Objaœnienia Do Szczegółowej Mapy Geologicznej Polski

PAÑSTWOWY INSTYTUT GEOLOGICZNY PAÑSTWOWY INSTYTUT BADAWCZY

PAWE£ MARCINIEC, ZIEMOWIT ZIMNAL

G³ówny koordynator Szczegó³owej Mapy Geologicznej Polski — A. BER Koordynator regionu karpackiego — A. WÓJCIK

OBJAŒNIENIA DO SZCZEGÓ£OWEJ MAPY GEOLOGICZNEJ POLSKI

1:50000

Arkusz Ropczyce (980) (z 1 tab. i 3 tabl.)

WARSZAWA 2013 Autorzy: Pawe³ MARCINIEC, Ziemowit ZIMNAL Pañstwowy Instytut Geologiczny–Pañstwowy Instytut Badawczy, Oddzia³ Karpacki, ul. Skrzatów 1, 31-560 Kraków

Redakcja merytoryczna: El¿bieta NAUWALDT

Akceptowa³ do udostêpniania Dyrektor Pañstwowego Instytutu Geologicznego – Pañstwowego Instytutu Badawczego prof. dr hab. Jerzy NAWROCKI

ISBN 978-83-7863-205-4

Przygotowanie wersji cyfrowej: Stanis³aw OLCZAK, Jacek STR¥K

2 SPISTREŒCI

I.Wstêp .......................................................... 7 II.Ukszta³towaniepowierzchniterenu.......................................... 10 III.Budowageologiczna ................................................. 12 A.Stratygrafia..................................................... 12 Zapadlisko przedkarpackie 1.Proterozoik ................................................. 12 a.Neoproterozoik ............................................. 12 2.Ordowik................................................... 13 a.Ordowikgórny ............................................. 13 Aszgil ................................................. 13 3.Sylur..................................................... 13 a.Wenlok ................................................. 13 4.Karbon ................................................... 13 a.Karbondolny .............................................. 13 Wizen ................................................. 13 Wizendolny–œrodkowy ...................................... 13 Wizengórny ............................................ 14 5.Trias..................................................... 14 a.Triasdolny ............................................... 14 Pstrypiaskowiec ............................................ 14 Pstrypiaskowiecdolny–œrodkowy ................................. 14 b.Triasœrodkowy ............................................. 15 Pstrypiaskowiec ............................................ 15 Pstrypiaskowiecgórny(ret) .................................... 15 Wapieñmuszlowy ........................................... 15 c.Triasgórny ............................................... 15 Kajper ................................................. 15 6.Jura ..................................................... 15 a.Juraœrodkowa .............................................. 15 Bajos .................................................. 15

3 Baton–kelowej ...... 16 Baton–kelowej dolny...... 16 b. Jura œrodkowa–górna ...... 16 Kelowej–oksford ...... 16 Kelowej górny–oksford œrodkowy ...... 16 c. Jura górna ...... 16 Oksford...... 17 Oksford górny ...... 17 Oksford – kimeryd ...... 17 Oksford górny –kimeryd ...... 17 7. Kreda ...... 17 a. Kreda górna ...... 17 Cenoman ...... 17 8. Neogen ...... 18 a. Miocen...... 18 Miocen œrodkowy ...... 18 Baden...... 18 Miocen œrodkowy–górny...... 19 Sarmat – panon? ...... 19 Seria zg³obicka 1. Neogen ...... 20 a. Miocen...... 20 Miocen dolny...... 20 Karpat? ...... 20 Miocen œrodkowy ...... 20 Baden...... 20 Sarmat ...... 21 Seria skolska 1. Kreda ...... 21 a. Kreda dolna ...... 21 Hoteryw–alb ...... 21 b. Kreda górna ...... 22 Cenoman–koniak...... 22 Koniak–mastrycht ...... 23 Santon–mastrycht ...... 24 2. Kreda–paleogen ...... 25 a. Kreda górna–paleocen...... 25 3. Paleogen...... 28

4 a. Eocen ...... 28 4. Paleogen–neogen ...... 29 a. Oligocen–miocen ...... 29 5. Neogen ...... 29 a. Miocen...... 29 Miocen dolny...... 29 Miocen transgresyjny na Karpatach 1. Neogen ...... 30 a. Miocen...... 30 Miocen œrodkowy ...... 30 Baden...... 30 Czwartorzêd...... 32 a. Plejstocen ...... 32 Zlodowacenia najstarsze – zlodowacenia po³udniowopolskie...... 32 Zlodowacenia po³udniowopolskie ...... 32 Zlodowacenia œrodkowopolskie ...... 33 Zlodowacenia pó³nocnopolskie ...... 34 b. Czwartorzêd nierozdzielony ...... 35 c. Holocen ...... 35 B. Tektonika i rzeŸba pod³o¿a czwartorzêdu ...... 38 C. Rozwój budowy geologicznej ...... 40 IV. Podsumowanie ...... 45 Literatura ...... 47

SPIS TABLIC

Tablica I — Szkic geomorfologiczny w skali 1:100 000 Tablica II — Metryczki otworów wiertniczych umieszczonych na mapie geologicznej ze szczegó³owym podzia³em litostratygraficznym Tablica III — Szkic geologiczny odkryty w skali 1:100 000

I. WSTÊP

Obszar arkusza Ropczyce (980) Szczegó³owej Mapy Geologicznej Polski 1:50000 znajduje siê w po³udniowo-wschodniej czêœci Kotliny Sandomierskiej. Jego powierzchnia wynosi 332 km2.Wy- znaczaj¹ go wspó³rzêdne geograficzne: 21o30’–21o45’ d³ugoœci geograficznej wschodniej oraz 50o00’–50o10’ szerokoœci geograficznej pó³nocnej. Obecnie teren ten w ca³oœci znajduje siê w obrê- bie granic administracyjnych województwa podkarpackiego na terenie gmin – Przec³aw (powiat mie- lecki); Kolbuszowa (powiat kolbuszowski); Dêbica (powiat dêbicki); Iwierzyce, Ostrów, Ropczyce, Sêdziszów Ma³opolski i Wielopole Skrzyñskie (powiat ropczycko-sêdziszowski). Opisywany teren jest stosunkowo gêsto zaludniony w czêœci po³udniowej i centralnej, zaœ pó³nocna jego czêœæ zaludniona jest w niewielkim stopniu. Obszary leœne zajmuj¹ oko³o 1/4 powierzchni. Wy- stêpuj¹ g³ównie w dolinie Tuszymki i na pó³noc od niej na glebach piaszczystych oraz w po³udniowej czêœci na obszarze Karpat. Na omawianym terenie niewiele jest zabytkowych budowli. Do najwa¿niejszych nale¿¹: koœció³ z XIV w. w Ropczycach, koœció³ z XVIII w. w stylu póŸnobarokowym i klasztor Kapucynów z 1793 r., oraz pa³ac Potockich i ratusz z XVIII w. w Sêdziszowie Ma³opolskim. W Pustko- wie na Wzgórzu Œmierci znajduje siê pomnik ofiar obozu jenieckiego i obozu koncentracyjnego, za³o¿onych przez Niemców w latach 1940–44. Najwiêksze miejscowoœci, bêd¹ce równoczeœnie centra- mi administracyjno-gospodarczymi to Ropczyce i Sêdziszów Ma³opolski, które rozwinê³y siê wzd³u¿ starego szlaku komunikacyjnego o kierunku zachód–wschód. Obecnie najwiêksze znaczenie ma droga E-4, równolegle do której zostanie zbudowana autostrada (o kierunku W–E) oraz linia kolejowa Kraków–Przemyœl. Omawiany teren jest obszarem rolniczo-przemys³owym. Najwiêkszym zak³adami przemys³owymi w tym rejonie s¹: Zak³ady Tworzyw Sztucznych w Pustkowie, Zak³ady Magnezytowe i Cukrownia w Ropczycach, Fabryka Mebli i Wytwórnia Filtrów w Sêdziszowie Ma³opolskim. Na terenie arkusza wystêpuj¹ z³o¿a gazu ziemnego: BrzeŸnica, Czarna Sêdziszowska, Blizna-Ocieka, Sêdzi- szów-Zagorzyce oraz ropy naftowej i gazu ziemnego w rejonie Brzezówki (Karnkowski, 1993). Wystêpuje tu szereg niewielkich piaskowni i ¿wirowni, gdzie eksploatowane s¹ g³ównie piaski i ¿wiry

7 wodnolodowcowe oraz piaski wydmowe. Najwiêkszym z³o¿em jest obecnie eksploatowane z³o¿e ¿wi- rów Kozodrza-Budy w dolinie Wielopolki oraz z³o¿e piasków w Potoku. Prace kartograficzne prowadzono na podstawie „Projektu badañ geologicznych dla opracowania Szczegó³owej Mapy Geologicznej Polski w skali 1:50 000 arkusze: Ropczyce (980), G³ogów Ma³opolski (981) (B¹k i in., 1994) zatwierdzony decyzj¹ Ministra Ochrony Œrodowiska, Zasobów Na- turalnych i Leœnictwa pismem KOK/21/96 r. z dnia 4 paŸdziernika 1996 r. W trakcie realizacji prac nad arkuszem Ropczyce oprócz prac geologiczno-zdjêciowych na powierzchni 332 km2 wykonano równie¿ dwa ci¹gi badañ geoelektrycznych (Farbisz, 1997), piêæ otworów wiertniczych o ³¹cznym metra¿u 200 m, sondy rêczne i mechaniczne (496 – 1812 m; 127 – 651 m), rowy badawcze i czyszczenia 13 ods³oniêæ oraz badania laboratoryjne: oznaczenia mikrofauny (85 próbek – Szyd³o, 1999) i mikroflory (130 próbek – Garecka, 1999), datowania metod¹ 14C (Pazdur, 1999a, b) oraz badania uziarnienia. Do opracowania arkusza wykorzystano równie¿ znaczn¹ iloœæ archiwalnych profili wierceñ, dokumentacji z³o¿owych i geofizycznych. Badania geoelektryczne wykonane dla arkusza wykorzystano zarówno przy opracowywaniu przekroju jak i przy wyznaczaniu stropu pod³o¿a utworów mioceñskich. Obszar arkusza Ropczyce, poza nielicznymi mapami seryjnymi w ma³ej skali jak Przegl¹dowa Mapa Geologiczna Polski 1:300 000, arkusz Kielce (Czarnocki, 1947, 1951), Mapa Geologiczna Kar- pat Polskich, czêœæ wschodnia (Œwidziñski, 1958) i Mapa Geologiczna Polski 1:200 000, ark. Mielec (Jurkiewicz, Woiñski, 1981a, b) nie posiada³ dotychczas szczegó³owego zdjêcia geologicznego. Rów- nie¿ publikacje na temat tego terenu s¹ nieliczne, poza pracami przegl¹dowymi, dotycz¹cymi zagadnieñ o charakterze regionalnym. Wiêkszoœæ prac dotyczy znacznych obszarów Kotliny Sandomierskiej. Pierwsze wzmianki dotycz¹ce budowy geologicznej tego obszaru spotykamy u Uhliga (1883), który wydzieli³ na po³udnie od Ropczyc warstwy ropianieckie oraz u Hilbera (1885), który wyró¿ni³ utwory neokomu oraz opisa³ utwory czwartorzêdowe. Nastêpnym geologiem prowadz¹cym badania na tym obszarze by³ Walter (1895), który opisa³ w rejonie Okonina i £opuchowej grubo³awicowe piaskowce z okruchami wêgla i zaliczy³ je do senonu. Pe³niejsze dane geologiczne dotycz¹ce obszaru arkusza zawarte s¹ w Atlasie Geologicznym Galicji opracowanym przez Friedberga (1903a, b) w skali 1:75 000. Daj¹ one ogólny i uproszczony obraz budowy geologicznej tego terenu. Na uwagê zas³uguj¹ intere- suj¹ce obserwacje i szczegó³owe opisy z obszaru arkusza. Friedberg (1901) przeprowadzi³ pierwsze badania mikrofaunistyczne. Opracowa³ on mikrofaunê warstw inoceramowych i na jej podstawie zaliczy³ je do kredy górnej. W okresie miêdzywojennym geologi¹ tego obszaru zajmowali siê: Kropaczek (1917a, b) przy pro- wadzeniu badañ nad i³ami babickimi oraz Wdowiarz (Chlebowski i in., 1937). W latach czterdziestych i piêædziesi¹tych o budowie geologicznej terenu obejmuj¹cego m.in. badany obszar pisali: Kis³ow (1945), Friedberg (1948), Nowak (1948), Œwiderski (1952), To³wiñski (1950, 1956), Œwidziñski (1953). Pierw-

8 sze opracowania kartograficzne w okresie powojennym na obszarze arkusza Ropczyce zosta³y wykonane w latach 1956–57 przez Martini (1957) w ramach prac w rejonie Dêbicy. Z tego okresu pochodzi równie¿ zdjêcie geomorfologiczne miêdzy Dêbic¹ a Trzcian¹ wykonane przez Starkla (1957). Zdjêcie geologiczne na po³udnie od Ropczyc wykona³ Jasionowicz (1965). Opisa³ on równie¿ egzotyki z ³upków spaskich z rejonu NiedŸwiady (Jasionowicz, Wieser, 1963; Jasionowicz, 1963). Badania osadów mioceñskich zapadliska przedkarpackiego, jego pod³o¿a i utworów fliszowych s¹ doœæ œciœle zwi¹zane z poszukiwaniami bituminów, gdy¿ wiêkszoœæ informacji dotycz¹cych tego terenu pochodzi z g³êbokich otworów poszukiwawczych za bituminami. Wiele materia³ów zosta³a zebrana przez Jurkiewicza i Woiñskiego (1981a, b, c) dla Mapy Geologicznej Polski 1:200 000, arkusz Mielec, wiêkszych obszarów czy zagadnieñ dotyczy³y równie¿ prace Karnkowskiego i G³owackiego (1961), G³owackiego i in. (1968), Karnkowskiego i O³tuszyk (1968), Karnkowskiego (1974), Neya (1968), Neya i in. (1974), Moryca (1992), Krzywca (1997), Krzywca, Pietsch (1996), Oszczypko (1996, 1997). Równoczeœnie prowadzono badania geofizyczne, g³ównie sejsmiczne-refleksyjne, magnetotel- luryczne oraz wykonano dla czêœci tego obszaru zdjêcie magnetyczne. Bardziej szczegó³owe informa- cje na temat przeprowadzonych prac geofizycznych oraz wykorzystania ich dla rozpoznania wg³êbnej budowy geologicznej oraz dla geologii naftowej zawarte s¹ w pracach: Czernickiego (1977b) oraz Czernickiego i Szafrana (1980), Krzywca (1997), Krzywca i Pietsch (1996). Wykonano równie¿ badania geoelektryczne dla potrzeb hydrogeologicznych w rejonie Czarnej Sêdziszowskiej i Cierpisza (Ja- snowski, 1990). Na podstawie otworów wiertniczych i prac geofizycznych zosta³a wykonana przez Nowotarskiego i Garê (1994) mapa strukturalna pod³o¿a miocenu przedgórza Karpat. Na podstawie analizy danych teledetekcyjnych oraz geofizycznych sporz¹dzono mapê liniowych elementów strukturalnych (Doktór i in., 1990). Problemy podzia³u stratygraficznego utworów miocenu zawarte s¹ w pracach: Kracha (1962), Garlickiego (1969), Kracha i in. (1970), Kuciñskiego (1969, 1982), Alexandrowicza i in. (1982), Jasio- nowskiego (1997). Badania biostratygraficzne i paleomagnetyczne przeprowadzone przez G³azka i innych (zob. Laskowska-Wysoczañska, 1993) wskazuj¹, ¿e sedymentacja osadów w zapadlisku przedkarpackim nie zakoñczy³a siê we wczesnym sarmacie jak dotychczas przyjmowano, ale trwa³a jeszcze w panonie a¿ po wczesny pont. Równie¿ badania osadów neogeñskich wykonane dla arkusza Dêbica wskazuj¹ na wiek m³odszy ni¿ dolny sarmat (Boratyn, Brud, 1996). Strefa kontaktu utworów miocenu autochtonicznego z brzegiem Karpat i seri¹ stebnick¹ by³y przedmiotem prac: Neya (1964, 1968), Neya i in. (1974) oraz Kotlarczyka (1985) i Kuciñskiego (1969). Temat tektoniki osadów miocenu w zapadlisku przedkarpackim i jego pod³o¿a poruszali: Karnkowski, G³owacki (1961), Ney (1968), Ney i in. (1974), Znosko i in. (1998). Problemem budowy geologicznej, pozycji tektonicznej i wiekiem osadów „zatoki rzeszowskiej” zajmowali siê: Friedberg (1903b, 1906), Ney (1965), Kuciñski (1968), Czernicki (1977c).

9 Do g³ównych prac dotycz¹cych utworów czwartorzêdowych i rozwoju rzeŸby Kotliny Sandomier- skiej (w tym te¿ omawianej czêœci) nale¿y zaliczyæ publikacje: Klimaszewskiego (1948, 1958, 1967, 1972), Laskowskiej-Wysoczañskiej (1971, 1993), Starkla (1971, 1972), Wojtanowicza (1969, 1970, 1977/78, 1989–90). Rozwojem sieci rzecznej w tej czêœci Kotliny Sandomierskiej zajmowali siê m.in.: Bo¿ym-Ro- galska (1964), D¿u³yñski i in. (1968), Buraczyñski i Wojtanowicz (1968), Laskowska-Wysoczañska (1967, 1971, 1995), Starkel (1972). Bo¿ym-Rogalska (1964) na podstawie sporz¹dzonej mapy stwierdzi³a, ¿e przebieg dzisiejszych dolin nawi¹zuje do przebiegu dolin przedczwartorzêdowych. Laskowska-Wysoczañska (1971, 1993) najpe³niej charakteryzuje utwory czwartorzêdowe na tym obszarze. Autorka przedstawi³a charakterystykê utworów preglacjalnych wraz z ich charakterystyk¹ petrograficzn¹. Rozwojowi wydm najwiêcej uwagi poœwiêci³ Wojtanowicz (1969, 1970) oraz Witek (1970).

II. UKSZTA£TOWANIE POWIERZCHNI TERENU

Wed³ug podzia³u geomorfologicznego Polski po³udniowej (Klimaszewski, 1972) obszar objêty arkuszem po³o¿ony jest w obrêbie dwóch makroregionów. Pó³nocna i œrodkowa czêœæ to Kotlina Sando- mierska wchodz¹ca w sk³ad prowincji Kotliny Podkarpackie. Po³udniowy fragment stanowi¹ Karpaty Zewnêtrzne, bêd¹ce czêœci¹ podprowincji Karpaty Zachodnie. W obrêbie Kotliny Sandomierskiej, na obszarze arkusza, mo¿na wyró¿niæ trzy regiony. Stosunkowo niewielka powierzchnia w pó³nocnej czê- œci nale¿y do P³askowy¿u Kolbuszowskiego (Kondracki, 1998), okreœlanego równie¿ jako Wysoczy- zna Kolbuszowska (Starkel, 1972). W pó³nocnej i œrodkowej czêœci wystêpuje rozci¹gaj¹ca siê równole¿nikowo Rynna Podkarpacka (Klimaszewski, 1972), zwana tak¿e Pradolin¹ Podkarpack¹ (Kondracki, 1998). Natomiast stosunkowo niewielki fragment przy zachodniej granicy nale¿y do Do- liny Wis³oki (Klimaszewski, 1972). W obrêbie Karpat Zewnêtrznych (po³udniowa czêœæ obszaru arkusza) wyró¿niony zosta³ jeden region – Pogórze Dynowskie (Klimaszewski, 1972). W rzeŸbie terenu wyraŸnie zaznacza siê próg Pogórza Karpackiego o wysokoœci do oko³o 120 m. Maksymalna deniwe- lacja na obszarze arkusza wynosi oko³o 201 m. Najwy¿ej po³o¿ony punkt – wzgórze w miejscowoœci Gnojnica, wznosi siê na wysokoœæ 379,4 m n.p.m. Najni¿ej po³o¿one (oko³o 178 m n.p.m.) jest koryto Tuszymki w Tuszymie. P³askowy¿ Kolbuszowski wystêpuje w pó³nocnej czêœci obszaru arkusza. Od po³udnia graniczy z Rynn¹ Podkarpack¹. Jest to p³aski obszar o ma³ych deniwelacjach (do oko³o 10–20 m). Na rzeŸbê tego terenu sk³adaj¹ siê równiny wodnolodowcowe oraz niewielkie powierzchniowo fragmenty p³askiej wy- soczyzny morenowej (tabl. I). Powierzchniê urozmaicaj¹ niewysokie (do 16 m) wydmy wystêpuj¹ce na równinach piasków przewianych. Obszar ten rozciêty jest p³ytkimi, p³askodennymi dolinami. G³êbo- koœæ rozciêæ dolinnych dochodzi do 20 m. Powierzchnia terenu nachylona jest maksymalnie do 3°.

10 Rynna Podkarpacka obejmuje pó³nocn¹ i œrodkow¹ czêœæ obszaru arkusza. Od pó³nocy s¹siaduje z P³askowy¿em Kolbuszowskim, a od po³udnia ograniczona jest przez bardzo wyraŸny próg morfologiczny Pogórza Dynowskiego. Na zachodzie przechodzi bez wyraŸnie zaznaczaj¹cej siê granicy w Dolinê Wis³oki. Szerokoœæ równole¿nikowo rozci¹gaj¹cego siê obni¿enia wynosi oko³o 10 km. Rze- Ÿbê powierzchni terenu tworz¹ p³askie równiny wodnolodowcowe oraz pojedyncze pagórki morenowe i wodnolodowcowe przekszta³cone peryglacjalnie o wysokoœci dochodz¹cej do 230 m n.p.m. Na obszarze tym rozwinê³y siê równie¿ równiny piasków przewianych, z zaznaczaj¹cymi siê na ich powierzchni wydmami o wysokoœci do 10 m. Obszar rozciêty jest przez doliny dwóch ci¹gn¹cych siê ze wschodu na zachód i uchodz¹cych do Wis³oki cieków wodnych: Tuszymki (w czêœci pó³nocnej rynny) oraz Wielopolki (w czêœci po³udniowej). Dna dolin tworz¹ p³askie powierzchnie tarasów o wysokoœci 3–5 m n.p.rz. i szerokoœci do 1,0–2,5 km. Na ich powierzchni wystêpuj¹ liczne starorzecza. Bezpo- œrednio przy korytach rzek po³o¿one s¹ p³aty tarasów zalewowych o wysokoœci 0,5–3,0 m. Wzd³u¿ lewostronnej czêœci doliny Wielopolki wystêpuj¹ tarasy o wysokoœci 8–10 m n.p.rz. U wylotu dolin z Kar- pat stwierdzono na jego powierzchni szerokie i p³askie sto¿ki nap³ywowe. Deniwelacje na obszarze Rynny Podkarpackiej dochodz¹ do 30 m, a nachylenie powierzchni terenu do 2–3°. Dolina Wis³oki zajmuje zachodni¹ czêœæ obszaru arkusza. Od wschodu s¹siaduje z Rynn¹ Pod- karpack¹ i P³askowy¿em Kolbuszowskim bez wyraŸnie zaznaczaj¹cej siê w morfologii granicy. Po- wierzchniê terenu tworz¹ tarasy rzeczne wznosz¹ce siê 12–15 m n.p. Wis³oki. Na nich rozwinê³y siê miejscami pola piasków przewianych z niewysokimi wydmami (do 5 m). Tarasy rozciête s¹ przez Wielopolkê i Tuszymkê. Wzd³u¿ nich ci¹gn¹ siê p³askie powierzchnie tarasów o wysokoœci 3–5 m. Pogórze Dynowskie wystêpuje w po³udniowej czêœci obszaru arkusza. Na pó³noc, w kierunku Rynny Podkarpackiej opada wyraŸnym progiem o wysokoœci do oko³o 120 m. Dominuj¹cymi forma- mi rzeŸby s¹ szerokie (do 100–250 m), zaokr¹glone grzbiety. W obrêbie grzbietów zachowa³y siê w formie sp³aszczeñ fragmenty ró¿nowiekowych powierzchni zrównañ. Poziom pogórski wystêpuje na obszarze arkusza na wysokoœci 320–370 m n.p.m., a poziom przydolinny na wysokoœci 270–300 m n.p.m. W przebiegu linii grzbietowych zaznaczaj¹ siê kopiaste wierzcho³ki wzniesieñ (maksymalnie do 379,4 m n.p.m.) oraz rozdzielaj¹ce je p³ytkie prze³êcze. Stoki grzbietów rozciête s¹ przez doliny potoków. W górnych odcinkach zazwyczaj s¹ to doliny wciosowe. Dolne odcinki posiadaj¹ w¹skie, p³askie dno akumulacyjne. G³êbokoœæ rozciêæ dolinnych dochodzi do 90–120 m. Pogórze Dynowskie na obszarze arkusza odwadniane jest przez rzeki i potoki trzech dorzeczy: Wielopolki, Budzisza i By- strzycy. Doliny g³ówne ci¹gn¹ siê z po³udniowego zachodu na pó³nocny wschód, a u wylotu z Karpat, na obszarze Rynny Podkarpackiej, gwa³townie zmieniaj¹ bieg w kierunku zachodnim i ³¹cz¹ siê ze sob¹ w jeden system odp³ywu. Szerokoœæ den g³ównych dolin wynosi 250–500 m. Stoki grzbietów s¹ najczêœciej wypuk³e lub proste o nachyleniu dochodz¹cym maksymalnie do 18o. Stoki s¹ silnie prze-

11 modelowane przez osuwiska. W ich obrêbie zaznaczaj¹ siê nisze i tylne progi w postaci mniej lub bardziej wyraŸnych, zazwyczaj pó³kolistych krawêdzi o wysokoœci od 2 do kilkunastu metrów. Jêzory osuwiskowe posiadaj¹ nieregularn¹ powierzchniê sk³adaj¹c¹ siê z nabrzmieñ, bezodp³ywowych zag³êbieñ oraz progów o kilkumetrowej wysokoœci. W rejonie Ropczyc i Sêdziszowa Ma³opolskiego powierzchnia terenu przybiera charakter p³askowy¿u o wysokoœci 230–270 m n.p.m. Sk³ada siê z szeregu drobnych grzbietów i rozdzielaj¹cych ich stosunkowo p³ytkich, nieckowatych i p³askodennych dolin potoków. G³êbokoœæ rozciêæ dolinnych dochodzi do 10–30 m.

