Odkryj Małopolskę Przewodnik Po Wybranych Trasach I Szlakach Turystycznych

Odkryj Małopolskę Przewodnik po wybranych trasach i szlakach turystycznych

Województwo Małopolskie Małopolska – informacje ogólne

Stolica regionu: Kraków Większe miasta: Tarnów, Nowy Sącz Powierzchnia: 15 190 km2 (5% powierzchni Polski) Liczba mieszkańców: ponad 3 260,2 tys. Klimat: umiarkowany Rzeźba terenu: urozmaicona, obszary nizinne (dolina Wisły), wyżynne (Wyżyna Kra- kowsko-Częstochowska), pogórza (Pogórze Karpackie), górskie (Tatry, Beskidy, Pieni- ny); tylko 9% powierzchni leży poniżej 200 m n.p.m., a ponad połowa – powyżej 500 m n.p.m.; najwyższy szczyt Rysy (2499 m n.p.m.) Oprac. Wydawnictwo Kartograﬁ czne „Compass” Oprac. Wydawnictwo Kartograﬁ SPIS TREŚCI

Rozdział 1 10 powodów, aby odwiedzić Małopolskę ...... 2 Informacje praktyczne ...... 4 1 Rozdział 2 Trasy tematyczne 6 – 13 Małopolska Trasa UNESCO ...... 6 2 Szlak Architektury Drewnianej ...... 8 Katedra Wawelska Śladami Żydów Małopolskich ...... 9 Szlakiem cerkwi łemkowskich ...... 10 Śladami Jana Pawła II ...... 12 W sercu Małopolski – Kraków i okolice 14 – 24 Kraków ...... 14 Solny szlak ...... 15 Kraina Orlich Gniazd ...... 16 Ku kalwaryjskim dróżkom ...... 18 Rowerem dookoła Tyńca i Bielan ...... 20 Rowerem przez Jurę ...... 22 Pieszo ...... 23 W siodle ...... 23 Szczawnik Wycieczki przyrodnicze ...... 23 Na nartach ...... 24 Wszystko, co kochasz w górach – Zakopane i Podhale 25 – 36 Zakopane ...... 25 Wokół Babiej Góry – królowej Beskidów ...... 26 Ku przełomowi Dunajca ...... 28 Szlak Gotycki ...... 30 Krętymi dróżkami Spiszu ...... 31 Pieszo ...... 32 Ekstremalnie ...... 35 Na nartach ...... 35 Czchów Wyprawy po zdrowie i urodę – między Szczawnicą i Krynicą 37– 45 Szczawnica ...... 37 Wokół Pienin ...... 37 Pieszo ...... 38 Na nartach ...... 39 Przełom Dunajca ...... 40 Krynica Zdrój ...... 42 Piękno zaklęte w drewnie ...... 42 Pieszo ...... 43 Na nartach ...... 43 Tajemnice Beskidu Niskiego ...... 44 Na spotkanie wielu kultur – Tarnów i okolice 46 – 48 Tatry Tarnów ...... 46 Nad spokojny nurt Wisły ...... 47 Symbole użyte w tekście Skamieniałe miasto i koronki ...... 48 W dolinie Dunajca i Popradu – Nowy Sącz i okolice 49 – 51 Obiekt UNESCO Nowy Sącz ...... 49 Kościół, kaplica Wokół jezior Czchowskiego i Rożnowskiego ...... 50 Cerkiew W królestwie drewna i owoców ...... 51 Małopolska w 3 dni 52 –53 Muzeum To, co najciekawsze ...... 52 Zamek, twierdza Poza uczęszczanymi szlakami ...... 53 Obiekt zabytkowy Atrakcja przyrodnicza Rozdział 3 Ciekawostka Baza noclegowa ...... 54 Informacja praktyczna 3

www.malopolska.pl/turystyka 1 10 POWODÓW, ABY ODWIEDZIĆ MAŁOPOLSKĘ

Stolica i największe miasta Kraków – dawna stolica kraju to synteza wszystkiego, co polskie i wszystkiego, czego szuka turysta – nie sposób wymienić wszystkich krakowskich atrakcji... Tarnów – największe miasto wschodniej części województwa słynie z zabytków i licznych pozostałości bogatej kultury żydowskiej, a Nowy Sącz zachwyca wspaniałym Sądeckim Parkiem Etnograﬁ cznym i otoczeniem pięknej, dzikiej przyrody. Kraków

Dziedzictwo To właśnie w Małopolsce znajduje się 8 obiektów (w całej Polsce jest ich 16) wpisanych na Listę światowego dziedzictwa kulturalnego i przyrodniczego UNESCO. Są to: historyczne centrum Krakowa, Kopalnia Soli w Wieliczce, obóz koncentracyjny w Oświęcimiu, sanktuarium w Kal- warii Zebrzydowskiej oraz drewniane kościoły w Binarowej, Dębnie, Lipnicy Murowanej, Sękowej. Kalwaria Zebrzydowska

Ludzie Z regionem związani byli lub są ludzie tak sławni, jak: Ojciec Święty Jan Paweł II, gen. Józef Bem, Roman Ingarden, Tadeusz Kantor, Jan Kiepura, Tadeusz Kościuszko, Jan Matejko, Józef Mehoﬀ er, Helena Modrzejewska, Sławomir Mrożek, Ignacy Jan Paderewski, Krzysztof Penderecki, Ludwik Solski, Wisława Szymborska, Józef Tischner, Stanisław Witkiewicz, by wymienić tylko niektórych wielkich Małopolan, którzy przyczynili się Jan Paweł II do rozwoju regionu, kraju, świata. Wydarzenia Małopolska tętni życiem, a imprezy tu organizowane przyciągają gości nierzadko z całego świata. Trudno się temu dziwić, jeśli wymieni się choć kilka z nich: Małopolskie Dni Dziedzictwa Kulturowego, Festiwal Kultury Żydowskiej (Kraków), Międzynarodowy Festiwal Folkloru Ziem Górskich (Zakopane), Festiwal im. Jana Kiepury (Krynica) czy Międzyna- rodowy Festiwal Muzyki Kameralnej i Organowej (Wygiełzów). Festiwal im. J. Kiepury

Uzdrowiska Małopolskie uzdrowiska – Krynica, Szczawnica, Muszyna, Piwnicz- na, Rabka, Swoszowice, Wapienne, Wieliczka, Wysowa, Żegiestów – wszystkie są piękne i trudne do przecenienia pod względem pozy- tywnego wpływu na zdrowie kuracjuszy. Ich uroku dopełnia wspa- niała przyroda, liczne naturalne źródła wód mineralnych i serdeczni mieszkańcy. Szczawnica

2 1

Gościnność i tradycja Małopolskie tradycje i zwyczaje takie, jak: harce Lajkonika, konkurs szo- pek bożonarodzeniowych czy palm wielkanocnych, budzą ciekawość i zachwyt. A staropolska gościnność stała się już przysłowiowa, zwłaszcza, że Małopola nie częstują nielada przysmakami: oscyp kami, łącką śliwo- wicą, obwarzankami, solą z Bochni i Wieliczki, kremówkami papieskimi, kiełbasą krakowską i lisiecką, karpiem po zatorsku, kwaśnicą... Oscypki

Przyroda Na terenie województwa małopolskiego, znajduje się aż 6 parków narodowych (Babiogórski, Gorczański, Magurski, Ojcowski, Pieniński, Tatrzański) w promieniu zaledwie 100 km. Jest to też jeden z nielicznych regionów, w którym zobaczymy i góry typu alpejskiego – Tatry (z Mor- skim Okiem – najsłynniejszym polskim jeziorem i Zakopanem – zimową stolicą Polski), i najprawdziwszą pustynię (Pustynię Błędowską). Morskie Oko

Sól i wody mineralne Kto nie spróbował jeszcze soli z kopalni w Wieliczce i Bochni, ten musi to jak najszybciej nadrobić, zwiedzając przy tym tamtejszy podziemny solny świat z kaplicami, jeziorami i muzealną ekspozycją. A potem zapraszamy na degustację wód mineralnych, o różnych smakach i wła- ściwościach leczniczych, do pobliskich małopolskich uzdrowisk. Solne kryształy

Turystyka aktywna Komu marzy się aktywne spędzanie czasu, ten musi przyjechać do Mało- polski! Czekają na niego: liczne szlaki piesze, spływ Dunajcem – nie- zapomniana przygoda, Jura Krakowsko-Częstochowska – wymarzo ne miejsce dla wspinaczy skałkowych, grotołazów, miłośników paralotniar- stwa, turystyki rowerowej i konnej, Tatry i Pieniny – z siecią szlaków turystycznych i świetną bazą narciarską. Na nartach

Budownictwo drewniane Małopolski Szlak Architektury Drewnianej to świat malowniczych kościółków, cerkwi, dworów i skansenów, zachwycających każdego. Do najpiękniejszych miejsc należą m.in. świątynie w Dębnie, Sękowej, Bina- rowej i Lipnicy Murowanej (zabytki z Listy UNESCO) oraz jedyna w swoim rodzaju malowana wieś – Zalipie – wszystko tam pokryte jest pięknymi, malowanymi kwiatami, od ścian domów po psie budy... Cerkiew w Kwiatoniu

3 1 INFORMACJE PRAKTYCZNE

DOJAZD Ważne telefony Pogotowie ratunkowe: 999 SAMOCHODEM Straż pożarna: 998 Policja: 997 W regionie istnieje dobrze rozwinięta sieć dróg Pomoc drogowa: 981 krajowych i lokalnych. Przejazd drogami krajo- Numer ratunkowy w górach: 0 601 100 300 wymi – bezpłatny, przejazd autostradą A4 (Kato- wice – Kraków) płatny gotówką: 10 zł – samochód osobowy, 22 zł – pozostałe. AUTOBUSEM Do większości miejscowości w Małopolsce można Drogi krajowe biegnące przez Małopolskę: dotrzeć autobusem. Do największych przewoźni- � droga nr 4: granica państwa z Niemcami – Wro- ków należy PKS. Dworce autobusowe umiejscowio- cław – Katowice – Chrzanów – Kraków – Tarnów ne są zazwyczaj w pobliżu dworców kolejo wych. – Rzeszów – granica państwa z Ukrainą Większe miasta Małopolski posiadają regular- � droga nr 44: Gliwice – Mikołów – Tychy – Oświę- ne połączenia autobusowe z wieloma miejscami cim – Zator – Skawina – Kraków w Polsce i Europie. Ceny biletów zależą od odle- � droga nr 94: Legnica – Prochowice – Wrocław głości i rodzaju połączenia (zwykłe, pośpieszne). – Opole – Strzelce Opolskie – Toszek – Pyskowice W kasach można płacić jedynie gotówką! Więcej – Bytom – Będzin – Sosnowiec – Dąbrowa Górni- informacji na stronie www.pks.krakow.pl. cza – Olkusz – Kraków – Balice � droga nr 7: Gdańsk – Elbląg – Warszawa – Radom SAMOLOTEM – Kielce – Kraków – Chyżne (granica państwa) Małopolska posiada połączenia lotnicze m.in. � droga nr 79: Warszawa – Kozienice – Zwoleń z Amsterdamem, Berlinem, Budapesztem, Chica- – Sandomierz – Połaniec – Nowe Brzesko – Kra- go, Frankfurtem, Kolonią, Kopenhagą, Londynem, ków – Trzebinia – Chrzanów – Jaworzno – Kato- Mediola nem, Monachium, Paryżem, Pragą, Rzymem, wice – Chorzów – Bytom Stuttgartem, Tel Avivem i Wiedniem, a także z War- szawą. Rejsy obsługuje kilku przewoźników, m.in. Maksymalne prędkości: Lot, Air France, Austrian Airlines, British Airways, � 50 km/h – teren zabudowany Swiss, Eurolot, Lufthansa, SkyEurope, Raynair. � 90 km/h – teren niezabudowany Port Lotniczy w Krakowie-Balicach, tel.: (0-12) � 100 km/h – drogi ekspresowe 639 30 00, www.lotnisko-balice.pl. Trasę port lot- � 130 km/h – autostrady niczy – centrum Krakowa obsługują linie autobusowe nr 192 i 208. POCIĄGIEM Małopolska ma bezpośrednie połączenia kolejowe PRZEJŚCIA GRANICZNE ze wszystkimi większymi miastami w Polsce oraz wieloma za granicą m.in. z Wiedniem, Pragą, Ber- Na południu Małopolska graniczy ze Słowacją, linem, Bukaresztem, Bratysławą, Koszycami, Kijo- funkcjonują tam przejścia graniczne różnego rodza- wem, Lwowem, Odessą i Budapesztem. ju: kolejowe, drogowe bez ograniczeń, drogowe Informacje o rozkładzie jazdy, dworcach i połą- z ograniczeniami, na których odprawy samocho- czeniach można uzyskać na stronie: www.pkp.pl; dów ciężarowych się nie odbywają, a także punkty telefoniczna informacja kolejowa: (0-12) 94 36. przekroczenia granicy na szlakach turystycznych

4 1

faks: (0-12) 430 65 03; ul. Józefa 7, tel.: (0-12) 422 Przejścia graniczne drogowe 04 71, faks: (0-12) 421 77 31, biuro@kazimierzbiu- przeznaczone do ruchu całodobowego ro.kraknet.pl; os. Słoneczne 16, tel.: (0-12) 643 03 03; � Chochołów – Sucha Hora, tel.: (0-18) 275 71 26; ruch wspólny adres e-mail: [email protected]; osobowy i towarowy o ciężarze całkowitym do 3,5 tony; Małopolskie Centrum Informacji Turystycznej, w pobliżu Zakopanego � Chyżne – Trstena, tel.: (0-18) 263 17 14; ruch osobo- Rynek Główny 1/3 (Sukiennice), tel.: (0-12) 421 77 06, wy i towarowy; na trasie międzynarodowej E7: Gdańsk faks: (0-12) 421 30 36, [email protected], www.mcit.pl; – Warszawa – Kraków – Chyżne – granica państwa Diecezjalne Centrum Informacji, Promocji – Bratysława i Turystyki, ul. Wiślna 12, tel.: (0-12) 430 20 10, � Jurgów – Podspady, tel.: (0-18) 202 25 00; ruch osobo- faks: (0-12) 430 20 10, [email protected], wy i towarowy o ciężarze całkowitym do 7,5 tony; powiat tatrzański, gmina Bukowina Tatrzańska www.dci.diecezja.krakow.pl � Konieczna – Becherov, tel.: (0-18) 351 00 54; ruch osobowy; na trasie: Tarnów – Gorlice – granica państwa – KRYNICA ZDRÓJ Becherov – Koszyce – Bukareszt – południe Europy Centrum Informacji Turystycznej, ul. Piłsudskie- � Leluchów – Cirć, tel.: (0-18) 471 83 99; ruch osobo- go 8, tel.: (0-18) 471 56 54, faks: (0-18) 471 55 13, wy (także autokary) i pojazdy ciężarowe o dopuszczal- nej masie całkowitej do 7,5 tony; na trasie Kraków – Nowy [email protected], www.krynica.pl Sącz – granica państwa – Koszyce – południe Europy � Łysa Polana – Tatranská Javorina, tel.: (0-18) 264 82 94; NOWY SĄCZ ruch osobowy i towarowy; na trasie: Kraków – Nowy Targ Centrum Informacji Turystycznej, ul. Piotra – Bukowina Tatrzańska – granica państwa – Poprad � Niedzica – Lysa nad Dunajcom, tel.: (0-18) 262 96 33; Skargi 2, tel./faks: (0-18) 443 55 97, 444 24 22, ruch osobowy; na trasach: Nowy Targ – Dębno – granica [email protected], www.cit.com.pl państwa – Spiska Bela – Poprad oraz Nowy Targ – Krośnica – granica państwa – Cerveny Klastor – Stara Lubovna OŚWIĘCIM � Piwniczna – Mnišek nad Popradom, tel.: (0-18) 448 42 Miejski Punkt Informacji Turystycznej, ul. Lesz- 00; ruch osobowy; na trasie: Kraków – Nowy Sącz – granica państwa – Koszyce – Budapeszt – południe Europy czyńskiej 12, tel.: (0-33) 843 00 91, faks: (0-33) 843 � Winiarczykówka – Bobrov, tel.: (0-18) 264 78 93; ruch 24 81, [email protected], www.mpit-oswie- osobowy i towarowy do 7,5 t; na trasie Kraków – Rabka cim.neostrada.pl – Jabłonka – granica państwa – Bobrov SZCZAWNICA – tylko dla pieszych. Zasady przekraczania grani- Informacja Turystyczna PTTK, ul. Główna 1, cy są podobne, jak w większości krajów UE. Więcej tel.: (0-18) 262 23 32, www.pttk.szczawnica.pl informacji na stronie: www.clo.gov.pl. TARNÓW INFORMACJA TURYSTYCZNA Tarnowskie Regionalne Centrum Koordynacji i Obsługi Turystyki, Rynek 7, tel.: (0-14) 627 87 KRAKÓW 35, 627 87 36, faks: (0-14) 628 34 40, centrum@tu- Sieć Informacji Miejskiej – punkty informacji miej- rystyka.tarnow.pl, www.turystyka.tarnow.pl skiej: Wieża Ratuszowa, Rynek Główny 1, tel.: (0-12) 433 73 10; Międzynarodowy Port Lotniczy w Balicach, ZAKOPANE tel.: (0-12) 285 53 41; ul. Szpitalna 25, tel.: (0-12) 432 01 Centrum Informacji Turystycznej, ul. Kościusz- 10, 432 00 60, faks: (0-12) 432 00 62, [email protected], ki 17, tel.: (0-18) 201 22 11, faks: (0-18) 206 60 51, www.krakow.pl; ul. Św. Jana 2, tel.: (0-12) 421 77 87, [email protected], www.zakopane.pl

5 2 TRASY TEMATYCZNE Małopolska Trasa UNESCO Trasa Małopolska

Kościół Mariacki w Krakowie, fot. P. Krzan

Małopolska Trasa UNESCO łem i Bramą Floriańską oraz zamek królew- ski na Wawelu. Jednymi z najciekawszych ulic Rodzaj: trasa samochodowa są: Grodzka (gdzie sąsiadują ze sobą romański Przebieg: Kraków – Oświęcim – Kalwaria Zebrzy- kościół św. Andrzeja, gotyckie i renesansowe dowska – Dębno Podhalańskie – Sękowa – Binaro- kamienice Collegium Iuridicum oraz barokowy wa – Lipnica Murowana – Wieliczka – Kraków kościół św. Piotra i Pawła) i Kanonicza – uwa- żana za najpiękniejszą na Starym Mieście. W 1972 r. UNESCO ogłosiło Konwencję dla www.malopolska.pl/turystyka, www.krakow.pl Zachowania Światowego Dziedzictwa Kul- Z kolei w Oświęcimiu trzeba zwiedzić zaby- tury i Natury. Powstała też idea utworzenia tek historii najnowszej – dawny hitlerowski specjalnej listy, do której kraje człon kowskie obóz zagłady Auschwitz-Birkenau, utworzo- mogłyby nominować swoje najważniejsze ny w 1940 r. Do 1945 r. nazistowscy Niemcy zabytki. W województwie małopolskim aż 8 wymordowali tu prawie półtora miliona osób miejsc wpisano na Listę światowego dziedzic- z 28 krajów, w tym niemal 1 mln Żydów. Dziś twa kulturalnego i przyrodniczego UNESCO. na terenach obozu działa muzeum. Pań- Są to obiekty bardzo różnorodne, ale łączy je stwowe Muzeum Auschwitz-Birkenau czynne: 15 jedno – są zabytkami o wybitnym znaczeniu XII–II pn.–nd. 8.00–15.00, III i XI–15. XII 8.00–16.00, dla dziedzictwa Ziemi. IV i X 8.00–17.00, V i IX 8.00–18.00, VI–VIII 8.00– Perłą turystyki jest historyczne centrum Kra- 19.00, wstęp bezpłatny, zwiedzanie tylko z przewod- kowa z licznymi zabytkami – świadkami nikiem (grupa do 15 os. – 115 zł), rezerwacja: www.au- tysiącletniej historii miasta. Mające 700 lat śre- schwitz.org.pl, tel.: (0-33) 843 21 33. dniowieczne założenie urbanistyczne zacho- Kalwaria Zebrzydowska to obok Często- wało się w stanie nienaruszonym, wraz z daw- chowy najważniejsze w Polsce sanktuarium. nymi miastami (obecnymi dzielnicami Krako- Powstało ok. 1600 r. na wzór Drogi Krzyżowej wa) Stradomiem i Kazimierzem. Zawieruchy w Jerozolimie. Sanktuarium w Kalwarii two- dziejów przetrwał m.in. fragment obwarowań rzą Bazylika Matki Bożej Anielskiej z cudow- miejskich z unikatowym Barbakanem, Arsena- nym obrazem Matki Bożej Kalwaryjskiej,

6 2 klasztor oo. Bernardynów i niepowtarzal- z XV w. Wykonany został bez użycia gwoździ. ny pod względem architektonicznym zespół Wnętrze to arcydzieło ludowej sztuki zdobni- kościółków, kaplic, kapliczek, ﬁ gur i mostów czej (zwłaszcza polichromie). Do tzw. malo- nazwanych Dróżkami Kalwaryjskimi. W cza- wideł patronowych przypominających tkani- sie Wielkiego Tygodnia (tydzień poprzedza- ny użyto techniki tempery, unikatowej na ska- jący święta Wielkanocy) na żywo odgrywa- lę światową. pn.–pt. 9.00–12.00, 14.00–16.30, ne jest tu Misterium Męki Pańskiej. Fur- sb. 9.00–12.00, nd. i św. zamknięty dla zwiedzających. ta klasztorna, ul. Bernardyńska 46, tel.: (0-33) 876 63 Kościół św. św. Filipa i Jakuba Apostołów

04, faks: (0-33) 876 66 41, [email protected], w Sękowej, wzniesiony ok. 1520 r. zrębowy, UNESCO Trasa Małopolska www.kalwaria.ofm.pl jednonawowy, wykonany z drewna modrze- Niezwykłą atrakcją jest kopalnia soli w Wie- wiowego, budzi zachwyt monumentalną bry- liczce, jedna z najstarszych działających na łą z ukrytymi rzędami podcieni (sobotami). świecie, gdzie sól wydobywano już w XIII w., Zwiedzanie tylko po uzgodnieniu, tel.: (0-18) 351 85 a ok. 3500 lat p.n.e. rozpoczęto warzenie soli. 85. Kościół św. Michała Archanioła w Bina- W pokładach soli powstało ponad 2 tys. komór rowej wybudowany ok. 1500 r., w konstrukcji i setki kilometrów sztolni oraz szybów. Zwie- zrębowej, słynie z pięknych polichromii z XVI dzamy najciekawsze z nich z kaplicą świętej i XVII w., pokrywających strop, ściany nawy Kingi na czele. Kopalnia soli w Wieliczce: trasa i prezbiterium. Zwiedzanie tylko po uzgodnie- turystyczna i Muzeum Żup Krakowskich czynne: VI–X niu, tel.: (0-13) 447 63 96. Kościół św. Leonarda codz. 7.30–19.30, XI–III 8.00–17.00, zwiedzanie tyl- w Lipnicy Murowanej wzniesiony został pod ko z przewodnikiem, wstęp 42 zł, ulg. 28 zł, rodzinny koniec XV w. w konstrukcji zrębowej z pod- 112 zł, czas zwiedzania: 3 godz. cieniami. Wnętrze jest galerią sztuki zdobni- Unikatem na skalę światową są małopolskie czej na drewnie począwszy od patronowych zabytki architektury drewnianej. Cztery z nich malowideł na stropie poprzez polichromie ilu- wpisano na Listę UNESCO. Kościół św. Micha- strujące dekalog. Zwiedzanie tylko po uzgod- ła Archanioła w Dębnie Podhalańskim – pier- nieniu, e-mail: [email protected], tel.: wotnie pochodzący z 1335 r., obecny kształt (0-14) 685 26 01, 685 21 10.

