65 jaar rioolwaterzuivering in -West

1. Inleiding De bouwkosten worden geraamd op De uitbreiding vindt plaats volgens een Op 18 maart 1993 word: de rioolwater­ f 564.500,-; een bedrag van f 22,50 per tweetrapssysteem, gebouwd door de firma zuiveringsinrichting Amsterdam- inwoner. Het ontwerp van de inrichting, Van Wijk en Janssens uit Amsterdam. De officieel geopend door de die geschikt is voor het verwerken van maquette die ervan gemaakt werd, geeft minister van Verkeer en Waterstaat. afvalwater van 25.000 inwoners, is een goed beeld van het zuiveringsproces. Hiermee valt definitief het doek voor de gemaakt door de Industriële Maatschappij oude rioolwaterzuiveringsinrichting Mabeg uit Utrecht en de Deutsche Het afvalwater ondergaat eerst een Amsterdam-West aan de Sloterplas. Abwasser Reinigungs Gesellschaft uit mechanische voorreiniging in vier bezink- Wiesbaden. De directie lag in handen van putten. Twee van deze putten hebben een De rioolwaterzuiveringsinrichting de dienst Publieke Werken (de voorloper afgesloten slibruimte, die is voorzien van Amsterdam-West dateert uit 1927 en is van de huidige dienst Riolering en Water­ een gasklok om het gas dat zich daar één van de oudste inrichtingen van ons huishouding Amsterdam). In 1927 gaat de ontwikkelt, op te vangen. De putten land. inrichting in bedrijf. hebben een gezamenlijke inhoud van 320 m , zodat het water daarin tenminste één De rioolwaterzuivering geschiedt volgens uur kan blijven: men ging destijds uit van het systeem van Emscher Brunnen: 'Het maximaal 6,5 liter per inwoner per uur. R. KRUIZE Het slib zakt naar gistingsruimten onder Dienst Riolering en rioolwater gaat naar een bezinkbassin, Waterhuishouding Amsterdam waarin het zwevende vuil bezinkt. Het slib de bezinkruimte en ligt daar vier weken, (Projectleider ri Westpoort) wordt daarna in rottingskelders uitgerot. waardoor een eerste rotting optreedt. De Dit slib, dat vrijwel reukloos is, wordt verdere uitrotting vindt plaats in een uitgestort op subvelden, waarna het in aparte, verwarmde slibruimte, die op een enkele dagen in een reukloze, spons- temperatuur van 25° C wordt gehouden De ri West, zoals zij kortweg genoemd achtige massa verandert, die uitstekend door toevoer van warm water. Dit komt wordt, heeft de veranderingen in onze voor ophogingsmateriaal of tuinaarde uit ketels, gestookt met het methaangas samenleving allemaal meegemaakt. Grote geschikt is' (citaat uit de raadsvoordracht dat zich bij het rottingsproces ontwikkelt. schuimbergen ontstonden kort na de van 1920). Het voorbezonken water wordt De biologische reiniging vindt in twee Tweede Wereldoorlog, toen synthetische over vier oxydatiebedden, gevuld met fasen plaats: door beluchte dompel­ wasmiddelen op de markt kwamen. De lavasteen, gesproeid. Bacteriën op de lichamen en in oxydatiebedden. waterstroom nam in de loop van de jaren stenen zorgen voor een, ook naar huidige enorm toe. Soms ontstond verstopping maatstaven, behoorlijke zuivering; het De dompellichamen bestaan uit een raam­ door condooms. gezuiverde water wordt geloosd op de werk van latten, waarop zich bacteriën Kostverlorenvaart. Al met al een hechten. Door middel van slingerbuizen, Aanvankelijk is het zuiveringsslib, dat bij zuiveringstechniek, die nog steeds wordt die mechanisch onder de dompellichamen het proces vrijkomt, geld waard, omdat toegepast op tal van rioolwaterzuiverings­ worden bewogen, wordt lucht ingeblazen. het als meststof wordt verkocht. Maar een inrichtingen in Nederland. Voordat het water in de tweede trap tijd later is het een steeds grotere gebracht wordt, bezinkt de zwevende stof uitgavenpost op de bedrijfsrekening 3. De snelle groei in de Emscherputten. Deze compacte geworden, omdat het slib van meststof tot In 1930 wordt de capaciteit van de zuiveringseenheid was één van de eerste afvalstof is geworden. Ook riool- of biogas zuivering uitgebreid tot 75.000 inwoners. tweetrapssystemen in Nederland. is economisch van waarde: in de oorlog reden de dienstauto's van Publieke Hijsblok met kiepelton voor hetuithalen van hetslib (1959). Werken Amsterdam er op om benzine uit te sparen.

