Marsz „Obudź Się, Polsko!” W Relacjach Medialnych

Marsz „Obud ź si ę, Polsko!” w relacjach medialnych

Raport dla Krajowej Rady Radiofonii i Telewizji

ARC Rynek i Opinia 01-627 Warszawa, ul. J. Słowackiego 12 tel. (22) 584 85 00, fax (22) 584 85 01

Autorami raportu, we współpracy z ARC Rynek i Opinia, s ą dr Tomasz Gackowski i dr Jacek Wasilewski z Uniwersytetu Warszawskiego. Marsz „Obud ź si ę, Polsko!” w relacjach medialnych Raport dla Krajowej Rady Radiofonii i Telewizji

SPIS TRE ŚCI: 1. Cel analizy ...... 3 2. Metoda analizy ...... 3 2.1. Szczegółowe pytania badawcze...... 3 2.2. Kryteria operacyjne ...... 6 3. Zakres monitoringu ...... 12 4. Panoramiczna charakterystyka nadawców – sposoby relacjonowania marszu ...... 12 4 a) Bohaterowie wypowiadaj ący si ę w relacjach ...... 13 4 b) Wypowiedzi z przemówie ń – porównanie ...... 20 4 c) Liczba wyst ąpie ń go ści w studiu (z fragmentami powtórzonymi) – porównanie ...... 23 4 d) Całodniowe relacje poszczególnych nadawców – wybrane w ątki ...... 31 5. Analiza serwisów informacyjnych poszczególnych nadawców z 28, 29 i 30 wrze śnia 2012 r...... 40 a) Ramy interpretacyjne w poszczególnych wydaniach serwisów informacyjnych ...... 40 b) Rozpi ęto ść kontekstów w informacji ...... 48 c) Zakładana grupa odbiorców ...... 49 d) Obiektywizm i subiektywizm opinii ...... 51 e) Normatywno ść i dydaktyzm w informacji ...... 54 f) Ogólne wnioski z analizy serwisów informacyjnych...... 55 6. Ogólna ocena obj ętych monitoringiem programów telewizyjnych z punktu widzenia profesjonalizmu dziennikarskiego ...... 57 7. Najwa żniejsze zalety i wady relacji całodniowych w badanych telewizjach ...... 60 a) Najwi ększe zalety badanych telewizji ...... 60 b) Najwi ększe zarzuty wobec badanych telewizji ...... 61

SPIS WYKRESÓW Wykres 1 Suma ogólna wszystkich wyst ąpie ń – wypowiedzi ...... 13 Wykres 2 Bohaterzy przedstawieni ...... 14 Wykres 3 Afiliacja go ści w studiu (liczba osób) ...... 16 Wykres 4 Afiliacja go ści w studiu (suma wypowiedzi, w tym powtarzanych) ...... 16 Wykres 5 Charakterystyka go ści w studiu – liczba osób ...... 17 Wykres 6 Charakterystyka go ści w studiu (suma wszystkich wypowiedzi, w tym powtórzonych) ...... 19 Wykres 7 Eksperci i ich afiliacja ...... 19 Wykres 8 Wypowiedzi z przemówie ń - Polsat ...... 20 Wykres 9 Wypowiedzi z przemówie ń – TVN24 ...... 21 Wykres 10 Wypowiedzi z przemówie ń – TVP Info ...... 21 Wykres 11 Wypowiedzi z przemówie ń – TV Trwam ...... 22 Wykres 12 Liczba wyst ąpie ń poszczególnych go ści w studiu - Polsat ...... 23 Wykres 13 Liczba wyst ąpie ń poszczególnych go ści w studiu – TVN24 ...... 24 Wykres 14 Liczba wyst ąpie ń poszczególnych go ści w studiu – TVP Info ...... 25 Wykres 15 Liczba wyst ąpie ń poszczególnych go ści w studiu – TV Trwam ...... 26 Wykres 16 Liczba wej ść – Polsat News ...... 26 Wykres 17 Liczba wej ść – TVN24...... 28 Wykres 18 Liczba wej ść – TVP Info ...... 29 Wykres 18 Liczba wej ść – TV Trwam ...... 30

Marsz „Obud ź si ę, Polsko!” w relacjach medialnych Raport dla Krajowej Rady Radiofonii i Telewizji

1. Cel analizy

29 wrze śnia 2012 r. odbyła si ę w Warszawie manifestacja pod hasłem „Obud ź si ę Polsko". Było to wydarzenie o wielu kontekstach: politycznym, społecznym, medialnym, etycznym itd.

Celem niniejszego raportu jest analiza sposobu relacjonowania manifestacji w programach informacyjnych TVP INFO, TVP 1, TVP 2, TVN24, POLSAT NEWS i TV TRWAM w godzinach od 8.00 do 24.00 w kategoriach: prawdziwo ści , rozumianej jako przedstawianie relacji mi ędzy opisem, etykiet ą i interpretacj ą w tek ście dziennikarskim, staranno ści , rozumianej jako szczególny wysiłek przy zbieraniu materiału, moralno ści , rozumianej jako uniwersalne zasady etyki, racji stanu , rozumianej jako interes polskiego pa ństwa, dyskryminacji , rozumianej jako nienawi ść i poni żanie kogokolwiek, jako ści , rozumianej jako szczególnie wysokie wymagania profesjonalne. Dodatkowo, w analizie mediów publicznych został wzi ęty pod uwag ę aspekt nieulegania jakimkolwiek wpływom politycznym.

2. Metoda analizy

2.1. Szczegółowe pytania badawcze

Kategorie okre ślone w celu badania są kategoriami syntetyczno-postulatywnymi. Aby je zoperacjonalizowa ć, proponujemy bardziej szczegółowe pytania badawcze w zakresie podanych kategorii. Prawdziwo ść rozumiana jako rzeczywiste przedstawianie zjawisk, jest zwi ązana z nastawieniem do wyboru okre ślonych środków wizualnych, perspektywy opisu, selekcji tego, co jest wa żne wzgl ędem innych szczegółów. Uznajemy, że nie ma interpretacji obiektywnych. A zatem na ocen ę prawdziwo ści będzie wpływał pewien rodzaj zró żnicowanego komentarza bądź powstrzymywanie si ę od ocen. Zostan ą wi ęc opisane relacje mi ędzy ró żnymi interpretacjami w przekazie dziennikarskim. Pytanie, które mo żna zatem postawi ć, brzmi: czy obraz relacji jest przedstawiony z wielu ró żnych punktów widzenia, czy te ż uj ęty w jeden schemat? Jak si ę maj ą dokonane skróty i konieczne uproszczenia do cało ści relacji i uczestnicz ących w wydarzeniu podmiotów?

Marsz „Obud ź si ę, Polsko!” w relacjach medialnych Raport dla Krajowej Rady Radiofonii i Telewizji

Jednym z elementów prawdziwo ści jest bezstronno ść . Bezstronno ść to brak preferencji co do okre ślonych pogl ądów, opcji politycznej, okre ślonej osoby, itp. lub powstrzymywanie si ę od działania zgodnego z tak ą preferencj ą. Bezstronno ść w relacji to prezentowanie ró żnych pogl ądów bez wskazywania, który jest słuszny (brak dydaktyzmu). Przy czym bezstronno ść nie oznacza, że najbardziej wła ściwym punktem widzenia jest stanowisko po średnie mi ędzy dwiema skrajno ściami. Bezstronna, neutralna relacja przedstawia wszystkie znane, dost ępne punkty widzenia lub argumenty za i przeciw ka żdemu stanowisku oraz pokazuje, kto i dlaczego optuje za danym stanowiskiem. Warunkiem sine qua non jest przedstawienie stanowisk tym samym, niewarto ściuj ącym językiem, który za pomoc ą konotacji i presupozycji nie wskazywałby, które stanowisko jest wła ściwe. Pytanie badawcze brzmi : Czy istniała równowaga w prezentowaniu stanowisk/opinii/interpretacji dotycz ących wydarzenia?

Niektórzy badacze (np. J. Westerstahl 1) sądz ą, że bezstronno ść jest składow ą obiektywizmu. Obiektywizm mo żna zatem podzieli ć na dwie składowe: faktyczno ść i bezstronno ść , przy czym na faktyczno ść składa si ę: prawdziwo ść i istotno ść relacji, a na bezstronno ść : równowaga i neutralna prezentacja. Bezstronno ść dotyczy prezentacji i sądów posiadaj ących wyra źny element oceny i warto ściowania, natomiast faktyczno ść wi ąż e si ę ze stwierdzeniem istnienia (lub nieistnienia) danego obiektu lub zdarzenia, będącego w kr ęgu społecznego zainteresowania. Pytanie badawcze brzmi: czy prezentowano informacje kluczowe dla zrozumienia wydarzenia, którym jednak po świ ęcono nieproporcjonalnie mało uwagi?

Staranno ść , rozumiana jako szczególny wysiłek przy zbieraniu materiału, zostanie okre ślona jako rozpi ęto ść kontekstów przytaczanych w informacji, relacji bądź publicystyce, wielostronno ść komentarza, balans opinii. Jest to równie ż wyznacznik jako ści serwisów . Staranno ść , okre ślana równie ż jako rzetelno ść dziennikarska, zwłaszcza w telewizji publicznej, słu ży wyra żaniu zró żnicowanych stanowisk, sprzyja swobodnemu kształtowaniu si ę pogl ądów obywateli. Pytanie badawcze brzmi: czy przedstawiano szerok ą rozpi ęto ść kontekstów? Czy przedstawiony jest balans opinii? Czy istnieje wielogłosowo ść rozumiana jako dopuszczenie do głosu wszystkich zainteresowanych?

1 J. Westerstahl, Objective News Reporting, Communication Research, nr 10, 1983.

Marsz „Obud ź si ę, Polsko!” w relacjach medialnych Raport dla Krajowej Rady Radiofonii i Telewizji

Rzetelno ść prezentuje wielorako ść , ale nie faworyzuje ani nie promuje żadnej orientacji, a opinie i oceny podaje ze wskazaniem źródła, w ten sposób obiektywizuj ąc prezentowane opinie. Badanie rzetelno ści w programie informacyjnym / publicystycznym skupia si ę nie tylko na uwzgl ędnianiu ró żnych punktów widzenia (traktowanych równorz ędnie lub proporcjonalnie), ale przede wszystkim na ich niehierarchizowaniu w relacji/magazynie publicystycznym lub nieuzasadnionym pomijaniu niektórych aspektów oraz na prezentowaniu ich w sposób neutralny, z zastosowaniem dystansu, w odró żnieniu od silnej identyfikacji z danym stanowiskiem. Pytanie badawcze brzmi: czy głosy były hierarchizowane? Czy relacja miała charakter argumentacyjny, czy stosowano obiektywizacje, tj. rzekomo obiektywne stwierdzenia o stanie rzeczy o nieustalonym źródle?

Moralno ść rozumiana jako uniwersalne zasady etyki – dotyczy definiowania interesu, definiowania dobra wspólnego i zła powszechnego. W ten zakres wchodzi poj ęcie „dyskryminacji”. Pytanie badawcze brzmi: Czy relacja była wi ęc wolna od punktu widzenia powoduj ącego np. opresj ę mniejszo ści narodowych, seksualnych i rasowych, a wi ęc czy wyst ępowały wykluczenia i niedopuszczalne oceny? Czy pojawiały si ę tre ści łami ące ogólnie przyj ęte zasady decorum?

Racja stanu rozumiana jako interes polskiego pa ństwa, mo że zosta ć zoperacjonalizowana jako wystrzeganie si ę negowania instytucji publicznych, niestwarzanie braku zaufania do instytucji pa ństwa czy do reprezentantów instytucji publicznych. Pytanie badawcze brzmi: czy relacja nie godziła w interes publiczny zwi ązany np. z zaufaniem do instytucji publicznych? A je śli tak, to na jakiej podstawie odbywała si ę krytyka tych instytucji?

Niezależno ść rozumiana jako nieuleganie jakimkolwiek wpływom politycznym, na któr ą nale żało zwraca ć uwag ę w analizie relacji dokonywanej przez media publiczne, jest kwesti ą poł ączenia kategorii staranno ści oraz prawdziwo ści jako sposobów definiowania wydarze ń. W gr ę wchodzi tu te ż obiektywizacja bądź dystansowanie si ę od emocjonalizacji i etykietowania przedstawianych przez rozmaitych komentatorów bądź wyra źna hierarchizacja punktów widzenia.

Marsz „Obud ź si ę, Polsko!” w relacjach medialnych Raport dla Krajowej Rady Radiofonii i Telewizji

Pytanie badawcze brzmi: Czy w prezentowaniu komentarza i interpretacji wydarzenia zachowano równowag ę opinii pro et contra, a mo że te ż przedstawiano je z neutralnego punktu widzenia?

2.2. Kryteria operacyjne

W zwi ązku z powy ższymi pytaniami użyto nast ępuj ących typów analizy: - analiza ilo ściowa osób prezentuj ących opinie w odniesieniu do relacji całodziennej, - analiza jako ściowa cz ęś ci informacyjnej: analiza ramy narracyjnej we wprowadzeniach do informacji; analiza rozpi ęto ści kontekstów. W analizie cało ści relacji zastosowano nast ępuj ące kryteria operacyjne ilo ściowe:

Pytanie: Czy w prezentowaniu komentarza i interpretacji wydarzenia zachowano balans opinii pro et contra? A mo że te ż przedstawiano je z neutralnego punktu widzenia?

1. Liczba wypowiedzi pro et contra W całej relacji danego programu okre ślona została panoramiczna charakterystyka nadawców – sposoby relacjonowania marszu, a zwłaszcza balans wypowiedzi zwi ązanych z poszczególnymi stronami zaanga żowanymi w marsz bądź zdefiniowanymi jako strony podziału społecznego.

2. Liczba wypowiedzi afiliowanych i anonimowych Zostały zliczone wypowiedzi osób anonimowych vs. przedstawionych z imienia i nazwiska – zaangażowanych uczestników marszu i komentatorów.

Pytanie: Czy istnieje wielogłosowo ść – dopuszczenie do głosu wszystkich zainteresowanych?

3. Zró żnicowanie głosów kontekstuj ących Zostały pokazane afiliacje przedstawionych z imienia i nazwiska osób udzielaj ących wypowiedzi/prezentuj ących opinie wg kryteriów: władza, opozycja, eksperci z boku władzy i z opozycji.

4. Afiliacje ekspertów pro et contra Zostały przedstawione afiliacje ekspertów.

Marsz „Obud ź si ę, Polsko!” w relacjach medialnych Raport dla Krajowej Rady Radiofonii i Telewizji

Pytanie: Czy głosy były hierarchizowane?

5. Suma wypowiedzi Zostały przedstawione ogółem wypowiedzi i powtórzone fragmenty wypowiedzi w całej relacji oraz suma wyst ąpie ń poszczególnych osób.

6. Liczba reporterów zaanga żowanych w relacj ę

Została przedstawiona obsługa reporterska zaanga żowana w relacj ę; liczba ta jest kontekstem dla ogólnej liczby wypowiedzi osób prezentuj ących opinie w relacji.

Kryteria operacyjne jako ściowe dotycz ą głównie analizy serwisów informacyjnych poszczególnych nadawców z 28, 29 i 30 wrze śnia 2012 r. Jednym z podstawowych narz ędzi jako ściowych jest analiza ram interpretacyjnych, używanych do interpretacji wydarzenia przez poszczególne zaanga żowane grupy interesu.

Pytanie: Czy istniała równowaga w prezentowaniu stanowisk/opinii/interpretacji dotycz ących wydarzenia? Czy pojawiały si ę informacje kluczowe dla zrozumienia wydarzenia, którym jednak po świ ęcano nieproporcjonalnie mało uwagi? Czy obraz relacji jest przedstawiony z wielu ró żnych punktów widzenia, czy te ż uj ęty w jeden schemat?

7. Interpretacje marszu według ram interpretacyjnych wyra żaj ących perspektyw ę rozumienia danej grupy Poj ęcie „ramy” zostało wprowadzone przez E. Goffmana 2; jest równie ż w nieco innym sensie używane przez językoznawc ę: G. Lakoff. Autorzy raportu używaj ą tego poj ęcia jako schematu narracyjnego użytego do opowiedzenia wydarze ń bądź zrelacjonowania opowie ści o wydarzeniach używanych przez głównych aktorów wydarze ń. Klasyczn ą definicj ę framingu podał T. Gitlin: „trwałe wzorce poznania, interpretacji i prezentacji, selekcji, akcentowania i wykluczenia, za pomoc ą których twórcy symboli rutynowo organizuj ą dyskurs" 3. Warto te ż wspomnie ć o prostszej

2 E. Goffman, Frame analysis. An essay on the organization of experience, New York 1934. 3 T. Gitlin, The Whole World is Watching: Mass Media in the Making and Unmaking of the New Left, Berkeley 1980

Marsz „Obud ź si ę, Polsko!” w relacjach medialnych Raport dla Krajowej Rady Radiofonii i Telewizji

definicji W. R. Neumana: „[Ramy to] konceptualne narz ędzia, którymi media i jednostki posługuj ą si ę, aby przekaza ć, zinterpretowa ć i oceni ć informacje" 4. Najpopularniejsze ramy wyró żnione przez badaczy mass mediów to: rama konfliktu, ludzkich spraw, przypisania odpowiedzialno ści, moralno ści i ekonomicznych konsekwencji 5. W analizowanym materiale nie wyró żniono ram ludzkich spraw ani ekonomicznych konsekwencji. Główne używane ramy do opisu wydarzenia to: rama konfliktu, odpowiedzialno ści, ofiary oraz dominacji i zale żno ści. Maj ą one nast ępuj ące wyznaczniki:

Rama konfliktu zawiera w sobie spolaryzowane siły wyst ępuj ące wzgl ędem siebie. Istnieje wyra żona oś podziału, wobec której siły te stoj ą w konflikcie. Da si ę wskaza ć warto ści, które le żą u podstaw tej osi podziału oraz pewne spojrzenie na przeszło ść , które ka że interpretowa ć styczno ść skonfliktowanych sił jako seri ę walk. Celem rozwi ązania konfliktu mo że by ć zwyci ęstwo jednej ze stron albo jedno ść , ustanie konfliktu w rezultacie zgody zwa śnionych stron. Używanie tej ramy zazwyczaj wi ąż e si ę ze wskazywaniem, kto powinien by ć zwyci ęzc ą, cho ć mo żna mówi ć te ż o konflikcie bez takiego wska źnika. Na ka żdą z wymienionych kategorii wskazuj ą użyte w narracji słowa bądź formuły słowne. Wyszczególnianie ramy dokonywało si ę przede wszystkim ze wzgl ędu na będące jej znacznikami słowa znacz ące oraz narracyjne pozycje bohaterów relacji/głosu zawartego w relacji.