III. BUDOWA GEOLOGICZNA

A. STRATYGRAFIA

Zapadlisko przedkarpackie

1. Proterozoik

a. Neoproterozoik

£upki (sfyllityzowane)— warstwy rzeszowskie (Po¿aryski, Tomczyk, 1968). S¹ to najstarsze utwory opisywane na obszarze arkusza w profilach g³êbokich wierceñ. Wed³ug opisów rdzeni s¹ to g³ównie sfyllityzowane ³upki i mu³owce pstre barwy najczêœciej zielonej, wiœnio- wej lub szaro-zielonej, rzadziej brunatno-czerwonej lub czekoladowo-zielonej, twarde, niekiedy z ¿y³kami kwarcu i mineralizacj¹ kalcytow¹ w spêkaniach. Ca³oœæ reprezentuje zmetamorfizowan¹ seriê osadow¹ o charakterze ilastym z prze³awiceniami utworów klastycznych, uwa¿an¹ niekiedy za seriê o charakterze fliszowym (Samsonowicz, 1955). Osady te w przewa¿aj¹cej czêœci wykazuj¹ znaczne upady warstw i s¹ silnie zaanga¿owane tektonicznie. Pod wzglêdem petrograficznym s¹ to ³upki illitowo-hydromi- kowe, illitowo-chlorytowe, mu³owce kwarcowe lub piaskowce kwarcytowe, zawieraj¹ce rozproszone ziarna biotytu, skaleni, glaukonitu, zwi¹zki ¿elaza oraz domieszkê substancji syderytowo-dolomitycznej (Dziadzio, Jachowicz, 1996). W omawianym rejonie utwory te zosta³y stwierdzone m.in. w otworach wiertniczych Kamionka 1 (otw. 15), Czarna Sêdziszowska 1 (otw. 24), Czarna Sêdziszowska 3 (otw. 35), Zagorzyce 1 (otw. 73) (tabl. II).Tworz¹ one powierzchniê erozyjn¹ skonsolidowanego pod³o¿a proterozoiku, która wystêpuje na ró¿nych g³êbokoœciach. Generalnie obni¿a siê ona ku po³udniowi, od oko³o 1800 m na pó³nocy do poni¿ej 3800 m na po³udniu (3880 m w otw. 73). Maksymalna przewiercona mi¹¿szoœæ wynosi 189,6 m w otworze wiertniczym Czarna Sêdziszowska 1 (otw. 24). Rzeczywista mi¹¿szoœæ nie jest znana.

12 Ca³a seria czêsto jest silnie zlustrowana i spêkana. Tradycyjnie zalicza³o siê j¹ do ryfeju (Samso- nowicz, 1955; Karnkowski, G³owacki, 1961). Wiek tych utworów okreœlony zosta³ na 625–640 mln lat(Siedlecki,Siemienienkoiin., W:Po¿aryski,Tomczyk,1968).

2 . O r d o w i k

a. Ordowik górny Aszgil

Utworów kambru na omawianym obszarze nie stwierdzono i najprawdopodobniej na tym ob- szarzewogóleoneniewystêpuj¹(Moryc1992,1996). £ u p k i . Bezpoœrednio na utworach proterozoiku le¿¹ osady ordowiku. Zosta³y nawiercone jedynie w po³udniowej czêœci obszaru w otworze Zagorzyce 1 (otw. 73). Reprezentowane s¹ przez ³upki i mu³owce szarozielone, z rzadkimi drobnymi wk³adkami zbitych wapieni br¹zowo-szarych i pia- skowców.Mi¹¿szoœæprzewierconychutworówwynosi13m.

3 . S y l u r

a . W e n l o k

£ u p k i i l a s t e ( g r a p t o l i t o w e ) stwierdzone zosta³y jedynie w profilu otworu Zagorzy- ce 1 (otw. 73). S¹ to ³upki i i³owce szarobrunatne z odcieniem zielonkawym lub ciemnoszare ³upki ilaste z mik¹, twarde, o dobrej ³upliwoœci i prze³amie muszlowym, z licznymi graptolitami. Mog¹ w nich wystêpowaæ pojedyncze wk³adki wapieni pelitycznych, szarych, czasem z zielonkawym odcieniem (Moryc, 1996). W ³upkach tych stwierdzono bardzo liczn¹ faunê graptolitow¹. Na podstawie badañ akrytarch (Jachowicz, 1997) osady te wiekowo reprezentuj¹ sylur dolny – najprawdopodobniej wenlok(Moryc,1992).W otworzeZagorzyce1mi¹¿szoœæutworówsyluruwynosi30m(otw.73).

4 . K a r b o n

a. Karbon dolny Wizen

Naobszarzearkuszautworykarboñskiezalegaj¹niezgodnienautworachsylurskich.

Wizen dolny–œrodkowy

Wa p i e n i e , w a p i e n i e d o l o m i t y c z n e ( w a p i e ñ w ê g l o w y ) wykszta³cone s¹ jako wapienie organodetrytyczne barwy kremowej i jasnobr¹zowej, wapienie typu skalistego szare i be- ¿owoszare oraz wapienie be¿owe i szaro-brunatne, skawernowane i silnie spêkane, z przerostami wapieni dolomitycznych. Utwory te zosta³y stwierdzone w profilach otworów w pó³nocno-wschodniej

13 czêœci arkusza (otw. 15, 35) oraz w otworze Zagorzyce 1 (otw. 73). Mi¹¿szoœæ ich jest bardzo zmienna i waha siê od kilkudziesiêciu do kilkuset metrów. Najwiêksz¹ mi¹¿szoœæ (210,5 m) osi¹gaj¹ otworze Kamionka 1 (otw. 15). W œwietle dotychczasowych badañ biostratygraficznych (Moryc, 1996) ich wiekokreœlanyjestjakowizendolny–œrodkowy.

W i z e n g ó r n y

P i a s k o w c e , ³ u p k i i l a s t e i m u ³ o w c e ( f a c j a k u l m u ) . Utwory te stwierdzone zosta³y w pó³nocno-wschodniej czêœci obszaru arkusza w otworze Kamionka 1 (otw. 15) oraz otworze Zagorzyce 1 (otw. 73). S¹ podœcielone wapieniami wizenu dolnego-œrodkowego. Jest to bardzo zró¿- nicowany mi¹¿szoœciowo kompleks osadowy, z³o¿ony z ciemnych ska³ ilastych (i³owce, mu³owce, ³upki ilaste) z wk³adkami jaœniejszych piaskowców niemal w ca³oœci bezwapnistych. Reprezentowane s¹ przez piaskowce szare przechodz¹ce w mu³owce, ³upki ciemnoszare z du¿¹ iloœci¹ uwêglonej substancji roœlinnej oraz ciemnoszare ³upki ilasto-mu³owcowe, miejscami zlustrowane z du¿ymi nagro- madzeniami drobnych blaszek muskowitu i skupieniami pirytu. Piaskowce o mi¹¿szoœci od kilku do kilkunastu centymetrów s¹ na ogó³ bezwapniste, zailone z uwêglonym detrytusem roœlinnym. Mi¹¿szoœæ tej serii w otworach dochodzi do 160,5 m. Utwory te uwa¿ane s¹ za najm³odsze ogniwo karbonu dolnego(Moryc,1992).W stropietychutworówwystêpujegranicaerozyjna.

5 . T r i a s

Od karbonu obszar miêdzy Pilznem a Rzeszowem, wed³ug Moryca (1992), by³ obszarem inten- sywnego niszczenia utworów paleozoicznych. Zosta³y lokalnie usuniête utwory karboñskie, miejscami dewoñskie i erozja siêgnê³a syluru i na tych utworach niezgodnie le¿¹ utwory triasu. Na obszarze arkusza Ropczyce utwory triasu le¿¹ce g³ównie na osadach karboñskich nawiercone zosta³y w trzech otworach(otw.15,35,73).

a. Trias dolny Pstrypiaskowiec

Pstry piaskowiec dolny–œrodkowy

£ u p k i i m u ³ o w c e z w k ³ a d k a m i p i a s k o w c ó w . Seriê tê reprezentuj¹ g³ównie ³upki ilaste i mu³owce pstre, zielone i wiœniowe z podrzêdnymi wk³adkami piaskowców pstrych, a w sp¹gowej czêœci równie¿ z wk³adkami zlepieñców. Zlepieñce z³o¿one s¹ z otoczaków wapieni i ska³ klastycznych ze starszych piêter stratygraficznych podœcielaj¹cych osady triasowe. Mi¹¿szoœæ serii w otworze Kamionka 1 (otw. 15) wynosi 199 m.

14 b. Trias œrodkowy Pstrypiaskowiec

Pstry piaskowiec górny (ret)

Wa p i e n i e m a r g l i s t e to typowo rozwiniête osady marglisto-wêglanowe, z wk³adkami ska³ siarczanowych. Dominuj¹ jasne osady dolomityczno-wapienne i ciemne utwory margliste, czêste s¹ równie¿ ciemnoszare margliste i³owce. Obserwowane s¹ równie¿ anhydryty stanowi¹ce wk³adki w postaci warstw lub gniazd i skupieñ. Mi¹¿szoœæ utworów retu jest niewielka. Najwiêksz¹ odnotowano w otworze Kamionka 1 (otw. 15), gdzie wynosi 43 m. Podobnie jak w przypadku starszych utworów pstrego piaskowca, odosobnione p³aty retu na tym obszarze najprawdopodobniej s¹ nie zerodowany- miresztkamitychutworów,którepierwotnieprzykrywa³yca³ytenobszar(Moryc,1996).

Wapieñmuszlowy

Wa p i e n i e k r y n o i d o w e to typowe dla triasu œrodkowego, szare wapienie faliste, gruz³owe, krystaliczne w przewa¿aj¹cej czêœci krynoidowe oraz margle szare. W œrodkowej czêœci z wk³adkami dolomitów, niekiedy anhydrytów (Moryc, 1996). Mi¹¿szoœæ ich na opracowanym obsza- rzemaksymalnieosi¹ga60m,naogó³jestjednakznaczniemniejszaizredukowanaerozyjnie.

c. Trias górny Kajper

I ³ o w c e i m u ³ o w c e z w k ³ a d k a m i w a p i e n i zosta³y nawiercone jedynie w otworze Czarna Sêdziszowska 3 (otw. 35) i reprezentowane s¹ przez i³owce i mu³owce szarozielone i czekoladowe, partiami zlepieñcowate, z przerostami wapieni kremowych. Mi¹¿szoœæ ich w otworze 35 wynosi 47 m.

6 . J u r a

Erozja postarokimeryjska doprowadzi³a do znacznych œciêæ utworów triasowych oraz czêœciowo paleozoicznych i proterozoicznych. Osady jurajskie wystêpuj¹ce na opracowanym obszarze zalegaj¹ niezgodnie, g³ównie na utworach triasowych i obejmuj¹ doœæ kompletny profil utworów, reprezentuj¹cych jurê œrodkow¹ i górn¹. Zosta³y stwierdzone w kilkudziesiêciu otworach. Najwiêksz¹ ich mi¹¿szoœæ stwierdzono w otworze Zagorzyce 1 (otw. 73), gdzie wynosi ponad 1297 m.

a. Jura œrodkowa Bajos

£upki z wk³adkami mu³owców i piaskowców glaukonitowych tog³ów- nie ³upki szare, ciemnoszare, zapiaszczone, lokalnie zlustrowane, czêsto z wk³adkami mu³owców i pia-

15 skowców glaukonitowych oraz z wk³adkami wapieni marglistych i ³upków. Sporadycznie obserwuje siê nieliczne przerosty dolomitów piaszczystych. Wk³adki piaskowców s¹ niekiedy gruboziarniste lub zlepieñcowate i zawieraj¹ liczne uwêglone szcz¹tki roœlin. W profilu wystêpuj¹ tak¿e bezwapniste drobnoziarniste piaskowce zawieraj¹ce skupienia pirytu i miêkkie, ciemnoszare, mocno zlustrowane ³upki ilaste oraz mu³owce barwy ciemnoszarej, czasem brunatnej zawieraj¹ce faunê ma³¿y, œlimaków i spirytyzowanych amonitów. Mi¹¿szoœæ tych utworów jest niewielka, maksymalnie osi¹ga 62 m w otwo- rzeCzarnaSêdziszowska1(otw.24).

Baton–kelowej

Baton–kelowej dolny

Piaskowce drobnoziarniste z wk³adkami wapieni dolomitycz n y c h i d o l o m i t ó w to piaskowce drobnoziarniste jasnoszare, szare i ciemnoszare z du¿¹ iloœci¹ uwêglo- nego detrytusu roœlinnego i ze sporadycznie pojawiaj¹cymi siê ku sp¹gowi wk³adkami wapieni dolomitycznych, dolomitów i mu³owców ciemnoszarych. Spêkania czêsto wype³nione s¹ czarn¹ substancj¹ ilasto-wêglist¹ lub gipsami. Najwiêksz¹ mi¹¿szoœæ wydzielenie to osi¹ga w otworze Czar- naSêdziszowska1(otw.24)iwynosi223m.

b. Jura œrodkowa–górna Kelowej–oksford

Kelowej górny–oksford œrodkowy

W a p i e n i e , w a p i e n i e m a r g l i s t e i m a r g l e wystêpuj¹ jako wapienie ciemnoszare, krystaliczne i detrytyczne w sp¹gowej czêœci przechodz¹ce w skaliste, natomiast w stropowej czêœci g³ównie wapienie margliste i margle szare i szaro-be¿owe, podrzêdnie be¿owe i kremowe. Stwierdzono je m.in. w otworach Kamionka 1 (otw. 15) i Ropczyce 3 (otw. 68). Mi¹¿szoœæ ich nie przekracza 228 m.

c. Jura górna

Utwory górnej jury tworz¹ pokrywê osadów rozprzestrzenion¹ na prawie ca³ym omawianym terenie. Mo¿na je obserwowaæ m.in. w otworach 6, 7, 8, 23, 24, 42, 54, 63, 72, 73, 74. Brak tych utworów w kilku otworach wynika z póŸniejszych, przedmioceñskich œciêæ erozyjnych. Rozwój litostratygraficzny osadów jury górnej na tym obszarze nie odbiega od ich wykszta³cenia znanego z innych rejonów przedgórza Karpat. Mo¿na wœród nich wyró¿niæ kilka formacji litostratygraficznych, ró¿ni¹cych siê wykszta³ceniemlitologicznymicharakteremmikrofacjalnym(Moryc,1996). W a p i e n i e i m a r g l e . Wydzielenie to obejmuje wszystkie utwory, które z braku dok³adne- go opisu, oznaczeñ mikrofaunistycznych lub sk¹pych danych pozyskanych w trakcie wierceñ zaliczo- ne zosta³y do utworów górnej jury. Osady te reprezentowane s¹ przez wapienie kremowoszare i szare, skaliste czêsto skrytokrystaliczne i zbite, miejscami lekko zapiaszczone przechodz¹ce w margle szare

16 i ³upki ciemnoszare z wk³adkami wapieni skrytokrystalicznych, detrytycznych i zlepieñcowatych. W gór- nej czêœci profilu obserwowane s¹ równie¿ wapienie marglisto-ilaste, gruz³owo-detrytyczne, wapienie oolitowe i wapienie dolomityczne. Liczne spêkania i szczeliny wype³nione s¹ ³upkami szarymi, marglistymi, a miejscami kalcytem ze œladami spirytyzowania (otw. 23). Najwiêksz¹ mi¹¿szoœæ – 1297 m – osady te osi¹gaj¹ w otworze Zagorzyce 1 (otw.73).

Oksford

Oksford górny

Margle i ³upki margliste z wk³adkami wapieni toszare i ciemnoszare margle, czêsto twarde i zbite z ¿y³kami kalcytu i œladami zniszczonej makrofauny (otw. 63), z wk³adkami ³upków marglistych miejscami przechodz¹cych w wapienie oraz wapienie brunatnoszare i be¿owo- szarych (margliste, pelityczne lub skaliste) z przewarstwieniami margli szarych. W partii sp¹gowej pojawiaj¹ siê te¿ wk³adki ciemnoszarych wapieni ze spêkaniami wype³nionymi ciemnoszarymi ³upkami. Wystêpuj¹ one na przewa¿aj¹cym obszarze arkusza i maj¹ bardzo zró¿nicowan¹ mi¹¿szoœæ. Najwiêksz¹ (503 m) osi¹gaj¹ w otworze Kamionka 1 (otw. 15).

Oksford–kimeryd

Oksford górny–kimeryd

Wapienie z wk³adkami dolomitów i margli. Seriê tê tworz¹ wapienie szare, kremowoszare, ¿ó³toszare, detrytyczne lub pseudooolitowe, z soczewkami ³upków szarozieloych oraz skupieniami utworów dolomitycznych. Czêsto wystêpuj¹ równie¿ wapienie zbite, skaliste, z przewag¹ wapieni porowatych, miejscami zapiaszczonych oraz mu³owce ciemnoszare, zapiaszczone twarde i wapienie margliste, smugowane na prze³amie ³upkami szarymi lub szarozielonymi. Profil osadów tego wydzielenia jest bardzo zró¿nicowany w poszczególnych otworach. W otworze Ka- mionka 1 (otw. 15) wystêpuj¹ jako wapienie kremowe i z przerostami wapieni ciemnoszarych oraz wk³adkami dolomitów. W otworze Ropczyce 3 (otw. 63) obserwujemy wapienie jasnoszare, skaliste, z wk³adkami dolomitów i licznymi szcz¹tkami zniszczonej makrofauny. Natomiast w otworze Ocieka 1 (otw. 8) s¹ to wapienie szare i be¿owe, skaliste, spêkane, ze szczelinami wype³nionymi kalcytem oraz wk³adkami wapieni gruz³owych i szarych ³upków marglistych. Mi¹¿szoœæ wydzielenia jest zmienna od 100 m (otw. 15) do maksymalnie 488 m.

7. Kreda

a. Kreda górna Cenoman

Piaskowce wapniste opisywane s¹ jedynie w dwóch otworach na obszarze arkuszu Ropczyce. W otworze Ropczyce 3 (otw. 63) maj¹ mi¹¿szoœæ 12 m, natomiast w otworze Brzezówka 31

17 (otw. 72) 28 m. S¹ to rezidua utworów kredowych na jurajskiej powierzchni erozyjnej. Wykszta³cone s¹ w postaci zielonooliwkowych piaskowców z wiœniowymi ¿y³kami, silnie wapnistych, przechodz¹cych w wapienie.

8. Neogen

a. Miocen

Na obszarze arkusza utwory mioceñskie wystêpuj¹ w trzech odmiennych pozycjach strukturalnych: jako utwory miocenu autochtonicznego, le¿¹cego na utworach kredy, jury, karbonu i proterozoiku; utwory miocenu serii zg³obickiej, nasuniête na utwory miocenu autochtonicznego oraz utwory miocenu paraautochtonicznego, zalegaj¹cego na utworach fliszowych serii skolskiej i wraz z nimi na- suniêtego na seriê zg³obick¹, tworz¹cego tzw. miocen zatoki rzeszowskiej. Utwory mioceñskie zosta³y nawiercone w kilkudziesiêciu otworach. Le¿¹ na omawianym terenie na ró¿nowiekowych ogniwach mezozoicznych. W stropie najczêœciej kontaktuj¹ tektonicznie z utworami serii zg³obickiej, fliszem karpackim lub utworami czwartorzêdowymi. W kilku miejscach wystêpuj¹ równie¿ na powierzchni.

Miocen œrodkowy

Baden

£upki z wk³adkami mu³owców i piaskowców – warstwy baranowskie. Utwory te wystêpuj¹ w sp¹gowej czêœci miocenu autochtonicznego, zalegaj¹ na utworach kredy (otw. 72, 63), jury (otw. 75, 60, 54, 9) i karbonu. Znane s¹ tylko z profili wierceñ. Zawsze podœcielaj¹ tzw. poziom chemiczny i wystêpuj¹ razem z nim. S¹ to zazwyczaj szare lub ciemnoszare, twarde ³upki margliste o zielonkawym odcieniu, niekiedy zapiaszczone, o równoleg³ej oddzielnoœci. Wœród nich wystêpuj¹ cienkie, nieregularne wk³adki zielonoszarych drobno- lub œrednioziarnistych piaskowców oraz szare i ciemnoszare mu³owce margliste przechodz¹ce niekiedy w margle o identycznej barwie. Obserwuje siê równie¿ wk³adki tufitów (otw. 60). Utwory te wystêpuj¹ w wielu otworach, ale maj¹ bardzo zmienn¹ mi¹¿szoœæ od 0,4 m w Brze- zówce 3 do prawie 50 m w otworach Ropczyce4i5(otw. 60, 42). Tradycyjnie przypisywany by³ im wiek wczesnobadeñski. Na podstawie podœcielania horyzontu chemicznego, datowanego obecnie na baden górny, nale¿y im przypisaæ wiek nie starszy ni¿ œrodkowy baden. Anhydryty z wk³adkami ³upków.Utwory te stwierdzono w niemal wszystkich profilach g³êbokich wierceñ. Wystêpuj¹ nad warstwami baranowskimi, a pod monotonn¹ seri¹ ³upko- wo-piaszczyst¹ górnego badenu–sarmatu, stanowi¹ najbardziej charakterystyczny poziom korelacyjny w utworach mioceñskich zapadliska przedkarpackiego. Pod wzglêdem litologicznym poziom ten zbu-

18 dowany jest g³ównie z anhydrytów ciemnoszarych i szarych, niekiedy zielonkawych, twardych, skrytokrystalicznych, o oddzielnoœci p³ytkowej. Czasem s¹ one ilaste lub mu³kowate i wtedy s¹ nieco margliste. Niekiedy s¹ silnie spêkane, a spêkania te wyœcielone ciemnoszarymi i³ami. Zawieraj¹ wk³adki gipsów i przewarstwienia ³upków ciemnoszarych bezwapnistych, miejscami nasyconych substancj¹ anhydry- tyczn¹ oraz wtr¹cenia soli kamiennej ilastej, szarej. Mi¹¿szoœæ poziomu chemicznego wynosi zwykle 6–12 m, sporadycznie wiêksza, jak w otworze Brzezówka 16 (otw. 60 – 19 m) czy w Ropczycach 4 (otw. 60 – 17 m). Wed³ug najnowszych oznaczeñ utwory te s¹ wieku póŸnobadeñskiego i odpowiadaj¹ dolnej czêœci zony NN6 (Peryt, 1997).

Miocen œrodkowy–górny

Sarmat–panon?

