code.1

EVZ Woensdrecht

lnrichtingsvisie voor 15 km droge en natte EVZin de gemeente Woensdrecht Verantwoording

Titel: Inrichtingsplan EVZ Woensdrecht Vrijgave: aan Gemeente Woensdrecht

Documentnummer: Dlgz/2008/50116 Collegiale toets: Dhr. drs. R.F.L.I. (Roy) de Beijer

Opdrachtgever: Gemeente Woensdrecht Review: Dhr. drs. P.T.M. (Peter) Buster Dhr. P. Meeuwisse Vrijgegeven door: Dhr. drs . P.T.M. (Peter) Buster Gedelegeerd opdrachtgever: Gemeente Woensdrecht Dhr. ing. S.O. Willemsen

Opdrachtnemer: Dienst Landelijk Gebied Versiehistorie : Dhr. ing . P.J.Dekker Versie datum Auteur opmerking Gedelegeerd 2.0 januari 2009 Team EVZ Woensdrecht Check door ged. opdrachtnemer opdrachtnemer: Dienst Landelijk Gebied Dhr. drs. P.T.M.Buster

Contactpersoon: Mevr. ing. J.A.M. Keller - den Dunnen [email protected] Tel. 013 595 0770

Auteur(s): Dhr. ing. T. (Thomas) van Geelen Mevr. dr. ir. A.J.G. (Angela) Breeuwer - Spierings Mevr. ing . J.E.W.M. (Hannie) Vugts - Roezen Mevr. ing . J.A.M. (Janine) Keller - den Dunnen

Vormgeving: Mevr. ing. M (Marianne) van de Werken

Fotografie : Dhr. ing. T. (Thomas) van Geelen Mevr. ing . J.E.W.M . (Hannie) Vugts - Roozen In samenwerking met : Mevr. ing . J.A.M . (Janine) Kelle r - den Dunnen

Versie: 2.0 ~ recht Gebiedscommissie r-:--#\ Brabantse Delta ~ Statu s: defi nit ief

Datum : janua ri 2009

Inhoudsopgave

1 Inleiding 5 1.1 Aanleiding 5 1.2 Probleemstelling/ Doelstelling 5 1.3 Opdracht 5 1.4 Projectgebied 5 1.5 Leeswijzer 5

2 Inventarisatie 7 2 .1 Gebiedsomschrijving 7 2.2 Ecologie 9 2.3 Hydrologie 10 2.4 Archeologie, cultuurhistorie en aardkundige waarden 10

3 lnrichtingsvisie 11 Overberg 12 -. Eiland 14 - Weverbeek 16 Kabeljauwbeek 18 Agger 20 __. 't Spanjooltje 22 ~ Calfven 24

4. Kostenraming 26

Literatuurlijst 27

Bijlagen 28

Bijlage 1 Doe/soorten en inrichtingseisen Bijlage 2 Indicatieve archeologische verwachtingswaarden Bijlage 3 Cultuurhistorische waarden, Historisch geografische waarden en Historische groenstructuur Bijlage 4 Historische atlaskaart, jaartal ca. 1900 Bijlage 5 Aardkundig waardevolle gebieden

EVZ Woensdrecht lnrichtingsvisie 3 Legenda

Wouwsche Plantage ~ EVZ Het Mark,ezaat

Landsgrens

l.,mdgoed Mattemburgh Woensdrechtse tteide

\ AS8/ A4 Landgoed Lindonk Vliegveld Woensdrecht 1

Hoogerh eide

Staartsche Duinen

Steertse Duinen Noord Polder \ " \ ' ZEEKLEIPOLDER LANDSCHAP

Kalmthoutse Heide

Schor Ossendrecht 11, 1 '1 \ '1 \ ' 1 '1 .... '1 \ .,.,,,,,,.,,..---- © De auteursrechtetFen data ~an krechten ziin voorbehouden aan de Topografische Dienst Kadaster, sP11'nen, 2007 \ 1 ~k-~ / Afbeeld;ng 1: Ecolog;sche verbjnd;ngszones ;n de gemeente Woensdrecht volgens gebjedsplan Brabantse Delta

4 EVZ Woensdrecht lnrichtingsvisie 1 Inleiding

1.1 Aanleiding In het gebiedsplan zijn op het 1.3 Opdracht 1.5 Leeswijzer De verschillende EVZ's zijn: Het gebiedsplan Brabantse Delta grondgebied van de gemeente Opstellen van een inrichtingsvisie Om een goede indruk, op gebied • Overberg; beschrijft plannen om de kwali­ Woensdrecht diverse Ecologische voor de aangewezen stroken/ gron­ van ecologie, hydrologie, arche­ • Eiland; teit en de leefbaarheid van het Verbindingszones (EVZ's}aangewe­ den Ecologische Verbindingszone ologie, cultuurhistorie en aard­ • Weverbeek; Brabantse land te ondersteunen en zen. Dit zijn zowel groene/ droge in de gemeente Woensdrecht. kundige waarden in de gemeente • Kabeljauwbeek; waar mogelijk te verbeteren. De als blauwe/ natte verbindingen tus­ Woensdrecht, in relatie tot de in te • Agger; natuur krijgt met deze revitalise­ sen natuurgebieden. 1.4 Projectgebied richten EVZ'ste krijgen, is er eerst • 't Spanjooltje; ring bescherming én kans op her­ De gemeente Woensdrecht De gemeente Woensdrecht is een inventarisatie uitgevoerd . Deze • Calfven . stel waar dat nodig is. De plannen draagt samen met het water- de meest zuidwestelijk gelegen inventarisatie met bijbehorende worden door middel van projecten schap Brabantse Delta zorg voor gemeente van de provincie Noord­ gebiedsomschrijving is opgenomen Bovenstaande volgorde wordt in uitgevoerd. de inrichting van de ecologische Brabant (zie afbeelding 1}. in hoofdstuk 2 . het rapport gehanteerd. De gebiedscommissie Brabantse verbindingszones met een breedte Delta heeft haar doelen verwoord van gemiddeld 25 meter. Gemeente De totale lengte van de EVZ'sin Nu dat er een goed beeld is ont­ In hoofdstuk 4 wordt een totaal­ in het gebiedsplan. In tabel 1 zijn Woensdrecht wil een inrichtingsvi­ het inrichtingsgebied bedraagt staan van het gebied waarin de overzicht van de kosten weergege­ de algemene (revitaliserings-}doe­ sie voor 15 kilometer Ecologische 15 km. Voor deze EVZ's met een zeven EVZ's zijn gesitueerd is er ven. len beschreven, deze worden ver­ Verbindingszones (in het vervolg breedte van gemiddeld 25 meter verder ingezoomd op de inrichting der uitgewerkt in het inrichtingsvi­ EVZ}in de gemeente om subsidie (voor natte EVZ'sis hiervan 15 m per EVZ. In hoofdstuk 3 worden sie Ecologische Verbindingszones voor de inrichting bij de provincie voor de gemeente en 10 m voor de zeven EVZ's afzonderlijk van Woensdrecht. Noord-Brabant aan te vragen. het waterschap} wordt een inrich­ elkaar beschreven en wordt er per tingsvisie opgesteld. Deze in te EVZingegaan op de huidige situ­ Water Functie afgestemd op 1.2 Probleemstelling / richten stroken liggen verspreid atie, doelen, visie, maatregelen en waterkwaliteit Doelstelling in de gemeente Woensdrecht inrichtingskosten. Natuur Realiserinq natuur: Probleemstelling: en liggen op eigendommen van EVZ+ Natura 2000 De in te richten stroken voldoen gemeente Woensdrecht, Defensie, Landschap , Historisch geografische niet aan het gewenste doel: Natuurmonumenten en particulie­ cultuur - waarden, zeer hoog Ecologische Verbindingszone. ren. historie en Behouden en versterken archeologie, van het gebiedseigen karak- Doelstelling: aardkundige ter van het landschap Randvoorwaarden scheppen voor waarden Behoud en versterken van de ontwikkeling van Ecologische cultuurhistorische waarden Verbindingszones in de door 1 Provincie Noord-Brabant aange­ Tabel 1: beleidsdoelen gebiedsplan wezen percelen in de gemeente Brabantse Delta Woensdrecht.

Integraal overleg EVZ Woensdrecht

EVZ Woensdrecht lnrichtingsvisie 5 Legenda ',. ~ ,_ -­ Brabantse Wal ' -- Het Markiezaat 'I ·········· \ Beekdal ~

Oud agrarisch landschap

Woensdrechtse Heide Ven \ _,/ ... . _,-'­ -, A58 / A4 ,_,, Kreek, beek of waterloop L.andgc,{:dLil\:tonk Vliegveld Woen sdrecht I ll:tl t+++t-1i' -=,c;,-,...... :- ;:..c... Kreek en oeverwal

Kooihe1de t(( ( ( CC' Dijk =~..·· ... Bodemgradiënt Hogerwaard Polder ZAN DLAN DSCHAP EVZ AS8

Hoogerheide ,, Crenven \ ., ~ ,' i{ ) Staartsche Duinen ' '\""\ ----- ...__ - J Plantage 1 \ Steertse Duinen 1 \ . \ ... f \ \ \ \ .,' \ \ 1 \ '-;..... 1 \ ', \ ZEEKLEI POLDER LANDSCHAP ~ ,, ' \ ',,cc.t,,, ' e..\ ' '\ ' \ Kalmthoutse Heide \ ',, ' \ \ ' \, ' ' ' ' ' ' ' \ Gr~nsparit Dl! Zaom ' ' \ ' ' ' ,_ .,, -... , ' \, -_, 1 ' ' \ 2 - -=.:-===: ~~" ~"~"~·1<~e~bel~ jau• ~ ·_vb= e~~k' __.,._, , -1 ' ' ~~~~====·==a=====""- , \ ( \ De autlurs~chten en databankrechten zijn voorbehouden aan de Topografische Dien~t Kadaster, Emmen , 2007 / - r . ~tnn~lNlornon / Afbeelding 2 : Gebiedsbeschrijving

