IFFR: Twee Tigers, Chinese Vierde Generatie, Paranoid Park, Teak Leaves at the Temple ! Lady Chatterley, de naakte waarheid ! Afscheidsinterview NFTA-directeur Schoenmakers ! NeoRealismo, een fototentoonstelling

Jaargang 40 nummer 1 februari/maart 2008 ¤ 7,50 Inhoudnhoud De hoofdredacteur 10 De beste films van 2007 Veertig jaar liefde, 8 Het jaar van de Roemenen passie en woede International Film Festival Rotterdam 2008 Skrien bestaat in 2008 veertig jaar. Een 10 Aziatische tijgers heuglijk feit waar we in november op terug- 12 Rediscovering the Fourth Generation komen, want dan is het precies veertig jaar 16 Stellet licht: Een tatoeage op je netvlies geleden dat de eerste Skrien verscheen. Met 16 Paranoid Park: Leven met schuld liefde, passie (en ook woede) werd het blad 20 indertijd gemaakt door studenten van de 22 We Went to Wonderland Filmacademie. Ze tikten de stukken, verme- 23 Teak Leaves at the Temple nigvuldigden ze en brachten ze zelf rond. 24 Persepolis: Getekend voor het leven Technisch is er inmiddels veel veranderd. Tegelijkertijd is er veel hetzelfde gebleven: Distributie in Nederland we maken Skrien nog steeds met liefde, pas- 26 De Filmfreak sie (en soms woede). Ook brengen weSkrien 18 weer zelf rond. Want de distributie van Voor/Tegen tijdschriften in Nederland is in handen van 28 Joris Ivens Award-winnaar Stranded twee giganten die alleen letten op cijfertjes. Interview Werner Herzog En van het maken en distribueren vanSkrien word je nu eenmaal niet rijk. We zitten ten- 30 ‘Ik ben een professioneel verhalenverteller’ slotte in de kunstensector, die met subsidies Afscheidsinterview Marieke Schoenmakers wordt ondersteund – wat partijen aan de Filmacademie start postdoctorale filmopleiding rechterkant van het spectrum daarvan ook 20 34 mogen vinden. Lady Chatterley Skrien is in de afgelopen vier decennia door 36 De naakte waarheid vele fasen gegaan. Van marxistisch tot post- modern: de politieke en culturele geschiede- Soundtrack tipparade 2007 nis van Nederland heeft Skrien niet onbe- 38 Wisseling van de wacht roerd gelaten. Hoe gewoon het nu is om te schrijven over soapseries en videoclips, zo Fototentoonstelling ongewoon was dat begin jaren tachtig, toen 24 42 NeoRealismo: de nieuwe fotografie Ien Ang haar pionierstukken schreef over de in Italië 1932-1960 serie Dallas en Ernie Tee MTV analyseerde. De Raad voor Cultuur vroeg een half jaar Dagboek geleden waar Skrien nu precies voor stond, 44 Beri Shalmashi ze konden geen lijn in het blad ontdekken. Dat dit eclecticisme bewust beleid is, was The Big Sleep hen ontgaan. Tijden veranderen enSkrien 48 In Memoriam verandert mee. Ook wij geven nu soms, net 36 Index als een commercieel filmblad alsFilmvalley , een dvd weg. Zoals deze maand Een kip van 63 Skrien 2007 Saar, de korte film die Diederik van Rooijen maakte tijdens het Nederlands Film Festival, 4 digitaal 5 werk in uitvoering naar een script van Gast van het Jaar Burny 6 rotterdam chronicles 7 schatten uit het filmmuseum Bos. Een uniek cadeautje van Skrien. Omdat 27 het doek is gevallen 33 parallellen 47 post we het hele jaar jarig zijn. André Waardenburg 42 52 in première 54 festivals 57 internet 58 buiten de bios 59 dvd's 62 soundtracks 66 ten slotte

Hoofdredactie boek), Egbert Barten, Vormgeving Abonnementen tenzij zij ten minste een Niets uit deze uitgave Skrien André Waardenburg Hans Beerekamp, Basje Arnoud Beekman Skrien verschijnt maand voor het verstrij- mag worden verveel- Boer, Jan Pieter Ekker, Justine van Heusden acht maal per jaar. ken van de abonnement- voudigd en/of openbaar Eindredactie John Koning - Jaarabonnement s periode zijn opgezegd. gemaakt zon der voor- Jaargang 40 Annemieke Hendriks, Kees Driessen, Kees Hogenbirk, Roloff ¤ 52,25 afgaande schriftelijke Nummer 1 Zakelijke leiding Abonnements beheer Nicole Santé de Jeu, Marlies Kloos- Eric Ravestijn - Studenten, CJP & toe stem ming van de Februari/maart 2008 Adreswijziging, ter, Piet van de Merwe, e [email protected] 65+ ¤ 42,25 opzegging en vragen be trok ken auteurs. ISSN 0166 1787 Redactie - Instellingen ¤ 66,00 Richtje Reinsma, Advertenties & over uw abonnement: Niels Bakker, Kees Beri Shalmashi, Sanne - Buiten Nederland en Skrien heeft getracht de Uitgave Driessen, Colin sponsoring e [email protected] Veerman, Annelotte België ¤ 72,00 recht hebbenden van het Stichting Skrien van Heezik, Gelinda Ingrid Donsu (Vermeld in e-mails Verhaagen, Anke Welten, - Proefabonnement (drie ten minste uw postco- beeld materiaal te ach- Barentszstraat 28 Heywegen, Saskia e [email protected] Paul van Yperen, Gertjan nummers) ¤ 13,25 de en huisnummer.) terhalen. 1013 NS Legein, Frank de Neeve, Bureaumedewerker Wie desondanks meent Nicole Santé, Kim van Zuilhof Amsterdam Virendra Giebel Abonnementen, met beeldrecht te kunnen der Werff Deze publicatie werd t 020 6893831 Fotografie Druk uitzondering van proef- mede mogelijk ge maakt doen gelden, wordt e [email protected] Medewerkers Bob Bronshoff, Kris Offset Service, abonnementen, worden door een bijdrage van het verzocht contact op te i www.skrien.nl Beatrijs van Agt (Dag- Dewitte , Felix Kalkman Valkenswaard automatisch verlengd, ministerie van OC&W. nemen met de redactie.

februari/maart 2008 Skrien 3 Digitale film extreem goed beveiligd precies gedefinieerd staat voor welke projectie- De Dam, Amsterdam, 12 november 2007, 15.00 uur apparatuur de rechten gelimiteerd zijn, tot aan het Menigeen associeert de term ‘digitaal’ met illegaal kopiëren. De beveiliging exacte serienummer toe. Voor de serie Nestblijvers van digitale cinema is echter van het hoogste niveau. Het versturen van een film via satelliet of internet fotografeerde Anke Teunissen Frank de Neeve is vervolgens zonder risico, aangezien het onder- volwassen mannen die hun scheppen van de gecodeerde film geen zin heeft. ouderlijk huis nooit hebben Om die te kunnen decoderen is namelijk de sleutel verlaten. De serie werd een nodig, die alleen de ontvanger heeft. boek (met een voorwoord ‘Maar dan maak ik de projector toch open? Dan van zelfbenoemd nestblijver onderschep ik de film daar wel ergens en gooi ik Wim de Bie), het boek werd het als divx-je op het internet.’ een aflevering van Man bijt De film blijft versleuteld op de harddisk van de hond en een korte documen- server in de cinema staan. Pas op het moment dat taire: De Dunning broers, de film moet starten, wordt binnen de beveiligde een liefdevol portret door hardware de versleuteling eraf gehaald. Op dat Juul Bovenberg van twee moment wordt ook een watermerk toegevoegd: op stokoude, goedgeluimde een onzichtbare manier wordt dan de informatie in mannetjes, die met hulp van De moderne mens, zelf uitgerust met allerlei digi- had de dvd-beveiliging toch ook binnen een paar de film verborgen die aangeeft wanneer de film is hun omgeving nog altijd op tale gadgets, is verbaasd dat de bioscoop nog altijd dagen gekraakt?’ afgespeeld, in welke bioscoop en op welke appara- zichzelf wonen. niet gedigitaliseerd is. Zijn verwachtingspatroon De beveiliging van digitale cinema is zwaarder en tuur. Dus mocht de film daarna gestolen worden, En nu is een tweede docu- verraadt de invloed van Star Trek en War Games. werkt op meerdere niveaus dan die van dvd. Tegelij- dan is traceerbaar waar dat gebeurd is. mentaire in de maak, opnieuw ‘Die film komt neem ik aan voor iedere voorstel- kertijd hoeft de beveiliging alleen maar zo zwaar te De videolink tussen server en projector is versleu- een coproductie van regis- ling per satelliet uit Hollywood en de operateur zijn, dat het de tijd en moeite niet waard is om hem teld volgens een procedé dat Cinelink heet. Ook seur Bovenberg en fotograaf zit hem nu vast te hacken, dus ik kan straks te kraken. Dat is de voornaamste reden waarom de daar communiceren de projector en server op Teunissen, waarin een vijftal zeker wel even langskomen met m’n iPod- filmwereld steeds vaker gebruikmaakt van een day een beveiligde manier met elkaar om die sleutel nestblijvers wordt geportret- video?’ and date release, het wereldwijd gelijktijdig uitbren- uit te wisselen en moet de projector zichzelf via teerd. Hoewel digitale cinema wel degelijk hightech is, gen van een film. Want als er zo veel rekenkracht een certificaat identificeren als rechtmatige ont- Op de foto wordt de Drentse worden de films gewoon op harddisk per koerier nodig is, dat de versleuteling pas gekraakt wordt als vanger. Afspelen op een projector die niet door de nestblijver Egbert Stellink op afgeleverd. De premièredatum is vaak al weken de film al weer uit de bioscoop is, dan is dat feitelijk Hollywood-studio’s is goedgekeurd, is in principe de Dam gefilmd en tegelij- van tevoren bekend, dus waarom zou je peperdure al genoeg. onmogelijk. Het certificaat van de projector zit in kertijd gefotografeerd door satelliettijd inkopen? Alleen de filmtheaters die De versleuteling die in digitale cinema wordt toege- een beveiligde chip, dus de digitale identiteit van het Teunissen. Stellink is voor digitaal vertonen via CinemaNet laten de films met past heet Advanced Encryption Standard (AES) en is apparaat kan ook niet worden achterhaald. het eerst sinds 1949 weer in netwerktechnologie bezorgen. indertijd als ‘Rijndael’ ontwikkeld door twee jonge Hardware- en softwarecomponenten die een kriti- Amsterdam. Destijds deed Een digitale film is ook niet zomaar te hacken. De Belgische specialisten. AES is bijna niet te kraken; sche beveiligingsfunctie vervullen in de behandeling hij mee met een uitwisse- nog niet uitgebrachte films worden geëncodeerd de sleutellengte van 128 bits betekent dat hackers van de digitale film dienen aan de FIPS 140-norm ling voor plattelands- en in een digitaal lab, waar letterlijk de tralies voor de zelfs door aanvallen met heel krachtige computers te voldoen, oorspronkelijk een norm van de Ameri- stadsjeugd en was hij met ramen zitten. Een film is daar niet meer dan een niet in staat zijn de beveiliging te omzeilen. kaanse federale overheid voor computersystemen de nachtboot vanuit Lemmer gecomprimeerd bestand op de harddisk, versleu- De versleuteling met AES is hetzelfde voor elke uit het monetaire verkeer. naar de hoofdstad gereisd. teld met de modernste technologie. kopie van de film. Daarnaast worden per verto- Ook de fysieke beveiliging van het hart van de Bijna zestig jaar later ver- ‘Ja maar dvd-Jon dan, die Noorse jongen? Die ningsplek specifieke sleutels opgestuurd, waarin projector is onlangs verhoogd. Als hiermee wordt baast hij zich over een levend geknoeid, dan slaat de projector onmiddellijk af en standbeeld. Sterker, hij wil zal hij niet meer werken voordat er een autorisatie- niet geloven dat het een mens procedure is doorlopen. Zelfs onderhoud kan niet van vlees en bloed is. worden uitgevoerd zonder sporen na te laten, tenzij Het is de bedoeling dat uitgevoerd door een geautoriseerd persoon. Nestblijvers dit najaar op het ‘Oh maar dan neem ik mijn camera gewoon mee Nederlands Film Festival in de zaal in.’ première gaat. De IKON zal De gemakkelijkste manier om een film illegaal de documentaire, die mede te kopiëren is met een videocamera. De enige mogelijk werd gemaakt door bescherming daartegen is het watermerk, want dat het Stimuleringsfonds, uit- blijft op een zo gestolen film aanwezig. Bovendien zenden op televisie. is het zodanig opgebouwd, dat eventuele compres- Jan Pieter Ekker sie en signaalbewerking het watermerk intact laten. Dus men kan hiermee niet voorkomen dat de Nestblijvers Nederland 2008 (verwacht) opname plaatsvindt, maar men kan wel achterha- regie en scenario Juul Bovenberg len waar de opname is gebeurd. camera Joost van Herwijnen montage Omdat je daarmee de dader nog niet hebt gepakt, Rinze Schuurman geluid Eric Leek muziek David van der Heijden productie zijn er inmiddels technieken ontwikkeld die opna- Katja Draaijer en Marc Bary (IJswater mes met camcorders in de bioscoop moeten tegen- Films) omroep IKON gaan. Een camera kan natuurlijk stiekem onder een jas verborgen worden zodat niemand hem ziet, maar de lens moet nog steeds op het scherm wor- den gericht. Een recente uitvinding scant vanaf het bioscoopscherm de zaal op zoek naar reflecterende FF lenzen, zodat een opname al in de kiem kan worden gesmoord. Je moet bijna Neo uit The Matrix zijn om BRONSHO

dat nog te ontduiken. B

Met dank aan Dirk Maes van Barco FOTO BO

4 Skrien februari/maart 2008 februari/maart 2008 Skrien 5 hoek van het Indonesische korte-filmmaken. Dus Facebook-vrienden in Maleisië het is nog nuttig ook. De moord van de eeuw In het Facebook-profiel van Amir Muhammad, het politieke en humoristische geweten van de Honderd jaar geleden gold Evelyn Nesbit als het mooiste meisje ter wereld. Zij vormde het Maleisische cinema, vond ik de foto die bij dit stukje middelpunt van een sensationele crime passionel. Vijftig jaar later werd haar verhaal ver- is geplaatst. Een echte Facebook-foto, want alle filmd als The Girl in the Red Velvet Swing. De window card moest inmiddels wel uitleggen mensen die erop staan zijn inmiddels Facebook- vrienden evenals Danny Lim, de fotograaf. Ik kon ze waarom dat meisje ook al weer zo berucht was. Paul van Yperen dus eenvoudig via Facebook hun commentaar op de foto vragen. Oorspronkelijk zou The Girl in the Red Velvet jaloers van dit verhaal dat hij White doodschoot. Let ook op de typografie. De titel lijkt op een Hij werd vorig jaar gemaakt tijdens het draaien van Swing gespeeld worden door Marilyn Monroe, Moord, seks en bekende namen leken ingrediën- extra breed filmdoek. Klein tussen de tite lletters Amirs landelijke en speelse documentaire Village maar 20th Century Fox verving haar door Joan ten voor een succesfilm, maar 20th Century schommelt Joan Collins. Haar blote benen zwaai- People Radio Show. Amir zit op de foto vooraan. Hij Collins. Monroe was een interessante keuze Fox twijfelde of ‘de moord van de eeuw’ bij het en het ‘filmdoek’ uit. Aan het eind van de film zit draagt een T-shirt van Osians Cinefan, het opmer- geweest. Evelyn Nesbit was net als Monroe het bioscooppubliek nog leefde. De window card Evelyn Nesbit – door iedereen gebruikt en in de kelijke festival van New Delhi. In New Delhi werd sekssymbool van haar tijd. Op de portretten die illustreert daarom Nesbits jeugdzondes met drie steek gelaten – opnieuw op een schommel. Uit eerder dat jaar zijn The Last Communist vertoond, tekenaars, schilders en fotografen van haar maak- melodramatische beelden. Dit soort kaarten werd geldgebrek moet zij een joelend theaterpubliek ook al een speels gemaakte film, over de rol van het ten is zij prachtig. Ze trad op in het variété, maar op zwaarder papier gedrukt dan posters en hing onder haar rokken laten kijken. Een ironisch en communistische verzet in de recente geschiedenis was financieel afhankelijk van haar minnaars. Al achter ramen van winkels en cafés. In ruil voor het pikzwart einde. Jammer dat Marilyn Monroe deze van Maleisië. op haar zestiende werd ze ontmaagd door de der- ophangen kreeg de winkelier vrijkaartjes voor de geëxploiteerde voorganger niet mocht spelen. Rotterdam Geluidsman Hardesh Seng, met de grootste kop- tig jaar oudere architect Stanford White. Als voor- film. Op de bovenrand konden de bioscoopnaam chronicles telefoon, draagt het promotie-T-shirt van The Last spel liet hij haar schommelen op een rode, fluwe- en data gedrukt worden. Op de window card van Communist. Het vervolg van deze film, dat ze op de len swing in een kamer vol spiegels. Haar latere The Girl in the Red Velvet Swing ontbreekt deze The Girl in the Red Velvet Swing Verenigde Staten 1955 regie Richard foto aan het draaien zijn, laat de inmiddels bejaarde echtgenoot, miljonairszoon Harry Thaw (prachtig rand. Wel staat rechtsboven een Nederlands keu- Fleischer ontwerp onbekend, Verenigde Staten 1955 afmetingen 56 x Notities van programmeur Gertjan Zuilhof onderweg strijders aan het woord, net over de grens met neurotisch gespeeld door Farley Granger) werd zo ringsstempel. 71 cm uitgever 20th Century Fox collectie Filmmuseum van het vorige naar het volgende filmfestival van Rotterdam Thailand. In India vertoonde men later ook deze film, maar in eigen land zijn beide films verboden. Terwijl ze hier aan het draaien zijn, weten ze dat ze Ik zit op Facebook. Tijdens mijn laatste reis door natuurlijk wel wat tijd in steken. Dus dat zal ik wel de film niet in Maleisië zullen kunnen vertonen. Ze Zuidoost-Azië werd me regelmatig gevraagd waar- nooit halen. Bovendien vind ik vijftig vrienden al een maken hem toch, in het besef dat hun gespreks- om ik niet op Facebook zat. Meestal zei ik dat ik niet astronomisch aantal. In de echte wereld heb ik aan partners niet het eeuwige leven hebben. Ze zijn op zoek was naar een internetdate of ik vertelde drie of vier vrienden altijd genoeg gehad. hier in gesprek met de lijfwacht van twee oude lei- over mijn ervaringen op MySpace. De hoop van de ders. Iedere ochtend maken ze met z’n drieën een onafhankelijke Indonesische cinema, Edwin (die Puberaal ommetje door het jungledorp. geen achternaam gebruikt), had me overgehaald Facebook zit, zoals alles wat zich op internet om zijn werk op MySpace te bekijken. Na ongeveer afspeelt, vol puberale flauwekul. Dat zul je moeten Malaysian New Wave een week kreeg ik zo veel verzoeken van blond negeren, zoals je dat in het dagelijks leven ook doet. Ik vroeg Amir naar de camera en hij merkte op dat geverfde vrouwen om hun site te bezoeken (wel Maar laat ik direct maar toegeven dat het aardiger deze Panasonic DVX102b-camera exact dezelfde eerst je creditcardnummer intypen), dat ik MySpace is dan ik dacht. Bij een Thaise of Filippijnse filmma- was waarmee Love Conquers All (2006) van Tan maar weer verlaten heb. Maar Facebook is anders, ker met wie ik wel eens een e-mail uitwisselde, kan Chui Mui en Flower in the Pocket (2007) van Liew zei menig jonge filmmaker, en na een paar weken ik nu in het fotoalbum bladeren of kijken met wie hij Seng-tat zijn gedraaid. De Maleisische films dus, lijkt dat inderdaad zo te zijn. allemaal bevriend is. Ik zat nog geen dag in Face- die bevestigden dat er zoiets als een Malaysian New Er zijn mensen die in Facebook vijfhonderd vrien- book of ik had een nieuw en veelbelovend contact Wave bestond. Love Conquers All won in een dub- den hebben. Om dat aantal te bereiken moet je er opgedaan in de soms moeizaam communicerende belslag Pusan en Rotterdam en Flower in the Poc- ket maakt zich op om hetzelfde te doen. Pusan werd al gewonnen en ook in Rotterdam draait hij straks in competitie. Seng-tat staat overigens rechts op de foto. Hij schreef mij via Facebook dat hij zich op dat moment nog moest aanpassen. Hij was later naar het dorp gekomen. Daardoor had hij ook het bezoek aan de kapper gemist. De drie anderen, behalve Hardesh en Amir ook cameraman Albert Hue, had- den zich in het dorp voor één Maleisische Ringit (nog geen twintig Eurocent) kort laten knippen. Op de foto lijken ze daardoor eerder op serieuze boed- dhistische monniken dan rebelse filmmakers die werken aan een film die zeker gecensureerd zal worden. De reden dat deze foto mij zo bevalt, is dat hij het geheim van het Maleisische filmen bevat. Een klein aantal vrienden – echte vrienden, geen Facebook- vrienden – maakt met meer overtuiging dan mid- delen een hanteerbare en slimme film. Ze doen dat geconcentreerd, maar totaal ontspannen. Volgens cameraman Albert overigens ook vanwege het zwemmen in de rivier en vanwege de Thaise whisky. OWING

LL Een bejaard guerilladorp als Hof van Eden. Het idyl- lische licht noemt fotograaf Danny overigens een fotografisch foute tegenbelichting, maar iedereen Albert Hue, Hardesh Seng, Amir Muhammad en Liew Seng-tat

DANNY LIMFO stond erop en dat telt dan weer zwaarder.

6 Skrien februari/maart 2008 februari/maart 2008 Skrien 7 2007 begon als het Jaar van de Roemenen, op het International Film Festival Rotter- dam, en het eindigt als het Jaar van de Roemenen in de lijst met beste films uit 2007 volgens de Skrien-redactie. Drie verschillende titels haalden de jaarlijsten van onze redacteuren, met 4 maanden, 3 weken en 2 dagen als duidelijke totaalwinnaar.

De beste films van 2007 volgens Skrien Het jaar van de Roemenen 1

André Waardenburg Caleidoscoop van schaduwkanten liefde 4. Ratatouille – Brad Bird Gerlinda Heywegen Nicole Santé Hoofdredacteur bevat verborgen boodschap over Turkse Pixar is de nieuwe Disney: elk jaar een 1. I Don’t Want to Sleep Alone – 1. Hairspray – Adam Shankman 1. 4 maanden, 3 weken en 2 dagen – Cristian maatschappelijke verhoudingen. animatiefilm voor de eeuwigheid. Tsai Ming-liang Meest aanstekelijke film van het jaar: Mungiu 5. La marea – Diego Martínez Vignatti 5. Hot Fuzz – Edgar Wright Ronduit adembenemend, op alle fronten. bruisende musical met filmechtpaar van Een aangrijpend verhaal dat ook stilistisch Vitale Cinema die in deze tijden van opge- Leuk en metaleuk, dus extra leuk. 2. Iklimler – Nuri Bilge Ceylan de eeuw, John Travolta en Christopher veel indruk maakt. jaagde montage en cameravoering haast n Beste Kult-dvd: Black Magic Rites – Zo mooi, zo verdrietig. Walken. 2. Iklimler – Nuri Bilge Ceylan klassiek aandoet. Renato Polselli 3. Ex drummer – Koen Mortier 2. Adam’s Apples – Anders Thomas Jensen Het uiteenvallen van een relatie perfect n Beste internetsite: Perfect wild. Grappigste film van het jaar: grimmige filmisch vertaald, met droef resultaat. Trailersfromhell.com 4. Hamaca Paraguaya – Paz Encina komedie over handvol mislukte mensen en 3. Les témoins – André Téchiné Kees Driessen Uitgebalanceerd, met zo veel liefde en hun vastberaden hoeder. Téchiné’s ode aan de levenslust portret- 1. 12:08 East of Bucharest – Corneliu Porum- zorg gemaakt. 3. 4 maanden, 3 weken en 2 dagen – teert de opkomst van het aids-virus begin boiu Colin van Heezik 5. Still Life – Jia Zhang-ke Cristian Mungiu jaren tachtig. Met een experimentele en tegelijkertijd Als Skrien-redacteur moet ik een top-5 Stemt sprakeloos. Beklemmendste film van het jaar: donker 4. Letters From Iwo Jima – Clint Eastwood volstrekt toegankelijke vorm peilt Porum- samenstellen. Altijd lastig, maar de nummer drama over abortus in Ceausescu’s Na Flags of Our Fathers vertelt Eastwood boiu de maatschappelijke gezondheid van één weet ik meteen. Roemenië, verlicht door glans van vriend- 2 op zeer imponerende wijze het verhaal zijn Roemenië. Hoort op televisie. 1. The Diving Bell and the Butterfly – Julian Frank de Neeve schap. van de slag om het vulkanische eilandje 2. 4 maanden, 3 weken en 2 dagen – Cristian Schnabel Beste bioscoopervaringen 4. Das Leben der Anderen – Florian Henckel vanuit Japans perspectief. Mungiu Aan deze film ga ik geen woorden vuil 1. Ocean Wonderland 3D – Jean-Jacques von Donnersmarck 5. 12:08 East of Bucharest – Corneliu Porum- Ondraaglijk. In minstens drie betekenissen maken. Die moet je zien! Nee, die moet je Mantello Meest fascinerende film van het jaar: Auburtin, Emmanuel Benbihy, Gurinder boiu van het woord. zien! In Cinecitta Neurenberg, de beste grandioos portret van de DDR, gepersonifi- Chadha, Sylvain Chomet, Ethan & Joel Erg geestige afrekening met de Roemeense 3. Daratt – Mahamat-Saleh Haroun 2. 4 maanden, 3 weken en 2 dagen – Cristian bioscoop van Europa, viel mijn mond eerd in op de rand van menselijkheid Coen, Isabel Coixet, Wes Craven, Alfonso 3 revolutie van 1989. Beste Afrikaanse film van het afgelopen Mungiu open bij een 3D-IMAX-natuurfilm over balancerende Stasi. Cuarón, Gérard Depardieu, Christopher n Beste Nederlandse film: Fespaco. Geweldig camerawerk. Verpletterend. Een echte film. vissen. En het cliché is waar: veel kinde- 5. Falkenberg Farewell – Jesper Ganslandt Doyle, Richard LaGravenese, Vincenzo Wolfsbergen – Nanouk Leopold 3. Inland Empire – David Lynch ren stonden op en grepen naar de Meest melancholische film van het jaar: Natali, Alexander Payne, Bruno Podalydès, Dit is eigenlijk geen film meer. Misschien beelden. ode en vaarwel aan de schoonheid van de Walter Salles, Oliver Schmitz, Nobuhiro nog de eerste vijf minuten, maar dan 2. Control – Anton Corbijn jeugd. Suwa, Daniela Thomas, Tom Tykwer en Gus Niels Bakker Top 5 van Skrien 2007 wordt het iets anders. En weer iets anders. Ian Curtis kwam weer tot leven toen Van Sant 1. Letters From Iwo Jima – Clint Eastwood En iets nog gekkers. En iets nog jamais- Corbijn hem zijn ziel teruggaf. n En als bonus een film die elk decennium Belangrijkste Hollywood-regisseur onder- 1. 4 maanden, 3 weken en 2 dagen vu-achtigers. Dit is geen film meer. Dit is 3. Take That live per satelliet in Pathé Kim van der Werff opnieuw uitgebracht mag worden: streept status van intelligent deconstruc- Cristian Mungiu 17,67 een David Lynch. Buitenhof Den Haag In willekeurige volgorde, negen hoogtepun- Ninotchka – Ernst Lubitsch tivist van nationale mythes. 2. Iklimler 4. California Dreamin’ (Endless) – Cristian Toen de wave door het O2-stadion in ten met menselijke dieptepunten: 2. Flandres – Bruno Dumont Nuri Bilge Ceylan 10 Nemescu Londen ging, zette die zich zelfs door in n 4 maanden, 3 weken en 2 dagen – Cristian Franse slagerszoon overtreft zichzelf, bizar 3. The Diving Bell and the Butterfly Onzin dat de boy meets girl story afleidt de zaal. Geweldig! Mungiu EN ALS EXTRAATJE genoeg door aan het eind eens niet de Julian Schnabel 8 van de politieke satire, zoals de Volkskrant 4. Adam’s Apples – Anders Thomas Jensen n Michael Clayton – Tony Gilroy botte bijl te hanteren. 4. Letters From Iwo Jima schreef: die twee zijn juist nauw verweven Mooie mix van bizarre zwarte humor met n Atonement – Joe Wright Harry Peters Beste boekverfilmingen 3. The Diving Bell and the Butterfly – Julian Clint Eastwood 7 in dit absurde epos. Ontroerend, geniaal, groteske karakters die toch menselijk blij- n Eastern Promises – David Cronenberg Schnabel Adam’s Apples hilarisch. ven. n Das Leben der Anderen – Florian Henckel 1. Atonement – Joe Wright Subjectief camerawerk, weelderige flash- Anders Thomas Jensen 7 5. La sconosciuta – Giuseppe Tornatore 5. The Host – Bong Joon-ho von Donnersmarck 2. Mother of Mine – Klaus Härö backs en melancholische muziek leveren Paradijsvogel Tornatore is terug. Virtuoos Een Koreaanse monsterfilm in de bioscoop n Control – Anton Corbijn 3. The Assassination of Jesse James by the je over aan weemoedige, opvallend lichte Het vreemde puntentotaal van de nummer één is het gevolg wisselt hij zijn trage en beklemmende maak je niet vaak mee. En als ie dan n Reprise – Joachim Trier Coward Robert Ford – Andrew Dominik van één afwijkende redacteur (ik noem geen namen), die film. drama af met duizelingwekkend gemon- ook nog goed blijkt! Hulde aan de distri- n Summer Palace – Ye Lou 4. Zodiac – David Fincher negen in plaats van vijf titels inleverde en dan ook nog ex 4. Iklimler – Nuri Bilge Ceylan aequo. KD teerde geheugenflitsen. Wauw! buteur. n Paris je t’aime – Olivier Assayas, Frédéric 5. Control – Anton Corbijn

8 Skrien februari/maart 2008 februari/maart 2008 Skrien 9 Wat hebben Jealousy Is My Middle Name (2002), The Missing (2003) en Love Conquers All (2006) gemeen? Alle drie wonnen ze een Tiger Award op het filmfestival Rotterdam, nadat ze eerder in Pusan bekroond werden met een New Currents Award. Ook dit jaar maken twee Pusan-winnaars grote kans op een Tijger. Niels Bakker

D e Tiger Award en de New Currents Award zijn beide bedoeld voor beginnende filmma- kers: in de competities dingen alleen eerste en tweede films mee. Pusan richt zich op Azi- atische nieuwkomers, Rotterdam op aanstor- mende talenten uit de hele wereld, maar de Aziatische film neemt er traditiegetrouw een Flower in the Pocket van Liew Seng-tat vooraanstaande plaats in. Zo ook dit jaar. De eerste drie genomineerden die het festival en Wonderful Town van Aditya Assarat bekendmaakte, komen uit het Verre Oosten. Twee ervan, Flower in the Pocket (Liew Seng- tat) en Wonderful Town (Aditya Assarat), waren geselecteerd voor de afgelopen New Currents-competitie en – toeval of niet – won- nen daar een New Currents Award. Het moet gek lopen, wil niet op zijn minst een van deze films een Tiger in de wacht sle- Aziatische pen. Omdat New Currents Award-winnaars het vaak goed doen in Rotterdam en omdat de films zo geslaagd zijn. Als ze een graadmeter vormen voor de rest van de competitie, dan staat Rotterdam er dit jaar beter voor dan vorig jaar, toen het niveau van de geselecteer- de films over het geheel genomen tegenviel. tijgers Flower in the Pocket Maleisië Twee films blonken uit in 2007, waaronder de twee minuten durend shot van de branding Tan Chui Mui financierde Maleisische winnaar Love Conquers All (Tan Direct Cinema van de zee. Een impressionistisch beeld, dat Chui Mui). Hoewel het nog te vroeg is om te Een verandering in de verhouding tussen halverwege de film een wrange betekenis Liew Seng-tats film met spreken van een ‘Malaysian New Wave’, is vader en zoons aan het einde van de film is krijgt: pas dan wordt letterlijk gezegd wat we haar Tiger-geld voor Love zeker dat het eveneens Maleisische Flower in de enige samenbindende kracht van Flower in daarvoor alleen kunnen vermoeden, namelijk the Pocket met die film veel gemeen heeft. the Pocket – voor de rest bestaat het verhaal dat dit gebied is getroffen door de tsunami. Conquers All Niet zo verwonderlijk misschien, want de uit losstaande gebeurtenissen. Ik vraag me af Het shot wordt ineens een verwijzing naar de makers kennen elkaar goed – Tan Chui Mui of Liew Seng-tat heeft gewerkt met een uit- ramp die zich hier voltrok. En hoe kalm de seren. Jongens op zagende motorfietsen ach- financierde Liew Seng-tats film zelfs voor een geschreven scenario of alleen een globale zee nu is, de dreiging van een nieuwe vloed- tervolgen hen als ze in de auto zitten, en deel met geld dat ze met haar Tiger had ver- verhaalstructuur. Het stijlvaste camerawerk golf zit in het shot besloten. helaas, daar blijft het niet bij. Tegen het eind diend. Ook inhoudelijk hebben ze raakvlak- staat in dat geval in scherp contrast met die De Thaise regisseur Aditya Assarat, die eerder van de film keert het shot van de branding ken. Beide films vertellen een verhaal aan de aanpak: de shots zijn steeds medium, geen Ma-mee (2005) maakte, gebruikt de tsunami nog eens terug en dan blijkt het inderdaad onderkant van de samenleving. Over het lij- moment komt de camera in beweging. in de film vooral als tragische achtergrond een groot onheil aan te kondigen. den van zwijgzame, door God verlaten zielen, In die kale, minimalistische stijl – zozeer dat voor een verhaal over de spanningen tussen De kracht van Wonderful Town zit in de sub- gedwongen hun eigen boontjes te doppen in het bijna sereen wordt – ligt de meest opval- de stad en het platteland. Een architect uit tiele manier waarop Assarat die maatschap- een vijandig gestemde maatschappij. lende overeenkomst met Love Conquers All. Bangkok neemt zijn intrek in een hotel niet pelijke thematiek verbeeldt. De film past, net Love Conquers All volgt een jonge vrouw die Documentaireachtig zijn de films om deze ver van de kust, waar hij een nieuwbouwpro- als Flower in the Pocket, binnen het beeld van naar de grote stad vertrekt, verliefd wordt op reden wel genoemd, waarbij men gemakshal- ject moet begeleiden. Zijn werkzaamheden de Aziatische film dat het Rotterdams film- een jongen en uiteindelijk door hem als hoer ve vergeet dat de meeste documentaires vergen weinig tijd, wat hem alle gelegenheid festival ons sinds jaar en dag voorschotelt: misbruikt wordt. Halverwege de film weten geeft het knappe hotelmeisje te versieren. In sociaal-realistische vertellingen, ingetogen we wat haar lot zal zijn, als een vriend van het eerste deel van Wonderful Town bevinden en doeltreffend verfilmd. Zonder overbodige haar geliefde vertelt over de lotgevallen van Wonderful Town we ons daadwerkelijk in een paradijs zoals franje of poespas, vrij van effectbejag. Hier een ander meisje. Vanaf dat moment kan het verandert in horrortown Wonderful Town westerse toeristenbrochures dat zo graag geen postmoderne verwijzingen, gefragmen- verhaal nog maar één richting uit. Liew voorschotelen. De zon schijnt onophoudelijk, teerde verhaalstructuren of opgefokt camera- Seng-tat houdt het in vergelijking daarmee tegenwoordig bestaan uit beelden van wild in op de huid af, totdat er niets overblijft dan dat deze jonge regisseurs zo consequent zijn groene palmbomen en rotsachtige bergen sie- werk en montage. Alsof Liew Seng-tat en stukken vrolijker. Twee kleine kinderen, het rond zwaaiende camera’s, het liefst zo een digitale camera die – zo neutraal moge- in de uitvoering van hun stijl, dwingt respect ren het landschap. Het is het perfecte decor Assarat terugkeren naar een oerstructuur van broers, moeten het zonder moeder stellen – onrustig mogelijk gemonteerd. Even mank lijk – op ooghoogte staat met de acteurs. De af. Ze filmen met een haast mathematische voor een opbloeiende zomerliefde en Assarat de cinema. n en hun vader zien ze nauwelijks, die tuurt ’s gaat de vergelijking met landgenoot en maker, als auteur, als creatieveling, als kun- precisie – en misschien ligt daarin hun per- laat niet na dit in betoverende, zoetsappige Flower in the Pocket Maleisië, 2007 regie en scenario Liew nachts alleen even om het hoekje van de meesterfilmer Tsai Ming-liang, die weliswaar stenaar, is hier schijnbaar afwezig. Hoewel soonlijke stempel besloten. muziek te laten doorklinken. Seng-tat camera Albert Hue See Leong montage Liew Seng- slaapkamerdeur. Slapen, wassen, spelen, alles houdt van statische shots, maar nadrukkelijk dat past bij het sociaal-realistische verhaal Maar dan begint het te regenen en slaat de tat geluid Cheng Lam Ong muziek Arif Rafhan Othman doen ze samen en zelfstandig. Hun lot doet kiest voor een cinematografische invulling. dat ze vertellen, maakt het hun films soms sfeer om. Wonderful Town verandert in hor- productie Michelle Yen San Lo duur 97’ met Zi Yiang Wong, Tsunami Ming Wei Lim, James Lee denken aan dat van de kinderen uit Nobody Mij doen Love Conquers All en Flower in the ook wat afstandelijk. Je zou willen dat ze je Wonderful Town, de andere Tiger-kandidaat rortown, de muziek wordt grimmig van toon. Wonderful Town Thailand, 2007 regie en scenario Aditya Knows (2004) van Kore-eda Hirokazu, hoewel Pocket eerder denken aan Direct Cinema. Tan meer in de gewenste richting sturen, de die een New Currents Award won, is even De locals kunnen het niet verkroppen dat een Assarat camera Umpornpol Yugala montage Lee Chatameti- kool geluid Akaritchalerm Kalayanamitr muziek Tee Chaiyadej daar de alleenstaande ouder op een gegeven Chui Mui en Liew Seng-tat pellen de filmische camera sterker laten spreken, vaker muziek sereen als Flower in the Pocket, maar filmisch binnendringer er met het meisje vandoor productie Soros Sukhum duur 90’ met Anchalee Saisoontorn, moment helemaal uit beeld verdwijnt. middelen die hen ter beschikking staan tot gebruiken om emoties te benadrukken. Maar uitgesprokener. Het begint al met een bijna gaat en beginnen het verliefde stel te terrori- Supphasit Kansen