I³owce i mu³owce z wk³adkami piaskowców – i³y krakowieckie (warstwy jaros³awskie i przeworskie nierozdzielone). W obrêbie tej serii istnieje wiele szczegó³owych podzia³ów opartych na kryteriach geofizycznych i mikrofaunistycznych. Ze wzglêdu jednak na brak kryteriów litologicznych dla takiego podzia³u zdecydowano siê pozostawiæ ca³¹ monotonn¹ litologicznie seriê nadanhydrytow¹ jako jedno wydzielenie. Zbudowana jest ona g³ównie z ³upków szarych i ciemnoszarych (niekiedy w czêœci sp¹gowej szarozielonych), marglistych, mikowych, zwykle twardych, o oddzielnoœci równoleg³ej lub nieregularnej. Miejscami s¹ one w ró¿nym stopniu zapiaszczone. Wœród nich wystêpuj¹ laminy i przewarstwienia piaskowców drobno- i bardzo drobnoziarnistych, rzadko œrednioziarnistych, sporadycznie zlepieñcowatych. Piaskowce te s¹ jasnoszare lub szare, mikowe, silnie wapniste (o spoiwie wêglanowo-ilastym), rzadko zwiêz³e. Czêsto s¹ silnie ilaste, z du¿¹ iloœci¹ detrytusu roœlinnego, szczególnie na powierzchniach oddzielnoœci. Niekiedy wystêpuje w nich laminacja sp³ywowa (otw. 9, 10, 14, 25, 54). Czasem pakiety o przewadze piaskowców osi¹gaj¹ znaczne mi¹¿szoœci (rzêdu kilkudziesiêciu metrów). Ca³e wydzielenie, na obszarze pozakarpackim osi¹ga mi¹¿szoœæ od 957 m (otw. 7 – Blizna 2) po 2035 m (otw. 35 – Czarna Sêdziszowska 3). Mi¹¿szoœæ na tym terenie zwiêksza siê od pó³nocnego zachodu ku po³udniowemu wschodowi. Pod nasuniêtymi Karpatami fliszowymi i seri¹ zg³obick¹ mi¹¿szoœæ omawianego wydzielenia gwa³townie spada na skutek zdarcia stropowej czêœci przez nasuwaj¹ce siê jednostki (otw. 72, 76). Opisywanemu wydzieleniu przypisywany jest wiek sarmat–panon (Boratyn, Brud, 1996), przy czym wiêkszoœæ osadów tej serii uwa¿ana jest za sarmat (£uczkowska, 1964). Z próbek pobranych z otworów Ocieka, Ocieka 1 i Ocieka 2 (otw. 13, 14, 22) otrzymano zespo³y wskazuj¹ce na co najmniej badeñski wiek utworów. Wydaje siê, ¿e mikrofauna i mikroflora stropowej czêœci utworów zapadliska przedkarpackiego na obszarze arkusza Ropczyce w wiêkszoœci przypadków jest redeponowana. Wiek stropowej czêœci osadów zapadliska przedkarpackiego pozostaje wiêc spraw¹ otwart¹, a w œwietle

19 najnowszych doniesieñ z innych jego czêœci (GaŸdzicka, 1994; Boratyn, Brud, 1996; Wójcik, Jugo- wiec, 1998) wydaje siê siêgaæ do panonu.

Seria zg³obicka

Utwory serii zg³obickiej opisywane s¹ w profilach otworów gazowych i w literaturze (Ney, 1965; Czernicki, 1977a, b) jako jednostka stebnicka. Ze wzglêdu jednak na odrêbn¹ litologiê, brak osadów dolnego miocenu oraz wyraŸne podobieñstwo do utworów autochtonicznych miocenu w zapadlisku przedkarpackim zaliczono je do bardziej zewnêtrznej serii zg³obickiej. Pod wzglêdem paleogeogra- ficznym utwory te powstawa³y pomiêdzy równowiekowymi osadami w zapadlisku i w tzw. zatoce rzeszowskiej (miocen transgresywny na fliszu).

1. Neogen

a. Miocen Miocen dolny

Karpat?

I³owce, piaskowce, mu³owce, zlepieñce z fragmentami ska³ fliszowych.Warstwy objête tym wydzieleniem wystêpuj¹ pod warstwami skawiñskimi i s¹ silnie zaburzone tektonicznie i przefa³dowane ze ska³ami dolnego paleogenu i prawdopodobnie ottangu i eggenburgu (Jurkiewicz, Woiñski, 1981c). S¹ to ³upki szare z odcieniem oliwkowym, silnie zmiête i zlustrowane, piaskowce zlepieñcowate z okruchami ³upków czarnych, zielonych i czerwonych oraz margli, piaskowce drobnoziarniste ze œladami gipsów oraz ³upków szarozielonych (otw. 60). Czêsto zawieraj¹ okruchy i bloki wapieni kremowoszarych, margli, szarych ³upków, piaskowców drobnoziarnistych, szarozielonych, niekiedy o odcieniu wiœniowo-czekoladowym oraz wk³adki mu³owców i otoczaki szarych piaskowców (otw. 67). Ich mi¹¿szoœæ rzeczywista jest trudna do okreœlenia, ale prawdopodobnie nie przekracza 100 m. Utwory te ze wzglêdu na pozycjê w profilu litostratygraficznym wiekowo zaliczono do karpatu.

Miocen œrodkowy

Baden

I³y, mu³owce z wk³adkami piaskowców – warstwy skawiñskie. Pod seri¹ ewaporatow¹ wystêpuje cienki pakiet ³upków szarych o odcieniu oliwkowym lub niemal czarnych, miejscami zapiaszczone z cienkimi wk³adkami piaskowców jasnoszarych, mikowych, bêd¹cych odpowiednikiem warstw skawiñskich opisanych z „zatoki rzeszowskiej”. Mi¹¿szoœæ utworów nie przekracza 40 m.

20 Gipsy i anhydryty. Miêdzy warstwami skawiñskimi a grabowieckimi serii zg³obickiej wystêpuje poziom ewaporatów opisywany w profilach wielu otworów na omawianym obszarze. Pod wzglêdem litologicznym w omawianym wydzieleniu dominuj¹ silnie ilaste ciemnoszare i szare anhydryty z przerostami bia³ych gipsów. Prze³awicaj¹ je czasami ciemnoszare ³upki bezwapniste. Poziom ten w otworach wiertniczych osi¹ga mi¹¿szoœæ pozorn¹ do 45 m (Ropczyce 5 – otw. 42). Jednak mi¹¿szoœæ rzeczywista nie przekracza 20 m (otw. 77). Analogicznie jak w utworach miocenu autochtonicznego wydzieleniu temu mo¿na przypisaæ wiek póŸnobadeñski. Mu³owce, piaskowce i i³owce – warstwy grabowieckie zosta³y opisane i wydzielone w rejonie Ropczyc przez Kuciñskiego (1968). W profilach otworów nie obserwuje siê warstw chodenickich, które na zachodzie wyklinowuj¹ siê w rejonie Dêbicy. Ponad poziomem anhydryto- wym w profilu serii zg³obickiej na obszarze badañ dominuj¹ mu³owce i piaskowce muskowitowe drobnoziarniste, twarde, wapniste barwy szarej i jasnoszarej prze³awicane przez margliste, mikowe ³upki ilaste i mu³owce barwy ciemnoszarej i zielonoszarej lub prawie czarnej. Wystêpuj¹ w nich zwêglone szcz¹tki roœlinne. Ku górze w profilu pionowym zdecydowanie zmniejsza siê udzia³ pia- skowców w warstwach grabowieckich i stopniowo przechodz¹ w nadœcielaj¹ce je i³y krakowieckie. Mi¹¿szoœæ rzeczywista tego wydzielenia jest trudna do ustalenia ze wzglêdu na mocne zaanga¿owanie tektoniczne tych utworów. Wydaje siê jednak, ¿e nie przekracza 800 m. Wiek tych osadów okreœlony zosta³ na baden górny.

Sarmat

I³owce i mu³owce z wk³adkami piaskowców – i³y krakowieckie (warstwy jaros³awskie). W wydzieleniu dominuj¹ ³upki (ilaste i mu³owcowe) o barwie szarej, ciemnoszarej, zielonoszarej i zielonej, niekiedy prawie czarnej. S¹ one czasem nieco zapiaszczone, zwykle margliste, mikowe, kruche, niekiedy o oddzielnoœci równoleg³ej. Lokalnie wystêpuj¹ w nich zwêglo- ne szcz¹tki roœlinne. S¹ odpowiednikiem i³ów krakowieckich z zapadliska przedkarpackiego. Utwory te s¹ silnie zaanga¿owane tektonicznie (sfa³dowane i zlustrowane), zw³aszcza w czêœci sp¹gowej, st¹d trudno oceniæ ich mi¹¿szoœæ. Mi¹¿szoœæ rzeczywista nie przekracza zapewne 200 m.

Seria skolska

1. Kreda

a. Kreda dolna Hoteryw–alb

£upki z wk³adkami piaskowców – ³upki spaskie wydzielone jako formacja ³upków spaskich przez Kotlarczyka (1978). Na obszarze arkusza ods³aniaj¹ siê tylko w dwóch miejscach w rejonie NiedŸwiady. Wystêpuj¹ w postaci czarnych ³upków z niewielkimi wk³adkami ciemnych

21 drobnoziarnistych piaskowców oraz cienkich nieregularnych soczewek piaskowców syderytycznych. W gór- nej czêœci profilu tego wydzielenia wystêpuje poziom egzotykowy z licznymi otoczakami g³ównie wapieni i andezytów o œrednicy od kilku centymetrów do kilku metrów. Z NiedŸwiady opisywane by³y równie¿ egzotyki innych ska³ wulkanicznych, wapieni, piaskowców, bu³ krzemionkowych (Jasionowicz, 1963, 1965). W stropowej czêœci ³upków spaskich wystêpuje wk³adka twardych ³upków krzemionkowych o mi¹¿szoœci kilkudziesiêciu centymetrów. Mi¹¿szoœæ ca³ego wydzielenia wynosi 120–150 m. W rejonie Zawady wiek ³upków spaskich okreœlono na apt (Boratyn, Brud, 1996). Tego typu utwory na po³udnie od Tarnowa Ko- szarski i Morgiel (1963) zaliczyli do barremu–aptu.

b. Kreda górna Cenoman–koniak

£upki radiolariowe, ³upki pstre, margle krzemionkowe – margle krzemionkowe z Ho³owni i ³upki z Do³hego. Wsk³ad tego wydzielenia wchodz¹: ³upki manganowe, poziom ³upków radiolariowych, ³upki pstre i margle krzemionkowe. Ze wzglêdu na bardzo ma³¹ mi¹¿szoœæ (kilkadziesi¹t metrów) oraz redukcjê tektoniczn¹ zosta³y w³¹czone do jednego wydzielenia. Utwory te wystêpuj¹ w dwóch odkrywkach w NiedŸwiadzie. Bezpoœrednio na ³upkach spaskich le¿¹ granatowoczarne pokryte kremowym nalotem miêkkie ³upki wietrzej¹ce na charakterystyczne cienkie blaszki. Mi¹¿szoœæ ich nie przekracza 1 m. Powy¿ej le¿¹ mocno zaburzone tektonicznie ³upki krzemionkowe z kilkucentymetrowymi wk³adkami radiolarytów o charakterystycznej kostkowej ³upliwoœci. Mi¹¿szoœæ jest trudna do ustalenia, nie przekracza jednak 2 m. Bezpoœrednio na omawianych utworach le¿¹ kilkunastometrowej mi¹¿szoœci turoñskie ³upki pstre. Mo¿na je podzieliæ na dwie czêœci: ni¿sz¹ wykszta³con¹ jako ³upki zielone i wy¿sz¹ jako ³upki czerwone z wk³adkami ³upków zielonych. £upki zielone to bezwapniste ³upki ilaste prze³awicane cienkimi wk³adkami skrze- mionkowanych, twardych, laminowanych mu³owców. £upki czerwone s¹ ilaste, bezwapniste, miêk- kie czasami plastyczne. Próbki pobrane z tych utworów nie da³y charakterystycznej mikrofauny. Ponad ³upkami pstrymi le¿y cienki kompleks margli krzemionkowych. Na kontakcie pstrych ³upków i margli krzemionkowych obserwuje siê dwumetrowej mi¹¿szoœci strefê przejœciow¹ w której zielone i popielate ³upki wapniste prze³awicane s¹ cienkimi (do 5 cm) wk³adkami margli. Nad stref¹ przejœciow¹ wy- stêpuje kilkunastometrowy pakiet niemal wy³¹cznie margli krzemionkowych. S¹ one najczêœciej laminowane, barwy popielatokremowej lub kremowej. Po zwietrzeniu rozpadaj¹ siê na ostrokra- wêdziste kostki. Ku górze profilu pojawia siê coraz wiêcej wk³adek ³upków prze³awicanych piaskowcami. Wiek margli krzemionkowych na podstawie mikrofauny okreœlono na turon–koniak (Boratyn, Brud, 1996). Mi¹¿szoœæ ca³ego wydzielenia nie przekracza 70 m.

22 Koniak–mastrycht

£upki, piaskowce z wk³adkami margli fukoidowych (ogniwo z Po- sady Rybotyckiej) – warstwy inoceramowe. Wystêpuj¹ w dolnej czêœci profilu warstw inoceramowych odpowiadaj¹ ogniwu z Posady Rybotyckiej formacji z Rybotycz sensu Malata (1996), a wydzielone zosta³y na arkuszu Rybotycze (Gucik i in., 1991). Na omawianym obszarze utwory ogniwa z Posady Rybotyckiej ods³aniaj¹ siê tylko w kilku ods³oniêciach w rejonie NiedŸwiady i £¹czek Kucharskich. Wykszta³cone w formie cienko³awicowego fliszu sk³adaj¹cego siê z popiela- tych ³upków i twardych, silnie wapnistych piaskowców z wk³adkami marglistych pakietów w postaci drobno- i œredniorytmicznych turbidytów o dominuj¹cych cz³onach Tcde,Tce sekwencji Boumy. Idealna sekwencja rozpoczyna siê piaskowcami, po których nastêpuj¹ mu³owce, margle i ³upki. Czêsto jednak brak któregoœ z cz³onów sekwencji. W wydzieleniu najbardziej charakterystyczne s¹ bia³oszare margle z fukoidami, które stanowi¹ element wyró¿niaj¹cy je spoœród podobnie wykszta³conych utworów warstw inoceramowych nierozdzielonych (formacji z Rybotycz). Ca³oœæ utworów omawianej serii jest silnie wapnista. Piaskowce w drobnorytmicznych pakietach fliszowych s¹ zazwyczaj cienko- lub œrednio³awicowe (najczêœciej do 15 cm), o laminacji konwolutnej lub przek¹tnej (Tc, rzadziej Tac,Tab,Tbc). Prze- wa¿aj¹ wœród nich piaskowce drobno- lub bardzo drobnoziarniste, twarde, barwy popielatoszarej, czêsto glaukonitowe, niekiedy z hieroglifami na powierzchniach sp¹gowych, czasem z muskowitem i uwêglonymi szcz¹tkami organicznymi na powierzchniach oddzielnoœci. Grubo³awicowe piaskowce rozsypliwe wystêpuj¹ wy³¹cznie w wy¿szej czêœci wydzielenia, tj. w czêœci profilu, w której spada udzia³ margli fukoidowych (Zimnal, Malata, 1999). Jasnopopielate margle (lub mu³owce silnie margliste) wystêpuj¹ce zwykle bezpoœrednio nad ³awic¹ piaskowców s¹ ró¿nej twardoœci, wietrzej¹ czasami na ¿ó³to, tworz¹ ³awice do 15 cm gruboœci. S¹ one niekiedy laminowane przek¹tnie, czêœciej równolegle, zwykle jednak brak w nich widocznej makroskopowo laminacji. Udzia³ wszystkich rodzajów margli spada stopniowo ku górze profilu. Tak¿e twarde margle koncentruj¹ siê zazwyczaj w ni¿szej czêœci wydzielenia (Zimnal, Malata, 1999). W marglach wystêpuj¹ ze zmienn¹ czêstotliwoœci¹ ciemnoszare wype³nienia penetracji organizmów, powsta³ych w nieskonsolido- wanym osadzie (fukoidy). S¹ one zwykle pod³u¿ne, o œrednicy kilku milimetrów. Mi¹¿szoœæ wydzielenia nie przekracza 150 m. W próbce z NiedŸwiady oznaczono (Garecka, 1999) zespó³ nanoplanktonu: Biscutum constans (Górka) Black in Black et Barnes, Braarudosphaera batilliformis Troelsen et Quadros, Cribrosphaerella sp., Marthasterites sp., Micula decussata Vekshina, Micula concava (Stradner in Martini et Stradner) Verbeek, Prediscosphaera cretacea (Arkhangelsky) Gartner, Prediscosphaera grandis Perch – Nielsen, Watznaueria sp. wskazuj¹cy na mastrycht. Na arkuszu Dêbica wiek tego wydzielenia okreœlono na koniak–mastrycht. Wed³ug Kotlarczyka (1978) oraz Lesz- czyñskiego i in. (1995) miêdzy Wiarem a Sanem margle fukoidowe siêgaj¹ do wczesnego mastrychtu.

23 Santon–mastrycht

Piaskowce grubo³awicowe, zlepieñce z prze³awiceniami ³upków (ogniwo piaskowców z Leszczyn – warstwy inoceramowe zosta³y wydzielone jako ogniwo piaskowców z Leszczyn (Malata, 1996). Utwory te wystêpuj¹ w profilu powy¿ej margli fukoidowych i nadmarglowego fliszu drobnorytmicznego, w œrodkowej czêœci formacji z Rybotycz (warstw inoceramowych), a pod utworami sp³ywów podmorskich (okruchowce osuwiskowe z Ma- kówki), które niekiedy stanowi¹ te¿ wk³adki w obrêbie ogniwa piaskowcowego. Seria ta jest ró¿nie wykszta³cona. W czêœci po³udniowej, gdzie osi¹ga najwiêksz¹ mi¹¿szoœæ, zaznacza siê w niej udzia³ zlepieñców, zaœ w czêœci brze¿nej serii skolskiej – piaskowców z klastami margli oraz mu³owców i piaskowców fliszowych. Ku pó³nocy grubo³awicowe piaskowce zastêpowane s¹ stopniowo przez drobnorytmiczny flisz. Poza strefami kana³owymi utwory te prawdopodobnie nie osadzi³y siê lub s¹ rozwiniête szcz¹tkowo (Zimnal, Malata, 1999). W rejonie £opuchowej i £upin mo¿na wyró¿niæ trzy typy piaskowców grubo³awicowych. Pierw- szy z nich to piaskowce bardzo drobnoziarniste lub nawet mu³owce piaszczyste, ciemnoszare, twarde, silnie wapniste, niekiedy bezstrukturowe. Wystêpuj¹ one zarówno jako samodzielne ³awice, jak i jako nadk³ad piaskowców drugiego typu. Drugi typ to piaskowce silnie glaukonitowe, popielatoszare, nieco rozsypliwe po zwietrzeniu, zazwyczaj drobnoziarniste, choæ niekiedy uziarnione frakcjonalnie, z ziarnami kwarcu do 2 mm œrednicy, zawieraj¹ niewielkie popielate klasty ³upkowe. Reprezentuj¹ typ wystêpuj¹cy podrzêdnie w ca³ych warstwach inoceramowych. Trzeci typ to drobnoziarniste, kruche piaskowce ciemnoszare bez glaukonitu i muskowitu, wapniste, przechodz¹ce ku stropowi w mu³owce piaszczyste i ³upki szare. Zawieraj¹ one fragmenty miêkkich, brunatnych mu³owców z muskowitem, klasty ciemnoszarych twardych mu³owców, kwarc, bloki piaskowców silnie glaukonitowych, smugi, gniazda i du¿e bloki jasnopopielatych lub kremowobia³ych, plamistych margli ró¿nej twardoœci oraz kawa³ki wêgla dochodz¹ce nawet do kilkunastu centymetrów œrednicy. W rejonie £¹czek Kucharskich oprócz omawianych typów piaskowców wystêpuje seria grubo³awicowych piaskowców z ³awicami zlepieñców o gruboœci do 90 cm. Grubo³awicowe piaskowce maj¹ spoiwo wapniste, s¹ zwykle gruboziarniste lub zlepieñcowate, z klastami kwarcu mlecznego (sporadycznie te¿ ró¿owego) i lidytu. W zlepieñcach œrednica dobrze obto- czonych ziaren kwarcu dochodzi do 3 cm. Maksymalna mi¹¿szoœæ serii piaskowcowej ogniwa z Leszczyn wynosi prawdopodobnie oko³o 600 m i jest trudna do oszacowania ze wzglêdu na niewielk¹ iloœæ ods³oniêæ. Pod wzglêdem wieko- wym nale¿y do górnego santonu. Szyd³o (1999) w £¹czkach Kucharskich stwierdzi³ w niej nastê- puj¹cy zespó³ otwornic: Rhabdammina cylindrica Glaessner, R. robusta (Grzybowski), Kalamopsis grzybowskii (Dyl¹¿anka), Saccammina placenta (Grzybowski), Hormosina gigantea Geroch, Cau- dammina ovulum (Grzybowski), C. ovuloides (Grzybowski), Spiroplectammina subhearingensis (Grzybowski), Globotruncana sp., wskazuj¹cy na santon–mastrycht.

24 £upki pstre – warstwy inoceramowe.S¹to³upki ilaste, lekko wapniste, czerwone z okruchami i smugami ³upków zielonych. Bardzo mocno zaburzone i zredukowane tektonicznie. Wy- stêpuj¹ na ogó³ w obrêbie grubo³awicowych piaskowców lub wk³adek drobnorytmicznego fliszu warstw inoceramowych w postaci nieregularnych smug i soczew (Zagorzyce, Chech³y, Budy £opuchowskie). W próbkach pobranych z pstrych ³upków nie stwierdzono charakterystycznych zespo³ów mikrofauny. Z utworów bezpoœrednio podœcielaj¹cych i nadœcielaj¹cych omawiane wydzielenie ozna- czano zespo³y wskazuj¹ce na mastrycht. Jedynie z próbki pobranej w Zagorzycach Górnych w lewym dop³ywie potoku Czerwonka (oko³o 100 m powy¿ej pstrych ³upków id¹c w górê potoku) oznaczono zespó³ nanoplanktonu wskazuj¹cy na kredê górn¹ – paleocen. Jednak ze wzglêdu na bardzo du¿e zaanga¿owanie tektoniczne tych utworów nie mo¿na jednoznacznie okreœliæ ich relacji do ³upków pstrych. Na podstawie powy¿szych danych mikrofaunistycznych oraz pozycji w profilu litostratygraficznym warstw inoceramowych zaliczono je do mastrychtu. Nie wyklucza siê jednak, ¿e utwory te mog¹ byæ wieku paleoceñskiego. Mi¹¿szoœæ ³upków pstrych nie przekracza 10 m.

