Het grootste luchtvaart- & zakenreismagazine in de Benelux

EL AL Niet langer alleenheerser in Israël

LONDON CITY Verre bestemmingen aan de horizon ZOMERROUTES Netwerk in Nederland en België groeit KNMI Extreem weer groeiende factor voor vliegverkeer Pr i js: € 7,95 js:

nummer 43 | maart 2017 | een uitgave van Reismedia BV | Luchtvaartnieuws.nl | Zakenreisnieuws.nl

Voorwoord

P retvluchten Zoals u weet is de luchthaven Schiphol Genève kost bij easyJet 50 euro, zo goed als volgelopen. Om te terwijl je bij KLM al gauw 200 euro selecteren wie er wel en niet ‘bij horen’ kwijt bent. Dat is toch prima voor de worden luchtvaartmaatschappijen in consument? Wil je punten sparen hokjes geplaatst, gerangschikt naar voor jezelf en je bedrijf, kunnen zitten het belang voor de BV Nederland. De voor je vlucht en droog aan boord betreffende hokjes variëren van ‘een stappen, dan kies je KLM. Heb je geen grote waarde voor de hub Schiphol’ probleem om staand te wachten en tot ‘overbodig en rijp voor uitplaatsing via een trap aan boord te gaan (met naar Lelystad’. het risico op een nat pak), dan kies je easyJet. Zo zijn er tal van routes Afgelopen maand is er een nieuwe waarop er sprake is van gezonde kwalificatie geïntroduceerd, concurrentie tussen traditionele namelijk die van ‘pretvluchten’. De airlines en low cost carriers. Omgevingsraad Schiphol en de Werkgroep Toekomst Luchtvaart Intussen staat Luchtvaartnieuws introduceerden de term in hun petitie Magazine niet stil. Deze maand aan de Tweede Kamer. Schiphol is veel hebben we de honderd pagina’s sneller gegroeid dan verwacht en dat aangetikt. De dikte is geen doel op komt vrijwel geheel door zogenaamde zich, maar geeft wel de ruimte om ‘pretvluchten’ zonder toegevoegde veel verschillende onderwerpen waarde voor de Nederlandse aan te snijden en zo een breed economie. Vinden beide organisaties. lezerspubliek te bedienen. Uit een afgelopen maand gehouden Deze redenering schoot in ieder enquête beloonde u als lezer het geval directeur Michiel Meijer van magazine opnieuw met een dikke TUI fly (tegenwoordig los van elkaar 8. De score was zelfs iets hoger geschreven) in het verkeerde keelgat, dan een jaar geleden. Deze maand omdat het onderscheid tussen ‘puur passeert opnieuw een breed scala leisure’ en ‘puur zakelijk’ volgens aan onderwerpen de revue. Eigenlijk hem niet opgaat. Zijn maatschappij te veel om op te noemen, dus leest u zorgt voor concurrentie en routes zelf maar! naar bestemmingen die uniek zijn luchtvaartnieuws zakenreisnieuws voor Schiphol. Recentelijk toonde Rob Somsen, TUI het lef om, in samenwerking Uitgever @luchtvaart @zakenreisnieuws met Surinam Airways, vluchten naar Suriname aan te kondigen. Samen willen de partijen zorgen voor een scherp prijsaanbod en verdere Abonnee worden? ontwikkeling van dit prachtige Kijk op www.luchtvaartnieuws.nl/abonnee vakantieland. Iets wat Martinair in het of op www.zakenreisnieuws.nl/abonnee verleden niet lukte.

De concurrentie van prijsvechters - ook zij zijn verantwoordelijk voor de zogeheten ‘pretvluchten’ - vormt inmiddels een belangrijk onderdeel van de Nederlandse mobiliteit. Een doordeweeks retourtje Amsterdam-

7 inhoud 13

20

In dit nummer

London City kijkt verder 13 KLM keerde terug met een lijndienst tussen London City en Schiphol, maar de Britse zakenluchthaven heeft haar zinnen gezet op verder gelegen bestemmingen.

Zomer vol nieuwe routes 20 Het zomerseizoen brengt ook deze keer weer veel nieuwe lijnvluchten vanaf Schiphol, Brussel en kleinere luchthavens in Nederland en België.

EL AL gelooft in de toekomst 28 Ondanks de liberalisering van de Israëlische luchtvaartmarkt ziet EL AL voldoende mogelijkheden om haar positie in de toekomst veilig te stellen.

Geen verrassingen meer bij KLM 50 De laatste Boeing 777 van KLM is voorzien van een nieuw interieur. Daardoor krijgen passagier nu in elk toestel hetzelfde product voorgeschoteld.

Extreem weer bron van zorg 81 Klimaatverandering of niet, feit is dat het weer de komende jaren meer extremen laat zien. Aan het KNMI 50 de taak de luchtvaart daar zo goed mogelijk op voor te bereiden.

8 inhoud 28

81

En verder 10 De wezen uit het Oosten 66 Vluchtverslag: Amsterdam - Lissabon 19 Column: Jan Cocheret 68 Social media 25 Nog veel te bereIken voor A4E 70 Kort Zakenreisnieuws 33 De andere kant van Valencia 72 De hete adem van Schiphol 38 Kort Luchtvaartnieuws 75 Surinam Airways slaat vleugels uit 41 Undagrid maakt luchthaven slimmer 78 Foto van de maand 46 Top 10: meest gezien op Schiphol 86 American Express: meer focus op ZZP’er en MKB 48 Hotelnieuws 93 Mobiliteitsnieuws 52 Zakelijke reiswereld als community 94 In de wolken 59 Special: met de trein naar het vliegtuig 96 Volgende maand in Luchtvaartnieuws Magazine 65 Winnen! Eerste klas tickets naar Parijs

Luchtvaartnieuws Magazine is altijd op zoek naar bijzondere, spannende, onthullende en verrassende nieuwtjes over en uit de zakenreis- en luchtvaartindustrie. Deel gerust uw kennis, ergernissen, verhalen, ervaringen of leuke anekdotes met ons redactieteam. Wij zitten voor u klaar! Uiteraard gaan we discreet met uw informatie om.

Mail naar [email protected] of [email protected]

Liever uw verhaal persoonlijk aan ons vertellen? Bel dan met de redactie op 0343-531310.

Heeft u recent een bijzondere foto van een vliegtuig of luchthaven gemaakt? Deel deze gerust met de redactie en misschien wordt uw inzending wel de nieuwe ‘Foto van de Maand’. Alleen foto’s uit de burgerluchtvaart en business aviation komen in aanmerking voor plaatsing. Ook uw nieuwsfoto’s zijn van harte welkom!

9 D e wezen uit het Oosten Zou het er in 2017 van komen? Na jaren van voorbereidingen lijken twee grote vliegtuigfabrikanten bijna gereed om hun paradepaardjes vleugels te geven. In China trappelt COMAC om met de C919 het luchtruim te kiezen. En als het aan UAC uit Rusland ligt, vliegt ook de nieuwe Irkut MC-21 dit jaar voor het eerst. Beide fabrikanten hebben hun pijlen gericht op de Airbus A320 en Boeing 737.

De meeste passagiersvliegtuigen profiteren van de groei die voor de Tekst: Steven van den Berg worden verkocht in de markt voor luchtvaart is voorzien. Al was het al uit vliegtuigen met een capaciteit van prestige. 150 tot 200 passagiers. Een markt die Airbus en Boeing al enkele decennia De Commercial Aircraft Corporation dicteren. Dankzij het duopolie is het of China (COMAC) en de United tweetal momenteel samen goed voor Aircraft Corporation (UAC) volgen zo’n duizend toestellen per jaar. De het voorbeeld van Bombardier. De Amerikaanse en Europese bouwers Canadese vliegtuigbouwer heeft haar voeren hun productiecapaciteit ieder horizon verbreed met de CS100 en jaar op om tegemoet te kunnen CS300. Met de CS300 tapt Bombardier komen aan de enorme vraag. De uit de onderkant van de markt voor nieuwste modellen - de A320neo en A320’s en 737’s. Het toestel komt 737 MAX - zijn absolute bestsellers. echter capaciteit tekort om de meest Het is niet verwonderlijk dat verkochte varianten van beide industriële grootmachten als China types naar de kroon te steken. Bij en Rusland hopen mee te kunnen Bombardier kunnen alleen klanten

10 Nieuws

De MC-21 werd in 2016 onthuld in bijzijn van de Russische premier Dmitri Medvedev. Foto: UAC. Bij de C919 terecht die genoegen nemen met Aviadvigatel PD-14 en een variant is de keuze maximaal 160 stoelen aan boord. van de Pratt & Whitney PW1000G, een Amerikaanse krachtbron die ook beperkt Flexibiliteit beschikbaar is voor onder meer de Capaciteit is ook een beperking voor A320neo en Bombardier CS300. de Chinese C919. COMAC zet geen volledige vliegtuigfamilie op de markt, Orders zoals Airbus en Boeing die hebben. UAC heeft tot nu toe 150 tot 200 De C919 kan op verzoek van klanten exemplaren van de MC-21 verkocht. geleverd worden met een vergroot Het orderaantal voor de C919 ligt echter de laatste jaren op grote schaal vliegbereik, maar varieert niet in tussen de 550 en 600. In beide bij Airbus en Boeing gewinkeld. formaat. Dus blijft de keuze beperkt gevallen is er nog nauwelijks klandizie Deze ondernemingen zullen hun tussen een tweeklassen configuratie van buiten de eigen landsgrenzen. vlootstrategie niet opeens veranderen met totaal 156 stoelen of een enkele Voor de MC-21 hebben zich vrijwel ten gunste van de C919 en MC-21. klasse met maximaal 174 zitplaatsen. uitsluitend luchtvaartmaatschappijen Wat COMAC mee heeft, is de enorme Daarmee kan de C919 niet tippen aan en leasebedrijven uit Rusland gemeld. Chinese markt. Die biedt voldoende de flexibiliteit van A320- en 737-serie. Voor de C919 geldt hetzelfde in potentie voor een hoopvolle toekomst Dat zal een groot aantal klanten ervan China. Voor westerse bedrijven van de C919. Voor de MC-21 is dat nog weerhouden om voor de Chinese lijkt het voordeel van een lagere maar de vraag. De Russen - maar ook nieuwkomer te kiezen. aankoopprijs nog niet op te wegen de Chinezen - zullen daarom alles op tegen de argwaan die passagiers alles zetten om voet aan wal te krijgen Als het op assortiment aankomt, koesteren tegen in China en Rusland op de westerse markt. Lukt dat niet, heeft de klant meer mogelijkheden gefabriceerde modellen. Daar komt dan zijn er altijd nog kansen in Zuid- bij de MC-21. De Russen brengen als bij dat de A320neo en 737 MAX telgen Amerika, Afrika en grote delen van basismodel de MC-21-300 uit. Dat zijn van een hoog aangeschreven Azië. Aan de groei van de wereldwijde toestel is ruim drie meter langer dan familie. De C919 en MC-21 missen luchtvaart zal het in elk geval niet de C919 en kan worden voorzien van zulke betrouwbare ouders. liggen. 160 tot 211 zitplaatsen. UAC brengt ook een kleiner model uit, de MC- De verwachting is dat COMAC en UAC 21-200 voor 130 tot 176 passagiers. het dus vooral moeten hebben van Het is geen geheim dat de Russische klandizie op eigen bodem. Chinese en De C919 wordt aangedreven door fabrikant tevens broedt op plannen Russische luchtvaartbedrijven hebben LEAP-motoren van CFM. Foto: Comac. voor de MC-21-400, een verlengd model waarmee mogelijk tot wel 240 passagiers kunnen worden vervoerd. Klanten die opteren voor de MC-21 - de naam staat voor ‘vliegtuig van de 21ste eeuw’ - krijgen dus minstens zoveel keuze als bij Airbus en Boeing.

Zowel COMAC als UAC maken voor hun nieuwste toestellen gebruik van veel westerse technologie. De twee bedrijven hebben ervoor gekozen om klanten in elk geval te laten profiteren van gerenommeerde motorfabrikanten. De C919 zal uitsluitend worden geleverd met LEAP-motoren van het Frans- Amerikaanse CFM. Van dat motortype maken ook Airbus en Boeing gebruik voor respectievelijk de A320neo en 737 MAX. Kopers van de MC-21 hebben de keuze tussen de Russische

11

De bescheiden terminal van London City Airport. Foto: Reismedia. L ondon City hoopt op verre vluchten

London City Airport is weer een stukje kleurrijker, door de komst van rechtstreekse vluchten van KLM Cityhopper. Hoewel de vluchten naar Schiphol goed zijn voor het netwerk van de Londense zakenluchthaven droomt CEO Declan Collier van vliegverbindingen met verder gelegen bestemmingen, zoals de VS en het Midden-Oosten.

De stadsluchthaven breidt de te realiseren en een taxibaan aan komende jaren flink uit. Vorig jaar gaf te leggen naast de enige start- en TEKST: Klaas-Jan van Woerkom het stadsbestuur groen licht om de landingsbaan, waardoor toestellen terminal uit te bouwen, zeven extra niet meer op de baan hoeven te keren. opstelplaatsen voor vliegtuigen De capaciteit van London City Airport

13 Airport

sinds 2009 de scepter zwaait over De CS100 opent de luchthaven. Uitbouwen nieuwe deuren Op de grote tafel in zijn werkkamer tekent Collier op een recente luchtfoto uit hoe London City Airport zich de komende jaren ontwikkelt. “We laten elke twee jaar een nieuwe foto schieten, aangezien er veel in deze omgeving verandert.” Op de plek waar nu nog water ligt, aan de zuidkant van de enige start- en landingsbaan, moet in 2025 zijn opgevoerd naar komt het nieuwste deel van 6,5 miljoen passagiers en 32.000 het platform, waar vliegtuigen vliegbewegingen per jaar. geparkeerd kunnen worden. “De meest recente uitbreiding aan het De uitbreiding betekent niet alleen platform dateert alweer van een een opsteker voor de luchthaven tijdje geleden, toen we ruimte zelf. Het zakendistrict Canary nodig hadden om de Airbus A318’s Wharf, dat pal naast de luchthaven van British Airways te kunnen ligt, gebruikt London City Airport accommoderen.” als toegangspoort tot de wereld. “Doordat wij kunnen blijven Collier is maar wat blij met de groeien, stijgt de interesse van toekomstige groei. “We zijn de bedrijven om zich hier te vestigen. enige luchthaven die écht in Vooral Chinese ondernemingen Londen ligt”, zo herhaalt hij zijn British Airways vliegt dagelijks met een A318 ontwikkelen bouwplannen voor favoriete boodschap. “Gemiddeld naar New York. Foto: Reismedia. nieuwe kantoren”, zegt Collier, die doet een passagier er twaalf

14 Airport

minuten over van de voordeur Embraer en Bombardier, om nieuwe De luchthaven is ingebouwd door kantoren van de terminal naar de ingang modellen gecertificeerd te krijgen.” en hotels. Foto: Reismedia. van het vliegtuig, en andersom. Het centrum van Londen is in Waar vluchten naar London City zo’n twintig minuten te bereiken Airport vroeger waren voorbehouden met de Docklands Light Railway aan vliegtuigtypes die STOL- (DLR) en de metro. Reizigers willen capaciteiten (Short Take-Off and graag gebruik maken van onze Landing, red.) hadden, zoals de DHC-7 luchthaven en de groei is goed voor en Fokker F.27, kunnen hedendaagse Aankomst van de eerste KLM-vlucht. de werkgelegenheid in de directe nieuwe modellen met minimale Foto: KLM. omgeving.”

Stiller Strenge geluidsregels zorgden ervoor dat de uitbreiding jarenlang een heet hangijzer was in de hoofdstedelijke politiek. Door de bebouwing die London City Airport omgeeft, moeten vliegtuigen zeer steil dalen bij de landing en sterk klimmen na het opstijgen. De korte start- en landingsbaan, die omgeving wordt door water, vormt nog eens een extra uitdaging. “Niet elk toestel is geschikt om hier te landen. We werken nauw samen met vliegtuigfabrikanten, zoals

15 airline

De Bombardier Q400 is stil genoeg voor aanpassingen gebruik maken van die naast British Airways onder London City. Foto: Reismedia. de korte start- en landingsbaan. andere door KLM, Alitalia, Helvetic “Het hangt eerder af van de en Lufthansa op London City spanwijdte en de geluidsproductie Airport worden ingezet, stevige of ze van onze luchthaven gebruik concurrentie. “De Sukhoi SSJ-100 kunnen maken”, aldus Collier. Superjet en de Bombardier CS100 openen voor ons de deur naar Turboprops als de Fokker 50 en verre bestemmingen, zonder dat straalvliegtuigen als de British we klem komen te zitten door de Aerospace 146, die de afgelopen geldende geluidsregels”, verwacht decennia de dienst uitmaakten Collier. Waar de Superjet, die bij op de kleine stadsluchthaven, CityJet de lawaaiige Avro RJ85 verdwijnen geleidelijk van het vervangt, vooral voor Europese toneel. Vandaag de dag is het vluchten bedoeld is, moet vooral Embraer wat de klok slaat, mede de stille CS100 maatschappijen door de vervangingsdrift van enthousiasmeren tot het openen grootgebruiker British Airways. van lijndiensten naar verder weg gelegen bestemmingen. Ook heeft Verder kijken Embraer met de E2-versie van haar Binnen enkele jaren krijgen de E-jets een upgrade met spierballen populaire E-jets van Embraer, in huis.

16 Airport

Rechtstreeks naar Amerika en Midden-Oosten

Collier is in gesprek met diverse maatschappijen om verre vluchten aan te trekken, maar houdt zijn kaken stijf op elkaar over welke airlines dat zijn. “Enkele Arabische airlines hebben interesse getoond.” Hoewel geen enkele airline uit het Midden-Oosten de CSeries heeft besteld, vermoedt Collier dat de toestellen snel in te huren zijn van andere partijen. Bovendien heeft Etihad Airways diverse Europese dochters, zoals Etihad Regional, die voor de vluchten zouden kunnen worden ingezet. “Ik verwacht dat de ontwikkelingen snel zullen gaan”, zegt de ambitieuze topman. Een Embraer 190 van Alitalia CityLiner klimt “De CS100 heeft een vliegbereik dat steil uit. Foto: Reismedia. luchtvaartmaatschappijen in staat stelt plaatsen als New York, Boston, Chicago of Toronto non-stop met London City te verbinden”, zegt Collier. “Ook het Midden-Oosten is interessant en haalbaar.” Op dit moment zijn verre vluchten vanaf London City het exclusieve domein van British Airways, dat met een paar geheel in Business Class uitgevoerde Airbus A318’s een dagelijkse lijndienst onderhoudt naar New York JFK. “Die route kwam in 2009 in het netwerk. Aanvankelijk vloog British Airways de route twee keer per dag, maar sinds 2016 is die operatie terug geschaald naar één. Persoonlijk vind ik dat jammer, maar de markt is er op dit moment niet naar. Ik hoop dat er snel weer een vlucht per dag bij komt.”

17 Airport

Vliegwieleffect Dat laatste wordt bevestigd door Nu het nog wachten is op meer KLM Cityhopper-directeur Boet verre vluchten is de komst van Kreiken. “Op onze eerste vlucht KLM naar London City Airport hadden we naast Nederlanders een belangrijke factor om de ook reizigers uit Dubai, New wereld met de zakenluchthaven te York, Minneapolis, Nigeria, verbinden. “KLM is een sterk merk, Ghana, Vietnam en Xiamen aan er wordt gevlogen met moderne boord. Schiphol heeft een echt Embraer 190’s én thuisbasis vliegwieleffect. Dat gaat alleen Schiphol biedt doorverbindingen nog maar toenemen, door de naar talloze intercontinentale codeshare met Air France en Delta bestemmingen. Daar profiteren wij Air Lines en binnenkort Kenya ook van”, aldus Collier. Airways.”

Snel en efficiënt van deur tot deur

Ter gelegenheid van de eerste London City Airport is in alles gericht Ook kan, tegen betaling, gebruik vlucht sinds acht jaar van KLM op zakenreizigers, die weinig behoefte worden gemaakt van de Business Cityhopper van Schiphol naar hebben aan overbodig vertier. Lounge. London City Airport kregen Taxi’s en bussen stoppen voor de we de kans om de kleine deur en de Docklands Light Railway Voor een kleine, efficiënte zakenluchthaven zelf te testen. heeft op de luchthaven een station, zakenluchthaven heeft London Heen met een blauwe Embraer waardoor zakendistrict Canary Wharf, City een vrij divers aanbod aan 190, terug per winkels en horeca. Van klassieke Avro RJ85 koffie en een muffin voor van partner CityJet, de vroege vliegers tot dat geleidelijk minder een stevig vleesgerecht vluchten voor KLM met een goed glas wijn, gaat uitvoeren. op elk moment van de dag wordt ingespeeld. De nadering op De setting is sfeervol, London City is altijd de prijzen zijn fors. Dat spectaculair, met laatste is voor frequente een daalhoek van 5,5 vliegers een bekend procent. Door het fenomeen. vroegtijdig gebruik van de luchtremmen De vertrekgate wordt - gebruikelijk voor de een half uur voor vertrek nadering van deze bekend gemaakt via de luchthaven - trilde elektronische borden het toestel korte tijd in de terminal. Het behoorlijk, maar de instappen verliep op onze landing zelf was boterzacht. Het omliggende hotels of het centrum terugvlucht uitermate snel. Na het toestel stopte ter hoogte van van Londen snel bereikt kunnen instappen taxiede de machine naar de gate, waar een draai van 180 worden. Wie alvast wil inchecken voor de startbaan, waar de handrem erop graden werd gemaakt, om ‘met de terugvlucht kan dat doen via de ging en vol gas werd gegeven. Toen de neus naar buiten’ te worden talloze check-in kiosks die binnen en de vier motoren op vol vermogen geparkeerd. Krap vijf minuten na buiten de luchthaven opgesteld staan. draaiden ging de rem eraf en schoot aankomst stonden alle passagiers Wie zijn tijd voor vertrek nuttig wil het toestel weg, om na nog geen in de rij bij de elektronische besteden kan gebruik maken van uur te landen op de Polderbaan op paspoortcontrole, om korte tijd gratis WiFi en her en der verspreide Schiphol. later hun weg te vervolgen. werkplekken met stroomvoorziening.

