 Gminny Program Opieki nad Zabytkami na lata 2013-2016 41

o Podejmowanie działań zwiększających atrakcyjność zabytków dla potrzeb społecznych, turystycznych i edukacyjnych oraz wspieranie inicjatyw sprzyjających wzrostowi środków finansowych na opiekę nad zabytkami;

o Określenie warunków współpracy z właścicielami zabytków, eliminujących sytuacje konfliktowe związane z wykorzystaniem tych zabytków;

o Podejmowanie przedsięwzięć umożliwiających tworzenie miejsc pracy związanych z opieką nad zabytkami.

Aby zrealizować założenia niezbędne staje się koordynowanie metod ochrony dziedzictwa kulturowego powiatu. Powyższe cele staną się możliwe do osiągnięcia poprzez:

o Uwzględnienie ochrony zabytków w planach rozwoju powiatu;

o Branie pod uwagę formy ochrony zabudowy podczas konstruowania studium uwarunkowań i kierunków zagospodarowania przestrzennego gminy oraz podczas tworzenia miejscowych planów zagospodarowania przestrzennego;

o Włączenie problemów ochrony nad zabytkami do zadań strategicznych;

o Uwzględnienie w planach zagospodarowania krajobrazu ochrony krajobrazu naturalnego;

Gmina Karniewo

Id: BC4055E4-D9EC-4674-8E09-56D5C670EA91. Podpisany Strona 42 Gminny Program Opieki nad Zabytkami na lata 2013-2016 42

5. UWARUNKOWANIA WEWNĘTRZNE OCHRONY DZIEDZICTWA KULTUROWEGO

5.1. Relacje gminnego programu opieki nad zabytkami z dokumentami wykonanymi na poziomie Gminy.

Gminny Program Opieki nad Zabytkami Gminy Karniewo wykazuje zgodność z celami zawartymi w następujących gminnych dokumentach strategicznych.

 Studium uwarunkowań zagospodarowania przestrzennego Gminy Karniewo w zakresie ochrony dóbr kultury (Uchwała Nr XIX/131/2001 przyjęta przez Radę Gminy dnia 30 sierpnia 2001 r.)

Studium uwarunkowań zagospodarowania przestrzennego Gminy Karniewo w zakresie ochrony dóbr kultury wskazuje, iż obiektami zabytkowymi są dobra kultury mające znaczenie historyczne, często artystyczne i tym samym godne trwałego zachowania. Określenie ustawowe dóbr kultury jest względnie subiektywne, tak więc konieczne jest wykonanie ewidencji dóbr kultury przez osoby kompetentne oraz o właściwych kwalifikacjach. Do czasu powyższych działań należy kierować się poniższymi wskazaniami:

o Obiekty zabytkowe winny być trwale zachowane, a najlepiej by pełniły funkcje dla których powstały;

o Przestrzeganie już ustanowionych praw traktujących o dobrach kultury;

o W zasadzie wszystkie obiekty powstałe przez 1945 r. należy traktować jako potencjalne zabytki, a z pewnością wszystkie powstałe przez 1914 r. znajdują się w kręgu zainteresowań Wojewódzkiego Konserwatora Zabytków.

Ustalenia dotyczące zachowania zabytkowych układów przestrzennych:

o Obszary dawnych zespołów dworskich uznaje się za strefy ochrony konserwatorskiej ze względów historycznych, archeologicznych;

o W przypadku zamierzeń inwestycyjnych należy dla tych obszarów wykonać studia historyczno-przestrzenne (konieczność wykonania badań archeologicznych) zawierające obligatoryjne wytyczne co do

Gmina Karniewo

Id: BC4055E4-D9EC-4674-8E09-56D5C670EA91. Podpisany Strona 43 Gminny Program Opieki nad Zabytkami na lata 2013-2016 43

projektowania. Obszary te zlokalizowane są w następujących miejscowościach – Chełchy Kmiece, Czarnostów, Karniewo, Krzemień Leśniewo, Łukowo, Malechy, Romanowo, Wólka Łukowska, Zaręby, Żabin Łukowski;

o W zespołach dworskich zasadą jest utrzymywanie jednolitości własnościowej, a tam gdzie są podziały – dążenie do scalenia celem prowadzenia jednolitych działań rewaloryzacyjnych;

o Dla centrów wsi mających średniowieczną metrykę zasadą jest utrzymywanie historycznych układów drożnych i kierunków podziałów własnościowych.

Zalecenia odnoszące się do zachowania zabytkowych układów przestrzennych:

o Ze względu na znane walory historyczno-przestrzenne zaleca się wykonanie studiów historycznych dla wsi – Karniewo, Gościejewo, Czarnostów, Łukowo, Obiecanowo, Słoniawy, Szwelice. Wytyczne wynikające z tych opracowań winny być obligatoryjne dla projektantów;

o Odpowiednie rozpoznanie historyczne wskazane jest dla wszystkich miejscowości powstałych w średniowieczu. Wnioski z tych prac powinny być jednym z ograniczeń w miejscowych planach zagospodarowania przestrzennego;

o Wskazane jest dążenie do pełnej rewaloryzacji przestrzennej (w jakimś zakresie też funkcjonalnej) dawnych zespołów dworskich, a zwłaszcza ich rezydujących części.

Ustalenia dotyczące ochrony zabytków budownictwa i architektury przedstawiają się następująco:

o Zasadą jest dążenie do trwałego zachowania zabytkowych obiektów, a w miarę możności przywracania im pierwotnego (uzgodnionego z Wojewódzkim Konserwatorem Zabytków) wyglądu;

o Zamiary zmian w obecnym wyglądzie zabytkowych budowli należy uzgadniać z Wojewódzkim Konserwatorem Zabytków wykonując

Gmina Karniewo

Id: BC4055E4-D9EC-4674-8E09-56D5C670EA91. Podpisany Strona 44 Gminny Program Opieki nad Zabytkami na lata 2013-2016 44

dokumentację o szczegółowości zależnej od zakresu zamierzonych prac i walorów danego obiektu, zgodną z aktualnymi wymogami merytorycznymi.

Do zaleceń dotyczących ochrony zabytków budownictwa i architektury wymienia się m.in.:

o Prowadzenie przez samorząd zbioru informacji rejestrujących stan zabytków i potrzeby w zakresie remontów;

o Oznaczenie wszystkich wartościowych historycznie budowli odpowiednimi tabliczkami informacyjnymi;

o Wykonanie ewidencji wg systemu Ośrodka Dokumentacji Zabytków (tzw. ”białe karty”) dla wszystkich budowli drewnianych, zaczynając od najstarszych.

Gmina nie posiada zbyt wielu zabytkowych cmentarzy. Jednakże te, które możemy odnaleźć są wyjątkowej rangi, trwale rejestrując przeszłość tej ziemi oraz będąc zbiorowym dokumentem historii. Na tych obszarach ustala się :

o Obszary cmentarzy (tych znanych jak i jeszcze niezidentyfikowanych) są miejscami, których funkcja ma być trwale zachowana. Do czasu wpisania do rejestru zabytków miejsca ta są obszarami objętymi strefami ochrony konserwatorskiej;

o Nowe nagrobki na cmentarzach grzebalnych nie mogą przesłaniać tych mających walory zabytkowe, w związku z tym ich wysokość nie powinna być wyższa niż 30-40 cm. Większymi nagrobkami mogą być tylko te będące dziełami sztuki.

Na tych terenach zaleca się :

o Przeprowadzenie badań nad lokalizacją cmentarzy dotychczas nieznanych (np. cholerycznych) celem określenia ich obszarów – pozwoli to na uniknięcie wydawania niewłaściwych wskazań lokalizacyjnych;

Gmina Karniewo

Id: BC4055E4-D9EC-4674-8E09-56D5C670EA91. Podpisany Strona 45 Gminny Program Opieki nad Zabytkami na lata 2013-2016 45

o Zaplanowanie odpowiedniej zieleni na cmentarzu grzebalnym w Karniewie.

Podstawową zasadą ochrony stanowisk archeologicznych jest ich dokładne zlokalizowanie oraz niedopuszczenie do samowolnych działań na ich terenie. Na terenie stanowisk archeologicznych ustala się:

o Zabrania się jakichkolwiek prac ziemnych na stanowiskach archeologicznych (lub obszarach) wpisanych do rejestru zabytków – działania wyłącznie po pisemnym pozwoleniu Wojewódzkiego Konserwatora Zabytków;

o Znane stanowiska archeologiczne obejmuje się strefą ochrony konserwatorskiej ze wszystkimi z tego faktu wynikającymi konsekwencjami prawnymi – m.in. uzgadnianie planowania działań z WKZ;

o Prace wykopaliskowej stanowisk archeologicznych prowadzić wyłącznie mogą osoby posiadające pisemne zezwolenie WKZ;

o Przypadkowe znaleziska należy natychmiastowo zabezpieczyć i powiadomić o nich WKZ;

o Zezwala się na użytkowanie rolnicze obszarów stanowisk archeologicznych pod warunkiem stosowania dotychczasowych technologii upraw czy hodowli;

o Planowane prace ziemne naruszające grunt na znacznych obszarach (np. wodociągi, podziemne kable, żwirownie) należy uzgadniać z WKZ.

