Gminny Program Opieki Nad Zabytkami

Załącznik nr 1 do uchwały nr XXXII/297/2013 Rady Gminy Kobylnica z dnia 31 stycznia 2013 roku

GMINNY PROGRAM OPIEKI NAD ZABYTKAMI

GMINY KOBYLNICA NA LATA 2013 – 2016

GMINNY PROGRAM OPIEKI NAD ZABYTKAMI GMINY KOBYLNICA NA LATA 2013 2016

Spis treści: I. WSTĘP 3 II. PODSTAWA PRAWNA OPRACOWANIA GMINNEGO PROGRAMU OPIEKI NAD ZABYTKAMI 4 III. UWARUNKOWANIA PRAWNE OCHRONY I OPIEKI NAD ZABYTKAMI W POLSCE 6 IV. UWARUNKOWANIA ZEWNĘTRZNE OCHRONY DZIEDZICTWA KULTUROWEGO 9

1. Strategiczne cele polityki państwa w zakresie ochrony zabytków i opieki nad zabytkami 9 1.1.Krajowy program opieki nad zabytkami 9 1.2. Narodowa Strategia Rozwoju Kultury na lata 20042013 12

2. Relacje gminnego programu opieki nad zabytkami z dokumentami wykonanymi na poziomie województwa i powiatu 13 2.1. Strategia rozwoju województwa pomorskiego 13 2.2. Plan zagospodarowania przestrzennego województwa 14 2.3. Wojewódzki program opieki nad zabytkami 15 2.4.Powiatowy program opieki nad zabytkami 17 V. UWARUNKOWANIA WEWNĘTRZNE OCHRONY DZIEDZICTWA KULTUROWEGO 18

1. Relacje Gminnego Programu Opieki nad Zabytkami z dokumentami wykonanymi na poziomie gminy 18

2. Charakterystyka zasobów oraz analiza dziedzictwa i krajobrazu kulturowego gminy 31

3. Zabytki objęte prawnymi formami ochrony 40

4. Zabytki w Gminnej Ewidencji Zabytków 41 4.1. Zabytki ruchome 41 4.2. Zabytki nieruchome 42 4.3. Zabytki archeologiczne 44 VI. OCENA STANU DZIEDZICTWA KULTUROWEGO GMINY 45

1. Analiza SWOT ochrony dziedzictwa kulturowego gminy Kobylnica 45

2. Analiza stanu zachowania dziedzictwa kulturowego Gminy Kobylnica 46

3. Zadania Gminnego Programu Opieki nad Zabytkami Gminy Kobylnica na lata 20132016 47 3.1.Dwuletni plan działań dla Gminy Kobylnica (lata 20132014) 49 VII. ZAŁOŻENIA PROGRAMOWE 51 VIII. WDRAŻANIE PROGRAMU 53 IX. ZASADY OCENY REALIZACJI GMINNEGO PROGRAMU OPIEKI NAD ZABYTKAMI 54 X. FINANSOWANIE PROGRAMU 55 XI. BIBLIOGRAFIA 56

GMINNY PROGRAM OPIEKI NAD ZABYTKAMI GMINY KOBYLNICA NA LATA 2013 2016

I. Wstęp

Program Opieki nad Zabytkami Gminy Kobylnica jest dokumentem służącym podejmowaniu planowanych działań dotyczących inicjowania, wspierania oraz koordynowania prac z dziedziny ochrony zabytków i krajobrazu kulturowego oraz upowszechniania i promowania dziedzictwa kulturowego. Jest to ważny dokument, bo program taki sporządza się w celu ochrony i trwałego zachowania zabytków, ich zagospodarowania, utrzymania, popularyzowania, upowszechniania wiedzy o zabytkach i ich znaczeniu dla historii i kultury. Głównym celem programu jest dążenie do znaczącej poprawy stanu zasobów regionalnego dziedzictwa kulturowego, w szczególności w zakresie stanu zachowania i utrzymania obiektów zabytkowych oraz zachowania krajobrazu kulturowego Gminy Kobylnica.

GMINNY PROGRAM OPIEKI NAD ZABYTKAMI GMINY KOBYLNICA NA LATA 2013 2016

II. Podstawa prawna opracowania Gminnego Programu Opieki nad Zabytkami

Ilekroć w tekście jest mowa o: Ustawie – rozumie się przez to ustawę z dnia 23 lipca 2003r. o ochronie zabytków i opiece nad zabytkami (Dz. U. z 2003r. Nr 162, poz. 1568 z późn. zm.); Programie – rozumie się przez to „Gminny Program Opieki nad Zabytkami Gminy Kobylnica na lata 20132016”; Gminie – rozumie się przez to Gminę Kobylnica.

Obowiązek sporządzenia przez samorządy odpowiednio wojewódzkiego, powiatowego oraz gminnego programu opieki nad zabytkami wynika z przepisów ustawy z dnia 23 lipca 2003 r. o ochronie zabytków i opiece nad zabytkami (tekst jednolity Dz. U. z 2003r. Nr 162 poz. 1568 z późn. zm.). W myśl art. 87 ustawy zarząd województwa, powiatu wójt (burmistrz, prezydent miasta) sporządza na okres czterech lat odpowiednio wojewódzki, powiatowy lub gminny program opieki nad zabytkami. Program przyjmuje rada gminy po uzyskaniu opinii wojewódzkiego konserwatora zabytków (art.87 ust. 3). Niniejszy artykuł w ust. 2 określa również cele jakim ma służyć program, są to w szczególności: 1. włączenie problemów ochrony zabytków do systemu zadań strategicznych, wynikających z koncepcji przestrzennego zagospodarowania kraju; 2. uwzględnienie uwarunkowań ochrony zabytków, w tym krajobrazu kulturowego i dziedzictwa archeologicznego, łącznie z uwarunkowaniami ochrony przyrody i równowagi ekologicznej; 3. zahamowanie procesu degradacji zabytków i doprowadzenie do poprawy stanu ich zachowania; 4. wyeksponowanie poszczególnych zabytków oraz walorów krajobrazu kulturowego; 5. podejmowanie działań zwiększających atrakcyjność zabytków dla potrzeb społecznych, turystycznych i edukacyjnych, wspieranie inicjatyw sprzyjających wzrostowi środków finansowych na opiekę nad zabytkami;

GMINNY PROGRAM OPIEKI NAD ZABYTKAMI GMINY KOBYLNICA NA LATA 2013 2016

6. określenie warunków współpracy z właścicielami zabytków, eliminujących sytuacje konfliktowe związane z wykorzystaniem tych zabytków; 7. podejmowanie przedsięwzięć umożliwiających tworzenie miejsc pracy związanych z opieką nad zabytkami.

GMINNY PROGRAM OPIEKI NAD ZABYTKAMI GMINY KOBYLNICA NA LATA 2013 2016

III. Uwarunkowania prawne ochrony i opieki nad zabytkami w Polsce

Ochrona zabytków w Polsce posiada umocowanie prawne w Konstytucji Rzeczpospolitej Polskiej z dnia 2 kwietnia 1997r. „Rzeczpospolita Polska strzeże (…) dziedzictwa narodowego oraz zapewnia ochronę środowiska, kierując się zasadą zrównoważonego rozwoju” (Art. 5). „Rzeczpospolita Polska stwarza warunki upowszechniania i równego dostępu do dóbr kultury, będącej źródłem tożsamości narodu polskiego, jego trwania i rozwoju” (Art. 6 ust. 1). Nakłada również obowiązki dbania o dobra kultury na każdego obywatela: „Każdy jest obowiązany do dbałości o stan środowiska i ponosi odpowiedzialność za spowodowane przez siebie jego pogorszenie. Zasady tej odpowiedzialności określa ustawa” (Art. 86). Podstawowym aktem prawnym regulującym w sposób kompleksowy zasady ochrony i opieki nad zabytkami w Polsce jest ustawa z dnia 23 lipca 2003r. o ochronie zabytków i opiece nad zabytkami (Dz. U. z 2003r. Nr 162, poz. 1568 z późn. zm.). Ustawodawca dokonał rozróżnienia obowiązków ciążących na organach administracji publicznej oraz na właścicielach i posiadaczach zabytków. Działania podejmowane przez organy administracji publicznej w zakresie ochrony zabytków mają w szczególności na celu (art. 4): 1. zapewnienie warunków prawnych, organizacyjnych i finansowych umożliwiających trwałe zachowanie zabytków oraz ich zagospodarowanie i utrzymanie; 2. zapobieganie zagrożeniom mogącym spowodować uszczerbek dla wartości zabytków; 3. udaremnienie niszczenia i niewłaściwego korzystania z zabytków; 4. przeciwdziałanie kradzieży, zaginięciu lub nielegalnemu wywozowi zabytków za granicę; 5. kontrolę stanu zachowania i przeznaczenia zabytków; 6. uwzględnianie zadań ochronnych w planowaniu i zagospodarowaniu przestrzennym oraz przy kształtowaniu środowiska. W myśl art. 6 ust. 1 ochronie i opiece podlegają, bez względu na stan zachowania: 1) zabytki nieruchome będące w szczególności: a) krajobrazami kulturowymi,

GMINNY PROGRAM OPIEKI NAD ZABYTKAMI GMINY KOBYLNICA NA LATA 2013 2016

b) układami urbanistycznymi, ruralistycznymi i zespołami budowlanymi, c) dziełami architektury i budownictwa, d) dziełami budownictwa obronnego, e) obiektami techniki, a zwłaszcza kopalniami, hutami, elektrowniami i innymi zakładami przemysłowymi, f) cmentarzami, g) parkami, ogrodami i innymi formami zaprojektowanej zieleni, h) miejscami upamiętniającymi wydarzenia historyczne bądź działalność wybitnych osobistości lub instytucji; 2) zabytki ruchome będące, w szczególności: a) dziełami sztuk plastycznych, rzemiosła artystycznego i sztuki użytkowej, b) kolekcjami stanowiącymi zbiory przedmiotów zgromadzonych i uporządkowanych według koncepcji osób, które tworzyły te kolekcje, c) numizmatami oraz pamiątkami historycznymi, a zwłaszcza militariami, sztandarami, pieczęciami, odznakami, medalami i orderami, d) wytworami techniki, a zwłaszcza urządzeniami, środkami transportu oraz maszynami i narzędziami świadczącymi o kulturze materialnej, charakterystycznymi dla dawnych i nowych form gospodarki, dokumentującymi poziom nauki i rozwoju cywilizacyjnego, e) materiałami bibliotecznymi, o których mowa w art. 5 ustawy z dnia 27 czerwca 1997 r. o bibliotekach (Dz. U. Nr 85, poz. 539, z 1998 r. Nr 106, poz. 668, z 2001r. Nr 129, poz. 1440 oraz z 2002r. Nr 113, poz. 984), f) instrumentami muzycznymi, g) wytworami sztuki ludowej i rękodzieła oraz innymi obiektami etnograficznymi, h) przedmiotami upamiętniającymi wydarzenia historyczne bądź działalność wybitnych osobistości lub instytucji; 3) zabytki archeologiczne będące, w szczególności: a) pozostałościami terenowymi pradziejowego i historycznego osadnictwa, b) cmentarzyskami, c) kurhanami, d) reliktami działalności gospodarczej, religijnej i artystycznej. Ponadto „ochronie mogą podlegać nazwy geograficzne, historyczne lub tradycyjne nazwy obiektu budowlanego, placu, ulicy lub jednostki osadniczej”(art. 6 ust. 2). 7