18 column

COCHERET ON AIR I k begrijp het niet

In 1996 stapte ik als eenvoudige vlieger het kantoor van met tientallen vliegtuigen en basis na basis werd geopend. mijn toenmalige directeur binnen. Het ging niet zo heel De nieuwe sector groeide in een pittig tempo en anno goed bij onze chartermaatschappij en ik had een idee waar 2017 heeft easyJet meer dan tweehonderd vliegtuigen en de directie misschien iets mee kon. Door mijn bijbaantje bij eenzelfde aantal in bestelling. Ryanair vliegt zelfs met ruim de publieke omroep had ik intensief met het nog piepjonge driehonderd vliegtuigen en krijgt er de komende jaren nog internet kennis gemaakt en in Engeland was een nieuw eens driehonderd bij. Derde Europese lowcost maatschappij maatschappijtje begonnen met knaloranje vliegtuigen. Norwegian bestond in 1996 nauwelijks maar houdt anno Deze combinatie liet volgens mijn bescheiden mening 2017 ook al ruim honderdtwintig vliegtuigen in de lucht, zien waar het naartoe met meer dan zou kunnen gaan in de honderd in bestelling, luchtvaart. Het leek mij waaronder zelfs daarom een goed plan 42 787’s voor hun om de combi internet en nieuwe lowcost lange luchtvaart eens goed te afstand concept. onderzoeken om daarna Verspreid over heel als chartermaatschappij Europa hebben deze keihard die nieuwe weg maatschappijen van internetmarketing tientallen succesvolle en point to point basissen en ieder jaar ticketverkoop in te slaan. weer sluiten ze de De directeur en zijn boeken met over het medemanagers hoorden algemeen uitstekende mijn plannetje aan en na cijfers. een diepe zucht kreeg ik een weinig inspirerend In dezelfde periode antwoord: “Ach ja, dat dat Ryanair, easyJet internet, wat moet je en Norwegian d’r mee? En dat Engelse Foto: David Cocheret. van bijna niets maatschappijtje met die naar honderden oranje vliegtuigjes, geef ze vliegtuigen en twee jaar en dan is dat ook weer voorbij....” tientallen basissen groeiden, bleef Transavia maar steken op een kleine veertig vliegtuigen. Bovendien stopte de groene Niet veel later sloeg Transavia die weg wel in, zij het dochter van Air France-KLM vorige maand voor de tweede voorzichtig. Ze begonnen met een enkel vliegtuig dat ging keer met een buitenlandse basis. Na de mislukte avonturen vliegen onder de naam Basiq Air. Toen dat succesvol bleek, in Kopenhagen werd ook in München de handdoek in de ring smolt alles weer samen in het moderne Transavia.com. Dat gegooid. ging goed, in tegenstelling tot mijn eigen Air Holland, dat net na het millennium voorgoed verdween naar de eeuwige Als je op hetzelfde speelveld speelt, met dezelfde vliegtuigen wolkenvelden. op dezelfde routes vliegt en je blijft al die jaren steeds ergens in het rechterrijtje onderaan bungelen, heb je dan niet iets Ondertussen kregen de nieuwe lowcosters easyJet, Ryanair enorm laten liggen? Ik begrijp het niet, maar wat kun je ook en niet veel later maatschappijen als Norwegian,Vueling verwachten van een eenvoudige piloot? Die moet zich daar en Wizzair de smaak goed te pakken. Ieder jaar groeiden ze toch niet mee bezig houden.

Jan Cocheret [email protected]

19 Nieuwe routes 2017

HELSINKI Wat is nieuw deze zomer? STOCKHOLM Met de start van de zomerdienstregeling 2017 is weer een keur aan nieuwe lijndiensten vanaf Nederlandse en Belgische luchthaven geopend of staan op het punt van beginnen. Luchtvaartnieuws Magazine brengt in kaart welke routes en bestemmingen nieuw zijn op negen luchthavens, waarvan vijf in Nederland en GDANSK vier in België. MANCHESTER GRONINGEN MINSK

SCHIPHOL Tekst: Niek Vernooij ROTTERDAM EINDHOVEN ANTWERPEN OOSTENDE MAASTRICHT REYKJAVIK BRUSSEL CHARLEROI BRUSSEL KATOWICE

MUNCHEN SCHIPHOL BOEDAPEST BRUSSEL ZURICH GRAZ

MINNEAPOLIS TRIËST VENETIË YEREVAN LJUBLJANA BOLOGNA ATLANTA PULA BELGRADO DALLAS/FORTH WORTH BERGERAC FLORENCE SPLIT CONSTANTA SHANGHAI PISA SARAJEVO VARNA

SOFIA BASTIA TIVAT MUMBAI AJACCIO BURGAS PORTO NAPELS TIRANA CARTAGENA REUS FREETOWN ANKARA REYKJAVIK PARAMARIBO MONROVIA ESKISEHIR MURCIA PALMA DE MALLORCA VOLOS VALENCIA IBIZA CAGLIARI KAYSERI

ALICANTE CATANIA ARAXOS BODRUM ANTALYA SCHIPHOL FARO ALMERIA MALAGA COMISO KOS RHODOS BRUSSEL

HERAKLION MINNEAPOLIS LAMACA

YEREVAN FEZ

ATLANTA PORTO SANTO DALLAS/FORTH WORTH FUNCHAL SHANGHAI

ESSAOUIRA

MUMBAI

CARTAGENA FREETOWN FUERTEVENTURA HURGHADA PARAMARIBO MONROVIA 20 Nieuwe routes 2017

Luchtvaartmaatschappijen Luchthavens

Delta Airlines Transavia Schiphol

Jet Airways easyjet Eindhoven Airport TUI y Corendon

American Airlines HainanHELSINK Airlines I Rotterdam The Hague Airport STOCKHOLM Flybe Wizz Air Vueling Brussels Airline Groningen Airport Eelde

KLM Ryanair Maastricht Aachen Airport

Aegean Blue Air

Belavia Thomas Cook Airlines Oostende-Brugge Airport

Air Nostrum Pegasus Antwerpen Airport Norwegian Onur Air

Eurowings CityJet Brussels Airport

Germania SunExpress Brussels South Charleroi Airport Cobalt Airlines WOW Air

Air Arabia Air Corsica

MANCHESTER GDANSK Luchtvaartmaatschappijen Luchthavens

GRONINGEN MINSK Delta Airlines Transavia Schiphol

Jet Airways easyjet Eindhoven Airport SCHIPHOL TUI y Corendon

American Airlines ROTTERDAM Hainan Airlines Rotterdam The Hague Airport

EINDHOVEN Flybe Wizz Air

ANTWERPEN Groningen Airport Eelde OOSTENDE MAASTRICHT Vueling Brussels Airline

BRUSSEL CHARLEROI KLM Ryanair BRUSSEL KATOWICE Maastricht Aachen Airport Aegean Blue Air

Belavia Thomas Cook Airlines Oostende-Brugge Airport

Air Nostrum Pegasus Antwerpen Airport MUNCHEN Norwegian Onur Air

Eurowings CityJet Brussels Airport BOEDAPEST Germania SunExpress ZURICH GRAZ Brussels South Charleroi Airport Cobalt Airlines WOW Air

TRIËST Air Arabia Air Corsica VENETIË LJUBLJANA BOLOGNA PULA BELGRADO BERGERAC FLORENCE SPLIT CONSTANTA PISA SARAJEVO VARNA

SOFIA BASTIA TIVAT AJACCIO BURGAS PORTO NAPELS REUS TIRANA ANKARA ESKISEHIR MURCIA PALMA DE MALLORCA VOLOS VALENCIA IBIZA CAGLIARI KAYSERI

ALICANTE CATANIA ARAXOS BODRUM ANTALYA FARO ALMERIA MALAGA COMISO KOS RHODOS

HERAKLION LAMACA

FEZ

PORTO SANTO FUNCHAL

ESSAOUIRA

FUERTEVENTURA HURGHADA

21 Nieuwe routes 2017

N ieuwe INVERNESS

Zomerroutes 2017 DUNDEE

BELFAST

MANCHESTER Flybe GRONINGEN DONCASTER SHEFFIELD amsterdam SCHIPHOL (*= nieuwe bestemming) SCHIPHOL Short- en medium-haul BIRMINGHAM ROTTERDAM Bestemming maatschappij frequentie Vliegtuigtype Per wanneer? DRESDEN LUBLIN LONDEN LUTON EINDHOVEN Alicante (ALC) EasyJet 2x per week Airbus A319/A320 13 mei ANTWERPEN Almeria (LEI)* Transavia 2x per week Boeing 737 22 april SOUTHAMPTON OOSTENDE MAASTRICHT Belgrado (BEG) Transavia 3x per week Boeing 737 4 april BRUSSEL PRAAG Bodrum (BJV) Pegasus 1x per week Boeing 737 24 april – 11 september Boedapest (BUD) EasyJet 3x per week Airbus A319/A320 6 februari NEURENBERG Cagliari (CAG) KLM 1x per week, in hoogseizoen 1x per dag Embraer 190 22 april – 28 oktober Catania (CTA) KLM 2x per week, in hoogseizoen 1x per dag Boeing 737 22 april – 28 oktober Florence (FLR) Vueling 4x per week Airbus A320 26 maart RENNES MUNCHEN BRATISLAVA Fuerteventura (FUE) Vueling 1x per week Airbus A319 8 april Gdansk (GDN)* KLM 1x per dag Embraer 190 15 mei Graz (GRZ)* KLM 1x per dag Embraer 175 15 mei IASI Helsinki (HEL) Transavia 4x per week Boeing 737 3 april TIMISOARA Helsinki (HEL) Norwegian 2x per week Boeing 737 20 april Katowice (KTW)* Transavia 3x per week Boeing 737 9 mei Kayseri (ASR) Onur Air 4x per week Airbus A320 6 juli – 14 september Ljubljana (LJU) Transavia 3x per week Boeing 737 4 april BERGERAC Malaga (AGP) KLM 1x per dag Boeing 737 1 april GENUA Malaga (AGP) Ryanair 4x per week Boeing 737 26 maart NICE SPLIT VARNA Manchester (MAN) Vueling 6x per week Airbus A320 26 maart MARSEILLE GIRONA DUBROVNIK München (MUC) Transavia 6x per week Boeing 737 16 februari VIGO BOURGAS TIVAT München (MUC) Eurowings 6x per week Airbus A320 31 maart PORTO Porto (OPO) KLM 1x per dag Boeing 737 15 mei NAPELS BARCELONA OHRID Porto Santo (PXO)* TUIfly 1x per week (via FNC) Boeing 737 13 mei – 30 september Pula (PUY) CityJet 3x per week Avro RJ85 8 juli – 16 september THESSALONIKI VALENCIA Reus (REU) Transavia 2x per week Boeing 737 15 april PALMA DE MALLORCA Sofia (SOF) Transavia 3x per week Boeing 737 10 mei Split (SPU) KLM 1x per week, in hoogseizoen 1x per dag Embraer 190 / Boeing 737 22 april – 28 oktober IBIZA LISSABON Tirana (TIA)* Transavia 3x per week Boeing 737 10 mei CATANIA ATHENE Varna (VAR) TUIfly 2x per week Boeing 737 25 mei – 18 september Zürich (ZRH) Transavia 4x per week Boeing 737 16 februari MALAGA DALAMAN JEREZ RHODOS Long-haul (*= nieuwe bestemming) Bestemming maatschappij frequentie Vliegtuigtype Per wanneer? HERAKLION ERCAN Cartagena (CTG)* KLM 3x per week (via BOG) Boeing 787-9 28 maart NADOR Dallas/Fort Worth (DFW) * American Airlines 1 x per dag Boeing 767-300 6 mei Freetown (FNA)* KLM 3x per week (via ROB) Airbus A330-200 26 maart Minneapolis (MSP) KLM 3x per week Airbus A330-200 27 maart FUNCHAL Monrovia (ROB)* KLM 3x per week (via FNA) Airbus A330-200 26 maart Paramaribo (PBM) TUIfly 1x per week Boeing 787-8 3 juli

EINDHOVEN AIRPORT (*= nieuwe bestemming) Bestemming Maatschappij frequentie Type Per wanneer? Bologna (BLQ) Ryanair 3x per week Boeing 737 28 maart Napels (NAP)* Ryanair 2x per week Boeing 737 7 april Stockholm (ARN)* Transavia 4x per week Boeing 737 3 april Varna (VAR)* Wizz Air 2x per week Airbus A320 23 juli LAS PALMAS

22 Nieuwe routes 2017

ROTTERDAM THE HAGUE AIRPORT (*= nieuwe bestemming) Bestemming Maatschappij frequentie Type Per wanneer? Bergerac (EGC) Transavia 5x per week Boeing 737 7 april Palma de Mallorca (PMI) TUIfly 1x per week Boeing 737 8 juli – 26 augustus INVERNESS Pisa (PSA)* Transavia 4x per week Boeing 737 14 april Pula (PUY)* Transavia 2x per week Boeing 737 8 april Kos (KGS) TUIfly 3x per week Boeing 737 1 juni – 28 september DUNDEE Valencia (VLC)* Transavia 4x per week Boeing 737 14 april Venetië (VCE)* Transavia 4x per week Boeing 737 6 april

MAASTRICHT AACHEN AIRPORT (*= nieuwe bestemming) BELFAST Bestemming Maatschappij frequentie Type Per wanneer? Antalya (AYT)* Corendon 2x per week Boeing 737 20 april – 30 oktober MANCHESTER Faro (FAO)* Corendon 2x per week Boeing 737 19 april – 21 oktober Flybe Heraklion (HER)* Corendon 2x per week Boeing 737 21 april – 30 oktober GRONINGEN Palma de Mallorca (PMI)* Germania 2x per week Boeing 737 20 mei – 28 oktober DONCASTER SHEFFIELD SCHIPHOL GRONINGEN AIRPORT EELDE (*= nieuwe bestemming) BIRMINGHAM ROTTERDAM Bestemming Maatschappij frequentie Type Per wanneer? DRESDEN LUBLIN LONDEN LUTON EINDHOVEN Heraklion (HER)* TUIfly 2x per week (via EIN) Boeing 737 20 april – 19 oktober ANTWERPEN Heraklion (HER)* Corendon 1x per week (via EIN) Boeing 737 21 april – 27 oktober SOUTHAMPTON OOSTENDE MAASTRICHT Kos (KGS)* Corendon 1x per week (via EIN) Boeing 737 18 april – 24 oktober BRUSSEL PRAAG

BRUSSELS AIRPORT (*= nieuwe bestemming) NEURENBERG Bestemming Maatschappij frequentie Vliegtuigtype Per wanneer? Ankara (ESB)* SunExpress 2x per week Boeing 737 23 mei – 29 september Araxos (GPA)* TUIfly 2x per week Boeing 737 1 mei – 1 oktober RENNES MUNCHEN BRATISLAVA Atlanta (ATL)* Delta Air Lines 1x per dag Boeing 767 27 maart Brac (BWK)* TUIfly 1x per week Embraer 190 22 mei – 8 oktober Burgas (BOJ) Corendon 1x per week Boeing 737 26 mei – 29 september IASI Comiso (CIY)* Brussels Airlines 1x per week Airbus A319 3 juni – 30 september TIMISOARA Constanta (CND)* Blue Air 1x per week Boeing 737 19 mei – 22 september Faro (FAO) Corendon 1x per week Boeing 737 22 april – 28 oktober Fez (FEZ)* Air Arabia 2x per week Airbus A320 14 juni Funchal (FNC) Brussels Airlines 1x per week Airbus A319 29 april – 30 september BERGERAC Larnaca (LCA) Cobalt Airlines 2x per week Airbus A319 10 april – 26 oktober GENUA Mumbai (BOM)* Brussels Airlines 5x per week Airbus A330-200 30 maart NICE SPLIT VARNA Palma de Mallorca (PMI) Brussels Airlines 1x per week Airbus A319 29 april – 7 oktober MARSEILLE GIRONA DUBROVNIK Reykjavik (KEF) WOW Air 1x per dag Airbus A320 2 juni VIGO BOURGAS Rhodos (RHO) Brussels Airlines 1x per week Airbus A319 27 mei – 30 september TIVAT PORTO Shanghai (PVG)* Hainan Airlines 3x per week n.n.b. n.n.b. NAPELS BARCELONA OHRID Tivat (TIV)* TUIfly 2x per week Embraer 190 28 april – 2 oktober Volos (VOL)* TUIfly 1x per week Embraer 190 24 april – 8 oktober THESSALONIKI VALENCIA Yerevan (EVN)* Brussels Airlines 1-2x per week Airbus A319/A320 1 april PALMA DE MALLORCA

OOSTENDE-BRUGGE AIRPORT (*= nieuwe bestemming) IBIZA LISSABON Bestemming Maatschappij frequentie Vliegtuigtype Per wanneer? CATANIA ATHENE Almeria (LEI)* TUIfly 2x per week B737/E190 1 juli – 2 september Eskişehir (AOE)* TUIfly 2x per week Boeing 737 6 april Faro (FAO)* TUIfly 2x per week Embraer 190 1 juli – 2 september MALAGA DALAMAN JEREZ RHODOS Ibiza (IBZ)* TUIfly 2x per week Embraer 190 28 april

HERAKLION ERCAN ANTWERPEN AIRPORT (*= nieuwe bestemming) NADOR Bestemming Maatschappij frequentie Vliegtuigtype Per wanneer? Murcia (MJV)* TUIfly 4x per week Embraer 190 4 maart FUNCHAL BRUSSELS SOUTH CHARLEROI AIRPORT (*= nieuwe bestemming) Bestemming Maatschappij frequentie Vliegtuigtype Per wanneer? Ajaccio (AJA)* Air Corsica 2-4x per week Airbus A320 26 maart – 12 november Bastia (BIA)* Air Corsica 2-5 x per week Airbus A320 29 maart – 11 november Essaouira (ESU) * TUIfly 1x per week Embraer 190 2 juni Hurghada (HRG)* TUIfly 2x per week Embraer 190 3 juni – 24 oktober Minsk (MSQ)* Belavia 3x per week Embraer 175 27 april Napels (NAP)* TUIfly 2x per week Embraer 190 29 april Sarajevo (SJJ)* TUIfly 2x per week Boeing 737 31 maart LAS PALMAS Triëst (TRS)* TUIfly 2x per week Boeing 737 2 juni

23

Interview Paul Gregorowitsch

Van links naar rechts Michael O’Leary (Ryanair), Bjørn Kjos (Norwegian), Pekka Vauramo (Finnair), Carlos Muñoz (Volotea), Carolyn McCall (easyJet), Carsten Spohr (Lufthansa), Thomas Reynaert (A4E), Jean-Marc Janaillac (AF-KLM), Martin Gauss (airBaltic) en Willie Walsh (IAG). N og veel te bereiken voor A4E

Ruim een jaar geleden sloegen vijf aartsrivalen in de Europese luchtvaart - Air France-KLM, Lufthansa Group, IAG, Ryanair en easyJet - de handen ineen. Gezamenlijk wilden ze hun invloed in Brussel door middel van de oprichting van Airlines for Europe (A4E) vergroten. Een jaar later zijn enkele doelen bereikt, maar valt er nog veel te winnen voor de organisatie.