6 EVZ Woensdrecht lnrichtingsvisie 2 Inventarisatie

2.1 Gebiedsomschrijving A. Brabantse Wal B. Zandlandschap ten oosten van C. Zeeklei polderlandschap ten De Brabantse Wal met beboste de Brabantse Wal westen van de Brabantse Wal De ecologische verbindingszones in de gemeente Woensdrecht zijn gele­ landduinen ligt markant tussen Het zandlandschap aan noord oost Het zeeklei landschap is he rken­ gen aan kreken, beken of waterlopen. De ligging van de kreken, beken en het oostelijke zandlandschap en zijde van de Brabantse Wal is rela­ baar aan de grootscha lige open­ waterlopen varieert in hoogte, van besloten bos met name op de Brabantse het westelijk zeekleilandschap. Op tief open. Ten noordoosten van de en bedijkte polders . In de polders Wal tot open klei of zandgebied. Verder liggen de EVZ's verspreid over de rand van de wal is het contrast wal bij Huijbergen (o.a . Overbergse die grenzen aan de Brabantse Wal drie verschillende gebieden die zijn te onderscheiden in het landschap: de tussen de hoger liggende beboste Wal, Pilberg) liggen oude heideont­ stroomt de Agger. Agger KapUale Brabantse Wal, het Zandlandschap en Zeeklei polderlandschap (zie afbeel­ Brabantse Wal en het lager gelegen ginningen. Hier liggen oude buurt­ UUwatering en Agger Uitwatering ding 2). In hoofdstuk 3 wordt per EVZ beschreven of het een droge of natte open zeekleigebied goed zichtbaar. schappen (Overberg) met akkers en stromen door de oude loop van de EVZis. Op de Brabantse Wal liggen bos graslanden die al in het verre ver­ Sche lde. Nabij de Agger liggen res­ en heidegebieden die rijk zijn aan leden in agrarisch gebruik waren. tanten van oeverwallen en kreken, reliëf. Plaatselijk zijn er stuifduinen, In de historische situatie was er en buitendijks liggen (resten van) vennen en laagtes. Op en vooral een kleinschaliger verkaveling en slikken en schorren. aan de rand van de wal liggen oude meer beplanting. Aansluitend bij de beekdalen. In het verleden zijn in oude heide ontginningen liggen de De in richting van de zeven verschil­ heidegebieden landgoederen ont­ jonge heideontginningen die later lende EVZ's sluit aan bij de ka rakte­ wikkeld en daar is bos (met name zijn ontgonnen. In het recente ver­ ristiek van het landschap en bij de naaldhout) aangeplant. Tussen en leden zijn jonge heide ontginnin­ landschapselementen die er zijn. in de bos en heidegebieden lig- gen aangeplant met bos. Voorbeeld Doel is door midde l van de inrich­ gen de agrarische gronden. In de is Wouwse Plantage . In de beek­ tingsvisie een bijdrage te leveren oude heideontginningen (oude dalen liggen (vergraven) beken en aan be houden en versterken van agrarische gebieden) liggen de gegraven waterlopen . het gebiedseigen karakter . oude buurtschappen met akkers en graslanden die al in het verre ver­ leden in agrarisch gebruik waren. Op de rand van de wal liggen oude bebouwingslinten (Woensdrecht/ Calfven) met akkers aan verbin­ dingswegen. In de jonge heide­ ontginningen (nieuwe agrarische gebieden) liggen rationeel verka­ velde agrarische gronden . De jong grootschaliger bedrijven zijn hier in het recente verleden gevestigd .

Nootjesberg Zicht op de Brabantse Wal, Woensdrecht

EVZ Woensdrecht lnrichtingsvisie 7 Legenda

--] Landsgrens L_ __j Provinciegrenzen Gemeentegrenzen Ecologische verbindingszone ~ Natura2000 gebied Status EHS - Bestaande natuur Nieuwe natuur

Steertse Duinen

Kalmthoutse Heide

Kabeljauwbeek

© De auteursrechten en

Afbee/djng 3: Ugg;ng van de EVZ's ;n relat;e tot Natura 2000 Brabantse Wal 2.2 Ecologie beukenlanen in de vorm van een Doelsoorten Natura 2000 gebied- Brabantse Wal Doelsoorten EVZ's De EVZ's in de gemeente ster. Zoomland is ontstaan uit vier Droog: De doelstelling van de EVZ's is om Woensdrecht zijn gelegen in en zeventiende-eeuwse landgoede­ Biotoop/ vegetatie Stuifzandheiden met struikhei verplaatsing van aanwezige (en in rond het Natura 2000 gebied op ren. Het landgoed is opgebouwd Binnenlandse kraaiheibegroeiingen Droge heiden de toekomst verwachte) soorten de Brabantse Wal (zie afbeelding uit gevarieerde gemengde bos­ Zandverstuivingen tussen deze verschillende natuur­ 3). Dit gebied bestaat uit het sen, wei- en bouwland, heide gebieden mogelijk te maken . Doelsoorten Wespendief Habitatrichtlijngebied Ossendrecht, met eikenstrubben dichtgegroeid Nachtzwaluw Daarnaast fungeert de EVZook het Vogelrichtlijngebied (VR) stuifzand en moeras . Kortenhoef Zwarte Specht als leefgebied voor kleinere soor­ Boomleeuwerik Brabantse Wal en het VR gebied bestaat uit natuurlijk bos en hei­ Zwaluw ten, zoals bijvoorbeeld vlinders Markiezaatsmeer. In het kader delandschap op voormalig land­ Draaihals en struweelvogels. Aan de hand van Natura 2000 zijn voor deze goed. Het noordelijke deel van het Tapuit van de actuele verspreiding en Duinpieper gebieden instandhoudingdoelstel­ landgoed Grote Meer bestaat uit Korhoen het provinciaal beleid zijn per eco­ lingen opgesteld op basis waarvan licht geaccidenteerde zandgron­ Nat: logische verbinding doelsoorten Biotoop/ vegetatie Zeer zwak gebufferde vennen momenteel beheerplannen worden den met daarop plantages van Zwak gebufferde vennen bepaald, deze zijn genoemd per gemaakt. Ingrepen in en rond de voornamelijk naaldhout met hier Zure vennen EVZ. De inrichting wordt afgestemd gebieden moeten getoetst worden en daar stukjes landbouwgrond Vochtige heiden op de eisen die deze soorten aan op hun effecten op de gebieden. en enkele natuurlijke vennen : het Doelsoorten Kamsalamander de EVZstellen. Alle doelsoorten Op de Brabantse wal komen meer­ Groote Meer, Kleine Meer en het Drijvende waterweegbree en hun inrichtingseisen worden Dodaars dere stuifzandgebieden voor, maar Zwaluwmeer. De zuidelijke helft Geoorde fuut beschreven in bijlage 1. Naast de ook andere biotopen. Binnen het bestaat uit dennenbos , heide en doelsoorten profiteren ook andere Natura 2000 gebied zijn verschillen­ zandverstuivingen. De bossen zijn • Op de Brabantse Wal liggen de EVZ's Eiland en Overberg . Beide EVZ's diersoorten van de EVZ, zij liften als de doelsoorten en vegetatietypen/ een leefgebied voor onder andere verbinden zowel droge als natte biotopen op de Wal. het ware mee . Meeliftende soorten biotopen geformuleerd (zie kader) . Havik, Sperwer, Boomvalk , Bosuil, • De EVZWeverbeek in het Zand-landschap sluit aan op de droge bos­ voor alle EVZ'szijn: Een groot deel van het Natura 2000 Fluiter, Groene en Zwarte specht, sen op de stuifzandwal ten oosten van Huijbergen en de Staartsche/ • algemene amfibieën gebied bestaat uit (oude) land­ Boomklever, Gekraagde rood­ Steertsche Duinen en Staartsche Heide in het Natura 2000 gebied. • kleine zoogdieren goederen. Mattemburgh is één staart en Nachtzwaluw . De hoge • In het open Zeeklei-landschap liggen de EVZ's Kabeljauwbeek en Agger. • vlinders van de oude landgoederen en ligt dichtheid van de Nachtzwaluw Deze liggen in intensief landbouwgebied , maar verbinden de • libellen op de overgang van de Brabantse was aanleiding om het gebied (toekomstige) natuurgebieden Stoppelbergen (Natura 2000), Schor van • vleermuizen Wal naar de jonge zeeklei van de aan te wijzen in het kader van de Ossendrecht (provincie Zeeland) en de Agger/ Noord Polder. Oosterschelde . Door de gradiënt­ Vogelrichtlijn . In de bossen lig­ • EVZCalfvense Bosloop ligt op de rand van de Brabantse Wal. EVZ' t rijke ligging is er een grote biologi ­ gen hier en daar heiderestanten Spanjooltje ligt op de grens van de Brabantse Wal en het Zeeklei-land­ sche rijkdom . Op de Woensdrechtse die leefgebied zijn van onder schap . Zij verbinden het Natura 2000 gebied met de Agger en het Heide wordt stuifzand , naaldbos andere de Levendbarende hagedis. Markiezaat. en gemengd bos aanget roffen. De In vennen en gegraven plassen • De EVZ's Weverbeek en Kabeljauwbeek liggen (gedeeltelijk) op de grens Wouwsche Plantage is een oud komen Alpenwatersalamander en met België en de EVZ Agger sluit aan op de provinciegrens met Zeeland . landgoed met gemengde bo s- Vinpootsalamander voor . Voor deze EVZ's zal een goede aanslu iting gemaakt moeten worden sen , landbouwgronden , ee n relict zodat deze nie t 'doodlopen ' op de grens. van een zan dve rst uiving en lange