GMINNY PROGRAM OPIEKI NAD ZABYTKAMI GMINY KOBYLNICA NA LATA 2013 2016

Uregulowania z zakresu ochrony i opieki nad zabytkami znajdują się również w wielu innych powszechnie obowiązujących aktach prawnych, m.in. w.: 1. ustawie z dnia 27 marca 2003r. o planowaniu i zagospodarowaniu przestrzennym (Dz. U. z 2003r. Nr 80, poz. 7171 z późn. zm.); 2. ustawie z dnia 7 lipca 1994 r. Prawo budowlane (Dz. U. z 2006r. Nr 156, poz. 1118 z późn. zm.); 3. ustawie z dnia 27 kwietnia 2001r. Prawo ochrony środowiska (Dz. U. z 2008r. Nr 25, poz. 150 z późn. zm.); 4. ustawie z dnia 16 kwietnia 2004r. o ochronie przyrody (tekst jednolity Dz. U. 2009r. Nr 151, poz. 1220); 5. ustawie z dnia 21 sierpnia 1997r. o gospodarce nieruchomościami (Dz. U. z 2004r. Nr 261, poz. 2603 z późn. zm.); 6. ustawie z dnia 25 października 1991r. o organizowaniu i prowadzeniu działalności kulturalnej (Dz. U. z 2001r. Nr 12, poz. 123 z późn. zm.); 7. ustawie z dnia 24 kwietnia 2003r. o działalności pożytku publicznego i wolontariacie (Dz. U. z 2003r. Nr 26, poz. 873 z późn. zm.); 8. ustawie z dnia 21 listopada 1996r. o muzeach (Dz. U. z 1997r. Nr 5, poz. 24 z późn. zm.); 9. ustawie z dnia 27 czerwca 1997r. o bibliotekach (Dz. U z 1997r. Nr 85, poz. 539 z późn. zm.); 10. ustawie z dnia 14 lipca 1993r. o narodowym zasobie archiwalnym i archiwach (Dz. U z 2006r. Nr 97, poz. 673 z późn. zm.). Zadania z zakresu ochrony dziedzictwa kulturowego zawarte są również w ustawie z dnia 8 marca 1990 roku o samorządzie gminnym (Dz. U. z 2001 r. Nr 142, poz. 1591 z późn. zm.). Art. 7 ust. 1 stanowi, iż gmina wykonuje określone zadania publiczne, w tym zadania obejmujące sprawy kultury, w tym bibliotek gminnych i innych instytucji kultury oraz ochrony zabytków i opieki nad zabytkami.

GMINNY PROGRAM OPIEKI NAD ZABYTKAMI GMINY KOBYLNICA NA LATA 2013 2016

IV. Uwarunkowania zewnętrzne ochrony dziedzictwa kulturowego 1. Strategiczne cele polityki państwa w zakresie ochrony zabytków i opieki nad zabytkami

Ideowy model współczesnej ochrony dziedzictwa kultury w Polsce znajduje swój fundament w Konstytucji Rzeczypospolitej Polskiej. Realizacja obowiązków sformułowanych w art. 5 i 6 powinna mieć miejsce przy zachowaniu innych zasad konstytucyjnych m.in. demokratycznego państwa prawnego urzeczywistniającego zasady sprawiedliwości społecznej, państwa zapewniającego ochronę środowiska opartego na zasadzie zrównoważonego rozwoju, decentralizacji władzy publicznej, zasady uczestniczenia samorządu terytorialnego w sprawowaniu władzy publicznej czy zasady ochrony własności i prawa dziedziczenia. Biorąc pod uwagę normy konstytucyjne, postępujący rozwój gospodarki rynkowej, globalizację, złożoność i interdyscyplinarność problematyki ochrony zabytków, wytyczono najważniejsze cele strategiczne polityki państwa w tej materii, którymi powinny być: 1. przygotowanie skutecznego systemu prawno – finansowego; 2. opracowanie kompleksowego systemu edukacji na rzecz dziedzictwa; 3. poszukiwanie instrumentów wzmacniających efekty działania służb konserwatorskich.

Wdrożeniu celów strategii na szczeblu państwowym służą m.in. następujące dokumenty: 1. Krajowy program opieki nad zabytkami, 2. Narodowa Strategia Rozwoju Kultury na lata 20042013, 3. Narodowy Program Kultury „Ochrona Zabytków i Dziedzictwa Kulturowego na lata 2004 2013”.

1.1.Krajowy program opieki nad zabytkami

Krajowy program opieki nad zabytkami wyznacza cele, kierunki działań i zadania, które należałoby podjąć w sferze ochrony zabytków i opieki nad nimi. Celem programu jest wzmocnienie ochrony i opieki nad materialnym dorobkiem kultury oraz poprawa jego stanu w Polsce. Ważne jest także stworzenie odpowiedniej, 9

GMINNY PROGRAM OPIEKI NAD ZABYTKAMI GMINY KOBYLNICA NA LATA 2013 2016 przejrzystej wykładni porządkującej sferę ochrony i opieki nad zabytkami. Działaniom tym ma przyświecać 7 podstawowych zasad konserwatorskich: 1. po pierwsze nie szkodzić primum non nocere; 2. maksymalnego poszanowania oryginalnej substancji zabytków i wszystkich ich wartości (materialnych i niematerialnych); 3. minimalnej niezbędnej ingerencji (powstrzymania się od działań niekoniecznych); 4. usuwania tego i tylko tego, co na oryginał działa niszcząco; 5. czytelności i rozróżnialności ingerencji; 6. odwracalności metod i materiałów; 7. wykonywania wszelkich prac zgodnie z najlepszą wiedzą i na najwyższym poziomie. W Krajowym programie opieki nad zabytkami, przedstawiono następujące cele działań: I. W ramach uwarunkowań ochrony i opieki nad zabytkami: 1. pełna ocena stanu krajowego zasobu zabytków nieruchomych. Określenie kategorii i stopnia zagrożeń; 2. pełna ocena stanu krajowego zasobu zabytków ruchomych. Określenie kategorii i stopnia zagrożeń; 3. pełna ocena stanu krajowego zasobu dziedzictwa archeologicznego. Określenie kategorii i stopnia zagrożeń oraz wyznaczenie stref o szczególnym zagrożeniu dla zabytków archeologicznych; 4. objęcie skuteczną i zorganizowaną ochroną przynajmniej najcenniejszych zabytków techniki, 5. pełna ocena stanu krajowego zasobu pomników historii i obiektów wpisanych na listę światowego dziedzictwa. Określenie kategorii i stopnia zagrożeń; 6. ocena stanu służb i możliwości wypełniania całokształtu zadań związanych z ochroną zabytków i opieką nad zabytkami; 7. ocena stanu i stopnia objęcia opieką zabytków w poszczególnych kategoriach, 8. doskonalenie i rozwijanie oraz podnoszenie efektywności i skuteczności instytucjonalnej i społecznej ochrony i opieki nad zabytkami; 9. udoskonalenie warunków prawnych, organizacyjnych i finansowych w zakresie ochrony i opieki nad dziedzictwem kulturowym i nad zabytkami. II. W ramach działań o charakterze systemowym:

GMINNY PROGRAM OPIEKI NAD ZABYTKAMI GMINY KOBYLNICA NA LATA 2013 2016

1. realizacja powszechnych tendencji europejskich, światowych oraz rozszerzenia pola ochrony na całe dziedzictwo kulturowe obejmujące i dobra kultury i natury (World Cultural Heritage); 2. przygotowanie strategii ochrony dziedzictwa kulturowego, wytyczającej główne założenia koncepcji ochrony w Polsce. Wprowadzenie jej do polityk sektorowych we wszystkich dziedzinach i szczeblach zarządzania i gospodarowania. Wypracowanie metod zarządzania dziedzictwem kulturowym, w tym w szczególności obiektami z listy UNESCO, pomnikami historii oraz parkami kulturowymi. III. W ramach systemu finansowania: 1. stworzenie stabilnego i przejrzystego systemu finansowania. IV. W ramach dokumentowania, monitorowania i standaryzacji metod działania: 1. tworzenie systemu i stale aktualizowanych, elektronicznych baz informacji o zasobach i stanie zabytków w Polsce i ich dokumentacji. Stworzenia warunków do realizacji ustawowego obowiązku dokumentowania wszystkich prac, przy wszystkich grupach i typach obiektów zabytkowych; 2. gromadzenie stale aktualizowanej wiedzy o stanie zachowania, postępach i wynikach prac konserwatorskich i restauratorskich, zagrożeniach, prawidłowości zarządzania i bezpieczeństwie użytkowania obiektów zabytkowych oraz o innych formach ochrony dziedzictwa; 3. wypracowanie i wprowadzenie szczegółowych zasad ochrony dziedzictwa w planach zagospodarowania przestrzennego. Wypracowanie standardów zagospodarowania i estetyki zabytkowych przestrzeni publicznych. V. W ramach kształcenia i edukacji: 1. utrzymanie i doskonalenie dotychczas wypracowanego systemu kształcenia w dziedzinie konserwacji i ochrony. Zorganizowanie systemu podnoszenia kwalifikacji w każdej grupie zawodowej pracującej na rzecz dziedzictwa kulturowego oraz zorganizowanie pełnego kształcenia akademickiego w specjalnościach, w których dotychczas nie istnieje; 2. kształcenie społeczeństwa w duchu poszanowania dla autentyzmu oraz wartości materialnych i niematerialnych wspólnego, wielokulturowego dziedzictwa. Budowanie klimatu społecznego zrozumienia i akceptacji dla idei ochrony i dawności zabytków odczytywanych jako źródło tożsamości, wiedzy i dumy z przeszłości, tradycji, wiedzy o sposobie życia i pracy przodków; 11

GMINNY PROGRAM OPIEKI NAD ZABYTKAMI GMINY KOBYLNICA NA LATA 2013 2016

3. upowszechnianie wśród właścicieli i użytkowników obiektów zabytkowych znajomości zasad konserwatorskich, zasad etyki i profilaktyki konserwatorskiej. Tworzenie mechanizmów ekonomicznych sprzyjających prawidłowemu traktowaniu obiektów zabytkowych. VI. W ramach współpracy międzynarodowej: 1. wzmocnienie obecności Polski w światowym i europejskim środowisku działającym na rzecz ochrony dziedzictwa kulturowego i promocji polskich osiągnięć w tej dziedzinie; 2. oparcie działań na pojęciu wspólnego dziedzictwa kultury ludzkości, w szczególności „Europy – wspólnego dziedzictwa kultury”, w którym wyzwanie stanowią „obszary dwu lub wielokulturowe”. Troska o ochronę polskiego dziedzictwa kulturowego za granicą.