Op 8 februari organiseerde A4E In het eerste volledige TEKST: Niek Vernooij in Brussel voor de eerste keer een jaar van het bestaan is het Foto’s: Reismedia luchtvaarttop. De bedoeling is dat aantal bij A4E aangesloten deze A4E Aviation Summit voortaan luchtvaartmaatschappijen in ieder elk jaar gaat plaatsvinden. Net als geval al groter geworden. Een bont een jaar geleden zaten de CEO’s van en enigszins curieus gezelschap van de vijf grootste airlines naast elkaar: maatschappijen - Aegean, airBaltic, Michael O’Leary (Ryanair), Jean-Marc Cargolux, Finnair, Icelandair, Jet2. Janaillac (Air France-KLM, Carolyn com, Norwegian, TAP Portugal en McCall (easyJet), Carsten Spohr Volotea - voegde zich het afgelopen (Lufthansa Group) en Willie Walsh jaar bij de organisatie. Daarmee is A4E (IAG). de grootste belangenorganisatie van

25 nieuws

luchtvaartmaatschappijen in Europa. is Reynaert fier op het tot stand Gezamenlijk zijn de leden goed brengen van de samenwerking met Er is op voor zo’n zeventig procent van het de Europese tak van CANSO, de Europese vliegverkeer. organisatie van dienstverleners op het Europees gebied van luchtverkeersleiding. Wat Ryanair-topman Michael O’Leary Maar de ‘wensenlijst’ van de niveau een betreft zullen dat er alleen maar meer organisatie is veel langer dan hetgeen worden. “Hoe meer grote en kleine in de afgelopen jaar ie bereikt. strenge airlines we kunnen aantrekken, hoe ‘Onredelijke’ luchtvaarttaxen, hoge harder onze stem wordt gehoord.” De luchthaventarieven en stakingen van regulering enorme verschillen die er tussen de luchtverkeersleiders staan bovenaan maatschappijen onderling bestaan, de agenda van de organisatie. We nodig worden binnen A4E aan de kant gezet. zetten ze op een rij. “Het aantal onderwerpen waarover we het eens zijn is veel groter dan het Luchtvaarttaxen aantal onderwerpen waarover we van Luchtvaarttaxen kosten volgens A4E mening verschillen.” veel meer dan dat ze opleveren. Ze staan economische groei in de weg Wat heeft A4E in het eerste jaar en kosten banen, stelt de organisatie. van zijn bestaan voor elkaar In 2016 betaalden luchtreizigers in gekregen? Erg veel concrete het Verenigd Koninkrijk, Duitsland, prestaties zijn er nog niet. Een Italië, Frankrijk en Oostenrijk in totaal belangrijke verdienste is volgens 5,6 miljard euro aan dit soort taxen. Chief Executive Officer Thomas Zweden wil bovendien vanaf vorig jaar Reynaert van A4E het schrappen een belasting op vliegtickets invoeren. van de belasting op vliegtickets in A4E wijst graag naar Nederland Italië met 2,50 euro. Daarnaast heeft en Ierland - landen die eerder een de Europese Commissie ideeën en vliegtax invoerden maar al snel op suggesties van A4E overgenomen hun schreden terugkwamen. “Deze Luchtverkeersleiders in Frankrijk staken bij tijd in een voorstel voor het Europese landen zagen vervolgens onmiddellijk en wijle. Foto: Air France. emissiehandelssysteem (ETS). Verder een groei van het vliegverkeer en

26 nieuws toerisme, waar hun economieën van hebben geprofiteerd”, zei IAG- topman Willie Walsh. Maar in grote luchtvaartlanden als het Verenigd Koninkrijk en Duitsland is de taks nog van kracht, ondanks dat ook de Europese Commissie de negatieve effecten ervan heeft erkend. A4E- topman Reynaert dringt er bij de Commissie op aan om het schrappen van deze “schadelijke” taxen te steunen, maar de vraag is hoe ver de macht van het bestuursorgaan reikt. Zeker in het ‘afvallige’ Verenigd Koninkrijk. A4E is wel te spreken over het Schotse besluit om volgend jaar de Britse Air Passenger Duty in te ruilen voor een vijftig procent goedkopere Air Departure Taks en deze op termijn te schrappen. Dit moet het Schotse toerisme een boost geven.

Luchthaventarieven Een ander speerpunt in het beleid van A4E zijn luchthaventarieven. De dat een samenwerkingsverband Ryanair-topman Michael O’Leary kan het hoogte van de kosten die luchthavens met CANSO, de belangenclub van goed vinden met zijn tegenpool Bjørn Kjos van in rekening brengen bij airlines luchtverkeersleidingsorganisaties, Norwegian. voor het gebruik van de faciliteiten daar iets aan kan veranderen. In lopen de spuigaten uit, vindt A4E. 2016 hebben luchtverkeersleiders “In de afgelopen tien jaar zijn de in Europa 41 dagen lang het werk tarieven meer dan verdubbeld, terwijl neergelegd. Sinds 2010 ging het de gemiddelde ticketprijs twintig om in totaal 217 stakingsdagen. De procent lager ligt”, zei Air France-KLM totale economische schade bedraagt topman Janaillac. Hij klaagde over het volgens de belangenclub zo’n twaalf monopolie dat luchthavens genieten miljard euro. Beide organisaties en dat luchtvaartmaatschappijen pas willen technische, operationele, laat worden ingelicht over verhoging wetgevende en juridische hordes van de tarieven. “Er is op Europees aanpakken die rond de stakingen een niveau een strenge regulering rol spelen. A4E en CANSO hebben nodig.” A4E wil dan ook dat de niet de illusie dat stakingen verboden Europese Commissie de zogeheten kunnen worden; het doel is om de Luchtvaart- Airport Charges Directive herziet. impact van de werkonderbrekingen De richtlijn zou moeten zorgen voor te beperken. Daarbij heeft ook de taxen kosten meer transparantie, consultatie van Europese Commissie toegezegd om gebruikers en het tegengaan van nationale regeringen aan te zetten veel meer verschillen tussen airlines, maar tot actie. Zo willen de organisaties volgens A4E is daar tot op heden niets dat het vakbonden verplicht wordt dan ze van terechtgekomen. “We willen dat om stakingen minimaal 72 uur van de Europese Commissie zich in 2017 tevoren aan te kondigen. Ook wordt opleveren toelegt op een herziening van de gekeken naar mogelijkheden om Airport Charges Directive.” in het geval van een staking in een bepaald land, het overvliegende Stakingen vliegverkeer boven dat land wel Stakingen van luchtverkeersleiders door te laten gaan. “Dat zou al veel kosten de luchtvaart jaarlijks miljarden problemen voorkomen”, aldus IAG- euro’s, maar de sector kan weinig topman Willie Walsh tijdens de A4E doen tegen de acties. A4E hoopt Aviation Summit in Brussel.

27 Interview Paul Gregorowitsch

28 Airline

E L AL houdt stand op turbulente luchtvaartmarkt

De liberalisering van de Israëlische luchtvaartmarkt, de opkomst van het land als toeristische bestemming en de bloei van grote verkeersknooppunten in het Midden-Oosten zijn de komende jaren een flinke uitdaging voor EL AL. “We worden gedwongen om na te denken over onze positie, maar kunnen steunen op een trouwe achterban”, zegt Marc Koenis, sinds oktober vorig jaar General Manager Benelux bij de bijzondere luchtvaartmaatschappij.

EL AL, opgericht in 1948, is al decennia een bekende verschijning TEKST: Klaas-Jan van Woerkom op Schiphol. De Boeing 737’s van de luchtvaartmaatschappij strijken twee keer per dag - uitgezonderd de zaterdag, de sabbat – neer op de luchthaven en ook op Brussel wordt in de zomer op zondag en maandag double daily gevlogen, met in totaal acht vluchten per week. Koenis stuurt nu enige maanden het team aan, Steunpilaar voor Israël na een indrukwekkende carrière bij Traditioneel fungeert EL AL als de achtereenvolgens Cathay Pacific, nationale luchtvaartmaatschappij Air Canada en Air Transat. “Eén van van Israël. Sinds de oprichting mijn taken is om nieuwe markten van de staat zorgt het bedrijf aan te boren, ook buiten de Joodse voor verbindingen met talloze gemeenschap. bestemmingen wereldwijd. New York,

EL AL vliegt twee keer per dag op Schiphol. Foto: Reismedia.

29 Airline

Parijs en Londen zijn de voornaamste aardige omzet. De luchthaven van routes die vanaf Tel Aviv Ben Gurion Luik in België fungeert sinds 2008 Prijs- Airport worden bediend, mede door als Europese vrachthub, nadat EL AL de aanwezigheid van een grote Cargo wegtrok van Schiphol. vechters Joodse gemeenschap. “Die kiest nog steeds het liefst voor ons, ondanks de Kapers op de kust vergroten de opkomst van prijsvechters richting Dankzij de intensieve Israël”, aldus Koenis. reclamecampagnes én het feit dat markt bestemmingen als Turkije en Egypte De doelgroep meet echter meer dan steeds meer uit de gratie raken alleen de etnische markt. Zo is Israël profiteert Israël van een stijgend een populaire bestemming onder aantal toeristen. Niet alleen Tel Aviv Christenen, die de bakermat van de en Jeruzalem maar ook strand- en Bijbelse beschaving willen bezoeken. duikbestemming Eilat staat steeds “Daarnaast maken we, samen met het nadrukkelijker op de kaart. verkeersbureau, flink reclame voor Tel Aviv als hippe citytripbestemming, die De Israëlische overheid, die de goed te combineren is met Jeruzalem meerderheid van de aandelen in EL en het strand.” AL bezit, besloot enkele jaren geleden de luchtvaartmarkt te liberaliseren. Naast toeristen trekt EL AL ook veel Chartermaatschappijen krijgen een zakelijke reizigers. “Er is veel handel subsidie om naar Eilat te komen tussen de Benelux en Israël. De en vluchten naar Tel Aviv en op farmaceutische industrie, het MKB en binnenlandse routes zijn opengesteld investeerders maken veel gebruik van voor luchtvaartmaatschappijen van Marc Koenis, General Manager Benelux. onze vluchten.” Ook op vrachtgebied buiten Israël. Foto: Reismedia. heeft EL AL in de Benelux een

30 Airline

Die maatregel bleek niet zonder enorm belangrijk aspect voor EL AL. De Boeing 777-200ER komt deze zomer succes: Singapore Airlines, Air Zowel zichtbaar als onzichtbaar is de incidenteel naar Schiphol. Foto: Reismedia. India, Cathay Pacific, Air Transat, beveiliging strikt. “Onze passagiers Ryanair, easyJet en Transavia pikken veilig en comfortabel laten reizen allemaal een graantje mee van de is het belangrijkste doel. Daarom groeiende populariteit van het land. zijn er extra veiligheidsprocedures Bezorgd over de opkomst van extra op de luchthavens. Zeker gezien de concurrentie op routes naar Israël veranderingen waar de samenleving is Koenis niet. “Zij vergroten de aan onderhevig is zien we dat die belangstelling voor Israël. De yield extra maatregelen gewaardeerd staat echter wel onder druk”, beaamt worden; passagiers kiezen vaak voor hij. EL AL vanwege de extra veiligheid”, zegt Koenis, die verder niet wil Waar op plaatsen als Dubai, Abu ingaan op de exacte aard van de Dhabi, Doha en Istanbul gigantische veiligheidsmaatregelen. luchtvaartknooppunten verrezen, is Tel Aviv niet aangehaakt bij de race Meer capaciteit in de zomer om verkeer tussen Europa en Azië De groeiende belangstelling voor aan elkaar te knopen. “We zijn geen Israël zorgt er traditioneel in de Vloot netwerkmaatschappij, maar vliegen zomer voor dat er meer vraag is vrijwel honderd procent point- naar vliegtuigstoelen. “Daarom De gecombineerde luchtvloot to-point. Wellicht moeten we die zetten we ook komende zomer van EL AL, prijsvechter UP en strategie in de toekomst overwegen.” geregeld grotere vliegtuigen in, vakantievlieger Sun d’Or bestaat in Hoewel EL AL zoals gezegd niet zoals de Boeing 767, 777 en zelfs totaal uit 42 passagierstoestellen beschikt over een riant netwerk – het de 747-400.” Overigens zijn het en een 747-400F vrachtvliegtuig. totaal aantal bestemmingen staat niet alleen Nederlanders richting Er zijn vijftien Boeing 787 op 42 – weet het wel aanvullende Israël die voor drukte zorgen. “Ook Dreamliners in bestelling. bestemmingen te bieden via partners. van Israël naar Nederland is er “We hebben een codeshare met onder veel passagiersaanbod. Israëlische Boeing 737-800: 15 andere Jet Airways, American Airlines, toeristen trekken in de vakanties Boeing 737-900: 8 Air China, Thai en sinds kort Qantas.” massaal naar Center Parcs en de Boeing 747-400: 6 Efteling, Nederland is er razend Boeing 747-400F: 1 Extra oog voor veiligheid populair. Ook ons klimaat is een Boeing 767-300ER: 7 Gezien de aversie vanuit sommige trekpleister, de zomers zijn minder Boeing 777-200ER: 6 landen jegens Israël is veiligheid een heet dan in Israël zelf.”

31 Airline

Boedapest, Kiev, Larnaca en Praag, waarbij aan boord moet worden bijbetaald voor extra services.

Dat staat in contrast met het serviceconcept van EL AL zelf. “Bij ons is alles inclusief, zowel bagage als catering. Daarnaast hebben we, zelfs in de Boeing 737, naast Economy nog een volwaardige Business Class aan boord. Dus geen gewone stoelen met wat extra beenruimte, maar echte royale zetels die je het Business- gevoel bezorgen.”

Trouw aan Boeing EL AL is al jaren een trouwe klant van het Amerikaanse Boeing. Sinds de EL AL vervangt de Boeing 747-400 de De goede bereikbaarheid van aanschaf van de Boeing 720 en 707 komende jaren door de Dreamliner. Foto: EL AL. Israël door lagere prijzen en betere in de jaren zeventig van de vorige vliegschema’s dan voorheen zorgen eeuw werd met bijna elk model er volgens Koenis voor dat er ook gevlogen. De huidige vloot omvat vaker gevlogen wordt dan eerst. bijna veertig toestellen van de types “Tegenwoordig wordt familie in 737, 747, 767 en 777. “Van de Boeing Nederland of Israël soms wel twee of 757 hebben we een aantal jaren drie keer per jaar bezocht.” geleden al afscheid genomen. Dit jaar ontvangen we de eerste van vijftien Mix van traditie en budget bestelde Boeing 787 Dreamliners. Die Om in te spelen op de vraag naar zijn een stuk zuiniger dan de 747-400’s vluchten vanuit kleinere markten zette die we nu hebben en stellen ons in EL AL in 2013 dochtermaatschappij UP staat passagiers nog meer comfort te in de markt. Een aantal Boeing 737’s bieden.” De Dreamliner zorgt ervoor van het moederbedrijf werd in de dat de Boeing 767-300’s en de 747- blauwe kleuren van de nieuwe spruit 400’s uiterlijk in 2020 de vloot moeten Er zijn in totaal vijftien Boeing 787-8 en 787-9 gehesen en voeren sindsdien vluchten hebben verlaten. Dreamliners besteld. Foto: Boeing. uit naar bestemmingen als Berlijn,

32 Interview Paul Gregorowitsch

Ciudad de las Artes Y las Ciencias. D e andere kant van Valencia

Valencia, stad waar verleden - deze bruisende kustplaats werd reeds in 138 voor Christus door de Romeinen gesticht - naadloos overgaat in het heden, of sterker nog de toekomst. Het futuristische complex van Ciudad de las Artes y las Sciencias lijkt het decor uit een sciencefiction-film. Een plek waar men niet bang is voor noviteiten en de plek waar water moest wijken voor groen. Valencia, omringd door de geurende sinaasappel huertas, is dé plek om een bord paella te bestellen. Luchtvaartnieuws Magazine gaat op ontdekking in deze twee na grootste stad van Spanje.

Het vliegveld van Valencia, dat als bereikbaar vanaf onder andere thuisbasis dient voor Air Nostrum, Brussel, Charleroi, Eindhoven en Tekst en foto’s: Eva Hopstaken een dochteronderneming van Amsterdam. In plaats van een taxi luchtvaartmaatschappij Iberia, is te pakken, kun je ook eens gerust

33 Reizen

voor de metro kiezen. Na een rit van tijden uit de middeleeuwen herleven. ongeveer twintig minuten sta je De enorme laatgotische kolossen In de wijk midden in het centrum. domineren de toegang tot de stad. El Ensanche Valencia werd in 138 voor Christus Het Plaza de la Virgen staat synoniem gesticht door de Romeinen. Ze voor 21 eeuwen geschiedenis. Het domineren bouwden er het zogeheten Forum plein barst zo wat uit haar voegen en het plein van de Almoina. Onder van het historisch erfgoed. Vele dure winkel- laatstgenoemde bevindt zich belangrijke bezienswaardigheden thans een museum vol Romeinse zijn aan dit schitterende plein straten overblijfselen. De Romeinen gingen, gelegen. Breng zeker een bezoek aan de Visigoten volgden en wanneer zij het kerkje ter ere van Virgin de los de stad verlaten, bezetten de Moren Desamparados. Deze maagd is de de stad. Valencia is vanaf 714 tot (bescherm)heilige der eenzamen. In het jaar 1238 in Arabische handen het verleden werd zij veel aanbeden en wordt een moslimstad. Koning door de meisjes van plezier in het Jaime I weet uiteindelijk de stad weer schipperskwartier, thans is zij voor in Spaanse handen te krijgen. De heel Valencia en omstreken een rots in Arabieren lieten hun sporen echter de branding. De fontein op het plein na. Tot op de dag van vandaag is is moeilijk over het hoofd te zien: het de invloed van deze mogendheid Tribunal de las Aguas de Valencia. Elke terug te zien in de stad. Denk aan week - altijd op donderdagmiddag irrigatietechnieken, maar ook op om klokslag 12.00 uur - worden culinair gebied en de invloeden in hier mondeling afspraken gemaakt de kunst zijn daar slechts enkele over de verdeling van het (irrigatie) voorbeelden van. water voor de bewatering van de sinaasappelplantages. Unesco riep Tijden herleven dit terugkerende proces uit tot Het oude centrum ademt de sfeer Immaterieel Erfgoed van de Mensheid. Jardo del Teria ooit een rivier nu een 9 van vroeger tijden. De imposante De kathedraal werd gebouwd in de kilometer lang stadspark. torens van Quart en Serranos doen periode tussen 1262 en 1356 en is

34 Reizen

gewijd aan de Heilige Maagd Maria. is uit smeedijzer, glas, tegels en Fontein Tribunal de las Aguas de Valencia. Door de lange bouwtijd, slopen zowel baksteen, maar wat ik liever vertel is Romaanse, Gotische, maar ook Barok- het feit dat dit een fantastisch plek is stijlen in het gebouw. Daarnaast werd om goed te eten. Tapas, wijn, sushi of het heiligdom gedurende de Moorse oesters; het is hier allemaal. bezetting ook nog eens een tijd lang als moskee gebruikt. Welkom in de toekomst In 1989 begon men met de bouw van Dagvers la Ciudad de las Artes y Ciencias, de De Mercado Central (centrale markt) Stad van Kunst en Wetenschap. Het van Valencia is een van de grootste laatste gebouw werd in 2009 voltooid. én oudste overdekte markten van De gebouwen zijn van de hand van Europa, maar liefst 8.000 m2. Meneer de Valenciaanse Santiago Calatrava Eiffel, die van die toren, stond garant voor de ijzeren dakconstructie. Vis, brood, groenten, vlees, kruiden; noem het en ze hebben het hier. Kom trouwens wel op tijd, want rond de Valencia in vogelvlucht klok van drieën sluiten de meeste kraampjes. Krap in de tijd? Overweeg een van deze (of beide) kaarten aan te schaffen, het maakt een bezoek aan Valencia een stuk makkelijker; Chique Valencia • Bus Turistic: heerlijk om op het gemak Valencia aan je voorbij te zien In de wijk El Ensanche domineren trekken tijdens een rit met de Bus Turistic. Je hoeft de route niet in een keer dure winkelstraten, vergelijkbaar met af te leggen, uitstappen waar je wilt is toegestaan, evenals Route A en B de PC Hoofdstraat in Amsterdam. met elkaar combineren. Tussen de modehuizen en andere • Valencia Tourist Card: met deze kaart heb je een OV-kaart en prachtige zaken, ligt het Mercado de kortingsbonnen samen. De kortingsbonnen variëren van gratis entree voor Colón. Ik zou erover kunnen vertellen musea tot korting bij winkels of op boottochten in de haven. Superhandig, dat deze prachtige (voormalige) markt wanneer je niet alleen in het centrum rond wilt kijken of naar plekken wilt ontworpen is door een leerling van waar de Bus Turistic niet langskomt. Gaudi. Dat het modernistische hoge, overwelfde gebouw opgetrokken

35 Reizen

Het L’Oceanogràfic is het grootste aquarium van Europa vol vissen, Het L’Oceanogràfic is krabben, zeeleeuwen en haaien. Het L’Hemisfèric draagt, vanwege haar het grootste aquarium vorm, de bijnaam “Het Oog”. Het futuristische pand doet dienst als van Europa IMAX 3D bioscoop. In het wetenschapsmuseum, Museu de les Ciències Príncipe Felipe, staat experimenteren met technologie centraal. Tenslotte het Agora, een plek voor exposities, congressen en concerten. Bezoek tijdens het verblijf in Valencia zeker deze plek waar de en Félix Candela. Het complex kent toekomst heden werd. zes onderdelen; L’Umbracle, Palau de les Arts Reina Sofia, L’Oceanogràfic, Valencia per fiets L’Hemisfèric, het Museu de les Een fietstour langs de highlights Ciències Príncipe Felipe en het Agora. van de stad is een absolute aanrader. In Valencia zijn voldoende Het L’Umbracle bestaat uit een Nederlandstalige gidsen beschikbaar openluchtdiscotheek en een fraai die je graag mee op pad nemen. aangelegde tuin vol palmbomen, Trap onder begeleiding door het planten en bloemen. Het geheel is geweldige Turia park - ooit een rivier, overspannen met een metalen, open nu een groene oase in de stad - stap overkoepelingsboog. In het Palau de even af in het oude centrum en cirkel les Arts Reina Sofia worden diverse rondjes om het Ciudad de las artes y voorstellingen gehouden. Vooral las ciencias. Naast een bezoek aan de opera wordt veel geprogrammeerd. meest bezienswaardige plekken in de

Mercado Central: de centrale markt. Mercado de Colon.