10 Skrien februari/maart 2008 februari/maart 2008 Skrien 11 Rediscovering the Fourth Generation De oudere broers van Zhang en Chen De Vierde Generatie Chinese filmmakers viel tussen wal en schip. Toen ze afstudeerden begon de allesvernietigende D e aanwezigheid van zogenoemde ‘Free Culturele Revolutie en daarna Radicals’ vormt de rode draad in de program- mering van het International Film Festival werden ze internationaal over- Rotterdam (IFFR). En daarmee doelt het fes- vleugeld door de Vijfde Gene- tival op filmmakers en kunstenaars ‘die eigenzinnig en energiek hun eigen koers vol- ratie van Zhang Yimou en Chen gen’. Nu lijkt dat voor kunstenaars een pri- Kaige. Het Rotterdamse film- maire arbeidsvoorwaarde (niet energieke en niet eigenzinnige kunstenaars zullen waar- festival haalt de bijzondere films schijnlijk nooit de klapmappen van de van deze generatie terecht uit gemeentelijke kunstuitleen verlaten) en dus de vergetelheid. bijna een pleonasme, maar voor filmmakers ligt dat toch anders. Hollywood, om maar Kim van der Werff Sacrificed Youth eens wat te noemen, wemelt van de trend- volgers, jaknikkers en formulefetisjisten, die ondanks hun angstwekkende gebrek aan Cesuur In een andere sociaal-politieke context dan filmfestival van Vancouver. Twaalf films die Oudere broer over. De altijd dreigende monotonie van zo’n authenticiteit toch aardig naam weten te Misschien juist door die lacune van tien jaar die waarin zij waren opgeleid moesten deze gemaakt zijn in de eerste periode na de her- De tragiek van de Vierde Generatie filmma- bijna constante gesproken tekstlaag, wordt maken. reflecteert het werk van de Vierde Generatie filmmakers zoeken naar hun eigen vormen vatting van de filmproductie, eind jaren kers was dat ze al te veel tussen de wal (de met grote technische beheersing weerstreven Maar hoe zit dat als je als filmmaker opgeleid filmmakers nauwelijks dat van hun voorgan- en verhalen. zeventig tot eind jaren tachtig. De ‘heront- Culturele Revolutie) en het schip (het film- door de soepele, beweeglijke cameravoering en gevormd wordt in een omgeving waar de gers. Alsof de Chinese filmgeschiedenis met Geweldige films heeft dat opgeleverd, getui- dekking’ waarvan in de programmatitel spra- maken) waren geraakt om destijds internati- en een gevarieerde montage. Zhang Nuanxin termen ‘vrij’ en ‘radicaal’ heel andere conno- hen opnieuw begon. In zekere zin is dat ook ge de gevarieerde selectie die is samengesteld ke is, zal voor een groot deel van ons eerder onaal aanzien te kunnen verwerven. Deze brengt daarmee het onderwerp dichtbij de taties oproepen? Waar je als filmmaker maar zo: het continuüm was onderbroken en meer door IFFR-programmeur Gerwin Tamsma en een kwestie van ‘ontdekking’ zijn. En na die filmmakers moesten vanuit stilstand in bewe- kijker en vergroot diens betrokkenheid beter geen free radical kan zijn om deportatie dan generaties voor hen markeerde de Vierde Shelly Kraicer, specialist op het gebied van ontdekking volgt wellicht de verbazing dat ging komen, met als loodzware bagage een enorm. Je volgt de blik van Li Chun als ze naar onherbergzame gebieden te voorkomen? Generatie een cesuur in de filmproductie. Chinese cinema en programmeur van het we het niet eerder ontdekt hebben. Waarom recente, zeer gewelddadige geschiedenis een groep lokale meisjes gadeslaat die na het Met andere woorden: hoe overleven filmma- klinken namen als Huang Shuqin (Woman waarin repressie van het individu staatskunst kers een dictatoriaal regime? Demon Human, 1987), Zhang Nuanxin (Sacri- nummer één was. Als een oudere broer heb- In het Cinema Regained-programma, waar- ficed Youth, 1985) en Yan Xueshu (In the Wild ben zij het pad geëffend voor de generaties Pas na Mao’s dood in mee het Rotterdamse filmfestival jaarlijks in Mountains, 1985) als grote onbekenden, ter- na hen. Zij hebben het ergst geleden onder 1976 mocht de Vierde de filmgeschiedenis duikt, wordt onder de wijl bijna iedereen Zhang Yimou en Chen het juk van hun strenge ouders, moesten de titel ‘Rediscovering the Fourth Generation’ Kaige kent? Waarom is het de Vijfde Genera- grenzen van hun vrijheid aftasten, zoeken Generatie filmmakers aandacht besteed aan de Vierde Generatie tie filmmakers, waartoe laatstgenoemden naar de regels van het spel en een cinemato- eindelijk gaan doen waar- van Chinese filmmakers. Een generatie die behoren, wel gelukt om het gat in de grens grafisch antwoord bieden op het nationale het meest te lijden heeft gehad onder de ide- te vinden? Is hun werk beter dan dat van de trauma dat de Culturele Revolutie had ver- voor ze opgeleid waren ologische grilligheid van het regime van Mao Vierde Generatie? oorzaakt. Zedong. Deze groep werd, toen ze was afge- Daarover kan lang gediscussieerd worden. Je Een film juist over dat trauma is Sacrificed werk een georganiseerde flirt aangaan met de studeerd aan de filmacademie van Beijing, in zou wel kunnen stellen dat Zhang en Chen Youth (Zhang Nuanxin, 1985). Een intieme jongens van het dorp. Die blik dwaalt van de 1966 geconfronteerd met de Culturele Revo- binnenlandse symboliek en thematiek heb- vertelling over een jonge studente die tijdens meisjes naar de jongens, weer terug naar de lutie. Die betekende een meedogenloze cul- ben weten te vertalen naar universeel aan- de Culturele Revolutie vanuit Beijing op het meisjes, blijft soms even rusten op een detail, turele drooglegging die tien jaar zou duren, sprekende verhalen die met veel esthetische Chinese achterland wordt geplaatst om daar op een gezicht, op wat de meisjes dragen. in sommige gevallen gecombineerd met een bravoure verteld worden. Met name Zhang handarbeid te verrichten. De film laat met Daarmee vertelt de camera vele malen ade- heropvoedingsverblijf ergens op het platte- heeft een visueel vocabulaire aangelegd dat indrukwekkende totaalshots zien hoe over- quater wat er eigenlijk in het hoofd van Li land. Pas na Mao’s dood in 1976 werd de bij een groot publiek maatgevend is gewor- weldigend mooi het gebied is waar hoofdper- Chun omgaat. Niet nadrukkelijk, niet hinder- filmacademie in Beijing heropend en mocht den voor de receptie van Aziatische cinema. soon Li Chun gedwongen verblijft. Deze Li lijk kunstmatig, maar met een weldadige en de Vierde Generatie filmmakers eindelijk Ook al is daar inmiddels een generatie Chine- Chun, medicijnenstudente, kan slecht aarden aangrijpende vanzelfsprekendheid. gaan doen waarvoor ze ooit opgeleid waren, se filmmakers achteraangekomen, de Zesde, in het afgelegen dorp in de provincie Yunan zij het onder voortdurende censuur, want die van die esthetiek en exotiek duidelijk waar ze moet leven temidden van de Dai, een Bloem ook Mao’s erfgenamen tolereerden geen al te afstand heeft genomen. etnische minderheid. Haar vertwijfeling en Een andere film die duidelijk ingebed is in de Woman Demon Human kritische noten. heimwee verwoordt ze in een kalme voice- politieke structuur van de toen recente

12 Skrien februari/maart 2008 februari/maart 2008 Skrien 13 geschiedenis is het spektakel Little Flower (Huang Jianzhong en Zhang Zheng, 1979), met in een van de hoofdrollen een piepjonge Joan Chen. Little Flower speelt zich af gedu- rende de burgeroorlog, waarin communisti- sche rebellen het opnemen tegen het natio- nalistische leger van de Kwomintang. Gelar- deerd met spectaculaire oorlogsscènes, wordt een familietragedie verteld die zijn oorsprong heeft in een ongelukkige periode vol armoe- de en depressie. Vorm en personages lijken regelrecht ontleend te zijn aan die gelikte communistische muurschilderingen waarop iedereen er altijd blijer, mooier, gezonder en kameraadschappelijker uitziet. De film neemt een duidelijk standpunt in tegen de Kwomin- tang en voor de onverschrokken communisti- sche guerrillastrijders. Subtiel is het niet, maar wel onderhoudend en knap geënsce- neerd. Little Flower is een van de vroegste films uit het programma. Inhoudelijk ligt de film het dichtst bij de ideologie van de Derde Genera- tie filmmakers, volgens de destijds gangbare schema’s van goed versus kwaad. Met helden en heldinnen die bovennatuurlijk dapper Het grootstedelijke Black Snow is direct verwant met het werk van de Zesde Generatie Black Snow

zijn. Joan Chen mag dan voor haar bijdrage van de Beijing Opera die alleen maar man- grimmig en tegelijkertijd treurig portret van aan deze film beloond zijn met een acteer- nenrollen speelt, overeenkomsten met het een ex-gedetineerde die in weerwil van zijn prijs, vergeleken met een aantal andere titels werk van Chen Kaige. Het is echter alsof voornemen om op het rechte pad te blijven uit dit programma is Little Flower een vlakke Huang Shuqin een kwartslag meer vanuit de toch ten onder gaat. Niet het rurale China, in film die vooral appelleert aan het melodra- personages vertelt. Sterk gestileerde scènes andere films vaak met veel allure gefotogra- matische inlevingsvermogen van de kijker. die zich afspelen op een ander realiteitsni- feerd, maar de anonimiteit van de grote stad Van een geheel andere orde is Woman Demon veau worden afgewisseld met liefdevolle vormt de setting van deze film. Donkere ste- Human (1987) van Huang Shuqin. In zijn observaties van het alledaagse leven. Daarin gen, benauwde behuizing, grootstedelijke epische opzet en zijn nadrukkelijke situering staat niet het esthetische effect centraal, mobiliteit. in het kunstenaarsmilieu vertoont deze film, maar de essentie van het handelen. Huang De camera is beweeglijk en handheld en de over het leven van een begenadigd actrice vertelt de kijker niet hoe bijzonder Beijing documentaire-esthetiek maakt de film direct Opera is – loodzwaar, maar ook ongelooflijk verwant met het werk van de filmmakers van mooi – hij maakt daar een complexe, genuan- de Zesde Generatie (Jia Zhang-ke, Zhang ceerde ervaring van. In veel scènes is te zien Yuan, Lou Ye). Wat in Woman Demon Human Programma ‘Rediscovering hoe acteurs zich voorbereiden op hun rol en nog getoond wordt als een samenleving waar- intense fysieke trainingen ondergaan. De in een vrouw nota bene kansen heeft om haar the Fourth Generation’ camera draait tussen alle personages door en persoonlijke geluk na te streven, is in Black geeft en passent een precies beeld van een Snow een repressieve, deprimerende omge- 1979 Troubled Laughter – Yang Yanjin en Deng Yimin kleine subcultuur die ondanks de grootse ving. 1979 Little Flower – Huang Jianzhong en Zhang Zheng kunstzinnige prestaties ook kleingeestig kan Behalve dat dit programma een aantal mees- 1980 Evening Rain – Wu Yigong en Wu Yonggang zijn. Er bestaat geen twijfel over hoezeer de terlijke films bevat, biedt het een essentiële 1981 The Alley – Yang Yanjin hoofdpersoon Qiu Yun vervlochten is met invulling op een cinematografische omissie. 1982 My Memories of Old Beijing – Wu Yigong haar omgeving. Maar Qiu Yun, gespeeld door Om inzicht te hebben in de dynamiek van de 1983 River Without Buoys – Wu Tianming de beeldschone Xu Shouli, laat zich niet Chinese filmgeschiedenis is het van belang 1984 At the Beach – Teng Wenji alleen bepalen en motiveren door die omge- kennis te nemen van het werk van de Vierde 1985 In the Wild Mountains – Yan Xueshu ving, ze heeft een duidelijk doel voor ogen Generatie. Paradoxaal genoeg laat juist dit 1985 Sacrificed Youth – Zhang Nuanxin en ze is daarom als krachtig en niet archety- programma in zijn verbluffende verscheiden- 1985 A Narrow Lane Celebrity – Cong Lianwen pisch vrouwelijk personage zelf actief in het heid zien hoezeer het generatiedenken niet 1987 Woman Demon Human – Huang Shuqin construeren van haar leven. altijd een indicatie is voor stilistische en 1990 Black Snow – Xie Fei inhoudelijke richting. Wat de indeling in

Het Filmmuseum vertoont in de periode van 31 januari t/m 10 februari vier Grimmig generaties wel blootlegt is de fundamentele films uit het programma: Black Snow, In the Wild Mountains, Sacrificed Youth Nog veel subjectiever, maar allerminst opti- verbondenheid van de Chinese filmcultuur en en At the Beach. mistisch, is Xie Fei’s Black Snow (1990). Een politieke ontwikkelingen. n

14 Skrien februari/maart 2008 De derde film van de Mexicaan- se regisseur Carlos Reygadas is, voor wie zich laat meevoeren door zijn strakke, schematische opbouw, een van de meest bij- zondere films ooit gemaakt. Het ‘licht’ uit de vertelling schijnt met ongekende scherpte en onvergetelijke kleuren van het scherm. En zelfs vrouwen krij- gen van Reygadas ditmaal enige diepgang. Gerlinda Heywegen

D e openbaring van het afgelopen filmfes- Een tatoeage op je netvlies tival van Cannes was Stellet licht, de derde film van de Mexicaanse regisseur Carlos Rey- gadas (Japón, 2002; Batalla en el cielo, 2005). Stellet licht van Carlos Reygadas Stellet licht betekent zo veel als ‘stil licht’. De kleuren die Reygadas weet te creëren, stralen als stil, sereen licht van het doek. Wie wel eens verwonderd kijkt naar het lichte zilve- ren groen van bomen en struiken in de lente of het volle zware, wulpse groen van de zomer, zal dezelfde sensatie voelen bij het zien van Stellet licht. De film is als een tatoe-

16 Skrien februari/maart 2008 februari/maart 2008 Skrien 17 age op je netvlies. Als je deze kleuren een- een zonsondergang is voorspelbaar, maar dat Klok cielo gebeurt iets dergelijks. De eenvoudige blad van een rode cederboom zomaar door de maal gezien hebt, of beter nog gevoeld, gaan maakt niets uit. Reygadas wil een groot Vrij snel na de scène waarin het gezin om Marcos lijdt onder het feit dat hij samen met klinisch witte kamer te laten dwarrelen. Ook ze nooit meer weg. regisseur zijn en filmt ook zo. Bescheiden- tafel zit, barst Johan, inmiddels alleen, in zijn vrouw een baby heeft gekidnapt die ver- als je het niet weet, kun je wel bedenken dat Om dat effect te bereiken gebruikte Reygadas heid is niet nodig als je zo veel talent hebt. huilen uit. En hij zet de klok stil. De klok die volgens sterft. Zijn vrouw niet, die leeft Reygadas er in ieder geval iets mee wil zeg- een procedure die alleen een waaghals en Met een draaiende camera tast zijn nieuwe door de reflectie van het gezin in de klepel gewoon verder. Domme, domme vrouw! Vrou- gen, zo nadrukkelijk laat hij het zien, zo zondagskind als hij zou durven gebruiken. director of photography, Alexis Zabé (Tempo- symbool werd van hun gezamenlijke leven. wen zijn er om mee te neuken of je door te nadrukkelijk moet het iets mythisch hebben Direct van het cameranegatief werden vijf rado de patos, Fernando Eimbcke, 2004) de Aan het einde zal Johans vader, wanneer het laten pijpen, dat zegt Reygadas met Batalla en zo nadrukkelijk hebben Johan en Marian- vertoningskopieën getrokken. Normaal nachtelijke hemel af. Krekels, een brullend verhaal een dramatische draai heeft gemaakt en el cielo. Dat is wat Ana doet voor Marcos. ne het erover. Dat het blad niet van een gesproken wordt van zo’n master positive varken, een stoomtrein in de verte, dat is de en alles kapot leek, de klok weer een zwengel Haar straf is de dood. De Amerikaanse film- gewone maar zelfs rode ceder is bijvoorbeeld. eerst een intermediair negatief gemaakt, muziek van het begin van Stellet licht. Als geven. Het leven kan weer opgepakt worden. journalist Manohla Dargis schreef in The New Dat de rode ceder door sommigen wordt het licht wordt, trekt de camera traag voor- Er is een wonder gebeurd. York Times al eens dat om onverklaarbare Als je deze kleuren een- waarts over de grond, een prachtig groen Voor het eerst besluit Reygadas de zwaarte in redenen mannelijke regisseurs graag verha- Bescheidenheid is niet nodig landschap in. In de verte staat een huis. En zijn filmverhalen wat lucht te geven. De cli- len maken over prostituees. Reygadas’ Ana maal gezien hebt, gaan ze ineens ben je binnen. Het verhaal kan begin- max leunt zwaar op Ordet (Carl Theodor Drey- doet het zelfs voor de lol. als je zo veel talent hebt nooit meer weg nen. Reygadas creëert de sfeer om dat ver- er, 1955), ook naar eigen zeggen. In een haal het beste te ondergaan. Rustig, afwach- cyclus zie je Johan worstelen met de liefde Lijden gezien als hulp bij het verwerken van ver- tend. Als je je niet aan het schema van de die hij koestert voor twee vrouwen. Voor In Stellet licht zijn de vrouwen Esther en driet en lijden, en aanvaarding van je lot waarmee alle verdere prints worden gemaakt. Mexicaan kunt overgeven, is Stellet licht frus- Esther maar ook voor Marianne, de minnares. Marianne voor het eerst niet zulke flat cha- bevordert, zodat Marianne kan zeggen dat Door er zo twee stappen uit te halen wist trerend. Wil je in het universum van Reyga- En dat in een gemeenschap als die van de racters. Misschien omdat Reygadas onmoge- het allemaal goed zal komen. In de slotscène Reygadas alleen al technisch een unieke film das meedoen, dan is de film een van de mennonieten. Voor zijn verhaal over ontrouw lijk met echte mennonieten expliciete seks- wordt het huis verlaten. Even zie je nog de te maken. De scherpte van die versie, die in meest bijzondere die je in een leven zult had Reygadas een extreme context nodig. scènes kon filmen, moest hij wel wat meer buitenkant. Dan keert Reygadas nog eenmaal Cannes werd vertoond, is ongekend. Zoals je zien. Eentje die meteen duidelijk zou maken, want aandacht besteden aan de vrouwen. Naast terug naar de natuur. Een boom in de verte is in je tuin afzonderlijk alle blaadjes aan een In het huis dat van Johan en Esther en hun de Mexicaan laat weinig te puzzelen over, dat Johans verdriet, die tenslotte de ‘slechterik’ bijna een ode aan zijn eerste film Japón. De boom kunt zien, zo scherp waren ze nu ook. zeven kinderen blijkt te zijn, zie je het gezin deze ontrouw werkelijk het grootste pro- is, lijden ook de vrouwen. Zo erg zelfs dat camera gaat achteruit. Het wordt langzaam Zelfs de traditioneel gemaakte kopieën, die in de reflectie van de klepel van hun klok. bleem op de wereld is. Ontrouw, waarover Reygadas daar een bloedstollende en verdrie- donker. En weer draai je zelf een beetje. wereldwijd te zien zullen zien, behouden Eerst in een medium-shot en meteen daarna Reygadas zelf tijdens een persconferentie in tige scène aan wijdt. De vrouwen lossen het Langs een sterrenhemel. Met in de verte een dankzij belichting en camerawerk een verras- close. Reygadas plaatst ze letterlijk in de tijd. moderne communicatie zoals mobiele tele- Cannes zei dat je het toch maar beter zo min zelf op. Ze zijn er om Johan absolutie te fluit van een trein. Met een varken dat brult. sende scherpte. Johan en Esther zijn mennonieten. Vredelie- foons en internet. En Reygadas’ acteurs zijn mogelijk moet plegen. geven. Hoewel Johan hen allebei verdriet aan Met alle nachtelijke geluiden van Noord- vende, religieuze mensen die plautdietsch echte mennonieten. Zoals altijd hangt hij de Zoals in al zijn films vertelt Reygadas over deed – want ja, wat kan een man eraan doen Mexico. En met in je hoofd een naijlend Nacht praten, een van zestiende-eeuws Fries afge- Bressoniaanse gedachte over acteren aan. Je een man met zware innerlijke problemen. In dat hij van twee vrouwen houdt? – is Stellet meesterwerk. n Reygadas filmt veel natuur, net als in Japón. leid dialect. Mennonieten leven tegenwoor- kunt beter werken met echte mensen, die Japón doolt Alejandro Ferretis rond in de licht een gestage vertelling om hem te red- Zijn film is een klassieke vertelling, die zo dig vooral in Midden- en Zuid-Amerika en niet mogen weten wat voor verhaal je met ze prachtige natuur, terwijl hij om onduidelijke den. En Reygadas heeft er een wonder voor Stellet licht Mexico/Nederland/Frankrijk/Duitsland 2007 schematisch is opgebouwd dat het bijna kil zijn ooit overgewaaid uit Europa. Hun levens- aan het construeren bent. Laat ze slechts redenen zelfmoord wil plegen. Een oude nodig. Het lukt hem. regie en scenario Carlos Reygadas camera Alexis Zabé wordt, klinisch, zeker in combinatie met dat stijl heeft iets weg van de Amish. Reygadas’ ‘zijn’ en het publiek zelf in het hoofd het vrouw geeft hem als halve heilige via seks Een enkele keer besluit hij om de kijker ver- montage Natalia Lopez geluid Raoul Locatelli production design Nohemi Gonzalez productie Carlos Reygadas en Jaime strakke beeld. Stellet licht begint met een mennonieten zijn gematigd. Ze gebruiken verhaal creëren dat door de montage wordt het leven terug. Mannen diepgang, vrouwen lichting te geven. Bijvoorbeeld door in de Romandia distributie Filmmuseum duur 127’ met Cornelio zonsopkomst. Dat de film zal eindigen met wel elektriciteit, maar bijvoorbeeld geen gesuggereerd. zo plat als een dubbeltje. Ook in Batalla en el liefdesscène tussen Johan en Marianne een Wall, Miriam Toews en Maria Pankratz Is Stellet licht een Mexicaanse Ordet?

Is Stellet licht een ode aan Voor: Geen Stellet licht zonder Ordet Tegen: Dreyer draait zich om zijn graf Ordet (1955) van de Deense Ordet toont een kleine, zwaar reli- met zijn eigen taal en regels erg doet meubels, de leegte in de ruimte, zelfs Stellet licht gebruikt inderdaad ele- heeft opgehaald bij de garage, rijdt hij regisseur Carl Theodor Drey- gieuze gemeenschap. Een vader, denken aan die in Ordet, is Reygadas’ een beetje op de mensen. In Ordet menten uit Dreyers Ordet. Verder heeft drie keer een rondje van 360 graden, er? Volgens de Mexicaan zelf Morten Borgen, leeft met zijn drie verhaal meer particulier. Eigenlijk lijkt wordt op hetzelfde moment als in Stel- de film echter niets van doen met het gevolgd door de camera. Imponerend, zoons, van wie een stelt dat hij Jezus het er nog het meest op dat hij wel een let licht de klok weer aangezwengeld. werk van de strenge Deen. Waar Dreyer maar volkomen betekenisloos. Ook niet. Op een persconferentie in Christus is. De oudste zoon is gelukkig ode aan Ordet wilde brengen, daar het Net daarvoor heeft Reygadas letterlijk een zeer sobere stijl inzet die zo min filmt Reygadas keer op keer zonlicht dat Cannes vertelde hij dat hij dat getrouwd met de godvruchtige Inger, ideale Mexicaanse decor voor vond en een remake gemaakt van de meest mogelijk merkbaar moet zijn, gebruikt de cameralens overstraalt. Mooi, maar althans niet zo had bedoeld. die zwanger is van hun derde kind. Ook vervolgens een eigen film maakte die monumentale scène. Inger ligt opge- de Mexicaan stilistisch vuurwerk dat leeg. In zijn poging zo graag de regels Maar Ordet is wel een inspi- Reygadas’ verhaal speelt in een afge- vaak verwijst naar momenten uit de baard, iedereen kan afscheid van haar constant de aandacht vraagt. Reygadas van de filmtaal in elke scène aan zijn zonderde religieuze gemeenschap. Deense film. Ordet in Mexico. nemen. Mensen zitten stil en de kamer wil imponeren, Dreyer niet. Het leidt in laars te lappen, overschreeuwt hij zich ratiebron voor hem ‘omdat de Mennonieten leven autarkisch, in dit Zo zet Johan in het begin van de film de is sereen van het kaarslicht en het wit. Stellet licht tot een aaneenschakeling en wordt het maniëristisch. Zo begint film zo puur en zuiver is’. Een geval in het noorden van Mexico. Ze luid tikkende klok stil. In Ordet wordt Dreyers zwart-wit is strak en vlijm- van stilistische hoogstandjes die verder een dialoog tussen Johan en zijn vader vergelijking (met plotspoilers!). komen amper in contact met de rest die klok pas stilgezet op het moment scherp. Stellet lichts Esther ligt, pre- geen functie hebben. Het zijn eigen- bijvoorbeeld pas als de camera een van de wereld. dat Inger gestorven is in haar kraam- cies zoals Inger, in een kist opgebaard. lijk nutteloze, lege scènes. Zo wordt rondje heeft gedraaid over het land- Het Amsterdamse Film- Stellet licht kent een Johan die niet bed. Reygadas’ stille drama heeft een In de kamer naast de hare zitten men- de auto van Johan ingehaald op een schap en de twee weer in beeld heeft. museum vertoont Ordet bepaald een Christus is maar een uiterlijk dat doet denken aan het schil- sen bij elkaar. Familie neemt afscheid zandweggetje. Enkel en alleen omdat Zo wordt Stellet licht het werk van een op 17 en 20 februari. mens van vlees en bloed. Hij heeft een derij American Gothic van Grant Wood van de vrouw. Geen Stellet licht zonder Reygadas het mooi vindt om het hierbij kinderlijke regisseur: kijk eens wat ik De film is ook op dvd te minnares. Weinig vroom. Hoewel de en dat eveneens erg lijkt op de kale Ordet. Schatplichtig, dat is het woord. opwaaiende stoffige zand door het zon- kan! Dreyer draait zich om in zijn graf. krijgen (Engelse of Ameri- setting van die kleine gemeenschap interieurs van Ordet. Op de muren, de Gerlinda Heywegen licht te filmen. En als Johan zijn krukas André Waardenburg kaanse import).

18 Skrien februari/maart 2008 februari/maart 2008 Skrien 19 Het meesterlijke Paranoid Park is de nieuwste film van Gus Van Sant, de chroniqueur van de Amerikaanse jeugdsubcultuur, in dit geval de skaters. Hoofdpersoon is de zestienjarige Alex, die ongewild een gruwelijk ongeluk veroorzaakt. Hij verzwijgt zijn schuld, maar kan er nauwelijks mee leven. Daarom besluit hij het verhaal op te schrijven. Kim van der Werff

Op YouTube staat het filmpje ‘Youth – Gus Van Sant’, gemaakt door iemand die zich Inmy- ownprivateidaho noemt. Het is een vier minuten durende montage van fragmenten uit films van Van Sant, ingeleid door een aantal betekenissen van het woord ‘youth’. Een daarvan beschrijft adequaat in welke levensfase Gus Van Sant bij uitstek geïnteres- seerd is: ‘De levensfase tussen kindertijd en volwassenheid.’ Want welbeschouwd bevindt het gros van Van Sants personages zich in wat je de belangrijkste periode van het leven zou kunnen noemen, waarin dat leven vorm krijgt of juist de eerste tekenen van ontspo- Paranoid Park van Gus van Sant ring zich aandienen. In de marge speelt nog wel wat context mee: ouders, leraren, mento- ren, politiepersoneel. Maar het kloppend hart wordt gevormd door de bloem der natie: jonge schandknapen in My Own Private Idaho Jong, mooi en (1991), een paar junkies in A Drugstore Cow- boy (1989), een idioot slim gevalletje white trash in Good Will Hunting (1997), verdwalen- de jongemannen in Gerry (2002), twee jeug- Van Sant bouwt een span- dige massamoordenaars in Elephant (2003), verontrustend ning op waarin de dood bijna de Last Days (2005) van een verdwaasde jonge rockster en, in zijn meest recente als een verlossing komt meesterwerk Paranoid Park (2007), een zes- tienjarige skater die zijn leven in een nacht- dichtbij de dood merrie ziet veranderen. Ze zijn stuk voor stuk jong, mooi en ondanks de bloei van hun jeugd vaak verontrustend Blake in beeld te houden terwijl hij doelloos van licht en donker, slowmotion en een uit- dan met toevoegingen en wijzigingen, waar- of plaats. Een ideale, ongecorrumpeerde kunnen zijn, maar op wat ze zijn. Zo slaagt dichtbij de dood. Hun eigen dood of het ver- en al bijna ontzield door het bos zwalkt. In gekiende soundscape. Het zingende geluid door hij uiteindelijk tot de kern van de zaak wereld. de vijftiger er wonderwel in een authentiek oorzaken van de dood van een ander. Omdat Gerry laat hij je voelen hoe de lichtelijk laco- van de wieltjes, het klappen van de boards, komt: het afschuwelijke ongeluk dat als een beeld te geven van een jeugdcultuur. Een in de wereld van Gus Van Sant de dood niet nieke houding van twee verdwaalde jongens donkere gestalten die de zwaartekracht trot- spookbeeld in zijn hoofd blijft hangen. Je Oordeel altijd precaire opgave, omdat jeugdculturen alleen komt met ouderdom, ziekte of een omslaat in onverholen angst als duidelijk seren met ongelooflijke waaghalzerij: door de weet dan dat hij niet alleen schuldig is aan Zoals in zijn voorgaande films verbindt Van zich niet graag in een keurslijf laten dringen. verknipte geest, maar ook als gevolg van een wordt hoe verstrekkend de gevolgen zijn van ogen van Alex zie je hoe overweldigend die een afschuwelijk ongeluk, maar dat hij Sant hier geen enkele morele boodschap aan. Van Sants specifieke voorkeur voor jongeren- simpele dwaling of pijnlijk toeval. Met name een verkeerde afslag in de woestijn. Van Sant plek is, dat het omkleed is met een lichte bovendien een pad is ingeslagen waarvan hij Je wordt niet uitgenodigd een oordeel over cultuur en, verwant daaraan, populaire cul- in zijn laatste vier films – Gerry, Elephant, maakt het zichtbaar door het voelbaar en dreiging van gevaar en anarchie. Je ziet ook niet meer terug kan keren. Van Sant heeft de Alex te vellen. Net zo min als je in Elephant tuur, maakt hem tot een uitgesproken Ame- Last Days en Paranoid Park – zoekt Van Sant daarmee onontkoombaar te maken. In die dat Alex ontwricht raakt door Paranoid Park. paniek en het ongeloof er glashard ingesne- wordt opgezadeld met een simplistische ver- rikaanse filmmaker. Jongerencultuur is niet naar een manier om de emotionele schemer- monotonie van lang aangehouden shots Hij rijdt er geen meter, kijkt alleen maar toe den. In een zinderende douchescène, waarin klaring voor de geweldseruptie op een mid- alleen een Amerikaanse uitvinding, maar toestand van zijn personages op een puur fil- bouwt hij een spanning op waarin de dood en laat zich door een volslagen onbekende Alex de schuld van zich af lijkt te willen was- delbare school of in Last Days een voorgebak- wordt bovendien in sterke mate bepaald door mische manier te verbeelden. In letterlijke bijna als een verlossing komt. verleiden om op een naburig rangeerterrein sen, zien we alleen zijn hoofd waar het water ken motief krijgt voorgeschoteld voor de de Amerikaanse markt. De verschillende sti- zin wordt er weinig verteld, geen van de op een passerende trein te springen. Daar met harde stralen op kletst. Druppels vallen Werdegang van de hoofdpersoon. In plaats listische en thematische elementen waaruit acteurs dikt de wanhoop aan, maar door de Verlossing gaat het mis. Als ze door een nachtwaker van zijn gezicht, het geluid is alsof je zelf daarvan zet Van Sant alles in om zijn films hij zijn handschrift heeft opgebouwd – het subtiele symbiose van beeld en geluid ont- Ook de hoofdpersoon van Paranoid Park ver- gesnapt worden tijdens hun illegale treinrit- onder de douche staat. Een verontrustend tot een tastbare en complexe ervaring te tempo, de superieure esthetiek en de onder- staat een dwingende en hallucinerende erva- langt naar verlossing. Deze zestienjarige Alex je, slaat Alex met zijn skateboard de man van geluid dat zodra het stopt wordt ingenomen maken. Daarin doet het eigenlijk niet zozeer geschiktheid van de plot – verwijzen naar ring. Waar nodig tergt Van Sant de kijker, Tremaine is wat je een skater zou kunnen zich af. De nachtwaker komt ongelukkig ten door schuldbesef. Een paar keer staat hij op terzake of Gabe Nevins, de vijftienjarige jon- Europese meesters als Béla Tarr, Aleksandr bijvoorbeeld door in Last Days minutenlang noemen, hoewel wannabe meer op zijn plaats val en sterft een gruwelijke dood. het punt daadwerkelijk iemand in vertrou- gen die reageerde op een oproep op MySpace, Sokoerov en Andrej Tarkovski. Zeker niet de is, want verder dan een mislukte ollie en een wen te nemen, maar schijnbaar vervullen de een acteertalent is of niet. Hij leent zijn minsten om de kunst van af te kijken. Van fliptrick komt hij niet. Desalniettemin kijkt Illusie denkbare gevolgen van zijn bekentenis hem fysieke verschijning en stem aan Alex, maar Sant heeft die invloeden echter verwerkt tot Alex reikhalzend uit naar zijn eerste kennis- De film gaat in feite over wat er daarna met zo veel vrees, dat hij er steeds weer de betekenis die we hem toekennen, is het een unieke, eigen stijl en is daarmee uitge- making met Paranoid Park, het beruchte ska- gebeurt: in plaats van de politie in te lichten, vanaf ziet. Ondertussen gaat het leven door. resultaat van zorgvuldige personageconstruc- groeid tot een van de belangrijkste filmau- tepark in Portland-Oost waar iedere skater gaat Alex ervandoor, zichzelf bezwerend dat Maar dan wel in een nieuwe paranoïde tie door middel van montage, decoupage en teurs van deze tijd. n die de kunst serieus neemt zichzelf komt het allemaal goed komt. Dat is natuurlijk een dimensie. De angst ontdekt te worden is even niet te vergeten de uitzonderlijke kwaliteit bewijzen. ‘Ik geloof niet dat ik klaar ben voor illusie. Alex verzwijgt zijn geheim, tot een reëel als de angst te moeten leven met zo’n van Christopher Doyle’s cameravoering. Paranoid Park Verenigde Staten 2007 regie, scenario en mon- Paranoid Park’, zegt hij tegen zijn vriend vriendin opmerkt dat hem wat dwarszit en verschrikkelijk geheim. Om de hardheid van Alleen waar een van de jonge, onervaren tage Gus Van Sant, gebaseerd op de novelle van Blake Nelson Jared, die antwoordt: ‘Niemand is ooit echt hem adviseert een brief te schrijven: ‘Bewaar die realiteit te benadrukken, zijn er als con- acteurs een lange, ononderbroken tekst moet camera Christopher Doyle en Kathy Li geluid Leslie Shatz productie David Allen Cress, Charles Gilibert, Marin Karmitz, klaar voor Paranoid Park’. het, verstuur het, verbrand het.’ Deze brief trast homemovieachtige sequenties in leveren, springen de onderontwikkelde Nathanaël Karmitz en Neil Kopp distributie A-Film duur 85’ Bij Alex’ eerste bezoek komt Paranoid Park vormt de structuur van Paranoid Park. Alsof gemonteerd van skatende jongens, grofkor- acteerkwaliteiten in het oog. Maar Van Sant met Gabe Nevins, Daniel Liu, Jake Miller, Taylor Momsen, over als een lunapark. Een beeldschoon spel Alex steeds opnieuw de brief schrijft, maar relige, beweeglijke beelden, los van een tijd selecteert zijn acteurs niet op wat ze zouden Lauren McKinneyvv

20 Skrien februari/maart 2008 februari/maart 2008 Skrien 21 We Went to Wonderland van Xiaolu Guo Teak Leaves at the Temple van Garin Nugroho Lichtvoetige reis Vrije geluiden lichtvoetigheid en melancholie. In dit geval in conventionele documentairevormen wor- zit die voor een groot deel in de karakters den afgewisseld met een meer essayistische van hoofdpersonen, de ouders van de regis- aanpak. We zien fragmenten uit een aantal seur. Zij zijn onervaren reizigers zonder al te optredens, waarin het jazztrio samenspeelt zonder bagage veel intellectuele bagage waar het de Europe- van Oost en West met traditionele muzikanten en dansers. In se geschiedenis betreft, hetgeen hun blik op een aantal interviews en impressies van De vorige film van de Chinese Xiaolu Guo How Is Your Fish Today de westerse wereld heel verfrissend maakt. De Indonesische regisseur Garin Nugroho filmde in zijn thuisland muziekgroepen op het platteland wordt een (2007) was een gelaagd en met symboliek overladen spel tussen De oude Guo kan door een operatie aan zijn de ontmoeting van westerse jazzmusici met traditionele Javaanse beeld geschetst van de achtergronden en de speelfilm en werkelijkheid. In haar nieuwste productie We went to strottenhoofd niet spreken. Zijn compacte muzikanten en beeldend kunstenaars. De muzikale confrontatie veelheid aan muzikale vormen en instrumen- Wonderland gaat Xiaolu Guo veel minimalistischer te werk. Met maar rake observaties tekent hij op in een overtuigt: in een kakofonie van geluiden blijken twee werelden ten die hier bestaan. De muzikale fragmenten klein opschrijfboekje en die worden vervol- zijn opmerkelijk, omdat je als kijker ondanks een digitale fotocamera met video-functie maakte ze – overigens elkaar te begrijpen. Maar die harmonie wordt verstoord door een gens door de regisseur als Engelse titels ver- de kakofonie van geluiden – waaraan soms haarscherpe en contrastrijke – zwart-wit beelden tijdens een taald en in beeld gebracht. ‘Ik kan niet spre- overdaad aan uitleggerige informatie. Annelotte Verhaagen geen kop of staart te ontdekken valt – wel bezoek van haar ouders aan Europa. Een intieme film met een ken. Alleen schrijven. Heel onhandig.’ Zo degelijk ervaart dat deze op het eerste aanstekelijke charme is het resultaat. Annelotte Verhaagen begint het. En later, als ze lang op de trein gehoor onvergelijkbare muzikale werelden moeten wachten: ‘Engelse treinen hebben elkaar op een wonderlijke manier raken en geen respect voor de tijd van mensen.’ of begrijpen. ‘Afvalverwerking is niet zo snel en efficiënt als in China’, en als ze door een verlaten Visueel woonwijk lopen: ‘Waar is de bevolking van Waar het gaat om de cinematografische Europa?’ Zijn vrouw heeft een constant zon- impact van de film zijn de meer visuele en nig humeur, ze bewondert de oude parle- niet in eerste instantie op het informeren van mentsgebouwen langs de Theems en vooral de kijker gerichte beelden het meest interes- D e in Engeland wonende Xiaolu Guo heeft je gaat, hoe minder je begrijpt’, is een citaat bij het winkelen (ze passen schoenen die in D e free jazz heeft nooit een bijzonder sant. Hier voelt de kijker ook het meest de iets met reizen, niet vanwege het geplande van de oude meester Lao Tzu, dat in de film China niet verkrijgbaar zijn maar wel made in omvangrijke schare bewonderaars gekend. invloed van de regisseur, die met onder ande- reisdoel, maar vanwege de onverwachte ont- voorbijkomt. Als je reist, neem je weliswaar je China) geniet ze met volle teugen. Tussen Dat komt simpelweg omdat de muziek door re Leaf on a Pillow (1998, de openingsfilm moetingen en wisselende perspectieven op de eigen vertrouwde denkwereld mee, maar alle neus en lippen door komen herinneringen zijn experimentele en vrijgevochten karakter van Rotterdam in 1999) en Opera Jawa (2006) wereld die het zich verplaatsen onvermijde- nieuwe indrukken kunnen leiden tot een over het China van de Culturele Revolutie – zonder traditionele akkoordenschema’s, bewees over grote visuele kwaliteiten te lijk met zich meebrengt. Althans, dat is de aangename verwarring. En die is koren op de langs, bijvoorbeeld als tijdens een spelletje vastgelegde composities en ritmische struc- beschikken. De film geeft fantasievolle of conclusie na het zien van How is your Fish molen voor een filmmaakster die ervan houdt mahjong wordt geconstateerd dat dit spel turen – veelal als zeer ontoegankelijk wordt symbolische details, zoals het beeld van een Today?, waarin een jonge man naar het koude te laveren tussen fictie en werkelijkheid. jarenlang verboden was, of hoe vader Guo ervaren. De Zwitserse pianist Guerino Mazzo- stoet in kleurrijke traditionele kleding met noorden van China reist en waarmee zij vorig propagandaposters schilderde en in zijn jaren la is een van de huidige vertegenwoordigers angstwekkende maskers gestoken Indonesi- jaar op IFFR vertegenwoordigd was, en We Rake observaties in het werkkamp rijst leerde verbouwen. van het genre. Hij speelt een grote rol in de ers die de contrabas van Jones met zich mee- Went to Wonderland, dat dit jaar op het Rot- Net als How Is Your Fish Today blinkt We Went Na het bezoek aan Engeland reizen de twee film Teak Leaves at the Temple van Garin dragen, of Ismanto die met een Superman- terdamse festival wordt vertoond. ‘Hoe verder to Wonderland uit in een mengeling van samen met hun dochter per trein verder naar Nugroho, waarin hij zijn muzikale ideeën te mantel door het landschap rent, of de Frankrijk en Italië. Vader Guo krijgt steeds berde brengt. Samen met drummer Heinz meer zin om door te reizen (‘Kunnen we mis- Geisser, met wie Mazzola al vaker een duo schien de trein naar Leningrad nemen?’) vormde, en bassist Norris ‘Sirone’ Jones maar moeder verlangt naar haar vertrouwde neemt hij deel aan een groot samenwerkings- wereld thuis. Europa is heel bijzonder, maar project tussen westerse musici en traditione- in China is alles natuurlijk beter, al is het le muzikanten en beeldend kunstenaars in maar omdat je het al je hele leven kent… Java, Indonesië. Plaatsen van handeling zijn onder meer het eeuwenoude boeddhistische Relativerend heiligdom Borobudur, de Prambanan-tempel antwoorden vindt op belangrijke levensvra- Xiaolu Guo voegt aan de beelden met titels af en een aantal dorpen in de omgeving van de gen. Ismanto heeft weinig opleiding, maar en toe reeksen foto’s toe en spaarzame stad Yogyakarta. Mazzola, die zich sterk ver- over jazz kan hij zonder problemen meepra- muziek. In alle eenvoud is We Went To Won- bonden voelt met het boeddhistisch gedach- ten, aldus een landgenoot. Ismanto’s derland een persoonlijke film geworden die tegoed, heeft grote verwachtingen van het magisch-religieuze wereld is namelijk, even- veel verder gaat dan een documentair verslag project: ‘Onze missie is om een gemeenschap- als de jazz, gestoeld op spontaniteit en Javaanse danseres die een sierlijk duet danst van een vakantie door Europa. Het is een pelijke basis te leggen voor communicatie en improvisatie, in tegenstelling tot de christe- met een blad van een teak-boom. Het zijn intiem en onderhoudend portret van een oud begrip, en verdeeldheid en botsingen tussen lijke en islamitische tradities, die meer te echter schaarse parels in een film die te veel echtpaar en hun dochter. En het is een rela- culturen te overwinnen.’ maken hebben met uit het hoofd geleerde gedomineerd wordt door een uitleggerige tiverend verhaal over hoe cultuurverschillen verzen en regels. De vrijheid en ongebonden- Zwitser, die zijn missie ten aanzien van de terug te voeren zijn op kleine dagelijkse din- Levensvragen heid die de jazzmuzikanten ervaren en de vrijheid van de kunstenaar en de banden tus- gen en hoe kleine dagelijkse dingen zwaar Een van de belangrijkste hoofdpersonen manier waarop zij oude vormen loslaten en sen Oost en West niet toont, maar vertelt. n kunnen wegen in een mensenleven. n naast de pianist en zijn ritmesectie is Isman- steeds weer openstaan voor nieuwe uitings- to, een lokale steenhouwer. Hij vertelt voor vormen, staan dichter bij zijn eigen bele- Indonesië 2007 regie en scenario Garin Nugroho camera de camera hoe hij iedere dag weer geïnspi- vingswereld dan menigeen op het eerste Teoh Gay Hian montage Andhy Pulung geluid Owno W. Cahyo muziek production design We Went to Wonderland UK/China 2008 regie, scenario en reerd raakt door zowel de schoonheid als de gezicht zou denken. En zo geldt dat ook voor Guerino Mazzola Nanang Rakhmat productie camera Xiaolu Guo productie Xiaolu Guo/Philippe Ciompi Hidayat en Ong Hari Wahyu Toni Hauswirth en vernietigende kracht van de natuur en hoe andere traditionele musici. duur met montage, muziek en sound design Philippe Ciompi duur 78’ Winston Marsh 70’ Heinz Geisser, Guerino Mazzola, hij tijdens het maken van stenen beelden De film kent een mix van ingrediënten, waar- Norris Jones, Ismanto, Tiar, Sutanto

