Cursus Muziekboek 2015-2016
Total Page:16
File Type:pdf, Size:1020Kb
! Muziek- en klankdekor 1 Film Optie Film Video Geert Genbrugge Academiejaar ’15 -‘16 !2 INHOUD * Inleiding * De traditionele elementen van de muziek * Voorbeelden van emotionele registers * Enkele muziektermen Tonaliteit en atonaliteit Dissonant en consonant * Filmische karakteristieken van muziek Présence Transparantie * Esthetische waarde en dramatische functie * Begeleidings- en handelingsmuziek * Originele muziek en repertoire muziek Repertoire muziek Originele muziek Temp track * Illustrerende muziek, muziek in contrapunt, synthese muziek, (behangpapier) * Functies van filmmuziek Ouverture Sfeer bepalen Emotioneren Eenheid tussen verschillende scènes creëren Humoristisch effect beogen (Mickey Mousing) Muziek als tijdskader * Het gebruik van een thema * Het leidmotief Voorbeelden van identificatie * Klassieke muziek Een overzicht van de klassieke muziekgeschiedenis Klassieke muziek in film Operamuziek in film * Volksmuziek als basis * Het instrument als symbool * Muziek als dramatisch onderdeel in de film; aanleiding * Taal * Dierlijk gebrul * De schreeuw * Popsongs als letterlijke interpretatie * Geluiden !2 !3 Doelstelling van deze cursus Doelstelling Deze cursus wil een aantal termen en inzichten aanreiken waarmee je in gesprek kunt gaan met de componist van je audio visueel project. Hoe meer je weet, hoe duidelijker je kan formuleren wat je wilt. Te verwerven competenties (zie ECTS fiche) Algemene competenties Denk- en redeneervaardigheid Het vermogen tot verwerven en verwerken van informatie. Het vermogen tot communiceren van informatie, ideeën, problemen en oplossingen, zowel aan specialisten als aan leken. Creativiteit. Het kunnen uitvoeren van eenvoudige leidinggevende taken. Algemene beroepsgerichte competenties Oplossingsgericht kunnen werken in de zin van het zelfstandig kunnen definiëren en analyseren van complexe probleemsituaties in de beroepsprak Het ontwikkelen van een brede culturele interesse. Een ingesteldheid tot levenslang leren. Productie Hij beschikt over de geschikte attitude en vakkennis om goed te kunnen communiceren met de andere leden van een productieteam. Competentieniveau N3 De student beheerst volledig de (deel)competentie, kan deze zelfstandig uitoefenen en kan advies geven aan anderen en deze opvolgen Er is geen methode. Als je een methode wilt, ontwikkel er dan zelf een. !3 !4 Inleiding Creëer een taal om met elkaar te praten. Reigisseur en componist. Dit is de rode draad doorheen deze cursus. Michael Schöpping zei tijdens het seminarie over filmmuziek in Gent dat wanneer je in gesprek gaat met een componist, breng dan jezelf mee. Daar draait het om. Breng jezelf mee met wie je bent en met wat je graag wilt. Dat is alles. Praat over het verhaal, over emoties over sfeer, over beelden en over de toon van je film. Praat over thema’s die je aanraakt, over inhoud, over beelden. Praat over associaties, over wat je boeit als maker en over de dingen waarover je wilt praten. En praat over muziek. Over wat je mooi vindt. En drink er een glas bij. Zoek raakpunten, zoek elkaars golflengte, vergroot het draagvlak, breidt je actieradius uit, Wees je ervan bewust dat er altijd twijfel is. Bij iedereen. Iedereen twijfelt in een maakproces. Iedereen zoekt en probeert en weet het soms helemaal niet. Werkt het of werkt het niet? Wat gaat het publiek ervan vinden? De producers? De critici? Twijfel als stuwende kracht en scheppende kracht. Durf alles in vraag stellen. Durf het niet te weten. Experimenteer, zoek, probeer, om te komen tot het moment dat iets werkt. Enkel als twijfel een pose wordt, is ze misplaatst. Elke film moet zich telkens weer vanuit het Niets uitvinden. Zonder zekerheden. En met het gegeven dat we er zo weinig van kennen. Soms speelt het toeval een immens belangrijke rol. Valt alles in de plooi. Blijkt iets toch te werken. Maar finaal moet je wel iets ondernemen. Klanken opnemen, instrumenten kiezen, melodieën tot leven wekken, sferen creëren… Keuzes maken. En praten met elkaar. Hopelijk helpt deze cursus daarbij. Inspireert hij. Is hij een leidraad. Biedt hij enkele inzichten. !4 !5 ➢ Maurice Jarre : Een van de eerste functies van filmmuziek was het dempen van het lawaai van de projector. Later bij de sprekende film was muziek ook een hulpmiddel om de slechte geluidskwaliteit te camoufleren. Pas later ontdekte men dat ze een derde dimensie kon toevoegen ... (Uit Knack van 17 juni 1992 , P. Duynslaegher) ➢ Ch. Palmer : From the earliest silent films, music was deemed to be necessary both as a means of illustrating and sustaining the action and for covering the sound of the projection machine. (Uit 'The Composer in Hollywood' van Ch. Palmer, pag.12) ➢ Akira Ifukube : (Japans componist; Ginrei-No-Hate; 1947 / Godzilla 1954 / ) ' I always think that film music can establish four things: At first, it can establish the situation of time and space. The second, it can excite the emotion that the film expressed. I think there are two types of excitement - one is "interpunkt" - I compose