Kopalnia soli w Wieliczce, Kaplica św. Kingi, fot. J. Podlecki

7 2 TRASY TEMATYCZNE Szlak Architektury Drewnianej Architektury Szlak Kościół w Lipnicy Murowanej, fot. P. Mierniczak Willa w Zakopanem, fot. P. Marekwica

Szlak Architektury Drewnianej ślański Park Etnograﬁ czny w Wygiełzowie, piękny dworek Zacisze w Miechowie i zabu- Malownicze, strzeliste kościółki, kryte stro- dowę małomiasteczkową w Lanckoronie; mymi, często gontowymi dachami, łemkow- � trasę wokół Tarnowa (ok. 40 obiektów) skie cerkwie z baniastymi hełmami, kameral- z najciekawszym kościołem św. Leonarda ne, wiejskie dwory i domy szlacheckie, budo- w Lipnicy Murowanej, ale też słynącą z kolo- wane z potężnych bali drzewnych zauroczą rowo zdobionych chałup i sprzętów wsią każdego, nawet niezainteresowanego specjal- – Zalipiem; nie budownictwem drewnianym. Bogactwo � trasę wokół Nowego Sącza i Gorlic (po- i atrakcyjność architektury drewnianej, szcze- nad 100 obiektów), gdzie zobaczyć można gólnie dobrze zachowanej właśnie w Małopol- liczne, urocze, drewniane kościoły i cerkwie sce, to unikat na skalę światową. Jeśli dodać, że łemkowskie m.in. w Andrzejówce, Miliku, większość zabytków położonych jest w pięk- Szczawniku, Powroźniku, Tyliczu, Pola- nych, wiejskich i górskich zakątkach, to prze- nach, Bereście, interesujące dworki szla- konamy się, że szlak ten jest jedną z najwięk- checkie oraz wspaniały Sądecki Park Etno- szych atrakcji turystycznych regionu. graﬁ czny; Cały Szlak Architektury Drewnianej liczy w wo- � trasę podhalańsko-pienińską (prawie jewództwie małopolskim przeszło 1500 km 50 obiektów), gdzie prócz Dębna Podha- i obejmuje 237 różnorodnych obiektów. Są lańskiego szczególnie warto zobaczyć Cho- wśród nich tak sławne, jak wpisane na Listę chołów (nazywany też „żywym skanse- UNESCO kościoły w Binarowej, Dębnie Podha- nem”) z zachowaną tradycyjną zabudo wą lańskim, Lipnicy Murowanej i Sękowej. Ponad- wsi góralskiej oraz drewniane wille Zako- to skanseny, cerkwie, dwory, zabudowa miej- panego i Szczawnicy. ska i wiejska. Punkt informacji o Szlaku Architektury Drewnianej – Szczególnie polecamy: Kraków, ul. Wiślna 12, tel.: (0-12) 430 20 96, pielgrzym- � trasę wokół Krakowa (ponad 50 obiek- [email protected], www.malopolska.pl/szlak tów), gdzie zobaczyć możemy m.in. Nadwi-

8 2

W Tarnowie spotkamy pozostałości synagogi z bimą, łaźnię (mykwa), rozległy cmentarz, a ponadto pomnik I Transportu Więźniów do Oświęcimia, budynki Żydowskiego Towarzystwa Kredytowego, Szkoły Talmud Tora, Szkoły Jawne, Szkoły Stowarzyszenia Safa Berura. Wytyczono też trasę tematyczną Żydowskim Szlakiem po Tar- nowie. Muzeum Okręgowe, Rynek 20, czynne: wt. i czw. 10.00–17.00, śr. i pt. 9.00–15.00, sb. i nd. 10.00–14.00, wstęp 4 zł, ulg. 2 zł; www.turystyka.tarnow.pl W położonej 45 km na południe od Tarno- wa Bobowej zachowała się w dobrym stanie synagoga i cmentarz z ohelem miejscowych cadyków (Bobowa była siedzibą jednej z najważniejszych chasydzkich dynastii). Śladami Żydów Małopolskich Śladami Żydów Małopolskich www.malopolskawita.pl/judaica 34 km dzielą Bobową od Nowego Sącza. Rodzaj: trasa samochodowa W dawnej synagodze urządzono muzeum Przebieg: Kraków – Dąbrowa Tarnowska – Tar- z kolekcją judaików i ekspozycją poświęconą nów – Bobowa – Nowy Sącz – Nowy Wiśnicz dziejom Żydów sądeckich. W mieście jest jed- – Bochnia – Oświęcim na czynna synagoga – w podwórzu domu przy ul. Jagiellońskiej 12. Także na tutejszym kirku- Żydzi w Małopolsce byli obecni od wieków, cie jest ohel cadyków. Muzeum Dawna Synago- na krakowskim Kazimierzu zachowały się ga, ul. Berka Joselewicza 12, czynne: śr. i czw. 10.00–15.00, liczne synagogi, z najciekawszą i największą pt. 10.00–17.00, sb. i nd. 9.00–14.30, 6 zł, ulg. 4 zł, w nd. synagogą Starą – dziś muzeum (inne to: Iza- bezpłatnie. Podobny zabytek zobaczymy na kir- aka, Kupa, Poppera, Remuh, Tempel, Wyso- kucie w Nowym Wiśniczu – najstarsze mace- ka), cmentarze: Remuh i Nowy, liczne pamiąt- wy pochodzą z poł. XVII w. Jeszcze jeden kir- ki związane z zagładą i martyrologią Żydów kut z ohelem jest w Bochni, a w miejscowym (Muzeum Galicja, Muzeum Pamięci Apte- muzeum przechowuje się ciekawą kolekcję juda- ka pod Orłem, Trasa Zabytków Żydowskich). ików. Muzeum im. prof. Stanisława Fischera, Rynek Tam też co roku, na przełomie czerwca i lip- 20, czynne: wt.–pt. 10.00–16.00, sb.–nd. 10.00–14.00, 4 zł, ca, odbywa się Festiwal Kultury Żydowskiej. ulg. 2 zł, nd. bezpł.; www.muzeum.bochnia.pl www.malopolskawita.pl/judaica Poznając pamiątki pożydowskie w Małopol- W położonej 22 km na północ od Tarnowa sce, nie sposób pominąć Oświęcimia z obo- Dąbrowie Tarnowskiej znajdziemy Muzeum zem zagłady Auschwitz-Birkenau. Oprócz Judaistyczne. W mieście są też ruiny XIX-wiecz- obozu-muzeum w mieście trzeba odwiedzić nej synagogi oraz cmentarz z XVIII w. z grobem odnowioną synagogę, funkcjonującą jako miejscowych cadyków chasydzkich (tzw. ohel). dom modlitwy. Muzeum–obóz, zob. s. 6; Cen- Izba Pamięci Żydów, ul. Daszyńskiego 8, zwiedzanie trum Żydowskie i synagoga Chewra Lomdei Misznajot, po uzgodnieniu, tel.: (0-14) 641 19 12, wstęp bezpłatny pl. ks. J. Skarbka 5, czynne: XI–II pn.–pt. 8.30–18.00, (wolne datki); www.turystyka.tarnow.pl III–X 8.30–20.00

9 2 TRASY TEMATYCZNE

Cerkiew w Szczawniku, fot. P. Witosławski

Szlakiem cerkwi łemkowskich Wycieczkę rozpoczynamy w Jaworkach – dziś części Szczawnicy. Jaworki oraz Rodzaj: trasa samochodowa Szlachtowa to najdalej na zachód wysunię- Szlakiem cerkwi łemkowskich Przebieg: Jaworki – Szlachtowa – Andrzejów- te miejsca dawnego osadnictwa rusińskie- ka – Milik – Szczawnik – Jastrzębik – Powroź- go w polskich Karpatach (w obu są muro- nik – Tylicz – Krynica Zdrój – Berest – Polana wane cerkwie). Właściwa Łemkowszczy zna – Kamianna – Brunary Wyżne – Uście Gor- zaczyna się na wschód od Wierchom- lickie – Hańczowa – Wysowa Zdrój – Kwia- li i Piwnicznej. W okolicy Krynicy zobaczy- toń – Skwirtne – Zdynia – Gładyszów – Pętna my ciekawe cerkwie w Andrzejówce (2. poł. – Bartne – Bodaki – Ropica Górna – Owczary XIX w., wewnątrz polichromia ornamental- – Nowy Sącz na z XIX/XX w.), Miliku (1 poł. XIX w., wyposażenie z XVIII–XIX w.), Szczawniku Górskie doliny Beskidów we wschodniej czę- ści Małopolski zamieszkiwali niegdyś licz- Cerkiew w Pętnej, fot. R. Baś nie rusińscy Łemkowie. Przybyli tu wzdłuż grzbietów karpackich głównie w XVI w., prowadząc gospodarkę pasterską i rolną. Wysiedleni po II wojnie światowej w ra- mach akcji „Wisła”, pozostawili po sobie wiele śladów ciekawej kultury, zwłaszcza łemkowskie cerkwie – prawdziwe perełki architektury drewnianej – charakteryzują- ce się szerszą nawą i zróżnicowaną wyso- kością trzech głównych części budynku, namiotowym, uskokowym dachem i bania- stami hełmami wież. Informacje o cerkwiach: www.malopolska.pl/szlak

10 2

(1. poł. XIX w., kompletny ikonostas z XVIII/ się festiwal kultury łemkowskiej „Łemkowska XIX w.), Jastrzębiku (1. poł. XIX w., ikonostas Watra”, na który zjeżdżają potomkowie Łem- z XVIII w.), Powroźniku (początek XVII w., ków z całego świata. Zjednoczenie Łemków wyposażenie z XVIII i XIX w.) i Tyliczu (po- (organizator „Łemkowskiej Watry”), Bielanka 41, tel.: łowa XVIII w., ikonostas również z XVIII w.). (0-18) 351 30 36, 352 70 45 W samej Krynicy trzeba odwiedzić muzeum Ponadto warto obejrzeć cerkwie w Bodakach Nikifora (Epifaniusza Drowniaka) – malarza (1934 r.), w Pętnej (1916 r.) i Ropicy (począ- samouka, z pochodzenia Łemka. Gale- tek XIX w.), a w XIX-wiecznej cerkwi w Bart- ria Sztuki Romanówka (muzeum Nikifora), Bulwa- nem – muzeum z kolekcją sztuki łemkowskiej. ry Dietla 19 wt.–nd. 10.00–13.00, 14.00–17.00, 7 zł, Ekspozycja w cerkwi (oddział Ośrodka Budownic- ulg. 5 zł, śr. bezpł. Przy szosie w kierunku Gry- twa Ludowego w Szymbarku), zwiedzanie po zgłoszeniu bowa warto zobaczyć dwie piękne cerkwie u p. J. Madzika, Bartne 25, tel.: (0-18) 351 84 56, 3 zł, – w Bereście (1842 r., bogate wyposażenie ulg. 2 zł, nd. bezpł. Szczególnie cenna jest cer- z XVII–XIX w.) i Polanach (1820 r., wyposaże- kiew w Owczarach z ok. 1653 r. nominowa- nie z XVI–XVIII w.), a stamtąd mamy 4 km do na do wpisu na Listę UNESCO w 2003 r. (we- Kamiannej – co roku organizowane są tu Tar- wnątrz zachowało się kompletne wyposa- gi Miodowe (na wiosnę i w jesieni). Dom żenie). Na koniec, w Nowym Sączu trzeba Pszczelarza, Kamianna 29, tel.: (0-18) 474 16 77. odwiedzić rozciągający się na powierzchni Szlakiem cerkwi łemkowskich Kolejne ciekawe cerkwie znajdują się w Bru- 10 h Sądecki Park Etnograﬁ czny z przykładami narach Wyżnych (1797 r.), Uściu Gorlickim budownictwa łemkowskiego, a także Muzeum (1786 r.), Hańczowej (1. poł. XIX w.) i uzdro- Okręgowe z kolekcją ikon i obrazami Nikifo- wisku Wysowa Zdrój. Po drodze zobaczy- ra. Sądecki Park Etnograﬁ czny, ul. Wieniawy Długo- my jeszcze cerkwie w Kwiatoniu (XVIII w., szowskiego 83b V–IX wt.–nd. 10.00–17.00, X–IV pn.–pt. zachowane kompletne wyposażenie cerkiew- 10.00–14.00, 10 zł, ulg. 6 zł, nd. bezpł., czas zwiedza- ne z XVIII i XIX w.) oraz Skwirtnem i Głady- nia ok. 3 godz.; Muzeum Okręgowe „Dom Gotycki”, szowie (obie z XIX w.). Na południe od Gła- ul. Lwowska 3, wt.–czw. 10.00–15.00, pt. 10.00–17.00, dyszowa, w Zdyni, co roku w lipcu odbywa sb. i nd. 9.00–14.30, 6 zł, ulg. 4 zł, nd. bezpł.

Cerkiew w Andrzejówce, fot. P. Klimek Cerkiew w Miliku, fot. P. Klimek

11 2 TRASY TEMATYCZNE

Pałac Arcybiskupi w Krakowie, fot. T. Warczak

Śladami Jana Pawła II rowania NMP, gdzie był chrzczony. Na samym rynku w 1999 r. we wzruszającym przemówie- Rodzaj: trasa samochodowa niu papież wspominał rodzinne miasto: W tym Śladami Jana Pawła II Pawła Śladami Jana Przebieg: Kraków – Wadowice – Kalwa- mieście, w Wadowicach wszystko się zaczęło. ria Zebrzydowska – Raciborowice – Niegowić I życie się zaczęło, i szkoła się zaczęła, i studia – Ludźmierz – Nowy Targ – Zakopane – Stary się zaczęły, i teatr się zaczął, i kapłaństwo się Sącz – Kraków zaczęło. Wadowice, dom rodzinny Ojca Świętego Jana Pawła II, ul. Kościelna 7 X–IV, wt.–nd. 9.00–12.00, Kraków i Małopolska to rodzinne strony 14.00–17.00, V–IX pn.–nd. 9.00–13.00, 14.00–18.00, Karola Wojtyły – papieża Jana Pawła II. Stąd wstęp bezpł.; www.wadowice.pl ruszył do Rzymu na konklawe, tu też najchęt- Wspaniałe wczesnobarokowe sanktuarium niej powracał we wspomnieniach i podczas i ciche Dróżki Kalwaryjskie z rozrzuco- wizyt duszpasterskich w ojczyźnie: Tu, na tej nymi wśród wzgórz beskidzkich kościół- ziemi się urodziłem. Tutaj, w Krakowie, spędzi- kami i kaplicami w Kalwarii Zebrzydow- łem większość lat mojego życia (...) Tutaj też skiej (13 km od Wadowic w stroną Kra- doznałem łaski powołania kapłańskiego (...). kowa drogą nr 52) – dziś znajdujące się Tutaj też, w Katedrze Wawelskiej, otrzymałem na Liście UNESCO – to jedno z najczęściej konsekrację biskupią. W Krakowie jest wiele odwiedzanych przez Karola Wojtyłę miejsc miejsc związanych z papieżem – najważniej- w Małopolsce. Jak sam wspominał, przyjeż- sze to pałac arcybiskupi, w którym mieszkał dżał tu już jako młody chłopiec z niedale- i widywał się z wiernymi podczas pielgrzy- kich Wadowic, a później jako ksiądz, biskup, mek do Krakowa (ul. Franciszkańska 3), oraz wreszcie papież, by w modlitewnym skupie- Sanktuarium Bożego Miłosierdzia w Łagiew- niu przemierzać samotnie drogę krzyżową. nikach. www.dci.diecezja.krakow.pl Zob. s. 6; www.kalwaria.ofm.pl Wadowice to rodzinne miasto Karola Wojty- Papież wspominał też Oświęcim, m.in. pod- ły. W domu, gdzie mieszkał, dziś jest niewiel- czas pielgrzymki w 1979 r.: Oświęcim jest roz- kie muzeum, a przy rynku stoi Bazylika Oﬁ a- rachunkiem z sumieniem ludzkości poprzez te

12 2 tablice, które świadczą o ofi arach, jakie ponio- Jana Pawła II, w Dolinie Chochołowskiej ze sły narody. Oświęcim jest miejscem, którego nie szlakiem papieskiej wędrówki tatrzańskiej, można tylko zwiedzać. Trzeba przy odwiedzi- w sanktuarium św. Brata Alberta na stokach nach pomyśleć z lękiem o tym, gdzie leżą gra- Krokwi ponad drogą z Kuźnic na Kalatówki nice nienawiści. Zob. s. 6. czy wreszcie w ukrytej w świerkowych borach Jako młody ksiądz, Karol Wojtyła spędzał kaplicy Matki Boskiej Śnieżnej na Wiktorów- wakacje w podkrakowskich Raciborowi- kach poniżej Rusinowej Polany, oddalonej cach. Tu w zacisznej okolicy, w parafi i przy o godzinę drogi leśnym szlakiem od szosy ślicznym, gotyckim kościółku fundacji Jana z Zakopanego na Wierch Poroniec i dalej, do Długosza, studiował dzieła św. Tomasza. Łysej Polany. www.zakopane.pl Wspominał te czasy tak: Wiele czasu spędzi- Inny zakątek Małopolski, który Karol Woj- łem w starym raciborowickim kościele (...). Wiele tyła często przemierzał, to Sądecczyzna. godzin przemedytowałem spacerując po cmen- Istotnym miejscem w tym regionie jest Sta- tarzu. Przywoziłem do Raciborowic także swój ry Sącz (dojazd z Nowego Targu drogą 969). warsztat studiów (...). Mieści się tu średniowieczny klasztor Klary- Kolejna miejscowość związana z Wielkim sek, założony przez św. Kingę, a na pobliskich Papieżem to Niegowić – oddalona o 24 km Błoniach, w miejscu, gdzie papież odprawiał od Krakowa. Tu młody wikary Karol Woj- mszę kanonizacyjną założycielki klasztoru, tyła został skierowany do swojej pierwszej stoi centrum pielgrzymkowe i ołtarz, przy II Pawła Śladami Jana pracy duszpasterskiej w miejscowej parafi i: którym papież odprawił mszę św. w 1999 r. Pamię tam, że (...) gdy przekraczałem granicę www.stary.sacz.pl parafi i w Niegowici, uklęknąłem i ucałowa łem ziemię. (...) I tak rozpoczęła się moja praca Małopolski Szlak Papieski dusz pasterska. imienia Jana Pawła II Podhale i góry – zarówno Beskidy, jak i Tatry Przebieg: Kraków – Kalwaria Zebrzydowska – to także ukochane miejsca Karola Wojty- – Wadowice – Groń Jana Pawła II – Leskowiec – Hucisko – Zawoja – Polica – przełęcz Krowiarki ły. Mówił: Człowiekowi potrzebne jest to pięk- – przełęcz Bory – Raba Wyżna – Nowy Targ – Tur- no krajobrazu – i dlatego też nic dziwnego, że bacz – Rzeki – Gorc – Ochotnica Dolna – Lubań ciągną tutaj ludzie z różnych stron Polski, a tak- – Krościenko – Przehyba – Stary Sącz że spoza Polski. W Ludźmierzu, oddalonym o 4 km na zachód Szlak pieszy, poświęcony pamięci Karola Wojty- ły – papieża Jana Pawła II, wiedzie przez tereny od Nowego Targu, pielgrzymował do Sank- jego wędrówek oraz do miejsc szczególnie z nim tuarium Matki Boskiej Królowej Podhala, związanych. Powstał dla uczczenia 25-lecia pon- zwanej „Gaździną Podhala”. W neogotyckim tyfi katu i upamiętnienia przejazdu papieża z Kra- kościele z 1877 r. zatrzymywał się przed fi gu- kowa do Starego Sącza w czerwcu 1999 r. Szlak rą Pani Ludźmierskiej, wyrzeźbioną w drew- poprowadzono wzdłuż istniejących znakowa- nych szlaków PTTK, na trasie znajdują się też nie w XV w. tablice informacyjne. Z Ludźmierza blisko już do Zakopanego – Szczegółowych informacji o szlaku udziela Cen- w którym w wielu miejscach możemy uczcić tralny Ośrodek Turystyki Górskiej PTTK, Kra- pamięć Wielkiego Papieża: w Sanktuarium ków, ul. Jagiellońska 6, tel.: (0-12) 422 28 40, [email protected], www.cotg.krakow.pl; Matki Boskiej Fatimskiej na Krzeptówkach, www.malopolska.pl/turystyka gdzie odbyła się msza papieska i stoi pomnik

13 2 W SERCU MAŁOPOLSKI

z gronostajem i Uniwersytetu Jagiellońskiego – naj- KRAKÓW starszej polskiej uczelni założonej w 1364 r. Nauki pobierali tu m.in.: Mikołaj Kopernik i Karol Wojtyła Dawna stolica Polski to obecnie centrum artystycz- – późniejszy papież Jan Paweł II. Skarbem uczelni ne i intelektualne regionu oraz jedno z najciekaw- jest biblioteka z największym księgozbiorem w Pol- szych dla turysty miejsc w Europie. W 1978 r. Kraków sce, a do najbardziej interesujących budynków nale- został wpisany na pierwszą Listę światowego dzie- ży Collegium Maius – jeden z niewielu zachowanych dzictwa kulturalnego i przyrodniczego UNESCO. Nie w Europie średniowiecznych obiektów uniwersytec- bez powodu zresztą – krakowskie Stare Miasto jest kich. Stąd droga wiedzie nas na Wawel, daw ną sie- swoistym muzeum urbanistycznym. Imponujący jest dzibę polskich władców, najliczniej odwiedzane średniowieczny Rynek – ser- muzeum w Polsce, gdzie ce miasta – większy od Pla- zobaczymy m.in. insygnia cu św. Piotra w Watykanie królewskie, relikwiarz św. i Placu św. Marka w Wene- Stanisława – patrona Polski, cji. W jego centrum stoją kolekcję ﬂ andryjskich gobeli- Sukiennice – dawne kra- nów, sztukę orientu, a w Ka- my kupieckie, kościółek św. tedrze Wawelskiej – sarkofa- Wojciecha z XI–XII w. – jeden gi królów i bohaterów naro- z najstarszych w mieście. Co dowych oraz największy godzinę na Rynku można Wawel, fot. Archiwum UMK w Polsce dzwon zwany Zyg- wysłuchać hejnału wygry- muntem. Nieco dalej rozcią- wanego przez trębacza z wieży Kościoła Mariac- ga się Kazimierz – dawna dzielnica żydowska, gro- kiego, na pamiątkę udaremnienia najazdu tatar- madząca zabytki dwóch kultur: najstarszą synagogę skiego na miasto. Wokół rynku zostały zachowane w Polsce tj. Starą i renensansowy cmentarz żydow- stare mury obronne z Barbakanem, Arsenałem i Bra- ski Remuh, a niedaleko nich chrześcijańskie kościoły mą Floriańską. Stąd tylko krok do Muzeum Czartory- św. Katarzyny i Bożego Ciała oraz klasztor oo. Pau- skich, ze słynnym obrazem Leonarda da Vinci Dama linów na Skałce.

Kraków z lotu ptaka, fot. Archiwum UMK

14 13,6–15 ºC utworzono sanatorium. Leczy się13,6–15 Leczysanatorium. utworzono ºC głębokościtemperaturagdziem, 200wynosi wiono stare maszyny górnicze. W kopalni, na wysta- Krakowskich,gdzie Żup Muzeum ne osób!).500 Możemyodwiedzićteż podziem- św.kaplicę(mieszczącąprzezKingi m.in. ry wie 2 km długości i prowadzi przez 22 komo- pra- ma turystyczna Trasa poziomach! ciu wieki wydrążono ok. 2 tys. komór na dziewię- latp.n.e., a historiakopalni sięga XIII w. Przez parkingi strzeżone). Sól warzono tu już 3,5 tys. ścisię przy ul. Daniłłowicza (w pobliżu liczne Z Krakowa udajemy się do się udajemy Krakowa Z sal, a nawet kaplic – unikat na skalę światową. świat wykutych w złożach soli korytarzy, szybów, Kopalnie soli w Wieliczce i Bochni to podziemny – NiepołomiceKraków Przebieg: ni –7h, obukopalń –10h Czas przejazdu: przy zwiedzaniu jednej kopal- Długość: 120km Rodzaj: trasa samochodowa Solny szlak nr 4. Głównewejście4.kopalni nrdo soli Kraków – Wieliczka – Bochnia Bochnia – Wieliczka – Kraków szosą Wieliczki

mie- tejszejkopalni soli Drogą nr 4 jedziemyDrogądo4km nr26 matyczne i narządów ruchu. alergię,oskrzelową,astmętam chorobyreu- mic do 75 nr drogąjedziemy Bochni Z zeum z kolekcją malarstwa polskiego. i mu- farę późnogotyckąobejrzeć też warto W sportowe.Bochni boisko jako i toryjnych (350 x 18 m) służy do celów rekreacyjno-sana- większa zachowana komora o nazwie Ważyn Tra ziemną kaplicę św. Kingi wydrążoną w 1747 r. połomic przez Wieliczkę wracamy do Krakowa. zamku wznosi się XIV-wiecznydencję kościół z dziedzińcem arkadowym w XIVw w.XVI w. i przebudowany Obok na renesansową rezy- 10.00–17.00, kościół otwarty wt.–nd. mice8.00–18.00. 10.00–14.00, wstęp 4 zł, S.ulg.Fischera, 2 Rynek zł,20, wt.–pt. nd. 10.00–16.00, bezpł.;–16.sb. 00 ind. co godzinę, wstęp 13 zł, Muzeum im. prof. pn.–pt. o 9.30, 11.30 i 15.30, sb. i nd. w godz. alni10.00 – po zgłoszeniu, tel.: (0-14) Bochnia615 36 36, 612 43 15: Wieliczka sa turystyczna ma długość ok. 2,5 km, a naj- .Atrakcją miasta jest zamek Informacje praktyczne , muzeum w zamku, pn.–pt. 9.00–17.00, sb. i nd. , kopalnia soli, ul. Solna 2, turyści indywidu- , Kopalnia soli – trasa turystyczna, zob. s. 7; fot. ArchiwumKopalniSoliwBochni KRAKÓW I OKOLICE zobaczymypod-m.in. Kopalnia soliwBochni, Bochni wzniesiony Niepoło- Niepoło- . W tu-. . Z Nie- 15 2 Solny szlak 2 2 W SERCU MAŁOPOLSKI Kraina Orlich Gniazd Kraina

Twierdza ojcowska, fot. M. Grychowski

Kraina Orlich Gniazd i idziemy w głąb doliny (szlak niebieski i czerwony). W trakcie wędrówki odnajdziemy liczne Rodzaj: trasa samochodowa głębokie wąwozy, doliny, strome turniczki i poje- Długość: 130 km dyncze skupiska rozrzuconych skałek. Ponadto Czas przejazdu: 7–8 h możemy podziwiać liczne jaskinie i kory tarze, Przebieg: Kraków – Ojcowski Park Narodowy których jest tu bez liku, a w nich kalcytowe sta- – Wysocice – Pieskowa Skała – Olkusz – Pustynia lagmity i stalaktyty. W Ojcowie turystów z pasją Błędowska – Racławice – Paczółtowice – Czerna poznawczą z pewnością zachwycą malownicze – Rudno – Kraków ruiny warowni z XIV w. z niewielką histo- ryczną ekspozycją muzealną oraz Muzeum Niedaleko Krakowa rozciąga się jedna z naj- Przyrodnicze Parku Narodowego i drew- bardziej malowniczych krain geograﬁ cznych niana kaplica Na Wodzie z 1901 r. , ustawio- w Polsce – Wyżyna Krakowsko-Częstochow- na na palach wbitych w dno rzeki. ska. W trakcie jednodniowej wycieczki można Z Ojcowa jedziemy na północ, w górę doliny, by zobaczyć malownicze skały wapienne w głębo- przez Skałę i Iwanowice Włościańskie dotrzeć kich wąwozach, ruiny twierdz – Orlich Gniazd, do Wysocic, gdzie zobaczymy prawdziwą perłę zabytkowe kościoły, fantastyczne zamczyska, polskiej architektury średniowiecznej: zacho- a nawet... pustynne piaski! wany w swej pierwotnej formie i nierekon- struowany (!) romański kościół typu obron- Wyruszamy z Krakowa szosą nr 94 w kierun- nego . Zbudowany z ciosów kamiennych, ku Olkusza. Za Jerzmanowicami, ok. 20 km od jednonawowy, z emporą zachodnią i kwadra- Krakowa, skręcamy w prawo do Ojcowa. Mija- tową wieżą obronną. W portalu południowym my po prawej wieś Sąspów i wjeżdżamy do doli- znajduje się rzeźbiony XIII-wieczny tympa- ny Prądnika – najpiękniejszej z podkrakowskich non, w niszy zewnętrznej ściany prezbiterium dolinek jurajskich, gdzie utworzono Ojcow- – posąg Matki Boskiej z Dzieciątkiem z XIII w., ski Park Narodowy . Zostawiamy samo- we wnętrzu – gotycka ambona oraz fragmenty chód w Ojcowie na parkingu nad Prądnikiem polichromii, w tym i romańskiej.