2. Kreda–paleogen

a. Kreda górna–paleocen

Margle, mu³owce margliste z blokami fliszowymi i egzotykami, olistolity (okruchowce osuwiskowe z Makówki) – warstwy inoceramo- w e . Nazwa „okruchowce osuwiskowe z Makówki” zosta³a zaproponowana przez Kotlarczyka (1978) dla kredowych utworów sp³ywów podmorskich (olistostroma), zawieraj¹cych olistolity margli z Wêgierki (Szajnocha, 1899; Geroch i in., 1979). Wystêpuj¹ w stropowej czêœci formacji z Rybotycz (warstw inoceramowych), bezpoœrednio powy¿ej ogniwa piaskowców z Leszczyn. Niekiedy prze³awicaj¹ równie¿ utwory wspomnianego ogniwa. Na obszarze arkusza okruchowce osuwiskowe z Makówki wystêpuj¹ w dwu strefach zró¿nicowanych litologicznie. W czêœci po³udniowej stanowi¹ g³ówn¹ masê wydzielenia. Natomiast ku pó³nocy ich udzia³ stopniowo maleje na rzecz drobnorytmicznego fliszu warstw inoceramowych. Nie tworz¹ ci¹g³ego poziomu lecz ogromne nieregularne cia³a. Utwory ods³aniaj¹ce siê w po³udniowej czêœci arkusza (Budy £opuchowskie, £upiny i Chech³y) s¹ to przewa¿nie popielatoszare, silnie margliste, masywne, nieu³awicone mu³owce z przewarstwieniami mocniej zapiaszczonymi. Zapiaszczenie maleje stopniowo od sp¹gu do stropu. Ku górze mu³owce masywne przechodz¹ niekiedy w mu³owce u³awicone o oddzielnoœci równoleg³ej. W mu³owcach i partiach piaszczystych wystêpuj¹ bardzo licznie dobrze obtoczone ¿wiry kwarcowe i lidytowe o œrednicy do 1,5 cm, rozsiane w masie wype³niaj¹cej w formie nieci¹g³ych smug i gniazd. Pojawiaj¹ siê równie¿ otoczaki wapieni, piaskowców i okruchy wêgli. Obserwuje siê równie¿ twarde konkrecje cementa- cyjne powsta³e na skutek wtórnej koncentracji wêglanu wapnia. W sp¹gowych partiach osadów osuwi-

25 ska podmorskiego g³ówn¹ masê ska³y stanowi¹ pakiety u³awiconych popielatoszarych mu³owców i bloki jasnopopielatych margli o œrednicy dochodz¹cej nawet do 30 m (£¹czki Kucharskie). Pomiêdzy utworami osuwisk sporadycznie pojawiaj¹ siê ³awice grubo³awicowych piaskowców warstw inoceramowych. Mi¹¿szoœæ utworów sp³ywu podmorskiego dochodzi do kilkudziesiêciu metrów w rejonie £¹czek Kucharskich, zaœ ca³ego wydzielenia do 300–400 m. Ku pó³nocy, w brze¿nej czêœci serii skolskiej, w utworach olistostromowych stopniowo zmienia siê taki charakter masy wype³niaj¹cej (spoiwa) i zawartoœæ egzotyków. Sk³ad bloków tkwi¹cych w marglisto-piaszczystej masie jest podobny. Takie same pod wzglêdem petrograficznym s¹ równie¿ prze³awicenia cienko³awicowego fliszu i sporadycznie grubo³awicowych piaskowców warstw inoceramowych. Zmienia siê jednak stosunek mi¹¿szoœciowy opisanych utworów. Mu³owce piaszczyste z egzotykami i blokami tworz¹ nieregularne soczwy nie przekraczaj¹ce kilkunastu metrów mi¹¿szoœci. Pod wzglêdem litologicznym osady tworz¹ce wype³nienia s¹ i³owcami piaszczystymi lub nawet piaskowcami ilastymi, mocno marglistymi, w którym tkwi¹ bardzo liczne (niekiedy dominuj¹ce nad mas¹ wype³niaj¹c¹) bloki ska³ fliszowych i egzotycznych. Wœród klastów wystêpuj¹ popielate ³upki margliste, bloki szarych piaskowców glaukonitowych, bardzo dobrze obtoczone kwarce mleczne i li- dyty oraz pelityczne kremowe wapienie jurajskie o œrednicy dochodz¹cej do jednego metra. Wœród ska³ metamorficznych (do 3 cm œrednicy) wystêpuj¹ fyllity i gnejsy (Zimnal, Malata, 1999). W masie ilasto-piaszczystej stwierdzono zespó³ nanoplanktonu (Garecka, 1999, Budy): Arkhan- gelskiella cymbiformis Vekshina, Ceratolithoides aculeus (Stradner) Prins et Sissingh in Sissingh, Cribrosphaerella ehrenbergii (Arkhangelsky) Deflandre in Piveteau, Eiffellithus eximius (Stover) Perch-Nielsen, Eiffellithus turriseiffelii (Deflandre in Deflandre et Fert) Reinhardt, Ericsonia cava (Hay et Mohler) Perch-Nielsen, Fasciculithus sp., Micula decussata Vekshina, Thoracosphaera sp., Calculites obscurus (Deflandre) Prins et Sissingh in Sissingh, Lucianorhabdus sp., Neococcolithes aff. dubius (Deflandre) Black, Microrhabdulus attenuatus (Deflandre) Deflandre, Microrhabdulus de- coratus Deflandre, Prediscosphaera cretacea (Arkhangelsky) Gartner, Thoracosphaera sp., Thoraco- sphaera operculata Bramlette et Martini, Thoracosphaera saxea Stradner, Watznaueria barnesae (Black in Black et Barnes) Perch-Nielsen wskazuj¹cy na paleocen. Z ³upków w drobnorytmicznym fliszu oznaczono zespó³ otwornic (Szyd³o, 1999, Chech³y): Rhabdammina robusta (Grzybowski), Ka- lamopsis grzybowskii (Dyl¹¿anka), Glomospirella grzybowskii (Jurkiewicz), Saccammina placenta (Grzybowski), Hormosina excelsa (Dyl¹¿anka), H. ovulum (Grzybowski), H. velascoensis (Cush- man), Dorothia crassa (Marsson), Gerochammina conversa (Grzybowski), Rzehakina inclusa (Grzybow- ski), Acarinina ?quadrata (White) wskazuj¹cy na paleocen. Natomiast na wiek kreda górna–paleocen wskazuje zespó³ nanoplanktonu wapiennego (Garecka, 1999): Arkhangelskiella cymbiformis Vekshina, Ceratolithoides aculeus (Stradner) Prins et Sissingh in Sissingh, Cribrosphaerella daniae Perch-Niel-

26 Perch-Nielsen, Cyclagelosphaera reinhardtii (Perch-Nielsen) Romein, Microrhabdulus attenuatus (Deflandre) Deflandre, Micula concava (Stradner in Martini et Stradner) Verbeek, Micula decussata Veks- hina, Prediscosphaera cretacea (Arkhangelsky) Gartner, Prediscosphaera grandis Perch-Nielsen, Thora- cosphaera operculata Bramlette et Martini, Thoracosphaera saxea Stradner. Piaskowce, margle, ³upki z wk³adkami ³upków pstrych – warst w y i n o c e r a m o w e . Warstwy inoceramowe (Uhlig, 1895) to tradycyjna nazwa kompleksu drobno- i œredniorytmicznego fliszu z wk³adkami piaskowców grubo³awicowych, margli i utworów sp³ywów podmorskich, obejmuj¹cego w ca³ej serii skolskiej utwory wieku od turonu do wczesnego paleocenu. Gucik i Morgiel (1985) zaproponowali dla tego kompleksu warstw nazwê „formacja z Rybotycz”, co zosta³o powtórzone w propozycji podzia³u litostratygraficznego serii skolskiej (Malata, 1996). Kotlar- czyk(1978)okreœli³teutworyjako„formacjaropianiecka”. W sk³ad formacji z Rybotycz wchodz¹ oprócz drobnorytmicznego fliszu, stanowi¹cego jej g³ówn¹ masê, opisane oddzielnie wydzielenia: ogniwo z Posady Rybotyckiej, ogniwo piaskowców zLeszczyniokruchowceosuwiskowezMakówki. Wydzieleniem objêto utwory wystêpuj¹ce w pó³nocnej czêœci serii skolskiej miêdzy Stobiern¹ a Chech³ami oraz w rejonie Gnojnicy i Zagorzyc, gdzie ze wzglêdu na pojedyncze izolowane ods³oniê- cia nie mo¿na by³o dokonaæ szczegó³owego podzia³u. G³ówn¹ cech¹ wyró¿niaj¹c¹ to wydzielenie jest zdecydowanie mniejszy udzia³ grubo³awicowych piaskowców i utworów sp³ywów podmorskich. W profilu litostratygraficznym wydzielenie odpowiada przede wszystkim kompleksowi nadmarglowe- mu (ogniwo z Turnicy; Kotlarczyk, 1978). W obrêbie drobnorytmicznego fliszu na omawianym obszarze zazwyczaj dominuj¹ ³upki. Piaskowce stanowi¹ oko³o 40% profilu. £awice piaskowców zwykle nie przekraczaj¹ 40 cm gruboœci, zwykle maj¹ od 2–20 cm mi¹¿szoœci. Sporadycznie stwierdzono piaskowce grubo³awicowe. Piaskowce s¹ drobnoziarniste, twarde, glaukonitowe, o spoiwie wapnistym barwy popielatoszarej lub szarej. Na powierzchniach oddzielnoœci czêsto wystêpuje uwêglony detrytus roœlinny i muskowit. W piaskowcach obserwuje siê zarówno uziarnienie frakcjonalne, jak i laminacja równoleg³a i przek¹tna (najczêœciej Tac,Tbc,Tb sekwencji Boumy). Znaczna czêœæ cienko³awicowych piaskowców nie wykazuje jednak jakiejkolwiek laminacji. Dominuj¹cym sk³adnikiem warstw inoceramowych (ogniwo z Posady Rybotyckiej) s¹ ³upki, czasami mu³owcowe, barwy jasnopopielatej, popielatoszarej i szarej, czasami zielonkawej. Wœród nichwystêpuj¹tak¿esporadyczniejasnopopielatemarglezfukoidami. Mi¹¿szoœæ drobnorytmicznego fliszu na badanym obszarze wynosi 300 m, a prawdopodobnie jest wiêksza. W wiêkszoœci próbek pobranych z tego wydzielenia wystêpuje fauna górnokredowa, a czasami paleoceñska. W próbce z Cheche³ (Garecka, 1999) oznaczy³a zespó³ nanoplanktonu: Cyclagelo- sphaera margerelii Nol, Quadrum gothicum (Deflandre) Prins et Perch-Nielsen in Manivit et al.,

27 Quadrum sissinghii Perch-Nielsen, Thoracosphaera saxea Stradner, Watznaueria barnesae (Black in Black et Barnes) Perch-Nielsen, Watznaueria biporta Bukry wskazuj¹cy na kredê górn¹–paleogen, natomiast z próbki pobranej oko³o 60 m wy¿ej w profilu pionowym oznaczono zespó³ otwornic wskazuj¹cy na paleocen (Szyd³o, 1999, Chech³y): Rhabdammina robusta (Grzybowski), Kalamopsis grzybowski (Dyl¹¿anka), Glomospirella grzybowski (Jurkiewicz), Saccammina placenta (Grzybow- ski), Hormosina excelsa (Dyl¹¿anka), H. ovulum (Grzybowski), H. velascoensis (Cushman), Dorothia crassa (Marsson), Gerochammina conversa (Grzybowski), Rzehakina inclusa (Grzybow- ski), Acarinina?quadrata (White).

3 . P a l e o g e n

a . E o c e n

£ u p k i p s t r e i p i a s k o w c e c i e n k o ³ a w i c o w e – ³ u p k i p s t r e (Rajchel, 1990). S¹ to bezwapniste ³upki czerwone, podrzêdnie zielone oraz zielonkawopopielate i plamiste, grubo³upi¹ce siê. Niekiedy pokryte s¹ brunatnoczarnym nalotem manganowym. Utwory te ods³aniaj¹ siê w rejonie Cheche³ i £opuchowej oraz w przysió³kach BrzeŸnik i Kamieniec na po³udniowy wschód od Zagorzyc. W profilu wystêpuj¹ nad ogniwem z Posady Rybotyckiej (warstwy inoceramowe), podœcie- laj¹zaœwarstwyhieroglifowe(Rajchel,1990). Ze wzglêdu na nieliczne ods³oniêcia, zredukowanie tektoniczne oraz wystêpowanie osuwisk na ich wychodniach mi¹¿szoœæ ³upków pstrych jest trudna do oszacowania. Wynosi ona prawdopodobnie kilkadziesi¹t metrów. W osadach tych nie stwierdzono nanoplanktonu wapiennego. Wystêpuj¹ w nich natomiast liczne zwapnia³e radiolarie. Jasionowicz (1965) okreœli³ wiek tego wydzielenia na eocen dolny. £upki i piaskowce cienko³awicowe z wk³adkami ³upków pstryc h – ³ u p k i p s t r e i w a r s t w y h i e r o g l i f o w e (nierozdzielone) (Rajchel, 1990). Utwory tego wydzielenia ods³aniaj¹ siê jedynie na niewielkim obszarze w przysió³ku Budy (na po³udniowy zachód od Zagorzyc) przy po³udniowej granicy obszaru. Ze wzglêdu na bardzo s³abe ods³oniêcie i du¿¹ iloœæ osuwisk powsta³ych na tym wydzieleniu niemo¿liwym by³o jednoznaczne rozdzielenie ³upków pstrych od warstw hieroglifowych. Ods³oniêcia wystêpuj¹ g³ównie w rozciêciach utworów koluwialnych. W profilu litostratygraficznym utwory te wystêpuj¹ powy¿ej ³upków pstrych, a poni¿ej warstw menilitowych. Wykszta³cone s¹ jako bezwapniste ³upki zielone, niekiedy z rdzawym nalotem. Spora- dycznie prze³awicaj¹ je twarde piaskowce cienko³awicowe, bardzo drobnoziarniste, szare z zielonymi smugami, o oddzielnoœci skorupowej. Utwory te prze³awicane s¹ cienkimi smugami ³upków pstrych (g³ównie czerwonych). Mi¹¿szoœæ ich nie przekracza kilkudziesiêciu centymetrów. Na omawianym obszarzemi¹¿szoœæca³egowydzielenianieprzekracza80m.

28 4. Paleogen–neogen

a. Oligocen–miocen

£upki, piaskowce i rogowce – warstwy menilitowe. Wprofilu serii skolskiej wystêpuj¹ one pomiêdzy warstwami hieroglifowymi a warstwami kroœnieñskimi. Ods³aniaj¹ siê jedynie na niewielkim odcinku miêdzy Zagorzycami a Wiercanami w po³udniowej czêœci obszaru. Wystêpuj¹ce tam utwory mo¿na podzieliæ na trzy kompleksy litologiczne. Pierwszy o mi¹¿szoœci do kilkunastu metrów to twarde, brunatne i czarne grubop³ytkowe ³upki wapniste prze³awicane cienkimi wk³adkami czarnych, miêkkich ³upków blaszkowych. Sporadycznie wystêpuj¹ ciemne mu³owce o charakterystycznej kostkowej ³upliwoœci i rozsypliwe piaskowce. Na tych utworach le¿y kompleks rogo- wcowy w postaci, dochodz¹cych do 15 cm mi¹¿szoœci, czarnych lub brunatnych ³awic przewarstwionych czarnymi, twardymi ³upkami blaszkowymi. Mi¹¿szoœæ kompleksu rogowcowego wynosi oko³o 20 m. Bezpoœrednio na rogowcach zalegaj¹ czarne i brunatne ³upki blaszkowe, niezbyt twarde, czêsto z cha- rakterystycznym ¿ó³to-kremowym nalotem. W górnej czêœci tego kompleksu wystêpuj¹ grubo³awicowe, rozsypliwe piaskowce kliwskie. W pobranych próbkach brak jest charakterystycznych form otwornicowych pozwalaj¹cych na okreœlenie wieku. Natomiast Garecka (1999, Zagorzyce) oznaczy³a zespó³ nanoplanktonu wskazuj¹cy na oligocen: Coccolithus pelagicus (Wallich) Schiller), Cyclicar- golithus abisectus (Müller) Wise, Cy. floridanus (Roth et Hay in Hay et al.) Bukry, Dictyococcites bi- sectus (Hay, Mohler et Wade) Bukry et Percival, Ericsonia formosa (Kamptner) Haq, Pontosphaera multipora (Kamptner) Roth, Reticulofenestra umbilica (Levin) Martini et Ritzkowski. Mi¹¿szoœæ warstw menilitowych nie przekracza 250 m.

5. Neogen

a. Miocen Miocen dolny

Piaskowce i ³upki – warstwy kroœnieñskie.Nieods³aniaj¹ siê na powierzchni, nadœcielaj¹ warstwy menilitowe. Mo¿na jedynie przeœledziæ fragmenty piaskowców warstw kro- œnieñskich w zwietrzelinie. Warstwy kroœnieñskie wystêpuj¹ w po³udniowo-wschodniej czêœci obszaru. Wykszta³cone s¹ jako masywne piaskowce drobnoziarniste, kruche, muskowitowe, o spoiwie wapnistym prze³awicane marglistymi ³upkami mu³owcowymi z wk³adkami twardych, równie¿ marglistych ³upków brunatnych i mu³owców o laminacji konwolutnej. Na badanym obszarze ich mi¹¿szoœæ nie przekracza 200 m.

29 Miocen transgresywny na Karpatach

1. Neogen

a. Miocen

Spoœród trzech równowiekowych serii mioceñskich utwory miocenu transgresywnego na Kar- patach s¹ seri¹ najbardziej wewnêtrzn¹, powsta³¹ najdalej ku po³udniowi, najbli¿ej po³udniowego brzegu basenu mioceñskiego zapadliska.

Miocen œrodkowy

Baden

I³y i i³y piaszczyste oraz piaski i piaskowce – warstwy skawiñskie. Rozpoczynaj¹ profil utworów mioceñskich „zatoki rzeszowskiej” oraz wystêpuj¹ w formie p³atów na utworach fliszowych serii skolskiej w rejonie £¹czek Kucharskich i Bud £opuchowskich oraz miêdzy Lubzin¹ a Chech³ami. Warstwy skawiñskie w „zatoce rzeszowskiej” to seria ilasto-mu³owcowa podœcie- laj¹ca poziom chemiczny, o mi¹¿szoœci maksymalnie kilkudziesiêciu metrów. Na obszarze arkusza nie ma otworów, które przewierci³y by te utwory. Jedynie otwór w Wiercanach (otw. 78) nawierci³ na g³êbokoœci 15 m i³y szare z wk³adkami piaskowców nale¿¹ce prawdopodobnie do warstw skawiñskich. Opis wydzielenia opiera siê na otworach zlokalizowanych poza granicami arkusza i na badaniach pro- wadzonych przez Kuciñskiego (1968) i Czernickiego (1977a, c) oraz na profilu otworu w £¹czkach Kucharskich, który nawierci³ warstwy skawiñskie wystêpuj¹ce w formie p³ata (otw. 74). Opisywane wydzielenie reprezentuj¹ ³upki szare o odcieniu oliwkowym, ciemnoszare i czarne, miejscami zapiaszczone, mu³owce szare z cienkimi wk³adkami piaskowców jasnoszarych, mikowych, ilastych oraz wk³adkami zlepieñców. W zlepieñcach stwierdzono okruchy piaskowców, ³upków, margli i rogo- wców fliszu karpackiego oraz du¿¹ iloœæ zniszczonej makrofauny (Czernicki, 1977a). Przypisuje siê im wiek wczesnobadeñski (Czernicki, 1977a). Z otworu £¹czki (otw. 74) z g³êbokoœci 47,3–47,5 m zosta³ oznaczony nanoplankton (Garecka, 1999) wskazuj¹cy na baden dolny: Coccolithus pelagicus (Wallich) Schiller, Cyclicargolithus floridanus (Roth et Hay in Hay et al.) Bukry, Dictyococcites bi- sectus (Hay, Mohler et Wade) Bukry et Percival, Discoaster exilis Martini et Bramlette, Ericsonia formosa (Kamptner) Haq, Helicosphaera carteri (Wallich) Kamptner, Neococcolithes minutus (Perch- Nielsen) Perch- Nielsen, Pontosphaera multipora (Kamptner) Roth, Reticulofenestra pseudoumbilica (Gartner) Gartner, Sphenolithus capricornutus Bury et Percival, Sphenolithus heteromorphus Deflan- dre, Umbilicosphaera jafarii Müller. Z tej samej próbki Szyd³o (1999) oznaczy³ zespó³ otwornicowy: Textulariella lithothamnica £uczkowska (licznie), Dentoglobigerina globosa (Bolli), Globigerina bulloides d'Orbigny, G. diplostoma Reuss, Globigerinella regularis (d'Orbigny), Globigerinoides altiaperturus Bolli, G. immaturus Le Roy, G. trilobus (Reuss), Globoturborotalia druryi (Akers),

30 Candorbulina suturalis (Brnnimann) — licznie, Bolivina polonica Bieda, Bulimina ovata (d'Orbigny), Cibicides ungerianus (d'Orbigny), Sigmoilinita tenuis (Cjek), wskazuj¹cy na baden dolny. W œwietle najnowszych badañ nanoplanktonu ich wiek prawdopodobnie jest nieco m³odszy (analogicznie jak w zapadlisku przedkarpackim). Wapienie litotamniowe wystêpuj¹ na ma³ym obszarze w po³udniowo-wschodniej czêœci obszaru. Nie ods³aniaj¹ siê na powierzchni. Zosta³y nawiercone na g³êbokoœci 2,6 m (otw. 77). Wychod- nie wapieni obserwowaæ mo¿na tu¿ za po³udniow¹ granic¹ arkusza w nieczynnym kamienio³omie w Olimpowie. Wapienie litotamniowe s¹ p³ytkowodnym odpowiednikiem czêœci warstw skawiñskich. Wystêpuj¹ jako jasne wapienie kremowoszare, lekko zapiaszczone. Na zwietrza³ych powierzchniach widoczne s¹ kuliste formy litotamniów. Mi¹¿szoœæ wapieni na obszarze arkusza nie przekracza 40 m. Wiek tych utworów okreœlany by³ dotychczas na baden dolny (Urbaniak, 1981). Jednak w kamienio³omie w Olimpowie z warstw skawiñskich podœcielaj¹cych wapienie litotamniowe zosta³y oznaczo- ne zespo³y otwornic: Globigerina diplostoma Reuss, Tenuitella brevispira (Subbotina), Globigerinoides trilobus (Reuss), Valvulineria complanata (d'Orbigny), Lobatula lobatula (Walker & Jacob), Elphi- dium macellum Fitchel & Moll), Melonis affine (Reuss), M. soldanii (d'Orbigny), Gyroidina soldanii (dOrbigny)-wskazuj¹ce na baden oraz nanoplankton: Helicosphaera cf. carteri (Wallich) Kamptner, H. carteri (Wallich) Kamptner, H. aff. sellii Bukry et Bramlette, H. walbersdorfensis Müller, Reticulo- fenestra umbilica (Levin) Martini et Ritzkowski, Sphenolithus heteromorphus Deflandre, Umbilico- sphaera jafarii Müller, wskazuj¹cy na zonê NN5 Wiek na podstawie oznaczeñ zosta³ okreœlony na baden górny. I³owce, mu³owce, piaskowce, gipsy i anhydryty– warstwy chodenickie i grabowieckie opisane jako osobne wydzielenia w „zatoce rzeszowskiej” przez Ku- ciñskiego (1968). Ze wzglêdu na bardzo ma³¹ mi¹¿szoœæ na badanym obszarze nie wystêpuj¹ na powierzchni i nie zosta³y opisane na podstawie nielicznych otworów wiertniczych. Utwory te rozdzielaj¹ seriê ilasto-mu³owcow¹ warstw skawiñskich i i³ów krakowieckich. S¹ to i³owce, mu³owce i piaskowce z wk³adkami margli dolomitycznych, gipsów bia³ych, w³óknistych, z przejœciami do gipsów krystalicznych i anhydrytów oraz ³upków czarnych i szarozielonych. Mi¹¿szoœæ ca³ego wydzielenia nie przekracza 30 m. Ich wiek okreœlono na baden górny (jak w zapadlisku przedkarpackim). I³owce i mu³owce z wk³adkami piaskowców – i³y krakowieckie (warstwy jaros³awskie). S¹ to ³upki szare, szarozielone i jasnoszare, zwykle miêkkie, mikowe, niekiedy nieco zapiaszczone. Czasem przechodz¹ w mu³owce, zawieraj¹ te¿ przewarstwienia szarych, drobno- lub bardzo drobnoziarnistych piaskowców. Piaskowce te zawieraj¹ czêsto zwêglone szcz¹tki roœlinne. Nie- kiedy wystêpuj¹ te¿ kruche zlepieñce zbudowane z ró¿nobarwnych piaskowców oraz ³upków, margli, rogowców, wapieni szarobe¿owych, ró¿nokolorowych kwarców oraz szcz¹tków zniszczonej makrofauny. Mi¹¿szoœæ ich siêga maksymalnie do 150 m. Przypisuje siê im wiek baden górny (Czernicki, 1977a).

31 Czwartorzêd

a. Plejstocen Zlodowacenia najstarsze – zlodowacenia po³udniowopolskie

Piaski i ¿wiry rzeczne zosta³y stwierdzone w profilach otworów i nie ods³aniaj¹ siê na powierzchni terenu. Na obszarze miêdzy Ropczycami a Brzezówk¹ (otw. 49, 50) wystêpuj¹ gruboziarniste piaski z prze³awiceniami ¿wirów i pojedynczymi g³azami. Wype³niaj¹ one rynny w i³ach mioceñskich, a przykryte s¹ glinami zwa³owymi i utworami fluwioglacjalnymi. Sp¹g tego wydzielenia znajduje siê na wysokoœci 194 m n.p.m. Mi¹¿szoœæ osadów wynosi od 2 do 8 m. W rejonie Krzy- wej i Kawêczyna Sêdziszowskiego pod przykryciem lessów ze zlodowaceñ pó³nocnopolskich i glin zwa³owych ze zlodowaceñ po³udniowopolskich wystêpuj¹ ¿wiry piaszczyste, piaski ze ¿wirami oraz piaski o mi¹¿szoœci od ok. 9 m (otw. 56, 57) do ok. 18 m (otw. 34). Osady te z³o¿one s¹ na cokole skalnym znajduj¹cym siê na wysokoœci ok. 195–200 m n.p.m. Œcis³e okreœlenie wieku wspomnianych utworów jest trudne do ustalenia ze wzglêdu na brak dostatecznych danych. Nieobecnoœæ wœród nich materia³u pó³nocnego, przykrycie osadów przez utwory lodowcowe wskazuje, ¿e s¹ one starsze od maksymalnego nasuniêcia zlodowaceñ po³udniowopolskich. Powstanie ich mo¿na wi¹zaæ z okresem zlodowaceñ najstarszych, a tak¿e z glacja³em poprzedzaj¹cym maksymalne nasuniêcie zlodowaceñ po³udniowopolskich.