sad music for a sad scene; the other is "kontrapunkt" (counterpoint) - I compose joyful music for a sad scene in contrast with the sadness. Thirdly, it can indicate the sequence. For example, in the first scene a fisherman is drowned at sea. In the next scene, his wife and child play at the beach and know nothing about the accident. So I continue to play the same music from the sad scene to the peaceful scene to show that it's one sequence. Fourthly, it can embellish the photography. For example, if a rose is blooming in high speed, the picture does not need any music, essentially, but I'll add music because I want the audience to feel the atmosphere of that growing rose. Screen music should not explain - screen music should express expressions.' (Uit Soundtrack Vol.13/No.50/June 1994; A Conversation with Akira Ifukube, pag.21) ➢ David Raskin : Er bestaat een beruchte anekdote over David Raskin (componist) en Alfred Hitchcock. Toen Hitchcock 'Lifeboat' aan het maken was in 1944, vond hij, omdat de gehele actie van de film plaatsvond in een reddingssloep, in het midden van de oceaan, dat er geen muziek nodig was. Van waar moest de muziek trouwens komen? Waarop David Raskin zei:"Vraag aan Hitchcock waar de camera's vandaan komen en ik vertel hem waar de muziek vandaan komt." Muziek is een conventie in film. ➢ John Goldsmith De kunst van het componeren voor film zit in het weten waar je wel en geen muziek moet gebruiken. Soms probeer ik mijn leerlingen uit te leggen dat ik hun niet kan vertellen hoe ze de muziek voor een scène moeten schrijven. Ik doe het op mijn manier en dat werkt prima, maar zij zullen het wellicht op een manier doen die ik afkeur, maar die aanslaat bij een regisseur. Wanneer ik muziek schrijf, kan ik niet uitleggen waarom of hoe ik het doe. Het gebeurt gewoon. Het is een gevoel. Soms werkt het en soms niet, maar hoe meer ik erover nadenk, hoe meer ik in de problemen raak. Ik reageer maar gewoon op wat ik zie. !5 !6 De traditionele elementen van de muziek Muziek is traditioneel samengesteld uit de volgende essentiële bestanddelen: 1. De melodie: In de traditionele muziekleer noemt men de 'horizontale ordening' van de noten de melodie. Het is de opeenvolging van tonen. Een toon heeft een bepaalde toonhoogte en een duurtijd. De combinatie van deze elementen in een bepaald ritme, vormt een muzikale eenheid. Het is de motor van de compositie. Er is geen muziek zonder melodie. 2. De harmonie: Hieronder verstaat men de verticale combinatie van verschillende noten. Er is sprake van harmonie wanneer twee of meerdere noten gelijktijdig gespeeld worden. Akkoorden zijn hier een duidelijk voorbeeld van. De harmonie presenteert zich als de atmosfeer waar de melodie zich invoegt. De melodiebouw wordt zelden of nooit aan regels onderworpen. De verticale ordening heeft men daarentegen haast altijd ondergeschikt gemaakt aan bepaalde stapelsystemen. Uiteraard oefent de verticale structuur een sterke invloed uit op de melodische uitwerking. 3. Ritme: Dit wordt het duidelijkst tot uiting gebracht door de percussie. Het ritme ontstaat uit de afzonderlijke beweging van tonen en klanken onderling. De snelheid waarmee dit gebeurt, noemt men tempo. Het ritme wordt dus geboren uit de duur van de verschillende tonen en hun onderlinge verhoudingen; het tempo is de bedding waarin het ritme vloeit. 4. Toonhoogte De toonhoogte wordt bepaald door het aantal trillingen per seconde. Dit het de frequentie. Hoe meer trillingen per seconde, hoe hoger de toon. En met een hoge toon bedoelen we een toon die hoog op de notenbalk wordt genoteerd. Hoe lage de toon, hoe minder trillingen per seconde. De toonhoogte bepaald de sfeer van het muziekwerk. 5. Timbre: In het timbre (of klankkleur) onderscheidt men de verschillende instrumenten. Het is bovendien het timbre dat in staat is verschillende 'rollen' aan het orkest toe te bedelen, wat een 'dialoog' mogelijk maakt. ('Peter en de wolf' is hier een duidelijk voorbeeld van). 6. Geluidssterkte (dynamiek) Volume is de hoeveelheid decibels die je uitstuurt. De amplitude van de trillingen bepaalt de geluidssterkte. Bij een beluistering is het belangrijk dat je het volume in het begin afstelt en er daarna afblijft. Hiervoor dient meestal een leader van een film, bijvoorbeeld het filmpje van THX waarbij het volume gecheckt en wordt en eveneens het surround systeem. Dynamiek is de verhouding tussen de stille passages en de luide passages. Hoe groter dit verschil, hoe groter de dynamiek. Dat wil zeggen dat wanneer we van zeer stil naar zeer luid gaan of omgekeerd, we spreken van een grote dynamiek. !6 !7 Een juiste balans hier tussen is belangrijk. Wanneer men bij stille passages het volume luider zet, dan klinken de luide passages weer te luid en moet men die weer stiller zetten. Zo blijft men bezig. Daarom is het belangrijk dat men de volumeknop eerst juist instelt. Een muziekstuk dat altijd op een gelijk volumeniveau zit, heeft weinig dynamiek. !7 !8 Voorbeelden van emotionele registers die men kan bekomen door de verschillende timbres van verscheidene instrumenten.