1.2. Narodowa Strategia Rozwoju Kultury na lata 20042013

Przyjęta przez Radę Ministrów 21 września 2004 r. Narodowa Stratega Rozwoju Kultury na lata 2004 2013 uznała kulturę za jeden z najważniejszych czynników rozwoju regionalnego. Jako instytucje strategiczne z punktu widzenia strategii uznaje się przede wszystkim: Ministerstwo Kultury i jst. W ramach NSRK przewidziano trzy instrumenty jej wdrożenia: 1. inicjatywa ustawodawcza, 2. wspólne działania Ministra kultury i jst oparte na bazie związków integracyjnych o charakterze formalnym i nieformalnym, 3. Narodowe Programy Kultury m.in. Narodowy Program Kultury „Ochrona Zabytków i Dziedzictwa Kulturowego” , którego celem jest kompleksowa poprawa stanu zabytków oraz wzmocnienie ochrony, dostępności i popularyzacja dziedzictwa kulturowego kraju. Jego realizacja ma nastąpić poprzez: a. tworzenie warunków instytucjonalnych, prawnych i organizacyjnych w sferze dokumentacji i ochrony zabytków, b. kompleksową rewaloryzację zabytków i ich adaptację na cele społeczne, c. zwiększenie roli zabytków w rozwoju turystyki i przedsiębiorczości, d. tworzenie zintegrowanych narodowych produktów turystycznych, e. promocję polskiego dziedzictwa kulturowego w Polsce i za granicą, f. wzmocnienie zasobów ludzkich w sferze ochrony zabytków,

GMINNY PROGRAM OPIEKI NAD ZABYTKAMI GMINY KOBYLNICA NA LATA 2013 2016

g. podnoszenie świadomości społecznej dotyczącej dziedzictwa kulturowego, h. zabezpieczenie zabytków i archiwaliów przed nielegalnym wywozem za granicę.

2. Relacje gminnego programu opieki nad zabytkami z dokumentami wykonanymi na poziomie województwa i powiatu

2.1. Strategia rozwoju województwa pomorskiego

Problematyka ochrony dziedzictwa i krajobrazu kulturowego oraz opieki nad zabytkami została zawarta w Strategii Rozwoju Województwa Pomorskiego 2020, przyjętej w dniu 18 lipca 2005 roku Uchwałą nr 587/XXXV/05 Sejmiku Województwa Pomorskiego. Strategia określa sposób realizacji głównych celów rozwoju, wśród nich zachowanie wartości środowiska kulturowego i przyrodniczego przy uwzględnieniu potrzeb przyszłych pokoleń. Zawiera cele gospodarcze, społeczne, kulturowe i ekologiczne ujmowane z ponadpokoleniowego punktu widzenia. W ramach prac nad strategią opracowana została diagnoza stanu rozwoju społecznogospodarczego województwa, która wskazała m.in. na wagę i znaczenie wartości regionalnych: kultury i tożsamości, w tym na fakt, że: 1. poczucie tożsamości regionalnej jest w województwie pomorskim zróżnicowane, społeczność kaszubska i kociewska są zintegrowane i dobrze zorganizowane, a ich kultura i tradycja zajmują szczególne i trwałe miejsce w wartościach kulturowych regionu; 2. województwo pomorskie wyróżnia oryginalna wielokulturowość, stanowiąca mieszankę dziedzictwa polskiego (w tym kaszubskiego, kociewskiego i kresowego), hanzeatyckiego, pruskiego, ale również ukraińskiego, jej materialnym odzwierciedleniem są liczne zabytki i obiekty kulturalne; 3. istotne jest także dziedzictwo historii najnowszej, zainicjowane przez Solidarność w Gdańsku przemiany polityczne otworzyły społeczności pomorskiej nową drogę realizacji demokracji, wolności i samorządności, jako trwałych wartości społeczeństwa obywatelskiego. 4. ponadto województwo pomorskie posiada unikatowe i różnorodne zasoby przyrodnicze i krajobrazowe oraz dziedzictwa kulturowego, o dużym potencjale generującym ruch turystyczny

GMINNY PROGRAM OPIEKI NAD ZABYTKAMI GMINY KOBYLNICA NA LATA 2013 2016

Strategia Rozwoju Województwa Pomorskiego wytyczająca kierunki rozwoju województwa pomorskiego do roku 2020 obejmuje 14 celów strategicznych ujętych w ramach 3 priorytetów. Cele strategiczne mają charakter ogólny i określają pożądane stany lub procesy. Są one doprecyzowane poprzez opis kierunków działań.

2.2. Plan zagospodarowania przestrzennego województwa

W dniu 30 września 2002 roku Uchwałą Nr 639/XLVI/02 Sejmik Województwa Pomorskiego przyjął Plan zagospodarowania przestrzennego województwa pomorskiego. Zmieniono go w dniu 26 października 2009 roku Uchwałą Sejmiku Województwa Pomorskiego Nr 1004/XXXIX/2009. Dokument ten, w nawiązaniu do strategii rozwoju województwa pomorskiego, określa zasady kształtowania struktury przestrzennej województwa w dalekiej perspektywie czasowej, w tym: wymagania w zakresie ochrony środowiska przyrodniczego i ochrony dziedzictwa kulturowego z uwzględnieniem obszarów podlegających szczególnej ochronie. Znajdujemy w nim między innymi wytyczne: 1. Zachowanie i eksponowanie przestrzennych świadectw tradycji morskich kraju i województwa, najwartościowszych zespołów i obiektów środowiska kulturowego, wzmacniających wizerunek regionu jako integralnego elementu środowiska kulturowego Europy Bałtyckiej. 2. Zachowanie różnorodności kulturowej województwa oraz zapewnienie dostępności zasobów i walorów dziedzictwa kulturowego jako atutu w rozwoju zrównoważonym i konkurencyjności przestrzeni województwa. 3. Zachowanie i eksponowanie najwartościowszych zespołów i fragmentów krajobrazu, panoram widokowych i wnętrz architektonicznokrajobrazowych dla wzmacniania wizerunku regionu. 4. Kształtowanie nowych walorów krajobrazowych, w tym odtworzenie krajobrazów zdegradowanych oraz przeciwdziałanie procesom zagrażającym walorom krajobrazu. 5. Ukształtowanie ciągłości struktury ekologicznej obszaru aglomeracji, zapewniającej trwałość i bioróżnorodność zasobów przyrodniczych i krajobrazowych, zwłaszcza wynikających z położenia w strefie brzegowej morza.

GMINNY PROGRAM OPIEKI NAD ZABYTKAMI GMINY KOBYLNICA NA LATA 2013 2016

6. Zachowanie i wykorzystanie zasobów dziedzictwa kulturowego obszaru aglomeracji, zwłaszcza bogatej spuścizny historycznej i kulturowej oraz tradycji morskich i solidarnościowych. Oraz: 1. Ochronę i odnowę charakterystycznych zasobów dziedzictwa kulturowego regionu, m.in.: układów urbanistycznych i ruralistycznych, zabytków wsi pomorskiej, dziedzictwa morskiego i rzecznego, dziedzictwa budownictwa ceglanego (przede wszystkim najstarsze kościoły i założenia klasztorne, zamki krzyżackie) i drewnianego (przede wszystkim dziedzictwo kulturowe Ziemi Słupskiej, Żuław, Powiśla, Kaszub i Kociewia), obiektów dziedzictwa obronnego i techniki (w tym systemów hydrotechnicznych), kultury materialnej portów morskich i rzecznych oraz wsi rybackich, materialnych reliktów dziedzictwa solidarnościowego, zespołów rezydencjalnych, zespołów zieleni urządzonej, wybitnych dóbr kultury współczesnej. 2. Kształtowanie i rozwój spójnego systemu przestrzeni publicznej obszaru aglomeracji w oparciu o strefy śródmiejskie o wysokim zasobie i potencjale kulturowym. 3. Obejmowanie ochroną miejsc o wyjątkowych wartościach, gdzie została zachowana historyczna struktura przestrzeni i szczególne walory przyrodniczo krajobrazowe – zalecane formy ochrony to odpowiednie zapisy miejscowych planów zagospodarowania przestrzennego lub powołanie parku kulturowego.