22 Skrien februari/maart 2008 februari/maart 2008 Skrien 23 Persepolis van Marjane Satrapi en Vincent Paronnaud

wanneer een vrouw poseert voor een teken- les anatomie – in een boerka. Het doek is Getekend voor Tegelijkertijd is Satrapi’s stijl een abstractie van de werkelijkheid, geen karikatuur. Een gevallen karikaturale strip als Asterix of Lucky Luke, waarin lichaamsdelen worden uitvergroot en vervormd, heeft de lach ingebakken. Door de kale, naïeve stijl van Persepolis heen zien wij het leven de werkelijkheid waarvan hij afgeleid is. Het Persepolis had niet misstaan tussen de animatiedocumentai- overgrote deel van de film is bovendien in zwart-wit, met een krantachtig, historisch res op het afgelopen IDFA. Marjane Satrapi schreef, tekende effect. en verfilmde een autobiografische graphic novel over haar Persepolis treedt in de voetsporen van Maus leven in Teheran, Wenen en Parijs. Net als de strip is de film, (1973-1991), de Pulitzer Prijs-winnende strip van Art Spiegelman over zijn vader, een die de Grote Juryprijs won in Cannes, uitzonderlijk goed. Holocaust-overlevende. Ook Maus vertelt een Kees Driessen beladen historisch verhaal met eenvoudige, maar rake tekeningen. Net als Maus wordt de strip Persepolis (2000-2005) een graphic novel genoemd, om aan te geven dat het een serieus onderwerp dieper behandelt dan in de meeste strips gebruikelijk is. Met de aandacht voor de alledaagse proble- men van Satrapi (die als klein meisje profeet of Bruce Lee wil worden, altijd een te grote mond heeft, stiekem luistert naar Iron Mai- den, als puber in Wenen tussen pretentieuze punkers belandt en in de liefde weinig geluk heeft) past Persepolis ook bij grappige auto- biografische vrouwenstrips als die van de Nederlanders Maaike Hartjes en Barbara Stok. Satrapi slaagt op beide fronten. Beweeg De bewerking tot film is geheel gelukt. De tekenstijl sluit volledig aan op het boek, en de bewegingen, de timing en het geluid heb- ben allemaal datzelfde eenvoudige realisme – met af en toe een komisch uitstapje. Zo wordt diepte gesuggereerd met schuivende lagen, die grijzer zijn naarmate ze verder weg Thalia & Lumière, Rotterdam 1957 zijn. Net als in de strip spelen schaduwen, De Hoogstraat deed begin jaren twintig niet onder voor Broadway in de Amerikaanse stad Lawrence, Mas- silhouetten en sterke contrasten een drama- sachusetts, volgens Ripley’s Believe It or Not-boek de enige straat ter wereld met vier bioscopen op rij. In tische rol. En het herhalen van rijen identie- mei 1940 werd de Rotterdamse variant echter weggevaagd. Tijdens de wederopbouw wordt de Kruiskade de ke figuren versterkt het dreigende effect van nieuwe cinemastraat, met Luxor, Corso, Thalia, Lumière, Lutusca en verderop de Arena vlakbij elkaar. Boven- soldaten, demonstranten of gevangenen. dien zijn er nog de twee Cineac-bioscopen op de Coolsingel. V orig jaar had het International Documenta- tekent. Goed, in de film horen we niet haar Jammer is dat in Nederland de (door Satrapi In 1954 stapt het City-concern uit de gezamenlijke noodbioscoop Lutusca (zie Skrien februari 2007) aan het ry Filmfestival Amsterdam een programma- eigen stem en een foto was natuurlijk ook geregisseerde) Engels nagesynchroniseerde Kruisplein om op de braakliggende hoek Kruiskade en Lijnbaan een nieuw modern en groots Lumière-theater onderdeel met animatiedocumentaires. Perse- informatief geweest. En toch: Persepolis is versie wordt uitgebracht – wellicht vanwege te bouwen, dat met balkon plaats biedt aan 1120 bezoekers. polis had daar prima tussen gepast. serieus te nemen als documentaire, als vast- de bekendheid van stemacteurs Sean Penn en Ook het Tuschinski-concern bouwt in 1954 een eigen theater, een nieuw Thalia aan de Kruiskade. Het origine- Ga maar na: Marjane Satrapi schreef en gelegd levensverhaal van een echt bestaand Iggy Pop. Helemaal vreemd is dat daaraan le Thalia uit 1911 op de Coolvest was Tuschinski’s eerste theater in Nederland geweest, maar had al anderhalf tekende een autobiografie van haar leven in persoon. ook de Françaises Chiara Mastroianni (als jaar later moeten wijken voor de bouw van het stadhuis. Het daaropvolgende, prachtige en luxe Thalia in de Teheran, Wenen en Parijs, en ze schreef en Satrapi) en Catherine Deneuve (als haar moe- Hoogstraat had de bombardementen van 1940 niet overleefd. regisseerde vervolgens zelf de verfilming Maus der) meedoen. Dus spreekt Satrapi Engels Het nieuwe Thalia wordt niet in de ‘Tuschinski-stijl’ gebouwd, maar eenvoudiger, met veel moderne kunst. Er (samen met de eveneens debuterende Vin- De eenvoudige, bijna kinderlijke tekenstijl met een Frans accent temidden van English is geen balkon en het waaiervormige stoelenplan met achthonderd plaatsen is schuin oplopend. Op de gevel cent Paronnaud). Was ze op een bank gaan past daar gek genoeg erg goed bij. Die een- native speakers, terwijl wij moeten denken prijkt een opmerkelijk ingekleurd betonnen plastiek van Carel Kneulman, met daarin verwerkt Thalia, volgens zitten en had ze haar levensverhaal verteld, voud werkt aan de ene kant ontwapend, vaak dat het allemaal Perzisch is of – nog vreem- Tuschinski de Godin van de Cinema. dan was het een standaarddocumentaire grappig en bij de beelden van Marjane Satrapi der – Frans. n Als het Film International-festival in de jaren tachtig begint te groeien, mag het Thalia, inmiddels arthouse, geweest. Maar hoe vertel je hoe iemand eruit als klein meisje vertederend. Dat haalt ons gebruiken. In 1996 sluit de bioscoop. Het heeft tegenwoordig dezelfde bestemming als de Arena/Airplane, zag, hoe je huis eruitzag, je woonkamer, je als kijker dichterbij. Daarom komen de gru- Persepolis Frankrijk/Verenigde Staten 2007 Corso, Calypso en IMAX: loungebar en discoclub. De Lumière, de enige bioscoop waar je eind jaren negentig straat? Hoe de schaduwen vielen, hoe het welen die zij en haar familie meemaken – regie en scenario Vincent Paronnaud en Marjane Satrapi, naar tijdens het International Film Festival Rotterdam nog ‘normale’ films kon zien (in, na vele verbouwingen, vier gesprek verliep, hoe de timing was? Een gete- onder de sjah, tijdens de revolutie, tijdens de haar graphic novel montage Stéphane Roche geluid Samy zalen), sluit in 2003. Het pand is sindsdien verbouwd en huist nu diverse winkels en een sportschool. Bardet muziek Olivier Bernet production design Marisa Musy kende herinnering is in veel opzichten supe- oorlog met Irak en onder het steeds strenge- productie Xavier Rigault en Marc-Antoine Robert distributie Roloff de Jeu rieur aan een vertelde herinnering, zeker re islamitische bewind – des te harder aan. A-Film duur 95’ stemmen (Engels) Chiara Mastroianni, Cathe- wanneer degene die het zich herinnert zelf Bovendien is de humor vaak wrang, zoals rine Deneuve, Sean Penn, Iggy Pop, Gena Rowlands Dit is de tiende aflevering van een serie over ansichtkaarten met oude bioscopen uit de collectie van de auteur.

24 Skrien februari/maart 2008 februari/maart 2008 Skrien 25 DISTRIBUTIE IN NEDERLAND, DEEL 2 WAT BRENGT FILMFREAK DISTRIBUTIE UIT EN WAAROM? ‘DIT MOET MEN KUNNEN ZIEN’ Opererend vanuit een volgestouwd kantoor met eindeloze hoe- veelheden dvd’s bestookt Filmfreak Distributie de liefhebbers met SALES-AGENTS Acquisitie van zijn te verkopen. Het zijn ook geen titels die hun werden voor Rize zelfs gebeld door mensen SCHERP Hoe weet men bij Filmfreak films, die meestal puur zijn gekozen op de eigen smaak. Zelfs een films doet Filmfreak Distributie op de grote waarde verliezen; wij volgen niet de waan van die dan blij waren de distributeur van de film te Distributie wat geschikt is voor een release? release met een enkele kopie is hen niet te min, als de films maar festivals van Berlijn, Cannes en Toronto. Want de dag. Van Amores Perros [Alejandro Gon- hebben gevonden. Voor die release hebben we Kamiel: ‘We kregen hier eens een ex-profvoet- gezien kunnen worden. Cannes wordt ook door veel independents zález Iñárritu, 2000] verkopen we nu echt niet alle registers opengetrokken om maar contact baller die een film had gemaakt over panna, Frank de Neeve bezocht, waardoor er voor een kleine eigenzin- minder dan twee jaar geleden. Sommige titels te krijgen met de doelgroep: flyeren in het Von- straatvoetbal. Ik vond dat een leuke film, maar nige distributeur genoeg te beleven valt. Ver- gaan langzaam, maar vallen niet stil. Op een delpark, streetdanceperformances in Pathé niet geschikt voor ons. En als hier iemand zou denius: ‘Er zijn genoeg kleinere sales-agents gegeven moment wil iemand toch wel weer Arena en een voorpremière in Paradiso waarbij komen met een verantwoorde arthousefilm uit voor wie wij een serieuze partner zijn. We Hana-bi [Kitano Takeshi, 1997] hebben, of Seul het dak eraf ging.’ Maar deze campagne was Tibet of Iran dan twijfel ik ook, want we zoeken ‘Wij doen niet romantisch over een bioscoopre- Gaspar Noé, Richard Prince en Sam Taylor kopen geen pakketten, maar titels die we mooi contre tous [Gaspar Noé, 1998]. Wij laten ook wel een uitzondering. Verdenius: ‘Als je een immers films met een scherp randje.’ lease, we brengen op dvd ook heel leuke dingen Wood, 2006), recente release Falkenberg Fare- vinden, waar we ook echt wat mee gaan doen; geen titels vervallen als dat niet hoeft.’ reguliere arthouse-release doet, doe je toch Niet elke release komt van de grond. A Hole in uit.’ De ogen van Kamiel van der Ster van Film- well (Jesper Ganslandt, 2006) en de keiharde ze verdwijnen niet in een catalogus. En dat De dvd’s worden vooral via mailings onder de telkens dezelfde trucs.’ Sommige groepen zijn my Heart, een aanklacht tegen de pornocul- freak Distributie beginnen een beetje te glim- Deense animatiefilm Princess (Anders Mor- wordt gewaardeerd.’ aandacht van winkels gebracht. Verdenius: ook beïnvloedbaarder dan anderen. Van der tuur, is volgens de heren Lukas Moodysons men. ‘De films die wij uitbrengen op ons label genthaler, 2006). Kamiel van der Ster en Joop Koper en verkoper kennen elkaar meestal ‘De afgelopen maand hadden we zo’n twintig Ster: ‘Mensen die van anime houden, lopen beste film, maar de bioscoop heeft hij niet Reel23 zijn echt goed verzorgde uitgaven. Ik vind Verdenius verklaren hun keuzecriteria dan ook al wat langer en men is dan ook goed op de nieuwe dvd’s. Die verdeel je in dit geval over voor op de rest van de wereld. Die hebben gehaald. Verdenius: ‘Een theatrical release dat schitterend om te doen. Dat heeft helemaal als persoonlijke smaak. Gepusht tot een gede- hoogte van elkaars voorkeuren. Van der Ster: drie mailings, aan de hand waarvan klanten eigenlijk helemaal niemand nodig. Je hoeft lukt niet, want je krijgt de filmtheaters gewoon niks met cinema in de bioscoop te maken, maar gen formulering vertelt Van der Ster: ‘Als ik een ‘Sales-agents kennen onze smaak over het hun bestellingen plaatsen. Een aantal klanten als bedrijf geen advertentie te zetten voor een niet mee. Maar het is ook niet echt erg dat die het is ook waardevol.’ sales-agent moet vertellen wat voor films we algemeen redelijk goed. Dat is immers ook bel je na. Voor sommigen maak je voorstel- release, want dat weten ze toch al lang vanuit film nu alleen op dvd uit is. We hebben echter Filmfreak Distributie is een kleine film- en zoeken, dan zeg ik zoiets als: films op het raak- in hun eigen belang. De meeste hebben in de len voor concrete afnamen. Die maak je soms Japan. Reguliere filmhuisbezoekers zijn veel nadrukkelijk niet op de doos gezet ‘van de dvd-distributeur. Wie de website van het bedrijf vlak van arthouse en genrefilms, liefst met een Benelux maar een handvol klanten met wie misschien wel iets aan de hoge kant, maar ontvankelijker voor reclame.’ regisseur van Fucking Åmal’, want dat is geen bekijkt, ziet een mengelmoes aan dvd-labels: edge. Volgens mij klopt dat voor de meeste van ze zaken doen.’ Op een markt als in Cannes is ik probeer wel realistisch te blijven.’ Worden naast een aantal eigen labels brengt Film- onze films. Klassieke arthouse-distributeurs het een kwestie van vragen en bieden. Van der onverkochte dvd’s teruggenomen? Van der freak Distributie ook buitenlandse labels op hebben geen affiniteit met genrefilms, maar wij Ster: ‘Soms zegt men bijvoorbeeld als aan- Ster: ‘Meestal niet, maar soms maak je daar ‘HET ZAL ONS TOCH NIET de Nederlandse markt en verzorgt het de dvd- wel. En The Isle [Kim Ki-duk, 2000] en Audition beveling dat een film de Gouden Palm heeft afspraken over. Platenzaak Velvet in Rotter- uitbreng voor het IDFA, het International Film [Miike Takashi, 1999] op dvd vallen daar ook gewonnen. In Frankrijk ben je dan misschien dam wil bijvoorbeeld altijd op het Rotterdamse GEBEUREN DAT ER WEER EEN Festival Rotterdam en Contact Film. onder.’ binnen, maar in Nederland niet. Falkenberg filmfestival inhaken en dan sturen wij ze een SHINYA TSUKAMOTO AAN De ontstaansgeschiedenis van Filmfreak Dis- Farewell zagen wij in Toronto. De sales-agent pakket met films van regisseurs die er dat jaar tributie ligt bij de Amsterdamse platenzaak ACQUISITIE In het kantoor van Film- noemde een vraagprijs, waarop ik zei: als je op draaien. Wat niet wordt verkocht mogen ze NEDERLAND VOORBIJGAAT?’ Boudisque. Toen die begin jaren negentig zijn freak Distributie schuif ik aan bij twee cinefiele tweederde gaat zitten dan teken ik meteen.’ retourneren.’ importgroothandel van video’s moest opdoeken, filmfreaks, omgeven door dozen vol dvd’s. Volgens de heren van Filmfreak Distributie is besloot medewerker Kamiel van der Ster dat Filmtitels en namen van regisseurs buitelen hun smaak zo eigenzinnig dat ze niet veel last BIOSCOOP Bioscoopdistributie vormt goed signaal. Die film is zo zwaar en duister, te continueren, samen met de kleine video- over tafel. Soms zijn de twee mannen het met hebben van concurrentie van andere distri- qua omzet niet zo’n groot onderdeel van Film- daar moet je geen tienermeisjes met ontlui- theekketen De Filmfreak in Rotterdam. De elkaar oneens en heerst er een geanimeerde buteurs. Zo’n film als Falkenberg Farewell, freak Distributie, maar doordat het om grotere kende lesbische gevoelens naar laten kijken.’ importhandel kon echter al snel op eigen benen dialoog. Een gesprek over het vak filmdistri- wat vinden ze daar dan mooi aan? Verdenius: bedragen gaat, zijn ook de risico’s groter. Het Hoewel ze het aanvankelijk ontkennen, geven staan en verhuisde terug naar Amsterdam. butie gaan ze graag aan, hoewel ook daarover ‘Voor mij is en blijft genieten van film iets heel afgelopen jaar bracht men zes films in de de heren uiteindelijk schoorvoetend toe enig Voor bioscoopdistributie werd Joop Verdenius de meningen verschillen. Joop Verdenius ziet gevoelsmatigs. Als ik zo’n film bekijk, dan filmtheaters. Terwijl de grote distributeurs hun plichtsbesef te hebben ten opzichte van het aangetrokken, ook ex-Boudisque en daarna het niet als een beroepstik dat hij volgt welke staan alle voelsprieten uit en als ik hem goed films in grote aantallen uitbrengen, is dat in dit aanbod in de bioscopen. Van der Ster: ‘Ik heb boeker bij Filmmuseum Distributie (‘Als ik daar distributeur een film uitbrengt: ‘Ik had dat vind, dan krijg ik een smile op m’n gezicht. Ik segment van de markt niet het geval. Lights dat wel een beetje bij animatie; in onze cata- vertelde dat ik vroeger mooie videootjes in de vroeger al, als voor de bioscoopfilm het logo weet niet hoe ik dat moet concretiseren. Je in the Dusk, de laatste Kaurismäki, werd bij- logus staan vijf animatie-features.’ Toch zijn winkel zette, werd daar een beetje smalend van Concorde Film verscheen.’ Kamiel van der kunt dan achteraf zeggen dat je de verteltrant voorbeeld in drie kopieën uitgebracht met een dat ook precies de titels waarop men geld toe over gedaan’). Ster gaat daar niet in mee: ‘Ik maak me geen van Falkenberg Farewell mooi vindt, dat er uitbrengbudget van 15 duizend euro. heeft moeten leggen. Verdenius: ‘We rekenen Filmfreak Distributie heeft zich ondertussen illusies. Ik denk dat je aan zelfoverschatting spontaniteit en onbevangenheid in zit en dat De verschillende aspecten van het bedrijf beïn- FILMFREAK DISTRIBUTIE soms wel een beetje naar onszelf toe, maar een eigenwijze niche aan de onderzijde van het doet als je denkt dat het bioscooppubliek zich hij een gevoel weet over te brengen dat niet vloeden elkaar. Van der Ster: ‘De dvd-exploita- ACTIEF SINDS: 1994 het komt voor dat we het dan toch niet redden.’ bioscoopdistributielandschap bevochten. Aan- daarvoor interesseert.’ direct in het script terug te vinden is, een soort tie heeft voordeel van een bioscooprelease, dat PERSONEEL: zes medewerkers Desondanks vinden ze het niet per se erg als gezien het bedrijf meerdere pijlen op zijn boog Waarom zijn ze ooit begonnen om zelf films poëzie. Maar ik kan het amper verwoorden. Ik is niet te onderschatten. Aan de andere kant: RELEASES: in 2007 109 dvd-releases en 6 een concurrent een commercieel interessante heeft, kan het zich een eigenzinnige keuze per- te distribueren? Van der Ster: ‘Er is natuurlijk hang aan elkaar van gevoeligheden en dat is als je een film aan een omroep kunt verkopen, bioscoop-releases titel binnenhaalt. Verdenius: ‘Ik zag tijdens een mitteren; men hoeft niet te leven van theatrical niks leuker dan zelf acquisitie doen. Zeker ook hoe ik films beoordeel.’ dan levert dat meer op dan de hele bioscoop- EIGEN DVD-LABELS: Filmfreak, Maelstrom, festival Me and You and Everyone We Know distribution. Toch had Filmfreak Distributie deze als je een gevoel hebt – je kan het stichtelijk release.’ Koinobori en Reel23 [Miranda July, 2005] en vond dat een mooie zomer met Adam’s Apples (Anders Thomas noemen – dat mensen iets moeten zien... nee DVD De bulk van de Filmfreak-catalogus Filmfreak-release Rize (2005), de dansfilm VERTEGENWOORDIGT 20 DVD-LABELS: Beez, film. Maar toen ik hoorde dat de film aan Cine- Jensen, 2005) een heuse filmhuishit in handen. belangrijker: dat mensen iets moeten kunnen wordt gevormd door de dvd-collectie met twin- van David LaChapelle, vroeg om een speciale Dybex, Kaze, Art Film, Cinema Delicates- mien verkocht was had ik daar wel vrede mee, Het is niet eenvoudig de rode draad te ontdek- zien. Dat leeft voor mij heel sterk. Het zal ons tig labels, die als ruggengraat van het bedrijf benadering. Verdenius: ‘Voor Rize hebben sen, Contact Film, Donut, Encore, Idfa’s omdat ik de film goed bij hen vond passen.’ n ken in de catalogus van Filmfreak Distributie. toch niet gebeuren dat er weer een Shinya fungeert. Er zitten drie anime-labels tussen we een waanzinnige campagne gedaan om Delicatessen, Imagine, Liberty Produc- De laatste Kaurismäki staat erin, naast ‘kunst- Tsukamoto aan Nederland voorbijgaat? Daar met bij elkaar al tweehonderdvijftig titels; het de streetdancekids te bereiken. We zijn met tions, Perplex, Shock DVD, Submarine, Dit is de tweede aflevering van een reeks over de keuzes die porno’ als Destricted (Marina Abramovic, Mat- maken wij ons dan heel erg druk om en dan eigen Filmfreak-label telt zeventig titels. Van de clipzenders gaan praten en The Box heeft Tigerreleases, Warped Vision, Lowave, worden gemaakt door Nederlandse filmdistributeurs. Wie thew Barney, Marco Brambilla, Larry Clark, gaan we kijken of wij dat kunnen doen.’ der Ster: ‘Veel daarvan hoeft niet direct goed die film echt geadopteerd.’ Van der Ster: ‘We Other Cinema, Monitorpop. brengt wat uit en waarom?

26 Skrien februari/maart 2008 februari/maart 2008 Skrien 27 Tegen Stranded

Frankrijk 2007 regie & scenario Gonzalo Arijon camera César Charlone, Pablo Hernan Zubizarreta montage Claudio Hughes, Samuel Lajus, Alice Larry geluid Fabian Oliver muziek Florencia di Concilio productie Hilary Sandison voor La Realidad, Marc Silvera voor Ethan Productions Duur 130’

De documentaire Stranded won op afgelopen IDFA de Joris Ivens Award. Regis- Strandedseur Gonzalo Arijon maakte gebruik van reconstructies, waarmee volgens Skrien-redacteur Niels Bakker de ‘integere en oprechte’ film tot leven komt. Collega Colin van Heezik vindt het naspelen van niet vastgelegde gebeurtenissen ‘esthetisch nietszeggend’ en vraagt zich af wat de film toevoegt. Tegen: Wat wisten we nog niet? Goedkoop gemaakte filmpjes voor een je film uit te veel talking heads bestaat. Was meer dan dat. Dat is althans wat deze Joris publiek met weinig fantasie. Het is een dat niet de grootste zonde van de documen- Ivens-jury lijkt te willen uitdragen. bedenkelijk genre: de reconstructie. Je moet taire? Esthetisch nietszeggend en bovendien Losse eindjes te over in deze film. Wat Aangrijpend en meeslepend onmiddellijk denken aan de buren die elke getuigend van een naïef geloof in navertelde gebeurde er met de piloot die volgens de Voor: week gezellig met een kopje koffie kijken verhalen. Om dat straffeloos te compenseren overlevering zei: ‘schiet mij maar door mijn Dat Stranded op IDFA de Joris Ivens Award hij zich daarin op een uitvergroting van het gewoon door kunnen praten. Het blijft hun naar Opsporing verzocht. Een reconstructie met reconstructies, ook een vorm van naver- hoofd’? Hoe koud was het nu precies, niet in won, zegt iets over de rekkelijke documen- drama, door er een spannend avonturenver- verhaal, de reconstructies, met een passende mist zowel de kracht van een echte film als tellen, moet je wel een heel knappe docu- ijspegels aan de neus van vermagerde man- taireopvattingen van de vijfkoppige jury. haal van te maken en nadrukkelijk te focus- jarenzeventiggloed, functioneren als illustra- de confronterende authenticiteit van docu- mentairemaker zijn. Dat is Gonzalo Arijon nen met baarden (te zien in de huivering- Naar goed hedendaags televisiegebruik bevat sen op twee karakters, niet toevallig de hel- tie. Dat maakt Stranded integer en oprecht. mentaire. Het zijn vaak beelden waarin helaas niet, hoezeer Stranded ook bij een wekkende ‘reconstructie’-beelden, die nog de documentaire van Gonzalo Arijon nage- den die de barre wandeltocht maakten. Hoogstens kun je Arijon verwijten dat zijn getracht wordt met een aanstellerige voice- groter publiek aankomt als een meeslepende net de Yeti niet ten tonele voeren), maar in speelde scènes van gebeurtenissen die niet Arijon heeft zich laten inspireren door zijn aanpak kritische distantie in de weg staat. over (‘en dat op klaarlichte dag!’) een over- vertelling gebaseerd op een ‘true story’. Een graden Celsius? Hoe reageert een mensenli- werden vastgelegd, omdat er geen camera in speelfilmcollega, maar op een positieve Bij het verhaal van de overlevenden worden val op een benzinepomp of een andere goed popcorndocu is het, parasiterend op een uit- chaam op het consumeren van mensenvlees? de buurt was. Documentairemakers die zuiver manier. Het laten navertellen door de overle- geen vraagtekens gezet, ze zijn helden, wat bedoelde misdaad in de provincie spannend zonderlijke gebeurtenis, en een wel heel En, durf het eens te zeggen: hoe erg was het in de leer zijn, keuren die werkwijze af. venden, die 35 jaar na de ramp allemaal nog de mythe eerder versterkt dan afzwakt. Ook en spectaculair te maken. De beeldtaal is het merkwaardige winnaar van de Joris Ivens nu eigenlijk echt? De spaarzame foto’s die Voor deze jury was een goed verteld verhaal in leven zijn, was voor hem onvoldoende. De ontbreken de 35 jaar na de ramp, waarin met equivalent van een proces-verbaal: ‘in de competitie op IDFA 2007. gemaakt zijn tussen de crash en de redding blijkbaar belangrijker. Stranded gaat over de zestien hebben dit al zo vaak moeten doen – alle mediahypes toch wel het een en ander ochtend van vijf februari’, ‘gekleed in spij- laten een heel ander beeld zien dan de recon- beroemde vliegtuigcrash in het Andes- de media-aandacht was enorm en laait eens gebeurd is in hun levens. kerbroek en leren jack’ en andere stilistische Hijskranen structies: pratende en rokende jongemannen, gebergte, winter 1972. Het grootste deel van in de zoveel tijd op – dat van hun gezichten Stranded bevestigt zo vooral het al heersende narigheid. Joris Ivens: was dat niet de man die zelfs ontspannen in de sneeuw gezeten, wel enigs- de inzittenden kwam om, een groepje van nog nauwelijks de emoties zijn af te lezen die beeld van de fatale crash. De documentaire Het getuigt kortom van lef om je van dit hijskranen boeiend kon maken, door alle fil- zins vermagerd maar ontspannen lachend zestien wist het maar liefst tweeënhalve je verwacht bij iemand die terugdenkt aan komt tegemoet aan onze behoefte aan onge- genre te bedienen als je het gevoel krijgt dat mische middelen te benutten die ook de naar de lens. Eerder beelden van een winter- maand uit te houden op de ijskoude gletsjer, zulke heftige gebeurtenissen. Hun ervarin- lofelijke verhalen met goede afloop, die we sportvakantie dan van een gruwelijke survi- op bijna vierduizend meter hoogte. Om te gen zijn een verhaal geworden, dat op veilige met alle liefde met heroïek omkleden. Maar val of the fittest. overleven, begonnen zij na twee weken het afstand staat. Talking heads alleen hadden omdat het aangrijpende en meeslepende Een popcorndocu is het, rauwe vlees te eten van hun overleden mede- een dodelijk saaie film opgeleverd. Stranded als film zo geslaagd is, wil ik dat parasiterend op een Nieuw licht passagiers. Aan het eind van de winter slaag- Tot leven komt Stranded door de weinige Arijon graag vergeven. Dat er een groep Uruguayaanse rugbyspelers foto’s die de overlevenden op de rampplek Niels Bakker uitzonderlijke gebeurtenis 72 dagen in de Andes had gebivakkeerd wis- namen, en vooral door mooi gefilmde recon- ten we al. Dat het daar gemeen koud kan zijn Het blijft hun verhaal, structies. Acteurs spelen na wat de zestien wisten we al. Dat mensen die niets te eten de reconstructies, met een vertellen, wat de kijker op genadeloze wijze hebben dan mensenvlees overgaan op kanni- het verhaal insleurt. Niet langer is het een balisme wisten we al. ‘Stranded bevestigt zo passende jarenzeventig-gloed, tamelijk abstracte mentale representatie in vooral het al heersende beeld van de fatale functioneren als illustratie gesproken taal, nee, Stranded krijgt er een crash’, schrijft Niels Bakker terecht. Wat wis- speelfilmachtig karakter door. Net als in Alive ten we nog niet? Een documentaire over dit ziet de kijker zich verplaatst in het hier en onderwerp had antropologen, medici en filo- den twee van hen erin in tien dagen terug te nu van de gebeurtenissen, herbeleving staat sofen aan het woord kunnen laten om een lopen naar de bewoonde wereld – waarna de voorop. documentairemaker ter beschikking staan? nieuw licht op dit unicum te werpen. In andere veertien per helikopter werden gered. En IDFA: was dat niet dat festival met een plaats daarvan worden alleen de overleven- Dosering sterk politieke inslag, dat twintig jaar gele- den geïnterviewd, die er nog eens goed voor Kannibalisme Dat klinkt niet heel documentaireachtig, het den werd opgericht om intelligente mensen gaan zitten. Zoals Bakker schrijft: ‘Hun erva- Het is een verhaal van mythologische propor- past wel in een tijd waarin door de media te verrassen met vernieuwende en gedurfde ringen zijn een verhaal geworden, dat op vei- ties. Even ongrijpbaar als heroïsch, door de voorverpakte ervaringen aan belang winnen. ‘films for thought’? Kennelijk is het fly on lige afstand staat.’ Het levert zeker een pak- combinatie van kannibalisme, een voor de In het algemeen valt daar veel op aan te mer- the wall-principe dat in de jaren zeventig als kende film op, dat wel. Hoewel een meisje westerse mens moeilijk voorstelbaar feno- ken, maar niet bij Stranded. Perfect is de ideaal voor echte, objectieve documentaire dat naast mij zat in Tuschinski, met een Grol- meen, en tweeënhalve maand overleven op bescheiden dosering van de nagespeelde scè- werd geformuleerd niet alleen afgedankt als schje aan de lippen, na afloop tegen haar een plek waar geen leven zich waagt. Niet nes, waardoor ze de film niet volledig over- onhaalbaar en misleidend, maar bovendien vriendin mompelde: ‘Ik durf het eigenlijk verwonderlijk dat Frank Marshall in 1993 al nemen (zoals in Alive, als complete recon- vervangen door een geheel nieuw soort pre- niet te zeggen, maar ik vind het nogal koud een speelfilm over het onderwerp maakte, structie, wel gebeurt). De acteurs hebben rogatieven: de documentaire moet je over- in deze bioscoop.’ Waarna ze in slaap viel. Alive. In de beste Hollywoodtraditie richtte geen dialoog, waardoor de talkings heads rompelen als de allerbeste fictiefilm en niet Colin van Heezik

28 Skrien februari/maart 2008 februari/maart 2008 Skrien 29 Film- en documentairemaker Werner Herzog bezocht voor het eerst het documen- tairefestival dat zijn films sinds jaar en dag programmeert. Hij sprak op het afgelo- pen IDFA over zijn nieuwe documentaire Encounters, gaf een masterclass en een handvol interviews, waarbij zoals altijd de grens tussen feiten en fictie werd onder- zocht. ‘Onze zoektocht naar waarheid heeft weinig van doen met feiten.’ Niels Bakker/Fotografie: Felix Kalkman

Werner Herzog is de ongekroonde koning van Maar maakt u niet zelf dubbelgangers van de ney-attitude ten aanzien van wilde natuur de anekdote. In de masterclass die hij op personen die u filmt, zoals Dieter Dengler of tentoonspreidt. Ik sta op en zeg: hier ver- afgelopen IDFA gaf, kwam het ene na het Timothy Treadwell uit Grizzly Man (2005)? schil ik van mening met Treadwell. Maar om andere sappig vertelde verhaal voorbij. Over ‘Natuurlijk, dat is mijn werk. Ik ben een pro- discussie met iemand te hebben, moet je hem hoe hij op jeugdige leeftijd met documentai- fessioneel verhalenverteller. Ik vind karak- construeren, een identiteit geven. En het re in contact kwam, en besloot dat de waar- ters uit, verhalen, en omdat ik dat doe gelo- karakter mag niet eendimensionaal zijn, heid vaak verkeerd werd voorgesteld. Over ven mensen dat er een schaduw van die per- want dan kan het beeld dat je schetst weer zijn voetreizen door Europa als jongvolwasse- soon in de regisseur zelf moet zijn. Hij ver- heel makkelijk worden aangevallen.’ ne, onder meer langs de Duitse grenzen. En zint die dingen niet voor niets.’ over het ensceneren van een scène in Little Ambivalentie dus. Heeft u een dergelijke hou- Dieter Needs to Fly (1997) – het moment Er lijkt zoiets te bestaan als een typisch Her- ding ook tegenover de personages in uw fic- waarop Dieter Dengler thuis aankomt met de zog-personage. Een zonderlinge figuur die, al tiefilms? auto, de deur opent en sluit, en dat een paar dan niet noodgedwongen, zijn grenzen ‘Zeker, ja. Als je bijvoorbeeld kijkt naar keer achter elkaar. Een metafoor voor vrij- opzoekt, vaak in de wildernis. Om daar te ein- Aguirre, der Zorn Gottes (1972), dan denk ik heid, maar in werkelijkheid voerde Dieter de digen op het randje van de waanzin. dat die ambivalentie er inderdaad is. Recent handeling nooit uit; in zijn huis had hij ‘Het is niet één soort karakter. Daarvoor heb hoorde ik iemand lesgeven over scenario- alleen schilderijen hangen met open deuren ik te veel films gemaakt over te verschillende schrijven in Hollywood. Eén van de belang- erop. onderwerpen. Maar ik begrijp de achtergrond rijkste principes is dat het karakter door een van uw vraag. Er zit een zekere coherentie in transitie moet gaan. Ik zei toen: kijk naar Notoire leugens de wereldvisie in mijn films. En daardoor Aguirre, die verandert helemaal niet! En wat Gek genoeg zijn het die mooie, want in zijn keren bepaalde fascinaties terug. Dat geldt te denken van Kaspar Hauser (uit Jeder für typisch Engels met Duits accent vertelde niet alleen voor karakters, maar ook voor de sich und Gott gegen alle (1974), NB), wat van anekdotes die de 65-jarige, oorspronkelijk uit muziek en de landschappen. Het is hetzelfde Brian Fitzgerald (in Fitzcarraldo (1982), NB)? Bayern afkomstige regisseur achtervolgen. De met Joseph Conrad, als je hem leest ontmoet Wat voor soort regels zijn dit? Ik vind ze niet mythes die zijn werk omkleven, zijn er eerder je Conradiaanse karakters.’ erg intelligent. Karakters hoeven niet te ver- groter dan kleiner door geworden. Herzog anderen, als ze maar een ongrijpbare com- zou notoire leugens verspreiden, ook in zijn Waarom blijft u naar deze karakters plexiteit hebben. Dat is goed, want mensen documentaires. Hij zou de grenzen van de teruggrijpen? zijn nu eenmaal gecompliceerd. Dus waarom ‘Ik ben een professioneel verhalenverteller’ waanzin opzoeken, net als veel van zijn per- ‘Vreemd genoeg lopen ze me tegen het lijf. mag het hoofdkarakter in een film dat niet sonages, fictief of echt bestaand. En hij zou Zoals Treadwell, ik was niet naar hem op zijn?’ Werner Herzog over feiten, fictie, waarheid en verlichting net zo’n ‘madman’ zijn als Klaus Kinski, zijn zoek, maar naar mijn autosleutels die op een protégee in de vijf speelfilms die tot het rommelige tafel lagen. Toen stuitte ik op een En tegenover de natuur? U heeft haar vaak beste behoren wat hij maakte. krantenartikel over hem. En binnen een half omschreven als hel op aarde, maar filmt haar uur wist ik dat dit mijn film zou worden.’ in uw nieuwe documentaire Encounters at the Dubbelgangers, noemt hij al die mini-Herzog- End of the World (2007) weer in volle glorie. jes die van hem in de media rondzweven. ‘Ik Is Grizzly Man een deconstructie van ‘Antarctica heeft een vreemde, alles door- heb ongewone films gemaakt, met uitdagin- Treadwell, die met zijn romantische dringende pracht. Het is onmogelijk dat te gen die filmmakers normaal gesproken niet natuurvisie samenleeft met de grizzlyberen? negeren. Doet er niet toe waar je de camera zouden accepteren. Dat heeft al dat commen- ‘Nee nee, eerder het tegenovergestelde. Ik heenzwaait, ze is er gewoon. Ik probeer de taar uitgelokt. Omdat sommige van mijn sta hem juist toe zichzelf te construeren als natuur niet te esthetiseren, die heeft haar karakters gestoord zijn, willen de media zien een filmster en natuurbeschermer, en om de inherente esthetiek. En al zou ik het doen, dat de regisseur ook gestoord is. Dat ben ik diepe afgronden van de menselijke ziel te wat dan nog? Het festivalpubliek was woe- niet, ik ben klinisch gezond. Met al die twee- laten zien. Ik geef hem de ruimte.’ dend over mijn documentaire Lessons of de Herzogs heb ik dus niets te maken. Maar Darkness (1992), over brandende olievelden ik ga niet de rest van mijn dagen slijten met Maar in uw voice-over gaat u vooral tegen in Koeweit tijdens de Irak-oorlog. Die walging het corrigeren van fouten of weerleggen van hem in. is te herleiden tot de beschuldiging van het misverstanden. In zekere zin zijn al die dub- ‘Dat is geen deconstructie maar discussie. esthetiseren van de horror. Maar dat doet belgangers en kunstmatige, mythologische Van mijn kant is er een open debat met hem Stanley Kubrick ook aan het eind van Dr. Herzogs zelfs een bescherming. Laat hen het over zijn positie. Als hij zich laat gaan in new Strangelove Or: How I Learned to Stop Worry- gevecht maar voeren.’ age pseudo-filosofie of als hij zijn Walt Dis- ing and Love the Bomb. Wat is daar mis mee?’