Zlodowacenia po³udniowopolskie

I³y, mu³ki, mu³ki piaszczyste zastoiskowe. W miejscowoœci Kozodrza na pó³noc od Wielopolki bezpoœrednio pod glinami zwa³owymi wystêpuj¹ i³y, mu³ki i mu³ki piaszczyste o mi¹¿szoœci 5–7 m. Od po³udnia rozciête s¹ przez Wielopolkê. W czêœci stropowej s¹ to g³ównie mu³ki barwy szarej, zaœ ni¿ej i³y barwy szaro¿ó³tej (otw. 26). Osady te le¿¹ bezpoœrednio na utworach mioceñskich. Opisane wy¿ej osady zwi¹zano z wype³nianiem zbiorników wodnych w okresie maksy- malnej transgresji l¹dolodu podczas zlodowaceñ po³udniowopolskich. ¯wiry i piaski wodnolodowcowe wystêpuj¹ na powierzchni terenu na pó³noc od rzeki Wielopolki, gdzie ci¹gn¹ siê pasem wychodni od Skrzyszowa po Czarn¹ Sêdziszowsk¹, a tak¿e w formie niewielkiego p³ata w Woli BrzeŸnickiej oraz wzd³u¿ orograficznego brzegu Karpat miêdzy Zawad¹ a Brzezówk¹ i w rejonie Ropczyc (otw. 47, 48, 49). Na mapie wyró¿niono je w tych miejscach, gdzie w obrêbie piasków wodnolodowcowych przewa¿a³a frakcja ¿wirowa, a wychodnie zaj- mowa³y powierzchnie mo¿liwe do ich okonturowania. Gliny zwa³owe wystêpuj¹ na powierzchni w pó³nocnej i œrodkowej czêœci obszaru arkusza. W rejonie Ropczyc przykryte s¹ czêœciowo przez lessy (otw. 52). Strop omawianych utworów wystêpuje na ró¿nych wysokoœciach (190–220 m n.p.m.). Gliny zwa³owe nie tworz¹ osadu jednorod-

32 nego na ca³ym obszarze. Wykazuj¹ równie¿ zró¿nicowanie sk³adu granulometrycznego w ich profilu pionowym. Litologicznie wykszta³cone s¹ jako mu³ki ilaste, mu³ki piaszczysto-ilaste, gliny piaszczyste oraz piaski py³owato-ilaste. Zawieraj¹ tak¿e ¿wiry, g³azy i bloki eratyczne. S¹ to g³ównie ska³y krystaliczne (granity, gnejsy), piaskowce, wapienie, margle oraz opoki i gezy. Gliny zwa³owe s¹ wapniste, barwy szarej, ciemnoszarej i zielonkawoszarej. Jedynie w czêœci stropowej (oko³o 2–3 m) s¹ odwapnione i maj¹ barwê szaro¿ó³t¹. W pó³nocnej czêœci obszaru arkusza, gdzie gliny zwa³owe ods³aniaj¹ siê na znacznych przestrzeniach, ich mi¹¿szoœæ nie jest du¿a. Maksymaln¹ wartoœæ (otw. 28) stwierdzono w Kozodrzy (7 m). Na po³udnie od Ropczyc ich mi¹¿szoœæ dochodzi do 10 m (otw. 52). Na obszarze arkusza stwierdzono wystêpowanie jednego poziomu glin zwa³owych, który odnoszony jest do zlodowacenia maksymalnego podczas zlodowaceñ po³udniowopolskich. Piaski, piaski ze ¿wirami lodowcowe oraz gliny zwa³owe wystêpuj¹ na obszarze miêdzy Wielopolk¹ a pó³nocn¹ granic¹ obszaru arkusza na powierzchni wzniesieñ zbudowa- nych z i³ów krakowieckich, czêsto przykrytych utworami wodnolodowcowymi. W wielu ods³oniê- ciach gliny zwa³owe s¹ bardzo mocno przemyte, a o ich obecnoœci œwiadczy tylko pozosta³y po przemyciu bruk (miêdzy Kozodrz¹ a Czarn¹ Sêdziszowsk¹). Piaski wodnolodowcowe zajmuj¹ znaczne powierzchnie na obszarze od doliny Wie- lopolki do pó³nocnej granicy obszaru arkusza, a tak¿e na po³udnie od Brzezówki i Ropczyc. S¹ to piaski ró¿noziarniste osadzone g³ównie na sp³aszczonych powierzchniach garbów oraz stokach. W górnej czêœci profilu s¹ to przewa¿nie piaski drobnoziarniste, czêsto py³owate z domieszk¹ lub prze³awiceniami piasków gruboziarnistych. Ku sp¹gowi profilu œrednica ziaren przewa¿nie zwiêksza siê, a w sp¹gu wystêpuj¹ piaski ze smugami ¿wirowymi. W obrêbie ods³oniêæ mo¿na obserwowaæ ró¿ne typy war- stwowañ od poziomych do przek¹tnych (piaskownia Potok). Maksymalna mi¹¿szoœæ utworów wodnolodowcowych w pó³nocnej czêœci obszaru arkusza dochodzi do 20 m (otw. 11). Obserwowano równie¿ boczne, facjalne zazêbianie siê piasków z piaskami gruboziarnistymi ze ¿wirami. W po³udniowej czêœci obszaru osady te s¹ czêœciowo przykryte lessami i osadami deluwialnymi.

Zlodowacenia œrodkowopolskie

Piaski i ¿wiry rzeczne ods³aniaj¹ siê na powierzchni na wschód od Kamionki w dolinie Tuszymki (na pó³noc od Cierpisza). Stwierdzono je równie¿ w profilach archiwalnych otworów wiertniczych w rejonie Ropczyc (otw. 69). W sp¹gu osadu wystêpuj¹ ¿wiry piaszczyste i piaski ¿wirowate o mi¹¿szoœci do kilku metrów. ¯wiry sk³adaj¹ siê g³ównie z otoczaków ska³ fliszowych. Ku stropowi profilu maleje zawartoœæ frakcji ¿wirowej, natomiast roœnie mu³kowej. W czêœci stropowej s¹ to g³ów- nie piaski oraz mu³ki.

33 Lessy i py³y lessopodobne piaszczyste wystêpuj¹ na po³udnie od Ropczyc pod mi¹¿sz¹ pokryw¹ lessów zlodowaceñ pó³nocnopolskich. Nie ods³aniaj¹ siê na powierzchni. S¹ lekko zapiaszczone, bezwapniste, barwy szaro-¿ó³tawej, le¿¹ bezpoœrednio na glinach zwa³owych lub piaskach i ¿wirach zlodowaceñ œrodkowopolskich. Maksymalna ich mi¹¿szoœæ wynosi ok. 9 m (otw. 52, 53).

Zlodowacenia pó³nocnopolskie

Piaski i ¿wiry z wk³adkami mu³ków rzeczne tarasów nadzalewowych 15,0–25,0 m n.p. Wis³oki wystêpuj¹ na pó³noc od Ocieki w pó³nocnej czêœci obszaru, tworz¹c równinê o powierzchni wznosz¹cej siê na wysokoœæ ok. 190 m n.p.m. Mi¹¿szoœæ osadów tworz¹cych ten taras wynosi co najmniej 25 m (M¹dry, 1997). Formowanie siê tarasów wi¹zane jest ze starszym pleniglacja³em (Starkel, 1984). Lessy i py³y lessopodobne piaszczyste wystêpuj¹ powszechnie u podnó¿a progu Pogórza Dynowskiego. Okrywaj¹ zarówno stoki garbów zbudowane z utworów mioceñskich i fliszowych, jak te¿ utwory czwartorzêdowe, zarówno lodowcowe, wodnolodowcowe, jak i rzeczne. Tworz¹ doœæ zwart¹ pokrywê. Mi¹¿szoœæ lessów jest zró¿nicowana. W okolicach Ropczyc, gdzie le¿¹ na lessach starszych i na po³udnie od drogi krajowej nr 4 w rejonie Witkowic osi¹gaj¹ oko³o 11 m (otw. 52, 53). Natomiast dalej na po³udnie ich gruboœæ stopniowo siê zmniejsza. Na grzbietach w rejonie £opuchowej, Okonina i Gnojnicy wynosi 5–7 m. Ku po³udniowi zwiêksza siê te¿ zapiaszczenie lessów. Na powierzchni utwory te maj¹ barwê ¿ó³t¹ lub jasnobr¹zowo-¿ó³t¹. S¹ porowate, a w czêœci przypowierzchniowej zwykle odwapnione. Jednak przewa¿nie s¹ to utwory wapniste lub silnie wapniste, w ods³oniêciach obserwowaæ mo¿na konkrecje wêglanu wapnia. Na powierzchni s¹ to lessy najm³odsze okreœlane przez Maruszczaka (1991) jako lessy m³odsze górne. Piaski i mu³ki rzeczne tarasów 6,0–10,0 m n.p. Wielopolki oraz 12,0–15,0 m n.p. Wis³oki. Osady rzeczne ostatniego piêtra zimnego wystêpuj¹ g³ównie wzd³u¿ doliny Wielopolki. Tarasy zbudowane s¹ z ró¿noziarnistych piasków. W czêœci stropowej piaski s¹ bardzo drobnoziarniste lub py³owate i zawieraj¹ prze³awicenia mu³ków piaszczystych. W sp¹gu, na i³ach mioceñskich, le¿¹ piaski z przewarstwieniami ¿wirów o mi¹¿szoœci dochodz¹cej do 1 m. Wœród piasków tych tarasów wystêpuj¹ miejscami przewarstwienia ze szcz¹tkami organicznymi. Mi¹¿szoœæ osadów dochodzi do 15 m. Torfy zosta³y stwierdzone w profilach otworów (otw. 55) w rejonie Sêdziszowa Ma³opolskiego pod torfami holoceñskimi i madami tarasu rêdzinnego, a na piaskach i mu³kach rzecznych z ostatniego zlodowacenia. Z próbki torfów pobranej w Wolicy £ugowej z g³êbokoœci 4,2 m otrzymano wiek 9830 ±90 lat BP (Madeja, 2001). W omawianym rejonie torfy wystêpuj¹ do g³êbokoœci 6 m. Jest to seria osadów organogenicznych wykszta³conych w postaci ciemnobrunatnych gytii oraz czarnobrunat-

34 nych, s³abo roz³o¿onych torfów. W sp¹gu wystêpuj¹ osady wêglanowe. Maksymalna mi¹¿szoœæ wydzielenia jest trudna do okreœlenia. Przypuszczalnie wynosi 1,5–2,0 m.

b. Czwartorzêd nierozdzielony

Piaski eoliczne oraz piaski eoliczne w wydmach wystêpuj¹ w pó³nocnej czê- œci obszaru arkusza (na pó³noc od doliny Wielopolki) na powierzchni tarasów ze zlodowaceñ pó³nocnopolskich oraz piaszczystych i piaszczysto-¿wirowych utworach wodnolodowcowych ze zlodo- waceñ po³udniowopolskich. Zbudowane s¹ g³ównie z piasków drobnoziarnistych, nieznacznie lepiej wysortowanych i obrobionych ni¿ piaski utworów pod³o¿a, na których siê rozwinê³y (Wojtanowicz, 1970). W sk³adzie mineralnym zaznacza siê wysoki udzia³ kwarcu (95–98%). Warstwowanie w obrê- bie wydm najczêœciej jest skoœne. Brak go w stropowej czêœci osadów eolicznych. Wysokoœæ wydm jest ró¿na, waha siê od oko³o 5 do 16 m. Wystêpuj¹ g³ównie miêdzy Ociek¹ a Kamionk¹. Wed³ug Woj- tanowicza (1969) wydmy w Kotlinie Sandomierskiej kszta³towa³y siê podczas dwóch faz. Starsza faza wydmotwórcza datowana jest na najstarszy i starszy dryas, a póŸniejsza na m³odszy dryas i pocz¹tek okresu preborealnego. Gliny, mu³ki z przewarstwieniami piasków, deluwialne.Utwory te wy- stêpuj¹ przede wszystkim w po³udniowej czêœci obszaru arkusza. Pokrywy deluwialne zalegaj¹ w dnach i na zboczach niewielkich dolinek oraz u podnó¿a d³ugich stoków. W rejonach wystêpowania pokryw lessowych i lessopodobnych o wiêkszej mi¹¿szoœci s¹ to g³ównie mu³ki, mu³ki piaszczyste oraz gliny. W po³udniowej czêœci obszaru, gdzie pokrywy czwartorzêdowe maj¹ mniejsz¹ mi¹¿szoœæ, zawieraj¹ rumosz utworów fliszowych. Materia³ buduj¹cy pokrywê pochodzi ze sp³ukiwania pokryw ze zboczy dolin, g³ównie lessów. Utwory te tworz¹ niewielkie powierzchniowo p³aty, a ich mi¹¿szoœæ nie przekracza kilku metrów. Powstanie osadów deluwialnych obejmuje okres od schy³ku zlodowaceñ pó³nocnopolskich po czasy wspó³czesne. Mu³ki, mu³ki piaszczyste, piaski (mady) oraz piaski i ¿wiry rzeczne tarasów nadzalewowych 9,0–10,0 m n.p. Wis³oki wystêpuj¹ na niewielkim obszarze w rejonie Pustkowa przy zachodnim granicy obszaru. Sedymentacja osadów tarasowych zapocz¹tko- wana zosta³a w póŸnym glacjale, a zakoñczona w holocenie (Boratyn, Brud, 1996).

c. Holocen

Gliny, gliny z rumoszem skalnym i g³azami koluwialne wystêpuj¹ w po³udniowej czêœci obszaru arkusza na terenie Pogórza Dynowskiego. Wykszta³cenie litologiczne osadów jest znacznie zró¿nicowane i zale¿y od litologii ska³ pod³o¿a, na którym rozwinê³o siê osuwi- sko. Osuwaniu podlegaj¹ g³ównie osady czwartorzêdowe, a w obrêbie wiêkszych osuwisk równie¿

35 utwory pod³o¿a. Na obszarze arkusza osuwiska wykszta³cone s¹ przede wszystkim w obrêbie ³upko- wo-piaskowcowych kompleksów warstw inoceramowych oraz na wychodniach warstw inoceramowych i ³upków pstrych. W sk³ad koluwiów wchodz¹ gliny, gliny py³owate i gliny piaszczyste, i³y oraz tkwi¹ce w nich drobne okruchy rumoszu ³upkowego i piaskowcowego oraz g³azy. Mi¹¿szoœæ koluwiów jest zró¿nicowana i waha siê od kilku do kilkunastu metrów. Utwory koluwialne zajmuj¹ na stokach w po³udniowej czêœci obszaru arkusza znaczne powierzchnie, a ich rozmieszczenie jest nierównomierne. Najliczniej wystêpuj¹ w okolicach Lubziny w strefie wystêpowania nasuniêcia karpackiego oraz na terenie £¹czek Kucharskich i w rejonie Zagorzyc Górnych. S¹ to utwory holoceñskie, wspó³czeœnie okresowo odm³adzane. I³y, mu³ki, mu³ki piaszczyste, piaski py³owate i namu³y starorze- c z y . Utwory te wystêpuj¹ w dolinie Wielopolki i Tuszymki w obrêbie starorzeczy na tarasach 3,0–5,0 m n.p.rz. oraz na zachód od Ocieki w obrêbie starorzecza Wis³oki. Osady zbudowane s¹ z drobnoziarni- stego materia³u mineralnego facji powodziowej z domieszk¹ substancji organicznej. Mi¹¿szoœæ tych utworów w wiêkszoœci przypadków jest niewielka. Obecnie starorzecza zasypywane s¹ przez miej- scow¹ ludnoœæ odpadami z dzia³alnoœci rolniczej. Piaski i piaski ze ¿wirami rzeczne tarasów nadzalewowych 8,0–10,0 m n.p. Wis³oki wystêpuj¹ na pó³nocny zachód od Woli Ocieckiej przy pó³nocnej granicy obszaru. W stropowej czêœci s¹ to g³ównie piaski œrednio- i drobnoziarniste, przechodz¹ce ku sp¹gowi w piaski ró¿noziarniste z wk³adkami ¿wirów. Gliny, mu³ki (mady), piaski i ¿wiry rzeczne tarasów nadzalewowych 8,0–10,0 m n.p. Wis³oki wystêpuj¹ na pó³noc od Pustkowa przy zachodniej granicy terenu. Ograniczone s¹ od wschodu starorzeczem Wis³oki. S¹ to w stropie g³ównie mady py³owate (oko³o 1 m) wieku oko³o 1000–1300 lat, zaœ poni¿ej piaski ró¿noziarniste z wk³adkami ¿wirów i py³ów piaszczystych o mi¹¿szoœci do 10 m (Boratyn, Brud, 1996). W dolnej czêœci profilu wystêpuj¹ pnie dêbów (Starkel, Kr¹piec, 1995). Gliny, mu³ki, piaski i ¿wiry den dolinnych stwierdzono w dnach górnych odcin- ków dolin w po³udniowej czêœci obszaru arkusza, w obrêbie Pogórza Dynowskiego oraz w po³udnio- wym obrze¿eniu Rynny Podkarpackiej w strefie wystêpowania grubych pokryw lessowych. S¹ to g³ównie mu³ki, mu³ki piaszczyste oraz gliny barwy ¿ó³tej, ¿ó³toszarej lub br¹zowej. Miejscami wystê- puj¹ w ich obrêbie i³y py³owato-piaszczyste. Zawieraj¹ one tak¿e domieszkê lub przewarstwienia pia- sków oraz piasków ze ¿wirami (rumoszem). Œrednio- i drobnookruchowe ¿wiry oraz ¿wirki, g³ównie piaskowcowe, s¹ s³abo obtoczone. Mi¹¿szoœæ osadów tego wydzielenia wynosi od 2 do 4 m. Pokrywa aluwialna wystêpuje przewa¿nie na utworach pod³o¿a fliszowego, poza pó³nocnym obrze¿eniem Po- górza Dynowskiego, gdzie zalega na starszych utworach czwartorzêdowych.

36 Piaski i gliny rzeczne den dolinnych wyró¿nione zosta³y w pó³nocnej i œrodko- wej czêœci obszaru. S¹ to osady rzeczne z przewag¹ materia³u miejscowego. Mi¹¿szoœæ ich nie przekracza 3–4 m. Mu³ki i mu³ki piaszczyste rzeczne tarasów zalewowych 3,0–5,0 m n.p.rz. Osady te buduj¹ powierzchniê tzw. tarasu rêdzinnego (Klimaszewski, 1948). Szerokoœæ tarasu w dolinie Wielopolki i Tuszymki wynosi od kilkuset metrów przy zachodniej granicy terenu do 2 km w rejonie Sêdziszowa. Osady te w³o¿one s¹ w rozciêty poziom tarasu 6,0–10,0 m n.p.rz. z okresu zlo- dowaceñ pó³nocnopolskich i le¿¹ na ¿wirach piaszczystych i piaskach rzecznych. Cech¹ charaktery- styczn¹ tego poziomu jest obecnoœæ licznych, krêtych meandrów. Wykszta³cenie litologiczne osadów buduj¹cych taras jest bardzo zmienne. S¹ to g³ównie mu³ki oraz mu³ki piaszczyste nadbudowane przez mu³ki ilaste w stropie. W obrêbie tych utworów wystêpuj¹ prze³awicenia oraz soczewki piasków, czêsto z du¿¹ iloœci¹ materii organicznej. Wiek szcz¹tków organicznych z g³êbokoœci 10,4–10,5 m oznaczony metod¹ 14C wyniós³ 9 950 ±150 lat (otw. 32, Kozodrza 3). Maksymalna mi¹¿szoœæ tych osadów w rejonie Kozodrzy dochodzi do 10,5 m, a ich sp¹g schodzi poni¿ej wspó³czesnego koryta Wielopolki. Mu³ki, mu³ki piaszczyste i piaski py³owate rzeczne tarasów zalewowych 2,0–6,0 m n.p.rz. wyró¿niono w dnach dolin Wielopolki, Gnojnicy i Bystrzycy po³o¿onych w po³udniowej czêœci obszaru arkusza. Wzd³u¿ tych potoków zaznacza siê kilka stopni tarasowych. Jednak ze wzglêdu na niewielkie zajmowane przez nie powierzchnie objêto je wspólnym wydzieleniem. Materia³ buduj¹cy te utwory pochodzi z denudowanych stoków okrytych lessami i glinami lessopodobnymi. S¹ to g³ównie mu³ki, mu³ki piaszczyste, gliny py³owate oraz piaski py³owate. Mu³ki, piaski i ¿wiry rzeczne tarasów zalewowych 0,5–3,0 m n.p.rz. wydzielono w dnie doliny Wielopolki i Tuszymki w zachodniej czêœci arkusza. Tworz¹ one w¹skie (zazwyczaj 20–50 m szerokoœci) pó³ki wystêpuj¹ce bezpoœrednio przy wspó³czesnym korycie. Tarasy zbudowane s¹ z piasków przewa¿nie drobnoziarnistych, przewarstwionych mu³kami piaszczystymi i mu³kami oraz sporadycznie ¿wirami. W dolinie Wielopolki wiêkszy udzia³ maj¹ mu³ki, natomiast w dolinie Tuszymki – piaski. Mi¹¿szoœæ osadów nie przekracza zwykle 2–3 m. Gliny i mu³ki (mady) rzeczne wystêpuj¹ miêdzy Lubzin¹ a Zawad¹ (przy zachodnim skraju obszaru) na osadach tarasów œrednich oraz ¿wirach i piaskach wodnolodowcowych. Mi¹¿szoœci osadów dochodzi do 5 m. S¹ to gliny i mu³ki barwy szaropopielatej, czasem brunatnej i ¿ó³tawej, miejscami ciemnej, z wk³adkami torfów. Pochodz¹ z powodziowych zalewów Zawadki i innych po- toków karpackich. Torfy i namu³y torfiaste.Osady organiczne na obszarze arkusza zajmuj¹ niewielkie powierzchnie. Wystêpuj¹ miejscami w dnach dolin rzecznych oraz w misach deflacyjnych i na obszarze bezodp³ywowych zag³êbieñ (niecki w utworach mioceñskich przykryte cienk¹ warstw¹ osadów

37 czwartorzêdowych). S¹ to torfy barwy brunatnej, brunatnoczarnej i czarnej sk³adaj¹ce siê ze szcz¹tków roœlinnych o niskim stopniu roz³o¿enia (dolina Czarnej Rzeki, rejon Sêdziszowa Ma³opolskiego, otw. 55, 56). W zag³êbieniach deflacyjnych w Cierpiszu i Ociece przy pó³nocnej granicy obszaru arkusza s¹ one bardzo silnie zawodnione i osi¹gaj¹ mi¹¿szoœæ 0,5–1,2 m. Stosunkowo du¿¹ powierzchniê zajmuj¹ namu³y torfiaste mocno zapiaszczone w Porêbach Borkowskich i Wólce. Mi¹¿szoœæ ich jest zmienna i waha siê w granicach od 0,5 do 2,0 m. W Wolicy £ugowej osi¹gaj¹ mi¹¿szoœæ do 4 m (Madeja, 2001).