EVZWoe nsdrecht lnrichtingsvisie g 2.3 Hydrologie De natte gebieden op de Wal wer ­ 2.4 Archeologie, cultuur­ De historische groenelementen en den al vroeg ontwaterd door het historie en aardkundige -structuren zijn veelal door in­ Van nature is de Brabantse Wal een graven van waterlopen . Later werd waarden grepen van de mens ontstaan . inzijggebied met lokaal vennen en de kwelstroom en inzijging ver­ Meestal zijn deze omwille van drassige/moerassige laagtes als der verminderd door de realisatie Archeologische waarden de functionaliteit ontstaan. gevolg van plaatselijke ondoorla­ van vijf waterwinningspompen en De cultuurhistorische waardenkaart Voorbeelden in relatie met de tende lagen . Bij neerslag infiltreert verdere drainage ten behoeve van geeft aan dat de indicatieve arche ­ plangebieden zijn houtwallen, de regen in de bodem en stroomt de landbouw op de Wal en aan de ologische verwachtingswaarden heggen , plantage - of ontginnings­ naar dieper gelegen bodemlagen. voet daarvan. middel/hoog en archeologisch bossen en bomenrijen . Zie bijlage Op de wal vindt men ook zeer wei­ In de polders die aan de voet van waardevol laag zijn. Zie bijlage 2 , 3, Cultuurhistorische waarden, nig tot geen waterlopen, slechts de Brabantse Wal liggen kwelt het Indicatieve archeologische ver ­ Historische geografische waarden enkele hoofdwaterlopen en secun ­ grondwater op, dat vervolgens wachtingswaarden . en Historische groenstructuur . daire watergangen. Alleen in (zeer) via greppels en sloten wordt afge ­ natte perioden voeren de hoofdwa ­ voerd. Het grondwater in de diepe Cultuurhistorische waarden Aardkundige waarden terlopen water af. watervoerende pakketten stroomt Op de cultuurh istorische waar ­ De Brabantse wal bestaat uit een in west-noord-westelijke richting . denkaart zijn voornamelijk de steilrand (plaatselijk 20 m. hoog) Op de Brabantse Wal zelf komt historisch geografische vlakken die is ontstaan doordat rivierdui ­ een freatisch watervoerend pakket Op de Brabantse Wal bevindt het en lijnen, en de historische groen ­ nen zijn opgewaaid uit het oude voor. Onder dit freatische pakket maaiveld zich op een hoogte van structuren voor de inrichting van Scheldedal aan de voet van de bevinden zich slecht doorlatende circa 20 ,0 m. +NAP. Aan de westzij­ de plangebieden aangegeven. Brabantse Wal. Opvallende reliëf­ afzettingen met een hoge verti- de van de Wal, nabij Ossendrecht , Voorbeelden van historisch geogra ­ elementen zijn de sterk ingesne­ cale hydraulische weerstand . Deze neemt de maaiveldhoogte op korte fische vlakken en lijnen in relatie den beekdalen. Heide-, duin- en lagen zijn niet aaneengesloten, afstand sterk af tot o m. NAP. met de inrichtingsvisie zijn de land ­ bosgebieden liggen in de zone met maar overlappen elkaar gedeelte­ goederen , dijken en wegen. rivierduinen. Stuifzandwallen die lijk waardoor de doorlatendheid een duidelijke grens vormen met sterk van locatie tot locatie varieert. het minder reliëfrijke landschap zijn Door deze hoge weerstand wordt ontstaan toen de zandverstuivingen de infiltratie van neerslag bemoei ­ werden vastgelegd door eiken. Zie lijkt en is sprake van een onver­ bijlage 4 Aardkundige waardevolle zadigde zone onder deze slecht gebieden . doorlatende afzettingen. Hierdoor komen op de Brabantse Wal lokaal Doel is door middel van de inrich­ schijngrondwaterspiegels voor, met tingsvisie een bijdrage te leveren ondiepe grondwaterstanden . aan het behoud en het versterken van cultuurhistorische waarden inclusief archeologische en aard­ kundige waarden.

Zicht op Hoogerheide vanuit Hinkelenoordpolder

10 EVZ Woensdrecht lnrichtingsvisie 3 lnrichtingsvisie

Overberg Eiland Weverbeek Kabeljauwbeek Agger 't Spanjooltje Calfven Overberg

Huidige situatie (Uitvoeringsgerichte Toekomstvisie EVZ Overberg ligt aan de Bleekloop, De Horst, 2002). De Overbergse Wal en heeft als basis Blikloop wordt momenteel voor element de Blikloop , gelegen aan een deel gevoed met nutriënten oude stuifduinen en bos rond vanuit de landbouw. Huijbergen . De EVZis kenmerkend doordat het een schakel is tus- EVZ Overberg verbindt de sen de abrupte overgang van de Wouwsche Plantage met de Overbergse Wal naar het agrarisch Kooiheide en heeft een lengte van gebied. In het aansluitende gebied 1900 meter en een breedte varië ­ op de EVZ liggen jonge heide ont­ rend van 10 tot 25 meter . ginningen, ten noorden van de Walse Straat en oude ontginningen Doelen ten zuiden van de Walse Straat . De Creëren van leefgebied en verbin ­ heide ontginningen en stuifduinen ding tussen leefgebieden voor de geven al aan dat de EVZin het zand volgende doelsoorten : landschap ligt . De Blikloop stroomt • Kamsalamander, vanaf 't Eiland richting het land ­ Vinpootsalamander, Heikikker ; goed Wouwsche Plantage (bos en • Nachtzwaluw; Heidevegetatie een stervormige bekenstructuur). • Levendbarende hagedis, Gladde Grote delen van de Blikloop vallen slang...... Struweel laag (tot ooghoogte) ' in het zomerhalfjaar droog en in de Open geplagde plekken dan nog watervoerende Visie delen is nauwelijks sprake van stro­ De inrichting van de EVZ heeft een , Poel Flauw talud mend water. In vrijwel alle delen open karakter met heide vegetatie '""''' van het stroomgebied is sprake van en een geleidelijke overgang naar (kortsluiting) nieuwe waterloop gegraven, onnatuurlijke profielen de Overbergse Wal met pluksge­ ·-· ~ Duiker met steile oevers, waardoor goed wijs doornstruweel. De westzijde Î Ecoduiker ontwikkelde oever- en waterplan­ van EVZgebied is droog, de oost­ V tenvegetaties ontbreken. De aan de zijde vochtig. Het talud van de Obstakelvri~e zone Vliegveld -- Woensdrec t Blikloop gerelateerde natuurwaar­ Blikloop is, tussen de Walse straat den liggen vooral in de aanwezig­ en Moerkantsebaan gedeeltelijk Waterloop, Beek of Kreek

heid van kernpopulaties van amfi­ eenzijdig vergraven om water vast ~ Dwarsdoorsnede bieën en kwelgebonden vegetaties te houden . De aanwezige sloten in

12 EVZ Woensdrecht lnrichtingsvisie het agrarisch gebied zijn gehandhaafd, zodat er in het agrarisch gebied een Maatregelen zo optimaal mogelijk grondwaterpeil voor de landbouw en bebouwing kan • Vergaven van talud, eenzijdig, nieuwe talud variërend van 1:6 - 1:8; worden gewaarborgd. Over de gehele lengte van de EVZzijn enkele poe­ • Graven nieuwe waterloop; len gegraven. Het Paardeven, aan de kop van de landingsbaan van vlieg­ • Graven van drie poelen; veld Woensdrecht, vormt hierbij de laatste schakel van de natte verbinding • Aanleg van twee faunapassages : ecoduikers; tussen Kooiheide en Wouwse Plantage. In de huidige landbouwenclave • Afgraven; 'Kooiheide', aan de zuidzijde van de EVZis in de toekomst ruimte beschik­ • Struweel ontstaat door spontane ontwikkeling; baar om een ven voor amfibieën te realiseren. Voor amfibieën, reptielen en • Verschralingsbeheer door pleksgewijs afplaggen; kleine zoogdieren is een ecoduiker aangelegd onder de Moerkantsebaan. • Beheer d.m.v. maaien en afvoeren; De gronden aan de EVZ zijn gedeeltelijk verschraald door beheer en (plaat­ • Droge gedeeltes beheren door middel van begrazing (particulier); selijk) afgraven. De open plekken die ontstaan door pleksgewijs afplaggen • Uitrasteren. zijn noodzakelijk voor de doelsoorten: nachtzwaluw, levendbarende hage­ dis en gladde slang . Inrichtingskosten Deze inrichting sluit aan bij de inrichting van Defensie (ten noorden van de Hoeveelheid Eenheid Totaalprijs incl Walse straat) waarbij vanaf de vliegbaan in oostelijke richting een gradiënt 60% staartkosten van droge naar natte heide is gerealiseerd. EVZinrichting water- o,s km € 8.000 ,00 loop Poelen 3 st € 14 .400 ,00 Ecoduiker 2 st € 48.000,00 f ! , .. ' I I . '- 1. 1 ..••. - , t.' / 1 • \ I I - . . ' Raster 2000 m € 16 .000,00 r·. ..., 1., • • .. .. ~ ... , ' •• ./ ,..., \ 1 - 1 ' • ' ' . · Vergraven 1000 m € 16.000 ,00 • • 1 • . 1 waterloop • I ., ., J ' l : , \ • \ •• 'v. Duiker walstraat 10 m € 2,400 ,00 1 ' & • ~ - \ Afgraven strook 3000 m3 € 7 .200 ,00 ..\ . "\ . • 1 ' . 1 1500m x 10m x 0 ,20 Afplaggen 1900 m2 € 12.160,00 . . Totaal € 124.160,00 / 1 ' \ I 1 I

