TÜRK PATENT Ve MARKA KURUMU

T.C. TÜRK PATENT ve MARKA KURUMU

TURKISH PATENT and TRADEMARK OFFICE

RESMİ COĞRAFİ İŞARET ve GELENEKSEL ÜRÜN ADI BÜLTENİ

OFFICIAL GEOGRAPHICAL SIGN and TRADITIONAL PRODUCT NAME BULLETIN

2017

Sayı : 001 Yayın Tarihi : 15.03.2017

Hipodrom Cad.No:115 06330 Yenimahalle-ANKARA Tel:(0.312)303 10 00 Faks:(0.312)303 11 73 Web Sitesi Adresimiz: http://www.turkpatent.gov.tr

2017/001 Sayılı Resmi Türk Patent ve Marka Kurumu Yayım Tarihi: 15.03.2017 Coğrafi İşaret ve Geleneksel Ürün Adı Bülteni 2

İÇİNDEKİLER

1.Bölüm Duyuru ...... 3

2.Bölüm Coğrafi İşaret ve Geleneksel Ürün Adı Bülteni 1. Sayıda Yayımlanan Başvuruların Sıralı Listesi ...... 4

3.Bölüm 555 Sayılı Coğrafi İşaretlerin Korunması Hakkında Kanun Hükmünde Kararname Gereğince İncelenen Coğrafi İşaret Başvurularının Yayımı ...... 6

4.Bölüm Resmi Gazetede İlan Edilmiş Ancak Yerel ya da Ulusal Gazetede İlan Edilmemiş Coğrafi İşaret Başvurularının Yayımı ...... 33

2017/001 Sayılı Resmi Türk Patent ve Marka Kurumu Yayım Tarihi: 15.03.2017 Coğrafi İşaret ve Geleneksel Ürün Adı Bülteni 3

DUYURU

10.01.2017 tarih ve 29944 sayılı Resmi Gazetede yayımlanarak yürürlüğe giren 6769 sayılı Sınai Mülkiyet Kanununun 38 inci maddesinin birinci fıkrası “Kurum, coğrafi işaret veya geleneksel ürün adı başvurularını 33 ilâ 37 nci ve 39 uncu maddelere göre inceler.” ve beşinci fıkrası “Bu madde kapsamında incelenerek uygun bulunan başvurular Bültende yayımlanır.” hükmüne amirdir.

Ayrıca 6769 sayılı Sınai Mülkiyet Kanununun Geçici Madde 1 inde “Bu Kanunun yayımı tarihinden önce Enstitüye yapılmış olan ulusal ve uluslararası marka ve tasarım başvuruları ile coğrafi işaret başvuruları, başvuru tarihinde yürürlükte olan mevzuat hükümlerine göre sonuçlandırılır. Ancak bu Kanunun yayımı tarihinden önce Enstitüye yapılmış olup yayımlanmamış coğrafi işaret başvuruları, itiraz süresi bakımından mülga 555 sayılı Kanun Hükmünde Kararname hükümleri saklı kalmak şartıyla Bültende yayımlanır.” hükmüne amirdir.

Bu sebeple 10.01.2017 tarihinden önce yapılan coğrafi işaret başvuruları 555 sayılı Coğrafi İşaretlerin Korunması Hakkında Kanun Hükmünde Kararnamenin 9 uncu ve 11 inci maddeleri gereğince incelenmekte ve ilan edilmekte olup ilgili kişiler altı ay içerisinde bu ilanlara karşı yapacakları itirazları Türk Patent ve Marka Kurumuna usulüne uygun olarak bildirir.

10.01.2017 tarihinden sonra yapılan coğrafi işaret ve geleneksel ürün adı başvuruları için, 6769 sayılı Sınai Mülkiyet Kanununun 40 ıncı maddesi gereğince yayımlanmakta olup ilgili kişiler üç ay içerisinde bu ilanlara karşı yapacakları itirazları Türk Patent ve Marka Kurumuna usulüne uygun olarak bildirir. 2017/001 Sayılı Resmi Türk Patent ve Marka Kurumu Yayım Tarihi: 15.03.2017 Coğrafi İşaret ve Geleneksel Ürün Adı Bülteni 4

COĞRAFİ İŞARET VE GELENEKSEL ÜRÜN ADI BÜLTENİ 1. SAYIDA YAYIMLANAN BAŞVURULARIN SIRALI LİSTESİ

3. Bölümde Yayımlananlar

Coğrafi İşaretler

Yayım Başvuru Başvuru Sayfa Numarası Numarası Adı

1. C2011/026 Yozgat Çanak Peyniri 6-7

2. C2013/033 Kırklareli Hardaliyesi 8-10

3. C2014/007 Diyarbakır Burma Kadayıfı 11-12

4. C2014/022 Gümüşhane Ekmeği 13-14

5. C2014/023 Gümüşhane Sironu 15-16

6. C2014/024 Zile Kömesi 17-19

7. C2014/031 Malatya Dalbastı Kirazı 20-21

8. C2014/059 Şile Bezi 22-25

9. C2015/008 Ağın Leblebisi 26-28

10. C2016/052 Erbaa Narince Bağ Yaprağı 29-32

Geleneksel Ürün Adları

Yayım Başvuru Başvuru Sayfa Numarası Numarası Adı

Bu Bültende yayımlanacak geleneksel ürün adı başvurusu bulunmamaktadır.

2017/001 Sayılı Resmi Türk Patent ve Marka Kurumu Yayım Tarihi: 15.03.2017 Coğrafi İşaret ve Geleneksel Ürün Adı Bülteni 5

4. Bölümde Yayımlananlar

Coğrafi İşaretler

Yayım Başvuru Başvuru Sayfa Numarası Numarası Adı

1. C2011/002 Parmigiano Reggiano (Parmesan Peyniri) 33-38

2. C2012/126 Konya Etliekmek 39-40

3. C2014/008 Birecik Patlıcanı 41-43

4. C2014/046 Ereğli Siyah Havucu 45-47

Geleneksel Ürün Adları

Yayım Başvuru Başvuru Sayfa Numarası Numarası Adı

Bu Bültende yayımlanacak geleneksel ürün adı başvurusu bulunmamaktadır.

2017/001 Sayılı Resmi Türk Patent ve Marka Kurumu Yayım Tarihi: 15.03.2017 Coğrafi İşaret ve Geleneksel Ürün Adı Bülteni 6

555 Sayılı Coğrafi İşaretlerin Korunması Hakkında Kanun Hükmünde Kararname Gereğince İncelenen Coğrafi İşaret Başvurularının Yayımı

Aşağıdaki coğrafi işaret başvuruları 555 sayılı Coğrafi İşaretlerin Korunması Hakkında Kanun Hükmünde Kararnamenin 11 inci maddesi gereğince ilan edilmiş olup ilgili kişiler altı ay içerisinde bu ilanlara karşı yapacakları itirazları Türk Patent ve Marka Kurumuna usulüne uygun olarak bildirebilirler. 1. Yozgat Çanak Peyniri

Başvuru Tarihi : 14.03.2011 Başvuru No : C2011/026 Coğrafi İşaretin Adı : Yozgat Çanak Peyniri Ürünün Adı : Peynir Coğrafi İşaretin Türü : Mahreç İşareti Başvuru Sahibi : Yozgat Belediye Başkanlığı Başvuru Sahibinin Adresi : Yozgat Belediyesi Hizmet Binası Merkez/YOZGAT Coğrafi Sınır : Yozgat Kullanım Biçimi : Markalama

Ürünün Tanımı ve Ayırt Edici Özellikleri:

Yozgat Çanak Peyniri, Yozgat merkez ve ilçelerinin doğal bitki örtüsü ve su kaynaklarıyla beslenen koyun, keçi ve ineklerden elde edilen sütlerden yapılan Yozgat’a has, az olgun ve yarım yağlı bir üründür. Her aile, ya sadece kendi ürettiği sütü ya da ya da birkaç aile bir araya gelerek (süt evi yöntemi) sırasıyla sütlerini peynire işlerler. Ürün, adını ambalajından alır. Topraktan yapılmış çanak içine basıldıktan sonra kuma gömülerek olgunlaştırılır. Peynirin üretiminde ev yapımı maya kullanılır.

Kimyasal Özellikleri:

Kuru Madde : 55.2 – 64.12 Yağ : 29 – 46 (koyun, keçi veya inek sütü oranına göre değişmektedir.) Asitlik : 0.72 – 2.23 Tuz : 4.38 – 8.48

Üretim Metodu:

Elle sağılan sütler süzek denilen bez torbalardan yararlanarak peynir yapılacak kaplara süzülür. Süzme işleminden sonra süt ısıtılmaz. Eğer süt sağıldıktan sonra bekleyip soğumuş ise hafif ısıtılarak mayalanmaktadır. Sütün mayalama sıcaklığı 32-35°C arasında değişir. Isı ayarlamasından sonra, sütler süzüldükleri kabın içinde mayalanırlar. Mayalama için 10 kg süte bir çay bardağı dolusu (100ml) maya konur. Maya yavaş bir şekilde ilave edilirken, bu esnada süt devamlı karıştırılır. Mayalanan süt iyice karıştırıldıktan sonra, sütün bulunduğu kazan bir minder üzerine konur ve kalın bezle sarılarak 2-5 saat pıhtı oluşumu için bekletilmektedir. Oluşan pıhtı bir kepçe ile dört parçaya kesilerek 15-20 dk. dinlendirilir ve daha sonra ham peynir sütün süzülmesi için dört köşe dikilmiş, 1-3 kg pıhtı alabilen ve ince geçirgen kumaştan yapılan bez torbalara konup 30-120 dk. (torbadan hiç su akmayana kadar) yüksekçe bir yere asılıp süzülmeye bırakılır. Daha sonra 1 kg peynire 3-5 kg olacak şekilde düzgün şekilli taşlarla 10-20 saat süreyle baskı uygulanır. Torbanın altına aralıklı parmaklı tahta yerleştirilip üzerine de taş konur. Böylece peynir suyunun iyice süzülmesi sağlanmış olur. Baskıdan alınan ham peynir geniş leğenlere boşaltılır ve bıçakla büyük parçalar halinde kesilip tuzlanır. Tuz miktarı, peynir normal tuzlu olacak şekilde ayarlanır. (1 kg peynir için 75 g) Tuzlamada ince kum iriliğindeki kaya tuzu kullanılır. Elle iyice ezilir ve biraz daha tuz ilave edilerek tuzluca olması sağlanır. Parçalanan ve tuzlanan peynir ince bir torbaya koyularak ele sıkıştırılıp ağzı sıkıca bağlanır. Torbada bulunan peynirlere serin bir ortamda (12-16 °C) ikinci kez baskı uygulanır. Ağırlık olarak düzgün taşlar kullanılır, 1 kg peynir için yaklaşık 10 kg ağırlık uygulanır. Uygulanan bu ikinci baskı işlemine “tercan”, “tecin”, “tecen” veya “bastırık” denir ve baskı süresi 2-7 gün arasında değişir. Baskı sonunda peynir bir leğene boşaltılır ve elle ufalanarak yeniden parçalanır ve bir miktar daha tuz ilave edilmektedir. (1 kg peynir için 25 g tuz)

Basıma hazır hale gelen peynir, çanaklara az miktarlarda konularak elle hava almayacak şekilde çok sıkı olarak çanağa basılır. Hava aldığı takdirde peynir çabuk bozulur. Çanak dolduktan sonra ağız kısmına biraz daha tuz serpilir ve içinde boşluk bırakılmayacak şekilde temiz bir bezle bağlanarak 2-3 gün bu şekilde bekletildikten 2017/001 Sayılı Resmi Türk Patent ve Marka Kurumu Yayım Tarihi: 15.03.2017 Coğrafi İşaret ve Geleneksel Ürün Adı Bülteni 7

sonra ters çevrilerek 3-5 gün daha bekletilir. Daha sonra çanağın ağzı açılarak, yıkanıp kurutulmuş asma yaprağı veya temiz bir bez peynirle temas edecek şekilde koyulur ve üzeri katı şekilde yapılmış hamur ile kapatılmaktadır. Hamur üzerine bir bez bağlandıktan sonra çanaklar ters çevrilerek yarıdan fazlası, ya da tamamı kuma gömülerek olgunlaştırılır. Çanakların gömüldüğü kum ince, az çakıllı ve hafif nemli olmalıdır. Kum zemine dökülür, çanak sayısı az olduğunda kum bir kutuya koyularak çanaklar içine gömülür. Olgunlaşma serin ve hafif rutubetli ortamlarda 4 ay süre ile yapılır. Olgunlaşma bittikten sonra vakumla ambalajlanıp 0-4 °C depo sıcaklığında 2-3 ay muhafaza edilir.

Çanakların Özellikleri:

Peynir topraktan yapılmış çanaklar içerisine basıldıktan sonra kuma gömülerek olgunlaştırılır. Olgunlaşma serin ve hafif rutubetli ortamlarda yapılıp gömüldüğü kum ise ince az çakıllı ve hafif nemli olmalıdır. Peynire adını veren çanaklar ilk satın alındıklarında normal çeşme suyu ile yıkanır. Sonra güneşte kurutulur. Bir hafta peynir suyu dolu olarak bekletilip sonra çeşme suyu ile yıkandıktan sonra kurulanır ve ham peynir basılmaya hazır hale getirilir. Çanağın rengi yeşilimsi olup, peynirin bozulmasını engeller ve lezzetini sağlar.

Maya:

Yozgat Çanak peynirinin yapımında kullanılan ev mayası; geviş getiren hayvanların süt emme devresindeki yavruların şirdenlerinden elde edilir. Kesilen geviş getiren hayvanların şirdenleri iyice temizlendikten sonra tuzlanır ve şişirilip sıcak fakat gölge bir yerde kurutulur. Kuruyan şirdenler düzgün bir tahta üzerinde ince ince doğranır. Plastik bir bidon içine konulan doğranmış şirdene ilaveten bir miktar toz şeker, incir (bütün olarak), tuz, 1 yumurta, bir miktar yarma, keçiboynuzu(bütün olarak), sağ (bir çeşit limon tuzu) ve bir miktar su konur. Suyun bir kısmının nisan yağmurlarından alınan su olması tercih edilmektedir.

Coğrafi Sınır İçerisinde Gerçekleşmesi Gereken Üretim, İşleme ve Diğer İşlemler:

Yozgat Çanak Peyniri, Yozgat merkez ve ilçelerinin doğal bitki örtüsü ve su kaynaklarıyla beslenen koyun, keçi ve ineklerden elde edilen sütlerden yapılmaktadır.

Denetleme:

Çanak peynirinin yukarıda belirtilen özellikteki üretime uygun olarak yapılıp yapılmadığının denetimi Yozgat Tarım İl Müdürlüğü temsilcisi, Yozgat Sanayi ve Ticaret Odasının temsilcisi ve Sağlık İl Müdürlüğü temsilcisinden oluşacak 3 kişilik denetim komisyonu tarafından yapılacaktır.

Denetim Komisyonu tarafından 3’er aylık periyotlar halinde ve gerekli görüldüğü hallerde her zaman denetim yapılacaktır. Denetlemede üretim yapılan ortamın üretim yapmaya uygunluğu, üretilen ürünün tescil belgesinde belirtilen özelliklere uygunluğu konuları incelenecektir.

Denetim komisyonu; denetimin gerçekleştirilmesi için kamu veya özel kuruluşlardan uzman tüzel veya özel kişilere yetki verme, alma, denetim raporlarını inceleme, firma başvuruları hakkında nihai kararları verme, idari kararları alma, işleyiş için gerekli önlemleri alma, hakların korunması bakımından yasal ve/veya hukuki süreçleri başlatma, takip etme işlemleri için yetkili olarak faaliyet gösterecektir. 2017/001 Sayılı Resmi Türk Patent ve Marka Kurumu Yayım Tarihi: 15.03.2017 Coğrafi İşaret ve Geleneksel Ürün Adı Bülteni 8

2. Kırklareli Hardaliyesi

Başvuru Tarihi : 03.04.2013 Başvuru No : C2013/033 Coğrafi İşaretin Adı : Kırklareli Hardaliyesi Ürünün Adı : İçecek Coğrafi İşaretin Türü : Mahreç İşareti Başvuru Sahibi : Kırklareli Ticaret ve Sanayi Odası Başvuru Sahibinin Adresi : Karakaş Mah. Karakaşbey Sok. No: 10 KIRKLARELİ Coğrafi Sınır : Kırklareli Kullanım Biçimi : Markalama

Ürünün Tanımı ve Ayırt Edici Özellikleri:

Üzüm suyuna hardal ilave edilerek hazırlanan alkolsüz bir içecektir. Kırklareli’nde eski dönemlerde üzümlerin iyice olgunlaştığı bağbozumu zamanında (Eylül, Ekim, Kasım aylarında) geleneksel yöntemler kullanılarak üzüm şırasını koruyabilme amacıyla üretilen bir içecektir.

Kırklareli Hardaliyesi’ni özel kılan Kırklareli’nde üretilen özellikle tatlı ve kokulu Cabarnet, Merlot, Şiraz, Öküzgözü, Pamit, Papazkarası, Cardinal ve Alphonse çeşidi üzümlerin çekirdekleri ve kabukları ile birlikte ezilerek, hardal tohumu ve vişne yaprağının fermentasyonu ile elde edilen her yaş grubu bireyin tüketebildiği alkolsüz bir içecek oluşudur.

Enerji ve Besin Öğeleri:

Enerji ve Besin Öğeleri Hardaliye (100 ml)

Enerji (kkal) 85 ± 11 Nem (g) 87.18 ± 2.84 Kül (g) 0.31 ± 0.12 Protein (g) (Nx6.25) - Yağ (g) 0.17 ± 0.04 Toplam diyet lif (g) 0.87 ± 0.17 Karbonhidrat (g) 19.68 ± 2.86 Fruktoz (g) 10.38 ± 1.12 Glukoz (g) 10.33 ± 1.14 Sakkaroz (g) - Maltoz (g) - Toplam şeker (g) 20.15 ± 1.55 β-karoten (mg) - Lutein (mg) - C vitamini (mg) 0.37 ± 0.18 Folat (μg) 1.25 ± 0.34

2017/001 Sayılı Resmi Türk Patent ve Marka Kurumu Yayım Tarihi: 15.03.2017 Coğrafi İşaret ve Geleneksel Ürün Adı Bülteni 9

B1 vitamini (mg) 0.003 ± 0.001

B2 vitamini (mg) 0.009 ± 0.004

B6 vitamini (mg) 0.059 ± 0.012 Niasin (mg) 0.232 ± 0.114 Pantotenik asit (mg) 0.07 ± 0.01 Sodyum (mg) 27.92 ± 19.77 Potasyum (mg) 125.6 ± 43.5 Kalsiyum (mg) 9.82 ± 5.29 Magnezyum (mg) 14.64 ± 1.33 Fosfor (mg) 24.28 ± 0.56 Demir (mg) 0.947 ± 0.037 Bakır (mg) 0.055 ± 0.024 Çinko (mg) 0.248 ± 0.015 Selenyum (mg) - Toplam antioksidan 6425 ± 53 aktivite (μmol TE)

Üretim Metodu:

100 kg üzüme 800-1200 gr siyah veya siyah-sarı hardal tohumu (ezilmiş olarak), 80-120 gr K-Sorbat veya yarı yarıya Na-Benzoat+K-Sorbat karışımı katılır.

Üretimde kırmızı-siyah renkli kokulu üzümler tercih edilir. En yaygın olanları; Cabarnet, Merlot, Şiraz, Öküzgözü, Pamit, Papazkarası, Cardinal ve Alphonse cinsi üzümlerdirdir. Olgunlaşan üzümler toplanıp parçalayıcıdan geçirildikten sonra cibreli üzüm suyu paslanmaz çelik kazanlara veya meşe fıçılara doldurulur. Kazanda cibrenin alınması için genişçe bir kapak ve hardaliyenin alınması için musluk bulunur. Dolum işlemi bir kat 5-10 cm kalınlıkta üzüm cibresi üstüne vişne yaprağı ve ezilmiş hardal ile K-Sorbat+Na Benzoat karışımı serpilir. Tekrar üzüm cibresi ve diğer maddeler konularak kazanın üstü 20-30 cm boş kalacak şekilde doldurulur. Cibrenin üste çıkmaması için paslanmaz çelikten yapılan delikli baskı aparatı konulur ve kazanın kapağı kapatılır. Bu şekilde fermentasyona bırakılan karışımın ilk 1-2 hafta her gün alt musluktan sıvı alınıp üstten dökülerek homojenlik kazandırılır. 20-22 C° de 4-5 hafta fermente olan karışım sıvısı alınır, cibresi preslenip cibre suyu ile hardaliye sıvısı karıştırılarak dinlenme kazanına alınır. Bu kazanın altı konik olup taban noktasından 20-30 cm yukarıda musluk olmalıdır. Dinlenme kazanında tercihen 15 C° altında 2-3 hafta dinlendirilen sıvı bulanıklık maddeleri dibe çöker. Musluktan berrak olarak alınan sıvıya hardaliye denir. Şişelenip mümkün olduğunca soğuk ortamda (5-10 C°) depolanır veya tüketime sunulur. Bu şekilde üretilen hardaliye, hafif yakıcı tadı ve hoş kokusu olan, içimi rahat alkolsüz bir üzüm ürünü olmuştur. Buzdolabı şartlarında 4-6 ay depolanabilir.

Coğrafi Sınır İçerisinde Gerçekleşmesi Gereken Üretim, İşleme ve Diğer İşlemler:

Hardaliye üretiminde Kırklareli yöresinde yetişen Cabarnet, Merlot, Şiraz, Öküzgözü, Pamit, Papazkarası, Cardinal ve Alphonse cinsi üzümler kullanılır.

Denetleme: Denetlemede yer alacak kuruluşlar:

Denetleyici kuruluşlar, denetleme sırasında yer alacak bilgi birikim ve donanıma sahiptir. 2017/001 Sayılı Resmi Türk Patent ve Marka Kurumu Yayım Tarihi: 15.03.2017 Coğrafi İşaret ve Geleneksel Ürün Adı Bülteni 10

1. Kırklareli İl Gıda, Tarım ve Hayvancılık Müdürlüğü (1 Denetçi ile)

2. T.C. Kırklareli Üniversitesi Mühendislik Fakültesi Gıda Mühendisliği Bölümü (1 Denetçi ile)

3. Kırklareli Üzüm Üreticileri Birliği (1 Denetçi ile)

Denetleme Esasları:

1. Denetleme her 6 (altı) ayda bir yapılacak olup, şikâyet veya ihbar durumlarında kontroller en kısa sürede yapılacaktır.