Na w/w obszarach zaleca się również:

o Uprzedzanie mieszkańców gminy (w pierwszej kolejności sołtysów) o możliwości nielegalnych działań niszczących stanowiska archeologiczne, a więc o działalności tzw. poszukiwaczy skarbów. W przypadku stwierdzenia takich faktów należy zawiadomić Policję oraz WKZ.

Gmina Karniewo

Id: BC4055E4-D9EC-4674-8E09-56D5C670EA91. Podpisany Strona 46 Gminny Program Opieki nad Zabytkami na lata 2013-2016 46

Studium ukierunkowani i kierunków zagospodarowania przestrzennego jest w fazie aktualizacji.

 Miejscowy Plan Zagospodarowania Przestrzennego Gminy (Uchwała Nr XI/53/03 przyjęta przez Radę Gminy Karniewo dnia 23 grudnia 2003 r.)

Miejscowy Plan Zagospodarowania Przestrzennego Gminy ustala następujące przeznaczenie terenów na których znajdują się obiekty zabytkowe:

o Krzemień – obszar oznaczony symbolem 1U – wyznaczono teren usług nieuciążliwych (strefa ochrony konserwatorskiej);

o Łukowo – obszary oznaczone symbolami:

 1 ZC – wyznaczono teren cmentarza parafialnego;

 2 UK – wyznaczono teren kaplicy i punktu katechetycznego.

o Szwelice – tereny oznaczone symbolami:

 23 ZC – wyznaczono teren cmentarza parafialnego;

 24 UK – wyznaczono teren parafii rzymsko-katolickiej.

Plan ten ustala także zasady dotyczące ochrony środowiska kulturowego. Ustala się m.in.:

o Ochronę obiektów wpisanych do rejestru zabytków oraz posiadających strefę ochrony konserwatorskiej wymienionych w rozdziale II § 8, zgodnie ze „Studium uwarunkowań i kierunków zagospodarowania przestrzennego gminy Karniewo”, w tym: zespół sakralny w Karniewie, zespoły podworskie w Karniewie, Czarnostowie, Łukowie, Krzemieniu, linia kolei wąskotorowej Mława-Przasnysz;

o Ochronę zabytkowych układów parkowych nie posiadających ewidencji konserwatorskiej w Chełchach Kmiecych, Malechach i Romanowie, dla których należy wykonać dokumentację i podjąć działania zmierzające do przywrócenia w przyszłości ich kompozycji i walorów przyrodniczych;

o Bezwzględny zakaz podziału terenów parków dworskich;

Gmina Karniewo

Id: BC4055E4-D9EC-4674-8E09-56D5C670EA91. Podpisany Strona 47 Gminny Program Opieki nad Zabytkami na lata 2013-2016 47

o Obowiązek ochrony budynków mieszkalnych i gospodarczych pochodzących sprzed 1945 roku, będących w rejestrze Wojewódzkiego Konserwatora Zabytków;

o Obowiązek wykonywania wszelkich prac budowlanych, modernizacyjnych i konserwatorskich w sposób zapewniający rekonstrukcję obiektów, w uzgodnieniu i pod nadzorem Wojewódzkiego Konserwatora Zabytków;

o Na terenach parków zabytkowych wpisanych do rejestru zabytków i parków posiadających strefę ochrony konserwatorskiej niedopuszczalna jest jakakolwiek działalność powodująca naruszenie ich układów, drzewostanu i stosunków wodnych;

o Użytkowników parków obowiązuje zachowanie głównych założeń i elementów kompozycji, zakaz wprowadzania obcych form i gatunków drzew oraz zachowanie granic wskazanych na rysunku planu;

o Konieczność wykonania inwentaryzacji przyrodniczej drzewostanu, jego uzupełnienie i pielęgnację w sposób zapewniający rewaloryzację, w uzgodnieniu z Wojewódzkim Konserwatorem Zabytków;

o Ochronę zabytkowych cmentarzy, nagrobków i zieleni cmentarnej w Karniewie i Szwelicach;

o Ochronę zabytkowych układów przestrzennych wsi średniowiecznych do których należy Czarnostów, Gościejewo, Obiecanowo, Szwelice i częściowo Karniewo oraz wsi drobnoszlacheckich: Chełchy Dzierskie, Chełchy Kmiece;

o Ochronę stanowiska archeologicznego, średniowiecznego gródka rycerskiego, położonego na terenie zabytkowego parku w Karniewie, wpisanego do rejestru zabytków, a także wszystkich stanowisk oznaczonych na rysunku planu;

o Wszelkie prace ziemne na terenach objętych ochroną konserwatorską należy wykonywać w uzgodnieniu i pod nadzorem Wojewódzkiego Konserwatora Zabytków;

Gmina Karniewo

Id: BC4055E4-D9EC-4674-8E09-56D5C670EA91. Podpisany Strona 48 Gminny Program Opieki nad Zabytkami na lata 2013-2016 48

o W trakcie robót ziemnych może dojść do odkrycia ruchomych lub nieruchomych zabytków archeologicznych. W takim przypadku należy niezwłocznie zawiadomić Wojewódzkiego Konserwatora Zabytków i postępować zgodnie z jego zaleceniami.

 Zmiana Miejscowego Planu Zagospodarowania Przestrzennego Fragmentów Miejscowości: Byszewo, Chełchy Iłowe, Chełchy Klimki, Czarnostów, Gościejewo, Karniewo, Łukowo, Malechy, Obiecanowo, Romanowo, Słoniawy, Szlasy Złotki, Szwelice, Tłucznice, Wronowo, Zaręby, Zelki Dąbrowe. (Uchwała Nr XXVI/143/09 przyjęta przez Radę Gminy Karniewo dnia 30 grudnia 2009 r.)

Zmiana Miejscowego Planu Zagospodarowania Przestrzennego fragmentu Gminy Karniewo ustala następujące zasady ochrony dziedzictwa kulturowego i zabytków:

o Ochronie prawnej zgodnie z wymaganiami przepisów odrębnych podlegają obiekty zabytkowe wpisane do rejestru, oznaczone na rysunku planu, w tym:

 Linia kolejowa wąskotorowa relacji Mława – Maków Mazowiecki – nr rejestru A-615.

o Obowiązuje pełna ochrona obiektu zabytkowego w/w powyżej (Linia kolejowa wąskotorowa relacji Mława – Maków Mazowiecki), a wszelkie projekty dotyczące przekształceń i zmian w zagospodarowaniu terenu wymagają pisemnego pozwolenia Wojewódzkiego Konserwatora Zabytków Delegatura w Ostrołęce.

o Nakazuje się ochronę obiektów zabytkowych wymienionych w gminnym planie opieki nad zabytkami, w tym:

 Spichlerz murowany i oficyna z końca XIX wieku w kompleksie 1 RM w Czarnostowie;

 Budynek urzędu pocztowego (dawny urząd gminy), murowany z około 1925 r. w kompleksie 7 Up/U w Karniewie;

Gmina Karniewo

Id: BC4055E4-D9EC-4674-8E09-56D5C670EA91. Podpisany Strona 49 Gminny Program Opieki nad Zabytkami na lata 2013-2016 49

 Stanowiska archeologiczne w kompleksie 1 U/P/KS w Byszewie i 8 MN/RM/U w Karniewie.

o Na terenie w/w obiektów zabytkowych ustala się następujące warunki zagospodarowania obiektów:

 Zakazuje się przekształceń powodujących zmniejszenie ich wartości historycznej i architektonicznej;

 Dopuszcza się remonty oraz przebudowę obiektów wymienionych powyżej;

 Projekty dotyczące prac remontowo-budowlanych obiektów wymienionych powyżej wymagają uzgodnienia z Wojewódzkim Konserwatorem Zabytków Delegatura w Ostrołęce.

o Wszelkie prace ziemne na terenie stanowisk archeologicznych oznaczonych na rysunku zmiany planu należy prowadzić po uzyskaniu pisemnego pozwolenia Wojewódzkiego Konserwatora Zabytków Delegatura w Ostrołęce;

o W przypadku odkrycia zabytków nieruchomych lub ruchomych należy niezwłocznie zawiadomić służby ochrony zabytków i postępować zgodnie z ich zaleceniami.

5.2.Charakterystyka zasobów oraz analiza stanu dziedzictwa i krajobrazu kulturowego Gminy

5.2.1 Zarys historii Gminy Karniewo

Pierwsze wzmianki dotyczące Karniewa, datowane na około 1239 r. mówią o tym, iż wsie Karniewo, Szwelice i Czarnostów zostały nadane przez księcia Konrada Mazowieckiego biskupom Płockim. Następna wzmianka, datowana na 1384 r. wskazuje, iż Karniewo znajduje się w „districtus” zakroczymskim. Okres ten był pełen zmian w systemie administracyjnym, ponieważ

Gmina Karniewo

Id: BC4055E4-D9EC-4674-8E09-56D5C670EA91. Podpisany Strona 50 Gminny Program Opieki nad Zabytkami na lata 2013-2016 50

powstawały powiaty sądowe. Podległość administracyjna poszczególnych fragmentów gminy Karniewo była przez dłuższy czas „płynna” – nawet po połowie XVI w. niektóre miejscowości były raz w powiecie makowskim a raz w przasnyskim. W 1376 r. erygowana została parafia w Karniewie, która obejmowała co najmniej 5 wsi. Przy odtwarzaniu wsi, po najazdach litewskich, stosowano już prawo chełmińskie – jak to miało miejsce w 1384 r. w Karniewie.