36 Reizen stad, vertelt de gids leuke feiten over het dagelijkse leven in Valencia. Vaak wordt er tijdens de fietstour gestopt om een horchata - een authentiek drankje - uit te proberen. Bovendien weet deze begeleider precies waar de goede tapasbars te vinden zijn.

Trap nog een stukje verder: vanuit Valencia is natuurpark La Albufera prima per fiets te bereiken. Dit nationale park ligt op steenworp afstand van de stad. Het is een oase van rust, een plek om vogels te spotten of een ontspannen boottochtje te maken.

Eten aan het strand In Valencia is het strand nimmer ver weg. Trek in ieder geval een keer naar de zee. Niet zo zeer om te zwemmen, maar om er paella te eten. Dankzij de rijstbouw in de omgeving van Valencia staat er een keur aan rijstgerechten op met zeevruchten. Liever geen vis? De het menu. Het typische Valenciaanse klassieke paella met konijn of kip is gerecht, paella, mag op geen enkele eveneens te bestellen. Houd er wel menukaart ontbreken. Dit gerecht is rekening mee dat het in het weekend namelijk in Valencia bedacht. Aan de erg druk kan zijn bij de tientallen kust serveert men de lekkerste paella’s strandtentjes.

Orxata: typisch Valenciaans drankje gemaakt van aardamandelen.

37 LUCHTVAARTNIEUWS KORT LUCHTVAARTNIEUWS

Singapore Airlines schaft brandstoftoeslag af Singapore Airlines en regionale dochter Silk Air stoppen per 28 maart met het heffen van de brandstof- en verzekeringstoeslag op vliegtickets. “De toeslagen worden in plaats daarvan opgenomen in de basisprijs van onze tickets”, zegt sales & communications manager Kardien de Werker tegen Reismedia. Reizigers weten volgens hem zo beter waar ze aan toe zijn. “De prijs van de verzekerings- en brandstoftoeslag is in Amerikaanse dollars, terwijl de ticketprijs op de Nederlandse en Belgische markt in euro’s is. De prijs van de tickets fluctueert steeds doordat de toeslagen in dollars wordt gerekend. Dat is vanaf 28 maart afgelopen.”

Sterk kwartaal voor Malaysia Airlines De maatregelen om Malaysia Airlines weer financieel sterk te maken werpen hun vruchten af. De luchtvaartmaatschappij zag de kosten het afgelopen kwartaal dalen en het aantal passagiers aanzienlijk stijgen. De kosten binnen het bedrijf daalden met twee procent. Wel daalden de inkomsten met drie procent, mede door de hevige concurrentie op regionale routes. De Maleisische luchtvaartmaatschappij verwacht in 2017 de bedrijfsvoering verder te kunnen stroomlijnen, op weg naar winstgevendheid. Dit jaar Foto: Schiphol Groep. ontvangt Malaysia de eerste Airbus A350 en worden de zes Airbus A380 voorzien van maar liefst 720 stoelen ten behoeve van massavervoer van pelgrims naar Saoedi- Kleine groep klagers bestookt Schiphol in Arabië. 2016 Een groepje van 35 omwonenden heeft Schiphol het afgelopen jaar bestookt met 158.000 klachten over geluidsoverlast. De veelklagers zijn goed voor meer dan 4.500 klachten per persoon en trokken gemiddeld twaalf keer per dag bij het Bewoners Aanspreekpunt Schiphol (BAS) aan de bel. De organisatie noteerde in totaal 217.000 klachten, ingediend door bij elkaar 5.900 mensen uit de omgeving van Schiphol. Vooral de Boeing 747-400, Airbus A380 en Boeing 747-8 stonden op de klachtenlijst.

Air India de wereld rond met ‘all female crew’ Air India heeft naar eigen zeggen een record gevestigd door als eerste luchtvaartmaatschappij met een volledig vrouwelijke bemanning de wereld rond te vliegen. Zowel het cabinepersoneel als de cockpitcrew bestond geheel uit dames. De Boeing 777-200LR vloog eerst van Delhi naar San Francisco, waarbij de Grote Oceaan werd overgestoken. De retourvlucht ging juist de andere kant op, over de Atlantische Oceaan en Europa terug naar India. Air India voerde nog meer ‘all female’ vluchten uit op 8 maart, Internationale Vrouwendag. Foto: Airbus.

38 LUCHTVAARTNIEUWS

Meer luchtvaartnieuws? Scan deze code of ga naar Luchtvaartnieuws.nl.

maar krijgt per 30 maart de civiele status. Twente Airport moet zich vooral gaan richten op recreatief vliegverkeer Foto: Dubai Airport. en zakelijke vluchten. Daarnaast wil de luchthaven zich richten op het testen, onderhouden en ontmantelen van vliegtuigen.

Dubai Airport wil geen vreemde koffers Brussels Airlines met Sukhoi Superjet Wie op Dubai Airport ruimbagage wil inchecken moet Europa in sinds deze maand goed opletten. De luchthaven Brussels Airlines heeft de Europese routes onthuld accepteert geen koffers of andere soorten bagage meer waarop deze zomer de Sukhoi Superjet 100 wordt zonder vlakke oppervlakken, om zo verstoppingen in het ingezet. De toestellen zijn getooid in de kleuren van bagagesysteem te voorkomen. “Tassen die rond zijn of de Belgische luchtvaartmaatschappij maar worden niet beschikken over vlakke oppervlakken kunnen voor gevlogen door CityJet. De Superjet, waarvan CityJet problemen zorgen in ons systeem”, zegt Ali Angizeh, Vice en Aeroflot in Europa de enige gebruikers zijn, wordt President of Terminal Operations. “We willen de koffers op deze zomer ingezet op vluchten van Brussel naar Basel, tijd bij het vliegtuig hebben en vertragingen voorkomen.” Berlijn, Birmingham, Bologna, Bordeaux, Edinburgh, Daarom wordt sinds kort extra gecontroleerd bij de Genève, Göteborg, Hamburg, Kopenhagen, Krakau, incheckbalies. Milaan, Nice, Praag, Venetië, Warschau en Wenen. Vorig jaar werd bekend dat Brussels Airlines voor langere tijd China Southern als eerste Chinese speler toestellen van CityJet inhuurt, om zo een aantal eigen naar Mexico Avro RJ100’s te kunnen uitfaseren. China Southern Airlines opent op 10 april een lijndienst tussen de hub Guangzhou en Mexico City. De bestemming wordt aangeboden als doorverbinding van de bestaande route naar Vancouver. De KLM-partner is de eerste Chinese luchtvaartmaatschappij die naar Mexico vliegt. Aeromexico, een partner van China Southern binnen de SkyTeam-alliantie, onderhoudt al een route naar Shanghai. Overigens verkoopt China Southern geen tickets op het segment tussen Canada en Mexico.

Heropening Twente Airport stap dichterbij De heropening van Twente Airport als civiele luchthaven is een stap dichterbij, nu de provincie Overijssel definitief de randvoorwaarden voor het gebruik heeft vastgelegd in een luchthavenbesluit. Daarin zijn onder andere milieueisen vastgelegd. De luchthaven valt nu nog onder het gezag van het ministerie van Defensie, Foto: Cityjet.

39

Interview Paul Gregorowitsch

Van links naar rechts de oprichters van Undagrid: Christiaan Willemsen, Rolf van de Velde, Lennart Schroër en Marcus Breekweg.

ndagrid maakt Oman Air staatU te trappelen om internationaal te groeien. De ambitie is hoog, de vloot groeitluchth en haast is geboden.av De luchtvaartmaatschappijen slimmer moet partners vinden om de expansie vorm te geven. Bovendien gaat de geldkraan vanuit de De ene na de andere luchthaven haalt Undagrid binnen als klant. Het regering in 2017 dicht. Luchtvaartnieuws Magazine reisde met de maatschappij Nederlandse bedrijf maakt bagagekarren, vliegtuigtrappen en ander naar Muscat voor een gesprek met CEO Paul Gregorowitsch. terminalmaterieel traceerbaar met behulp van zuinige sensoren. De komende jaren gaat Undagrid nog tientallen nieuwe luchthavens van deze technologie voorzien, zegt mede-oprichter Lennart Schroër in een gesprek met Luchtvaartnieuws Magazine.

Start-up Undagrid is een pionier op acht luchthavens gebruikt. Na de het gebied van Internet-of-Things start op Schiphol eind 2014 maken nu Tekst: Richard Mooyman voor de luchtvaartmarkt. De sensoren ook Parijs, Dubai, Madrid, Frankfurt, Foto’s: Undagrid in combinatie met slimme software Keulen, Hamburg en Hannover van Undagrid worden inmiddels op gebruik van de techniek.

41 Technologie

Op korte termijn verwacht door het European Institute of Undagrid drie tot vier grote Innovation and Technology. Drie van vliegvelden te kunnen toevoegen. de vier oprichters werkten voor een Welke? “Dat mogen we nu nog niet IT-bedrijf, met klanten als Audi, VW zeggen”, zegt Schroër. “Maar voor en Mercedes. De vierde oprichter het eerst gaan we ook naar Azië.” Het werkte bij Vodafone Global. bedrijf heeft grote ambities. “Onze Het bedrijf startte met geld van de doelstelling is dat we dit jaar vele oprichters en private investeerders nieuwe luchthavens gaan voorzien.” en haalde daarna een flinke Aan acquisitie heeft Undagrid tot investering binnen - het bedrag nu toe niet veel hoeven doen, is officieel nooit bekendgemaakt aldus Schroër. “Luchthavens, - van het Mainport Innovation luchtvaartmaatschappijen en Fund. Undagrid verzekerde zich afhandelaren uit de hele wereld daarmee van de steun van Schiphol, benaderen ons. Onze start op een KLM, Rabobank en TU Delft. “Het innovatieve luchthaven als Schiphol is natuurlijk heel mooi als zulke heeft daarbij zeker een rol gespeeld.” strategische partijen achter ons Undagrid staat soms staan.” noodgedwongen een beetje op de rem. “We zijn een beginnend bedrijf S-P-S, fabrikant en en moeten de juiste balans bewaken. onderhoudsbedrijf van onder Allereerst moeten we ervoor zorgen andere bagagekarren, benaderde dat onze klanten buitengewoon de ondernemers met de vraag tevreden zijn en blijven met onze of zij een oplossing hadden voor Undagrid haalde een flinke investering binnen oplossing.” het traceren van karretjes op van het Mainport Innovation Fund en verzekerde Schiphol, aldus Schroër. Dit bleek zich daarmee van de steun van Schiphol, KLM, In 2014 werd Undagrid verkozen tot wereldwijd nog niet beschikbaar. Rabobank en TU Delft. beste ’Internet-of-Things’ Startup Het leidde ertoe dat Undagrid een

42 Technologie systeem ontwikkelde waarmee alle bagagekarretjes, dolly’s, vliegtuigtrappen en andere ongemotoriseerde objecten kunnen worden gevolgd: GSEtrack. Het systeem gebruikt onder andere GPS en is gebaseerd op een zogenaamd trigger-event protocol, waardoor alleen informatie wordt verstuurd als het nodig is. Dat is zeer energiezuinig en voorkomt een overdaad aan informatie, aldus Schroër. De relevante en actuele gegevens, zoals positie, gebruik, onderhoudsstatus, temperatuur en andere sensorinformatie, kunnen makkelijk via een app of dashboard worden gevolgd. Gebruikers op Schiphol zijn S-P-S, KLM en andere afhandelaren. Die besparen volgens Schroër veel zoektijd omdat ze precies kunnen zien waar welk materieel zich bevindt, inclusief de onderhoudsstatus. Het systeem is veel energiezuiniger en goedkoper in het gebruik dan GSM of WiFi om materieel te lokaliseren, aldus Schroër. “Onze batterijen gaan drie tot vijf jaar mee.”

Wat zijn verder de voordelen van GSEtrack? “Je kunt efficiency wordt gebruikt. Zo kom je erachter Met GSEtrack kunnen dolly’s, vliegtuigtrappen en operationele handeling sterk dat bepaald materieel wekenlang en andere ongemotoriseerde objecten worden verbeteren. Het scheelt veel tijd als stilstaat.” Zo kan een luchthaven gevolgd. je precies weet wat de status en mogelijk met veel minder materieel de locatie van het materieel is. Dit opereren, denkt Schroër. “Op de nieuwe inzicht zorgt ervoor dat je je meeste luchthavens hebben de bedrijfsprocessen daarop kan gaan afhandelaren hun eigen materieel, aansturen, je service kan verbeteren maar je zou als luchthaven ook en de afhandelingssnelheid per kunnen zeggen: wij zorgen voor alle vliegtuig kan optimaliseren.” equipment. Die kan dan door de In het logistieke proces van de afzonderlijke afhandelaren worden luchthaven is volgens Schroër gebruikt. Zo kun je besparen op veel meer mogelijk. “Er ontstaan materieel en dus op kosten.” nieuwe informatiestromen die Gebruikers voorspellende inzichten en business Klanten hoeven niet vooraf te intelligence voor de gebruikers op investeren; Undagrid brengt volgens weten precies de luchthaven mogelijk maken.” Schroër maandelijks een gering bedrag per object in rekening. Het is waar het Undagrid onderzoekt continu de dus een soort abonnement, inclusief mogelijkheden om de toepassingen de sensoren. De mogelijkheden materieel is te vergroten, zoals combinaties beperken zich niet alleen tot het met trackers voor gemotoriseerd gebruik buiten. Zo doet Undagrid verkeer. “We zijn ook aan het kijken een test voor automatische naar andere vraagstukken. Je vullingsgraadmetingen van kunt bijvoorbeeld in beeld gaan afvalbakken op Schiphol. “Daardoor brengen of materieel wel efficiënt kun je een efficiëntere operatie krijgen

43 Technologie

bij het legen van de afvalbakken.” luchthavens. Voor ons is het zaak Daarnaast is Undagrid op twee om een zo goed mogelijk product luchthavens begonnen met het te leveren en te zorgen voor zoveel indoor tracken van materieel in mogelijk tevreden klanten.” Luchthaven de terminals en kelders, want de vraagstukken die buiten op het Undagrid is inmiddels bezig met kan mogelijk platform spelen, gelden ook binnen een nieuwe financieringsronde. Een in de terminal. “We blijven bezig met bedrag wil Schroër niet noemen. met minder verbeteringen en het ontwikkelen “Het geld is bedoeld om zo snel en van nieuwe diensten. Zo zijn we ook goed mogelijk ons product neer materieel aan het kijken of onze apparatuur kan te zetten en om verdere groei te worden gevoed met zonnepaneeltjes, verwezenlijken.” Want er staat meer opereren zodat een batterij niet meer te gebeuren. Undagrid verwacht veel vervangen hoeft te worden.” van de samenwerking met Inmarsat, De techniek kan volgens Schroër aanbieder van satellietcommunicatie. ook prima worden toegepast in “Bijna elk vliegtuig en schip op de bijvoorbeeld de maritieme sector wereld heeft Inmarsat. We zijn aan het en chemische industrie. “Maar bij onderzoeken of er mooie combinaties Undagrid hebben we een specifieke mogelijk zijn van onze technologie focus op smart airports.” De eerste met deze grote en sterke partij.” concurrenten hebben zich gemeld. Schroër wil er verder weinig over kwijt. Undagrid kijkt ook naar de mogelijkheid om “Maar we laten ons daardoor niet “Ik verwacht dat we over een paar in beeld te brengen of materieel wel efficiënt afleiden. De concurrentie is heel maanden met nieuws hierover naar wordt gebruikt. pril, en niet alleen gefocust op buiten kunnen komen.”

Boeing 737-800 Embraer 190/195 (99.821 keer) (72.180 keer) 1 Foto: Air Europa. 2 Foto: KLM.

T op 10: meest gezien op Schiphol

Luchthaven Schiphol verwerkt jaarlijks bijna 500.000 vliegbewegingen. Maar welke toestellen maken de meeste vluchten? De tien meest getelde passagiersvliegtuigen over 2016 op een rij, gebaseerd op data van de luchthaven, die opvallend minder Fokkers en Boeing 747’s ziet vliegen. Die rol wordt steeds meer overgenomen door toestellen van Embraer en de Triple Seven en Dreamliner van Boeing.

Airbus A320 Boeing 737-700 (51.676 keer) (42.010 keer) 3 Foto: Airbus. 4 Foto: Transavia.

46 Interview Paul Gregorowitsch

Embraer 190/195 Airbus A319 Fokker 70 (72.180 keer) (34.209 keer) (29.306 keer) Foto: KLM. 5 Foto: Austrian Airlines. 6 Foto: KLM.

Airbus A330-300 Airbus A321 (12.160 keer) (11.975 keer) 7 Foto: Airbus. 8 Foto: WOW Air.

Boeing 737-700 Embraer 170/175 Boeing 747-400 (42.010 keer) (11.097 keer) (10.246 keer) Foto: Transavia. 9 Foto: LOT. 10 Foto: KLM.

47 Hotelnieuws

Volgens onderzoekers van Allied Market Research groeit de markt voor hotelovernachtingen in luxe hotels fors tot en met het jaar 2022. De groei is het gevolg van de wereldwijde toename van zakenreizen en een veranderende behoefte van reizigers. Omdat hotels hun services steeds meer upgraden, neemt de vraag volgens de onderzoekers naar luxe toe. Virgin Hotels, de lifestyle merknaam van ondernemer Sir Richard Branson, opent in de zomer van 2017 een nieuw hotel in San Francisco. Zowel vakantiegangers als zakenlieden zijn welkom in het Eerste Mercure-hotel van nieuwe hotel dat wordt gevestigd Accorhotels in Kuala Lumpur vlak bij Yerba Buena Gardens. Het hotel wordt voorzien van 196 kamers en ‘Grand Chamber Suites’, Accorhotels heeft de lancering van het eerste Mercure hotel in Kuala Lumpur meerdere restaurants, bars, een aangekondigd. Mercure Kuala Lumpur Shaw Parade gelegen in Pudu, aan coffeeshop en rooftop bar. de rand van Kuala Lumpur’s Bukit Bintang winkelgebied, beschikt over 213 De populaire toeristenstad moderne kamers, een all-day dining restaurant, een lobbylounge, een zwembad Barcelona trapt stevig op de rem op het dakterras en een fitnesscentrum. Voor evenementen, vergaderingen, door de komst van nog meer hotels bruiloften of corporate teambuilding activiteiten biedt het hotel drie te verbieden. Bestaande projecten vergaderzalen, die geschikt zijn voor maximaal 60 gasten. mogen nog worden afgebouwd, maar daarna is het voorlopig over “We zijn zeer verheugd met de lancering van onze eerste Mercure-merk in Kuala en uit, meldt de krant El Pais. Lumpur. Met zijn duidelijke persoonlijkheid biedt Mercure Kuala Lumpur Shaw Barcelona gaat gebukt onder Parade zowel zakenreizigers als toeristen een onconventionele en moderne massatoerisme, waardoor de accommodatie die een strategische ligging heeft en gasten eenvoudig toegang leefbaarheid voor de inwoners biedt tot het bruisende winkel- en uitgaansgebied van Bukit Bintang van de verslechtert. Sinds 1990 is het stad”, stelt Garth Simmons, Chief Operating Officer, Accorhotels voor Maleisië, aantal hotels verviervoudigd naar Indonesië en Singapore. Het nieuwe hotel biedt reizigers een warme sfeer die meer dan vierhonderd. Daarnaast zowel modern als comfortabel is. wordt de stad overspoeld door Airbnb-toeristen. “Massatoerisme Mercure heeft meer dan 730 hotels in 56 landen. Elk hotel heeft een authentiek is dodelijk voor de stad”, stelt en inspirerend ontwerp, met een klassieke stijl en een moderne twist in burgemeester Ada Colau in een hedendaags design. Alle hotels zijn gelegen in stadscentra, aan zee of in de Spaanse krant. Daarom wordt bergen. de vergunning voor dertig nog te bouwen hotels ingetrokken en gaat de strijd met illegale woningverhuur hard door. Het Bilderberg Europa Hotel in Scheveningen pakt tijdens het Mondriaanjaar groots uit. Op de balkonbalustrades van het hotel zijn de typerende kleurrijke Mondriaan vlakken aangebracht en is een uniek kunstwerk gecreëerd. Het hotel is daardoor een van de beeldbepalende gebouwen in Den Haag dat ter gelegenheid van het landelijke themajaar ‘Mondriaan tot Dutch Design’ is voorzien van deze unieke Citydressing.

48

De nieuwe World Business Class in de Boeing 777-300ER. K LM: uniform product op Boeing 777

Passagiers staat vanaf nu geen verrassingen meer te wachten bij het betreden van de Boeing 777-200ER of 777-300ER bij KLM. De luchtvaartmaatschappij stak tweehonderd miljoen euro in een upgrade van de cabines. “Die zien er nu in elk toestel hetzelfde uit”, zegt CEO Pieter Elbers tegen Luchtvaartnieuws Magazine.