2. Denetçilerin Kırklareli Hardaliyesi üretiminde dikkat edeceği hususlar;

• Üzümün cinsi. • Üzümün olgunluğu; şeker oranı %22-26 olup renk kompozisyonu koyu renkte olmalıdır. • Üzümün toplama ve taşıma biçimi; üzüm hasadı elle ve makas marifetiyle yapılıp zedelenmeden kasalara konulmalı ve kısa sürede imalat sürecine sokulmalıdır. • Üzümler depolanmadan ve bekletilmeden imalat sürecine alınmalıdır. • Üzümler saplarından ayrılıp çatlatılarak tanklara alınmalıdır. • Hardaliyede kullanılan hardal, yabancı maddelerden arındırılmış siyah cins hardal olmalıdır. • Hardal en fazla %50 oranında kırılmalıdır. • Hardalın kullanılma oranı; %0,5-1 olmalıdır. • Vişne yaprağının kullanım oranı; %0,02-0,05 olmalıdır. • Kullanılan benzoat; Sodyum Benzoat, oranı ise %0,2’i aşmamalıdır. • Hardaliyenin oluştuğu kazanların malzemesi paslanmaz krom çelik olmalıdır. • Fermantasyon ısısı 18-22 derecedir. • Fermantasyon süresi 3-22 gündür. • Hardaliyenin tüketim amacıyla saklandığı şişenin malzemesi cam olmalıdır. • Tüketiciye ulaşıncaya kadar geçen sürede bekleme koşulları; +4, +5 derecede 1 yıldır.

3. Diyarbakır Burma Kadayıfı

Başvuru Tarihi : 29.11.2013 Başvuru No : C2014/007 Coğrafi İşaretin Adı : Diyarbakır Burma Kadayıfı Ürünün Adı : Kadayıf Coğrafi İşaretin Türü : Mahreç İşareti Başvuru Sahibi : Diyarbakır Valiliği Başvuru Sahibinin Adresi : Yenişehir Mahallesi, 21100 Yenişehir/Diyarbakır Coğrafi Sınır : Diyarbakır Kullanım Biçimi : Markalama

Ürünün Tanımı ve Ayırt Edici Özellikleri:

Diyarbakır Burma Kadayıfı; un ve suyun karıştırılmasıyla elde edilen, hamurun ince teller haline getirilmesi, ince tellerin içine ceviz içi veya Antep fıstığının konulup şekil verildikten sonra kızartılması ve üstüne şerbet dökülmesiyle elde edilen bir tatlıdır.

19. yüzyılda imalatına Diyarbakır’da başlanan, yapımı zor olan ve iyi ustalık gerektiren Diyarbakır Burma Kadayıfı; Diyarbakırlı ustalar sayesinde babadan oğula ve ustadan çırağa aktarılmıştır. Bu yöreden kaynaklı yapım şekli ve ustalık bilgileri zamanla diğer bölgelere yayılmıştır.

Diyarbakır Burma Kadayıfı’nın özellikleri:

• Diyarbakır Burma Kadayıfının yapımında sadeyağ kullanılır. • Diyarbakır Burma Kadayıfının pişirilme esnasında karamelize turuncu renginin oluşmasını sağlayan üzüm pekmezidir. • Diyarbakır Burma Kadayıfı pişirme esnasında alt ve üst yüzeyleri hafifçe sertleştirilir.

Üretim Metodu:

Un ve sudan (1000g una 1200-1400ml su) oluşan ve ustaların hamur dediği bulamaç hazırlanır. İşletmelerde kadayıf yapmak amacıyla özel amaçlı buğday unu kullanılır. Kullanılan özel amaçlı buğday unu Türk Gıda Kodeksi Buğday Unu Tebliğinde belirtilen özelliklere sahip olmalıdır. Oluşan un bulamacının homojen hale getirilmesi için karıştırma işlemi uygulanır.

Tel pişirme işlemi için kullanılan tepsi bakırdan yapılır. Bakır tepsiye uygulanan sıcaklık 170-200°C dir. Hazırlanan un bulamacı bakırdan yapılmış ve kadayıf tellerinin eşit oranda ısınması için dairesel hareketle dönen tepsinin üzerine dökülür. Bu dökülme mekaniksel şekilde çalışan ve altında ince delikleri bulanan hazne sayesinde yapılır. Döküm makinelerinin çapı 1-1,5mm arasında değişmektedir. Bulamacın konulduğu haznede bulunan delik çapları işletmeler arasında farklılık göstermektedir. Bulamaç ısınan bakır saca hazneden dökülür. Dönen saç üzerine dökülen bulamacın içindeki suyun büyük bir kısmı buharlaşarak tel şeklini alır. Kuruyan kadayıf telleri usta tarafından sacdan toplanır.

Kadayıfın pişeceği tepsi hazırlanır. İyi bir şekilde temizlenmiş ve kurutulmuş tepsiye yağ ve pekmezden oluşan karışım tepsinin tabanını kaplayacak şekilde sürülür. Bu karışımda sadeyağ, sıvı ayçiçek yağı bulunur. Ayrıca pişirme esnasında kadayıfın daha güzel bir renk alması amacıyla pekmez kullanılır. 1 kilogram kadayıfta 33-38 gram sadeyağ, 190-220 mililitre sıvı ayçiçek yağı ve 7-10 mililitre pekmez içeren karışım kullanılır.

Kadayıf yapımında kullanılan ceviz veya fıstık tuzsuz ve yeni mahsul olmalı, nemli olmamalıdır. Ceviz ve fıstık ufaltılır. Ceviz veya fıstık ufalanmış kadayıf telleriyle karıştırılarak kadayıf içi hazırlanır. Fıstıklı ve cevizli burma kadayıfı daha önceden hazırlanan kadayıf tellerinin içine ceviz veya fıstık konularak sarılır. Hazırlanan kadayıflar daha önceden hazırlanmış tepsiye dizilir. 1 kg kadayıfta en az %12 ceviz veya fıstık kullanılır.

Pişirme işleminin iyi yapılabilmesi için sıcaklığın kadayıfın bütün yüzeyine eşit dağılması gerekir. Bu amaca uygun ocaklar dizayn edilmiştir. Pişirme, kadayıfın iki yüzeyine de yapılmaktadır. Alt kısmı pişen kadayıf ters çevrilerek üst kısmı da pişirilir. Pişirilen kadayıfın altında kalan fazla yağ tepsiye belli oranda eğim verilerek uzaklaştırılır. 2017/001 Sayılı Resmi Türk Patent ve Marka Kurumu Yayım Tarihi: 15.03.2017 Coğrafi İşaret ve Geleneksel Ürün Adı Bülteni 12

Pişirilen kadayıflar yaklaşık 10-15 dakika dinlendirildikten sonra üzerine daha önceden hazırlanan şerbet dökülür. Şerbet 1 litre suya 1300-1500 gram şeker katılarak hazırlanır. Kullanılan şeker Türk Gıda Kodeksi Şeker Tebliğine uygun beyaz şeker (polarizasyonu en az 99,7 Z olan saflaştırılmış ve kristallendirilmiş sakaroz) olmalıdır. Şeker suyun içinde tümüyle eridikten sonra kaynatma işlemine tabi tutulur. 20-25 dakika kaynatma işlemi uygulanarak şerbet yoğunlaştırılır. 1 kg kadayıf üzerine 300-350 mililitre şerbet dökülür. Üzerine şerbet dökülen kadayıf artık servise hazırdır. Yukarıda üretim metodu verilen Diyarbakır Burma Kadayıfının; hijyenik şekilde üretilmesi, muhafazası, depolanması, taşınması ve pazarlanması aşamaları gıda mevzuatına uygun olarak gerçekleştirilmelidir.

Coğrafi Sınır İçerisinde Gerçekleşmesi Gereken Üretim, İşleme ve Diğer İşlemler:

Diyarbakır Burma Kadayıfı 1800’lü yılların sonundan bugüne kadar Diyarbakır’da ve son yıllarda Türkiye’nin birçok ilinde üretilmektedir. Üretimi zor olan ve ustalık gerektiren Diyarbakır Burma Kadayıfı; Diyarbakırlı ustalar sayesinde babadan oğula ve ustadan çırağa aktarılarak günümüze ulaşmıştır. Diyarbakır Burma Kadayıfı tanım ve üretim metoduna uygun olarak her yerde üretilebilir.

Denetleme:

Diyarbakır Burma Kadayıfını; hammadde, hammaddelerin bileşimdeki oranları, üretim süreci, muhafazası, depolanması, taşınması ve etiket bilgilerinin yukarıda belirtilen evsaflara ve mevzuatlarda belirtilen hijyen kriterlerine uygunluğunun denetimi; İl Gıda, Tarım ve Hayvancılık Müdürlüğü, Dicle Üniversitesi Rektörlüğü, Gıda Kontrol Laboratuvar Müdürlüğü, Halk Sağlığı Müdürlüğü, Diyarbakır Esnaf ve Sanatkârlar Odaları Birliği Başkanlığından en az birer üyenin katılımı ile oluşan “Ortak Denetleme Komisyonu” tarafından yapılacaktır. Coğrafi işareti, haksız şekilde kullananlar hakkında, ilgili komisyon tarafından gerekli yasal takibat yapılacaktır. Söz konusu Komisyon, coğrafi işaretin kullanımına ilişkin denetimi yılda bir kez düzenli olarak, ihtiyaç duyulduğunda ve şikâyet üzerine ise her zaman yapacaktır.

4. Gümüşhane Ekmeği

Başvuru Tarihi : 21.03.2014 Başvuru No : C2014/022 Coğrafi İşaretin Adı : Gümüşhane Ekmeği Ürünün Adı : Ekmek Coğrafi İşaretin Türü : Mahreç İşareti Başvuru Sahibi : Gümüşhane İl Özel İdaresi Başvuru Sahibinin Adresi : Yeni Mahalle No: 4-6 Merkez GÜMÜŞHANE Coğrafi Sınır : Gümüşhane Kullanım Biçimi : Markalama

Ürünün Tanımı ve Ayırt Edici Özellikleri:

Gümüşhane Ekmeği; ekmeklik buğday ununun, su, yaş ekmek mayası (Saccharomyces cerevisiae) ve %15- 30 ekşi hamurla karıştırılmasıyla yapılan bir ekmektir.

Ekmek hamuru yöreye özgü taş fırınlarda pişirilir. Taş fırınlar tamamen çamur ve taştan birleştirilen önden bacalı fırınlar olup yöredeki taş fırın ustalarınca yapılır. Fırının üst kubbesi daralan bir çapla örülen taş veya kiremitlerden oluşmaktadır. Fırının tabanı yine doğal taştır. Taş fırınlarda çam, köknar, meşe gibi orman ürünleri odunlar yakılır. Gümüşhane Ekmeği aromatik özelliğini ve lezzetini buradan alır.

Gümüşhane Ekmeği yuvarlak şekilli olup ağırlığı 2 kg ile 5 kg arasında değişebilir.

%15-30 oranında ekşi hamur içerebilir. İçeriğindeki ekşi maya oranına göre ekmek pH’sı5.5±1.0 düzeyinde değişmektedir.

Gümüşhane Ekmeği’nin diğer bir ayırt edici özelliği ekmeğin hacimsel ve ağırlık olarak fazla olması nedeniyle, iç rutubetini atabilmesi için taş fırınlarda düşük sıcaklıkta ve yavaş pişirme işlemi uygulanmasıdır. Bu nedenle ekmek kabuk kalınlığı ortalama 5-10 mm düzeyindedir. Ekmek kabuk kalınlığının fazla olması ekmeğin iç rutubetini uzun süre muhafaza etmesi nedeniyle daha geç sertleşmesini, raf ömrü süresince normal ekmeklere göre lezzetini yitirmemesini ve daha geç bayatlamasını sağlamaktadır. Ekşi maya kullanılması ve ekmek asitlik düzeyinin yüksek olması nedeniyle raf ömrü süresince normal ekmeğe göre daha yavaş ve nadiren küflenme görülmektedir.

Ekmek kabuk kalınlığının fazla olması nedeniyle iç aromatik ve lezzet özelliklerini çok uzun süre muhafaza eder. Ekmek tüketilmek üzere tekrar dilimlenerek ısıtıldığında veya peksimet yapmak üzere kurutma fırınlarına verildiğinde, ekmeğin aromatik ve lezzet özellikleri tekrar açığa çıkar ve tüketim kalitesini devam ettirir.

Ekmek kabuk kalınlığı, hacmi ve ağırlığı yüksek olduğundan ekmek rutubeti %41±2.0, protein miktarı %10- 14, tuz %1,2±0.2 düzeyindedir.

Üretim Metodu:

Ekşi hamurun üretimi;

Geleneksel kademeli fermantasyon yöntemi kullanılır. Bu amaçla ekmek hamurunun bir kısmı (yoğrulacak ekmek hamuru miktarına göre değişmekle birlikte küçük ölçekli işletmelerde 1-2 kg civarında cam kavanozlarda muhafaza edilen hamur kullanılır) akşamdan bırakılıp üzeri kapatılarak yaklaşık 12 saat kendi kendine fermente olması beklenir. Bu fermantasyon esnasında hamur yapısındaki bilhassa mayalar ve baskın diğer mikroorganizmalar hızla ürerler ve yoğun bir flora teşekkül eder. Sabah bu hamurun içerine yapılacak son hamurun %10’u kadar ekmeklik buğday unu ve hamur oluşturacak kadar su ilave edilerek tekrar yaklaşık 3-4 saat fermantasyona bırakılır. Elde edilen ekşi hamur ortalama % 10-15 oranında yeni yapılan ekmek hamurunun içerisine ilave edilir.

Ekmek hamuru üretimi;

Ekmek hamuruna ekmeklik buğday unu, unun %58-60’ı kadar su, %1.5 tuz, %2-3 yaş ekmek mayası ve elde edilmiş ekşi hamur (%10-15) ilave edilir. Ekmek hamuru tekrar 3-4 saat kütle fermantasyonuna bırakılır. Hamur kütlesinden yaklaşık 4-5 kg’lık parçalar kopartılır. Elde su yardımıyla yuvarlak hamur parçası halinde şekillendirilir.

2017/001 Sayılı Resmi Türk Patent ve Marka Kurumu Yayım Tarihi: 15.03.2017 Coğrafi İşaret ve Geleneksel Ürün Adı Bülteni 14

Ekmeğin pişirilmesi;

Taş fırınlara çam, köknar, meşe gibi orman ürünleri odunları yakılır ve közleri oluşturulur. Közler fırın duvarlarına itilerek, hem duvarların ısınması sağlanır, hem de ekmek hamurlarına yer açılır. Fırının kapağı açılarak fırıncı küreği yardımıyla hamurlar fırının tabanına yerleştirilir. Fırının kapağı kapatılır. Hamur kütlesinin fazla olması nedeniyle iç rutubetini atabilmesi için taş fırınlarda yavaş pişirme (2-4 saat) uygulanır.

Coğrafi Sınır İçerisinde Gerçekleşmesi Gereken Üretim, İşleme ve Diğer İşlemler:

Gümüşhane Ekmeği yöre ile özdeşleşen uzun yıllardır bilinen ve yörenin kültürel birikimi ile günümüze ulaşan özel bir unlu mamuldür. Gümüşhane Ekmeği’nin hazırlanması ve pişirilmesi ustalık gerektirmektedir.

Denetleme

Gümüşhane İl Özel İdaresi koordinasyonunda; Gümüşhane Esnaf ve Sanatkârlar Odaları Birliğinden alanında uzman 1 kişi; Gıda Tarım ve Hayvancılık İl Müdürlüğünden alanında uzman 1 kişi, Gümüşhane Üniversitesi Gıda Mühendisliği Bölümünden alanında uzman 2 kişi ve Gümüşhane İl Özel İdaresinden alanında uzman 1 kişiden oluşan komisyon tarafından denetimler yapılacaktır. Komisyon, başkanını kendi arasından seçer ve yılda en az 3 kez toplanır. Şikâyet durumlarında da olağanüstü toplanır.

Denetim son ürün kalite özellikleri ve üretim koşullarının belirlenmesi şeklinde yapılır. Teknik açıdan, fiziksel ve kimyasal açıdan değerlendirme yapılır.

Denetleme Esasları:

1. Üretim Metodu bölümünde açıklanan malzeme kullanımı ve özellikleri ile birlikte karışım miktarları denetlenecektir. Bu denetim coğrafi işaret belgesini kullanan üreticilerin komisyonca yerinde denetimi ile sağlanacaktır.

2. Aşağıdaki ürün özellikleri denetlenecektir. Bu işlem için ihtiyaç halinde örnekler laboratuvarda değerlendirmeye tabi tutulacaktır.

3. Değerlendirmenin şu değerleri sağlaması beklenir.

a) Ekmeğin spesifik hacim değeri 140 cm³/100g değerinin altında ve 260 cm³/100g değerinin üzerinde olmamalıdır. b) Ekmeğin kabuk rengi odun ateşinde pişmenin verdiği tipik renkte olmalıdır. Bu ayrım Hunter L,a,b değerlerinin bakılması ile bulunur. Burada belirleyici olan kabuk rengindeki L değeri olup 38-48 aralığında olmalıdır. Ekmek içinin L değeri ise 50-68 arasında olmalıdır. c) Ekmek dış kabuk kalınlığı 5-10 mm arasında olmalıdır.

5. Gümüşhane Sironu

Başvuru Tarihi : 21.03.2014 Başvuru No : C2014/023 Coğrafi İşaretin Adı : Gümüşhane Sironu Ürünün Adı : Siron (Unlu mamul) Coğrafi İşaretin Türü : Mahreç İşareti Başvuru Sahibi : Gümüşhane İl Özel İdaresi Başvuru Sahibinin Adresi : Yeni Mahalle No: 4-6 Merkez GÜMÜŞHANE Coğrafi Sınır : Gümüşhane Kullanım Biçimi : Markalama

Ürünün Tanımı ve Ayırt Edici Özellikleri:

Gümüşhane Sironu aperatif olarak tüketilen geleneksel bir unlu mamul olup, isteğe göre ara sıcak veya soğuk meze olarak tüketilen yöresel bir üründür.

Üretim Metodu:

Gümüşhane Sironu üretiminde hamurun hazırlanmasında bileşim şu şekildedir:

1000 g. un 0,5-0,6 l. su 5-10 g. tuz

Gümüşhane Sironu unların hamura işlenmesi, yufka haline dönüştürülmesi, yufkaların açık aleve maruz kalan özel dizayn edilmiş demir saclar üzerinde kısmen pişirilmesi, 4- 6 kez turlanması (katlanması) ve 1-2 cm boyunda kesilmesi ile elde edilir. Yufka pişirme aşamasında pişirme sacının altı, meşe odun küllerinden hazırlanan bir çamurla yaklaşık 3-5 mm sıvanır. Çamur kuruduktan sonra bu sac, üretimde kullanılır. Yufkalar açık odun alevinde pişirilir. Yufka özelliği aşağıdaki değerleri içermesi gereklidir.

Yufka kalınlığı : En çok 1,2 mm Ağırlık : 260-380 g / 100 adet Nem : En çok %17 Kül miktarı : En çok %3

Gümüşhane Sironu’nda katlanmış şekiller dikdörtgenler prizmasını andırır olmalı, dairesel olmamalıdır. Elde edilen sironlar gölge bir ortamda geniş tepsilere yan yana dizilerek 1-2 gün kurutulur. Yan yana sıkıştırılarak dizilen sironlar diktdörtgenler prizmasını andıran şeklindedir. Bu ürün nem almayan ortamda 24 ay bozulmadan saklanabilir. Sironlar tüketilecekleri zaman ürün yassı şekilde metal tabaklara yan yana dizilerek fırınlarda ısıtılır. Sulandırılmış yoğurt veya süzme yoğurt sironların üstünü geçecek şekilde üzerine yayılır. Bunun üzerine ise kızartılmış tereyağı ve isteğe göre ceviz parçaları serpilerek sunulur.

Coğrafi Sınır İçerisinde Gerçekleşmesi Gereken Üretim, İşleme ve Diğer İşlemler:

Gümüşhane Sironu yöre ile özdeşleşen uzun yıllardır bilinen ve yörenin kültürel birikimi ile günümüze ulaşan özel bir unlu mamuldür. Ayrıca ürününün hazırlanması ve pişirilmesi ustalık gerektirmektedir.

Denetleme:

Gümüşhane İl Özel İdaresi koordinasyonunda; Gümüşhane Esnaf ve Sanatkârlar Odaları Birliğinden alanında uzman 1 kişi, Gıda Tarım ve Hayvancılık İl Müdürlüğünden alanında uzman 1 kişi, Gümüşhane Üniversitesi Gıda Mühendisliği Bölümünden alanında uzman 2 kişi ve Gümüşhane İl Özel İdaresinden alanında uzman 1 kişiden oluşan komisyon tarafından denetimler yapılacaktır. Komisyon, başkanını kendisi arasından seçer ve yılda en az 3 kez toplanır. Şikâyet durumlarında da olağanüstü toplanır.

Gümüşhane Sironu’nun denetimi son ürün kalite özellikleri ve üretim koşullarının belirlenmesi şeklinde yapılır. Teknik açıdan, fiziksel ve kimyasal açıdan değerlendirme yapılır.

2017/001 Sayılı Resmi Türk Patent ve Marka Kurumu Yayım Tarihi: 15.03.2017 Coğrafi İşaret ve Geleneksel Ürün Adı Bülteni 16

Denetleme Esasları:

2. Aşağıdaki ürün özellikleri denetlenecektir. Bu işlem için ihtiyaç halinde örnekler laboratuvarda değerlendirmeye tabi tutulacaktır.

a) Hunter renk değerleri (L, a, b renk değerleri) incelenir. L değeri belirleyicidir. L değerinin 100’ e yakın olması yufkanın pişirme işlemine tabi tutulmadığını, 0 değerine yakın olması ise aşırı pişirildiğini gösterir. Gümüşhane Sironu’nda L değeri 60’ın üzerinde, b değeri ise 15-25 arasındadır. Bu kriteri karşılaması durumunda diğer aşamaya geçilir. 0-10 arasındaki L değeri aşırı piştiğini ve hatta yandığını gösterir. b) Aşağıdaki parametreler kontrol edilir. Şekli dikdörtgenler prizmasını andırır olmalıdır. Siron turlama sayısı : En az 4 kez olmalıdır. Yufka kalınlığı : En çok 1,2 mm Ağırlık : 260-380 g / 100 adet Nem : En çok %17 Kül miktarı : En çok %3

6. Zile Kömesi

Başvuru Tarihi : 14.03.2014 Başvuru No : C2014/024 Coğrafi İşaretin Adı : Zile Kömesi Ürünün Adı : Köme Coğrafi İşaretin Türü : Mahreç İşareti Başvuru Sahibi : Zile Ticaret ve Sanayi Odası Başvuru Sahibinin Adresi : İstasyon Caddesi No:42 Zile / TOKAT Coğrafi Sınır : Tokat ili Zile ilçesi Kullanım Biçimi : Markalama

Ürünün Tanımı ve Ayırt Edici Özellikleri: Zile Kömesi, içerisinde ipe dizili halde sırayla konumlanan ceviz içeren, Narince üzümü şırası, buğday nişastası ve un ile hazırlanmış, hasuda kaplanmış tatlı bir gıda ürünüdür. Hasuda, üzüm şırası, buğday nişastası ve buğday ununun birlikte pişirilmesi ile hazırlanan muhallebi kıvamında yöresel bir tatlıdır. Sadece şıra ve buğday nişastası ile hasuda hazırlanabildiği gibi hasudanın kıvamının daha yumuşak olması için buğday unu da kullanılabilir.