"' :· \ I I t \ I 1, I \. • )

15m

EVZW oensdrecht lnrichtingsvisie 13 Eiland

Huidige situatie Visie De Blikloop ligt in een laagte Aan de noordzijde van de bestaande uit open agrarisch Huijbergseweg is een nieuwe gebied en wordt omgeven door waterloop gewenst die kan functi­ beboste duinen op de Wal. Ten oos­ oneren als ecologische verbinding ten van het militair terrein ligt een tussen Akkerenven (Kortenhoeff) hoger gelegen akker. en Eiland. In de toekomst zijn Ten zuiden van Eiland (Kortenhoeff) er wellicht mogelijkheden voor zijn verschillende maatrege- de inrichting van de EVZ op het len genomen: herstel van het Defensieterrein . De inrichting van Akkerenven en het afdammen van het terrein wordt op dat moment sloten om zoveel mogelijk water nader bekeken. De huidige berm­ bovenstrooms vast te houden. sloot aan de Huijbergseweg In de huidige situatie is de behoudt zijn afwateringsfunctie afvoer van overtollige neerslag voor het achterliggende gebied . uit het zuidoostelijke deel van In het akkerperceel is een infiltratie Hoogerheide niet goed voorzien, laagte aangelegd met op de oos­ omdat dit water afstroomt in het telijke oever struweel dat overgaat Akkerenven. naar grasland . In de infiltratielaagte ligt een poel ten behoeve van amfi­ EVZ Eiland verbindt de Kooiheide bieën (zie doelen). Ten noorden van met Akkerenven (Kortenhoeff) en Akkerenberg is aan één zijde van Bloemrijk grasland heeft een lengte van 1400 meter en de Blikloop bloemrijk grasland en / Bloemrijk grasland vochtig een breedte variërend van 20 tot 50 of ruigte en pluksgewijs braamstru­ meter. weel ontwikkeld . Struweel laag (tot ooghoogte) In de toekomst is wellicht water­ Struweel opgaand Doelen berging op het Eiland inpasbaar in Creëren van leefgebied en verbin ­ de vorm van overstromingsgras ­ Poel

ding tussen leefgebieden voor de landen in combinatie met elzen­ Ecoduiker volgende doelsoorten: broekbos en kleine waterplassen. Amfibieën roostertunnel • Kamsalamander, Peilverhoging in het Eiland is pas Vinpootsalamander, Heikikker; mogelijk als de droogleggingsei­ Waterloop, Beek of Kreek • Nachtzwaluw; sen t.b.v. de landbouw komen te ~ Dwarsdoorsnede

• Levendbarende hagedis, Gladde vervallen. Water bestaand slang; • Struweelvogels. 1 1 1 14 EVZWoensdrecht lnrichtingsvisie 1 1 Maatregelen Inrichtingskosten • Aanleggen van vier faunapassages: twee amfibieënroostertunnels en Hoeveelheid Eenheid Totaalprijs incl twee ecoduikers (tezijnertijd bekijken hoe deze passages moeten worden 60% staartkosten ingericht}; EVZinricht ing wa- 1,4 km € 22.400 ,00 • Graven van twee poelen; terloop • (Ver}graven waterloop; ----Amfi biëen rooster- 30 m € 96.000,00 tunnels 20 m + 10m • Struweel; Ecoduiker 2 st 48 .0 00 ,00 • Inzaaien t.b.v. bloemrijk grasland . € Poelen 1 st € 4.800,00 Struweel aanbren- 1000 m2 € 4.800,00 gen Inzaaien 30 are € 2,400 ,00 Infiltratielaagte 1500 are € 2 .640,00 frezen Totaal € 181.040 ,00

. . . ' . . . ·' . • ·, .). , ) .) • \ . ' • • • • • • • 1 •• t 1 ~ ...... ~ 1: ] . 1. . ~ . .. ', ·.~.... ·' , : • \ •• •• , • • ' ; J • • ·. •,· ... .t ....~ . '. ... ' ' ...... •. .·' . .,. . ~\ · : . • ' .. : \ · .' J • ) ·.: ,:~,'~\ \ \ . ., · " . :~.' ..· \ ' ...... \ 1 • ' ' • 0 • \ • • ·, ' • ,. . , , . .. 1 \ ' • • "' t 0 . \• . . ' , . 1 • • • • \ • 1 "> • • 'I • ' l • • \ ' ' 1 . , . , •• 1 # • . I ' ' , . 1 • 1 . - ' . . , , . ~ \ . ...' ' . ., . . . ·...... ·- · r •,,, 1 : • • I .> t- • • " \ .•. • 1 . '. t-: ..• .. ,\ ...... ·, : \ ... . • • • 1 \ • • . ' • '·., ~ ' . ' . ) \ . •• • 1 ,:-·.. : : ·, '·,...... -~ ·. ' ...... · . \ . ·, . '·' .. ' . ' -.: ) ' • • 1 \ 1 ~ ' '' ' , • t I ' • • J 1 .. '·...... \\ . .• . . . ' . , \ • \ • • 1 - ' ~ ' ' ...... 1 • ' ...·_. .. . ' . ·, ...... ' • J • - . \ • , · ' 1 • "" } . . . ·. . . ' ; ' . , .' · ., ' l _ . ·, , • ~ • ,.,-: . ... . \ · :, , _ , 1 _., "': • .... ' • •• \ 1 I 1 \ • 1 ' I • • • . ·' , \ 1 1 I • 1 • • • . • 1 . . . . - ., \ \ . . .. • \ : ~ •. l. .. \ ·. ·.....: i • .. \ . ~ • ' :,~·,···<-~ ~- ·.· : ·~ ' \ •• '. 1 :. -'. .... : , • ' . \ \ -· '. . , .1 . - . 1 ' : \ 1 •·' ' . • • < ., · •• 1 . ' ' • • • J •• ~ .. . . \ • · ' •••

2sm sm lOm lSm sm

EVZWoensdrec ht lnrichtingsvisie 15 Wever beek

Huidige situatie Doelen Via het bovenstrooms gelegen Creëren van leefgebied en verbin ­ Landgoed Vijverhoeve stromen ding tussen leefgebieden voor de de Weverbeek en bovenlopen volgende doelsoorten: af richting het noorden. De • Kamsalamander, Weverbeek is bovenstrooms via Vinpootsalamander , Heikikker ; een waterloop verbonden met het • Nachtzwaluw ; Grenspark De Zoom - Kalmthoutse • Levendbarende hagedis, Gladde Heide. Benedenstrooms gaat de slang ; Weverbeek over in de Molenbeek • Struweelvogels . die afstroomt in de Zeepe . De EVZ ligt in het zand landschap Visie aan de Pilberg . De Pilberg is een De EVZWeverbeek verbindt deel van de oude wal met stuif ­ in het noorden de Wouwsche duinen en bos ten oosten van Heide/ Hopmee r via Kooiheide / Huijbergen. Er is een abrupte over ­ Pilberg met Stee rtsche Duinen en gang en contrast tussen de Pilberg Staartsche Heide welke deel uit en het open agrarisch gebied. In maakt van het Natura 2000 gebied . de oude heide ontginning waren De inrichting van de EVZ sluit in het verleden meer beplantingen . aan bij het open karakter van het Ter hoogte van de Vijverstraat is het gebied. Langs de Weverbeek is aan nieuwe Landgoed de Vijverhoeve beide zijden een strook ingericht

ontwikkeld . Het landgoed wordt als ruigte struweel (ca. 3 meter) en Bloemrijk grasland I Schraal grasland ingericht met oa. bloemrijk gras ­ bloemrijk- /schraalgrasland (ca. 7 land , ruigtekruidenvegetatie, meter). In het bloemrijk- /schraal ­ Struweel laag (tot ooghoogte)

loofbos, houtsingels en een hoog ­ grasland wordt pleksgewijs stuk ­ Open geplagde plekken stamboomgaard . Ten zuiden van ken grond afgeplagd (jaarlijks een de Vijverstraat zijn enkele poelen ander stuk) . Dit afplaggen is ten Poel gegraven (zie Ontwerp Landgoed behoeve van de nachtzwaluw, Î Ecoduiker V de Vijverhoeve). gladde slang en levendbarende Waterloop, Beek of Kreek hagedis. In het noordelijk gedeelte De EVZWeverbeek heeft een lengte van de EVZzijn voor de amfibieën ~ Dwarsdoorsnede van 2750 meter en een breedte in het gebied twee poelen aan ­ variërend van 10 tot 25 meter . gelegd , ter aanvulling van de bestaande poelen in het landgoed de Vijverhoeve.