februari/maart 2008 Skrien 31 Documentairepuristen dat trouwens nooit geweest. Hun films ken zijn. Miljoenen keren correct, maar het De filmkijker blikt mee over de schouder van een De vergelijking geeft aan hoe vaag voor Her- missen stilistische intensiteit. Als filmma- verheldert niets, het verlicht je niet. Het is man, terwijl deze zich hijgend en mompelend Repulsion en Keane zog, die zegt momenteel te werken aan twee ker moet je verdergaan dan gewoon opne- de waarheid van de accountant. Ik ben geïn- door de mensenmassa van een New Yorks station fictiefilms, de grens is tussen werkelijkheid en men en het dan presenteren. En dan de teresseerd in iets anders. Ik geloof dat waar- beweegt. Als deze William Keane een passant een fictie. In zijn wellicht beroemdste film Fitzcar- pretentie, alsof een gefilmd feit een waar- heid schuilt in poëzie, muziek, film. Het is vraag stelt, wordt hij genegeerd. Keane lijkt hun Meegetrokken in de gekte raldo wil hoofdpersoon Fitzgerald – Klaus Kin- heid vormt. Door dat te denken, maak je een iets wat je meteen voelt als je een gedicht gêne echter niet op te merken. Hij is op zoek naar ski – een boot een berg overslepen, om een grote fout.’ leest. Een vervoering in iets wat buiten je de puzzelstukjes van een raadsel dat hij nooit op zal operahuis midden in de jungle te bouwen. ligt, wat voorbij je gaat. Je bereikt het alleen lossen. Herzog liet het zijn acteurs echt doen. U spreekt graag van het zoeken naar ‘extati- door uit jezelf te stappen.’ De filmkijker ziet hoe de Belgische Carol door de Andersom vindt hij het in documentaires sche waarheid’, een soort hogere, bovenzin- straten van Londen slentert. Ze is een verstilde soms noodzakelijk feiten toe te voegen, nelijke waarheid. Sluit u zich hiermee aan bij Hoe probeert u dit in uw films te figuur temidden van de levendige jaren zestig. De om dichter bij de waarheid te komen. Dit een Duitse romantische traditie? bewerkstelligen? handheld camera en opzwepende jazzsoundtrack door dingen in scène te zetten, zoals het ‘Nee, dat is een vaak gehoorde misvatting. De ‘Je kunt het de hele tijd zien. Soms kom ik er staan in schril contrast met haar koelbloedige openen en sluiten van de autodeur in Lit- romantische cultuur is altijd vreemd voor me dichtbij, soms misschien helemaal niet. Neem verschijning. Een flirtende bouwvakker maakt tle Dieter Needs to Fly. Vrijheid, zegt Her- geweest. Natuurlijk was de schilder Caspar die scène uit Encounters at the End of the een schunnige opmerking, maar Carol loopt door. zog, wordt voor Dengler uitgedrukt door David Friedrich belangrijk door de manier World (2007) waarin eindeloze tunnels in de Agenten en ramptoeristen verzamelen zich rond de middel van een geopende deur. Het geën- waarop hij landschappen afbeeldde, alsof ze sneeuw en in het ijs liggen, bij zeventig gra- wrakken van een recent auto-ongeluk, maar Carol sceneerde moment symboliseert dit, en een eigenschap waren van mensen. De jungle den onder nul. Aan het eind van een van de loopt door, haar gezicht onberoerd op een onwil- verheldert dus eerder zijn karakter dan dat in Fitzcarraldo maak ik tot een koortsdroom, tunnels is een heiligdom. Wat ik film, is fei- lekeurig spasme na. Ze knijpt met de ogen alsof er het een leugen verspreidt. ook een menselijke eigenschap dus. Maar dat telijk daar, maar het feit op zich interesseert iets vies op haar neus zit. Parallellen is het enige wat mij verbindt met de romanti- me helemaal niet. Ik maak er juist een soort Zowel in Roman Polanski’s psychologische hor- ‘Karakters hoeven niet te sche cultuur. Uit die periode zijn het eerder science fiction-fantasie van. Alsof er alien rorfilm Repulsion (1965) als in Lodge Kerrigans de niet-romantici die ik goed vind, zoals astronauten van een andere planeet komen, benauwende drama Keane (2004) zijn de geestes- Basje Boer ziet het verband tussen films veranderen, als ze maar George Büchner of Friedrich Hölderlin of die daar landen en dit als het enige en laat- zieke hoofdpersonages als eilandjes in het gejaagde die niets met elkaar te maken hebben Heinrich von Kleist. Zij behoren tot de groot- ste overblijfsel vinden van het uitgestorven stadsleven. Carol en Keane mogen dan verkeerd een ongrijpbare complexi- ste Duitse dichters.’ menselijke ras. Met andere woorden, ik breng begrepen worden door hun omgeving, de filmkijker teit hebben’ een feitelijk gegeven naar een hoger niveau, ervaart met beiden een onmiddellijk medeleven. De raad, hij wast haar haren en helpt met haar huis- Ook Keane vindt verlossing in een laatste wrange Hoe zou u extatische waarheid dan een wereld van science fiction en fantasie. intense wijze waarop je wordt meegetrokken in hun werk. Keane’s vaderrol blijkt echter van korte duur scène. Op het allerlaatste moment besluit hij om In zijn masterclass op IDFA trok de regis- definiëren? Dat geeft het plotseling een verlichtende gekte, maakt je meer dan een toeschouwer. De film als Kira’s moeder terugkeert naar haar man. Keane Kira terug te brengen naar haar moeder. Verward seur, op uitnodiging van gespreksleider ‘Als je luistert naar hoe de frase klinkt, lijkt kwaliteit. Als ik je zou vertellen hoe het hei- maakt je medeplichtig aan hun gedrag. neemt een wanhopig besluit dat hem doet verande- staart hij voor zich uit, schijnbaar aangedaan door Peter Wintonick, fel van leer tegen docu- het meer op laatmiddeleeuwse mystieken die ligdom daar gekomen was, zou het meteen ren in de man die hij al zolang achternazit. Hij keert wederom het verlies van een kind. De ernstige Kira mentairepuristen. Over de cinéma vérité- je in vervoering brengen. De culturele verwij- saai zijn geweest.’ Seks terug naar het station waar zijn eigen dochtertje zegt dat het allemaal wel goed komt want ze houdt beweging die eind jaren vijftig opkwam in zingen in mijn films zijn eerder te herleiden De wereld rond Repulsions Carol lijkt volledig verdween, ditmaal met Kira aan zijn hand. van hem. Keane weet dat ze het meent. ‘Ik houd met name de Verenigde Staten: ‘Losers zijn tot de late Middeleeuwen dan tot de roman- Hoe belangrijk is de vaak transcendentale om seksuele aantrekkingskracht te draaien. In ook van jou’, zegt hij. Met die woorden komt er een dat.’ De oplossing van de jaren zestig, tiek.’ muziek die u gebruikt in dit opzicht? de schoonheidssalon waar ze werkt – niet toeval- Close plotseling einde aan al het straatrumoer dat we voegt hij in ons gesprek toe. ‘Maar in de ‘Heel belangrijk. In veel films heeft de lig een plek waar vrouwen zich mooi maken voor Repulsion opent gedenkwaardig met een close-up gedurende de hele film hoorden. We verruilen het tussentijd is er een gigantische aanslag Waarom is de vervoering die u vindt in die muziek geen invloed op de betekenis van de de andere sekse – zijn seks en mannen het voor- van Carols oog en ook in de rest van de film blijft voor een geluidloze aftiteling, nog nahijgend van geweest op ons bewustzijn van realiteit. laatmiddeleeuwse mystieken zo belangrijk beelden. Maar in mijn werk beïnvloedt de naamste gespreksonderwerp. Een klant geeft Carol de camera dicht op haar huid. Kijken we haar niet de honderd minuten durende reis die we aflegden, We hebben ontzettend veel tools ter voor u? muziek je perspectief. Het verandert je inner- ongevraagd advies: ‘Ze willen maar één ding.’ Wuif in het gezicht, dan ervaren we wel dezelfde hal- turend over de schouder van een gek. beschikking gekregen, zoals photoshoppen ‘De mensen uit die tijd en ik zoeken naar een lijke voorbereidheid om bepaalde dingen te de belofte van seks in zijn gezicht zonder deze in te lucinaties als zij. En niet alleen deze waanvoorstel- en digitale effecten. Het vertaalt zich ook waarheid die erg moeilijk te definiëren en zien die anders niet waarneembaar zouden lossen en hij is als was in je hand. Onbedoeld is het lingen geven ons een idee van wat er in Carols Repulsion Verenigd Koninkrijk 1965 regie Roman Polanski in culturele vormen, zoals reality televisie, nog moeilijker verbaal uit te drukken is. zijn.’ precies wat Carol doet. ‘Speel je hard to get?’, verwijt hoofd omgaat. Elk detail uit het symboolzwangere distributie A-Film wat in feite één groot toneelstuk is. In die Onze zoektocht heeft in ieder geval weinig haar aanbidder Colin haar. Maar Carol speelt geen Repulsion verwijst op de een of andere manier naar Keane Verenigde Staten 2004 regie Lodge Kerrigan distributie Soda Pictures (import), Magnolia (import) situatie kan cinéma vérité het antwoord van doen met feiten. Anders zou het tele- Kunt u daar een voorbeeld van geven uit spelletje, ze kent de spelregels niet eens. Ze ziet haar ziektebeeld. Zelfs Catherine Deneuve lijkt in de niet meer zijn. Voor mij persoonlijk is het foonboek van Manhattan het boek der boe- Encounters at the End of the World? Colins toenadering als een bedreiging en verweert rol van Carol niet veel belangrijker dan de lamp aan ‘Ja, in de onderwaterbeelden. Daarbij mon- zich als een in het nauw gedreven dier. Ze slaat hem het plafond, de glurende buurvrouw of de lekkende teerde ik muziek van Russisch-orthodoxe de hersens in met een kandelaar. kraan. Al deze elementen vertellen iets over Carol, kerkkoren, die het publiek meteen moeten Keane klampt voorbijgangers aan om ze naar zijn letterlijk dan wel overdrachtelijk. transporteren naar een sfeer van heiligheid. dochtertje te vragen. Hij zwaait met het krantenar- Ook in Keane zit je als kijker dicht op het hoofdper- Het is als het binnenlopen van een kathe- tikel over een enkele maanden eerder verdwenen sonage. We kijken dan misschien niet mee door draal in je dromen, met nieuwe, nooit gezie- meisje, herhaalt tegen zichzelf de feiten van de Keane’s ogen, maar het claustrofobische effect van ne ruimtes. De muziek brengt je in een fanta- ontvoering en achtervolgt een man waarin hij de de jagende camera geeft wel een indruk van Kea- siewereld.’ dader ziet. Of Keane werkelijk een verdwenen doch- ne’s verstikkende belevingswereld. Daarnaast geeft ter heeft, is een vraag die de film niet beantwoordt. het zijn paranoia een zekere geloofwaardigheid Is het uw zoektocht naar die vervoering die de Alleen zijn ontsporing, ongeacht de oorzaak, is rele- mee; Keane wordt inderdaad achtervolgd maar dan grens tussen fictie en werkelijkheid in uw vant. In zijn kalme perioden is Keane een man die door een gedreven camera. werk zo dun maakt? het gevecht met zijn ziekte aangaat. Hij koopt kleren Repulsion eindigt met een bewusteloze Carol. De ‘Waarschijnlijk, waarschijnlijk ja. De grens is voor zijn dochtertje en schaft ook een nieuw over- jonge vrouw die iedereen altijd op afstand trachtte niet dun, soms maak ik hem gewoon non- hemd voor zichzelf aan. Want, zo mompelt hij, als zijn te houden wordt nu omringd door een nieuwsgie- existent. Ik ben niet analytisch genoeg om dochter terug is, moet hij er fatsoenlijk uitzien. Zijn rige mensenmassa. Uitgerekend de onbeschofte dit goed te kunnen uitleggen. Maar je hebt zoektocht naar het kind is een zoektocht naar zijn minnaar van haar zus houdt haar weg van de gezien in al mijn films, dat ze functioneren eigen redding. Als Keane een jonge moeder en haar bemoeizuchtige buren. Als de man naar het hulpe- op een dieper niveau, op een niveau waar je dochtertje Kira ontmoet, ziet hij dan ook een kans loze meisje kijkt, weet je dat Carol eindelijk begre- als publiek plotselinge momenten van ver- op een normaal bestaan. Hij past twee dagen op het pen wordt. Het is een miniem sprankje hoop dat lichting ervaart.’ n zevenjarige meisje. Als een vader geeft hij haar wijze Polanski ons gunt.

Encounters at the End of the World maand jaar Skrien 33 Scheidend directeur Marieke Schoenmakers van rium, de eerste op het Europese vasteland. de NFTA zette een masteropleiding in de steigers Horst Rickels, een docent van de filmacade- mie, zit nu ook in de selectiecommissie van het conservatorium. Vier studenten per jaar worden toegelaten, gespecialiseerd in alles tussen elektronische pop en klassieke ‘We kunnen talenten een muziek. Die studenten worden gekoppeld aan de projecten van derde- en vierdejaars regie-, scenario- en geluidsstudenten van de NFTA.’ flink stuk verder helpen’ Wat gaat u straks doen bij de VPRO, bepaald niet de makkelijkste club? Onder Marieke Schoenma- ‘We hebben ‘de honderd dagen van Schoen- kers werd de Nederlandse makers’ ingesteld, in die tijd ga ik veel vra- gen stellen en goed luisteren. Pas daarna laat U wilde met een big bang vertrekken door Film en Televisie Acade- hij laat niet na iedere keer ernstig te zeggen: ik weten waar ik me op ga toeleggen. Bij al een postdoctorale opleiding in de steigers mie in zeven jaar financieel “It will be serious competition for us.” Hij mijn banen tot nu toe werd vooraf gezegd te zetten? begrijpt goed dat Amsterdam een leuke stad dat het wespennesten waren. Ik zoek het op, ‘Nou, ik heb er zes jaar aan gewerkt, dus het gezond en leverde de school is, op een steenworp afstand van Londen, ik hou van ingewikkeld. Tijdens de sollicita- komt niet uit de lucht vallen. Anders dan in studenten met meer lef af. met een filmacademie die straks ook een tieprocedure heb ik met hele gedreven, intel- het buitenland zijn de kunstopleidingen hier Maar de scheidend directeur Engelstalige master aanbiedt. Maar de meeste ligente medewerkers gepraat die begrijpen nooit universitaire opleidingen geworden. Op buitenlandse masteropleidingen zijn een stuk filmgebied is er in Nederland geen masterop- zal in haar nieuwe functie bij schoolser dan wat wij willen doen, ze ver- leiding. Dat is natuurlijk bizar. Het Binger de VPRO de verwezenlijking schillen niet veel van onze vierjarige bache- Filmlab krijgt subsidie van Onderwijs en van lorsopleiding. Die is al erg degelijk.’ En Binger? Cultuur. Met de doorgevoerde bachelor- en van haar meest ambitieuze Ido Abram, directeur van Binger Filmlab: ‘De Amster- masterstructuur in het hoger onderwijs ston- plan vanaf de zijlijn moeten Wat wordt er in die twee jaar na de damse Hogeschool voor de Kunsten, waarvan Binger en den ze voor de keuze of een onderwijsinstel- bachelors allemaal nog bijgespijkerd? NFTA allebei deel uitmaken, vroeg ons of we interesse ling te zijn waar een master wordt aangebo- volgen: een internationale ‘Kandidaten dienen een plan in voor een hadden een masteropleiding op te zetten. Dat wilden we den, of een kunstinstelling voor professio- postdoctorale filmopleiding. individueel ontwikkelingstraject. Het is om niet, want wij richten ons meer op coaching van ervaren nals. Wij wilden graag een masteropleiding Saskia Legein het even of iemand wil afstuderen met een scenaristen, regisseurs en producenten. Die kunnen integreren, en Binger koos ervoor een kunst- speelfilm, een animatiefilm van twee minu- niet twee jaar uit hun werk stappen voor een opleiding. instituut te worden dat wordt bekostigd via ten, tien kleine dingen, of een eerste afleve- Bovendien heeft het merendeel van de buitenlandse pro- de Cultuurnota. De onderwijslicentie en mid- workshops zouden kunnen gebruiken. Over ring van een dramaserie. Ze zullen hun pro- fessionals die bij ons programma’s volgen al een master delen die zij nu nog ontvangen komen vrij. de relatie tussen muziek en film, om maar ject realiseren met mensen die daarvoor wor- achter de rug. De komst van een masteropleiding bij de De Amsterdamse Hogeschool voor de Kunsten wat te noemen. David Lammers riep zelfs al den ingehuurd, aangevuld met studenten NFTA zal betekenen dat wij vanaf 2009 niet meer verbon- vroeg de NFTA met dat budget, ongeveer zes enthousiast: “Ik ga ‘m doen!” Ik denk dat hij van de bachelorsopleiding.’ den zijn aan de AHK en geheel zelfstandig zullen moeten ton, een master in te richten. Het is de al te ver is, die moet naar Binger. Maar er zijn opereren. Tot nu toe kwam bijna de helft van ons jaarlijkse bedoeling in september 2009 te starten. In de zo veel anderen die in aanmerking komen. Brengt zo’n individuele aanpak niet een budget van 1,1 miljoen euro uit onderwijsmiddelen, via de komende maanden wordt een lector aange- Internationaal scouten doen we bijvoorbeeld hoop praktische rompslomp met zich mee? Hogeschool. We zijn dus druk bezig nieuwe financiering steld die alles opzet, en een onderwijscoördi- tijdens het festival van alle filmhogescholen ‘Er komt ook een gezamenlijk programma. In te zoeken. Gunstig is dat de Raad van Cultuur Binger als nator. De staf, het gebouw en de ondersteu- in München. Als je zes dagen lang eindexa- samenwerking met verschillende universitai- waren de studiegidsen flinterdun, nu zijn ze van de publieke omroepen. Ze hoeven niet instituut positief heeft beoordeeld. Het is de bedoeling dat menfilms kijkt, weet je al gauw wie je wilt re studies zal dat meer filosofisch en kunst- behoorlijk lijvig, er is veel onderwijs bijgeko- per se iets in samenwerking met een omroep we – meer dan we nu al zijn – het expertisecentrum voor ‘Het aantal brave verhaaltjes van hebben.’ analytisch zijn zodat de studenten daarin men. Een van mijn doelen was van de te maken, maar als ze erin mee willen gaan, filmprofessionals worden. Inhoudelijk zitten de NFTA en een nieuw abstractieniveau bereiken. Voor de ambachtsschool die de NFTA wel werd moeten ze zich aan het timeslot houden. En wij niet in elkaars vaarwater, we hebben al besproken witte puberliefde in grote steden Die gastdocenten, wie worden dat? ontwikkeling van zo’n programma hebben we genoemd meer een kunstopleiding te maken dan nog: bij Papa is weg... en ik wilde nog wat dat Binger graag meedenkt over de invulling van de post- is aanzienlijk gedaald’ ‘Zover zijn we nog niet. Natuurlijk schieten goede contacten met bijvoorbeeld een mas- waar mensen durven te experimenteren. Ik vragen (Marijn Frank) bijvoorbeeld, werd al doctorale opleiding. Wij zouden hun studenten bepaalde al wel namen door het hoofd, maar de teropleiding in België, die zijn daar heel ver ben er trots op dat je aan de studenten en snel besloten dat het een andere lengte programma’s kunnen aanbieden, en als zij gerenom- ning zijn allemaal aanwezig, dus het geld kan komende tijd kijken we eerst waar we inter- mee.’ hun examenproducties van de afgelopen nodig had. Met 47 minuten is het een unieke meerde makers naar Nederland halen, zou dat voor ons vooral aan onderwijs en internationale gast- nationaal kunnen winkelen.’ jaren ziet dat ze eigenzinnig durven te zijn. film en de VPRO zond ‘m met die lengte ook ook interessant kunnen zijn. Het is nu vooral zaak voor de docenten uitgegeven worden.’ De accreditatiecommissie was erg positief Het aantal brave verhaaltjes van witte puber- uit in Holland Doc. De omroepen coachen februari-deadline van de Cultuurnota van 2009 meer geld Internationaal winkelen? over de inhoudelijke en bedrijfsmatige liefde in grote steden is aanzienlijk gedaald.’ gedurende een project maar hebben nooit te vinden, zodat wij kunnen doorgaan met onze activiteiten Worden nu al potentiële masterkandidaten ‘Over de grenzen is een heel circuit aan mas- stand van zaken op de NFTA. Is er daarom inhoudelijke eindverantwoordelijkheid, die voor nationale en internationale makers.’ gescout? terclasses, workshops en intensieve program- nu pas ruimte om de master te beginnen? De strakke norm van 25 minuten die u voor ligt bij de studenten.’ ‘Ja. Per jaar zullen zo’n twaalf tot vijftien ma’s te vinden. Het is de kunst slim bij dat ‘Ik was liever vier jaar geleden al begonnen. de eindexamenproducties doorvoerde, is ook beeldende kunstenaars, alumni van de film- aanbod aan te haken. Dat maakt onze inter- Ik vind het jammer dat ik er niet meer direct in het belang van de studenten zelf? Waar heeft uw opvolger nog een klus aan dat de organisatie echt crossmediaal moet academie en internationale studenten wor- nationale uitstraling ook beter.’ bij betrokken zal zijn. De eerste paar jaar was ‘Het beroepsveld gaf een duidelijk signaal af: en wat laat u met trots na? worden. Ze vragen om duidelijkheid. Bij de den toegelaten. Er zijn al gesprekken gevoerd hier een miljoenentekort, toen moest ik echt bereid ze voor op de harde praktijk, want een ‘Het aantal allochtone studenten moet NFTA heb ik ook gemerkt dat mensen blij met met de meest succesvolle oud-studenten van Daarover gesproken, buitenlandse masters puinruimen. Diplomatie en geduld waren timeslot is een timeslot. Omroepen werden omhoog. We zitten keurig iets boven de tien me waren, omdat ik knopen doorhak en een St Joost, HKU en anderen. Die talenten kun- zullen niet zo blij zijn met de nieuwe nodig om de juiste mensen op de goeie plek- wanhopig als ze mensen vroegen iets te procent en daar zit van alles tussen, maar koers uitzet. Dat deden mijn voorgangers nen we nog een flink stuk verder helpen. Een Hollandse concurrent? ken te krijgen. Zes van de acht studieleiders maken van twaalf minuten en er na weken geen Turken en Marokkanen bijvoorbeeld. niet, of onduidelijk, of ze zaten er te kort. regieopleiding van vier jaar is bijvoorbeeld ‘Nik Powell van de National Film and Televisi- zijn nieuw, en een flink deel van het docen- monteren nog steeds een filmpje van twintig Dat vind ik jammer. Wat er wel is gekomen, is Vrijheid en ruimte bieden om dingen te laten ontzettend kort. Alle aandacht gaat uit naar on School in Londen en ik zitten samen in ten- en het gastdocentencorps. Inhoudelijk minuten lag. Alle productiestudenten hebben een master Composing for Film in samenwer- ontwikkelen, hoeft niet te bijten met struc- producties, terwijl ze nog veel verdiepende het bestuur van de Europese filmscholen, en is daarmee ook veel veranderd. Vroeger een brief gehad met een voorbeeldcontract king met Jurre Haanstra van het conservato- tuur.’ n

34 Skrien februari/maart 2008 februari/maart 2008 Skrien 35 Lady Chatterley van Pascale Ferran De naakte waarheid

Lady Chatterley is de verfilming van de tweede versie van D.H. Lawrence’s schandaalroman Lady Chatterley’s Lover. In Pascale Ferrans film wordt het lichaam langzaam weer even vanzelf- sprekend als de alomtegenwoordige natuur. In zes seksscènes wordt het lichaam meer en meer ontdaan van kleding, totdat de schaamte voorbij is. De geliefden zijn natuur geworden. André Waardenburg

D.H. Lawrence schreef drie versies van zijn majestueuze, in herfstkleuren gedrenkte Het lijkt of actrice Marina schandaalroman Lady Chatterley’s Lover, waar- landgoed waar de Chatterley’s wonen. Als van de derde werd gepubliceerd in 1928. In Constance door het bos loopt, op weg naar Hands gecast is vanwege 1960 volgde een beroemd proces in Londen de hut van de jachtopziener of om zichzelf te haar prachtige handen om het boek te verbieden, wat uiteindelijk kalmeren, besteedt Ferran veel aandacht aan niet lukte, waarna het boek een van de sym- wat ze ziet en hoort. Van bloeiende narcissen bolen werd van de seksuele revolutie door de tot vogelnestjes. In een mooie, nachtelijke manier waarop Lawrence over seks schreef: scène loopt ze met jachtopziener Parkin – In de film is niet zozeer als natuurlijk onderdeel van ons bestaan – en die inmiddels haar minnaar is – door het wendt zich af en loopt terug het bos in waar wat kuikentjes in de kippenren. Een hand de seks belangrijk, maar blazen. Zij vraagt hem nog even hiermee te niet als iets om je voor te schamen. woud. Dan stoppen ze. ‘Wat is dit voor ze neerzijgt in de bladeren. Dan volgt een omvat haar borst. Dan gaan ze zijn hut in. wachten en zich om te draaien. Licht Regisseur Pascale Ferran gaf in een interview geluid?’, vraagt ze, als ze een licht gekraak mooi moment. Hoewel het niet meer vanuit Zwijgend en onwennig gaan ze liggen. Hij het lichaam beschaamd draait hij zich naar haar toe en met het Britse filmblad Sight & Sound (sep- hoort. ‘Het is het geluid van de bomen’, ant- haar gezichtspunt te zien is, volgen opnieuw rolt haar kousen af. Als hij op haar ligt, zien zien we zijn erectie. Dan blaast hij de kaars tember 2007) aan nooit van zijn leven de woordt hij. Samen luisteren ze een tijdje wat shots van de zich wassende Parkin. Ze we aan haar gezicht dat ze niet precies weet uit. Ze zijn de schaamte bijna voorbij. gepubliceerde versie te hebben willen verfil- naar de nachtelijke natuurgeluiden. Deze geven de geestestoestand van Constance wat haar overkomt. Als hij klaar is, durft ze Hand op borst men, maar toen ze uit nieuwsgierigheid de twee mensen zijn één met elkaar en met de weer: bijna als in een koortsdroom laat ze de zijn zware lichaam niet van zich af te duwen. ‘Ik hou ervan je lichaam aan te raken’, zegt Vleesgeworden natuur tweede versie las, werd ze er verliefd op: ‘Ik natuur. beelden weer aan haar geestesoog voorbijko- Afgezien van de afgerolde kousen zijn de kle- Constance tegen een verbaasde Parkin, die De laatste seksscène is cruciaal. Ze staan in vind het leuk dat het een boek is over eerste Ferran bereid ons via mooie close-ups voor men – dat ze veel losmaken aan weggestopte ren niet uitgeweest. nog steeds niet helemaal kan begrijpen wat zijn hut als het begint te regenen. Impulsief keren – Constance probeert een heleboel op het belang dat we moeten hechten aan gevoelens en verlangens is duidelijk van haar zij – de vrouw uit gegoede kringen – in hem kleedt zij zich uit en rent jubelend de regen nieuwe dingen uit.’ Het lezen van het boek voelen, aan de tastzin. Niet door close-ups gezicht te lezen. Intiem ziet. ‘Wat let je?’, antwoordt hij bijna provo- in. Hij volgt. Ze rennen als kinderen achter viel samen met haar twee drijfveren om films van alles onthullende gezichten, maar door Een intiem moment volgt als ze afscheid cerend. Samen lopen ze naar de hut, kleden elkaar aan, met kreten van plezier. Dan val- te maken. Ferran: ‘Ten eerste wilde ik fysie- expressieve handen. Bijvoorbeeld de handen Zes stappen naar bevrijding nemen aan het hek, in de film het demarca- elkaar teder uit en bevoelen elkaars lichaam. len ze elkaar in de armen en hebben seks in ke liefdesscènes filmen: twee mensen die van Constance die langzaam de knoopjes van In de film is niet zozeer de seks belangrijk, tiepunt tussen de wereld van de opzichter en Het bovenhemd blijft aan waardoor zijn de modder. Na afloop liggen ze te drogen in verliefd worden en seks en erotiek zien als haar blouse dichtknoopt als ze ’s ochtends maar het lichaam. We zijn van ons lichaam die van de bovenklasse die in statige land- geslachtsdeel ‘beschermd’ wordt. Door de zijn hut als hij haar naakte lichaam versiert onderdeel van hun relatie. Deze twee men- opstaat. Het gebeurt met een sensualiteit die vervreemd, net zoals we van de natuur ver- huizen wonen aan de rand van het bos. stof van zijn hemd raakt zij z’n penis aan, je met bloemetjes, nadat hij eerder al haar kont sen veranderen voortdurend door hun liefde vroeg of laat wel naar de oppervlakte moet vreemd zijn. Lady Chatterley bevat zes seks- ziet Parkin rillen. Ferran filmt hun geslachts- had schoongeveegd met wat gras. Ze zijn en fysieke aantrekkingskracht voor elkaar – komen, die niet langer te onderdrukken is. scènes waarin subtiel het proces van bevrij- Orgasme verkeer niet. Wel zien we ze samen slapen, naakt en voelen totaal geen schaamte of het is een harmonie tussen lichaam en geest. Het lijkt soms wel of actrice Marina Hands ding wordt geïllustreerd – de bevrijding van De derde keer vindt plaats in het bos, bij een hij opnieuw met z’n hand over haar naakte remmingen meer in elkaars nabijheid. Ze zijn (…) Het tweede aspect was de natuur. (…) (let op haar achternaam!) gecast is vanwege schaamte, van klassenverschillen die dicte- boom. Parkin zit tegen de boom aan en borst – een echo van zijn eerdere, nog gekle- de natuur geworden. Aan het einde van een Deze adaptatie verschafte mij de mogelijk- haar prachtig gevormde handen, met graci- ren wie we wel of niet het hof mogen maken knoopt zijn broek los, zij gaat bij hem op de, aanraking. zinderende film is de utopie bereikt. n heid natuur te filmen. D.H. Lawrence was euze lange vingers. Vingers die verlangen en van remmende verlegenheid, waardoor we schoot zitten. De kleren blijven nog wel aan, een bedreven botanist en het boek bevat naar meer dan alleen het wassen van de rug niet meer gevoelsmatig handelen. maar er gaan wat knoopjes van haar blouse Naakt heel precieze beschrijvingen van planten en van haar in de Eerste Wereldoorlog half ver- los en er wordt voorzichtig gevoeld. Nog Ze ontmoeten elkaar ’s nachts stiekem in het The Second Lady Chatterley’s Lover – D.H. Lawrence. bloemen. De natuur leert ons in harmonie lamd geraakte echtgenoot. Onwennig belangrijker is dat Constance en Parkin tege- bos. Nadat ze naar de fluisterende bomen Oneworld Classics, Surrey (2007). Lady Chatterley Frankrijk 2006 regie Pascale Ferran scenario met onszelf te leven en hier reflecteert het De eerste keer dat Constance jachtopziener De eerste keer dat Constance en Parkin lijk klaarkomen. Het is haar eerste orgasme, hebben geluisterd, lopen ze naar zijn huis. Pascale Ferran en Roger Bohbot camera Julien Hirsch de veranderingen in Constance’s personage.’ Parkin ziet, betekent een schok voor haar. elkaar verkennen heeft te maken met de zo veel is duidelijk. Als ze op weg is naar Voordat ze zich in zijn bed neervlijen, beslui- montage Mathilde Muyard en Yann Dedet muziek Béatrice In de openingsscène van Lady Chatterley zien Hij staat zich in de buitenlucht te wassen, tastzin. Parkin legt zijn hand om haar middel haar eerste climax kust ze hem gepassio- ten ze hun nachthemden uit te trekken. Ze Thiriet productie Maïa Films distributie Contact Film duur 158’ we een langzame camerabeweging over het met ontbloot bovenlijf. Ze schrikt terug, als ze heftig geëmotioneerd is geraakt door neerd op de lippen. willen elkaar naakt zien. Hij wil de kaars uit- met Marina Hands, Jean-Louis Coulloc’h, Hippolyte Girardot

36 Skrien februari/maart 2008 februari/maart 2008 Skrien 37 Soundtrack Tipparade 2007 Zouden oude filmcomponisten Wisselingbij jonge filmmakers nog bekend zijn? Of beschouwen de studio’s van de wacht en grote producenten een bejaard musicus als bedrijfsrisico? Een hele generatie wordt afgelost, maar mag niet worden vergeten. Eerste deel van het jaaroverzicht filmmuziek. Kees Hogenbirk 9 Mocht een ‘klassieke’ score als niet meer ‘van je Stardust (Decca) laat componist Ilan Esh- waar de film overgaat van de heroïneproduc- Alatriste Het epos gaat dus niet om een ningsmuziek (bij de overgave deze tijd’ worden beschouwd, dan kan de keri horen dat hij grote orkestratiegaven tie in Vietnam naar de afzetmarkt in Harlem. De groots opgezette Spaanse nationalistische triomf; alleen van Breda bijvoorbeeld). Als producent de muziek altijd nog vervangen – bezit, al mis ik de melodische benadering die, Helaas krijgt de instrumentale score op cd productie over de periode van de onzelfzuchtige huurling Alatriste waardig sneuvelt dat doen die geldschieters sowieso al te vaak. liefst volgens leidmotieven à la Howard Shore (Def Jam) niet dezelfde ruimte ten opzichte ‘onze’ Tachtigjarige Oorlog Diego Alatriste is een held. tegen de Fransozen zet Baños Maar geef de oude rot in elk geval de kans en John Williams, ons naar die personages van de source-songs als in de film: slechts legt dapper bloot dat het hof Componist Roque Baños er een gedragen vierkwarts- om iets van ouderwetse kwaliteit te maken! kan toetrekken. Typerend is dat de muzikaal 4:53 minuten. van Philips IV en zijn regering houdt zich dan ook knap in. maat onder: een folkloristisch Een componist behoort in het harnas te ster- meest aanstekelijke scène, de drag-dans van Uit Engeland blijven grote beloften komen. door en door verrot was toen Op de achtergrond zijn perio- geïnstrumenteerde mars die ven. Van Maurice Jarre weten we dat hij van Robert De Niro, drijft op Jacques Offenbachs Nicholas Hooper begeleidt Harry Potter and de Hollanders – volgens regis- destukjes te ontwaren, even- echter niet zwaar martiaal zijn pensioen geniet, maar waar blijft een cancan uit Orpheus in de Onderwereld. Merk- the Order of the Phoenix (Warner Bros.) net seur Arturo Peréz Revuerte als een Armeens aandoende klinkt maar in de hoge noten nieuwe opdracht voor John Barry? John Wil- waardig genoeg is Eshkeri’s muziek voor Han- zo onopdringerig Brits als de niet-moralise- tenminste – smeekten om houtblazermelodie in verband indruk maakt met respect liams doet ook al niets meer sinds Munich nibal Rising (gecomponeerd met Shigeru rende Engelse levensles in de film: dat de vredesonderhandelingen. met alle tot mislukken voor de gewone man op het (2005). Gelukkig is hij wel gecontracteerd Umebayashi) daarentegen ongepast mooi: de gedachte aan vriendschap de toverkunst ver- Spanje’s vergane glorie zet gedoemde verliefdheden van krijgsveld. voor Spielbergs Indiana Jones IV en naar ver- strijkerslegati proberen te hard om indruk te sterkt. Robert Lane won terecht een BAFTA door als ze het vervolgens aan de kapitein en zijn zoon, en Meliam Music MM0090601 (75:02) luid meteen voor diens Lincoln. Lalo Schifrin maken. voor zijn muziek bij de televisieserie Eliza- de stok krijgen met Frankrijk. wat rondborstige overwin- wordt alleen nog ingehuurd door Brett Rat- Geoff Zanelli hield zijn cellomelodie in Distur- beth I en Trevor Morris kreeg een Emmy voor ner (Rush Hour 3, cd op Varèse Sarabande). bia (Lakeshore) zacht, wat een prestatie is zijn Main Title Theme van The Tudors (Varè- Waarom niet meer regisseurs Schifrins symfo- voor een thriller. Als zijn glissandi traag naar se), waarin hij op een modern ritme renais- nische jazz voor actiekomedies appreciëren een crescendo toe sluipen bij het betrappen sancistische vedel en luit zich laat voort- 8 boven drumcomputers en synthetische strij- van de voyeur door de bespioneerde, krijgt spoeden. The Invasion underscore, in orkestrale acht keer twee herhaalde kers, is een raadsel. Orkestrale ritmiek brengt de haast klassieke muziek een fraaie Woj- Ook met digitale middelen wordt interessant Filmmuziek is een dienende klankclusters die kunnen noten weer in: repetitief personages dichter bij de toeschouwer dan ciech Kilar-achtige toon. De Pool Kilar zelf geëxperimenteerd: Ramin Djawadi onder- kunstvorm en afhankelijk van worden opgevat als hommage zagend op de zware strijkers elektronica en verhoogt daarmee de betrok- leverde een biologerende score voor James steunt nu al twee seizoenen adequaat de de drager waarvoor de compo- van Jerry Goldsmiths Coma maant het de agent-met- kenheid bij de film. Grays We Own the Night (Lakeshore). televisieserie Prison Break. Noch aan de ont- nist werkt. Daarom is de mate (1978) en Alien (1979). geheugenverlies tot handelen Toch vrezen veel producenten waarschijnlijk Tegen zijn gewoonte in liet regisseur Ridley snappingen noch aan de versterkte tempi waarin een soundtrack-cd als Uiterst effectief drijft hij de en bezorgt het de kijker de dat atonale scores het jeugdige publiek Scott in American Gangster de componist, komt een einde. Djawadi is inmiddels door- zelfstandige luisterervaring onzichtbare spanning op; hartslag in de keel. Het afschrikken. Zo valt schrijnend op hoe weinig Marc Streitenfeld, een beschouwelijke score gedrongen tot de speelfilm. Samen met prettig overkomt, van secun- reeds geïnfecteerde stedelin- thema, gecomponeerd als er tegenwoordig nog modernistisch wordt schrijven die in lange tracks de kans krijgt Klaus Badelt maakte hij de Afrikaans getoon- dair belang. Niet elke film gen zijn moeilijk te onder- actiemotief voor The Bourne gecomponeerd, wat vroeger tot de bagage onder de huid van personages en publiek te zette score voor Beat the Drum (beide titels: nodigt uit tot een thematisch scheiden van hen die zich Identity (2002), wordt hier- van iedere componist diende te behoren. kruipen. Streitenfeld – in 2006 ook actief Varèse). De popgroep Broken Social Scene vormvaste partituur. Het is bewust emotieloos voordoen. mee een privéleidmotief voor voor Russell Crowe, in A Good Year (Sony) – ten slotte legt in Half Nelson (Lakeshore) derhalve des te bewonderens- De muziek woekert dus Jason Bourne. Ertussendoor Nieuw talent beschikt over een mooie eigen, orkestrale onder de twijfels van de idealistische leraar waardiger dat musicus John inwendig voort, als een letter- ligt een hoogpolig tapijt van Dit neemt niet weg dat er elk jaar onbekende klankkleur die zich niet laat verleiden retro- die aan de heroïne is, indringend een elek- Ottman zich zo ondergeschikt lijke vertaling van de patholo- klankeffecten, beweeglijke namen opduiken die het waard zijn om in de soul uit 1968 te kopiëren. Hij overspant met tronische introspectie en onderhuidse klank- heeft opgesteld. Hij heeft zijn gie. Alleen tussen moeder en The Bourne Arabische instrumenten – er gaten te houden. In het vermakelijke sprook- een hallucinerende baslijn de sequenties effecten. potentieel maximaal benut: kind klinken, kort, herkenba- Ultimatum wordt adembenemend gejaagd ofschoon Fantastic Four Rise re harparpeggio’s en harmoni- 7 Een leven als één lange in Tanger – en vooral veel uit- of the Silver Surfer (Sony Clas- euze strijkers. Bij hen ligt stroomversnelling maakt de heems en akoestisch slagwerk. sical) onder bombarie tenslotte de – te abrupte – meeste indruk op de momen- Powell vult dit tegen het A Prairy Home zingende familie, Woody Har- moeten toch, compleet met bezwijkt, heeft hij als beeld- oplossing. ten dat het even rustig is. einde aan met een, eveneens Tipparade: 10 Companion relson en John C. Reilly spe- reclamespotjes en sponsor- editor – hij monteerde en Varèse 302-066-837-2 (49:05) Mobiel camerawerk, flitsende al bekende, gedragen compo- Heimwee over de allerlaatste len hilarisch scabreuze cow- jingles die de cast zelf scoorde The Usual Suspects montage, flets kleurgebruik sitie van meer berustende live-radioshow vanuit een boys en vooral Garrison Keil- bedenkt, als een live-action (1995) – een haarfijn gevoel en de adrenaline opstuwende lange tonen. De conclusie van theatertje met publiek door- lor is indrukwekkend als de Muppet Show een groot voor plaatsing van de klank. score nemen dan gas terug de film is namelijk niet erg desemt bij voorbaat de uit- zingende (en in het echt ook publiek kunnen trekken? De In The Invasion koppelt regis- voor gepuzzel over de doof- vertrouwenwekkend voor zending waarvan wij in de tekstdichtende) host. De lied- wetenschap dat dit Altmans seur Oliver Hirschbiegel ver- potmotieven van de geheime oprechte Amerikaanse bur- bioscoop getuige zijn. Robert jes van Richard Dworsky – hij laatste film zou blijken, zorgt hulde kritiek op Amerika’s dienst. Ieren en Engelsen, res- gers. De sterke ritmiek heeft Altmans ensemble beeldt tref- speelt in de film mee als pia- voor weemoedige hoop: in optreden in Irak aan micros- pectievelijk regisseur Paul wel de beelden van de film fend echte personen uit, nist van de band, als een zijn films zal de meester copisch inzicht in de werking Greengrass en componist nodig, want thematisch is de inclusief ironische ondertoon soort Penguin uit Batman voortleven, gelijk de eeuwige van een virus dat de mens- John Powell, bewaren precies soundtrack op cd minder veel- of ontroering: Meryl Streep en Returns (1992) – zijn veelzeg- afscheidstour van de Compan- heid gaat beheersen. Ottman de nodige kritische afstand zijdig dan we van Powell Lily Tomlin zijn de laatst gend geinig en liefhebbend. ion-radiocrew. verbindt de sequenties met tot Amerika. Vervolgens zet gewend zijn. overgebleven zusjes van een Zulke radio-uitzendingen Silva Screen SILCD-1213 (64:42) lange stukken melodieloze Powell het hoofdthema van Decca B0009488-02 (55:03)