Zile Kömesi, aşağıda belirtilen özelliklere sahiptir:

40-60 cm uzunlukta ipe dizilen cevizlerin yetişme bölgesi Tokat ilidir. Bölgenin iklimi, coğrafi konumuna bağlı olarak karasal iklimden Karadeniz iklimine geçiş kuşağı olması nedeniyle kendine özgü karakteristik özellikler taşır. Bu durum bölgede yetişen cevizlerde özgün bir aroma, doku ve renk oluşmasını sağlar. Bölgede sulama suyu kalitesinin yüksek olması, toprakların kirlenmemiş olması, çiçeklenmeden meyve hasadına kadar geçen dönem içinde uygun iklim koşullarının olması, cevizlerin meyve kalitelerinin yüksek olmasına sebep olur ve bölgede yetişen cevizleri değerli kılar. Bu cevizler, yağlı, ince kabuklu, büyük taneli ve beyaz görünümlüdür. Tokat bölgesinde yetişen cevizlerin kullanılması Zile Kömesinin lezzetindeki etkili faktörlerdendir.

Zile Kömesinde, cevizlerin bulandığı hasuda, Narince üzümünün şırası, nişasta ve (isteğe bağlı olarak) nişastaya kıyasla daha az miktarda un ile hazırlanır. Zile Kömesinin üretiminde kullanılan üzüm şırası ince kabuklu, hoş aromalı Narince üzüm çeşidinden elde edilir. Narince üzümü, narin, yüksek kaliteli, beyaz bir üzüm çeşididir; çok ince kabuğu olmasına rağmen taşımada çok dayanıklıdır. Zengin aromatik bileşiklere sahip olması, Zile Kömesinde tercih edilmesinin sebeplerindendir. Narince çeşit üzümünün yetiştirilmesi için uygun iklim koşulları, Tokat’ta Karadeniz kıyısına yakın dağların güneyindeki Anadolu yaylasında bulunur. Bu bağlık bölge Yeşilırmak boyunca devam eder ve burada Narince üzümünün üretimi yüzyıllardan beri yapılmaktadır. Burada karasal iklim vardır ve bölgede Narince üzüm yetiştiriciliğinin yapıldığı bağlar 500 m ve üzeri yükseklikte bulunur. Özellikle karasal iklimin nemli Karadeniz iklimine geçiş noktası olan Tokat, Narince üzümü için uygun toprak ve iklim şartları sunar.

Üretim Metodu: Üretim, cevizlerin ipe dizilmesi, cevizlerin kurutulması (fırınlanması), hasudanın hazırlanması, ipe dizili cevizlerin hasudaya bulanması ve kömelerin askıda kurutulması aşamalarından oluşur. Üretimde belirtilen sıranın takip edilmesi önemlidir, örneğin önce hasuda hazırlanırsa, cevizler ipe dizilip, kuruyana kadar hasuda donar ve üretimi engeller.

Cevizler, el emeği ile ince ve uzun bir iğne yardımı ile kopmaya karşı dirençli, gıda kullanımına uygun, kurutma fırınındaki ısıya dayanıklı ve gıda maddesine bulaşmayan sentetik iplere dizilir. 10 salkım ceviz (ipe dizilmiş ceviz) 350 ile 450 g arasındadır. İpliklere geçirilmiş cevizlerin boyları 40 ile 60 cm arasındadır.

İplere dizilen cevizler, yaş olması halinde küflenmeye sebep olabilir ve kömelerin raf ömrünü kısaltır. Bu sebeple içerisindeki nem oranını azaltmak için cevizlere fırınlama işlemi yapılır. Burada amaç hasudaya bulanacak cevizlerin kuru olmasıdır. Fırınlama işlemi, 80 0C’de ortalama 2 dakika yapılmalı, cevizlerin yanmamasına dikkat edilmelidir. “S” harfine benzeyen demir kancanın bir ucuna iplere dizili kurutulmuş cevizler takılır.

Hasuda mayasının hazırlanması: Öncelikle üzümlerin içinde bulunan yabancı madde ve yapraklar ayıklanır ve üzümler yıkanır. Böylece üzerlerindeki toz toprak ve sap parçacıkları ile tarımsal ilaç kalıntıları uzaklaştırılmış 2017/001 Sayılı Resmi Türk Patent ve Marka Kurumu Yayım Tarihi: 15.03.2017 Coğrafi İşaret ve Geleneksel Ürün Adı Bülteni 18

olur. Üretilecek kömenin kalitesi açısından işlenecek üzümlerin sağlam ve olgun taneli olması, çürük tane içermemesi gerekir. Bunun için üzümler iyi şekilde ayıklanır. Temizlenen üzümler, sap ayırma makinesinden geçirilerek tanelerin saplarından ayrılması sağlanır (tanelenir). Tanelenen üzümler üzüm ezme değirmeninde ezilerek parçalanırlar. Parçalanmış üzüm preslenerek şıra elde edilir.

Üzüm şırası elde edilirken, 100 kg üzüme 1 kg toprak atılır. Bu toprak, içinde %80 veya daha fazla CaCO3 (kalsiyum karbonat) bulunan, “pekmez toprağı” denilen topraktır ve üzüm şırasının asiditesini dengelemek için yani ekşimesini önlemek için kullanılır.

Hasuda bakır veya çelik kazan içinde hazırlanır. Ürünün hazırlanmasında kullanılan kazanlardan ürüne metal bulaşması olmamasına özen gösterilir, hidroksimetilfurfural artışı üründe kontrol altında tutulur. Kazan içerisinde 40 lt şıra kaynatılır. Kaynayan şıradan 7 lt alınarak soğumaya bırakılır. 3 kg buğday nişastası ve isteğe bağlı olarak 0,5 kg buğday unu soğutulmuş olan şıra ile karıştırılarak akışkan kıvamda, homojen bir maya elde edilir. İstenilen kıvam yakalanamadı ise katılaşması için buğday nişastası, sıvı hale gelmesi için ise şıra eklenir. Daha sonra hazırlanmış olan bu maya süzgeçten geçirilir ve 90 0C’de kaynamakta olan şıraya yavaş yavaş eklenir, bir taraftan da tahta karıştırıcı (güdel) ile karıştırılır; karıştırılmazsa sıcaklıktan dolayı maya yanar ve yapışır. 40 kg şıra ile hazırlanan hasuda 100 salkım köme hazırlanmasında kullanılır.

Ceviz salkımlarının hasuda ile birleştirilmesi: İstenen koyuluğa ulaşan, kaynar durumda olmayan ancak koyulaşmaması için kısık ateşte bekletilen hasudanın içerisine ceviz salkımları batırılarak cevizlerin her yerine hasuda bulaşması sağlanır. Hasuda, odun ateşinde yapılıyor ise koru geçmiş ocakta kalır, odun ateşi dışında farklı tip ocak kullanılıyor ise sıcaklık en kısık seviyede tutulur. Bulanan cevizli kömenin ucundaki kanca askıya takılır. Bu askı metal olabileceği gibi kömenin ağırlığını taşıyabilecek herhangi bir malzeme de olabilir.

Hasuda cevizleri sarmalı ve yüzeyinde tabaka oluşturmalıdır. İpe dizilmiş olan cevizler 1 gün arayla 2 veya 3 kez cevizlerin dış kaplaması 0,5-1 cm arası olacak şekilde hasudaya batırılır ve kurutma yapılır. Sonrasında salkımlar askıya takılarak 15-20 gün kadar kurumaya bırakılır.

Kuruyan Zile Kömeleri önce bez arasında sarılarak, 3-5 gün kadar terletmek için bekletilir. Bu olaya “çileye yatırma” denir. Bundan sonra kömeler, yöresel olarak, uzun süre saklanabilmeleri için, buğday nişastasına bulanır; bu amaçla kömelerin üzerine bolca buğday nişastası serpilir ve her tarafının nişastaya bulanması sağlanır, buna “nennileme” denir. Kömelerin dış yüzeyini kaplayan nişasta, kömenin nem oranını azalttığı için bozulmasını önler. Ancak bu nişastaya bulama uygulaması genelde uygulanmasına rağmen tercihe bağlıdır, istenirse kömeler nişastasız da olabilir.

Paketleme işlemi göz kararı ile kesilen kömelerin sırayla ambalajlara konulduktan sonra tartılması ile son bulur. Paketlemede ambalajlara yönelik bir kıstas bulunmamaktadır, ancak karton ambalajlar genelde tercih edilir. Karton ambalaj ürüne hava aldırarak kömenin nemlenmesini önler ve daha uzun süre üretildiği günkü özelliklerini muhafaza etmesini sağlar. Bunun yanı sıra plastik, cam, tahta ambalajlar da kullanılır.

4 kg cevizden ortalama 100 salkım Zile Kömesi elde edilir. 4 kg ceviz, 40 lt şıra, 3 kg buğday nişastası ve 500 g un ile birlikte toplamda 47,5 kg olan toplam ürün kurutulduktan sonra, akan/kazanda kalan hasuda firesi ve kuruma sonucundaki kayıp neticesinde17-23 kg köme elde edilir. Yaş ceviz kuruduğu zaman ortalama %25 ağırlık kaybı olur, bunun sonucunda elde edilen son üründeki kuru ceviz oranı %13 ile %17 arasında olur.

Zile Kömesi yapımında gıda katkı maddeleri, aroma vericiler ve aroma verme özelliği taşıyan gıda bileşenleri kullanılmaz. Zile Kömesi, belirtilen üretim tekniğine uygun ve hijyenik şekilde üretilerek; üretimi, muhafazası, depolanması, taşınması ve pazarlanması aşamaları gıda mevzuatına uygun olarak gerçekleştirilir.

Coğrafi Sınır İçerisinde Gerçekleşmesi Gereken Üretim, İşleme ve Diğer İşlemler:

Zile Kömesinde kullanılan cevizler, Tokat ili sınırları içerisinde yetişmiş, yüksek meyve kalitesine sahip, yağlı, ince kabuklu, büyük taneli ve beyaz görünümlü cevizler olmalıdır. Hasuda yapımında kullanılan üzüm şırası, Tokat ili sınırları içerisinde Karadeniz kıyısına yakın dağların güneyindeki Anadolu yaylasında yetiştirilen Narince üzüm çeşidinden elde edilen şıra olmalıdır. Zile Kömesi yapımında kıvamın tutturulması, bileşenlerin hazırlanması yörede uzun yıllara dayanan ustalıktan kaynaklanır. Bu sebeple, Zile Kömesinin üretim aşamalarının tamamının Zile ilçesi sınırları içinde gerçekleşmesi gerekmektedir.

2017/001 Sayılı Resmi Türk Patent ve Marka Kurumu Yayım Tarihi: 15.03.2017 Coğrafi İşaret ve Geleneksel Ürün Adı Bülteni 19

Denetleme:

Zile Kömesinin denetleme komisyonu, Zile Ticaret ve Sanayi Odası koordinasyonunda oluşturulur. Denetleme komisyonunda Zile İlçe Gıda, Tarım ve Hayvancılık Müdürlüğünden konu uzmanı 2 kişi, Zile Ticaret ve Sanayi Odasından konu uzmanı 1 kişi, Zile Belediye Başkanlığı Kültür ve Sosyal İşler Müdürlüğünden konu uzmanı 2 kişi olacak şekilde toplam 5 kişi yer alır.

Komisyon yılda en az bir kez olmak kaydıyla, kendi belirleyeceği sıklıkta toplanır ve denetimleri gerçekleştirir. Ayrıca komisyon ihtiyaç olması halinde şikâyet ve şüphe üzerine belirlenen periyotlara bağlı kalmaksızın her zaman toplanarak Zile Kömesi üreticilerini denetleme yetkisine sahiptir.

Zile Kömesi coğrafi işaretini kullanacakların, üretim yaptıklarını ve coğrafi işareti kullanacaklarını Zile Ticaret ve Sanayi Odasına beyan etmeleri gerekmektedir. Zile Belediye Başkanlığı Kültür ve Sosyal İşler Müdürlüğünün konu ile ilgili yetkililerince beyanda bulunan firmaların, üretim kapasiteleri belirlenir ve üretim tesislerinin koşulları denetlenir.

Zile Kömesinin üretim koşullarının belirlenen teknik özelliklere uygunluğunun kontrolleri, Zile İlçesi Gıda, Tarım ve Hayvancılık Müdürlüğünün konu ile ilgili yetkilisinin gözetiminde gerçekleştirilir. Üretimde kullanılan üzüm ve cevizlerin belirtilen yörede yetiştirildiğine dair denetimler Zile İlçe Gıda, Tarım ve Hayvancılık Müdürlüğü yetkililerince yapılır.

Piyasada Zile Kömesi coğrafi işaret tescilini kullananların Zile Ticaret ve Sanayi Odasına üretim beyanlarının olup olmadığının denetimi Zile Belediye Başkanlığı Kültür ve Sosyal İşler Müdürlüğünün bildirimleri doğrultusunda Zile Ticaret ve Sanayi Odası tarafından yapılır.

Denetimler sırasında, üretim yapan firmalardan, üretim kapasitelerine göre Zile Ticaret ve Sanayi Odası tarafından örnekler alınır ve bu örnekler, Zile İlçe Gıda, Tarım ve Hayvancılık Müdürlüğüne bağlı laboratuvarlarda, üniversite laboratuvarlarında ya da akredite olmuş özel veya kamu laboratuvarlarında analiz ettirilir.

7. Malatya Dalbastı Kirazı

Başvuru Tarihi : 30.04.2014 Başvuru No : C2014/031 Coğrafi İşaretin Adı : Malatya Dalbastı Kirazı Ürünün Adı : Kiraz Coğrafi İşaretin Türü : Menşe adı Başvuru Sahibi : T.C. Fırat Kalkınma Ajansı Başvuru Sahibinin Adresi : Turgut Özal Mah. Turgut Özal Bulvarı No.69/A Yeşilyurt/MALATYA Coğrafi Sınır : Malatya ili Kullanım Biçimi : Markalama

Ürünün Tanımı ve Ayırt Edici Özellikleri: Malatya Dalbastı Kirazı; bitki sistematiğinde Rosales takımının Rosaceae familyasının Prunoideae alt familyasında Prunus cinsi ve Cerasus alt cinsi içinde yer alır. Pomolojik özellikler bakımından Bigarreau grubu kirazlar içinde yer alan Malatya Dalbastı Kirazının özellikleri aşağıda sıralanmıştır:

1. Malatya Dalbastı Kirazının ağaçları, morfolojik özellikleri bakımından kuvvetli, yaygın dallı ve dik gelişme gösterirler ve 40-50 yıl kaliteli ve düzenli ürün verirler.

2. Malatya Dalbastı Kirazı, geç çiçek açar ve kendiyle uyuşmazlık gösterdiğinden (kendi çiçek tozlarıyla meyve bağlamadığından) meyve bağlamak için tozlayıcı çeşide mutlaka ihtiyaç duyar. Malatya Dalbastı Kirazının uygun tozlayıcıları Starks Gold, Bing ve Lambert çeşitleridir.

3. Meyveler iri, geniş ve kalp şeklindedir, olgun meyve rengi kırmızıdan siyaha doğru değişen koyu bir renktedir, meyve eti lezzetli ve suludur.

4. Meyvelerin fiziksel özellikleri şu şekildedir: Meyve ağırlığı 8-10 gr arasında; meyve eni 24-29 mm arasında; meyve sap uzunluğu 50-52 mm arasında ve çekirdek ağırlığı 0,4-0,5 gr arasındadır.

5. Olgun meyvelerden elde edilen meyve suyunun kimyasal özellikleri şu şekildedir: Suda Çözünür Kuru Madde (SÇKM) oranı %15-18 arasında; asitlik % 0,70-0,90 arasında ve pH değeri 3,5-3,8 arasındadır.

6. Malatya Dalbastı Kirazının yetiştirildiği bölgeler genelde dağlık bir yapıya sahiptir. Aşırı sıcakların yaşanmadığı ve serin iklim koşullarını sağlayan bu coğrafi konum sebebiyle; kaliteyi düşüren ikiz meyve oluşumu görülmez. Malatya Dalbastı Kirazı bu coğrafi bölgede soğuklama ihtiyacını da yeterince karşılar ve meyve bağlama sorunu yaşanmaz.

7. Yöre toprağı killi-tınlı karakterde ve su tutma kapasitesi iyi olup, Malatya Dalbastı Kirazının yetiştirilmesi için uygun yapıdadır.

Üretim Metodu: Bahçe Tesisi: Malatya Dalbastı Kirazının özelliklerinin korunması için vejetatif yöntemlerle çoğaltılması gerekmektedir. Tohumla çoğaltma yönteminde açılma meydana geldiğinden özellikleri kaybolur, bu sebeple kullanılamaz. En uygun vejetatif çoğaltma yöntemi aşı ile çoğaltmadır. Aşı ile çoğaltmada; Ağustos ayı sonlarında durgun T göz aşısı ve ilkbahar başlangıcında kalem aşıları yapılır. Anaç olarak tohum anaçlarından Kuşkirazı (Prunus avium) ve Mahlep (Prunus mahalep L.); klon anaçlardan ise SL64, Colt, Maxma 14, Gisel A 5 ve Gisel A 6 kullanılır. Bahçe tesisinde dikim planlamasına çok dikkat edilmelidir, plantasyonda mutlaka tozlayıcı çeşitlere en az 1/9 oranında yer verilir. Malatya Dalbastı Kirazı için en uygun tozlayıcılar, Starks Gold, Bing ve Lambert çeşitleridir. Dikim aralıkları 7x6, 7x7, 8x7 veya 8x8m’dir. Bodur yetiştiricilikte ise dikim aralıkları 2,5x5m veya 3x5m’dir. Fidan dikimi sonbaharda yaprak dökümünden itibaren, ilkbaharda ağaçlara su yürümesine kadar geçen devrede yapılır. Dikim öncesinde fidanlarda dikim budaması yapılır ve fidanlar aşı parselinden söküldükleri derinlikte dikilir. Dikimden sonra mutlaka can suyu verilir.

2017/001 Sayılı Resmi Türk Patent ve Marka Kurumu Yayım Tarihi: 15.03.2017 Coğrafi İşaret ve Geleneksel Ürün Adı Bülteni 21

Yıllık Bakım İşleri:

Budama: Ağaçların düzenli ve kuvvetli bir taç meydana getirmeleri ve verim çağında daha uzun kalabilmeleri için budama önemlidir. Malatya Dalbastı Kiraz ağacı dik büyüyen bir taç oluşturur. Bu nedenle merkezi lider sistemi tercih edilir. Merkezi lider sisteminde ağaçların taç kısmında katlar oluşturularak; çam ağacına benzer bir şekil alması sağlanır.

Toprak İşleme, Sulama ve Gübreleme: Malatya Dalbastı Kirazı bahçelerinde toprağın havalandırılması, yağışlardan ve sulama suyundan faydalanılması ve yabancı ot kontrolü için ilkbahar ve sonbahar aylarında toprak işleme yapılır. Toprak işleme kök sistemine zarar vermeyecek derinlikte yapılır. Bunun için fazla meyilli olmayan, traktörün çalışabileceği arazilerde diskli tırmık kullanılır. Malatya Dalbastı Kirazının sulanmasında damla sulama ve mini yağmurlama sulama yöntemleri en uygun yöntemlerdir. Salma sulama yöntemi ile sulama yapılması durumunda ise ağaçların kök boğazına su temas etmeyecek şekilde sulama yapılır. Sulama aralığı iklim ve yağış durumuna göre belirlenir. Gübreleme; yaprak ve toprak tahliline göre, tahlil sonuç raporlarında belirtilen gübreleme tavsiyesine uygun olarak yapılır. Genel olarak sonbaharda fosfor ve potas içerikli gübreler, ilkbaharda ise azot içerikli gübreler verilir.

Hasat: Malatya Dalbastı Kirazının hasadı; Ürünün Tanımı ve Ayırt Edici Özellikleri bölümünde belirtilen meyve özelliklerini sağladığı zaman (Haziran ayı ortalarında) yapılır. Buna göre; meyveler koyu kırmızı renk almalı, 8-10 gr ağırlığa ulaşmalıdır. Hasat, günün erken saatlerinde yapılır, meyveler sapları ile birlikte toplanır. Hasat sırasında bir sonraki yılın meyve gözlerine zarar verilmemelidir. Hasat edilen meyveler gölge ve serin bir yerde muhafaza edilir.

Zirai Mücadele: Verim ve kalite açısından hastalık ve zararlılarla etkin mücadele gerekmektedir. Kök boğazı çürüklüğü, bakteriyel kanser, kiraz sineği, kiraz sülüğü, haziran böceği ve yaprak delen hastalığı Malatya Dalbastı Kirazında karşılaşılan hastalık ve zararlılardan bazılarıdır. Zirai mücadele çalışmaları, Gıda Tarım ve Hayvancılık Bakanlığınca yayınlanan Teknik Talimata uygun olarak yapılır.

Denetleme: Malatya Dalbastı Kirazının teknik özelliklerinin uygunluğu, Fırat Kalkınma Ajansının koordinasyonunda oluşturulacak teknik komisyon tarafından denetlenir. Komisyonda, Malatya Gıda, Tarım ve Hayvancılık İl Müdürlüğü, Yeşilyurt Gıda, Tarım ve Hayvancılık İlçe Müdürlüğü ile Kayısı Araştırma Enstitüsü Müdürlüğü teknik personellerinden olmak üzere en az 3 kişi görev alır. Denetimler, “Denetim Komisyonu Kontrol Listesi”ne göre rutin olarak yılda 2 kez, şikâyet halinde ve gerekli hallerde ise her zaman yapılır. Komisyonda yer alan Malatya Gıda, Tarım ve Hayvancılık İl Müdürlüğü ile Yeşilyurt Gıda, Tarım ve Hayvancılık İlçe Müdürlüğü, denetim yapılacak bahçe ve çiftçinin belirlenmesi, üretim alanının uygunluğunun kontrolü gibi görevleri üstlenir. Kayısı Araştırma Enstitüsü Müdürlüğü ise meyvenin bitkisel, fiziksel ve kimyasal özellikleri ile üretim metoduna uygunluğunu kontrol eder. Kontrol sürecinde gerekli analizler için kurum bünyelerindeki teknik teçhizatlar kullanılır.