Rama ofiary zawiera w sobie sposób zdefiniowania wykluczonego (słabszego, zdominowanego, pokrzywdzonego), a tak że wyznacza sprawc ę, który przyczynia si ę do tego fatalnego poło żenia; ogólnie ujmuj ąc, koncentruje si ę na krzywdzie. Rama ta samoczynnie, aktywnie jako działaj ący schemat narracyjny mo że okre śla ć/presuponowa ć/sugerowa ć powód bycia ofiar ą. Okre śla te ż skutek pozostawania w poło żeniu ofiary oraz ewentualne kroki na drodze do wydostania si ę ofiary z tego poło żenia.

4 W. R. Neuman, M. Just, A. N. Crigler, Common knowledge. News and the construction of political meaning, Chicago 1992, s. 60. 5 H. A. Semetko, P. M. Valkenburg, Framing European politics: a content analysis of press and television news, “Journal of Communication", vol. 50 (2000), nr 2, s. 93–109.

Marsz „Obud ź si ę, Polsko!” w relacjach medialnych Raport dla Krajowej Rady Radiofonii i Telewizji

Rama odpowiedzialno ści mo że by ć komplementarna do roli ofiary, a polega na szukaniu winnego i obarczaniu go win ą. Sytuacja jest zdefiniowana jako zła, tote ż trzeba znale źć odpowiedzialnego za ten stan rzeczy, nazwa ć go oraz spowodowany przez niego stan rzeczy, a tak że wskaza ć ewentualnego wybawc ę lub remedium. Do ramy tej została dodana kategoria etiologii protestu wobec zła : czy jest on spontaniczny, czy jest strategi ą polityczn ą, a tak że, jaki jest kontekst protestu.

Rama dominacji/zale żno ści wskazuje na pewien rodzaj zarz ądzania jednymi przez drugich. Pozwala na okre ślenie, kto kogo wykorzystuje i w jaki sposób, czy i jak mo żna to zmieni ć. Je śli mo żna to zmieni ć, to istotne jest równie ż w kontek ście marszu to, czy ch ęć zmiany (protest przeciw tej dominacji) jest spontaniczna czy inspirowana czyj ąś strategi ą i interesem, zasadniczo obcym protestuj ącym ludziom. Rama ta, okre ślaj ąc rodzaj dominacji, determinuje równie ż to, czego dotyczy ewentualny współwyst ępuj ący w niej protest.

Pytanie: Czy przedstawiano szerok ą rozpi ęto ść kontekstów?

8. Wypowiedzi komentatorów i wypowiedzi uczestników tworz ące rozpi ęto ść kontekstów w informacji Wypowiedzi w materiale dotykaj ą ró żnych kontekstów, wi ążą cych przyczyny, konsekwencje i zale żno ści wyst ępuj ące obok danego zjawiska z innymi obszarami. Rozpi ęto ść tych kontekstów pozwala na lepsze zrozumienie zjawiska. Na świetlenie problemu z wielu ró żnych punktów widzenia i ukazanie go w wielu kontekstach jest zazwyczaj po żą dan ą strategi ą przekazywania informacji.

W analizie relacji o wydarzeniu mo żna przedstawi ć nast ępuj ącą rozpi ęto ść kontekstów: Polityczny zewn ętrzny: sytuacja w stosunkach z innymi krajami, ich opinie, struktury mi ędzynarodowe, wojny, Polityczny wewn ętrzny: polityka wewn ętrzna – demokracja, administracja, działania sił bezpiecze ństwa, Społeczny: zdrowie, sprawy narodowe, edukacja i sprawy kulturowe (te ż przest ępczo ść ),

Marsz „Obud ź si ę, Polsko!” w relacjach medialnych Raport dla Krajowej Rady Radiofonii i Telewizji

Ekonomiczny: system, rynek, ceny, podatki itp., Religijny: osoby w rolach duchownych (nie np. przest ępców czy turystów), wydarzenia religijne, sprawy wspólnot religijnych, Prawny: konsekwencje prawne działania, procedury prawne.

Niektóre z tych kontekstów zostały zastosowane przez nadawców do opisu relacjonowanych wydarze ń.

Pytanie: Czy relacja była wolna od punktu widzenia powoduj ącego dyskryminacj ę, opresj ę mniejszo ści narodowych, seksualnych i rasowych, a wi ęc czy wyst ępowały wykluczenia i niedopuszczalne oceny?

9. Orientacja nadawcy wobec danej interpretacji Orientacja nadawcy ujawnia si ę m.in. w kreowaniu normy zawartej w prezentowanych informacjach. Punkt widzenia zawieraj ący tak ą norm ę mo żna zidentyfikowa ć cho ćby poprzez wyznaczniki językowe w relacji, np.: wszyscy wiedz ą, że..., normalne jest, że..., oczywiste jest, że… itp. Normatywno ść jest jednym z kryteriów identyfikuj ących dyskryminacj ę. Drugim zabiegiem narracyjnym, w którym mo że ujawni ć si ę orientacja nadawcy jest obiektywizowanie danego pogl ądu będącego w rzeczywisto ści jedynie opini ą dziennikarza. Trzecim kryterium zwi ązanym z orientacj ą jest zakładana w wypowiedzi grupa odbiorców i tworzenie wspólnoty odbiorców wokół danej sprawy, (kto mówi w czyim imieniu, jak jest okre ślone My6 – my „rz ąd”, my dziennikarze itp.). W parze z „My” zazwyczaj wyst ępuj ą „Oni” – grupa znajduj ąca si ę poza wspólnot ą, spojona innymi interesami i warto ściami, najcz ęś ciej oceniana negatywnie. Dlatego wspólnota wokół danej sprawy mo że wi ąza ć si ę z wyra żeniami wykluczaj ącymi niegodnych, złych, zdrajców, nienormalnych itp. Analiza systemu wyklucze ń oraz obiektywizacji opinii w kontek ście interesu pa ństwa, a zwłaszcza konkretnych instytucji publicznych, wi ąż e si ę z odpowiedzi ą na pytanie, czy relacja godzi w interes publiczny, np. zwi ązany z zaufaniem do instytucji publicznych. Mo że si ę to przejawia ć albo w nieuprawnionym (emocjonalnym, poza argumentacj ą, bez kontekstu, bez uzasadnienia na jakiej podstawie odbywała si ę krytyka tych instytucji, czy miała charakter argumentacyjny) warto ściowaniu tych

6 Z wył ączeniem My narodowego – poniewa ż TVP ma obowi ązek wzmacnia ć to żsamo ść narodow ą.

Marsz „Obud ź si ę, Polsko!” w relacjach medialnych Raport dla Krajowej Rady Radiofonii i Telewizji

instytucji lub pa ństwa, a zwłaszcza ich wykluczaniu/wł ączaniu w negatywnie nacechowane szeregi znaczeniowe.

Na koniec uwag metodologicznych warto podkre śli ć (co autorzy czyni ą jeszcze kilkukrotnie w tek ście raportu), że analiza porównawcza wybranych nadawców przy pomocy wy żej opisanych kategorii napotyka na istotn ą trudno ść . Jest ona zwi ązana z wyra źną odmienno ści ą TV Trwam, zarówno jej specyfik ą formaln ą, jak i zwi ązan ą z usytuowaniem w ramach sporu. Odmienno ść formalna polega tu na tym, że TV Trwam relacjonowała marsz „z jego środka”. Zdecydowana wi ększo ść analizowanego materiału dotyczyła bezpo średnich relacji z marszu, bez komentarza go ści w studiu, ekspertów itp. Kwestia usytuowania w ramach sporu dotyczy tego, że TV Trwam była, w pewnym sensie, współorganizatorem marszu, du ża cz ęść postulatów protestuj ących dotyczyła zabezpieczenia pluralizmu mediów w zwi ązku z odmown ą decyzj ą Krajowej Rady Radiofonii i Telewizji w sprawie umieszczenia TV Trwam na jednym z multipleksów. W tym sensie TV Trwam mo żna uzna ć za iudex in causa sua - sędziego we własnej sprawie. Nie oznacza to, że kryteria zwi ązane z bezstronnym, rzetelnym informowaniem w takim wypadku nie stosuj ą si ę do tego nadawcy. Z pewno ści ą jednak nale ży oczekiwa ć, że ta okoliczno ść wyra źnie ujawni si ę podczas próby porównawczej analizy wszystkich nadawców.

Marsz „Obud ź si ę, Polsko!” w relacjach medialnych Raport dla Krajowej Rady Radiofonii i Telewizji

3. Zakres monitoringu

Monitoringiem objęto całodzienny program (od godz. 8.00 do 24.00) stacji informacyjnych TVN24, POLSAT NEWS, TVP INFO, a tak że nadawc ę zaanga żowanego w organizacj ę marszu – TV Trwam.

W kwestii audycji informacyjnych monitoringiem obj ęto główne serwisy informacyjne nadawane w godzinach 19.00–22.00 z dnia poprzedzaj ącego wydarzenie oraz z dnia, w którym wydarzenie miało miejsce, a tak że z dnia po wydarzeniu. Dało to mo żliwo ść przyjrzenia si ę ewolucji kontekstów interpretacyjnych bądź ekspozycji wątków zwi ązanych z wydarzeniem.

Analizowane serwisy: 1. Polsat Wydarzenia 2. Fakty TVN 3. Panorama TVP2 4. Wiadomo ści TVP1 5. Informacje TV Trwam

4. Panoramiczna charakterystyka nadawców – sposoby relacjonowania marszu

Panoramiczne spojrzenie zawiera opini ę stworzon ą na podstawie analizy cało ści relacji. Będziemy tu mogli pokaza ć, jak powy żej opisane, zoperacjonalizowane kategorie wygl ądały w analizowanym przez nas materiale i pokrótce wskaza ć, co z tego wynika. Wyniki będą prezentowane w nast ępuj ącym porz ądku: a) w pierwszej kolejno ści przedstawimy ogólne spojrzenie na relacje nadawców w kontek ście liczby zaanga żowanych w przekaz reporterów. Liczba ta jest istotna, poniewa ż bazowanie na wypowiedziach jednego reportera mogłoby wydatnie odcisn ąć na relacji pi ętno jego charakteru, proweniencji czy stylu jego prowadzenia, b) Nast ępnie przedstawimy wyniki dla poszczególnych nadawców na podstawie przyj ętych kryteriów:

Marsz „Obud ź si ę, Polsko!” w relacjach medialnych Raport dla Krajowej Rady Radiofonii i Telewizji

1. Liczba wypowiedzi pro et contra. 2. Liczba wypowiedzi afiliowanych i anonimowych. 3. Zró żnicowanie głosów kontekstuj ących. 4. Afiliacje ekspertów pro et contra . 5. Suma wypowiedzi.

Suma wszystkich wyst ąpie ń/wypowiedzi Najwi ęcej oddzielnych wypowiedzi przedstawiła TV Trwam. Zobaczmy teraz, jak si ę przedstawiał balans opinii pro et contra, jakie były ewentualne głosy ekspertów, dlaczego TVP INFO ma relatywnie najmniej anonimowych bohaterów, a TV Trwam najwi ęcej. 4 a) Bohaterowie wypowiadaj ący si ę w relacjach

Wykres 1 Suma ogólna wszystkich wyst ąpie ń – wypowiedzi

Jak wida ć na rysunku 1. w relacjonowanie marszu bezpo średnio najbardziej były zaanga żowane Polsat News oraz TV Trwam. Ale TV Trwam dysponowała tylko jednym reporterem na miejscu, prowadziła relacj ę ci ągł ą i by ć mo że z tego powodu nie mogła, bądź nie chciała, emitowa ć komentarza go ści ze studia. Mo że to by ć przyczyn ą odnotowanej relatywnie du żej liczby anonimowych wypowiedzi uczestników marszu. TV Trwam w relacji w ci ągu dnia prezentowała tylko wypowiedzi ludzi „z ulicy” – jedni zostali przedstawieni (o. Grzegorz rozpoznał jak ąś osob ę i przedstawił ją sam, będąc w tłumie) lub

Marsz „Obud ź si ę, Polsko!” w relacjach medialnych Raport dla Krajowej Rady Radiofonii i Telewizji

sami si ę przedstawiali. Tak wi ęc sposób relacjonowania tego marszu zdecydowanie różnił si ę od formy przekazu pozostałych nadawców, które starały si ę analizowa ć, ocenia ć, wyja śnia ć, interpretowa ć – tworz ąc dystans i ogólniejsz ą perspektyw ę. TV Trwam jako gospodarz, strona, umieszczała swojego widza wewn ątrz marszu. Jedynymi osobami przedstawionymi w studiu w programie „Polski punkt widzenia" był prof. Andrzej Zybertowicz, socjolog z UMK oraz Andrzej Jaworski, poseł PiS. TVN24 i TVP INFO w najwi ększym stopniu starały si ę korzysta ć z wypowiedzi ekspertów i nadawa ć znaczenie (wyja śnia ć/budowa ć konteksty) temu, co widzieli śmy – czyli przemówieniom polityków i maszeruj ących ludzi. TVN 24 zaliczana przez maszeruj ących ludzi do grupy mediów nieprawdy, praktycznie nie prowadziła relacji (rozmów z uczestnikami) z wn ętrza marszu, co wpłynęło na najmniejsz ą liczb ę wypowiedzi anonimowych. W niewielkim stopniu z anonimowych wypowiedzi korzystała równie ż TVP INFO. Rodzaj selekcji i dobór wypowiedzi anonimowych, o ile nie są na żywo, mo że budzi ć zawsze obawy o manipulacje i wybiórczo ść materiału.

Wykres 2 Bohaterzy przedstawieni

Bohaterów pojawiaj ących si ę na antenie przyporz ądkowano ze wzgl ędu na cel ich wypowiedzi: aprobata/dezaprobata dla marszu, oraz stosunek do opozycji/rz ądz ących. Wypadkowa tych dwóch wymiarów oznaczała zakwalifikowanie wypowiedzi jako „pro- władza”, „pro-opozycja” lub neutralnej. Kategorie „obok opozycji” i „obok władzy” odnosz ą si ę

Marsz „Obud ź si ę, Polsko!” w relacjach medialnych Raport dla Krajowej Rady Radiofonii i Telewizji

do osób, w których wypowiedziach znajdujemy elementy dystansu do obu stron, jednak mimo wszystko wyra żaj ących pewn ą słab ą skłonno ść do jednej z nich. Przykładem mo że by ć np. Lech Wał ęsa, który mówi, że „wolałby u władzy kogo ś lepszego niż PO, ale nie ma takiej alternatywy, wi ęc ich popiera”. Podobnie w jednej z wypowiedzi sytuuje si ę, np. Piotr Duda, który deklaruje, że wolałby rozmawia ć z rz ądz ącymi i załatwia ć sprawy, jednak nie udaje si ę to, tak wi ęc skraca dystans do PiS, by ten mu pomógł realizować cele. W innych cytowanych wypowiedziach jednak wyra źnie jest po stronie opozycji i przeciwko władzy. Klasyfikacja dotyczy wi ęc danej wypowiedzi i nie odnosi si ę bezpo średnio do znanych sk ądin ąd pogl ądów prezentowanych przez dan ą osob ę.

TVN24 w najwi ększym stopniu opierała relacj ę na materiałach nagranych podczas marszu z jego aktorami politycznymi (nie z uczestnikami); w zwi ązku z tym opozycja miała relatywnie du żo wej ść bohaterów jako protagonistów wydarzenia.

W przypadku TV Trwam, ze wzgl ędu na warunki produkcji relacji, odnotowano du żą liczb ę osób wypowiadaj ących si ę w marszu.

TVP INFO uczyniła najwi ększy wysiłek zwi ązany z zapewnieniem relacjom odpowiedniego zaplecza eksperckiego. Jest to wa żne z punktu widzenia nadawcy publicznego, w którym istotne jest wywa żenie opinii i balans punktu widzenia oraz hierarchizacji głosu. Przedstawianie jedynie głosów pro et contra powoduje zaw ęż enie wielogłosowo ści, a wi ęc jest działaniem skutkuj ącym raczej intensyfikacj ą sensacyjno ści, emocjonalizacj ą, a nie wzrostem rzetelno ści i staranno ści.

Marsz „Obud ź si ę, Polsko!” w relacjach medialnych Raport dla Krajowej Rady Radiofonii i Telewizji

Wykres 3 Afiliacja go ści w studiu (liczba osób)

Go ście w studiu w telewizji publicznej najcz ęś ciej byli afiliowani neutralnie. W TVN24 udało si ę uzyskać wzgl ędn ą równowag ę opinii. Nie mo żna tego powiedzie ć o TV Trwam. Nie było tam nawet próby ukazania odmiennego głosu, co powodowało wra żenie, że wszyscy są za stanowiskiem prezentowanym podczas marszu , a przeciwstawia si ę mu jedynie KRRiT.

Wykres 4 Afiliacja go ści w studiu (suma wypowiedzi, w tym powtarzanych)

Marsz „Obud ź si ę, Polsko!” w relacjach medialnych Raport dla Krajowej Rady Radiofonii i Telewizji

Uwzgl ędniaj ąc powtórki wszystkich wypowiedzi, widzimy w studiu TVP INFO oraz Polsacie dominacj ę wypowiedzi prokoalicyjnych. W uj ęciu sumarycznym, uwzgl ędniaj ąc wypowiedzi nagrane i pó źniej kilkukrotnie powtarzane, dominuj ą głosy sprzyjaj ące stronie rz ądowej.

Wykres 5 Charakterystyka go ści w studiu – liczba osób

Marsz „Obud ź si ę, Polsko!” w relacjach medialnych Raport dla Krajowej Rady Radiofonii i Telewizji

W naszej klasyfikacji go ści w studiu wyodr ębnione zostały 4 kategorie: naukowcy, politycy/doradcy (politycy odgrywali rol ę eksperta posiłkowego, zaanga żowanego bezpo średnio w życie polityczne, byli wi ęc swego rodzaju „stronniczym ekspertem”, a wi ęc była to inna rola ni ż np. ekspert-naukowiec). W tej kategorii znale źli si ę byli politycy: PiS, PO, a tak że np. doradca prezydenta Komorowskiego – T. Nał ęcz. Pozostałe dwie kategorie to: media/eksperci, oraz działacze. Jak wida ć, TVP INFO postawiła na naukowców i ekspertów. Cho ć nie wszyscy naukowcy i eksperci mieli wi ększy dystans w formułowaniu ocen ni ż byli politycy i doradcy, to jednak sama zasada doboru wydaje si ę prób ą zwi ększenia rzetelno ści relacji poprzez unikni ęcie emocjonalnego zaanga żowania. TVN korzystała równie ż z komentarzy doradców politycznych, co wi ązało si ę z dominuj ącą w przypadku tego nadawcy ram ą (politycznego) konfliktu przyj ętą w relacji.