Progospodarcza polityka księcia Janusza I, panującego na tych ziemiach w latach 1374-1429, a później jego następcy Bolesława IV sprzyjała rozwoju wsi na tych terenach. Z tego powodu na początku XV w. powstała druga parafia – w Szwelicach.

Następnym ważnym wydarzaniem, które było zwieńczeniem problemów gospodarczych, był Potop Szwedzki. Kilkuletnie zmagania z najeźdźcą przysporzyły ogromnych strat nie tylko na terenie Mazowsza. Wojska królów Szwecji uwielbiały niszczyć majątki duchowieństwa. Zniszczeniom tym, towarzyszyły znaczne wyludnienia. Szacuje się, że na terenie Mazowsza ubytek ludności sięgnął 40 %, z czego bardziej dotknięte tym zjawiskom były miasta.

W wyniku III rozbioru Polski, teraźniejsza gmina Karniewo, znalazła się w Prusach Nowowschodnich. Z czasów rządów pruskich zaszły duże zmiany w organizacji życia publicznego, m.in. upaństwowienie dóbr kościelnych czy przepisów dotyczących budownictwa.

W 1806 r. nadszedł tymczasowy kres panowania pruskiego. W wyniku bitew stoczonych na tych ziemiach, obecna gmina Karniewo została zajęta przez IV Korpus marszałka Soult’a. Od tej chwili tereny te należały do Księstwa Warszawskiego.

W wyniku Kongresu Wiedeńskiego w 1815 r. tereny te zaliczane były jako część państwa carskiego. Układ gmin i obwodów (powiatów) został zachowany a całość znalazła się w województwie płockim. Lata 1815-1830 trzeba uznać jako czas przyspieszonego rozwoju gospodarczego. Rozwój ten został przerwany przez Powstanie Listopadowe w którym brało udział

Gmina Karniewo

Id: BC4055E4-D9EC-4674-8E09-56D5C670EA91. Podpisany Strona 51 Gminny Program Opieki nad Zabytkami na lata 2013-2016 51

społeczeństwo tych ziem. Po upadku powstania zapanowało zahamowanie rozwoju gospodarczego. Nowością było przemianowanie województwa na gubernię w 1837 r.

Następnym ważnym wydarzeniem na tych ziemiach było Powstanie Styczniowe. Na tych ziemiach organizowana była partyzantka przeciwko silnym garnizonom umiejscowionym w Przasnyszu i Pułtusku. Niestety powstańcy Ci, słabo zorganizowani, szybko dali się rozbić. Ostatnim starciem była porażka oddziału kawalerii Ziembińskiego w Czarnostowie.

I Wojna Światowa była dla mieszkańców obecnej gminy Karniewo bardzo wyniszczająca. Wycofujący się z tych terenów Rosjanie stosowali taktykę „spalonej ziemi”. Jednym z pierwszych posunięć Niemców, oprócz natychmiastowej konfiskaty zasobów żywnościowych, było poprawienie stanu dróg. Okupanci chcieli poprzez to sprawniej wywozić wszystko to co udało się zabrać. Po zakończeniu wojny, by nie komplikować i tak trudnej sytuacji, pozostawiono carski system administracyjny.

Niemiecki napad we wrześniu 1939 r. stosunkowo słabo odznaczył się na tych terenach. Okupant przejął całą kontrolę nad gospodarką, m.in. wyznaczając swoich zarządców ziemskich. Dwór w Karniewie stał się od teraz rezydencją starosty powiatu makowskiego. W siedzibie władz gminnych zainstalowano posterunek żandarmerii. Wobec braku mniejszości niemieckich na tych terenach szybko rozwinęła się prężnie działająca konspiracja. Mimo braku zbrojnego podziemia, prowadzono działania organizacyjne, wywiadowcze a także tajne nauczania. W trakcie styczniowej ofensywy 1945 r., w dniach 15- 16 stycznia na obszar gminy weszła 48. Armia Rosyjska oswobadzając mieszkańców od okupanta niemieckiego. Z wojny tej gmina wyszła z bardzo dużymi stratami.

Organizując na nowo Państwo pozostawiono przedwojenny system administracyjny, nie zmieniając wcale granic gmin i powiatów. Po reformie administracyjnej z 1975 r. gmina Karniewo znalazła się w powiecie ciechanowskim. Natomiast po reformie z 1999 r. gmina znalazła się w województwie mazowieckim, w powiecie makowskim. Obecnie teren samorządu zajmuje 129,38 km2 i zamieszkuje go około 5500 osób.

Gmina Karniewo

Id: BC4055E4-D9EC-4674-8E09-56D5C670EA91. Podpisany Strona 52 Gminny Program Opieki nad Zabytkami na lata 2013-2016 52

5.2.2. Zabytki nieruchome w Gminie Karniewo

Zdecydowaną większość zabytków nieruchomych znajdujących się na terenie Gminy Karniewo stanowiły drewniane domy mieszkalne datowane na początek XX w. Największa ich ilość występowała w miejscowościach Łukowo, Słoniawy czy Karniewo. Z biegiem czasu jednak obiekty te utraciły swoje walory zabytkowe poprzez przekształcenie lub postępującą degradację substancji zabytkowej. Pośród tych obiektów architektury drewnianej znajdziemy także domy murowane znajdujące się m.in. w Czarnostowie, Gościejewie, Leśniewie czy Szwelicach. Oprócz tego budownictwa stricte mieszkalnego na terenie gminy możemy znaleźć również wiatrak typu „koźlak”, który znajduje się w Czarnostowie. Wśród tych obiektów na szczególną uwagę zasługują te wpisane do Mazowieckiego Rejestru Zabytków.

Obecny Kościół par. pw. Najświętszego Serca Pana Jezusa został wzniesiony pod koniec XVI w. pod wezwaniem Św. Stanisława, a konsekrowany został około 1620 r. W 1760 r. kościół został podczas pożaru znacznie uszkodzony, a następnie odbudowany staraniem pisarza różańskiego. Obecnie jest to budowla orientowana, w stylu gotycko-renesansowym, trzynawowa. Ołtarze oraz ambona utrzymane są w stylu neobarokowym, a w ołtarzu głównym znajduje się obraz Matki Boskiej z Dzieciątkiem i obraz Wszystkich Świętych. Obiekt ten wpisany jest do rejestru zabytków Województwa Mazowieckiego pod nr A-93 z dnia 08.12.1961 r.

Gmina Karniewo

Id: BC4055E4-D9EC-4674-8E09-56D5C670EA91. Podpisany Strona 53 Gminny Program Opieki nad Zabytkami na lata 2013-2016 53

Fotografia 1. Kościół par. pw. Najświętszego Serca Pana Jezusa

Dwór w Karniewie wraz z parkiem oraz pozostałościami gródka rycerskiego wpisany jest do rejestru zabytków Województwa Mazowieckiego pod nr A-274 dnia 06.12.1993 r. Dwór ten wybudowano w latach 1830-1840 r. W tym czasie założono również park, którego kompozycja przetrwała do dzisiaj. Park ten posiada bardzo rozległe układu stawów wodnych i starorzeczy Pełty. W rozlewiskach położona jest wyspa, na której znajdują się pozostałości średniowiecznego gródka rycerskiego.

5.2.3 Zabytki archeologiczne

Na terenie Gminy Karniewo znajdują się osiemdziesiąt trzy stanowiska archeologiczne. Występują one na obszarach AZP 43-45,43-46,43-47 a także na AZP 44-66,44-67 i AZP 45-66. Stanowisko określane jako najstarsze zostało odnalezione w Wólce Łukowskiej. Najwcześniejszą rolniczą kulturą neolityczną, której istnienie stwierdzono na tych ziemiach była kultura pucharów lejkowatych. Z późniejszego okresu odnaleziono również ślady kultury trzcinieckiej czy grupa kultury łużyckiej. Następną była kultura grobów podkloszowych oraz kultura przeworska. Doskonale widać, iż procesy osadnicze przebiegały na tych ziemiach dość harmonijnie. Ilość znalezisk z okresu wpływów rzymskich jest najliczniejszą spośród tych pochodzących z pradziejów – zgodnie z mazowiecką prawidłowością.

5.3. Zabytki objęte prawnymi formami ochrony

5.3.1 Zabytki nieruchome w wojewódzkim rejestrze zabytków

Na terenie Gminy Karniewo istnieją dwa obiekty wpisane do wojewódzkiego rejestru zabytków. W poniższej tabeli 1. przedstawiono szczegółowe ich zestawienie.