Dit artikel geeft een beknopt overzicht van 65 jaar ri West, waarbij de veranderingen in de samenstelling van het afvalwater iets laten zien over de maatschappelijke ontwikkelingen in deze periode. Wij wassen anders en we eten anders dan onze grootouders. Ook onze sexuele gewoonten zijn gewijzigd. Dat is van invloed op wat er door de riolen gaat en vraagt telkens nieuwe maatregelen bij de afvalwaterzuivering. Hen meer uitgebreide beschrijving staat in het boekje 'Andere tijden, ander afvalwater', dat is uitgegeven ter gelegenheid van de opening van de ri Westpoort.

2. Ontwerp en bouw van de rioolwater­ zuiveringsinrichting Amsterdam-West Op 17 april 1925 geeft de gemeenteraad het groene licht voor de bouw van de zuivering in de Sloterdijkermeerpolder. H20 (26) 1993, nr. 6 143

adjunct-ingenieur scheikundige, bijgestaan door een laborant. Op de inrichting West waren verder geregeld vier ongeschoolde werklieden en een monteur werkzaam. De kosten voor zuivering bedroegen 1,47 cent per m3. In 1993 is dat opgelopen tot 100 cent per m3. Iedere dag worden rond 12.00 uur 's middags monsters genomen van het aangevoerde en het gereinigde water. In het water wordt het bezinksel (sediment) gemeten, uitgedrukt in cm' / liter. Na bezinking resteert niet meer dan 0,2 cmVliter. Ook het permanganaatgetal (een maat voor de verontreiniging van het water) wordt bepaald. Het permanganaat­ getal daalt van 400-500 mg/liter in het afvalwater naar 50-80 mg/liter in het effluent.