2.3. Wojewódzki program opieki nad zabytkami

Celem strategicznym Programu Opieki nad Zabytkami Województwa Pomorskiego na lata 20112014 jest: wzmocnienie poziomu ochrony i opieki nad dziedzictwem kulturowym województwa pomorskiego służące zachowaniu zabytków, budowaniu tożsamości regionalnej oraz promocji turystycznej regionu. Cel ten będzie realizowany w ramach 3 priorytetów: Priorytet 1: zachowanie dziedzictwa kulturowego miast i wsi Priorytet 2: zachowanie kulturowego dziedzictwa morskiego i rzecznego Priorytet 3: badanie, dokumentacja i promocja dziedzictwa kulturowego 15

GMINNY PROGRAM OPIEKI NAD ZABYTKAMI GMINY KOBYLNICA NA LATA 2013 2016

Zakłada się kontynuowanie prowadzonej przez samorząd województwa pomorskiego polityki w dziedzinie ochrony i opieki nad dziedzictwem kulturowym, zmierzającej do: 1. konsekwentnej i planowej realizacji zadań kompetencyjnych samorządu województwa poprzez wykonywanie wojewódzkiego programu opieki nad zabytkami; 2. włączenia dziedzictwa kulturowego w obszar interwencji i wsparcia samorządów terytorialnych zgodnie z zasadami planowania i wdrażania programów prorozwojowych; 3. stymulowania zasad partnerstwa publicznoprywatnego z sektorem przedsiębiorców działających na rzecz dziedzictwa kulturowego (zagospodarowanie obiektów zabytkowych); 4. współpracy w zakresie ochrony i opieki nad zabytkami z właścicielami i użytkownikami zabytków, społecznościami i władzami lokalnymi, instytucjami, stowarzyszeniami, związkami wyznaniowymi, a także z organami administracji państwowej i unijnej; 5. zachowania zasobów i walorów dziedzictwa kulturowego; 6. dbałości o krajobraz kulturowy regionu, w tym zachowania jego charakterystycznych elementów przestrzennych i przyrodniczych; 7. rewaloryzacji cennych elementów dziedzictwa kulturowego, które uległy degradacji; ochrony i propagowania tradycyjnych form i cech architektury regionalnej (w zakresie bryły, detalu architektonicznego, rozwiązań konstrukcyjnych, materiałowych, kolorystyki); kontynuacji wykorzystania środków finansowych na zachowanie, rewaloryzację, zabezpieczenia i ekspozycji obiektów o szczególnych wartościach zabytkowych; 8. umożliwienia kreowania i realizowania regionalnych i lokalnych projektów związanych z kompleksowymi pracami konserwatorskimi i restauratorskimi oraz chroniącymi krajobraz kulturowy; 9. propagowania i wspieranie popularyzacji, badań i dokumentowania dziedzictwa kulturowego; 10. wykorzystania dziedzictwa kulturowego w promocji kultury i dla rozwoju turystyki w regionie, 11. kreowania modelu odpowiedzialności za zasoby dziedzictwa kulturowego w regionie w społecznościach lokalnych i we władzach samorządowych; 16

GMINNY PROGRAM OPIEKI NAD ZABYTKAMI GMINY KOBYLNICA NA LATA 2013 2016

12. kreowania standardów i dobrych praktyk w dziedzinie ochrony zabytków (w tym także prac konserwatorskich); 13. wspierania aktywności lokalnej w działaniach mających na celu poszanowanie materialnego dziedzictwa oraz zachowanie własnej odrębności i tożsamości (odbudowa i wzmocnienie regionalnej tożsamości).

2.4.Powiatowy program opieki nad zabytkami

Jednym z zadań zawartych w Powiatowym programie opieki nad zabytkami jest wsparcie finansowe dla właścicieli zabytków – na podstawie uchwały nr XVIII/131/2008 Rady Powiatu Słupskiego z dnia 26 marca 2008 roku w sprawie zasad udzielania dotacji na prace konserwatorskie, restauratorskie lub roboty budowlane przy zabytku wpisanym do rejestru zabytków. Na podstawie tej uchwały dofinansowanie będzie udzielane właścicielom zabytków po złożeniu przez nich wniosku o udzielenie dotacji na prace konserwatorskie, restauratorskie lub budowlane.

GMINNY PROGRAM OPIEKI NAD ZABYTKAMI GMINY KOBYLNICA NA LATA 2013 2016

V. Uwarunkowania wewnętrzne ochrony dziedzictwa kulturowego

1. Relacje Gminnego Programu Opieki nad Zabytkami z dokumentami wykonanymi na poziomie gminy

W 2010 roku na podstawie ustawy z dnia 27 marca 2003r. o planowaniu i zagospodarowaniu przestrzennym (Dz. U. z 2003r. Nr 80, poz. 717) oraz na podstawie uchwały nr XIII/148/2007 Rady Gminy Kobylnica z dnia 14 września 2007 roku w sprawie przystąpienia do sporządzenia zmiany Studium uwarunkowań i kierunków zagospodarowania przestrzennego gminy Kobylnica, zmieniono Studium uwarunkowań i kierunków zagospodarowania przestrzennego gminy Kobylnica. Zmianą objęte jest Studium sporządzone na mocy ustawy o zagospodarowaniu przestrzennym z dnia 7 lipca 1994 roku (wraz z późn. zm.) i przyjęte uchwałą nr III/25/2002 Rady Gminy Kobylnica z dnia 30 grudnia 2002 roku. Uwarunkowania zaktualizowano w zakresie obejmującym m.in. stan środowiska, w tym stan rolniczej i leśnej przestrzeni produkcyjnej, wielkości i jakości zasobów wodnych oraz wymogów ochrony środowiska, przyrody i krajobrazu kulturowego oraz stan dziedzictwa kulturowego i zabytków oraz dóbr kultury współczesnej. Zaktualizowane Uwarunkowania uwzględniono odpowiednio przy formułowaniu kierunków zagospodarowani przestrzennego gminy. Kierunki określono z wymogami ustawowymi, odpowiednio dla obszaru gminy, wskazując w szczególności m. in. obszary i zasady ochrony dziedzictwa kulturowego i zabytków oraz dóbr kultury współczesnej. Po stwierdzeniu zgodności z ustaleniami „Studium uwarunkowań i kierunków zagospodarowania przestrzennego gminy Kobylnica”, 29 kwietnia 2005r. Rada Gminy Kobylnica uchwaliła:

1) Miejscowy Plan Zagospodarowania Przestrzennego Kobylnica – Południe (obejmujący część wsi Kobylnica, na południe od linii kolejowej Szczecin – Gdańsk i do obwodnicy Słupska), który ustala następujące zasady ochrony dziedzictwa kulturowego i zabytków (uchwała nr XXIX/345/2005 Rady Gminy Kobylnica z dnia 29 kwietnia 2005 roku): a. część obszaru planu położona jest w strefie pełnej ochrony archeologiczno konserwatorskiej, w związku z czym: 18

GMINNY PROGRAM OPIEKI NAD ZABYTKAMI GMINY KOBYLNICA NA LATA 2013 2016

• obowiązuje zakaz prowadzenia robót budowlanych powodujących przekształcanie powierzchni ziemi bądź przekształcenie krajobrazu, • obowiązuje nakaz uzyskania pozwolenia Wojewódzkiego Konserwatora Zabytków w przypadku wykonywania prac porządkowych, pielęgnacyjnych itp.; b. część obszaru planu położona jest w strefach częściowej ochrony archeologicznokonserwatorskiej, w związku z czym: • obowiązuje nakaz przeprowadzenia ratowniczych badań archeologicznych wyprzedzających roboty budowlane, których zakres każdorazowo określi Wojewódzki Konserwator Zabytków, w wydanym pozwoleniu, • ustala się obowiązek wystąpienia inwestora do Wojewódzkiego Konserwatora Zabytków z wnioskiem o wydanie pozwolenia na ratownicze badania archeologiczne z 2miesięcznym wyprzedzeniem przed przystąpieniem do robót budowlanych, w celu umożliwienia wykonania badań oraz zsynchronizowania badań z robotami budowlanymi; c. część obszaru planu położona jest w strefach ograniczonej ochrony archeologicznokonserwatorskiej, w związku z czym: • obowiązuje nakaz przeprowadzenia interwencyjnych badań archeologicznych wyprzedzających roboty budowlane, których zakres każdorazowo określi Wojewódzki Konserwator Zabytków, w wydanym pozwoleniu, • ustala się obowiązek wystąpienia inwestora do Wojewódzkiego Konserwatora Zabytków z wnioskiem o wydanie pozwolenia na interwencyjne badania archeologiczne z 2tygodniowym wyprzedzeniem przed przystąpieniem do robót budowlanych; d. w obszarze planu znajduje się obiekt wpisany do rejestru zabytków: Kościół p.w. Najświętszego Serca Jezusa (pozycja rejestrowa A–392). Prace remontowe, porządkowanie otoczenia, w tym wycinki drzew wokół kościoła, wymagają uzgodnienia z Wojewódzkim Konserwatorem Zabytków;

GMINNY PROGRAM OPIEKI NAD ZABYTKAMI GMINY KOBYLNICA NA LATA 2013 2016

e. w obszarze planu występują budynki w ewidencji konserwatorskiej. Wymagana i wiążąca jest opinia Wojewódzkiego Konserwatora Zabytków w przypadku: • przebudowy, rozbudowy budynków, oznaczonych na rysunku planu, • zmian w elewacjach – w przypadku budynków mieszkalnych położonych przy ul. Głównej, Kolejowej i Witosa oraz wszystkich budynków o konstrukcji szachulcowej; f. zachowuje się występujące w obszarze planu cmentarze w ewidencji konserwatorskiej. 2) Miejscowy Plan Zagospodarowania Przestrzennego Kobylnica – Północ (obejmujący część wsi Kobylnica, na północ od linii kolejowej Szczecin – Gdańsk i do ulicy Szczecińskiej), który ustala następujące zasady ochrony dziedzictwa kulturowego i zabytków (uchwała nr XXIX/346/2005 Rady Gminy Kobylnica z dnia 29 kwietnia 2005 roku): a. część obszaru planu położona jest w strefie częściowej ochrony archeologicznokonserwatorskiej, w związku z czym: • obowiązuje nakaz przeprowadzenia ratowniczych badań archeologicznych wyprzedzających roboty budowlane, których zakres każdorazowo określi Wojewódzki Konserwator Zabytków, w wydanym pozwoleniu, • ustala się obowiązek wystąpienia inwestora do Wojewódzkiego Konserwatora Zabytków z wnioskiem o wydanie pozwolenia na ratownicze badania archeologiczne z 2miesięcznym wyprzedzeniem przed przystąpieniem do robót budowlanych, w celu umożliwienia wykonania badań oraz zsynchronizowania badań z robotami inwestycyjnymi; b. część obszaru planu położona jest w obrębie stref ograniczonej ochrony archeologicznokonserwatorskiej, w związku z czym: • obowiązuje nakaz przeprowadzenia interwencyjnych badań archeologicznych wyprzedzających roboty budowlane, których zakres każdorazowo określi Wojewódzki Konserwator Zabytków, w wydanym pozwoleniu, • ustala się obowiązek wystąpienia inwestora do Wojewódzkiego Konserwatora Zabytków z wnioskiem o wydanie pozwolenia na