Miejscowość Adres Obiekt Datowanie Nr wpisu do Data wpisu do rejestru rejestru 1. Karniewo Karniewo 38 Zespół podworski 1830-1840 r. A-274 1961-12-08 (dwór, park podworski, Gród rycerski gród, pozostałości XIV-XV w. średniowiecznego grodu rycerskiego)

2. Karniewo ul. Pl. Kościół parafialny XVI-XVII w. A-93 1993-12-06 Kościelny 4

Gmina Karniewo

Id: BC4055E4-D9EC-4674-8E09-56D5C670EA91. Podpisany Strona 54 Gminny Program Opieki nad Zabytkami na lata 2013-2016 54

Tabela 1 . Gmina Karniewo – wojewódzki rejestr zabytków

Gmina Karniewo

Id: BC4055E4-D9EC-4674-8E09-56D5C670EA91. Podpisany Strona 55 Gminny Program Opieki nad Zabytkami na lata 2013-2016 55

5.3.2 Pozostałe zabytki nieruchome w wojewódzkiej ewidencji zabytków

W ewidencji prowadzonej przez Wojewódzkiego Konserwatora Zabytków znajdują się obiekty wymienione w Tabeli 2.

Miejscowość Adres Obiekt Datowanie 1. Byszewo Byszewo 5 Dom drewniany ok. 1925 r. r. 2. Byszewo Byszewo Wygoda 12 Dom glinobitka 1 ćw. XX w. Wygoda 3. Byszewo Byszewo Wygoda 15 Dom drewniany 1 ćw. XX w. Wygoda 4. Byszewo Byszewo Wygoda Budynek gospodarczy mur. 1 ćw. XX w. Wygoda 5. Byszewo Byszewo Wygoda 16 Dom drewniany 1 ćw. XX w. Wygoda 6. Chełchy Chełchy Chabdzyno Dom drewniany ok. 1925 r. Chabdzyno 7. Chełchy Cibory Chełchy Cibory Dom drewniany ok. 1925 r. 8. Chełchy Iłowe Chełchy Iłowe 1 Dom drewniany ok. 1920 r. 9. Chełchy Iłowe Chełchy Iłowe 1 Budynek gospodarczy mur. 1 ćw. XX w. 10. Chełchy Iłowe Chełchy Iłowe 2 Dom drewniany ok. 1920 r. 11. Chełchy Iłowe Chełchy Iłowe 4 Dom drewniany 1 ćw. XX w. 12. Chełchy Iłowe Chełchy Iłowe 5 Dom drewniany ok. 1920 r. 13. Chełchy Jakusy Chełchy Jakusy 5 Dom drewniany ok. 1925 r. 14. Chełchy Klimki Chełchy Klimki 1 Budynek gospodarczy mur. ok. 1930 r. 15. Chełchy Klimki Chełchy Klimki 5 Dom drewniany ok. 1930 r. 16. Chełchy Klimki Chełchy Klimki 11 Dom drewniany ok. 1980 r. 17. Chełchy Kmiecie Chełchy Kmiecie Zespół podworski 18. Chełchy Kmiecie Chełchy Kmiecie Dwór mur. 4 ćw. XIX w. 19. Chełchy Kmiecie Chełchy Kmiecie Spichlerz mur. ok. 1950 r. 20. Chełchy Kmiecie Chełchy Kmiecie 3 Dom drewniany ok. 1930 r. 21. Chełchy Kmiecie Chełchy Kmiecie 6 Dom drewniany ok. 1920 r. 22. Chełchy Kmiecie Chełchy Kmiecie 19 Dom drewniany ok. 1920 r. 23. Chełchy Kmiecie Chełchy Kmiecie 21 Dom drewniany 1 ćw. XX w. 24. Chrzanowo Chrzanowo Bronisze Dom drewniany ok. 1925 r. Bronisze 3 25. Chrzanowo Chrzanowo Bronisze Budynek gospodarczy mur. 1 ćw. XX w. Bronisze 26. Chrzanowo Chrzanowo Bronisze Dom drewniany 1 ćw. XX w. Bronisze 6 27. Chrzanowo Chrzanowo Bronisze Dom drewniany 1932 r. Bronisze 12 28. Chrzanowo Chrzanowo Bronisze Dom glinobitka ok. 1925 r. Bronisze 17 29. Chrzanowo Chrzanowo Bronisze Budynek gospodarczy glinobitka 1 ćw. XX w. Bronisze 30. Czarnostów Czarnostów Zespół podworski 31. Czarnostów Czarnostów Spichlerz mur. k. XIX w. 32. Czarnostów Czarnostów Oficyna mur. k. XIX w. 33. Czarnostów Czarnostów Wiatrak drewniany k. XIX w. 34. Czarnostów Czarnostów 38 Dom drewniany ok. 1920 r. 35. Czarnostów Czarnostów Polesie 7 Dom drewniany ok. 1925 r. Polesie 36. Czarnostów Czarnostów Polesie Dom drewniany 1 ćw. XX w. Polesie 25

Gmina Karniewo

Id: BC4055E4-D9EC-4674-8E09-56D5C670EA91. Podpisany Strona 56 Gminny Program Opieki nad Zabytkami na lata 2013-2016 56

37. Czarnostów Czarnostów Polesie Dom drewniany 1 ćw. XX w. Polesie 26 38. Gościejewo Gościejewo 21 Dom drewniany 1 ćw. XX w. 39. Gościejewo Gościejewo 23 Dom drewniany ok. 1925 r. 40. Gościejewo Gościejewo 24 Dom glinobitka 1 ćw. XX w. 41. Karniewo Karniewo Zespół sakralny 42. Karniewo Karniewo Kościół par. mur. XVI w. 43. Karniewo Karniewo Dzwonnica 2 poł. XIX w. 44. Karniewo Karniewo Brama mur. XIX w. 45. Karniewo Karniewo Plebania mur. ok. 1900 r. 46. Karniewo Karniewo Budynek gospodarczy mur. 1912 r. 47. Karniewo Karniewo Kapliczka mur. 3 ćw. XIX w. 48. Karniewo Karniewo Zespół podworski 49. Karniewo Karniewo Dwór mur. poł. XIX w., ok. 1940 50. Karniewo Karniewo Budynek urzędu pocztowego (d. Urząd ok. 1925 r. gminy) mur. 51. Karniewo Karniewo 15 Dom drewniany ok. 1920 r. 52. Karniewo Karniewo 16 Dom drewniany 1 ćw. XX w. 53. Karniewo Karniewo 22 Dom drewniany ok. 1920 r. 54. Karniewo Karniewo 23 Dom drewniany ok. 1920 r. 55. Karniewo Karniewo 26 Dom drewniany ok. 1930 r. 56. Karniewo Karniewo 64 Dom drewniany 1 ćw. XX w. 57. Karniewo Karniewo 83 Dom drewniany ok. 1920 r. 58. Karniewo Karniewo 87 Dom drewniany ok. 1925 r. 59. Karniewo Karniewo 90 Dom drewniany ok. 1920 r. 60. Karniewo Karniewo 94 Dom drewniany ok. 1920 r. 61. Karniewo Karniewo 95 Dom drewniany ok. 1920 r. 62. Karniewo Karniewo 96 Dom drewniany 1 ćw. XX w. 63. Karniewo Karniewo 98 Dom drewniany 1 ćw. XX w. 64. Karniewo Karniewo 102 Dom mur. ok. 1920 r. 65. Karniewo Karniewo 103 Dom drewniany ok. 1920 r. 66. Karniewo Karniewo 105 Dom drewniany ok. 1900 67. Karniewo Karniewo 106 Dom drewniany ok. 1920 r. 68. Karniewo Karniewo 107 Dom drewniany 1 ćw. XX w. 69. Karniewo Karniewo 109 Dom drewniany ok. 1900 r., ok 1920 r. 70. Karniewo Karniewo 112 Dom mur. 1924 r. 71. Karniewo Karniewo 114 Dom drewniany ok. 1920 r. 72. Karniewo Karniewo 141 Dom drewniany ok. 1930 r. 73. Karniewo Karniewo 145 Dom drewniany ok. 1925 r. 74. Karniewo Karniewo 147 Dom drewniany 1 ćw. XX w. 75. Karniewo Karniewo 151 Dom mur. ok. 1930 r. 76. Karniewo Karniewo 153 Dom drewniany ok. 1900 r. 77. Karniewo Karniewo 155 Dom mur. ok. 1935 r. 78. Karniewo Karniewo 157 Dom drewniany ok. 1930 r. 79. Karniewo Karniewo 158 Dom drewniany ok. 1910 r. 80. Karniewo Karniewo 164 Dom drewniany ok. 1900 r. 81. Karniewo Karniewo 165 Dom drewniany ok. 1920 r.