5. De rioolwaterzuivering tijdens de Schuimvoring in deactief-slibinstallatie (1955). oorlogsjaren De rioolwaterzuivering is in de periode Internationale contacten op het vakgebied bouw gestart; in 1941 wordt deze 1940-1945 vrijwel steeds in bedrijf zijn er ook in deze tijd. Zo vindt er van 25 afgerond. gebleven. Door de mobilisatie is er vanaf tot 28 april 1928 een dienstreis plaats naar De uitbreiding bestaat uit een voorbezink- augustus 1939 tot begin 1940 wel minder het Emschergenossenschaft en het Ruhr­ tank met een diameter van 20 meter. De toezichthoudend personeel; er konden verband, waar de leiding in handen is van actief-slibinstallatie is ingericht volgens alleen periodiek visuele waarnemingen Dr. Imhoff. Ook meldt het jaarverslag van het 'ridge and furrow systeem'. Al in de worden gedaan. de dienst Publieke Werken, dat door de oorlogsjaren worden plannen ontwikkeld Door de oorlog stagneert de verkoop van 'hoofdingenieur van de afdeling voor een laatste uitbreiding tot 400.000 het slib. In 1940 wordt het gemaal aan de Rioleering en Waterverversching' werd inwonerequivalenten. De groei van de Gulden Winckelstraat (complex Bos en deelgenomen aan het in Leipzig en zuivering hing sterk samen met de groei Lommer) in gebruik genomen, waardoor Dresden gehouden 'Kongres der van de stad. In de jaren tussen 1920 en de toevoer naar de zuivering ook Vereinigung der technischen Ober­ 1940 breidde de stad ten westen van de gedurende de oorlogsjaren stijgt (van 3,9 beamten Deutscher Städte' en van het Kostverlorenvaart sterk uit. E. M. Wibaut miljoen nr in 1939 tot 5,1 miljoen m3 in 'Verband Deutscher Architekten und gaf, tezamen met andere socialistische 1944). Alleen in 1945 is er veel minder Ingenieure Vereine'. Nog steeds raadslieden, de aanzet voor een structurele afvalwater, omdat door stopzetting van de participeert de dienst Riolering en Water­ aanpak van de stadsuitbreiding. Het elektriciteitslevering de gemalen niet meer huishouding Amsterdam jaarlijks in de Algemeen Uitbreidings Plan werd door de werken. 'Erfahrungsaustausch der Großstädte'. gemeenteraad op 2 maart 1938 goed­ gekeurd. Daarin kreeg de zuivering Op grond van de verordening van 28 In 1937 komen de plannen gereed voor Amsterdam-West een plaats binnen de februari 1941 wordt een deel van de de volgende uitbreiding van de zuivering, stedelijke bebouwing. werklieden van de dienst Publieke geschikt voor 180.000 inwoners. Deze was Werken te werk gesteld in Duitsland. Het noodzakelijk door de bebouwing van Bos 4. Eerste zuiveringsresultaten toezicht op de zuivering is daarmee en Lommer. Een levend-slibinstallatie In 1930 wordt er gemiddeld 3.900 nr minimaal geworden. Om tijdens spertijd (levend-slib is de oude benaming voor rioolwater per dag aangevoerd (van middernacht tot vier uur in de actief-slib) en twee oxydatiebedden zijn in (1,5 miljoen nrVjaar). Dit komt neer op ochtend) toch inspectierondes op de het ontwerp opgenomen. gemiddeld 70 liter per inwoner per dag zuivering te kunnen maken, wordt aan de (anno 1993 is dit ruim tweemaal zo hoog). medewerkers van Riolering en Water­ In 1938 wordt het uitbreidingsplan Sloter- Er blijft per jaar 1.820 nr slib over, dat verversing een ontheffing verleend. Een meer aangenomen. Daarin wordt de door de omwonende tuinbouwers van de verzoek op de zuivering een luchtalarm­ Sloterdijkermeerpolder onder water gezet subvelden wordt opgehaald. Van de sirene te plaatsen werd afgewezen, en zo ontstaat de Sloterplas. Het meer met jaarlijkse gasproduktie van 155.000 m ondanks het feit dat de sirene van de zijn oevers heeft een belangrijke wordt 74.000 m3 in de ketels gebruikt. dichtstbijgelegen bebouwing op de recreatieve functie. Er is daarom nooit Na de eerste bezinking is 45% van de zuivering niet hoorbaar was. overwogen het effluent van de zuiverings­ verontreiniging verwijderd, na passage inrichting op de Sloterplas te lozen. van de dompellichamen 53% en na de In 1944 wordt de beluchting met 50% oxydatiebedden 98% in de zomer gereduceerd, omdat er een schaarste aan De kosten voor de uitbreiding tot een respectievelijk 89% in de winter. Dit kan elektriciteit ontstaat. In de eerste helft van zuivering van 180.000 inwoners worden als een prima zuiveringsrendement 1945 wordt de levering ervan geheel stop­ geraamd op 1,3 miljoen gulden. Voor­ beschouwd worden. gezet. Om stankoverlast te voorkomen, bereiding en toezicht door de dienst wordt in maart 1945 de gehele actief- Publieke Werken vragen 21% van de De dagelijkse leiding was vanaf 1 oktober slibvoorraad afgetapt en in de gistings­ stichtingskosten. In 1938 wordt met de 1930 in handen van dr. H. van der Zee, ruimte vernietigd. Na half juli kan de 144

zuivering weer in gebruik genomen worden.

De hoeveelheid gas kon niet gemeten worden, omdat de gasmeterolie uit de gasmeters ontvreemd was. De oxydatie- bedden, gevuld met lavastenen bleven onaangeroerd, in tegenstelling tot de oxydatiebedden op de rioolwaterzuivering in de . Die waren gevuld met cokes en werden grotendeels leeg­ gehaald. Ook is een gedeelte van de cokes ter beschikking gesteld van de Centrale Keukens.