8. Şile Bezi

Başvuru Tarihi : 26.08.2014 Başvuru No : C2014/059 Coğrafi İşaretin Adı : Şile Bezi Ürünün Adı : Dokuma Kumaş Coğrafi İşaretin Türü : Mahreç İşareti Başvuru Sahibi : Şile Bezini Yaşatma Koruma ve Geliştirme Derneği Başvuru Sahibinin Adresi : Hacı Kasım Mah. Üsküdar Cad. Polat Apt. No:7 Şile / İSTANBUL Coğrafi Sınır : İstanbul iline bağlı Şile ilçesi Kullanım Biçimi : Markalama

Ürünün Tanımı ve Ayırt Edici Özellikleri: Şile Bezi, Şile yöresine özgü pamuklu bürümcük bir dokumadır. Haşıllanmış kıvrak pamuk ipliğinden, el veya yarı otomatik dokuma tezgâhlarında dokunduktan sonra kumaş, kireç kaymağına batırılır, sonra Karadeniz’in sularında yıkanır ve kumlara serilerek kurutulur. Şile Bezi, boyanmamış (ham), kıvraklığını koruyarak boyanmış veya renkli iplikler kullanılarak dokunmuş olabilir. Şile Bezi yüzeyinin kıvrım kıvrım ince yollar gibi doğal bir deseni vardır. Kullanılan ipliklerin büküm oranından dolayı Şile Bezi esnek ve hacimli bir dokudadır ve dokunduktan sonra eni yaklaşık %15 oranında daralır. Dokumanın buruşuk yapısı nedeniyle, Şile Bezinden üretilen giysilerde kumaş ile vücut arasında hava kalır, kumaş vücuda yapışmadığı için ısı yalıtımı sağlanır. Şile Bezi genellikle iç ve dış giyim ile ev tekstilinde kullanılır.

Şile ilçesinde, bugün bilinen şekliyle Şile bezi dokuması yaklaşık 150 seneden beri yapılmaktadır.

Şile Bezi dokumasında, hem atkı hem çözgü yönünde çok bükümlü kıvrak iplik kullanılır ve bunun sonucu olarak hacimli ve dolgun görüntüye sahip bir kumaş elde edilir. Kıvrak ipliğe, dokumadan önce dayanıklılığının arttırılması amacı ile haşıllama işlemi yapılır, dokumadan sonra kaymaklama yapılır ve sonrasında bez Karadeniz’in sularında yıkanır. Yıkanan kumaşlar Şile kumsallarındaki kumlarda serilerek kurutulur. Şile Bezinin önemli bir özelliği yıkandıkça beyazlayıp hafif bir görünüm ve yumuşaklık kazanmasıdır.

Şile Bezi üretiminin uzun yıllardır bölgede yapılması ve Şile Bezinin kendine has özelliklerine bağlı olarak bölgede Şile Bezi işleme sanatı gelişmiştir. Bu kapsamda, yörede Şile Bezi dokunduktan sonra, üzerlerine çeşitli motifler işlenir ancak bu zorunlu değildir.

Tablo 1 - Şile Bezinin özellikleri

Enden çekme toleransı (%) 10-15

Çözgü 16 ± 2 Sıklık (1 cm) Atkı 13 – 17 Çözgü 20 İplik Numarası ( Ne) Atkı 20

m² Ağırlığı ( g) 115 ± 10

Haşıl, Miktarı (%) 5 ± 2

Çözgü 20 ± 2 Kopma yükü (kgf) Atkı 18 ± 3 Çözgü 30 ± 5 Kopma uzaması (%) Atkı 35 ± 10

2017/001 Sayılı Resmi Türk Patent ve Marka Kurumu Yayım Tarihi: 15.03.2017 Coğrafi İşaret ve Geleneksel Ürün Adı Bülteni 23

Üretim Metodu: Şile Bezinin esas malzemesi pamuk ipliğidir. Yapılan araştırmalarda yörede keten yetiştirildiği dönemlerde keten ipliği ve ipek böceği yetiştirildiği dönemlerde ipekli dokuma örneklerine rastlanmışsa da, Şile Bezi son yüzyıldır %100 pamuk iplikten üretilmektedir.

Şile Bezi, el dokuma tezgâhları veya yarı otomatik dokuma tezgâhlarında aynı yöntem ve teknikler kullanılarak üretilir. Dokuma yapılmadan önceki ön hazırlık aşamalarında (iplik haşıllaması, çözgü hazırlanması) ve dokuma sonrası bezlerin kaymaklanması, yıkanması ve kurutulması aşamalarında ve üretilen kumaşların yapısında iki yöntem arasında hiçbir fark yoktur.

Şile Bezi üretimi 3 aşamadan oluşur;

• 1. aşama: İpliğin dokumaya hazırlık aşamaları (ön hazırlık – haşıllama, çözgü, tahar) • 2. aşama: Dokuma aşaması (el dokuma tezgâhında veya yarı otomatik dokuma tezgâhında) • 3. aşama: Son işlem (kaymaklama, yıkama, kurutma)

İpliğin Dokumaya Hazırlık Aşamaları (Ön Hazırlık):

Şile Bezinde kullanılan iplik Ne 20/1, 1. Sınıf %100 ham pamuktur. Şile Bezi dokuma iplerinin en önemli özelliklerinden biri de bükümdür. Büküm, dokunan kumaşa esnek ve dalgalı, kırışık bir görünüm verir, bu sayede Şile Bezi hava geçirgenliği yüksek bir kumaş halini alır. Şile Bezi dokumasında kullanılan iplik 1.100-1.300 arası tur/m kıvraklıktadır.

İplik çilelerinin bir arada bulunduğu “bürüm”ler alınır. Bu bürümler el yordamıyla açılarak keleplere yani bir diğer adıyla çilelere ayrılır. İki elin yardımıyla bu çileler açılır. Bir leğene su doldurulur ve çileler suyu iyice çekene kadar yaklaşık 30 dakika suda bekletilir.

Haşıllama, pamuk ipliğine dayanıklılık ve kayganlık sağlamak amacı ile yapılan bir işlemdir. Bir tür kolalama yöntemi olan bu işlem, yumuşak olan pamuk ipliğinin sertleşmesini sağlarken aynı zamanda ipliği kabartır. Böylece dokuma esnasında ipliklerin birbirine yapışması ve kopması önlenerek dokumanın daha rahat yapılması sağlanır.

1 adet bürüm yaklaşık 4.500 gr gelir. Haşıllama için 4 adet bürüm yani toplamda yaklaşık 18 kg iplik çilesi kullanılır. Bir kazan içine yaklaşık 50 litre su doldurulur ve kaynatılır. Başka bir kapta yaklaşık 3 litre su içine 2 kg un konur ve elle ezilerek bulamaç haline getirilir. Daha sonra bu bulamaç kazanda kaynamakta olan suyun içine elekten geçirilerek ilave edilir. Kıvamını alana kadar yaklaşık 20 dakika kaynatılır, bu karışıma “çiriş” adı verilir. Kazan içinden bir kaşık ile alınan çiriş numunesinin kayganlığı ve homojenliği kontrol edilir. Kıvamın kontrolü için çirişe bir kaşık daldırılıp çıkartılır ve kaşık yüzeyine parmak ile dokunulur ve yüzeyin hemen kapanmaması beklenir. Kıvamını alan çiriş ateşten alınır, başka bir kazana elekten süzülerek aktarılır ve soğumaya bırakılır. Leğen içinde iyice suyu emen çileler el ile sıkılır, iki el arasında çırpıldıktan sonra bir elin yanmadan içine sokulabileceği sıcaklıktaki ılınmış çiriş içine atılır. Burada çileler karıştırılarak her noktası çirişi emdikten sonra çıkarılır ve el yordamıyla sıkılır sonrasında iki el arasında çırpılır ve daha önce hazırlanan sırıklara asılır. Kurutma işleminde çileler, birbirlerine değmeyecek ve iyice havalanacak şekilde havadar bir yerde sırıklara asılırlar. Haşıl işlemi pamuğa dirilik ve dayanıklılık sağlarken, iki elin çilenin içine sokularak çırpılması işlemi ipliğe esneklik kazandırır.

Çözgü Hazırlama: Haşıllanan çileler bobinlere sarılır ve çözgü çağlığına dizilir. Çileler bobinlere sarılırken önceleri tahtadan yapılmış elle çevrilen çıkrıklar kullanılırdı ancak günümüzde daha yaygın olarak elektrik motoru ile çalışan bobinvar makinası kullanılır.

Eski tip çıkrıklarda, tahtadan yapılmış, iplik sarması için “elenme” ya da “eleme” denilen, tahta çıtadan yapılmış döner bir sehpaya çıkrık takılır. Çıkrıklar bazen sabit bazen de seyyar bir taş üstüne oturtulur ve iplik eğirmede, katlamada, makara veya kaleme sarma işlemlerinde kullanılır. Haşıllandıktan sonra asılarak kurumaya bırakılan çileler toplanır. Çileden pamuk ipinin ucu ayrılarak makara, bobin ya da masuraya sarılır. Çıkrığın çevrilmesi ile iplikler, baldırandan veya kamıştan yapılmış “kalem” denen çıkrığa takılmış ince tahta çubuklara sarılır. Çözgüde kullanılacak iplikler tahta makaralara sarılır, hazırlanan diğer kalemler de mekiğin içerisine yerleştirilerek atkı olarak kullanılmak üzere masuralara sarılır.

Elektrik motoru ile çalışan bobinvar makinası ve masura sarma sisteminde ise kuruyan çileden pamuk ipinin ucu ayrılarak makara, bobin ya da masuraya sarılır. Bu yöntemde elle yapılan çevirme işlemi elektrikli motor 2017/001 Sayılı Resmi Türk Patent ve Marka Kurumu Yayım Tarihi: 15.03.2017 Coğrafi İşaret ve Geleneksel Ürün Adı Bülteni 24

yardımıyla yapılır. Çözgü için kullanılacak iplikler bobinlere sarılarak çözgü çağlığına dizilir. Dokuma tezgâhında atkı olarak kullanılacak iplikler mekik içine yerleştirilecek masuralara sarılır.

Hazırlanan bobinler çözgü çağlığına dizilerek çözgü hazırlanır. İstenen ene göre, her 1 cm’de 14 iplik olacak şekilde tespit edilen adette tel tezgâha geçirilir. Örneğin 45 cm eninde bir Şile Bezinin çözgüsü yaklaşık 600 tel iplikten oluşur. Çözgü hazırlanırken çözgü çağlığına 100 adet bobin yerleştirildiyse 600 tel ipliği tamamlamak için yan yana 6 bağ sarım yapılır. Sarımların uzunluğu çözgünün istendiği uzunluk olarak ayarlanır. Çözgü makinasında sarılan çözgü daha sonrasında dokuma makinasına takılmak üzere çözgü levendine aktarılır. Çözgü levendi, rahatça hareket edebilecek şekilde dokuma tezgâhının üst veya arkasında bir yere asılır.

Şile Bezi, bezayağı tekniğiyle dokunan bir kumaş olduğundan iki çerçeve kullanılır. Dokuma esnasında çerçevelerin biri yukarı biri aşağı giderek çözgü iplikleri arasında boşluk meydana getirir. Bu boşluğun arasından içinde atkı ipliği olan mekik geçer ve çerçevelerin her harekette biri aşağı biri yukarı yer değiştirmesi sonucu dokuma işlemi yapılır.

Tahar: Çapraz sırasından gelen çözgüler, tezgâhta çözgü ipliğinin hareketini sağlayan “gücü”lerden, tek tek el ile geçirilir. Gücüler her bir çerçeve üzerinde yer alan ipliklerin içinden geçtiği tellerdir. Çözgü iplerinin yarısı bir çerçeveden diğer yarısı ise ikinci çerçeveden geçirilir. Çerçevelerin ayrı ipliklere ayrılması, çapraza alınması sonucu mümkün olur. Bir sonraki aşama olarak çözgü iplikleri çaprazdan geliş sıralarına göre, tarak taharı özelliğine uygun olarak taraktan geçirilirler; bu işleme “tahar” denilir. Daha sonra tezgâhta dokunmuş kumaşın sarıldığı “gebedir” de denilen ön levende bağlanırlar. Bu şekilde tezgâh dokumaya hazır hale gelir. Şile Bezi dokumasında 1 cm’sinde 7 bölüm olan tarak kullanılır. Her bir bölümden farklı 2 çerçevenin gücüleri arasından gelen iplikler geçirilir. Bu şekilde 1 cm’de 14 adet iplik bulunur.

Daha önceden hazır bir çözgü varsa yeni iplikler dokuma tezgâhındaki iplerin uçlarına tek tek eklenir. Özellikle kenar kısımlarına dikkat edilmesi gerekir, bezin kenar kısımlarında birkaç tane ip ikişer ikişer alınır. Bu işlem dokumadan sonra bezin kenar kısımlarından sökülmesini engeller.

Dokuma aşaması (el dokuma tezgâhında veya yarı otomatik dokuma tezgâhında):

Tezgâha yeni geçirilen ipler ile tezgâhta önceden var olan iplerin düğümlenmesinin ardından çözgü iplikleri dokunmaya hazır hale gelir. Tarak, gebedir, gücü, tefe, ayaklık, kamçı parçalarından oluşan tezgâhta dokunan kumaşlar, 45 cm, 90 cm veya 150 cm enlerinde ve 20 metre boyunda toplar halinde bez haline getirilir.

Dokuma kumaşlar düz bezayağı örgü ile dokunur, ancak bazı örneklerde dokuma sırasında atkıdan verilmiş geometrik renkli desenlere de rastlanır.

El dokuma tezgâhı ile dokuma: Şile Bezi, el dokuma tezgâhı (kamçılı tip tezgâh) ile dokunurken dokumacı, ayaklarıyla pedallara basarak 2 adet çerçeveyi ayırır. Her bir pedal bir çerçeveyi yukarı çekerken diğer pedal çerçeveyi aşağıya ittirerek atkı ipliğinin çözgünün arasından geçerek dokunmasına olanak sağlar. Atkı ipi mekik içinde yer almakta olup kamçıyı, yani bir ipe bağlanmış mekiği soldan sağa ya da sağdan sola fırlatan düzeneği çalıştırır. Açılan çerçeveler ile çapraza alınmış çözgü ipleri arasında gidip gelen, içinde atkı ipliğini barındıran mekik hareket ettikçe her bir hareket sonrası dokumacı tarafından tefe, atkı ipini yatay düzlemde sıkıştırarak dokumanın yapılmasını sağlar. Dokuma sırasında kopan iplikler takip edilerek bağlanırlar.

Yarı otomatik dokuma tezgâhı ile dokuma: Yarı otomatik dokuma tezgâhının el dokuma tezgâhından tek farkı el dokuma tezgâhındaki dokumacının yaptığı hareketlerin elektrik motoru desteği ile yapılmasıdır. Bunlar dışında mekiğin içindeki masuranın değiştirilmesi yine dokumacı tarafından yapılır ve yine el dokumasında olduğu gibi kopan iplerin takibi yapılarak kopanlar bağlanmak suretiyle dokumaya devam edilir. Yarı otomatik dokuma tezgâhları dokumacının yaptığı hareketleri mekanik hale getirerek el dokuması ile birebir aynı özellikte kumaş oluşturur.

Şile Bezi dokunurken kenar kısımlarında birkaç tane ipin ikişer ikişer alınarak oluşturulduğu kumaş kenarı yalnızca el dokuma tezgâhında ve yarı otomatik dokuma tezgâhında dokunan Şile Bezlerinde görülür. Modern dokuma makinalarında bu hususiyette bez üretilememektedir.

2017/001 Sayılı Resmi Türk Patent ve Marka Kurumu Yayım Tarihi: 15.03.2017 Coğrafi İşaret ve Geleneksel Ürün Adı Bülteni 25

Son işlem (kaymaklama, yıkama, kurutma):

Dokunmuş kumaş, tezgâhtan alındıktan sonra bitiş işlemlerine geçilir. Doğal görünüm olarak sarımtırak renkli olan bu beze kireç kaymağı ile ağartma işlemi yapılır. 1 top (20 m) Şile Bezini kaymaklamak için öncelikle bez, oda sıcaklığında su dolu bir leğende suyu iyice emene kadar bekletilir. 1 top Şile Bezini ağartmak için 100 gram kireç kaymağı ve 100 gram çamaşır sodası bir kapta karıştırılır. Başka bir leğen içine 20 litre su konur ve kaptaki kireç kaymağı karışımı süzülerek leğene aktarılır. 1 top önceden ıslatılmış Şile Bezi, karışımın bulunduğu leğene bastırılır. Yaklaşık 5-10 dakika ters yüz edilerek bastırılan Şile Bezi ağartılmış olur.

İstenen renge ulaşıldıktan sonra bezler kireç kaymağı karışımından çıkartılır ve arınana kadar su ile durulanır. Durulama sonrası Şile Bezine asıl özelliğini veren yıkama işlemi, Şile ilçesindeki Karadeniz kıyılarında deniz suyunda yıkanarak yapılır. Beyazlanan Şile Bezi top halinde denizde birkaç kez çırpılıp çalkalanır ve kum üstünde güneşte kurumaya bırakılır. Suyun ve kumun yapısı bezin dokusuna işler. Deniz suyu ile yıkandıktan sonra kurutulan Şile Bezi bükümlü, kıvrak bir görünüm kazanır.

Şile Bezi denizde yıkanıp kumda kurutulduğundan dolayı hava şartlarının ılıman olduğu zamanlar bu işlemlerin yapılması için uygundur. Nisan ayından başlayarak, Kasım ayı içerisine dek havanın yağmursuz ve sıcak olduğu günlerde yıkama ve kuma sererek kurutma yapılır. Yıkanan ve kurutulan bezler 20 m’lik toplar halinde katlanmış olarak saklanır.

Şile Bezi en çok ham pamuk ipinin kendi rengiyle (ekru rengi) kullanılır ancak istendiği takdirde ham renginden farklı bir renkte de üretilebilir. Şile Bezini renklendirme işlemi ya çile halinde boyama ile ya da kumaşın boyanması ile yapılabilir. Çile halinde boyama yönteminde, dokuma için önceden renklendirilmiş iplikler kullanılır. Kumaşın boyanması yönteminde ise dokuma işleminden sonra renklendirme yapılır.

Coğrafi Sınır İçerisinde Gerçekleşmesi Gereken Üretim, İşleme ve Diğer İşlemler: Dokuma hazırlık aşamaları olan haşıllama, çözgü hazırlama ile dokuma işlemleri ustalık gerektiren işlemlerdir ve bu ustalık Şile’de uzun yıllardan bu yana oluşmuştur; o yüzden bu işlemler Şile’de gerçekleştirilmelidir. Dokunan Şile bezlerinin Karadeniz’in Şile sahillerinde yıkanması ve Şile kumsalındaki kumlara serilerek kurutulması sebebiyle bu işlemlerin de Şile’de yapılması gerekmektedir.

Denetleme: Şile Bezinin üretim metodunda açıklanan özelliklere uygun olarak üretilip üretilmediğine dair kontroller T.C. Şile Belediyesi Kültür ve Sosyal İşler Müdürlüğü, Şile Turizm Kültür ve Tanıtım Derneği, Şile Bezini Koruma Yaşatma ve Geliştirme Derneği tarafından her kurumdan en az bir kişinin katılımıyla oluşturulan toplamda en az 4 kişilik komisyon tarafından yapılır. Hem üretim aşamalarında (haşıllama, çözgü hazırlama, dokuma, kaymaklama, yıkama ve kurutma) hem de pazarlama aşamalarında düzenli olarak yılda iki kez, yanı sıra şikâyet ve ihtiyaç duyulduğunda her zaman denetim yapılır.

2017/001 Sayılı Resmi Türk Patent ve Marka Kurumu Yayım Tarihi: 15.03.2017 Coğrafi İşaret ve Geleneksel Ürün Adı Bülteni 26

9. Ağın Leblebisi

Başvuru Tarihi : 26.01.2015 Başvuru No : C2015/008 Coğrafi İşaretin Adı : Ağın Leblebisi Ürünün Adı : Leblebi Coğrafi İşaretin Türü : Menşe adı Başvuru Sahibi : Ağın Kaymakamlığı Köylere Hizmet Götürme Birliği Başvuru Sahibinin Adresi : Merkez Mahallesi Atatürk Cad. Hükümet Konağı Kat.3 Ağın/Elazığ Coğrafi Sınırı : Elazığ ili, Ağın ilçesi merkez ve köyleri Kullanım Biçimi : Markalama

Ürünün Tanımı ve Ayırt Edici Özellikleri: Ağın Leblebisi; Ağın ilçesinde yetişen tüylü nohuttan yapılan, Ağın ilçesi Bademli Köyünden çıkarılan kum ile meşe küllü su kullanılmak suretiyle yöreye has üretim metodu sonucu elde edilen, uygun koşullarda saklandığı takdirde uzun süre bayatlamayan leblebidir. Rengi kızıl kahve, tadı tuzlu ve görünümü mat şeklindedir.

Ağın Leblebisinin kimyasal özellikleri aşağıdaki gibidir.

1000 g leblebi üzerinde yapılan analiz sonuçlarına göre Protein Miktarı %20,86 Selüloz Miktarı %2,84 Yapay Boya Maddesi Yok Doğal Gıda Boyası Yok

1. Ağın ilçesinde yetişen nohutun özelliği: Ağın ilçesi ve köyleri Doğu Anadolu karasal iklimin hüküm sürdüğü bir bölge olmasına rağmen Keban, Atatürk ve Karakaya Barajları nedeni ile Akdeniz ve karasal iklim arasında geçiş özelliğine sahip ılıman bir iklim özelliğine sahiptir. Bu iklim özelliği Ağın’da kireçli bir toprak yapısına neden olurken, tüylü özellik arz eden, kalın kabuklu ancak kabuk salma özelliği iyi olan nohutun yetişmesini sağlar. Ağın ilçesinde yetişen ve yerel bir popülasyon olan bu nohut, Fabaceae (baklagiller) familyasının Faboideae alt familyasına ait Cicer arietinum türünün damla nohut çeşidi olup, özellikleri aşağıdaki gibidir.