Nadat eerder de Boeing 747-400’s qua boordproduct, zeker in de World Tekst: Klaas-Jan van Woerkom werden voorzien van een geheel Business Class, aangezien die per Foto’s: KLM nieuwe World Business, Economy type verschilde. “Dat is nu anders. Op Comfort en Economy Class was het de vluchten naar Zuid-Amerika, Azië en afgelopen tweeënhalf jaar de beurt de Amerikaanse westkust bieden we aan de Boeing 777-vloot. Tijdens een de garantie dat Business-passagiers feestelijke bijeenkomst in hangaar 14 in full flat stoelen kunnen slapen,” op Schiphol-Oost droeg de technische aldus Elbers. Nu is het de beurt aan de dienst het laatste toestel symbolisch Airbus A330-vloot, die tot 2018 onder over aan het cabinepersoneel, handen worden genomen. onder toeziend oog van topman Ton Dortmans van KLM E&M en CEO Pieter De miljoeneninvestering in de Elbers. verbouwing van de vloot ging onder andere op aan personeelskosten. Duidelijkheid “Per toestel duur het drie weken Vóór de grote ombouwoperatie van om het interieur te vervangen. De de Boeings begon wisten passagiers vijftien Boeing 777-300ER’s vereisten niet altijd wat hen te wachten stond tweehonderdduizend manuren. We

50 Reportage planden dit zoveel mogelijk tegelijk met regulier groot onderhoud”, zegt Ton Dortmans, die trots is op de prestaties van de engineers. “Bovendien is het voor onze werkgelegenheid goed dat we deze werkzaamheden binnen KLM kunnen uitvoeren”, vult Elbers aan.

Ruimte en comfort De Economy Class, inclusief Economy Comfort, zijn voorzien van de nieuwste stoelen. Ook de toiletten, keukens en bagagebakken werden aangepakt. Het interieur ademt ruimtelijkheid, mede door het design van de Nederlandse ontwerpster Hella Jongerius.

In Economy is er nu meer beenruimte, extra opbergvakjes. Het inflight CEO Pieter Elbers showt het inflight doordat de tijdschriftvakken werden entertainment wordt weergegeven op entertainment aan ondergetekende. verplaatst van kniehoogte tot vlak grote zestien inch schermen, die ook onder het tv-schermpje. Die zijn in dual screen modus kunnen worden eveneens vernieuwd en maken het gezet, om tv te kunnen kijken en te mogelijk films op HD-kwaliteit af te gamen tegelijk. spelen. Een enorme vooruitgang voor passagiers is dat elke stoel Brandstofbesparing naast een USB-aansluiting ook een Een belangrijke verbetering is volgens eigen stopcontact heeft, om laptops, KLM dat de nieuwe stoelen de lichtste telefoons of andere apparaten op te in hun klasse zijn. Daardoor wordt laden. minder brandstof verbruikt en gaat de uitstoot omlaag. “Per toestel besparen De World Business Class op de ‘Triple we 2.400 kilo. Op een vlucht met een Seven’ werd voorzien van nieuwe Boeing 777-300ER van twaalf uur full flat stoelen. Die zorgen voor is dat een besparing van ongeveer een goede nachtrust en bieden zevenhonderd kilo brandstof ”, aldus Pieter Elbers: trots dat KLM veel privacy. Ook is er gedacht aan Dortmans. zelf de ombouw verzorgt.

51

Travel manager

Z akelijke reiswereld als community

Travel manager Marijke Poppink kun je met recht een oude rot in het vak noemen. Ze is ruim dertig jaar werkzaam in de zakelijke reiswereld. Haar kennis en jarenlange ervaring combineert ze met het enthousiasme van een jonge hond. Ze is erg geïnteresseerd in technologische ontwikkelingen. “Ik vind dat corporate travel managers nieuwe technologieën moeten omarmen”, zegt Poppink. “Alleen dan blijf je dichtbij de wereld van jouw reizigers en kun je het beste reisbeleid voorstellen.” Ook pleit ze voor een wij-economie. Een zakelijke reiswereld waarin meer overleg en samenwerking plaatsvindt. “Minder denken in termen van concurrentie en meer samenwerken en geld besparen door activiteiten niet dubbel te doen.”

Marijke Poppink werkt sinds 2000 zakenreizen tussen Arke en Holland bij Elsevier. Ze begon als travel International, red.) en BCD Travel (het TEKST: Lutske Bonsma foto’s: Reismedia manager Nederland, later was ze vroegere BTI). Na vijftien jaar werken werkzaam als travel manager EMEA in de zakelijke reiswereld was het mij (Europa, Midden-Oosten en Afrika). zo duidelijk dat er iets miste in de Nu is ze verantwoordelijk voor het communicatie tussen de corporate reisprogramma in Europa, Singapore en de zakelijk reisagent dat ik er iets en het Midden-Oosten binnen alle aan wilde veranderen. Ik heb een RELX bedrijven. De RELX Group plan geschreven om de invloed op (voorheen Reed Elsevier) bestaat wat er geboekt wordt en daarmee de uit Science, Technical & Medical, compliance te verbeteren. Ook wilde Risk & Business Analytics, Legal en ik bedrijven in de regio Doetinchem, Exhibitions en telt dertigduizend mijn toenmalige vestigingsplaats, werknemers. laten samenwerken op het gebied van de inkoop van reizen. Ik heb mijn ‘DekkingJe moetsbedrag niet Hoe is jouw carrière verlopen? plan aangeboden aan de directeur verloren smartphone “Op mijn 22ste ben ik in de reiswereld van Misset. Hij heeft tien bedrijven tealleen laag’ naar begonnen. Ik heb gewerkt als IATA- gepolst of die er iets voor voelden, consultant en sinds 1984 als business maar daar kwam niets uit. Drie jaar de centen travel consultant. Eerst bij Arke later kwam hij als CEO van Elsevier Zakenreizen, daarna bij BTI Nederland naar me toe en sindsdien werk ik kijken (samenwerking op het gebied van hier.”

Marijke Poppink.

53 “Maar liefst 99% van de tickets wordt online Hoe zag de corporate travel tool verbeterd en een online request door de reiziger of een secretaresse geboekt”, afdeling er in die tijd uit? en online booking tool gemaakt. aldus Marijke Poppink. “Ik begon in mijn eentje en heb al Hierdoor konden we veel efficiënter snel twee mensen aangenomen werken. We zijn in die tijd van 3.2 voor het opzetten van een in-house naar 2.2 FTE gegaan. In 2010 heb ik travel afdeling. Alles gebeurde op hiervoor de European Travel Buyers papier, niks was gedigitaliseerd. Dat Award voor best use of technology hebben we meteen opgepakt. Ik gekregen.” ben ook met Galileo gaan praten en kreeg een licentie om met hun Wat vonden medewerkers van reserveringssysteem te gaan werken. de professionalisering van het In 2002 benaderde het Deense bedrijf reisbeleid? Skygate mij met een online requesting “In het eerste half jaar dat ik hier en travel management tool. Je kon werkte, heb ik een deal met British de tool op verschillende locaties Midland (BMI) goed weten te gebruiken, maar je kon niet tegelijk gebruiken. In die tijd gaven we aan dezelfde aanvraag werken. Tot tweeduizend tickets per jaar naar die tijd gebeurde dat wel en dan London uit. Bijna iedereen vloog KLM. deed je soms dubbel werk. In 2006 Ik heb toen goede sturing gegeven, heb ik met Skygate en Amadeus deze waardoor er veel meer BMI-tickets

54 Travel manager

En bij het boeken van hotels? “We hebben een Global Hotel Programme. Onze boekingstool laat hotels van grote ketens en voorkeur hotels als eerste zien. In grote steden waar veel medewerkers naartoe gaan werkt dat prima, maar als een medewerker een overnachting in een klein hotelletje wil boeken ‘DekkingWij checkensbedrag staat die niet altijd in de tool. Kleine verloren smartphone hotels willen meestal niet in een GDS tealle laag’ online (Global Distribution System, oftewel een reserveringssysteem, red.). Als boekingen de grote ketens bovenaan staan en medewerkers moeten zoeken naar andere hotels, gebruiken ze de tool niet en gaat de compliance omlaag. Dat willen we niet. Daarom moet je medewerkers ook vrijheid geven om zelf te kiezen en maatwerk per land leveren.”

Hoe ziet de afdeling corporate travel er uit? verschillende manieren in zetten, er “Ons team in Nederland bestaat uit is een traveller tracker, ze laden onze vier mensen. We hebben allemaal corporate hotel rates en airline fares ruime IATA-ervaring, maar tickets en de rapportage en data-overzichten boeken doen we bijna niet meer. Maar zijn goed. Sinds kort hebben we ook liefst 99% van de tickets wordt online een datafeed van Egencia naar BCD door de reiziger of een secretaresse Travel, zodat alle data daar verzameld geboekt. Wij checken wel alle online worden en we dit voor onze global boekingen. Een retourtje London voor rapportages kunnen gebruiken. Ik 200 euro; daar kijken we verder niet heb ook de boekingstool Concur naar. Maar als we een enkele reis met geïmplementeerd. We gebruiken KLM heen en een enkele reis terug Concur met een reseller overeenkomst met British Airways zien voor 500 euro, met BCD.” dan trekken we aan de bel. We sturen een mail en adviseren dat dit een stuk Wat doet de RELX Group op geboekt werden. Sommige collega’s goedkoper kan. Hierdoor besparen het gebied van duty of care, de moesten hier erg aan wennen, maar we tien procent op het reisbudget. zorgplicht? het was heel duidelijk dat je door Ticketing doen wij niet; tickets worden “We werken met International sturing te geven veel geld kunt door BCD Travel uitgegeven.” SOS. Alle boekingen die via onze besparen. Uiteraard moet je niet reisagenten gedaan worden komen alléén naar de centen kijken. De Je werkt met BCD Travel en met daar binnen bij de traveller tracker reiziger is ook van groot belang.” Egencia? Waarom met twee tool. Medewerkers worden voor aanbieders? hun reis al geïnformeerd als er iets Hoe is het nu gesteld met de “Ik heb bewust voor een dual bijzonders te melden is over dat land. compliance? Bijvoorbeeld bij het supplier-model gekozen, want In geval van een calamiteit wordt er boeken van vliegtickets? ik was nieuwsgierig hoe het contact met hen opgenomen. Onze “Binnen RELX heeft ieder bedrijf zijn boekingsplatform van Egencia werkt. medewerkers vinden dat een fijn eigen beleid met betrekking tot de We hebben al jaren goede ervaring gevoel. Als een medewerker buiten de klasse waarin gevlogen mag worden. met BCD in Nederland, Engeland, de reisagent om boekt, werkt de traveller Onze policy is ingesteld in de online USA en Canada. En ik ben enthousiast tracker service niet.” tools die we gebruiken. Als een over Egencia, want ze bieden een heel medewerker buiten de policy om wil volledig platform wat gemakkelijk Welke technologische boeken start er een pre-trip approval gebruikt kan worden in landen ontwikkelingen verwacht je in de proces, waarbij de manager de reis waar we wat minder reisuitgaven komende jaren? moet goedkeuren.” hebben. We kunnen onze policy er op “Ik hoor al een tijdje dat blockchain-

55 Interview Paul Gregorowitsch

Marijke met collega’s Inge Verbaan technologie de toekomst is voor veel manager wel kijken of dit de kosten en Martine Griep. verschillende markten. Ik vind het niet verhoogd. En als je een dergelijke heel interessant om dit te volgen. assistent vaak gebruikt, worden veel Onlangs las ik dat blockchain wel data over jouw gedrag verzameld en eens de vervanger van de GDS zou daarmee kan gemanipuleerd worden.” kunnen worden. Ik ben erg benieuwd wat deze technologie voor de “Wat ik ook heel interessant vind is reiswereld gaat betekenen. Het lijkt het gebruik van een door-to-door mij interessant om dit van dichtbij tool. Die vraag ik: ‘Ik woon in Duiven mee te maken.” en ik moet naar New York. Hoe doe ik dat?’ Het is een soort routeplanner als Je bent ook geïnteresseerd in 9292.nl, maar je kunt deze tool ook Artificial Intelligence. Hoe kun je AI linken aan je online booking tool. Je toepassen in de zakenreiswereld? krijgt dan een overzicht van vervoer “Een toepassing is bijvoorbeeld naar de luchthaven, de verschillende een virtuele assistent die luchthavens in de buurt, met wie vlieg spraakcommando’s kan opvolgen. ik en hoe ga ik op de bestemming Zoals Siri, de virtuele assistent op van de luchthaven naar mijn hotel de iPhone. Tegen Siri kun je zeggen of naar kantoor. Vervolgens krijgt ‘zoek een restaurant in de buurt’, de aanvrager een overzicht van maar je zou ook de opdracht kunnen verschillende routes en de kosten geven om een vlucht naar London te voor een totaalplaatje. Ook als je boeken. Of dat er vanuit je Outlook- een meeting hebt met vier of vijf kalender een bericht komt om personen kun je deze tool gebruiken. dezelfde vluchten te boeken naar een Je geeft aan waar die personen zich bestemming waar je een meeting bevinden en vraagt aan de tool wat hebt gepland en waar je eerder de beste plaats is voor een meeting. bent geweest. Ik juich het van harte Daarbij berekent de tool de totale toe als die mogelijkheid gebruikt kosten van de meeting. Ik zie duidelijk zou worden. Al moet je als travel toegevoegde waarde voor zo’n tool,

56 Travel manager maar het is lastig om hiervoor intern aangesloten bij Weconomics.org. Het budget te krijgen, omdat ik niet direct woord zegt het al: wij-economie. Ik besparingen kan aantonen omdat ik zou het toejuichen als er een denktank nu de juiste data niet heb.” zou zijn van TMC’s en travel managers. Ik ben daar gelijkgestemden over aan Afgelopen jaar was je genomineerd het polsen. Als we samenwerken en voor de Corporate Travel bedenken hoe we het anders kunnen Professional of the Year-award. Wat doen, kunnen we geld besparen heeft dit voor jou betekend? doordat we zaken niet dubbel doen.” “Toen ik hoorde dat ik genomineerd was, heb ik dit intern doorgestuurd “Ik vind bijvoorbeeld de Egencia app en mensen gevraagd op me te en de Roadmap app geweldig. Maar ‘DekkingIksb benedrag stemmen. Ik heb erg leuke reacties alle TMC’s hebben ook een app, de verloren smartphone ontvangen van collega’s. En ik heb één beter dan de ander. Het lijkt me te laag’heel erg nog steeds contact met de andere mooi als niet meer elke TMC een genomineerden. We hebben een eigen reporting tool en eigen app voor groepje gevormd, waarin we heeft. Het zou goed zijn als TMC’s overleggen over het vak van corporate elkaar niet alleen als concurrenten technologie travel manager.” beschouwen, maar ook kijken wat ze gemeen hebben en hoe ze kunnen Hoe ziet de relatie tussen TMC en samenwerken. Vervolgens zou je een travel manager er in jouw ideale platform kunnen bouwen waarop wereld uit? iedereen kan inpluggen en dan één “Ik ben heel erg voor technologie, app en een reporting tool lanceren maar we kunnen niet zonder Travel waarmee iedereen werkt. Het lijkt mij Management Company. Al is de fantastisch: de zakelijke reiswereld toegevoegde waarde van een TMC als community. De TMC’s kunnen niet dat je online kunt boeken. De zich vanaf daar dan onderscheiden meeste TMC’s zien online boeken als in de serviceverlening waar hun een eindproduct, maar ik zie online uiteindelijke toegevoegde waarde als het beginpunt. Ik ben sinds kort ligt.”

57

Interview Paul Gregorowitsch

Ontspannen de krant lezen op weg naar de luchthaven. Foto: NS International. M et de trein naar de luchthaven

De NS gebruikte jarenlang de bekende slogan ‘waar zouden we zijn zonder de trein?’. En inderdaad: reizen met de trein heeft voordelen. Niet alleen voor het dagelijkse woon-werkverkeer, maar ook voor wie van huis of kantoor naar een luchthaven reist. Luchtvaartnieuws Magazine inventariseerde de treinverbindingen vanuit Nederland en België naar Schiphol en de luchthavens van Brussel, Frankfurt en Düsseldorf, als alternatief voor eigen vervoer.

Treinreizigers hebben geen last van of een serie op Netflix kijken, het files en parkeerstress en hoeven kan allemaal. Aan boord van de TEKST: Lutske Bonsma even nergens op te letten. De krant trein is er meestal gratis WiFi en lezen, een presentatie voorbereiden zijn er stopcontacten aanwezig om

59

Special ongestoord te kunnen werken. Ook met KLM naar New York vliegen. Een is er de mogelijkheid om de benen te geïntegreerd air & rail-ticket dus.” strekken en een hapje of drankje te Alle trajecten halen in het boordrestaurant. De reis met Thalys van Brussel-Zuid naar Schiphol duurt 1 uur en 32 boekbaar Op grotere treinstations kunnen minuten en van Antwerpen Centraal reizigers gebruik maken van de naar Schiphol slechts 55 minuten. Er bij NS Business Lounge om te werken, gaan veertien treinen per dag. Thalys vergaderen, de krant te lezen of een biedt in de eerste en tweede klas International kopje koffie te nemen. (Comfort 1 en Comfort 2) gratis WiFi. In Comfort 1 zijn stewards aanwezig Treinen naar Schiphol die een gratis maaltijd en drankje Wie met de trein naar station Schiphol aanbieden. reist, arriveert onder de luchthaven. Vanaf hier is het vijf minuten lopen Treinen naar Brussel- naar de vertrekhallen. “Wij geloven dat Zaventem trein en vliegtuig elkaar aanvullen”, “Vanaf Zaventem vertrekken veel vertelt David van Wijngaarden, vluchten naar bijvoorbeeld Afrikaanse Accountmanager Business to Business steden”, vervolgt Van Wijngaarden. bij NS International. “Daarom werken “Nederlanders die met Brussels we samen met KLM voor passagiers Airlines vanaf Zaventem naar een die vanuit België naar Schiphol reizen. Afrikaanse bestemming vliegen Wie in Antwerpen woont en naar kunnen ook een air & rail-ticket New York wil vliegen, kan één ticket boeken. Hiervoor werken we samen boeken en vanuit België met Thalys met Brussels Airlines. Zeker vanuit de De ICE rijdt zeven keer per dag naar Frankfurt naar Schiphol komen en vervolgens zuidelijke Randstad en Brabant is dit Airport. Foto: Siemens.

61 Interview Paul Gregorowitsch

Internationale treinen stoppen op diverse een aantrekkelijke optie. We werken luchthaven. Voor passagiers die met Nederlandse stations. Foto: NS International. ook samen met zakenreisagenten Thalys naar Brussel-Zuid reizen, geldt zodat die hun klanten de best dat ze vanuit de trein een taxi kunnen passende opties kunnen bieden. reserveren, die hen bij aankomst op Daarbij is de trein verrassend vaak het treinstation opwacht. een goed alternatief. Voor mensen die zakelijke treinreizen maken biedt de Bernard Fontenelle, Head of Sales NS Business Card de mogelijkheid om van Thalys: “Wij bieden een air & ook internationale reizen op rekening rail-ticket vanuit België naar Schiphol te boeken.” en van Schiphol naar Brussel. Een air & rail-ticket is één boeking met één Met de Intercity Brussel bedraagt dossiernummer. Het ticket bestaat uit de reistijd van Amsterdam naar twee segmenten. Het ene segment Zaventem 2 uur en 55 minuten. Deze is de trein en het andere de vlucht. internationale intercity rijdt dagelijks Stel dat iemand van Brussel naar zestien keer van en naar België. Na Hongkong wil, dan reist hij of zij Amsterdam wordt gestopt op onder met Thalys naar Schiphol en vliegt andere Schiphol, Rotterdam CS en vervolgens naar Hongkong. Een Den Haag-Hollands Spoor. Vanaf het aantal maatschappijen vliegt niet eind van het jaar zal deze trein ook in meer vanaf Zaventem en dan is het Breda stoppen, waardoor de provincie voor de Belgische klant heel handig Brabant beter wordt bediend. dat hij met de trein naar Schiphol Reistijd kan reizen. Voor grote airlines die Passagiers die vanaf Zaventem niet vanuit Brussel vertrekken wordt vliegen, kunnen ook met Thalys vanaf zijn air & rail-tickets een mooie Amsterdam reizen en in Antwerpen oplossing. Zij kunnen deelnemen werktijd overstappen op de trein naar station aan het partnership dat wij met een Brussel Airport Zaventem. Het technische provider hebben en de treinstation bevindt zich onder de tickets aanbieden.”

62 Special

regionale trein RE19 vertrekt dagelijks vanaf 05.44 ieder uur uit Arnhem en rijdt via Zevenaar en een aantal Duitse Treinen en stations in één uur en veertig minuten naar de luchthaven Düsseldorf. Tot vliegen op nu toe was er een overstap nodig op Düsseldorf Hauptbahnhof. De één ticket laatste trein vertrekt om 20.44 uur uit Arnhem. Van Düsseldorf naar Arnhem CS vertrekt de eerste trein om 06.33; de laatste om 22.33 uur.