Na de bevrijding, toen de terreinen langs de ringspoorbaan bij de zuivering West werden vrijgegeven, bleek dat de Duitse Wehrmacht tijdens de ontruiming van de kazematten enige projectielen tot Slïbrmmers inde nabezinktanks n Westpoort. ontploffing had gebracht ter plaatse van de persleidingen voor aan- en afvoer van ervan tegen. Doordat de slibafvoer In 1961 stagneert de slibafzet opnieuw en het rioolwater. In de loop van het jaar zijn stagneert, zijn er in deze jaren nieuwe vanaf dat jaar wordt het slib gestort in het de leidingen gerepareerd. De nog aan­ slibdroogbedden gebouwd en is in 1943 Nieuwe Meer. Dat was verdiept en wezige niet ontplofte projectielen, die een slibfilterinstallatie in bedrijf genomen; vergroot om zand te winnen voor de daarbij te voorschijn kwamen, zijn een eerste vorm van mechanische slib­ uitbreiding van de westelijke tuinsteden. onschadelijk gemaakt. ontwatering. Als dit vanaf 1969 niet meer mogelijk is, wordt een contract afgesloten met de 6. Zuivering: slib van meststof tot In mei 1941 wordt een overeenkomst firma Rutte, die het slib verwerkt tot afvalstof gesloten met Dr. A. Alteköster uit zwarte grond en later tot compost. Het Faecaliën en later ook slib worden als een Wuppertal-Elberfeld om gedroogd slib brengt dan geen geld meer op, integen­ waardevolle stof beschouwd. De aanleg van de zuiveringsinrichting West tot deel het kost geld om het slib af te voeren. van het Liernurstelsel was gebaseerd op meststof te verwerken. Ondanks dit de veronderstelling, dat met de verkoop contract stagneert de afvoer van slib in de De kosten ervan zijn vooral het laatste van menselijke mest aanzienlijke winsten oorlogsjaren. decennium geweldig toegenomen. Slib te behalen waren. Het slib van de riool­ wordt steeds minder als meststof gezien waterzuivering West wordt sinds 1927 Pas in 1947 wordt er weer een aanzienlijk en steeds meer als afvalstof. Wanneer per verkocht aan boeren en tuinders in de deel van het slib verkocht. Vanaf 1948 tot 1 juli 1988 de normen voor afzet naar de omgeving. Vanaf 1935 valt de verkoop 1961 wordt de volledige slibproduktie als landbouw strenger worden, blijkt het slib mest verkocht; in totaal 20.000-35.000 m3 van de zuivering daar niet aan te voldoen. Schakelkast voorafstandsbediening van een rioolgemaal slib per jaar. (1957). Wat leverde dit nu op? Het jaarverslag Het koper- en kwikgehalte ligt net boven van 1957 meldt, dat slib verkocht wordt de norm. Al het slib moet nu worden voor f 0,30/m3 (f 7,50/ton droge stof). gecomposteerd. Nu de zuivering West per 1993 is gesloten, wordt er geen slib meer De slibfilterinstallatie wordt in 1956 geproduceerd. verkocht zonder in bedrijf te zijn geweest. In 1959 worden de nieuwe subvelden in Vanaf 1januar i 1995 zal het Amsterdamse de Lutkemecrpolder, op 6,5 km afstand slib op de ri Oost gedroogd worden, van de zuiveringsinrichting, in bedrijf tezamen met het slib van Amstel- en genomen. Het slib wordt verpompt via Gooiland en het Noordhollandse deel van een persleiding. Rijnland. Door het slib te drogen tot een produkt met minder dan 10% water, De afnemers van het gedroogde slib, zo neemt het stortvolume danig af. vermeldt een folder in 1959, mengen het met vliegas en veen tot een produkt dat Amsterdam zou Amsterdam niet zijn als door tuinders en bollenkwekers wordt het inmiddels niet zou blijven zoeken naar gebruikt voor bemesting en structuur­ een nuttiger bestemming voor het slib. verbetering. 'Misschien bevat de Daarbij wordt uitgegaan van de gedachte potgrond, welke u bij uw bloemist koopt, (aansluitend aan die van Liernur in 1870) slijk afkomstig van de rioolwaterzuivering- dat slib een economische waarde heeft. Zo West. Dit eindprodukt van de zuivering is heeft gedroogd slib een energie-inhoud, een grondstof waar bloemen, planten, vergelijkbaar met kolen. Waarom druiven, tomaten en groenten welig op gedroogd slib dan niet gebruiken in een groeien.' kolengestookte elektriciteitscentrale? H20 (26) 1993, nr. 6 145