1.1 Yüz Dane Ağırlığı: Yüz dane ağırlığı 40-50 gr arasındadır. 1.2 İrilik: Uzunluk, genişlik ve kalınlığı ölçülerek yapılmıştır. 8 mm-11,1mm arasında genişlik, 7mm – 8,9 mm arasında kalınlık, 6,2 – 9,2 mm arasında uzunluk olduğu tespit edilmiştir. 1.3 Renk: Nohutların renkleri kumunda görüldüğü gibi renk ıskalasında tespit edilmiştir. Bu hususta ıskalanın 3:1:1 – 3:4:1 arasında değişen sarı renkleri kullanılır. 1.4 1/4 Litre Ağırlığı: 330 – 345 gr arasında değişir. 1.5 Yoğunluk: 1,32 – 1,38 gr/cm3 arasındadır. 1.6 Kabuk Nispeti: %9,8 - % 12,3 arasındadır. Kabuğunu çabuk atma özelliğine sahiptir. 1.7 Pişme Emsali: 60-90 dakika arasındadır. 1.8 Su Emme Kapasitesi Bu Nedenle Hacim Artışı: Su emme kapasitesi 104- 117 gr arasındadır. Hacim artışı % 100’e yakındır.

Nohutun kimyasal özellikleri aşağıdaki gibidir.

1000 g nohut üzerinde yapılan analiz sonuçlarına göre Rutubet miktarı %9,3 Protein miktarı %22,55 Yağ Miktarı %4,70 Selüloz Miktarı %3,36

2. Ağın ilçesi Bademli Köyünden çıkarılan kumun özelliği: Bademli Köyü kumu, partikül büyüklüğü bakımından alışılagelen kumlardan çok daha küçüktür. İçeriğindeki magnezyum kalsiyum karbonat değerinin %93 olması ısı iletme kapasitesinin yüksek olmasını sağlamakta ve bu da diğer yerlerde üretilen leblebilerden farklı olarak Ağın’da üretilen leblebinin nohutlarının sadece bir kez kavrulmasını yeterli kılmakta, ayrıca leblebinin gevrek olmasına ve uzun süre taze kalmasına neden olmaktadır. 2017/001 Sayılı Resmi Türk Patent ve Marka Kurumu Yayım Tarihi: 15.03.2017 Coğrafi İşaret ve Geleneksel Ürün Adı Bülteni 27

3. Üretim Metodunun Farklılığı: Ağın’da yetişen tüylü nohutların, meşe külü suyun içerisinde haşlanmaya tabi tutulması işlemi, diğer yörelerdeki leblebi üretiminde kullanılmayan bir yöntemdir. Ayrıca diğer yörelerde kumsuz olarak 3-4 kez kavrulan nohutlar, ilk kavurmadan sonra 10-15 günlük dinlendirmenin ardından diğer kavurma işlemlerine tabi tutulurken Ağın Leblebisi, kumda ve sadece bir kere kavrulur ve kabuğu alınarak satışa sunulur.

Üretim Metodu: Üreticilerden alınan nohutlar önce bir elekten geçirilerek leblebi yapımına uygun büyüklükteki nohutlar ile nohut içine karışmış olan taş toprak parçaları ayrıştırılır. Ayıklanarak kavrulmaya hazır olan nohutlar çuvallarda saklanır. 15 litre suyun içerisine 1 kg meşe külü konularak daha sonra kullanılmak üzere dinlendirmeye bırakılır. 3- 4 saat dinlendikten sonra meşe külü kazanın dibine çöker ve üstte kalan temiz su kullanılır. Ağın Leblebisinin üretimi makine ve el yapımı olarak iki şekilde yapılabilir. Her iki şekildeki üretimde aynı nitelikte leblebi elde edilir.

1. Elle Yapım: Ağın Leblebisinin üretimi için yerden yüksekliği yaklaşık 20-25 cm olan biri büyük, biri küçük iki adet ocak kurulur. Küçük ocak üzerine yerleştirilen tencerenin içerisine 2 lt dinlendirilmiş meşe küllü su konulur. Büyük ocak üzerine leblebi sacı yerleştirilir ve içerisine Bademli Köyünden çıkarılan kum koyularak ocak odun ateşinde ısıtılmaya başlanır. Küçük ocağa koyulan meşe küllü su kaynamaya başladığında 200 gr tuz koyulur. Daha sonra 6 kg nohut kaynayan meşe küllü suyun üstüne dökülerek karıştırılır. Meşe küllü su kaynamaya başladıktan sonra ocağın altındaki odunların fazlası alınır. Aksi takdirde ateş hızlı yanacağından haşlanmakta olan nohut tam tavına gelmeden yanar ve tencereye yapışır. Haşlanmakta olan nohut arada bir karıştırılır. Bu arada büyük ocakta yanan ateş kum ısınıncaya kadar yakılmaya devam edilir. Haşlanmaya bırakılan nohut tamamen suyunu çektikten sonra 3 kg alınarak büyük ateşte ısıtılan kumun içine dökülür. Nohut dökülür dökülmez ateş küreği ile kızgın kum hemen karıştırılmaya başlanır. Kızgın kumla karışan nohut eğer kum tam ısınma tavına gelmişse mısır patlaması gibi ses çıkarır ve kum sanki kaynıyormuş gibi bir hal alır. En önemli ve ustalık gerektiren kısım kumun sıcaklığını ayarlamak ve karıştırma işlemini yapmaktır. Karıştırma işlemi nohudun kabuğu kızarıncaya kadar yaklaşık 4-5 dakika kadar devam eder. Kavurma esnasında sacın altındaki ateşin miktarı iyi ayarlanmalıdır. Fazla olursa kavurma işlemi gerçekleşmeden nohut yanar; ateş az olursa nohut kavrulmadan büzüşür ve kabuğunu vermez. İyi kavrulmuş nohut kabuğunu çabucak salıverir. Kavurma işlemi bittikten sonra kum ve nohut karışımı bulunan leblebi sacı eleğin üzerine boşaltılır. Kavrulmuş nohutlar eleğin üzerinde kalır, kum ise leğenin içine akar. Eleğin içinde kalan nohutlar bir çuvalın içine konulur. Biraz soğuduktan sonra kavrulmuş nohutların dışarıyla hava temasını kesecek şekilde çuvalın ağzı üzerine katlanarak örtülür.

Kavrulan nohutlar iyice soğuduktan sonra kabuk ayırma işlemi yapılır. Bu işlemde kullanılan elek genellikle etrafına kalın çıta çakılmış ve çiviyle delinmiş bir teneke parçasıdır. Kabuk ayırma işlemi kavrulan nohutların eleğe dökülerek elle ovulması şeklinde yapılır. Hazır olan leblebilerin hava alıp bayatlamaması ve nemlenmemesi için naylon poşetlerde ağzı kapalı saklanması şarttır.

6 kg haşlanmış nohutun kavrulması sonucunda 3-4 kg leblebi elde edilir.

Elle üretimde kullanılan malzemeler aşağıda belirtilmektedir.

a. Leblebi sacı (ağız çapı yaklaşık 70 cm), b.Bademli Köyü kumu, c. 2-2,5 lt hacimli plastik kap, d. 12- 15 lt hacimli tencere, e. 5-7 lt hacimli bir kap, f. Kumu karıştırmak için ateş küreği, g. Çuval, h. Elek, j. Meşe külü

2. Makine ile üretim: 500 lt su hacmine sahip haşlama tankının içine yaklaşık 35 lt meşe küllü su doldurulur. Sonra tank ısıtılmaya başlanır. Isıtma işlemi yine odunla yapılır. 2-2,5 saat sürecek su ısıtma işlemi devam ederken kavurma işleminin yapılacağı silindir içine yaklaşık 40-50 kg Bademli Köyü kumu dökülerek ısıtılmaya başlanır. Haşlama tankındaki meşe küllü su kaynamaya başlayınca içine 4 kg tuz atılarak karıştırılır. 100 kg nohut haşlanmak üzere haşlanma tankına bırakılır. Haşlanan nohutlar haşlama tankından çıkarılarak kapalı bir kap içinde 5 dakika kadar dinlendirilir. Bu işlemler devam ederken kavurma silindiri içindeki kum ısıtılmaya devam eder. Kumun nohutları kavurmaya hazır hale geldiği kumun kabarmasıyla anlaşılır. Dinlendirilen haşlanmış nohutlardan 10 kg'ı kavurma silindirinin içine dökülür. Kavurma silindiri elektrikli bir dinamo ile sürekli karıştırılarak nohutların tamamının kavrulması sağlanır. Nohut kavurma işlemi yaklaşık 4-5 dakika sürer. Nohutların kabukları kızarmaya başladığında bu işleme son verilir. İyice kavrulan nohutlar makinenin elek sistemiyle dışarı alınır fakat kum silindir 2017/001 Sayılı Resmi Türk Patent ve Marka Kurumu Yayım Tarihi: 15.03.2017 Coğrafi İşaret ve Geleneksel Ürün Adı Bülteni 28

içinde kalır. Kavrulan nohutlar bir çuval içerisine konularak dinlenmeye alınır. Çuvallara konulan kavrulmuş nohutlar kabuk ayırma işlemine alınır. Bunun içinde yine kavurma silindiri kullanılır. Silindirin içindeki kum boşaltılarak silindir soğumaya alınır. Sonraki aşamada silindirin içine 15-20 kg kavrulmuş nohut koyularak silindir döndürülmeye başlanır. Bu işlem yapılırken silindir ısıtılmaz. Yine elektrikli dinamo ile silindir döndürülmeye başlanır. Bu işlem kavrulmuş nohutların kabuklarının %70- 80'i ayrılıncaya kadar devam eder. Kabukları ayrılan leblebileri almak için silindir içine uygun elek takılarak leblebiler ve kabuklar birbirinden ayrılır. Bu işlem yapılırken kırık ve ufak leblebileri de ayırmak mümkündür. Daha sonra kumu ve kabuğu ayrılan leblebiler makineden alınarak paketlenir ve satışa hazır hale getirilir. Kavrulan leblebilerin nem almaması için naylon poşetlerde muhafaza edilmeleri gerekir.

100 kg haşlanmış nohutun kavrulması sonucunda 60 kg leblebi elde edilir.

Makine ile üretimde kullanılan malzemeler aşağıda belirtilmektedir.

a. Haşlama tankı, b. Kavurma silindiri, c. Haşlama sepetleri, d. Bademli Köyü kumu, e. Meşe külü

Denetleme: Ağın Kaymakamlığı Köylere Hizmet Götürme Birliği koordinatörlüğünde Elazığ Ticaret ve Sanayi Odasından uzman 1 kişi, Elazığ Gıda, Tarım ve Hayvancılık İl Müdürlüğünden uzman 1 kişi, Ağın Belediye Başkanlığından uzman 1 kişi, Ağın Sağlık Grup Başkanlığından uzman 1 kişi olmak üzere en az 4 kişinin katılımı ile oluşan denetim komisyonu tarafından denetimler yapılır. Denetim sırasında prosedüre uymadığı ortaya çıkan kişi ve kurumlar hakkında gerekli yasal işlemin yapılması için ilgili mercilere başvurmaya Ağın İlçesi Köylere Hizmet Götürme Birliği yetkilidir.

Denetim Komisyonu, Ağın Leblebisi üretimi yapılan imalathanelerde “ürünün tanımı ve ayırt edici özellikleri” ve “üretim metodu” kısmında belirtilen özelliklere uygun üretim yapılıp yapılmadığını denetleyerek raporlar. Nohutun Ağın'da yetişip yetişmediği ile ilgili denetimler, Ağın Gıda, Tarım ve Hayvancılık Müdürlüğünde görevli uzman 2 kişiden teşekkül eden komisyon tarafından yapılacaktır. Çiftçi kayıt sistemlerinden belirlenen çiftçilerin ürettikleri nohutlar kayıt altına alınarak, Ağın Leblebisi üreticilerinin sadece bu çiftçilerden alım yaparak üretim gerçekleştirmesi sağlanacaktır.

Ağın Leblebisi üretiminde kullanılan Bademli Köyü kumuna ilişkin denetim ise Köy Muhtarlığı tarafından kum alımlarının kayıt altına alınması suretiyle gerçekleştirilecektir. Komisyon gerektiğinde üreticilerin kullanmış olduğu kumu, üniversite veya diğer kurum ve kuruluşların laboratuvarlarına analiz ettirecektir.

Komisyon coğrafi işaretin kullanımına ilişkin denetimi yılda bir kez düzenli olarak, ihtiyaç duyulduğunda ve şikâyet üzerine her zaman yapılabilir. Denetime ilişkin raporlar Ağın İlçesi Köylere Hizmet Götürme Birliği tarafından ilgili mevzuatta ön görülen sürelerde Türk Patent ve Marka Kurumuna gönderilecektir. Denetim komisyonu; denetimin gerçekleştirilmesi için kamu veya özel kuruluşlardan uzman tüzel veya özel kişilere yetki verme, alma, denetim raporlarını inceleme, firma başvuruları hakkında nihai kararları verme, idari kararları alma, işleyiş için gerekli önlemleri alma, hakların korunması bakımından yasal ve/veya hukuki süreçleri başlatma, takip etme işlemleri için yetkili olarak faaliyet gösterecektir. 2017/001 Sayılı Resmi Türk Patent ve Marka Kurumu Yayım Tarihi: 15.03.2017 Coğrafi İşaret ve Geleneksel Ürün Adı Bülteni 29

10. Erbaa Narince Bağ Yaprağı

Başvuru Tarihi : 23.06.2016 Başvuru No : C2016/052 Coğrafi İşaretin Adı : Erbaa Narince Bağ Yaprağı Ürünün Adı : Yaprak Coğrafi İşaretin Türü : Menşe Adı Başvuru Sahibi : Erbaa Ticaret ve Sanayi Odası Başvuru Sahibinin Adresi : İsmetpaşa Mah. Hükümet Cad. No:180 Erbaa/TOKAT Coğrafi Sınır : Tokat ili Erbaa ilçesi sınırları içi olup, ilçe merkez ve köylerinde bağcılık tarımı yapılan üretim alanlarını içermektedir. Kullanım Biçimi : Etiketleme

Teknik özelliklere göre üretimi gerçekleştirilmiş ve ambalajlanmış Erbaa Narince Bağ Yaprağı’nı paketleyerek satışa sunan firmalar, Erbaa Ticaret ve Sanayi Odası’ndan veya onun yetkili kıldığı birinden "Erbaa Narince Bağ Yaprağı" yazan etiketleri alarak ürünlerinin üzerinde kullanabileceklerdir. Etiketin kullanımı ve basım yetkisi Erbaa Ticaret ve Sanayi Odası’na aittir.

Ürünün Tanımı ve Ayırt Edici Özellikleri: Narince üzüm çeşidi ülkemizin en kaliteli beyaz şaraplık çeşitlerindendir. Yaprakları ise, ülkemizin en kaliteli ve en fazla üretilen salamuralık asma yapraklarından birisidir. Tokat Bölgesi’nde salamuralık asma yaprağının en fazla üretildiği yer Erbaa ilçesi olup, bölgede en önemli tarım sektörlerinden birisi durumundadır. Yurt içi ve yurt dışı piyasaya asma yaprağının ticari olarak yayılması bölgede üretilen yapraklar sayesinde olmuştur.

Erbaa İlçesinin Coğrafi, İklim ve Toprak Özellikleri:

Erbaa İlçesi Orta Karadeniz bölgesinde Tokat iline bağlı olup, Kelkit ve Tozanlı çaylarının birleşerek Yeşilırmak (İris) adını aldığı yerde bereketli topraklar üzerinde kurulmuş şirin bir ilçemizdir. İlçe toprakları, kısmen Tozanlı Çayı olmak üzere özellikle Kelkit Irmağı boyunca bir ova ile bunu çevreleyen dağlık yerler içinde yer almaktadır. İlçenin üzerinde bulunduğu ovanın kuzeyinde; Canik dağı içinde değerlendirilen Karınca Dağı, güneyinde Sakarat ve Boğalı Dağları, doğu ve batısında da bu dağların uzantıları yer almaktadır. Rakımı ortalama 245 m olan Erbaa, Tokat'ın en düşük rakım değerlerine sahip ilçesidir. Erbaa'da Kuzey Anadolu'nun dağ silsilesi etkisini kaybettiğinden ve Yeşilırmak havasının batısında rutubetli rüzgârlara maruz kaldığından ılıman bir iklim hüküm sürmekte, kışları ılık ve yağışlı geçmektedir. Bölgede Akdeniz iklimi özelliklerini ve bu iklimi karakterize eden Lübnan sediri ve zeytin bitkilerine rastlanır. Bölge düşük rakım ve uzun vejetasyon dönemi ile Tokat'ın diğer ilçelerinden ayrılmaktadır. Bu durum da, bağlarda daha önce uyanmaya neden olmakta ve daha uzun süre yaprak hasat edilebilmesine imkân vermektedir. Bölge bağ toprakları tınlı bir tekstüre sahip, hafif alkali, potasyum ve fosfor açısından yeterli düzeydedir.

Erbaa Narince Bağ Yaprağı’nın Özellikleri:

Erbaa ilçesinde çok eskiden beri Narince üzüm çeşidine ait asmalardan salamuralık asma yaprağı ticari olarak toplanarak pazarlanmaktadır. Erbaa bölgesinde yetişen ve salamura yapılarak ticari olarak değerlendirilen asma yaprağının en önemli özelliği, yöre ekolojisinin kattığı fiziksel ve kimyasal üstün özellikler ile kısa sürede pişme 2017/001 Sayılı Resmi Türk Patent ve Marka Kurumu Yayım Tarihi: 15.03.2017 Coğrafi İşaret ve Geleneksel Ürün Adı Bülteni 30

özelliğidir. Bölgede yoğun olarak asma yaprağı yetiştirilen 10 farklı köyden örnekleme yolu ile üreticilerden temin edilen salamura asma yapraklarının fiziksel, kimyasal ve besin maddesi içeriğine yönelik özellikler aşağıdaki tablolarda yer almaktadır.

Erbaa Bölgesinde yetiştirilmiş ve salamura yapılmış Narince asma yapraklarının fiziksel özellikleri

Erbaa Narince Bağ Yaprağı’nın Görünüşü (Üst ve alt kısımdan görünüş)

Erbaa Bölgesinde yetiştirilmiş ve salamura yapılmış Narince asma yapraklarının kimyasal özellikleri 2017/001 Sayılı Resmi Türk Patent ve Marka Kurumu Yayım Tarihi: 15.03.2017 Coğrafi İşaret ve Geleneksel Ürün Adı Bülteni 31

Erbaa bölgesinden Mayıs ayı ortaları ile Temmuz ayı ortalarına kadar 5-6 dönemde asmaların yıllık sürgünlerinin uç kısmında yer alan üçüncü ve dördüncü nazik yapraklar sabah erken saatlerde toplanmaktadır. Kaba, dolu, zararlı ve hastalık gibi etmenlerden etkilenen yapraklar toplanmamaktadır. Toplanan yapraklar demetlenme sonrası kızışmadan %10 tuz içeren sıcak su haşlanarak salamura yapılmaktadır. Her hasat döneminde toplanan yapraklar ayrı ayrı bidonlarda salamura yapılmaktadır. İlk dört dönemde toplanan yapraklar zeytinyağlı dolma yapımında, beşinci ve altıncı dönemde toplanan yapraklar ise etli dolma yapımında kullanılmaktadır. Erbaa bölgesinde yaprak toplanan asmalar 110R ve 1103 Paulsen anacına aşılı olup, bağların ekonomik ömrü 40 yıldır. Ortalama olarak bağlarda dekardan 500-600 kg asma yaprağı toplanmaktadır.

Erbaa Bölgesinde yetiştirilmiş ve salamura yapılmış Narince asma yapraklarının mineral madde içerikleri

Ürünün ayırt edici özellikleri

Erbaa bölgesinde yetişen Narince asma yaprakları tüysüz, ince, yaprak ayası az yırtmaçlı, hoş bir tada sahiptir. Uluslararası ampelografik tanımlama sistemine göre yaprak ayasının şekli (OIV-67) yuvarlak, sap cebi (OIV-80) “U” şeklindedir. Hunter renk kolorimetresi parametrelerine göre salamura yaprağın üst kısmında yapılan ölçümlerde; ortalama olarak L değeri 41, a değeri -3,21 ve b değeri 20,99 dur. Bölgedeki yöntemlere göre salamura yapılmış Erbaa Narince yaprağı yarı geçirgen, sarımtırak yeşil renkte ve canlı bir görünüme sahiptir. Zeytinyağlı sarmada kullanılan yaprakların 100 gramına yaklaşık 27-30 adet yaprak girerken, etli dolmada ise 100 grama 40-45 adet salamura yaprak girmektedir.

Erbaa Narince Bağ Yaprağı düşük kalori ve yüksek oranda diyet lif içerir. 100 gram yaprak ortalama 54 kcal, 10,3 g diyet life sahiptir. Vitamin içeriği açısından zengin Erbaa bağ yaprağının 100 gramında yaklaşık olarak; K1 vitamini 411 mg, C vitamini 10,9 mg, B1 vitamini 0,01 mg, B6 vitamini 0,21 mg, toplam fenolik bileşik madde miktarı ise 972 mg/GAE dir. Erbaa Narince Bağ Yaprağı mineral maddeler açısından zengindir. 100 gram salamura yaprakta ortalama olarak kalsiyum 515 mg, potasyum 23 mg, Magnezyum 20 mg, fosfor 94 mg dır.

Erbaa Narince Bağ Yaprağı diğer asma çeşitlerine ait asma yapraklarından şekil, ağırlık, renk değerleri ve diyet lif içeriğinden ayırt edilebilecektir. Diğer bölgelerde yetiştirilen Narince bağ yapraklarından ise diyet lif, mineral madde, toplam fenolik ve K1 vitamin içeriğinden ayırt edilebilecektir.

Üretim Metodu:

Üretime esas ürün Erbaa ilçesi bağlarında yetiştirilen Narince üzüm çeşidine ait asma yaprağıdır. Asma yaprakları; asmaların çiçeklenme öncesinden itibaren 7-10 gün aralıklarla 5-6 dönemde hasat edilen nazik asma yapraklar (olgun yaprağın 1/3 veya 2/3 genişliğinde olan yaprak) kullanılır. Sürekli yeni gelişen taze asma yaprakları, sabah erken saatlerde sapları ile birlikte hasat edilir. Yapraklar hasat edilirken demetler halinde havalanma imkânı olan bez örtüler içerisine konulur. Hasat edilen yapraklar kızışmadan salamura işlemine geçilir. Salamura yapılacak yapraklar, son bir kez ayıklama işlemi sonrasında düzgün şekilde dizilmiş demetler ısıya dayanıklı 50 -100 litrelik plastik bidonlara dizilir. Yaprakların üzerine kanaviçe bez serilir. Bidonun üst kısmına salamura suyunun % 10 oranında iri salamura tuzu tartılarak eklenir. Paslanmaz çelik kazanlarda kaynatılan sıcak su, bidonların üzerine boşaltılır. Yapraklara salamura suyunun tam olarak nüfuz edebilmesi için mermer bloklar bırakılarak baskı yapılır. Yapraklar salamura suyu içerisinde 3-5 gün bekletilir. Salamuradan çıkarılan yapraklar plastik veya tahta kasalar üzerine serilerek sularını salmaları beklenir. Süzme işlemi tamamlanan yapraklar 1, 3, 5 2017/001 Sayılı Resmi Türk Patent ve Marka Kurumu Yayım Tarihi: 15.03.2017 Coğrafi İşaret ve Geleneksel Ürün Adı Bülteni 32

veya 10 litrelik plastik ambalaj malzemeleri içerisine demetler halinde basılır. Ambalajlanan salamuralık yapraklar serin, havalanabilir ve ışık almayan bir ortamda pazarlama zamanına kadar bekletilir.