B. TEKTONIKA I RZEBA POD£O¯A CZWARTORZÊDU

Interpretacja zasiêgu poszczególnych jednostek tektonicznych przedstawiona na szkicu geologicznym odkrytym (tabl. III) oparta jest w g³ównej mierze na wynikach g³êbokich wierceñ poszukiwawczych za gazem ziemnym. Opisy profili tych wierceñ w wielu przypadkach s¹ ogólnikowe, a niekiedy bardzo w¹tpliwe i st¹d w miejscach w których brak obserwacji powierzchniowych s¹ schematyczne. Czêsto zdarza siê równie¿, ¿e utwory nasuniête na osady miocenu autochtonicznego zapadliska przedkarpackiego opisywane s¹ jako „nasuniêcie karpacko-stebnickie” bez rozdzielania na jednostki za- równo litologiczne jak i tektoniczne. W budowie geologicznej obszaru arkusza zaznacza siê kilka piêter strukturalnych. Pod³o¿e osa- dów zapadliska przedkarpackiego stanowi orogen kadomijski przykryty stosunkowo po³ogo zalegaj¹cymi utworami paleozoicznymi i mezozoicznymi. Fundament ten ma budowê blokow¹. Wszelkie deniwelacje powsta³e na skutek zrzutów wzd³u¿ uskoków zosta³y jednak erozyjnie wyrównane, tworz¹c prawdopodobnie paleogeñsk¹ powierzchniê zrównania. Morfologiê podmioceñskiej powierzchni tworz¹ elementy paleorzeŸby, na któr¹ na³o¿y³y siê ruchy tektoniczne. Czêœæ reaktywowanych usko- ków synsedymentacyjnych datowana jest na miocen œrodkowy, zaœ zespó³ m³odszych uskoków nor- malnych wi¹zany jest ze zró¿nicowan¹ kompakcj¹ osadów (Krzywiec, 1997). Generalnie powierzchnia sp¹gowa utworów zapadliska przedkarpackiego zapada ku po³udniowi. Tektonika w obrêbie utworów mioceñskich jest nierozpoznana ze wzglêdu na prawie zupe³ny brak wychodni. Jednak z opisów nie- których rdzeni i badañ ods³oniêæ w innych czêœciach zapadliska wynika, ¿e osady mioceñskie nie le¿¹ poziomo (jak dotychczas uwa¿ano) lecz s¹ mocno zaanga¿owane tektonicznie i warstwy zapadaj¹ pod k¹tem dochodz¹cym nawet do kilkudziesiêciu stopni (Wójcik, 1999). Na autochtoniczne utwory mioceñskie zapadliska nasuniêta jest seria zg³obicka (w profilach archiwalnych wierceñ naftowych opisywana jako jednostka stebnicka lub nasuniêcie karpacko-stebnickie), zbudowana ze sfa³dowanych utworów miocenu. Pó³nocna granica nasuniêcia jest trudna do wyznaczenia (jej zasiêg jest przypuszczalny), gdy¿ przebiega pod mi¹¿sz¹ pokryw¹ osadów czwarto- rzêdowych. Na sfa³dowan¹ i z³uskowan¹ seriê zg³obick¹ nasuniêta jest seria skolska Karpat fliszowych. Na badanym obszarze osi¹ga ona swój maksymalny zasiêg ku pó³nocy w ca³ym ³uku karpackim. Jest

38 ona zbudowana z szeregu zanurzaj¹cych siê ku po³udniowi ³usek poprzesuwanych poprzecznymi do biegu warstw uskokami. Oprócz du¿ych elementów tektonicznych przedstawionych na szkicu geologicznym odkrytym (tabl. III) (œciœlejsze ich przedstawienie jest niemo¿liwe ze wzglêdu na niewielk¹ iloœæ ods³oniêæ) wystêpuje znaczna iloœæ drobnych z³uskowañ i uskoków, niemo¿liwych do przed- stawienia w skali szkicu. Generalnie mo¿na wyró¿niæ czêœæ po³udniow¹ ze z³uskowaniami i fa³dami i czêœæ pó³nocn¹ zwan¹ spiêtrzeniem brze¿nym. W po³udniowo-zachodniej czêœci obszaru wyró¿niono ³uskê NiedŸwiady (I), zbudowan¹ z utwo- rów kredy górnej i dolnej, nasuniêt¹ (odk³ucie w obrêbie ³upków spaskich) na warstwy inoceramowe fa³du Stasiówki (II) z utworami okruchowców z Makówki w j¹drze synkliny i piaskowców z Leszczyn w skrzyd³ach. Na ni¹ nasuniêta jest synklina Szkodnej Góry (po³udniowo-zachodnia czêœæ obszaru – j¹dro synkliny poza arkuszem). Fa³d Stasiówki nasuniêty jest na eoceñskie ³upki pstre. Dalej ku pó³nocy wyró¿niono antyklinê £upin (III) i synklinê £opuchowej (IV). Opisane struktury poprzesu- wane s¹ kilkoma, biegn¹cymi niemal prostopadle do nich uskokami. Miêdzy Wielopolk¹ a Gnojnic¹ wyró¿niono od po³udnia: synklinê Porêby (V), antyklinê £¹czek–Zagorzyc (VI) z marglami fukoidowymi w j¹drze oraz synkliny Okonina (VII) i Chech³ów (VIII) z eoceñskimi ³upkami pstrymi. W przy- sió³ku Granice Chechelskie wyró¿niona zosta³a ³uska Brzyznej (IX). Niestety z powodu braku ods³oniêæ uda³o siê j¹ przeœledziæ tylko na niewielkim odcinku. Na wschód od Gnojnicy, miêdzy Zagorzycami a Wiercanemi, wyró¿niono synklinê Szkodnej (X) z warstwami menilitowymi i kroœnieñski- mi (j¹dro synkliny poza obszarem arkusza) nasuniêtymi na ³upki pstre i warstwy inoceramowe. Na pó³noc od nasuniêcia wystêpuje antyklina £¹czek–Zagorzyc z marglami fukoidowymi w j¹drze. Na sfa³dowanych i zerodowanych utworach fliszowych serii skolskiej spoczywaj¹ utwory miocenu transgresywnego (baden dolny–sarmat) tzw. „zatoki rzeszowskiej”. Analogiczne utwory, ale reprezentuj¹ce tylko baden dolny, wystêpuj¹ tak¿e w formie p³atów na fliszu w rejonie £¹czek Kucharskich i na grzbietach miêdzy Stobiern¹ a Chech³ami. W rzeŸbie powierzchni podczwartorzêdowej wyraŸnie zaznacza siê szerokie obni¿enie dolinne Wis³oki (tabl. III). P³askie dno doliny le¿y na wysokoœci oko³o 160–165 m n.p.m. Od wschodu ograniczona jest ona bardzo wyraŸnym, stromym progiem o wysokoœci oko³o 40–50 m. Na wschód od niej, na obszarze Rynny Podkarpackiej, zaznaczaj¹ siê trzy równole¿nikowo rozci¹gaj¹ce siê elementy. Czêœæ œrodkow¹ zajmuje wypuk³a forma grzbietowa o p³askiej powierzchni wierzchowinowej wznosz¹cej siê na wysokoœæ 200–220 m n.p.m. Od pó³nocy i od po³udnia ograniczona jest ona przez pod³u¿ne obni¿enia o przebiegu ze wschodu na zachód, a wykorzystywane obecnie przez doliny Tu- szymki i Wielopolki. Podczwartorzêdowe dno doliny Wielopolki od jej wylotu z Karpat w rejonie Ropczyc obni¿a siê stosunkowo ³agodnie od wysokoœci oko³o 190 m n.p.m. w kierunku zachodnim, dowi¹zuj¹c siê do powierzchni podczwartorzêdowej dna doliny Wis³oki. Natomiast dno doliny Tu-

39 szymki po³o¿one na wysokoœci 185–200 m n.p.m. jest w stosunku do dna doliny Wis³oki zawieszone i opada progiem o wysokoœci 20 m. Obni¿enie po³udniowe, na wschód od Sêdziszowa Ma³opolskiego, nie jest rozciête przez rzeki wyp³ywaj¹ce z Karpat. Jego dno jest szerokie (4–6 km) i po³o¿one na zbli¿onej wysokoœci: 190–200 m n.p.m. Wzd³u¿ brzegu Karpat, na pó³noc od Ropczyc (na po³udnie od linii kolejowej) zachowa³ siê cokó³ wznosz¹cy siê na wysokoœci 195–200 m n.p.m. Jest to prawdopodobnie zachowany fragment tarasu powsta³y przed zlodowaceniami po³udniowopolskimi. Od po³udnia Rynna Podkarpacka ograniczona jest wyraŸnym progiem. Próg ten w zachodniej czêœci obszaru arkusza jest miejscami s³abo widoczny ze wzglêdu na rozciêcie powierzchni pod- czwartorzêdowej przez rzeki wyp³ywaj¹ce z Karpat: Wielopolkê, Gnojnicê, Budzisz i Bystrzycê.

C. ROZWÓJ BUDOWY GEOLOGICZNEJ

Najstarszym piêtrem strukturalnym stwierdzonym na terenie arkusza s¹ utwory ryfeju (tab. 1). Jest to seria fliszopodobna o charakterze ilastym, sfa³dowana w orogenezie kadomskiej i nieco zmeta- morfizowana. Na erozyjnej powierzchni utworów neoproterozoiku spoczywaj¹ lokalnie (Zagorzyce) morskie osady ordowiku górnego (aszgil), a na nich (z luk¹ stratygraficzn¹) – ³upki ilaste (graptolitowe) syluru (wenlok). Na obszarze arkusza nie stwierdzono osadów dewonu, które wed³ug Moryca (1992) mog¹ jednak wystêpowaæ w pod³o¿u pó³nocno-wschodniej czêœci omawianego obszaru. Wy- nika to zapewne z ich wyerodowania jeszcze przed wczesnym karbonem. Obszar arkusza zosta³ wtedy wyniesiony w stosunku do terenów po³o¿onych dalej ku pó³nocnemu wschodowi wzd³u¿ uskoku o przebiegu NW–SE. Powstanie (b¹dŸ jedynie odm³odzenie) tego uskoku wi¹¿e siê z faz¹ bretoñsk¹ (Moryc, 1992). Erozja usunê³a wówczas wiêkszoœæ osadów staropaleozoicznych i dewoñskich dopro- wadzaj¹c do powstania wyrównanej powierzchni, na któr¹ wkroczy³ zalew morski we wczesnym kar- bonie. Na omawiany obszar transgresja karboñska wkroczy³a w wizenie dolnym, powoduj¹c powstanie pocz¹tkowo osadów facji wêglanowej, a nastêpnie klastycznej (facja kulmu). Sedymentacja morska koñczy siê na prze³omie karbonu dolnego i górnego (otw. 15). Po niej nastêpuje okres erozji, trwaj¹cej od namuru po pocz¹tek triasu. W triasie na powierzchni erozyjnej osadzaj¹ siê pocz¹tkowo osady klastyczne (pstry piaskowiec), a nastêpnie p³ytkomorskie wêglany pstrego piaskowca (retu) i wapienia muszlowego. Lokalnie zachowa³y siê utwory kajpru, le¿¹ce bezpoœrednio na osadach karbonu. Œwiadczy to, ¿e osady triasowe w triasie górnym i jurze dolnej by³y erodowane. Erozja ta siêgnê³a bardzo g³êboko, miejscami a¿ do pod³o¿a neoproterozoicznego. Na powierzchniê erozyjn¹ kolejna transgresja morska (od wschodu) ma miejsce w jurze œrodkowej (bajos). Powstaj¹ serie ilaste, a nastêpnie piaszczyste. Jeszcze w jurze œrodkowej (kelowej) zaczyna siê sedymentacja wêglanowa, która trwa do kimerydu. Omawiany obszar ulega³ wtedy subsydencji – seria wêglanowa ma miejscami prawie 1300 m mi¹¿szoœci. Na nie-

40 Tabela 1 TABELA LITOLOGICZNO-STRATYGRAFICZNA

Stratygrafia

Utwory Procesy geologiczne Piêtro (opis litologiczny) System Oddzia³ Podpiêtro

Torfy i namu³y torfiaste — Q Akumulacja organiczna w zag³êbieniach th bezodp³ywowych Gliny i mu³ki (mady) rzeczne — f Q ma h Mu³ki, piaski i ¿wiry rzeczne tarasów zalewowych 0,5–3,0 m n.p. rzeki — f Q t2 mp h Mu³ki, mu³ki piaszczyste i piaski py³owate, rzeczne ta- rasów zalewowych 2,0–6,0 m n.p. rzeki — f Q t1+ 2 m h Mu³ki i mu³ki piaszczyste rzeczne tarasów zalewowych 3,0–5,0 m n.p. rzeki — f Q t1 Akumulacja rzeczna w dolinach m h Piaski i gliny rzeczne den dolinnych — f Q pg h

Gliny, mu³ki, piaski i ¿wiry rzeczne den dolin — f Q gm h Gliny, mu³ki (mady), piaski i ¿wiry rzeczne tarasów nadzalewowych 8,0–10,0 m n.p. Wis³oki — f Q tIV ma h Piaski i piaski ze ¿wirami rzeczne tarasów nadzalewowych 8,0–10,0 m n.p. Wis³oki — f Q tIV Holocen p h I³y, mu³ki, mu³ki piaszczyste, piaski py³owate i namu³y Akumulacja mineralna i organiczna w staro- starorzeczy — li Q rzeczach im h Gliny, gliny z rumoszem skalnym i g³azami koluwialne k Grawitacyjne ruchy masowe (osuwiskowe) — Q — akumulacja osadów koluwialnych g h Mu³ki, mu³ki piaszczyste i piaski (mady) oraz piaski i ¿wiry rzeczne tarasów nadzalewowych 9,0–10,0 m n.p. Akumulacja rzeczna w dolinach Wis³oki — f Q tIII ma Gliny, mu³ki z przewarstwieniami piasków, deluwialne Sp³ukiwanie i spe³zywanie osadów ze sto- — d Q ków — akumulacja w dolnych partiach gm zboczy i w obni¿eniach Piaski eoliczne — e Q p Akumulacja eoliczna Piaski eoliczne w wydmach — e Q w p Torfy — Q tp4 Akumulacja organiczna w starorzeczach Piaski i mu³ki rzeczne tarasów nadzalewowych 6,0–10,0 m n.p. Wielopolki oraz 12,0–15,0 m n.p. Wis³oki Akumulacja rzeczna w dolinach — f Q tII pm p4 Lessy i py³y lessopodobne piaszczyste — Q lp4 Akumulacja eoliczna pokryw py³owych Zlodowacenia

pó³nocnopolskie Piaski i ¿wiry z wk³adkami mu³ków rzeczne tarasów nadzalewowych 15,0–25,0 m n.p. Wis³oki — f Q tI Akumulacja rzeczna w dolinach p¿ p4 Interglacja³ Wietrzenie chemiczne, erozja wg³êbna eemski w dnach dolin

Lessy i py³y lessopodobne piaszczyste — Q 3 Akumulacja eoliczna pokryw py³owych Zlodowacenia lp œrodkowopolskie f Piaski i ¿wiry rzeczne — Q p¿ p3 Akumulacja rzeczna w dolinach Interglacja³ wielki Erozja rzeczna, powstanie g³êbokich rozciêæ

Czwartorzêd Piaski wodnolodowcowe — fg Q Recesja l¹dolodu i akumulacja przed jego p¿ p2 czo³em Plejstocen Zlodowacenia g Piaski i piaski ze ¿wirami oraz gliny zwa³owe — Q 2 po³udniowopolskie p p Nasuniêcie l¹dolodu i akumulacja osadów lodowcowych Gliny zwa³owe — g Q gzw p2

41 cd. tabeli 1

Akumulacja przez wody lodowcowe ¯wiry i piaski wodnolodowcowe — fg Q ¿p p2 przed czo³em l¹dolodu Zlodowacenia Nasuniêcie siê l¹dolodu po³udniowopolskie I³y, mu³ki, mu³ki piaszczyste zastoiskowe — b Q Akumulacja zastoiskowa w niewielkich im p2 zbiornikach, jeziorach Zlodowacenia najstarsze – f Plejstocen Piaski i ¿wiry rzeczne — Q Czwartorzêd 01 Akumulacja rzeczna i erozja zlodowacenia p¿ pp– po³udniowopolskie

I³owce i mu³owce z wk³adkami piaskowców — i³y Nasuniêcie Karpat na obszar zapadliska Miocen œrodkowy–górny krakowieckie — icmcM2–3kk przedkarpackiego Sarmat– panon

I³owce i mu³owce z wk³adkami piaskowców — i³y kra- Akumulacja morska molasowa kowieckie — icmcM2kk Sarmat I³owce i mu³owce z wk³adkami piaskowców — i³y kra-

kowieckie (warstwy jaros³awskie) — icM2kk Mu³owce, piaskowce i i³owce — warstwy grabowieckie — mc M2gb I³owce, mu³owce, piaskowce, gipsy i anhydryty — war- + stwy chodenickie i grabowieckie — icM2ch gb

Anhydryty z wk³adkami ³upków — ah M2

Gipsy i anhydryty — gyah M2 Akumulacja morska i chemiczna £upki z wk³adkami mu³owców i piaskowców — war- Baden stwy baranowskie — i M2br Miocen œrodkowy Wapienie litotamniowe — w M2 I³y i mu³owce z wk³adkami piaskowców — warstwy ska- wiñskie — M sk imc 2 Akumulacja morska oraz sto¿ków w stre-

Miocen fach brze¿nych, subsydencja zapadliska I³owce, piaskowce, mu³owce i zlepieñce z fragmenta- przedkarpackiego mi ska³ fliszowych — icpcM1 Karpat Neogen Miocen dolny Erozja utworów fliszowych, akumulacja serii olistostromowych Piaskowce i ³upki — warstwy kroœnieñskie — pcM1k Fa³dowanie Karpat Akumulacja morska w wyp³ycaj¹cym siê basenie

£upki, piaskowce i rogowce — warstwy menilitowe Na obszarze platformy powstaje paleo- — ³pcOl – Mme geñska powierzchnia zrównania neogen miocen Oligocen– Paleogen– £upki i piaskowce cienko³awicowe z wk³adkami ³upków pstrych — ³upki pstre i warstwy heroglifowe (nierozdzie- + lone) — ³pcEpe h £upki pstre i piaskowce cienko³awicowe — ³upki pstre Eocen

Paleogen — ³ pe Epe Piaskowce, margle, ³upki z wk³adkami ³upków pstrych

— warstwy inoceramowe — pc³Cr 3 – Pci Margle, mu³owce margliste z blokami fliszowymi i egzotykami, olistolity – okruchowce z Makówki — warstwy Akumulacja morska w basenie Karpat

Kreda– fliszowych

Kreda górna –paleocen inoceramowe — – i paleogen me Cr3 Pc

£upki pstre — warstwy inoceramowe — ³ pe Crst – mi Santon – mastrycht Piaskowce grubo³awicowe, zlepieñce z prze³awiceniami ³upków (ogniwo piaskowców z Leszczyn) — warstwy inoceramowe — pcCrst – mi £upki, piaskowce z wk³adkami margli fukoidowych Koniak–mastrycht (ogniwo z Posady Rybotyckiej) — warstwy inoceramowe — ³pcCrcn – mi £upki radiolariowe, ³upki pstre, margle krzemionkowe

Kreda górna Cenoman – koniak + z Ho³owni i ³upki z Do³hego —³ Crc– cn ho d Kreda Akumulacja morska na obszarze Cenoman Piaskowce wapniste — Cr pcw c platformowym

42 cd. tabeli 1

£upki z wkadkami piaskowców — ³upki spaskie Akumulacja morska w basenie Karpat Hoteryw – alb — Cr sp fliszowych

Kreda dolna ³ h–al Kreda

Oksford – kimeryd Wapienie z wk³adkami dolomitów i margli — w Jo3– km kimeryd Oksford górny–

Oksford Margle i ³upki margliste z wk³adkami wapieni — me Jo3 Oksford górny Jura górna

Wapienie i margle — wme J3 Akumulacja morska na obszarze platformowym

Wapienie g¹bkowe, wapienie margliste i margle Kelowej – oksford — w Jcl3– o2 górna Kelowej górny– Jura œrodkowa– oksford œrodkowy

Piaskowce drobnoziarniste z wk³adkami wapieni dolomi- Baton – kelowej tycznych i dolomitów — pcJbt – cl1 Baton– Jura kelowej dolny £upki z wk³adkami mu³owców i piaskowców glaukoni- Akumulacja morska klastyczna (trans- Jura œrodkowa Bajos towych — J gresja) ³bj Erozja

Kajper I³owce i mu³owce z wk³adkami wapieni — icT k Trias górny

Wapieñ muszlowy Wapienie krynoidowe — wwT Akumulacja morska na obszarze platformowym

I³owce i piaskowce — icpcT p3 Trias œrodkowy (ret) górny Pstry piaskowiec Pstry piaskowiec Akumulacja morska klastyczna (transgresja)

£upki i mu³owce z wk³adkami piaskowców — ³mcT p1– 2 Trias dolny Trias Erozja Pstry piaskowiec dolny– œrodkowy

Piaskowce, ³upki ilaste i mu³owce (facja kulmu) Akumulacja asocjacji fliszowej — pcCv3 Wizen górny

Wizen Wapienie, wapienie dolomityczne (wapieñ wêglowy) Akumulacja wêglanowa — w Cv1– 2 Karbon dolny Karbon œrodkowy Wizen dolny –

Erozja £upki ilaste graptolitowe — ³ i Sw Akumulacja morska Sylur

Wenlok Erozja

Akumulacja morska Aszgil £upki — D ³ a Fa³dowanie Ordowik Ordowik górny

£upki (sfyllityzowane) — warstwy rzeszowskie Akumulacja morska oraz erozja — ³ Pt 3rz Proterozoik Neoproterozoik

43 znacznie zerodowanych utworach jurajskich le¿¹ lokalnie ma³o mi¹¿sze p³aty klastycznych osadów kredowych (otw. 63, 72). Po jurze, a przed miocenem obszar arkusza podlega³ ruchom blokowym i erozji, co spowodowa³o, ¿e osady miocenu zapadliska przedkarpackiego spoczywaj¹ na zró¿nicowanych utworach: najczêœciej na osadach ró¿nych piêter jury, ale równie¿ na osadach kredy i karbonu – powsta³a paleogeñska powierzchnia zrównania. Utwory fliszowe serii skolskiej to przede wszystkim wynik dzia³ania pr¹dów zawiesinowych (turbidyty) o ró¿nej gêstoœci oraz osuwisk podmorskich (debris flow). Facje ilaste (³upki pstre, ³upki zielone warstw hieroglifowych) powsta³y na skutek swobodnego opadania cz¹stek ilastych (choæ i miêdzy nimi zdarzaj¹ siê turbidyty). Basen fliszowy w czasie swego istnienia podlega³ ruchom tekto- nicznym. W czasie kredy górnej–eocenu by³a to stopniowa subsydencja tektoniczna. Na prze³omie eocenu i oligocenu mia³a miejsce szybka przebudowa tektoniczna basenu (faza pirenejska) która spowodowa³a gwa³towne sp³ycenie basenu fliszowego. W ci¹gu oligocenu nast¹pi³ powrót do stosunkowo szybkiej subsydencji (Poprawa, Malata, 1996). Sedymentacja w basenie fliszowym zakoñczy³a siê w miocenie dolnym (na obszarze arkusza Ropczyce prawdopodobnie brak osadów tego wieku). Na- stêpnie rozpoczê³y siê ruchy nasuwcze, fa³dowanie i silna erozja utworów fliszowych po³¹czone z wyp³ycaniem siê basenu. Tworzy siê wewnêtrzny basen zapadliska z sedymentacj¹ molasow¹ – pocz¹tkowo s³odkowodn¹, a nastêpnie morsk¹ (g³ównie klastyczn¹). Dalsze nasuwanie siê Karpat po- woduje migracjê depocentrów na zewn¹trz basenu. W wyniku nacisku orogenu w zapadlisku przedkarpackim powstaje sieæ uskoków synsedymentacyjnych. W badenie na brze¿n¹ czêœæ Karpat transgredowa³o morze mioceñskie. Na sfa³dowanych i zerodowanych utworach fliszowych, podobnie jak na osadach jury, karbonu i neoproterozoiku w zapadlisku przedkarpackim, osadzi³y siê utwory wieku mioceñskiego (baden œrodkowy–sarmat, byæ mo¿e te¿ panon). Dalej trwa³o nasuwanie siê Kar- pat. Czêœæ osadów mioceñskich zapadliska przedkarpackiego zosta³a odk³uta i nasuniêta ku pó³nocy przed czo³em nasuwaj¹cych siê Karpat tworz¹c seriê stebnick¹ (Ney i in., 1974) i zg³obick¹. Po ust¹pieniu morza mioceñskiego rozpoczê³o siê modelowanie powierzchni przez procesy erozji i denudacji. Utworzy³y siê poziomy zrównañ, rozcinane podczas ruchów podnosz¹cych. Powsta³a sieæ rzeczna „preglacjalna”, z rozwiniêtymi kilkoma stopniami tarasowymi (Laskowska-Wysoczañska, 1971). Rzeki Kotliny Sandomierskiej nale¿a³y wówczas (a¿ do schy³ku zlodowaceñ najstarszych) do zlewiska Morza Czarnego (Laskowska-Wysoczañska, 1971). W interglacjale augustowskim (podlaskim) mia³o prawdopodobnie miejsce przeci¹gniêcie systemu rzecznego Kotliny Sandomierskiej do zlewiska Morza Ba³tyckiego wskutek tektonicznego podnoszenia przedpola Karpat (Laskowska-Wysoczañska, 1971; Star- kel, 1972). W okresie zlodowaceñ po³udniowopolskich przed transgresj¹ l¹dolodu utworzy³ siê stopieñ tarasowy, którego cokó³ skalny po³o¿ony jest w rejonie Lubziny na wysokoœci 197 m (Laskow- ska-Wysoczañska, 1971).