Gmina Karniewo

Id: BC4055E4-D9EC-4674-8E09-56D5C670EA91. Podpisany Strona 57 Gminny Program Opieki nad Zabytkami na lata 2013-2016 57

82. Karniewo Karniewo 165 Budynek gospodarczy drewniany 1 ćw. XX w. 83. Karniewo Karniewo 174 Dom drewniany ok. 1920 r. 84. Karniewo Karniewo 179 Dom drewniany ok. 1920 r. 85. Karniewo Karniewo Brama cmentarza mur. ok. 1900 r. 86. Konarzewo Konarzewo Bolesty 2 Budynek gospodarczy drewniany 1 ćw. XX w. Bolesty 87. Konarzewo Konarzewo Bolesty 3 Dom drewniany ok. 1880 r. Bolesty 88. Konarzewo Konarzewo Bolesty 4 Budynek gospodarczy drewniany 1 ćw. XX w. Bolesty 89. Konarzewo Konarzewo Bolesty 7 Dom drewniany ok. 1930 r. Bolesty 90. Konarzewo Konarzewo Bolesty Budynek gospodarczy drewniany 1 ćw. XX w. Bolesty 91. Krzemień Krzemień Zespół podworski ok. 1920 r. 92. Krzemień Krzemień Czworak drewniany ok. 1920 r. 93. Krzemień Krzemień Piwnice pracowników mur. ok. 1925 r. 94. Leśniewo Leśniewo 13 Dom drewniany ok. 1925 r. 95. Leśniewo Leśniewo 21 Budynek gospodarczy mur. ok. 1930 r. 96. Leśniewo Leśniewo 22 Dom drewniany ok. 1930 r. 97. Leśniewo Leśniewo 22 Budynek gospodarczy mur. ok. 1920 r. 98. Leśniewo Leśniewo 23 Dom drewniany ok. 1920 r. 99. Leśniewo Leśniewo 28 Dom mur. ok. 1925 r. 100. Leśniewo Leśniewo 30 (Rutki) Dom drewniany ok. 1920 r. 101. Leśniewo Leśniewo 35 Dom drewniany ok. 1925 r. 102. Łukowo Łukowo Zespół podworski 103. Łukowo Łukowo Spichlerz mur. 1873 r. 104. Łukowo Łukowo Dawna kuźnia mur. 4 ćw. XIX w. 105. Łukowo Łukowo Budynek dawnej kuchni dworskiej mur. ok. 1900 106. Łukowo Łukowo 2 Dom drewniany 1938 r. 107. Łukowo Łukowo 4 Dom ok. 1925 r. 108. Łukowo Łukowo 6 Dom ok. 1920 r. 109. Łukowo Łukowo 10 Dom drewniany 1973 r. 110. Łukowo Łukowo 17 Dom mur. ok. 1930 r. 111. Łukowo Łukowo 19 Dom drewniany ok. 1930 r. 112. Łukowo Łukowo 29 Dom drewniany ok. 1925 r. 113. Łukowo Łukowo 33 Dom drewniany ok. 1930 r. 114. Łukowo Łukowo 34 Dom drewniany ok. 1925 r. 115. Łukowo Łukowo 43 Dom drewniany ok. 1925 r. 116. Łukowo Łukowo 47 Dom drewniany ok. 1930 r. 117. Łukowo Łukowo 51 Dom mur. ok. 1930 r. 118. Łukowo Łukowo 53 Dom mur. ok. 1925 r. 119. Łukowo Łukowo 56 Dom drewniany 1 ćw. XX w. 120. Łukowo Łukowo 57 Dom drewniany ok. 1925 r. 121. Łukowo Łukowo 60 Dom drewniany ok. 1925 r. 122. Łukowo Łukowo 64 Dom drewniany ok. 1920 r. 123. Łukowo Łukowo 66 Dom drewniany ok. 1920 r. 124. Łukowo Łukowo 67 Dom drewniany ok. 1930 r. 125. Łukowo Łukowo Budynek młyna mechanicznego mur. ok. 1930 r.

Gmina Karniewo

Id: BC4055E4-D9EC-4674-8E09-56D5C670EA91. Podpisany Strona 58 Gminny Program Opieki nad Zabytkami na lata 2013-2016 58

126. Malechy Malechy 4 Dom drewniany ok. 1925 r. 127. Malechy Malechy 10 Dom mur/drewniany pocz. XX w. 128. Malechy Malechy Budynek gospodarczy mur. 1 ćw. XX w. 129. Malechy Malechy 11 Dom drewniany 1 ćw. XX w. 130. Malechy Malechy 13 Dom drewniany ok. 1925 r. 131. Malechy Malechy 28 Dom drewniany ok. 1930 r. 132. Milewo Malonki Milewo Malonki Dom drewniany ok. 1925 r. 133. Milewo Malonki Milewo Malonki Dom mur. ok. 1925 r. 134. Milewo Wypychy Milewo Wypychy 1 Dom drewniany ok. 1920 r. 135. Obiecanowo Obiecanowo 10 Dom drewniany ok. 1925 r. 136. Ośnica Ośnica 4 Dom drewniany ok. 1925 r. 137. Ośnica Ośnica 6 Dom drewniany pocz. XX w. 138. Ośnica Ośnica 7 Dom drewniany ok. 1925 r. 139. Ośnica Ośnica 8 Budynek gospodarczy mur. 1 ćw. XX w. 140. Rafały Rafały Są budynki wiejskie z lat międzywojennych 141. Romanowo Romanowo 2 Dom drewniany ok. 1920 r. 142. Romanowo Romanowo 11 Dom drewniany ok. 1925 r. 143. Romanowo Romanowo 21 Dom drewniany ok. 1925 r. 144. Romanowo Romanowo 22 Dom drewniany ok. 1920 r. 145. Romanowo Romanowo 59 Dom drewniany ok. 1920 r. 146. Słoniawy Słoniawy 8 Dom drewniany ok. 1930 r. 147. Słoniawy Słoniawy 9 Dom drewniany ok. 1925 r. 148. Słoniawy Słoniawy 13 Dom drewniany ok. 1930 r. 149. Słoniawy Słoniawy 16 Dom drewniany ok. 1930 r. 150. Słoniawy Słoniawy 20 Dom drewniany ok. 1930 r. 151. Słoniawy Słoniawy 28 Dom mur. ok. 1926 r. 152. Słoniawy Słoniawy 33 Dom drewniany ok. 1930 r. 153. Słoniawy Słoniawy 37 Dom drewniany ok. 1925 r. 154. Słoniawy Słoniawy 44 Dom drewniany ok. 1930 r. 155. Słoniawy Słoniawy 46 Dom drewniany ok. 1925 r. 156. Słoniawy Słoniawy 48 Dom drewniany ok. 1925 r. 157. Słoniawy Słoniawy 54 Dom drewniany 1 ćw. XX w. 158. Słoniawy Słoniawy Budynek gospodarczy mur. 1 ćw. XX w. 159. Słoniawy Słoniawy 55 Dom drewniany ok. 1925 r. 160. Szlasy Złotki Szlasy Złotki 1 Dom drewniany ok. 1925 r. 161. Szwelice Szwelice Plebania mur. 1 ćw. XX w. 162. Szwelice Szwelice 43 Budynek gospodarczy mur. ok. 1925 r. 163. Szwelice Szwelice 44 Dom mur. ok. 1925 r. 164. Szwelice Szwelice 57 Dom drewniany ok. 1925 r. 165. Szwelice Szwelice 59 Dom mur. ok. 1925 r. 166. Szwelice Szwelice 60 Dom drewniany ok. 1930 r. 167. Szwelice Szwelice 67 Dom mur. ok. 1930 r. 168. Szwelice Szwelice 84 Dom drewniany ok. 1925 r. 169. Szwelice Szwelice Budynek gospodarczy mur. ok. 1930 r. 170. Szwelice Szwelice 91 Dom drewniany 1938 r. 171. Tłucznice Tłucznice 10 Dom drewniany ok. 1930 r.

Gmina Karniewo

Id: BC4055E4-D9EC-4674-8E09-56D5C670EA91. Podpisany Strona 59 Gminny Program Opieki nad Zabytkami na lata 2013-2016 59