16 KRAKÓW I OKOLICE2

Z Wysocic wracamy do szosy nr 773, i podąża- Racławic, gdzie stoi XVI-wieczny drew- my nią, by po ok. 6 km za Skałą zobaczyć kilku- niany kościółek Narodzenia NMP . Oko- nastometrową skałę zwaną Maczugą Herkulesa ło 4 km dalej, zobaczymy piękny, drewniany . Zaraz za nią widać zachowany w nienaru- kościół Nawiedzenia NMP w Paczółtowi- szonej postaci renesansowy zamek w Pie- cach. Dalej jedziemy ok. 10 km przez Czerną skowej Skale z arkadowymi krużgankami wokół (barokowy klasztor Karmelitów z XVII w. dziedzińca (wewnątrz muzeum z kolekcją dzieł – sanktuarium maryjne) i Krzeszowice do sztuki). Dalej szosą nr 773 jedziemy przez Suło- Rudna. Do dzisiaj zachowały się tutaj spore szową, po 13 km skręcamy w główną drogę nr 94 fragmenty zamku Tęczyn z XIV w. – Orlego

(w prawo) i jedziemy w kierunku Olkusza (stare, Gniazda – na wzgórzu (411 m. n.p.m.) będą- Orlich Gniazd Kraina górnicze miasto; warto zobaczyć gotycki kościół cym w odległych czasach stożkiem czynnego św. Andrzeja z XIV w. obok rynku ). W pobli- wulkanu. Stąd rozpościera się piękny widok żu tego miasta znajduje się kolejne Orle Gniaz- na lasy Tenczyńskiego Parku Krajobrazowe- do na naszym szlaku – ruiny zamku w Rabsz- go. Z Rudna, drogą nr 79 przez Krzeszowice, tynie z przełomu XVI i XVII w. i Pustynia Błę- wracamy do Krakowa. dowska . To jedyna pustynia piaszczysta w tej części kontynentu. Niegdyś obserwowa- Informacje praktyczne no tu typowo pustynne zjawiska: wędrujące Ojców, Muzeum Ojcowskiego Parku Narodo- wydmy czy fatamorgany. Obecnie większa jej wego im. prof. W. Szafera V–X codz. 9.00–16.30, część jest zarośnięta, ale pozostały jeszcze duże XI–IV pn.–pt. 8.00–14.45, wstęp 2,14 zł, ulg. 1,07 fragmenty otwartych piasków (najlepiej zacho- zł, pn. bezpł., czas zwiedzania ok. ½ h; ruiny zamku wany widać ze wzgórza Dąbrówka ponad wsią IV–V, VIII–IX codz. 10.00–16.45, VI–VII 10.00–17.45, X 10.00–15.45, XI 10.00–14.45, wstęp 1,65 zł, ulg. Chechło – dojazd z Klucz drogą 791 na północ, 1,07 zł, czas zwiedzania ok. ½ h; Jaskinia Ciemna po ok. 3 km skręt w lewo, do Chechła). V–poł. X, codz. 11.00–17.15, wstęp 5,5 zł, ulg. 3,2 zł; Wracamy do Olkusza, skąd jedziemy 11 km zamek Pieskowa Skała wt.–czw. 9.00–15.00, pt. w stronę Krakowa szosą nr 94, by w Prze- 9.00–12.00, sb., nd. i święta: 10.00 –17.00, wstęp 10 zł, ulg. 7 zł, pt. bezpł., czas zwiedzania ok. 1 h. gini skręcić w prawo, w boczną drogę do

Zamek w Pieskowej Skale, fot. P. Klimek Ruiny zamku w Rudnie, fot. P. Klimek

17 2 W SERCU MAŁOPOLSKI

Wadowice, fot. T. Warczak Ku kalwaryjskim dróżkom kalwaryjskim Ku

Ku kalwaryjskim dróżkom ci, ekspozycje w obozowych barakach). Ze względu na drastyczność ekspozycji nie zaleca Rodzaj: trasa samochodowa się wizyt w muzeum dzieciom do 14 lat. Druga Długość: 155 km część muzeum obejmuje pozostałości właści- Czas przejazdu: 9–10 h wego obozu zagłady – Birkenau, w oddalonej Przebieg: Kraków – Oświęcim – Wygiełzów o 2 km Brzezince (rampa, na której odbywała – Wadowice – Kalwaria Zebrzydowska – Kra- się selekcja ludzi przeznaczonych na śmierć, ków pozostałości kremato riów i drewnianych bara- ków, pomnik pomordowanych). (Zob. też s. 6). Tym razem poznamy miejsca związane z histo- Oświęcim to nie tylko obóz – warto zobaczyć też rią najnowszą, której symbolem jest Auschwitz, książęcy zamek nad Sołą, zabytkowe kościoły ale i z nadzieją, jaką niósł w swym przesłaniu czy synagogę służącą celom sakralnym. papież Jan Paweł II, urodzony w Wadowicach i wielekroć modlący się w kalwaryjskim sank- Muzeum Auschwitz-Birkenau, fot. P. Witosławski tuarium. Życie mieszkańców tej ziemi poznamy, odwiedzając skansen w Wygiełzowie.

Z Krakowa jedziemy autostradą A4, a potem drogami nr 79 i 933, do Oświęcimia. Tutejszy obóz koncentracyjny, w którym w czasie II wojny światowej naziści dokonali eksterminacji wie- lonarodowościowej społeczności, w tym niemal 1 mln. Żydów, w 1947 r. został zamienio ny w największe światowe muzeum martyrolo- giczne – Państwowe Muzeum Auschwitz- Birkenau . Zwiedzamy obóz KL Auschwitz (sławna brama Arbeit macht frei, ściana śmier-

18 KRAKÓW I OKOLICE2

Z Oświęcimia drogą nr 44 jedziemy w kierunku Zatora, a potem szosą nr 781 do Babic, za którymi, po ok. 1 km stajemy przed skansenem w Wygieł- zowie. W Nadwiślańskim Parku Etnografi cznym zgromadzono obiekty prezentujące kulturę Krakowiaków Zachodnich (m.in. kościół z Ry- czowa, karczma, spichlerz dworski, modrzewio- wy dwór szlachecki rodziny Bzowskich z Dro- ginii). W pobliżu obejrzymy też zamek Lipowiec. Wracamy do Zatora (warto zobaczyć gotycki kościół przy rynku obok przebudowa- nego zamku książęcego i spróbować karpia po zatorsku) i jedziemy 17 km szosą nr 28 do Wadowic. Tu, w rodzinnym mieście Karola Misterium Męki Pańskiej, fot. P. Mierniczak Ku kalwaryjskim dróżkom kalwaryjskim Ku Wojtyły trzeba odwiedzić jego dom rodzinny (jest tu nieduże muzeum) i Bazylikę Ofi aro- Informacje praktyczne wania NMP w rynku . Więcej zob. s. 12. Oświęcim, Państwowe Muzeum Auschwitz-Bir- Z Wadowic drogą nr 52 ruszamy w kierunku Kra- kenau, zob. s. 6; Centrum Żydowskie i Synago- kowa i po 13 km stajemy w Kalwarii Zebrzy- ga Chewra Lomdei Misznajot, pl. ks. J. Skarbka dowskiej. Tu znajduje się sanktuarium Męki Pań- 5, XI–II pn.–pt. 8.30–18.00, III–X 8.30–20.00; skiej i Matki Boskiej – jeden z najważniejszych Wygiełzów, Nadwiślański Park Etnografi czny, polskich ośrodków pielgrzymkowych założony VII–VIII codz. 8.00–18.00, w innych miesiącach: 8.00–15.00, wstęp 4 zł, ulg. 3 zł, czas zwiedza- w 1600 r. oraz zespół tzw. Dróżek Kalwaryjskich, nia ok. 1 h; zamek Lipowiec – te same godziny symbolizujących jerozolimską Drogę Krzyżową. otwarcia, wstęp 4,40 zł, ulg. 2 zł, czas zwiedzania Kalwaryjskie sanktuarium wpisane jest na Listę ok. ½ h; Wadowice, dom rodzinny Ojca Świętego UNESCO. Więcej zob. s. 6. Z Kalwarii wracamy Jana Pawła II, zob. s.12; Kalwaria Zebrzydowska, furta klasztoru, zob. s. 6. do Krakowa (drogą nr 52 i nr 7).

Kalwaria Zebrzydowska – sanktuarium, fot. J. Witaliński

19 2 W SERCU MAŁOPOLSKI

Opactwo Benedyktynów w Tyńcu, fot. E. Fiutowski

Rowerem dookoła Tyńca i Bielan Co warto zobaczyć na tej trasie? W prawo od drogi z Toń do Pękowic między ogródka- Rodzaj: trasa rowerowa mi działkowymi ukryty jest fort Pękowice ,

Rowerem dookoła Tyńca i Bielan Tyńca Rowerem dookoła Długość: ok. 65 km a po lewej – niedostępny fort Tonie . Czas przejazdu: 6–7 h W Giebułtowie znajduje się kościółek para- Przebieg: Kraków (pętla autobusowa na Nowym ﬁ alny , późnogotycki, z końca XVI w., z re- Kleparzu) – ul. Wrocławska – ul. Łokietka – Pęko- nesansowym portalem i polichromią z 1616 r. wice – Giebułtów – Modlnica – Modlniczka – Rzą- Modlnica szczyci się drewnianym kościołem ska – szosa nr 79 do skrzyżowania z drogą 774 z poł. XVI w. z barokową, murowaną kapli- – Skała Kmity – Dolina Grzybowska – Kleszczów cą grobową. Naprzeciwko, w sta rym parku, stoi – Brzoskwinia – Dolina Brzoskwini – Chrosna – malowniczy, klasycystyczny dwór z XVIII w. . Skałki – Dolina Mnikowska – Mników – Chole- Rezer wat „Skała Kmity” obejmuje wapienną rzyn – Kryspinów – Bielany – klasztor Kamedułów skałę, wyrastającą ze stromego zbocza krót- na Bielanach – ul. Księcia Józefa – ul. Mirowska kiego przełomu Rudawy między Zabierzowem – stopień wodny Kościuszko – ul. Bole sława Śmia- a Szczyglicami. Rezerwat „Dolina Mnikowska” łego – Tyniec – klasztor Benedyktynów w Tyńcu to krasowy wąwóz z pięknymi formacjami – ul. Promowa – tor kajakowy pod stopniem skalnymi na zboczach, które możemy podzi- Kościuszko – ścieżka rowerowa wałem Wisły wiać, wędrując szlakiem turystycznym dnem – Bodzów – Pychowice – ul. Tyniecka – Kraków doliny wzdłuż rzeki Sanki. W gorące letnie (Rondo Grunwaldzkie) dni zaprasza strzeżone kąpielisko nad Zale- wem Kryspinowskim. Klasztor Kamedułów na Przyjemna, łatwa trasa rowerowa, wiodąca przez Bielanach to cenny zabytek manierystycz- malownicze okolice Krakowa obok bardzo cieka- no-barokowy z pocz. XVII w., pięknie położo- wych zabytków – klasztorów na Bielanach i w Tyń- ny na wzgórzu w Lesie Wolskim. Tyniec sły- cu oraz licznych ciekawostek przyrodniczych. Wie- nie dzięki założonemu w XI w. opactwu Bene- dzie w większości drogami asfaltowymi, jednak dyktynów . Obecne zabudowania klasztorne o małym natężeniu ruchu samochodowego. pochodzą głównie z XVII i XVIII w.

20 KRAKÓW I OKOLICE 2 Rowerem dookoła Tyńca i Bielan Tyńca Rowerem dookoła

21 2 W SERCU MAŁOPOLSKI

Miejsce, które warto zobaczyć to m.in. rezerwat Rowerem przez Jurę „Dolina Bolechowicka” . Obejmuje on krót- ki wąwóz, którego wylot ujęty jest w wapienne Rodzaj: trasa rowerowa turnie, wysokie na kilkadziesiąt metrów, zwa- Długość: ok. 55 km ne Bramą Bolechowicką. W Karniowicach moż- Czas przejazdu: 8–9 h na zobaczyć ładny barokowy dworek z XVIII w. Przebieg: Kraków (pętla tramwajowa w Brono- , kryty gontowym dachem. Dolina Kobylań- wicach Nowych) – czerwony szlak rowerowy do ska jest jedną z najbardziej skalistych dolinek Mydlnik – ul. Balicka – Szczyglice – Zabierzów (sta- podkrakowskich, ze skałami uformowanymi cja PKP) – zielony szlak rowerowy do Bolechowic – w fantazyjne kształty. To także ulubione miej- Brama Bolechowicka – Karniowice – Gaj Kraniow- sce wspinaczy, podobnie jak Dolina Będkow- ski – czerwony szlak rowerowy do Doliny Kobylań- ska chętnie odwiedzana przez fanów wspi- skiej – Kobylany – czerwony szlak rowerowy do naczki, z najwyższą na Jurze skałą, zwaną Doliny Będkowskiej – Jaskinia Nietoperzowa – czer- Sokolicą . W górnej części doliny możemy wony szlak rowerowy przez Bębło do Wierzcho- zwiedzić Jaskinię Nietoperzową , długą na wia i Jaskini Wierzchowskiej – Bębło – szosa nr 94 kilkaset metrów. Zwiedzanie z dyżurującym przy – Murownia – Ojców (zamkniętą dla ruchu samo- jaskini przewodnikiem, wstęp 6 zł, ulgowy 5 zł. Jeszcze

Rowerem przez Jurę chodowego drogą przez Wąwóz Korytnia) – Dolina ciekawsza jest kolejna jaskinia – Wierzchowska Prądnika – Korzkiew – Zielonki – Kraków Górna , z licznymi formami naciekowymi. Czynna codziennie – wejścia co godzinę, IV i IX–X Ta malownicza trasa pozwala odwiedzić naj- 9.00–16.00, V–VIII 9.00–17.00, XI 9.00–15.00, XII–III sb. piękniejsze wąwozy jurajskie w okolicach Krako- i nd. 10.00–15.00, zwiedzanie tylko z przewodnikiem, bilet wa oraz dwie ciekawe jaskinie. Miłośnicy histo- 12 zł, ulgowy 10 zł, czas zwiedzania ok. 50 min. Atrak- rii mogą odwiedzić zamki w Ojcowie i Korzkwi cje Ojcowa – zob. s. 16. W Korzkwi jest niewiel- oraz kilka innych zabytków. Trasa jest krótsza od ki zamek rycerski , odbudowany w ostatnich poprzedniej, ale bardziej wymagająca – dłuższe latach, oraz późnogotycko-barokowy kościół odcinki bez asfaltu, strome podjazdy i zjazdy. z pocz. XVII w.

Jura to raj dla rowerzystów, fot. P. Panczakiewicz Rowerem wokół Krakowa Poza opisanymi wyżej dwoma trasami w okolicach Krakowa jest wiele wyznaczonych szla- ków rowerowych, szczególnie w malowni- czej okolicy Ojcowskiego Parku Narodowego i Parku Krajobrazowego Dolinek Podkrakow- skich. Do przejażdżek rowerowych zachęca- ją asfaltowe dróżki w lasach koło Krzeszo- wic oraz w Puszczy Niepołomickiej. Prawdzi- wą mekką miłośników jazdy terenowej jest góra Chełm nad Myślenicami, w okolicy któ- rej wyznaczono ok. 30 km trudnych tras gór- skich, w tym wyczynową trasę do downhillu. Myślenickie Towarzystwo Cyklistów, www.dh- zone.com/mtc

22 KRAKÓW I OKOLICE 2

dego miłośnika jeździectwa wspaniałą przygo- Pieszo dą będzie pokonanie 6-dniowego Transjuraj- Okolice Krakowa można poznawać w czasie skiego Szlaku Konnego, przecinającego Jurę przyjemnych spacerów i wycieczek pieszych Krakowsko-Częstochowską. Szlak, liczący 150 – odnalezienie drogi ułatwiają dziesiątki zna- km, zaczyna się przy Stadninie Koni Huculskich kowanych szlaków turystycznych, które pro- w Nielepicach i przez najbardziej malownicze wadzą przez najpiękniejsze i najbardziej inte- zakątki jury wiedzie aż pod Częstochowę. Nie- resujące miejsca. które z wymienionych poniżej ośrodków jazdy Wycieczki piesze w granicach miasta. Liczne szlaki konnej proponują organizację kilkudniowych przecinają położony w zachodniej części Kra- rajdów konnych właśnie tym szlakiem. kowa Las Wolski (najciekawsze miejsca to Więcej informacji: gtj.pttk.pl/p_09_szlaki_juraj- rezerwat „Panieńskie Skały” z malowniczymi ski.html; stadniny na szlaku konnym Jury Krakowsko- skałkami wapiennymi, widokowy Kopiec Józe- Częstochowskiej: Stadnina Koni Huculskich – Gospo- fa Piłsudskiego, Ogród Zoologiczny, zabytkowy darstwo Rolno-Hodowlane, Nielepice 196, tel.: (0-12) klasztor Kamedułów na Bielanach). Doskona- 283 87 26, e-mail: www.konna.malopolska.pl; Gajów- łe miejsce na dłuższe spacery to okolice Tyń- ka, Jarosław Wojkowski, Trzebinia-Gaj, ul. Płocka 6, tel.: ca (malownicze wzgórza, rezerwat Skołczan- (0-32) 711 84 27; Kontur, Kazimierz i Jolanta Kocjan, ka, położone na skalistej górze ponad Wisłą Małobodz, ul. Laskowska 17, tel.: (0-32) 642 47 62, opactwo Benedyktynów). 0 602 289 472. Wycieczki piesze poza Krakowem. Najciekaw- sze są spacery w Ojcowskim Parku Narodo- Wycieczki przyrodnicze wym. Możemy odwiedzić Jaskinię Ciemną, W okolicach Krakowa znajdziemy wiele bar- Grotę Łokietka, Muzeum Ojcowskiego Par- dzo atrakcyjnych przyrodniczo miejsc, gdzie ku Narodowego i ruiny zamku. Żółtym szla- można obserwować życie rzadkich gatunków kiem można dojść przez Dolinę Sąspowską zwierząt oraz podziwiać niezwykłe rośliny i Sąspów do zamku w Pieskowej Skale lub w ich naturalnym środowisku. przejść niebieskim szlakiem z Ojcowa do Miejsca obserwacji. Wspaniałe warunki do Doliny Będkowskiej. Inne trasy wiodą przez obserwacji ptaków panują w pobliżu Oświę- Wycieczki przyrodnicze W siodle | Pieszo | Park Krajobrazowy Dolinek Podkrakowskich cimia, Brzeszcz, a zwłaszcza Zatora, są tu ze słynnym z powodu skalnej bramy Wąwo- bowiem rozległe stawy rybne tzw. Dolina zem Bolechowickim czy Dolinę Kluczwody Karpia. Co roku, zwłaszcza w okresie prze- (w jej górnym odcinku wejście do ciekawej lotów, możemy zobaczyć rzadkie gatunki jaskini – Wierzchowskiej Górnej). ptaków (np. perkoza dwuczubego, bączka). Nawet w Krakowie dostrzeżemy wiele pta- W siodle ków, typowych dla podmokłych łąk. Spo- W okolicach Krakowa znajdziemy doskonałe tkać je można na rozległych terenach otwar- stadniny z licznymi wierzchowcami. Usytu- tych między Toniami a szosą nr 94, a nawet owane najczęściej na skraju rozległych tere- w Nowej Hucie, kilkaset metrów od ruchliwe- nów otwartych, ale i w pobliżu lasów, z licz- go Placu Centralnego. Ciekawy jest kompleks nymi wyznaczonymi ścieżkami i dróżkami do łąk w Kostrzu, wzdłuż ul. Tynieckiej – moż- jazdy, dają znakomitą możliwość aktywnego na tam spotkać interesujące gatunki ptaków wypoczynku w kontakcie z przyrodą. Dla każ- (np. kokoszkę) oraz rzadkie rośliny (np. goź-

23 2 W SERCU MAŁOPOLSKI

dzika pysznego). Więcej na temat obserwacji Na nartach ptaków w okolicach Zatora na stronie: www.ptakista- Choć najważniejsze stacje narciarskie wowzatorskich.net.pl w Małopolsce są znacznie oddalone od Jeśli chcemy zobaczyć bobrowe żeremia i ta- Krakowa, jednak w pobliżu stolicy regionu my, musimy udać się do Puszczy Dulowskiej, amatorzy białego szaleństwa także znajdą leżącej między Krzeszowicami a Trzebinią, coś dla siebie. W położonym zaledwie 20 km na południe od szosy nr 79. Drugi interesu- na południe od Krakowa Sieprawiu dzia- jący kompleks lasów w okolicach Krakowa ła nowa stacja narciarska. Jest tutaj 6 wy- to Puszcza Niepołomicka. Najlepiej pozna- ciągów o długości 80–350 m, przy różnicy wać ją wiosną – na dnie lasu podziwiać moż- wzniesień sięgającej 60 m. Wszystkie sto- na całe dywany kwiatów, nie ma też wtedy ki są oświetlone, a w razie potrzeby sztucz- dokuczliwych komarów. Jest tam kilka rezer- nie naśnieżane. Dodatkową atrakcją – przy- watów przyrody – najciekawszy to Wiślisko ciągającą fanów snowboardu – jest jedyny Kobyle koło Ispiny z pięknymi starorzecza- w Polsce pełnowymiarowy half-pipe. mi wiślanymi. Poza tym puszcza jest osto- W trochę większej odległości od miasta leżą ją wielu rzadkich ptaków z orlikami krzy- kolejne miejscowości, gdzie zimą ściągają kliwym i grubodziobym na czele, natomiast narciarze. W Kasinie Wielkiej (ok. 45 km na w samym jej sercu jest specjalny zamknięty południe od Krakowa, przy drodze nr 964 ośrodek hodowli żubrów. z Wieliczki do Mszany Dolnej) – wyciąg Miłośnicy dzikiej przyrody nie mogą pomi- orczykowy z trasą dla średniozaawanso-

Na nartach nąć Ojcowskiego Parku Narodowego – naj- wanych narciarzy (1100 m, 290 m różnicy ciekawsze są tu rosnące na skałkach liczne wzniesień). Na zboczach góry Kamionna, rośliny ciepłolubne – aż 200 gatunków. Może przy drodze nr 965 z Bochni do Limanowej, uda się dostrzec nietoperza (występuje tu ok. 65 km od Krakowa znajduje się stacja 17 gatunków) lub bardzo rzadkiego bocia- narciarska Kamionna–Laskowa – na narcia- na czarnego. Więcej informacji na stronie rzy czeka 5 wyciągów o długości 160–1250 m www.opn.pan.krakow.pl i 2 km trasy zjazdowej i różnicy wzniesień 300 m (łatwej i średnio trudnej). Także ok. Wspinaczka skalna na Jurze, fot. T. Ostrowski 65 km od Krakowa, za Mszaną Dolną, jest wyciąg krzesełkowy w Koninkach na górze Tobołów (dł. 1200 m, 230 m różnicy wznie- sień, dodatkowo 3 wyciągi orczykowe, dł. 250–330 m i 45–105 m różnicy wzniesień). Kilka wyciągów jest w Rabce, oddalonej o ok. 65 km od Krakowa, a także w Lu- bomierzu oraz Szczawie. Więcej informacji na stronach: www.malopolska.pl/turystyka oraz: Siepraw: www.siepraw-ski.pl, Kasina Wielka: www.bsn.pl, Kamionna–Laskowa: www.laskowa- ski.pl, Rabka–Maciejowa: www.maciejowa-ski.com

24 ZAKOPANE I PODHALE2

Zakopane wita gości o każdej porze roku, nawet ZAKOPANE gdy pogoda nie dopisuje. Wtedy czeka na nas wiele restauracji i kawiarni, szczególnie przy Zakopane to górska stolica Polski, centrum sławnej, głównej ulicy miasta – Krupówkach, aktywnego wypoczynku i rekreacji – położone gdzie koniecznie trzeba spróbować podha- w cieniu Tatr, pod majestatycznym, zwieńczo- lańskich przysmaków, szczególnie owczych nym krzyżem, Giewontem, zaprasza zarówno serów: oscypka i bundzu. Wieczorem zaprasza- latem, jak i zimą. Z Zakopanego można udać się ją liczne kluby i dyskoteki. Znajdą się też atrak- zarówno na krótkie, piękne spacery w malow- cje dla amatorów bardziej wyszukanej rozryw- nicze tatrzańskie doliny, jak i na długie górskie ki – Teatr im. Witkacego, Muzeum Tatrzańskie wędrówki aż po skaliste wierzchołki gór. Zimą z bogatą kolekcją etnograﬁ czną, prezentującą także nie będziemy się nudzić – sławne tra- kulturę górali podhalańskich, oraz wiele mniej- sy z Kasprowego Wierchu, gdzie śnieg niekie- szych muzeów, poświęconych pamięci sławnych dy leży aż do maja, to prawdziwe wyzwanie dla ludzi, związanych niegdyś z miastem i Tatrami: narciarzy. Na mniej wprawnych amatorów bia- Kornelowi Makuszyńskiemu, Janowi Kasprowi- łego szaleństwa czekają dziesiątki łatwiejszych czowi i innym. stoków, gdzie nawet zupełnie początkujący pod okiem doświadczonych instruktorów mogą sta- wiać pierwsze narciarskie kroki. Informacje praktyczne Sławę Zakopanemu przyniósł m.in. zamieszkały Muzeum Tatrzańskie, gmach główny, ul. Krupów- ki 10, tel.: (0-18) 20 152 05, www.muzeumtatrzan- tutaj od 1890 r. Stanisław Witkiewicz – ojciec Wit- skie.com.pl, [email protected], kacego. Zafascynowany architekturą i ornamen- wt.–sb. 9.00–17.00, nd. 9.00–15.00, wstęp 4,28 tyką podhalańskiego budownictwa, wykorzystał zł, ulg. 3,21 zł; Muzeum im. Kornela Makuszyń- je, tworząc podwaliny nowatorskiego i unikalne- skiego, ul. Tetmajera 15, tel.: (0-18) 20 122 63, śr.– go stylu zakopiańskiego. Najpiękniejsze budowle nd. 9.00–15.00; Muzeum Jana Kasprowicza, Haren- da 12A, tel.: (0-18) 20 68 426, wt.–nd. 10.00–15.15; w tym stylu to kaplica w Jaszczurówce, wille Pod www.zakopane.pl Jedlami, Oksza i Koliba.

Tatry , fot. M. Grychowski

25 2 WSZYSTKO, CO KOCHASZ W GÓRACH Wokół Babiej Góry – królowej Beskidów Wokół Chochołów, fot. M. Grychowski

niegdyś wyglądały góralskie wsie, zarów- no podhalańskie, jak orawskie i beskidzkie. Na trasie ujrzymy nie tylko atrakcyjne zabytki budownictwa drewnianego, ale też piękne widoki, górskie drogi oraz skansen orawski w Zubrzycy Górnej i... skansen taboru kolejowego w Chabówce.