Marsz „Obud ź si ę, Polsko!” w relacjach medialnych Raport dla Krajowej Rady Radiofonii i Telewizji

Wykres 6 Charakterystyka go ści w studiu (suma wszystkich wypowiedzi, w tym powtórzonych)

Spo śród wypowiedzi go ści wyemitowanych podczas całodziennej relacji w TVP INFO dominowały głosy naukowców i ekspertów. Jest tu wyra źna ró żnica w stosunku do nadawców komercyjnych i pewna ostro żno ść w epatowaniu, ostrymi czasem, wypowiedziami go ści. Patrz ąc na powy ższe wyniki od strony balansu opinii i hierarchizacji punktu widzenia, TVN24 i Polsat News parokrotnie powtórzyły opinie znanych polityków/doradców, w pewnym sensie promuj ąc wyra żane przez nich opinie, natomiast TVP INFO skupiła si ę na powtórkach wypowiedzi ekspertów.

Wykres 7 Eksperci i ich afiliacja

Marsz „Obud ź si ę, Polsko!” w relacjach medialnych Raport dla Krajowej Rady Radiofonii i Telewizji

Eksperci wypowiadaj ący si ę na antenie poszczególnych telewizji byli zazwyczaj neutralni. W przypadku TVP Info wida ć to szczególnie wyra źnie, że eksperci nie okre ślali ze wzgl ędu na stosunek do władzy czy opozycji. Eksperci wypowiadaj ący si ę w „pro-władza” w pewnym stopniu mieli zapewne słu żyć zrównowa żeniu wi ększej liczby wypowiedzi opozycji, która intensywnie komunikowała swoje opinie podczas marszu. Eksperci „pro-władza” wyst ąpili tak że w programach publicystycznych prezentuj ących głosy obu stron. TV Trwam nie zamie ściła żadnych wypowiedzi ekspertów pro-koalicyjnych – jest wi ęc to przekaz jednostronny, prezentuj ący jeden pogl ąd i nie uznaj ący dyskusji.

4 b) Wypowiedzi z przemówie ń – porównanie

Selekcja wypowiedzi z przemówie ń budowała okre ślon ą narracj ę w cało ści relacji. Poszczególne osoby reprezentowały pewien typ uczestnika marszu – o. T. Rydzyk był symbolem protestu społecznego, J. Kaczy ński był symbolem protestu politycznego, P. Duda – protestu pracowniczego, cho ć niektóre wypowiedzi tego działacza dotyczyły tak że kontekstu politycznego. Zwi ązek Solidarno ść anga żował si ę bowiem, zgodnie ze słowami przewodnicz ącego, w odsunięcie rz ądu.

Wykres 8 Wypowiedzi z przemówie ń - Polsat

W Polsacie wyra źnie dominowały wypowiedzi Piotra Dudy i Jarosława Kaczy ńskiego. Transmitowano równie ż wypowiedzi polityków SP. Główny przekaz pochodził jednak od J. Kaczy ńskiego; mo żna natomiast odnotowa ć brak relacji z mszy i wypowiedzi o. Rydzyka.

Marsz „Obud ź si ę, Polsko!” w relacjach medialnych Raport dla Krajowej Rady Radiofonii i Telewizji

Wykres 9 Wypowiedzi z przemówie ń – TVN24

W TVN24 wida ć wyra źną koncentracj ę na J. Kaczy ńskim i o. T. Rydzyku. To o. Rydzyk jest tutaj głównym liderem i głosem obok prezesa Kaczy ńskiego. TVN24 relacjonowała wypowiedzi PiS i o. Rydzyka w podobnych kontekstach politycznych (por. rozpi ęto ść kontekstu w serwisach). Trzecim w kolejno ści głosem jest głos Z. Ziobry, co umieszcza o. Rydzyka jako drug ą sił ę polityczn ą w tym konflikcie. Piotr Duda jest eksponowany w dużo mniejszym stopniu.

Wykres 10 Wypowiedzi z przemówie ń – TVP Info

Marsz „Obud ź si ę, Polsko!” w relacjach medialnych Raport dla Krajowej Rady Radiofonii i Telewizji

W TVP Info , podobnie jak w Polsacie, to Piotr Duda oraz Jarosław Kaczy ński byli głosami zgromadzenia. Zauwa żmy, że pojawiaj ą si ę równie ż głosy z odbywaj ącej si ę wcze śniej konwencji PiS, m.in. wypowied ź producenta papryki, opowiadaj ącego o trudno ściach ekonomicznych. Stosunkowo cz ęsto eksponowano wypowiedzi P. Dudy jako głosu zwi ązkowców bior ących udział w marszu, natomiast nie ma głosu i kontekstu religijnego.

Wykres 11 Wypowiedzi z przemówie ń – TV Trwam

W TV Trwam Jarosław Kaczy ński jako główny sprzymierzeniec telewizji, jest wyrazicielem politycznych interesów maszeruj ących. Gros relacji dotyczy jednak tematu samego nadawcy. Silnie podejmuje si ę tak że kontekst religijny (podkre śla si ę religijne korzenie nadawcy, jest obecna relacja z mszy, pokazuje si ę radosny epizod ze ślubu przypadkowej pary, pie śni uczestników). Wypowiadaj ą si ę osoby znane z anteny TV Trwam, ale tak że podwykonawca autostrad i red. Reszczy ński przedstawiany jako niezale żny dziennikarz popieraj ący postulaty TV Trwam.

Marsz „Obud ź si ę, Polsko!” w relacjach medialnych Raport dla Krajowej Rady Radiofonii i Telewizji

4 c) Liczba wyst ąpie ń go ści w studiu (z fragmentami powtórzonymi) – porównanie

Pod wykresami przedstawiaj ącymi liczb ę wyst ąpie ń ka żdej z osób najcz ęś ciej powtarzanych i eksploatowanych przez poszczególnych nadawców, w prezentowanych powtórzeniach widać no śno ść okre ślonych opinii – przewag ę jednej ze stron, czy te ż ekspertów. Mówi to o sposobie budowania dyskursu wokół marszu.

Wykres 12 Liczba wyst ąpie ń poszczególnych go ści w studiu - Polsat

W Polsat News najcz ęś ciej powtarzana była do ść ostra, wyrazista i krytyczna wypowied ź Władysława Frasyniuka, który mówił o „marszu ludzi przegranych".

Marsz „Obud ź si ę, Polsko!” w relacjach medialnych Raport dla Krajowej Rady Radiofonii i Telewizji

Wykres 13 Liczba wyst ąpie ń poszczególnych go ści w studiu – TVN24

W TVN24 najcz ęś ciej powtarzano fragmenty wyst ąpie ń Jacka Kucharczyka z ISP, ale równie cz ęsto Jacka Protasiewicza i Jerzego Wenderlicha. Są to politycy zaanga żowani, pozostaj ący w konflikcie ze środowiskiem organizatorów marszu, tote ż ich opinie uznano za na swój sposób atrakcyjne, tzn. wyraziste. Do ść cz ęsto pojawiały si ę te ż wypowiedzi dziennikarzy: C. Gmyza, M. Janickiego, oraz naukowców (E. Lipi ński, J. Kucharczyk). W TVP INFO najcz ęś ciej, oprócz publicystów (A. Stankiewicz, M. Karnowski) oraz naukowców (W. Jabło ński, S. Sowi ński, L. Mellibruda) powtarzano fragmenty wypowiedzi K. Lufta, przedstawiciela KRRiT, co mo żna zinterpretowa ć jako prób ę pełniejszego ukazania żą da ń maszeruj ących. TVP Info było jedynym nadawc ą, który podj ął prób ę skupienia si ę na głoszonych postulatach protestuj ących, a w mniejszym stopniu po świ ęcił si ę wyszukiwaniu atrakcyjnych czy kontrowersyjnych momentów samego wydarzenia i towarzysz ących mu

Marsz „Obud ź si ę, Polsko!” w relacjach medialnych Raport dla Krajowej Rady Radiofonii i Telewizji

komentarzy. Nale ży to bardzo wyra źnie podkre śli ć; autorzy raportu uznaj ą to za jedn ą z kluczowych „dobrych praktyk” wartych zarekomendowania pozostałym nadawcom.

Wykres 14 Liczba wyst ąpie ń poszczególnych go ści w studiu – TVP Info

Marsz „Obud ź si ę, Polsko!” w relacjach medialnych Raport dla Krajowej Rady Radiofonii i Telewizji

Wykres 15 Liczba wyst ąpie ń poszczególnych go ści w studiu – TV Trwam

W TV Trwam powtórzono wypowiedzi Andrzeja Jaworskiego i prof. Andrzeja Zybertowicza. Narracja budowana przez TV Trwam polegała na biernym uczestnictwie, podobnie jak w wydarzeniu sportowym, które ogl ądaj ą kibice. Narracja w ogóle nie dotyczyła innych aspektów i postulatów maszeruj ących ni ż „obrona telewizji”.

Polsat News – relacja ci ągła – 29.09.2012 r.

Panoramiczne spojrzenie: Ten nadawca próbował, wraz z go ść mi, na świetli ć kontekst oraz tło marszu – problemy Polaków, słabo ść rz ądz ących oraz charakter ofensywy opozycji. Najwi ększym mankamentem jest niepodj ęcie w narracji dziennej próby wyja śnienia nieprzyznania TV Trwam miejsca na multipleksie przez KRRiT. Ponadto zdarzały si ę rozmowy z go ść mi w studiu nosz ące znamiona tendencyjno ści w sensie przyj ęcia pewnej hierarchii opinii. Przykładem mo że by ć np. wywiad red. M. Sakowskiej z Henrykiem Wujcem i Krzysztofem Szczerskim (o godz. 20:30), w którym prowadz ąca wyraźnie defaworyzowała K. Szczerskiego. Wykres 16 Liczba wej ść – Polsat News

Marsz „Obud ź si ę, Polsko!” w relacjach medialnych Raport dla Krajowej Rady Radiofonii i Telewizji

TVN24 – relacja ci ągła – 29.09.2012 r.

Panoramiczne spojrzenie: TVN24 miała najwi ęcej problemów z podawaniem informacji o liczbie osób maszeruj ących. Niemal zawsze mówiła o nieoficjalnych danych. Najczęś ciej wskazywała, że w marszu uczestniczy kilkadziesi ąt tysi ęcy, mimo, że nie miała żadnych dla tego potwierdze ń. Mogła bazowa ć tylko na informacjach organizatorów – czego nie robiła. Rzadko używała zamiennych wyra żeń – typu – ogromna, wielka etc. Plusem relacji TVN24 była umiej ętno ść wybrania fragmentów wypowiedzi uczestników marszu, które nie sprowadzały si ę do s ądów krytycznych wzgl ędem władzy (retoryka podziału); si ęgni ęto po wypowiedzi koncyliacyjne, pojednawcze (retoryka zgody, pojednania). Warto odnotowa ć, że reporterzy będący w terenie nigdy nie pokazali si ę z tłumem. Nagrano wcze śniej kilka wypowiedzi uczestników dotycz ących tego, dlaczego id ą w marszu, jednak nie zaprezentowano żadnych dodatkowych materiałów „z ulicy”, w trakcie marszu. Nawet kiedy dochodziło do łączenia si ę studia z reporterem, słycha ć było tylko głosy z off-u oraz obraz ze zdj ęciami panoramicznymi z marszu „Obud ź si ę Polsko”. By ć może reporterzy TVN obawiali si ę kontaktu z maszeruj ącymi, np. trudnych reakcji z ich strony. Trudno to rozstrzygn ąć – było to jednak zastanawiaj ące i zwracało uwag ę, zwłaszcza w analizie porównawczej wszystkich nadawców. W ogólnej refleksji nad sposobem relacjonowania i opowiadania o marszu w TVN24 nie mo żna zapomnie ć o audycji „Fakty po Faktach” prowadzonej przez red. A. Werner – rzeczowej i bezstronnej. Zabrakło jednak wytłumaczenia przyczyn nieuzyskania przez TV Trwam miejsca na MUX. Wykres 17 Liczba wej ść – TVN24

Marsz „Obud ź si ę, Polsko!” w relacjach medialnych Raport dla Krajowej Rady Radiofonii i Telewizji

TVP Info – relacja ci ągła – 29.09.2012 r.

Panoramiczne spojrzenie: TVP INFO wypadła najlepiej ze wszystkich nadawców relacjonuj ących marsz „Obud ź si ę Polsko”. Zachowała dystans i rozwag ę w relacjonowaniu wydarze ń sprzed własnej siedziby, gdy była ona blokowana przez protestuj ących. Ponadto jako jedyna telewizja oddała głos członkowi KRRiT i próbowała wyja śni ć widzom, dlaczego TV Trwam nie uzyskała miejsca na MUX. Mo żna tak że zauwa żyć, że prezenterzy dystansowali si ę od skrajnych ocen go ści w studiu, próbowali zarz ądza ć ich wypowiedziami. Wydaje si ę, że TVP INFO relacjonowała marsz w sposób kompetentny i bezstronny z kilkoma zastrze żeniami (niektóre wyra żenia reporterów o zakorkowaniu Warszawy, o tym by nie wychodzi ć z domu, je śli to niekonieczne, o rozd źwi ęku, co do liczby osób na marszu etc.).

Wykres 18 Liczba wej ść – TVP Info

Marsz „Obud ź si ę, Polsko!” w relacjach medialnych Raport dla Krajowej Rady Radiofonii i Telewizji

TV Trwam – relacja ci ągła – 29.09.2012 r.

Panoramiczne spojrzenie: Na wst ępie nale ży ponownie zauwa żyć, że TV Trwam nie relacjonuje wydarze ń, lecz jest w nie zaanga żowana, jest współorganizatorem, jest stron ą, dlatego te ż nie buduje dystansu wzgl ędem marszu, lecz wr ęcz przeciwnie – w pełni si ę z nim uto żsamia. Dlatego stawianie przed relacj ą TV Trwam wymaga ń bezstronnej, profesjonalnej relacji wydaje si ę nieadekwatne, co oczywi ście nie przeszkadza oceni ć staranno ści czy rzetelno ści tej relacji na tle innych. TV Trwam jest stron ą jako organizator nadaje relacj ę z marszu in extenso – przez kilka godzin, nieustannie. Podstawowy zarzut, jaki mo żna sformułowa ć, to brak prezentacji ró żnych perspektyw. By ć mo że trudno tego oczekiwa ć w sytuacji, gdy nadawca jest zarazem zaanga żowanym podmiotem, stron ą sporu. Nadawc ą, który zarazem nie uwa ża, że to zaanga żowanie jest naganne, bo te ż przedstawia si ę jako funkcjonuj ący w innym, religijnym porz ądku, w którym najwa żniejsza jest zobiektywizowana prawda, a nie ró żnorodno ść i bezstronno ść . W tej optyce wszelkie inne zdania trac ą na znaczeniu, a celem nadawania nie musi by ć tworzenie forum wymiany ró żnych idei. Warto jednak odnotowa ć, że wśród go ści TV Trwam są i tacy, którzy potrafi ą abstrahowa ć od jednorodnego spojrzenia widzów, redaktorów-redemptorystów czy samych ekspertów środowiska Radia Maryja i TV Trwam. Do takich ekspertów mo żna zaliczy ć np. prof. Zybertowicza, który przypomina w „Polskim Punkcie Widzenia”, że ci, którzy nie przyszli na marsz, maj ą dystans, czy nawet są wobec takich inicjatyw krytyczni, to te ż są Polacy i trzeba my śle ć, w jaki sposób do nich trafi ć. Nale ży odnotowa ć, że mimo jednorodnego doboru go ści i wynikaj ącej st ąd jednomy ślno ści zdarzaj ą si ę sporadyczne opinie, które staraj ą si ę nie wyklucza ć drugiej strony. Sumarycznie rzecz bior ąc są to jednak wyj ątki, wydaje si ę tak że, że takie stonowane głosy to nie tyle efekt strategii informacyjnej nadawcy, ile raczej kwestia temperamentu go ścia. Wykres 19 Liczba wej ść – TV Trwam

Marsz „Obud ź si ę, Polsko!” w relacjach medialnych Raport dla Krajowej Rady Radiofonii i Telewizji

TV Trwam nie stosuje obsługi wydarzenia przez reporterów, jedynie ks. Grzegorz, zakonnik w sutannie spaceruje wśród uczestników marszu i z nimi rozmawia. U żywa przy tym formuły „my”, uto żsamiaj ąc własne stanowisko ze stanowiskiem rozmówców. Nie jest to relacja, lecz rodzaj zaanga żowanej obserwacji uczestnicz ącej, w której osoba pełni ąca funkcje reportera jest równie ż uczestnikiem i jedynie dokonuje zapisu wydarze ń. Wypowiedzi ilustrowane były zdj ęciami panoramicznymi – maj ącymi pokazywa ć, jak wielu jest maszeruj ących, jak bardzo ró żnorodn ą grup ę stanowi ą (osoby młode, starsze, reprezentuj ące ró żne miejscowo ści w Polsce), spojon ą jednak wspólnymi warto ściami (takimi jak np. patriotyzm). Budowany w ten sposób wizerunek „My” („ludzie”, „zwykli ludzie”, „cała Polska”) przeciwstawiano złym, aroganckim „instytucjom”.

4 d) Całodniowe relacje poszczególnych nadawców – wybrane wątki

Z cało ściowych relacji wyłania si ę główny wątek zwi ązany z kontekstem politycznym. W du żo mniejszym stopniu eksponowano kontekst prawny, obywatelsko-społeczny czy ekonomiczny. Zaproszeni do studia politolodzy nie byli w stanie przytoczy ć decyzji zwi ązanej z odmow ą TV TRWAM przyznania miejsca na MUX. Nie uczynił tego w stopniu jasnym nawet członek KRRiT w TVP INFO, mimo że dziennikarka wyra źnie do tego dąż yła.

1. W TVN24 przytoczono decyzj ę Krajowej Rady dotycz ącą argumentu ekonomicznego; eksperci komentowali ją z dystansem mog ącym wskazywa ć na niedostatek wiedzy w tym zakresie, wypowiadaj ąc si ę życzliwie za radiem Maryja. Wśród komentatorów pocz ątkowo było zdecydowanie mniej zwolenników marszu, ich liczba zwi ększała si ę stopniowo ci ągu dnia. Cz ęść uczestników doł ączyła do grona komentatorów po zako ńczeniu marszu. Przedstawiono dużo wypowiedzi ojca Rydzyka i innych osób uczestnicz ących w marszu, a tak że bardzo du że fragmenty wypowiedzi prezesa J. Kaczy ńskiego i przewodnicz ącego NSZZ Solidarno ść , P. Dudy. 2. W TV Trwam podczas transmitowanej homilii o. Tadeusz Rydzyk mówił o niszczeniu świadomo ści Polaków podczas stanu wojennego i Okr ągłego Stołu. W tym czasie realizator pokazał zdj ęcia milicji. Potem była mowa o manipulacji masowych mediów. Rozmowy z uczestnikami marszu miały potwierdza ć, że „bij ą si ę o cz ęstotliwo ść dla telewizji", „żeby Polska był ą Polsk ą" itp. Po zako ńczeniu transmisji lektor mówił o obronie Chrystusowego Krzy ża, wołaniu o wolno ść , o niepodległo ść , o suwerenno ść . W serwisie zasugerowano, że jest to kontynuacja walki z lat 80. Przedstawiono KRRiT jako ciało kieruj ące si ę niezrozumiałymi motywami i podejmuj ącego arbitralne

Marsz „Obud ź si ę, Polsko!” w relacjach medialnych Raport dla Krajowej Rady Radiofonii i Telewizji

decyzje. Postanowienie Rady okre śla si ę wprost jako bł ędne, a podtrzymywanie jej stanowiska w jej sprawie jako rozpaczliwe. 3. W TVP INFO mówiono o kilku podmiotach uczestniczących w marszu: słuchaczach Radia Maryja, zwi ązkowcach z Solidarno ści, zwolennikach PiS i przedstawiano powody ich protestu. Dziennikarka w rozmowie z członkiem KRRiT podj ęła nieudan ą prób ę uzasadnienia odmownej decyzji w sprawie nieumieszczenia TV Trwam na MUX. Cała uwaga skupiła si ę nast ępnie na zarysowuj ącym si ę podziale czy konflikcie na prawicy.