16 EVZWoensdrecht lnri chtingsvi sie De EVZWeverbeek wordt in het Maatregelen noorden bij de Belgische grens • Pleksgewijs afplaggen opnemen in be heersplan ; onderbroken , ten noorden van de • Aanleggen van twee poelen; Brede Straat. Ter hoogte van de • Aan leggen van twee faunapassages : ecodui kers; Hollandse dreef vindt de EVZaan­ • Inzaaien t.b.v. bloem rijk grasland; sluiting (gemeente Roosendaal) . • Struweel via spontane opslag of aanplante n; Het is van belang dat het tussenlig­ • Uitrasteren . gende gebied (Belgisch grondge­ bied) een afgestemde inrichting Inrichtingskosten

krijgt voor het functioneren van de Hoeveelheid Eenheid Totaa lprijs incl EVZWeverbeek . 60% staartkosten Ecoduiker 2 st € 48 .0 0 0 ,0 0 Poelen 2 st € 9 .60 0 ,0 0 >-- .__Raster 60 0 0 m l € 48. 00 0,0 0 Afplaggen 30 0 0 m2 € 19. 2 00,00 -- Inzaaien 200 are € 16.0 0 0,00 Totaal € 140.800 ,00

. ,/

·'

, ' 1 . , . .,,.. ~ . 1 ..,.,. .I . . . 1 . :- . ... / .. ~ . 1 1 1 1 1 1 10 m 10 m 1 25m 1 1 EVZWoensd rec ht lnrichtingsvisie 17 1 1 Kabeljauwbeek - 1 1 1 ------1

Huidige situatie De EVZ Kabeljauwbeek ligt in het open zeeklei polderlandschap nabij industrieel gebied op de grens met België. De polders grenzend aan Bloemrijk grasland de Kabeljauwbeek zijn in agrarisch Riet Ruigte 1 gebruik . Een deel van de Kabeljauwbeek is Struweel laag (tot ooghoogte) 1 een rechte loop en een ander deel Struweel opgaand 1 van het traject heeft een meande ­ 1 rende loop met brede oevers en Poel langgerekt als nevenloop inheemse beplanting . 1 Flauw talud De bovenstrooms gelegen Papenbeek loopt vanuit België Waterloop , Beek of Kreek 1 over in de Kabeljauwbeek. De Dwarsdoorsnede 1 Kabeljauwbeek mondt uit in de Water bestaand Putterkreek. • 1 In de historische situatie stroom­ 1 de de Kabeljauwbeek af van de Brabantse Wal naar de Schelde. het relict van het stroomafwaartse De EVZ Kabeljauwbeek heeft een Doelen 1 Van oorsprong lag de beek in deel van de Kabeljauwbeek dat uit­ lengte van 1460 meter met een Realiseren van waterberging con­ 1 de Nieuwe Noordlandpolder. eindelijk buitendijks afstroomt. Dit breedte variërend van 10 tot 25 form de revitaliseringsdoelstelling. Deze polder was omgeven door deel van de Kabeljauwbeek stroomt meter . 1 de Armendijk en aan oostzijde af in de Schor van Ossendrecht. Dit Creëren van leefgebied en verbin­ 1 begrensd door de Brabantse Wal. traject behoort niet tot de opdracht ding tussen leefgebieden voor de Doorsnijding van de polder door maar heeft wel samenhang met volgende doelsoorten : 1 de Rijn Schelde verbinding en de dit project , omdat hier de EVZ • Kleine watersalamander ; 1 snelweg A4 heeft tot gevolg gehad Agger op aansluit. Voor een opti ­ • Moerasvogels; dat er nu nog slechts relicten zijn male landschappelijke inpassing • Struweelvogels; 1 van de Kabeljauwbeek en van de zou inrichting van dit deel van de • Drijvende waterweegbree. 1 Armendijk . De Armendijk ten noor­ Kabeljauwbeek aan kunnen slui­ den van de Kabeljauwbeek is een ten bij het bovenstroomse deel en 1 relict met cultuurhistorische waar ­ is een faunapassage onder de A4 1 de. Aan de westzijde van de A4 ligt noodzakelijk . 1 1 1 1 18 EVZ Woensdrecht lnrichtingsvisie 1 1 Visie Aansluitend bij het onderhoudspad met bloemrijk grasland ligt een brede De EVZverbindt de (toekomstige) natuurgebieden Stoppelbergen/ strook van opgaand struweel met bomen (ca. 11 meter) die begrensd is Wildernissen (Natura 2000), Schor van Ossendrecht (provincie Zeeland) en met bloemrijk grasland. Het struweel is van belang voor struweelvogels , de Agger. kleine zoogdieren , vleermuizen en amfibieën en is deels aangeplant . In Aan de westzijde vormt de A4 een barrière voor aansluit ing met andere het opgaande struweel staan bomen die de ligging van het relict van de natuurgebieden . Kabeljauwbeek accentueren . Daarnaast heeft het struweel een afschermen­ de werking ten opzicht van het industriële gebied van Antwerpen . Alleen aan de noordzijde van de EVZis inrichting gerealiseerd, het zuide­ Inrichting van de hele strook tussen de relicten Kabeljauwbeek en lijke deel is Belgisch grondgebied . Direct aan de beek is een accolade pro­ Armendijk zou bijdragen aan een optimale landschappelijke inpassing en fiel gerealiseerd dat bestaat uit riet (ca. S meter) met aansluitend bloemrijk accentuering van de relicten. grasland (ca. S meter tevens onderhoudspad) . De EVZvervult de deelfunctie waterberging tijdens hoge afvoeren. Langgerekte poelen functioneren als meestromende nevenlopen aan de Kabeljauwbeek welke tevens de deelfunctie waterberging hebben . Het . •,. accolade profiel over de hele lengte van het plangebied, functioneert mede als reg ionale waterberging.

Maatregelen .. • Graven van langgerekte poelen als meestromende nevenlopen met die . I'. pere gedeelten ; • Ontgraven ; :;.:... . • Aanplant struweel en bomen ; ...~ • Inzaa ien t.b.v. bloemrijk grasland . " j"" "'

' ' ...... ;...... • . . ., ' . Inrichtingskosten Hoeveelheid Eenheid Totaalprijs incl 60% staartkosten EVZinrichting neven- 1,46 km € 23.360,00 geulen Struweel en bomen 12000 m2 € 57.600,00 Inzaaien 50 are € 4.000,00 Totaal € 84.960 ,00

I 1 sm sm 10 m I sm sm 12m 36m

EVZWoensdrecht lnrichtingsvisie 19 1 1 Agger

Huidige situatie verbinding van de Schelde met In de polders Nieuw- en Oud de Noordzee (in de huidige situ­ Hinkelenoord ligt het restant atie Oosterschelde) . De Honte of van de loop van Den Agger of Westerschelde heeft zich in het de Oude Schelde. Het noordelijk verleden ontwikkeld als de nieuwe gedeelte van de Agger genaamd afstroming van de Schelde. "Agger Kapitale uitwatering " is Onderzoeksinformatie geeft aan een brede kreek en maakte deel dat bij het herstellen van de kreken, uit van de oude Scheldegeul de kans klein is dat archeologische vanaf de Boompjesdijk tot aan de sporen worden vernietigd . Poldersweg. Dit gedeelte van de Rond 1900 lag er een getijden­ Agger is onderdeel van de EHS (EHS haventje in verbinding met de Agger) en vormt de ecologische Schelde. Het voormalige haven­ verbinding tussen de Brabantse Wal gebouw (in de huidige situatie een en het Markiezaat. boerderij) ligt aan de dijk in de In het zuidelijk deel van de Agger, Vijdtpolder . "Agger Uitwatering " ligt de EVZ Agger . De EVZis een kreekrestant De EVZAgger heeft een lengte van van de Oude Schelde. 3600 meter met een breedte varië­ In het zuidelijke deel van de rend van 20 tot 25 meter (minimale EVZ ligt het traject van de Oude variant). Schelde. Ter hoogte van de boom­ pjesdijk wordt deze doorsneden Doelen door de A4 (Bergen op Zoom Accentueren van de kreek Agger als Bloemrijk grasland Ruigte - Antwerpen). In de toekomst staat restant van de Oude Schelde. er een goederenspoorlijn, parallel Riet Ruigte

aan de A4 gepland (Plan VERA). De Creëren van leefgebied en verbin­ Zoekgebied stapstenen met poelen toenmalige Schelde en omliggende ding tussen leefgebieden voor de en opgaand struwee l f Ecoduiker gronden zijn nu in gebruik als volgende doelsoorten: V intensief landbouwgebied. • Rugstreeppad; Waterloop, Beek of Kreek

• Moerasvogels; ~ Dwarsdoorsnede In het verleden lag tussen • Struweelvogels; Flauw talud Zandvliet, Bergen op Zoom en • Waterspitsmuis; '""''' Langgerekte natte plekken Reimerswaal de oude natuurlijke • Drijvende waterweegbree. (poelbiotoop en oeverzone)

1 1 20 EVZ Woensdrecht lnrichtingsvisie 1 1 Visie de Rugstreeppad. De EVZsluit aan op de faunapassage onder de A4. De De EVZverbindt de (toekomstige) natuurgebieden Stoppelbergen / gemeente heeft een faunapassage aangelegd onder de Martinushoe veweg . Wildernissen (Natura 2000), de Schor van Ossendrecht (provincie Zeeland) en de Agger. Voor inrichting van de EVZAgge r zijn keuzemoge lijkhede n voo r inrich ting: 1 . maximaal kreekherstel; Door kreekherstel is de loop van de Oude Schelde weer zichtbaar . In dit zee­ 2. minimaa l kreekherstel met stapstenen. klei polderlandschap heeft een robuuste zichtbare kreek een toegevoegde waarde naast de andere robuuste landschapselementen (dijken , de A4 etc.) In de maximale variant is de EVZAgger een so- 100 meter brede door­ Aan de kreek zijn oevervegetatie, rietland en grasland verder ontwik- gaande kreekzone met vegetatie aan de kreek , opgaand struweel en poe len keld. Aansluitend is struweel en opgaand struweel met bomen tot ont­ (doorsnede a). wikkeling gekomen. Door het realiseren van poelen is het leefgebied van de Rugstreeppad en andere amfibieën vergroot. Met name het In de minimale variant is de EVZAgger een 20 tot 25 meter brede doo r­ noordelijk gedeelte van de EVZAgger is ingericht als leefgebied voor gaande kreekzone met vegetatie aan de kreek (doorsnede b). Het opgaand struweel en de poelen liggen in stapstenen (plaatselijke verbreding van de kreekzone aansluitend bij oude meanders) . De overzichtstekening geeft aan waar zoekgebied ligt voor ontwikkeling van stapstenen . Bij de minimale variant is de ontwikke ling van stapstene n met poelen en opgaand struweel noodzakelijk voor een robuuste ecolog i­ sche verbinding met Agger (EHS).