38 Skrien februari/maart 2008 februari/maart 2008 Skrien 39 6 2 Rome en Alex North deden voor belichten de psychologie van Rescue Dawn delen’ delicaat uit. De symfo- Het raadsel is al zo oud als de films over het begin van onze de historische figuren. Voor Werner Herzogs speelfilmver- nische instrumentatie breidt geluidsfilm. Het antieke Rome jaartelling onderzoek, om de ‘authentieke’ source- sie van de waargebeurde zich uit met een wriemelende was altijd een dankbaar naast de nodige marsmuziek muziek zet hij, net als zijn geschiedenis is eigenlijk een cellosolo voor de wanhoop onderwerp voor verfilming, uiteindelijk toch op hun illustere voorgangers, koper- omgekeerde Apocalypse Now van de gevangenen in het maar hoe klonk die tijd? De eigen stijl uit te komen. Voor blazers in. De melodie van (1979): de midden in het Lao- kamp. Dit tremolo hoort bij archeologie heeft afbeeldin- de imposante televisieserie zijn titelmuziek baseert hij de werkelijke genegenheid tiaanse oerwoud gekatapul- de kommetjes wormen die gen opgeleverd van snaarin- Rome hanteert Jeff Beal het- evenwel op een modern ritme tussen schrijver en moorde- teerde bombardementsvlieger het kampvoer vormen, bij strumenten en er zijn allerlei zelfde principe. Met beschei- zodat – net als in The Tudors naar. Capote realiseert zich te verliest bijna zichzelf in zijn gefnuikte ontsnappingsbe- bazuinen boven de grond den instrumentatie benadrukt op de BBC – de herkenning laat dat hij met zijn opportu- poging om uit de oneindige sprekingen en de totale uit- gekomen. Welke composities hij de universeel-menselijke voor de kijker vanzelfspreken- nistische onderzoeks‘journa- jungle te komen. De beleving putting onderweg. Badelt daarop werden uitgevoerd, kant van de overgang tussen der wordt. Zo zegt de score bij listiek’ een man verliest die van tijdloosheid, de onbere- mag dan ook met recht toe- valt echter niet te achterha- Republiek en Keizerrijk. klassieke onderwerpen ook echt van hem houdt. Compo- kenbaarheid van kampbewa- werken naar een robuuste cli- len. Grote componisten als Tekstloze stem, inheemse altijd iets over onze eigen tijd. niste Rachel Portman had de kers, de terugtrekking in max. Zijn roerende akkoor- Miklós Rózsa, Alfred Newman blaas- en tokkelinstrumenten Ryko Filmworks 10896 (74:47) liefde tussen ‘Friend Truman’ jezelf tegen angst en ontbe- den bij het onthaal van de en de schuldige Perry Smith ring, brengt Herzog in beeld held op diens vliegkampschip 3 kunnen aandikken, maar doet en geluid op ons over. Vaak passen bij onze opluchting. dat juist niet. Ze gebruikt laat hij het geluid van de De score gaat over in etheri- Infamous dezelfde verstilling in orkes- gebeurtenissen weg om ruim- sche harp en piano wanneer Gwyneth Paltrow komt maar tratie (houtblazersoli, intro- te te geven aan de stilte van Herzog het gejuich wegdraait 5 Hot Fuzz even voor in Douglas verte toetsen) voor de scènes de natuur. Ook via de kreten en het shot bevriest. Dan zijn Film en score zitten stikvol Het antieke Rome was altijd een McGraths film over de tot- met deze twee mannen als van dieren en dankzij de we weer terug bij de piloot vermakelijke verrassingen, standkoming van Truman voor Capote’s eerste betreden score wordt de trance van de die op het randje van de dood van moordenaars-met-cape tot Capote’s In Cold Blood. In de van de plaats delict. Op die onmetelijkheid benadrukt. heeft gestaan. Omen-achtige ‘ongelukken’ in dankbaar onderwerp voor verfilming, opening brengt ze als kwets- nadenkende tonen wordt Herzogs landgenoot Klaus Milan M2-36285 (48:12) Het Veiligste Dorp Van Enge- bare nachtclubzangeres What Capote’s ontzetting over de Badelt, inmiddels in Amerika land. Componist David Arnold maar hoe klonk die tijd? is This Thing Called Love? ten viervoudige moord verbonden bekend van zijn avonturen- gehore. Door verdriet over- met zijn spijt over de gemiste muziek, werkt met voorname- mand valt ze halverwege pijn- kans op een vruchtbaarder lijk akoestische middelen dit lijk stil. De aanwezige Capote relatie dan hij nu onderhoudt. keer uitsluitend meditatief. is hiervan diep onder de De muziek maakt in de flash- Het levert een soort slowmo- indruk. Niemand realiseert backflitsen van de slachtpar- tion-muziek op, passend bij 4 zich dan al dat Cole Porters tij droevig maar mooi duide- de instinctieve survivaltocht vraag later ook hem zal gel- lijk dat Perry in het bekennen van de piloot. Met harp, hoge The Assassination is de benjamin in een gezin de afwachtende spanning den. Het verrassende van van deze liefde tenminste wel piano en een zwevende of Jesse James domme broers die zo weinig voor overvallen of afrekenin- McGraths film in vergelijking is bevrijd. onderstroom van strijkers by the Coward eigenwaarde heeft kunnen gen is slechts een herhalend met Capote (2006) is namelijk Milan M2-36189 (49:05) drukt Badelt diens ‘slaapwan- Robert Ford opbouwen dat hij zich geheel patroon van draaiende bewe- De sterke bijdrage van de verliest in het behagen van gingen op celesta te horen, muziek aan Andrew Dominiks zijn grote idool. Na door de als uit een primitief speel- creëert een verrukkelijke pas- dubbelportret van Bob Ford populaire schurk – een ordi- doosje voor een kind. Zo zui- tiche van Goldsmiths The Final en Jesse James bestaat erin naire crimineel, geenszins de gen beeld en muziek ons de Fur. An Imaginary Het is geen geringe opgave en onzekerheid (Gods and die een geheel behaarde wolf- Conflict (1981) voor de siniste- dat de score geen duiding held die de media van hem plot in zonder uitgesproken Portrait of Diane van regisseur Steven Shain- Monsters, 1998; Kinsey, 2004). man als bovenbuurman blijkt re extra-curriculaire activitei- biedt. De eenvoudige instru- maakten – net zo onverbidde- te zijn. Eén zagende toon, Arbus berg om in een gefictionali- Aan de basis van zijn mysteri- te hebben in een coterie van ten van de dorpsnotabelen. Na menten van Nick Cave en War- lijk te zijn gebruuskeerd, slaat met een zigzaggende cello 1 seerde biopic een poging te euze palet voor Fur ligt de circusartiesten. Burwells score zijn sterke James Bond-score ren Ellis versmelten in de ver- zijn narcistisch tekort om in daaronder, komt voort uit het doen de psychologische jazz die in de jaren vijftig ook wordt verwarrend maar tege- is Arnold in 2007 veelzijdig vormde, ontkleurde opnamen hoogmoedswaanzin. Als een besneeuwde landschap waar beweegredenen te doorgron- in Arbus’ familiekring werd lijk verleidelijk. Meesterlijk bezig geweest. Voor Michael van het landschap – lossen therapeut becommentarieert Jesse doorheen rijdt op zoek den van Diane Arbus (1923- beluisterd. In de score is een drukt hij er het respect mee Apteds slavernijdrama Ama- op in de weldadig uitgemeten de sonore stem van Hugh naar een verrader in een een- 1971). Ze was een laatbloeier: plukkende staande bas vol- uit dat Diane voelt voor deze zing Grace (Sparrow/EMI) verteltijd van de psychologi- Ross het leven van Bob Ford, zaam boerderijtje. De score van de ideale echtgenote doende om een ‘artistiek’ vrijgevochten wezens. Zo schreef hij nobele samenklan- sche western. Hoofdpersoon de conclusies overlatend aan kent niet veel afwisseling, explodeerde ze in 1958 ineens ritme te suggereren. Maar aan wordt de muziek net geen ken en in Roger Michells de kijker. Bij deze voice-overs maar een rijker palet in de tot een van de invloedrijkste creatieve aandrijving doet ‘Angelo Badalamenti meets Venus wist hij tussen de songs horen we daarom geen leiden- trant van James Horner had kunstenaars van haar tijd. In Burwell niet. Veeleer lardeert Carnivàle [Jeff Beal, 2004]’. van Corrine Bailey Rae en de motieven maar atmosferi- het bespiegelende karakter een kruising tussen Todd hij dit basistempo met dwar- Tegen de tijd dat beauty naast Mozart en Satie een fijn- sche muziek. Cave en Ellis onherstelbare schade toege- Browning en David Lynch relende piano (afwachtende Diane zich durft te laten gevoelige eigen score te plaat- zetten een web uit van zachte bracht. Ondanks een bijna schept Shainberg een surrea- twijfel), lichtvoetige harp opgaan in the beast, ontwik- sen in klassiek stramien. klingelklanken, uit de verte dansante vierkwartsmaat op listisch portret van de foto- (ontluikende romantiek) en kelt zich meer melodie in de Cherry Tree/Interscope B0008766-02 nagalmend op piano of trian- piano of strijkkwartet voelen grafe die een voorkeur ont- exotische percussie (de nieu- experimentele score, via een (63:33 totaal, 23:11 score) gel alsof ze met een richtmi- we eerder begrip voor de tra- wikkelt voor het buitenissige. we wereld). Dit laatste instru- jazzthema met warme bari- crofoon zijn opgenomen. Zij gische Ford dan sympathie. Net zo intrigerend is de mentarium is ingegeven door tonsax, toetsen, bongoritme hanteren net als in hun score Mute/CDSTUMM294.5099951286422 muziek die haar zoektocht de freaks of nature met wie en high hat. Dan is Arbus ge- voor The Proposition (2005) (43:40) naar haarzelf ondersteunt. Arbus in contact komt. Eerst reed om de wereld in te trek- de snaren van fiddle en altvi- Carter Burwell is de ideale lijken het hallucinaties van ken met haar fototoestel. n ool traag en laaggestemd. In componist voor ambiguïteit een getroebleerde huismoeder Lakeshore LKS-338932 (47:24)

40 Skrien februari/maart 2008 februari/maart 2008 Skrien 41 NeoRealismo: de nieuwe fotografie in Italië 1932-1960 Het volk zonder opsmuk Het Fotomuseum Rotterdam wijdt tot en met 9 maart een tentoonstelling aan neorealistische foto’s. Net als bij de gelijknamige filmstroming gaat het hierbij om een reactie op de ideologie en de dominante esthetische Stadsrand van Milaan 1960; principes van het fascistische Italië (1922-1943). André Waardenburg foto: Ugo Zovetti

Presenteerde Mussolini Italië graag als een ren (met veel schuine kaders, ongebruikelij- stadsreiniging, precies het onderwerp van de eenheid, met een volk dat trots was op het ke camerastandpunten, collages en andere prachtige foto (zie hiernaast) van Roberto land en zijn ambitieuze expansieplannen; al experimenten), omdat deze door het fascis- Spampinato uit 1955. Antonioni heeft hier- tijdens het fascisme schetst een aantal foto- me was overgenomen. over eens gezegd dat onder het fascistische grafen (Luchino Visconti’s Ossessione, door- Wie de ruim tweehonderd foto’s bekijkt, ziet regime alleen de onderwerpkeuze al schok- gaans als eerste neorealistische film onderwerpen en composities voorbijkomen kend was. Er zijn ook twee foto’s te zien van beschouwd, stamt uit 1943) een heel ander die sterk herinneren aan een aantal neorea- Alberto Lattuada, die later regisseur zou wor- beeld. Fotografen trokken naar het zuiden listische films. Een foto (zie hieronder) van den. Op de tentoonstelling hangen daarnaast van Italië om als echte antropologen de bit- een kapotgeschoten Milaan herinnert aan filmaffiches en stills uit een aantal klassieke tere armoede en primitieve leefomstandighe- Rossellini’s Paisà (1946). De compositie van neorealistische films, ter vergelijking met de den vast te leggen. Dus niet meer alleen de een foto (zie hierboven) van een buitenwijk foto’s. welgestelde middenklasse die in dure, rijk van Milaan doet sterk denken aan een aantal Filmhuis Lantaren/Venster vertoont tussen gedecoreerde huizen woonde. Ook in de stad kaders uit bijvoorbeeld Antonioni’s L’eclisse 11 en 27 februari vier neorealistische klassie- werd het volk gefotografeerd in zijn natuur- (1962) of La notte (1961) – strikt genomen kers: Ossessione, La terra trema (Visconti, lijke omgeving. In rechttoe-rechtaan-kaders geen neorealistische films, maar toch. Een 1948), Umberto D (Vittorio de Sica, 1952) en zonder opsmuk. De heroïsche beeldtaal van van Antonioni’s eerste korte documentaires, Il posto (Ermanno Olmi, 1961), een wat Stadsreiniging N.U. (Nettezza Urbana), Milaan 1955; foto: Roberto Spampinato de internationale avant-garde werd afgezwo- N.U. (Nettezza Urbana) uit 1948, ging over de vreemde eend in de bijt. n

Skrien KORTINGSBON Twee voor de prijs van één! Tegen inlevering van deze bon kunt u de tentoonstelling Neo- Realismo in het Fotomuseum Rotterdam met twee personen bezoeken voor de prijs van één. Deze bon is geldig tot en met 9 maart 2008 en geldt niet in combinatie met andere acties en kortingen.

NeoRealismo, De nieuwe fotografie in Italië 1932-1960 Nederlands Fotomuseum in Las Palmas Wilhelminakade 332 3072 AR Rotterdam www.nederlandsfotomuseum.nl De cinema onderbreekt de uitzending van de quiz Lascia o raddoppia, Carpi, Emilia Romagna 1956; foto: Giancolombo Bombardement, Milaan 1946; foto: Tullio Farabola Milaan 1954; foto: Mario De Biasi

42 Skrien februari/maart 2008 februari/maart 2008 Skrien 43 Koffie Dagboek Beri Shalmashi en Koerdistan Afgelopen zomer gaf Beri Shalmashi een workshop in Iraaks Koerdistan. Deze winter werkt ze aan haar eindexamenfilm, drinkt ze koffie bij Starbucks en geniet ze van de prachtige zaal van de Tuschinski-bioscoop in Amsterdam. ‘Ik verlang naar afgelopen zomer, toen ik nog begreep dat filmmaken ook zonder aanstellerij kan.’

maandag 26 november, Schiphol Ik blijf een tijdje hangen en vertrek zonder Hakone good health. I regret I did not write nuttig commentaar te leveren, te brak van you constantly. But circumstances in Bagh- Curriculum vitae Het niemandsland dat Schiphol heet, ik Beri Shalmashi (1983) dwaal erdoor en geniet van de reisgeluiden. alle koffie. dad, very bad…” studeert in de rich- Met Margot, producent van Wie niet weg is, is Dit is een dag om achter de computer te han- Ahmad maakt films, met een kogel in zijn ting scenario aan de gezien, onze afstudeerfilm. We gaan naar gen. Mijn mailbox is een stortplaats van been. Tijdens zijn eerste setervaring is hij Nederlandse Film en Starbucks voor koude koffie. Alweer. De cafe- stress en links naar tijd-voor-koffie-krabbels ontvoerd en beschoten. Ik ontmoette hem Televisie Academie ine en karamel maken ons blij. Tijdens de op Hyves. Tussen de lieve, doch doodgewone afgelopen zomer, in Koerdistan, Irak, bij een en volgt een opleiding research voor Hartsvriendinnen, onze derde- dingen een mail van Bahman Ghobadi. Bah- workshop waar ik docent was. Hij wil koste audiovisuele media aan de Hogeschool jaarsfilm, namen we uren eerder de trein om man, een van mijn helden van de Cinema, is wat het kost films maken. En ik moet dure voor de Kunsten in via Aken te reizen waar toen de dichtstbij- over twee weken in Amsterdam. Dan gaan we koffie drinken en films kijken in een paleisje Utrecht. Voor Shal- zijnde Starbucks zat. Ooit zullen we de koffie- langs bij een postproductiebedrijf voor zijn om beter werk te kunnen leveren. Wat een mashi begon aan keten ontrafelen, in een film over haar psy- nieuwe speelfilm, hopelijk gaan zij samen- dwaas ben ik. Ik verlang naar afgelopen haar filmopleidingen chologische listen. Eerst onze afstudeerfilm werken. Daarna gaan we praten over mijn zomer, toen ik nog begreep dat het ook zon- ontving zij tweemaal maken. We drinken frappucino en maken een plannen. Dit is de sublieme aanvulling op de der aanstellerij kan. de Jonge Schrij- versprijs. Ze is een plan voor nog te bezoeken locaties. begeleiding vanuit de Filmacademie. van de oprichters Later die dag sleurt Johan me naar Schiphol. zomer, 7 juli, weg naar het van het filmcollectief Vroeger maakten we filmpjes, in Almere, woensdag 28 november, Amsterdam Qandilgebergte, Koerdistan, Irak FPS Film, waarmee samen met onze vriend Floris. Nu studeert IDFA. Een frisse documentaire, Faces, gaat in Met Bill en Sven, mijn collega’s, ben ik op ze meerdere films Johan aan de toneelschool. Hij zegt dat we première in zaal 1 van Tuschinki. Niemand setbezoek. Achter ons loopt een snelweg die maakte. Ze gaf les echt geen koffie kunnen drinken in Amster- kan onaangedaan blijven door de schoonheid met kronkels verdwijnt richting het Qandil- aan middelbare scholieren en jonge dam. Vooruit. Daar zit ik weer. We praten van die zaal, een gouden lijstje om de film. gebergte. Niemand wil beseffen dat daar de Koerdische en Ara- over kunst en de überkunst, film. Daarna Wanneer iedereen klapt, klinkt het als de komende winter Turkse soldaten in gevecht bische filmmakers in over het leven in het algemeen. Zonder leven regen op een laatzomernacht. ‘Dit is toch zullen zijn met Koerdische guerrilla’s. Nu is Irak. Op dit moment geen kunst. Acteurs hebben van nature de waar je het voor doet’, grapt een studiege- alles rustig, peaceful. Ver beneden ons werkt Beri Shalmashi gift om alles mooi te maken, in te vullen met noot. Ik dacht het zelf ook een beetje. stroomt een brede rivier en daartegenover aan Wie niet weg is, is hun wezen, hun aanwezigheid. Ik geniet van Thuis lees ik een mailtje van Ahmad, uit Bag- een vlakte die zich uitstrekt tot voorbij de gezien voor de NFTA en aan Rode Bloem de grootse gebaren waarmee Johan vertelt. dad. Alsof het uit een vertaalmachine komt: horizon. voor de HKU waar- Ik vraag me af hoe bewust hij bezig is met de “I do not know how you wish to Mushtaq. Lunchpauze. We eten van de barbecue en mee zij in de zomer performance van wat hij overbrengt. Prach- praten vier talen door elkaar. We kijken hoe van 2008 hoopt af te tig, hoe hij vertelt over zijn Amsterdam. jonge herders hun kudde laten drinken en studeren. Ahmad maakt films zelf verkoeling zoeken in de rivier. Het is te dinsdag 27 november, Hilversum warm om te filmen. De crew wil naar het Een bezoekje aan de montage van een nieu- met een kogel in zijn water. Ik wil mee. Zana, de regieassistent, we film van Floris, mijn toevlucht voor goede vraagt of hij me naar beneden kan helpen.

ONSHOF gesprekken en dromen over Cinema. Zijn film been, tijdens zijn eerste ‘Ik ben een Koerd, ik vertrouw deze grond’, R B wordt mooi. Hij heeft er maandenlang aan antwoord ik trots. Zana draagt een traditio-

BOB setervaring is hij : gewerkt en veel voor opgeofferd. Hij heeft nele pofbroek. Het staat hem goed. OTO

F iets gemaakt omdat hij het nu wil vertellen. ontvoerd en beschoten Met de kleinste beweging rollen de steentjes

44 Skrien februari/maart 2008 februari/maart 2008 Skrien 45 weg uit Hawler. Een van zijn vrienden is Eyedentity.tv. Hiermee vermoorden we ons doodgeschoten. ‘Iedereen in Bagdad loopt monster, geheel volgens het scenario. Voor met zijn overlijdenscertificaat op zak’, vertel- ons zit het er officieel op. Maar dan volgt de de Hussein, een stadsgenoot van Ahmad. Nu nasleep van technisch dingen afmaken. De loopt niemand over straat in Bagdad. Alleen rest van de week zal het beest nog stuiptrek- de gekken, de soldaten, de terroristen en de kingen krijgen en ons met open wonden ach- zwerfkatten. Zelfs het zand is vertrokken. Ik tervolgen. beeld me in hoe Ahmad zijn ogen prikten, toen hij hoorde van zijn vriend. Ik wrijf in donderdag 6 december, mijn ogen. Ik vrees voor de toekomst. De Geeuwenburg storm zal niet gaan liggen. Daar is hij weer, mijn muze. Margot en ik rij- den naar iets wat bij goed weer vast mooier zaterdag 1 december, Hastière, is: AZC Geeuwenburg, vlakbij het Drents-Frie- België se Wold. We stappen uit en staan als twee Een grauw filter weerhoudt de natuur ervan verloren schaapjes midden in het niks. Ver- om groen te zijn, gelukkig is ze nog rood, waaid en verregend melden we ons bij de bruin, geel en oranje. Hier is het echt herfst. receptie voor een rondleiding. Hier kan ik schrijven en lezen, om meer te Tussen de gebouwen liggen pasgeboren plas- kunnen schrijven. Over ruim twee maanden sen. De vluchtelingen lopen heen en weer, draai ik mijn afstudeerfilm. Hoe kan ik nu onder gekleurde paraplu’s. Kleine kinderen dan nog zo rustig zijn? Mijn ouders hebben lachen ons toe, terwijl de ouders doen alsof. me voor mijn verjaardag voor vier dagen ont- De gids vertelt over twee gezinnen die hier voerd naar de Ardennen. ‘Lekker niksen’ is net wonen. Ze komen uit Iran en Irak, nog Mijn vader en neef zijn echte het doel, ingeburgerd als ze zijn. geen maand geleden. Niet veel later komen mannen geweest: er liggen drie Niksen bestaat niet. Ik bestudeer de drup- we één gezin tegen. De moeder spreekt onze pels, die blijven plakken aan de takken van gids aan, via een buurvrouw die dezelfde taal naar natte hond ruikende stukjes de kale bomen. De regen, mijn eeuwige spreekt. Ik luister af, het is Perzisch. Dat boom in de open haard muze, verdrinkt de drassige bladeren, houdt hadden de wenkbrauwen van de moeder een schouwspel in de lucht, decoreert de reeds verraden. ramen en klinkt als blues uit de natuur. Ik Haar zoontje van een jaar of acht is bij haar. naar beneden. Ik loop moedig naar beneden. wil regen in mijn film. Uit zijn blik spreekt hun verslagenheid. In De grond, ze kent me niet. Ik ben bang dat ik die van de moeder schuilt mysterie, noodlot. naar beneden val. Dat zou een laf einde zijn. zondag 2 december, Hastière, België De vader staat bij een balie. Ze willen een Zana strekt zijn hand uit. Beschaamd pak ik Mijn vader en neef zijn even echte mannen emmer en een spons. Die mag je pas om twee de hand. Zana kent deze grond. Zijn vader geweest: er liggen drie naar natte hond rui- uur komen halen. Het is tien voor twee. De heeft hier gestreden. Elke stap die we naar kende stukjes boom in de open haard. En zo vader wijst naar de emmer. Ze krijgen ’m beneden maken, brengt me dieper in Zana’s ruiken we allemaal. Heerlijk. Om aan het nik- niet. ‘Regels zijn regels’, leren ze meteen. Ik geschiedenis. Van Teheran naar Sulemani, sen te ontvluchten, duik ik in Tarkovksi. Hoe zie hoe het zoontje een arm van de moeder van de bergen naar Hawler. Zijn vader ligt pretentieus het ook klinkt, zijn passage over omklemt. Over zes weken spreekt hij de taal. onder het zand. Zana heeft korrels zand in vrijheid maakt me dolgelukkig. Eerder had ik Hij zal zich redden. De vader is machteloos. zijn ogen. We zijn beneden en hij zwijgt. het niet kunnen vatten. ‘Vrijheid is zichzelf Een beetje ontmand. Ik wrijf in mijn ogen Zana tuurt over het water. De herders aan de offeren – in de naam van de liefde.’ We wanneer ik zie hoe hij zich schaamt. Een overkant lopen terug de bergen in. Mijn voe- mogen blij zijn dat we in het Westen de vrij- klein hoopje mens, met losgerukte wortels. HONDERD JAAR EASTMAN ten raken de rivier. Ik kijk naar Sven. Het heid hebben om ons onvoorwaardelijk te bin- Misschien sta ik in februari met zijn zoontje water raakt zijn wezen, hij begrijpt het. den aan het maken van films. In het Midden- en diens nieuwe vrienden in het Drents-Frie- De Postmaster General van de rubriek). ‘1944?’, hoor ik u zeggen, sty’s Borstal Instititute in Henley- Koerdistan is mooi. Ik kijk naar Zana. Zijn Oosten vluchten mensen als Ahmad – of Bah- se Wold te filmen hoe zij verstoppertje spelen Verenigde Staten eerde film- en ‘de film werd toch geboren in 1895 on-Thames. De Borstal-instituten vader is nu deel van Koerdistan. man Ghobadi – hun passie in, op zoek naar en na de regen in de plassen stampen. Niet fotografiepionier George Eastman met de publieke voorstelling van de waren tuchthuizen voor jeugdige vrijheid. Bereid zichzelf ervoor te offeren. gehinderd door hun verschillende komaf, wel (1854-1932) in zijn honderdste gebroeders Lumière?’ Niet voor de misdadigers waar kennelijk met zomer, 8 juli, Hawler/Erbil, een beetje door het verleden. Gelukkig zullen geboortejaar met een postzegel, ook toen al eigenwijze Amerikanen Kodak-projectoren de nodige op Koerdistan, Irak maandag 3 december, onderweg zij dan, ondanks alles, gewoon kind zijn, in een gebeurtenis die door de door die de cinema laten beginnen met Kodak geprinte films werden ver- Er raast een zandstorm door Hawler, het is de naar huis het vacuüm tussen afkomst en toekomst, het Eastman gestichte Kodak-fabrie- de Kinetoscope van Edison. toond. Wellicht was er van de jonge geest van het zuiden. Ze vervoert de as van Dag Ardennen, dag Tarkovksi. Welkom terug Nederland waar ze nog niet zijn. Tot eind ken op grootscheepse wijze onder De uitvinder Eastman, tevens onverlaten ook een kaartsysteem de doden. Ze jaagt de mensen van de straten, sleur. Ik heb Eline aan de telefoon, ze klinkt juni zal ik leven voor hun verhaal, in naam de aandacht werd gebracht. Het grondlegger van de Kodak-fabrie- waarin de jonge deugnieten met giert door steegjes, langs wegen, over daken. verdrietig. Maandenlang hebben we samen van de liefde, Wie niet weg is, is gezien. was niet de eerste postzegel die ken en belangrijk filantroop, wordt een Kodak-boxje op de gevoelige Het zand bedekt de zorgen. Sinds Saddam is geschreven en geregisseerd aan Eyedentity.tv, in Amerika aan film werd gewijd: op de ‘eerste dag enveloppe’ (FDC) plaat waren vastgelegd. het leeg buiten de stad. Geen gewassen die de een onschuldig project over privacy voor Hol- Een aantal films uit de workshop in Iraaks Koerdistan eerder verschenen zegels van vooral geëerd als vader van de In de FDC werd een speciaal aan- wordt vertoond tijdens het International Film Festival vlakten kleuren. Overal slechts zand, verbor- land.Doc. Het is uitgegroeid tot een ontem- uitvinder Thomas Alva Edison (in moderne fotografie. Het George biedingskaartje meegestuurd dat Rotterdam in het verzamelprogramma Shooting in Iraq. gen massa’s menselijke restanten. De kalmte baar monster. Vanavond gaat ze de laatste 1929 met een gloeilamp, in 1947 Eastman House of Photography in onder andere vermeldde dat East- van gisteren leeft als een luchtspiegeling in YouTube-scènes maken. Ik ben er niet bij. de man zelf), acteur Will Rogers Rochester, New York, dat eveneens man al in 1885 een filiaal opende in mijn herinnering. Ik loop door de straten van Mijn hoofd hangt nog bij de druppels in het Wie niet weg is, is gezien Nederland 2008 (verwacht) regie en (1948) en in 1944 werd het vijftigja- is afgebeeld op de FDC, was pas in Londen, dat vanaf 1898 ging functi- Hawler, de wind achterna. Ik wil haar vangen Belgische bos, te staren naar de aarde die scenario Beri Shalmashi camera Suzanne Arts montage Bas rig bestaan van de cinematografie 1949 geopend en zou daarna uit- oneren onder de naam Kodak Limi- en begrijpen. Ze raast maar door. Ik luister al onverstoord haar gang gaat, ondanks de Spoelstra geluid Ralf Amama productie Margot van der Plank gevierd met een zegel waarop een groeien tot een van de belangrijke ted. Voor de Nederlandse relaties (NFTA/IKON) een maand. De geest van het zuiden, ze klonk mens. Of ik de eindmonoloog kan schrijven. Eyedentity.tv Nederland 2008 (verwacht) regie (fictiedeel) openluchtvoorstelling voor soldaten Amerikaanse filmarchieven. werd een apart kaartje gedrukt dat niet eerder zo hees als nu. Twee uur later bel ik terug. Eline zet me op en scenario Eline van Diggelen en Beri Shalmashi productie te zien is (een zegel waarop we nog De geadresseerde van deze door we als bonus hierbij afdrukken. Ahmad mailde uit de hel. Hij is al een week de speaker en ik draag ’m voor, het einde van Hku/Holland Doc/VPRO zullen terugkomen in deze nieuwe Kodak verzonden FDC is Her Maje- Egbert Barten

46 Skrien februari/maart 2008 februari/maart 2008 Skrien 47 Deborah Kerr Innocents (Jack Clayton, 1961), The (geschreven door Harold Robbins; kolai van der Heyde, 1968) en De 86, SUFFOLK, 16 OKTOBER, Chalk Garden (Ronald Neame, 1969), Macho Callahan (1970) en dwaze lotgevallen van Sherlock ZIEKTE VAN PARKIN 1964), The Night of the Iguana SSSSSSS (1973). Sindsdien uitslui- Jones (Van der Heyde, 1975). Ook in In Schotland als Deborah Jane Kerr- (Huston, 1964), een dubbelrol in Ca- tend televisiewerk. Don’t Raise the Bridge, Lower the Trimmer geboren Engels actrice. sino Royale (1967), The Gypsy Moths River (Jerry Paris, 1967), The Dirty Het In Memoriam van de internationale Speciale oeuvre-Oscar in 1994 – (John Frankenheimer, 1969), The Dozen (Robert Aldrich, 1967), Turk voor ‘perfectie, discipline en elegan- Arrangement (Elia Kazan, 1969) en Norman Mailer 182! (Bob Clark, 1985), Big Business filmwereld, bijgehouden en geselecteerd door tie’ – na zes eerdere nominaties, The Assam Garden (Mary McMur- 84, NEW YORK, 10 NOVEMBER, NIERFALEN (Jim Abrahams, 1988), Loose Can- Hans Beerekamp. Een uitgebreidere lijst is te alle voor hoofdrollen: Edward, My ray, 1985). Getrouwd met scenario- Amerikaans schrijver, regisseur en nons (Clark, 1990), Miller’s Crossing Jeanne Bates vinden op www.skrien.nl mi madre (Pedro Almodóvar, 1999) Son (George Cukor, 1949), From schrijver Peter Viertel. gelegenheidsacteur. Tweevoudig (Joel en Ethan Coen, 1990), The Pu- 89, WOODLAND HILLS CA, 28 NOVEMBER, en En la ciudad sin límites (Antonio Here to Eternity (Fred Zinnemann, winnaar van de Pulitzerprijs ver- blic Eye (Howard Franklin, 1992) en DOODSOORZAAK ONBEKEND Hernández, 2002). Debuteerde als 1953), The King and I (Walter Lang, woordde een vorm van macho-anti- Falling Down (Joel Schumacher, Amerikaans film- en televisieactri- Laraine Day Ion Fiscuteanu coregisseur in 1954 met Manicomio 1956), Heaven Knows, Mr. Allison autoritarisme en later ook militant 1993). ce. Na een lange loopbaan, die be- 87, UTAH, 10 NOVEMBER, KANKER 70, BOEKAREST, 8 DECEMBER, DARMKANKER (samen met Luis María Delgado) en (John Huston, 1957), Separate Ta- antifeminisme. Schreef biografieën gon met een hoofdrol in het Boston Amerikaans actrice, pseudoniem Roemeens acteur. Won verschillen- zelstandig met El mensaje (1955). bles (Delbert Mann, 1958) en The van Marilyn Monroe, Pablo Picasso Blackie-avontuur The Chance of a van Laraine Johnson. Hoofdrol te- de prijzen voor de titelrol in Moartea Daarna nog 26 films, waaronder La Sundowners (Zinnemann, 1960). De- en Lee Harvey Oswald. Zijn eerste Delbert Mann Lifetime (William Castle, 1943), genover Joel McCrea in Foreign domnului Lazarescu/The Death of vida por delante (1958), El viaje a nin- buteerde met klein rolletje in Con- (oorlogs)roman The Naked and the 87, LOS ANGELES, 11 NOVEMBER, vooral bekend geworden door de Correspondent (Alfred Hitchcock, Mr. Lazarescu (Cristian Puiu, 2005), guna parte (1986) en Fuera de juego traband (Michael Powell, 1940) en Dead werd in 1958 nogal vlak ver- LONGONTSTEKING moederrol in David Lynch’ debuut 1940). Speelde zuster Mary Lamont waarin hij de laatste dagen van een (1991). Schreef behalve de meeste viel voor het eerst op door drie rol- Robert Craig Knievel filmd door Raoul Walsh. Ook ver- Amerikaans regisseur. Sleepte met Eraserhead (1977). Ook in The Black in zeven films uit de Dr. Kildare-se- alleenstaande stervende man ver- films die hij zelf regisseerde ook Las len in The Life and Death of Colonel filmd werd An American Dream zijn debuutfilm Marty (1955) zowel Parachute (Lew Landers, 1944), The rie (Harold S. Bucquet, 1939-41). De- tolkt. Eerder te zien in een ruim do- bicicletas son para el verano (Jaime Blimp (Powell en Emeric Pressbur- Evel Knievel (Robert Gist, 1966). Mailer regis- de (allereerste) Gouden Palm als de Mask of Dijon (Landers, 1946), Death buut in Stella Dallas (King Vidor, zijn films, waaronder Iacob (Mircea Chávarri, 1984). ger, 1943). Ook in Britse producties 69, CLEARWATER FD, 30 NOVEMBER, seerde enkele onafhankelijke films, Oscar voor beste regisseur (en bes- of a Salesman (László Benedek, 1937). Top-billed in The Trial of Mary Daneliuc, 1988) en Balanta/Le chê- als Major Barbara (Gabriel Pascal, DIABETES EN LONGFIBROSE met name Beyond the Law (1968), te film) in de wacht. Het verhaal van 1951), Trooper Hook (Charles Mar- Dugan (Norman Z. McLeod, 1941), A ne (Lucian Pintile, 1992). 1941), Love on the Dole (John Baxter, Amerikaans stuntrijder, eigenlijk Wild 90 (1968) en Maidstone (1970). de liefde van een verlegen slager quis Warren, 1957), Suppose They Yank on the Burma Road (George B. Pierre Granier- 1941), Perfect Strangers (Alexander Robert Craig Knievel. Ster van de Voor het Cannon-concern schreef (Ernest Borgnine) voor Betsy Blair Gave a War and Nobody Came? (Hy Seitz, 1942), The Locket (John Deferre Korda, 1945), I See A Dark Stranger rond hem geconstrueerde speelfilm en regisseerde hij de bewerking van was een remake van zijn eigen ge- Averback, 1970), Die Hard 2 (Renny Brahm, 1946), My Dear Secretary 80, PARIJS, 16 NOVEMBER, DOODSOORZAAK (Frank Launder, 1946) en Black Nar- Viva Knievel! (Gordon Douglas, 1977). zijn eigen roman Tough Guys Don’t lijknamige televisiefilm uit 1953. Harlin, 1990), Grand Canyon (Law- (Charles Martin, 1949), I Married A ONBEKEND cissus (Powell en Pressburger, Ook te zien in de documentaire The Dance (1987). De film met Ryan Mann was met Sidney Lumet de be- rence Kasdan, 1991), Wild Orchid II: Communist (Robert Stevenson, Ion Fiscuteanu Frans regisseur en scenarioschrij- 1947). Hollywooddebuut tegenover Last of the Gladiators (Martin Jay Sa- O’Neal en Isabella Rossellini kreeg langrijkste filmmaker die voort- Two Shades of Blue (Zalman King, 1949) en Three for Jamie Dawn ver. Won een César voor het script Clark Gable in The Hucksters (Jack doff, 1988) en de speelfilm Freebie zeven nominaties voor een Razzie kwam uit de zogeheten ‘Golden Age 1992), Dream Lover (Nicholas Ka- (Thomas Carr, 1956). Voorts titels van zijn eigen film L’étoile du Nord Conway, 1947). Onder meer ster van and the Bean (Richard Rush, 1974). en won de prijs voor de slechtste re- of Live Television’. Drie acteurs zan, 1994) en Mulholland Drive (Da- als Tarzan Finds A Son! (Richard Fernando Fernán (naar Georges Simenon, met Simo- King Solomon’s Mines (Compton gisseur van het jaar. Mailer vervul- wonnen een Oscar onder zijn regie: vid Lynch, 2004). Thorpe, 1939), Unholy Partners Gómez ne Signoret en Philippe Noiret; Bennett en Andrew Marton, 1950), de een belangrijke rol in de docu- Borgnine voor Marty en David Niven (Mervyn LeRoy, 1941), Journey for 86, MADRID, 21 NOVEMBER, 1982). Césarnominaties voor regie Quo Vadis? (Mervyn LeRoy, 1951), Frans Kokshoorn mentaire Town Bloody Hall (D.A. en Wendy Hiller voor Separate Ta- Margaret (W.S. Van Dyke, 1942), te- HART-/LONGFALEN en scenario van Une étrange affaire The Prisoner of Zenda (Richard 87, LEIDEN?, 25 NOVEMBER, Pennebaker en Chris Hegedus, bles (1958). Vijf anderen werden ge- Joey Bishop genover Cary Grant in Mr. Lucky In Peru geboren Spaans acteur, re- (1981), waarvoor hij ook de Prix Louis DOODSOORZAAK ONBEKEND 1979) over een confrontatie met de nomineerd: Blair en Joe Mantell 89, NEWPORT BEACH CA, 17 OKTOBER, (H.C. Potter, 1943), tegenover Gary gisseur en scenarioschrijver. Won in Delluc won. Geraffineerd ambachts- Nederlands acteur, voluit Francis- schrijfsters Germaine Greer, Jill voor Marty, Carolyn Jones voor The MEERDERE AANDOENINGEN Cooper in The Story of Dr. Wassell Berlijn een Zilveren Beer voor El man met een voorliefde voor mis- cus Cornelis Kokshoorn. Veel tele- Johnston en anderen en is een van Bachelor Party (1957), Deborah Kerr Amerikaans komiek en televisie- (Cecile B. DeMille, 1944), tegenover anacoreta (Juan Estelrich, 1976) en daadfilms. Vanaf 1951 assistent van visie (Floris, Q en Q, De Fabriek, de belangrijkste getuigen van de voor Separate Tables en Shirley presentator, pseudoniem van Jo- Lana Turner in Keep Your Powder Stico (Jaime de Armiñan, 1985) en publieksfilmers als André Bertho- Baantjer), enkele films: Kermis in boksmatch in Zaïre tussen Muham- Knight voor The Dark at the Top of seph Abraham Gottlieb. Laatste Dry (Edward Buzzell, 1945) en te- een honoraire oeuvre-Gouden Beer mieu, Denys de la Patellière en de regen (Kees Brusse, 1962), Rififi mad Ali en George Foreman in de the Stairs (1960). Overige films: De- overlevende van ‘The Rat Pack’, een genover John Wayne in Tycoon (Ri- in 2005. Speelde sinds zijn debuut in Jean-Paul le Chanois. Debuteerde in Amsterdam (John Korporaal, met een Oscar bekroonde docu- sire under the Elms (met Sophia Lo- hechte vriendengroep rond Frank chard Wallace, 1947) en The High Rosas de otoño (Eduardo Morera en als regisseur met Le petit garçon de 1962), De overval (Paul Rotha, 1962), mentaire When We Were Kings ren en Anthony Perkins, naar Euge- Sinatra, Dean Martin en Sammy Da- and the Mighty (William A. Wellman, Juan de Orduña, 1943) in een kleine l’ascenseur (1962). Ook La Horse Geen paniek (Ko Koedijk, 1973), Cis- (Leon Gast, 1996). Ook te zien in Dia- ne O’Neill; 1958), Middle of the Night vis Jr. Trad met hen op in films als 1954). 200 films. Vanuit internationaal per- (met Jean Gabin; 1970), Le chat ke de Rat (Guido Pieters, 1984) en ries, Notes and Sketches (Jonas (1959), Lover Come Back (met Rock Ocean’s 11 (Lewis Milestone, 1960) spectief zijn de belangrijkste: Balar- (naar Simenon, met Gabin en Signo- Flodder (Dick Maas, 1986). Mekas, 1969), Ragtime (Milos For- Hudson en Doris Day; 1961), The en Sergeants 3 (John Sturges, 1962). rasa (José Antonio Nieves Conde, ret; 1971), La veuve Couderc (naar man, 1981), King Lear (Jean-Luc Outsider (1961), That Touch of Mink Ook in The Deep Six (Rudolph Maté, 1951), Esa pareja feliz (Juan Antonio Simenon, met Signoret en Alain De- Godard, 1987), Cremaster 2 (als Har- (met Cary Grant en Doris Day; 1962), 1958), The Naked and the Dead (Ra- Bardem en Luis García Berlanga, lon), Le fils (met Yves Montand; Deborah Kerr Bernard L. Kowalski ry Houdini; Matthew Barney, 1999), A Gathering of Eagles (1963), Quick oul Walsh, 1958), Onionhead (Nor- 1953), Lo scapolo (Antonio Pietran- 1973), Le train (naar Simenon, met Thorpe, 1952), als Catherine Parr in 78, WOODLAND HILLS CA, 26 OKTOBER, Keep the River on Your Right: A Mo- before It Melts (1964), Dear Heart man Taurog, 1958), Johnny Cool geli, 1955), Ana y los lobos (Carlos Romy Schneider en Jean-Louis Young Bess (George Sidney, 1953), DOODSOORZAAK ONBEKEND dern Cannibal Tale (David en Laurie (1964), Mister Buddwing (1966), Fitz- (William Asher, 1963), Texas across Saura, 1973), El espiritu de la colme- Trintignant; 1973), La race des ‘seig- Julius Caesar (Joseph L. Mankie- Amerikaans regisseur. Figurant als Gwen Shapiro, 2000) en Inside Deep willy (1967), The Pink Jungle (1968), the River (Michael Gordon, 1966), A na (Victor Erice, 1973), Los restos del neurs’ (met Delon; 1974), La cage wicz, 1953), Dream Wife (Sidney kind in de jaren veertig ontpopte Throat (Fenton Bailey en Randy Bar- Kidnapped (1971), Birch Interval Guide for the Married Man (Gene naufragio (Ricardo Franco, 1978), (met Lino Ventura; 1975), de hit Sheldon, 1953), The End of the Affair zich tot vooraanstaand televisiere- bato, 2005). (1976), Love’s Dark Ride (1978) en Kelly, 1967), Who’s Minding the Mamá cumple cien años/Mama Adieu, poulet (met Ventura en Pa- (Edward Dmytryk, 1955), Tea and gisseur en -producent (Rawhide, Night Crossing (1981). Drie door Mint? (Howard Morris, 1967), Valley wordt 100 (Saura, 1980), Maravillas trick Dewaere; 1975), Une femme à Sympathy (Vincente Minnelli, 1956), The Untouchables, Mission Impos- Mann vervaardigde televisieversies of the Dolls (Mark Robson, 1967), (Manuel Gutiérrez Aragón, 1981), Los sa fenêtre (met Schneider en Noiret; An Affair to Remember (Leo McCa- sible). Debuteerde als filmregisseur Al Mancini van vaak verfilmde romans beland- The Delta Force (Menahem Golan, zancos (ook scenario; Saura, 1984), 1976), Le toubib (met Delon; 1979) en rey, 1957), Bonjour Tristesse (Otto met de exploitatietitel Hot Car Girl 74, LONDON OH, 12 NOVEMBER, den in Nederland in de bioscoop: 1986) en Betsy’s Wedding (Alan Alda, La mitad del cielo (Gutiérrez Aragón, Noyade interdite (met Noiret; 1987). Preminger, 1958), The Journey (1958). Bekendste films: de 70mm- DOODSOORZAAK ONBEKEND Dickens’ David Copperfield (1969), 1990). Speelde laatste filmrol in het 1986), Oscarwinnaar Belle epoque Getrouwd geweest met actrice (Anatole Litvak, 1959), Beloved Infi- productie en rampenfilm avant la Amerikaans bijrolacteur. Speelde Charlotte Brontë’s Jane Eyre (1970) regiedebuut van zoon Larry Bishop, (Fernando Trueba, 1992), El abuelo Susan Hampshire. Vader van regis- del (Henry King, 1959), The Grass Is lettre over een vulkaanramp Kra- belangrijke rollen in de Nederland- en Remarques All Quiet on the Wes- Mad Dog Time (1996). Laraine Day (José Luis Garcí, 1998), Todo sobre seur Denys Granier-Deferre. Greener (Stanley Donen, 1960), The katoa, East of Java (1969), Stiletto se speelfilms To Grab the Ring (Ni- tern Front (1979).