Najwa żniejsze wątki w relacjach poszczególnych telewizji

TV Trwam – relacja ci ągła – 29.09.2012 r. - Nie transmitowano przemówienia Jarosława Kaczy ńskiego na konwencji PiS w PKiN przed marszem – przed msz ą św., ale transmitowano msz ę. Inni nadawcy relacjonowali to wyst ąpienie, a tak że fragmenty innych. Nie pokazano równie ż przemówie ń liderów Solidarnej Polski sprzed Sejmu, które zostały pokazane przez innych nadawców. - Apele o bratersk ą wi ęź , o podanie sobie dłoni, wspominanie Jana Pawła II. Z drugiej strony wyra żenia – „wrogowie naszego Narodu – jak si ę odnosz ą do Boga i moralno ści chrze ścija ńskiej” – retoryka skrajno ści – od braterstwa, zgody do silnego wykluczania innych, deprecjonowania, odmawiania prawa do racji, słuszno ści. - Apele do młodzie ży, starszych osób – by była zdolna do ofiary za ojczyznę „Musicie by ć męż ni… Musicie” – silnie kategoryzowano oczekiwania, nieznosz ące sprzeciwu wzgl ędem młodych pokole ń. - Cytaty z Kardynała Stefana Wyszy ńskiego o komunistach z sugesti ą, że Polska jest w tym samym momencie dziejowym – „Tusk jak komuni ści” . - Manifestuj ący są okre ślani przez TV Trwam jako ci, którzy są przywi ązani do wolno ści, ludzkich praw, godno ści, wiary chrze ścija ńskiej. - Godz. 14.49 – nieoczekiwane, niezrozumiałe przebitki ze zdj ęciami ZOMO i MO. Pokazuje si ę wspomnienia czasu komunizmu – historyczne momenty ciemi ęż enia Polski. Obecna jest retoryka podziału, sporu, rozdarcia Polski . Przekaz ma cechy manipulacji emocjami widzów. - Godz. 14.53 – o. Rydzyk mówi o mediach, które manipuluj ą. Po Okr ągłym Stole, który jest okre ślany jako grzech zało życielski III RP „wzi ęli media, pieni ądze, biznes,

Marsz „Obud ź si ę, Polsko!” w relacjach medialnych Raport dla Krajowej Rady Radiofonii i Telewizji

mieszaj ą i kłóc ą ludzi” – retoryka wojny, podziału .. Tylko TV Trwam jest medium jednocz ącym, mówi ącym prawd ę, dialogicznym – takich mediów potrzeba. „Bo dziennikarstwo – jak kapła ństwo”. O. Rydzyk puentuje stan pa ństwa polskiego – „jeden wielki Amber Gold” – retoryka rozkradania . - O. Grzegorz bardzo pozytywnie, rado śnie, życzliwie rozmawia z uczestnikami marszu. Wielu mówi o swojej miło ści do TV Trwam. Cz ęść osób z dzie ćmi mówi o tym, że id ą po to, aby „przyszłe pokolenia nie musiały powtarza ć lat 80.”. Ponownie buduje to wra żenie paraleli pomi ędzy obecn ą sytuacj ą wewn ętrzn ą Polski a czasami komunizmu. - Godz. 16.30 – o. Grzegorz pyta męż czyzn ę – „jak my śli, czy dostaniemy cz ęstotliwo ść ?”. By ć mo że to przej ęzyczenie, ale mo żna si ę zastanawia ć, czy zakonnik, a w konsekwencji widzowie, dostrzegaj ą zasadnicz ą ró żnic ę mi ędzy koncesj ą, któr ą TV Trwam posiada, a miejscem na MUX. Tak stawiaj ąc spraw ę sugeruje si ę, że brak miejsca na MUX to tak naprawd ę odebranie koncesji. W tym wypadku wprowadza si ę w bł ąd maszeruj ących. O. Grzegorz mówi o presji, nacisku na KRRiT, zastanawia si ę, czy ta ulegnie. - Po Rozmowach Niedoko ńczonych (program prowadzony przez ojca Benedykta – z otwart ą lini ą telefoniczn ą, na któr ą dzwoni ą widzowie oraz uczestnicy marszu), pojawiaj ą si ę pytania do uczestników marszu: jak przebiegał „ten moment przebudzenia”, padły pytania o odczucia, o wra żenia – retoryka świadectwa, prze żyć, budowania wspólnoty i jej siły wokół wspólnego prze życia, jakim był marsz. Przedstawiono zupełnie inne uj ęcie w porównaniu do telewizji publicznej oraz nadawców prywatnych. - Wypowiedzi telewidzów, którzy dzwoni ą do studia, maj ąc przy tym pełn ą swobod ę wypowiadanych tre ści oraz prowadz ącego ojca: „To była Polska, prawdziwa Polska”. To wa żny moment z punktu widzenia analizy narracyjnej - wida ć oś podziału: jest wi ęc te ż nieprawdziwa Polska i nieprawdziwi Polacy. „Nie byłem w stanie odej ść od telewizji, taka pi ękna uroczysto ść ”. „Atmosfera jak z lat 80. ubiegłego wieku”. „Musimy by ć naprawd ę Polakami. Polska musi by ć Polsk ą. Strzec praw katolickich”. - Godz. 18.35 – jeden z widzów dokonał analizy relacji tego marszu przez TVN i Polsat – był zirytowany tym, jak to robiono, stwierdził, że było to nieuczciwe. Prowadz ący audycj ę – rozs ądnie, spokojnie – powiedział, by si ę tym nie przejmowa ć i zmienił temat. Ksi ądz zauwa żył, że „my – jako sympatycy Radia Maryja i TV Trwam – też porównujemy wyrywkowo i trzeba mie ć do tego dystans. Nale ży to odnotowa ć jako

Marsz „Obud ź si ę, Polsko!” w relacjach medialnych Raport dla Krajowej Rady Radiofonii i Telewizji

poprawn ą reakcj ę prowadz ącego audycj ę. Nie podsyca niech ęci, kanalizuje ją”. Retoryka respektu . TVP INFO – relacja ci ągła – 29.09.2012 r. - Niemal ka żdy materiał dotycz ący marszu zaczynał si ę od zapowiedzi o utrudnieniach komunikacyjnych w Warszawie z powodu marszu „Obud ź si ę Polsko” – przez wył ączenie Traktu Królewskiego. - Co ciekawe w TVP INFO zabrakło wypowiedzi ludzi, którzy wybierali si ę ju ż w nocy do Warszawy, by zd ąż yć na marsz – takie relacje były np. w Polsat News, gdzie budowało to wra żenia powszechnej mobilizacji, pospolitego ruszenia. - Jeden z reporterów TVP INFO, opisuj ąc tras ę przemarszu, powiedział „Ci, którzy nie musz ą, niech nie wybieraj ą si ę na miasto” – retoryka zagro żenia, obawy. Tego typu sformułowania używa si ę np. przy niebezpiecznych anomaliach pogodowych, zamieszkach, czy te ż sytuacjach nadzwyczajnych, nie za ś przy opisywaniu pokojowego marszu – mo żna by odnie ść wra żenie, że reporter zniech ęcał warszawiaków do uczestniczenia w marszu. - Warto zaznaczy ć, że żaden z nadawców nie wspomniał o recytacjach i aktywno ści aktorów i artystów przed msz ą św. na Placu Trzech Krzy ży. - Godz. 12.35 – TVP INFO poruszyła w sposób bezstronny i delikatny kwestie pikietowania pod siedzib ą redakcji informacyjnych TVP i blokowania ich siedziby oraz niewpuszczenia dwóch profesorów: K. Kika i A. Kami ńskiego. W odpowiedzi na pytanie prezenterki: „Jak to si ę stało?” prof. K. Kik z Uniwersytetu Jana Kochanowskiego w Kielcach stwierdził, że to: „Ci, którzy w sprawie wolno ści słowa i poszanowania swobód obywatelskich pikietuj ą, odmówili mi realizacji tych swobód”. Aczkolwiek prof. K. Kik zaznaczył, że nie byli agresywni, wrodzy, byli wr ęcz życzliwi. - Godz. 15.37 – go ściem w studiu jest Krzysztof Luft z KRRiT. Padły pytania o to, czy manifestacja robi na nim wra żenie. Krzysztof Luft chciał odpowiada ć z perspektywy przedstawiciela urz ędu, a nie ocenia ć, jak komentator. K. Luft podkre ślał w ka żdej swojej wypowiedzi, że KRRiT jest organem konstytucyjnym i działa w ramach prawa. Dziennikarka zapytała jednak, czy KRRiT była w stanie si ę ugi ąć pod wpływem presji – marszu. Luft – wyra źnie zniech ęcony – sugerował, że to pytania nie na miejscu, nieadekwatne, że KRRiT działa w my śl przepisów prawa, a nie w ramach woli politycznej czy społecznej. Prezenterka dopytywała, czy jednak TV Trwam będzie miała miejsce na MUX, na co go ść odpowiedział, że po szeregu konsultacji społecznych w kolejnym konkursie – który zostanie ogłoszony do ko ńca 2012 r. – będzie miejsce dla katolickiej telewizji, bo takie jest zapotrzebowanie społeczne. Dziennikarka zapytała, jak Luft ocenia szanse TV Trwam. Ten

Marsz „Obud ź si ę, Polsko!” w relacjach medialnych Raport dla Krajowej Rady Radiofonii i Telewizji

odpowiedział, że są takie same jak innych, którzy stan ą do konkursu. Pó źniej dziennikarka próbowała słusznie dr ąż yć temat odmownej decyzji KRRiT w sprawie miejsca dla TV TRWAM na MUX, jednak Luft, nie chc ąc o tym opowiada ć, zasłonił si ę uzasadnieniem opublikowanym pod odmow ą przydzielenia miejsca na MUX. Nie wzi ął w ogóle pod uwag ę tego, że widzowie nie musz ą czyta ć i śledzi ć dokładnie dokumentacji. Dziennikarka rezolutnie nie opuszczała tej kwestii i pytała – w imieniu ludzi, dla których ta decyzja mo że by ć nieczytelna – dlaczego i czy zostanie ona zmieniona, na co K. Luft odpowiedział, że w świetle prawa konkurs został zako ńczony. Naczelny Sąd Administracyjny nie podwa żył post ępowania, tak wi ęc kwestia jest zamkni ęta i nic wi ęcej nie mo żna zrobi ć. Dziennikarka zapytała o kolejny konkurs na miejsce na multipleksie oraz o to, co ma zrobi ć TV Trwam, by powi ększy ć swoje szanse na sukces i czego zabrakło w dotychczasowym wniosku. Przedstawiciel KRRiT znów unikn ął odpowiedzi, mówił ogólnie, że były to kwestie proceduralne, że zabrakło dokumentacji finansowej, że to kwestia jej przejrzysto ści. Nie odpowiedział jednak szczegółowo, co było nie tak, jak ą przewag ę mieli pozostali wnioskuj ący, którzy miejsce na MUX otrzymali. Niestety, mimo wyra źnych szczerych ch ęci prowadz ącej, nie udało si ę wyja śni ć i przybli żyć widzom motywów decyzji KRRiT. Trzeba jednak podkre śli ć, że TVP INFO była najbli żej tego celu jako jedyna podj ęła tak ą prób ę. - Godz. 17.00 – Nie wida ć ko ńca kolumny maszeruj ących. Zasugerowano, że mo że by ć nawet 200 tys. osób. Reporterzy wspominali o pie śniach patriotycznych, o absolutnie bezpiecznej i spokojnej atmosferze, o tym, że grupy manifestuj ących maj ą swoich liderów, którzy ich zagrzewaj ą do aktywno ści – skandowania ró żnych haseł. Podkre ślono świetn ą organizacj ę. Reporter przyznał, że manifestuj ący protestuj ą przeciwko stronniczo ści niektórych mediów – TVP zachowała do tego dystans, mimo że jest te ż przedmiotem krytyki. - Godz.17.15 – Padło pytanie o to, czy ten marsz sprawi, że TV Trwam będzie miała miejsce na MUX. Dr Leszek Mellibruda wyraził przekonanie, że nie rozumie, dlaczego TV Trwam nie dostała miejsca na multipleksie – ale znów przyznał, że nie zna szczegółów itd. W odpowiedzi prezenterka próbowała to wyja śni ć, argumentuj ąc, że TV Trwam nie spełniła wymogów formalnych, zabezpiecze ń ekonomicznych, finansowych. Mimo to dziennikarka stwierdziła: „Ale my tego nie widzieliśmy” [w sensie dokumentacji]. Mo żna znów zaobserwowa ć bezsilno ść w tłumaczeniu problemu bądź te ż nieprzygotowanie go ści i dziennikarki. Tego typu sytuacje buduj ą niepotrzebn ą aur ę tajemniczo ści wokół decyzji KRRiT. Zabieraj ący pó źniej głos dr S. Sowi ński równie ż zadeklarował, że nie zna si ę na kwestiach formalnych, ale uwa ża, że takie miejsce powinno si ę znaleźć . W odpowiedzi na to dr W. Jabło ński stwierdził – retoryka

Marsz „Obud ź si ę, Polsko!” w relacjach medialnych Raport dla Krajowej Rady Radiofonii i Telewizji

zaufania do władzy – że skoro nie spełniono wymogów, to nie mo żna ust ępowa ć pod presj ą; i tak ju ż o. Rydzyk otrzymał du żo wcze śniej, w wielu innych kwestiach mu ust ąpiono. - Warto podkre śli ć, że TVP nie eksponowała ostrych, radykalnych transparentów, niesionych przez niektórych protestuj ących. - Wa żne jest, że TVP jako jedyny nadawca (w porównaniu do nadawców komercyjnych) nie eksploatował rzekomej wypowiedzi Lecha Wał ęsy o tym, że marsz jest antydemokratyczny (wypowiedzi wyrwanej z kontekstu, do pewnego stopnia zmanipulowanej, o czym mowa w dalszej cz ęś ci raportu). Tylko raz wspomniano tę wypowied ź w czasie rozmowy z go ść mi, bezpo średnio po tym, gdy informacja o rzekomo takiej opinii L. Wał ęsy się pojawiła.

TVN24 – relacja ci ągła – 29.09.2012 r. - Godz. 11.31 – reporter mówił, że „widz ą Pa ństwo te miejsca, których nale ży dzi ś w Warszawie unika ć”; mo żna to zinterpretowa ć jako zniech ęcanie warszawiaków do uczestnictwa w marszu. Reporter wspomniał też o utrudnieniach komunikacyjnych. - Godz. 11.33 – Zacytowano prof. Tomasza Nał ęcza, doradc ę prezydenta, który wskazał na konotacje nazistowskie obecne w ha śle marszu „Obud ź si ę Polsko”. Ponadto w programie Bogdana Rymanowskiego profesor przepraszał za stwierdzenie, że jedynym efektem tego marszu będzie korek w Warszawie – retoryka lekcewa żenia, pogardy . - Godz. 13.00 – prezenter mówi: „Prawicowa opozycja wyprowadza ludzi na ulic ę” – jest to wyra żenie stronnicze, sugeruj ące, że prawica działa w sposób nieprzewidywalny, pozainstytucjonalny. - Pojawiły si ę transparenty: „Do ść Tuskolandii”. „Nie chcemy pracowa ć do śmierci”, POsprz ątaj swoje brudy” – zastosowano pozytywn ą selekcj ę, nie są to bowiem, najostrzejsze hasła marszu. - Godz. 14.11 – program „Babilon” prowadzony przez Piotra Marciniaka. Redaktor pytał swoich go ści o to „czy Polska śpi”. Czy marsz ma kogo ś poderwa ć? Dlaczego brakuje miejsca na MUX dla TV Trwam? Czy dobrze, że Ko ściół si ę w to anga żuje? Piotr Marciniak zacytował o. Rydzyka, który mówił, że ka żdy, kto ceni wolno ść winien maszerowa ć. Lecz, jak zauwa ża red. Marciniak, tutaj chodzi tylko o TV Trwam – retoryka interesów, zawłaszczenia i instrumentalizacji . Marciniak zasugerował, że ma miejsce zawłaszczanie, ró żnorodnych przecie ż, haseł marszu przez TV Trwam. Stwierdził, że w drugim konkursie, który ma ogłosi ć KRRiT

Marsz „Obud ź si ę, Polsko!” w relacjach medialnych Raport dla Krajowej Rady Radiofonii i Telewizji

będzie specjalna kategoria dla programu religijno-katolickiego, a TV Trwam ma mie ć w zwi ązku z tym du że szanse na sukces. Zdaniem prowadz ącego TVN, TV Trwam to jedyny kanał o tematyce religijnej. Ponadto, redaktor Marciniak próbował broni ć decyzji KRRiT, wskazał na brak przejrzysto ści finansowej wniosku Fundacji Lux Veritas, na kryteria prawne, braki w dokumentacji oraz orzeczenie NSA, które podtrzymało stanowisko KRRiT. W odpowiedzi na to obecna w Studio Janina Jankowska stwierdziła, że te kryteria nie były stosowane w taki sam sposób w odniesieniu do wszystkich podmiotów. Podj ęto prób ę wyja śnienia przyczyny sporu o TV Trwam i MUX, jednak problem został sprowadzony do przekona ń, poczucia smaku, kwestii interpretacji – zabrakło dyskusji w szczegółach, pozostano na poziomie ogólnych zarzutów. Nie wyja śniono, co ró żniło wnioski poszczególnych podmiotów i co ostatecznie zdecydowało o przyznaniu miejsca jednym nadawcom, a nieprzyznaniu innym. Marciniak zasugerował te ż, że by ć mo że o. Rydzyk i redemptory ści manipuluj ą lud źmi mówi ąc im, że nieobecno ść na MUX uniemo żliwi im odbieranie programu TV Trwam. Pomieszano poj ęcia miejsca na multipleksie z kwesti ą przedłu żenia koncesji. Dziennikarz zapytał wprost – czy tych ludzi si ę nie oszukuje? Zapytał te ż, czy maszerujący są rzeczywi ście odrzuceni, wykluczeni? Na to jeden z go ści p. Halina Radacz, diakon w ko ściele protestanckim – stwierdziła, że tak naprawd ę to ona czuje si ę wykluczana w bardzo wielu przestrzeniach polskiego życia społecznego. - Warto podkre śli ć, że materiały reporterów TVN są ilustrowane zdj ęciami z marszu – panoramami. Nie wida ć było twarzy reporterów, żaden z reporterów uczestnicz ących w marszu ani razu nie wyst ąpił tego dnia przed kamer ą. Mo żna było usłysze ć tylko głos z offu. Mo żliwe jest, że było to skutkiem obaw przed brakiem akceptacji dziennikarzy tego nadawcy przez protestuj ących. - Dr Chwedoruk stwierdził, że decyzja o nieprzyznaniu TV Trwam miejsca na MUX ma kontekst pozaprawny. Zauwa żył, że w czasach kryzysu ekonomicznego, wskazywanie wła śnie czynnika ekonomicznego jako głównej przeszkody, nie jest wiarygodnym argumentem. Dr Sowi ński stwierdził, że dokładnie nie wie, jak przebiegała cała procedura, jednak tym pokojowym marszem o. Rydzyk uczy nas jak demonstrowa ć. - Jerzy Wenderlich zauwa żył, że to marsz tylko w interesie o. Rydzyka – silna, bezpardonowa krytyka. Anita Werner stan ęła w obronie redemptorysty mówi ąc „Pana ponosi Panie po śle”.