GMINNY PROGRAM OPIEKI NAD ZABYTKAMI GMINY KOBYLNICA NA LATA 2013 2016

interwencyjne badania archeologiczne z 2tygodniowym wyprzedzeniem przed przystąpieniem do robót budowlanych; c. w obszarze planu, znajdują się budynki w ewidencji konserwatorskiej. Wymagana i wiążąca jest opinia Wojewódzkiego Konserwatora Zabytków w przypadku: • przebudowy, rozbudowy budynków, • zmian w elewacjach budynków mieszkalnych. 3) Miejscowy Plan Zagospodarowania Przestrzennego wsi Bolesławice , który ustala następujące zasady ochrony dziedzictwa kulturowego i zabytków (uchwała nr V/44/2007 Rady Gminy Kobylnica z dnia 26 stycznia 2007 roku): a. część obszaru objętego planem położona jest w strefach ograniczonej ochrony archeologicznokonserwatorskiej, w związku z czym: • obowiązuje nakaz przeprowadzenia interwencyjnych badań archeologicznych wyprzedzających roboty budowlane, których zakres każdorazowo określi Wojewódzki Konserwator Zabytków, w wydanym pozwoleniu, • ustala się obowiązek wystąpienia inwestora do Wojewódzkiego Konserwatora Zabytków z wnioskiem o wydanie pozwolenia na interwencyjne badania archeologiczne z 2tygodniowym wyprzedzeniem przed przystąpieniem do robót budowlanych; b. zachowuje się występujący w obszarze planu cmentarz w ewidencji konserwatorskiej z II poł. XIX w.; c. w obszarze objętym planem, występują budynki w ewidencji konserwatorskiej, dla których wymagane jest uzyskanie wytycznych projektowych, a następnie wiążącej opinii Wojewódzkiego Konserwatora Zabytków w przypadku zmian w elewacjach, konstrukcji dachu i dobudowy do budynków. 4) Miejscowy Plan Zagospodarowania Przestrzennego wsi Widzino , który ustala następujące zasady ochrony dziedzictwa kulturowego i zabytków (uchwała nr V/64/2011 Rady Gminy Kobylnica z dnia 10 marca 2011 roku): a. część obszaru objętego planem położona jest w strefach częściowej ochrony archeologicznokonserwatorskiej, w związku z czym: • obowiązuje nakaz przeprowadzenia ratowniczych badań archeologicznych wyprzedzających roboty budowlane, których zakres każdorazowo określi Wojewódzki Konserwator Zabytków, w wydanym pozwoleniu,

GMINNY PROGRAM OPIEKI NAD ZABYTKAMI GMINY KOBYLNICA NA LATA 2013 2016

• ustala się obowiązek wystąpienia inwestora do Wojewódzkiego Konserwatora Zabytków z wnioskiem o wydanie pozwolenia na ratownicze badania archeologiczne z 2miesięcznym wyprzedzeniem przed przystąpieniem do robót budowlanych, w celu umożliwienia wykonania badań oraz zsynchronizowania badań z robotami budowlanymi; b. część obszaru objętego planem położona jest w strefach ograniczonej ochrony archeologicznokonserwatorskiej, w związku z czym: a) obowiązuje nakaz przeprowadzenia interwencyjnych badań archeologicznych wyprzedzających roboty budowlane, których zakres każdorazowo określi Wojewódzki Konserwator Zabytków, w wydanym pozwoleniu, b) ustala się obowiązek wystąpienia inwestora do Wojewódzkiego Konserwatora Zabytków z wnioskiem o wydanie pozwolenia na interwencyjne badania archeologiczne z 2tygodniowym wyprzedzeniem przed przystąpieniem do robót budowlanych; c. zachowuje się występujące w obszarze objętym planem: cmentarz z II poł. XIX wieku i park z drugiej połowy XIX wieku w ewidencji konserwatorskiej; d. w terenach objętych planem występują budynki o walorach historycznych i architektonicznych pozostające w ewidencji konserwatorskiej. Zmiany w elewacjach i dobudowy do budynków wymagają uzyskania wytycznych projektowych, a następnie wiążącej opinii Wojewódzkiego Konserwatora Zabytków. 5) Miejscowy Plan Zagospodarowania Przestrzennego wsi Łosino z fragmentem Zajączkowa , który ustala następujące zasady ochrony dziedzictwa kulturowego i zabytków (uchwała nr V/56/2007 Rady Gminy Kobylnica z dnia 26 stycznia 2007 roku): a. część obszaru objętego planem położona jest w strefach częściowej ochrony archeologicznokonserwatorskiej, w związku z czym: • obowiązuje nakaz przeprowadzenia ratowniczych badań archeologicznych wyprzedzających roboty budowlane, których zakres każdorazowo określi Wojewódzki Konserwator Zabytków, w wydanym pozwoleniu, • ustala się obowiązek wystąpienia inwestora do Wojewódzkiego Konserwatora Zabytków z wnioskiem o wydanie pozwolenia na ratownicze badania archeologiczne z 2miesięcznym wyprzedzeniem przed 22

GMINNY PROGRAM OPIEKI NAD ZABYTKAMI GMINY KOBYLNICA NA LATA 2013 2016

przystąpieniem do robót budowlanych, w celu umożliwienia wykonania badań oraz zsynchronizowania badań z robotami budowlanymi; b. część obszaru objętego planem położona jest w strefach ograniczonej ochrony archeologicznokonserwatorskiej wyróżnionych na rysunku planu, w związku z czym: a) obowiązuje nakaz przeprowadzenia interwencyjnych badań archeologicznych wyprzedzających roboty budowlane, których zakres każdorazowo określi Wojewódzki Konserwator Zabytków, w wydanym pozwoleniu, b) ustala się obowiązek wystąpienia inwestora do Wojewódzkiego Konserwatora Zabytków z wnioskiem o wydanie pozwolenia na interwencyjne badania archeologiczne z 2tygodniowym wyprzedzeniem przed przystąpieniem do robót budowlanych; c. w obszarze objętym planem znajduje się obiekt wpisany do rejestru zabytków: Park z pocz. XIX w. (pozycja rejestrowa A–1596). Wszelkie działania w Parku wymagają uzyskania pozwolenia Konserwatora Zabytków, zgodnie z przepisami szczególnymi; d. zachowuje się występujący w obszarze objętym planem cmentarz w ewidencji konserwatorskiej z II poł. XIX w.;

e. w obszarze objętym planem znajduje się dawny zespół folwarczny w ewidencji konserwatorskiej. Dla budynków wchodzących w skład zespołu, znajdujących się w ewidencji konserwatorskiej, oznaczonych na rysunku planu, wymagane jest uzyskanie wytycznych projektowych, a następnie wiążącej opinii Wojewódzkiego Konserwatora Zabytków w przypadku zmian w elewacjach, konstrukcji dachu i dobudowy do budynków;

f. w terenie objętym planem występuje budynek mieszkalny o walorach historycznych i architektonicznych postulowany do objęcie ochroną konserwatorską. Zmiany w elewacjach, konstrukcji dachu i dobudowy do budynku wymagają uzyskania wytycznych projektowych, a następnie wiążącej opinii Wójta – do czasu wpisu, a Wojewódzkiego Konserwatora Zabytków po wpisie do ewidencji.

GMINNY PROGRAM OPIEKI NAD ZABYTKAMI GMINY KOBYLNICA NA LATA 2013 2016

6) Miejscowy Plan Zagospodarowania Przestrzennego wsi Sierakowo (uchwała nr XLIX/589/2010 Rady Gminy Kobylnica z dnia 3 listopada 2010 roku), który ustala zasady ochrony dziedzictwa kulturowego oraz dóbr kultury materialnej: a. na objętych opracowaniem terenach znajdują się budynki mieszkalno gospodarcze z okresu około 1925 r., będące w ewidencji zabytków, b. istniejący czynny cmentarz katolicki powstały na terenie dawnego cmentarza ewangelickiego znajduje się w ewidencji zabytków – należy prowadzić wszelkie działania zmierzające do porządkowania i rewaloryzacji nagrobków, c. na obszarze objętym opracowaniem znajduje się pod nr 16 budynek mieszkalny szachulcowy z 1872 r., będący w ewidencji zabytków a pod numerem 17 znajduje się budynek dawnej szkoły adaptowanej na budynek mieszkalny murowany z lat dwudziestych XX w. będący w ewidencji zabytków, d. na obszarze objętym opracowaniem pod numerem 18 znajduje się zagroda, w skład której wchodzi budynek mieszkalny szachulcowy z połowy XIX w. oraz budynek inwentarski murowany szachulcowy z 2 połowy XIX w. będące w ewidencji zabytków, a pod numerem 19 znajduje się budynek mieszkalny dawnych pracowników folwarcznych, murowany z pierwszego ćwierćwiecza XX w. będący w ewidencji zabytków. e. zachować pierwotny materiał ścian zewnętrznych: w budynkach o elewacjach z cegły nie tynkować; w budynkach o konstrukcji szachulcowej nie tynkować drewnianych elementów konstrukcji ścian zewnętrznych. Przed przystąpieniem do remontu dachu lub elewacji wystąpić o wytyczne konserwatorskie do Wojewódzkiego Urzędu Ochrony Zabytków w Gdańsku, Delegatura w Słupsku. f. na obszarze objętym opracowaniem pod numerami 27, 28, 30 i 31 znajdują się zespoły budynków mieszkalnych z gospodarczymi dawnych pracowników folwarcznych murowane z pierwszego ćwierćwiecza XX w. będące w ewidencji zabytków. Przed przystąpieniem do remontu dachu lub elewacji wystąpić o wytyczne konserwatorskie do Wojewódzkiego Urzędu Ochrony Zabytków w Gdańsku, Delegatura w Słupsku. g. na obszarze objętym opracowaniem pod numerem 23 znajduje się Dwór murowany wraz z oficyną dworską z początku XIX w. wpisane do rejestru zabytków póz. rej. A205; obiekt podlega ochronie zgodnie z zapisami ustawy z dnia 23 lipca 2003r. o ochronie zabytków i opiece nad zabytkami (Dz. U. Nr 162 póz.1568 z późniejszymi zmianami). 24