48 Skrien februari/maart 2008 februari/maart 2008 Skrien 49 De 20ste Europese Eleonora Rossi ture (1991), Intermezzo (2000), Por- pusher (Scheffer en Jacqueline Os- filmprijzenceremonie Drago tret van Elsje (2000) en Zorgboeren kamp, 1998) en Modulations (Iara RECTIFICATIE: In een telefoonge- 82, PALERMO, 2 DECEMBER, HERSENBLOEDING van Den Hâneker - Wij zorgen niet Lee, 1998). Wekte veel misverstan- sprek in oktober 2007 met de Ame- Italiaans actrice, pseudoniem van alleen voor het vee (2004?). Regis- den toen hij kort na 11 september rikaanse krant Newsday noemde de De Europese Film Academie Palmina Omiccioli. Elegante ster seerde en schreef korte speelfilms 2001 de aanval op de Twin Towers als Al Pacino’s bruid in The Godfather won nationale acteerprijs (Zilve- als Dingen die voorbijgaan (1964) en ‘het grootste kunstwerk aller tijden’ bekend geworden Italiaanse actrice EFA vierde op 1 december de ren Lint) voor hoofdrol in Estate vi- documentaires, waaronder Eltse noemde. Simonetta Stefanelli (52) de berichten twintigste verjaardag van de olenta (Valerio Zurlini, 1959). On- dei op nij/Elke dag opnieuw (over over haar overlijden ‘schromelijk over- Europese Filmprijs in Ber- der veel meer in Persiane chiuse Friesland tijdens de Bezetting; 1970), dreven’. Op internet rouleren zulke (Luigi Comencini, 1950), La tratta Ciconia ciconia (1983), Birds of Am- Tony Tenser berichten al een jaar en ze worden lijn. Een ceremonie zonder delle bianche (Comencini, 1953), sterdam (1988) en De tijden worden 87, LONDEN?, 5 DECEMBER, IN ZIJN SLAAP op zo ruime schaal weer door andere spektakel, waarbij het oude Le amiche (Michelangelo Antonio- goed (over Wijk C in Utrecht; 1989). Engels producent en distributeur, media overgenomen dat The Big Sleep ni, 1955), Un maledetto imbroglio Assistent-editor bij de lange docu- voluit Samuel Anthony Tenser. Dis- er ook intuinde. Het overlijdensbericht Europa vooral opviel door (Pietro Germi, 1959), Sotto dieci mentaire over koningin Wilhelmina tribueerde in de jaren zestig met in The Big Sleep jaargang 38 nr. 7 was afwezigheid en geblunder. bandiere/Under Ten Flags (Duilio Wederzijds (Gerard Rutten, 1963), zijn firma Miracle Films Europese dus niet correct. Cristian Mungiu Coletti, 1960), Schlussakkord monteerde Gezicht op Europa (Ge- producties in het Verenigd Konink- Annemieke Hendriks (Wolfgang Liebeneiner, 1960), de rard Raucamp, 2000). Produceerde rijk, waaronder enkele successen episode van Renzo Rossellini in Rembrandt vogelvrij (Ernie Damen, van Brigitte Bardot. Hoewel hij aan L’amour à vingt ans (1962), Anima 1970) en Slechthorend (Jacq van de het begin van zijn carrière ook en- Koersloos, karakterloos, onbedoeld komisch nera (Roberto Rossellini, 1962), Noordt, 1981). Ook actief als regis- kele erotische films produceerde, de opnamen van The African Queen, Onkel Toms Hütte (Géza von Rad- seur, schrijver en acteur in het ama- staat Tenser vooral bekend om zijn die ook verfilmd werd: White Hun- De Europese Filmprijs begon zijn leven onder Grande dame Jeanne Moreau, een van de op Duitse Selbsthass? Nee, de filmjournaliste is ványi, 1965) en als de vrouw van teurtoneel. Vader van kunstenares horrorfilms, veelal geproduceerd ter, Black Heart (Clint Eastwood, de naam ‘Felix’. Na tien jaar vond men dat het festijn geëerde founding members van de een Oost-Duitse. Ze had de beide prachtpro- Lot in La bibbia/The Bible...In the en actrice Pépé Smit, bij wie hij ac- door de samen met Michael Klinger 1990), waarin Jeff Fahey een scena- echter te veel naar ‘Oscar’ rieken. Op de EFA, toonde stijl met haar opmerking ‘nu ducties over haar verloren DDR uit 2003 en Beginning (John Huston, 1966). teerde in haar korte film De bloei- geleide maatschappij Tigon. De be- rist speelt die Pete Verrill heet. twintigste editie van de prijsuitreiking bleek weet ik dat wij hier de grote hoeren van de 2006 in haar krant dan ook afgekraakt. Maar ende Betuwe (1993). Was coach aan kendste zijn Repulsion (Roman Po- Sinds bijna drie weken weduwnaar men er nog steeds niet over uit hoe het Euro- cinema zijn’. Verder kwam het met deze gelukkig had de EFA zich daarvan niets aan- de Nederlandse Filmacademie, lid lanski, 1965), Cul-de-sac (Polanski, van actrice Deborah Kerr. pese filmprijsfeest vorm te geven. Het te Amerikaanse B-party niet meer goed. Groot- getrokken. Op het feestje in Treptow werd van de Raad voor de Kunst afdeling 1966), Curse of the Crimson Altar winnen beeldje staat symbool voor het onge- heden meldden zich slechts per video, zoals Ulrich Mühe, de acteur die aan kanker Film en bestuurslid van de audiovi- (Vernon Sewell, 1968), The Blood mak: uit een hoge hoed komt een soort Martin Scorsese en Helen Mirren, beste actri- bezweek kort nadat hij met zijn rol als Stasi- suele beroepsvereniging NBF. Beast Terror (Sewell, 1968), Witch- Peter Zinner dodenmasker in Metropolis-dracht, gegoten ce in The Queen, die over zichzelf, zeer rol- officier Das Leben der Anderen aan een Oscar finder General (Michael Reeves, 88, SANTA MONICA, 13 NOVEMBER, in de contouren van de Oscar. vast, in de pluralis majestatis sprak: ‘Wij vin- had geholpen, nog even herdacht. 1968), The Haunted House of Horror NA EEN LANGE ZIEKTE Het ongemak sloop ook de Treptower Arena den het een grote eer...’ maar niet de moeite Ditmaal won Duitsland, afgezien van het eer- Karlheinz (Michael Armstrong, 1969), Doom- Oorspronkelijk Oostenrijks editor. binnen, normaal een hippe Berlijnse muziek- waard om voor naar Berlijn te komen. vertoon voor Ballhaus, slechts een paar bij- Stockhausen watch (Peter Sasdy, 1972) en The Bereikte in 1940 de VS. Oscar voor tempel waar bijvoorbeeld regisseur/musicus Jean-Luc Godard verdomde het zelfs maar prijzen voor Tom Tykwers Het parfum. Niks 79, KÜRTEN, NOORDRIJN-WESTFALEN, Creeping Flesh (Freddie Francis, The Deer Hunter (Michael Cimino, Emir Kusturica graag een portie Balkanbeat een videobedankje voor Berlijn op te nemen, verdachts dus. Maar ook niks spectaculairs; 5 DECEMBER, NA EEN KORT EN HEVIG ZIEKBED 1973). Daarnaast produceerde Ten- 1978), nominaties voor The Godfa- de zaal inslingert. De toon werd gezet door terwijl hij een oeuvreprijs kreeg. Men fluis- Mungiu had in Cannes al de Gouden Palm Duits componist. Vooraanstaand ser de Norman Wisdom-klucht ther (Francis Ford Coppola, 1972) en Europa’s randen en buitengebieden. De twee terde dat hij net bij de Europese filmfondsen gewonnen. Spektakel was gepland voor de vernieuwer, wiens intuïtieve, veelal What’s Good for the Goose (Mena- An Officer and a Gentleman (Taylor grote prijzen voor productie en regie gingen een afwijzing had gekregen. EFA-president parade van de EFA-Founding Fathers. Uitgere- elektronische muziek nog slechts hem Golan, 1969), de jeugdfilm Hackford, 1982). Aanvankelijk alleen naar Roemenië (beide voor Cristian Mungiu Wim Wenders droeg toen maar een larmoyant kend toen begaf het beeldscherm het, zodat sporadisch in film werd gebruikt. Black Beauty (James Hill, 1971), de montage van muziek. Belangrijkste met zijn 4 maanden, 3 weken en 2 dagen). gedicht aan Godard op. alleen de eerste rijen de doorgroefde koppen Belangrijkste voorbeelden: Walka- komische episodenfilm The Magni- overige films: The Professionals Een Israëlier kreeg de acteursprijs: Sasson van grootheden als Jiri Menzel, Krzysztof Eleonora Rossi Drago in Estate violenta bout (Nicolas Roeg, 1971) en de hor- ficent Seven Deadly Sins (Graham (Richard Brooks, 1966), In Cold Gabai voor de niet zo Europese film Bikur Ha- Samenzwering Zanussi en Manoel de Oliveira konden zien. rorcompilatie The American Night- Stark, 1971) en de western Hannie Blood (Brooks, 1967), Krasnaja pa- tizmoret (The Band’s Visit, Eran Kolirin). Het Het oude Europa leek de weg kwijt. Presenta- De laatste, 100 en nog steeds filmend, werd mare (Adam Simon, 2000). De korte Caulder (Burt Kennedy, 1971). latka/The Red Tent (Michail Kalato- oude Europa schitterde vooral door afwezig- tor Jan Josef Liefers, de acteur die als in het zonnetje gezet. De zaal leek opgelucht film In Absentia (Quay Brothers, zov, 1969), The Godfather: Part II heid en ceremonieel geblunder. Gabai werd al Gerichtsmediziner in Tatort met collega Axel dat er tenminste iemand aanwezig was die Boud Smit 2000) is gebaseerd op Stockhau- (Coppola, 1974) en A Star Is Born naar voren geroepen, voordat de andere Prahl als rechercheur voor de beste Duitse men een staande ovatie kon brengen – al had 72, TIEL, 14 NOVEMBER, LONGKANKER sens stuk Two Couples. Ook is zijn Peter Viertel (Frank Pierson, 1976). Regisseerde genomineerden waren genoemd. Hij grapte televisie van dit moment zorgt, legde de vin- menigeen geen idee wie hij was. Nederlands filmmaker, scenario- muziek te horen in de korte films 86, MARBELLA, 4 NOVEMBER, The Salamander (1981), een Italiaan- maar ‘take two!’, toen hij voor de tweede ger op de zere plek. Met een aangezette Duit- Een week eerder, op het al even slome schrijver en editor. Opgeleid bij Car- Een portret van... (Frans van de ZIEKTE VAN HODGKIN se coproductie met Franco Nero, keer opkwam. se tongval sprak hij: ‘As long as we all have Bambi-gala te Düsseldorf waar de Duitse rillon Films. Vooral bekend als re- Staak, 2000) en Solo (Thierry Knauff, In Duitsland geboren Amerikaans Anthony Quinn en Christopher Lee. our own accents in English, we don’t have to mediaprijzen werden uitgereikt, had een gisseur van opdrachtfilms, zoals 2004) en is de componist zelf te zien scenarioschrijver. Zoon van de Speelde een Russische admiraal in Vuurwerk worry about our European identity.’ 103-jarige de verrassingsprijs ontvangen. Acqua di Roma (1962, nieuwe versie in de documentaire over de uitvoe- Oostenrijkse regisseur Berthold The Hunt for Red October (John Mc- Met deze prijswinnaars leken de verzamelde In Duitsland wordt anders Europees genoeg Het was Johannes Heesters, de van oor- 2000), Onderweg (1965), Slipstream ring van zijn spectaculaire Helicop- Viertel en de oorspronkelijk Poolse Tiernan, 1990). black ties nog vrede te hebben. Maar het gedacht. Al is het niet altijd zoals je wenst. sprong Nederlandse film- en theaterster. (1969), En voor de rest moeten we ‘t ter String Quartet (Frank Scheffer, actrice Salka Viertel, die lang een muzikale vuurwerk van de Finse cultband In de Berliner Zeitung was daags tevoren de Het zij hem gegund, maar op dat Bambi- zelf doen (1971), Open school (1972), 1995) en in de documentaires Sonic amoureuze relatie met Greta Gar- Leningrad Cowboys sloeg absoluut niet bij angstige verwachting uitgesproken dat feest bleek eens te meer hoe dolend Europa Één mond, twee talen (over Fries- Acts: From Stockhausen to Square- bo zou onderhouden. Schreef on- Zondagmiddag 20 januari en 24 febru- hen aan. Cameraman Christopher Doyle, inge- wederom Duitse films met de grote prijzen is, audio-visueel en ceremonieel gezien. land; 1974), Een g Eumer (1975), Uit- der meer Saboteur (Alfred Hitch- ari presenteert het Film museum huurd om de European Achievement In World zouden weglopen zoals in 2003 Good Bye Want Tom Cruise mocht er de Bambi voor spraak over 14 dagen (1976), Kleine cock, 1942), The African Queen Vondelpark in Amsterdam weer Cinema uit te reiken, dolde dronken met de Lenin! (Wolfgang Becker), en in 2004 Gegen moed in ontvangst nemen: omdat hij zich in vrijheid (voor de Sociale Verzeke- (John Huston, 1952), officieus Beat vertoningen van Het Schimmenrijk, Cowboys en wendde zich toen met een ‘Alle die Wand (Fatih Akin) en vorig jaar Das de nog uit te komen film Valkyrie waagt aan een live-versie van deze rubriek. ringsraad; 1981), De klok horen lui- the Devil (Huston, 1953) en twee Met trailers, korte films, fragmenten cameramensen zijn hoeren – jij verdomde Leben der Anderen (Florian Henckel von Don- de vertolking van graaf Von Stauffenberg den (1982), Sport in Holland (1984), scripts naar boeken van zijn vriend en verrassingen – met dank aan het hoerenzoon, kom hier’ tot de prijswinnaar, nersmarck). De auteur meende zowaar een (die een aanslag beraamde op Hitler). Restauratie en ambacht (1985), Dit Ernest Hemingway, The Sun Also archief van het Filmmuseum – waarin zonder diens naam te noemen. De aangespro- samenzwering op het spoor te zijn. Onder de Cruise besloot zijn dankwoord met ben ik (1986), De schilder Jan van Rises (Henry King, 1957) en The Old de recent overledenen een gezicht en kene bleek Michael Ballhaus, geboren Berlij- 1800 leden tellende EFA bevinden zich Stauffenbergs ‘Leve het heilige Duitsland!’ Anrooy (1987), Midden in de week en Man and the Sea (John Sturges, een gepast eerbetoon krijgen. ner en de grote man achter films van Rainer namelijk maar liefst 294 Duitsers – de groot- Zelden werd het Amerikaans-Europese Karlheinz Stockhausen Aanvang 16.00 uur. ‘s zondags ook (1987), A Growing Fu- 1958). Auteur van een roman over Werner Fassbinder en Martin Scorsese. ste fractie. misverstand treffender uitgedrukt. n

50 Skrien februari/maart 2008 februari/maart 2008 Skrien 51 Auf der anderen Hallam Foe Beperkten maar regisseur David Mackenzie films zich maar tot de titels. De (Young Adam) kan dat niet vertalen Seite Dit is een vervelende begin- en eindtitels van Hallam Foe in overtuigende beelden. Alles wat film. Fatih Akin smeet wat Gegen bestaan uit heel aardige animaties Hallam Foe overkomt zijn literaire die Wand-drama (2004), wat van het (gemaakt door David Shrigley) over aandoeningen, zijn script is over- flamboyante van Crossing the Bridge een jonge, vreemde vogel die uit het duidelijk gebaseerd op een boek (2005) en soms wat lichtheid van Im nest valt, allerlei rare avonturen (van Peter Jinks). Die eigenaardige Juli. (2000) bij elkaar en het werd een beleeft en weer op het oude nest bezigheden en karaktertrekjes zootje. Hij raffelt zijn verhaal af, al terugkeert. Tussen deze tekenfilm- aan de zijkant van de samenleving won hij zowel in Cannes als bij de uit- pjes zit ook nog een speelfilm met mogen dan heel charmant zijn, fil- reiking van de European Film Awards hardwerkende, goede acteurs die misch wordt het niet waargemaakt. de prijs voor het beste scenario. helaas een stuk langer duurt en Originele filmmuziek heeft de Een aardig scenario maakt geen niet zo boeiend is. Hallam Foe is de regisseur niet willen gebruiken, de goede film. Cliché maar waar. Door naam van de zeventienjarige hoofd- soundtrack zit vol met hedendaagse het slecht uitwerken van het verhaal persoon van de film die wordt geïn- popmuziek, die nu al gedateerd wordt Auf der anderen Seite vermoei- troduceerd als hij vanuit zijn boom- aandoet. Piet van de Merwe end om naar te kijken. Een Turkse hut in het bos een vrijend paartje moeder. Al gauw wordt duidelijk dat gen. Dat doet Hallam door van huis man in Duitsland legt het aan met een bespiedt. Niet alleen dat, hij onder- Hallam grote problemen heeft met weg te lopen, naar de grote stad Groot Brittannië 2006 regie David Mackenzie prostituee, die in het eerste hoofdstuk scenario Ed Whitmore & David Mackenzie breekt het hele gebeuren door met het aanvaarden van zijn nieuwe, waar hij zijn voyeuristische inslag van de film overlijdt. Zijn zoon gaat in camera Giles Nuttgens montage Colin Monie onbloot en beschilderd bovenlijf via jonge stiefmoeder in het gezin. nog meer gestalte gaat geven door production design Tom Sayer productie Gillian Istanbul op zoek naar haar dochter, een touw uit die hut op dat paartje Een klassiek gegeven, een jonge vanuit de stedelijke klokketoren een Berrie distributie Moonlight Film duur 95’ maar die is juist naar Duitsland te landen. De boomhut is ingericht knaap die volwassen moet worden jonge dame te bespieden. Een erg met Jamie Bell, Sophia Myles, Ciarán Hinds, gevlucht. De verhalen leunen zwaar als een altaar voor zijn overleden en daarvoor een reis moet afleg- filmisch onderwerp zou je zeggen, Ewen Bremner, Claire Forlani op ‘toeval’, maar grijpen te weinig in elkaar. Dat personages elkaar net niet The Band’s Visit Aan het begin publieke telefoon, waar zowel een Egyptisch ontmoeten terwijl je dat als geconditi- blijft een shot van een grote bus secondenlang orkestlid als een plaatselijke bewoner wachten op onbeweeglijk staan. Als de bus wegrijdt wordt het een telefoontje, met een woordenloze machts- onderwerp van de film zichtbaar. Een rij in licht- strijd tot gevolg. El baño del papa El baño is dat zowel het drama als de hoop wel het belangrijkste slachtoffer van hun hoede voor een grenspolitieagent blauwe uniformen gestoken mannen, zo uit een De eigenlijke hoofdpersonen in het verhaal zijn de del papa is een op een waargebeurde voelbaar wordt. Humor speelt daarbij de op hol geslagen fantasie van haar die ze al jaren kennen en die dankbaar stripboek gestapt, op de gezichten een combinatie Egyptische bandleider Tawfiq en de restaurant- gebeurtenis gebaseerd verhaal. een belangrijke rol. Niet alleen de vader, voor de journalisten die het dorp misbruik maakt van zijn macht, voel je van nieuwsgierigheid en bezorgdheid. houdster Dina. Hij is wantrouwig en treurt nog Plaats van handeling is Melo, een grapjes van Beto, zijn vrienden/colle- ophitsen, en plotselinge onderbrekin- dat er in deze uithoek en deze levens Al vanaf deze eerste scène blijkt regisseur Eran altijd om zijn verloren vrouw, zij is ruimdenkend, klein plaatsje in Uruguay, vlakbij de ga’s en zijn vrouw, maar ook de manier gen in de vorm van televisie-uitzendin- nooit iets zal veranderen. Dat zij ervan Kolirins liefde voor stripboeken: elke actie begint assertief en gelooft in de liefde. Tijdens hun korte Braziliaanse grens. In deze plaats, waarop de makers letterlijk spelen gen, die zomaar echt hadden kunnen blijven dromen ooit een grote slag te met een zorgvuldig gecomponeerd, wonder- samenzijn weet ze, door een combinatie van ont- waar grenssmokkel een van de wei- met de camera en plotselinge muziek: zijn. Het zijn ‘trucs’ die Charlone als slaan, en dat ze hun lot met een gezon- schoon of absurdistisch plaatje. De rij mannen wapenende eerlijkheid en gevoeligheid, langzaam nige bronnen van inkomsten is, komt beeld dat vertraagt bij een rustig lied cameraman eerder toepaste in Cidade de dosis humor dragelijk weten te hou- vormen een Egyptische muziekband en ze staan maar zeker zijn pantser af te pellen en uiteindelijk op 8 mei 1988 de paus op bezoek. als Beto, fietsend door een landschap de Deus (Fernando Meirelles, Kátia den, is waarschijnlijk een kwestie van bij aanvang op een Israëlisch vliegveld, waar ze zijn hart te raken. De karakters worden zeer over- Vanaf het moment dat het bezoek met ondergaande zon, in gedachten Lund, 2002). pure overlevingsdrang. Anke Welten vergeefs uitkijken naar iemand die hen komt tuigend gespeeld door de Israëlische acteurs Sas- wordt aangekondigd, komen, met afdwaalt, of dat met getrommel wordt Natuurlijk komen de hooggespannen ophalen. Na lang wachten en een korte discussie son Gabai en Ronit Elkabetz. Voor Gabai, die in bij- hulp van gesjeesde televisiereporters, opgezweept, als Beto en zijn vrienden verwachtingen van de inwoners van Uruguay 2005 regie en scenario Enrique Fernández oneerde kijker wilt en verwacht, heeft wordt besloten op eigen gelegenheid af te reizen rollen al indrukwekkende palmares had verza- hardnekkige geruchten op gang over in no time het toilethok in elkaar pro- Melo niet uit. Al vanaf de eerste scè- en César Charlone camera César Charlone mon- wel wat. Maar aan het einde van de naar de plek waar ze worden verwacht: een Egyp- meld, was dit zijn eerste hoofdrol, die hij in Berlijn het aantal mensen dat naar Melo zal beren te timmeren, en een paar keer nes, waarin Beto en collega-smokke- tage Gustavo Giani muziek Gabriel Casacuberta, film is het idee verdwenen dat de een tisch cultureel centrum waar ze ter gelegenheid verzilverde met de European Film Academy Luciano Supervielle production design Inés Olmedo komen. De inwoners van Melo ver- opnieuw moeten beginnen. De bewon- laars op krakkemikkige fietsen door productie Andrea Barata Ribeiro distributie Cine- haar dood überhaupt nog iets te van de opening traditionele Egyptische muziek ten Award voor beste acteur (zie pagina 51). wachten een slaatje te kunnen slaan dering van dochter Silvia, misschien een prachtig stil landschap trappen, op mien duur 90’ met César Troncoso, Virginia Méndez maken heeft met de zoektocht van de gehore zullen brengen. Een klein cultuurverschil Een andere belangrijke hoofdrol in de film is weg- uit de bijzondere gelegenheid en kopen ander en wordt de film gewoonweg (Egyptenaren spreken de 'p' uit als een 'b') heeft gelegd voor de muziek. Als onderwerp (de band- worsten, broodjes en bidprentjes in. een matte vertoning. Dat Fassbinder- verstrekkende gevolgen. De band strandt in een leider wil graag de oude Egyptische muziek Naarmate de verwachtingen over het actrice Hanna Schygulla een overdra- buitenwijk met Oost-Europees uiterlijk, waar een behouden voor de wereld), als universele taal die aantal bezoekers stijgen, groeit ook de matische rol speelt, helpt ook al niet vrijdenkende Israëlische restauranthoudster zich de verschillende culturen met elkaar verbindt en hoop en de roekeloosheid: op televisie veel. Een van haar scènes wordt om over hen ontfermt. De bandleden worden op ver- als sfeerdrager, die de sprookjesachtige film een vertellen dorpsbewoners stralend hoe onduidelijke redenen gefilmd vanuit schillende plekken en bij verschillende vrienden treurigzoete glans van melancholie geeft. ze hun land hebben verkocht of een een raar vervreemdend cameraper- en familie ondergebracht. Dat levert vanzelfspre- Het debuut van Kolirin is op festivals en in de lening hebben afgesloten om worsten spectief, hoog boven in een hotelka- kend scènes op met ongemak en hilariteit, maar internationale pers met gejuich ontvangen. De te kunnen kopen, in de hoop na de mer. Het schept genoeg afstand tot naarmate de avond en de in gebrekkig Engels onnadrukkelijke, hoopgevende politieke bood- komst van de paus in één keer van hun het geschmier van de vedette, maar gevoerde communicatie vordert sneuvelen er schap heeft er wellicht iets mee te maken. Maar armoede bevrijd te zijn. evengoed krijgt ze te veel ruimte. heel wat wederzijdse vooroordelen. The Band’s Visit is vooral een mooi vormgegeven, Hoofdpersoon Beto denkt origineel te Auf der anderen Seite heeft heus zo In een film waarin mensen en culturen bijeenko- goed geacteerde, uitgebalanceerde film, gepre- zijn en nog meer te kunnen verdienen: zijn momenten. Maar dan gaat het om men met muziek als bindende factor ligt senti- senteerd met subtiele humor en sfeervolle hij besluit in zijn achtertuin een toilet te een los shot, een enkel afzonderlijk mentaliteit op de loer. Maar Kolirin weet het pre- muziek. De film is in Israël inmiddels met succes bouwen, waar de bezoekers tijdens of gesprek, een fraaie close-up, een caire evenwicht tussen ontroering en humor te vertoond; in Egypte wordt de culturele uitwisse- na het wachten op de paus comforta- mooi Turks liedje. Filmisch is het, bewaren. De humor zit niet alleen in de dialogen – ling met het buurland nog altijd niet op prijs bel hun behoefte kunnen doen. Zijn alles bij elkaar, oninteressant. waaruit blijkt dat zelfspot niet aan joden is voorbe- gesteld. Jammer voor de politieke boodschap, diepgelovige vrouw en hun dochter Sil- Gerlinda Heywegen houden – maar ook in de absurde situaties en maar vooral jammer voor al die liefhebbers van via, die droomt van een baan als radio- relaties die Kolirin creëert. Zo ontpopt de Don een goede film. Nicole Santé presentator, zien er weinig heil in, Duitsland/Turkije 2007 regie en scenario Fatih Juan onder de bandleden zich als een empathi- Akin camera Rainer Klausmann montage Andrew Bikur Hatizmoret Israël/Frankrijk/Verenigde Staten 2007 maar worden door Beto meegesleept sche adviseur van zijn Israëlische leeftijdgenoot, Bird geluid Andreas Hildebrandt muziek Shantel regie en scenario Keran Kolirin camera Shai Goldman in zijn fantasie. production design Sirma Bradley en Tamo Kunz die zijn eerste schreden op het liefdespad zet montage Arik Leibovitch production design Eitan Levi muziek Wat de regisseurs Enrique Fernández productie Klaus Maeck, Fatih Akin en Andreas tegen het decor van een rollerdisco, zoals die in de Habib Shadah productie Ehud Bleiberg, Koby Gal-Raday, Guy en César Charlone (die ook de camera Thiel distributie A-Film duur 122’ met Baki Davrak, jaren tachtig ook in Nederland populair waren. En Jacoel, Eylon Ratzkovsky en Yossi Uzrad distributie UPI duur 87’ voerde) voor elkaar hebben gekregen, Tuncel Kurtiz, Hanna Schygulla bijna slapstick zijn de terugkerende scènes bij een met Sasson Gabai, Ronit Elkabetz, Khalifa Natour, Saleh Bakri

52 Skrien februari/maart 2008 februari/maart 2008 Skrien 53 Jonge zwarte filmmakers tonen werk in Rialto ‘Francofoon Afrika heeft de toon gezet wat betreft onze verwachtingen van Nieuwe Zuid-Afrikaanse film komt eraan Van gescheiden de Afrikaanse film’ filmvertoning naar dvd Uit pure nieuwsgierigheid zette Filmhuis Rialto begin Een beroemd voorbeeld van de gescheiden filmver- toning tijdens de apartheid en daarmee een tastbare november 2007 de spotlights op de Zuid-Afrikaanse film: herinnering aan die periode is te vinden in het noor- ‘Meet the next generation of South African filmmakers’. Sinds den van de West-Kaap provincie. Daar ligt het stadje Victoria-West met het Apollo theater, een authentie- de omwenteling in 1994 wordt door een nieuwe generatie ke art-deco bioscoop, dat een trekpleister is voor zwarte regisseurs hard gewerkt aan een nieuw genre. Kweekvijver de productie van de film Hotel Rwanda die gro- cultuurliefhebbers uit de wijde omgeving. De zaal De SABC functioneert als ideale kweekvijver. tendeels met buitenlands geld werd gemaakt. van de kleine bioscoop was oorspronkelijk alleen Marlies Klooster Twee van de filmmakers die te gast waren bij Hij legt uit dat voor financiers van buitenaf winst toegankelijk voor blanken maar het theater is ook Rialto’s Cinema South Africa, Teboho Mahlatsi een vereiste is. En omdat de Afrikaanse filmin- uitgerust met twee balkons: een voor kleurlingen en en Carmen Sangion, schreven mee aan Yizo Yizo. dustrie in de kinderschoenen staat en er nog een voor zwarte bezoekers. Dat was geen standaard. Documentairemaker Khalo Matabane maakte geen sprake is van een typisch Afrikaanse of De gescheiden filmvertoning was in de rest van het Zuid-Afrika beschikt over een goed uitgeruste overheid waren gedefinieerd, aparte films voor de SABC de televisieserie When We Were Zuid-Afrikaanse film, wordt vaak een Ameri- land veel totaler van opzet met moderne bioscopen filmindustrie waar buitenlandse producenten geproduceerd waarbij de filmmakers rekening Black. Teboho Mahlatsi: ‘Francofoon Afrika heeft kaanse acteur aan de cast toegevoegd om zeker in de stad versus goedkope filmzaaltjes in de town- veel en graag gebruik van maken. Tijdens de hielden met een strenge censuur. Dat leverde de toon gezet wat betreft onze verwachtingen te zijn van succes buiten Afrika. Moloi maakte ships. Dit maakte het dubbel zo gemakkelijk om de Europese wintermaanden zijn de temperatuur vanzelfsprekend oppervlakkige films op waarin van de Afrikaanse film: trage camerabewegin- zijn beide films met steun van de SABC die hij als ene bevolkingsgroep een heel ander soort films te en het licht in Zuid-Afrika van een zomerse kwa- de gewenste maatschappelijke verhoudingen gen, wijde shots en veel platteland. Maar ik een belangrijke speler in de Zuid-Afrikaanse laten zien dan de andere. liteit, wat het land aantrekkelijk maakt voor de en moraal keer op keer werden beloond. groeide op in de stad en keek op televisie naar filmindustrie ziet omdat de omroep er oprecht Anno 2007 zijn alle bioscopen vrij toegankelijk, maar opnames van commercials en film- of televisie- De meest in het oog springende verandering in kungfu-films en westerns.’ Zijn laatste film, baat bij heeft het Zuid-Afrikaanse publiek te doet vooral de dvd-verhuur het bijzonder goed. Uit producties. Nederlandse producenten komen er de filmindustrie sinds 1994 is de culturele ach- Meokgo And The Stickfighter, is voor hem een bereiken en daarom de ontwikkeling van televi- een recent onderzoek van het Zuid-Afrikaanse film- ook graag, zoals Motel Films voor de televisiese- tergrond van studenten op de filmscholen. De belangrijk experiment. In de sprookjesachtige sieprogramma’s in lokale talen en met lokale fonds, de National Film and Video Foundation, onder rie Stellenbosch, Dutch Mountain Movies voor laatste jaren is er in rap tempo een generatie film, gebaseerd op een oud verhaal uit Lesotho, Conversations on a Sunday Afternoon inhoud volop stimuleert. de schoolgaande bevolking van Soweto, blijkt dat 56 Surprise (van Paul Ruven) en regisseur Threes zwarte filmmakers op de markt gekomen. Deze wordt een vrouw verlost van een kwade geest. Behalve speelfilms was er op het festival veel procent het liefst thuis voor de buis een filmpje pakt. Anna voor haar film The Bird Can’t Fly. nieuwe filmmakers zijn met name welkom De film slaat zonder meer een spannende nieu- die getraumatiseerd is door een gewelddadige televisie- en studentenwerk te zien. Een terech- Tien procent van deze jonge zwarte stedelingen die geheten bij de publieke omroep: de SABC we richting in, weg van het plattelandsdrama, aanslag op haar vriend. De film eindigt helaas op te keuze omdat de nieuwe generatie makers zich als trendsettend worden gezien, gaat nooit naar de Propaganda-instrument (South African Broadcasting Corporation). De zoals we dat kennen in Oscarnominatie Yester- nogal stereotype wijze met de jonge vrouw zit- in hun dagelijks werk al dan niet noodgedwon- bioscoop. Toch zijn er in Soweto bioscopen gebouwd, De films die Rialto uitkoos voor de focus Cinema nationale zender heeft het afgelopen decenni- day (Darrell James Roodt, 2004 – wiens nieuwe tend op het witte bed van een inrichting. Voor gen veel met commercials, muziek, fotografie, die het drukst bezocht worden in het weekend voor South Africa zijn producties van makers van na um een volledig nieuwe programmering gekre- productie Zimbabwe als enige Zuid-Afrikaanse makers als Sangion is het niet gemakkelijk de verhalen en internet bezighouden en regelmatig vijf uur ’s middags. In andere delen van het land is de 1994, het jaar waarin de eerste vrije verkiezingen gen en een paar nieuwigheden van de Zuid- film dit jaar steun kreeg van het Hubert Bals stap te zetten naar zelfstandige filmproductie. de grenzen van de zuivere filmregie overschrij- bioscoop over het algemeen voornamelijk in de ste- plaatsvonden en de ontwerpen voor de nieuwe Afrikaanse televisie, zoals het hiv-positieve Fonds) en de gangsterfilms, waarvan Oscarwin- De filmfondsen zijn beperkt en facilitaire bedrij- den. De nieuwe generatie filmmakers is daar- delijke kern te vinden en die is niet altijd even vlot grondwet werden geschreven. Filmmaken was Sesamstraat-personage, wisten ook hier het naar Tsotsi (Gavin Hood, 2005) het meest ven verhuren niet zo gemakkelijk een camera mee vooral een generatie van mediamakers. bereikbaar met het openbaar vervoer. Wel worden er voor de politiestaat, wat Zuid-Afrika tot 1994 nieuws te halen. De jongerenserie Yizo Yizo, die geslaagde voorbeeld is. voor de helft van de prijs, ook al kunnen ze daar- Een goede ontwikkeling, zelfs als dat betekent op projectbasis films worden vertoond in de town- was, een belangrijk propagandainstrument. In met rauwe verhaallijnen over (de gevolgen van) Mahlatsi: ‘Ik wil populaire films maken, films die mee goodwill kweken bij de grote namen van de dat de liefhebbers van lange, goed vertelde en ships. Tijdens filmfestivals zijn er standaard ook een de hoogtijdagen van de apartheid waren er in geweld en seks hoge kijkcijfers scoorde in gezien worden. Daarvoor wil ik de spannende, toekomst, omdat ze zich met de Europese pro- tegelijk technisch kloppende films teleurgesteld aantal vertoningen in buurthuizen of scholen. theaters gescheiden vertoningen en werden er Zuid-Afrika, werd ook in Nederland bij het film- oude verhalen gebruiken, die mijn grootmoeder ducenten van een behoorlijke klantenkring ver- moeten worden. voor elke bevolkingsgroep, zoals die door de festivalpubliek een hit. vroeger vertelde.’ Hij stelt zich een heel nieuw zekerd weten. genre voor, waarbij we moeten denken aan een Toch kreeg Khalo Matabane zoiets wel voor soort Afrikaanse horror- of vechtfilms. Mahlatsi elkaar bij de productie van zijn documentaire maakt op het moment vooral veel commercials Conversations on a Sunday Afternoon. Hij vroeg en ziet dat als een ideale manier om zichzelf rijke vrienden om geld, slaagde erin deals te technisch te bekwamen. Hij wijst op het succes sluiten met facilitaire bedrijven en kreeg in Zuid-Afrika van de snelgemaakte Nigeriaanse bevriende acteurs zover hem te helpen door een dvd’s, de Nollywood-films. ‘Ze zijn gemakkelijk kleine rol te spelen. Het eindresultaat is een en overal verkrijgbaar. Helaas stellen ze tech- vreemde, slordige film die wel een boeiende nisch gezien niet veel voor, maar de verhalen zijn kant van de Zuid-Afrikaanse samenleving laat Afrikaans en dat is wat mensen graag zien.’ Hij zien: die van de immigranten. wil zijn volgende film via een trailer introduceren Ook Vincent Moloi maakt documentaires. Hij is op het internet waar de film ook gedownload zou de geprezen maker van films over verguisde moeten kunnen worden. ‘We moeten realistisch personages, de straatvegers van Johannesburg zijn. Er is een jonge zwarte middenklasse aan (Night Sweepers) en een paar aan lager wal het ontstaan die niet naar de bioscoop gaat maar geraakte blanke mannen (Men of Gold). Twee wel toegang heeft tot het internet.’ gedurfde onderwerpen die door hem met fluwe- len handschoentjes worden aangepakt. De Zelfstandige filmproductie straatveegsters (want het zijn vrijwel allen vrou- Carmen Sangion regisseerde drie kortfilms wen) hebben last van nachtelijk geweld en geven waarvan er twee te zien waren in Rialto. Ze aan dat ze doodmoe worden van hun werk. steekt veel tijd in het schrijven van voorstellen en Helaas ontbreekt de kritische blik op bijvoor- scripts die ze vervolgens opstuurt naar fondsen. beeld de organisatie die hen inhuurt. Moloi zegt Ze is een van de weinige vrouwen aan het front. documentaires te maken omdat daar de meeste Meokgo and the Stickfighter. Men of Gold Haar kortfilm Lovers gaat over een jonge vrouw vraag naar is. Hij was als stagiair betrokken bij