Marsz „Obud ź si ę, Polsko!” w relacjach medialnych Raport dla Krajowej Rady Radiofonii i Telewizji

- Anita Werner zbagatelizowała spraw ę liczebno ści maszeruj ących, zwracaj ąc uwag ę na istot ę tego, po co oni przyjechali, co chcieli powiedzie ć tym marszem.

Polsat News – relacja ci ągła – 29.09.2012 r. - Od rana Polsat News jako jedyna telewizja informacyjna pokazywała wypowiedzi uczestników marszu, którzy wczesnym świtem wyruszali do Warszawy, by zd ąż yć na marsz. Budowało to wra żenia powszechnej mobilizacji, pospolitego ruszenia. - Reporterka Monika Miller wspomniała o wcze śniejszych marszach PiS. Zasugerowała, że ten marsz jest równie ż pewn ą kontynuacją, pokazuje konsekwentne działania PiS oraz to, że aktywizacja obywateli trwa ju ż jaki ś czas – retoryka racjonalno ści, konsekwencji . - Godz. 10.30 – wej ście reporterki Moniki Kurzy ńskiej, która rozmawia na Placu Trzech Krzy ży z posłem PiS Andrzejem Jaworskim, z którym zdecydowanie polemizuje. Chciała, by dokładnie wytłumaczył motywy marszu, pytała do czego maj ą si ę Polacy budzi ć. Gdy Jaworski mówił o tym, że Polacy musz ą o sobie stanowi ć, dziennikarka od razu zareagowała – „A nie stanowi ą?”. Jaworski wspomniał o słabej frekwencji wyborczej, co reporterka zbagatelizowała, mówi ąc „to żadna nowo ść ”. Jaworski przekonywał, że rz ąd pozamykał si ę w gabinetach, na co w polemicznym tonie dziennikarka odpowiedziała: „Punkt widzenia zale ży chyba od punktu siedzenia panie po śle. Ja pami ętam, jak wtedy premier Kaczy ński zamkn ął si ę w swoim gabinecie, kiedy piel ęgniarki protestowały przed kancelari ą”. Poseł Jaworski przekonywał, że Polska jest w złym stanie, za ś przest ępcy maj ą si ę dobrze, np. sprawa Amber Gold. Dziennikarka nieustannie dopytywała: „A w którym miejscu widzi Pan, że czuj ą si ę dobrze. Przecie ż są teraz wyci ągane konsekwencje w sprawie Marcina P.?”. Poseł PiS wspominał o podwy ższeniu wieku emerytalnego – równie ż i w tym wypadku Monika Kurzy ńska polemizowała z posłem, przyjmuj ąc perspektyw ę rz ądu: „Skoro w czasach kryzysu jest to niemo żliwe, to mo że w momencie sprzed kryzysu były niezb ędne te zmiany?” (przyj ęcie perspektywy rz ądowej stanowi przejaw stronniczo ści w sk ądin ąd dobrze, polemicznie i aktywnie prowadzonej rozmowie). Rozmow ę dziennikarka spuentowała – dla Polsat News bezlitosny dla rz ądu Andrzej Jaworski . - Godz.10.50 – rozmowa z politologiem UJ, prof. Wawrzy ńcem Konarskim. Prowadz ąca w sposób stronniczy, budz ący dramaturgi ę, niepewno ść , zagro żenie, co do przemarszu uczestników „Obud ź si ę Polsko” zapytała go ścia: „Zwi ązkowcy pod kierownictwem Dudy maj ą doł ączy ć do PiS. Zawsze przyjazd zwi ązkowców do

Marsz „Obud ź si ę, Polsko!” w relacjach medialnych Raport dla Krajowej Rady Radiofonii i Telewizji

Warszawy wi ąż e si ę z nazwijmy to delikatnie bałaganem. Czy mo że doj ść do sytuacji nieprzyjemnych, bójek, czy też będzie to spokojne ze wzgl ędu na obecno ść Jarosława Kaczy ńskiego?”. - Prezenter Bartosz Kurek – rozmawiaj ąc z Władysławem Frasyniukiem oraz dr Wojciechem Jabło ńskim z UW polemizował (w sposób nieco zawoalowany) po ostrej wypowiedzi W. Frasyniuka, że ten marsz jest „marszem ludzi przegranych”, „Prowokuje mnie Pan do zadania pytania o to, dla kogo w takim razie ten marsz jest wa żny, skoro to marsz ludzi przegranych, no to po co?”. Retoryka lekcewa żenia . - Go ście pytani byli przede wszystkim o to, po co jest ten marsz – gdzie szuka ć jego źródeł? Kto si ę czuje wykluczony i kto wyklucza? W rozmowie z Waldemarem Kuczy ńskim, który przekonuje, że w ogóle nie wiadomo, po co ten marsz, bo rz ąd realizuje wszystko tak, jak nale ży, dziennikark ę nie zawiódł instynkt i polemizowała z go ściem, mówi ąc, że mo że władza nie chce rozmawia ć, nie wpuszcza zwi ązku do parlamentu, są problemy w komisji trójstronnej etc. Pytania stawiano równie ż o przyszło ść – tak że polityczn ą – Piotra Dudy oraz o jego post ępowanie: „A mo że wygra Piotr Duda – mo że si ę urodzi nowy przywódca polityczny? Coraz ostrzejsze przemówienia. Mo że o polityce śni? Wielu ekspertów o tym mówi, że to mo że on by ć nast ępc ą Jarosława Kaczy ńskiego?”. - W kolejnym wej ściu o godz. 13.36 reporterka Marta Kurzy ńska przekonuje, że takie marsze jak ten to żadna nowo ść , nic nadzwyczajnego. Dokonuje przegl ądu historycznego ró żnych protestów w przeszło ści, organizowanych zarówno przez PiS, jak i PO i mówi: „Takie marsze to zreszt ą nie nowo ść w historii polskiego parlamentaryzmu. Ja pami ętam kilka lat temu, kiedy z kolei rz ądziło PiS, to PO chciała – mówi ąc kolokwialnie – obudzi ć Polaków i wtedy zorganizowała tzw. bł ękitny marsz przeciwko władzy Jarosława Kaczy ńskiego i PiS. Wtedy te ż pojawiały si ę hasła braku demokracji i że tylko władza PO mo że przynie ść Polsce normalno ść . W 2007 r. PO przej ęła władz ę, zobaczymy, czy taka amunicja oka że si ę skuteczna, jak wtedy okazała si ę skuteczna. Wtedy marsz PO zako ńczył si ę wyst ąpieniem dzisiejszego premiera równie ż na Placu Zamkowym”. Jest to szukanie paraleli, kontekstu, próba przewidywania konsekwencji, wybiegni ęcia w przyszło ść . - Polsat News nie stronił od pokazywania transparentów niesionych przez protestuj ących, tak że tych z najbardziej radykalnymi hasłami. Na przykład o godz. 15.00 podczas wej ścia na wizj ę reporterki Marty Kurzy ńskiej pokazano nast ępuj ące hasła: „PO twórca dziadów i żebraków z Polaków”, „Do ść Tuskolandii”, „Chwała bohaterom, pogarda zdrajcom, Smole ńsk 2010” – to tylko promil tre ści, jakie pojawiły

Marsz „Obud ź si ę, Polsko!” w relacjach medialnych Raport dla Krajowej Rady Radiofonii i Telewizji

si ę na transparentach uczestników – stwierdziła reporterka. Prezenterka komentuj ąc wej ście reporterki powiedziała, że tymi transparentami stre ściła ona nastroje wśród maszeruj ących. Nie podkre śliła jednak, że atmosfera jest spokojna, piknikowa. Wypowied ź mo żna wi ęc zinterpretowa ć jako nieuprawnion ą interpretacj ę, w której o wizerunku całego wydarzenia rozstrzyga si ę na podstawie niewielkiej liczby najostrzej sformułowanych haseł. - W podobnym tonie przygotowała materiał Dominika Długosz zauwa żaj ąc w pewnym momencie, że „kiedy w obronie jednych mediów maszerowano, inne nie mogły ruszy ć si ę z miejsca (TVP). Kluby Gazety Polskiej – w imi ę wolno ści słowa (ironia) – zablokowały gmach TVP.”

5. Analiza serwisów informacyjnych poszczególnych nadawców z 28, 29 i 30 wrze śnia 2012 r.

a) Ramy interpretacyjne w poszczególnych wydaniach serwisów informacyjnych

W tym miejscu przedstawimy analiz ę ramow ą, zarz ądzaj ącą przedstawieniami interpretacji wydarzenia w mediach. Liczba zaprezentowanych ram świadczy najcz ęś ciej o pluralizmie spojrzenia i zró żnicowanych punktach widzenia. Ró żne grupy interesu i wspólnoty warto ści przyjmuj ą pewien punkt widzenia i posługuj ą si ę schematem narracyjnym do opowiedzenia danej sytuacji. Wydawca programu telewizyjnego ma do wyboru: albo zapo życzy ć ramy od osób uczestnicz ących w wydarzeniu, albo samemu pokusi ć si ę o narzucenie interpretacji, tworz ąc własn ą opowie ść o wydarzeniu. Z punktu widzenia prawdziwo ści i staranno ści, mo żna zało żyć, że wi ększa liczba ram będzie ukazywa ć wi ęcej perspektyw dotycz ących wydarzenia (prawdziwo ść ), zaproponowanie kilku ram pozwala stworzy ć wielogłosowe forum debaty i nie wyklucza ć innych grup, daj ąc im mo żliwo ść zaprezentowania opinii. Interesuj ące będzie tak że przyjrzenie si ę temu, czy i w jaki sposób poszczególni nadawcy ró żniły si ę co do zaproponowanych ram interpretacji wydarzenia.

Panorama W Panoramie o godz. 18.00 ramy wprowadza prezenter Adam Krzykowski, przytaczaj ąc twierdzenia politologów, że marsz jest elementem politycznej gry, wyrazem niech ęci wobec rz ądu. Wskazuje tym samym interpretacj ę w kontek ście politycznym: marsz pokazał sił ę opozycji. Marsz i to, co widzimy, jest zatem elementem politycznej gry. W materiale wypowiada si ę 3 politologów. Ka żdy z nich wprowadza inn ą interpretacj ę. Wawrzyniec Konarski wprowadza ram ę dominacji i zale żno ści. Marsz jest kalkulacj ą polityczn ą, został

Marsz „Obud ź si ę, Polsko!” w relacjach medialnych Raport dla Krajowej Rady Radiofonii i Telewizji

zorganizowany z inicjatywy środowisk politycznych. Konarski wskazuje, że ci, którzy organizuj ą marsz, kieruj ąc si ę przekonaniem, że władza jest nieudolna, staraj ą si ę wykorzysta ć protest i „zwykłych ludzi”, by osi ągn ąć polityczne korzy ści. Ram ę odpowiedzialno ści wprowadza Kazimierz Kik, który obarcza za tę sytuacj ę rz ądy PO, które poprzez swoje bł ędy zjednoczyły ruch zwi ązkowy, religijny i polityczny. Efektem marszu jest komunikat dla PO, że źle rz ądzi krajem. Remedium na te bol ączki jest zawieranie kompromisów z grupami, które nie maj ą wi ększo ści w parlamencie i zwi ększanie presji na rz ądz ących. Ram ę konfliktu wprowadza Tomasz Słupik, poniewa ż wskazuje PO i PiS jako spolaryzowane siły. Relacje miedzy nimi interpretuje jako wewn ętrzn ą wojn ę domow ą. Nast ępnie w materiałach serwisowych o godz. 21.00 swoje ramy wprowadzaj ą cytowani uczestnicy marszu. Ram ę konfliktu w prezentacji wypowiedzi z marszu w Panoramie tworz ą: J. Kaczy ński, Z. Ziobro i P. Duda; jest to konflikt mi ędzy opozycj ą a D. Tuskiem jako przywódc ą (Chcecie takiego przywódcy? ). Osi ą podziału jest dla J. Kaczy ńskiego władza, dla P. Dudy – dobro pracowników Polski. Warto ściami są dla nich walka o prawdziw ą demokracj ę przeciw pozornej demokracji, w której maj ą miejsce rz ądy PO. Jarosław Kaczy ński i Piotr Duda wprowadzaj ą te ż ram ę odpowiedzialno ści: Tusk odpowiada za afery, za nędz ę pracownika , w kontek ście politycznym i ekonomicznym. Ram ę ofiary stosuje cytowany o. Rydzyk, który przedstawia TV Trwam jako wykluczon ą z konkursu przez KRRiT. Skutek to brak miejsca na multipleksie, a przyczyn ą jest to, że telewizja głosi prawd ę. Ofiara protestuje, bo si ę musi broni ć.

Wnioski: W Panoramie wyst ępuje stosunkowo du żo punktów widzenia i mo żliwych interpretacji z ró żnych stron zaanga żowanych w wydarzenie. Swoj ą ram ę wprowadzaj ą ró żni uczestnicy marszu: politycy (rama konfliktu), ale i TV Trwam (rama ofiary). Zwi ązkowcy reprezentowani przez P. Dud ę wprowadzaj ą ram ę odpowiedzialno ści – za sytuacj ę pracowników odpowiedzialny jest rz ąd. Jednocze śnie ramy te potwierdzaj ą (rama odpowiedzialno ści i konfliktu) bądź zaprzeczaj ą (rama zale żno ści) ramom wprowadzonym przez politologów. Ramy proponowane przez uczestników i ekspertów nadawca zapo średnicza, a nie narzuca. Dzi ęki temu mamy wra żenie wielo ści głosów, cho ć sama narracja wydaje si ę z tego powodu niejednorodna, heterogeniczna.

Marsz „Obud ź si ę, Polsko!” w relacjach medialnych Raport dla Krajowej Rady Radiofonii i Telewizji

TVP Wiadomo ści W Wiadomo ściach TVP interpretację ustawia pocz ątkowy skrót najwa żniejszych informacji: Prawica zwiera szyki i chce wróci ć do władzy. Widzimy za chwil ę Jarosława Kaczy ńskiego, który mówi: Miarka si ę przebrała. Po chwili ukazane są dwie opinie – jedna uczestnika marszu: Jeste śmy tu po to, by broni ć wolnych mediów, a druga eksperta: Marsz jest marszem w obronie finansowych interesów ksi ędza Rydzyka. Mamy zatem nast ępuj ącą hierarchi ę: główne wydarzenie jest zinterpretowane przede wszystkim w kategoriach walki politycznej, jednocześnie obecne s ą konteksty społeczne i ekonomiczne. Nadawca stara si ę wywa żyć opinie: Marsz był w obronie TV Trwam, ale wiele głoszonych haseł miało charakter antyrz ądowy; Marsz był w obronie o. Rydzyka, ale wielu protestowało przeciwko biedzie bezrobociu, niekompetentnym urz ędnikom, reformie emerytalnej czy obni żeniu poziomu edukacji. Pierwszy materiał przedstawia ramy w zapo życzeniu: w cytatach i w zdaniach streszczaj ących: jak mówi ą uczestnicy, jak udało nam si ę dowiedzie ć. Cytowani uczestnicy marszu wprowadzaj ą ram ę odpowiedzialno ści Tuska i rz ądu: za ograniczenie wolnych mediów, za złe reformy emerytalne, zł ą sytuacj ę ekonomiczn ą, brak dialogu społecznego wobec „opuszczonych przez pa ństwo". Remedium ma by ć zmiana polityczna. Ram ę ofiary wprowadza o. Rydzyk i Z. Ziobro. Polega ona na ukazaniu wykluczenia TV Trwam z multipleksu przez KRRiT jako próby dławienia wolno ści słowa. To, że tylko niektórzy obywatele protestuj ą jest efektem propagandy w telewizji i radiu, która potrafi zrobi ć „leminga” i „oszołoma” z mądrego człowieka. Antyrama ofiary jest wprowadzona przez osob ę nieuczestnicz ącą w marszu, która ukazuje uczestników marszu jako ofiary manipulacji dokonywanej przez jego organizatorów i dla ich korzy ści politycznych. Skutek tej manipulacji ma by ć taki, że cynicznie i brutalnie kołysz ą łódk ą, w której wszyscy siedzimy. Ram ę konfliktu wprowadza Jarosław Kaczy ński. Konflikt wyst ępuje mi ędzy PiS i PO, a jego osi ą jest władza polityczna (wyst ępuj ą takie słowa-klucze, jak: zwyci ęstwo, zwyci ęstwo etapowe, zwyci ęstwo ostateczne ). Ram ę tę podtrzymuje równie ż cytat z wypowiedzi Piotra Dudy (żeby władza odeszła do historii ). Warto ściami, którymi kieruje si ę PiS, jest walka o demokracj ę. Walka o TV Trwam jest przejawem walki o demokrację.