7. Rioolgas, een bron van energie Aanvankelijk wordt het gas verkocht voor ophaalbaar gemaakt, zodat ze relatief Al in 1927 wordt het slib (vroeger slijk negen cent/m ; dit daalde echter tot vijf eenvoudig kunnen worden gereinigd. De genoemd) van de zuiveringsinrichting cent in 1966. De introductie van aardgas nabezinking bestaat uit twee Dortmund­ West vergist, waarbij zich rioolgas of betekent het einde voor de levering van tanks met een gezamenlijk oppervlak van biogas vormt. Vanaf het prille begin wordt rioolgas voor stadsverwarming. Op 1jul i 460 m2. Naar huidige inzichten is het het gas in ketels gestookt om de slib- 1967 staakt de zuivering de gasleverantie. vreemd om het oppervlak van de voor- gistingstanks en de gebouwen op het bezinktanks bijna 2,5x zo groot te maken terrein van de zuivering te verwarmen. Het overtollige gas wordt daarop in een als dat van de nabezinktanks. De nieuwe Het jaarverslag van 1930 vermeldt, dat er gasfakkel verbrand. Het duurt tot 1987 normen voor het ontwerpen van 155.000 m3 rioolgas geproduceerd is en alvorens er opnieuw een berekening nabezinktanks bedragen minder dan 1 dat hiervan 74.000 nr gebruikt kon wordt gemaakt of het niet voordelig is met m3/m2-h, terwijl de oppervlaktebelasting worden. De rest werd de lucht ingeblazen. een gasmotor elektriciteit op te wekken. In van de nabezinktanks op de ri West bij De gemiddelde samenstelling was in 1930 1988 gaan twee gasmotor-generatorunits hoge aanvoer 3 m /m2-h bedroeg. Dit 75% methaan, 21% koolzuur en 4% in bedrijf. gegeven bepaalde dat de zuiverings­ zuurstof, stikstof en waterstof. resultaten nooit erg goed waren; regel­ 8. Uitbreiding tot een inrichting voor matig stortte er slib uit de nabezinktanks In de Tweede Wereldoorlog wordt het 400.000 i.e. over naar het oppervlaktewater van de overtollige rioolgas gebruikt als Al in 1942 zijn de eerste plannen voor de Postjeswetering. vervanging voor benzine in automotoren. uitbreiding van ri West tot een inrichting Vanaf augustus 1954 wordt een deel van voor 400.000 inwoners van de tekentafel Het aantal aanvoergemalen naar de het overtollige gas verkocht aan de gekomen. Mede door de oorlogsjaren zuiveringsinrichting is door de naoorlogse Westergasfabriek. De inrichting West ligt duurt het echter nog lang voordat de uitbreiding toegenomen van vier in 1945 op ruim vijf kilometer van de dichtstbij­ plannen geconcretiseerd worden. Er wordt naar tien in 1965. Afstandsbediening en zijnde gasfabriek, zodat het gastransport gestart met de aanbesteding van een controle vinden centraal plaats vanaf het tamelijk kostbaar was. Om het zwavel- centrale verdeler in 1949. Deze verdeelt machinegebouw op de zuiverings­ waterstofgehalte in het gas te verlagen het afvalwater over de bestaande inrichting West. Door het regelen van het werd het rioolgas door ijzerkisten geleid. inrichting en de nieuwe installatie, toerental (en daarmee de capaciteit) van Het zwavel ging een verbinding aan met bestaande uit twee identieke eenheden, de pompen, is het mogelijk de bergings­ het ijzer. die elk een voorbezinking, een actief- capaciteit van het rioolstelsel optimaal te slibinstallatie, nabezinktanks en een slib­ benutten. Aanvankelijk is nog berekend of het niet gisting omvatten. goedkoper was om met behulp van Aan een gemaal met een piek in de gasmotoren ter plaatse elektriciteit op te De voorbezinking van elke eenheid aanvoer kan voorrang worden gegeven wekken. Het zelf opwekken van bestaat uit acht Dortmundtanks, die zowel boven een gemaal met een op dat elektriciteit uit rioolgas bleek echter parallel als twee-aan-twee in serie moment geringere belasting. Ook is door duurder te zijn dan de stroom van het gebruikt kunnen worden. Het totale dit systeem een volledige en doorlopende energiebedrijf te kopen. Per inwoner werd oppervlak is 1.140 m2. De actief-slib- controle op de werking van de pomp- in 1954 15 liter gas geproduceerd, zodat installatie is ontworpen op een belasting installatie mogelijk, zodat bij storingen 10% van de gasbehoefte in Amsterdam van 20 inwoners per m3 beluchtings­ direct kan worden ingegrepen. Zeker voor met rioolgas gedekt kon worden. ruimte. De beluchtingselementen zijn die tijd een zeer geavanceerd systeem voor procescontrole en besturing. Houw slibgisting volgens glijbckistingsmethode. 9. De schuimende jaren na de oorlog Het gebruik van synthetische was­ middelen, zoals Lodaline, Gradix, Omo en Presto, heeft op de zuiveringsinrichtingen tot grote problemen geleid. De ouder­ wetse groene zeep was niet schadelijk voor het zuiveringsproces, al vroeg de grote hoeveelheid zeepsop die op maandag en dinsdag verwerkt moest worden, extra activiteit van de bacteriën. In de oorlog kwam er vetgebrek, dus ook gebrek aan zeep. Koortsachtig is toen gezocht naar vervangingsmiddelen: de petroleumindustrie slaagde er in kunst­ matige wasmiddelen te bereiden.