54 Skrien februari/maart 2008 februari/maart 2008 Skrien 55 Door Kees Driessen

13de Festival on Wheels Nog een keer! TwoTube Ik moet hier nog een keer Trailers Twee gekke filmpjes op beweegt mee, alsof hij king (2 times)’ is er nog Nederlandse teleurstelling in Turkije From Hell noemen. De vorige keer dat YouTube: Orson Welles is (een beetje schokkerig) een van Blu te vinden, ik erover schreef (in Skrien 6, 2007) erg dronken tijdens in real-time het figuurtje iets minder vloeiend Het reizende Festival on had ik alleen nog de eerste paar trai- pogingen om een recla- volgt. Erg overtuigend maar wel ietsje veront- lers gezien. Inmiddels zit ik alweer me op te nemen voor een en ook qua animatie ori- rustender. Waarom de Wheels had een kar vol gou- een hele tijd op hun mailing en het is Californische champag- gineel: figuren klimmen filmpjes twee keer ach- den schatten uit het verleden, (1962) en Persona (1966), mooie meende moord op een advocaat; elke keer weer een plezier om de ne. Te vinden onder de uit andere figuren, lopen ter elkaar spelen, weet The Trap keuzes. Verder werden nog levende zijn collega Gören leidde de opna- commentaartracks van Joe Dante, titel: ‘Drunken Orson rond als skelet of als ik niet. Zou Blu nog nooit maar miste briljanten van nu. regisseurs als Haneke, Angelopou- men, waarna Güney het materiaal John Landis, Edgar Wright, Rick Baker Welles’. Nog gekker film- spinnenhoofd. De com- van ‘replay’ gehoord En Jos Stelling hield aan het los en Jean-Luc Godard geëerd en in Zwitserland in elkaar schoof, Die internationale competitie is niet en vele anderen te horen. De trailers van februari 2007 schreef ik over het pje: een (geanimeerde) binatie van 2D-figuren hebben? draaiden er films van Buñuel en nadat hij het land was uitgesmok- het sterkste onderdeel van het komen niet alleen from hell (horror en zwarte centaurenmeisje Sunflower, hond die dit stukje met op de wanden van een www.blublu.org festival een kater over. Bresson; een fraai pakketje film- keld. In Cannes was de film eerst Festival on Wheels. Omdat het cult), ook klassiekers komen aan bod. die in Disney’s Fantasia (supervisor verve naspeelt, te vinden 3D-ruimte werkt ver- Homepage van de kun- Peter van Bueren kunst en een van de sterke educa- afgewezen en toen opeens toch geen A-festival is, en er dus geen Ze zijn allemaal zowel met als zonder Ben Sharpsteen, 1940) de hoeven van onder ‘My Dog Imperso- vreemdend. Onder ‘wal- stenaar Blu. tieve elementen van een festival dat vertoond en bekroond met de première-eisen zijn, zou de selec- commentaar te bekijken. Een heerlijke de witte blonde centauren mocht poet- nating Orson Welles’. met zijn programma langs steden Gouden Palm, in afwezigheid van tie sterker kunnen. De Antonioni’s site met een prachtig aanbod. sen. Sunflower werd uit de film gesne- Ok, drie filmpjes dan: trekt die zelden bediend worden Güney, die verborgen was in een en Bergmannen van deze tijd ont- En ook nog een follow-up: in Skrien 2 den voor de rerelease in de jaren zes- ‘Fantoche (2 times)’ van Liefst 5051 kilometer trok het Festi- met al het moois dat film bieden appartement op een paar honderd breken. Tussen de hoge kwaliteit tig, toen de ideeën over racisme ver- Blu is een animatie, val on Wheels dit najaar door Tur- kan. meter van het festivalpaleis. van de retrospectieven en die van anderd waren. Disney ontkende ver- gemaakt op muren, kije, met zelfs een uitstapje naar De Zwitserse producent Donat F. de hedendaagse regisseurs zit een volgens decennialang glashard dat de beeld voor beeld uitge- Sarajevo. Volgens de sponsors om Yol Keusch, wiens levenswerk het te groot gat. Geen van de gekozen schoenpoetscentaur ooit had bestaan. veegd (wat een vlek ach- de Turkse filmcultuur te versprei- Hoogtepunt was een speciale ver- werd om al het werk van de inmid- regisseurs zal straks bij overlijden Waren er al eerder tekeningen opge- terlaat) en weer gete- den, maar intussen zagen gasten toning van de Turkse klassieker Yol, dels overleden Güney te verzame- een herdenking krijgen. doken van Sunflower, nu is ook bewe- kend. Het geanimeerde en publiek hedendaagse Europese vijfentwintig jaar nadat dit politiek len en die ook onbekend materiaal Behalve Jos Stelling misschien, gend beeld online gezet. Er valt voor mannetje maakt gebruik films plus enkele pareltjes uit het geladen meesterwerk van Yilmaz had toegevoegd, diste in Kars sma- wiens populariteit stijgt naarmate Disney niets meer te ontkennen. van voorwerpen die aan verleden, want daar lag dit jaar Güney en Serif Gören bekroond kelijke verhalen op over de tot- hij verder van huis is, vooral in www.trailersfromhell.com de muur hangen of tegen vooral de kwaliteit van dit sympa- was met de Gouden Palm in Can- standkoming van de film en de oostwaartse richting. Na de www.cracked.com/article_15677_9- de muur staan, uitste- thieke festival. De recent overleden nes. Güney had het scenario hachelijke avonturen van de regis- première op het Nederlands Film most-racist-disney-characters.html kende punten, randen grootmeesters Antonioni en Berg- geschreven in de gevangenis, waar seur. Festival had Stellings Duska een en hoeken en de camera man werden herdacht met L’eclisse hij zat opgesloten vanwege de ver- Yol was verreweg de beste Turkse kleine triomftocht langs Kiev en film, want de oogst aan recent werk Moskou achter de rug, maar uit was van een bedroevende magerte. Kars vertrok de Utrechtse regis- Goodman is In Kars, de halte waar de interna- seur met een kater, omdat de ont- Onlijntjes - advertentie - goed, man! tionale gasten het reizende festival vangst hier niet zo denderend was. bezoeken, worden sinds vorig jaar Er is een theorie dat Duska het Ik had het niet meteen achter hem @ Hoe zou Star Trek eruit hebben Raimi’s vingeroefening heeft prijzen toegekend aan de beste slecht doet bij niet-Russische gezocht, maar John Goodman doet gezien als de Franse special- wegens copyright-problemen rond films uit de internationale competi- vrouwen van middelbare leeftijd, een uitstekende Marlon Brando in effectspionier Georges Méliès (1861- de gebruikte muziek nooit op dvd tie, dankzij de populaire en frequent en laat nu de jury in Kars voorna- deze parodie van de Amerikaanse 1938) zich erover had ontfermd? kunnen verschijnen. De film ver- ronddansende burgemeester Naif melijk uit deze categorie mede- komische show Saturday Night Live op Regisseur Dennis Sisterson laat het wijst duidelijk naar zijn latere door- Alibeyoglu, die Gouden en Zilveren mensen bestaan. het populaire televisiespelletje ons zien in Steam Trek (1994; nieu- braak, met name de camera die als Ganzen ter beschikking stelt. Gan- Jeopardy. Goed, de Burt Reynolds-imi- we versie 2007): flikkerend zwart- een soort onzichtbare geest over de zen, kaas en honing zijn de glans- Ambassade tator naast hem is ook niet gek, maar in Apocalypse Now (Francis Ford Cop- wit, zwijgend met tussentitels en grond glijdt richting een alleen- producten uit de streek die verder Vorig jaar kon nog met lof verteld die kan iedereen doen. De Goodman- pola, 1979) en vooral ook in de bijbeho- met een kartonnen ruimteschip. staand huis – deze jachtige, uitblinkt in historische monumen- worden dat de Nederlandse Brando geeft steeds onzinniger en rende making-of, Hearts of Darkness Het pianobeginmuziekje is meteen lichaamsloze point of view-shots ten. ambassadeur in Turkije, Marcel minder samenhangende antwoorden (Fax Bahr en George Hickenlooper, een van de grappigste effecten, zouden in The Evil Dead geperfecti- Kurpershoek, het festival zo op simpele vragen, in een stijl die doet 1991). maar ook de bretels, het ‘Jij blijft oneerd worden. Stelling nadrukkelijk steunde en zelfs een denken aan Brando’s manier van doen llnw.jibjab.com/view/173742 hier! Het is te gevaarlijk voor vrou- video.google.com, ‘Within the Aan die competitie was buiten bijdrage leverde aan de festivalca- wen!’ en de bom waar groot ‘bom’ Woods’ mededinging de winnaar van Can- talogus. De ambassade maakte het op is geschilderd zijn leuk. nes dit jaar toegevoegd, 4 maan- mogelijk dat de Nederlandse ani- www.sisterson.co.uk, onder ‘films’ den, 3 weken en 2 dagen van Cristi- matiekunstenares Petra Dolleman Twee meisjes en een beker diging, waar niets mis mee is. Geheel @ Ook online te zien (in belabberde an Mungiu, en dat was natuurlijk de tijdens het festival een enthousiast Online kult. Het leukste is om eerst alle en al verantwoord. En dat er een merk- kwaliteit, maar toch): de half uur mooiste uit het rijtje. De selectie ontvangen cursus kon geven aan reacties op het filmpje te bekijken en waardig sfeervol liftmuzakje achter zit durende film Within the Woods was degelijk, met onder meer de studenten en scholieren. Hoe kan dan pas het filmpje zelf. De reacties – wat dus ook alles is wat je steeds (1978), die Spider-Man-regisseur uiteindelijke winnaar The Trap en het verkeren. De dame op de (waarvan het aantal gestaag groeit, in hoort bij de reactiefilmpjes. Maar: je Sam Raimi maakte om financiering de Poolse productie The Trick, die ambassade die cultuursubsidies een internethypeje) zijn een geweldige moet ervan houden, dat is zeker. En dat mee te verwerven voor zijn debuut, de Turkse critici de beste vonden. regelde en ook nu toezeggingen manier om promotie maken: mensen geldt ook voor de ‘vervolgfilmpjes’ die de grensverleggende horrorsensa- @ Vrouwen in ruimtepakken! En The Trap, van de Servische regis- had gedaan, was in de zomer ver- reageren zo heftig, walgend of lachend, inmiddels op de 2girls1cup-site te vin- tie The Evil Dead (1981) met dezelfde weer heeft een nerd zijn verzamel- seur Srdjan Golubovic, waarin een trokken en haar opvolgster voelde dat je uiteindelijk wel naar het origineel den zijn: 4 Girls Fingerpaint en 2 Girls 1 hoofdrolspeler, Bruce Campbell. woede en ordeningsdrift botgevierd vader zijn ziel verkoopt aan de mis- er niets voor de gedane beloften te moet kijken. En inderdaad: het filmpje, Finger. op een onverwachts maar direct daad om het geld voor de operatie verzilveren. Geen beleid om blind met de weinigzeggende naam 2 Girls 1 bestreactions.com aanstekelijk onderwerp. De plaatjes van zijn zoon bijeen te schrapen, is op te varen en jammer voor een Cup, is niet ieders smaak (tezelfdertijd Reacties op 2 Girls 1 Cup. Meer te vin- zijn netjes ingedeeld in decennium, een kleine, niet eens buitengewoon festival waar zulke activiteiten het eten is af te raden). Ik ga natuurlijk niet den door te zoeken op ‘2 girls 1 cup’ bij vanaf de jaren vijftig. Van de B-klas- sterke film die het afgelopen jaar filmfeest meer maken dan de ver- zeggen wat erop te zien is; dan is de lol YouTube.com. sieker Cat-Women of the Moon na een première in Berlijn op nage- toning van een rijtje films. Dat Petra van het onbevooroordeeld kijken naar 2girls1cup.com (Arthur Hilton, 1953) tot Hillary noeg alle kleinere Europese festi- Dolleman toch kwam, gratis en de reacties eraf. Wel wil ik zeggen dat Het originele filmpje. Swank in The Core (Jon Amiel, 2003) vals werd vertoond en daar regel- voor niks, tekent alleen maar hoe het filmpje wordt vergezeld van een 2girls1cup.com/what members.aol.com/munday6877/ matig in de prijzen viel. leuk het is in Kars. uitgebreide en informatieve rechtvaar- De uitleg, die hout snijdt. femalespacesuit.htm

56 Skrien februari/maart 2008 februari/maart 2008 Skrien 57 Door Kees Driessen

Rocky 0 Een volledige ero- door enthousiaste kinderen, maar BUITEN DE BIOS Kult deze keer. Met om te beginnen vier treden van een klimrek op een het 8mm-filmpje The Party at Kitty verlaten speelplaats. Hij slaat ook: and Stud’s, dat in 1976 werd her- niet een gespierde vent, maar zijn uitgebracht als Italian Stallion om vriendin. In een merkwaardig te profiteren van het enige opmer- gesprekje vraagt Stallone haar, na kelijke aan deze onbeduidende, de seks: ‘Wanneer zullen ze me erotisch bedoelde C-productie: de herkennen?’ Haar antwoord: ‘Bin- aanwezigheid van de debuterende, nenkort zal iedereen weten wie jij 24-jarige Sylvester Stallone. Ja, bent.’ Dat kwam in elk geval uit. De je ziet hem bloot van voren (slap, beeld- en geluidskwaliteit is slech- gemiddelde lengte, niet besneden), ter dan een oude VHS-tape, maar Naakt voor Satan maar de film is leuker vanwege zijn door de stad, klimt omhoog en Italian Stallion is niet goed genoeg en voor God onbedoelde vooruitwijzingen naar steekt zijn armen triomfantelijk in om daaronder te lijden. Twee Rocky (John G. Avildsen, 1976). de lucht. Alleen bestijgt hij hier Italian Stallion Verenigde Staten 1970 regie films uit de Sodemented- Stallone rent, net als in die film, geen majestueuze trappen omringd Morton Lewis distributie Paradiso HE cinema-reeks, waarin eerder het geweldige Black Magic Rites (Renato Polselli, 1973, zie Kult in Skrien 8, oktober 2007) ver- scheen. Nuda per Satana is het Kunstbloot Grap- het effect aardig is, voelt het 13-jarige naar Penthouse had mindere zusje van die film: ook pig is dat toch. Hoe maak je hypocriet. Als een excuus gestuurd, is het de ironie (en hier gaat het om mensen die in kunst van zoiets plats, vul- om alsnog verantwoord naar het aanblijven der kleren) een geheimzinnig kasteel belan- gairs, volks en commercieels pornobeelden te kunnen die de opwinding voorkomt den waar de tijd rare spelletjes als porno? Je haalt er de kijken – om ze festivalfähig – helaas is het ook niet erg speelt en eerdere versies van opwinding uit. Bijvoorbeeld te maken. Datzelfde gevoel grappig. Sexjunkie (Julia henzelf een duivelse rol spelen. door de beelden te vertragen, bekruipt me bij Sneaken Ostertag, 2003) is zeker De sfeer is licht paranoïde, de te verkleuren, te herhalen n’ Peekin’ (Tom Palazzolo, onthullend van de regisseur, muziek is soms bezwerend en enzovoorts. Het is de oplos- 1976): de regisseur filmt die haar seks met meerdere het camerawerk af en toe psy- sing van drie van de negen niet de verkiezing van Miss mannen filmt, maar gaat chedelisch, zoals wanneer een kortfilms op de verzamelaar Nude America, maar iemand gebukt onder deprimerende naakte vrouw op een oog wordt Xperimental Eros: Blue Movie anders die de verkiezing locaties en een loodzware onuitgesproken boodschap geprojecteerd. Dat is een niet (Mark Street, 1994), Remo- filmt. Alsof het dan wel mag. voice-over waarin ze exi- van deze makers: kunst mag helemaal gelukt special-effect, ved (Naomi Uman, 1999) en Bij Pacifier (Oscar Perez, stentieel sombert over haar niet geil zijn. Helaas. maar nog altijd stukken beter The Color of Love (Peggy 2000), de verfilming van een oppervlakkige liefdesleven. Verenigde Staten 1976-2005 distributie dan de geknutselde reuzenspin, Ahwesh, 1994). Zelfs waar verhaal dat de regisseur als Opwindend is anders. De De Filmfreak (Other Cinema) die aan de dappere actrice – die het ook al zonder de helft van haar kleding moet stellen – toch een fraaie schreeuw ontlokt. Kurz Kult Helaas zijn in deze ‘xxx-versie’ wat knullige hardcore seks- Emmanuelle is, zoals die telkens met afstandelij- Poolse regisseur Borowc- scènes ingevoegd, met slechte editor Claudine Bouché ke, strakke shots en weinig zyk (bekender van La bête, beeldkwaliteit en overduidelijk (bekend van films van Fran- woorden, in een sfeer van 1975) verfilmde de liefdes- Het levendigste andere acteurs. çois Truffaut) opmerkt in eenzaamheid en vervreem- lessen van Ovidius (onge- De Katholieke Kerk heeft Satan een aardige featurette, op ding, de zich langzaam ont- veer 18 voor Christus, zie niet nodig, daarvoor heeft zij de zijn best ‘een middelmatige wikkelende relaties volgt www.sacred-texts.com/ Inquisitie. Diens vertegenwoor- film’. Met moeite wist ze van een stoïcijnse moorde- cla/ovid/lboo/index.htm), diger trekt met zijn rol en iets te snijden uit het werk tammere seksfilm met een nares met zwart onder- die een jong gehoor zijn niet memento mori ooit acteerprestatie The Sinful Nuns van debuterend regisseur aura van respectabiliteit. goed, die in beide films het al te verrassende wijsheden De titel van de videoinstallatie I Will Die van de uitgesproken, en dan smelten de mens en zijn sen met de meest uiteenlopende overtuigingen, of Saint Valentine naar een iets Jaeckin. Hoofdrolspeelster Frankrijk 1974 regie Just Jaeckin bloed van de badkamerte- Chinese kunstenaar Yang Zhenzhong laat wei- omgeving terug in het wit waar ze vandaan geaardheden en achtergronden zo eensgezind hoger plan, maar verder is het Sylvia Kristel is wel mooi, distributie Universal gels moet poetsen. ‘Rode nig aan de verbeelding over. Op tien schermen kwamen. en eensluidend. Romeo & Julia-verhaal over een maar heeft net zo weinig cinema’ was in dit geval een kondigt een eindeloze stoet mensen hun dood Illustratiever kan het niet. Zo is het. We komen, Doodsaai, zou je zeggen. Maar nee. Het is een jongen die zijn meisje uit het gezichtsuitdrukkingen als Raigyo en Dirty Maria betere benaming geweest, aan. I will die. Je vais mourir. Ik zal sterven. Ich ontdekken onze sterfelijkheid, begrijpen het of verslavende, steeds van emotionele lading ver- klooster probeert te redden te haar hemeltergend saaie zijn twee aardige nieuwe want het geweld zet meer werde sterben. Voy a morir. niet of nauwelijks, we gaan weer. schietende bezigheid om naar deze mensen te saai om als aanklacht of exploi- tegenspeler Alain Cuny, films in de interessante de toon dan de – weinig De doodsverklaringen van een koor van indivi- Er is geen spanning in deze sequentie van por- kijken terwijl ze zichzelf de onbevattelijke waar- tation te kunnen gelden. Pas als die een zeverende oude Mushimushi-reeks van prikkelende – blootscènes. duen. Van mensen op stoepen, mensen in tui- tretten, geen drama. Geen illusie, geen sugges- heid van hun aanstaande dood horen uitspre- tegen het einde de nonnen col- seksgoeroe speelt. De film pinku eiga, de softcore low- Japan 1997/1998 regie Zeze Takahisa nen, mensen voor de televisie. Van mensen met tie. Er zijn geen intriges, geen relaties, geen ken. Hoe ze giechelen, hoe ze een raar gezicht lectief hun decorum verliezen heeft bovendien een minne budget ‘roze cinema’ uit distributie De Filmfreak (Mushimushi) voorhoudt (‘als een vrouw witte tanden, mensen met gele tanden, mensen ontwikkelingen. We leren niemand kennen. De trekken, hoe ze plechtig de camera fixeren, hoe onder dreiging van de honger- moraal: onze Emmanuelle Japan. Ze lijken op elkaar: nee zegt...’), afgewisseld met bruine tanden. Van mensen onderweg, beeldtaal, het camerawerk – het is dienstbaar ze onwillekeurig een snelle blik hemelwaarts dood verlaten ook het camera- ontwaakt seksueel dankzij twee psychologische thril- Aardige seks met bij vlagen schilderach- zojuist aangekomen, op het punt van vertrek. en efficiënt, niet kunstig of zelfs maar vakkun- werpen. Een waarlijk multicultureel, grens- werk en de montage hun een- een door de goeroe gere- lers van dezelfde regisseur The Art of Love is een aardi- tig uitgelichte plaatjes van De video’s volgen een sober stramien. Het dig. Na kennisneming van de titel is de bood- overstijgend kunstwerk – het bestaat, wie had vormige regelmaat en breekt gelde verkrachting. Het ge film met seks als onder- blote mannen en vrouwen, beeld van een omgeving met een mens erin schap geen verrassing meer. Bovendien is die dat kunnen denken? En natuurlijk is het een alsnog de hel los. enorme succes van de film werp, niet al te expliciet vaak lichtjes gehuld in wat komt tevoorschijn vanuit maagdelijk wit. De boodschap vertrouwd – al zijn weinigen er memento mori. Het levendigste memento mori kan alleen aan de timing maar wel een beetje, vak- doorzichtige lappen – zoals Nuda per Satana Italië 1974 regie Luigi Bat- camera nadert, eindigt met een close-up van gelukkig mee en wordt het zelden hardop en ooit vertoond. Richtje Reinsma zella The Sinful Nuns of Saint Valentine/Le geweten worden: na de kundig gefilmd, grotendeels de klassieke schilderkunst de mens. Die spreekt de titel uit in zijn eigen aandachtig uitgesproken. Scomunicate di San Valentino Italië 1974 doorbraak van Deep Throat bedoeld om te prikkelen – dat altijd graag deed. taal, ondergaat nog een moment zijn situatie Kortom: zelden spraken zo veel mensen achter I Will Die (videoinstallatie) – Yang Zhenzhong. regie Sergio Grieco distributie De Film- (Gerard Damiano, 1972) voor een seksfilm is dat Frankrijk/Italië 1983 regie Walerian voor de camera, waar hij zojuist zijn tekst heeft elkaar de waarheid. Zelden waren zo veel men- La Biennale di Venezia, Arsenale 2007. freak (Sodementedcinema) was de markt rijp voor een allemaal al niet gek. De Borowczyk distributie Donut Films

58 Skrien februari/maart 2008 februari/maart 2008 Skrien 59 Best Animation From wonderlijke debuutfilm De karakters Nieuw Babylon Aan opgeroepen soldaat, en de gepor- Holland Volume 1 Deze (1986), door collega’s verkozen tot het einde van de verloren Frans- tretteerde groepen bestaan meest- verzamel-dvd is geen Canon van de beste Nederlandse animatiefilm van Pruisische oorlog van 1870-71 al uit niet al te veel mensen. Het was Neder landse Animatiefilm – en dat de twintigste eeuw, tot Rosto’s indruk- wilden de Franse machthebbers hun laatste zwijgende film en de was ook niet de bedoeling – maar er wekkende The Rise and Fall of the kanonnen innemen, die in het bezit productie is dan ook bovenal beel- is momenteel niets op de markt dat Legendary Anglobilly Feverson (2002). waren van het politiek opstandige dend, met vaak virtuoos camera- daar zo dicht bij in de buurt komt. De verscheidenheid aan stijlen is Parijs. Het verzet daartegen leidde werk. Het meest opvallend en De elf geselecteerde films tonen de indrukwekkend en stijl, inhoud en tot de geboorte van de Commune indrukwekkend is de manier waar- beste en bekendste makers van de timing zijn van wereldniveau. De dvd (Frans voor ‘gemeente’), historische op ze de Franse impressionistische afgelopen drie decennia, met een kreeg dan ook terecht een Engelstalige en mytische voorloper van de Rus- schilderkunst parafraseerden. Het voorkeur voor recentere titels: twee hoes (de films zelf zijn woordenloos, sische Revolutie. De Commune is geen vergezochte vergelijking: uit de jaren tachtig, vier uit de jaren behalve Rosto’s Engelsgesproken verdreef korte tijd de nationale zeker in de feestende nachtclub, negentig en vijf uit deze eeuw. De 3 (2000), die als enige animatiefilm werd film). Desondanks zouden ook Neder- Vengeance is regering naar Versailles, maar waar de beau monde zich uitleeft, D’s zijn vertegenwoordigd: Gerrit van opgenomen in de echte Canon van de landse scholen hun voordeel met deze Mine werd in de Semaine Sanglante (de roepen de dankzij scherptediepte Dracula Dijk (met I Move, So I Am, 1997), Paul Nederlandse Film. dvd kunnen doen. Kees Driessen Rauw en direct en ‘bloedige week’) neergeslagen met en belichting vervaagde silhouetten Met deze fameuze Driessen (3 Misses, 2000) en Michael Ook op de rest van de selectie is niets Nederland 1984-2004 distributie il Luster producti- psychologisch en rustig, dat is tienduizenden doden tot gevolg. Er speelt een romance aan weers- de associatie onvermijdelijk op. versie van Universal uit 1931, een Dudok de Wit met Father and Daughter aan te merken: van Evert de Beijers ons (www.animationwebshop.nl) Shohei Imamura’s Vengeance De jonge regisseurs Kozintsev zijden van het conflict, tussen een Kees Driessen vrije bewerking van Bram Stokers is Mine. Wanneer de serie- (1905-1973) en Trauberg (1902-1990) revolutionaire Communarde (een Novyy Vavilon Sovjet-Unie 1929 regie gelijknamige boek uit 1897, kreeg moordenaar (gebaseerd op hielden in 1929 hun propagandisti- ontslagen medewerkster van Grigori Kozintsev & Leonid Trauberg Dracula de vorm zoals we hem nu een waargebeurd verhaal) zijn sche verhaal echter relatief klein. warenhuis Nieuw Babylon) en een distributie Moskwood Media nog kennen: de hypnotiserende Danger: Diabolik Deze film is een feest van vormen. Het slachtoffers om zeep brengt, vrouwenverleider in cape en rondtollende gekleurde beeld onder de openingstitels. De gele, paarse en zien we dat voor onze ogen avondkostuum die het daglicht groene rook waarmee onze held, de boef Diabolik, de politie afschudt. De gebeuren. Er wordt niet weg- Ook uit niet kan velen. Die interpretatie Citroën DX. Het vroeg-modernistische gebouw waarlangs de motorpolitie gesneden als de hamer het stamde overigens uit het theater, paradeert in fascistoïde slagorde. Het fanatieke in- en uitzoomen op de hoofd raakt. Het slachtoffer waar hoofdrolspeler Bela Lugosi muziek van Ennio Morricone, die een lekker gestresste herkenningstune zijgt ook niet meteen ineen Edmond Edmond heeft echter, ondanks zijn de rol al lange tijd speelde. Ook schreef. Opspattend water en een leeg plein, gefilmd als abstracte patro- – zoals dat meestal gebeurt in In Edmond krijgt William H. Macy kwaliteiten, één dodelijk zwakke zijn bijzondere dictie zou tot het nen. Een vrouw in het meest minimale roze jurkje dat ze konden vinden. De films – maar worstelt, spar- eindelijk weer eens een hoofdrol. plek: het moment waarop Edmond standaardrepertoire van de graaf werkelijk fantastische onderaardse schuilplaats van Diabolik, glimmend, telt tegen, pleegt verzet. De De verwarde, getergde, angstige knapt is niet geloofwaardig. Hij gaan behoren, net als de mooie strak en volstrekt overgedesignd, vol lampen, ronde vormen en felle moordenaar is ook geen coole en argwanende Edmond is hem op krijgt geen plotseling inzicht, maar set waar hij in een kasteelruïne patronen. Een groovy nachtclub waarin wulps een joint wordt doorgegeven psychopaat, maar een haas- het lijf geschreven. Macy heeft een klap van de molen. Als halve vol spinnenwebben een grote trap van de een naar de ander, terwijl de camera meeglijdt. tige, zwetende brok zenuwen. maar één blik nodig om al die gek is zijn worsteling vervolgens afdaalt. Rescue Dawn Waarschijnlijk Danger: Diabolik is een stripboekverfilming waaraan Barbarella (Roger Imamura had de acht jaar voor emoties tegelijk te laten zien. De nauwelijks nog interessant. KD ze bevriend raakt met een De film is wat statisch en toneel- Herzogs meest commerciële film. Een Vadim, uitgebracht in hetzelfde jaar) nog een puntje kan zuigen. Het ver- Vengeance is Mine documen- film, naar een toneelstuk van Verenigde Staten 2005 regie Stuart Gordon geheimzinnige man (Robert Dow- matig. Dat heeft te maken met zijn spannende oorlogsfilm over een piloot haal, waarin Diabolik bij opeenvolgende misdrijven wordt achtervolgd door taires gedraaid en dat is aan de David Mamet, is een opeenvolging distributie Paradiso HE ney Jr.), een voormalige kermisat- theatrale oorsprong, met het (Christian Bale), die aan de vooravond een politie-inspecteur, gespeeld door Michel Piccoli, is niet meer dan de directe, beweeglijke stijl van van goed geschreven dialogen van tractie, wiens lichaam volledig beperkte budget (tijdens de van de Vietnam-oorlog achter vijandelij- kapstok waaraan deze heerlijke designparade is opgehangen. deze scènes af te zien. We zien Edmond met onder anderen een Fur: an Imaginary Portrait of behaard is. Het eerste deel waan Depressie) en met de achtergrond ke linies wordt neergeschoten. Hij wordt Kees Driessen ook de reactie na de moord, serveerster, een callgirl en een Diane Arbus je je in een film van David Lynch, in de zwijgende cinema van regis- gevangengenomen en moet in een Italië/Frankrijk 1968 regie Mario Bava distributie Paramount HE een moment van aarzeling, gevangene, waarin Macy hapert Na het succes van Secretary (2002) vol bizarre personages en ideeën. seur Browning: veel scènes zijn klein kamp zien te overleven, terwijl hij dan graait de moordenaar in en stottert zoals niemand anders. kon regisseur Shainberg rekenen Het tweede deel is conventioneler, stil, zonder dialogen of muziek, nadenkt over een ontsnappingspoging. de zakken van zijn slachtoffer Zijn karakter doet denken aan op meer star power. Desondanks maar wel een stuk aangrijpender. wat opvallend goed uitpakt (de film Bale is wederom indrukwekkend. Net naar geld en rent struikelend Michael Douglas’ rol in Falling is deze film nog vreemder. In dit De film is niet helemaal geslaagd, zou ook zwijgend worden uitge- als in The Machinist (Brad Anderson, over zijn eigen benen weg. Het Down (Joel Schumacher, 1993): denkbeeldige portret worstelt de door de onevenwichtige toon en bracht, met tussentitels). Camera- 2004) zie je zijn lichaam aftakelen tot This is England Regis- volgende moment zien we hem een blanke burgerman bij wie er invloedrijke fotografe Diane Arbus, enkele saaie passages. man Karl Freund, die in Duitsland een skeletachtige levensvorm. Grappig seur Shane Meadows maakt soci- vriendelijk pratend met de iets knapt en die vervolgens al zijn uitstekend gespeeld door Nicole Sanne Veerman beroemd was geworden met zijn zijn de parallellen met zijn debuutfilm aal bewogen films, maar niet op de eigenaresse van het hotel waar politiek-correct opgekropte Kidman, met haar weinig avon- Verenigde Staten 2006 regie Steven Shainberg beweeglijke camerawerk voor Der Empire of the Sun (Steven Spielberg, intellectuele manier van iemand als hij zich – onder een valse iden- agressie de vrije loop laat. tuurlijke getrouwde leven. Totdat distributie Paradiso HE letzte Mann (F.W. Murnau, 1924) en 1987), waarin hij een door vliegtuigen Ken Loach. Meadows’ films zijn toe- titeit – heeft teruggetrokken. Metropolis (Fritz Lang, 1927) mag geobsedeerd kind speelde; in deze film gankelijker, minder moraliserend Acteur Ken Ogata (bekend van hier maar een enkele keer zijn herinnert hij zich als kind oog in oog te en visueel interessanter. This is Mishima: A Life in Four Chap- tracking-shots demonstreren, hebben gestaan met een vijandelijke England speelt zich af in de zomer ters, Paul Schrader, 1985) ver- Dumbo/Robin Hood/The Jungle Book zoals wanneer hij inzoomt op de piloot, waarna hij zelf ook piloot wilde van 1983, wanneer het elfjarige beeldt het innerlijk van zijn Drie Disney-klassiekers die veel van elkaar weg hebben. Alle kist van Dracula en daarna op de worden. buitenbeentje Shaun bevriend raakt duistere personage in zijn drie richten zich bovenal op de karakters, die zijn getekend graaf zelf, als we hem voor het Rescue Dawn biedt degelijk entertain- met een groepje skinheads. Via hen gedrag, zijn houding, zijn met een losse, schetsachtige lijn (waarbij soms zelfs nog eerst zien. Een visueel hoogte- ment, al is het verhaal wat voorspel- leert hij de ex-gevangene Combo len. Het is natuurlijk even lachen gezichtsuitdrukkingen en zijn hulplijntjes te zien zijn) en die zich vrij en soepel bewegen. punt. baar, met een overdreven opening en kennen, die lid is van het National om al die foute brillen, kapsels en intonatie. Dat kost tijd en de Weidse vergezichten en spektakelscènes, waarin Disney ook Het publiek vond het destijds een te sentimenteel einde. Vreemd Front. Shaun scheert zijn hoofd kaal kleding, maar al snel schept de film film duurt dan ook ruim twee altijd excelleert, zijn grotendeels achterwege gelaten. doodeng, al zien we geen bloed, genoeg levert de doorgaans uitgespro- en sluit zich bij de beweging aan. zijn eigen realiteit en word je mee- uur. Het is de moeite waard. Zo In Dumbo krijgt naast het zwijgzame kleine olifantje met de geen beet en zelfs geen hoektan- ken Herzog vrijwel geen commentaar Aanvankelijk lijkt de film een Engel- gesleept door het verhaal. De jonge wordt een personage gecre- grote oren vooral de op raciale clichés gegronde kraaienben- den. De dvd komt met enkele zeer op de politieke kant van het verhaal. De se variant op American History X hoofdrolspeler Thomas Turgoose is eerd met innerlijke tegenstrij- de de ruimte om te acteren. Klapstuk is een psychedelische voor niet minder dan de helft getekend door twee van Dis- informatieve extra’s, maar helaas film is gebaseerd op Herzogs documen- (Tony Kaye, 1998), maar de film is verbluffend, maar hij wordt nog digheden, twijfels en onver- scène met roze olifanten, die een dronken Dumbo in grote ney’s beroemde Nine Old Men, Ollie Johnston en Frank Tho- niet met de gelijktijdig gedraaide taire Little Dieter Needs to Fly (1979), veel subtieler en gelaagder. Het is overtroffen door een magistrale wachte stemmingswisselin- aantallen om de oren vliegen. Een onverwacht kunststukje in mas. Een onwaarschijnlijke prestatie met indrukwekkend Spaanstalige versie, hoewel die bij maar die staat niet op de dvd. We moeten vooral een film over vriendschap en Stephen Graham, een acteur die we gen, dat de kijker terecht een een productie die verder al te bescheiden is. In Robin Hood, resultaat. Pixar-regisseur Brad Bird (The Incredibles, 2004; een eerdere release met verder het doen met een commentaartrack van de noodzaak ergens bij te horen. tot nu toe slechts in bijrollen zagen eenvoudige verklaring van zijn dat een langer verhaal heeft met betere animatie en een gro- Ratatouille, 2007) zegt in de making-of: ‘Ik geloof niet dat er dezelfde extra’s wel werd meege- Herzog, enkele verwijderde scènes en Veel geweld zit er dan ook niet in. (Snatch, Guy Ritchie, 2000; Gangs of gruwelijke daden onthoudt. tere hoeveelheid uitgewerkte karakters, zijn de beste scènes een beter voorbeeld bestaat van karakteranimatie.’ leverd. een reeks korte productiereportages. Het tijdsbeeld is prachtig getroffen. New York, Martin Scorsese, 2002). Kees Driessen weggelegd voor Koning John en zijn adviseur, Graaf Slis, die Kees Driessen Kees Driessen Sanne Veerman De film opent met een sublieme Sanne Veerman Fukushû suruwa wareniari Japan 1979 in een kennelijke verwijzing naar de slang in The Jungle Book Verenigde Staten Dumbo 1941 regie Ben Sharpsteen, The Jungle Book 1967 Verenigde Staten 1931 regie Todd Browning Verenigde Staten 2006 regie Werner Herzog montage waarin populaire cultuur Verenigd Koninkrijk 2006 regie Shane Meadows regie Shohei Imamura distributie (van dezelfde regisseur) hypnose machtig is. The Jungle regie Wolfgang Reitherman, Robin Hood 1973 regie Wolfgang Reitherman distributie Universal distributie Dutch Filmworks en nieuwsbeelden elkaar afwisse- distributie Optimum Releasing De Filmfreak (Koinobori) Book, de laatste Disney-film gemaakt tijdens Walts leven, is distributie Buena Vista HE

60 Skrien februari/maart 2008 februari/maart 2008 Skrien 61 Erfenis van componist brengt Hollywoods gouden eeuw tot leven Skrien register 2007 Een overzicht van de inhoud van Skrien in 2007. Het register is ingedeeld op film (of televisieproductie of installatie), persoon (inclusief interviews) en zaken (al het overige, waaronder landen en festivals). Tot aan 2000 werd Skrien doorge- Bernsteins monument voor filmmuziek nummerd; registers in die periode zijn te vinden in nummers 81/82/83, 100, Het is alweer ruim drie jaar geleden dat Elmer Bernstein stierf. 129/130/131, 140, 146, 152, 164, 170, 176, 182, 188, 194, 200, 206, 212, 220, 230, 240. Legenda Sinds 2001 verschijnt het register telkens in nummer één van elk jaar; in 2006 En hij wordt nog steeds gemist. Zelfs degenen die niets van @ internet dig ‘digitaal’ im in memoriam (betreffende 2005) overigens alleen op internet, vanaf vorig jaar ook weer in het act ‘acteren’ dvd dvd ing ingezonden filmmuziek weten kennen zijn meeslepende melodieën blad. In 2007 verschenen nummers 9 en 10 als dubbelnummer, in deze lijst staan bs ‘The Big Sleep’ db dagboek int interview uit bijvoorbeeld The Great Escape (John Sturges, 1963) en ze aangemerkt als ‘9’. bdb ‘buiten de bioscoop’ dk ‘het doek is gevallen’ pio ‘de pioniers’ The Magnificent Seven (John Sturges, 1960). Achter elke film, persoon of zaak staat achtereenvolgens een (eventuele) preci- bk boek fb ‘flashback’ rec recensie bkf ‘boekverfilming’ fest festival sam ‘samenzweringsfilms’ sering, een (eventuele) legendaverwijzing, het nummer waarin het artikel ver- cam geïnterviewde cameramensen fin ‘fin’ st soundtrack scheen en het paginanummer. Rubriekstitels staan tussen aanhalingstekens. chr ‘Rotterdam chronicles’ fm ‘schatten uit het filmmuseum’ wiu ‘werk in uitvoering’ Oude nummers zijn (zolang de voorraad strekt) op te vragen bij de redactie. col column hfd hoofdredactioneel