44 W okresie zlodowaceñ po³udniowopolskich nastêpuje nasuniêcie na ca³y obszar arkusza l¹dolodu skandynawskiego, który w swym maksymalnym zasiêgu wkroczy³ w Karpaty. Dosz³o wtedy do z³o¿enia prawdopodobnie ci¹g³ej pokrywy osadów glacjalnych i wodnolodowcowych. Transgresja l¹dolodu spowodowa³a ponowne uruchomienie odp³ywu w kierunku wschodnim (Klimaszewski, 1948; Starkel, 1972). W interglacjale wielkim w wyniku erozji rzecznej nast¹pi³o g³êbokie rozciêcie osadów glacjalnych oraz pod³o¿a mioceñskiego, a odp³yw wód ponownie odbywa³ siê ku pó³nocy. Zlodowacenia œrodkowopolskie to okres akumulacji rzecznej w dnach dolin oraz akumulacji lessów i py³ów lessopodobnych (rejon Rop- czyc). W interglacjale eemskim dosz³o do ponownego rozciêcia pokryw rzecznych, a Wielopolka w dnie Rynny Podkarpackiej wciê³a siê niemal do utworów mioceñskich (otw. 32). W trakcie zlodowaceñ pó³nocnopolskich mia³o miejsce osadzanie siê lessów na obszarze miêdzy Zawad¹ a Czarn¹ Sêdziszowsk¹. W dnach dolin nastêpuje akumulacja piaszczystych osadów aluwialnych. W najstarszym dryasie nast¹pi³ inten- sywny rozwój procesów eolicznych prowadz¹cy do powstania wydm. W wyniku erozji wg³êbnej rozpoczyna siê rozcinanie pokrywy rzecznej ze zlodowacenia Wis³y. W holocenie trwa³o dalsze wcinanie siê rzek, a nastêpnie depozycja mad. Powstaje poziom tarasu rêdzinnego (3,0–5,0 m n.p.rz.), nastêpnie tarasy o wy- sokoœci 0,5–3,0 m n.p.rz. Na stokach z pokryw¹ lessow¹ zachodz¹ procesy sp³ukiwania i osadzania siê deluwiów u ich podnó¿a, zintensyfikowane przez wylesienie zboczy i dzia³alnoœæ rolnicz¹ cz³owieka. W Karpatach rozwijaj¹ siê osuwiska.

IV. PODSUMOWANIE

Obszar arkusza Ropczyce Szczegó³owej Mapy Geologicznej Polski 1:50 000, z wyj¹tkiem opracowania Friedberga (1903a), nie posiada³ dotychczas mapy geologicznej w skali wiêkszej ni¿ 1:200 000. Prace kartograficzne w du¿ej skali prowadzone by³y przed II wojn¹ œwiatow¹ przez Wdowiarza (Chle- bowski i in., 1937) i obejmowa³y tylko brze¿n¹ czêœæ Karpat na wschód od £¹czek Kucharskich oraz w latach szeœædziesi¹tych przez Jasionowicza (1965) na po³udnie od Ropczyc. Przeprowadzone w latach 1996–1999 prace nad opracowaniem arkusza dostarczy³y nowych danych o budowie geologicznej tego obszaru. Ich efektem jest mapa geologiczna wraz z profilami i przekrojami geologicznymi. W pó³nocnej i œrodkowej czêœci obszaru arkusza pod³o¿em dla osadów czwartorzêdowych s¹ mioceñskie utwory molasowe zapadliska przedkarpackiego le¿¹ce na utworach neoproterozoiku, jury oraz kredy (Moryc, 1992). W czêœci po³udniowej na obszar zapadliska nasuniêta jest seria zg³obicka, a na ni¹ seria skolska. Na sfa³dowanych i zerodowanych utworach fliszowych serii skolskiej spoczywaj¹ utwory miocenu tzw. „zatoki rzeszowskiej” oraz dolnobadeñskie osady wystêpuj¹ce w postaci p³atów w rejonie £¹czek Kucharskich oraz na grzbietach miêdzy Stobiern¹ a Chech³ami.

45 Niemal ca³y obszar arkusza przykryty jest osadami czwartorzêdowymi. W czêœci pó³nocnej najwiê- ksz¹ powierzchniê zajmuj¹ osady wodnolodowcowe i glacjalne zwi¹zane z maksymaln¹ transgresj¹ l¹dolodu skandynawskiego podczas zlodowaceñ po³udniowopolskich. Na nich rozwinê³y siê piaszczyste pokrywy eoliczne, a w dolinach utwory rzeczne zwi¹zane z ostatnim glacja³em i holocenem. W Rynnie Podkarpackiej na i³ach mioceñskich zachowa³y siê cienkie pokrywy osadów ze zlodowaceñ œrodkowopolskich. Na nich spoczywa rzeczna pokrywa osadowa ze zlodowaceñ pó³nocnopolskich, rozciêta i nadbudowana w holocenie (otw. 32 z g³êbokoœci 10,4–10,5 – tj. 4,6 m nad stropem ¿wirów – otrzymano wiek datowany metod¹ 14C – 9950 ±150 lat). Obszar wzd³u¿ orograficznego brzegu Karpat oraz stoki grzbietów na terenie Karpat s¹ pokryte stosunkowo grubym p³aszczem lessów i py³ów lessopodobnych oraz przemodelowane s¹ przez liczne osuwiska. W wyniku prac kartograficznych uszczegó³owione zosta³y zasiêgi powierzchniowego wystêpo- wania osadów czwartorzêdowych. Wzd³u¿ po³udniowego obrze¿enia Rynny Podkarpackiej pomiêdzy Zawad¹ a Sêdziszowem Ma³opolskim pokrywa py³owata osadów eolicznych jest niemal ci¹g³a. Jedy- nie miêdzy Lubzin¹ a Ropczycami ods³aniaj¹ siê spod niej utwory wodnolodowcowe z okresu zlodo- waceñ po³udniowopolskich. Dalszych badañ wymaga problematyka osadów rzecznych starszych od zlodowaceñ po³udniowopolskich, a tak¿e prawdopodobne wystêpowanie kopalnych stopni tarasowych przykrytych przez lessy wzd³u¿ po³udniowego obrze¿enia Rynny Podkarpackiej. W trakcie prac nad arkuszem uœciœlono podzia³ litostratygraficzny warstw inoceramowych (formacji ropianieckiej) na badanym terenie i uzyskano nowy obraz budowy geologicznej podczwartorzê- dowego pod³o¿a fliszowego serii skolskiej. W stosunku do prac opartych na wynikach g³êbokich wierceñ zweryfikowano granice zasiêgu utworów mioceñskich na Karpatach. Wyznaczono równie¿ przypuszczalny zasiêg p³atów mioceñskich na grzbietach miêdzy Stobiern¹ a Chech³ami. Zagadnienie to wymaga dalszych badañ, a w szczególnoœci wykonania szeregu sond mechanicznych przebi- jaj¹cych mi¹¿sz¹ pokrywê czwartorzêdow¹. W badaniach serii skolskiej i zg³obickiej g³ównym problemem pozostaje przebieg ich nasuniêæ oraz zasiêg poszczególnych wydzieleñ w strefach, w których brak ods³oniêæ, czyli praktycznie w ca³ej po³udniowej czêœci arkusza. Rozwi¹zanie tych problemów by³oby jednak mo¿liwe jedynie za pomoc¹ du¿ej iloœci prac wiertniczych.

Opracowano Zak³ad Kartografii Geologicznej w Oddziale Karpackim Struktur P³ytkich Pañstwowego Instytutu Geologicznego Pañstwowego Instytutu Geologicznego Pañstwowego Instytutu Badawczego Pañstwowego Instytutu Badawczego w Warszawie Kraków, 1999 r.

46 LITERATURA

Alexandrowicz S. W., Garlicki A., Rutkowski J., 1982 — Podstawowe jednostki litostratygraficzne miocenu zapadliska przedkarpackiego. Kwart. Geol., 26, 2: 470–471. B¹k B., Jankowski L., Kopciowski R., R¹czkowski W., Zimnal Z., Wójcik A., 1994 — Pro- jekt badañ geologicznych dla opracowania Szczegó³owej Mapy Geologicznej Polski w skali 1:50 000, arkusze: Rze- szów (982), Przeworsk (983), Jaros³aw (984). Narod. Arch. Geol., Pañstw. Inst. Geol.–PIB, Oddz. Karpacki, Kraków. Boratyn J., Brud J., 1996 — Szczegó³owa Mapa Geologiczna Polski 1:50 000, ark. Dêbica (979). Narod. Arch. Geol., Pañstw. Inst. Geol.–PIB, Warszawa. Buraczyñski J., Wojtanowicz J., 1968 — Rozwój doliny Wis³y i Sanu w czwartorzêdzie w pó³nocnej czêœci Niziny Sandomierskiej. Ann. UMCS, sect. B, 21, 7: 176–182. Bu³a Z., 2008 — Atlas geologiczno-strukturalny paleozoicznego pod³o¿a Karpat zewnêtrznych i zapadliska przedkarpackiego. Tekst objaœniaj¹cy. Pañstw. Inst. Geol., Warszawa, ss. 75. Chlebowski T., Obtu³owicz T., Wdowiarz J., 1937 — Badania geologiczne zachodnich Karpat brze- ¿nych w okolicy Rzeszowa, Tyczyna i Ropczyc. Kosmos, 62, 4: 669–683. Czarnocki J.,1947 — Przegl¹dowa Mapa Geologiczna Polski 1:300 000, wyd. A, ark. Kielce. Pañstw. Inst. Geol., Warszawa. Czarnocki J., 1951— Przegl¹dowa Mapa Geologiczna Polski 1:300 000, wyd. B, ark. Kielce. Pañstw. Inst. Geol., Warszawa. Czarnocki J., Kowalewski K., 1931— Sprawozdanie z badañ wykonanych na obszarze trzeciorzêdowym miêdzy Wis³¹, Wis³ok¹ i Sanem oraz uwagi ogólne o stosunkach facjalnych tortonu górnego w Polsce. Posiedz. Nauk. PIG, 29: 11–14. Czernicki J., 1977a — Brzeg Karpat w okolicy Rzeszowa. Kwart. Geol., 21, 3: 483–497. Czernicki J., 1977b — Warunki geologiczno-strukturalne pu³apek i parametry z³ó¿ gazu ziemnego w miocenie auto- chtonicznym i w strefie nasuniêcia Karpat miêdzy Rzeszowem a Przemyœlem. Wyd. Geol., Warszawa. Czernicki J., 1977c — Postêpy w rozpoznaniu budowy geologicznej zatoki rzeszowskiej. Spraw. Posiedz. Kom. Nauk. PAN Oddz.w Krakowie, 21: 206–209. Czernicki J., Szafran S., 1980 — O niezidentyfikowanych wiekowo zlepieñcach w sp¹gu utworów miocenu autochtonicznego po³udniowo-wschodniej czêœci zapadliska przedkarpackiego. Spraw. z Pos. Komis. Nauk., PAN, Oddz. w Krakowie, 22,1. Doktór S., Graniczny M., Kucharski R., 1990 — Mapa liniowych elementów strukturalnych na podstawie analizy teledetekcyjno-geofizycznej (skala 1:200 000). Pañstw. Inst. Geol., Warszawa. Dziadzio P., Jachowicz M., 1996—Budowa pod³o¿a utworów mioceñskich na SW od wyniesienia Lubaczowa. Prz. Geol., 44, 11: 1124–1130. D¿u³yñski S., Krysowska-Iwaszkiewicz M., Oszast J., Starkel L., 1968 — O staroczwartorzê- dowych ¿wirach w Kotlinie Sandomierskiej. Stud. Geomorph. Carp.-Balcan. 2: 63–74. Farbisz E., 1997 — Dokumentacja badañ geoelektrycznych dla SMGP arkusz Ropczyce. Narod. Arch. Geol. Pañstw. Inst. Geol.–PIB, Oddz. Karpacki, Kraków. Friedberg W., 1901— Otwornice warstw inoceramowych okolicy Rzeszowa i Dêbicy. Rozpr. Wydz. Mat.-Przyr. PAU, Ser. B, 41, Ser. III, 1: 601–668.

47 Friedberg W., 1903a — Atlas Geologiczny Galicyi. Zesz. 16, ark. Rzeszów i £añcut. Akademia Umiejêtnoœci, Kraków. Friedberg W., 1903b — Atlas Geologiczny Galicji. Objaœnienia do zesz. 16 (Rudnik i Rani¿ów, Ropczyce i Dêbica, Rzeszów i £añcut). Kom. Fizjogr. PAU, 1. Friedberg W., 1903c — Zag³êbie mioceñskie Rzeszowa. Rozpr. Wydz. Mat.-Przyr. PAU, Ser. B, 43, Ser. 3, 3: 219–272. Friedberg W., 1906 — Zag³êbie mioceñskie Rzeszowa. Cz. II. Rozpr. Wydz. Mat.-Przyr. AU, Ser. B, 46, Ser. 3, 6. Friedberg W., 1948 — Przyczynki do znajomoœci miocenu Polski. Cz. IV. Rocz. Pol. Tow. Geol., 17: 223–235. Garecka M., 1999 — Nanoplankton wapienny (SMGP 1:50 000, arkusz Ropczyce). Narod. Arch. Geol. Pañstw. Inst. Geol.–PIB, Oddz. Karpacki, Kraków. Garlicki A., 1969 — Poszukiwanie zachodniego przed³u¿enia jednostki stebnickiej u czo³a Karpat w rejonie Albigo- wej i Ropczyc. Narod. Arch. Geol. Pañstw. Inst. Geol.–PIB, Oddz. Karpacki, Kraków. GaŸdzicka E., 1994 — Nannoplankton stratigraphy of the Miocene deposits in Tarnobrzeg area (northeastern part of the Carpathian Foredeep). Kwart. Geol., 38, 3: 553–570. Geroch S., Krysowska-Iwaszkiewicz M., Michalik M., Prochazka K., Radomski A., Radwañski Z., Unrug Z., Unrug R., Wieczorek J., 1979 — Sedymentacja margli z Wêgierki. Rocz. Pol. Tow. Geol., 49, 1–2: 105–133. G³owacki E., Karnkowski P., ¯ak C., 1963 — Prekambr i kambr w pod³o¿u Przedgórza Karpat Œrodkowych i w Górach Œwiêtokrzyskich. Rocz. Pol. Tow. Geol., 33, 3: 321–338. Gucik S., Jankowski L., R¹czkowski W., ¯ytko K., 1991— Objaœnienia do Szczegó³owej Mapy Geologicznej Polski 1:50 000, ark. Rybotycze-Dobromil. Pañstw. Inst. Geol., Warszawa. Gucik S., Morgiel J., 1985 — Lito- i biostratygrafia formacji rybotyckiej (fm) (formacji z Rybotycz) jednostki skolskiej. Narod. Arch. Geol., Pañstw. Inst. Geol.–PIB, Oddz. Karpacki, Kraków. Hilber V., 1885 — Die Randtheile der Karpathen bei Dêbica, Ropczyce und £añcut. Jb. Geol. Reichsanst., Jg. 35: 407–428. Jachowicz M., 1997 — Wyniki badañ mikroflorystycznych z rdzeni odwiertu Nawsie 1. Dokumentacja wynikowa otworu. Arch. PGNiG. SA. w Warszawie. Jasionowicz J., 1963 — Wstêpne wyniki badañ nad egzotykami z ³upków spaskich. Prz. Geol., 11, 6. 290 ss. Jasionowicz J., 1965 — Budowa geologiczna p³aszczowiny skolskiej na po³udnie od Ropczyc. Narod. Arch. Geol., Pañstw. Inst. Geol.–PIB, Oddz. Karpacki, Kraków. Jasionowicz J., Wieser T., 1963 — O wystêpowaniu bloków ska³ wulkanicznych w osadach fliszowych okolic Ropczyc. Kwart. Geol., 7, 4: 712–713. Jasionowski M., 1997—Zarys litostratygrafii osadów mioceñskich wschodniej czêœci zapadliska przedkarpackiego. Biul. Pañstw. Inst. Geol., 375: 43–60. Janowski H., 1990 — Sprawozdanie z badañ elektrooporowych dla tematu: Kamionka – ujêcie wody dla oœr. wypo- czynkowego. Wojewódzkie Arch. Geol. w Rzeszowie. Jucha S., 1974 — U³o¿enie przestrzenne i rozwój facjalny miocenu autochtonicznego oraz jego stosunek do nasuniêcia karpacko-stebnickiego. Zesz. Nauk. AGH, 467, Geol., 22: 9–21. Jurkiewicz H., Woiñski J., 1981a — Mapa Geologiczna Polski 1:200 000, ark. Mielec, wyd. A. Inst. Geol., Warszawa.

48 Jurkiewicz H., Woiñski J., 1981b — Mapa Geologiczna Polski 1:200 000, ark. Mielec, wyd. B. Inst. Geol., Warszawa. Jurkiewicz H., Woiñski J., 1981c — Objaœnienia do Mapy Geologicznej Polski 1:200 000, ark. Mielec. Inst. Geol., Warszawa. Karnkowski P., 1974 — Zapadlisko przedkarpackie. Czêœæ wschodnia (na wschód od Krakowa). W: Po¿aryski W. (red.), Budowa geologiczna Polski, 4, Tektonika, Cz. 1 Ni¿ Polski. Wyd. Geol., Warszawa: 402–416. Karnkowski P., 1993 — Z³o¿a gazu ziemnego i ropy naftowej w Polsce. 1. Ni¿ Polski. 2. Karpaty i Zapadlisko Przedkarpackie: 256 ss. Kraków. Karnkowski P., G³owacki E., 1961— O budowie geologicznej utworów podmioceñskich przedgórza Karpat Œrodkowych. Kwart. Geol., 5, 2: 372–420. Karnkowski P., O³tuszyk S., 1968 — Atlas geologiczny przedgórza Karpat polskich 1:500 000. Inst. Geol., Warszawa. Kis³ow A., 1945 — Prace geofizyczne na obszarze Przemyœl–Sandomierz–Tarnów. Nafta, 1: 70–73, 113–115. Klimaszewski M., 1948 — Polskie Karpaty Zachodnie w okresie dyluwialnym. Pr. Wroc³. Tow. Nauk., ser. B, 4,7: 1–236. Klimaszewski M., 1958 — Rozwój geomorfologiczny terytorium Polski w okresie przedczwartorzêdowym. Prz. Geogr., 30, 1: 3–43. Klimaszewski M., 1967 — Polskie Karpaty Zachodnie w okresie czwartorzêdowym. W: Galon R., Dylik J. (red.), Czwartorzêd Polski, Wyd. PWN Warszawa: 431–497. Klimaszewski M., 1972 — Podzia³ geomorfologiczny Polski Po³udniowej. W: Klimaszewski M. (red.), Geo- morfologia Polski, 1, Polska po³udniowa, góry i wy¿yny. Wyd. PWN, Warszawa: 5–17. Kondracki J., 1998 — Geografia regionalna Polski. Wyd. Nauk. PWN, Warszawa. Koszarski L., 1963 — Warstwy lgockie i ich odpowiedniki w Karpatach œrodkowych. Kwart. Geol., 7, 4: 722–724. Kotlarczyk J., 1978 — Stratygrafia formacji z Ropianki (fm), czyli warstw inoceramowych w jednostce skolskiej Karpat fliszowych. Pr. Geol. Komis. Nauk Geol. PAN, Oddz. w Krakowie, 108, ss. 82. Kotlarczyk J. (ed.), Kwiatkowski S., Moryc W., Œl¹czka A., ¯ytko K., 1985 — Geotraverse Kraków–Baranów–Rzeszów–Ustrzyki Dolne–Komañcza-Dukla. Guide to Excursion 4, Carpatho-Balkan Geologi- cal Association XIII Congress, Cracow, Poland 1985. Inst. Geol., Warszawa. ss. 171. Krach W., 1962 — Zarys stratygrafii miocenu Polski po³udniowej. Rocz. Pol. Tow. Geol., 32, 4: 529–557. Krach W., Kuciñski T., £uczkowska E., 1970 — Nowe podstawy stratygrafii miocenu w Polsce po³udniowej. Prz. Geol., 18, 1: 6–9. Kropaczek B., 1917a — Drobne przyczynki do geologii pó³nocnych Karpat œrodkowej Galicji. Spraw. Kom. Fizjogr. PAU, 51: 106–144. Kropaczek B., 1917b — Sprawozdanie z wycieczek geologicznych w okolicach Rzeszowa. Spraw. Kom. Fizjogr. PAU, 51: 104–105. Krzywiec P., 1997 — Large-scale tectono-sedimentary Middle Miocene history of the central and eastern Polish Car- pathian Foredeep Basin – results of seismic data interpretation. Prz. Geol., 45, 10: 1039–1053. Krzywiec P., Pietsch K., 1996 — Zmiennoœæ stylu tektonicznego i warunków sedymentacji na obszarze zapadliska przedkarpackiego miêdzy Krakowem a Przemyœlem w œwietle interpretacji regionalnych profili sejsmicznych. Kwart. AGH, Geologia, 22, 1: 49–59.

49 Kuciñski J., 1968 — Miocene embayment of Rzeszów. International Geol. Congress XIII Session. Prague. Wyd. Geol., Warszawa: 65–68. Kuciñski T., 1969 — Pozycja stratygraficzna odpowiedników warstw buh³owskich w zapadlisku przedkarpackim. Kwart. Geol., 13, 4: 853–861. Kuciñski T., 1982 — Propozycja ramowego podzia³u stratygraficznego miocenu morskiego Polski po³udniowej. Kwart. Geol., 26, 2: 471–472. Kurkowski S., Popielski W., R¹czkowski W., Wójcik A., 1998 — Szczegó³owa Mapa Geologiczna Polski 1:50 000, ark. Soko³ów Ma³opolski. Pañstw. Inst. Geol., Warszawa. Laskowska-Wysoczañska W., 1967— Interglacystadia³ zlodowacenia krakowskiego z Jasionki ko³o Rzeszowa. Acta Geol. Pol., 17, 3: 495–507. Laskowska-Wysoczañska W., 1971— Stratygrafia czwartorzêdu i paleogemorfologia Niziny Sandomierskiej i Przedgórza Karpat rejonu rzeszowskiego. Stud. Geol. Pol., 34, ss. 109. Laskowska-Wysoczañska W., 1993 — Wp³yw zjawisk neotektonicznych i glacjalnych na ewolucjê morfo- strukturaln¹ brze¿nej strefy Karpat i Zapadliska Przedkarpackiego. Ann. Soc. Geol. Pol., 63, 1–3: 119–151. Laskowska-Wysoczañska W., 1995— Neotectonic and glacial control on geomorphic development of middle and eastern parts of the Sandomierz Basin and the Carpathian margin. Folia Quatern., 66: 105–122. Leszczyñski S., Malik K., Kêdzierski M., 1995 — Margle krzemionkowe i fukoidowe w rejonie Rybotycz: nowe dane litofacjalne i stratygraficzne (p³aszczowina skolska, kreda, Karpaty). Ann. Soc. Geol. Pol., 65, 1–4: 43–62. £uczkowska E., 1964 — Stratygrafia mikropaleontologiczna miocenu w rejonie Tarnobrzeg–Chmielnik. Pr. Geol., Kom. Nauk Geol. PAN, Oddz. w Krakowie, 20, ss. 56. Madeja J., 2001— Historia lokalnej szaty roœlinnej w okolicy Wolicy £ugowej ko³o Sêdziszowa Ma³opolskiego. W: Neolit i pocz¹tki br¹zu w Karpatach polskich. Krosno: s. 201–205. Malata T., 1996 — Analiza formalnych wydzieleñ litostratygraficznych oraz propozycja podzia³u jednostki skolskiej polskich Karpat fliszowych. Prz. Geol., 44, 5: 509–513. Martini Z., 1957 — Sprawozdanie z badañ geologicznych na arkuszu Strzy¿ów i Dêbica. Narod. Arch. Geol., Pañstw. Inst. Geol.–PIB, Oddz. Karpacki, Kraków. Maruszczak H., 1991— Zró¿nicowanie stratygraficzne lessów polskich. W: Matuszczak H. (red.), Podstawowe profile lessów w Polsce. Uniw. M. Curie-Sk³odowskiej: 13–35. M¹dry S., 1997— Objaœnienia do Szczegó³owej Mapy Geologicznej Polski 1:50000, ark.Cmolas (953). Pañstw. Inst. Geol., Warszawa. M¹dry S., 1999— Szczegó³owa Mapa Geologiczna Polski 1:50000, ark. Cmolas (953). Pañstw. Inst. Geol., Warszawa. Moryc W., 1992 — Budowa geologiczna otworów pod³o¿a miocenu w rejonie Sêdziszów M³p.–Rzeszów i ich per- spektywicznoœæ. Nafta–Gaz, 48, 9–10: 205–223. Moryc W., 1996 — Budowa geologiczna utworów miocenu w rejonie Pilzno–Dêbica–Sêdziszów M³p. Nafta-Gaz, 52, 12: 521–550. [Ney R.], Í ý é P . , 1964 — Íîâûå äàííûå o Còåáíèöêîé eäèíèöe â çîíe Kapïaòcêoão íàäâèãà ía çàïàä oò Ïå- ðåìûøëÿ. Bull. Acad. Pol. sc., Sr. Sc. Gol. Geogr., 12, 4: 243–250. N e y R . , 1965 — O wg³êbnym przekroju wschodniej czêœci zatoki rzeszowskiej. Geofizyka i Geologia Naftowa, 10–12: 281–290.