Bölgede salamurada kullanılan tuzlar Türk Gıda Kodeksi tuz tebliğine ((2013/48) göre NaCl içeriği, suda çözünmeyen madde miktarı, arsenik, cıva, kurşun bakır ve kadmiyum bulaşanları açısından gıda güvenliği açısından uygundur.

Salamura asma yapraklarını paketleyerek satan özel ticari işletmeler, üreticilerden salamura yapılmış yaprakları satın alarak değişik ebatta ambalajlara paketleyerek piyasaya arz etmektedirler.

Denetleme:

Erbaa Ticaret ve Sanayi Odası’nın koordinatörlüğünde, Gaziosmanpaşa Üniversitesi Ziraat Fakültesi Bağcılık Bilim Dalı, Tokat Gıda, Tarım ve Hayvancılık İl Müdürlüğü, Erbaa Belediyesi, Erbaa Ziraat Odası ile Erbaa Gıda, Tarım ve Hayvancılık İlçe Müdürlüğü’nden birer elemanın katılımıyla oluşturulacak dört kişilik bir komisyon tarafından denetim işlemleri gerçekleştirilecektir.

Komisyon; denetimin gerçekleştirilmesi noktasında konusunda uzman donanımlı kişilere yetki verme, alma, denetim raporlarını inceleme, firma başvuruları hakkında nihai kararları verme, idari kararları alma, işleyiş için gerekli önlemleri alma, hakların korunması bakımından yasal ve/veya hukuki süreçleri başlatma, takip etme, tanıtım ve reklam çalışmaları konularında tam yetkili olarak faaliyet gösterecektir. Denetim komisyonu Erbaa Narince Bağ Yaprağı’nın ayırt edici özelliklerinin kontrolünü ve coğrafi işarete konu ürünün üretim metoduna uygun olarak üretilip üretilmediğini ve coğrafi işaretin kullanımını denetler.

Üretim yapan ve coğrafi işaret etiketi kullanacak firmalar iki aşamada kontrol edileceklerdir.

İlk aşamada, coğrafi işaret logosu bulunan hologramlı etiketleri talep eden firmalar ürünü işleme ve paketleme aşamasından önce Erbaa Ticaret ve Sanayi Odası’na başvurularını yapacaklardır. Her başvuru döneminde ne kadar ürün paketleyeceklerini, ürünleri hangi üreticiden ve ne miktarda aldıklarına dair bilgi bulunan ürün temin formunu başvuru aşamasında ek olarak sunacaklardır. Erbaa Gıda, Tarım ve Hayvancılık İlçe Müdürlüğü ÇKS kayıtlarından üreticilerin bağ alanları ve yaprak üretim miktarları her yıl düzenli olarak temin edilecektir. Bu şekilde firmaların üreticilerden temin etkilerin yaprak miktarı ile ÇKS kayıtlarındaki miktarlarla uyuşma olup olmadığı kontrol edilecektir.

İkinci aşamada ise, değişik ambalajlarla işlemini tamamlayan firmalarla iletişime geçilerek her parti ürün için farklı ambalaj içinde yer alan yaprak örnekleri alınarak komisyon tarafından uygun kaplar içinde mühürlü olarak kontrole gönderilecektir. Alınan örneklerde morfolojik gözlem ve fiziksel ölçümler yapılacak, gerekli görüldüğünde ise kimyasal analiz yapılacaktır. Değerlendirme sonucunda ürünün uygunluğu saptandığında firmaya hologramlı etiketler bedeli karşılığında verilecektir.

Teknik özelliklere göre üretimi gerçekleştirilmiş ve ambalajlanmış Narince Asma yaprağını paketleyerek satışa sunan firmalar, Erbaa Ticaret ve Sanayi Odasından veya onun yetkili kıldığı birinden “Erbaa Narince Bağ Yaprağı” yazan etiketleri alarak ürünlerinin üzerinde kullanabileceklerdir. Etiketin kullanımı ve basım yetkisi Erbaa Ticaret ve Sanayi Odası’na aittir. “Erbaa Narince Bağ Yaprağı” ibaresinin coğrafi işaret dışında etiketlenme ya da başka bir yolla kullanılması mümkün olmadığı gibi Erbaa Ticaret ve Sanayi Odası veya onun yetkili kıldığı bir makam dışındaki bir yerden de bu etiketleri temin etmek mümkün olmayacaktır. Erbaa Narince Bağ Yaprağı’nı satan firmalar “Erbaa Narince Bağ Yaprağı” ibaresini, kendi adlarına Türk Patent ve Marka Kurumu’ndan tescil ettirdikleri markaları ile birlikte kullanacaklardır.

Denetim komisyonu yılda en az bir kere olmak kaydıyla ve kendi belirleyeceği sıklıkla toplanacaktır. Ayrıca komisyon ihtiyaç olması durumunda, şikâyet ve şüphe üzerine belirlenen periyotlara bağlı kalmaksızın her zaman toplanarak Erbaa Narince Bağ Yaprağı’nı paketleyerek satan firmaları kendi belirleyeceği kişilerce denetleme yetkisine sahip olacaktır. Kurumlardan tahsis edilen komisyon üyelerinin denetim amacıyla yapacakları harcamalar, mesai ücretleri ve diğer masraflar denetlenen firmalarca karşılanacaktır.

Resmi Gazetede İlan Edilmiş Ancak Yerel ya da Ulusal Gazetede İlan Edilmemiş Coğrafi İşaret Başvurularının Yayımı

Aşağıdaki coğrafi işaret başvuruları 555 sayılı Coğrafi İşaretlerin Korunması Hakkında Kanun Hükmünde Kararnamenin 11 inci maddesi gereğince Resmi Gazetede ilan edilmiş fakat yerel ya da ulusal gazetede ilan edilmemiştir. Bu ilanlarda itiraz süresi Resmi Gazetede ilan edildiği tarihten itibaren altı ay olup ilgili kişiler bu süre içerisinde bu ilanlara karşı yapacakları itirazları Türk Patent ve Marka Kurumuna usulüne uygun olarak bildirebilirler. 1. Parmigiano Reggiano (Parmesan Peyniri)

Resmi Gazetede İlan Tarihi : 12.01.2017 İlgili Resmi Gazete Numarası : 29946 Başvuru Tarihi : 13.01.2011 Başvuru No : C2011/002 Coğrafi İşaretin Adı : Parmigiano Reggiano (Parmesan Peyniri) Ürünün Adı : Peynir Coğrafi İşaretin Türü : Menşe Adı Başvuru Sahibi : Consorzio del Formaggio Parmigiano-Reggiano Başvuru Sahibinin Adresi : Via Kennedy, 18 Reggio Emilia/İTALYA Coğrafi Sınırı : İtalya'nın Parma, Reggio Emilia, Modena, Mantua illeri, Po nehrinin sağ kıyısı ve Bologna, Reno nehrinin sol kıyısında yer alan bölgeleri. Kullanım Biçimi : Markalama

Ürünün Tanımı ve Ayırt Edici Özellikleri:

Parmigiano Reggiano Menşe Adının kullanımına, gerekli koşulları sağlaması kaydıyla, tekerlek peynir, porsiyon ve rendelenmiş haldeki peynirler için izin verilmiştir.

Parmigiano Reggiano Menşe Adının kullanımına ilişkin ürün şartnamesi üç bölümden oluşur:

 Parmigiano Reggiano Peyniri Ürün Standartları  Mandıra İneklerini Besleme Yönetmeliği  Markalama Yönetmeliği

PARMIGIANO REGGIANO PEYNİRİ ÜRÜN STANDARTLARI

A- Tekerlek halindeki Parmigiano Reggiano peynirinin özellikleri:

Parmigiano Reggiano, başlıca besin kaynağı menşe bölgesinde yetişen otlar olan ineklerden elde edilen, kısmen yağı alınmış çiğ inek sütünden yapılan, sert, pişirilmiş ve yavaş yavaş olgunlaştırılmış bir peynirdir. Sabah süt sağımlarından alınan süt, dinlendirildikten ve yüzeye çıkan kaymağın alınması yoluyla doğal olarak kısmen yağı alındıktan sonra kullanılan akşam sağımlarından elde edilen süt ile bakır varillerde karıştırılır. Buzağının işkembesinden yapılan peynir mayası kullanılarak süt peynirleştirilir. Anti-fermantasyon maddelerinin kullanılması yasaklanmıştır. Birkaç gün sonra peynir yaklaşık 20-25 gün tuzlu bir çözeltinin içinde bekletilir. Peynirin olgunlaştırmaya dayanıklılığı daha uzun olmasına rağmen, olgunlaştırma, peynirin kalıplaşmasından başlayarak en az 12 ay devam etmesi gereken doğal bir süreçtir. Olgunlaştırılmış peynir sofralık peynir olarak ya da rendeleme için kullanılır ve aşağıdaki karakteristiklere sahiptir:

• Hafif bombeli ya da hemen hemen düz yanlar, hafif yükseltilmiş düz kenarları olan düz yüzeylere sahip silindirik şekil; • Büyüklük: Düz yüzeylerinin çapı 35 ila 45 cm, kenar yüksekliği ise 20 ile 26 cm arasında değişir; • Her bir tekerlek peynirin asgari ağırlığı: 30 kg; • Dış görünüş: doğal saman renginde kabuk; • Peynirin gövdesinin rengi: Açık saman sarısından saman sarısına doğru değişir; • Karakteristik aroması ve tadı: Hoş kokulu, hafif, iştah açıcı ama keskin değildir; • Macunun yapısı: İnce tanecikli, gevrek; • Kabuk kalınlığı: Yaklaşık 6mm; • Kuru maddeye oranla yağ içeriği: Asgari %32; • Hammaddeler: inek sütü, tuz, buzağı işkembesinden yapılan peynir mayası; 2017/001 Sayılı Resmi Türk Patent ve Marka Kurumu Yayım Tarihi: 15.03.2017 Coğrafi İşaret ve Geleneksel Ürün Adı Bülteni 34

• Katkı maddeleri: yoktur.

B- Dilimleme, rendeleme ve paketleme işlemleri

Tüketicileri korumak adına, rendelenmiş ve porsiyonlara ayrılarak önceden paketlenmiş Parmigiano Reggiano peynirinin orijinalliğini güvenceye almak için, rendelenmiş ve kabuklu ya da kabuksuz olarak porsiyonlara ayrılmış peynirin paketlenmesi, kaliteyi, izlenebilirliği ve kontrolü sağlamak amacıyla tanımlanan coğrafi alan içinde yapılacaktır.

Dilimleme, rendeleme ve paketleme işlemlerine, perakende satış noktasında, doğrudan satış için tüketicinin talebi üzerine yapılacaklarsa izin verilir, ancak şu şartla ki, ikinci durumda, bu işlemlerin tüketici talebi ile yapılması gereklidir ve ürünün izlenebilirliği sağlanmalıdır.

C- Rendelenmiş haldeki Parmigiano Reggiano peynirinin özellikleri:

Parmigiano Reggiano menşe adı;

• Rendeleme işleminin Parmigiano Reggiano peynirinin üretim alanında gerçekleştirilmesi; • Ambalajlamanın başka işlem yapılmadan gerçekleştirilmesi; • Muhafaza edilen özellikleri ve özgün organoleptik karakteristikleri değiştirecek hiçbir maddenin ilave edilmemesi şartıyla inhisarı olarak söz konusu menşe adını kullanma yetkisi bulunan bütün peynirden elde edilmiş olan rendelenmiş tür için genişletilmiştir.

Söz konusu menşe adı ile atıf edilen peynir türü, yukarıda belirtilen parametrelere ek olarak, aşağıda belirtilen teknik ve teknolojik parametrelere sahip olan rendelenmiş peynir ile sınırlıdır:

• Nem: En az %25 ve en fazla %35, • Görünüş: toz gibi olmayan, homojen, en az 0,5 mm çapında ve en fazla %25 oranında parçacıklar, • Kabuk miktarı: En fazla %18, • Amino-asit kompozisyonu: Parmigiano Reggiano peynirine özgüdür.

Üretim Metodu:

Parmigiano Reggiano, çiğ inek sütünden yapılıp uzun sürede olgunlaştırılarak üretilen sert bir peynirdir. Temel olarak menşe alanındaki meralardan beslenen ineklerin sütünden yapılmıştır. Kullanılan süt çiğ süttür ve termal muamele yapılmaz. Katkı maddesi kullanımı kesinlikle yasaktır.

Akşam sağılan süt ve sabah sağılan süt, süt sağımından itibaren iki saat içinde mandıraya el değmemiş olarak teslim edilir. Süt, sağıldıktan hemen sonra soğutulur ve 18°C'nin altına düşmeyen bir sıcaklıkta saklanır. Akşam sütünün yağı, üstü açık paslanmaz çelik küvetlerde doğal olarak yüzeye çıkan kaymağın alınmasıyla kısmen alınır. Mandıraya vardıktan hemen sonra sabah sütü bir önceki akşamdan gelen kısmen yağı alınmış süt ile karıştırılır. Bu sütün de, doğal olarak yüzeye çıkan kaymağın alınmasıyla, kısmen yağı alınabilir.

Sabah sütünün maksimum %15'lik bir miktarı bir sonraki gün işlenmek üzere saklanabilir. Bu durumda süt, mandırada, özel karıştırıcılarla teçhiz edilmiş ve en az 10°C'lik bir sıcaklıkta uygun soğutma konteynerlerinde tutulmalı ve aynı günün akşamı bekleyen küvetlere boşaltılmalıdır. Ardından kesik süt suyu mayası süte eklenir. Bu, bir önceki günün peynir yapım işleminden geriye alan mayanın eş zamanlı asidifikasyonundan elde edilen laktik fermentlerinin doğal bir maya kültürüdür.

Sütün kesilmesi, buzağı işkembesinden yapılan peynir mayasının kullanımıyla kesik koni şeklindeki bakır variller içinde gerçekleşir. Sütün kesilmesinin ardından, kesilmiş süt tanelere ayrılır ve pişirilir. Ardından, bu kesik süt parçacıkları sıkıştırılmış bir kütle oluşturmaları için varilin alt kısmına yerleşmeye bırakılır. Bundan sonra da bu peynir kütlesi kalıplama işlemi için özel kalıplara yerleştirilir. Birkaç gün sonra, peynirler bir tuz solüsyonu banyosunda yaklaşık 20-25 gün tuzlanır. Olgunlaştırma, peynir kalıplamasının başlangıcından en az 12 ay sonrasına kadar sürmelidir. Yazın, olgunlaştırma odalarının sıcaklığı en az 16°C olmalıdır.

MANDIRA İNEKLERİNİ BESLEME YÖNETMELİĞİ:

Parmigiano Reggiano peynirinin üretiminde kullanılacak sütün elde edilmesi özel şartlara bağlı olduğundan bu sütün elde edileceği inekler için ayrı bir besleme yönetmeliği çıkartılmıştır. Parmigiano Reggiano peynirinin hammaddesini oluşturan sütü üreten inekler Parmigiano Reggiano Peyniri Menşe Adının şartnamesinde belirtilen 2017/001 Sayılı Resmi Türk Patent ve Marka Kurumu Yayım Tarihi: 15.03.2017 Coğrafi İşaret ve Geleneksel Ürün Adı Bülteni 35

‘IL REGOLAMENTO Dİ ALİMENTAZİONE DELLE BOVİNE’e (Mandıra İnekleri için Besleme Yönetmeliği) uygun olarak beslenmelidir.

MARKALAMA YÖNETMELİĞİ:

Markalama Yönetmeliği kapsamında, Parmigiano Reggiano’nun ayırt edici menşe markası aşağıdaki şekilde mandıralar tarafından tatbik edilir.

Parmigiano-Reggiano ya da “CFPR” ibaresini içeren bir kazein plakasının ve tekerleği tanımlayan kodların tatbiki; Her bir tekerleğin tüm yüzeyine, üretim mandırasını tanımlayan numara ve üretim yılı ve ayının yanı sıra “Parmigiano-Reggiano” yazısını oluşturacak şekilde kabuk üzerine noktaları kalıpla basan uygun matrislerin (kalıplama bantlarının) kullanımı.

Derece markalaması, yetkilendirilmiş Kontrol Departmanı gerekli denetleme işlemlerini gerçekleştirdikten sonra aşağıda belirtilen işlemlerdeki gibi silinmez markaların uygulanmasıyla Parmigiano-Reggiano Konsorsiyumu tarafından gerçekleştirilmektedir.

Consorzio del Formaggio Parmigiano-Reggiano’nun Görevleri:

1. Konsorsiyum, ürün şartnamesine uygun olarak markaların nasıl kullanılması gerektiğine dair yolları tespit eder ve bunların mandıralarda doğru kullanımlarını denetler. 1151/12 sayılı (AB) Yönetmeliğine göre, yetkili merciler tarafından tespit edilen menşe markalarının uygun kullanılmaması halinde ya da şartnamelerin diğer ihlalleri halinde, Konsorsiyum, kalıplama bantlarının ve plakalarının geri çekilmesini ve/veya yürürlükteki kurallara uygun olarak yaptırım önlemlerinin icra edilmesini sağlar.

2. Konsorsiyum, her Parmigiano-Reggiano mandırasına bir kimlik numarası verir, bu numara daha sonra Kontrol Merciine verilir ve kontrol sistemine eklenir.

3. Markalama Yönetmeliği ile öngörülmeyen diğer markaların tekerlekler üzerinde kullanılması için, Konsorsiyum tarafından açıkça yetkilendirme gerekmektedir. Bu şekildeki markalar, menşe adlarının üzerine konumlandırılamaz, böylece menşe adlarının geçerliliği güvence altına alınır.

Mandıranın Yükümlülükleri:

1. Parmigiano-Reggiano peynirini üretmek isteyen mandıralar, üretim faaliyetlerinin başlamasından en az 4 ay önce Konsorsiyuma ilgili gerekli başvuruları sunmak zorundadır. Kendilerine, menşe markalarının tatbik edilmesi için gereken bir mandıra kimlik numarası, kalıplama bantları ve kazein plakaları verilmesi için kontrol sisteminin bir parçası olduklarını belirtmelidirler.

2. Mandıralar, güvene dayalı olarak tedarik edilen kalıplama bantlarının ve kazein plakalarının doğru kullanımı ve korunmasından sorumludur.

3. Mandıralar, Üretim Kayıt Defterini günlük olarak tutmalıdır. Bu defter Konsorsiyum tarafından tasdik edilmelidir ve faaliyetlerini yürütmesi için Kontrol Merciine ve yetkili mercilere sunulmalıdır.

4. Mandıralar, bütün üretimin kayıtlarını tutmak zorundadır. Mandıraların gerekli kayıtları tutmaması halinde, yürürlükteki kanunlara uygun olarak yaptırımlar uygulanacaktır.

5. Mandıralar, 4, 5, 6, 7, 8 ve 9. Maddelerde öngörüldüğü şekilde, sınıflandırma işlemlerinin, marka tatbikinin ve iptalinin icra edilmesi için peynirin Konsorsiyuma sunmakla ya da sorumlu bir personel tarafından sunulmasını sağlamakla sorumludur. İhlal durumunda Konsorsiyum, kontrol planında öngörülen hükümlere uygun olarak, kalıplama bantlarının ve kazein plakalarının geri alınmasını ve/veya Kontrol Planında öngörülen hükümlere uygun olarak yaptırım önlemlerinin icra edilmesini düzenler.

6. Mandıralar, Konsorsiyum’un söz konusu Yönetmeliğinin uygulanması için yararlı olan tüm unsurları Konsorsiyuma ve görevli memurlarına tedarik etmekle yükümlüdür.

Üretim Lotlarının Tanımlanması ve Kalite Denetimi:

1. Her bir mandıra ürünün üretimi lotlara ayrılmıştır. Örneğin;

2017/001 Sayılı Resmi Türk Patent ve Marka Kurumu Yayım Tarihi: 15.03.2017 Coğrafi İşaret ve Geleneksel Ürün Adı Bülteni 36

a. 1. lot: Ocak-Nisan ayları arasında üretilen peynirler. b. 2. lot: Mayıs-Ağustos ayları arasında üretilen peynirler. c. 3. lot: Eylül-Aralık ayları arasında üretilen peynirler.

2. Derece markasını tatbik etmeden önce, Parmigiano-Reggiano peynirinin her bir tekerleği, Konsorsiyum tarafından hazırlanan listeye kaydedilen, Konsorsiyum tarafından atanan en az iki uzmandan meydana gelen bir Komite tarafından denetlenir ve bunun akabinde Kontrol Departmanı usulüne uygun olarak bilgilendirilir.

3. Kalite denetleme ve marka uygulama işlemleri menşe bölgesi içinde gerçekleştirilir.

Denetleme:

PROSEDÜRLER:

Kalite Denetimi:

Kalite denetleme işlemleri aşağıdaki listeye dayanılarak, üç zaman periyodu içindeki üç üretim lotu için gerçekleştirilir.

1. Birinci lotun peyniri, aynı yılın Aralık ayının 1. gününden başlayarak denetlenir.

2. İkinci lotun peyniri, takip eden yılın Nisan ayının 1. gününden başlayarak denetlenir.

3. Üçüncü lotun peyniri, takip eden yılın Eylül ayının 1. gününden başlayarak denetlenir.

Peynir Sınıflandırması:

1. Peynir kalitesi denetlenmesi, ekte yer alan sınıflandırmaya uygun olarak, yerel kullanımlar ve alışkanlıklara bağlı olarak, bir çekiç veya peynir sondası yoluyla, tekerleklerin dış görünüşünün, peynir macununun dokusunun ve aromasının değerlendirilmesiyle gerçekleştirilir.

2. Kalite değerlendirmesini mümkün olduğunca objektif biçimde yapmak amacıyla, Komiteler yapısal ve organoleptik özellikleri değerlendirmek için lot başına en az bir tekerleği kesmelidir ve her durumda her bin tane ya da binin kesirleri için en az bir tekerlek kesmek zorundadır. Mandıralar, uzmanlar tarafından gösterilen kesilecek tekerlekleri tedarik etmek ve bir parçasını almalarına izin vermek zorundadır.

Mürekkepli Mühürlerin Basılması:

Kalite denetlemesiyle aynı anda, “Peynir Sınıflandırması” bölümü altında belirtildiği üzere, ekte tanımlanan aşağıdaki kategorileri tanımlamak amacıyla tekerleklere silinmez mürekkep mühürleri basılır.