Symfonische verleden graven was toen nog niet zover als Behalve een heel goede filmcom- nu. De kans om een oude film te Filmregister ponist was Bernstein ook een groot zien beperkte zich tot een enkele 1 zone – Rietveld 8 19 Bes Vakit rec 5 46 Destiny fest 1 51 La frontera fest 6 42 liefhebber van filmmuziek. Dat liet voorstelling in een gespecialiseerd 2 Days in Paris rec 9 76 Between the Lines: India’s Third Gender fest 6 40 The Devil’s Rejects dvd 2 52 From Beyrouth With Love fest 1 50 hij in de jaren zeventig van de vori- theater of een toevallige televisie- begon, dacht Bernstein met zo’n 10 Desondanks had hij steeds plan- 3 Godfathers – honderd jaar John Wayne 7 28 Beynelmilel fest 6 41 Desierto Sur fest 9 72 F.T.A. op IDFA 9 16 ge eeuw op een heel bijzondere vertoning. Muziek, zowel de opna- tot 15 duizend verkochte exempla- nen om Kings Of The Sun eindelijk 4 maanden, 3 weken en 2 dagen – in Cannes 5 32 The Black Dahlia – no. 11 jaaroverzicht soundtracks Dirty Sanchez: The Movie dvd 7 51 Georgy Girl – Swinging London 3 24 9 12 st 3 28 The Diving Bell and the Butterfly 7 8 Ghandi dvd 4 49 manier blijken. In een tijd dat pop- mes als de bladmuziek, was door op te nemen en de lp’s uit zijn club ren uit de kosten te kunnen komen. 7 AM – ‘Off Screen’ bdb 8 51 Black Magic Rites dvd 8 52 Doch – Shadow Festival vs Operation Homecoming (IDFA) Ghost Rider st 7 24 muziek en een hitsingle op de de filmstudio’s in sommige geval- Dat aantal werd nooit gehaald en opnieuw op cd uit te brengen. Dat is 9 Scripts From a Nation at War bdb 6 45 Black Sheep rec 1 24 9 14 Goal II: Living the Dream – Rutger Hauer int 9 46 soundtrack van bijna iedere film te len zelfs vernietigd omdat het voor schommelde altijd zo rond de er om verschillende redenen nooit 12 – in Venetië fest 8 46 Blade Runner – Rutger Hauer int 9 46 El Dorado – honderd jaar John Wayne 7 28 God Men Dog – Pusan fest 9 74 horen moesten zijn, ging Bernstein de boekhouders en advocaten die tweeduizend. van gekomen, maar Kings Of The 12:08 East of Bucharest, Corneliu Porumboiu int 1 16 Blessed Are the Dreams of Men rec 1 26 Drownfield fest 9 72 Gödel NFTA 6 16 op zoek naar het symfonische ver- de macht hadden gekregen van In totaal vervaardigde Bernstein Sun is als extra titel in een nieuwe 16 en een half – HKU 8 20 Blood Diamond st 7 24 The Drummer fest 8 48 The Good German dvd 3 47 leden van Hollywood. Op eigen geen waarde was. veertien lp’s en dertien daarvan opname aan deze verzameling toe- 2001 Maniacs dvd 1 54 Blood Trails dvd 3 51 Du levande – in Cannes 5 32 st 6 24 A bras le corps fest 1 50 Bobby rec 1 48 Duska – Gène Bervoets en Jos Stelling int 2 32 A Good Year dvd 7 53 kosten nam hij muziek uit de ‘Gol- Bernstein dacht dat een kunst ver- zijn nu door Film Score Monthly in gevoegd. Het is een simpele score, Aachi & Ssipak – post-IFFR rec 2 36 st 7 24 8 16 Goodnight Beijing fest 6 40 den Age of Hollywood’ opnieuw op, loren dreigde te gaan en dat ging een box verzameld in een gelimi- die door zijn ritmiek veel indruk Across the Universe fest 9 75 rec 8 53 Easter Bunny, Kill! Kill! – op AFFF 5 51 La graine et le mulet – in Venetië fest 8 46 hem aan het hart. Er waren al wel teerde oplage van tweeduizend. maakt. Adam’s Apples 7 22 Boom, met Secret Ceremony dvd 6 49 Eastern Promises rec 9 76 Grbavica rec 6 49 Bernstein dacht dat een kunst de opnames gedirigeerd door (De enige release die ontbreekt is Deze box is inmiddels ook alweer Africa Paradis fest 3 44 The Boss of it All voor/tegen 4 12 Earth of Blind – Rimvydas Leipus cam 9 30 Grijsgedraaid fest 4 43 Charles Gerhardt, eerst voor Rea- de eigentijdse originele score van bijna anderhalf jaar op de markt en After the Great Flood – Floris Kaayk db 8 42 Bowling For Columbine fm 2 7 The Eleventh Year – Filmmuseum Biënnale 3 18 Grimm Love dvd 7 51 verloren dreigde te gaan en Scorpio (Michael Winner, 1973) van is nog niet uitverkocht. Bernstein Afterworld – CGI-serie @ 8 50 Boy – TENT. academy awards 7 34 Elizabeth: The Golden Age fest 9 75 Half Moon rec 6 44 Aion – ‘Off Screen’ bdb 8 51 Buddha Collapsed Out of Shame fest 9 73 Emergency – Meet the Maestro, Michael Haneke 4 32 Hamaca Paraguaya rec 1 26 dat ging hem aan het hart Jerry Fielding.) Apart zijn de cd’s wilde dat men nog naar de muziek Airplane! vs Zero Hour! @ 7 50 Building a Broken Mousetrap rec 1 26 Empty Room dvd 6 47 Hamlet (1921) – Asta Nielsen gerestaureerd 1 40 niet te koop en opnieuw moet er via van vroeger zou luisteren, echt Aleksandr Nevski dvd 5 52 Buurman & Buurman dvd 1 53 Entuziazm (Simfonija Donbassa) dvd 2 53 Happy Tree Friends dvd 2 52 bracht het uit op lp en verkocht hij postorder gewerkt worden. Het is luisteren. Door die opnames in een Alfie – Swinging London 3 24 California Dreamin’ (Endless) 9 8 Ergens hier – HKU 8 20 Hard Candy dvd 2 53 het per postorder aan liefhebbers een schitterende verzameling van box uit te brengen is het ook een Alien vs. Predator dvd 3 53 Calvaire – Benoît Debie cam 4 28 Beste afstudeerfilms 2007 8 21 A Hard Day’s Night – Swinging London 3 24 die lid moesten worden van zijn titels en componisten (zie hieron- monument geworden voor de man All the King’s Men dvd 5 52 Cannibal dvd 7 51 Erotic Space, Tsai Ming-liang chr 7 6 Head over Heels, Mabel Normand, Les amants réguliers – no. 3 (gedeeld) Skrien topdrie 2006 Capote – boekverfilming Infamous bkf 7 18 Esmiralde, Zestien jaar in 9 scènes fest 6 40 Filmmuseum Biënnale 3 16 club de Film Music Collection. die het allemaal ondernam. Onder- der) met schitterende muziek in 1 34 Captain Mike Across America fest 9 75 Espirito latino – Rietveld 8 19 HeartCore – Eelko Ferwerda db 2 44 Om het in zijn tijd te plaatsen; de een simpele box met daarbij een tussen zijn er wel al weer vijf nieu- Amateur @ 3 49 Car-Men – Korte lange film 3 36 Euforia fest 5 45 Hellboy dvd 3 52 technologie om in het verleden te eenvoudig boekje van 136 pagina’s we titels van Bernstein zelf op cd Ame Agaru dvd 6 48 Cars dvd 1 52 Ex drummer – Koen Mortier int 3 8 Henk – AKV/St. Joost 8 18 waarin de lp-hoezen (voor- en ach- verschenen, meestal ook in een An American Haunting dvd 4 47 no. 14 jaaroverzicht soundtracks st 3 28 dvd 9 7 The Heritage – Korte lange film 3 36 terkant) zijn gereproduceerd, com- gelimiteerde oplage alleen via Amsterdam wiu 9 5 rec 9 81 Exiled rec 4 45 The Hitcher dvd 9 80 Elmer Bernstein’s Film Music Collection (1975-1979) (2006). pleet met de originele hoesteksten, postorder te verkrijgen. Bijvoor- Away From Her bkf 9 22 Casino Royale – no. 7 jaaroverzicht soundtracks st 2 18 Eye in the Sky chr 4 6 The Holiday – no. 16 jaaroverzicht soundtracks st 3 28 FSMBOX01 (591:16) Anche libero va bene rec 3 47 Catch Us If You Can – Swinging London 3 24 Ezra fest 3 44 The Holy Mountain – dvd-box Alejandro Jodorowsky 9 34 Cd 1 = FMC-1 Helen of Troy (1956) + A Summer Place (1959) Max aangevuld met enkele nieuwe beeld Birdman Of Alcatraz (John Angel – voor/tegen 4 12 César et Rosalie – retrospectief Romy Schneider 5 10 Faja lobbi, Jan Blokker pion 8 36 The Host 6 22 Steiner (40:41) essays. Frankenheimer, 1962), ingehouden st 7 24 Changing Fortunes – Rutger Hauer int 9 46 Falkenberg Farewell rec 9 76 The House – Rimvydas Leipus cam 9 30 Cd 2 = FMC-2 The Miracle (1959) + Toccata for Toy Trains (1957) + en gevoelig, memorabel en zeer Apocalypto rec 1 49 Les choses de la vie – retrospectief Romy Schneider 5 10 Family – met Pelts dvd 8 52 How is Your Fish Today? 1 14 FMC-7 To Kill a Mockingbird (1962) Elmer Bernstein (78:52) Verbazing juist voor het onderwerp. De origi- Apollo 13 1/3 dvd 1 54 Circle of Iron dvd 1 54 Fando y Lis – dvd-box Alejandro Jodorowsky 9 34 I Don’t Want to Sleep Alone 3 12 Cd 3 = FMC-3 The Silver Chalice (1954) Franz Waxman (37:00) In de jaren tachtig en negentig nele muziek is nu volledig te horen Appleseed dvd 5 53 Control rec 8 49 Fanfare – Jan Blokker pion 8 36 Tsai Ming-liang int 3 14 Cd 4 = FMC-4 The Ghost and Mrs. Muir (1947) Bernard Her- waren deze lp’s echte verzamelob- dankzij Bernstein, die de opnames The Asylum - HKU 8 20 Corruption dvd 7 51 Fantasma rec 1 26 I Served the King of England – Jirí Menzel int 9 28 Atjehstraat 145 – Rietveld 8 19 Cosplayers chr 7 6 Fast Food Nation dvd 9 81 Ik speel niet meer – AKV/St. Joost, 8 18 rmann (41:45) jecten, omdat de muziek niet zelf bewaard heeft. Cd 5 = FMC-5 Young Bess (1953) Miklós Rózsa (47:32) L’Atlantide – Filmmuseum Biënnale 3 22 Cries and Whispers – Ingmar Bergman im 7 39 Feed dvd 2 52 Beste afstudeerfilms 2007 8 21 anders te horen was dan op deze Piet van de Merwe Cd 6 = FMC-6 Wuthering Heights (1939) Alfred Newman (40:43) Babel – no. 6 jaaroverzicht soundtracks st 2 18 Crónica de una fuga 6 12 Feldberg chr 1 6 Iklimler fest 6 41 Una ballata bianca – Stefano Odoardi int 7 36 Cut chr 8 6 La fine del mare – Rimvydas Leipus cam 9 30 8 8 Cd 7 = FMC-8 The Thief of Bagdad (1940) Miklós Rózsa (43:59”) der’s Digest, later uitgebracht door platen. Voor enkele van deze titels Bamako 1 10 Dageraad – TENT. academy awards 7 34 Flags of Our Fathers 2 10 Il va pleuvoir sur Conakry fest 3 44 Cd 8 = FMC-9 Viva Zapata! (1952) + Death of a Salesman (1951) RCA. Maar Gerhardt beperkte zich is inmiddels een andere release, The Band’s Visit fest 7 47 Rietveld 8 19 st 6 24 The Illusionist st 6 24 Alex North (51:53) tot een enkele suite van een score, origineel of opnieuw opgenomen, Bangkok Loco – op AFFF 5 51 The Damned Thing – met Pro-Life dvd 8 52 met Letters From Iwo Jima dvd 6 49 Ils dvd 7 52 Cd 9 = FMC-10 Torn Curtain (1966) Bernard Herrmann (unused beschikbaar, voor sommigen is het van hooguit tien minuten. Bern- The Banishment – in Cannes 5 32 Daratt fest 3 44 Flandres 2 8 I’m Not There – in Venetië fest 8 46 score) (42:26) stein wilde de hele score laten nog steeds de beste of zelfs enige Barda fest 6 41 4 14 Flash Gordon fm 3 7 i-Mirror chr 7 6 Cd 10 = FMC-12 Madame Bovary (1949) Miklós Rózsa (39:54) horen, voor zover de lengte van de manier om naar deze muziek te Basilicum en brandnetels – NFTA 6 16 Darling – Swinging London 3 24 The Floor Below – Filmmuseum Biënnale wiu 2 5 In Harm’s Way – honderd jaar John Wayne 7 28 Cd 11 = FMC-13 Land of the Pharaohs (1955) + Gunfight at the lp dat toeliet, dat wil zeggen maxi- kunnen luisteren. Een van de Basta – HKU 8 20 Daughters – Meet the Maestro – Michael Haneke 4 32 Mabel Normand – Filmmuseum Biënnale 3 16 In the Beginning Was the Image – Swinging London 3 24 O.K. Corral (1957) + FMC-14 The High and the Mighty (1954) + maal veertig tot vijfenveertig minu- meest gevraagde, op geen enkele Beste afstudeerfilms 2007 8 21 Dawn of the Dead dvd 7 51 Floris – Hammy de Beukelaer pion 9 58 In the Valley of Elah – in Venetië fest 8 46 Search for Paradise (1957) Dimitri Tiomkin (78:27) ten. Zijn taak was de meest manier te horen filmmuziek was Batalla en el cielo – no. 1 Skrien topdrie 2006 1 34 Day Night Day Night – Benoît Debie cam 4 28 Flower in the Pocket – Pusan fest 9 74 Das Indische Grabmal chr 9 7 Cd 12 Kings of the Sun (1963) Elmer Bernstein (48:04) Battle in Seattle fest 9 75 The Dead Next Door dvd 6 47 Flying Saucey! – Marie Losier chr 2 6 Infamous bkf 7 18 (voor $199.95 te bestellen op http://www.screenarchives.com) geschikte muziek te kiezen, soms altijd die van Kings Of The Sun (J. Beans Out West – KABK Den Haag 7 32 Dealing and Wheeling in Small Arms rec 1 49 Forbidden Planet dvd 3 53 Infekt Me – Willem de Kooning 7 33 Elmer Bernstein - Birdman Of Alcatraz (2006). Varèse nieuwe bladmuziek te produceren Lee Thompson, 1963) gecompo- Bellavista chr 1 6 Death Proof – neptrailers @ 6 46 Freedom – Rimvydas Leipus cam 9 30 Inland – Rietveld 8 19 Sarabande VCL 1106 1054 (64:10). (voor $19.98 te bestellen op en het dan opnemen en verkopen. neerd door Elmer Bernstein. Dit tot Belle de Jour – Luis Buñuel 7 14 Les démoniaques dvd 8 52 Fresh Air – post-IFFR rec 2 36 Inland Empire dvd 3 47 http://www.varesesarabande.com) Voordat hij aan de onderneming grote verbazing van Bernstein zelf. Berlin Alexanderplatz 4 8 The Departed – no. 18 jaaroverzicht soundtracks st 3 28 La frisson des vampires dvd 3 51 Innocence – Benoît Debie cam 4 28

62 Skrien februari/maart 2008 februari/maart 2008 Skrien 63 Inside Man – no. 12 jaaroverzicht soundtracks st 3 28 My Blueberry Nights – in Cannes 5 32 Le rêve de la nuit d’avant – in Cannes 5 32 Untitled fest 5 43 Irina Palm rec 5 46 Nachtrit dvd 3 52 Rio Bravo – honderd jaar John Wayne 7 28 UPA! Una pélicula Argentina fest 5 42 Persoonsregister Irréversible – Benoît Debie cam 4 28 Nadine 8 12 Rio Grande – honderd jaar John Wayne 7 28 Vader van een soldaat dvd 1 52 Abdul, Lida – in Afghanistan int 2 16 Engel, Frank van den – Tussen hemel en aarde int 4 18 Leipus, Rimvydas – Khadak cam 9 30 Porumboiu, Corneliu – 12:08 East of Bucharest Is It a Dream? chr 6 6 The Namesake rec 4 45 Rocky Balboa st 7 24 De vakantiefilm – AKV/St. Joost 8 18 Alonso Casale, Nathalie – Binger Filmlab 5 20 Erice, Víctor Lierop, Pieter van – afscheid int 9 38 int 1 16 It’s a Free World – in Venetië fest 8 46 Nanook of the North dvd 6 49 Rollercoaster – NFTA 6 16 Venus rec 5 46 Antonioni, Michelangelo im 7 38 ‘Correspondances’ met Abbas Kiarostami 9 50 Losier, Marie chr 2 6 Rademakers, Fons – overleden hfd 1 3 It’s Winter – post-IFFR rec 2 36 Neon Bible @ 9 78 Saint Martyrs of the Damned dvd 3 51 Ver van familie wiu 7 5 Benning, James – over 16mm en HD int 5 30 Fassbinder, Rainer Werner fin 6 39 Lou Ye – Summer Palace int 7 12 im 2 48 Jarhead – no. 20 jaaroverzicht soundtracks st 3 28 Next st 7 24 Sanctus – Rietveld 8 19 Verblijfplaats hotel – Rietveld 8 19 Bergman, Ingmar im 7 39 Fellini, Federico fin 2 29 Lubitsch, Ernst – retrospectief 4 24 Rocha Salgado, Elizabeth – Sleur db 7 42 Juno fest 9 75 The Night of Sunflowers dvd 9 80 Sangre 4 15 Une vieille matrasse – in Cannes 5 34 Bervoets, Gène – Duska, met Jos Stelling int 2 32 Ferwerda, Eelko – HeartCore db 2 44 Martens, Emiel – No Place Like Home van Perry Henzell Rozendaal, Raphaël @ 3 49 Juventude em marcha rec 1 26 Nightwatching 4 26 Sansa dvd 4 47 Vier Minuten rec 8 49 Beukelaer, Hammy de pion 9 58 Fincher, David – CGI Orville Redenbacher @ 2 50 int 5 24 Schneider, Romy – retrospectief 5 10 Kader fest 6 41 in Venetië fest 8 46 Scampolo fm 5 7 Viva rec 1 24 Biller, Anna – verzamelde kortfilms dvd 4 47 Gallen-Kallela bdb 2 46 Martínez Vignatti, Diego – La marea int 6 20 Seers, Lindsay – ‘Swallowing Black Maria’ bdb 7 49 Kapitein Rob en het geheim van professor Lupardi Ninotchka – retrospectief Ernst Lubitsch 4 24 A Scanner Darkly dvd 3 52 Voleurs de chevaux – in Cannes 5 32 The Billy Naher Show – verzamelde kortfilms dvd 4 47 Gasteren, Louis van – Jan Blokker pion 8 36 Menzel, Jirí – I Served the King of England int 9 28 Serkei, Astrid – IMPULS db 1 44 wiu 6 5 No Mercy For the Rude rec 1 24 Scars of Dracula fm 4 7 Micha Wald int 9 56 Blokker, Jan pion 8 36 Gertsen, Lasse – Amateur @ 3 49 Murbach, Jerry – DoctorMacro.info int 6 32 Singelenberg, Daniel – Amsterdamse Film Coöp 1 20 Khadak – Peter Brosens en Jessica Woodworth int 5 14 fest 5 44 dvd 4 47 The volunteer – Rietveld 8 19 Blom, Sander – Over het naar gezichten Haanstra, Bert – eigen site @ 8 50 Mortier, Koen – Ex drummer int 3 8 Sissako, Abderrahmane – Bamako 1 10 Rimvydas Leipus cam 9 30 No Place Like Home – Emiel Martens over Jamaica De scheepsjongens van Bontekoe wiu 5 5 Volver, no. 8 jaaroverzicht soundtracks st 2 18 in de wolken speuren db 9 68 Hauer, Rutger – over autobiografie int 9 46 Müller, Robby bdb 5 48 Soeteman, Gerard – over I.M. Jean Ummels ing 9 45 Kiemas – Rimvydas Leipus cam 9 30 int 5 24 Schoolplein fest 6 40 De Voorste Linie 2 14 Brongers, Michiel – Uitzicht db 3 40 Harryhausen, Ray @ 3 49 Nooijer, Paul de – verzamelde kortfilms dvd 5 52 Stelling, Jos – Duska, met Gène Bervoets int 2 32 Kijk die Rijk – Hammy de Beukelaer pion 9 58 Notes – Jenny Perlin chr 2 6 The Science of Sleep dvd 6 48 Vox populi wiu 8 5 Brosens, Peter – Khadak, met Jessica Woodworth dvd-box 3 53 Normand, Mabel – Filmmuseum Biënnale 3 16 Téchiné, André – Les témoins int 6 8 The Killers fm 7 7 Notes on a Scandal st 6 24 La sconosciuta rec 7 48 Le voyage de ballon rouge – in Cannes 5 32 int 5 14 Hendriks, Annemieke – wint Louis Hartlooper Prijs 9 61 Nugroho, Garin – Opera Jawa int 9 36 Tsai Ming-liang chr 3 6 King Tide – KABK Den Haag 7 32 The Notorious Bettie Page dvd 7 52 Secret Ceremony – met Boom dvd 6 49 Vrij zijn – NFTA 6 16 Buñuel, Luis – Belle de Jour 7 14 Hughan, Ilse – over Filmfonds int 5 28 Odoardi, Stefano – Una ballata bianca int 7 36 I Don’t Want to Sleep Alone int 3 14 Kiss Kiss Bang Bang La nuit des traquées dvd 3 51 Secret Sunshine – in Cannes 5 34 Waarom Peter Kunnen lopen kan – TENT. academy awards Cao Fei chr 7 6 Jia Zhang-ke – Still Life int 5 8 Oosterhout, Richard van – Wolfsbergen cam 6 15 Erotic Space chr 7 6 no. 13 jaaroverzicht soundtracks st 3 28 Nuovomondo rec 4 45 Seven Intellectuals in a Bamboo Forest chr 6 6 7 34 Chaplin, Charles fin 9 69 Jodorowsky, Alejandro – dvd-box 9 34 Oosterom, Chris – over distributie int 9 26 Wald, Micha – Voleurs de chevaux int 9 56 Kiss of Death fm 8 7 NYC Weights and Measures rec 1 26 Shallows Have Arrived fest 4 44 Wat zien ik!? fm 1 7 Chrispijn, Louis fin 5 41 Kaayk, Floris – After the Great Flood db 8 42 Ophüls, Max fin 4 33 Wayne, John – honderd jaar 7 28 Een klasse apart fest 6 40 Old Boy dvd 3 51 Shaun of the Dead dvd 7 51 The Way I Spent the End of the World 1 16 Clouzot, Henri-Georges fin 3 35 Keuken, Johan van der fin 7 35 Panahi, Jafar – Offside int 3 27 8 26 Klopka fest 5 45 Offside – Jafar Panahi int 3 27 She Wore a Yellow Ribbon – honderd jaar John Wayne 7 28 Der Weg des Todes fm 6 7 Conijn, Joost bdb 3 43 Kiarostami, Abbas Pasolini, Pier Paolo fin 8 45 Weerasethakul, Apichatpong – The Palace chr 7 6 The Knack... And How to Get It – Swinging London 3 24 The Omen 666 – no. 17 jaaroverzicht soundtracks The Shootist – honderd jaar John Wayne 7 28 De wereld volgens Wagner – NFTA 6 16 Debie, Benoît cam 4 28 ‘Correspondances’ met Víctor Erice 9 50 Perlin, Jenny chr 2 6 Woodworth, Jessica – Khadak, met Peter Brosens int 5 14 Lady in the Water, st 3 28 Shopgirl dvd 1 53 The Western Trunk Line fest 9 72 De Seta, Vittorio – retrospectief int 2 34 Kroeger, Bastiaan db 4 38 Pohárnok, Gergely – Taxidermia cam 2 22 Zwartjes, Frans – verzamelde kortfilms dvd 5 52 no. 5 jaaroverzicht soundtracks st 2 18 Once fest 9 71 The Simpsons – episodengids @ 8 50 Where the Truth Lies dvd 1 53 A Lapse of Memory – Korte lange film 3 36 Opera Jawa – Garin Nugroho int 9 36 Sissi – retrospectief Romy Schneider 5 10 White Palms fest 9 71 The Last Blitzkrieg – Hammy de Beukelaer pion 9 58 Operation Homecoming Sleur – Elizabeth Rocha Salgado db 7 42 Who Killed Brown Owl – Desperate Optimists 1 23 Il lavoro – retrospectief Romy Schneider 5 10 IDFA vs Doch (Shadow Festival) 9 14 Smashing Time – Swinging London 3 24 Whisky dvd 1 53 Das Leben der Anderen Origine dvd 5 53 Someone Behind the Door dvd 4 48 The Wind that Shakes the Barley – no. 10 jaaroverzicht Greifswalder Experimentalfilmzirkel 1 30 Otesánek dvd 9 80 Sometimes fest 9 72 soundtracks st 2 18 rec 1 33 Our Daily Bread rec 1 48 Sounds of Sand rec 6 44 Woodstock - The Director’s Cut dvd 6 48 Letters From Iwo Jima 2 10 Overnight fest 9 72 Sounds of Silence fest 6 40 Wolfsbergen – Richard van Oosterhout cam 6 15 st 6 24 The Palace – Apichatpong Weerasethakul chr 7 6 Squatterpunk – post-IFFR rec 2 36 rec 7 48 met Flags of Our Fathers dvd 6 49 Pan’s Labyrinth – soundtrack st 4 20 Stagecoach – honderd jaar John Wayne 7 28 Women We Don’t Know chr 6 6 Die letzte Rache dvd 1 54 st 7 24 Stanza – Rietveld 8 19 Wonderful Town – Pusan fest 9 74 Lèvres de sang dvd 8 52 Papa is weg... en ik wilde nog wat vragen – NFTA 6 16 Stellet licht – in Cannes 5 32 World Trade Center – no. 15 jaaroverzicht soundtracks Zaakregister Life Track, Pusan fest 9 74 Beste afstudeerfilms 2007 8 21 Still Life – Jia Zhang-ke int 5 8 st 3 28 16mm – James Benning int 5 30 CGI-serie Afterworld @ 8 50 Thessaloniki fest 4 43 Korte lange film 3 36 Lights in the Dusk rec 1 49 The Paper Will Be Blue 1 16 The Stink of Flesh dvd 5 51 The XXXorcist dvd 9 79 70mm – in Amsterdam @ 7 50 Cinema Delicatessen dig 1 36 Spirit of Fire, Chanti-Mansiisk fest 4 44 Louis Hartlooper Prijs – filmkritiek 8 32 The Limits of Our Universe Paprika dvd 2 52 Storia di Piera dvd 9 79 Yella chr 4 6 Affiches – verkiezing St. Joost 2 26 CinemaNet Nederland dig 2 4 Cannes 5 32ev voor Annemieke Hendriks 9 61 TENT. academy awards 7 34 Pelts – met Family dvd 8 52 Storm dvd 3 52 Zatoîchi Meets the One-Armed Swordsman dvd 7 53 NFTA Lichting 2007 6 18 dig 7 4 Buenos Aires, Bafici fest 5 42 Meet the Maestro – Michael Haneke 4 32 AKV/St. Joost 8 18 Performance – Swinging London 3 24 Strange Circus – op AFFF 5 51 Zatoîchi: The Festival of Fire dvd 7 53 Afstudeerfilms – NFTA 6 16 Dagboek Kurzfilmtage Oberhausen fest 5 43 Mosfilm – monument @ 4 46 Little Children st 6 24 Perfume. The Story of a Murderer Stranger Than Fiction dvd 5 53 Zero Hour!, vs Airplane! @ 7 50 KABK Den Haag 7 32 Astrid Serkei – IMPULS db 1 44 Far East Film Festival, Udine fest 5 44 Nederlands Fonds voor de Film hfd 3 3 dvd 7 52 no. 1 jaaroverzicht soundtracks st 2 18 Stromboli – op het eiland 6 36 Het zevende zegel – Ingmar Bergman im 7 39 Willem de Kooning 7 33 Eelko Ferwerda db 2 44 goEast, Wiesbaden fest 5 45 Ilse Hughan int 5 28 Little Miss Sunshine dvd 4 49 Pervert dvd 5 51 Such Men Are Dangerous – nieuwe score 3 20 Zidane, un portrait du 21ème siècle 8 30 TENT. academy awards 7 34 Michiel Brongers db 3 40 Amsterdam Fantasic Film Festival 5 51 Noord-Korea – televisiefragmenten @ 6 46 Locatie TusseNLand – Korte lange film 3 36 Peter Pan dvd 4 48 Summer Palace – Lou Ye int 7 12 Zodiac bkf 5 16 AKV/St. Joost 8 18 Bastiaan Kroeger db 4 38 Beeld voor Beeld fest 6 40 theoneminutes – in Burkina Faso 4 34 Lone Star dvd 7 52 Photo Souvenir 2 14 Sunshine dvd 9 80 dvd 9 81 Rietveld 8 19 Iván López Núñez – PIJN db 5 38 Istanbul fest 6 41 Oostenrijk – Österreichisches Filmmuseum 3 18 The Lost World dvd 7 53 PIJN – Iván López Núñez db 5 38 Superman – dvd-box dvd 2 31 Zoë – Meet the Maestro, Michael Haneke 4 32 HKU 8 20 Elizabeth Rocha Salgado – Sleur db 7 42 Latin American, Utrecht fest 6 42 Portfolio – Kris Dewitte, IFFR 2 40 Lucky7 chr 9 6 NFTA 6 16 Fleischer-animatie @ 2 50 Zombie Holocaust dvd 1 54 Beste afstudeerfilms 2007 8 21 Floris Kaayk – After the Great Flood db 8 42 Golden Apricot, Jerevan fest 7 46 Kris Dewitte, Deauville/Vlissingen 9 48 La luna dvd 4 49 La piscine – retrospectief Romy Schneider 5 10 Swim @ 9 78 Zomer met Monika – Ingmar Bergman im 7 39 Allemaal Film hfd 8 3 Sander Blom – Over het naar gezichten Skip City, Japan fest 7 46 Puzzels @ 3 49 Lust, Caution – in Venetië fest 8 46 Planet Terror – neptrailers @ 6 46 Sympathy for Lady Vengeance dvd 3 51 Zomerdag wiu 1 4 Amateurfilm – op NFF 8 14 in de wolken speuren db 9 68 Karlovy Vary fest 7 47 Reelport dig 1 36 M fest 4 42 Plymouth Adventure bk 5 50 Sympathy for Mr. Vengeance dvd 3 51 Zwartboek – no. 9 jaaroverzicht soundtracks st 2 18 Amsterdamse Film Coöp – Daniel Singelenberg 1 20 Desperate Optimists 1 23 NFF 8 12ev Restauratie – Hamlet (1921) Asta Nielsen 1 40 De maagdenbron – Ingmar Bergman im 7 39 Polis fest 6 41 Taboo dvd 1 54 dvd 4 48 Animatie – Geanimeerde gesprekken bk 2 51 Digitalisering Mostra, Venetië fest 8 46 Roemenië – filmgeschiedenis 1 16 Mad Cowgirl – op AFFF 5 51 Pompoko dvd 1 52 Takeshis’ dvd 7 52 Rutger Hauer int 9 46 Calarts School of Film/Video @ 4 46 Cinema Delicatessen dig 1 36 Locarno fest 8 48 RoWo dig 1 36 The Magic Christian – Swinging London 3 24 A Prairie Home Companion 1 8 Tales From Earthsea rec 6 44 Cartoon Dump @ 7 50 CinemaNet Nederland dig 2 4 IDFA 9 14ev Seks – beste seksscènes @ 8 50 The Making Of – HKU 8 20 The Prestige dvd 4 48 Tavka fest 1 51 verzamel-dvd The Animation Show dvd 8 53 geluid dig 3 4 Shadow Festival 9 14ev Soeteman, Gerard – over Jean Ummels ing 9 45 Beste afstudeerfilms 2007 8 21 Primer dvd 2 53 Taxidermia – no. 3 (gedeeld) Skrien topdrie 2006 1 34 Legenda Best of Anima verzamel-dvd dvd 6 48 digitale sleutels dig 4 4 Vlissingen fest 9 71 bs 7 41 The Making Of: The Making Of: Een Chinese Bookie Princess rec 1 24 Gergely Pohárnok cam 2 22 @ internet Beelden voor de Toekomst hfd 4 3 rol operateur dig 5 4 Mannheim-Heidelberg fest 9 72 Soundtracks – jaaroverzicht 1 2 18 TENT. academy awards 7 34 Professione: reporter – Michelangelo Antonioni im 7 38 Les témoins – André Téchiné int 6 8 act ‘acteren’ Begintitels – sequenties @ 4 46 standaarden dig 6 4 Playgrounds, Tilburg fest 9 72 nieuwe score Such Men Are Dangerous 3 20 Man From Deep River dvd 6 47 Pro-Life – met The Damned Thing dvd 8 52 Ten Canoes rec 1 48 bs ‘The Big Sleep’ stills @ 7 50 CinemaNet Nederland dig 7 4 San Sebastián fest 9 73 Jaaroverzicht 2 3 28 The Man From London – in Cannes 5 34 The Promise – no. 19 jaaroverzicht soundtracks st 3 28 That’s All I Want to Know – AKV/St. Joost 8 18 bdb ‘buiten de bioscoop’ ‘The Big Sleep’ 1 38 Cinema Expo dig 8 4 Pusan fest 9 74 Pan’s Labyrinth 4 20 Der Mandarin – Filmmuseum Biënnale 3 18 Psycho (1960) – vs Van Sant (1998) @ 8 50 Though I Am Gone – op YouTube chr 5 6 bk boek 2 42 gerestaureerde klassiekers dig 9 4 Toronto fest 9 75 zes scores 6 24 Marathon Man dvd 4 49 rec 8 53 The Three Burials of Melquiadas Estrada 5 53 bkf ‘boekverfilming’ 3 38 online films Expeditie Europa 9 18 Filmgeschiedenis – Cinephilia and History bk 3 50 halfjaaroverzicht 7 24 La marea – Diego Martínez Vignatti int 6 20 The Queen – no. 3 jaaroverzicht soundtracks st 2 18 Timboektoe wiu 4 5 cam geïnterviewde cameramensen 4 36 Documentaires – online @ 9 78 online filmgeschiedenis @ 8 50 Submarine Channel – begintitelsequenties @ 4 46 Maslow – Rietveld 8 19 Quiet Flows the Don dvd 9 81 Times and Winds fest 1 51 chr ‘Rotterdam chronicles’ 5 36 Disney @ 2 50 Filmkritiek – onderzoek 8 32 best-of dvd 6 48 Me and You and Everyone We Know The Quiet One – Korte lange film 3 36 To Be or Not to Be – retrospectief Ernst Lubitsch 4 24 col column 6 34 Mick(e)y Mouse @ 9 78 afscheid Pieter van Lierop int 9 38 Suppletieregeling hfd 4 3 no. 2 Skrien topdrie 2006 1 34 Rabia fest 6 42 Tokyo X Erotica dvd 6 47 dig ‘digitaal’ 7 40 Distributie – in Nederland: lexicon 9 26 onderzoek 9 42 Theoneminutes – in Burkina Faso 4 34 dvd dvd Meisje achter het raam – Hammy de Beukelaer pion 9 58 Radio Bergeijk dvd 9 79 Tonite Let’s All Make Love in London, 8 40 DoctorMacro.info – Jerry Murbach int 6 32 Geluiden – online archief @ 7 50 Topdrie 2006 – volgens Skrien 1 34 db dagboek Miss Kabula – KABK Den Haag 7 32 Rain in a Dry Land fest 6 40 Swinging London 3 24 Binger Filmlab – Nathalie Alonso Casale 5 20 Duitsland – Oost-Duitse ondergrondse 6 28 Greifswalder Experimentalfilmzirkel Trailers – neptrailers Death Proof @ 6 46 dk ‘het doek is gevallen’ Beste afstudeerfilms 2007 8 21 Re-Cycle dvd 8 52 El Topo – dvd-box Alejandro Jodorowsky 9 34 Bioscopen Expeditie Europa – online films 9 18 Das Leben der Anderen 1 30 @ 8 50 fb ‘flashback’ LuTuSca, Rotterdam dk 1 37 Festivals HD – James Benning int 5 30 Trailers From Hell @ 6 46 Mission: Impossible III Reclaimation Part 1 fest 9 72 La tourneuse de pages 7 53 fest festival no. 4 jaaroverzicht soundtracks st 2 18 Redacted – in Venetië fest 8 46 Transe rec 1 26 fin ‘fin’ City Theater, Amsterdam dk 2 25 IFFR 1 10ev Hollywood – Exotisch Hollywood bk 1 47 Verenigd Koninkrijk – Swinging Sixties 3 24 Moeders mooiste NFTA 6 16 Reefer Madness dvd 5 51 The Trial of Han Solo @ 3 49 fm ‘schatten uit het filmmuseum’ De Witte, Heerenveen dk 3 23 2 37ev Home Movie Day hfd 6 3 Verenigde Staten Beste afstudeerfilms 2007 8 21 Reeker dvd 2 52 Trombón – Willem de Kooning 7 33 hfd hoofdredactioneel Sprekende Bioscope, Maastricht dk 4 23 3 32 Hubert Bals Fonds 3 33 Hollywood Genres and Postwar America bk 4 41 Moi @ 7 50 Relativiteit – Willem de Kooning 7 33 Beste afstudeerfilms 2007 8 21 im in memoriam Cinema de la Monnaie & Cinema Palace, Amsterdam hfd 8 3 IMPULS – Astrid Serkei db 1 44 Hollywood’s History Films bk 5 50 La môme st 7 24 Rendition fest 9 75 Trouble in Paradise – retrospectief Ernst Lubitsch 4 24 ing ingezonden dk 5 27 fest 8 48 India – Tamil-cinema 9 52 Wikipedia @ 3 49 Mondo cane 1& 2 dvd 9 79 Re-Penetrator dvd 6 47 Tussen hemel en aarde – Frank van den Engel int 4 18 int interview Bioscoop Legerplaats, Oirschot dk 6 23 Kurzfilmtage Winterthur fest 1 50 Internettelevisie @ 5 49 YouTube – Awards 2006 @ 4 46 Monty Python & The Holy Grail dvd 2 53 Requiem pour un vampire dvd 8 52 Tussenstand fest 8 48 pio ‘de pioniers’ Rex, Hilversum dk 7 21 Tallinn Zwarte Nachten fest 1 50 Italië – in het voetspoor van Stromboli 6 36 famous balloon scenes @ 4 46 Monty Python’s Flying Circus dvd 5 52 Requiem voor een zwaargewicht – Hammy de Beukelaer rec 8 49 rec recensie Rembrandt, Utrecht dk 8 25 Festival on Wheels fest 1 51 Jamaica – Emiel Martens int 5 24 Though I Am Gone chr 5 6 La mort en direct – retrospectief Romy Schneider 5 10 pion 9 58 Undercover Wild – HKU 8 20 sam ‘samenzweringsfilms’ DSS Rotterdam dk 9 21 Filmmuseum Biënnale 3 16ev Jan Vrijman Fonds 3 32 versus Joost @ 5 49 La morte vivante dvd 8 52 Rescue Dawn rec 7 48 Undo – Willem de Kooning 7 33 st soundtrack Camera Viper 8 22 Fespaco fest 3 44 Joost – internettelevisie @ 5 49 Expeditie Europa 9 18 De muze wiu 3 5 Resonance – Rietveld 8 19 United 93– no. 2 jaaroverzicht soundtracks st 2 18 wiu ‘werk in uitvoering’ CGI – Orville Redenbacher, David Fincher @ 2 50 Mar del Plata fest 4 42 Kijkwijzer – 4.1 4 22

64 Skrien februari/maart 2008 februari/maart 2008 Skrien 65 Fotografie Kris Dewitte

Twee jaar na Een ander zijn geluk draait Fien Troch Unspoken met Emmanuelle Devos (foto) en Bruno Todeschini.

Meer Skrien? Word abonnee! Summer Palace En ontvang 10 nummers voor ¤52,25 + Summer Palace, of Storia di Piera Lou Ye (Suzhou River) schetst met deze film een portret van China en de vrij- Ik neem een abonnement voor ¤ 52,25 per jaar (8 nummers) en ontvang de dvd van ! Summer Palace gevochten Chinese jeugd zo- (Instellingen ¤ 66,–; studenten/cjp/pas 65 ¤ 42,25; buitenland ¤ 72,– ) ! Storia di Piera als dat nog niet eerder aan naam pc/plaats email het Westerse publiek is ge- adres telefoon geb. datum toond. Het portret van de bloederige studen- tenprotesten van 1989, in combinatie met de Ik geef een jaarabonnement cadeau en ontvang als dank de dvd van ! Summer Palace of van ! Storia di Piera voor Chinese begrippen expliciete seksscè- nes, leidde tot het verbod van Summer Palace nieuwe abonnee telefoon email in China. adres pc/plaats geb. datum aanbrenger telefoon Storia di Piera Deze film van Marco Ferreri adres pc/plaats uit 1983 draait om een meisje handtekening dat een vrouw is en omge- keerd. Piera is een jaar of 15 Stuur deze bon zonder postzegel naar Skrien, antwoordnummer 10028, 1000 PA Amsterdam. en ze is het een en ook het an- Deze aanbieding is geldig tot 15 maart 2008 der. Geen seks, wel seks. Een bonbon en een bom. En Piera is verliefd. Op Hierbij machtig ik Stichting Skrien tot het afschrijven van het abonnementsgeld (niet verplicht). haar moeder, een vrije geest en een manische patiënte, altijd op zoek naar vrijages en beves- rekeningnummer ten name van te tiging van haar vrouwelijkheid. datum plaats handtekening De machtiging kan telefonisch ongedaan worden gemaakt. Met dank aan Homescreen

De volgende Skrien, met onder meer The Banishment en Post Rotterdam, verschijnt op 15 maart

66 Skrien februari/maart 2008