De slechtere zuivering maakt dat het gereinigde water er geel-bruin en troebel gaat uitzien, dat het vele fijne vlokjes bevat, een onaangename geur krijgt en bijna geen zuurstof en nitraat meer bevat. Daarnaast begint het rioolwater, zodra het belucht wordt, geweldig te schuimen. 146

gebufferd in buiten bedrijf gestelde gistingstanks, later werden voorbezink- tanks omgebouwd tot nabezinktanks. Uiteindelijk wordt in 1988 het 'ei van Columbus' ontdekt: door klokpompen in de nabezinktanks te hangen en deze bij een stijgende slibspiegel automatisch aan te laten slaan, wordt veel meer slib retour gepompt. Dit blijkt afdoende om de over­ kokers te bestrijden. Na 1988 daalt het slibgehalte in het gereinigde water van meer dan 40 mg/l in 1985-1987 naar minder dan 10 mg/l in 1990. De oplossing was helaas wel laat gekomen.

11. Exploitatiekosten Het volgende overzicht geeft de ont­ wikkeling van de exploitatiekosten:

1930 f 29.200,- 1940 f 53.596,- 1950 f 129.000,- 1960 f 946.000,- 1970 f1.800.000, - 1980 f3.500.000, - 1990 f5.700.000, -

Naast de stijging van lonen en prijzen, zijn vooral de kosten voor slibafzet en de Nabezinktanks. heffing voor de effluentlozingen belang­ rijke factoren voor de stijging geweest. Bergen schuim van soms twee meter hoog 10. Bestrijding van de overkokers ontstaan op de actief-slibinstallatie. Het Na 1945 neemt de hoeveelheid afvalwater 12. De zuivering en haar omgeving schuim wordt weggeblazen en komt zo in snel toe; van 5 miljoen m3 per jaar in 1945 De rioolwaterzuivering is na de uit­ de omgeving terecht. In eerste instantie is tot 12 miljoen m3 per jaar in 1965. breiding van de tuinsteden in de jaren het bestreden door met brandslangen vijftig dicht tegen de stedelijke bebouwing water te sproeien. Daarna is er van 1959 In de jaren vijftig treden, naast de komen te liggen. Regelmatig ruiken tot 1972 op de zuiveringsinrichting West problemen met synthetische wasmiddelen, omwonenden de zuivering. anti-schuimolie aan het afvalwater vergiftigingsverschijnselen op door de Om stankoverlast te voorkomen is van toegevoegd, tot 25.000 kg per jaar. Het lozing van chroomzouten. In overleg met 1956 tot 1961 chloor aan het afvalwater gehalte aan detergenten in het rioolwater de fabrieken, die daar verantwoordelijk toegevoegd. bedroeg circa 20 mg/l, in het gereinigde voor waren, werd overeengekomen de Vanaf 1961 is een deel van de voor- water 5 mg/l. Er werd circa 2 mg anti- afgewerkte chroomzouten niet meer op de bezinktanks buiten gebruik gesteld en schuimolie per liter gebruikt. riolering te lozen. wordt er gereinigd water rondgepompt bij te geringe aanvoer. Eater is besloten de Naast de hinderlijke schuimvorming en de Vanaf 1951 wordt, naast het voorbezinktanks af te dekken. vergiftiging van de bacteriën was er nog permanganaatgetal, ook het Biochemisch Het aantal klachten bleef beperkt tot een derde nadeel verbonden aan het Zuurstofverbruik (BZV) gemeten. Het enkele per jaar. Bewoners worden regel­ gebruik van synthetische wasmiddelen. Er BZV-gehalte van het voorbezonken water matig uitgenodigd om een bezoek te loste door de aanwezigheid van veel bedraagt 500 mg/l, van de afloop van de brengen aan de zuiveringsinrichting. wasmiddelen in het afvalwater minder actief-slibinrichting 30-50 mg/l en na de Voorlichting over het proces, dat zich op zuurstof op. De luchttoevoer moest passage van de oxydatiebedden 15-20 de zuivering afspeelt vermindert niet de verhoogd worden van 1-1,5 m3 lucht per mg/l. stank, maar verhoogt wel de acceptatie. i.e. per dag naar 1,8-2 m3. Dit betekende extra energiekosten; in 1956 voor de ri Zoals al aangegeven bij de beschrijving Als je over het ruim 30 hectare grote West f 100.000,-per jaar. van de uitbreiding van de inrichting in terrein van de ri West loopt, lijkt het alsof 1955, werden veel te kleine nabezinktanks je in een bos bent. In 1958 is besloten om Na jaren van onderzoek is in de gebouwd. Er is veel onderzoek gedaan om door beplanting het terrein aan het gezicht Warenwet, door middel van het Was- het 'overkoken van de nabezinktanks' te onttrekken. Niets doet meer vermoeden middelenbesluit, geregeld, dat alleen tegen te gaan. Overkoken impliceert dat dat het terrein midden in een bruisende wasmiddelen met onvertakte koolstof­ het slib, samen met het gereinigde water, stad ligt. Alleen de trein, die af en toe ketens nog gebruikt mogen worden. De overstort. Dit gebeurt als de aanvoer voorbijrijdt, verstoort de rust. Op de gras­ zeepfabrikanten verklaren zich bereid toeneemt en de afvoer van het slib onder velden zitten konijnen en scharrelen geen harde detergenten meer te uit de tank de verhoogde aanvoer niet bij kippen. gebruiken. kan houden. Aanvankelijk werd afvalwater Toch is er ook een zwarte bladzijde in de H,0 (26) 1993, nr. 6 147