Z Zakopanego jedziemy drogą nr 958 przez Kościelisko i Witów do niezwykłej wsi – żywego skansenu – Chochołowa. To jedy- ne miejsce, gdzie możemy zobaczyć, jak jeszcze przed kilkudziesięciu laty wyglą- dała większość góralskich wsi na Podhalu. Wokół Babiej Góry Wzdłuż drogi stoją wybudowane z jodłowych – królowej Beskidów bali, kryte gontem chaty (najciekawsza jest „Chałupa z jednej jedli” pani Anny Stryculi Rodzaj: trasa samochodowa z końca XIX w., ze ścianą frontową z jedne- Długość: 179 km go ogromnego pnia jodłowego ). W jednej Czas przejazdu: 8–9 h z chat urządzono Muzeum Powstania Cho- Przebieg: Zakopane – Chochołów – Orawka chołowskiego (prezentuje pamiątki zwią- – Zubrzyca Górna – Zawoja – Sucha Beskidz- zane z powstaniem z 1846 r. oraz wnętrze ka – Rabka – Zakopane tradycyjnej chałupy góralskiej). 9 km za Cho- chołowem, w Czarnym Dunajcu, skręcamy Orawa i Podhale kryją niejedną niespodziankę w lewo, w szosę 957 do Jabłonki, a stamtąd – dzięki wycieczce do podnóży wyniosłej Babiej szosą nr 7 jedziemy 4 km do Orawki, słynącej Góry (1725 m n.p.m.), możemy zobaczyć, jak z drewnianego, krytego gontem kościoła św.

26 ZAKOPANE I PODHALE 2

Jana Chrzciciela . Świątynia zbudowana z baniastymi hełmami wieży i sygnaturki (we- w XVII w. wyróżnia się strzelistym szczytem wnątrz Muzeum Regionalne im. Władysława wieży oraz urokliwym wnętrzem z cenną Orkana z największą w Polsce kolekcją polichromią z XVII i XVIII w. Z Orawki wra- góralskich świątków). camy do Jabłonki, skąd drogą nr 957 jedziemy Z Rabki jedziemy do Chabówki, gdzie przy do Orawskiego Parku Etnograﬁ cznego stacji kolejowej znajduje się skansen taboru w Zubrzycy Górnej. W skansenie zobaczymy kolejowego . Potężne parowozy, wagony zabytki architektury drewnianej z wyposaże- i inne pojazdy szynowe to prawdziwa gratka niem wnętrz z terenów polskiej Orawy i m.in. dla fanów techniki. Z Chabówki wyjeżdżamy rękodzieło ludowe. Najcenniejsze obiekty to: na „zakopiankę” – drogę nr 47 i przez Nowy dwór Moniaków z XVII–XVIII w. oraz chata Targ wracamy do Zakopanego. F. Kota z XIX w. Zabudowania znajdują się w malowniczym parku ze starodrzewiem. Wokół Babiej Góry – królowej Beskidów Wokół Od skansenu droga pnie się na Przełęcz Kro- wiarki (986 m n.p.m.), skąd zjeżdżamy ser- Informacje praktyczne pentynami przez lasy Babiogórskiego Par- Chochołów 75, Muzeum Powstania Chocho- ku Narodowego do Zawoi – jednej w najdłuż- łowskiego, śr.–nd.10.00–14.00, wstęp 4,28 zł, szych w Polsce wsi. Zawoja słynie ze swoich ulg. 3,21 zł; Zubrzyca Górna, Orawski Park zalet krajoznawczych, tu też co roku orga- Etnograficzny, V–IX codz. 8.30–17.00, X–IV 8.30–14.30, 7 zł, ulg. 5 zł; Zawoja, Skansen im. nizowane są zawody psich zaprzęgów . J. Żaka, zwiedzanie po uzgodnieniu, tel. (pn.–pt. W przysiółku Markowa (na skrzyżowaniu 9.00–13.00): (0-33) 874 36 70; Sucha Beskidz- w Zawoi-Widłach w lewo, 2 km dalej ponow- ka, Galeria Sztuki Zamek pn.–sb. 9.00–16.00; nie w lewo) zobaczymy niewielki Skansen im. Rabka, Muzeum im. Władysława Orkana czyn- Józefa Żaka (budownictwo i kultura mate- ne codziennie (prócz wtorków) w godz. 9.00– rialna górali Babiogórców) i północne zbo- 16.00, wstęp 6 zł, ulg. 4 zł; Chabówka, Skansen Taboru Kolejowego czynny codziennie od 7.00 cza Babiej Góry. do zmroku, wstęp 4 zł, ulg. 2 zł. Z Zawoi, drogami nr 957 i 28, jedziemy przez Maków Podhalański do Suchej Beskidz- kiej. W centrum miasteczka stoi drewniana Wnętrze kościoła w Orawce, fot. P. Klimek karczma Rzym z 2. poł. XVIII w. z malowniczymi podcieniami (wewnątrz restauracja regionalna), zaś przy drodze w kierunku Wado wic – zamek z renesansowymi kruż- gankami dziedzińca, zwany „Małym Wawe- lem”, wybudowany w XVI w. i rozbudowany w XVII (wewnątrz m.in. muzeum zabytko- wych wnętrz). Z Suchej Beskidziej szosą nr 28 jedziemy do Rabki (znane uzdrowisko dziecięce, gdzie przyznaje się co roku Order Uśmiechu). Przy moście nad Rabą wznosi się drewniany kościół św. Marii Magdaleny z 1606 r.

27 2 WSZYSTKO, CO KOCHASZ W GÓRACH Ku przełomowi Dunajca Ku

Przełom Dunajca, fot. Archiwum UMWM

Ku przełomowi Dunajca możemy spróbować tradycyjnych owczych serów – bundzu i wędzonego oscypka lub Rodzaj: trasa samochodowa napić się żentycy. Długość: ok. 140 km W Nowym Targu wybieramy drogę nr 49, Czas przejazdu: 8–9 h a 2 km dalej, szosę nr 969 do Krościenka. Przebieg: Zakopane – Dębno Podhalań- Po 9 km niewielka droga w prawo zaprowa- skie – Niedzica – przełom Dunajca – Łopusz- dzi nas do centrum Dębna Podhalańskie- na – Zakopane go, gdzie spostrzeżemy kościół św. Micha- ła Archanioła wpisany na Listę UNESCO Wycieczka w Pieniny i spływ przełomem Dunajca w 2003 r. (zob. s. 7). to emocjonujące przeżycie – górska rzeka prze- Wyjeżdżamy z Dębna, kierując się na połu- dziera się między przegradzającymi jej drogę dnie, do Niedzicy. Niedługo potem przejeż- zespołami wapiennych skał, przy których ﬂ isac- dżamy przez Frydman – założony przez kolo- kie łodzie wyglądają jak zapałki. A i zabytki, które nistów niemieckich w XIII w. Pozostawili oni możemy zobaczyć po drodze, są nie mniej pięk- po sobie m.in. oryginalną nazwę wsi i gotyc- ne: wpisany na Listę UNESCO kościółek w Dębnie ki, murowany kościół z bogatym wystrojem Podhalańskim czy wyniosły zamek w Niedzicy. barokowym – od zewnątrz wyróżnia się wyso- ką wieżą z renesansową attyką, całość otacza Opuszczamy Zakopane drogą nr 47 i dojeż- murek z bramkami z cebulastymi hełmami. dżamy do Nowego Targu (cmentarny kościół W pobliżu kościoła stoi przebudowany rene- św. Anny z XV w., murowany kościół św. Kata- sansowy kasztel rycerski z XVI w. . rzyny obok rynku ). Jeśli znajdziemy się tu Z Frydmanu, drogą nad brzegiem Jeziora z końcem wakacji, traﬁ my na Jarmark Podha- Czorsztyńskiego przez Felsztyn, docieramy lański (zawsze w czwartek) – to znakomi- do zamku w Niedzicy zwanego Dunajcem ta okazja, by poznać podhalańskie tra dycyjne . Wybudowano go po 1325 r. z polecenia rzemiosło i kupić wyroby góralskiego ręko- króla węgierskiego, a rozbudowano w XV dzieła, kuśnierstwa i kaletnictwa. Zawsze też i XVI w. Z zamku rozpościera się wspaniały

28 ZAKOPANE I PODHALE 2 widok na Jezioro Czorsztyńskie i ruiny zamku Po spływie wracamy do Zakopanego, Dro- w Czorsztynie (wewnątrz: muzeum wnętrz gami 969 i 47 przejeżdżając m.in. przez zamkowych i dom pracy twórczej). Łopuszną. Tu, wśród starych drzew, stoi Zjeżdżamy w dół obok zapory spiętrzają- drewniany kościółek z ok. 1500 r. (w jego cej Dunajec w Jezioro Czorsztyńskie, potem wnętrzu późnogotycki tryptyk z ok. 1460 r.), wzdłuż brzegów mniejszego zaporowego Jezio- a w pobliżu znajduje się zabytkowy drewnia- ra Sromowieckiego, a za zaporą skręcamy do ny dwór Tetmajerów z lat 1787–90. W jego Sromowców Wyżnych. Na przeciwnym krań- wnętrzu znajduje się Muzeum Kultury Szla- cu wsi (Sromowce Wyżne Kąty) wybudowana checkiej, gdzie zobaczymy jak niegdyś żyła została przystań ﬂ isacka, skąd rozpoczy nają się drobna szlachta małopolska.

spływy Dunajcem – jedna z największych przełomowi Dunajca Ku atrakcji turystycznych w Polsce. Naj piękniejsze zabytki Pienin podziwiamy płynąc przełomem Informacje praktyczne Dunajca na oryginalnych tratwach. Spływ ma Dębno, kościół św. Michała, pn.–pt. 9.00– ponad 160-letnią tradycję, w jego trakcie moż- 12.00, 14.00–16.30, sb. 9.00–12.00; Nie- na oglądać wapienne urwiska dochodzące do dzica, muzeum zamkowe, V–VIII pn.–pt. 9.00–19.00, sb. i nd. 9.00–17.00, IX codzien- 300 m wysokości oraz bogatą faunę i ﬂ orę Pie- nie: 9.00–17.00, X–IV codziennie: 9.00–16.00, nińskiego Parku Narodowego. Spływ kończy się wstęp 6 zł, ulg. 4 zł; spływ Dunajcem – Polskie w Szczawnicy (długość trasy ok. 18 km, czas Stowarzyszenie Flisaków Pienińskich: www.fli- trwania spływu ok. 2 godz. 15 min) lub Krościen- sacy.com.pl, tel.: (0-18) 262 97 21, spływy od ku (długość trasy ok. 23 km, czas trwania spły- przystani Sromowce Wyżne-Kąty do Szczaw- nicy – 39 zł, dzieci do 10 lat 19,5 zł; i do Kro- wu ok. 2 godz. 45 min). Przy przystani w Sro- ścienka – 44 zł, dzieci do 10 l. 24 zł, kasa czyn- mowcach znajduje się parking, na którym moż- na w IV codz. 9.00–16.00, V–VIII 8.30–17.00, na zostawić samochód i po spływie wrócić po IX 8.30–16.00, X 9.00–15.00; Łopuszna, niego minibusem z Krościenka lub Szczawnicy. Muzeum Kultury Szlacheckiej, VI–VIII śr.–nd. Uwaga! Spływy są organizowane od 1 kwietnia 10.00–18.00, IX–V 10.00–16.00, wstęp 4,28 zł, ulg. 3,21 zł. do 31 października.

Czorsztyn i Niedzica, fot. Archiwum POT

29 2 WSZYSTKO, CO KOCHASZ W GÓRACH

Z Łopusznej jedziemy przez Harklową (drewniany kościół gotycki z ok. 1500 r.) do wsi Frydman – gdzie zobaczymy gotycki, murowany kościół i renesansowy kasztel rycer ski z XVI w. zob. s. 28, a potem do Dębna Pod- halańskiego z kościółkiem św. Michała wpi- sanym na Listę UNESCO (zob. s. 7). Z Dębna jedziemy drogą 969, do Kluszkowiec, gdzie widzimy kilka drewnianych willi letnisko- wych z XIX i XX w. a na wzgórzu, ruiny XIV- Szlak Gotycki wiecznego zamku w Czorsztynie. Tą samą drogą jedziemy do Grywałdu, gdzie zwiedzamy drewniany kościółek z XV w. , a potem przez Pieniński Park Narodowy do Niedzicy. Na stromym brzegu Jeziora Czorsztyńskiego znajdu- Szlak Gotycki je się doskonale zachowany zamek magnacki (zob. s. 28), a we wsi, oddalonej o 3 km od Rodzaj: trasa samochodowa zamku – murowany kościół gotycki z 1320 r. Długość: 144 km z cennymi zabytkami wewnątrz, m.in. polichro- Czas przejazdu: ok. 8 h mią z 1410 r. Dalej na trasie zobaczymy muro- Przebieg: Zakopane – Nowy Targ – Łopuszna wane świątynie w Kacwinie (droga na połu- – Harklowa – Frydman – Dębno Podhalańskie dnie) i Łapszach Niżnych (z Niedzicy w lewo) – Kluszkowce – Czorsztyn – Grywałd – Niedzica pochodzące z tego samego okresu. Z Łapsz Niż- – Kacwin – Łapsze Niżne – Łapsze Wyżne – Trybsz nych jedziemy przez Łapsze Wyżne, gdzie stoi – Krempachy – Ludźmierz – Zakopane barokowy kościół z 1760 r. (w wyposażeniu zachowały się gotyckie elementy) do Tryb- W miejscowościach na tym szlaku poznajemy sza – tamtejszy kościół pochodzi z 1567 r. liczne ciekawe zabytki gotyckie: podhalańskie (wewnątrz polichromia z XVII w. z najstarszą kościoły drewniane, okazałe, murowane budow- znaną panoramą Tatr). Z Trybsza jedziemy do le na polskim Spiszu oraz magnackie i szlachec- Krempachów, gdzie stoi murowany, późnogo- kie siedziby. Jeśli ktoś zdecyduje się zwiedzać tycki kościół z ok. 1525 r., a potem przez wszystkie obiekty na trasie, musi podzielić ją na Nowy Targ i szosą 957 podążamy do Ludźmie- dwa dni, wracając na nocleg do Zakopanego. rza, gdzie znajduje się sanktuarium maryjne , do którego pielgrzymował m.in. Jan Paweł Z Zakopanego drogą nr 47 udajemy się do II (zob. s. 13). Nowego Targu, gdzie zwiedzamy kościół św. Katarzyny z gotyckim prezbiterium z XIV w., Informacje praktyczne a na cmentarzu za Dunajcem XV-wieczny św. Łopuszna, Muzeum Kultury Szlacheckiej, zob. Anny . W Łopusznej (dojazd drogami 49 s. 29; Fundacja Rozwoju Regionu Jeziora Czorsz- tyńskiego, 34-400 Nowy Targ, Al. Tysiąclecia 37, i 969) zobaczymy drewniany kościółek z ok. tel.: (0-18) 264 13 30, faks: (0-18) 264 13 31, 1500 r. i Muzeum Kultury Szlacheckiej [email protected] w zabytkowym dworze (zob. s. 29).

30 ZAKOPANE I PODHALE 2

Niżne (w obu drewniane kościoły – zob. Krętymi dróżkami Spiszu s. 30) jedziemy do Niedzicy. We wsi jest ład- ny kościół gotycki , a 3 km dalej – okaza- Rodzaj: trasa rowerowa ły zamek (zob. s. 28). Od zamku wąska Długość: 90 km droga wije się południowym brzegiem Jezio- Czas przejazdu: 7–8 h ra Czorsztyńskiego przez Falsztyn do Fryd- Przebieg: Zakopane – Jaszczurówka – Droga mana, gdzie jest duży kościół gotycki, Oswalda Balzera – Wierch Poroniec – Głodów- otoczony murem z bramkami i renesanso- ka – Brzegi – Jurgów – Rzepiska – Łapszanka wy kasztel rycerski (zob. s. 28). Z Fryd- – Łapsze Wyżne – Niedzica – Falsztyn – Frydman mana długa, prawie prosta aleja prowadzi – Krempachy – Nowa Biała – rezerwat Przełom do Krempachów z późnogotyckim kościo- Białki – Białka Tatrzańska – Bukowina Tatrzań- łem . Tuż za wsią przejeżdżamy mostem ska – Poronin – Zakopane przez Białkę do Nowej Białej, gdzie skręcamy w lewo i podążamy wzdłuż rzeki. 1,5 km za Długa wycieczka na polski Spisz, aż do zam- wsią widać nad Białką dwa strome, skaliste ku w Niedzicy. Po drodze liczne zabytki oraz wzgórza – stojące na dwóch brzegach skałki malowniczy, miniaturowy przełom Białki pod – Obłazową i Bramincę , między którymi Krętymi dróżkami Spiszu Krempachami. Szlak prowadzi w całości droga- rzeka przedziera się małym przełomem. Dalej mi asfaltowymi, ale z licznymi, stromymi pod- jedziemy krętą drogą i po 1,5 km znajdujemy jazdami. Natężenie ruchu samochodowego bar- sie już w Białce Tatrzańskiej. Po następnym dzo małe, poza końcowym odcinkiem – z Biał- 1,5 km wjeżdżamy na szosę nr 49 z Nowego ki przez Bukowinę do Poronina i Zakopanego Targu i jedziemy przez Białkę, mijając zabyt- – gdzie ruch jest duży. kowy drewniany kościół , następnie przez Bukowinę Tatrzańską do ronda na krańcu wsi. Z Zakopanego wyjeżdżamy w stronę Jaszczu- Stąd długi zjazd do Poronina (droga nr 961), rówki, gdzie stoi drewniana kaplica w sty- gdzie wjeżdżamy na „zakopiankę” (droga nr lu zakopiańskim, zaprojektowana przez Sta- 47), którą wracamy do Zakopanego. nisława I. Witkiewicza. Dalej jedziemy gór- ską szosą przez reglowe lasy, zwaną drogą Kościół w Krempachach, fot. P. Witosławski Oswalda Balzera. Wyjeżdżamy na Wierch Poroniec, gdzie spotykamy szosę do Łysej Polany. Jedziemy w lewo, przez polanę Gło- dówka (słynna panorama Tatr) i 0,5 km przed Bukowiną Tatrzańską skręcamy w prawo, do Brzegów. Stromy zjazd przez wieś doprowa- dza do mostu na Białce, za którą leży Jur- gów z zabytkowym drewnianym kościołem . Z Jurgowa stromym podjazdem przez Rzepiska na grzbiet Magury Spiskiej, skąd jest świetny widok na Tatry Bielskie i Wyso- kie. Dalej zjeżdżamy stromo do Łapszan- ki i dalej do Łapsz Wyżnych i przez Łapsze

31 2 WSZYSTKO, CO KOCHASZ W GÓRACH

Granat Zadni Czarne Ściany Kozi Wierch Zamarła Turnia Mały Kozi Kościelec (2240) (ok. 2200) (2291) (2179) Wierch (2228) (2155)

Pieszo Tatry – widok z Hali Gąsienicowej, fot. P. Klimek

Cel popularnych wycieczek to Hala Gąsie- Pieszo nicowa ze schroniskiem PTTK Murowa- Zakopane to raj dla turystów lubiących gór- niec, ponad którym widać Kościelec, a za skie wędrówki, choć niektóre trasy wymaga- nim masyw Świnicy oraz Kozich Wierchów ją świetnej kondycji i odporności na ekspozy- i Granatów (tam właśnie wiedzie najtrud- cję (zwłaszcza sławna Orla Perć). Zakopane niejszy szlak turystyczny polskich Tatr, zwa- – jeśli dysponujemy samochodem – może być ny Orlą Percią; wspinaczkę ułatwiają metalo- też punktem wypadowym wycieczek w ma- we drabiny, łańcuchy i klamry). syw Babiej Góry, Gorce lub Pieniny. Łatwa wycieczka prowadzi asfaltową drogą W Tatrach. Ciekawe szlaki spacerowe wiodą do Morskiego Oka, ponad którym wznoszą przez dolinki reglowe – m.in. Strążyską i Białe- się ściany Mięguszowieckich Szczytów, strze- go. W obu zobaczymy fantazyjne skałki dolo- lista turnia Mnicha i przecięty skośnym żle- mitowe i huczące potoki. Ta pierwsza oferuje też widok na Giewont, a część drugiej to cia- Bezpiecznie na szlaku sny, skalisty kanion. Wędrując po Tatrach należy przestrzegać kilku zasad: Znacznie dłuższy będzie spacer w Dolinę zawsze zabierać ze sobą ciepłe ubranie i nieprzema- kalne okrycie, bo pogoda zmienia się w górach bardzo Kościeliską. Wędrując drogą wzdłuż poto- szybko; lepiej mieć ze sobą coś do zjedzenia, najlepiej ku, przedzieramy się między skałami trzech słodkiego, szybko dodającego sił; nie schodzić ze zna- kolejnych „bram” i podziwiamy widoki na kowanych ścieżek – jesteśmy w Parku Narodowym, szczyty: Czerwone Wierchy i Raptawic- w wielu miejscach można traﬁ ć na niespodziewa- kie Turnie. Boczne ścieżki wiodą do jaskiń ne urwisko; zimą nie należy wychodzić ponad górną granicę lasu – szlaki zwykle są oblodzone, a w wielu (np. przystosowanej do zwiedzania Jaski- miejscach mogą schodzić lawiny śnieżne. ni Mroźnej). Krótki szlak prowadzi też do Telefon ratunkowy w górach: 0 601 100 300 skalnej szczeliny Wąwozu Kraków, nato- Górskie Ochotnicze Pogotowie Ratunkowe (GOPR), miast w górze doliny szlak z okolic schroni- Grupa Podhalańska – tel.: 985, (0-18) 267 68 80 ska PTTK na Ornaku wiedzie do Smreczyń- Tatrzańskie Ochotnicze Pogotowie Ratunkowe (TOPR) – tel.: (0-18) 201 47 31 skiego Stawu.

32 ZAKOPANE I PODHALE 2 Pieszo

33 2 WSZYSTKO, CO KOCHASZ W GÓRACH

bem najwyższy w Polsce szczyt – Rysy (2499 m Przez gorczańskie hale na Turbacz. Gor- n.p.m.), na który prowadzi dość trudny czer- ce to niewysokie, lecz piękne góry, słynące wony szlak). Spragnieni wysokogórskich wido- z widokowych hal. Centralną część gór obej- ków, lecz obawiający się wspinaczki, powinni muje Gorczański Park Narodowy. Najlepszym udać się żółtym szlakiem przez Szpiglasową celem wycieczki jest Turbacz (1310 m n.p.m.) Przełęcz do Doliny Pięciu Stawów Polskich, ze schroniskiem PTTK. Najpopularniejsza dro- gdzie można zobaczyć najwyższy polski wodo- ga wiedzie z Kowańca, piękniejsza jest okręż- spad – 70-metrową Wielką Siklawę. na z Łopusznej (samochód można zostawić Poza Tatrami. Ciekawa będzie wycieczka na w górnej części wsi, obok wyciągu narciarskie- Babią Górę (1725 m n.p.m.) znajdującą się go). Czarnym szlakiem wspinamy się ku halom na terenie Babiogórskiego Parku Narodowe- pod Kiczorą, gdzie spotykamy czerwony szlak go, uznanego za rezerwat biosfery UNESCO. i idziemy nim na szczyt Kiczory. Dalej idzie- Wyjście na Babią Górę jest łatwe – najlepiej iść my za czerwonymi znakami, wkrótce wycho- Pieszo z przełęczy Krowiarki, przez którą przechodzi dząc na Halę Długą z widocznym na jej krańcu szosa nr 957 z Jabłonki do Zawoi, czerwonym schroniskiem pod Turbaczem. Od schroniska szlakiem. Z wierzchołka, przy dobrej widocz- schodzimy łagodnie niebieskim szlakiem obok ności, możemy obejrzeć panoramę Beskidów, kaplicy papieskiej na Bukowinę Waksmundzką Tatr i gór słowackich. Ze szczytu idziemy czer- z dużą halą, z której świetnie widać Tatry. Dalej wonym szlakiem na przełęcz Brona i schodzi- niebieski szlak prowadzi do doliny Łopusznej my do schroniska PTTK Markowe Szczawi- i drogą przez nią do punktu wyjścia. ny. (Babią Górę i Markowe Szczawiny łączy Przełom Dunajca „z lotu ptaka”. Przełom też trudniejszy, stromy żółty szlak, tzw. Perć Dunajca równie pięknie prezentuje się z ﬂ i- Akademicka; zdecydowanie lepiej wkroczyć sackich łodzi, jak i z góry, ze szczytów Pienin, na niego od strony schroniska). Od schroni- a wycieczka z Krościenka na urwistą Sokoli- ska do przełęczy Krowiarki wracamy niebie- cę i Trzy Korony nie jest długa. Z Krościenka skim szlakiem trawersującym północne sto- idziemy zielonym szlakiem wzdłuż Dunajca, ki góry przez stare, reglowe bory. potem podchodzimy na przełęcz pod Sokoli- cą, gdzie spotykamy niebieskie znaki – w le- Na przełęczy, fot. T. Gębuś wo idzie się bardzo stromo na wierzchołek Sokolicy (wstęp płatny). Ze szczytu schodzimy na przełęcz i przez Czertezik do Bojków Gronia, gdzie spotykamy żółte znaki. Oba szlaki prowadzą ok. 1 km razem, a potem za niebieskim idziemy w lewo przez dużą pola- nę, a potem las, na Zamkową Górę z relikta- mi średniowiecznego zamku związanego ze św. Kingą. Stąd stromo na Trzy Korony (wstęp na wierzchołek najwyższego skalnego zęba jest płatny, ale wystarczy mieć bilet z Soko- licy). Z Trzech Koron schodzimy niebieskim szlakiem na przełęcz Szopka, a dalej w prawo żółtym do Krościenka.

34 ZAKOPANE I PODHALE 2

pomniane, zwłaszcza gdy wybierzemy trasę Ekstremalnie przez Przełom Dunajca w Pieninach. Mniej W Zakopanem i jego okolicach amatorzy moc- doświadczeni mogą spróbować raftingu nych wrażeń znajdą liczne możliwości upra- (spływów pontonowych). wiania wielu trudnych dyscyplin sportowych. Świetne miejsce do lotów na paralotni jest Tatrzańskie szczyty i skalne ściany to raj dla na Nosalu. Działa tu szkoła lotniarska i pod wspinaczy. Wiele jest w Tatrach dróg wspi- opieką instruktora można nauczyć się latać naczkowych, ale wiele też szczytów niedo- samodzielnie. Emocjonujące są skoki spado- stępnych znakowanymi szlakami, na które chronowe nad Tatrami, jednak wymagają one można wejść tylko pod opieką licencjonowa- dłuższego, specjalistycznego szkolenia. Gdy nych przewodników górskich – potrzeba jedy- już je odbędziemy – czeka nas skok z wyso- nie odporności na ekspozycję. kości 4 tys. metrów! W Tatrach można eksplorować jaskinie – odkryto ich ponad 650. Największy jest Na nartach system jaskiniowy Wielkiej Jaskini Śnież- W Zakopanem – zimowej stolicy Polski – znaj- nej i Wielkiej Jaskini Litworowej o długo- dziemy liczne wyciągi i trasy narciarskie ści korytarzy ponad 18 km. Jaskinia Śnieżna o różnym stopniu trudności. Słynna skocz- jest też najgłębsza (niemal 800 m głęboko- nia Wielka Krokiew co roku gości najlep- ści). Aby jednak zejść do takich głębin, trzeba szych skoczków narciarskich na zawodach mieć doświadczenie i specjalistyczny sprzęt. o Puchar Świata (styczeń – luty). Inne uroki W Dolinie Kościeliskiej są jaskinie udostęp- zimy w stolicy Podtatrza to tradycyjne góral- niane dla turystów bez specjalnych zezwo- skie kuligi, zakończone watrą w mroźny wie- leń, które można zwiedzać bez przewodni- czór oraz apres-ski w licznych barach, dys- Ekstremalnie | Na nartach ka, m.in. Jaskinia Mylna. kotekach i klubach. Na amatorów kajakarstwa górskiego czeka Trasy dla początkujących i mniej zaawan- Dunajec i Białka – spływy tymi rzekami wyma- sowanych narciarzy są rozrzucone po gają doświadczenia, ale przeżycia są nieza- całym mieście – liczne wyciągi: pod Nosa-

Informacje praktyczne Wyciąg krzesełkowy w Dolinie Gąsienicowej, fot. Archiwum PKL Lista przewodników górskich i wspinacz- kowych: www.pspw.pl, informacja o jaski- niach – informacja TPN, Zakopane, ul. Cha- łubińskiego 44, tel.: (0-18) 206 37 99, www.cyf-kr.edu.pl/tpn.; rafting i kajakarstwo górskie: Szkoła Kajakarstwa Górskiego i Ra- ftingu RETENDO, Kraków, ul. Maszyńskiego 28, tel.: (0-12) 654 73 45, baza kajakowa, tel.: (0-18) 444 51 41, www.retond.o.com.pl; para- lotnie: Szkoła Lotniarska, Zakopane – Nosal, tel.: (0-18) 206 31 81, skoki spadochrono- we: Centralna Szkoła Spadochronowa Aero- klubu Polskiego, Nowy Targ, ul. Lotników 1, tel.: (0-18) 266 23 23.