GMINNY PROGRAM OPIEKI NAD ZABYTKAMI GMINY KOBYLNICA NA LATA 2013 2016

h. kościół filialny p.w. Wniebowzięcia NMP wraz z otoczeniem wpisany jest do rejestru zabytków, poz. Rej. A204; obiekt podlega ochronie zgodnie z zapisami z dnia 23 lipca 2003 r. ochronie zabytków i opiece nad zabytkami ( dz. U. nr 162 poz. 1568 z późn. zm.). i. istniejący cmentarz ewangelicki i znajduje się w ewidencji zabytków – należy prowadzić wszelkie działania zmierzające do porządkowania i rewaloryzacji nagrobków. j. teren lasu stanowi park krajobrazowy z 2 połowy XIX w. będący w ewidencji zabytków 7) Miejscowy Plan Zagospodarowania Przestrzennego wsi Kończewo (uchwała nr XLIX/588/2010 Rady Gminy Kobylnica z dnia 3 listopada 2010 roku), który ustala zasady ochrony dziedzictwa kulturowego oraz dóbr kultury materialnej: a. na obszarze objętym opracowaniem znajduje się zespół folwarczny, murowany z 2 połowy XIX w., będący w ewidencji zabytków; b. zachować pierwotny materiał ścian zewnętrznych: w budynkach o elewacji nie tynkować; w budynkach o konstrukcji szachulcowej nie tynkować drewnianych elementów konstrukcji ścian zewnętrznych. Przed przystąpieniem do remontu dachu lub elewacji wystąpić o wytyczne konserwatorskie do Wojewódzkiego Urzędu Ochrony Zabytków w Gdańsku, Delegatura w Słupsku; c. na terenie objętym opracowaniem zlokalizowany jest zespół pałacowoparkowy wpisany do rejestru zabytków, poz. rej. A1173. Zespół podlega ochronie zgodnie z zapisami z dnia 23 lipca 2003 r. ochronie zabytków i opiece nad zabytkami (Dz. U. nr 162 poz. 1568 z późn. zm.) d. obszar jednostki stanowi grodzisko wczesnośredniowieczne AZP 1128/47 z 2 połowy XXI w. wpisane do rejestru zabytków województwa pomorskiego decyzją WKZ Nr KLIV670/1/72 z dnia 04.03.1972 póz. rej. Aa60/248K. Obiekt objęty strefą W.I. pełnej ochrony archeologicznokonserwatorskiej. Na obszarze stanowiska oraz w jego bezpośrednim otoczeniu wyklucza się wszelką działalność inwestycyjną, zwłaszcza związaną z pracami ziemnymi, zmianą funkcji i podziałem terenu bądź przekształceniem krajobrazu. Wszelkie prace i roboty przy zabytkach oraz prace archeologiczne i wykopaliskowe wolno prowadzić tylko za zezwoleniem Pomorskiego Wojewódzkiego Konserwatora Zabytków (Ustawa z dnia 23 lipca 2003r. o ochronie zabytków i opiece nad zabytkami, Dz. U. Nr 162 póz. 1568 ze zm.). 25

GMINNY PROGRAM OPIEKI NAD ZABYTKAMI GMINY KOBYLNICA NA LATA 2013 2016

Zasady ochrony: • obiekt do bezwzględnego zachowania, • zakaz prowadzenia jakiejkolwiek działalności inwestycyjnej, • zachowanie i właściwe utrzymanie, • uczytelnienie i ekspozycja w krajobrazie gminy, • adaptacja i wyłącznie w strukturę funkcjonalną gminy. e. na obszarze objętym opracowaniem znajdują się domy pracowników folwarcznych z budynkami gospodarczymi, budynek mieszkalnogospodarczy z I ćw. XX w ewidencji zabytków, oraz budynek mieszkalny szachulcowy z 2 pół. XIX w. w ewidencji zabytków; f. na obszarze objętym opracowaniem znajduje się dom pracowników folwarcznych z budynkami gospodarczymi oraz zagroda z l ćw. XX w. składająca się z budynku mieszkalnego, 2 bud. inwentarskich i budynku bramnego w ewidencji zabytków; g. na obszarze objętym opracowaniem znajduje się zagroda murowana z 2 pół. XIX w ewidencji zabytków (budynek mieszkalny, budynek inwentarski, stodoła murowana drewniana i stodoła drewniana), zagroda murowana z końca XIX w. (budynek mieszkalny i budynek gospodarczy) w ewidencji zabytków, budynek mieszkalny murowany z końca XIX w. w ewidencji zabytków, zagroda murowana z końca XIX w. i początku XX w. ewidencji zabytków (budynek mieszkalny, budynek inwentarski i stodoła) oraz zagroda murowana z końca XIX w. i początku XX w. ewidencji zabytków ( budynek mieszkalny i dwa budynki inwentarskie), a także budynek mieszkalny szachulcowy z 2 pół. XIX w ewidencji zabytków; h. na obszarze objętym opracowaniem znajduje się budynek mieszkalny z budynkiem gospodarczym z l ćw. XX w. w ewidencji zabytków, budynek mieszkalny z końca XIX w. w ewidencji zabytków, oraz budynek mieszkalny z 1935 r. w ewidencji zabytków; i. na objętym opracowaniem znajdują się budynki mieszkalne z końca XIX w. i początku XX w. w ewidencji zabytków oraz budynki gospodarcze w ewidencji zabytków; j. zachować pierwotny materiał ścian zewnętrznych: w budynkach o elewacjach z cegły nie tynkować; w budynkach o konstrukcji szachulcowej nie tynkować drewnianych elementów konstrukcji ścian zewnętrznych. Przed przystąpieniem

GMINNY PROGRAM OPIEKI NAD ZABYTKAMI GMINY KOBYLNICA NA LATA 2013 2016

do remontu dachu lub elewacji wystąpić o wytyczne konserwatorskie do Wojewódzkiego Urzędu Ochrony Zabytków w Gdańsku, Delegatura w Słupsku. k. na obszarze objętym opracowaniem znajduje się dom pracowników folwarcznych z budynkiem gospodarczym w ewidencji zabytków; l. zachować pierwotny materiał ścian zewnętrznych: w budynkach o elewacjach z cegły nie tynkować; w budynkach o konstrukcji szachulcowej nie tynkować drewnianych elementów konstrukcji ścian zewnętrznych. Przed przystąpieniem do remontu dachu lub elewacji wystąpić o wytyczne konserwatorskie do Wojewódzkiego Urzędu Ochrony Zabytków w Gdańsku, Delegatura w Słupsku. m. na obszarze objętym opracowaniem znajdują się budynki mieszkalne z budynkami gospodarczymi murowane z pocz. XX w. w ewidencji zabytków; n. na obszarze objętym opracowaniem znajduje się budynek mieszkalny szachulcowy z poł. XIX w. znajdujący się w ewidencji zabytków. 8) Miejscowy Plan Zagospodarowania Przestrzennego wsi Lubuń (uchwała nr XXVI/246/2012 Rady Gminy Kobylnica z dnia 6 września 2012 roku), który ustala zasady ochrony dziedzictwa kulturowego oraz dóbr kultury materialnej: a. w północnowschodniej części obszaru objętego planem miejscowym, u podnóża oraz w wyższych partiach zbocza wysoczyzny wznoszącej się nad dolinką Strugi Łabuńskiej, zlokalizowanych jest 7 stanowisk archeologicznego dziedzictwa kulturowego, ujętych w wojewódzkiej ewidencji zabytków, wyróżnionych na rysunku planu miejscowego, w związku z czym: • dla części obszaru objętego planem miejscowym (teren 33US) położonego w strefie częściowej ochrony archeologicznokonserwatorskiej (W.II), oznaczonej nr AZP 1129/57, stanowiącej osadę kultury łużycko pomorskiej, oksywskowielbarskiej, wczesnego średniowiecza i średniowiecza: − obowiązuje nakaz przeprowadzenia ratowniczych badań archeologicznych wyprzedzających roboty budowlane, których zakres każdorazowo określi Wojewódzki Konserwator Zabytków, w wydanym pozwoleniu, − ustala się obowiązek wystąpienia inwestora do Wojewódzkiego Konserwatora Zabytków z wnioskiem o wydanie pozwolenia na ratownicze badania archeologiczne z 2miesięcznym wyprzedzeniem przed przystąpieniem do robót budowlanych, 27

GMINNY PROGRAM OPIEKI NAD ZABYTKAMI GMINY KOBYLNICA NA LATA 2013 2016

w celu umożliwienia wykonania badań oraz zsynchronizowania badań z robotami budowlanymi; • dla części obszaru objętej planem miejscowym, położonego w strefach ograniczonej ochrony archeologicznokonserwatorskiej (W.III): w strefie oznaczonej nr AZP 1129/49, stanowiącej osadę kultury łużycko pomorskiej, wczesnego średniowiecza i średniowiecza (tereny 15MN/U, 17MN/U, 20R i 011KD), w strefie oznaczonej nr AZP 1129/50, stanowiącej osadę kultury schyłkowego neolitu, wczesnego brązu i kultury łużycko pomorskiej (teren 18MN/U), w strefie oznaczonej nr AZP 1129/52, stanowiącej osadę kultury wczesnego średniowiecza (tereny 21R i 22MN/U), w strefie oznaczonej nr AZP 1129/53, stanowiącej osadę kultury wczesnego średniowiecza (teren 21R), w strefie oznaczonej nr AZP 1129/58, stanowiącej osadę kultury oksywskowielbarskiej (teren 32MN/U), w strefie oznaczonej nr AZP 1129/59, stanowiącej osadę kultury oksywskowielbarskiej, wczesnego średniowiecza i średniowiecza (teren 32MN/U): − obowiązuje nakaz przeprowadzenia interwencyjnych badań archeologicznych wyprzedzających roboty budowlane, których zakres każdorazowo określi Wojewódzki Konserwator Zabytków, w wydanym pozwoleniu, − ustala się obowiązek wystąpienia inwestora do Wojewódzkiego Konserwatora Zabytków z wnioskiem o wydanie pozwolenia na interwencyjne badania archeologiczne z 2tygodniowym wyprzedzeniem przed przystąpieniem do robót budowlanych; b. zachowuje się występujący w obszarze planu miejscowego park w stylu krajobrazowym z 2 poł. XIX w. /teren 40ZP/ oraz cmentarz z 2 poł. XIX w. (teren 26ZC) – ujęte w wojewódzkiej ewidencji zabytków, jak w ustaleniach szczegółowych dla tych terenów; c. w obszarze objętym planem miejscowym, na terenach: 4MN/U, 11MN/U, 17MN/U, 18MN/U, 22MN/U, 24MN/U, 30MN/U, 32MN/U, 42MN/U, 48.2MN/U, występują budynki o walorach historycznych pozostające w wojewódzkiej ewidencji zabytków, w tym budynki należące do dawnego zespołu folwarcznego w wojewódzkiej ewidencji zabytków (tereny 34MN/U i 42MN/U), oznaczone na rysunku planu miejscowego, wymagane jest uzyskanie wytycznych 28