geschiedenis van de ri West. In mei 1962 raakt het drinkwater op de zuivering besmet door rioolwater. De besmetting verspreidt zich over een deel van het waterleidingnet in de woonomgeving. Door de verontreiniging van het drink­ water wordt een aantal omwonenden ziek: zes bewoners worden met buiktyfus in het ziekenhuis opgenomen. De oorzaak was het gebruik van leidingwater bij het reinigen van filters. Normaliter gebeurde dit alleen met effluentwater. Door druk­ verschil in de effluentleiding en de water­ leiding en een defect aan de keerkleppen kon het besmette water doordringen in het waterleidingnet. Hen betreurens­ waardige menselijke fout. Het voorval leidde echter wel tot een politieke rel. In de gemeenteraad wordt een pittige discussie gevoerd, waaraan ook het raadslid Joop den Uyl deelneemt. Sedert dit voorval wordt het drinkwaternet op de rioolwaterzuivering via een aparte 14. Andere tijden, ander afvalwater 1991. Ook de centrale drinkwater- installatie gescheiden van het openbare Uit voorgaande hoofdstukken is al naar ontharding in Amsterdam om (onder net, waardoor een herhaling van dit voren gekomen, dat de maatschappelijke andere) ketelsteen te voorkomen, heeft voorval kan worden voorkomen. ontwikkelingen van de laatste 65 jaar hun effecten op het afvalwater. Pr lost minder weerklank vinden in de samenstelling en koper uit het leidingnet op in het drink­ 13. Renoveren of verplaatsen daarmee de zuivering van het afvalwater. water, waardoor ook de kopervracht in het De ri West vertoont begin jaren tachtig De 'watercultuur' heeft deze eeuw haar afvalwater afneemt- het drinkwater wordt tekenen van procestechnologische en intrede gedaan, waardoor de hoeveelheid immers weer afvalwater. Het kopergehalte economische veroudering. Op afvalwater per inwoner toenam van 80 in het slib daalt met ongeveer 20%. De 15 december 1982 verschijnt het rapport liter per dag in 1932 tot 150 liter per dag introductie van loodvrije benzine heeft 'Ri West, renoveren of verplaatsen'. anno 1993. Ook de groei van de stad heeft geleid tot een verlaging van het lood- Binnen 10 jaar is een grondige renovatie steeds belangrijke gevolgen gehad voor de gehalte in het slib van 286 mg/kg droge noodzakelijk en moet er rekening toename van de hoeveelheid afvalwater en stof in 1987 naar 200 mg/kg droge stof in gehouden worden met een stads­ de benodigde zuiveringscapaciteit. 