35 2 WSZYSTKO, CO KOCHASZ W GÓRACH

lem, na wzgórzu Lipki, obok Wielkiej Kro- ny Gąsienicowej (wyciąg krzesełkowy dł. kwi, na Krzeptówkach, Kozińcu i Antałów- 1156 m, różnica wzniesień 351 m) lub Gorycz- ce (w każdym z tych miejsc działa po kilka kowej (wyciąg krzesełkowy dł. 1736 m, różni- krótkich wyciągów orczykowych). ca wzniesień 602 m); z obu dolin do Kuźnic Dla średniozaawansowanych najlepsze są prowadzą ciekawe nartostrady, a trasy przy trasy na Polanie Szymoszkowej (2 wycią- wyciągach są bardzo trudne. gi krzesełkowe o dł. 400 i 1500 m i różni- W okolicach Zakopanego można pojeździć cy wzniesień 60 i 280 m). Podobnej trudno- w Murzasichlu (trasy dla początkujących, ści trasy znajdują się na pobliskim Butoro- 6 krótkich wyciągów orczykowych), Małym wym Wierchu przy wyciągu krzesełkowym Cichem (trasy łatwe, 3 wyciągi orczykowe (1640 m dł. i 272 m różnicy wzniesień) oraz o dł. 250 - 350 m), Bukowinie Tatrzańskiej 2 orczykowych (260 i 400 m, różnica wznie- (3 kompleksy wyciągów, łącznie 15 o dł. 240– sień 27 i 67 m). Ciekawa, średnio trudna tra- 540 m, trasy łatwe) i Białce Tatrzańskiej (naj- sa znajduje się przy kolejce linowo-szyno- większa obok Zakopanego stacja narciarska wej na Gubałówkę (1338 m dł. i 300 m róż- na Podhalu z kilkoma kompleksami wycią- nicy wzniesień) i przy mniejszych wyciągach gów). orczykowych pod szczytem. Najdłuższe trasy (łatwe i średnio trudne)

Na nartach Dla zaawansowanych narciarzy przezna- są na Kotelnicy Białczańskiej, przy 2 wy- czona jest trasa slalomowa (z homologacją ciągach krzesełkowych (1400 i 850 m, róż- FIS) na Nosalu, przy wyciągu krzesełkowym nica wzniesień 210 i 170 m) i orczykowym (650 m dł., 245 m różnicy wzniesień) i krót- (690 m, różnica wzniesień 155 m). W in- szym orczykowym. nych częściach miejscowości jest łącznie 15 Najatrakcyjniejszy dla wprawnych narcia- wyciągów orczykowych (50–1000 m dł., róż- rzy jest Kasprowy Wierch (1985 m n.p.m.). nice wzniesień 6–175 m) z trasami łatwymi Na szczyt wywozi chętnych kolejka lino- i bardzo łatwymi. wa z Kuźnic (ponad 4 km dł., 936 m różnicy W Zakopanem i jego okolicach każdy znaj- wzniesień), skąd można zjeżdżać do Doli- dzie coś dla siebie!

Gubałówka – odpoczynek w górach, fot. Archiwum Biura Promocji Zakopanego

36 MIĘDZY SZCZAWNICĄ I KRYNICĄ 2

SZCZAWNICA Wokół Pienin

Szczawnica leży w górskiej dolinie, gdzie tryska- Rodzaj: trasa rowerowa ją liczne, bogate w minerały, źródła krystalicznie Długość: ok. 47 km czystej wody; kusi nie tylko sanatoriami i możli- Czas przejazdu: ok. 8 h wością kuracji, ale i dziesiątkami innych atrak- Przebieg: Szczawnica – schronisko PTTK Orlica cji. Górskie szlaki, luksusowe hotele i pensjonaty, – przejście graniczne piesze i rowerowe na Słowację sanatoria i salony odnowy, ale i piękna, stara zabu- nad Dunajcem pod Leśnicą – droga rowerowo-pie- dowa uzdrowiskowa oraz bujna przyroda otacza- sza przełomem Dunajca – Czerwony Klasztor (Če- jących ją gór to atuty tej miejscowości. rvený Kláštor) – drogowe przejście graniczne do Pol- Do rozwoju uzdrowiska przyczynił się węgierski ski Lysá nad Dunajcom/Niedzica – zamek w Niedzi cy właściciel miejscowości w poł. XIX w. – Józef Sza- – Sromowce Wyżne – Czorsztyn – Krośnica – Gry- lay. Najstarsza szczawnicka dzielnica uzdrowisko- wałd – Krościenko – Szczawnica wa rozłożyła się w dolince, odchodzącej od Grajcar- ka u stóp góry Bryjarki. Leczy się tu m.in. choroby Atrakcyjna i łatwa wycieczka dla wszystkich układu oddechowego. W mieście można obejrzeć amatorów przejażdżek rowerowych. Z wygod- zabudowę uzdrowiskową i stary park zdrojowy. nej drogi wiodącej przełomem Dunajca po Można też spróbować wód mineralnych, pocho- stronie słowackiej podziwiamy jego wspania- dzących z kilku źródeł: Józeﬁ ny, Stefana, Magdale- łą scenerię. ny, Jana, Szymona, Wandy i Pitoniakówki. Dalej możemy zwiedzić zamek w Niedzicy Szczawnica słynie także dzięki Pieninom. To nie- i malowniczo położone na wzgórzu tuż nad Jezio- zwykle piękne pasmo górskie możemy podziwiać rem Czorsztyńskim ruiny zamku Czorsztyn, w czasie krótkich wycieczek z uzdrowiska lub na koniec zaś poznać uroczy gotycki drewniany w czasie spływu Dunajcem na tradycyjnych ﬂ isac- kościółek w Grywałdzie . Obecnie w Sromow- kich tratwach (zob. s. 29). Mniej znane, choć bliższe cach Niżnych jest budowana piesza kładka przez są Małe Pieniny z uroczym Wąwozem Homole. graniczny Dunajec.

Szczawnica – zabudowa uzdrowiska, fot. P. Klimek

37 2 WYPRAWY PO ZDROWIE I URODĘ

Rowerem ze Szczawnicy

Pieszo Okolice Szczawnicy to świetne tereny dla amatorów kolarstwa górskiego – dzięki licznym szlakom rowerowym możemy przemie- rzać Małe Pieniny (czerwony szlak: Szczawni- ca – Durbaszka – Jaworki), a także wyjechać aż na główny grzbiet beskidzkiego Pasma Radziejowej, (czarny szlak: dolina Sopotnic- kiego Potoku – Czeremcha – Przehyba). Szlaki rowerowe umożliwiają dojazd – do Piwnicznej Zdroju (szlak zielony: Jaworki – rezerwat Bia- ła Woda – przełęcz Rozdziela – Szczob – Obi- dza – Wielki Rogacz – Niemcowa – Kosarzy- ska – Piwniczna). Ścieżka rowerowa ze Szczawnicy do Czerwonego Klasztoru, fot. P. Panczakiewicz Pieszo Okolice Szczawnicy to wymarzone tere- łom Dunajca oferuje urwista Sokolica (747 m ny do spacerów i górskich wycieczek. Nad n.p.m.) lub najwyższe w tej części gór Trzy uzdrowiskiem wznosi się stroma Bryjar- Korony (982 m n.p.m.). Ze Szczawnicy może- ka z krzyżem na szczycie, celem space- my ruszyć w Beskid Sądecki – liczne szlaki rów jest też wodospad Zaskalnik w dolinie wiodą w Pasmo Radziejowej, m.in. do schro- Sopotnickiego Potoku. W okolicy oddalo- niska PTTK na Przehybie (1175 m n.p.m.) lub nych o 5 km Jaworek poznamy najpiękniej- na widokową Dzwonkówkę (983 m n.p.m.). sze zakątki Małych Pienin – Wąwóz Homole Warto też podjechać dalej, by przemie- i Wąwóz Biała Woda. Można też wspiąć się rzać Gorce – najbliższy szczyt gorczański na najwyższy szczyt Pienin, Wysoką (1050 m to Lubań (1211 m n.p.m.), na który można n.p.m.). Pięknym celem wycieczek są wła- wspiąć się szlakiem z Krościenka lub od ściwe Pieniny – wspaniałe widoki na prze- południa z Grywałdu.

Wąwóz Homole, fot. P. Klimek

38 MIĘDZY SZCZAWNICĄ I KRYNICĄ 2

Na nartach W Szczawnicy, niemal w samym centrum miasta, zaczyna się wyciąg na górę Paleni- ca (722 m n.p.m., dł. wyciągu 783 m, różnica wzniesień 262 m), z której możemy zjechać trudną, ale ciekawą trasą (druga, łatwiej sza Na nartach trasa jest w budowie). Na górze są jeszcze 2 wyciągi orczykowe na grzbiet graniczny (dł. 333 i 310 m, różnice wzniesień po 74 m) z popularnymi trasami zjazdowymi oraz bie- gowymi. W pobliżu miasta możemy pojeździć na łatwych stokach nad doliną potoku Skalski Wyciąg krzesełkowy na Palenicę, fot. Archiwum PKL w Jaworkach (5 km od centrum Szczawni- cy), gdzie są 2 wyciągi (dł. 200 i 510 m, róż- miasta), znajdującego się na górze Wdżar nice wzniesień 40 i 120 m). Przy stoku jest (767 m n.p.m.) nad Przełęczą Suszka. Przy punkt gastronomiczny, a w pobliżu – tra- wyciągu krzesełkowym (dł. 550 m, różnica sy biegowe. wzniesień 150 m) i 3 innych wyciągach (dł. Wysoko na grzbiecie ponad Jaworkami, 90, 460 i 680 m, różnicach wzniesień 12, 45 pod szczytem Durbaszki, jest jeszcze jeden i 150 m) jest kilka tras zjazdowych – łatwych wyciąg (dł. 580 m, różnica wzniesień 40 m) i trudnych. Jest tu całoroczny tor saneczko- z łatwą trasą zjazdową oraz schronisko tury- wy oraz trasy biegowe. Na narciarzy czekają styczne. restauracje oraz taras widokowy na szczycie Osoby dysponujące samochodem mogą wyje- z piękną panoramą Pienin. chać do Ośrodka Narciarsko-Rekreacyjnego Widoki, jakie zobaczymy podczas harców na Czorszyn-Ski w Kluszkowcach (22 km od stoku, zrekompensują wszystkie trudy.

Schronisko w Bereśniku, fot. Archiwum Schroniska w Bereśniku

39 2 WYPRAWY PO ZDROWIE I URODĘ Przełom Dunajca

Przełom Dunajca, fot. Archiwum POT

Przełom Dunajca Krościenko również było przez pewien czas uzdrowiskiem. Na wschodnim brzegu Dunaj- Rodzaj: trasa samochodowa ca biją u stóp Stajkowej Góry źródła wody Długość: ok. 100 km mineralnej . Czas przejazdu: 7–8 h Z Krościenka jedziemy szosą nr 969 w kierun- Przebieg: Szczawnica – Krościenko – Łącko ku Nowego Sącza. Początkowy odcinek drogi – Stary Sącz – Rytro – Piwniczna – Żegiestów wiedzie doliną Dunajca. Szczególnie malow- Zdrój – Muszyna – Powroźnik – Krynica niczy jest fragment drogi przy osadzie Kłodne. 17 km od Krościenka znajduje się Łącko. Panu- Wędrówka dolinami Dunajca i Popradu pomię- jący tu łagodny mikroklimat sprzyja sadownic- dzy najważniejszymi uzdrowiskami polskich twu – w okolicach miejscowości rosną dziesiąt- Karpat dostarcza wielu wrażeń. Mały prze- ki sadów, głównie jabłoniowych i śliwowych. łom Dunajca między Gorcami a Beskidem Sądeckim, następnie głęboka dolina mean- Stary Sącz, fot. Archiwum UMWM drującego Popradu to jedne z najpiękniej- szych miejsc w Beskidach. W tak malowni- czej scenerii skryło się wiele interesujących zabytków oraz mniejszych uzdrowisk boga- tych w wody mineralne.

Ze Szczawnicy wyjeżdżamy drogą wzdłuż Dunajca do pobliskiego (4 km) Krościenka. To stare miasteczko, w którym zachowała się drewniana zabudowa małomia steczkowa na rynku . Można też odwiedzić kościół paraﬁ alny , częściowo gotycki, z pozo- stałościami średniowiecznych polichromii.

40 MIĘDZY SZCZAWNICĄ I KRYNICĄ 2

W maju, organizowane jest tu Święto Kwit- go w latach międzywojennych wraz z pijal- nącej Jabłoni (możemy wówczas posłu- nią wód mineralnych, wznosi się na drugim chać miejscowych kapel góralskich i skoszto- brzegu Popradu. wać słynnej śliwowicy łąckiej). Z Łącka jedzie- W Piwnicznej opuszczamy szosę nr 87 (pro- my do Starego Sącza,w którym zobaczymy, wadzącą do przejścia granicznego na Słowa- na południe od rynku, kościół św. Małgorzaty cję 3 km dalej), skręcając w lewo na most przez z XIV w. i muzeum regionalne zajmu- Poprad na drogę nr 971 do Muszyny i Kryni- jące kamienicę Dom na Dołkach. Koniecznie cy. W najpiękniejszej części przełomu Popradu powinniśmy odwiedzić obronny klasztor Klary- , 16 km od Piwnicznej, gdzie rzeka niemal sek , ufundowany przez św. Kingę w XIII w. tworzy pętle, skryły się wśród lasów sanato- W kościele klasztornym z bogatym wyposaże- ria i pensjonaty. To Żegiestów Zdrój, uzdrowi- Przełom Dunajca niem barokowym jest kaplica grobowa, gdzie sko powstałe w XIX w. i rozbudowane w latach przechowuje się relikwie świętej, w 1999 r. międzywojennych. Znajduje się tu m.in. neogo- kanonizowanej przez Jana Pawła II w czasie tycki kościół , dom zdrojowy projektu Adolfa mszy na Błoniach po wschodniej stronie mia- Szyszko-Bohusza oraz pijalnia wód. Za Żegie- sta. Dziś stoi tam centrum pielgrzymkowe i oł- stowem dolina się rozszerza i po 9 km dociera- tarz papieski. my do Muszyny. W miasteczku zachowała się Z rynku w Starym Sączu kierujemy się do drewniana zabudowa mieszczańska z XIX w. szosy nr 87, którą jedziemy na południe, , a w drewnianym budynku zajazdu z końca w górę doliny Popradu. Krótki postój może- XVIII w. jest Muzeum Regionalne PTTK . my zrobić w Rytrze, 10 km od Starego Sącza Z Muszyny jedziemy 5 km do Powroźnika, – na stromym wzgórzu nad rzeką widać wsi w połowie drogi do Krynicy. Wśród drzew malownicze ruiny zamczyska z XIII w. na prawo od drogi, za linią kolejową, wznosi (ze wzgórza piękne widoki na Poprad i Pa- się XVII-wieczna cerkiew grekokatolicka smo Radziejowej po drugiej stronie rzeki). (obecnie kościół katolicki; zob. s. 11). Od Rytro od Piwnicznej Zdroju dzieli już tyl- Powroźnika do centrum uzdrowiska w Kry- ko 7 km. Kompleks uzdrowiska, powstałe- nicy pozostało tylko 6 km.

Piwniczna Zdrój, fot. Archiwum UMWM Poprad w Rytrze, fot. M. Grychowski

41 2 WYPRAWY PO ZDROWIE I URODĘ

KRYNICA ZDRÓJ Piękno zaklęte w drewnie

Krynica Zdrój – perła polskich uzdrowisk – posiada Rodzaj: trasa rowerowa wszystkie te walory, którymi dysponują najlepsze Długość: 65 km, z wariantem do Dubnego 90 km europejskie kurorty: deptak, stylowe pensjo naty, Czas przejazdu: ok. 8–9 h domy zdrojowe, muszlę koncertową, pijalnie, Przebieg: Krynica Zdrój – Krynica-Słotwiny – Kop- w których dostępnych jest większość najwięk- ciowa – Przełęcz Huta (Krzyżówka) – Mochnaczka szych miejscowych skarbów – 23 ujęcia wód Wyżna – Mochnaczka Niżna – Tylicz – Muszynka – mineralnych(!), z najpopularniejszą „Kryniczan- Tylicz – Wojkowa – Powroźnik – Muszyna (wariant: ką”. W szpitalach uzdrowiskowych i sanatoriach Muszyna – Leluchów – Dubne – Leluchów – Muszy- leczy się m.in. choroby układu krążenia, dróg na) – Szczawnik – Złockie – Jastrzębik – Powroźnik moczowych, układu trawienia, kobiece. – Krynica Zdrój Z Krynicą związany był światowej sławy tenor Jan Kiepura (1902–66). Od 1967 r., w sierpniu, jest tu W okolicach Krynicy Zdroju w niemal każdej organizowany Festiwal im. Jana Kiepury, na który wsi zachowała się drewniana cerkiew łemkow- zjeżdżają goście z całego świata. W Galerii Sztu- ska – dziś większość z nich służy jako kościoły ki Romanówka zapoznamy się z twórczością katolickie, ale w wielu można zobaczyć tradycyj- Nikifora, genialnego malarza prymitywisty (zob. ne wyposażenie cerkwi z ikonostasem. Najpięk- s. 11). Spacerując po mieście zobaczymy też cie- niejsza i najciekawsza świątynia zachowała się kawą architekturę uzdrowiskową, m.in: secesyjne w Powroźniku – jest to zarazem najstarsza cer- pensjonaty, Stare Łazienki Mineralne, Nową Pijal- kiew łemkowska , która dotrwała do naszych nię. Jednym z symboli miasta jest Góra Parkowa czasów, bo pochodzi z ok. 1600 r. Także pozo- (741 m n.p.m.), na którą wywozi nas kolejka szy- stałe (w Krynicy-Słotwinach, Mochnaczce Niż- nowa, a jedną z atrakcji uzdrowiska – nowocze- nej, Tyliczu, Muszynce, Wojkowej, Leluchowie, sna kolejka linowa na najwyższy w okolicy szczyt Dubnem, Szczawniku, Złockiem i Jastrzębiku) – Jaworzynę Krynicką. są warte uwagi.

Cerkiew w Krynicy-Słotwinach, fot. Archiwum UM w Krynicy Zdroju

42 MIĘDZY SZCZAWNICĄ I KRYNICĄ 2

Pieszo W pobliżu Krynicy Zdroju dzikie ostępy Pasma Jaworzyny Krynickiej są znakomitym celem wędrówek górskich; na najwyższą w okolicy Jaworzynę Krynicką (1114 m n.p.m.) można wejść pieszo lub wyjechać kolejką gondolową. Do krót- Pieszo | Na nartach szych spacerów zachęca Góra Parkowa (741 m n.p.m.), na którą prowadzi kolejka linowo-tereno- wa. Wędrując licznymi szlakami pieszymi, ode- tchniemy górskim powietrzem i uspokoimy sko- łatane nerwy w kontakcie z przyrodą… Kolej gondolowa na Jaworzynę Krynicką, Na nartach fot. Archiwum UM w Krynicy Zdroju W Krynicy Zdroju możemy pozjeżdżać z Góry Parkowej, na którą prowadzi kolejka szynowo- ka gondolowa (dł. 2211 m, różnica wzniesień linowa (dł. 642 m, różnica wzniesień 148 m), któ- 465 m). Jest tu dodatkowo 6 wyciągów orczyko- rej dolna stacja jest w samym centrum miasta wych (dł. 245–900 m przy różnicach wzniesień (trasy zjazdowe i do narciarstwa biegowego). 35–250 m). Część tras ma homologacje FIS. W części Krynicy – Słotwinach, 3 km od centrum Łatwo dostępne dla turystów zmotoryzowa- uzdrowiska, są 3 wyciągi (dł. 120, 820 i 925 m nych są dwie duże stacje narciarskie w Beski- i różnicy wzniesień 27, 178 i 195 m; trasy zjazdo- dzie Sądeckim. 40 km od Krynicy jest ośrodek we i do narciarstwa biegowego). Kolejna popu- narciarski Wierchomla w Wierchomli Małej. larna stacja z łatwymi i średnio trudnymi trasa- Powstał on przed kilku laty, a już cieszy się sporą mi jest w Tyliczu, oddalonym o 6 km od Krynicy. – zasłużoną – popularnością. Na narciarzy czeka Jest tu wiele krótkich wyciągów, ale największa wyciąg krzesełkowy (dł. 1600 m, różnica wznie- ich grupa to stacja TOP-Ski, gdzie są 4 wyciągi sień 300 m) oraz 4 inne wyciągi (dł. 110–940 m (dł. 125–705 m, różnice wzniesień 30–145 m). i różnicy wzniesień 14–175 m). Trasy zjazdowe Najciekawszy – przynajmniej dla zaawanso- o zróżnicowanym stopniu trudności – od bar- wanych narciarzy – jest kompleks narciarski dzo łatwych do trudnych i trasy biegowe na na Jaworzynie, oddalony o 6 km od centrum pięknym, widokowym grzbiecie Długich Młak uzdrowiska. Na szczyt góry wywozi nas kolej- nale żącym do masywu Pustej Wielkiej. Bogata oferta gastronomiczna i duża licz ba miejsc noc- Rowerem z Krynicy legowych uzupełnia całość. Druga stacja, Sucha Chociaż w okolicach Krynicy nie ma wyznaczo- Dolina nad Piwniczną, oddalona jest od Kryni- nych tylu terenowych szlaków rowerowych, cy o 45 km. Na rozległej polanie na stoku Elia- co w okolicach Szczawnicy, jednak, dysponu- szówki narciarze mają do dyspozycji liczne tra- jąc dobrą mapą turystyczną, można samemu zaplanować ciekawą wycieczką rowerową leśny- sy zjazdowe przy 10 wyciągach orczykowych mi drogami w otaczających uzdrowisko górach. (dł. 140–880 m, różnice wzniesień 9–218 m). Na rowerze można wyjechać nawet na Jaworzy- Ofertę stacji uzupełniają trasy biegowe oraz nę Krynicką (1114 m n.p.m.) drogą dojazdową do punkty gastronomiczne i restauracja w hote- schroniska PTTK z Czarnego Potoku. lu górskim w Suchej Dolinie.

43 2 WYPRAWY PO ZDROWIE I URODĘ Tajemnice Beskidu Niskiego Tajemnice

Krynica Zdrój, fot. S. Śmierciak

Tajemnice Beskidu Niskiego tował Ignacy Łukasiewicz, wynalazca lampy naftowej. W miejscowym Muzeum Regional- Rodzaj: trasa samochodowa nym PTTK jest ciekawa kolekcja lamp nafto- Długość: ok. 180 km wych, odtworzone wnętrze apteki Łukasiewi- Czas przejazdu: 8–9 h cza oraz urządzenia do destylacji ropy. Liczne Przebieg: Krynica – Gorlice – Libusza – Sękowa eksponaty związane z wydobyciem ropy i pio- – Owczary – Bartne – Kwiatoń – Jezioro Klim- nierami jej kopalnictwa oraz szyby naftowe, kówka – Hańczowa – Wysowa Zdrój – Krynica maszyny i narzędzia wiertnicze itp. znajdują się też w Libuszy, w prywatnym Muzeum Prze- Okolice Gorlic, na skraju Beskidu Niskiego i Pogó- mysłu Naftowego i Etnograﬁ cznego (z Gor- rza Ciężkowickiego, to kolebka światowego prze- lic do Libuszy trzeba jechać 8 km w stronę Jasła mysłu naftowego – tu właśnie w 1852 r. powstała i skręcić w prawo do wsi). pierwsza na świecie kopalnia ropy naftowej, a dwa lata później zapłonęła w Gorlicach pierwsza ulicz- Kapliczka w Gorlicach, fot. P. Klimek na latarnia naftowa. Do dziś w okolicy działają nie- wielkie szyby naftowe. Zupełnie inne atrakcje kryje Beskid Niski: drewniane cerkiewki niemal w każdej wsi oraz kościół w Sękowej, wpisany na Listę UNE- SCO. Wycieczkę można zakończyć w uzdrowisku Wysowa Zdrój lub wrócić do Krynicy.