172. Tłucznice Tłucznice 11 Dom drewniany ok. 1925 r. 173. Tłucznice Tłucznice Stodoła drewniany 1 ćw. XX w. 174. Tłucznice Tłucznice 12 Dom drewniany 1 ćw. XX w. 175. Tłucznice Tłucznice 15 Budynek gospodarczy mur. ok. 1920 r. 176. Tłucznice Tłucznice 16 Dom drewniany ok. 1925 r. 177. Tłucznice Tłucznice 17 Dom drewniany ok. 1925 r. 178. Tłucznice Tłucznice 23 Dom drewniany ok. 1930 r. 179. Tłucznice Tłucznice Budynek gospodarczy mur. ok. 1930 r. 180. Tłucznice Tłucznice 24 Dom drewniany ok. 1930 r. 181. Tłucznice Tłucznice 32 Dom drewniany 1930 r. 182. Tłucznice Tłucznice 33 Dom drewniany ok. 1925 r. 183. Tłucznice Tłucznice Budynek gospodarczy drewniany 1 ćw. XX w. 184. Wólka Łukowska Wólka Łukowska 5 Dom drewniany ok. 1920 r. 185. Wólka Łukowska Wólka Łukowska 6 Dom drewniany ok. 1930 r. 186. Wólka Łukowska Wólka Łukowska 7 Dom drewniany ok. 1925 r. 187. Wólka Łukowska Wólka Łukowska 11 Dom drewniany ok. 1925 r. 188. Wólka Łukowska Wólka Łukowska 12 Dom drewniany ok. 1925 r. 189. Wólka Łukowska Wólka Łukowska 15 Dom drewniany ok. 1925 r. 190. Wólka Łukowska Wólka Łukowska 16 Dom drewniany ok. 1925 r. 191. Wólka Łukowska Wólka Łukowska 17 Dom drewniany 1938 r. 192. Wronowo Wronowo Zespół podworski 193. Wronowo Wronowo Spichlerz mur. ok. 1930 r. 194. Wronowo Wronowo 1 Dom drewniany ok. 1925 r. 195. Wronowo Wronowo 2 Dom drewniany ok. 1930 r. 196. Wronowo Wronowo 20 Dom drewniany ok. 1925 r. 197. Wronowo Wronowo 26 Dom drewniany ok. 1925 r. 198. Wronowo Wronowo Budynek gospodarczy mur. ok. 1925 r. 199. Zakrzewo Zakrzewo 2 Budynek gospodarczy mur. 1 ćw. XX w. 200. Zaręby Zaręby Zespół podworski 201. Zaręby Zaręby Piwnica dworska mur. 1 ćw. XX w. 202. Zaręby Zaręby 25 Dom drewniany ok. 1925 r. 203. Zaręby Zaręby 30 Dom drewniany ok. 1930 r. 204. Zelki Dąbrowne Zelki Dąbrowne 4 Dom drewniany 1 ćw. XX w. 205. Zelki Dąbrowne Zelki Dąbrowne 6 Dom drewniany ok. 1930 r. 206. Zelki Dąbrowne Zelki Dąbrowne 9 Dom drewniany ok. 1925 r. 207. Zelki Dąbrowne Zelki Dąbrowne 10 Dom drewniany ok. 1920 r. 208. Żabin Karniewski Żabin Karniewski 6 Dom drewniany ok. 1920 r. 209. Żabin Karniewski Żabin Karniewski 29 Dom drewniany ok. 1925 r. 210. Żabin Karniewski Żabin Karniewski 33 Dom drewniany ok. 1925 r. 211. Żabin Karniewski Żabin Karniewski 37 Dom drewniany ok. 1920 r. 212. Żabin Karniewski Żabin Karniewski 39 Dom drewniany ok. 1920 r. 213. Żabin Łukowski Żabin Łukowski 6 Dom drewniany ok. 1925 r. Tabela 2 .Gmina Kaniewo – wojewódzka ewidencja zabytków

Gmina Karniewo

Id: BC4055E4-D9EC-4674-8E09-56D5C670EA91. Podpisany Strona 60 Gminny Program Opieki nad Zabytkami na lata 2013-2016 60

5.4. Zabytki w Gminnej Ewidencji Zabytków

5.4.1.Gminna Ewidencja Zabytków Gminy Karniewo

Dotychczas Gmina Karniewo nie prowadziła Gminnej Ewidencji Zabytków. Jednak nowelizacja ustawy o ochronie zabytków i opiece nad zabytkami z dnia 18 marca 2010 r., która weszła w życie 5 czerwca 2010 r., znacznie wzmocniła rolę gminnej ewidencji zabytków, czyniąc z niej źródło prawa miejscowego. Do art. 19 dodano ust.1a wskazujący zabytki, których ochrona musi być bezwarunkowo uwzględniona w decyzjach o ustaleniu inwestycji celu publicznego, decyzjach o warunkach zabudowy, decyzjach o zezwoleniu na realizację inwestycji drogowej, decyzjach o ustaleniu lokalizacji linii kolejowej oraz decyzjach o zezwoleniu na realizację inwestycji w zakresie lotniska użytku publicznego. Są to zabytki wpisane do rejestru wraz z ich otoczeniem oraz zabytki nieruchome, znajdujące się w gminnej ewidencji zabytków.

Rysunek 1. Wzór karty Gminnej Ewidencji Zabytków Gminy Karniewo.

Zgodnie z ustawą o ochronie zabytków i opiece nad zabytkami z dnia 23 lipca 2003 r. (Dz. U. z 2003 r. Nr 162 poz. 1568) oraz Rozporządzeniem Ministra Kultury i Dziedzictwa Narodowego z dnia 26 maja 2011 r., w sprawie prowadzenia rejestru zabytków krajowej, wojewódzkiej i gminnej ewidencji zabytków oraz krajowego wykazu zabytków skradzionych lub wywiezionych za

Gmina Karniewo

Id: BC4055E4-D9EC-4674-8E09-56D5C670EA91. Podpisany Strona 61 Gminny Program Opieki nad Zabytkami na lata 2013-2016 61

granicę niezgodnie z prawem (Dz. U. nr 113, poz. 661), jest prowadzona w formie zbioru kart adresowych zabytków nieruchomych z terenu gmin.

Karta adresowa zabytku zawiera w szczególności dane umożliwiające określenie wieku i rodzaju zabytku, jego miejsce położenia lub przechowywania oraz formę ochrony. Gminna ewidencja zabytków stanowi część wojewódzkiej ewidencji zabytków, która z kolei jest częścią krajowej ewidencji zabytków prowadzonej przez Generalnego Konserwatora Zabytków. Ewidencja zabytków jest podstawą do sporządzania programów opieki nad zabytkami przez województwa, powiaty i Gminy. Gminna Ewidencja Zabytków Gminy Karniewo została przygotowana według specyfikacji przygotowanej przez Narodowy Instytut Dziedzictwa.

Podczas prac nad Gminną Ewidencją Zabytków dokonano weryfikacji zasobu znajdującego się w wykazie Mazowieckiego Wojewódzkiego Konserwatora Zabytków pod kątem stanu faktycznego.

5.4.2 Zabytki nieruchome

Po uporządkowaniu i skatalogowaniu gminnego zasobu zabytków nieruchomych, w Gminnej Ewidencji Zabytków umieszczono obiekty, które prezentuje Tabela 3.

Miejscowość Ulica Stary Nowy Nr dz. Obiekt Forma ochrony nr nr ewid.

1. Chełchy Kmiece Chełchy 2 2 98/3 Budynek mieszkalny Kmiece

2. Chełchy Kmiece Chełchy 33 30/7 Dwór Kmiece 3. Chełchy Kmiece Chełchy 33E 30/12 Spichlerz Kmiece 4. Czarnostów Czarnostów - 186/5 i Park podworski MPZP, uchwała nr 189/2 XI/53/03, data: 2003- 12-23 5. Czarnostów Czarnostów 51 52 189/1 Budynek Zmiana MPZP, mieszkalny/oficyna uchwała nr XXVI/143/09, data: 2009-12-30 6. Czarnostów Czarnostów 51 52 189/1 Spichlerz Zmiana MPZP, uchwała nr XXVI/143/09, data: 2009-12-30 7. Czarnostów Czarnostów 20 20 33 Budynek mieszkalny Polesie Polesie 8. Karniewo Karniewo 1 58 Cmentarz parafialny MPZP, uchwała nr XI/53/03, data: 2003- 12-23 9. Karniewo Mazowiecka 3 3 398 Grota piwniczna

Gmina Karniewo

Id: BC4055E4-D9EC-4674-8E09-56D5C670EA91. Podpisany Strona 62 Gminny Program Opieki nad Zabytkami na lata 2013-2016 62

10. Karniewo Plac Kościelny (bez nr) 3 587 Kościół parafialny Rejestr: A-93, data: 1993-12-06, MPZP, uchwała nr XI/53/03, data: 2003-12-23 11. Karniewo Plac Kościelny (bez nr) 3 587 Dzwonnica MPZP, uchwała nr przykoscielna XI/53/03, data: 2003- 12-23 12. Karniewo Plac Kościelny (bez nr) 3 587 Brama przykościelna MPZP, uchwała nr XI/53/03, data: 2003- 12-23 13. Karniewo Plac Kościelny (bez nr) 3 587 Kapliczka MPZP, uchwała nr XI/53/03, data: 2003- 12-23 14. Karniewo Plac Kościelny (bez nr) 4 258 Plebania MPZP, uchwała nr XI/53/03, data: 2003- 12-23 15. Karniewo Plac Kościelny (bez nr) 5 258 Budynek gospodarczy MPZP, uchwała nr przy plebanii XI/53/03, data: 2003- 12-23 16. Karniewo Parkowa 1 257/5 Dwór Rejestr: A-274, data: 1961-12-08, MPZP, uchwała nr XI/53/03, data: 2003-12-23 17. Karniewo Parkowa 1 257/5 Park dworski Rejestr: A-274, data: 1961-12-08, MPZP, uchwała nr XI/53/03, data: 2003-12-23 18. Karniewo Pułtuska 5 5 450/2 Urząd Pocztowy, Zmiana MPZP, Gminny Ośrodek uchwała nr Pomocy Społecznej (d. XXVI/143/09, data: Urząd Gminy) 2009-12-30 19. Karniewo Pultuska 10 10 549 Budynek mieszkalny