Björn Gianotten, Country Manager Benelux bij airberlin, is zeer verheugd over de nieuwe treinverbinding. “Voor onze passagiers uit Arnhem en omgeving heeft deze verbinding een enorme meerwaarde. Zij stappen in Arnhem in de trein en komen al om 07.24 aan op de luchthaven van Düsseldorf. Dat is bijna anderhalf uur voor de eerste ICE aankomt. Hierdoor zijn passagiers op tijd aanwezig om onze vroege vluchten naar New York en Miami te halen. De ICE-treinen arriveren wel op tijd voor onze vluchten naar Los Angeles, San Francisco en Boston die tussen negen en tien uur ’s ochtends vertrekken. De verbinding met ICE van Amsterdam Van Amsterdam naar naar Düsseldorf is heel interessant Düsseldorf Airport voor treinreizigers uit de Randstad.” De ICE International gaat van Amsterdam via Utrecht en Arnhem Treinen naar Frankfurt naar Düsseldorf Hauptbahnhof. De Zeven keer per dag rijdt er een De boordbistro biedt gelegenheid rustig te snelste verbinding vanaf Amsterdam ICE International van Amsterdam eten. Foto: Siemens. duurt 2 uur en 12 minuten. Vanaf Düsseldorf Hbf brengen zowel de stoptrein als de S-Bahn reizigers twee á drie keer per uur in twaalf minuten naar de luchthaven. De metro stopt onder de luchthaven. Het treinkaartje naar Düsseldorf Hbf is ook geldig naar de luchthaven Düsseldorf International. In de loop van dit jaar zal in de ICE-treinen naar Düsseldorf en Frankfurt gratis WiFi worden aangeboden. Nu is WiFi vanaf de Duitse grens beschikbaar. Eerste klas reizigers ontvangen vanaf juni een gratis Financieel Dagblad of Telegraaf en alle treinen worden gerenoveerd.

Regionale trein van Arnhem naar Düsseldorf Airport Vanaf 6 april biedt NS- dochteronderneming Abellio een directe verbinding van Arnhem CS naar Düsseldorf Flughafen. De

63 Special

met aankomst op de luchthaven om 10.16 uur. Vanuit Frankfurt vertrekt de eerste trein om 05.29 uur. Deze trein stopt om 05.40 op Frankfurt Flughafen en arriveert om 09.57 uur in Amsterdam. Handig voor reizigers die ’s ochtends vroeg in Frankfurt landen en door willen reizen naar Amsterdam. In alle ICE-treinen (ook die naar Düsseldorf) is een bistro of een restaurant aanwezig. In de eerste klas is het mogelijk vanuit de stoel bij een steward een drankje of maaltijd te bestellen.

Wie van Düsseldorf of Frankfurt vliegt en met de trein naar de luchthaven reist kan een rail & fly-ticket aanschaffen. “Deutsche Bahn werkt hiervoor samen met een groot aantal airlines, waaronder Lufthansa”, vertelt Andreas Fuhrmann van Deutsche Bahn. “Het is een geïntegreerd ticket dat je boekt bij de airline. De airline is ook het aanspreekpunt. Voor De Thalys verbindt Nederland met België en (met stops in Utrecht en Arnhem) Nederlanders die in de grensstreek Frankrijk. Foto: Thalys. rechtstreeks naar de luchthaven van met Duitsland wonen is dit een Frankfurt. In 3 uur en 39 minuten handige optie, want het ticket geldt (snelste verbinding) gaat de op Duitse treintrajecten.” hogesnelheidstrein van Amsterdam naar Frankfurt Flughafen Fernbahnhof. Business Lounges Vanaf hier is het tien minuten lopen Reizigers die gebruik willen maken De trein biedt zelfs mogelijkheden om te naar de vertrekhallen. De eerste trein van een Business Lounge kunnen vergaderen. Foto: Siemens. vertrekt uit Amsterdam om 06.37, in Nederland terecht op station Amsterdam CS, Rotterdam CS en Schiphol. Eerste klas passagiers van ICE-treinen en Thalys TheCard- houders hebben gratis toegang tot de NS International Lounge - Regus Express.

Zij kunnen er gebruikmaken van comfortabele werkplekken, draadloos internet en vergaderzalen. Een gratis drankje is inbegrepen. Op Düsseldorf Hbf en Frankfurt Hbf zijner Deutsche Bahn-lounges met WiFi, kranten en gratis drankjes, die toegankelijk zijn op vertoon van een geldig vervoersbewijs in de eerste klas of een bahn.bonus comfort- kaart. Station Brussel-Zuid beschikt over een Thalys-lounge. Reizigers die in het bezit zijn van een Thalys TheCard hebben gratis toegang tot de lounge. Kaarthouders met een gold en platinum card kunnen ook gebruikmaken van de lounge als ze niet met de trein reizen.

64 W IN: 1e klasse retourticket Parijs voor 2 personen

Wilt u zelf kennis maken met zakelijk reizen per Thalys? Doe dan mee aan onze prijsvraag en maak kans op twee eerste klas tickets met de Thalys naar Parijs.

Beantwoord om te winnen zo origineel mogelijk de volgende vraag:

“Wat zou u doen tijdens een trip in de eerste klas als u zakelijk reist met de Thalys?”

Stuur uw verhaal van maximaal 100 woorden uiterlijk 31 maart naar [email protected] o.v.v. Thalys-actie en maak kans op het winnen van de tickets.

Uit de inzendingen wordt in samenwerking met Thalys het beste verhaal geselecteerd.

Uw inzending wordt voor geen andere doel gebruikt dan deze prijsvraag. De winnende inzending wordt gepubliceerd op de website Zakenreisnieuws.nl in de maand april.

ZAKENREIS NIEUWS.NL Vluchtverslag Cijfer: 8

TAP Portugal Airbus A319. Foto: TAP Portugal. T AP Portugal: Amsterdam - Lissabon

Na het succesvol afronden van mijn opleiding International Business & Languages was het tijd voor een welverdiende vakantie in Portugal. Samen met een vriend, en tevens medestudent, een weekje Portugal geboekt, dat in het teken stond van voetbal. Er stonden vier voetbalwedstrijden op het programma, waar we erg naar uit hadden gekeken.

Voor de retourvlucht van Amsterdam Schiphol en daarom moet men ook TEKST: Yoran Wijkstra. naar Lissabon kozen we voor TAP met een goede oplossing komen om Portugal, wegens de schappelijke prijs de doorstroming te verbeteren. Het en gunstige vertrektijden. kostte ons ruim twintig minuten om de security-check te passeren. Eenmaal met de trein aangekomen op Schiphol gingen we direct naar de Gratis beenruimte bagage drop-off in Vertrekhal 1. Het Na de veiligheidscontrole nog een was vrij rustig en de koffers waren dan rondje gelopen en ergens wat ook zo afgegeven. We werden naar gegeten. Ondertussen had ik de de veiligheidscontrole in het uiterste Airbus van TAP de gate zien naderen. hoekje van de terminal gestuurd, Daarop besloten we om ons richting Iedere maand publiceert Luchtvaartnieuws Magazine een omdat de wachttijd daar het kortste de gate te begeven. Eenmaal daar vluchtverslag met foto’s dat is ingezonden door een lezer. De redactie is niet verantwoordelijk voor de inhoud van het zou zijn. Er is tegenwoordig veel te begon het boardingproces al vrij vluchtverslag. doen om de veiligheidscontroles op snel. Vooraf had ik thuis ingecheckt,

66 Vluchtverslag waarbij ik de mogelijkheid had om zonder extra kosten in te checken op stoel 12A en 12B, die zich bij de nooduitgang bevonden. TAP staat normaliter niet bekend om hun uitbundige beenruimte, dus dit was mooi meegenomen. Het boardingproces was vrij snel afgerond en de deuren konden op tijd gesloten worden. Na een klein stukje taxiën steeg vlucht TP663 op van de Kaagbaan in zuidwestelijke richting.

Deze vlucht werd uitgevoerd door een Airbus A320 met het oude interieur. Momenteel is TAP bezig de vloot te voorzien van een nieuw interieur, afgezet bij de terminal. Een flinke Oude cabine in de Airbus A320. Foto: Yoran waarmee begonnen wordt op de wandeling langs de vele winkeltjes Wijkstra. kleinere Airbus A319’s. Daarmee in Terminal 1 volgde om uiteindelijk konden we later op de terugweg nog in de bagagehal te arriveren, waar kennismaken. de bagage binnen no-time op de band lag. Vanaf het vliegveld rijdt er Na zo’n driekwartier begon de crew een metro binnen het halfuur naar met de catering. Een sandwich en de binnenstad van Lissabon, wat een sapje plus een tweetal drankjes een ideale manier is om vanaf het naar keuze. Een Portugees biertje vliegveld de stad te bereiken. behoorde tot de opties, dus van deze Ook een vluchtverslag inzenden? mogelijkheid gebruik gemaakt om Mijn ervaring met TAP is zeer Mail dan uw actuele verslag alvast te wennen aan de Portugese positief, vooral door de juiste prijs- van maximaal 800 woorden cultuur. De service van TAP was goed. kwaliteitsverhouding. Op het moment en enkele foto’s (minimaal Het voordeel van het oude interieur is van boeken van de vlucht scheelde 1 MB en in hoge resolutie) naar dat je niet tussen de stoelen door kunt het enkele tientallen euro’s met [email protected] kijken. Dit geeft extra privacy, maar de andere maatschappijen, waardoor stoelen waren gedateerd, waardoor de keuze op TAP viel. De vlucht een vernieuwd interieur een goede verdient een ruime 8, mede door de keus is. goede service, vriendelijkheid van de bemanning en de stipte vertrektijd. De vlucht verliep soepel en na twee Hopelijk zijn binnenkort ook de Airbus uur werd de daling richting Lissabon A320’s van TAP voorzien van het Airport ingezet. Er werd in noordelijke nieuwe interieur, waardoor men een richting geland, waardoor we eerst nog beter product aan kan bieden over de stad heen vlogen, wat een met een verbeterd zitcomfort. De catering aan boord. Foto: Yoran Wijkstra. prachtig uitzicht opleverde. Na de landing werden we op het platform geparkeerd. Geen aviobrug, maar bussen om ons naar de terminal te brengen. Opvallend is dat de buitenlandse maatschappijen wél aan een aviobrug geparkeerd stonden en dat TAP er voor kiest om dit niet te doen. Dit zal een van de redenen zijn waarom TAP net iets goedkopere tickets aan kan bieden dan andere luchtvaartmaatschappijen.

Busreis Na een uitgebreid rondje over het vliegveld van Lissabon werden we

67 Social media

Luchtvaartnieuws.nl Facebook: ‘Gedoe over inkomen de moeite neemt om op Cheaptickets de prijzen van KLM-topman Pieter Elbers’ een retourtje Schiphol - Dubai te vergelijken, komt Erik Boer op Facebook: Hebben we eindelijk weer een tot de conclusie dat Transavia veruit de goedkoopste topper op deze functie, krijg je dit weer...... Salaris past aanbieder is en dat de prijzen van Emirates en KLM op bij functie mensen!!! gelijke hoogte liggen.

Agravel23 Instagram: Brenda houdt nu al van de #Jetblue ‘Napping pods’

Diecastryan Instagram: De walvis in haar natuurlijk habitat. Bussen en auto’s zijn dwergen... wanneer je de Asiana A380-861 over ziet komen voor landing op LAX

Singaporeair Instagram: My and mini My

Luchtvaartnieuws.nl Facebook: Europese airlines smeken om ingrijpen tegen Golfmaatschappijen Koen Vugs op Facebook: Tot nu toe heb ik nog nooit een rapport gelezen waaruit onomstotelijk blijkt dat bijvoorbeeld Emirates staatssteun krijgt. Iedereen roept, maar niemand komt met bewijzen. Tegelijkertijd vragen Air France/KLM en Lufthansa om maatregelen die sterk lijken op het beschermen van de eigen markt en dat is niet in het voordeel van de consument. Wie

68 Social media

Luchtvaartnieuws.nl Facebook: Massale aanval Ryanair op Lufthansa in Frankfurt Ton Boekhout op Facebook: Van de filosofie waar Ryanair mee begon is in ieder geval niets meer over. Nu steeds meer naar de mainports, terwijl men daar juist niet wilde zijn. Times change.....

Airbus Instagram: Heeft dit een bijschrift nodig?

Hamed Barakat LinkedIn: Richard Branson, founder of the Virgin group, visited the Virgin Australia offices and found one employee napping on a couch !! Branson: “Wow, did he get a shock when I woke him up. He must have thought he was dreaming because he went straight back to sleep ! “

Ecaviation Instagram: After a cold and humid night ice accumulated on the fanblades of our Boeing 737. The Luchtvaartnieuws.nl Twitter: Delta leert passagiers ice is removed with hot air. The hot-air-guy took it easy netjes in de rij te staan and made sure his ‘tools’ wouldn’t get cold either. Mattijs @Stijsemans dat doet collega @united al jaren

Aviationgoals Instagram: Zo ziet een dag eruit voor ATC controllers op Curaçao International Airport! Van een kleine Cessna tot een machtige Boeing jumbojet

69 ZAKENREISNIEUWS KORT ZAKENREISNIEUWS

zijn onder andere 58 Flirt-sprinters, 118 CAF-sprinters en 79 Alstom-intercity’s die geschikt zijn voor de hoge snelheidslijnen.

Metro verbindt terminals Delhi Airport Delhi International Airport krijgt een metroverbinding tussen haar terminals. The Economic Times laat weten dat de bouwplannen oorspronkelijk gepland stonden voor 2020, maar door de groei is dit proces naar voren gehaald. De zogeheten Automated People Mover verbindt Terminal 1, 2 en 3 met elkaar. De huidige Terminal 2 is verantwoordelijk voor het internationale verkeer, maar dit verkeer wordt in 2020 verplaatst naar de nieuw te bouwen Terminal 4. De metrolijn zou in eerste instantie gelijktijdig met de nieuwe faciliteit gebouwd worden.

Air France opent nieuwe lounge Air France heeft een nieuwe lounge geopend op thuisbasis Parijs Charles de Gaulle. De ruimte is gevestigd in terminal 2G en is toegankelijk voor Business Class-reizigers en passagiers met een Elite Plus frequent flyer status. De lounge is voorzien van alle gemakken om te werken of te

Foto: London City Airport.

HRG: weinig impact Brexit op zakenreisgedrag De aanstaande Brexit heeft vooralsnog weinig impact op het zakenreisgedrag. Dat concludeert zakenreisorganisatie HRG Netherlands op basis van onderzoek onder zijn klanten. Volgens HRG staat Londen al jaren op plek één van de top 10 bestemmingen en dat is ook in 2016 na aankondiging van de Brexit niet veranderd. “We hebben in 2016 vier procent meer tickets naar Londen verkocht dan in 2015 en over de implicaties van de Brexit ook nog geen vragen van onze klanten gekregen”, meldt algemeen directeur Auke van de Bos. Het is volgens hem wel moeilijk te voorspellen welke impact de Brexit op lange termijn op zakelijk reizen zal hebben.

NS: een derde meer treinen in 2022 De Nederlandse Spoorwegen (NS) wil het totaal aantal inzetbare treinen in 2022 laten stijgen van 2966 naar 4077. Dit is een toename van 37 procent. Het aantal treinreizigers stijgt naar verwachting tussen 2017 en 2022 met vijftien procent. De NS kan met de nieuwe treinen 21 procent meer personen vervoeren. Er is volgens NS- topman Roger van Boxtel een Deltaplan voor het spoor nodig. “Anders loopt Nederland hopeloos vast, ondanks dat NS tot 2022 ruim 1100 extra rijtuigen inzet”, meldt hij in De Telegraaf. Onder de nieuwe treinen die de NS wil inzetten, Foto: Air France.

70 ZAKENREISNIEUWS

ontspannen. Daarnaast is er een doucheruimte om op te frissen tussen twee vluchten. Middelpunt is de Franse brasserie, waar reizigers verschillende warme en koude gerechten kunnen krijgen. Vanaf mei is er ook een echte bakker aanwezig, die verse Franse delicatessen Meer zakenreisnieuws? bereidt. Scan deze code of ga naar Zakenreisnieuws.nl. Waldorf Astoria New York voorlopig dicht Het wereldberoemde Waldorf Astoria Hotel in New York heeft eind februari de deuren gesloten en blijft naar verwachting drie jaar dicht. In 2014 kocht de Chinese verzekeraar Anbang het hotel voor 1,55 miljard euro van de vorige eigenaar Hilton Worldwide Holdings. De Chinese pandeigenaren vinden het tijd voor een ingrijpende verbouwing. Het hotel zou niet meer voldoen aan de eisen van de moderne tijd. Van de 1413 hotelkamers in het huidige hotel, komen na de renovatie maximaal 500 kamers acht kunnen zitten. De boordbar, die toegankelijk is voor terug. De andere kamers worden verbouwd tot Business en First Class passagiers, krijgt tevens nieuwe appartementen. geluidswerende gordijnen, om de rest van de passagiers niet te storen. Meer winst voor Accor Hotels Accor Hotels heeft 2016 afgesloten met een winst van 266 miljoen euro. Dat is acht procent meer dan een jaar eerder. Vooral de Aziatische markt liet een gezonde groei zien. Het afgelopen jaar voegde Accor 347 nieuwe hotels toe. In totaal kwam de portfolio uit op 4.144 hotels met 583.161 kamers. Accor heeft verder de voormalige Franse president Nicolas Sarkozy benoemd als bestuurslid. Hij krijgt de leiding over een nieuw comité voor de internationale strategie.

Privium breidt uit met Korean Air Leden van het Privium-programma kunnen sinds kort op Schiphol inchecken bij de Business Class-balie van Korean Air. Dat geldt ook voor reizigers met een Economy-ticket. Eén van de voordelen van het programma, naast een snelle grenspassage en het gebruik van de Privium Lounge, is het inchecken bij Business Class-balies van diverse airlines. Privium heeft nu overeenkomsten met twintig airlines, waaronder ook Aeromexico, American Airlines, Cathay Pacific, Emirates, Etihad Airways, Garuda Indonesia, Jet Airways en Qatar Airways.

Emirates vernieuwt bar in A380 Luchtvaartmaatschappij Emirates steekt de komende jaren miljoenen in het vernieuwen van de cabines aan boord van de Boeing 777 en Airbus A380. Daaronder valt ook de boordbar van de dubbeldekker. Bij de bar komt meer zitgelegenheid, waarbij tafeltjes aan het raam geplaatst worden. Ook wordt de kleurstelling veranderd, waardoor de bar een lichtere uitstraling moet krijgen. Er is in totaal plaats voor 26 passagiers in de bar, waarvan er Foto: Emirates.

71 Interview Paul Gregorowitsch

Terminal 2F is een van de twee Schengen-terminals van Charles de Gaulle. Foto: Air France. D e hete adem van Schiphol

Februari 2017. De hoogste baas van de Franse luchtvaartgroep ADP spreekt voor een grote groep media uit de hele wereld. Augustin de Romanet legt uit dat Charles de Gaulle Airport in Europa een krachtiger hub is dan Londen Heathrow. Hij spreekt ook over andere concurrenten, Frankfurt bijvoorbeeld. En Amsterdam. Een paar zinnen later heeft De Romanet het opnieuw over Schiphol. Maar dan is de Nederlandse luchthaven opeens een strategische partner.

De bestuursvoorzitter en CEO van tussen te krijgen. Charles de Gaulle TEKST: Steven van den Berg Groupe ADP hinkt op twee gedachten. en Schiphol vormen het dubbele Terecht, want er is geen speld thuishonk van de tandem Air France-

72 Interview

KLM. Een ‘dual hub system’, zo noemen Thuisland de twee luchthavens de strategische Charles de Gaulle heeft geen lange Passagiers op Charles alliantie. Ze hebben sinds 2008 ook historie als internationaal knooppunt. aandelen in elkaar. ADP bezit acht De kapstok voor ADP en Air France om de Gaulle en Schiphol procent van Schiphol, de Nederlandse in februari de media uit te nodigen, onderneming is voor acht procent was de twintigste verjaardag van de Groupe ADP en Schiphol Group eigenaar van ADP. hub. Een ietwat verlate verjaardag, werken sinds 2008 samen binnen want de lancering van de luchthaven een strategische alliantie. Schiphol als knooppunt vond eigenlijk 21 heeft in de loop van de jaren een jaar geleden plaats: in maart 1996. flinke passagiersachterstand op Tot die tijd diende Charles de Gaulle Charles de Gaulle ingelopen. voornamelijk als vliegveld voor bestemmingsverkeer. Dat was niet Jaar Charles de Gaulle schiphol ADP rekent ongewoon, want met Frankrijk 2008 60,9 47,4 als enorm thuisland en Parijs als 2009 57,9 43,6 op grote toeristische trekpleister is de vraag 2010 58,2 45,2 naar vervoer van nature al groot. In 2011 61,0 49,8 toestroom 1996 waren op Charles de Gaulle 2012 61,6 51,0 Airport slechts 1.900 verbindingen per 2013 62,0 52,6 Chinezen week mogelijk. Nu zijn dat er 25.000 2014 63,8 55,0 per week. 2015 65,8 58,3 2016 65,9 63,6 Topman De Romanet kent de beperkingen van de grootste luchthaven binnen Groupe ADP. Charles de Gaulle heeft geen reputatie Alle samenwerking en belangen ten als fraaie luchthaven en is met de spijt, de twee concurreren ook met verschillende terminals en satellieten elkaar. KLM is binnen Air France-KLM van terminals geen alles-onder- de snelste groeier. Schiphol profiteert één-dak-concept zoals Schiphol. daarvan, Charles de Gaulle niet of ADP heeft de laatste jaren enorme nauwelijks. Daar komt bij dat de bedragen geïnvesteerd om dit aan Parijse luchthaven er minder goed te pakken. Terminalgebouwen zijn in slaagt om ander verkeer aan te op de schop gegaan en nieuwe trekken. Ongeveer zestig procent van gebouwen zijn geopend, met inbegrip de passagiers op Charles de Gaulle van prestigieuze winkelgebieden. Air France is goed voor zestig procent van de Airport vliegt met Air France. Op Snelle monorailverbindingen dragen passagiers op CDG. Foto: Air France. Schiphol was KLM in 2016 goed voor minder dan vijftig procent van alle reizigers.