Z Krynicy wyjeżdżamy szosą nr 75 w kierunku Nowego Sącza, ale 5 km dalej skręcamy w prawo w drogę nr 981 do Grybowa, gdzie za wia- duktem kolejowym skręcamy w prawo, na szo- sę nr 28. Przez Ropę i Szymbark dojeżdżamy do Gorlic. Tu właśnie z ropą naftową eksperymen-

44 MIĘDZY SZCZAWNICĄ I KRYNICĄ 2

W pobliżu Gorlic znajdują się też zabytki archi- tu w XIX w., choć pierwsze wzmianki o leczni- tektury sakralnej: kościół z ok. 1520 r.w Sę- czych właściwościach tutejszych wód pocho- kowej (obiekt wpisany jest na Listę UNESCO; dzą już z XVIII w. W szpitalu uzdrowiskowym zob. s. 7), cerkiew w Owczarach (zob. s. 11) i sanatoriach leczy się choroby układu trawie- czy też dawna cerkiew grekokatolicka w Bart- nia i układu oddechowego. W Parku Zdrojo- nem, (obecnie filia Muzeum Budownictwa wym można spróbować smacznej wody mine- Ludowego w Szymbarku zob. s. 11). ralnej ze źródeł publicznie dostępnych (bez- Z Gorlic jedziemy na południe drogą 977, przez płatnie!). W miejscowości warto też zwiedzić Małastów i Przełęcz Małastowską (604 m dwie drewniane świątynie: cerkiew grekokato- n.p.m.), do Gładyszowa słynnego z hodowli licką z XVIII w. z cennym ikonostasem z te- koni huculskich. Tu skręcamy w prawo i przez go samego stulecia i kościół katolicki z lat

Smerekowiec i Kwiatoń (cerkiew św. Paraske- międzywojennych. Wycieczkę możemy zakoń- Beskidu Niskiego Tajemnice wy uchodzi za najpiękniejszą w Beskidzie czyć w Wysowej lub wrócić do Krynicy (przez Niskim; zob. s 11) docieramy do Uścia Gorlickie- Uście Gorlickie, dalej wzdłuż jeziora Klimków- go. Poniżej niego na rzece Ropie wybudowano ka do Ropy – a potem szosą nr 28 i przez Gry- zaporę, dzięki której powstało jezioro Klimków- bów do Krynicy). ka. Ponad nim wznoszą się wysoko grzbiety tzw. Pienin Gorlickich. Nad jeziorem znajduje Informacje praktyczne się wypożyczalnia sprzętu wodnego, a zbiornik Gorlice, Muzeum Regionalne PTTK im. I. Łuka- jest popularny wśród windsurﬁ ngowców. siewicza, ul. Wąska 7–9, wt.–pt. 9.00–16.00, sb. 10.00–14.00, V–IX dodatkowo w nie- Z Uścia Gorlickiego jedziemy 7 km doliną Ropy dzielę: 10.00–14.00; Libusza, Muzeum Prze- przez Hańczową, gdzie znajduje się drewnia- mysłu Naftowego i Etnografii, Libusza 67, na cerkiew z 1. poł. XIX w., z cennym wypo- codz. 8.00–16.00; Bartne, Ekspozycja sztu- sażeniem z XVIII–XIX w., do Wysowej Zdroju. ki cerkiewnej w dawnej cerkwi, zob. s. 11 Miejscowość ta położona jest w szerokiej kotli- Gładyszów, Stadnina Koni Huculskich, Głady- szów 53, 38-315 Uście Gorlickie, tel.: (0-18) 351 nie śródgórskiej, otoczonej zalesionymi grzbie- 00 57, [email protected], www.skh.horsesport.pl tami Beskidu Niskiego, a uzdrowisko powstało

Cerkiew w Hańczowej, fot. M. Grychowski Okolice Gładyszowa, fot. P. Mierniczak

45 2 NA SPOTKANIE WIELU KULTUR

Dzięki zachowanym budynkom możemy dowie- TARNÓW dzieć się wiele o żydowskiej społeczności miasta, stanowiącej niegdyś połowę jego mieszkańców Wizyta w najważniejszym mieście wschodniej czę- (w 1939 r. 45% ludności). Z najważniejszej i najstar- ści województwa to okazja do obejrzenia tutejszych szej synagogi pozostała tylko bima, ale przetrwa- zabytków. Przy rynku znajdują się liczne malownicze ło wiele obiektów związanych z działalnością gmi- kamieniczki, a na jego środku widzimy renesansowy ny żydowskiej. Jest też duży kirkut z zabytkowymi ratusz kilkakrotnie przebudowywany, ostatnio w XIX nagrobkami. W Tarnowie co roku organizowane są i XX w., i zwieńczony ceglaną attyką. Wewnątrz znaj- w rocznicę likwidacji getta Dni Pamięci Żydów. duje się fi lia Muzeum Okręgowego (m.in. wystawa O jeszcze jednej, barwnej i dawniej licznie przemie- o gen. J. Bemie – bohaterze powstań listopadowego rzającej drogi regionu grupie ludności – Cyganach i węgierskiego z 1848/49 r., który pochodził z Tar- – dowiemy się dzięki jedynej w Europie ekspozy- nowa i tu jest pochowany). Obok rynku stoi katedra cji, poświęconej historii i kulturze Cyganów, jaka – gotycka, przebudowana w końcu XIX w. w stylu znajduje się w tarnowskim Muzeum Etnografi cz- neogotyckim, słynąca z renesansowych nagrobków nym. Można tu obejrzeć nawet prawdziwe cygań- członków rodu Tarnowskich, m.in. hetmana Jana skie tabory. Muzeum organizuje fascynujące festiwa- Tarnowskiego, sławnego wodza, zwycięzcy licznych le cygańskiej muzyki, ale także Tabor Pamięci – ku bitew w 1. poł. XVI w – nagrobki te to jedne z naj- czci pomordowanych przez hitlerowców licznych wspanialszych w Polsce przykładów rzeźby rene- przedstawicieli społeczności romskiej. sansowej. Obok katedry można zwiedzić Muzeum Diecezjalne, gromadzące zabytki sztuki sakralnej. Informacje praktyczne Także poza Starym Miastem znajdziemy cenne Muzeum Okręgowe – Ratusz czynne wt. i czw. 10.00– obiekty: dwa drewniane kościółki 17.00, śr. i pt. 9.00–15.00, sb. i nd. 10.00–14.00; wstęp – jeden, Matki Boskiej Szkaplerznej 4 zł, ulg. 2 zł; Muzeum Diecezjalne, pl. Katedralny 6 na Burku, pochodzi z 1458 r., drugi, czynne wt.–sb. 10.00–15.00, nd. 10.00–14.00, wstęp Św. Trójcy na Terlikówce powstał bezpłatny; Muzeum Etnografi czne, ul. Urszulańska, godziny otwarcia i ceny jak w Ratuszu. w końcu XVI w.

Ratusz w Tarnowie, fot. M. Grychowski

46 TARNÓW I OKOLICE 2 Nad spokojny nurt Wisły nurt Nad spokojny

Zalipie, fot. P. Mierniczak

Nad spokojny nurt Wisły sie majowego odpustu ku czci św. Stanisława do studni pielgrzymuje wiele osób, wierzących Rodzaj: trasa samochodowa w uzdrawiającą moc wody. Długość: 153 km Ze Szczepanowa kierujemy się do Zalipia Czas przejazdu: 6–7 h (drogami nr 768, 964 i 973), słynącego z malo- Przebieg: Tarnów – Dębno – Szczepanów – Zali- wanych chat, kapliczek, a także domowych pie – Szczucin – Dąbrowa Tarnowska – Tarnów sprzętów oraz wytworów rzemiosła. Moż- na je oglądać w zagrodzie Felicji Curyłowej Na północ od Tarnowa można zobaczyć ciekawe – ﬁ lii Muzeum Okręgowego w Tarnowie . przykłady ludowego budownictwa drewnia nego Co roku w czerwcu organizowany jest tu kon- oraz pięknie zachowany zameczek w Dębnie i Mu- kurs na najładniej ozdobioną zagrodę . zeum Judaistyczne w Dąbrowie Tarnowskiej. Z Zalipia boczną drogą przez Olesno podą- żamy do Dąbrowy Tarnowskiej (tu możemy Z Tarnowa jedziemy drogą nr 4 do Dębna skręcić na północ do Szczucina , do Muzeum (16 km). W Dębnie, w starym parku kryje się Drogownictwa . W Dąbrowie Tarnowskiej jedyna w Polsce tak dobrze zachowana gotycka, zobaczymy pamiątki po gminie żydowskiej rycerska rezydencja obronna z XV w., obecnie (zob. s. 9) i drogą nr 73 wrócimy do Tarno- muzeum wnętrz zamkowych. Co roku, we wrze- wa (23 km). śniu, organizowany jest tu turniej rycerski . Z Dębna docieramy do Szczepanowa (6 km), Informacje praktyczne gdzie znajduje się sanktuarium pochodzą- cego stąd św. Stanisława biskupa i męczennika Zalipie, zagroda Felicji Curyłowej, wt.– – patrona Polski. W miejscu narodzin św. Sta- nd. 10.00–16.00, wstęp 4 zł, ulg. 2 zł; Szczucin, Muzeum Drogownictwa, ul. 1 Maja nisława stoi Kaplica Narodzenia a nieopodal, 39, pn.–pt. 7.00–15.00, wstęp bezpłatny; pod drewnianą altaną, znajduje się studnia- Dąbrowa Tarnowska, Izba Pamięci Żydów, źródełko, w którym Bogna, matka Stanisława, zob. s. 9. miała obmyć nowo narodzone dziecię. W cza-

47 2 NA SPOTKANIE WIELU KULTUR

W okolicy Ciężkowic i Gorlic znajdują się też liczne dobrze zachowane cmentarze z okresu I wojny światowej (m.in. w Gromniku, Siedliskach, na górze Pustki, więcej zob. np. strony.tarman.pl/~andmel). Jeśli nad wypoczynek bierny przedkładamy podróże, z Ciężkowic jedziemy drogą nr 977 i 981 do Bobowej (12 km), jedynej miejscowości w Pol- sce, gdzie wciąż wytwarza się koronki klocko- we . W Galerii Koronki Klockowej obejrzymy wyroby koronkarek, podglądniemy je przy pracy i zakupimy koronki. W miasteczku jest również Skamieniałe miasto i koronki kamienny, gotycki kościół cmentarny z XV w. i dobrze zachowane pamiątki pożydowskie – synagoga i cmentarz, gdzie pochowano sław- Skamieniałe miasto i koronki nych cadyków chasydzkich . Z Bobowej jedziemy (drogami nr 977 i 28) przez Rodzaj: trasa samochodowa Łużną (tu możemy skręcić w prawo do Szalo- Długość: 139 km wej, gdzie stoi kościół drewniany z 1736 r. Czas przejazdu: 8–9 h z barokową polichromią i bogatym późnobaro- Przebieg: Tarnów – Skrzyszów – Ciężkowi- kowym i rokokowym wyposażeniem wnętrza ce – Bobowa – Szalowa – Biecz – Binarowa z XVIII w.) do Biecza (26 km). To jedno z naj- – Tarnów starszych i najpiękniejszych miast południowej Polski z późnogotycką farą , renesansowym Na południe od Tarnowa, odnajdziemy Skamienia- ratuszem, gotyckim Domem Marcina Kromera łe Miasto. Zobaczymy też jak wyrabia się koron- (wewnątrz Muzeum Regionalne) i fragmentami ki, zwiedzimy piękne zabytki Biecza oraz kościo- murów obronnych z basztami i bramami oraz ły drewniane w Szalowej i Binarowej. A jeśli ktoś ciekawym Muzeum Farmacji . nabierze ochoty na dłuższy pobyt w tych okoli- Z Biecza jedziemy (drogami nr 980 i 977) przez cach, znajdzie tu wiele gościnnych gospodarstw Binarową, gdzie zobaczymy kościół drewniany – to prawdziwe „zagłębie agroturystyczne”. z ok. 1500 r., wpisany na Listę UNESCO (zob. s. 7), Gromnik i Tuchów do Tarnowa (53 km). Z Tarnowa jedziemy na południe przez Skrzy- szów (gdzie stoi drewniany kościół z 1517 r.), Informacje praktyczne Tuchów i Gromnik do Ciężkowic (34 km). Tu Bobowa, Galeria Koronek Klockowych w Cen- przy rynku zobaczymy parterową zabudowę trum Kultury i Promocji Gminy Bobowa, ul. drewnianą z podcieniami z XVIII–XIX w. , Grunwaldzka 126, tel.: (0-18) 351 40 13, e-mail: a na południe od miejscowości rezerwat „Ska- [email protected], www.bobowa.pl/koronki; Biecz, mieniałe Miasto” – jedna z największych Muzeum Regionalne, ul. Kromera, wt.–sb. 8.00– 14.00, wstęp 2 zł, ulg. 1 zł; Muzeum Farmacji, atrakcji turystycznych regionu. Podczas space- ul. Kromera, wt.–pt. 8.00–17.00, sb. 8.00–16.00, rów i wycieczek można zobaczyć malownicze nd. 9.00–14.00, wstęp 3 zł, ulg. 1 zł. skałki o fantastycznych kształtach.

48 NOWY SĄCZ I OKOLICE 2

tradycyjne wyposażenie. Najcenniejsze ekspona- NOWY SĄCZ ty to dwór z zespołem zabudowań gospodarczych z XVII w. oraz XVII-wieczna cerkiew łemkowska. Położony w śródgórskiej kotlinie Nowy Sącz to Skansen organizuje ciekawe imprezy, pokazujące, stare, lecz zarazem dynamicznie rozwijające się jak niegdyś żyło się w górskich wsiach czy małych miasto. Do dziś przetrwał średniowieczny układ galicyjskich miasteczkach. urbanistyczny w centrum. W mieście warto zaj- Nowy Sącz to świetna baza dla turystyki aktyw- rzeć do gotyckiego kościoła św. Małgorzaty z XIII/ nej. Niedalekie zaporowe Jezioro Rożnowskie na XIV w. W zabytkowym „Domu Gotyckim” mieści się Dunajcu to doskonałe miejsce do rekreacji, ale dziś Muzeum Okręgowe ze zbiorami poświęco- i do uprawiania sportów wodnych – można popły- nymi miastu i regionowi, w tym także z bogatymi wać rowerem wodnym, kajakiem, czy pożeglo- zbiorami etnografi cznymi – szczególnie ciekawe wać. Niedalekie Beskidy zachęcają do pieszych są pamiątki związane z działalnością Łemków. Na wędrówek i rowerowych eskapad po licznych skraju starego miasta, na cyplu u zbiegu Dunaj- szlakach; stacje narciarskie zapraszają do zimo- ca i Kamienicy stał niegdyś zamek obronny – do wych szaleństw, a w najsławniejszych i tych mniej dziś pozostały z niego pozostałości murów i zre- znanych uzdrowiskach możemy zadbać o nasze konstruowana Baszta Kowalska. Liczna w mie- zdrowie i kondycję. ście przed wojną społeczność Żydów została niemal w całości wymordowana przez hitlerowskich Informacje praktyczne okupantów. Przetrwała jednak synagoga z 1746 r., Muzeum Okręgowe „Dom Gotycki”, ul. Lwowska 3, w której dziś mieści się galeria sztuki. wt.–czw. 10.00–15.00, pt. 10.00–17.00, sb.–nd. 9.00–14.30, wstęp 6 zł, ulg. 4 zł, w nd. bezpłatny; Niezwykłą atrakcją Nowego Sącza jest Sądecki oddział „Dawna Synagoga”, ul. Berka Joselewicza 12, Park Etnografi czny, który na liczącym 20 ha tere- śr. i czw. 10.00–15.00, pt. 10.00–17.00, sb. i nd. 10.00– nie gromadzi zabytki tradycyjnego budownictwa 14.30, ceny jak powyżej; Sądecki Park Etnografi czny, drewnianego z regionu. Wiele z nich możemy ul. Wieniawy Długoszewskiego 83B, V–IX wt.–nd. podziwiać nie tylko od zewnątrz, ale i zajrzeć do 10.00–17.00, X–IV pn.–pt. 10.00–14.00, wstęp 10 zł, ulg. 6 zł, w nd. bezpłatny. środka, bowiem zrekonstruowano w nich także

Rynek w Nowym Sączu, fot. S. Markowski

49 2 W DOLINIE DUNAJCA I POPRADU

Kościół w Tropiu, fot. P. Ziemski Wokół jezior Czchowskiego i Rożnowskiego Wokół

Wokół jezior Czchowskiego sztuki wojennej – kamienny beluard (prototyp i Rożnowskiego bastionu) z XVI w., część niedokończonej fortecy hetmana Jana Tarnowskiego . Rodzaj: trasa samochodowa Z Rożnowa boczną drogą, doliną Dunajca, Długość: 77 km przez Roztokę jedziemy do Tropia, gdzie na Czas przejazdu: ok. 7–8 h (ze zwiedzaniem wzgórzu ponad Jeziorem Czchowskim stoi miasta) sanktuarium św.św. Pustelników Świerada Przebieg: Nowy Sącz – Rożnów – Tro- i Benedykta , romański kościółek z XI w. pie – Czchów – Wytrzyszczka – przełęcz Just z fragmentami fresku z XII w. – Nowy Sącz Z Tropia promem docieramy na zachodni brzeg Jeziora Czchowskiego i dalej na północ Na północ od Nowego Sącza Dunajec przegra- szosą nr 75 wzdłuż jego brzegu do Czchowa. dzają dwie zapory. Powstały dzięki nim malow- Warto tu zobaczyć: gotycki kościół paraﬁ alny nicze jeziora, otoczone stromymi wzgórzami, z pozostałościami romańskiej świątyni z XII w. zaś na ich brzegach i w okolicy można zobaczyć oraz wieżę pozostałą ze stojącego tu nie- pięknie położone zabytkowe kościoły i zamki. gdyś zamku . Z Czchowa kierujemy się na południe drogą Z Nowego Sącza jedziemy przez Podole do Roż- nr 75 do zamku Tropsztyn w Wytrzyszczce. nowa. Tutejsza zapora na Dunajcu tworzy duże, Zamek to współczesna rekonstrukcja XIV- wijące się wśród wzgórz jezioro – doskona- wiecznej kamiennej fortecy (z wieży pięk- łe miejsce wypoczynku i rekreacji. Plaże i wypo- ne widoki na jezioro i kościółek w Tropiu). życzalnie sprzętu wodnego: rowerów wodnych, Dalej jedziemy szosą nr 75 przez Łososinę kajaków, jachtów i innych zachęcają do aktyw- Dolną na Przełęcz św. Justa – 400 m n.p.m., nego wypoczynku nad wodą. Przy drodze do gdzie stoi drewniany kościółek z XVII w. zapory, na wąskim grzbiecie, znajdują się ruiny z barokowym wyposażeniem (przed kościołem zamku z XIV w. , a poniżej, na skraju wsi, punkt widokowy na Jezioro Rożnowskie) i wra- obok klasycystycznego dworu z XIX w. zabytek camy do Nowego Sącza szosą nr 75.

50 NOWY SĄCZ I OKOLICE 2

tylko owoców, ale i tradycyjnych przetworów, podczas wędrówki Małopolskim Szlakiem Owocowym.

Z Nowego Sącza jedziemy szosami nr 87 i 969 przez Stary Sącz do Gołkowic Dolnych, a potem, do Świdnika (28 km). Tu w zabytkowym parku stoi dwór z 1752 r. . Dalej kierujemy się na północ do szosy nr 28 i do Limanowej, potem drogą nr 965 przez Młynne (tu możemy skręcić do Laskowej, gdzie zobaczymy dwór z 1677 r. oraz prywatny skansen ) do Żegociny, skąd bocz- W królestwie drewna i owoców ną drogą na wschód docieramy do Rajbrotu, w którym stoi drewniany kościółek paraﬁ alny z XVI w. z późnogotyckimi dziełami sztuki oraz fragmentami polichromii z XVI–XVII w. oraz stary, drewniany spichlerz . Z Rajbrotu ruszamy na północ do szosy nr 966 i dalej przez Lipnicę Murowaną (kościół drewniany na liście UNESCO, zob. s. 7) do bocznej drogi wzdłuż Uszwicy do Gosprzydowej, gdzie stoi drewniany kościół z końca XVII w. z obrazami i rzeźbami z XVII–XVIII w. Z Gosprzy- dowej jedziemy przez Gnojnik i Tymową do Iwkowej. Przy drodze w prawo stoi cmentarny kościół drewniany z końca XV w. z XVII- wieczną polichromią i kopią witrażu z 1. poł. XV w. Z Iwkowej jedziemy do szosy nr 75, któ- W królestwie drewna i owoców rą wracamy do Nowego Sącza. Do wielu gospodarstw w Iwkowej, Laskowej, Rodzaj: trasa samochodowa Łącku, Podegrodziu i Starym Sączu, prowadzi Długość: 123 km znakowany Małopolski Szlak Owocowy . Czas przejazdu: ok. 6–7 h W gospodarstwach możemy kupić owoce i prze- Przebieg: Nowy Sącz – Świdnik – Laskowa – Raj- twory domowej roboty. brot – Gosprzydowa – Iwkowa – Nowy Sącz Informacje praktyczne Sądecczyzna i tereny pogórza to miejsce, gdzie Laskowa, dwór, codziennie 9.00–15.00, wstęp bez- zachowało się wiele cennych zabytków budow- płatny (wolne datki); Prywatny Skansen Budownic- nictwa drewnianego. To także tereny, gdzie od twa Ludowego Barbary i Krzysztofa Jędrzejka, zwiedzanie po uzgodnieniu, tel.: (0-18) 33 33 657; Mało- wieków kwitną sady owocowe – dziś wie- polski Szlak Owocowy, www.mit.malopolski.pl le z nich możemy odwiedzić i spróbować nie

51 2 MAŁOPOLSKA W 3 DNI

tuarium maryjnym (zob. s. 6) – Zubrzyca Gór- To, co najciekawsze na, główną atrakcją wsi jest skansen regio- nalnego budownictwa drewnianego (zob. Rodzaj: trasa samochodowa s. 27) – Chochołów słynie z zachowanej tradycyjnej zabudowy (zob. s. 26) – Zakopane, W 3 dni trudno poznać cały, bardzo ciekawy tu warto obejrzeć wille w stylu zakopiań-

To, co najciekawsze To, i zróżnicowany region, ale można zobaczyć skim z XIX/XX w. oraz Muzeum Tatrzań- najpiękniejsze miejsca i najsłynniejsze zabyt- skie (zob. s. 25) ki. Odwiedzimy więc obiekty wpisane na Listę UNESCO (od Muzeum Auschwitz-Birkenau, Dzień drugi przez sanktuarium w Kalwarii Zebrzydowskiej Długość: 133 km i koplanię soli w Wieliczce po urokliwe drewnia- Czas przejazdu: 8–9 h ne kościółki w Binarowej i Lipnicy Murowanej). Przebieg: Zakopane – Dębno Podhalańskie, Nie ominiemy też takich atrakcji, jak Zakopane tu znajduje się obiekt UNESCO: kościół św. – zimowa stolica Polski czy malownicze okolice Michała Archanioła (zob. s. 7) – Niedzi- przełomu Dunajca. Niech ta trasa będzie zachę- ca zachwyci dawną twierdzą z muzeum tą do dłuższego pobytu i odwiedzenia o wie- wnętrz zamkowych wewnątrz (zob. s. 28) le liczniejszych, ciekawych miejsc wojewódz- – przełom Dunajca wywiera ogromne wra- twa małopolskiego. żenie niezależnie od tego, czy na spieniony nurt rzeki patrzy się z brzegu czy też... z tra- Dzień pierwszy twy (zob. s. 29) – Stary Sącz słynie z obron- Długość: 154 km (z Oświęcimiem 222 km) nego klasztoru Klarysek (zob. s. 41) – Nowy Czas przejazdu: ok. 7 h (z Oświęcimiem 10 h) Sącz, tu koniecznie trzeba zobaczyć Sądec- Przebieg: Kraków (zob. s. 14) – (wariant: ki Park Etnograﬁ czny (zob. s. 49) – Krynica Oświęcim, gdzie znajduje się dawny hitle- zaprasza do obejrzenia prac malarza-prymi- rowski obóz zagłady Auschwitz-Birkenau tywisty Nikifora (zob. s. 42) (zob. s. 6) – Kalwaria Zebrzydowska z sank- Dzień trzeci Wnętrze kościoła w Dębnie Podhalańskim, Długość: 202 km fot. P. Witosławski Czas przejazdu: 9–10 h Przebieg: Krynica – Sękowa, warto tu zaj- rzeć do kościoła wpisanego na Listę UNE- SCO (zob. s. 7) – Owczary znane są z dawnej cerkwi grekokatolickiej z 1653 r. (zob. s. 11) – Binarowa, szczyci się obiektem UNESCO: kościołem św. Michała Archanioła (zob. s. 7) – Lipnica Murowana, tu zobaczymy kościół św. Leonarda, również obiekt UNESCO (zob. s. 7) – Nowy Wiśnicz znany jest z renesan- sowego zamku – Wieliczka zachwyca kopal- nią soli z podziemną trasą turystyczną (zob. s. 7) – Kraków

52 2

kiem z XI w. (zob. s. 50) – Czchów oferuje świetny Poza uczęszczanymi szlakami punkt widokowy: górującą nad okolicą wieżę (zob. s. 50) – Zakliczyn, obejrzymy tu m.in. drewnianą Rodzaj: trasa samochodowa zabudowę z XVIII i XIX w. – Bobowa znana jest z koronek klockowych Wiele jest miejsc, które i kirkutu z grobami cady- warto odwiedzić, mimo ków chasydzkich (zob. że leżą poza najbardziej s. 48) – Ciężkowice to uczęszczanymi szlaka- dobry punkt wypadowy mi. Ukryte przy boczna spacer do rezerwa- nych drogach perły to tu „Skamieniałe Miasto” m.in: klasztory w Sta- (zob. s. 48) – Tarnów kusi niątkach i Szczyrzycu turystów m.in. muzeami: uczęszczanymi szlakami Poza – jeden słynący z boga- Diecezjalnym i Etnogra- Zamek w Niepołomicach, fot. J. Macioł tej biblioteki, drugi z... ﬁ cznym (zob. s. 46) piwa, rezydencje królewskie i rycerskie w Nie- połomicach, Dębnie, Nowym Wiśniczu, kościółki, Dzień trzeci w których można jeszcze poczuć zapach kadzi- Długość: 147 km dła sprzed wieków (np. w Tropiu) czy przyroda Czas przejazdu: 7–8 h tak monumentalna, jak w rezerwacie „Skamie- Przebieg: Tarnów – Dąbrowa Tarnowska warta niałe Miasto” w Ciężkowicach. jest uwagi m.in. ze względu na kirkut i Izbę Pamię- ci Żydów (zob. s. 9) – Zalipie to jedyna w swo- Dzień pierwszy im rodzaju malowana (dosłownie!) wieś (zob. Długość: 127 km s. 47) – Dębno, znajduje się tu rycerska rezy- Czas przejazdu: 8–9 h dencja obronna z XV w. (zob. s. 47) – Bochnia, Przebieg: Kraków (zob. s. 14) – Staniątki, warto tutejszą kopalnię soli po prostu trzeba zobaczyć zatrzymać się tu, by obejrzeć zespół klasztorny (zob. s. 15) – Kraków Benedyktynek z 1228 r. – Niepołomice wybrał król Zygmunt August na miejsce budowy swe- Rezerwat „Skamieniałe Miasto”, fot. B. Czerwiński go zamku myśliwskiego (zob. s. 15) – Szczyrzyc słynie z piwa warzonego przez Cystersów wg XVII-wiecznej receptury – Laskowa, tu zobaczymy drewniany dwór szlachecki z 1677 r. (zob. s. 51) – Nowy Sącz zachwyca Sądeckim Parkiem Etnograﬁ cznym (zob. s. 49)