20. Karniewo Pultuska 19 19 500 Budynek mieszkalny

21. Karniewo Szkolna 11 11 152/4 Budynek mieszkalny

22. Karniewo Zawodzie 4a 4 242 Budynek mieszkalny

23. Karniewo Zawodzie 9 5 225 Budynek mieszkalny

24. Krzemień Krzemień 21 52/8 Park podworski MPZP, uchwała nr XI/53/03, data: 2003- 12-23 25. Łukowo Łukowo 80 62/3 Park podworski MPZP, uchwała nr XI/53/03, data: 2003- 12-23 26. Łukowo Łukowo 29 29 149 Budynek mieszkalny 27. Łukowo Łukowo 67 67 40 Budynek mieszkalny

28. Łukowo Łukowo 80 71 Spichlerz 29. Obiecanowo Obiecanowo 10 10 18 Budynek mieszkalny 30. Romanowo Romanowo 59 (ob. 35 324 Budynek mieszkalny (ob. Zakrzewo) 35)

31. Słoniawy Słoniawy Brak 7 142/3 Budynek mieszkalny

32. Szwelice Szwelice Brak 8 520 Cmentarz parafialny MPZP, uchwała nr XI/53/03, data: 2003- 12-23 33. Szwelice Szwelice Brak 8 519 Kościół parafialny 34. Szwelice Szwelice Brak 85 358 Plebania 35. Szwelice Szwelice 43 43 237/1 Budynek mieszkalny

36. Szwelice Szwelice 91 91 417 Budynek mieszkalny 37. Tłucznice Tłucznice 32 32 73/1 Budynek mieszkalny

Gmina Karniewo

Id: BC4055E4-D9EC-4674-8E09-56D5C670EA91. Podpisany Strona 63 Gminny Program Opieki nad Zabytkami na lata 2013-2016 63

38. Wólka Wólka 47 47 16/1 Budynek mieszkalny Łukowska Łukowska 39. Wronowo Wronowo 8 50 Spichlerz Tabela 3 .Gmina Kaniewo – gminna ewidencja zabytków

Gmina Karniewo

Id: BC4055E4-D9EC-4674-8E09-56D5C670EA91. Podpisany Strona 64 Gminny Program Opieki nad Zabytkami na lata 2013-2016 64

6. OCENA STANU DZIEDZICTWA KULTUROWEGO GMINY. ANALIZA SZANS I ZAGROŻEŃ (SWOT)

Analizując stan krajobrazu kulturowego Gminy Karniewo rozpoznano następujące czynniki determinujące jego dalszy rozwój:

Silne strony

o Bogate dziedzictwo historyczne i kulturowe, atrakcyjność zasobów przyrodniczych, kulturowych i zabytkowych;

o Możliwość inwestowania w bazę turystyczno-noclegową;

o Społeczność lokalna zorientowana w losach obiektów zabytkowych znajdujących się na terenie ich miejscowości;

o Szczegółowo opisana dokumentacja historyczna gminy;

o Aktualne studium uwarunkowań i kierunków zagospodarowania przestrzennego oraz aktualne miejscowe plany zagospodarowania przestrzennego;

Słabe strony

o Pogarszający się stan techniczny dużej części obiektów zabytkowych w tym tak licznie występującej architektury drewnianej;

o Niewystarczająco rozwinięta infrastruktura turystyczna;

o Niski poziom wydatków na ochronę dziedzictwa kulturowego;

o Brak placówek muzealnych i naukowo-badawczych;

o Brak możliwości korzystania z oferty edukacyjno-kulturalnej;

o Niewystarczające wykorzystanie potencjału środowiska kulturowego dla celów społecznych, gospodarczych i turystycznych.

Gmina Karniewo

Id: BC4055E4-D9EC-4674-8E09-56D5C670EA91. Podpisany Strona 65 Gminny Program Opieki nad Zabytkami na lata 2013-2016 65

Szanse

o Wykorzystanie środków na kulturę pochodzących m. in. z funduszy Unii Europejskiej czy programów operacyjnych Ministra Kultury i Dziedzictwa Narodowego;

o Możliwość finansowania prac konserwatorskich ze środków powiatowych;

o Zwiększenie się dostępności kapitałów i środków pomocowych pochodzących z Unii Europejskiej;

o Udostępnianie obiektów atrakcyjnych turystycznie;

o Wykorzystanie bogatej historii tych ziem do wytworzenia świadomości patriotyzmy lokalnego.

Zagrożenia

o Szybko postępująca degradacja zasobu zabytkowego nurtu architektury drewnianej;

o Brak dostatecznego oznakowania obiektów zabytkowych;

o Brak potencjalnych inwestorów;

o Zagrożenia pożarowe – związane z warunkami atmosferycznymi, szczególnie niebezpieczne dla architektury drewnianej;

o Niewystarczające fundusze na dalszy rozwój turystyczno-rekreacyjny;

Gmina Karniewo

Id: BC4055E4-D9EC-4674-8E09-56D5C670EA91. Podpisany Strona 66 Gminny Program Opieki nad Zabytkami na lata 2013-2016 66

7. ZAŁOŻENIA PROGRAMOWE

7.1. Priorytety

W toku analizy, określono trzy priorytety realizacji Gminnego Programu Opieki nad Zabytkami Gminy Karniewo. Są to:

 Priorytet I Rewaloryzacja dziedzictwa kulturowego jako element rozwoju społeczno- gospodarczego gminy.

 Priorytet II Badanie i dokumentacja dziedzictwa kulturowego oraz promocja i edukacja służąca budowaniu tożsamości lokalnej.

 Priorytet III Ochrona i świadome kształtowanie krajobrazu kulturowego.

Gmina Karniewo

Id: BC4055E4-D9EC-4674-8E09-56D5C670EA91. Podpisany Strona 67 Gminny Program Opieki nad Zabytkami na lata 2013-2016 67

7.2. Kierunki działań i zadania

W ramach wymienionych priorytetów wytyczono kierunki działań i na tej podstawie wyodrębniono poszczególne zadania.

Priorytet I: Rewaloryzacja dziedzictwa kulturowego, jako element rozwoju społeczno- gospodarczego gminy

Kierunki działań Zadania Wykonawca Źródła finansowania

Zahamowanie procesu  Podejmowanie starań o Gmina Dotacje unijne, degradacji zabytków i uzyskanie środków zewnętrznych Karniewo, Dotacje Urzędu doprowadzenie do na rewaloryzację zabytków. Jednostki Marszałkowskie poprawy stanu ich Gminne, go zachowania Województwa Mazowieckiego, Dotacje Mazowieckiego Wojewódzkiego Konserwatora Zabytków, Dotacje Ministra Kultury i Dziedzictwa Narodowego.

Gmina Karniewo

Id: BC4055E4-D9EC-4674-8E09-56D5C670EA91. Podpisany Strona 68 Gminny Program Opieki nad Zabytkami na lata 2013-2016 68

Priorytet II: Badanie i dokumentacja dziedzictwa kulturowego oraz promocja i edukacja służąca budowaniu tożsamości lokalnej

Kierunki działań Zadania Wykonawca Źródła finansowania

Zintegrowana ochrona  Opracowywanie miejscowych Gmina Budżet gminy dziedzictwa planów zagospodarowania Karniewo kulturowego przestrzennego, szczególnie obszarów o dużym nasyceniu zabytkami archeologicznymi  Konsekwentne egzekwowanie zapisów dotyczących działalności inwestycyjnej na obszarach objętych ochroną określonych w miejscowych planach zagospodarowania przestrzennego

Rozszerzenie zasobu i  Podejmowanie prób Gmina Budżet gminy, ochrony dziedzictwa wyeksponowania turystycznego Karniewo, Dotacje unijne, kulturowego gminy zabytków położonych na terenie Jednostki Dotacje Urzędu gminy Gminne. Marszałkowskie go Województwa Mazowieckiego, Dotacje Mazowieckiego Wojewódzkiego Konserwatora Zabytków, Dotacje Ministra Kultury i Dziedzictwa Narodowego.

Gmina Karniewo

Id: BC4055E4-D9EC-4674-8E09-56D5C670EA91. Podpisany Strona 69 Gminny Program Opieki nad Zabytkami na lata 2013-2016 69

Priorytet III: Ochrona i świadome kształtowanie krajobrazu kulturowego

Kierunki działań Zadania Wykonawca Źródła finansowania

Specjalistyczne  Prowadzenie monitoringu i Gmina Budżet gminy, rozpoznanie badawcze weryfikacji obiektów Karniewo, Dotacje unijne, poszczególnych uwzględnionych w gminnej Jednostki Dotacje Urzędu obiektów, zespołów ewidencji zabytków (z Gminne. Marszałkowskie oraz obszarów zastosowaniem komputerowej go zabytkowych związane bazy danych) Województwa z przygotowywanym Mazowieckiego, lub realizowanym Dotacje procesem Mazowieckiego inwestycyjnym Wojewódzkiego Konserwatora Zabytków, Dotacje Ministra Kultury i Dziedzictwa Narodowego.