50 N e y R . , 1968 — Rola rygla krakowskiego w geologii zapadliska przedkarpackiego i rozmieszczeniu z³ó¿ ropy i gazu. Pr. Geol., Kom. Nauk Geol. PAN, Oddz. w Krakowie, 45, ss. 82. Ney R., Burzewski W., Bachleda T., Górecki W., Jakóbczak K., S³upczyñski K., 1974 — Zarys paleogeografii i rozwoju litologiczno-facjalnego utworów miocenu zapadliska przedkarpackiego. Pr. Geol., Kom. Nauk Geol. PAN, Oddz. w Krakowie, 82, ss. 65. Nowak J., 1948 — Miocen pó³nocnej krawêdzi Karpat. Rocz. Pol. Tow. Geol., 17: 1–38. Nowotarski C., Gara A., 1994 — Mapa strukturalna pod³o¿a miocenu przedgórza Karpat (1:200 000). PGNiG, Zak³ad Geofizyka Kraków (niepubl.). Oszczypko N., 1996 — Mioceñska dynamika polskiej czêœci zapadliska przedkarpackiego. Prz. Geol., 44, 10: 1007–1018. Oszczypko N., 1997 — The Early-Middle Miocene Carpathian peripheral foreland basin (Western Carpathians, Po- land). Prz. Geol., 45, 10/2: 1054–1063. Pazdur A., 1999a — Sprawozdanie nr 44/99 z wykonania oznaczeñ wieku metod¹ 14C w Laboratorium 14C Instytutu Fizyki Politechniki Œl¹skiej w Gliwicach. Narod. Arch. Geol., Pañstw. Inst. Geol.–PIB, Oddz. Karpacki, Kraków. Pazdur A., 1999b — Sprawozdanie nr 53/99 z wykonania oznaczeñ wieku metod¹ 14C w Laboratorium 14C Instytutu Fizyki Politechniki Œl¹skiej w Gliwicach. Narod. Arch. Geol., Pañstw. Inst. Geol.–PIB, Oddz. Karpacki, Kraków. Peryt D., 1997 — Calcareous nannoplankton stratigraphy of the Middle Miocene in the Gliwice area (Upper Silesia, Poland). Bull. Pol. Acad. Sc., Earth Sc., 45, 2–4: 119–131. Poprawa P., Malata T., 1996 — Pre-orogenic evolution of the Polish part of Outer Carpathians - quantitative sub- sidence and uplift analysis. Mitt. Ges. Geol. Bergbaustud. Sterr., 41, ss. 129. Po¿aryski W., Tomczyk H., 1968 — Assyntian Orogen in South-East Poland. Biul., Inst. Geol., 237: 13–27. Rajchel J., 1990 — Litostratygrafia osadów górnego paleocenu i eocenu jednostki skolskiej. Zesz. Nauk. AGH, 1369, Geol., 48. ss. 113. Samsonowicz J., 1955 — O górnym prekambrze (ryfeju) w Polsce. Prz. Geol., 12: 588–589. Starkel L., 1957— Rozwój morfologiczny progu Pogórza Karpackiego miêdzy Dêbic¹ a Trzcian¹. Pr. Geogr., Inst. Geogr. PAN, 11, ss. 152. Starkel L., 1960 — Rozwój rzeŸby Karpat fliszowych w holocenie. Pr. Geogr., Inst. Geogr. PAN, 22, ss. 239. Starkel L.,1971 — Phases of erosion and accumulation in the Quaternary evolution of valleys of the Polish flysch Car- pathians and their foreland. Stud. Geomorph. Carpatho-Balcan. 5: 183–189. Starkel L.,1972 — Karpaty Zewnêtrzne. W: M. Klimaszewski (red.), Geomorfologia Polski, 1 Polska po³udniowa – góry i wy¿yny. PWN, Warszawa: 138–166. Starkel L.,1984 — Karpaty i Kotliny Podkarpackie. W: Soko³owski S., Mojski J.E. (red.), Budowa geologiczna Pol- ski. 1, Kenozoik. Czwartorzêd 3b. Wyd. Geol., Warszawa: 40–49, 73–81, 146–152, 292–308, 331–333. Starkel L., Kr¹piec M., 1995 — Profile of the alluvia with „black oaks” in Kêdzierz on the Wis³oka River. Geo- graph. Stud. Special Issue, 8 „Evolution of the Vistula river valley”. Szajnocha W., 1899 — Warstwy z Wêgierki pod Przemyœlem. Kosmos, 24, s. 174–182. Szyd³o A., 1999 — Otwornice (SMGP 1:50 000 arkusz Ropczyce). Narod. Arch. Geol., Pañstw. Inst. Geol.–PIB, Oddz. Karpacki, Kraków. Œwiderski B.,1952 — Z zagadnieñ tektoniki Karpat pó³nocnych. Pr. Pañstw. Inst. Geol., 8, ss. 142.

51 Œwidziñski H., 1953 — Karpaty fliszowe miêdzy Dunajcem a Sanem. W: Ksi¹¿kiewicz M. (red.). Regionalna geologia Polski. 1, 2: 362–422. Œwidziñski H., 1958 — Mapa geologiczna Karpat Polskich 1:200 000. Czêœæ wschodnia. Inst. Geol., Warszawa. To³wiñski K., 1950 — Brzeg Karpat. Acta Geol. Pol., 1, 1: 13–40. To³wiñski K., 1956 — G³ówne elementy tektoniczne Karpat z uwzglêdnieniem górotworu salidów. Acta Geol. Pol., 6, 1: 75–226. Uhlig V., 1883 — Beiträge zur Geologie der westgalizischen Karpathen. Jb. der k. k. Geologisch. Reichsanst. Uhlig V., 1895 — Bemerkungen zur Gliederung karpathischen Bildungen. Eine Entgegung an Herrn C. M. Paul. Jb. Geol. Reichsanst., 44: 183–232. Urbaniak J., 1981 — Litologia i fauna miocenu w rejonie Olimpowa. Spraw. z Pos. Kom. Nauk. PAN, Oddz. w Kra- kowie. 23,2. Walter H., 1895 — Geologiczne studia okolicy Brzostka, Strzy¿owa, Ropczyc i Dêbicy. CzêœæIiII.Kosmos 20. Witek S., 1970 — Z badañ nad wydmami Kotliny Sandomierskiej. Rocz. Nauk.-Dydakt., WSP w Krakowie, 40, Pr. Geogr. 5: 63–87. Wojtanowicz J., 1969 — Typy genetyczne wydm Niziny Sandomierskiej. Ann. UMCS, Sect. B, 24: 1–45. Wojtanowicz J., 1970 — Wydmy Niziny Sandomierskiej w œwietle badañ granulometrycznych. Ann. UMCS, Sect. B, 25: 1–49. Wojtanowicz J., 1977/1978— Czwartorzêdowe zmiany sieci rzecznej Niziny Sandomierskiej. Ann. UMCS, Sect. B, 32/33: 237–258. Wojtanowicz J., 1989–1990 — Podzia³ fizjograficzny Kotliny Sandomierskiej. Ann. UMCS, Sect. B, 44/45: 67–93. Wójcik A., 1999 — Szczegó³owa Mapa Geologiczna Polski 1:50 000, ark. Przeworsk. Narod. Arch. Geol. PIG–PIB, Warszawa. Wójcik A., Jugowiec M., 1998 — The youngest member of the folded Miocene in the Andrychów region (So- uthern Poland). Prz. Geol., 46, 8/2: 763–770. Zimnal Z., Malata T., 1999 — Szczegó³owa Mapa Geologiczna Polski 1:50000, ark. Rzeszów (982). Narod. Arch. Geol., Pañstw. Inst. Geol.–PIB, Oddz. Karpacki, Kraków. Znosko J., Dadlez R., Grocholski A., Kowalczewski Z., Ry³ko W., Ryka W.,1998 — Atlas tektoniczny Polski 1:500 000. Pañstw. Inst. Geol., Warszawa.

52 21o 30’ 21o 45’ Tablica I 50o 50o Objaśnienia do Szczegółowej Mapy Geologicznej Polski 1:50 000 10’ 10’ Ark. Ropczyce (980)

SZKIC GEOMORFOLOGICZNY Kamionka Skala 1:100 000

Tuszymka Formy lodowcowe i wodnolodowcowe Formy denudacyjne i rzeczno-denudacyjne

Ż Wysoczyzna morenowa płaska Fragmenty powierzchni zrównań: P Równiny wodnolodowcowe w ogólności a. poziom podgórski Pustków Ż o Formy eoliczne Ż b. poziom przydolinny

Grzbiety i garby na przecięciu Wydmy Ż P zboczy dolin, zaokrąglone

Równiny piasków przewianych Wielopolka Wierzchołki

Zagłębienia deflacyjne Przełęcze

Budzisz Pokrywy lessowe i pyłowe Stoki grzbietów i zbocza dolin

Bystrzyca Formy rzeczne Progi strukturalne

a b Spłaszczenia denudacyjno-akumulacyjne Sędziszów Koryta: a. rzek, b. potoków z pokrywą deluwiów Małopolski Tarasy akumulacyjne zalewowe Pagórki morenowe i pagórki wodnolodowcowe 0,5–3,0 m n.p. rzeki przekształcone peryglacjalnie, nierozdzielone Tarasy akumulacyjne zalewowe 3,0–5,0 m n.p. rzeki Osuwiska Tarasy akumulacyjne nadzalewowe 6,0–10,0 m Doliny rzeczne: ROPCZYCE n.p. Wielopolki i 12,0–15,0 m n.p. Wisłoki

Równiny tarasów rzecznych, średnich a a. wciosowe b b. płaskodenne Równiny tarasów rzecznych, wysokich c c. nieckowate

Stożki napływowe Formy utworzone przez roślinność

Starorzecza Równiny torfowe

Formy antropogeniczne

Ż Żwirownie (Ż), piaskownie (P) 50o 50o 00’ 00’ o Osadniki 21o 30’ 21o 45’

012345km

Opracował: Z. ZIMNAL

Copyright by Ministerstwo Środowiska, Warszawa 2013 Objaśnienia do Szczegółowej Mapy Geologicznej Polski 1:50 000 Tablica II Ark. Ropczyce (980) METRYCZKI OTWORÓW WIERTNICZYCH UMIESZCZONYCH NA MAPIE GEOLOGICZNEJ ZE SZCZEGÓŁOWYM PODZIAŁEM LITOSTRATYGRAFICZNYM

1 (1) 10 (14) 18 (46) 27 (105) 36 (367) 46 (237) 55 (336) 62 (483) 70 (573) 78 (605) 180,5 217,0 191,2 209,7 214,0 203,4 209,0 276,0 273,0 255,0

kk kk kk kk kk kk CrPc -15,0 Mcho -15,0 M2-3 -13,5 M2-3 -10,0 M2-3 -27,4 Q -(7,0) M2-3 -40,0 M2-3 -7,0 M2-3 -17,3 Q -(9,5) 2 (1982,0) (10,0) (18,5) Msk -66,0 (35) (15,5) J3 -1079,0 (30,0) 2 Mkk -867,0 (1112,0) 2-3 M2 -2009,0 br 71 (574) M2 -2025,0 2 (22) 11 (31) 19 (53) 28 (84) 37 (206) 47 (252) 56 (345) 330,0 J3 -2056,0 79 (607) 186,0 187,2 190,7 227,8 210,0 206,6 222,5 253,0 (2072,0) CrPc -7,85 Mkk -23,0 kk Mkk -27,5 Mkk -9,4 kk Mkk -22,0 (12,0) kk 2-3 M2-3 -29,0 2-3 Q -(7,0) 2-3 M2-3 -8,4 2-3 M2 -9,6 (26,0) (32,0) (30,0) (16,0) (12,0) (24,0) (15,0) 63 (552) 72 (575) 220,0 292,0 3 (4) 12 (32) 20 (61) 29 (66) 38 (391) 48 (253) 57 (350) CrPc -40,0 CrPc -20,0 210,0 192,0 221,2 237,3 206,8 222,5 kk kk 188,9 M2 -115,0 M2 -1037,0 Mkk -1180,0 Mkk -1275,0 kk kk kk Mkk -5,1 kk kk kk 2-3 2-3 M2-3 -27,9 M2-3 -11,0 M2-3 -31,6 2-3 M2-3 -25,4 M2-3 -9,3 M2-3 -22,0 (7,0) M2 -1994,0 M2 -2064,0 (30,0) (14,0) (48,2) (28,0) (13,0) (24,0) br br M2 -2005,0 M2 -2068,0 Crc -2030,0 Crc -2086,0 Jo3-km -2042,0 J3 -2112,0 br — warstwy baranowskie 4 (8) 13 (29) 21 (63) 30 (86) 39 (389) 49 (254) 58 (474) Jo3 -2530,0 (2244,0) cho 191,0 215,0 218,3 217,3 218,2 213,2 215,0 Jcl3-o2 -2860,0 — warstwy chodenickie (3000,5) 73 (613) kk Mkk -16,5 Mkk -5,3 Mkk -2,4 Mkk -28,0 Mkk -19,0 kk Mkk -18,0 — iły krakowieckie 2-3 2-3 2-3 2-3 2-3 M2-3 -16,0 2 246,0 (5,0) (22,0) kk (20,0) (11,0) (1817,0) (20,0) M2-3 ~ 400,0 k M -1750,0 — warstwy krośnieńskie 2 64 (488) CrPc -20,0 Mbr -1757,0 2 233,0 M2 -1810,0 sk — warstwy skawińskie J3 -1768,0 J -2170,0 5 (10) 14 (34) 22 (47) 31 (100) 40 (211) 50 (255) 3 (1984,0) sk T -2064,0 br — warstwy baranowskie 190,0 202,0 202,8 197,0 196,6 212,7 M2 -22,0 p3 (60,0) Tp1-2 - 3507,0 Mkk -23,3 rz — warstwy rzeszowskie Mkk -33,5 Mkk -7,9 Mkk -8,6 Mkk -25,0 2-3 kk Cv3 -3567,0 2-3 2-3 2-3 2-3 (26,5) M2-3 -17,3 (36,0) (17,0) (12,5) (27,0) (20,0) Cv1-2 -3712,0 59 (480) 65 (492) Sw -3839,0 252,8 260,0 Oa -3868,0 rz 23 (49) 32 (126) Pt3 -3880,0 41 (400) CrPc -21,0 Uwaga: symbole stratygraficzne 6 (12) 15 (32) 208,0 199,0 51 (256) Mkk -28,0 (3922,0) 243,0 Mkk -412,0 2 jak na mapie geologicznej 212,0 210,0 215,4 2 (38,1) kk kk Mkk -647,0 M2-3 -20,0 M2-3 -17,2 2-3 kk kk CrPc -22,0 kk M -1971,0 M2-3 -13,0 M2-3 -25,0 Jo3-km -1417,0 (24,5) M2-3 -22,0 2 74 (609) (24,3) Mbr -1990,0 J3 -1040,0 Jo3-km -1340,0 Jo3 -1580,0 (25,0) 2 66 (496) 231,0 J -2025,0 (1099,0) Jo3 -1537,0 (1979,5) 3 224,1 42 (412) (2043,0) sk Opracował: P. MARCINIEC Jcl3-o2 -2040,0 M2 -10,3 33 (186) 251,0 kk Jbj -2231,0 M2 -25,0 (50,0) 7 (13) T -2303,0 24 (67) 222,2 52 (431) Mkk -850,0 w 218,0 Mkk -15,0 2-3 220,5 T -2320,0 2 228,7 60 (481) M -1927,0 p3 Mkk -27,0 Mkk -550,0 2 75 (610) T -2363,0 2-3 2-3 Mbr -1937,5 kk p1-2 kk kk 257,6 2 M2-3 -10,0 M2-3 -30,0 (33,0) M2 -1887,0 M2-3 -28,0 254,0 Cv3 -2562,0 Jo3-km -1955,5 M -967,0 M2 -2020,0 Mbr -1900,0 (31,0) sk 2 C -2722,5 2 M2 -25,0 (2000,5) br v1-2 Mbr -2026,0 CrPc -18,0 M2 -980,0 rz 2 J3 -1945,0 Mkk -540,0 Pt3 -2933,0 2-3 M2 -2643,0,0 J3 -984,0 Jcl3-o2 -2035,0 34 (131) (2119,0) (3010,0) M2 -1970,0 67 (561) M2kk 970,0 (1023,0) Jbt-cl1 -2195,0 222,8 br 2-3 53 (432) M2 -1987,0 220,0 Mbr -3015,0 Jbj -2418,0 43 (223) 2 kk J3 -2034,0 Ptrz -2480,0 M2-3 -27,9 209,8 223,6 J3 -3029,0 3 (2233,0) Mkk -25,0 8 (24) 16 (39) (2649,6) (32,9) 2 (3170,7) kk CrPc -52,0 234,0 208,6 Q -(5,0) M2-3 -23,0 kk (26,0) M2 -250,0 Mkk -40,0 kk 35 (134) Mkk -820,0 2-3 M2-3 -5,0 25 (103) 61 (482) 2-3 76 (604) J -1180,0 227,9 44 (226) o3-km (5,5) 227,0 260,0 (1750,0) 290,0 (1280,0) kk 211,9 M2-3 -40,0 Mkk -0,5 54 (264) 2-3 M -2332,0 kk Mkk -17,0 68 (629) CrPc -21,6 9 (25) 2 M2-3 -11,0 210,0 2-3 17 (45) (8,2) Mbr -2345,0 (18,0) 212,0 (31,0) 222,7 209,0 2 (14,0) J -2348,0 kk cl3-o2 M2-3 -20,0 Mkk -10,0 kk 26 (104) J -2504,0 Q -(9,0) 2-3 M2-3 -28,1 bt-cl1 45 (232) M2 -1895,0 (1210,0) 201,0 T -2665,0 br 77 (606) (30,0) k 210,8 M2 -1897,0 kk Cv1-2 -2712,5 J -1926,0 69 (527) 310,7 M2-3 -8,0 3 Ptrz -2857,0 kk 208,0 (16,0) 3 M2-3 -10,0 (2060,0) (2934,4) (13,0) M1 -2,6 kk k M2 -20,0 M1 -11,4 (22,0) (30,0)

Copyright by Ministerstwo Środowiska, Warszawa 2013 Tablica III Objaśnienia do Szczegółowej Mapy Geologicznej Polski 1:50 000 Ark. Ropczyce (980)

SZKIC GEOLOGICZNY ODKRYTY

Skala 1:100 000 21o 30’ 21o 45’

o 5 o 50 160 50 1 167,0 3 B MIOCEN TRANSGRESYWNY NA KARPATACH

156,1 230 10’ 170 10’

2 161,9 4 220

174,5 180 163,0 190

200 210 210 1 Iłowce i mułowce z wkładkami piaskowców iły krakowieckie Przypuszczalne granice nasunięcia karpackiego 220 Tuszymka 20 warstwy chodenickie 160 Kamionka 2 Iłowce i mułowce, piaskowce, gipsy i anhydryty i grabowieckie, Przypuszczalne granice nasunięcia miocenu sfałdowanego 209,7 nierozdzielone MIOCEN 210 MIOCEN 20 200 NEOGEN ŚRODKOWY

12 17 210 3 Wapienie litotamniowe Nasunięcia i złuskowania przypuszczalne 191,5 Ocieka 11 180,9 16 158,2 14 194,1 203,6 4 Iły i iły piaszczyste, piaski i piaskowce warstwy skawińskie Uskoki przypuszczalne

22 202,0 193,4 206,9 220 SERIA SKOLSKA Granice warstw geologicznych 18 230 163,8

162,3 20 170 220 MIOCEN 56 Wybrane otwory wiertnicze z numeracją według mapy geologicznej NEOGEN MIOCEN 5 Piaskowce i łupki warstwy krośnieńskie

160,4 21 Boreczek 200 DOLNY 200,5 i rzędną stropu utworów mioceńskich w m n.p.m. 19 200

163,5 20 215,9 160,5 200 163,2 210 29 210 PALEOGEN- OLIGOCEN- 216,1 6 Łupki, piaskowce i rogowce warstwy menilitowe Wybrane otwory wiertnicze z rzędną stropu utworów mioceńskich w m n.p.m. Pustków NEOGEN MIOCEN 197,2 160,7 210 220 162,5 215,8 łupki pstre 210 218,2 Łupki i piaskowce cienkoławicowe 167,0 164,5 200 7 i warstwy hieroglifowe, 210 Izohipsy stropu utworów mioceńskich w m n.p.m. 190 180 z wkładkami łupków pstrych nierozdzielone 199,2 27 217,0 175,0 <202,7 PALEOGEN EOCEN 165,5 Krzywa 169,0 192,8 a Wielopolka 170 171,5 26 195,4 193,0 8 Łupki pstre i piaskowce cienkoławicowe łupki pstre Osie: a. synklin, b. antyklin Ostrów b 173,2 <176,1 194,1 34 183,3 194,5 Piaskowce, margle, łupki z wkładkami łupków pstrych Skrzyszów 190 Wolica B Linia przekroju geologicznego na mapie geologicznej 168,0 32 181,8 Bystrzyca 194,9 9 A 166,6 167,5 Piaskowa 192,8 — warstwy inoceramowe nierozdzielone (formacja z Rybotycz) 187,9 189,5 195,6 33 199,4 170,8 184,0 198,0 1473, Wielopolka Margle, mułowce margliste z blokami fliszowymi 20 195,2 10 I Łuska Niedźwiady 186,0 184,2 196,2 31 195,8 i egzotykami, oolistolity — okruchowce osuwiskowe z Makówki 193,9 ALEOCEN SANTON-

180,4 188,6 194,0 170 194,2 Kawęczyn 40 200,2 46 196,4 55 MASTRYCHT 188,1 173,3 197,0 48 199,5 191,7 Sędziszowski 11 Łupki pstre warstwy inoceramowe II

45 195,2 196,4 Fałd Stasiówki

20 189,0 37 200,9 197,5 193,0 200 180 200,8 197,3 198,7 200,6 50 198,0 157,3 177,2 44 200,4 195,4 196,8 174,5 197,1 195,0 198,9 176,0 171,0 51 189,4 195,7 202,0 56 57 Brzezówka 185,6 186,8 Piaskowce gruboławicowe, zlepieńce z przeławiceniami 197,8 195,9 193,4 Witkowice 12 III Antyklina Łupin Sędziszów 200,5 200,5 łupków — (ogniwo piaskowców z Leszczyn) 195,0

196,4

202,5 KREDA-PALEOGEN 190 52 Małopolski 193,3

197,0 38 200,7 197,2 196,4 196,0 200 53 Łupki, piaskowce z wkładkami margli fukoidowych KONIAK- 16 211,9 197,9 KREDA GÓRNA-P 19 224,5 200,6 13 IV Synklina Łopuchowej 203,3 200,7 — (ogniwo z Posady Rybotyckiej) MASTRYCHT

17 196,9 207,6 18 16 190 17 17 18 16 196,2

190 199,8 margle krzemionkowe 18 191,0 69 200 KREDA Łupki radiolariowe, łupki pstre, margle krzemionkowe CENOMAN- 17 199,8 16 14 z Hołowni + łupki V Synklina Poręby 19 ROPCZYCE 188,0 2,22 0 GÓRNA — nierozdzielone radiolariowe z Dołhego KONIAK 18 231,3 19 17 9 17 KREDA 18 18 KREDA HOTERYW- 18 15 Łupki z wkładkami piaskowców łupki spaskie VI Antyklina Łączek-Zagorzyc 3 SPIĘTRZENIE BRZEŻNE ALB 18 DOLNA 3 15 14 4 9 SERIA ZGŁOBICKA VII Synklina Okonina 11 12 8 Chechły 9 9 3 9 12 3 iły krakowieckie VIII 9 8 16 Iłowce i mułowce z wkładkami piaskowców Synklina Chechłów IV 11 10 IX 12 10 VIII 10 Zagorzyce MIOCEN III 17 Mułowce, piaskowce i iłowce warstwy grabowieckie IX Łuska Brzyznej 10 VII ŚRODKOWY IV 12 8 9 13 12 12 NEOGEN MIOCEN 10 8 10 12 warstwy skawińskie VII 10 VI 18 Iłowce, mułowce z wkładkami piaskowców X Synklina Szkodnej III 13 VI 12 10 8 12 12 13 4 ZATOKA VI 2 Iłowce, piaskowce, mułowce, zlepieńce MIOCEN 10 14 12 1 19 13 z fragmentami skał fliszowych DOLNY 12 12 12 9 RZESZOWSKA 13 II 13 10 11 10 12 ZAPADLISKO PRZEDKARPACKIE Opracował: P. MARCINIEC 12 10 V 12 10 8 o 14 11 12 10 9 5 o 50 9 I 13 3 4 50 MIOCEN 15 15 12 A 10 12 7 X 6 3 00’ 12 13 00’ NEOGEN MIOCEN 20 Iłowce i mułowce z wkładkami piaskowców iły krakowieckie ŚRODKOWY- 21o 30’ 21o 45’ GÓRNY