Dzień drugi Długość: 134 km Czas przejazdu: 8–9 h Przebieg: Nowy Sącz – Rożnów, zobaczymy tu kamienny beluard (prototyp bastionu) z XVI w. (zob. s. 50) – Tropie urzeka romańskim kościół-

53 3 BAZA NOCLEGOWA

HOTELE Mark I *** 32-800 Brzesko, ul. Mickiewicza 29, tel./faks: (0-14) 663 59 00 Hotele ANDRYCHÓW CHRZANÓW Beskid * 34-120 Andrychów, ul. 1 Maja 4, tel./ MOKSiR ** 32-500 Chrzanów, ul. Sokoła 24, tel./ faks: (0-33) 870 25 00 faks: (0-32) 623 30 86, www.chrzanow.pl BĘBŁO CHYŻNE Zajazd Krystyna ** 32-089 Wielka Wieś, Bębło Zajazd Chyżne ** 34-481 Chyżne, Chyżne 111, tel.: 165, tel./faks: (0-12) 419 30 02, www.zajazd-kry- (0-18) 263 16 30, faks: (0-18) 263 16 35, www.za- styna.com.pl, [email protected] jazd-chyzne.pl, [email protected] BIECZ GŁOGOCZÓW Centennial *** 38-340 Biecz, Rynek 6, tel.: (0-13) Twardowski ** 32-444 Głogoczów, Głogoczów 447 18 62, faks: (0-13) 447 15 76, www.centen- 661, tel.: (0-12) 273 77 95, faks: (0-12) 273 77 96, nial.com.pl, [email protected] www.hotel-twardowski.com, twardowski@ho- Grodzka * 38-340 Biecz, ul. Kazimierza Wielkie- tel-twardowski.com go 35, tel.faks: (0-13) 447 11 21, grodzki@pocz- GORLICE ta.onet.pl Glinik * 38-320 Gorlice, ul. Szopena 43, tel.: BOCHNIA (0-18) 352 27 60, faks: (0-18) 352 88 51, Best Western Millenium *** 32-700 Bochnia, ul. www.turystyka.glinik.gorlice.pl, hotel@gor- Poniatowskiego 24, tel.: (0-14) 615 30 00, faks: lice.pl (0-14) 615 30 99, www.hotelmillenium.pl, info- JODŁÓWKA @hotelmillenium.pl U Jacka ** 32-765 Rzezawa, Jodłówka, tel.: Cold *** 32-700 Bochnia, ul. Storynka 5, (0-14) 686 73 50, www.ujacka.pl, ujacka@in- tel.: (0-14) 612 28 02, faks: (0-14) 612 28 03, fofarm.com.pl www.hotel.cold.pl, [email protected] KALWARIA ZABRZYDOWSKA Sutoris ** 32-700 Bochnia, ul. Solna 2, tel.: (0-14) Merkury ** 34-130 Kalwaria Zabrzydowska, 615 36 00,faks: (0-14) 615 36 68, www.kopalnia- ul. Sądowa 11, tel./faks: (0-33) 876 68 50, soli.pl, [email protected]; www.merkury.com.pl, [email protected] Florian * 32-700 Bochnia, ul. Piotra Galasa 4, KĘTY tel.: (0-14) 612 22 29, www.igloonet.bochnia.pl/ Piwnica Rycerska *** 32-650 Kęty, Rynek 8, tel./ ﬂ orian, [email protected] faks: (0-33) 845 25 05, www.rycerska.pl, pocz- BRZESKO [email protected] August *** 32-800 Brzesko, ul. Mickiewicza 66, Relax ** 32-650 Kęty, ul. Młodzieży Polskiej 1, tel.: (0-14) 663 10 83, www.hotelaugust.pl, hote- tel.: (0-33) 842 81 73, faks: (0-33) 845 20 88, [email protected] www.relax.mix.pl, [email protected] KLECZA DOLNA Ceny za pokój 2-os. z łazienką Marten ** 34-124 Klecza Górna, Klecza Dolna w granicach: 111A, tel.: (0-33) 823 27 60, faks: (0-33) 872 23 83, hotel ***** – od ok. 200 EUR www.hotelmarten.pl, [email protected] hotel **** – 300–850 zł KRAKÓW hotel *** – 120–670 zł Grand ***** 31-016 Kraków, ul. Sławkowska 5– hotel ** – 70–360 zł 7, tel.: (0-12) 421 72 55, faks: (0-12) 421 83 60, hotel * – 80–260 zł www.grand.pl, [email protected]

54 3

Radisson SAS ***** 31-101 Kraków, ul. Stra- Astoria *** 31-056 Kraków, ul. Józefa 24, tel.: (0- szewskiego 17, tel.: (0-12) 618 88 88, faks: (0- 12) 432 50 10, faks: (0-12) 432 50 20, www.asto- 12) 618 88 89, www.radissonsas.com, infokra- riahotel.pl, [email protected] Hotele [email protected] Atrium *** 31-149 Kraków, ul. Krzywa 7, tel.: (0- Sheraton Kraków Hotel ***** 31-101 Kraków, 12) 430 02 03, faks: (0-12) 430 01 96, www.hotela- ul. Powiśle 7, tel.: (0-12) 662 10 00, faks: (0-12) trium.com.pl, [email protected] 662 11 00, www.sheraton.com/krakow, krako- Batory *** 32-420 Kraków, ul. Sołtyka 19, tel.: (0- [email protected] 12) 294 30 30, faks: (0-12) 294 30 33, www.ho- Amadeus **** 31-027 Kraków, ul. Mikołaj- tel-batory.pl, [email protected] ska 20, tel.: (0-12) 429 60 70, faks: (0-12) 429 Chopin *** 31-547 Kraków, ul. Przy Rondzie 60 62, www.hotel-amadeus.pl, amadeus@jan- 2, tel.: (0-12) 299 00 00, faks: (0-12) 299 00 01, pol.com.pl www.chopinhotel.com, [email protected] Copernicus **** 31-002 Kraków, ul. Kanonicza City SM *** 30-426 Kraków, ul. Gajowa 16, tel.: 16, tel.: (0-12) 431 10 44, faks: (0-12) 424 34 05, (0-12) 266 60 21, faks: (0-12) 267 18 86, www.ho- www.hotel.com.pl, [email protected] telcity.pl, [email protected] Crown Piast Hotel and Park **** 31-342 Kra- Classic *** 31-014 Kraków, ul. św. Tomasza ków, ul. Radzikowskiego 109, tel.: (0-12) 636 46 32, tel.: (0-12) 424 03 03, faks: (0-12) 429 36 80, 68, faks: (0-12) 637 96 92, www.hotelpiast.pl, www.hotel-classic.pl, [email protected] [email protected] Cracovia *** 30-111 Kraków, al. Focha 1, tel.: Demel **** 30-085 Kraków, ul. Głowackiego (0-12) 422 86 66, faks: (0-12) 421 95 86, 22, tel.: (0-12) 636 16 00, faks: (0-12) 636 45 43, www.orbis.pl/cracovia, [email protected] www.demel.com.pl, [email protected] Elektor *** 31-024 Kraków, ul. Szpitalna 28, tel.: Holiday Inn **** 31-072 Kraków, ul. Wielopo- (0-12) 423 23 17, faks: (0-12) 423 23 27, le 4, tel.: (0-12) 619 00 00, faks: (0-12) 619 00 05, www.hotelelektor.com.pl, elektor@hotele- www.globalhotels.pl, [email protected] lektor.com.pl Novotel Kraków Centrum **** 30-105 Kraków, Erazm *** 30-233 Kraków, ul. 28 Lipca 17A, ul. Kościuszki 5, tel.: (0-12) 299 29 00, faks: (0- tel.: (0-12) 625 41 42, faks: (0-12) 625 43 44, 12) 299 29 99, www.novotel.com, h3372@ac- www.erazm.pl, [email protected] cor-hotels.com Ester *** 31-053 Kraków, ul. Szeroka 20, Orient **** 31-589 Kraków, ul. Sołtysowska tel.: (0-12) 429 11 88, faks: (0-12) 429 12 33, 25A, tel.: (0-12) 646 91 00, faks: (0-12) 646 92 www.hotel-ester.krakow.pl, biuro@hotel- 02, www.hotelorient.pl, [email protected] ester.krakow.pl Sympozjum **** 30-363 Kraków, ul. Kobierzyń- Express by Holiday Inn *** 31-323 Kraków, ul. ska 47, tel.: (0-12) 261 86 00, faks: (0-12) 261 87 Opolska 14, tel.: (0-12) 614 57 00, faks: (0-12) 99, www.hotel.sympozjum.com.pl, hotel@sym- 614 57 01, www.hiexpress.com, smm@krako- pozjum.com.pl wexpress.pl Alef *** 31-068 Kraków, ul. Św. Agnieszki 5, Floryan *** 31-021 Kraków, ul. Floriańska 38, tel.: (0-12) 424 31 31, faks: (0-12) 424 31 32, tel.: (0-12) 431 14 18, faks: (0-12) 431 23 85, www.alef.pl, [email protected] www.fl oryan.com.pl, fl oryan@fl oryan.com.pl Alexander *** 31-131 Kraków, ul. Garbarska Fortuna *** 31-110 Kraków, ul. Czapskich 5, tel./ 18, tel.: (0-12) 422 96 60, faks: (0-12) 422 97 61, faks: (0-12) 411 08 06, www.hotel-fortuna.com.pl, www.alexhotel.pl, [email protected] [email protected]

55 3 BAZA NOCLEGOWA

Fortuna-Bis *** 31-110 Kraków, ul. Piłsudskie- Novotel Kraków Bronowice *** 30-150 Kra- go 25, tel.: (0-12) 430 10 25, faks: (0-12) 430 10 ków, ul. Armii Krajowej 11, tel.: (0-12) 637 50 44, Hotele 77, www.hotel-fortuna.com.pl, infobis@hotel- faks: (0-12) 637 59 38, www.orbis.pl, nov.brono- fortuna.com.pl [email protected] Francuski *** 31-015 Kraków, ul. Pijarska 13, tel.: Pegaz *** 31-201 Kraków, ul. Bratysławska 2, (0-12) 422 51 22, faks: (0-12) 422 52 70, www.or- tel.: (0-12) 617 64 00, www.hotel-pegaz.pl, infobis.pl, [email protected] @hotel-pegaz.pl Hotel Polski Pod Białym Orłem *** 31-015 Kra- Petrus *** 30-321 Kraków, ul. Pietrusińskiego ków, ul. Pijarska 17, tel.: (0-12) 422 11 44, faks: 12, tel.: (0-12) 269 29 46, faks: (0-12) 269 29 46, (0-12) 422 14 26, www.podorlem.com.pl, www.petrus.net.pl, [email protected] [email protected] Pod Kopcem *** 30-204 Kraków, al. Waszyngto- Jan *** 31-006 Kraków, ul. Grodzka 11, tel.: na, tel.: (0-12) 427 03 55, faks: (0-12) 427 01 01, (0-12) 430 19 69, faks: (0-12) 430 19 92, www.hotel.fm.pl, [email protected] www.hotel-jan.com.pl, recepcja@hotel- Pod Różą *** 31-021 Kraków, ul. Floriań- jan.com.pl ska 14, tel.: (0-12) 422 12 44, faks: (0-12) JB *** 31-752 Kraków, ul. Ujastek Mogilski 7, tel.: 424 33 51, www.hotel.com.pl, pod-roza- (0-12) 680 71 00, faks: (0-12) 680 71 54, www.ho- @hotel.com.pl teljb.com.pl, [email protected] Polonez *** 30-059 Kraków, ul. Reymonta 15, Justyna *** 31-571 Kraków, al. Jana Pawła II tel.: (0-12) 292 82 94, faks: (0-12) 292 82 93, 70, tel.: (0-12) 649 80 00, faks: (0-12) 643 02 www.hotel-polonez.krakus.net, recepcja@ho- 22, www.hoteljustyna.pl, rezerwacja@hotel- tel-polonez.krakus.net justyna.pl Polonia *** 31-156 Kraków, ul. Basztowa 25, Kazimierz *** 31-055 Kraków, ul. Miodowa tel.: (0-12) 422 12 33, faks: (0-12) 422 16 21, 16, tel.: (0-12) 422 28 84, faks: (0-12) 421 66 29, www.hotel-polonia.com.pl, rezerwacja@ho- www.hk.com.pl, [email protected] tel-polonia.com.pl Kontrast *** 30-437 Kraków, ul. Forteczna RT Galicya *** 30-403 Kraków, ul. Rzemieśl- 22, tel.: (0-12) 262 30 50, faks: (0-12) 262 30 nicza 4, tel.: (0-12) 269 07 72, 269 19 97, faks: 52, www.hotel-kontrast.pl, rezerwacje@ho- (0-12) 266 74 33, www.rthotels.com.pl, info@r- tel-kontrast.pl thotels.com.pl Logos *** 31-123 Kraków, ul. Szujskiego 5, tel.: RT Monopol *** 31-046 Kraków, ul. Św. Ger- (0-12) 632 33 33, faks: (0-12) 632 42 10, www.ho- trudy 6, tel.: (0-12) 411 94 90, faks: (0-12) tel-logos.pl, [email protected] 269 15 60, www.rthotels.com.pl, info@rtho- Maltański *** 31-101 Kraków, ul. Straszewskie- tels.com.pl go 14, tel.: (0-12) 431 00 10, faks: (0-12) 431 06 15, RT Regent *** 31-059 Kraków, ul. Bożego Ciała www.maltanski.com, [email protected] 19, tel.: (0-12) 422 16 64, faks: (0-12) 430 59 77, Matejko *** 31-157 Kraków, Plac Matejki 8, tel.: www.rthotels.com.pl, [email protected] (0-12) 422 47 37, faks: (0-12) 422 47 80, www.ma- RT Rezydent *** 31-006 Kraków, ul. Grodzka tejkohotel.pl 9, tel.: (0-12) 429 54 10, faks: (0-12) 429 55 76, Niebieski *** 30-144 Kraków, ul. Flisac- www.rthotels.com.pl, [email protected] ka 3, tel.: (0-12) 431 27 11, faks: (0-12) 431 Ruczaj *** 30-409 Kraków, ul. Ruczaj 44, tel.: 18 28, www.niebieski.com.pl, biuro@niebie- (0-12) 269 10 00, faks: (0-12) 269 20 30, www.ru- ski.com.pl czajhotel.com.pl, [email protected]

56 3

Secesja *** 31-065 Kraków, ul. Paulińska 24, Florian ** 31-436 Kraków, ul. Czerwonego tel.: (0-12) 430 74 64, faks: (0-12) 430 74 05, Prądnika 19, tel.: (0-12) 413 37 37, faks: (0-12) www.hotelsecesja.krakow.pl, hotel@hotelse- 413 68 68, www.hotel-florian.pl, biuro@ho- Hotele cesja.krakow.pl tel-ﬂ orian.pl Senacki *** 31-001 Kraków, ul. Grodzka 51, tel.: Habitel ** 30-499 Kraków, ul. Opatkowicka (0-12) 422 76 86, faks: (0-12) 422 79 34, www.se- 1, tel.: (0-12) 264 95 66, www.habitel.pl, hote- nacki.krakow.pl, [email protected] [email protected] Wanda *** 30-150 Kraków, ul. Armii Krajowej Ibis Krakow Centrum ** 30-102 Kraków, 15, tel.: (0-12) 637 16 77, faks: (0-12) 637 85 18, ul. Syrokomli 2, tel.: (0-12) 299 33 00, faks: (0- www.orbis.pl/wanda, [email protected] 12) 299 33 33, www.ibishotel.com, H3710@ac- Warszawski *** 31-154 Kraków, ul. Pawia 4–6 cor.com tel.: (0-12) 424 21 00, 424 22 50, faks: (0-12) 424 Ibis Krakow Chopin ** 31-547 Kraków, ul. Przy 22 00, www.hotelwarszawski.pl, recepcja@ho- Rondzie 2, tel.: (0-12) 299 00 00, faks: (0-12) 299 telwarszawski.pl 00 01, www.ibishotel.com Wentzl *** 31-008 Kraków, Rynek 19, tel.: (0-12) Krakus ** 30-717 Kraków, ul. Koszykarska 33, 430 26 64, faks: (0-12) 430 26 65, www.wenzl.pl, tel.: (0-12) 652 02 02, faks: (0-12) 656 54 78, [email protected] www.hotel-krakus.com.pl, biuro@hotel-kra- Wilga *** 30-502 Kraków, ul. Przedwiośnie kus.com.pl 16, tel./faks: (0-12) 294 44 29, www.hotel.wil- Krystyna ** 30-968 Kraków, ul. Lusińska 9A– ga.krakow.pl 9B, tel.: (0-12) 654 71 65, faks: (0-12) 654 78 56, Wit Stwosz *** 31-027 Kraków, ul. Mikołaj- www.hotel-krystyna.krakow.pl, recepcja@hotel- ska 28, tel.: (0-12) 429 60 26, faks: (0-12) 429 krystyna.krakow.pl 61 39, www.wit-stwosz.com.pl, hotel@wit- Monika ** 31-425 Kraków, ul. Langiewicza 6, stwosz.com.pl tel.: tel.: (0-12) 413 84 80, faks: (0-12) 412 77 Wyspiański *** 31-033 Kraków, ul. Wester- 39, www.hotelmonika.pl, hotelmonika@ho- platte 15, tel.: (0-12) 411 99 64, faks: telmonika.pl (0-12) 421 71 11, www.hotel-wyspianski.pl, Panorama ** 30-349 Kraków, ul. Lipińskie- [email protected] go 2, tel.: (0-12) 422 25 70, faks: (0-12) 260 Bona ** 30-376 Kraków, ul. Tyniecka 167B, 64 02, www.hotel-panorama.pl, biuro@hotel.: (0-12) 267 59 87, faks: (0-12) 267 57 73, tel-panorama.pl www.hotelbona.com.pl, recepcja@hotelbo- Pollera ** 31-024 Kraków, ul. Szpitalna 30, tel.: na.com.pl (0-12) 422 10 44, faks: (0-12) 422 13 89, www.pol- Campanile ** 31-023 Kraków, ul. Św. Toma- lera.com.pl, [email protected] sza 34, tel.: (0-12) 424 26 00, faks: (0-12) 424 26 Rokk ** 30-403 Kraków, ul. Rzemieślnicza 5, 01, www.campanile.com.pl, rezerwacjakrako- tel.: (0-12) 269 18 57, faks: (0-12) 269 18 83, [email protected] www.rokk.pl, [email protected] Europejski ** 31-875 Kraków, ul. Lubicz 5, Royal ** 31-048 Kraków, ul. Św. Gertrudy 26– tel.: (0-12) 423 25 10, faks: (0-12) 423 25 29, 27, tel.: (0-18) 421 58 49, faks: (0-12) 421 58 57, www.he.pl, [email protected] www.royal.com.pl, [email protected] Felix ** 30-426 Kraków, Os. Złota Jesień 15B, tel.: Saski ** 31-014 Kraków, ul. Sławkowska 3, tel.: (0-12) 649 13 31, faks: (0-12) 648 06 02, www.pu- (0-12) 421 48 30, faks: (0-12) 421 42 22, www.ho- hit.com.pl, [email protected] telsaski.com.pl, [email protected]

57 3 BAZA NOCLEGOWA

Sport Hotel ** 31-134 Kraków, ul. Zarzecze 92, www.pegaz.krynica.com.pl, pegaz@kry- 124A, tel.: (0-12) 626 43 63, faks: (0-12) 626 43 nica.com.pl Hotele 37, www.sporthotel.krakow.pl, recepcja@spor- SAOL *** 33-380 Krynica Zdrój, ul. Zdrojo- thotel.krakow.pl wa 16, tel.: (0-18) 445 77 15, faks: (0-18) 471 Start ** 30-347 Kraków, ul. Kapelanka 60, tel./ 58 33, www.hotel.saol.com.pl, hotel@sa- faks: (0-12) 269 04 05, www.hotelstart.com.pl, ol.com.pl [email protected] Echo ** 33-380 Krynica Zdrój, ul. Zieleniewskie- Zajazd Szlachecki ** 31-752 Kraków, ul. Zakła- go 16, tel.: (0-18) 471 55 45 faks: (0-18) 471 21 83, dowa 3A, tel.: (0-12) 684 22 81, www.zajazd- www.krynica.pl, [email protected] szlachecki.pl, [email protected] Rapsodia ** 33-380 Krynica Zdrój, ul. Ebersa Alf * 30-705 Kraków, ul. Klimeckiego 24, tel.: (0- 5, tel.: (0-18) 471 63 41, tel./faks: (0-18) 471 27 12) 656 22 77, faks: (0-12) 656 13 55, www.hote- 85, www.hotelrapsodia.prv.pl, hotelrapsodia- lalf.pl, [email protected] @poczta.onet.pl Hotel Nauczycielski Krakowiak * 30-150 Kra- KSIĄŻ WIELKI ków, ul. Armii Krajowej 9, tel.: (0-12) 662 60 00 Krakus * 32-210 Książ Wielki, ul. Warszaw- faks: (0-12) 637 22 43, www.ap.krakow.pl, hote- ska 13, tel.: (0-41) 383 80 59, faks: (0-41) 383 [email protected] 80 23, www.bobi.pl, [email protected] MISTiA * 31-153 Kraków, ul. Szlak 73A, tel.: (0- LASKOWA 12) 633 29 26, faks: (0-12) 633 51 54, www.mi- Trawers ** 34-602 Laskowa, Laskowa 697, tel.: stia.org.pl, [email protected] (0-18) 337 88 10, faks: (0-18) 337 88 11 Perła * 30-435 Kraków, ul. Zakopiańska 180B, tel.: LIBERTÓW (0-12) 635 11 05, faks: (0-12) 267 40 27, www.ho- Nefretete *** 30-444 Libertów, ul. Szlachec- telperla.com.pl, [email protected] ka 2, tel./faks: (0-12) 270 33 33, www.nefrete- Prokocim * 30-820 Kraków, ul. Szara 20, tel./ te.pl, [email protected] faks: (0-12) 658 57 83, www.hotelprokocim.pl, LIMANOWA [email protected] Jaworz ** 34-600 Limanowa, ul. Sikorskiego Royal * 31-048 Kraków, ul. Św. Gertrudy 28–29, tel.: 28, tel.: (0-18) 337 14 82, faks: (0-18) 337 23 42, (0-12) 421 58 49, faks: (0-12) 421 58 57, www.roy- www.snieznica.limanowa.pl, biuro@sniezni- al.com.pl, [email protected] ca.limanowa.pl KRYNICA ZDRÓJ Siwy Brzeg * 34-600 Limanowa, ul. B. Czecha SPA dr Irena Eris **** 33-380 Krynica Zdrój, 4, tel.: (0-18) 337 23 87, faks: (0-18) 337 16 23, ul. Czarny Potok 30, tel.: (0-18) 472 35 00, faks: www.cit-ldk.pl, [email protected] (0-18) 472 35 01, www.hotelspa.pl, recepcja- MAŁE CICHE @hotelspa.pl Hotel Tatry – Polana Zgorzelisko *** 34-531 Grant *** 33-380 Krynica Zdrój, ul. Kościusz- Murzasihle, Małe Ciche 91, tel.: (0-18) 207 70 ki 36A, tel.: (0-18) 471 60 60, grant.naczasie.pl, 11, faks: (0-18) 207 70 12, www.polskietatry.pl, [email protected] [email protected] Motyl *** 33-380 Krynica Zdrój, ul. Leśna 1, tel./ MODLNICZKA faks: (0-18) 471 28 75, www.hotelmotyl.pl, hote- Witek *** 32-085 Kraków-Modlnica, Modlnicz- [email protected] ka 124A, tel.: (0-12) 662 35 00, faks: (0-12) 662 Pegaz *** 33-380 Krynica, ul. Czarny Potok 35 55, www.hotelwitek.com.pl, hotel@hotel- 28, tel.: (0-18) 477 76 40, faks: (0-18) 471 53 witek.com.pl

58 3

NIEDZICA tel./faks: (0-18) 446 90 31-33, www.perla-polud- Lokis *** 34-441 Niedzica, Zamek 76, tel.: nia.pl, [email protected] (0-18) 262 85 40, faks: (0-18) 262 85 50, www.lo- Janina nad Popradem ** 33-343 Rytro, Rytro 11, Hotele kis.com.pl, [email protected] tel./faks: (0-18) 446 90 11, www.kosynier.pl Pieniny ** 34-441 Niedzica, ul. Kanada 38, tel.: SĄSPÓW (0-18) 262 93 83, faks: (0-18) 262 94 74, www.nie- Green Hotelik ** 32-048 Jerzmanowice, dzica.pl, [email protected] Sąspów 122, tel.: (0-12) 389 09 00, faks: (0-12) NOWE BRZESKO 389 09 02, www.greenhotelik.pl, hotel@gre- Maria *** 32-120 Nowe Brzesko, ul. Targowa 2, enhotelik.pl tel.: (0-12) 385 01 10, faks: (0-12) 385 20 43, SIEDLEC www.hotel-maria.iap.pl, [email protected] Lech ** 32-744 Łapczyca, Siedlec 151, tel./faks: NOWY SĄCZ (0-14) 611 77 84, www.hotel-lech.com.pl, hotel- Orbis Beskid *** 33-300 Nowy Sącz, ul. Lima- [email protected] nowskiego 1, tel.: (0-18) 443 57 70, faks: (0-18) STARY WIŚNICZ 443 51 44, www.orbis.pl, [email protected] Atlas ** 32-720 Nowy Wiśnicz, Stary Wiśnicz Nad Kamienicą ** 33-300 Nowy Sącz, ul. Nad- 410, tel.: (0-14) 612 91 25, faks: (0-14) 685 59 30, brzeżna 59, tel.: (0-18) 421 39 59, faks: (0-18) 441 www.hotelatlas.pl, [email protected] 48 54, [email protected] SUCHA BESKIDZKA Panorama ** 33-300 Nowy Sącz, ul. Romanow- Kasper Suski ** 34-200 Sucha Beskidzka, skiego 4A, tel.: (0-18) 443 71 10, faks: (0-18) 442 ul. Zamkowa 1, tel.: (0-33) 874 16 39, faks: (0- 36 00, [email protected] 33) 874 37 06, www.kasper-suski.turystyka.net, OSIECZANY [email protected] Pod Dębami ** 32-400 Myślenice, Osieczany k/ Monttis ** 34-200 Sucha Beskidzka, ul. Spółdziel- Myślenic, tel./faks: (0-12) 272 03 44, www.pod- ców 1, tel.: (0-33) 874 24 55, faks: (0-33) 874 25 84, debami.pl, [email protected] www.montis.com.pl, [email protected] OŚWIĘCIM SZARÓW Galicja *** 32-600 Oświęcim, ul. Dąbrowskie- Azalia ** 32-014 Brzezie, Szarów 343, tel.: go 119, tel.: (0-33) 843 61 15, faks: (0-33) 843 (0-12) 284 14 23, faks: (0-12) 284 14 23, www.ho- 61 16, www.HotelGalicja.com.pl, Galicja@Ho- tel-azalia.pl, [email protected] telGalicja.com.pl SZYCE Olimpijski ** 32-540 Oświęcim, ul. Chemików Granica - Park Hotel ** 32-085 Modlnica, Szy- 2A, tel.: (0-33) 842 38 41, faks: (0-33) 847 41 94, ce 33, tel.: (0-12) 419 13 31, faks: (0-12) 638 65 www.poltravel.com.pl, [email protected] 25, www.parkhotel.com.pl, parkhotel@par- Kamieniec * 32-600 Oświęcim, ul. Zajazdowa khotel.com.pl 2, tel./faks: (0-33) 843 25 64, www.hotel-kamie- TARNÓW niec.com.pl, [email protected] Bristol **** 33-100 Tarnów, ul. Krakowska 9, tel./ RABKA faks: (0-14) 621 22 79, www.bristol.tarnow.com.pl, Sława ** 34-700 Rabka, ul. Zakopiańska 2, tel.: [email protected] (0-18) 267 61 20, faks: (0-18) 267 98 26, www.sla- Cristal Park *** 33-101 Tarnów-Mościce, wa.rabka-zdroj.pl ul. Traugutta 5, tel.: (0-14) 633 12 25, faks: (0-14) RYTRO 633 12 27, www.hotel.cristalpark.com.pl, ho t el- Perła Południa *** 33-343 Rytro, Rytro 380, @hotel.cristalpark.pl