De verschuivingen zijn duidelijk zichtbaar in de passagiersaantallen. In 2008, het jaar dat Groupe ADP en Schiphol Group elkaar de liefde verklaarden, was Charles de Gaulle duidelijk dominant over Schiphol. De Franse hub eindige dat jaar met bijna 61 miljoen passagiers op de vijfde plek van de wereld. Schiphol kwam met 47,4 miljoen passagiers niet verder dan de veertiende plaats. Hoe anders is het nu. Charles de Gaulle sloot 2016 af met 65,9 miljoen passagiers, Schiphol eindigde op 63,6 miljoen. De kans bestaat dat de Nederlandse mainport de Franse partner en concurrent al in 2017 passeert.

73 Interview

We steken de komende jaren ruim een half miljard euro in de uitbreiding en verbetering van ons bagagesysteem.” De Romanet doelt op de realisatie van een vernieuwd systeem voor de afhandeling van koffers en tassen aan de oostkant van Charles de Gaulle Airport. Daar wordt gewerkt aan de aanleg van zestig kilometer lopende band, waarover meer dan 15.000 stuks bagage per uur kunnen zoeven. Het gaat om bagage van passagiers die gebruik maken van de terminals 2E en 2F.

Open lounge Groupe ADP steekt tussen 2016 en 2020 in totaal 4,6 miljard euro in de verbetering van Charles de Gaulle. Het winkelgebied in Hall M is een bij een vlottere overstaptijd. Ook de Volgens De Romanet wordt de hub paradepaardje van ADP. Foto: Reismedia. bewegwijzering is aangepast. “We steeds aantrekkelijker voor passagiers. zijn de eerste luchthaven in Europa Trots zijn ze in Parijs onder meer op die ook in het Chinees de weg wijst”, ‘Instant Paris’, een soort open lounge aldus De Romanet. Die claim gaat niet voor overstappende passagiers. De helemaal op, want de vliegvelden van 4.500 vierkante meter grote zone in Helsinki en Kopenhagen doen dit al Hall L (onderdeel van terminal 2E) langer. Het geeft wel aan dat ADP zich moet reizigers in de sfeer van Parijs opmaakt voor een flinke toename van brengen, zonder dat ze daadwerkelijk het aantal Chinese reizigers. de Franse hoofdstad bezoeken. ADP kan passagiers een grotere Voor de jonge kinderen die zonder dienst bewijzen door de wachttijden begeleiding reizen hebben ADP en bij de grenscontrole te verkorten Air France in 2016 ‘Kids Solo’ geopend. en de kans op het zoekraken van Hier kunnen kinderen in de leeftijd bagage te verkleinen. Ook op die van vier tot zeventien jaar uitrusten en twee gebieden wordt over Charles de zich vermaken tijdens hun overstap. Gaulle flink geklaagd. De Romanet Een groot voordeel van Charles de belooft verbetering. “Er komen op Gaulle ten opzichte van Schiphol is korte termijn tientallen machines de ruimte die de luchthaven heeft om Op Charles de Gaulle wordt een enorme met gezichtsherkenning bij. Daarmee te kunnen groeien. De hub schuurt bagagehal aangelegd. Foto: Reismedia. kunnen we de controles versnellen. - in tegenstelling tot Schiphol - niet tegen het plafond van toegestane vliegbewegingen aan. De capaciteit van de faciliteiten is vooralsnog berekend op 72 miljoen passagiers per jaar. Er zijn al plannen voor uitbreiding: ten oosten van terminal 1 en ten noorden van terminal 2 wordt ruimte vrijgehouden voor de constructie van terminal 4.

Om de noodzaak van die expansie aan te tonen, moet er wel eerst wat gebeuren op de thuisbasis van Air France. Het aantal passagiers op Charles de Gaulle nam in 2016 met 0,3 procent toe. Bij partner en concurrent Schiphol lag dat groeicijfer op ruim negen procent.

74 Interview Paul Gregorowitsch

Surinam zoekt een opvolger voor de oude Airbus A340. S urinam Airways slaat vleugels uit met nieuwe vloot

Met zijn 75 jaar is topman Robbi Lachmising misschien wel de oudste luchtvaartbaas ter wereld, maar zijn ambities houden hem jong en scherp. “Ik wil nog twee tot drie jaar doorgaan om van Surinam Airways een gezond bedrijf te maken”, zegt hij in gesprek met Luchtvaartnieuws Magazine.

De Surinaamse stoelen in bij de airline op vluchten luchtvaartmaatschappij is dringend tussen Schiphol en Paramaribo. TEKST: Rob Somsen op zoek naar nieuwe vliegtuigen Daarnaast start TUI fly in juli eigen foto’s: Reismedia en wil ook haar netwerk verder vluchten tussen beide landen. uitbouwen om Suriname nog beter bereikbaar te maken. Een grote stap Lachmising werkt hard aan het in die richting maakte het ook door doorontwikkelen van Surinam een deal te sluiten met TUI. Vanaf april Airways. “Minister Jerry Miranda van koopt de Nederlandse touroperator Openbare Werken zit nog niet zo lang

75 Airline

Robbi Lachmising met TUI-topman Arjan Kers. op zijn post en geeft mij de ruimte om Altijd op vier motoren mijn werk te doen”, zegt Lachmising Voor de verre vluchten richting op vrolijke toon. Zijn humeur was, Schiphol maakt Surinam Airways op het moment dat we hem in al sinds jaar en dag gebruik van Paramaribo spraken, opperbest. De viermotorige toestellen. Eerst was er ondertekening van het contract met de Douglas DC-8, daarna de Boeing TUI geeft de luchtvaartmaatschappij 747-300 en sinds 2009 de Airbus A340- een impuls én zet Suriname beter op 300. De luchtvaartmaatschappij wordt de kaart als toeristische bestemming. tot het gebruik van viermotorige jets gedwongen door het ontbreken Uitbreidingsdrang van een ETOPS-vergunning. De Surinam Airways leed de afgelopen Surinaamse luchtvaartdienst CASAS jaren steevast miljoenen dollars beschikt niet over de bevoegdheid verlies, met name door de hoge om die af te geven, waardoor Surinam olieprijs. In 2016 wist het bedrijf Airways geen gebruik kan maken de resultaten op te vijzelen. van veel efficiëntere tweemotorige Lachmising is optimistisch over toestellen, zoals de Boeing 777 of 787 de ontwikkelingskansen van de Dreamliner. Wedstrijd onderneming. Met de overheid als helpende hand moet Surinam Airways Lachmising hoopt dat die situatie snel tussen de komende jaren kunnen groeien in verandert, aangezien de leasetermijn de regio. “Voorwaarde is dat er meer van de enige A340 over drie jaar Boeing en bilaterale luchtvaartverdragen worden verloopt. “We hebben een nieuw aangegaan.” De topman, die het liefst toestel nodig met maximaal 350 Embraer informeel gekleed gaat, droomt van stoelen. De Boeing 777 of 787 zijn vluchten naar Cuba en Sint Maarten, daarbij de voornaamste kandidaat.” via buurland Guyana. Tot het zover is investeert Surinam

76 Airline

Airways in de A340, onder meer door het installeren van een nieuwe vorm Profiteren van samenwerking met TUI van inflight entertainment. “Dat werkt op basis van houders in de stoelen, waar passagiers hun tablet in kunnen “Voor het eerst doet zich de kans met de KLM samen. Met alle respect steken. Qantas en Virgin Atlantic voor om toeristen te vervoeren voor TUI: KLM is groter én sterker. gebruiken dat ook.” tussen Amsterdam en Paramaribo We hebben een ramp meegemaakt en niet langer alleen familievervoer.” waarna we diep zonken qua omzet Vervanging Boeing 737 Dat was de boodschap van Robbi en we zaten opgescheept met een Voor regionale vluchten steunt Lachmising tegenover een zaal slechte reputatie. Ik zat toen voor Surinam Airways op een kleine vloot met 150 vertegenwoordiger van de Surinam in Nederland en heb er van drie Boeing 737-300’s. Die zijn Surinaamse reis industrie, pers en stap voor stap voor gezorgd dat we toe aan vervanging. “We hopen daar de minister van Handel, Industrie en de markt weer terug wonnen. KLM deze maand een definitieve beslissing Toerisme, Ferdinand Welzijn. heeft ons altijd als een gelijkwaardige over te nemen”, zegt Lachmising. partner gezien binnen de toenmalige Voornaamste kandidaat is Embraer, “Iedereen gaat profiteren van de joint venture. Als KLM ons niet heeft dat een hele familie aan regionale samenwerking tussen Surinam kunnen opslokken, dan kan TUI dat al toestellen biedt. “Mocht dat niet Airways en TUI Nederland, van de helemaal niet.” lukken, dan moeten we kijken naar hoteliers tot de kleine man in de de Boeing 737-700. Het kan ook straat die schaafijs verkoopt.” Volgens Hij vervolgt: “Er gaan dertien miljoen zijn dat we kiezen voor een mix, Lachmising hebben beide partijen Nederlanders op vakantie. Ik wil waarbij de Boeing 737 wordt ingezet elkaar nu gevonden. “We gaan er er hier niet een miljoen van hier op de drukke routes naar Aruba samen een succes van maken op hebben, want dan zijn er hier meer en Orlando en de route naar New Suriname toeristisch op de kaart te Nederlanders dan Surinamers. Maar York.” Uiteindelijk wil Lachmising de zetten.” 30.000 tot 40.000 zou prachtig zijn. regionale vloot laten groeien naar tien Als zij komen kunnen we het hout toestellen.” Lachmising wil tegenover de sceptici in de bossen laten en de olie en het in de zaal direct de twijfel wegnemen goud in de grond. We moeten er aan dat Surinam Airways op termijn gaan werken dat we accommodaties wordt opgeslokt door TUI. “Ik kan u bouwen om de toeristen te De Boeing 737’s worden mogelijk vervangen verzekeren, we werken al sinds 1965 ontvangen. En TUI bouwt mee.” door Embraers.

77 Foto van de maand

78 Foto van de maand

Michiel Knijff maakte deze foto van een Embraer 190 van KLM Cityhopper in december op Schiphol vanuit de cockpit van een andere E190. “Wij parkeerden ons vliegtuig op het platform en keken recht in de ondergaande zon. Als achtergrond met de grote ‘vrachtbakken’ gaf het een mooi plaatje”, meldt hij aan Luchtvaartnieuws Magazine. Michiel is zelf co-piloot bij KLM Cityhopper en heeft fotografie als hobby.

Stuur ons uw foto! Luchtvaartnieuws Magazine is altijd op zoek naar bijzondere, actuele luchtvaartfoto’s voor deze rubriek. Heeft u zo’n foto? Stuur deze foto (minimaal 1 MB én in hoge resolutie) naar [email protected] en maak kans op een leuke prijs!

79 Aegean Airlines Aer Lingus Air Arabia Maroc Air Austral

Air Baltic Air Botswana Air Namibia Air Transat

Asiana Arik Air Azal Azerbaijan Azul

Bangkok Airways Biman Bangladesh BMI Regional Caribbean Airlines

Condor Gulf Air Mahan Air Malaysia Airlines

MIAT Precision Air South African Airways Star Peru

SunExpress Thomas Cook Belgium Ukraine International Airlines

Bovenstaande luchtvaartmaatschappijen worden vertegenwoordigd door AVIAREPS BV.

AVIAREPS BV, Beechavenue 104, 1119 PP Schiphol-Rijk, 020-5200282, [email protected]

Passenger Sales, Marketing, Public Relations, Social Media, Webcare, Event Organizers, Call centre & Fullfillment

Jan Sondij en Ben Wichers Schreur van het KNMI in De Bilt. M inder mist, meer extremen

Bedreigingen zijn er voor Schiphol en KLM genoeg. Concurrentie uit het Midden- Oosten bijvoorbeeld, of het maximumaantal vliegbewegingen dat nadert. En dan is er ook de internationale dreiging van terreur. Op meer lokale schaal zijn zelfs ganzen een potentieel gevaar. Maar er is iets wat de luchthaven en haar gebruikers veel vaker in de greep heeft. En wat ook niet te voorkomen valt.

‘Mist hindert vliegverkeer Schiphol’. dag net gaat vliegen. Dan worden ‘Annuleringen op Schiphol door harde je reisplannen - zakelijk of privé - TEKST: Steven van den Berg wind’. Zomaar twee nieuwskoppen misschien wel verstoord door niets foto’s: Reismedia die je tegen kunt komen op minder dan: het weer. Luchtvaartnieuws.nl. Meerdere keren per jaar, elk jaar opnieuw. Bij het KNMI in De Bilt weten ze er alles Gebeurtenissen die nauwelijks van. De afdeling die zich bezighoudt verbazen en niemand in beroering met het weer in relatie tot de brengen. Behalve als je zelf die luchtvaart, is een hele grote. “Het gaat

81 Interview Paul Gregorowitsch

om zestig FTE op een totaalaantal Afnemers van 380 FTE bij het KNMI”, zegt Jan De ‘luchtvaarttak’ van het KNMI Het KNMI Sondij, werkzaam als senior adviseur weet zichzelf volledig te bedruipen luchtvaartmeteorologie. “We zijn 24 door de inkomsten van gebruikers. Het Koninklijk Meteorologisch uur per dag in touw om het weer Sondij: “De kosten bedragen Instituut (KNMI) is een in de gaten te houden ten behoeve agentschap van het Ministerie van onder meer de veiligheid in van Infrastructuur en Milieu. de luchtvaart. In onze weerkamer Het hoofdkantoor is gevestigd bovenop het hoofdgebouw draaien in De Bilt. Hét gezicht van collega’s in shifts van drie keer acht het KNMI is een op een toren uur. Drie van de vier collega’s in de geplaatste witte radarkoepel. weerkamer zijn direct of indirect Het markante herkenningspunt met de luchtvaart bezig.” Daarbij in De Bilt is sinds begin dit jaar wordt overigens niet alleen op het buiten bedrijf gesteld. Twee weer in Nederland gelet. “Onder andere weerradars van het onze verantwoordelijkheid valt KNMI verzamelen momenteel ook het weer op de drie Caribische alle buienactiviteiten, onder gemeenten binnen Nederland. meer voor de luchtvaart. Deze Dus ook de omstandigheden radars staan in Den Helder en voor het vliegverkeer op Saba, Herwijnen. Het KNMI is opgericht Sint Eustatius en Bonaire worden in 1854; sinds 1938 is er binnen vanuit de weerkamer in De Bilt het instituut een speciale nauwlettend in de gaten gehouden.” weerdienst voor de luchtvaart. Aruba, Curaçao en Sint Maarten zijn Bij het KNMI werken meer dan sinds 10 oktober 2010 zelfstandige vierhonderd mensen. landen binnen het Koninkrijk en beschikken over hun eigen weerdiensten.

82 Interview ongeveer negen miljoen euro per jaar en dat wordt betaald Vooruitgang uit de heffingen die gebruikers betalen. In principe kunnen alle luchtvaartmaatschappijen gebruik Door te investeren in innovatie kan het KNMI steeds nauwkeuriger rekenen. maken van onze meteorologische Daardoor wordt bijvoorbeeld de interval tussen weerupdates voor het diensten.” De afnemers zijn niet vliegverkeer steeds kleiner. Voor de luchtvaart is met name de windsterkte- alleen vliegtuigen die in Nederland en richting van belang. Er worden momenteel proeven gedaan waarbij de landen of stijgen. Meer dan tachtig verwachting elke vijftien minuten kan worden aangescherpt. Het KNMI procent van de inkomsten wordt is betrokken bij een project dat het mogelijk moet maken om in 2020 gegenereerd uit overvliegende weersituaties bijna real-time door te geven aan piloten en verkeersleiding. toestellen, legt Sondij uit. “Een Daarbij worden de vliegtuigen zelf als meetpunt ingezet. Vliegtuigen zijn toestel dat over Nederland vliegt, voorzien van sensoren om de windsnelheid en de temperatuur te meten. betaalt volgens Europese afspraken Als deze gegevens via een snelle verbinding kunnen worden uitgewisseld, een heffing. Die wordt in rekening fungeert het ene vliegtuig als weerstation voor het andere. gebracht door alle landen waar je diensten van afneemt. Er zitten delen in voor bijvoorbeeld de verkeersleiding, search and rescue- teams en de weerdienst.” Adviseurs Het team waar Sondij deel van Door overheidsbezuinigingen zijn uitmaakt, houdt zich binnen de de activiteiten van het KNMI in luchtvaart in Nederland bezig de loop van de jaren geclusterd. met Schiphol en de regionale Dat heeft onder andere tot gevolg Wind en luchthavens Groningen, Maastricht dat er geen dependance met en Rotterdam. “Voor Eindhoven meteorologen meer is gevestigd slecht zicht Airport is het anders geregeld, op Schiphol. Wel is er 24 uur per omdat daar sprake is van dag een waarnemer aanwezig. hebben commercieel medegebruik op een Toch zijn met grote regelmaat ook militaire vliegbasis. Het weer is meteorologen van het KNMI op meeste daar de verantwoordelijkheid van Schiphol te vinden, zegt Sondij. de JMG, de Joint Meteorologische “Onze meteorologisch adviseurs impact Groep.” nemen plaats in de operations room van de verkeersleiding als de

83 Interview

omstandigheden daar om vragen. Schreur een aantal voorbeelden Ze kunnen de verkeersleiders, noemt. “In de loop van de decennia maar ook afhandelaars en is onze lucht schoner geworden. luchtvaartmaatschappijen, Er zitten minder verontreinigde voorzien van advies op maat. Dat deeltjes in de lucht en daardoor is niet nodig bij zonnige dagen is het aantal dagen met mist Vliegtuigen met nauwelijks wind. Maar als lage afgenomen.” bewolking, mist en wind wél een kunnen zelf rol spelen, wordt hun aanwezigheid Minder gunstig is dat het weer erg op prijs gesteld. In de praktijk is extremere vormen aanneemt. meetstation dat ongeveer vijftig procent van de Wichers Schreur: “De buien worden tijd het geval.” zwaarder. Ze zijn intenser, wat kan zijn leiden tot beperkingen als gevolg Klimaatverandering van windstoten, wateroverlast en Het belang van een betrouwbare onweer. Bij onweer in de directe weersverwachting wordt in de omgeving van een luchthaven komende decennia voor de moet een deel van de afhandeling luchtvaart alleen maar groter. worden gestaakt omdat het “Enerzijds omdat het vliegverkeer risico’s met zich meebrengt voor groeit. De verwachting is dat het medewerkers op het platform. aantal passagierskilometers in Vooral de mensen die onder de de periode tot 2050 verdubbelt”, vleugel staan om een vliegtuig bij zegt Ben Wichers Schreur, als te tanken, lopen gevaar.” onderzoeker verbonden aan het KNMI. “Anderzijds omdat het De toenemende intensiteit van klimaat verandert en we daardoor buien heeft niet alleen gevolgen te maken krijgen met veranderende voor de directe omgeving van weersomstandigheden.” Niet alle een luchthaven, zegt Wichers gevolgen van klimaatverandering Schreur. “De toppen van de Door klimaatverandering neemt het aantal zijn overigens negatief voor de buienwolken worden hoger. Dat misdagen op Schiphol af. Foto: Schiphol. luchtvaart, blijkt als Wichers betekent dat de buien ook op

84 Regen hindert het vliegverkeer alleen in geval grotere hoogte impact hebben op Onderzoekers van het KNMI van extreme buien. Foto: Pixabay. overvliegende toestellen. Bovendien proberen in te spelen op de hinderen hevige buien ook het gevolgen van klimaatverandering. vliegverkeer dat op weg is naar een “We zijn voortdurend bezig om onze luchthaven. En als het hapert in de weermodellen te verbeteren”, zegt aanvliegroute, neemt de werkdruk op Wichers Schreur. “Daarmee investeren verkeersleiders toe.” we in onze toekomst.”

Schiphol en het weer

In het nationale onderzoeksprogramma ‘Kennis voor klimaat’ (2014) zijn de effecten van het weer en de klimaatverandering voor Schiphol in kaart gebracht. Voor Schiphol werden als belangrijkste weerparameters aangemerkt: * Wind * Zichtcondities (waaronder mist) * Winterse neerslag * Regenval * Onweer/bliksem * Temperatuur (extreem hoge of lage periodes).