Marsz „Obud ź si ę, Polsko!” w relacjach medialnych Raport dla Krajowej Rady Radiofonii i Telewizji

W drugim materiale mamy nieco inne interpretacje. Dziennikarka wprowadza ram ę odpowiedzialno ści – to Jarosław Kaczy ński odpowiada za podział Polski –po tym, jak nie udało si ę stworzy ć wspólnej „POPiSowej” koalicji (Czy ten rów Polaków da si ę jeszcze zasypa ć i kto napracował si ę nad jego wykopaniem? Kaczy ński: My jeste śmy tu, gdzie wtedy. Oni tam, gdzie stało ZOMO.). W rezultacie mamy do czynienia z wewn ętrzn ą wojn ą domow ą. Nie ma na to remedium. (Ekspert Eryk Mistewicz stwierdza, że w interesie PO i PiS jest gł ęboki podział, by nikomu nie udało si ę wbi ć w scen ę polityczn ą. Polityk Rafał Grupi ński stwierdza, że tylko zmiana J. Kaczy ńskiego mogłaby odwróci ć ten bieg.) Drug ą ram ą jest rama konfliktu, w którym uczestnicz ą zwolennicy PiS, członkowie Solidarno ści, sympatycy TV Trwam i Radia Maryja z jednej strony, a z drugiej – PO i rz ąd. Osi ą podziału jest władza polityczna (polsko-polska wojna polityczna ). Zwyci ęzc ą lub pokonanym mo że by ć siła polityczna: PiS lub PO. Wnioski: TVP wprowadza wiele punktów widzenia, ale jeden z materiałów ukazuje sytuacj ę z perspektywy dziennikarza, a wi ęc samego nadawcy, co powoduje, że mamy do czynienia z hierarchizacj ą punktu widzenia zwi ązanego z odpowiedzialno ści ą za pogł ębianie ideowo- politycznego podział Polski. Rama odpowiedzialno ści jest wi ęc narzucana przez dziennikarza, a nie wynika z doboru materiałów. W sporze-walce politycznej jedna strona jest ukazana jako odpowiedzialna za jej radykalizacj ę. Oprócz tego Wiadomo ści TVP wprowadzaj ą zapożyczone przez głos uczestników marszu ramy konfliktu politycznego i ofiary (widzowie TV Trwam).

Fakty TVN Ju ż zwiastun TVN definiuje sytuacj ę jako walk ę: Marsz – PiS, Solidarno ść i Rydzyk walcz ą o przebudzenie. Jako przywódca jednej ze stron jest ukazany Jarosław Kaczy ński, w kierunku którego którego tłum skanduje („Jarosław, Jarosław ”).

Główn ą i wła ściwie jedyn ą form ą uj ęcia w pierwszym materiale jest rama konfliktu anga żuj ącego wiele wyodr ębnionych podmiotów (PiS, Solidarno ść , TV Trwam, Radio Maryja) okre ślanych, równie ż zbiorczo jako prawica (ruch na prawicy ). Polaryzacj ę sił podkre ślaj ą wyra żenia użyte przez prezenterk ę: PiS w natarciu, z kim PiS chce si ę przygotowywa ć do politycznego zwyci ęstwa? Sztandary powiewały. Osi ą konfliktu jest władza polityczna, która jest kontekstem dla wypowiedzi uczestników marszu (J. Kaczy ński: dzie ń, w którym pokazali śmy sił ę, musi by ć dniem przełomu; P. Duda: Jako związek pomo żemy, żeby władza

Marsz „Obud ź si ę, Polsko!” w relacjach medialnych Raport dla Krajowej Rady Radiofonii i Telewizji

jak najszybciej odeszła do historii; o. Rydzyk: Dzi ękujemy PiS-owi z prezesem J. Kaczy ńskim na czele i życzymy, żeby Pan to wszystko wytrzymał). Warto ści, którymi si ę kieruj ą uczestnicy marszu, to niezale żno ść , antyniemiecko ść i antyrosyjsko ść . W drugim materiale mamy równie ż ram ę konfliktu opowiedzian ą przez politologów, polityków oraz osoby stoj ące z boku sceny politycznej. Kolejna rama – rama dominacji – wprowadzona zostaje przez dziennikarzy, dla opisania konfliktu w łonie samej prawicy. PiS dominuje nad SP (Na pierwszym planie obro ńcy Trwam, PiS i Solidarno ść , na drugim planie i troch ę z boku Solidarna Polska i Ziobro.). Obie partie rywalizuj ą, wysuwaj ąc kandydata na premiera, jednak SP jest marginalizowana przez PiS.

Wnioski: TVN relacjonuje wydarzenia wła ściwie wył ącznie w kontek ście konfliktu i walki politycznej, w której to politycy są głównymi aktorami wydarze ń. Aktorzy są stali i zdefiniowani, zmieniaj ą si ę tylko relacje mi ędzy nimi. Aktorzy maj ą swoje strategie i posługuj ą si ę nimi w celu wpływania na scen ę polityczn ą. Trzeba zauwa żyć, że to przede wszystkim sam nadawca narzuca interpretacj ę, żeby stworzy ć spójn ą narracj ę o wydarzeniu. Determinuje to dobór go ści oraz preferuje ukazywanie postaci jako protagonistów i antagonistów, z pomini ęciem alternatywnych ram interpretacyjnych, które byłyby niespójne z dominuj ącą ram ą konfliktu.

Polsat Wydarzenia W Wydarzeniach Polsatu mo żemy wyró żni ć trzy ramy. Pierwsza to rama konfliktu. Siły uczestnicz ące w konflikcie to siły polityczne, reprezentowane przez Jarosława Kaczy ńskiego, Zbigniewa Ziobr ę i szefa zwi ązku Solidarno ść Piotra Dud ę – jako opozycja wobec władzy. Jako oś podziału wy żej wymienieni wskazuj ą „prawd ę" – dziel ąc aktorów na zwolenników mediów prawdy i mediów nieprawdy. Warto ściami są demokracja i przestrzeganie prawa. Zwyci ęzc ą ma by ć przyszła koalicja rz ądowa prawicy. Z kolei uczestnicy marszu są ukazani w ramie dominacji/zale żno ści. Wypowiedzi uczestników wykorzystane w materiale przez wydawc ę dotycz ą, według opinii protestuj ących, kwestii dezinformacji i propagandy uprawianej przez główne media. Polsat jest sytuowany przez uczestników po stronie „złych mediów". Złe media są uwikłane politycznie, nie ma w nich prawdziwego pluralizmu. Stan ten mo żna zmieni ć przez przełamanie monopolu politycznego przez Prawo i Sprawiedliwo ść . Uczestnicy marszu przedstawiani są tak że w ramie konfliktu wobec mediów nieprawdy : pokazuje si ę nieprzychylne reakcje maszeruj ących w stosunku do ekipy realizacyjnej Polsatu oraz protest przed siedzib ą TVP. Dobór wypowiedzi uczestników marszu sugeruje, że protest mo że przybra ć form ę ostrego, siłowego konfliktu: Ja bynajmniej jestem pierwszy do

Marsz „Obud ź si ę, Polsko!” w relacjach medialnych Raport dla Krajowej Rady Radiofonii i Telewizji

złapania za siekier ę, bo tak dłu żej nie mo że by ć.

Marsz „Obud ź si ę, Polsko!” w relacjach medialnych Raport dla Krajowej Rady Radiofonii i Telewizji

Wnioski: Polsat ukazuje wydarzenie w dwóch wymiarach: politycznym i społecznym. Wymiar polityczny dotyczy głównych organizatorów marszu, wymiar społeczny – oceny działania poszczególnych mediów. Polsat ukazuje si ę tu jako strona konfliktu, wobec której uczestnicy marszu nie są przychylni (np. wykonuj ą znak krzy ża na widok dziennikarzy Polsatu ).

Serwis TV Trwam Telewizja Trwam o marszu informowała w dniu poprzedzaj ącym wydarzenie – 28 wrze śnia jako jedyny z analizowanych nadawców. Lektor definiował marsz jako drugi ogólnopolski marsz w obronie wolnych mediów i Telewizji Trwam, której KRRiT nie przyznała miejsca na multipleksie . Zaznaczono te ż, cho ć w sposób zdawkowy, że protest jest zarazem sprzeciwem wobec działa ń rz ądu i polityki społecznej realizowanej przez koalicję. Sytuacja TV Trwam zdefiniowana była przez ni ą sam ą w ramie ofiary: TV Trwam prezentuje si ę jako wykluczon ą z życia publicznego, dyskryminowan ą przez KRRiT. Sytuacja nie jest jednak beznadziejna, bo oto społecze ństwo bierze telewizj ę w obron ę. Tu pojawia si ę druga rama dominacji/zale żno ści, przeciw której protestuj ą słuchacze Radia Maryja, widzowie TV Trwam, przyjaciele katolickich mediów, członkowie Solidarno ści, politycy oraz ci, którym zale ży na losie ojczyzny i wolno ści słowa. Twierdzi si ę, że w Polsce zagro żona jest demokracja, mamy do czynienia z samowol ą rz ądz ących i niektórych instytucji pa ństwowych.

29 wrze śnia 2012 r. w serwisie TV Trwam w materiale o 21.24 ukazana jest rama konfliktu na poziomie metaforyczno-metafizycznym za pomoc ą cytatu z mszy św. sprzed marszu: oto siły dobra z Chrystusem na czele walcz ą z demonem; solidarni ludzie cnoty walcz ą ze złem (Demon uderza w świ ęto ść rodziny i życia, sieje spustoszenie wśród młodzie ży, rodzi demokracj ę bez Boga. Prawd ę trzeba ci ągle zdobywa ć.). Jest to fragment kazania o. Walentego Królaka z mszy podczas marszu. Osi ą podziału jest prawda – ludzie prawdy vs. ludzie nieprawdy. Warto ściami ludzi prawdy są prawda, rodzina, ochrona młodzie ży przed degeneracj ą. Walka o prawd ę wpisuje si ę w narodow ą walk ę o Polsk ę. Zwyci ęzcami w tej walce będą sympatycy TV Trwam, którzy przedstawiaj ą si ę jako spadkobiercy walcz ących z re żimem komunistycznym, który w ró żny sposób wspominany jest w kontekstach (materiał zaczyna si ę od słów: to jedna z najwi ększych manifestacji od czasu upadku systemu komunistycznego ).

Marsz „Obud ź si ę, Polsko!” w relacjach medialnych Raport dla Krajowej Rady Radiofonii i Telewizji

W kolejnym materiale w tym serwisie mamy dwie ramy: konfliktu i dominacji. W ramie konfliktu przedstawione są siły społecze ństwa przeciwstawione siłom instytucji pa ństwowych (KRRiT, politycy-ignoranci, prokuratura). Osi ą podziału jest kwestia obecno ści TV Trwam na multipleksie, maj ąca bezpo średni zwi ązek z problemem równowagi systemu medialnego w Polsce. Obecno ść TV Trwam na multipleksie jest remedium na wrog ą propagand ę innych mediów. Głównymi warto ściami są prawda, moralno ść , praworz ądno ść (równo ść wobec prawa, pluralizm mediów). Konflikt będzie kontynuowany (je śli to si ę nie stanie [ tj. decyzja KRRiT si ę nie zmieni], ten marsz nie będzie z pewno ści ą ostatni).

Kolejna rama to rama dominacji i jej przełamywania. KRRiT (i politycy PO) wykorzystuj ą władz ę przeciw ludziom: przeciw Polsce, wierze, rodzinie. (PO i PSL nie staraj ą si ę robi ć nic dobrego dla Polski – prof. Zybertowicz ; w telewizorach, w radiu jest inna rzeczywisto ść , chore postawy, poni żanie ojczyzny, wiary, niszczenie rodziny – Karnowski) w efekcie KRRiT podj ęła bł ędn ą decyzj ę dyskryminuj ącą TV Trwam. Rada wykazuje si ę te ż arogancj ą i zakłamuje dyskurs publiczny. To wła śnie dlatego ludzie protestuj ą i ruch społeczny mo że zmieni ć sytuacj ę (Tyle si ę wydarzyło, że KRRiT mogła kilkakrotnie zmieni ć sw ą bł ędn ą decyzj ę. Zmieniaj ą si ę pogl ądy nieprzekonanych do tej pory odbiorców.).

Wnioski: W serwisach TV Trwam nie ma prezentacji pogl ądów drugiej strony, nie jest przedstawione (przypomniane) uzasadnienie KRRiT w zwi ązku z odmow ą umieszczenia TV Trwam na MUX. W materiałach informacyjnych TV Trwam działanie instytucji publicznych nie opiera si ę na przesłankach proceduralnych, jest politycznie motywowane. Ukazywane ramy interpretacji zawieraj ą uproszczenia: polityczny kontekst marszu jest pomijany, eksponuje si ę głównie wątek poparcia dla telewizji. Sugeruje si ę równie ż konflikt warto ści mi ędzy instytucjami pa ństwa a telewizj ą Trwam, podczas gdy instytucje te definiuj ą spór jako proceduralny. Przekaz zwi ązany z prezentacj ą faktów czy stanowisk poszczególnych instytucji nie ma struktury argumentacyjnej, ale jest podporz ądkowany przypisaniu instytucji do okre ślonej strony. Strona przeciwna działa według TV Trwam bł ędnie , cechowa ć ma ją ignorancja itp. Zastanawiaj ące jest pomieszanie religijnego kontekstu z politycznym, w którym zło metafizyczne mo żna identyfikowa ć ze złem politycznym. Dobrze, że telewizja odnotowała „piknikowy” charakter marszu, zauwa żyła maszeruj ące rodziny z dzie ćmi, podkre ślała atmosfer ę jedno ści, ale jednocze śnie – a mo że z tego wła śnie powodu, by owe wra żenie utrzyma ć – przemilczała w swoich materiałach z dnia relacji, a tak że z nast ępnego dnia, tło polityczne i działania PiS marginalizuj ące SP Zbigniewa Ziobry.

Marsz „Obud ź si ę, Polsko!” w relacjach medialnych Raport dla Krajowej Rady Radiofonii i Telewizji

b) Rozpi ęto ść kontekstów w informacji Informacje podawane w serwisach zawierały odniesienia do ró żnych kontekstów. Jak ju ż wcze śniej zauwa żono, kontekstowanie pozwala na świetla ć relacjonowane wydarzenia z ró żnych punktów widzenia. Dzi ęki temu, generalnie rzecz bior ąc, poszerza si ę wiedza i pogł ębia si ę opinia publiczno ści. Wyst ąpienie kontekstów w serwisie zostało odnotowane w tabeli.

Tabela 1 Wyst ępowanie okre ślonych kontekstów w poszczególnych stacjach

W Polsat News kontekst polityczny definiowano jako antyrz ądowy marsz, antymedialny marsz. Kontekst społeczny dotyczył stosunku do mediów: nieprzychylnych reakcji cz ęś ci maszeruj ących wobec ekipy realizacyjnej, protestu pod TVP. Kontekst religijny przejawiał si ę poprzez cytaty z wypowiedzi Jana Pawła II, wypowiadane przez o. Rydzyka, a tak że przytaczanie wypowiedzi uczestników marszu (jeste śmy katolikami i chcemy mie ć równe prawa). Bohaterami osobowymi byli: J. Kaczy ński, P. Duda, o. Rydzyk, T. Cyma ński, E. Stankiewicz. W TVN mamy do czynienia przede wszystkim z kontekstem politycznym. Bohaterowie osobowi prezentowani w serwisach to: J. Kaczy ński, P. Duda, o. Rydzyk, J. Brudzi ński, T. Cyma ński, B. Kempa, M. Sawicki, L. Wał ęsa. W Panoramie kontekst polityczny oddany był przez wypowiedzi bohaterów relacji: J. Kaczy ńskiego, o. Rydzyka, P. Dud ę, który mówił m.in., żeby aktualna władza odeszła do historii. Kontekst społeczny pojawia si ę równie ż za spraw ą wypowiedzi P. Dudy o walce z umowami śmieciowymi i ustaw ą „67”; kontekst ten wyst ępuje równie ż w wypowiedziach uczestników marszu: o prawie do wolnych mediów, u komentatorów – np. u L. Wał ęsy mówi ącego o demokracji, podobnie u R. Grupi ńskiego i W. Pawlaka. Kontekst prawny poruszany jest w wypowiedziach J. Kaczy ńskiego poprzez odwołanie do afer: Amber Gold, ta śmowej, zwi ązanej z ekshumacj ą zwłok niektórych ofiar katastrofy smole ńskiej. W wypowiedzi dziennikarza wspomina si ę o procedurze podejmowania decyzji przez Krajow ą Rad ę Radiofonii i Telewizji.

Marsz „Obud ź si ę, Polsko!” w relacjach medialnych Raport dla Krajowej Rady Radiofonii i Telewizji

W Wiadomo ściach poruszany jest kontekst polityczny (podobnie jak wy żej – wypowiedzi polityków), kontekst społeczny i ekonomiczny (wypowiedzi uczestników marszu, np. o tym, że młodzie ż nie ma perspektyw, że brakuje pracy dla młodych ludzi). W TV Trwam jest poruszanych najwi ęcej kontekstów, jednak są one użyte do pokazania wielkiego sprzymierzenia w celu obrony TV Trwam, a nie do poszerzania ogl ądu sprawy. Tak wi ęc w skrócie kontekst społeczny dotyczy wolno ści mediów i problemu ludzi z dotarciem do prawdy; kontekst religijny dotyczy słów papie ża, metafor demona, smoka i zła, religijnych symboli: ró żańca i Eucharystii oraz moralnego odrodzenia. Kontekst moralny dotyczy pot ępienia decyzji KRRiT, rz ądu itp. w kategoriach nieetycznego post ępowania. Kontekst polityczny to sprzeciw wobec rz ądów D. Tuska, ten w ątek był jednak relatywnie mało eksponowany. Kontekst polityki zagranicznej dotyczył wysłuchania publicznego o sytuacji TV Trwam w Brukseli. Bohaterowie osobowi to: Z. Ziobro, o. J. Król, prałat W. Królak, o. Rydzyk, J. Michalik, J. Dworak, sędzia NSA.

Wnioski: Panorama i TV Trwam jako jedyne w swoich serwisach umie ściły odwołania do kontekstu prawnego w relacjach z marszu. Telewizja Trwam odnotowała spór, jednak nie zaprezentowała odniesie ń do tre ści zarzutów KRRiT wobec wniosku Fundacji Lux Veritas. Polsat News i TV Trwam odnotowały kontekst religijny, obecny poprzez odwołania do praw katolików, do ich świata warto ści. Wiadomo ści TVP jako jedyne poruszyły wątki ekonomiczne (problem braku perspektyw ludzi młodych, niekorzystne dla pracowników zmiany w przepisach dot. wieku emerytalnego). Natomiast Fakty TVN skupiły si ę na kontekstach politycznych, pomijaj ąc wszystkie inne.

c) Zakładana grupa odbiorców W tym podrozdziale zostan ą przedstawione audytoria, do których odnosz ą si ę mówcy w swoich wyst ąpieniach – przytaczanych, selekcjonowanych lub te ż kreowanych przez nadawców. Chodzi tu zwłaszcza o rekonstrukcj ę sposobu kreowania podziałów aktorów społecznych oraz o kryteria takich podziałów, stosowane przez poszczególne strony (media, uczestnicy, komentatorzy, strona rz ądowa itp.). Zwrócimy uwag ę na obecno ść elementów dyskryminacji, wył ączania okre ślonych grup ze wspólnoty (narodowej, etycznej, ludzi racjonalnych itp.). Skupimy si ę zwłaszcza na narracji aktorów nieb ędących politykami, poniewa ż wył ączanie ze wspólnoty normatywnej politycznych adwersarzy nale ży do powszechnie stosowanych środków narracyjnych polskich polityków, niezale żnie od aktualnego przedmiotu wypowiedzi. Jest to konwencja, któr ą analiza odnotowuje, jednak nie będziemy jej szerzej omawia ć.