1991. uitbreiding in het Tuinbouwgebied Sloten Na 1965 groeit de afvalwaterstroom nog Niet alleen wassen en eten weerspiegelen en de Middelveldsche Akerpolder. Er maar geleidelijk, omdat de toename van in het afvalwater, ook het sexuele gedrag worden in dit rapport twee alternatieven het watergebruik per inwoner grotendeels wordt er in zichtbaar. Het gebruik van het onderzocht. gecompenseerd wordt door een afname condoom is sedert de introductie hiervan De huidige ri West renoveren en de van het aantal inwoners per woning. De sterk gestegen. Zeker nadat de ziekte Aids effluentlozing verplaatsen naar het vervuilingsgraad van het water bleef ontdekt is, is er sprake van een explosieve Noordzeekanaal of een nieuwe rioolwater­ relatief constant; de problemen rond het toename. Pompen raken regelmatig zuivering bouwen in het Westelijk Haven­ gebruik van synthetische wasmiddelen verstopt door de grote hoeveelheden gebied naast de rioolwaterzuiverings­ zijn al uitgebreid besproken. Na verloop condooms. In de verstopte pompen inrichting Groote IJpolder. De laatste is in van tijd verdwijnt de traditie 'maandag bevinden zich de laatste jaren ook 1984 in gebruik genomen. wasdag', hoewel dit in de oude 19e gebruikte injectienaalden. Pen gevolg van Het lozingspunt aan de Postjeswetering is eeuwse wijken van Amsterdam nog lange een minder fraaie kant van het leven in de volgens het waterkwaliteitsplan van het tijd gebruik is gebleven. De afvalwater- stad. Zuiveringsschap Amstel- en Gooiland aanvoer op maandag was 20% hoger dan ongeschikt als ontvangstput voor de op andere dagen. Pas aan het begin van Af en toe zit er wel eens iets van waarde effluentlozing. de jaren tachtig wijzigt dit beeld. in het rioolwater, maar meestal blijven De financieel-economische berekeningen In de jaren zeventig neemt de vetaanvoer geld of sieraden achter in de straatkolken gaven aan, dat er geen grote verschillen naar de zuivering enorm toe: het en worden met de putzuigers mee­ waren tussen beide alternatieven. Zowel eetpatroon is gewijzigd. Vet wordt door genomen. In sommige delen van de stad nieuwbouw als renovatie zouden circa 90 het riool gespoeld in plaats van is het aantal bankpasjes en creditcards in miljoen gulden kosten; de jaarkosten geconsumeerd. Het probleem neemt zulke het afvalwater iets te hoog om verklaard te bedragen in beide gevallen circa 15 vormen aan, dat er regelmatig klachten kunnen worden uit het verlies door de miljoen gulden. zijn over vetvlekken in de Postjeswetering. eigenaar: ook diefstal weerspiegelt zich in In 1974 wordt er dan ook een vetzeef op Milieuhygiënische aspecten en over­ de riolering. Tenslotte wordt er af en toe de ri West geïnstalleerd. wegingen van ruimtelijke ordening geven een gebit gevonden van een Amster­ De intrede van fosfaatvrije wasmiddelen de doorslag, zodat op 10 oktober 1986 dammer, die kennelijk niet lekker werd op leidt vanaf 1988 tot een snelle daling van besloten wordt tot verplaatsing. Het straat. het fosfaatgehalte in het afvalwater: van terrein van de ri West komt beschikbaar 10 mg/liter in 1987 naar 4,3 mg/liter in voor woningbouw. • • •