1. Birinci kategori; “birinci sınıf”, “sıfır” ve “tek” olarak sınıflandırılan “Parmigiano- Reggiano” peynir tekerleklerini gösterir.

2. İkinci kategori; “orta sınıf” ya da “prima stagionatura” olarak sınıflandırılan “Parmigiano-Reggiano” peynir tekerleklerini gösterir.

3. Üçüncü kategori; “düşük sınıf” ve “rejekte” olarak sınıflandırılan Parmigiano-Reggiano” peynir tekerleklerini gösterir.

Sıcak Demir Markalarının Tatbik Edilmesi:

1. “Parmigiano-Reggiano Consorzio Tutela” yazısını içeren oval bir sıcak demir markası ve üretim yılı, birinci ve ikinci kategorilerdeki tekerleklerin üzerine yakarak basılır.

2. İkinci kategori peynir, tekerleğin her tarafına tatbik edilen silinmez bir marka yoluyla tanımlanır.

3. Sıcak demir markalama, Kontrol Mercii tarafından verilen talimatlara uygun olarak kalite denetiminden yedi gün sonra gerçekleştirilebilir.

Menşe Markalarının İptali: 2017/001 Sayılı Resmi Türk Patent ve Marka Kurumu Yayım Tarihi: 15.03.2017 Coğrafi İşaret ve Geleneksel Ürün Adı Bülteni 37

Konsorsiyum tarafından atanan personel, üçüncü kategori tekerleklerinin üzerindeki, bunun yanı sıra olgunlaşmayı önleyen ciddi yapısal sorunların etkilediği tekerlekler üzerindeki ve bunun yanı sıra tekerleğin görünüşünü ve/veya macunun kalitesini ve/veya üretim ayını ve yılını ve mandıra kimlik numarasını gösteren markaları tehlikeye atan düzeltmeler almış tekerleklerin üzerindeki menşe markalarını çıkaracaktır. Alternatif olarak, bu tekerlekler, Konsorsiyum ile ilgili bir sözleşme imzalamış olan bir ya da daha fazla işleme şirketine teslim edilecektir. Bu tekerleklerle ilgili olarak, mandıra, yukarıdaki şirketler tarafından teslim edilen ve menşe markalarının usulüne uygun olarak geçersiz kılındığını gösteren dokümantasyonu sağlamak zorundadır. Menşe markaları, aynı zamanda doğru şekilde tatbik edilmemiş olan tekerlekler üzerinde de geçersiz kılınmaktadır.

Denetleme Raporlarının Hazırlanması:

Bütün üretim partisi için her bir lot ya da lot kesiti için kalite denetimi, sıcak demir tanımlaması ve birinci ve ikinci kategori tekerleklerinin markalanması, menşe markalarının iptali ile ilgili işlemleri kaydetmek için bir rapor hazırlanır. Bu rapor, bu işlemlerin hazırlanmasından sorumlu personel tarafından ve mandıranın yasal temsilcisi tarafından ya da bu amaç için açıkça atanmış bir kişi tarafından imzalanmalıdır.

Temyiz Talepleri:

1. Mandıraların, denetlemenin tamamlanmasından itibaren 4 gün içinde kalite denetleme sonuçlarına itiraz etmek için taahhütlü posta ile bir bildirim göndererek Konsorsiyum nezdinde bir tevdi etme hakları bulunmaktadır.

2. Talepler, bildirimin alınmasından itibaren 15 gün içinde peynir denetlemesini tekrarlamaya karar verebilen bir Temyiz Komitesi tarafından analiz edilir. Bu Komite, Konsorsiyum tarafından atanır ve Kalite Denetleme Komitelerinin bir parçası olmayan en az üç üyeden meydana gelir.

Menşe Markalarının Düzeltilmesi Talebi:

Olgunlaştırma işlemi süresince, kazein plakasının yer aldığı alanda düzeltme gerektiren bir kabuk deformasyonu geliştirilmiş olan tekerlekler olması halinde, mandıra, Konsorsiyumdan, plakanın yerine silinmez bir sıcak demir markası tatbik etmek için izin isteyecektir. Mandıra, bütün çıkarılan plakaları saklayacak ve Konsorsiyum’a teslim edecektir.

Menşe Markaları için İptal Talebi:

Olgunlaştırma işlemi süresince, olgunlaştırma sürecinin devamını önleyecek şekilde ciddi deformasyonlar geliştiren tekerlekler için mandıra kalite denetlemesinden önce, “Menşe Markalarının İptali” maddesinde belirtildiği üzere menşe markalarının iptali ya da teslimat için talepte bulunma hakkında sahip olacaktır.

Olgunlaştırmanın 12. Ayından Önce Tekerleklerin Devredilmesi:

Tekerleklerin, olgunlaştırmanın 12. ayından önce ve herhangi bir şekilde menşe bölgesi içinde ve hatta sıcak demir markası zaten basılmışken devredilmesi halinde, teslimat bildirimleri ve faturalar, kalite denetleme ve markalama raporları üzerinde mandıranın yasal temsilcisi tarafından eşit olarak imzalanan şu beyanı içerecektir:

“Peynir, 12 aylık olgunlaştırma süresine ulaşmadan önce Parmigiano-Reggiano korumalı bölgede tüketim için piyasaya sürülemez.”

“İhraç” ve “Ekstra” Markalar:

Olgunlaştırmanın 18. ayından başlayarak, Parmigiano-Reggiano sahipleri Konsorsiyumdan “Parmigiano- Reggiano İhraç” ya da “Parmigiano-Reggiano Ekstra” markalarının basılmasını talep edebilir.

Yukarıdaki markaların kullanımına elverişli olmak için, peynir, “Mürekkep Damgalarının Tatbik Edilmesi” bölümünde atıfta bulunulan “birinci sınıf” Parmigiano- Reggiano için belirlenen ticari mal şartnamelerine uymalıdır. Olgunlaştırma sürecinin 18. ayına ulaşan onaylı tekerlekler, olgunlaştırma işleminin menşe bölgesinin dışındaki yerlerde devam etmesi hali dâhil olmak üzere, yukarıdaki markaların uygulanması için elverişlidir; bu durumda, kontrol faaliyetlerini yürütebilmesi için Konsorsiyum ile özel anlaşmalar imzalanacaktır.

Markalama işlemleri ile ilgili masraflar başvuru sahipleri tarafından ödenecektir. 2017/001 Sayılı Resmi Türk Patent ve Marka Kurumu Yayım Tarihi: 15.03.2017 Coğrafi İşaret ve Geleneksel Ürün Adı Bülteni 38

ÜRÜN ŞARTNAMESİNE UYGUNLUĞUN DOĞRULANMASI İÇİN RESMİ KONTROLLER VE DENETİM:

1151/12 sayılı (AB) Yönetmeliğinin 36, 37 ve 39. maddelerine göre, ürün şartnamesine uygunluğun doğrulanması için resmi kontroller, ürün piyasaya sürülmeden, önce ürün sertifikasyon mercii olarak faaliyet gösteren, 882/2004 sayılı (AB) Yönetmeliğinin 2. maddesinin 5. fıkrası kapsamındaki bir kontrol merci tarafından yapılmaktadır. Parmigiano Reggiano peynirine ilişkin olarak şartnameye uygunluğun doğrulanması ise, Ziraat, Gıda ve Ormancılık Politikaları Bakanlığının 13 Ekim 1998 tarihli Kararnamesi ile yetkilendirilmiş ve sonrasında, en son 19 Şubat 2015 tarihinde Ziraat, Gıda ve Ormancılık Politikaları Bakanlığının İdari Kararnamesi ile teyit edilen, yetkili kontrol mercii ‘Organismo Controllo Qualità produzioni regolamentate – Soc. Coop.’ – ‘OCQPR’ tarafından yapılmaktadır.

PARMIGIANO REGGIANO MENŞE ADININ KORUNMASI, MUHAFAZASI VE PROMOSYONU:

Parmigiano Reggiano Menşe Adının kullanımının izlenmesi, 1151/12 sayılı (AB) Yönetmeliğinin 3.2 ve 45. maddeleri kapsamında tüm Parmigiano Reggiano peynir üreticilerini ve bir grubu bir araya getiren ve İtalya kanunlarına göre kurulmuş olan, kâr amacı gütmeyen, gönüllü bir organ olan Consorzio del Formaggio Parmigiano- Reggiano (Konsorsiyum) tarafından gerçekleştirilir.

Consorzio del Formaggio Parmigiano-Reggiano, 1151/12 sayılı (AB) Yönetmeliğinin 3.2 ve 45inci maddeleri kapsamında tüm Parmigiano Reggiano peynir üreticilerini ve bir grubu bir araya getiren ve İtalya kanunlarına göre kurulmuş olan, kâr amacı gütmeyen, gönüllü bir organdır.

Konsorsiyum, AB mevzuatına ve ulusal mevzuata göre, Parmigiano Reggiano Menşe Adının korunması, muhafazası ve promosyonundan sorumludur ve bu görevleri yerine getirmek üzere Ziraat, Gıda ve Ormancılık Politikaları Bakanlığı tarafından onaylanmıştır. Bu görevler, Ziraat, Gıda ve Ormancılık Politikaları Bakanlığı tarafından onaylanan ilgili Kuruluş Sözleşmesinden kaynaklanmaktadır. 2017/001 Sayılı Resmi Türk Patent ve Marka Kurumu Yayım Tarihi: 15.03.2017 Coğrafi İşaret ve Geleneksel Ürün Adı Bülteni 39

2. Konya Etliekmek

Resmi Gazetede İlan Tarihi : 08.12.2016 İlgili Resmi Gazete Numarası : 29912 Başvuru Tarihi : 11.09.2012 Başvuru No : C2012/126 Coğrafi İşaretin Adı : Konya Etliekmek Ürünün Adı : Etli Ekmek Coğrafi İşaretin Türü : Mahreç İşareti Başvuru Sahibi : Konya Lokantacılar Odası Başvuru Sahibinin Adresi : Zeynel Sultan Mah. Çinili Sok. No:11/2 KONYA Coğrafi Sınır : Konya Kullanım Biçimi : Markalama

Ürünün Tanımı ve Ayırt Edici Özellikleri: Konya Etliekmek geçmişten günümüze ulaşan, sevilerek tüketilen, yapım tekniği ve lezzeti ile ün kazanan Konya yöresi ile özdeşleşen yöresel bir yemektir.

Üretim metodunda hamurun açılma şekli, içinin malzemesinin yerleştirilmesi, ürünün fırında pişirilme yöntemi, ürünün boyutu ve sunum şekli benzer ürünlerden farklılık göstermektedir.

Üretim Metodu:

Konya Etliekmek üretiminde, temel olarak buğday unu ve kıyma kullanılmaktadır. Hamur ve iç kısmı ayrı ayrı hazırlanır. Hamur kısmında buğday unu kullanılmakta olup, su, maya ve tuz ile hamur elde edilir. İç kısmında ise, tercihe göre dana veya düve etine ilaveten tuz, domates, yeşil biber, maydanoz ve kuru soğan kullanılır. Konya Etliekmek ustalarının (tırnakçı) el maharetiyle oldukça ince bir şekilde açılan hamurlara daha önceden hazırlanan etliekmek içi (kıyma –sebze karışımı) dengeli bir şekilde eklenerek yayılır. Meşe odunu ateşiyle yanan kara fırın içerisinde özel yapılmış tahta kürek yardımıyla usta (kürekçi) tarafından fırına sürülerek 4-5 dakika kadar pişirilir ve servise sunulur. Hazırlanan bu Konya Etliekmeklerin uzunluğu yaklaşık 85-90 cm, eni ise 15-20 cm civarındadır. Üzerinin açık olması, hamurun uçlarının ve kenarlarının kesinlikle bükülerek kapatılmaması ve hamurun oldukça ince olması belirleyici bir faktördür.

Konya Etliekmek Yapılışı

1. Bileşimi

Konya Etliekmek bileşimi üç ana unsurdan oluşur.

• 180 gr hamur (100 gr Buğday un esasına göre, yaklaşık % 1,0 sofra tuzu, % 0,1-0,2 civarında da yaş maya, optimum miktarda içme kalitesindeki su ile olgun hamur (kulak memesi kıvamında) elde edilene kadar yoğrulur.), • 100 gr sebze karışımı ( 40 gr domates, 30 gr yeşil biber, 28,5 gr kuru soğan, 1gr maydanoz ve 0,5 gr tuz), • 100 gr kıyma (dana veya düve kaburgasından elde edilen).

2. Üretimi

Üretim üç aşamadan gerçekleşir.

2.1. Hamurun hazırlanması

İlk olarak hamur hazırlanır. Buğday unlarının kullanıldığı Konya Etliekmek hamuru için, ortalama 180 gr olarak kesilen bu hamurlar, daha sonra oda sıcaklığında yaklaşık 1 saat kadar fermantasyona yani dinlendirilmeye bırakılır. Elde edilen hamurlar da kullanılıncaya kadar, serin bir ortamda bekletilir.

2.2. Konya Etliekmek iç karışımının hazırlanması

İç karışımının hazırlanması için gerekli olan malzemeler şunlardır; Kıyma, Domates, Yeşil Biber, Kuru Soğan, Maydanoz Tuz’dur. 2017/001 Sayılı Resmi Türk Patent ve Marka Kurumu Yayım Tarihi: 15.03.2017 Coğrafi İşaret ve Geleneksel Ürün Adı Bülteni 40

Kıyma için kullanılan et, büyükbaş hayvanların (dana veya düve) kaburgasından elde edilmiş olmalıdır. Çekilen kıymanın yağ oranının % 20’yi geçmemesine dikkat edilir. Küçük parçalara ayrılarak zırhla kıyılır veya alternatif olarak kıyma makinesinde 1 defa çekildikten sonra harç için elde edilen sebze karışımla karıştırılarak yoğurulur.

Sebze karışımı: Maydanoz dışındaki sebze karışımı ince çekilir.

Kıyma ile sebze karışımı karıştırılarak yoğurulur, homojen hale gelmesi sağlanır ve bu arada tuz ve maydanoz da ilave edilebilir.

2.3. Pişirilmesi ve sunum

Pişirilmiş Konya Etliekmek15-20 cm eninde ve 85-90 cm boyunda olmalıdır. Dinlenmiş hamur, usta(tırnakçı) tarafından el mahareti ile açılır, bu esnada hamurun yapışmaması için tezgâh üzerine razmol (ince kepek) serpiştirilir. Üzerine etliekmek iç karışımı dengeli bir şekilde yayılır. Diğer usta (kürekçi) ise bunu kürek yardımıyla özel olarak yaptırılmış kara fırın içine yerleştirir. Fırın iç sıcaklığı 300 – 320 °C arasında olmalıdır. Ortalama 4-5 dakika pişirildikten sonra, fırından çıkartılarak 4 veya 6 eşit parça halinde kesilmek suretiyle servis edilir. Pişmiş Konya Etliekmeğin üzerine maydanoz serpilir. Konya Etliekmeğinin servisi isteğe göre yeşillik, salata veya içecek ile birlikte yapılabilir.

Coğrafi Sınır İçerisinde Gerçekleşmesi Gereken Üretim, İşleme ve Diğer İşlemler:

Konya Etliekmek üretiminde hamurun elle açılması, iç malzemesinin yerleştirilmesi ve fırında pişirilme işlem adımları ustalık gerektirmektedir. Öyle ki yörede bu işlem adımlarını yapan ustaların özel isimleri (tırnakçı, kürekçi) bulunmaktadır. Konya Etliekmek tarihsel geçmişi bulunan ve yöre ile özdeşleşen bir üründür.

Denetleme:

Konya Etliekmek coğrafi işaretinin usulüne uygun üretilip üretilmediğinin denetimi Konya Lokantacılar Odası koordinatörlüğünde; Gıda Mühendisleri Odası Konya Şubesinden 1 uzman, Konya Esnaf ve Sanatkârlar Odalar Birliğinden 1 uzman ve Konya Lokantacılar Odasından 1 uzmandan oluşacak komisyon tarafından gerçekleştirilecektir.

• Ürünün hamur bileşenleri ve iç malzemelerinin üretim metoduna uygunluğu denetlenecektir. • İç malzemede kullanılacak kıymanın, dana veya düve kaburgasından elde edilmesi hususu denetlenecektir. • Kıymada olumsuz karışımların olmaması içi (sakatat, kanatlı eti, kuyruk yağı veya et yerine ikame edilebilecek herhangi bir hammadde) denetim yapılacaktır. • Etin kemik ve sinirlerinden arındırılmış olarak kıymaya dönüştürülmesi husus denetlenecektir. • Ürünün hazırlanma ve pişirilme yöntemindeki işlem adımları denetlenecektir. • Pişirilen ürünün sunum şekli denetlenecektir.

2017/001 Sayılı Resmi Türk Patent ve Marka Kurumu Yayım Tarihi: 15.03.2017 Coğrafi İşaret ve Geleneksel Ürün Adı Bülteni 41

3. Birecik Patlıcanı

Resmi Gazetede İlan Tarihi : 02.12.2016 İlgili Resmi Gazete Numarası : 29906 Başvuru Tarihi : 21.02.2014 Başvuru No : C2014/008 Coğrafi İşaretin Adı : Birecik Patlıcanı Ürünün Adı : Patlıcan Coğrafi İşaretin Türü : Menşe Adı Başvuru Sahibi : Birecik Belediye Başkanlığı Başvuru Sahibinin Adresi : Meydan Mah. Adnan Menderes Bulvarı No:30 Birecik / ŞANLIURFA Coğrafi Sınırı : Şanlıurfa İli Birecik İlçesi Kullanım Biçimi : Etiketleme

Üretici üretim miktarı kadar “Birecik Patlıcanı” yazılı ve yukarıda görseli bulunan etiketleri Denetim Kurulu veya Denetim Kurulunun görevlendireceği birimlerden temin ederek ürünün üzerinde kullanılacaktır.

Ürünün Tanımı ve Ayırt Edici Özellikleri:

Birecik Patlıcanı; Türkiye’de yetişen diğer yerli patlıcan çeşitlerinden farklı morfolojik özelliklere ve tada sahip tarım ürünüdür. Meyve et rengi beyazımsı olup çekirdeklilik çok azdır, meyve eti yumuşaktır. Yıllardır, bölgede tek çeşit olarak yetiştiriciliği yapılan Birecik patlıcanı, saflaşma göstermiş ve homojenlik göstererek köy çeşidi olma özelliğini de kazanmıştır.

Ticari hasatta meyve kabuğu düz ve rengi orta derecede mor renklidir. Meyve et rengi beyazımsı olup çekirdeklilik çok azdır, meyve eti yumuşaktır. Bu özelliğinden dolayı patlıcan kebabında ve diğer patlıcan yemeklerinde tercih edilmektedir. Birecik ilçesinin kenarından akan Fırat nehrine yakın alanlarda oluşan tarım arazilerinde yoğun olarak patlıcan üretimi yapılmaktadır. Fırat nehrinin kenarında olması nedeniyle Birecik mikro klima iklim özelliğindedir. Bu mikro klima iklim özelliği Birecik bölgesinde daha erkenci sebze yetiştiriciliğini mümkün kılmaktadır. Ayrıca, bitki deseninde ve yetiştirme şeklinde komşu ilçe ve kasabalardan farklılıklar göstermektedir.

Birecik Patlıcanı, Şanlıurfa’nın Birecik ilçesinde, ilçenin güney kısmında yer alan, özellikle Mezra Mahallesi başta olmak üzere, Fırat Nehri boyunca uzanan tarım arazilerinde yetiştirilmektedir. Birecik patlıcanı uzun yıllardır bölge halkı tarafından, bölgenin tarım alanları ile evlerin yanındaki bahçelerde yetiştirilmekte ve bölge halkının geçim kaynağını oluşturmaktadır.

Bitkisel Özellikleri:

Fidede antosiyanin renklenmesi çok az olup, hafiftir. Bitki dik ve tam gelişme döneminde uzun boylu olup, yerden yüksekliği 110-140 cm, gövde ve dallar hafif tüylü, gövde ve dallarda antosiyanin renklenmesi mevcut, boğum arası uzunluğu 7-10 cm arasında değişmekte, yaprakları uzun olup, uzunluğu 25-30 cm arasında değişmekte, yaprak kenar şekli dalgalı, yaprak yüzeyinde kabarcıklanma ve dikenlilik olmayıp, yeşil renkli, çiçek eflatun renkli orta boyuttadır.

Meyve Özellikleri:

Meyve genellikle silindirik şekillidir. Uzunluğu 25-30 cm arasında değişmekte olup, eğrilik yok veya çok hafif düzeydedir; çapı 5-6 cm arasında değişmekte, ticari hasatta meyve kabuğu düz ve orta derece parlak olup orta mor renklidir. Damarlılık yoktur; dişi çiçek izi yoktur; meyve uç şekli sivri; çanak yaprağının altında antosiyanin 2017/001 Sayılı Resmi Türk Patent ve Marka Kurumu Yayım Tarihi: 15.03.2017 Coğrafi İşaret ve Geleneksel Ürün Adı Bülteni 42

renklenmesi yok veya hafif bulunmaktadır. Büyük çanak yaprağa sahip olup dikenlilik azdır; meyve et rengi beyazımsı ve çekirdeklilik çok azdır; fizyolojik olumda yani tohum bağlama döneminde meyve kabuk rengi sarı olmaktadır.

Toprak Özelliği:

1. Toprak bünyesi ve suya doygunluk: Birecik topraklarında yapılan suya doygunluk analizine göre 100 gr. toprak için 90 ml. su harcanmış ve bünye ile ilişkilendirilince killi bünye sınıfına girdiği görülmüştür.

2. Toplam tuz (EC): Birecik topraklarında bulunan toplam tuz EC: 0.64 dS/m olarak tespit edilmiştir. Tuzluluk oranı, EC: 0-2 dS/m arasında olduğundan tuzsuz sınıfında yer almaktadır.

3. Suya doymuş toprak pH: Birecik topraklarında; toprak reaksiyonu (pH) 7.73 olarak tespit edilmiş olup, çok hafif alkali özellik göstermektedir.

4. Kireç miktarı (%): Birecik topraklarında kireç miktarı % 19 olarak tespit edilmiş olup, fazla kireçli toprak sınıfında yer almaktadır.

5. Organik madde miktarı (%): Birecik topraklarında organik madde miktarı % 1.60 olarak tespit edilmiş olup, orta düzeyde organik madde özelliği göstermektedir.

6. Fosfor ve Potasyum miktarı (mg/kg): Birecik topraklarında mg/kg cinsinden; kullanılabilir P2O5 (16.83 mg/kg))’un yeterli miktarda olduğu tespit edilmiştir; yine mg/kg cinsinden K2O içeriği 230 olarak tespit edilmiş ve ülke topraklarında ender görülen yeterli potasyum gurubu içerisinde yer almaktadır.