59 3 BAZA NOCLEGOWA

Tarnovia *** 33-100 Tarnów, ul. Kościuszki 10, Kasprowy Zakopane *** 34-500 Zakopane, Pola- tel.: (0-14) 621 26 71, faks: (0-14) 621 27 44, na Szymoszkowa 1, tel.: (0-18) 694 50 49, faks: Hotele www.hotel.tarnovia.pl, [email protected] (0-18) 201 52 72, www.mercure.com, TĘGOBORZE [email protected]@orbis.pl Litwiński ** 33-312 Tęgoborze, Tęgoborze Sabała *** 34-500 Zakopane, ul. Krupówki 11, tel.: 336, tel.: (0-18) 444 90 25, faks: (0-18) 444 90 25 (0-18) 201 50 92, faks: (0-18) 201 50 93, www.sa- w. 301, www.hotel-litwinski.pl, litwinski@ho- bala.zakopane.pl, [email protected]; tel-litwinski.pl Skalny *** 34-500 Zakopane, ul. Pardałówka TOMASZOWICE 3B, tel.: (0-18) 201 91 00, faks: (0-18) 201 91 01, Dwór w Tomaszowicach *** 32-085 Modlni- www.skalny.com.pl, [email protected] ca, Tomaszowice 30, tel.: (0-12) 419 20 00, faks: Wersal *** 34-500 Zakopane, ul. Tetmajera (0-12) 419 20 00, www.dwor.pl, [email protected] 14A, tel.: (0-18) 202 31 23, faks: (0-18) 202 31 00, WIELICZKA www.hotelwersal.pl, [email protected] Galant ** 32-020 Wieliczka, ul. Niepołomska Helios ** 34-500 Zakopane, ul. Słonecz- 16D, tel.: (0-12) 289 27 50, faks: (0-12) 278 24 na 2A, tel./faks: (0-18) 201 36 36, rezerwacja 24, www.galant.wel.pl, [email protected] @hotel-helios.pl Galicja ** 32-020 Wieliczka, ul. Dembowskie- Kasprowy Wierch ** 34-500 Zakopane, ul. go 20, tel.: (0-12) 291 40 40, www.hotelgalicja.pl, Krupówki 50B, tel./faks: (0-18) 201 27 38, [email protected] www.kasprowy.zakopane.pl, kasprowy@re- Regis * 32-020 Wieliczka, ul. Czarnochowska gle.zakopane.pl 13, tel.: (0-12) 278 30 14, faks: (0-12) 278 26 90, Nosalowy Dwór ** 34-500 Zakopane, ul. Balze- www.hotel-regis.pl, [email protected] ra 21D, tel.: (0-18) 201 14 00, faks: (0-18) 201 14 ZAKOPANE 01, www.nosalowydwor.zakopane.pl, hotel@no- Belvedere **** 34-500 Zakopane, ul. Droga do salowydwor.zakopane.pl Białego 3, tel.: (0-18) 202 12 00, faks: (0-18) 202 12 Hotel Górski PTTK Kalatówki * 34-500 Zakopa- 50, www.belwederehotel.pl, [email protected] ne, Polana Kalatówki skr. poczt. 194, tel.: (0-18) Litwor **** 34-500 Zakopane, ul. Krupówki 206 36 44, faks: (0-18) 201 28 27, www.kalatow- 40, tel.: (0-18) 201 27 39, faks: (0-18) 202 02 50, ki.pl, [email protected] www.litwor.pl, [email protected] Gerlach * 34-500 Zakopane, ul. Chramcówki 25, Villa Marilor **** 34-500 Zakopane, ul. Kościusz- tel./faks: (0-18) 206 86 23, www.gerlach.zakopa- ki 18, tel.: (0-18) 206 44 09, faks: (0-18) 206 44 10, ne.top.pl, [email protected] www.hotelmarilor.com.pl ZAKRZÓW Daglezja *** 34-500 Zakopane, ul. Piłsudskie- Dwór Senator * 34-145 Stronie, Zakrzów, tel.: go 14, tel.: (0-18) 201 40 41, faks: (0-18) 201 43 (0-33) 879 74 26, faks: (0-33) 879 75 09, www.se- 47, www.daglezja.com.pl, rezerwacja@dagle- nator.kalwaria.iap.pl zja.com.pl ZAWOJA Giewont *** 34-500 Zakopane, ul. Kościusz- Lajkonik *** 34-223 Zawoja, Zawoja 1550, tel.: ki 1, tel.: (0-18) 201 20 11, faks: (0-18) 201 20 15, (0-33) 874 51 00, faks: (0-33) 874 51 11, www.ho- www.orbis.pl, [email protected] tel-lajkonik.pl, [email protected] Gromada *** 34-500 Zakopane, ul. Zaruskiego Mosorny Groń ** 34-223 Zawoja Policzne, tel.: 2, tel.: (0-18) 201 50 11, faks: (0-18) 201 53 30, (0-33) 874 51 51, faks: (0-33) 874 51 52, www.ho- www.gromada.pl, [email protected] tel.mosornygron.pl, [email protected]

60 3

ZGŁOBICE Leopolis ** 30-133 Kraków, ul. Lea 253, tel.: (0- Dunajec ** 33-113 Zgłobice, tel.: (0-14) 633 05 65, 12) 636 51 95, faks: (0-12) 637 70 05, www.le- faks: (0-14) 674 11 13, www.zajazddunajec.com, opolis.com.pl, [email protected] [email protected] Relax ** 30-118 Kraków, ul. Wyczółkowskiego ZIELONKI 14, tel.: (0-12) 422 01 60 , faks: (0-12) 427 12 64, Twierdza ** 32-087 Zielonki, Zielonki 225, www.pensjonatrelax.com.pl, relax@pensjona- tel.: (0-12) 285 08 08, faks: (0-12) 285 00 trelax.com.pl Pensjonaty 08, www.twierdza.com.pl, hotel@twier- Rycerski ** 31-101 Kraków, pl. Na Groblach 22, dza.com.pl tel.: (0-12) 422 60 82, 423 18 43, faks: (0-12) 422 ZŁOCKIE 33 99, uwaga! obecnie w remoncie Klimek SPA **** 33-370 Muszyna, Złockie Trans-Expres ** 30-426 Kraków, ul. Mireckie- 107, tel.: (0-18) 477 82 22, faks: (0-18) 477 go 7B, tel.: (0-12) 268 20 91, faks: (0-12) 268 20 71 82, www.hotel-klimek.pl, biuro@hotel- 85, www.pensjonat.bis.pl, pensjonat@trans- klimek.pl exspres.com.pl KRYNICA ZDRÓJ PENSJONATY Kościuszko *** 33-380 Krynica Zdrój, ul. Ko- ściuszki 36, tel.: (0-18) 471 23 45, faks: (0-18) 471 BIAŁKA TATRZAŃSKA 50 61, www.beskidsadecki.turist.pl/kosciuszko, Bania *** 34-405 Białka Tatrzańska, ul. Środko- [email protected] wa 181, tel.: (0-18) 265 41 63, faks: (0-18) 265 44 Małopolanka *** 33-380 Krynica Zdrój, ul. Bul- 23, www.bania.pl, [email protected] wary Dietla 13, tel.: (0-18) 471 63 81, faks: (0-18) KLUSZKOWCE 471 58 96, www.malopolanka.com.pl, recepcja- Willa Jordanówka *** 34-440 Kluszkowce, Styl- @malopolanka.com.pl chyn 32, tel.: (0-18) 275 05 95, faks: (0-18) 265 03 Witoldówka *** 33-380 Krynica Zdrój, ul. Bul- 77, www.jordan.pl, oﬃ [email protected] wary Dietla 10, tel.: (0-18) 471 55 77, faks: (0-18) Szarotka ** 34-400 Kluszkowce, ul. Pienińska 471 56 07, www.witoldowka.com.pl, witoldow- 16, tel.: (0-18) 265 05 52, www.kluszkowce.pl, [email protected] [email protected] Kaprys ** 33-380 Krynica Zdrój, ul. Pułaskiego KOŚCIELISKO 12, tel./faks: (0-18) 471 55 52, www.fwp.kryni- Świstak *** 34-511 Kościelisko-Karpielówka, ca.com.pl, [email protected] ul. Boczna 26, tel./faks: (0-18) 207 91 23, Skarbówka Dolna ** 33-380 Krynica Zdrój, www.swistak.net.pl, [email protected] ul. Jana Kiepury 8, tel./faks: (0-18) 471 20 KRAKÓW 77, www.fwp.krynica.com.pl, fwp@kryni- Karmel *** 31-057 Kraków, ul. Kupa 15, tel.: ca.com.pl (0-12) 430 66 97, faks: (0-12) 430 67 26, Zdrowie ** 33-380 Krynica Zdrój, ul. Piłsudskie- www.karmel.com.pl, [email protected] go 16, tel./faks: (0-18) 471 54 22, www.fwp.kry- Oko *** 30-822 Kraków, ul. Śnieżna 18, tel./faks: nica.com.pl, [email protected] (0-12) 658 32 10, www.hotelsinpoland.com.pl/ oko, [email protected] Ceny w pensjonatach U Pana Cogito *** 30-318 Kraków, ul. Bałuckie- Ceny za pokój 2-os. z łazienką w granicach go 6, tel.: (0-12) 269 72 00, faks: (0-12) 269 72 02, 70–300 zł www.pcogito.pl, [email protected]

61 3 BAZA NOCLEGOWA

Józefi nka * 33-380 Krynica Zdrój, ul. Słoneczna WIELICZKA 105, tel.: (0-18) 471 56 42, faks: (0-18) 471 56 48, Południe ** 32-020 Wieliczka, ul. Czarnochow- www.jozefi nka.com.pl, biuro@jozefi nka.com.pl ska 30, tel.: (0-12) 289 02 10, faks: (0-12) 288 22 Orion * 33-380 Krynica Zdrój, ul. Pułaskiego 21, www.pensjonatpoludnie.wieliczka.pl, recep- 49, tel./faks: (0-18) 471 55 93, www.fwp.kryni- [email protected] ca.com.pl, [email protected] WYSOWA ZDRÓJ Pensjonaty Soplicowo * 33-380 Krynica Zdrój, ul. Puła- Anna-Maria ** 38-316 Wysowa Zdrój, Wyso- skiego 17, tel./faks: (0-18) 471 22 52, www.fwp- wa Zdrój 132, tel.: (0-18) 351 23 11, faks: (0-18) wczasy.krynica.com.pl, [email protected] 353 02 70, www.anna-maria.pl, anna-maria- Tęcza * 33-380 Krynica Zdrój, ul. Leśna 5, tel./ @anna-maria.pl faks: (0-18) 471 20 71, www.fwp.krynica.com.pl, ZAKOPANE [email protected] Antałówka *** 34-500 Zakopane, ul. Wiercho- MSZANA DOLNA wa 2, tel.: (0-18) 201 32 71, faks: (0-18) 201 32 73, Szczebel *** 34-730 Mszana Dolna, ul. Krakow- www.polskietatry.pl, [email protected] ska 21, tel.: (0-18) 331 09 65, faks: (0-18) 331 09 64, Biały Potok *** 34-500 Zakopane, Droga do Bia- www.szczebel.com, [email protected] łego 7, tel.: (0-18) 20 143 80, faks: (0-18) 20 141 70, MUSZYNA www.polskietatry.pl, [email protected] Henryka * 33-370 Muszyna, ul. Piłsudskie- Czarny Potok *** 34-500 Zakopane, ul. Tetma- go 31, tel./faks: (0-18) 471 42 35, muszyna- jera 20, tel.: (0-18) 202 02 04, faks: (0-18) 202 @poczta.onet.pl 02 95, www.czarnypotok.pl, pensjonar@czar- MYŚLENICE nyporok.pl Stek *** 32-400 Myślenice, ul. Jordana 5, Dawidek *** 34-500 Zakopane, Pardałówka 8B, tel.: (0-12) 274 00 40, faks: (0-12) 274 00 30, tel.: (0-18) 201 91 06, www.dawidek.zakopane.pl www.stek.com.pl, [email protected] Janosik *** 34-500 Zakopane, ul. Tetmajera 5, tel.: NIEDZICA (0-18) 200 06 95, faks: (0-18) 200 06 96, www.e- Szczepaniakówka ** 34-441 Niedzica, Nie- turystyka.net/janosik, [email protected] dzica – Zamek 74, tel./faks: (0-18) 262 91 05, Lipowy Dwór *** 34-500 Zakopane, ul. Modrze- www.pensjonat-niedzica.com.pl, szczepania- jewskiej 14, tel.: (0-18) 206 67 96, faks: (0-18) 201 [email protected] 43 36, www.sosnica.pl, [email protected] PIWNICZNA Renesans *** 34-500 Zakopane, ul. Chałubińskie- Koliba ** 33-350 Piwniczna, ul. Kościuszki 3, go 26, tel.: (0-18) 206 62 02, faks: (0-18) 206 67 75, tel.: (0-18) 446 41 40, faks: (0-18) 446 41 41, www.renesans.pl, [email protected] www.hulewicz.pl, [email protected] Sośnica *** 34-500 Zakopane, ul. Modrzejew- PORONIN skiej 7, tel.: (0-18) 206 67 96, faks: (0-18) 201 43 36, Za Lasem * 34-520 Poronin, ul. Stasikówka www.sosnica.pl, [email protected] 24A, tel./faks: (0-18) 207 40 96, www.zala- Szarotka *** 34-500 Zakopane, ul. Małe Żyw- sem.pl, [email protected] czańskie 16A, tel.: (0-18) 206 40 50, faks: (0-18) 201 RABKA 48 02, www.szarotka.pl, [email protected] Wiosna *** 34-700 Rabka, ul. Poniatowskie- Telimena *** 34-500 Zakopane, Droga do Bia- go 54, tel./faks: (0-18) 267 77 77, www.wio- łego 7B, tel.: (0-18) 206 37 30, faks: (0-18) 201 sna.region-rabka.pl, [email protected] 57 70, www.polskietatry.pl, bialypotok@pol- gion-rabka.pl skietatry.pl

62 3

Anna Maria ** 34-500 Zakopane, ul. Małe Żyw- KROŚCIENKO czańskie 28, tel.: (0-18) 201 45 25, faks: (0-18) Sokolica, kat. II, 34-450 Krościenko, ul. Jagielloń- 201 71 30, www.pensjonat.annamaria.pl, pen- ska 86, tel.: (0-18) 262 31 26, www.kroscienko.pl/ [email protected] sokolica, [email protected] Boruta ** 34-500 Zakopane, ul. Chałubińskiego KRZESZOWICE 28, tel./faks: (0-18) 201 34 98, www.puhit.com.pl, Świt, kat. III, 32-065, Krzeszowice, pl. Kulczyc- [email protected] kiego 2, tel.: (0-12) 282 15 17 Halny ** 34-500 Zakopane, ul. Sienkiewicza LIPNICA WIELKA 6A, tel.: (0-18) 201 20 41, faks: (0-18) 201 20 Orawa, kat. III, 34-483 Lipnica Wielka, Lipnica 42, www.mati.zakopane.pl/halny, halny@ma- Wielka 106, tel./faks: (0-18) 263 45 49, www.ora- ti.zakopane.pl wa.republika.pl Pod Giewontem ** 34-500 Zakopane, ul. Skibów- MYŚLENICE Domy wycieczkowe ki 35 A, tel.: (0-18) 206 28 84, faks: (0-18) 206 28 Na Zarabiu, kat. III, 32-400 Myślenice, ul. Zdro- 85, www.podgiewontem.zakopane.pl jowa 1, tel./faks: (0-12) 272 07 35, www.do- Pod Nosalem ** 34-500 Zakopane, ul. Bal- mturysty.pl zera 23 B, tel.: (0-18) 200 02 80, faks: (0-18) OJCÓW 201 13 32, www.nosal.pl/pensjonat, pensjo- Zosia, kat. III, 32-047 Ojców, Złota Góra 4, tel./ [email protected] faks: (0-12) 389 20 08, www.dwzosia.prv.pl, ZAWOJA [email protected] Jawor *** 34-223 Zawoja, Zawoja 1847, tel.: TARNÓW (0-33) 877 51 98, faks: (0-33) 877 60 84, Pod Murami, kat. III, 33-100 Tarnów, ul. Żydow- www.pensjonat-jawor.pl, recepcja@pensjo- ska 16, tel.: (0-14) 621 62 29, 621 69 16, faks: (0- nat-jawor.pl 14) 621 05 00, Uwaga! w budowie, gambit_moni- [email protected] DOMY WYCIECZKOWE ZAKOPANE Dom Turysty PTTK, kat. III, 34-500 Zakopa- KRAKÓW ne, ul. Zaruskiego 5, tel.: (0-18) 206 32 81, faks: Alf, kat. III, 30-705 Kraków, ul. Klimeckiego (0-18) 206 32 81 do 84, www.domturysty.z-ne.pl, 24, tel.: (0-12) 656 22 77, faks: (0-12) 656 13 55, [email protected] www.hotelalf.pl, [email protected] ZARZYCE WIELKIE Krakowianka, kat. III, 30-427 Kraków, ul. Dwór, kat. III, 34-142 Leńcze, Zarzyce Wielkie Żywiecka-Boczna 2, tel.: (0-12) 268 11 35, faks: 82, tel.: (0-33) 876 87 76, faks: (0-33)876 86 81, (0-12) 268 14 17, www.krakowianka.com.pl, www.noclegidwor.com [email protected] ZEBRZYDOWICE Patria, kat. III, 30-551 Kraków, ul. Limanow- Indra, kat. III, 34-130 Kalwaria Zebrzydow- skiego 1, tel.: (0-12) 656 22 60, faks: (0-12) 656 ska, Zebrzydowice 10, tel./faks: (0-33) 876 62 19 60, www.dom-patria.com.pl, dom_wyciecz- 54, www.indra.com.pl, dom.wycieczkowy- [email protected] @indra.com.pl

Ceny w domach wycieczkowych Kurs waluty Ceny w granicach 20–140 zł 1 EUR = 4,0118 zł (kurs z dnia 24.08.2005)

63 3 BAZA NOCLEGOWA

SCHRONISKA KEMPINGI

Jaśkówka, domek noclegowy, 33-388 Gołkowi- KRAKÓW ce, Przehyba, tel.: (0-18) 442 13 90, www.przehy- Clepardia, kat. I, 31-214 Kraków, ul. Mackiewi- ba.pl, [email protected] cza 14, tel.: (0-12) 415 96 72, www.clepardia.pl, Jaworzyna Krynicka, Schronisko Górskie [email protected] PTTK, 33-380 Krynica, tel.: (0-18) 471 54 09, Krakowian ka, kat. I, 30-427 Kraków, ul. Żywiec- www.krynica.com.pl/schronisko, hotel@kry- ka Boczna 2, tel.: (0-12) 268 14 17, 268 11 35, nica.alloo.pl www.krakowianka.com.pl, hotel@krakowian- Markowe Szczawiny, Schronisko Górskie ka.com.pl PTTK, 34-223 Zawoja, tel.: (0-33) 877 51 05, Smok, kat. III, 30-252 Kraków, ul. Kamedulska markowe-szczawiny.pttk.pl, markowe.szcza- 18, tel.: (0-12) 429 72 66, www.smok.krakow.pl, [email protected] [email protected] Morskie Oko, 34-500 Zakopane, skr. poczt. MOGILANY 201, tel.: (0-18) 207 76 09, www.morskieoko.la- Korona, kat. III, 32-031 Mogilany, (Gaj), ul.

Schroniska | Kempingi pinska.prv.pl Myślenicka 32, tel.: (0-12) 270 13 18, www.cam- Murowaniec, Schronisko Górskie PTTK na ping-korona.com.pl, biuro@camping-koro- Hali Gąsienicowej, 34-500 Zakopane, skr. poczt. na.com.pl 193, tel.: (0-18) 201 26 33, www.mur.owaniec.e- NIEDZICA tatry.pl, [email protected] Polana Sosny, kat. II, 34-441 Niedzica, Polana Na Hali Kondratowej, Schronisko Gór- Sosny, tel.: (0-18)262 94 03 ,www.niedzica.pl, skie PTTK, 34-500 Zakopane, tel.: (0-18) [email protected] 201 52 14 TARNÓW Na Polanie Chochołowskiej, Schronisko Gór- Camping nr 202 Pod Jabłoniami, kat. III, 33- skie PTTK, 34-500 Zakopane, tel.: (0-18) 207 05 100 Tarnów, ul. Piłsudskiego 28A, tel.: (0-14) 10, www.chocholowska.zakopane.pl 621 51 24, www.camping.tarnow.pl, cisek@so- Na Hali Ornak, Schronisko Górskie PTTK, 34- lition.net.pl 511 Kościelisko, tel.: (0-18) 207 05 20, www.or- WADOWICE nak.tatry.net.pl, [email protected] Mini Camping, kat. I, 34-100 Wadowice, Gorzeń Schronisko na Przehybie, 33-388 Gołkowice, Dolny 61, tel.: (0-33) 823 45 94, www.minicam- Przehyba, tel.: (0-18) 442 13 90, www.przehy- ping.republika.pl, [email protected] ba.pl, [email protected] ZAKOPANE Schronisko w Roztoce, 34-500 Zakopane, skr. Ustup, kat. I, 34-500 Zakopane, ul. Ustup (obok) poczt. 200, tel.: (0-18) 207 74 42 5, tel.: (0-18) 206 36 67 W Dolinie 5 Stawów, Schronisko Górskie Pod Krokwią, kat. III, 34-500 Zakopane, ul. PTTK, 34-500 Zakopane, skr. poczt. 196, tel.: (0- Żeromskiego 97, tel.: (0-18) 201 22 56, www.pod- 18) 207 76 07 krokwia.zakopane.pl, [email protected]

Ceny w schroniskach Ceny na kempingach Ceny w granicach 25–50 zł/os. Ceny w granicach 5–20 zł/os.

64 Wydawca: Departament Edukacji i Kultury Urzędu Marszałkowskiego Województwa Małopolskiego, Zespół ds. Turystyki, www.malopolska.pl/turystyka 31-156 Kraków, ul. Basztowa 22 e-mail: [email protected], www.malopolskie.pl i Regionalny Portal Internetowy Wrota Małopolski www.malopolska.pl

Tekst: Krzysztof Bzowski Baza noclegowa – na podstawie ewidencji skategoryzowanych obiektów hotelarskich, prowadzonej przez Wojewodę Małopolskiego, stan na dzień 13 czerwca 2005 r.

Zdjęcia: Archiwum Urzędu Marszałkowskiego Województwa Małopolskiego, Archiwum Urzędu Miasta Krakowa, Archiwum Polskiej Organizacji Turystycznej, Archiwum Biura Promocji Zakopanego, Archiwum Polskich Kolei Liniowych, Archiwum Urzędu Miejskiego w Krynicy Zdroju, Archiwum Kopalni Soli w Wieliczce, Archiwum Kopalni Soli w Bochni, Archiwum Wydawnictwo oo. Ber- nardynów Calvarianum, Archiwum Muzeum Okręgowego w Nowym Sączu, Archiwum Katolickie- go Centrum Kultury, Archiwum Schroniska w Bereśniku, Archiwum „Gazety Krakowskiej” oraz R. Baś, B. Czerwiński, E. Fiutowski, T. Gębuś, M. Grychowski, P. Klimek, P. Krzan, J. Kubiena, J. Macioł, P. Marekwica, S. Markowski, P. Mierniczak, T. Ostrowski, P. Panczakiewicz, J. Pod- lecki, S. Śmierciak, T. Warczak, J. Witaliński, P. Witosławski, D. Zaręba, P. Ziemski

Zdjęcia na okładkach: Okł. I – Schronisko nad Morskim Okiem, fot. Archiwum UMWM Okł. IV – Wawel, fot. D. Zaręba Zdjęcia na stronach 1–3: Archiwum Biura Promocji Zakopanego, B. Czerwiński, M. Gry- chowski, P. Klimek, J. Kubiena, P. Mierniczak, J. Podlecki, S. Śmierciak, P. Witosławski

Realizacja wydawnicza: Amistad Sp. z o.o. e-mail: [email protected], www.amistad.pl Opracowanie tekstu, koncepcja graficzna: Wydawnictwo Bezdroża e-mail: [email protected], www.polskaturystyczna.pl Konsultacja merytoryczna: Andrzej Matuszczyk Redakcja: Aurelia Hołubowska Korekta: Marzena Bednarz-Guzik Wykonanie map: Anna Fidzińska, Anna Styrska, Marcin Wieczorkowski, Wydawnictwo Kartograficzne „Compass” Projekt okładki, koncepcja graficzna: Paweł Panczakiewicz Skład, przygotowanie do druku: Paweł Panczakiewicz

Kraków 2005, ISBN 83-89283-62-X Autorzy i wydawcy publikacji starali się, aby jej tekst był rzetelny, nie mogą jednak wziąć odpowiedzialności za ewentualne zmiany, zaistniałe po terminie opracowywania materiałów do wydawnictwa. Materiały przygotowywane na dzień: 13 czerwca 2005 r. ISBN 83-89283-62-X

27 pomysłów na zwiedzanie Małopolski

trasy tematyczne: Małopolska Trasa UNESCO Szlak Architektury Drewnianej Śladami Jana Pawła II trasy regionalne: wokół Krakowa, Zakopanego, Szczawnicy i Krynicy, Tarnowa, Nowego Sącza sprawdzone informacje praktyczne bogata baza noclegowa