Maatregelen • Graven van ca. 6 poelen ; • Faunapassage : ecoduiker; • Ontgraven ; • Aanplant struweel; doorsnede a • Inzaaien t.b .v. bloem rijk grasland ; • Uitrasteren.

25m Inrichtingskosten 12m 12m sm 1 sm 1 - Hoeveelheid Eenheid Totaalprijs incl 60 % staartkosten doorsnede b EVZinrichting waterloop km - 3 ,6 € 5 7.600,00 Poelen 6 st € 28.800,00 Struweel - 6000 m2 € 28.800,00 Ecoduiker 1 st € 32.000,00 ------Raster 7200 m2 € 57.600,00 - Inzaaien 720 are € 5 7 .600,00 - 1 - Totaal € 262.400,00 ~ +=

doo rsnede b + sta pst ee n EVZWoensdrecht lnrichtingsvisie 2 1 sm ca 20 m 't Spanjooltje Bloemrijk grasland I Schraal grasland

Bloemrijk grasland (plaatselijk vochtig / moeras) Huidige situatie Visie ~ Struweel laag (tot ooghoogte) De EVZ 't Spanjooltje ligt op de De EVZ 't Spanjooltje verbindt het grens van hoog naar laag ofwel op Markiezaat/ Landgoed Lindonk 4' '• Ecologische verbinding gewenst de grens van de Brabantse Wal en in het noorden met de Agger / Î Ecoduiker V het zeeklei landschap. De dorps­ Calfvensche Kreek/ Noordpolder in Waterloop, Beek of Kreek kern van Woensdrecht ligt markant het zuiden . ~ Dwarsdoorsnede op de rand van de Brabantse wal. De oude verbinding van de Agger De EVZ bestaat uit een strook en Amfibieënroostertunnel met het Markiezaat is doorsne- stapstenen met bloemrijk grasland / den door meerdere infrastructu­ schraalland. rele werken, te weten de snelweg De rand en de overgang naar de A4, spoorlijn Bergen op Zoom Zuidpolder van Woensdrecht zijn - Vlissingen. geaccentueerd met kleinschalige beplantingen aansluitend bij per ­ De ecologische verbinding gaat ceelgrenzen en erven. Struweel over een lengte van 4050 meter en (1 m. boven maaiveld) en plaatse ­ een breedte variërend van 10 tot 25 lijk opgaand struweel of bomen. meter. Dit struweel is deels spontaan ont ­ wikkeld en deels aangeplant. Doelen In het open polderlandschap , op Creëren van leefgebied en verbin­ de overgang van de Prins Karel ding tussen leefgebieden voor de Polder naar Landgoed Lindonk, is volgende doelsoorten: een zone van bloemrijk grasland / • Levendbarende hagedis; ruigte aanwezig . In de strook en • Gladde slang; in de stapstenen vindt spontane • Struweelvogels; ontwikkeling plaats van struweel (1 • Waterspitsmuis. meter boven maaiveld). In de stap­ steen aan de Lange Weg is moeras tot ontwikkeling gebracht. Deze stapsteen is een van de robuustere elementen in de EVZ. Langs de bestaande waterlopen vormt zich riet en ruigte door spontane ontwikkeling.

22 EVZ Woensdrecht lnrichtingsvisie De EVZ Poldersweg - Markiezaat is zeer moeilijk te realiseren vanwege Maatregelen de 'harde' infrastructuur. De oplossing voor de EVZverbinding met het • Realiseren moeraszone ; Markiezaat is gevonden in deze EVZ: 't Spanjooltje. • Aanplant struwee l; • Aanleggen van drie faunapassages : drie amfibieënroostertunnels ; Voor het realiseren van de EVZ Poldersweg - Markiezaat moeten er voo r • Inzaaien t.b.v. bloemrijk grasland ; een goed functionerende EVZteveel barrières worden genomen. De barriè ­ • Uitrasteren . res zijn de doorsnijding van de EVZdoor de autosnelweg A4, de leidingen ­ strook, rijksweg en de spoorbaan tussen Zeeland en Noord Brabant. Inrichtingskosten

,----~~~~~----,-~~~~~~--.--~~~~~~~~ Een oplossing wordt gevonden door de EVZ't Spanjooltje aan te laten Hoeveelheid Eenheid Totaalprijs incl sluiten op het Markiezaat , zodat de verbinding tussen de Agger Kapitale 60% staartkosten Uitwatering (EHS}en het Markiezaat wordt gemaakt. Daarvoor is dan wel Moeraszone 5000 m2 € 32.000 ,00 de laatste verbindingsschakel nodig , die tussen Lindonk en Markiezaat Struweel 3600 m2 € 17 .280,00 onder de spoorbaan door . Amfibieën rooster - 16 m € 51.200 ,00 tunnel Aan de noordzijde sluit de EVZaan bij de faunavoorzieningen onder de op­ Ecoduiker 1 st € 24 .000 ,00 en afrit van de A4 waardoor er een ecologische verbinding is met Landgoed Inzaaien 400 are € 32 .000,00 Lindonk . Raster 4100 m € 32 .800,00 ... , .. . Totaal € 189.280 ,00 . . .. > • • I • ' . { ·_,, .· \~~ <··. %·.· ·. '

1 . . . \ ~ :.: 1 vtf,/. ·. . r/, .. 1 . . t 1 \ !f.:·... J I \ ; 1 / 1 1 1 1 1 1 1 15m 20m

1 doorsnede A doorsnede B 1 1 EVZWoensdrecht lnrichtingsvisie 23 1 1 Calfven 1 1 1 Huidige situatie Zuidpolder van Woensdrecht . Om 1 De overgang tussen de Brabantse deze reden is het gehe le perceel Wal en de Zuidpolder van waarop de EVZis gesitueerd benut 1 Woensdrecht (en de Noordpolder) als ecologische verbinding . is markant door het contrast in De dalvormige laagte bestaat uit 1 hoogteligging. Het uitzicht vanaf bloemrijk grasland met droge en 1 en naar de Brabantse Wal is uniek. vochtige plekken. Aan de noord ­ De EVZis gelegen in een dalvor ­ zijde van het perceel, langs de 1 mige laagte op de rand van de Calfvensche Boschloop komt 1 Brabantse Wal. Door het dal ligt (braam-)struweel. Aan de zuidelijke het het benedenstroomse deel van perceelsgrens is een houtsingel 1 de Calfvensche Boschloop. De EVZ aangeplant met spontane onder­ 1 ligt ten zuiden van de 'Calfvensche groei van kruiden en struweel. Boschloop', midden door het dal. Voor de amfibieën zijn twee poelen 1 gerealiseerd. Voor kleine poel ten 1 De EVZheeft een lengte van 310 westen van de Trambaan is het van meter en een breedte variërend van belang dat deze goed aansluit bij 1 20 tot so meter . de bestaande hoogteverschillen 1 in het perceel. Ten westen van de Doel Calfvensche weg, in de Zuidpolder 1 Creëren van leefgebied en verbin­ van Woensdrecht, is in de tekening 1 ding tussen leefgebieden voor de een poel aangegeven. Van belang volgende doelsoorten: is hier een stapsteen te realiseren 1 • Kamsalamander die functioneert als poelbiotoop . Bloemrijk grasland 1 • Vinpootsalamander Afstemming met het plan voor de Bloemrijk grasland vochtig 1 • Heikikker; Zuidpolder is gewenst. Voor invul­ • Vlinders; ling van het poelbiotoop is een ~ Struweel laag (tot ooghoogte) 1 • Insecten; moerasstrook of een oeverstrook Struweel opgaand • Struweelvogels . aan de beek of kreekloop mogelijk. 1 Door een faunapassage onder de • Poel 1 Visie weg Calfven door te leggen is er Amfibieën roostertunnel EVZCalfven is de enige verbinding een verbinding voor amfibieën tus­ 1 Waterloop , Beek of Kreek is tussen het Natura 2000 gebied sen het Natura 2000 gebied en de 1 ~ Dwarsdoorsnede Zoom/ Kalmthoutse Heide en de Noord polder . 1 1 1 1 24 EVZ Woensdrecht lnrichtingsvisie 1 1 Maatregelen • Aanplant houtsingel; • Aanplant struweel ; • Aanleggen van een faunapassage : amfibieënroostertunnel ; • Graven van 1 poel en 1 poelbiotoop ; • Inzaaien t.b.v. bloemrijk grasland.

Inrichtingskosten

Hoeveelheid Eenheid Totaalprijs incl 60% staartkosten Poelen 2 st € 9 .600,00 1------~ utsingel 11000 m2 € 52 .800 ,00 Struweel 13000 m2 € 62-400 ,00 ~ -- Amfibieën- 10 m € 32 .000,00 roostertunnel ~ -- Inzaaien 36 are € 2. 880,00 Totaal € 159.680,00

• I .. • 0

••• Q . ' 1 • . , . . , ' / \ '\

\ ..• . .