85 Interview Paul Gregorowitsch A merican Express: meer focus op ZZP’er en MKB

86 Interview Paul Gregorowitsch

American Express biedt al jaren Corporate Cards en Lodge Cards aan grote bedrijven en multinationals waar veel zakenreizen worden gemaakt. ZZP’ers en het midden- en kleinbedrijf gebruikten vaak een Consumer Creditcard. Dat is veranderd. En daarom is er nu meer focus op deze doelgroepen in de vorm van de Business Card, vertelt Edwin Schoenmakers. 87 Interview

Op het kantoor van American Travel Management Companies en TEKST: Lutske Bonsma Express (kortweg: AmEx) in andere partners waarmee we een foto’s: Reismedia Amsterdam-Zuidoost bevragen we samenwerking hebben. Ik werk hem ook over veranderingen in de twee dagen per week in Amsterdam. zakelijke betalingsmarkt, over de Aangezien ik ook verantwoordelijk verantwoordelijkheid die het bedrijf ben voor de Duitse en Oostenrijkse neemt op het steeds belangrijker markt ben ik veel onderweg. Morgen gebied van zorgplicht, de zogeheten rijd ik weer naar ons kantoor in duty of care. En over nieuwe Frankfurt.” Europese wetgeving die leidt tot meer concurrentie en innovatie in Wat is er in de afgelopen jaren het betalingslandschap. veranderd op de zakelijke betalingsmarkt? Hoe ziet een gemiddelde werkdag “Mobiel, digitaal en contactloos eruit? betalen worden steeds belangrijker. “Ik heb een achtergrond in de Als je een betaling hebt gedaan, zie Logistiek en werk sinds 2000 je dat meteen in je online transactie- bij American Express. Ik ben overzicht. Klanten hebben 24/7 inzicht operationeel begonnen en werk in alle uitgaven. De zakelijk reiziger is sinds acht jaar binnen Corporate. veeleisender geworden met het oog Mijn functie is Vice President Global op veiligheid en betaalgemak. Wij Commercial Payments, Germany, doen natuurlijk steeds meer digitaal, Austria & Netherlands. Mijn maar onze service-strategie zal afdeling telt vijftig medewerkers. blijven bestaan. Online biedt gemak, Een werkdag bestaat onder maar service is het belangrijkste. Als Edwin Schoenmakers: “In principe kan een andere uit overleg met collega’s, je creditcard gestolen is, moet het klant overal ter wereld transacties met American maar ik heb ook veel externe mogelijk zijn een medewerker te Express doen.” afspraken. Bijvoorbeeld met spreken.”

88 Interview

Welke betaalproducten biedt consumentenafdeling waaronder erg prettig dat de betaling aan zijn American Express? particuliere creditcards vallen. Er zijn leveranciers al is gedaan, maar dat “Bij het boeken van tickets en hotels drie varianten van de Business Card; hij zelf nog kan wachten met betalen. door grote bedrijven wordt vaak uiteraard adviseren we klanten welke Wij adviseren onze klanten of het gebruikgemaakt van een Lodge Card, het meest geschikt is. Als een klein al dan niet nodig is om American een rekeningnummer dat in het bedrijf flink gaat groeien kan een Express te koppelen aan een bezit is van een reisagent en waarop Business Card desgewenst worden boekhoudpakket. Dat scheelt alle reisuitgaven binnen een bedrijf omgezet in een Corporate Card.” ondernemers veel tijd.” worden geboekt. Dat is aantrekkelijk voor grotere bedrijven waar meerdere Waarom vraagt de kleine Nederlanders zijn gek op werknemers regelmatig reizen. De ondernemer om zo’n kaart? spaaracties. Hoe belangrijk is jullie reizende werknemer gebruikt een “ZZP’ers en ook bedrijven in het loyaliteitsprogramma? Corporate Card voor zijn of haar MKB-segment willen veiligheid, “Naast gemak, snelheid en uitgaven. Klanten ontvangen elke gebruiksgemak en een uitgestelde veiligheid van onze producten is ons maand een kostenoverzicht met betaaltermijn. Onze kaarten zijn Membership Rewards Programma alle details. Het bespaart hen tijd honderd procent verzekerd bij fraude zeker belangrijk. Voor elke euro die en kosten dat bedragen niet naar en diefstal. Daarnaast is er het gemak een kaarthouder uitgeeft, ontvangt verschillende rekeningen hoeven van wereldwijd alles afrekenen met hij punten. Daarmee spaar je voor worden geboekt en dat alle uitgaven één kaart, 24/7 online inzicht in alle cadeaus en vliegtickets. Dat spreekt maandelijks in één overzicht worden uitgaven en maandelijks een factuur natuurlijk veel klanten aan. Bij een gepresenteerd. ontvangen. Ook de uitgestelde Business Card is het spaarprogramma betalingstermijn is heel belangrijk: altijd inbegrepen; bij een Corporate Hoe bedien je kleinere partijen? die is maximaal vijftig dagen. Voor Card is het afhankelijk van de wens “Met onze Corporate Cards focussen een ondernemer is het natuurlijk van de onderneming.” we op grotere bedrijven en multinationals. Bij kleine bedrijven werd vaak een Consumer Card gebruikt voor zakelijke uitgaven. Dat betekent echter dat de kaarthouder zelf volledig aansprakelijk is. ZZP’ers en MKB-bedrijven vragen nu steeds vaker om een zakelijke kaart. Aangezien de Corporate Card vanaf ‘Wereld van een bepaalde omzet en hoogte van uitgaven wordt uitgegeven, hebben creditcardmaatschappijen we daarnaast de Business Card die is aangepast aan de wensen van kleinere versmelt met die van bedrijven. Dit product hebben we bij onze corporate afdeling FinTech-bedrijven’ ondergebracht, in plaats van bij de

89 Interview

huren, extra punten ontvangen.”

Kun je overal met American Express betalen? “In principe kan een klant overal ter wereld transacties met American Express doen. Als een grote klant met zijn creditcard bij één van zijn leveranciers wil betalen en die accepteert onze kaart niet, vragen we aan onze klant of dit een voor hem relevante partij is. Zo ja, dan gaan wij met zijn leverancier praten. Of dat nu ergens in Nederland of in Madrid is. Omdat wij zowel de Online biedt kaarten uitgeven als zorgen voor de acceptatiepunten kunnen wij gemak, maar snel schakelen. We geven aan onze collega’s, die verantwoordelijk zijn service is voor de acceptatie, aan dat klant X een grote klant van ons en ook een het belang- grote klant van de leverancier is en vragen of zij betalingen met AmEx- rijkste kaarten willen accepteren. Het is zowel voor onze klant als voor AmEx handig als alles met één kaart wordt betaald. Zo hebben wij alle data in huis en kunnen we onze klant inzicht geven in alle uitgaven. Van kop koffie tot hotelovernachting.”

Wat doet AmEx op het gebied van zorgplicht? “Als er sprake is van een aanslag, een tsunami of een andere calamiteit kijken wij welke transacties er in de afgelopen 24 tot 48 uur in het getroffen gebied hebben plaatsgevonden. Vervolgens kunnen we heel snel de eerste KLM is een strategische partner. kaarthouderlijsten uitdraaien. Zowel Hoe werkt dat? transacties van klanten met een van invloed. In 2007 is de eerste “Onze samenwerking met KLM in de Corporate, Business als Consumer Payment Service Directive (PSD) KLM American Express Corporate Creditcard. Daarna nemen we geïmplementeerd. Momenteel wordt Card is vrij uniek. We geven samen contact op met de kaarthouder. er gewerkt aan het implementeren met KLM een co-branded kaart uit, Bij een Corporate Card nemen we van de tweede Payment Service waarmee deelnemers Award Miles eerst contact op met het bedrijf en Directive (PSD2). Deze regelgeving kunnen sparen per bestede euro vragen we of we de kaarthouder heeft als doel het betaalverkeer aan tickets bij KLM en Air France mogen contacteren. De afgelopen in Europa te harmoniseren. Dat en aan dagelijkse uitgaven. Award jaren hebben we dit bij alle rampen heeft een sterke invloed op onze miles kunnen besteed worden aan en incidenten gedaan. We hebben dienstverlening. PSD2 heeft ook upgrades, tickets of toegang tot er zelfs een draaiboek voor. Helaas het stimuleren van innovatie tot een airport lounge. Onze andere wordt dat dat steeds vaker gebruikt.” doel. Door concurrentie in het partnerships zijn meer ad hoc. betalingslandschap te verbeteren en We hebben bijvoorbeeld een Welke ontwikkelingen gaan de drempels voor nieuwe toetreders weg samenwerking met Hertz, waarbij rol van creditcardmaatschappijen te nemen. Hierdoor wordt het voor AmEx-kaarthouders die in een veranderen? FinTech-bedrijven gemakkelijker om bepaalde maand bij Hertz een auto “Nieuwe Europese wetgeving is toe te treden tot de betalingsmarkt.

90 Interview

Dat kan leiden tot nieuwe Zowel banken als nieuwe toetreders “Omdat wij zowel de kaarten uitgeven als betaalmethoden en dwingt tot gaan een veelvoud aan nieuwe zorgen voor de acceptatiepunten kunnen wij snel innovatie. Wij moeten meegaan in de producten en diensten aanbieden. Ik schakelen” stelt Edwin Schoenmakers. ontwikkeling van mobiel en digitaal ben ervan overtuigd dat het product betalen. FinTech-bedrijven worden creditcard zal blijven bestaan, maar de dan ook door mij omarmd.” vraag is in welke vorm.”

Hoe innoveert AmEx in dat opzicht? “In de Verenigde Staten en het Verenigd Koninkrijk werken we bijvoorbeeld samen met Apple Pay. Het is een grote Creditcard blijft bestaan, verandering dat de wereld van creditcardmaatschappijen versmelt maar in welke vorm? met die van FinTech-bedrijven en de nieuwe producten die zij bieden.

91

mobiliteitsnieuws

Land Rover heeft de nieuwe Range Rover Velar onthuld in het Design Museum in Londen. Het gaat om een volstrekt nieuw model met elegante, strakke vormen en state- of-the-art technologie, zoals het baanbrekende infotainmentsysteem Touch Pro Duo. De Velar is nieuw ontworpen op basis van Jaguar Land Rover’s Lightweight Aluminium Architecture. Het model is veiliger, sterker, schoner en biedt veel Hertz en Air France: nieuwe, rijdynamiek. De State-of-the-art technologie tekent zich ook af in het exclusieve samenwerking gebruik van trendsettende materialen. Uniek in het segment is bijvoorbeeld Hertz en Air France vernieuwen hun exclusieve samenwerking en introduceren een duurzame stoelbekleding als nieuwe autoverhuurproducten- en diensten voor passagiers. alternatief voor leer. Full Matrix- Laser LED-koplampen versterken het Als onderdeel van de overeenkomst hebben Air France-passagiers korting tot design. De vlakke portiergrepen en vijftien procent bij Hertz Autoverhuur en tot tien procent korting op Thrifty Burnished Copper gekleurde details en Firefly, wereldwijd. Daarnaast biedt Hertz vaste tarieven door het hele jaar op de voorbumper en de zijschermen heen, de Super Cover (Afkoop Eigen Risico), een gratis tweede bestuurder en zijn andere karakteristieke elementen. een onbeperkt aantal kilometers. Voor bestuurders tussen de 19 en 23 jaar De Nederlandse vanafprijs van de geldt geen jonge bestuurderstoeslag voor autohuur in Frankrijk. Bovendien Range Rover Velar D180 Automaat ontvangen families tot vijftien procent korting op autohuur bij Thrifty, vijftig All Wheel Drive bedraagt € 73.800 procent korting op kinderzitjes en een gratis tweede bestuurder. Flying Blue inclusief BTW en BPM. De Range leden krijgen 100 extra miles bij Hertz. Rover Velar benzine P250 Automaat All Wheel Drive is er vanaf € 75.000 inclusief BTW en BPM. De samenstellers van het Nationaal Zakenauto Onderzoek 2016 stelden onlangs een rangorde van aantrekkelijke automerken op, door lezers te vragen naar hun favoriete auto. In deze Attractiviteitsindex staat Tesla bovenaan, gevolgd door Alfa Romeo, Jaguar en Land Rover. Direct daarna volgden Mercedes, Nissan, BMW en Audi. Volvo, Mazda en Mini scoren neutraal. De index werd samengesteld op basis van onder andere de ‘gewenste’ autolijst, het sterke imago, nieuwe modelintroducties en aansprekende campagnes. Skoda lanceert van de standaard Kodiaq nog twee uitvoeringen Technisch gezien blijven de auto’s gelijk; het verschil zit hem vooral in de uitvoering. Zo is er de Kodiaq Scout, met een verhoogde ophanging en stoerdere bumpers. Voor de meer sportieve rijder is er de Kodiaq Sportline, die wat sportiever is aangekleed. Beide modellen werden begin maart gepresenteerd op de Salon van Genève.

93 in de wolken

“ E ven uit de hectiek van elke dag”

Chris Dijkstra reist ongeveer één keer per vijf weken naar Dubai. Daar adviseert hij Nederlandse ondernemers over lokale wet- en regelgeving. Binnen Europa vliegt hij vooral naar Zurich, in verband met het vermogensbeheer dat daar door financiële instellingen plaatsvindt.

Wat voor werk doet u? werkt niet in Arabische landen. Daar TEKST: Lutske Bonsma “Ik ben fiscaal en financieel adviseur is face-to-face contact erg belangrijk. Foto’s: Chris Dijkstra voor grote familiebedrijven bij Visser Ik doceer ook Belastingrecht aan de & Visser. In Dubai hebben we een Radboud Universiteit in Nijmegen.” vestiging opgezet onder de naam The Watermill Consultants. We wilden Hoe vaak reist u? Chris Dijkstra: “Eigenlijk vind ik alles wat met werken met lokale kantoren, maar “Ik maak ongeveer dertig à veertig vliegen en vliegtuigen te maken heeft interessant.” contact op afstand en via de mail vluchten per jaar met KLM en tien à vijftien met Emirates.”

Wie boekt uw vluchten? “Dat is wisselend. Soms doe ik het; soms mijn personal assistent. Omdat ik geïnteresseerd ben in de luchtvaart, vind ik het leuk om zelf te boeken. Als ik een keer naar de VS ga, wil ik zien welke vluchten er zijn. Ik wil ook graag mijn Platinum- status bij KLM behouden. Daarom boek ik soms een duurder ticket. Het komt ook voor dat ik een hoger tarief kies, omdat dit aantrekkelijker voorwaarden geeft.”

Hebt u een favoriete airline? “Ja, Emirates. Ik vind KLM fijn, maar niet voor Dubai. KLM heeft op de terugweg alleen een nachtvlucht. Als ik die neem, ben ik de dag erna geradbraakt. Emirates vliegt twee keer per dag. Het liefst vertrek ik ’s middags vanuit Dubai. Dan ben ik rond acht uur ’s avonds in Amsterdam. In de winter heeft KLM op vrijdagochtend wel een terugvlucht. Die neem ik ook wel eens.” in de wolken

Emirates vliegt met de A380. Hoe de krant of lekker rustig een boek te bevalt dat? lezen. Even uit de hectiek van elke “Dat is natuurlijk erg prettig. Ik ben dag.” twee meter lang en in de 777-200 van KLM zit ik in Economy echt Vindt u vliegen leuk of een dubbelgevouwen. Qua vliegen vind noodzakelijk kwaad? ik de A380 ook fijn. De cabinedruk is “Ik vind vliegen wel leuk. Eigenlijk vind hoger dan in kleinere toestellen. Het ik alles wat met vliegen en vliegtuigen nadeel van zo’n groot vliegtuig is dat te maken heeft interessant. Daarom het in- en uitstappen meer tijd kost, ben ik ook geabonneerd op het blad vooral als je Economy vliegt. Ook het Luchtvaartnieuws.” wachten op de bagage duurt langer.” Wat zijn uw irritaties bij vliegreizen? U vliegt ook regelmatig met KLM. “Vluchten die uitvallen. Vliegtuigen Wat is uw oordeel? die niet kunnen landen vanwege “De service is goed en de crew vind ik mist. Andere passagiers die hun stoel qua vriendelijkheid meer gelijkmatig achterover gooien. Koffers die kwijt dan bij Emirates. Daar zijn ze soms zijn.” verplicht vriendelijk. Bij zowel KLM als Emirates zijn de maaltijden en flight Het is zeker wel prettig om entertainment prima.” regelmatig naar zonnig Dubai te vliegen? In welke klasse vliegt u meestal? “Het nadeel van zakenreizen naar een “Ik vlieg meestal Economy, soms zonnig oord is dat iedereen denkt Business. Business is vijf keer zo duur, dat je lekker naast het zwembad Emirates is de favoriete airline maar ik kom wel een stuk uitgeruster gaat liggen. Als je daar bent is, een van Chris Dijkstra. op de bestemming aan. Als ik een werkdag juist intensiever dan in aantal keren achterelkaar Economy Nederland. Je hebt veel contacten, heb gevlogen of als ik kort naar de taal is anders. En als de werkdag in Dubai ga, boek ik Business. Het is een Dubai klaar is, wordt er op kantoor in afweging tussen kosten en comfort.” Nederland vanwege het tijdsverschil nog drie uur doorgewerkt. Dan ga je Wat vindt u van Dubai airport? zelf ook nog even door.” “Meestal vertrek ik ‘s middags van Schiphol en kom ik rond middernacht Hebt u tips voor andere frequente in Dubai aan. Dat is niet handig, vliegers? Wilt u graag uw verhaal over want rond dat tijdstip arriveren “Maak je koffer onderscheidend. Ik (zakelijke) vliegreizen doen in de vliegtuigen uit de hele wereld. Op heb een rode koffer met stickers van rubriek ‘In de Wolken’? Stuur een de huidige luchthaven zijn maar hotels erop. Zo voorkom ik dat een kort mailtje met motivatie naar twee landingsbanen. Ik heb weleens andere passagier per ongeluk mijn [email protected]. drie kwartier gecirkeld, voordat we koffer van de bagageband meeneemt.” konden landen. Bij de douane staan altijd lange rijen, maar met een pasje kun je er wel snel door. Vervolgens moet je een uur op je bagage wachten. Ik hoop dat de vluchten vanuit Amsterdam naar de nieuwe luchthaven verplaatst worden.”

Wat zit er altijd in uw handbagage? “Een laptop, smartphone en meestal een boek. Vaak ga ik nog iets uitwerken. In de A380 is internet. Dat kost bijna niks en het is redelijk goed. Niet voor mijn laptop, maar op mijn smartphone kan ik wel mijn mail lezen. Daarnaast geeft een vliegtuig ook de gelegenheid om eindelijk eens

95 V olgende maand in Luchtvaartnieuws magazine

AirFi: draadloos vernuft aan boord Op lange vluchten bieden steeds meer airlines WiFi. De kostbare systemen ontbreken echter op veel kortere routes. Het Nederlandse AirFi scoort al enige jaren met een ingenieus klein kastje, dat het aanbieden van een draadloos netwerk aan boord betaalbaar maakt. American Airlines: op naar Dallas

Nadat American Airlines in 2013 concurrent US Airways overnam erfde het daarbij de route tussen Schiphol en Philadelphia. In mei komt daar een eerste zelfstandig gestarte lijndienst naar Dallas / Fort Worth bij. We spreken erover met Sales Manager Rick Mobach. IranAir: tijd voor vernieuwing

De Iraanse luchtvaart maakt grote sprongen vooruit, nu de luchtvloot eindelijk vernieuwd wordt. Wat betekent dit voor IranAir, dat van Teheran naar Schiphol vliegt? We stappen aan boord van de oude Airbus A300, die nu nog de ruggengraat vormt van de langeafstandsvloot. Small Planet zonnige nieuwkomer

Small Planet Airlines uit Litouwen is deze zomer een exotische nieuwkomer op Schiphol. Er wordt volop naar zonbestemmingen gevlogen in opdracht van touroperator Thomas Cook. Chief Commercial Officer Oliver Pawel verklaart de strategie.

En de vaste rubrieken Top 10, Vluchtverslag, In de Wolken en nog meer Luchtvaart- en Zakenreisnieuws.

De nieuwe uitgave verschijnt 15 april 2017.

96 Colofon

LUCHTVAARTNIEUWS: Maandelijkse uitgave CONTACT SALES: [email protected]. ALGEMENE VOORWAARDEN: Niets uit deze van Reismedia BV, Postbus 4, 3970 AA Driebergen, JAARABONNEMENT: 12 nummers - Nederland en uitgave mag worden verveelvoudigd, opgeslagen tel. 0343-531310. België 64,95 euro inclusief btw, in combinatie met in een geautomatiseerd gegevensbestand, of UITGEVER: Rob Somsen. toegang tot alle artikelen op Luchtvaartnieuws.nl openbaar gemaakt, in enige vorm of op enige wijze REDACTIE: Niek Vernooij, Steven van den Berg, en Zakenreisnieuws.nl. Abonnementen kunnen op zonder uitdrukkelijke toestemming van de uitgever. Klaas-Jan van Woerkom. Lutske Bonsma en ieder moment ingaan. U kunt zich abonneren via De uitgever en de auteurs verklaren dat deze Eugenie Engelbracht. www.luchtvaartnieuws.nl/abonnee. uitgave met zorg is samengesteld, evenwel kunnen AAN DIT NUMMER WERKTEN MEE: ABONNEMENTEN EN VRAGEN: Abonnementenland, uitgever en auteurs op geen enkele wijze instaan Joyce Schriemer, Jan Cocheret, Eva Hopstaken en Postbus 20, 1910 AA Uitgeest, tel. 0900-ABOLAND voor de juistheid of volledigheid van de informatie. Richard Mooyman. of 0900-226 52 63 (0,10 euro per minuut). Uitgever en auteurs aanvaarden dan ook geen Fotograaf: Piroschka van de Wouw. Fax 0251-31 04 05, [email protected]. enkele aansprakelijkheid voor schade, van welke VORMGEVING: Cre8tiFF - Helmond. Sites: www.bladenbox.nl voor abonneren of aard ook, die het gevolg is van handelingen en/ DRUK: Senefelder Misset BV - Doetinchem. www.aboland.nl voor adreswijzigingen en of beslissingen die gebaseerd zijn op bedoelde CONTACT REDACTIE: [email protected] opzeggingen. informatie. © REISMEDIA BV 2017

Hoofdpartners

97