GMINNY PROGRAM OPIEKI NAD ZABYTKAMI GMINY KOBYLNICA NA LATA 2013 2016

projektowych, a następnie wiążącej opinii Pomorskiego Wojewódzkiego Konserwatora Zabytków w Gdańsku Delegatura w Słupsku, w przypadku dobudowy do budynków, ewentualnych zmian w elewacjach i konstrukcji dachów; d. w strefie cennego układu ruralistycznego wsi, wyróżnionej na rysunku planu miejscowego, ze względu na walory architektonicznokrajobrazowohistoryczne: • zachować układ drożny z bocznymi, wybrukowanymi drogami, • zachować istniejące budynki mieszkalne i gospodarcze w wojewódzkiej ewidencji zabytków, przyjmując jako zasadę: − zachowanie bryły, w tym formy dachu, a w przypadku budynków dawnych pracowników folwarcznych, obecnie budynków mieszkalnych nr 1315, odtworzenie bryły z możliwością podniesienia ścian fundamentowych do 50 cm i zwiększenia wysokości budynków, − zachowanie lub uporządkowanie na zasadzie symetrii wielkości pierwotnych otworów okiennych i drzwiowych, pozostawienie w budynkach elewacji z cegły bez tynkowania, − pozostawienie detali architektonicznych elewacji tj. opasek okiennych, boniowania, gzymsów, datowników i innych, − stosowanie przy wymianie pokrycia dachowego materiałów tradycyjnych tj. dachówki lub materiałów dachówkopodobnych, w tym np. blachodachówki z posypką, a w przypadku budynków dawnych pracowników folwarcznych, obecnie budynków mieszkalnych nr 1315, ujednolicenie pokrycia dachowego, • zachować parcelację działek zagrodowych i sposób zabudowy, z utrzymaniem historycznej linii zabudowy i sposobu rozplanowania zagród, • nową zabudowę dostosować gabarytowo do istniejącej, z zastosowaniem występującej w historycznej zabudowie formy dachu (2spadowy, naczółkowy, mansardowy) o tych samych nachyleniach połaci oraz tynkowania i prostych elewacji bez dodatkowych aneksów, werand i ganków,

GMINNY PROGRAM OPIEKI NAD ZABYTKAMI GMINY KOBYLNICA NA LATA 2013 2016

• projekty nowych inwestycji uzgadniać z Pomorskim Wojewódzkim Konserwatorem Zabytków w Gdańsku Delegatura w Słupsku; e. zachowuje się występujące w obszarze planu miejscowego miejsce uczczenia pamięci spływu kajakowego, w którym uczestniczył papież Jan Paweł II, w formie pamiątkowego Kamienia Papieskiego /teren 51US/, stanowiącego jeden z 10 kamieni rozmieszczonych wzdłuż biegu rzeki Słupi. 9) Miejscowy Plan Zagospodarowania Przestrzennego wsi Reblino (uchwała nr XXV/237/2012 Rady Gminy Kobylnica z dnia 5 lipca 2012 roku), który ustala zasady ochrony dziedzictwa kulturowego oraz dóbr kultury materialnej: a. część obszaru objętego planem położona jest w strefach ograniczonej ochrony archeologicznokonserwatorskiej (W.III), ujętych wojewódzkiej ewidencji zabytków, wyróżnionych na rysunku planu, w związku z czym: • obowiązuje nakaz przeprowadzenia interwencyjnych badań archeologicznych wyprzedzających roboty budowlane, których zakres każdorazowo określi Wojewódzki Konserwator Zabytków, w wydanym pozwoleniu, • ustala się obowiązek wystąpienia inwestora do Wojewódzkiego Konserwatora Zabytków z wnioskiem o wydanie pozwolenia na interwencyjne badania archeologiczne z 2tygodniowym wyprzedzeniem przed przystąpieniem do robót budowlanych; b. zachowuje się występujący w obszarze planu park w stylu krajobrazowym z II poł. XIX w. wraz z cmentarzem z XIX w. – ujęte w wojewódzkiej ewidencji zabytków – z podziałem na teren 22.1ZP /wraz z cmentarzem/ i teren 22.2ZP; c. w obszarze objętym planem, na terenach: 21MN/U, 27MN/U, 31MN/U, 34MN/U, 38UPR, 39UM, 40UP, 41MN/U, występują budynki o walorach historycznych pozostające w wojewódzkiej ewidencji zabytków, w tym budynki należące do dawnego zespołu folwarcznego /tereny: 27MN/U, 34MN/U, 38UPR, 39UM i 41MN/U/ oraz zespołu stacyjnego /tereny: 40UP i 41MN/U/, oznaczone na rysunku planu, wymagane jest uzyskanie wytycznych projektowych, a następnie wiążącej opinii Wojewódzkiego Konserwatora Zabytków, w przypadku zmian w elewacjach, konstrukcji dachu i dobudowy do budynku. Sukcesywnie w latach przyszłych opracowywane będą MPZP dla pozostałych miejscowości.

GMINNY PROGRAM OPIEKI NAD ZABYTKAMI GMINY KOBYLNICA NA LATA 2013 2016

2. Charakterystyka zasobów oraz analiza dziedzictwa i krajobrazu kulturowego gminy

Ochrona i opieka nad zabytkami, aby była skuteczna, powinna być realizowana w oparciu o rzetelną wiedzę dotyczącą wartości i ich znaczenia dla regionu. Równie ważną jest kwestia rozpoznawania występujących problemów związanych między innymi ze stanem zachowania poszczególnych obiektów, reagowania na występujące zagrożenia, a co za tym idzie powstrzymania dalszej degradacji zabytków oraz ich otoczenia. Niniejsza, ogólna charakterystyka zasobu, przy uwzględnieniu powyższych uwarunkowań, ma na celu pomoc w sformułowaniu zadań i celów, które służyć będą realizacji działań na rzecz ochrony i zachowania dziedzictwa kulturowego. Gmina Kobylnica jest bardzo zasobna w budownictwo historyczne o różnych funkcjach, które powstawało od wieków średnich przez wiek XVIII, aż do XIX i XX wieku. Najliczniej reprezentowana jest architektura i budownictwo XIXwieczne, począwszy od kościołów, dalej zespoły pałacowofolwarczne i budownictwo zagrodowe. Sieć osadnicza na terenie gminy jest bardzo gęsta. Przeważają miejscowości należące niegdyś do majątków ziemskich, w których istniała siedziba właściciela z parkiem oraz folwark. Wsi o wyłącznie zabudowie zagrodowej jest niewiele Bolesławice, Komorczyn, Kruszyna, Widzino, Zębowo. Przedstawiony poniżej szczegółowy opis został opracowany dla miejscowości o znacznym lub bardzo dużym stopniu zachowania historycznej zabudowy: 1) Kobylnica duża wieś wielodrożnica Pierwsza znana wzmianka o miejscowości ukazała się w dokumentach z 1315 roku. W XVIII w. północna część wsi będąca własnością rodu Puttkamerów z Płaszewka znalazła się w rękach państwa podlegając urzędowi w Słupsku. Część południowa (Adlig Kublitz, później Kobylniczka) z folwarkiem położonym w dzisiejszej miejscowości Otok, pozostała własnością Puttkamerów z Łosina aż do czasów parcelacji majątku w 1910 roku. W 1939 roku w Kobylniczce były 54 gospodarstwa chłopskie, w Kobylnicy 84. Dobrze rozwijał się handel i rzemiosło m.in. ze względu na bliskie sąsiedztwo Słupska. Kobylnica jest obecnie dużą wsią obejmującą istniejące przed wojną dwie miejscowości sąsiadujące bezpośrednio ze sobą Kobylnicę (Kublitz) i Kobylniczkę (Adlig Kublitz). Zabudowa historyczna, zachowana w znacznej części, to przede wszystkim XXwieczne budownictwo murowane. Z XIXwiecznej zabudowy zagrodowej o konstrukcji szachulcowej pozostały tylko pojedyncze budynki mieszkalne, np. przy ulica Głównej 34, 38 i 40. Przy ulicy Witosa 31

GMINNY PROGRAM OPIEKI NAD ZABYTKAMI GMINY KOBYLNICA NA LATA 2013 2016 nr 2 zachował się budynek mieszkalny i stodoła, a jest to przykład charakterystycznego dla Kobylnicy rozplanowania zabudowy zagrodowej. Pierwotny układ zagrody to budynek bramny od strony drogi, z lewej i prawej strony budynki gospodarcze, np. stajnia, stodoła, a na wprost budynku bramnego chałupa. Jedynie zagrody przy ulica Głównej miały inny układ z budynkiem mieszkalnym od strony ulicy. Budynki murowane pochodzą z różnych lat 1 połowy XX wieku. Są to zarówno budynki jednolub wielorodzinne, o prostych bryłach i dobrych proporcjach, z dachami dwuspadowymi lub naczółkowymi: • budynki z przełomu XIX i XX wieku, jednokondygnacyjne o elewacjach z cegły klinkierowej, bryłą przypominające domy o konstrukcji szachulcowej ulica Główna nr 15, 30, 42, 49, Widzińska nr 28, • budynki z początku XX wieku, jednokondygnacyjne z półpiętrem mieszkalnym lub półpiętrem poddasza z dachami 2spadowymi o niskim nachyleniu, pierwotnie z elewacjami z cegły licówki, obecnie część otynkowana, i dekoracją architektoniczną wykonaną w tynku, np. ulica Główna 11, • budynki z początku XX wieku, dwukondygnacyjne w formie małomiasteczkowych kamienic, dziś pozbawione w dużym stopniu dekoracji architektonicznej, np. ulica Główna nr 22, • budynki z lat 30tych XX wieku, w większości wielorodzinne, dwukondygnacyjne z dachami dwuspadowymi lub naczółkowymi, często z wystawkami, np. ul Kolejowa 1115. Na wyróżnienie zasługują budynki o nietypowej, bardziej złożonej formie budynek przy ulicy Witosa nr 4 z 1911r. z zachowaną pierwotną stolarką okienną i drzwiową, budynek przy ulicy Witosa nr 18 z lat 30tych XX wieku z półokrągłym ryzalitem, budynek przy ulicy Widzińskiej nr 20 z początku XX wieku o bogatym detalu architektonicznym. Najbardziej cenną budowlą w miejscowości jest XXwieczny kościół z gotycką wieżą. W sąsiedztwie kościoła położone są pozostałości zespołu młyńskiego. Nowych inwestycji w Kobylnicy jest sporo, chociaż w części historycznej zabudowy są to umiarkowanie liczne przykłady.