• I ' 1 / ' .. \ ' . ' ( \ '

I I '' 1 ' ' 0 C, '

0

1 1 1 ' . \ ' ' l ', '\ 1 1 1 • • \ . . ... \ ' ' \ . ' . ·. . I • ,I

lO m l Om

EVZWoensdrecht lnrichtingsvisie 25 4 Kostenraming

Rijksdoelen/ Regionale doelen Maatregel Hoeveelheid Eenheid Eenheidsprijs excl. Staartkosten 60% Totaalprijs incl 60% staartkosten Totaal 1 1 1 1 1 1 EVZinrichting waterloop 0,5 km € 10.000,00 € 8.000,00 Overberg Poelen 3 st € 3.000,00 € 14-400,00 Ecoduike r 2 st € 15.000 ,00 € 48.000,00 Raster 2000 m € 5,00 € 16.000,00 Vergraven waterloop 1000 m € 10,00 € 16.000,00 Duiker walstraat 10 m € 150,00 € 2.400,00 Afgraven strook 1500m XlOm x 0,20 3000 m3 € 1,50 € 7.200,00 Afplaggen 1900 m2 €4,00 € 12.160,00 € 124.160,00 Eiland EVZinrichting waterloop 1,4 km € 10.000,00 € 22-400,00 Amfibieënroostertunnel 20m + 10m 30 m € 2.000,00 € 60.000,00 Ecoduiker 2 st € 15.000 ,00 € 48.000,00 Poelen 1 st € 3.000,00 € 4.800,00 Struweel aanbrengen 1000 m2 € 3,00 € 4.800,00 Inzaaien 30 are € 50,00 € 2-400,00 Infiltratielaagte frezen 1500 are € 1,10 € 2.640,00 € 181.040,00 Weverbeek Ecoduiker 2 st € 15.000,00 € 48.000,00 Poelen 2 st € 3.000,00 € 9.600,00 Raster 6000 ml € 5,00 € 48.000,00 Afplaggen 3000 m2 €4 ,00 € 19.200,00 Inzaaien 200 are € 50,00 € 16.000,00 € 140.800,00 Kabeljauwbeek EVZinrichting nevengeulen 1,46 km € 10.000,00 € 23.360,00 Struweel en bomen 12000 m2 € 3,00 € 57.600,00 Inzaaien 50 are € 50,00 € 4.000,00 € 84.960,00 Agger EVZinrichting waterloop 3,6 km € 10.000,00 € 57.600,00 Poelen 6 st € 3.000,00 € 28.800,00 Struweel 6000 m2 € 3,00 € 28.800,00 Ecoduiker 1 st € 20.000,00 € 32.000,00 Raster 7200 m2 € 5,00 € 57.600,00 Inzaaien 720 are € 50,00 € 57.600,00 € 262.400,00 't Spanjooltje Moeraszone 5000 m2 €4,00 € 32.000,00 Struweel 3600 m2 € 3,00 € 17.280,00 Amfibieënroostertunnel 8m + 8m 16 m € 2.000,00 € 51.200,00 Ecoduiker 2 st € 15.000,00 € 24.000,00 Inzaaien 400 are € 50,00 € 32.000,00 Raster 4100 m € 5,00 € 32.800,00 € 189.280,00 Calfven Poelen 2 st € 3.000,00 € 9.600,00 Houtsingel 11000 m2 € 3,00 € 52.800,00 Struweel 13000 m2 € 3,00 € 62.400,00 Amfibieënroostertunnel 10m 10 m € 20.000,00 € 32 .000,00 Inzaaien 36 are € 50,00 € 2.880,00 € 159.680 ,00 TOTAAL € 1.142.320,00 Literatuur

Aardkundig Waardevolle Gebiedenkaart Noord-Brabant, Provincie Noord-Brabant , 2004

Cultuurhistorische Waarden kaart, Provincie Noord-Brabant, 2005

Cultuurhistorische inventarisatie aan de voet van de Brabantse Wal (Gemeente Woensdrecht), Geo-logical, Aardwetenschappelijk onderzoek en advies, 2006

De West-Brabantse Delta : een Verdronken Landschap Vormgeven, S.J.Kluiving , N. Brand, G.J. Borger, 2006

Groenbeleidsplan Gemeente Woensdrecht , BTL planburo b.v., 2006

Ontwerp Landgoed de Vijverhoeve, Brabants Landschap, 2007

EVZ Woensdrecht lnrichti ngsvisie 27 Bijlagen

Bijlage 1 Doelsoorten en inrichtingseisen

Bijlage 2 Indicatieve archeologische verwachtingswaarden

Bijlage 3 Cultuurhistorische waarden, Historisch geografische waarden en Historische groenstructuur

Bijlage 4 Historische atlaskaart, jaartal ca. 1900

Bijlage 5 Aardkundig waardevolle gebieden

28 EVZ Woensdrecht lnrichtingsvisie Bijlage 1 Doelsoorten en inrichtingseisen

Amfibieën Kamsalamander Vinpootsalamander Rugstreeppad Een leefgebied van amfibieën De Kamsalamander is vrij zeldzaam De Vinpootsalamander is zeldzaam De Rugstreeppad leeft vooral in bestaat uit een voortplantingswa­ en wordt landelijk gezien als een en gaat achteruit, waardoor hij als open terreinen waar de bodem en ter, landbiotoop en overwintering­ kwetsbare soort die in zijn versprei­ kwetsbaar wordt beschouwd. Hij vegetatie regelmatig veranderingen plaats. Het voortplantingswater kan ding achteruit gaat. Zijn voorkeur komt voornamelijk voor in bos­ ondergaan, bij voorkeur op droge bestaan uit een poel, ven, sloot of gaat uit naar kleinschalige land­ gebieden op zandgrond. Aan de en losgrondige bodems die snel waterloop. Naast natte ruigte- en/of schappen met bospercelen, heggen samenstelling van het bos worden opwarmen. Ook in zijn voortplan­ moerasvegetaties in de oeverzone en struwelen. Het voortplantings­ weinig eisen gesteld. In Noord­ tingswater heeft de rugstreeppad van een poel of een ander water biotoop bestaat voornamelijk uit Brabant is de soort te vinden in de het liefste zo min mogelijk begroei­ dan wel op korte afstand (maxi­ vrij grote, stilstaande wateren met grotere bos- en heidegebieden, ing. Kale oevers en ondiep water maal 50 meter) hiervan, bestaat een goed ontwikkelde onderwater­ waar zij zich voortplanten in hei­ zijnde belangrijkste kenmerken het landbiotoop uit droge tot vegetatie, hoewel ook wat kleinere devennen, bosvijvers en poelen. Zij voor een geschikt voortplantings­ Gladde slang vochtige ruigte en/ of vochtig tot wateren niet gemeden worden. Als vertonen hierbij een vrij grote tole­ water. De overwinteringlocaties De Gladde slang komt in voor op nat grasland, braam- en/ of wilgen­ er verschillende kleine poelen in de rantie voor zuur water (tot pH 4). zijn vaak zandige plekken en bosjes droge heideterreinen, droge delen struweel, houtsingel/ wal en/ of nabije omgeving voorkomen kun­ in de nabijheid van water, soms wel van hoogveengebieden en in open loofbos. Naast voldoende schuil­ nen de dieren in één seizoen tussen Hei kikker een meter diep onder de grond. bossen en bosranden. Zijn biotoop mogelijkheden waarvoor deze ele­ meerdere poelen op en neer trek­ De Heikikker komt voornamelijk wordt gekenmerkt door veel zonin­ menten zorgen, voorzien ze ook in ken. voor in vochtige heidegebieden Reptielen straling en vaak zijn hogere droge de aanwezigheid van voldoende De poel mag niet geheel bescha­ waar sprake is van veenvorming en Levendbarende hagedis structuren aanwezig zoals stuif­ voedsel in de vorm van insecten . duwd zijn en moet permanent in hoog- en laagveengebieden. Ook De Levendbarende hagedis is een duintjes, taluds van greppels en slo­ Voedselarme, droge en zure ele­ water bevatten. in de rest van zijn verspreidings­ typische bodembewoner, die in ten of liggende boomstammen en menten zoals naaldbos, droge gebied is vocht en veenvorming graslanden, (enigszins vochtige) takkenbossen. heide en zeer schrale graslanden een belangrijk element van zijn heidevelden, droge delen van Een verspreide begroeiing van zijn voor de meeste biotoop. Maar hij wordt ook wel moerassen, bosranden en in struc­ bomen en struiken kan aanwezig amfibieën geen geschikt aangetroffen in vochtige schraal­ tuurrijke weg- en spoorbermen en zijn, maar massale bosopslag wordt landbiotoop. Sommige graslanden, duinvalleien, bosran­ ruigten leeft, en vaak onder een niet verdragen. De Gladde slang is amfibieën overwinteren den, langs meren en rivieren en in steen of omgevallen boomstam ook zeer gevoelig voor versnippe­ in water terwijl andere komkleigebieden. De aanwezigheid schuilt. Bij zonnig weer worden ze ring van het landschap. soorten ( bijvoorbeeld van laag struweel en hoge kruidige vaak zonnend bovenop boomstam­ De bodemvegetatie bestaat bij Kamsalamander, Kleine gewassen is hier van belang . Het metjes gezien . De Levendbarende voorkeur uit structuurrijke oude watersalamander) over­ voortplantingsbiotoop bestaat uit hagedis overwintert in grote pollen heide en zwaar vergraste delen. winteren op het land ondiepe stilstaande wateren met gras, onder boomstronken of in De bodemlaag moet een losse onder hout, steen, blade­ oevervegetatie . Het water zelf is holen onder de grond. structuur hebben waarin zich ren, in braamstruweel en vaak enigszins zuur (pH 4 - s.s)en veel holen en gaten bevinden (bv. holletjes . Kamsalamander voedselarm. Pijpenstrootje of Bochtige smele)