7. Bazı mikro elementler: Alınabilir demir (Fe), bakır (Cu), çinko (Zn), mangan (Mn) Birecik topraklarında ppm cinsinden demir içeriği, 8.95 olarak tespit edilmiş ve yeterli sınıfındadır. Bakır: ppm cinsinden bakır içeriği, 1.59 olarak tespit edilmiş ve yeterli sınıfındadır. Çinko: ppm cinsinden içeriği 0.33 olarak tespit edilmiştir. Mangan: ppm cinsinden içeriği, 1.82 olarak tespit edilmiştir.

Sulama suyunun özelliği;

Bitki yetiştiriciliğinde kullanılan sulama suyunun pH’sı (7.83) çok hafif alkali ve tuz oranı biraz yüksek (0.938 dS/m) olduğundan, suyun kalitesi 2. sınıftır.

İklim Özellikleri:

Birecik İlçesinin enlemi 37,2, boylamı 37,58 yüksekliği ise 350 metredir.

İklim parametreleri ve son 41 yıllık (1970-2011) ortalama değerleri aşağıda görülmektedir.

1. a. Ortalama basınç (hPa): 970.4 b. Maksimum basınç (hPa): 991.6 c. Minimum basınç (hPa): 947

2. Patlıcan üretiminin yapıldığı bölgenin Nisan, Mayıs, Haziran, Temmuz, Ağustos, Eylül aylarına ait sıcaklık değerleri:

a. 07 Lokal Ortalama Sıcaklık ( oC ): 18.6 b. 14 Lokal Ortalama Sıcaklık ( oC ): 33.1 c. 21 Lokal Ortalama Sıcaklık ( oC ): 25.1

3. Nem ortalamaları:

a. 07 Lokal Ortalama Maksimum Nispi nem (%): 76.8 b. 14 Lokal Ortalama Minimum Nispi nem (%): 37.2 c. 21 Lokal Ortalama Nispi nem (%): 57.2 d. Ortalama buhar basıncı hPa: 11.7

4. Patlıcan üretim sezonunda altı aylık kapalı gün sayısı, ortalama 1 gün olarak saptanmıştır.

2017/001 Sayılı Resmi Türk Patent ve Marka Kurumu Yayım Tarihi: 15.03.2017 Coğrafi İşaret ve Geleneksel Ürün Adı Bülteni 43

5. 41 yıllık yağış ortalaması 355.4 mm, olarak tespit edilmiştir.

6. Patlıcan üretiminde optimal toprak derinliği olan 20 cm toprak sıcaklığı ortalaması, üretim sezonu olan aylara ait veriler şu şekilde oluşmuştur:

Nisan 17.8°C, Mayıs 24.2°C, Haziran 30.2°C, Temmuz 33.7°C, Ağustos 33.6°C, Eylül 29.4°C.

7. Ortalama global güneşlenme şiddeti yıllık ortalaması (cal+cm2) 372,5 olarak belirlenmiştir.

Patlıcan üretiminde tarla hazırlığı:

İlkbaharda fide dikimi yapılacak alan, sonbahar dönemi sonunda, tarladan ürün kalktıktan sonra, ilk sürüm olarak, 25-30 cm derinlikte sürülmektedir. Daha sonra, yaklaşık dekara 3-5 ton yanmış çiftlik gübresi toprağa karıştırılmaktadır. İlkbaharda, Nisan ayının ilk haftasında fide dikiminden önce, dikim yapılacak alan, 15-20 cm derinlikte ikinci sürüm yapılırken tarlaya 150 Kg DAP taban gübresi verilerek toprağa karıştırılmaktadır.

Üretim Metodu:

Fide yetiştiriciliği:

Patlıcan tohumları, sobayla ısıtılan alçak tünel altında hazırlanan fide yetiştirme yerlerine; m2 ye 3-5 gram gelecek şekilde serpme olarak Ocak ve Şubat aylarında ekilmektedir. Ekimden sonra, dikim zamanı olan 4-5 yapraklı döneme kadar, fidelikte sulama, çapalama, gübreleme ve gerektiğinde ilaçlama yapılarak fidelerin yetiştiriciliği yapılmaktadır.

Fidelerin tarlaya dikimi ve bitkilerin yetiştiriciliği:

Fidelikte gelişen ve dikim aşamasına gelen fideler, fidelikten sökülerek, Nisan veya Mayıs ayının ilk haftalarında hazırlanan tarlaya, sıra üzeri 40-50 cm ve sıra arası 80 cm mesafelerde dikilmektedir. Bitkiler 20 cm ya da 6-8 yapraklı olduğunda, ilk çapa uygulanmaktadır. Sulama dikimden sonra düzenli bir şekilde haftada bir olarak karıklar arasında salma sulama şeklinde yapılmaktadır. Üst gübreleme birinci sulama ile başlamakta olup mikro element değerlerine göre gübre uygulaması yapılmaktadır. Ürünün ilk hasadı 25 Temmuzda başlamakta, iklim ve ürünün durumuna göre 7-10 günde bir hasat yapılmaktadır. Bitkilerde patlıcan meyvelerinin hasadı iklim koşullarının uygun olması nedeniyle, Ekim ayının sonuna kadar devam etmektedir. Toplamda; dekardan 4-6 ton ürün alınmaktadır. Hastalık ve zararlılar için Gıda Tarım ve Hayvancılık Bakanlığının zirai ilaç uygulama teknik talimatları doğrultusunda teknik eleman denetiminde en asgari düzeyde uygulama yapılmaktadır.

Denetleme:

Birecik Patlıcanı ile yapılacak üretimlerin uygunluk kontrolleri Birecik Belediye Başkanlığı koordinasyonunda patlıcan konusunda uzman en az üç kişiden oluşan bir komisyon tarafından yapılacaktır. Komisyon denetimlerini ihtiyaç duyduğu zamanlarda ve/veya şikâyet halinde her zaman yapar.

Denetleme Komisyonu:

Birecik Belediye Başkanlığının koordinatörlüğünde; Birecik Gıda Tarım ve Hayvancılık İlçe Müdürlüğünden bir uzman, Harran Üniversitesi Ziraat Fakültesinden bir uzman, İlçe Sağlık Grup Başkanlığından bir uzman, Birecik Ziraat Odasından bir uzman, Birecik Hal Komisyonunda bulunan bir uzman ile üreticilerden iki uzmanın katılımıyla üst kurul oluşturulur.

Komisyonun Toplanma ve Denetleme Şartları:

Komisyon, her yıl hasat döneminde bir defa toplanır ve Coğrafi işarete konu bölgelerden bilimsel yöntemler ile numune toplayarak test ve gözlemlerini rapor haline getirir. Komisyonun toplanması için Birecik Belediye Başkanlığı denetleme komisyonunca uzman vermeyi taahhüt eden kuruluşlara en az bir hafta önceden resmi yazıyla çağrı yapar.

Komisyonun Acil Toplanması:

“Birecik Patlıcanı” Coğrafi işaret kriterlerine uymayan ürünlerde Birecik Patlıcanı ibaresi olması ve bunun şikâyet ile ilgili birimlere bildirilmesi halinde Birecik Belediye Başkanlığı Denetleme Komisyonuna uzman vermeyi taahhüt eden kuruluşlara “Acil” başlıklı yazı gönderilerek Denetleme Komisyonunun acil olarak toplanması 2017/001 Sayılı Resmi Türk Patent ve Marka Kurumu Yayım Tarihi: 15.03.2017 Coğrafi İşaret ve Geleneksel Ürün Adı Bülteni 44

sağlanır. Denetleme sonuçları komisyon tarafından rapor haline getirilerek Birecik Belediye Başkanlığına bildirilir ve sonraki işlemler de bu kurum tarafından yürütülür.

Denetim Kriteri:

a. Fidelerin tarlaya dikiminde üretim metodunda belirtilen sıra üzeri ve sıra arası mesafelere göre dikim yapılması sağlanacaktır.

b. Birecik Patlıcanının saflığının devamı için üretim alanı içinde sadece Birecik Patlıcanı tohumu, fidesi veya bitkisinin yetiştirilmesi sağlanacaktır.

c. Ürünün bitkisel özellikleri yukarıda açıklanan bilgiler kapsamında kontrolleri yapılacaktır.

d. Meyve vermiş ürünün fiziksel özellikleri yukarıda açıklanan bilgiler kapsamında kontrolleri yapılacaktır.

e. Gübre kullanımının takibi yapılacaktır.

Komisyon bu kriterler ile birlikte hangi yöntemin kullanılacağını kendisi belirler. 2017/001 Sayılı Resmi Türk Patent ve Marka Kurumu Yayım Tarihi: 15.03.2017 Coğrafi İşaret ve Geleneksel Ürün Adı Bülteni 45

4. Ereğli Siyah Havucu

Resmi Gazetede İlan Tarihi : 08.12.2016 İlgili Resmi Gazete Numarası : 29912 Başvuru Tarihi : 24.06.2014 Başvuru No : C2014/046 Coğrafi İşaretin Adı : Ereğli Siyah Havucu Ürünün Adı : Havuç Coğrafi İşaretin Türü : Menşe adı Başvuru Sahibi : Konya Ereğli Belediyesi Başvuru Sahibinin Adresi : Namık Kemal Mah. Anıt Cad. No:54 Ereğli / KONYA Coğrafi Sınır : Konya ilinin Ereğli ilçesi Kullanım Biçimi : Markalama

Ürünün Tanımı ve Ayırt Edici Özellikleri: Yöre için başlıca geçim kaynaklarından birisi olan siyah havucun Ereğli ilçesinde üretimi 1940 yılında başlamış olup, ürünün %100’e yakın verimlilikle üretildiği ilçe Türkiye genelinde siyah havuç üretimiyle öncü konumdadır. Ereğli Siyah Havucu; Kuzukuyusu, Pınarözü, Sazgeçit, Selvili, Aşıklar, Türkmen, Çiller, Kamışlıkuyu köyleri başta olmak üzere Ereğli merkezde ve Ereğli ilçesinin tüm köylerinde toplamda 10.000 dekarlık bir alanda yetiştirilmektedir. Siyah havuç iç piyasada şalgam suyu yapımında kullanılmakta olup üretimin yarıdan fazlası ise ihraç edilmektedir. Doğal gıda boyası, vücut ve güneş yağı olarak kozmetik sektöründe, havuç konservesi, dondurması, reçeli, suyu veya sofralık olarak ise gıda sektöründe kullanılmaktadır.

Ereğli Siyah Havucu’nun kökeni Ereğli bölgesidir. Ereğli toprağında yüksek oranda bulunan ve önemli bir antioksidan işlevi gören antosiyanin adlı mor pigment içeriğinin yüksek olması ürüne koyu rengini sağlamakta, bu özelliği ile ürün diğer yörelerde yetişen siyah havuçlardan ayrılmaktadır. Havuçlar ortalama olarak 4 ila 10 mg/100g düzeyinde askorbik asit içeriğine sahipken, Ereğli’de yetişen siyah havuçlarda bu oran 26,40 mg/100g seviyesinde olduğundan Ereğli Siyah Havucu, askorbik asit açısından önemli bir kaynaktır. Ayrıca, Ereğli topraklarının Kireç/Potasyum oranının 0,5 seviyesi ile ülkemizde siyah havuç yetiştirilen diğer yörelere kıyasla çok yüksek olması, siyah havuç yetiştiriciliği için en elverişli toprak yapısının oluşmasını sağlamıştır. Ereğli toprakları hafif ve derin bünyeli, besin maddelerince zengin ve iyi işlenmiş olup, pH seviyesi 6-6,5 olduğundan yüksek asitliğe karşı son derece hassas olan siyah havuç Ereğli toprağında, karakteristik özelliklerini kaybetmeden yetişebilmektedir.

Sebze Özellikleri: Sınıfı / Familya : Dicotyladoneae / Umbelliferae, Varyete: Daucus carota L.ssp. sativus var. atrorubens Alef. Ekim Zamanı : Genellikle 10 Mayıs – 25 Mayıs arasında Hasat Zamanı : 15 Ekim - 25 Aralık arasında Kök Yapısı : Tohumun çimlenmesiyle oluşan bitki 2 kotiledon yaprağa, belirgin bir hypokotile ve bir kazık köke sahiptir. Yaprak Yapısı : Yaprak sapları gövdenin ortasından ve birbiri içinden çıkar. Yapraklar bileşik yaprak olup ince iğne şeklindedir. 40 – 50 cm kadar yaprak boy alır. Kök ve Gövde : Havuç gövdesi belirgin değildir. Gövde havucun kökünün hemen üstünde Yapısı hypokotilin üst kısmının genişlemesiyle meydana gelir. Gövde boyuna çizgili ve tüylüdür. Desteğe gerek kalmadan çiçek şemsiyelerini ve tohumlarını rahatlıkla taşır. Çiçek Yapısı : Çiçekleri şemsiye şeklindedir. Çiçeklenmeye başladığında yaprak rozetinin içinden çiçek kümesi taşıyan, yapraklı 60-100 cm uzunluğunda çiçek sürgünü meydana gelir. Bu ana sürgünün her koltuğundan, ucunda şemsiye şeklinde çiçek içeren yan sürgünler verir. Renk : Siyah Tohum Yapısı : Tohum bir meyve zarı ile kaplıdır. Tohumlar çok küçük kurşuni renkte ve hafif çengellidir. Çengelleri kırılmış tohumların 1 g’ında 890 -900, kırılmamışlarda 500 – 550 adet tohum bulunur. 2017/001 Sayılı Resmi Türk Patent ve Marka Kurumu Yayım Tarihi: 15.03.2017 Coğrafi İşaret ve Geleneksel Ürün Adı Bülteni 46

Analitik Özellikleri: Preslenerek elde edilen ve henüz durultulmamış yani doğal haldeki siyah havuç suyunda aşağıdaki değerler elde edilmiştir.

Briks : 10,75 Toplam şeker (g/L) : 49,53 Titrasyon asitliği (g/100ml) : 0,112 Sakaroz (g/L) : 33,99 pH : 6,02 Askorbik asit (mg/100ml) : 26,40 İndirgen Şeker (g/L) : 15,54

Görünüm Özellikleri: Ağırlık(g) Boy(mm) Çap (mm) Orta Üst kısım kısım Max 205,35 300 48,5 33,2 Min 62,76 172 26,2 18,4 Ort. 111,49 233 33,1 24,4

Üretim Metodu: 1. Tohum üretimi: Ekim – Aralık ayında hasatı yapılan havuçların, üst kısmında 2-3 cm’lik yaprak sapı kalacak şekilde traş edildikten sonra alınan çelikler Mayıs aylarında toprak yüzeyine 2 -3 cm kalacak derinlikte dikilip, Ağustos ayında açan çiçeklerden oluşan tohumlar gerekli toplama ve kurutma işlemleri yapılarak elde edilir. Çiçekleri şemsiye şeklindedir. İlk çiçeklenme bitkinin en üst kısmındaki ana şemsiyede başlar. Şemsiyeler birincil-ikincil-üçüncül ve dördüncül olmak üzere gruplar halinde oluşurlar. Bu oluşum sırasına göre büyüklük kazanırlar. En iri şemsiye birincil şemsiyedir. Her şemsiye dıştan içeriye doğru dizilmiş yüzlerce çiçek sapını ve çiçeği taşır. Çiçek döneminde bitkilerin başka havuç çeşitlerine en az 500 metre uzak olması gerekmektedir.

2. Dikim: Havuçta en iyi üretim şekli sıraya ekimdir. Ekim derinliği 2.5-3 cm olmalı ve bir dekar alana 300 – 400 gr tohum atılır. Ekilecek tohum miktarı sıra arası mesafesi olarak 25-30-40 cm’lik aralıklar verilir. Tohum 10°C’nin üzerindeki sıcaklıklarda çimlenmektedir.

3. Toprak İşleme: Hafif bünyeli topraklarda uygun besleme, sulama ve bakım şartlarında, direkt tohum ekimiyle yetiştirilmelidir. Toprak yapısı derin, gevşek, geçirgen, organik maddesi bol, yeterli kireç seviyesine sahip olmalıdır. Havucun kök uzunluğu dikkate alınarak ve buna göre derinlik ayarlaması yapılarak 20 – 25 cm derinliğinde 1-2 defa toprak işleme yapılır. Birinci işlemeden sonra iyi yanmış çiftlik gübresi serpilip ikinci işlemede toprakla karıştırılmalıdır. Sızdırma sulama uygulanacaksa tahtalar hazırlanır. Bitki toprak üzerine çıktıktan sonra sıra arasında boğaz doldurma ile açılan karıklara su verilir. Havuç tohumlarının geç çimlenmeleri nedeniyle yabancı otlar hızla gelişerek yeni çimlenmekte olan havuç bitkilerinin gelişmesini yavaşlatır ve üzerlerini örterler. Bu nedenle seyreltme ve çapalama işlemleri de zorlaşacağından, yabani ot kontrolü yapılmalıdır. Toprak hazırlığı sırasında pülverizatörle yabani ot ilacı püskürtülür. İlaçtan sonra toprak 5-8 cm derinliğinde işlenir ve tohum ekimine başlanır.

4. Sulama: Düzenli sulama havuçta primer ve sekonder kök gelişiminde çok önemli olup, primer dönemdeki susuzluk havuç boyunun kısa kalmasına, sekonder dönemdeki susuzluk ise havucun yeterli ölçüde kalınlaşmamasına neden olur. Ayrıca düzensiz sulama ise havucun çatlayarak pazarlanamaz hale gelmesine neden olacağından, yağmurlama veya damla sulama yöntemlerinden herhangi biriyle sulama gerçekleştirilmelidir.

5. Gübreleme: Verim ve kaliteyi etkileyen azot ve potasyum dengesi uygun şekilde ayarlanmalıdır. Ereğli Siyah Havucu, nitrat formunda azotu tercih eder. Potasyum, üründeki şeker oranını ve depolanma gücünü arttırmaktadır. Havuç özellikle çimlenme ve gençlik döneminde tuza karşı son derece hassas olduğundan ekimle birlikte gübre vermek yanlış olacaktır. Bu durum, çimlenme aksaklıklarına ve sıralarda boşluklara yol açacaktır. Erken dönemde inorganik gübre yoğun kullanılmamalıdır. Taze gübre havucun renginin bozulmasına, mavi kırmızı bir renk almasına ve erken çiçeklenmeye neden olduğundan, taze ahır gübresi 2017/001 Sayılı Resmi Türk Patent ve Marka Kurumu Yayım Tarihi: 15.03.2017 Coğrafi İşaret ve Geleneksel Ürün Adı Bülteni 47

kullanılmamalıdır. Toprakta tav nedeniyle gübreleme ekimden bir hafta evveline kadar yapılmamışsa gübre vermeden ekim yapıp çimlenme tamamlanıp bitkiler 2-3 yapraklı olduklarında gübreleme yapılacaktır. Dekara 8-10 kg saf azot, 8-9 kg fosfor ve 12-16 kg potasyumlu gübre hesaplanarak ekimden en az iki hafta önce toprağın 10-15 cm derinliğine karıştırılmalıdır. Azotun yarısı ekim öncesinde diğer yarısı da bitkiler 3-4 hakiki yapraklı olduklarında uygulanırsa yıkanma yoluyla kayıp azalır.

6. Hasat: Ekim – Aralık aylarında olgunluğa gelen havucun hasatı birkaç hafta sürebilir. Daha erken dönemde hasat edilen havuçlar cılız kalırlar. Hasat, yetiştirme alanının genişliğine ve pazarlanacak havucun miktarına göre elle veya makineyle yapılacaktır. Muhafaza sıcaklıkları sıfırın üzerindeki 3- 50°C’lik sıcaklıklardır. Söküldükten sonra muhafaza edilmesi düşünülen havuçlarda hasatın tam olgunlaşma gerçekleştikten sonra yapılması ve hasat sırasında havuçların yaralanmamasına özen gösterilmesi gerekir.

7. Hastalıklarla Mücadele: Zarar yapan hastalıklar Alternariadauci, Alternariaradicina, Cercosporacarotae, Phythium spp., Sclerotiniasclerotiorum, Mycocentrosporaacerina, Rhizoctoniasolani olup, karşılaşılan önemli zararlılar ise Psilarosae, Napomyzacarotae, Semiaphisdauci, Meloidogynehapla’dır. Yetiştiricilikte bu hastalık ve zararlılara karşı mücadele konusunda zirai mücadele teşkilatlarının önerileri dikkate alınacaktır. Ayrıca münavebe tekniği de kullanılacaktır. Uygun ön bitkiler: Liliaceae (Zambakgiller) familyası, Alliaceae (Soğangiller) familyası, domates, marul, hindiba; kaçınılacak ön bitkiler ise: Apiaceae (Maydanozgiller)’nin tüm türleri, Brassicaceae familyası, fasulye, tahıllardır.

Denetleme: Konya Ereğli Belediye Başkanlığı koordinatörlüğünde; Gıda Tarım ve Hayvancılık Bakanlığı Konya Ereğli İlçe Müdürlüğü temsilcisi (Bahçe Bitkileri uzmanlığına sahip Ziraat Mühendisleri ile ihracatta görevli İnspektörler), Konya Ereğli Ticaret ve Sanayi Odası, Ereğli Belediye Başkanlığı, Ereğli Kaymakamlığı İlçe Toplum Sağlığı Müdürlüğünden ürün konusunda uzman birer kişi ile ilgili kooperatiflerden ve/veya üretici derneklerinden bir temsilci olmak üzere en az beş kişilik komisyon tarafından, Ereğli Siyah Havucunun üretim, pazarlama ve satış dâhil olmak üzere tüm evrelere yönelik kontroller yılda en az 3 kez ve ihtiyaç duyulduğunda ve şikâyet halinde her zaman yapılacaktır. Bu denetimlerin en az ikisi Ereğli Siyah Havucu hasadının yapıldığı Ekim - Aralık aylarında gerçekleştirilir. Denetimlerde gerekli görülen Laboratuar analizleri, Araştırma Enstitüsü Müdürlüklerince yapılabilecektir. Denetime ilişkin raporlar Konya Ereğli Belediyesi tarafından Türk Patent Enstitüsüne gönderilir. Denetim Komisyonu, coğrafi işareti haksız ve kurallara aykırı kullananlar hakkında gerekli kanuni yollara başvurur ve konunun takipçisi olur.

Denetimlerde; tohum üretimi, paketleme, tarımsal hastalığa yakalanıp yakalanmadığı, hijyen, hasat ile en son ilaçlamanın ne zaman yapıldığı, en-boy oranı vb. denetlenecektir. Ayrıca tohum üreten üreticilere yönelik olarak, çiçek döneminde bitkilerin başka havuç çeşitlerine en az 500 metre uzak olması hususu Denetim Komisyonu tarafından her yıl yapılacak denetimlerle denetlenecektir.