Marsz „Obud ź si ę, Polsko!” w relacjach medialnych Raport dla Krajowej Rady Radiofonii i Telewizji

W Polsacie pokazanie negatywnie nastawionych do nadawcy uczestników marszu w pewien sposób naznaczało ich i wył ączało ze wspólnoty widzów. W pokazanych wypowiedziach o. Rydzyka nie było elementów tworzenia podziałów (nie wyselekcjonowano takich materiałów bądź ich nie wyemitowano).

Materiał Faktów TVN , zwłaszcza pierwszy, zawiera definicje grup odbiorców i elementy podziału tylko za spraw ą przytaczanych wypowiedzi uczestników marszu. Zdefiniowanie konfliktu jako przede wszystkim politycznego daje nadawcy wygodn ą pozycj ę neutraln ą, z boku wydarze ń. Jednak w drugim materiale dziennikarz (stand-up) zako ńczył komentarzem, który w pewien sposób wył ączał z powa żnego dyskursu trzech organizatorów, nazwanych przez innych polityków „trzema budzikami", co mogło zosta ć uznane za deprecjonuj ące.

W przypadku Panoramy TVP2 należy zaznaczy ć, że prezenter mówi o koalicji i opozycji w sposób zdystansowany, co odró żnia jego wypowied ź od wcze śniejszych w programie zapowiedzi marszu jako „niedogodno ści na mie ście". Uczestnicy marszu wypowiadaj ą zró żnicowane opinie i postulaty, których adresatem jest rz ąd, inni ludzie, którzy są sympatykami ró żnych mediów. Pokazywanie transparentów w rodzaju „Nie będzie Dworak pluł nam w twarz" sugeruje wykluczanie KRRiT z forum debaty i sytuowanie jej na pozycji obcego lub wroga.

Je śli chodzi o Wiadomo ści TVP1, to w materiale pierwszym z 29 wrze śnia: dziennikarz, odpowiadaj ąc na przytoczone zarzuty uczestników marszu o braku demokracji twierdzi, że mo żliwo ść zorganizowania marszu jest dowodem na prawidłowe funkcjonowanie demokracji. Dziennikarz również nie odpowiada na zarzuty postawione KRRiT przez maszeruj ących, nie przypomina uzasadnienia odmowy, mówi tylko o krytyce Rady przez maszeruj ących.

Materiał drugi, maj ący charakter interpretacyjny w stosunku do wyemitowanej w pierwszej kolejno ści relacji z marszu) - dziennikarz staje po stronie przeciwników J. Kaczy ńskiego, sugeruj ąc jego odpowiedzialno ść za podział ideowy kraju. Jest to warto ściowanie zdecydowanie nieuprawnione w programie informacyjnym. Mamy do czynienia z proponowaniem arbitralnego punktu widzenia. W ko ńcówce materiału pojawia si ę jednak koncyliacyjn ą puenta (Polska jest jedna, w której ka żdy ma prawo do wyra żania swoich pogl ądów ).

Marsz „Obud ź si ę, Polsko!” w relacjach medialnych Raport dla Krajowej Rady Radiofonii i Telewizji

W Informacjach TV Trwam wyra źnie zarysowany podział na świat dobra i zła. Podział jest czarno-biały, w ramach którego inne media, media niekatolickie, są z definicji mediami nieprawdy, skoro media prawdy są jej jedynymi depozytariuszami. Lektor wyra źnie tworzy wspólnotę NAS (zwolenników atakowanej, dyskryminowanej telewizji) i wyklucza ze wspólnoty np. Jana Dworaka jako przedstawiciela KRRiT, rząd (jako działaj ący na szkod ę narodu i prawdy). Podział jest przedstawiony jako podział etyczny. Ci, którzy utrudniaj ą TV Trwam pełnienie jej postulatów, robi ą to z przyczyn wewn ętrznych (jestem przeciw), a nie zewn ętrznych (procedury wymagaj ą spełnienia pewnych warunków). Traktowani są wi ęc jako przeciwnicy, którym przypisuje si ę motywacje osobiste, zwi ązane z antywarto ściami.

d) Obiektywizm i subiektywizm opinii

Wydarzenia Polsatu W Wydarzeniach Polsatu, w wypowiedziach dziennikarki, dały si ę zauwa żyć subiektywne oceny lub warto ściuj ąco nacechowane okre ślenia („m entora uczestników marszu nie mogło zabrakn ąć ”, „swoj ą konwencj ę z rozmachem zorganizowało”, „tajemniczy kandydat na premiera”, „padały gorzkie słowa”, „w protestach zgin ęła Solidarna Polska”).

TVN Fakty Pomijaj ąc wypowiedzi uczestników marszu bądź jego przeciwników, równie ż w komentarzu nadawcy pojawiły si ę zdania zawieraj ące oceny. W serwisach informacyjnych były one zgodne z przyj ętymi ramami interpretacyjnymi. W Faktach TVN, w których przyj ęto ram ę konfliktu, wyst ępowało obiektywizowanie zwi ązane z definiowaniem stanów rzeczy: np. mobilizacja polityczna prawicy . Inne przykłady obiektywizowania to: „Próba uniknięcia najostrzejszej retoryki przez PiS” (przypisywanie motywacji). „Wida ć, że i paprykarz, i podwykonawcy autostrad zostali wyniesieni na sztandar z wotum nieufno ści dla rz ądu” (przypisywanie kalkulacji).

Subiektywne oceny, były zwi ązane z przytaczaniem komentarzy osób trzecich, dziennikarze i prezenterzy dystansowali si ę od nich („ Ograniczona demokracja, wolne media i wszechobecna manipulacja. Dzi ś te słowa w politycznych hasłach brzmiały najgło śniej, [Niektórzy politycy nazwali go] marszem trzech budzików, trudno będzie znale źć powa żnego kandydata do podobno niepowa żnej, bo skazanej na pora żkę, roli”).

Marsz „Obud ź si ę, Polsko!” w relacjach medialnych Raport dla Krajowej Rady Radiofonii i Telewizji

TVP Panorama W Panoramie dziennikarze raczej używali wypowiedzi i ocen innych osób, ni ż sami wypowiadali sądy (To element politycznej gry – mówi ą politolodzy). W jednym z materiałów Magdalena Sobkowiak wprowadza subiektywny sąd, że „Wał ęsa uznał demonstracj ę za antydemokratyczn ą”, przypisuj ąc ten sąd byłemu prezydentowi. Sąd ten jest nieuprawnion ą parafraz ą, tworzeniem nowej opinii (Lech Wał ęsa mówił raczej o potrzebie użycia innego trybu rozwi ązywania problemów).

TVP Wiadomo ści Dziennikarz obiektywizuje wydarzenia, mówi ąc, „jak było naprawd ę”: „W rzeczywisto ści przypominało to wiec jak na finiszu kampanii wyborczej” – taki zabieg wzmacnia interpretacj ę wydarzenia jako dotycz ącego przede wszystkim sfery polityki partyjnej i władzy. Innym rodzajem obiektywizowania (podawania dowodów) jest zdanie: „Wielotysi ęczna demonstracja z antyrz ądowymi hasłami przeszła głównymi ulicami Warszawy, a chyba trudno o lepszy dowód dobrze funkcjonuj ącej demokracji”. W drugim z wyemitowanych materiałów mamy do czynienia z obiektywizacj ą zwi ązan ą z przypominaniem historii współczesnego podziału mi ędzy Polakami, zapocz ątkowanego jakoby przez J. Kaczy ńskiego, którego kolejnym rozdałem jest w interpretacji dziennikarki marsz. Jeszcze raz podkre ślmy, że mamy tu do czynienia z zabiegiem nieuprawnionym, wykraczaj ącym poza normalne standardy informowania i obja śniania zjawisk, z narzucaniem interpretacji wydarzenia z punktu widzenia nadawcy.

TV Trwam W telewizji Trwam w zwi ązku z relacjami z marszu mieli śmy do czynienia z przedstawianiem strony zaanga żowanej. Obiektywizowanie opinii rozpoczyna si ę od lektora: Polsce potrzebne jest duchowe i moralne odrodzenie ‒ nie zaznacza si ę nigdzie, że jest to opinia nadawcy. Nast ępnie cytuje si ę kaznodziej ę, który jest zwi ązany z nadawc ą i jest jej przedstawicielem: „demon chce oderwa ć człowieka od Boga, demokracja bez Boga ma w sobie co ś demonicznego”. Jest to subiektywna ocena, w kontek ście przedstawiania instytucji publicznej jako wrogiej takie cytaty nabieraj ą cech przypisywania motywacji drugiej stronie. Obiektywizowanie pojawia si ę równie ż w kontek ście mówienia o decyzji KRRiT: prezenter mówi o „bł ędnej decyzji Rady", „ra żą ca decyzja KRRiT", nie podaj ąc uzasadnienia takiej oceny. Przytoczony jest głos sędziego, który mówi o naruszeniu prawa przez KRRiT, ale nie wiadomo, jakiego konkretnie przepisu.

Marsz „Obud ź si ę, Polsko!” w relacjach medialnych Raport dla Krajowej Rady Radiofonii i Telewizji

Głosy przeciwne stanowisku nadawcy są przedstawiane zawsze bez uzasadnienia, co powoduje, że wydaj ą si ę arbitralne i bezpodstawne. Dotyczy to wypowiedzi: Jana Dworaka, WSA, NIK, Pawła Biedziaka z NIK. Lektorka TV Trwam w dalszej cz ęś ci materiałów relacjonuje, że „bezskutecznie politycy opozycji chcieli uzyska ć podstaw ę, na jakiej KRRiT podj ęła decyzj ę w sprawie Trwam” ‒ co mo że sugerowa ć, że decyzja ta była ukrywana , nie została podj ęta czy te ż nie zostały podane kryteria zwi ązane z jej podj ęciem. Wskazuj ą na to równie ż przytaczane cytaty osób uczestnicz ących w relacji: „nie domagamy si ę żadnych przywilejów, tylko równego traktowania i respektowania prawa” (o. J. Król) czy dziennikarzy: „władza jest głucha na traktowanie tak samo katolików jak innych” (D. Sobków). Ocena działa ń instytucji pa ństwa jest uzale żniona od tego, po której stronie dana instytucja zostaje umieszczona - jako sojusznik czy jako wróg. Sojusznicy oceniani są jako niezale żni, wrogowie za ś - jako dyskryminatorzy. „Dyskryminowana telewizja; raport NIK spotkał si ę z ignorancj ą polityków oraz prokuratury, która nie zaj ęła si ę spraw ą mimo wniosku TV Trwam".

Marsz „Obud ź si ę, Polsko!” w relacjach medialnych Raport dla Krajowej Rady Radiofonii i Telewizji

e) Normatywno ść i dydaktyzm w informacji

Polsat Wydarzenia Normatywno ść w Wydarzeniach jest opisywana z punktu widzenia grupy, która ustanawia jej kryteria, a wi ęc zaznacza si ę, że to uczestnicy marszu uznaj ą sytuacj ę polityczn ą za nienormaln ą, uczestnicy marszu uznaj ą Polsat za nadawc ę nieprzychylnego.

TVN Fakty Zdarza si ę, że dziennikarze przypisuj ą sobie wyznaczanie wska źników normatywno ści, jak np. w zdaniu: „W kategorii najostrzejsza wypowied ź dnia bezkonkurencyjny był ten poseł PiS”. Zwykle wska źniki postulowanej normy mo żna przypisa ć cytowanym fragmentom wypowiedzi poszczególnych osób; np. producent papryki mówił: „mamy prawo upomina ć si ę o godziwe życie (...) mieszkamy praktycznie w środku Europy”. W kwestii dydaktyzmu relacji i optowania za jedn ą ze stron w relacjach TVN mo żna było zaobserwowa ć nieznaczne preferowanie strony rz ądowej.

TVP Wiadomo ści W TVP zauwa żona normatywno ść w relacji jest zwi ązana z „misyjno ści ą" przekazu. Dziennikarka zaznacza, po materiale o podziałach w Polsce, za które ma by ć odpowiedzialny Jarosław Kaczy ński, że „nie ma Polski podzielonej na pół, na prawdziwych i nieprawdziwych Polaków”. Dydaktyzm przejawia si ę w propagowaniu zasad demokracji: „Polska jest jedna i ka żdy ma prawo do wyra żania własnych pogl ądów”.

TVP Panorama Normatywno ść jest wyznaczana przez ekspertów: np. W. Konarski mówi o sytuacji zorganizowania marszu jako o „normalnej grze politycznej ”. Inni eksperci, bądź wypowiadaj ący si ę prezentuj ą opinie zwi ązane z normami debaty publicznej w Polsce i tego, czy ów marsz do ich normy przystaje (L. Wał ęsa, W. Pawlak).

TV Trwam W przypadku TV Trwam najwi ęcej jest wska źników normatywno ści. Norm ą powinna by ć wiara w Boga („Demokracja bez Boga ma w sobie co ś demonicznego ”). Obrona telewizji Trwam jest traktowana dydaktycznie jako cnota ducha i solidarno ści. To, co inne, jest

Marsz „Obud ź si ę, Polsko!” w relacjach medialnych Raport dla Krajowej Rady Radiofonii i Telewizji

pokazywane jako źródło zła i kłamstwa: media poza pokrewnymi TV Trwam czyni ą jedynie szkod ę społecze ństwu, wierze, rodzinie i krajowi. Dydaktyzm przejawia si ę w pouczaniu instytucji pa ństwa w zakresie ich decyzji, które są przedstawiane jako „bł ędne i ra żą ce” . „Dzisiejszy marsz mógłby zako ńczy ć proces społecznych stara ń o obecno ść jedynego katolickiego programu na ogólnodost ępnej platformie”.

f) Ogólne wnioski z analizy serwisów informacyjnych. Ramy W Panoramie i Wiadomo ściach wyst ępuje stosunkowo du żo punktów widzenia i mo żliwych interpretacji z ró żnych stron zaanga żowanych w wydarzenie. Główne ramy interpretacyjne to ramy dominacji i zale żno ści, konfliktu i ofiary. Dopuszczaj ą do głosu obie strony oraz komentatorów neutralnych.

Wiadomo ści w jednym ze swych materiałów hierarchizuj ą punkt widzenia, narzucaj ąc interpretacj ę odpowiedzialno ści za podział polityczno-ideowy w Polsce. TVN relacjonuje wydarzenia w kontek ście konfliktu i walki politycznej, w której to politycy, a nie maszeruj ący, są głównymi aktorami wydarze ń. Polsat ukazuje wydarzenie w dwóch wymiarach: politycznym i społecznym. Wymiar polityczny dotyczy głównych organizatorów marszu, wymiar społeczny ‒ oceny działania poszczególnych mediów. Prezentuje ramy konfliktu politycznego oraz dominacji/zale żno ści, oddaj ąc głos maszeruj ącym. Telewizja Trwam zaprezentowała ramy dominacji i protest zwi ązany z jej przełamywaniem, ram ę ofiary i konfliktu metafizycznego dobra ze złem. Ramy te są wprowadzane przez dziennikarza albo maszeruj ących, natomiast nie ma ukazanego sposobu rozumienia sporu przez drug ą stron ę.

Kontekst Telewizja Trwam zaprezentowała najwi ększ ą rozpi ęto ść kontekstów w materiałach, ale zwa żywszy na do ść specyficzne, uproszczone kontestowanie materiałów, nie wydaj ą si ę one pełne. Buduj ą raczej rol ę ofiary (np. niemo żno ść skorzystania z prawa zasi ęgni ęcia informacji o decyzji Krajowej Rady, która rzekomo nie przysługuje niektórym posłom). Polsat News i Trwam odnotowały kontekst religijny, który wi ązał si ę z prawami katolików i ich warto ściami jako ludzi wierz ących. TVN w swoich materiałach skupił si ę głownie na politycznej stronie marszu i konflikcie z tym zwi ązanym.

Marsz „Obud ź si ę, Polsko!” w relacjach medialnych Raport dla Krajowej Rady Radiofonii i Telewizji

Wiadomo ści TVP jako jedyne poruszyły wątki ekonomiczne zwi ązane z uczestnikami i organizatorami marszu. Natomiast Fakty TVN skupiły si ę na kontekstach politycznych, pomijaj ąc wszystkie inne.

Zakładana grupa odbiorców Analiza sposobów konstruowania społecznego „my” i „oni” w relacjach dziennikarskich pokazuje, że: - najbardziej zdystansowane i unikaj ące kreowania podziałów były Fakty TVN, - telewizja publiczna prezentowała relacje w swoich serwisach w wywa żony sposób. Opinie pochodz ą od okre ślonych źródeł i są w ró żnym stopniu, ale zazwyczaj zrównowa żone, - Telewizja Trwam zaprezentowała jednostronn ą relacj ę, w której instytucje pa ństwowe działaj ą bez procedur, a uzyskanie od nich informacji jest niemo żliwe.

Normatywno ść i dydaktyzm

Normatywno ść i dydaktyzm sporadycznie zdarzały si ę w Polsacie.. Dydaktyzm i normatywno ść są ograniczone w Faktach do cytowanych fragmentów wypowiedzi przedstawicieli obu stron. W relacjach TVN mo żna było stwierdzi ć nieznaczne preferowanie strony rz ądowej. Dydaktyzm w TVP Wiadomo ści i Panoramy wi ąż e si ę z misyjno ści ą programu: propagowaniem zasad demokracji i wzajemnego poszanowania. Najwi ększy poziom dydaktyzmu i warto ściowania mo żna znale źć w Trwam. Jest tam te ż odwołanie do najwi ększej ilo ści kontekstów, ale wszystkie ramy i warto ściowania są jednostronne.

Marsz „Obud ź si ę, Polsko!” w relacjach medialnych Raport dla Krajowej Rady Radiofonii i Telewizji

6. Ogólna ocena obj ętych monitoringiem programów telewizyjnych z punktu widzenia profesjonalizmu dziennikarskiego

Wydaje si ę, że wszyscy nadawcy raczej bezstronnie relacjonowali marsz „Obud ź si ę Polsko” (abstrahuj ąc od kilku wi ększych czy te ż mniejszych wpadek). Zwłaszcza, je śli chodzi o okre ślanie maszeruj ących – sposób ich przedstawiania, charakteryzowania, opisywania – dobór wypowiedzi osób maszeruj ących (unikanie etykietowania), język, jakim opisywano marsz oraz jego cele i idee, wreszcie pod kątem doboru go ści w studiu.