Szeroki dostęp do  Udostępnienie informacji o Gmina Budżet gminy, informacji o zabytkach gminy w Internecie Karniewo, Dotacje unijne, dziedzictwie  Utworzenie gminnego systemu Jednostki Dotacje Urzędu kulturowym gminy informacji i promocji (bazy Gminne. Marszałkowskie danych) środowiska kulturowego go opartego o stronę internetową Województwa Mazowieckiego, Dotacje Mazowieckiego Wojewódzkiego Konserwatora Zabytków, Dotacje Ministra Kultury i Dziedzictwa Narodowego.

Gmina Karniewo

Id: BC4055E4-D9EC-4674-8E09-56D5C670EA91. Podpisany Strona 70 Gminny Program Opieki nad Zabytkami na lata 2013-2016 70

Edukacja i  Organizowanie imprez Gmina Budżet gminy, popularyzacja wiedzy o plenerowych promujących Karniewo, Dotacje unijne, regionalnym zabytki położone na terenie Jednostki Dotacje Urzędu dziedzictwie gminy Gminne. Marszałkowskie kulturowym  Rozwijanie działalności go wystawienniczej powiązanej z Województwa zabytkami Gminy Karniewo i ich Mazowieckiego, historią Dotacje  Organizowanie i wspieranie Mazowieckiego realizacji konkursów, wystaw i Wojewódzkiego innych działań edukacyjnych Konserwatora  Wydawanie i wspieranie Zabytków, publikacji (w tym opracowań Dotacje Ministra historycznych, folderów Kultury i promocyjnych, przewodników) Dziedzictwa poświęconych problematyce Narodowego. dziedzictwa kulturowego gminy  Wprowadzenie i upowszechnienie tematyki ochrony dziedzictwa kulturowego do systemu edukacji przedszkolnej i szkolnej poprzez organizację zajęć na temat zabytków, ich roli oraz wartości z punktu widzenia historii i współczesności celem kształtowania regionalnej tożsamości kulturowej, np.: o Czym są zabytki? o Skąd się biorą i jaką rolę pełniły? o Jakie zabytki posiadamy? o Jak dbać o zabytki? o Jaką rolę pełnią obecnie?

Gmina Karniewo

Id: BC4055E4-D9EC-4674-8E09-56D5C670EA91. Podpisany Strona 71 Gminny Program Opieki nad Zabytkami na lata 2013-2016 71

8. INSTRUMENTARIUM REALIZACJI GMINNEGO PROGRAMU OPIEKI NAD ZABYTKAMI GMINY KARNIEWO

Zadania określone w Gminnym Programie Opieki nad Zabytkami Gminy Karniewo będą wykonywane przy pomocy następujących instrumentów:

o Instrumentów prawnych – wynikających z przepisów ustawowych, obejmujących między innymi uchwalanie miejscowych planów zagospodarowania przestrzennego, stref ochrony konserwatorskiej, wykonywanie decyzji administracyjnych wojewódzkiego konserwatora zabytków;

o Instrumentów finansowych obejmujących między innymi finansowanie prac konserwatorskich, remontowych i archeologicznych, udzielanie dotacji na finansowanie prac konserwatorskich i restauratorskich, korzystanie z programów uwzględniających finansowanie z funduszy europejskich oraz dotacje, subwencje, dofinansowania dla właścicieli i posiadaczy obiektów zabytkowych;

o Instrumentów koordynacji obejmujących między innymi realizacje zapisów dotyczących ochrony dziedzictwa kulturowego zapisanych w dokumentach strategicznych Województwa Mazowieckiego;

o Instrumentów społecznych obejmujących między innymi działania edukacyjne promocyjne, współdziałanie z organizacjami społecznymi;

o Instrumentów kontrolnych obejmujących między innymi aktualizację gminnej ewidencji zabytków, monitoring stanu zagospodarowania przestrzennego oraz stanu zachowania dziedzictwa kulturowego.

Gmina Karniewo

Id: BC4055E4-D9EC-4674-8E09-56D5C670EA91. Podpisany Strona 72 Gminny Program Opieki nad Zabytkami na lata 2013-2016 72

9. ZASADY OCENY REALIZACJI GMINNEGO PROGRAMU OPIEKI NAD ZABYTKAMI

Gminny Program Opieki nad Zabytkami Gminy Karniewo, po zaopiniowaniu przez Wojewódzkiego Konserwatora Zabytków, zostanie przedstawiony Radzie Gminy, w celu przyjęcia go uchwałą. Program został opracowany na okres czterech lat i stanowi dokument uzupełniający w stosunku do innych dokumentów planistycznych i aktów prawa miejscowego. Co dwa lata Wójt będzie sporządzał sprawozdania z realizacji zadań Programu i przedstawiał je Radzie Gminy.

Głównym odbiorcą programu jest społeczność lokalna, która bezpośrednio powinna odczuć efekty jego wdrażania. Dotyczy to nie tylko właścicieli i użytkowników obszarów i obiektów zabytkowych, ale również wszystkich mieszkańców. Program powinien służyć podejmowaniu planowych działań dotyczących: inicjowania, wspierania, koordynowania badań i prac z dziedziny ochrony zabytków i opieki nad zabytkami oraz upowszechniania i promowania dziedzictwa kulturowego.

Gmina Karniewo

Id: BC4055E4-D9EC-4674-8E09-56D5C670EA91. Podpisany Strona 73 Gminny Program Opieki nad Zabytkami na lata 2013-2016 73

10. ŹRÓDŁA FINANSOWANIA GMINNEGO PROGRAMU OPIEKI NAD ZABYTKAMI

Obowiązującym wyznacznikiem sposobu finansowania opieki nad zabytkami są zasady zawarte w rozdziale 7 ustawy z dnia 23 lipca 2003 r. o ochronie zabytków i opiece nad zabytkami. Nakładają one obowiązek finansowania prac konserwatorskich, restauratorskich i robót budowlanych przy zabytku na osobę fizyczną, lub inną jednostkę organizacyjną w tym także na jednostki z sektora finansów publicznych, posiadające tytuł prawny do zabytku.

Zadania związane z opieką nad zabytkami mogą być finansowane m.in. z następujących źródeł:

o Z budżetu Gminy Karniewo - finansowanie dotyczy obiektów będących własnością gminy, lub pozostających w trwałym zarządzie jej jednostek lub zakładów budżetowych, jak również w ramach przyznanej dotacji na prace zgodne z art. 81 ustawy o ochronie zabytków i opiece nad zabytkami z dnia 23 lipca 2003 r.

o Z budżetu Urzędu Marszałkowskiego Województwa Mazowieckiego w ramach przyznanej dotacji na prace zgodne z art. 77 ustawy o ochronie zabytków i opiece nad zabytkami z dnia 23 lipca 2003 r.

o Z budżetu Wojewódzkiego Konserwatora Zabytków na prace, zgodne z art. 77 ustawy o ochronie zabytków i opiece nad zabytkami z dnia 23 lipca 2003 r.

o Z budżetu Ministra Kultury i Dziedzictwa Narodowego, w ramach dotacji przyznanej zgodnie z art.77 ustawy o ochronie zabytków i opiece nad zabytkami z dnia 23 lipca 2003 r. w oparciu o ogłaszane corocznie przez Ministerstwo aktualne programy.

o Z dotacji unijnych w ramach:  Regionalnego Programu Operacyjnego Województwa Mazowieckiego na lata 2007- 2013;  Programu Operacyjnego Infrastruktura i Środowisko;  Norweskiego Mechanizmu Finansowego i Mechanizmu Finansowego Europejskiego Obszaru Gospodarczego.

Gmina Karniewo

Id: BC4055E4-D9EC-4674-8E09-56D5C670EA91. Podpisany Strona 74 Uzasadnienie Gmina zgodnie z ustawą z dnia 8 marca 1990 r. o samorządzie gminnym (t.j. Dz.U z 2013 poz. 594), w zakresie zadań własnych realizuje sprawy dotyczące ochrony zabytków i opiece nad zabytkami. Obowiązek sporządzenia gminnego programu opieki nad zabytkami nakłada na Gminę art. 87 ustawy z dnia 23 lipca 2003 r. o ochronie zabytków i opiece nad zabytkami (Dz. U. z 2003 r. Nr 162 poz. 1568 z późn. zm.). Mazowiecki Wojewódzki Konserwator Zabytków w Warszawie pismem z dnia 22 sierpnia 2013 r. znak DO.5133.10.2013.DP, pozytywnie zaopiniował Gminny Program Opieki nad Zabytkami gminy Karniewo na lata 2013-2016. Przyjęcie niniejszego programu nie tylko zachęci do działań ochronnych i edukacyjnych, ale także pozwoli właściwie zadbać o obiekty wymagające opieki. Z powyższych względów przyjęcie przedmiotowej uchwały uważa się za zasadne.

Id: BC4055E4-D9EC-4674-8E09-56D5C670EA91. Podpisany Strona 1