EVZ Woensdrecht lnrichtingsvisie 29 Planten geregeld sterk uitdrogende oevers kapvlakten en brandvlakten . Verder langs bijvoorbeeld poelen, waterlo­ Zoogdieren Drijvende waterweegbree als in stromend water en in grote komt de soort veel voor in dennen­ pen en sloten. Zoogdieren zoals Egel, Wezel, Drijvende waterweegbree groeit in wateren waar golfwerking en bossen op duinvaaggronden, waar Hermelijn, Bunzing en diverse mui­ uiteenlopende stilstaande of zwak erosie optreden. Ook waar voed ­ wordt gebroed in open bos, langs Struweel vogels zen hebben een voorkeur voor een stromende wateren, zoals heide - en selarme omstandigheden een hoge brandgangen en brede zandpaden . Struweelvogels zoals de Geelgors, kleinschalig Landschap dat naast veenplassen, duinplassen, meren, biomassaproductie belemmeren en Noord-Brabant herbergt ongeveer Roodborsttapuit, Kneu en Grasgors weilanden, bloemrijke graslanden, afgesloten rivierarmen, laagland­ in diep water waar licht een een derde deel van de Nederlandse leven in een kleinschalig landschap graanakkers en ruigten bestaat uit beken, kanalen, sloten en vijvers. beperkende factor is handhaaft ze broedpopulatie dat gekenmerkt wordt door een struwelen, houtwallen/singels en Het best gedijt deze waterplant in zich . Nachtzwaluwen. De Brabantse Wal (relatief) hoge dichtheid aan loof­ Loofbosjes. De aanwezigheid van water dat helder, voedselarm of herbergt een van de grootste popu ­ bosjes, houtwallen /singels en stru­ voldoende voedsel en mogelijk­ hooguit matig voedselrijk, fosfaat­ Vogels laties . welen, alsmede ruigten, bloemrijke heden om te zich kunnen voort­ arm en kalkarm is. Op sommige Nachtzwaluw en/of ruige graslanden, slootkan­ planten, rusten en te schuilen zijn plaatsen bevat het water daarbij De Nachtzwaluw is nachtactief ten en/of bermen . Het leefgebied essentieel voor een geschikt leef­ veel ijzer. In voedselrijkere omge ­ en leeft van grote insecten.De is veelal slechts enkele hectaren gebied. De grootte van het Leefge­ ving staat de soort het meest op Nachtzwaluw is een xerothermo­ groot, terwijl het Leefgebied van bied varieert van enkele vierkante plaatsen met menging van regen­ fiele soort en een trekvogel die de Patrijs en de Steenuil tientallen meters (muizen) tot tientallen hec­ water met kwelwater. In specifieke broedt in Nederland. Voor zijn hectaren groot is. De Patrijs broedt taren (Egel, Hermelijn, Wezel en omstandigheden, namelijk bij een broedbiotoop moet de bodem, in soortgelijke Landschappen als de Bunzing). Het voedsel bestaat uit lage beschikbaarheid van fosfaat, tenminste lokaal , droog en goed genoemde struweelvogels, waarbij wormen, insecten, slakken, zaden kan de Drijvende waterweegbree vochtdoorlatend zijn . Bovendien is naast ruigten, graslanden en bosjes en gras, terwijl de Wezel, Hermelijn nitraat- en ammoniakrijk water ver­ het van belang dat naast begroeide er bij voorkeur een grote verschei­ en Bunzing zich ook tegoed doen dragen. bodemdelen teven onbegroeide denheid aanwezig is aan geteelde aan konijnen, muizen, ratten, mol­ De plant groeit ondergedoken in bodemdelen aanwezig zijn. gewassen op akkers. De Steenuil len, kikkers en vogels . het water, maar kan ook op tijdelijk De Nachtzwaluw foerageert voor­ broedt in oude holle bomen en in droogvallende oevers staan. namelijk langs bosranden en boven Nachtzwaluw gebouwen, zoals boerenschuren. Waterspitsmuis Een belangrijk kenmerk van heide, maar ook boven andere Het voedsel van de Steenuil bestaat De waterspitsmuis wordt vooral Drijvende waterweegbree is haar overgangen tussen twee of meer Moerasvogels meestal uit veldmuizen, regenwor­ gevonden in de buurt van schoon, geringe concurrentiekracht. Het ecosystemen zoals boven oevers en Moerasvogels als Bosrietzanger, men en kevers die vergaard worden helder, niet te voedselrijk, niet open water of de kale bodems lage struiken. Rietgors, Kleine karekiet en in graslanden en bermen . zuur en vrij snel tot niet stromend van pas gegraven of regelmatig De hoogste dichtheid in Nederland Blauwborst kunnen leven in een water met behoorlijk ontwikkelde geschoonde poelen en vennen bie­ wordt gevonden in deels dichtge­ klein gebied dat bestaat uit natte watervegetatie en ruig begroeide den een geschikt vestigingsmilieu, groeide zandverstuivingen met een ruigte- en/of moerasvegetaties. voedselrijke oevers. Eigenlijk komt maar de soort verdwijnt daarna niet-vergraste bodem. Daarnaast Bosrietzanger en Blauwborst ver­ de waterspitsmuis in Nederland tenzij er factoren of processen in komt de soort voor in halfopen ter­ langen veelal ook de aanwezig­ voornamelijk voor in de grotere het spel zijn die dichtgroeien van reinen op schrale, zandige bodems: heid van (enkele) wilgen, terwijl moerassen. Dit zijn bijvoorbeeld de plek met andere soorten tegen­ boomheiden, heidevelden met Rietzanger en Kleine karekiet een rietvelden (Liefst waternet), rijker gaan. De soort kan bijvoorbeeld boomgroepen of vliegdennen en voorkeur hebben voor rietvegeta­ Laagveenmoeras, kwelmoerassen . even goed lang standhouden op met name in Noord-Brabant op ties. De leefgebieden komen voor In een afwisselend landschap is

30 EVZWoensdrecht lnrichtingsvisie een aanzienlijke oppervlakte van vaak een sterke binding met deze Libellen dit soort biotopen op korte afstand geleidende elementen. Grote soor­ Het leefgebied van libellen bestaat van elkaar zeer belangrijk. De leef­ ten als de Laatvlieger en de Rosse globaal uit een voortplantingswa­ gebieden lopen evenwijdig aan en vleermuis zijn hiervan minder ter en een landbiotoop. Het voort­ dicht langs de oever en zijn zo'n afhankelijk en kunnen zich ook in plantingswater waarin de eieren 200 m2 groot. De waterspitsmuis een rechtlijnige vlucht bewegen worden gelegd en waarin de larven maakt een nest van bladeren, mos, tussen verblijfplaats en foerageer­ opgroeien bestaat uit moerassen, gras, wortel en bast in holten langs gebied. poelen, vennen, sloten, waterlo­ de oever die zelf gegraven zijn of pen en/of beken. De volwassen gemaakt door andere kleine zoog­ Insecten libel (imago) verblijft op en langs dieren. Het begrip oever betekent Dagvlinders het voortplantingswater maar kan voor de waterspitsmuis vaak al een In het leefgebied van dagvlinders zich ook verplaatsen naar andere lichte verhoging in het terrein, of dienen voldoende waardplanten leefgebieden. Voor de volwassen opeenhoping van plantenmateri­ voor rupsen en nectarplanten voor dieren zijn meestal (relatief) soor­ aal en zal dus het meest optreden vlinders aanwezig te zijn, alsmede tenrijke moeras-, ruigte- en gras­ midden in een moerasbegroeiing. oriëntatiemogelijkheden bij het landvegetaties van belang, omdat Plas-dras staan van de vegetatie, zoeken naar waardplanten en part­ deze vegetaties rijk zijn aan voedsel bijna jaarrond, is ideaal. ners in de paringstijd. Daarnaast (ondermeer vliegen, muggen) en moet het leefgebied voldoen aan voldoende rust- en schuilmogelijk­ Vleermuizen bepaalde temperatuur- en lucht­ heden bieden. In het landschap zijn voor vleer­ vochtigheidcondities. Voor de muizen drie belangrijke functies meeste dagvlindersoorten is een te onderscheiden: verblijfplaatsen, kleinschalig landschap bestaande foerageergebieden en vliegroutes. uit bloemrijke graslanden en ruig­ Bomen, bebouwing, bruggen, bun­ ten in combinatie met struwelen, kers en forten zijn voorbeelden van houtwallen/ singels en loofbosjes verblijfplaatsen. Het voedsel wordt een geschikt leefgebied . gevangen in foerageergebieden die tot op een tiental kilometers van de verblijfplaatsen kunnen liggen . Om deze veilig te bereiken wordt gebruik gemaakt van min of meer vaste vliegroutes langs lijnvormige elementen. Dit zijn bijvoorbeeld watergangen, bomenrijen en bos­ paden. Vooral kleine soorten als de Dwerg - en Watervleermuis tonen

EVZ Woensdrecht lnrichtingsvisie 31 Bijlage 2 Indicatieve archeologische verwachtingswaarden

Legenda

Archeologische verwachtingswaarde

• Hoog

Midden D Laag D Kern • Water

(t De auteursrechten en da~bankrech Dienst ~da\ ter, Emmen, 2007 _,,.-,-.-.._ 32 EVZ Woensdrecht lnrichtingsvisie Bijlage 3 Cultuurhistorische waarden, Historisch geografische waarden en Historische groenstructuur

Legenda

.6. Monumentale bomen

• blikveld Historische geografie (lijn)

Zeer hoog

Hoog

Redelijk hoog Historische geografie (vlak)

Hoog

Redelijk hoog

Zeer hoog

Historisch groen

Historische stedenbouw Bijlage 4 Historische atlaskaart, jaartal ca. 1900

34 EVZ Woensdrecht lnrichtingsvisie Bijlage s Aardkundig waardevolle gebieden

Legenda 1

Borgvlietsche Duinen

Brabantse Wal, Meersche Duinen Markiezaat , Duintjes ...

~ J ... )'..-Y.,, I . ,J' f. C I -,... I , 1 T ~ '

L

\ ' ' .. \

\ t ' • \'~

,~,~. . \· .... I ' '/ .....

' ~ l

\ © De auteursrechten en databankrechten zijn voorbehouden aan de Topografische Dienst Kadaster, Emmen, 2007

EVZ Woensdrecht lnrichtingsvisie 35 Dienst Landelijk Gebied Prof . Cobbenhagenlaan 125 Postbus 1180, 5004 BD Tilburg telefoon (013) 595 os 95 telefax (013) 595 os oo