Pytanie: Czy obraz relacji jest przedstawiony z wielu ró żnych punktów widzenia, czy te ż uj ęty w jeden schemat? Jak si ę maj ą dokonane skróty i konieczne uproszczenia do cało ści relacji i uczestnicz ących w wydarzeniu podmiotów? Pod wzgl ędem przedstawiania ró żnych punktów widzenia najlepiej wypadły Panorama i Wiadomo ści, zwłaszcza w serwisach. Wprowadzały one punkt widzenia ró żnych stron i grup interesów. Polsat Wydarzenia zaprezentował równie ż kilka sposobów ujmowania wydarzenia. Fakty TVN ujmowały wydarzenie głównie jako rodzaj konfliktu politycznego, narzucaj ąc taki sposób widzenia odbiorcy. Przez to aspekt społeczny mógł si ę wydawa ć mniej wa żny, zinstrumentalizowany przez głównych aktorów politycznych. Jest to pewne uproszczenie i pomini ęcie perspektyw innych uczestników marszu, zwłaszcza przybyłych z powodów społeczno-religijnych. Telewizja Trwam prezentowała tylko jeden punkt widzenia, nie przywołuj ąc arkumentów drugiej strony. Jej relacje są przez to zafałszowane, tworz ą fałszyw ą jedno ść „narodu przeciw instytucjom". W kategoriach oceny prawdziwo ści, najlepiej wypada telewizja publiczna (TVP1, TVP2, TVP Info), a nast ępnie Polsat, TVN i TV Trwam.

Pytanie: Czy istniała równowaga w prezentowaniu stanowisk/opinii/interpretacji dotycz ących wydarzenia? Ogólnie rzecz bior ąc nadawcy przedstawiali opinie bohaterów anonimowych ‒ zwykłych uczestników marszu i przedstawionych ‒ uczestników marszu i go ści w studiu. Najwi ęcej wypowiedzi bohaterów anonimowych, będących sondowaniem marszu, przedstawiła TV Trwam, która relacjonowała marsz niejako „od środka”.

Marsz „Obud ź si ę, Polsko!” w relacjach medialnych Raport dla Krajowej Rady Radiofonii i Telewizji

W Polsacie mo żna zauwa żyć równowag ę mi ędzy anonimowymi bohaterami a postaciami przedstawionymi z imienia i nazwiska. TVP INFO i TVN stosunkowo w najmniejszym stopniu przedstawiały wypowiedzi anonimowych uczestników. TVN24 i TVP INFO w najwi ększym stopniu starały si ę korzysta ć z ekspertów i nadawa ć znaczenie/wyja śnia ć/budowa ć konteksty dla przemówie ń polityków i maszeruj ących ludzi. Najwi ęcej wyst ąpie ń przedstawicieli opozycji odnotowano w TVN24, na ogół były to osoby obecne na marszu. Dwa razy mniejsz ą ich liczb ę pokazał Polsat. Cztery razy mniej pokazała TVP INFO, skupiaj ąc si ę przede wszystkim na ekspertach. Bohaterów afiliowanych „pro-władza” nadawcy pokazali mniej wi ęcej tyle samo: były to osoby tworz ące przeciwstawne opinie do głoszonych podczas marszu, jednak bohaterów tych było zdecydowanie mniej. Je śli chodzi o go ści w studiu, TVN24 zachowała równowag ę pomi ędzy liczb ą go ści afiliowanych jako pro-władza i pro-opozycja. W Polsacie stosunkowo wi ęcej było go ści afiliowanych pro-władza, podobnie w TVP INFO. W telewizji publicznej przewag ę stanowili go ście, których wypowiedzi mo żna było zakwalifikowa ć jako neutralne wzgl ędem władzy i opozycji. W wypowiedziach w TV Trwam nie było żadnego balansu opinii. Funkcj ą tego przekazu nie było relacjonowanie według kryterium wiernego odzwierciedlenia wydarze ń, ale raczej przekaz odwołuj ący si ę do do świadczenia (pokazuj ący uczestników, prowadzony „ze środka wydarze ń”).

Pytanie: Czy w prezentowaniu komentarza i interpretacji wydarzenia zachowano balans opinii pro et contra, czy przedstawiano je z neutralnego punktu widzenia? W telewizji publicznej najwi ęcej było ekspertów i naukowców. Nie było wśród go ści w studio byłych polityków czy doradców politycznych. Polsat i TVN starały si ę równowa żyć opinie, TVP INFO starała si ę prezentowa ć głównie opinie neutralne, wyja śniaj ące, natomiast TV Trwam wła ściwie nie tworzyła opinii o marszu, tylko prezentowała opinie z o sytuacji w kraju czy stosunku wobec rz ądz ących formułowane głównie przez uczestników. W kwestii wielogłosowo ści (dopuszczenia do głosu wszystkich zainteresowanych), najwi ększe spektrum opinii pokazały telewizja publiczna i Polsat. TVN24 eksploatowała głównie aspekt polityczny, tote ż głosy dotycz ące spraw społecznych, zwi ązkowych, religijnych nie były słyszalne tak, jak głosy protagonistów i antagonistów w konflikcie politycznym ‒ partii PiS i PO.

Marsz „Obud ź si ę, Polsko!” w relacjach medialnych Raport dla Krajowej Rady Radiofonii i Telewizji

Wielogłosowo ści nie zapewniła w swojej relacji TV Trwam, nie prezentuj ąc żadnej odmiennej od własnej, uargumentowanej opinii (nie licz ąc krótkich nieuargumentowanych zda ń w serwisie informacyjnym). W ocenie według kryterium wiernego odzwierciedlenia relacjonowanych wydarze ń najlepiej wypada wi ęc TVP INFO, nast ępnie Polsat i TVN. TV Trwam nie mo żna tu sensownie zakwalifikowa ć.

Pytanie: Czy przedstawiano szerok ą rozpi ęto ść kontekstów?

Najwi ęcej kontekstów poruszyła TV Trwam, cz ęść jednak poruszono w sposób jedynie zdawkowy, bez mo żliwo ści rozumienia wpływu owego kontekstu na problem (np. kontekst prawny). Stosunkowo najwi ęcej kontekstów pokazywały serwisy nadawców TVP 1 TVP 2 oraz Polsatu. W telewizji publicznej pomini ęty był kontekst religijny wydarzenia. Najmniejsz ą rozpi ęto ść kontekstów prezentował TVN, który skupił si ę na kontek ście politycznym, w małym stopniu prezentowano ekonomiczne i prawne aspekty marszu.

Pytanie: Czy pojawiały si ę informacje kluczowe dla zrozumienia wydarzenia, którym jednak po świ ęcano nieproporcjonalnie mało uwagi?

Mo żna powiedzie ć, że głównym problemem zwi ązanym z rzetelno ści ą dziennikarsk ą była kwestia rozumienia i przedstawienia przyczyn marszu „Obud ź si ę Polsko" zwłaszcza w odniesieniu do odmownej decyzji KRRiT dot. wniosku Fundacji Lux Veritas. Dziennikarze i eksperci nie znali szczegółów tej sprawy. Jedyn ą prób ę przedstawienia tego zagadnienia podj ęła TVP INFO.

Je śli chodzi o rzetelno ść , której wyznacznikiem jest brak hierarchizacji głosów, to najwi ęcej zastrze żeń mo żna skierowa ć pod adresem przekazu TV Trwam. W programach tego nadawcy próbowano obiektywizowa ć własne opinie, przedstawia ć je jako stan faktyczny. Jako zastrze żenie mo żna podnie ść zaobserwowane w relacjach TVN ujęcie marszu jako wydarzenia wył ącznie politycznego, bez przedstawienia innych kontekstów. Niewła ściwy był tak że ton drugiego materiału głównego wydania Wiadomo ści TVP z dnia marszu. Miał on charakter interpretacji materiału dotycz ącego marszu, przy czym była to interpretacja dziennikarska. Pojawiła si ę opinia o tym, że marsz jest kolejn ą odsłon ą wewn ętrznego polskiego konfliktu, za którego istnienie w decyduj ącym stopniu odpowiedzialny jest Jarosław Kaczy ński.

Marsz „Obud ź si ę, Polsko!” w relacjach medialnych Raport dla Krajowej Rady Radiofonii i Telewizji

7. Najwa żniejsze zalety i wady relacji całodniowych w badanych telewizjach

a) Najwi ększe zalety badanych telewizji

1. Ojciec redemptorysta Grzegorz, będąc tzw. reporterem w tłumie, relacjonuj ąc atmosfer ę wśród maszeruj ących dla TV Trwam, za ka żdym razem, gdy spotkał si ę z ostr ą, skrajn ą wypowiedzi ą starał si ę zachowa ć wobec niej dystans, apelował o rozwag ę, spokój oraz zgod ę, niezłomno ść w otwarto ści.. 2. TVP INFO z delikatno ści ą i rozwag ą relacjonowała blokowanie własnej siedziby przez pikietuj ących z klubów „Gazety Polskiej”, „Solidarnych 2010” przeciwko cenzurze. Nominacja pikietuj ących była bezstronna, nie etykietowano. Stwierdzano faktycznie, jaki jest przebieg wydarze ń i z jakimi hasłami pikietuj ą zgromadzeni pod siedzib ą redakcji informacyjnych TVP. 3. TVP INFO jako jedyna podj ęła realn ą prób ę wyja śnienia powodu odmownej decyzji KRRiT w sprawie przyznaniaTV Trwam miejsca na MUX. Do studia zaproszono Krzysztofa Lufta z KRRiT i próbowano bardzo precyzyjnie porozmawia ć na temat warunków przeprowadzonego konkursu. W TVN24 w programie „Babilon” podj ęto prób ę wyja śnienia przyczyny nieprzyznania TV Trwam miejsca na MUX – jednak w dosy ć powierzchowny sposób, bez wskazania konkretnych, niespełnionych przez telewizj ę o. Rydzyka kryteriów. 4. Redaktor Anita Werner w wywa żony sposób prowadziła „Fakty po Faktach”, dbaj ąc o równowa żenie opinii, ścieranie si ę pogl ądów; cechowała j ą ch ęć dotarcia do sedna, postawa niepreferowania żadnej perspektywy. 5. Rozmowy w Polsat News z zapraszanymi go ść mi cz ęsto prowadzone były na do ść szerokie tematy. Np. rozmowa z prof. Bugajem – marsz był tylko punktem wyj ścia do dokonania analizy sytuacji ekonomicznej Polaków, przyczyn społecznego niezadowolenia oraz do skomentowania obecnego systemu politycznego w Polsce. Wydawca pokazywał w ten sposób widzom pokaza ć tło relacjonowanych wydarze ń – rozwin ął i wytłumaczył kontekst. To zaleta wyró żniaj ąca Polsat News na tle innych nadawców.

Marsz „Obud ź si ę, Polsko!” w relacjach medialnych Raport dla Krajowej Rady Radiofonii i Telewizji

b) Najwi ększe zarzuty wobec badanych telewizji

1. Nieprzedstawienie sedna – istoty problemu nieprzyznania miejsca na MUX Telewizji Trwam. Wi ększo ść stwierdze ń miało charakter nieuprawionych opinii, interpretacji (co czasem przyznawali sami ich autorzy). Brakowało szczegółowego odwołania si ę do faktów, opracowania problemu, jego analizy. Go ście w studio równie ż nie byli przygotowani do rozmów na temat przyczyn nieznalezienia si ę TV Trwam na MUX. Bez wątpienia była to komunikacja perswazji, opinii, a nie komunikacja eksplikacji, wyja śniania. W tym aspekcie wszystkie media nie sprostały zadaniu polegaj ącemu na objaśnianiu zło żonej rzeczywisto ści. Uległy interpretacjom oraz skoncentrowały si ę na przeci ąganiu liny pomi ędzy osobami o ró żnych pogl ądach, niemal bez prób dotarcia do sedna. 2. Kwestia liczby osób, które wzi ęły udział w marszu „Obud ź si ę Polsko” nie była przedmiotem informacji, lecz opinii. Dziennikarze wszystkich nadawców sygnalizowali problemy z ustaleniem w miar ę dokładnej liczby maszeruj ących, wi ększo ść bazowała na okre śleniach słownych – „pot ęż ny”, „wielki”, „ogromny marsz”, „najwi ększy od 1989 r.” W sytuacji braku oficjalnych informacji od słu żb porz ądkowych oraz trudno ści w weryfikacji danych podawanych przez organizatorów, dziennikarze powinni podawa ć albo wersj ę organizatorów z zastrze żeniem, że policja nie jest w stanie jej jednoznacznie potwierdzi ć lub te ż bazowa ć na okre śleniach słownych (tak robiła TVP INFO oraz Polsat News). Reporterzy TVN24 byli w stanie w jednym zdaniu stwierdzi ć, że nie maj ą oficjalnych danych, nie mog ą potwierdzi ć danych organizatorów (ani 200 tys., ani te ż 100 tys.), ale mimo wszystko podawali okre ślenie „kilkadziesi ąt tysi ęcy”, co jasno sugeruje, że osób było na pewno mniej, ni ż wynikałoby z zapowiedzi i komunikatów organizatorów. Z kolei w TV Trwam ojcowie redemptory ści podawali liczby od 100 tys. do 500 tys. osób, na podstawie własnych wra żeń na temat ogromu tłumu. Wynika z tego, że liczebno ść uczestników marszu był ą kwesti ą interpretacji, opinii, wreszcie - stronniczego relacjonowania marszu. Jest to tym bardziej istotne, gdy ż przedstawiciele strony koalicyjnej (np. w osobie europosła Jacka Protasiewicza z PO) sugerowali, iż nie był to imponuj ący marsz, wr ęcz skromny, w porównaniu np. do marcowo-kwietniowego marszu w sprawie ACTA, deprecjonuj ąc tym samym prac ę organizatorów i lekcewa żą c maszeruj ących. (Nale ży podkre śli ć, że prowadz ąca program „Fakty po Faktach”, w których ta

Marsz „Obud ź si ę, Polsko!” w relacjach medialnych Raport dla Krajowej Rady Radiofonii i Telewizji

wypowied ź padła, Anita Werner zwróciła rozmówcy uwag ę na elementy lekcewa żenia zawarte w jego wypowiedzi). 3. W jednym miejscu w całodniowej relacji TV Trwam, obecny w śród maszeruj ących o. Grzegorz wyraził si ę tak, jakby nieuzyskanie miejsca na MUX przez TV Trwam oznaczało odebranie koncesji, a wi ęc wprost uniemo żliwienie nadawania TV Trwam, czym mógł wprowadzi ć widzów w bł ąd. 4. W programach wszystkich analizowanych nadawców, z wyj ątkiem TV Trwam, przywołano zmanipulowany cytat z wypowiedzi Lecha Wał ęsy, dotycz ący rzekomo niedemokratycznego charakteru marszu. Lech Wał ęsa powiedział, że ulica nie jest miejscem załatwiania problemów w dobie współczesnej demokracji. Dopiero zagadni ęty przez dziennikarza, który kategorycznie pytał, czy marsz nie jest antydemokratyczny – Wał ęsa przystan ął (odpowiadał id ąc) i skłonił głow ę, mówi ąc, że troch ę tak, bo przecie ż wi ększo ść jest jednak w innym miejscu, popiera „obecny układ”. Z tej oto wypowiedzi wszyscy nadawcy – oprócz TV Trwam – wybrali wła śnie ten fragment, nie pokazuj ąc wypowiedzi in extenso , tylko zdaj ąc si ę na zapowied ź prezentera wprowadzaj ącego temat. Tutaj wida ć upraszczaj ącą, manipulacyjn ą skłonno ść nadawców telewizyjnych, pod ąż aj ących za najbardziej kontrowersyjnymi, dramaturgicznymi wypowiedziami, które – co nale ży podkre śli ć – nie padły wprost z ust źródła cytowanego, ale zostały wywołane, ewokowane przez kategoryczne pytanie dziennikarza. 5. Reporter TVP INFO, Paweł Prus, kilkukrotnie sugerował na antenie, że warszawiacy nie uczestniczyli w marszu – stali z boku – byli gapiami, ponadto powiedział w jednym ze swoich wej ść „Ci, którzy nie musz ą, niech nie wybieraj ą si ę na miasto” – retoryka zagro żenia, obawy. W taki sposób mówi si ę w sytuacjach zagro żeń, powa żnych utrudnie ń, niebezpiecznych zjawisk pogodowych, a nie w odniesieniu do pokojowej manifestacji, w której uczestnicz ą równie ż np. rodziny z dzie ćmi. Takie słowa mog ą tak że by ć odebrane jako próba tworzenia podziału pomi ędzy wspólnot ą (ludzie racjonalni, zaj ęci swoimi sprawami, unikaj ący radykalizmu) i grupami znajduj ącymi si ę poza ni ą (radykałowie, osoby nieobliczalne). 6. Prowadz ąca Polsat News, pytaj ąc eksperta, stwierdziła: „Zwi ązkowcy pod kierownictwem Dudy maj ą doł ączy ć do PiS. Zawsze przyjazd zwi ązkowców do Warszawy wi ąż e si ę z nazwijmy to delikatnie „bałaganem”. Czy mo że doj ść do sytuacji nieprzyjemnych, bójek, czy te ż będzie spokojnie ze wzgl ędu na obecno ść Jarosława Kaczy ńskiego?” To sugerowanie sytuacji kra ńcowych – reporterka powinna w inny sposób zada ć pytania o mo żliwy przebieg marszu. Wypowiadaj ący

Marsz „Obud ź si ę, Polsko!” w relacjach medialnych Raport dla Krajowej Rady Radiofonii i Telewizji

si ę wcze śniej dla Polsat News A. Hofman mówił, że jest to marsz pokojowy i będzie przebiegał spokojnie. 7. W TVN24 – podczas Szkła Kontaktowego – prowadz ący sugerowali, że marsz „Obud ź si ę Polsko” nie był czym ś imponuj ącym jak np. inne marsze i protesty cho ćby z lat 80. ubiegłego wieku, dlatego, że ludzie zostali po prostu na ten marsz przywiezieni opłaconymi autokarami, busami i poci ągami. Protestuj ącym zarzucano brak spontaniczno ści. Sugerowano „ustawienie” marszu, co spotkało si ę z silnym oporem słuchaczy, którzy dzwonili do studia oraz wysyłali smsy wyra żaj ące protest wobec tych słów. Prowadz ący program przyznali pó źniej, że si ę mylili i że protest miał spontaniczn ą natur ę. Próba dezawuowania maszeruj ących oraz organizatorów w tym wypadku spełzła na niczym. Prowadz ący program powinni w swoich publicystycznych sądach by ć mniej kategoryczni, zwłaszcza, że – jak sami potwierdzali – nie brali udziału w marszu, ani nie dowiadywali si ę, w jaki sposób został on zorganizowany. 8. W Polsat News w ogóle nie podj ęto problemu nieprzyznania TV Trwam miejsca na MUX, cho ćby w najbardziej zdawkowy sposób.