2) Komorczyn mała ulicówka z zabudową zagrodową Zachowało się niewiele przekazów o wsi. Wiadomo, że w XVI wieku i później należała do majątku Kczewo i rodziny von Kleist. W XVIII wieku przechodzi na własność 32

GMINNY PROGRAM OPIEKI NAD ZABYTKAMI GMINY KOBYLNICA NA LATA 2013 2016 rodziny von Krockow, w obręb majątku Słonowice i Dobrzęcino. Po uwłaszczeniu chłopów na początku XIX wieku miejscowość stała się samodzielną wsią chłopską. We wsi zachowała się znaczna ilość XIXwiecznej zabudowy zagrodowej, a układ przestrzenny z tego czasu tylko w niewielkim stopniu został zmieniony współcześnie. Zabudowę tę stanowią budynki mieszkalne o konstrukcji szachulcowej z I połowy XIX wieku oraz późniejsze murowane z 2 połowy XIX wieku, z towarzyszącymi im murowanymi budynkami gospodarczymi z końca XIX wieku i początku XX wieku. Szachulcowych chałup zachowało się niewiele (nr 7, 13, 17, 22, 23), najcenniejszą jest nr 7, obecnie otynkowana, ale z zachowaną pierwotną stolarką okienną i drzwiową. Murowane budynki mieszkalne powtarzają często formę budynków o konstrukcji ryglowej parterowe z naczółkowymi dachami. Ingerencja nowej zabudowy niewielka.

3) Kończewo średnia wielodrożnica, majątek i zabudowa chłopska Informacje o wsi pojawiają się już w XIV wieku. Od XV wieku do końca XVIII wieku wieś była w rękach rodziny von Massow. Od początku do lat 70tych XIX wieku majątkiem władają kolejno rodziny von Kleist i von Manntenffel. Od 70tych lat XIX wieku wieś przeszła na własność rodziny mieszczańskiego pochodzenia von Siemers. W 1784 roku we wsi był folwark, 10 chłopów, nauczyciel i kowal. W 1938 roku w skład majątku wchodziło 504 ha ziemi. Zabudowa wsi Kończewo usytuowana została po obu stronach drogi biegnącej z Sierakowa do Kuleszewa oraz przy dwóch równoległych drogach wewnętrznych, biegnących od skrętu drogi głównej w kierunku północnozachodnim. Drogi te prowadzą do położonego na skraju wsi zespołu pałacowoparkowego i folwarcznego. Zespół pałacowoparkowy wpisany do rejestru zabytków zachował się w niezmienionej formie, pałac późnoklasycystyczny, park o charakterze krajobrazowym. Od zachodu sąsiaduje z podwórzem folwarcznym zabudowanym w dużym stopniu zachowanymi budynkami gospodarczymi z 2 połowy XIX wieku. W skład zespołu folwarcznego wchodzą również budynki mieszkalne pracowników folwarcznych. Domy te usytuowane zostały nie w jednym zwartym zespole, ale rozrzucone w różnych miejscach wsi przy ulicy Parkowej, Kolejowej i Głównej. Są to dwojaki z czerwonej cegły o zgrabnych dachach naczółkowych i dwuspadowych oraz otynkowane z wysokimi dwuspadowymi dachami.

GMINNY PROGRAM OPIEKI NAD ZABYTKAMI GMINY KOBYLNICA NA LATA 2013 2016

Zabudowa zagrodowa o konstrukcji szachulcowej reprezentowana jeszcze w latach 80 tych przez 9 budynków mieszkalnych i gospodarczych, dziś stanowi nikły procent historycznej zabudowy wsi. Pozostały jedynie 4 budynki mieszkalne, w tym dwa otynkowane, jeden w złym stanie technicznym oraz usytuowany na południowym skraju wsi (nr 39) ze względu na katastrofalny stan techniczny nie został ujęty w ewidencji konserwatorskiej. Mieszkalne budynki jednorodzinne to przede wszystkim domy o prostych bryłach z 2 spadowymi dachami, z końca XIX wieku 1 ćwierćwiecza XX wieku, które można podzielić na trzy typy w zależności od materiału i opracowania elewacji: 1) budynek o elewacjach z czerwonej cegły ulica Główna 33, 35, ulica Szkolna 2, 6, ulica Kolejowa 5; 2) budynki z cegły sylikatowej ulica Kolejowa 1, Polna 2; 3) budynki otynkowane ulica Główna 6, 7, 9, ulica Kolejowa 9, ulica Szkolna 10, 16, 18. Większość zabudowy wsi Kończewo to budynki historyczne z XIX i XX wieków, współczesne zmiany przestrzeni miejscowości są niewielkie.

4) Lubuń średnia ulicówka z majątkiem i zabudową zagrodową Miejscowość wymieniana już w dokumentach z XIII wieku. W następnym stuleciu własność rodziny von Bellow i Ketelhodt. W koniec XV wieku we władaniu księcia Bogusława, a później Lubuń był jedną z 18tu wsi królewskich podlegających pod zarząd w Słupsku. W 1914 roku wymienia się trzech właścicieli majątków chłopskich o areale około i ponad 100 ha, a w 1920 roku jako właściciela majątku rycerskiego o pow. 310 ha wymienia się Karla Ludwika Zielke. W 1784 roku we wsi znajdował się folwark i m.in. 12 gospodarstw chłopskich, szkoła i kuźnia. W 1938 roku w Lubuniu było 46 gospodarstw chłopskich, w tym 17 gospodarstw od 20 do 100 ha. Zabudowa miejscowości składa się z trzech zespołów: • dworskoparkowego z nieistniejącą dziś siedzibą właściciela majątku, a położonego na skraju wsi w jej południowej części. Z pierwotnego zespołu pozostał tylko niewielki park z 2 połowy XIX wieku, a dodatkowym elementem związanym z tym zespołem jest dom ogrodnika z 1 ćwierćwiecza XX wieku, obecnie budynek mieszkalny nr 16, • folwarcznego w skład którego wchodzi podwórze gospodarcze z nieistniejącymi lub zrujnowanymi budynkami gospodarczymi oraz budynki mieszkalne 34

GMINNY PROGRAM OPIEKI NAD ZABYTKAMI GMINY KOBYLNICA NA LATA 2013 2016

pracowników folwarku z 2 połowy XIX wieku (nr 1315) oraz dom kowala i kuźnia z 1 ćwierćwiecza XX wieku (nr 18). Ta część założenia sąsiaduje od południa i zachodu z założeniem dworskoparkowym), • zabudowy zagrodowej usytuowanej po obu stronach głównej drogi wiejskiej, skręcającej w środku wsi na wschód i rozwidlającej się w dwie równoległe do siebie drogi. Zabudowa położona po północnej stronie głównej drogi ma charakter rozproszony z zagrodami malowniczo usytuowanymi na nierównościach terenu. Zdecydowana większość tej zabudowy pochodzi z lat 20tych XX wieku. Budynki mieszkalne to budynki murowane z klocków cementowych lub murowane z cegieł i otynkowane, o bryłach z dobrymi proporcjami, dachach dwuspadowych, naczółkowych lub łamanych, niektóre z dekoracją elewacji w postaci boni, z inicjałami właścicieli i datą budowy. Budynkom mieszkalnym towarzyszą murowane budynki gospodarcze z tego samego okresu. Przy rozwidleniu głównej drogi po jej południowej stronie znajduje się dawna szkoła, obecnie świetlica (budynek nr 10) z połowy XIX wieku. Nową szkołę (budynek nr 9 obecnie zaadaptowany na mieszkania) z budynkiem mieszkalnym i gospodarczym wybudowano w 1939 roku. Przed zasadniczą przebudową wsi w latach 20tych w Lubuniu przeważała zapewne zabudowa o konstrukcji szachulcowej. Sugeruje taki typ zabudowy zdjęcie z 1910 roku, a także pozostałe pojedyncze budynki mieszkalne (nr 6, 32, 41) pochodzące z I połowy i II połowy XIX wieku. Jeszcze jednym elementem historycznej przestrzeni miejscowości jest cmentarz położony po północnej stronie głównej drogi wiejskiej. Dawniej ewangelicki, dziś czynny cmentarz katolicki z miejscem, gdzie ustawione zostały w dużej ilości zachowane żeliwne krzyże z końca XIX wieku i z lat 30tych XX wieku. Przed cmentarzem od strony drogi znajduje się współczesny kościół wybudowany w 1934 roku . Mimo swojego późnego pochodzenia zabudowa Lubunia stanowi wartościowy zespół ze względu na swoją jednorodność, położenie w krajobrazie i niezmieniony współcześnie charakter i rozplanowanie. Ze względu właśnie na walory architektonicznokrajobrazowe oraz prawie w całości niezmieniony układ wieś wskazana została w „Studium uwarunkowań i Kierunków Zagospodarowania Przestrzennego Gminy Kobylnica” do objęcia strefą ochrony konserwatorskiej (ochrona krajobrazu kulturowego).

GMINNY PROGRAM OPIEKI NAD ZABYTKAMI GMINY KOBYLNICA NA LATA 2013 2016

5) Reblino średnia wielodrożnica, wieś chłopska i majątek ziemski Wieś wymieniona w dokumencie z 1500 roku, wtedy lenno rodziny von Massow. Później w rękach wielu właścicieli z różnych rodzin, m.in. Puttkamerów, Bellowów, Gottberga. Od 1897 roku do czasów II wojny światowej w posiadaniu rodziny von Zitzewitz. Wieś z zespołem folwarcznym o budynkach gospodarczych z XIX i XX wieku, usytuowanym w sąsiedztwie parku we wschodniej części miejscowości. Zabudowa podwórza folwarcznego zachowała się w nikłej części, natomiast domy mieszkalne dawnych pracowników folwarcznych z 1 ćwierćwiecza XX wieku w bardzo dużym procencie. Są to dawne dwojaki i czworaki, o różnej architekturze, np. z dachami naczółkowymi, z półpięterkiem. Z zabudowy zagrodowej szczególnie cennej ze względu na tradycyjną konstrukcję budynków, zachowało się niewiele tj. dwa budynki mieszkalne (ulica Kręta nr 13, 15). Pozostałe budynki mieszkalne to przeważnie murowane domy 0 prostych bryłach z dwuspadowymi dachami. Jedynie budynek przy ulicy Krętej nr 21 zasługuje na wyróżnienie ze względu na detal architektoniczny elewacji. W północnej części miejscowości, na jej skraju znajduje się zespół zabudowy kolejowej z początku XX wieku. Zabudowa historyczna miejscowości zachowała się w dość znacznej liczbie. Przy ulicy Krętej czy Długiej powstały współcześnie nowe budynki o prostych i niezbyt pasujących do starej zabudowy bryłach.

6) Runowo Sławieńskie z zabudową położoną wokół stawu, wieś chłopska i majątek ziemski Pierwsze informacje o wsi pochodzą z XV wieku. Prawie bez przerwy w posiadaniu rodziny von Bellow. W koniec XIX wieku majątek liczył 418 ha. Zespól pałacowofolwarczny położony we wschodniej części miejscowości zachował się w szczątkowej formie. Nie zachował się dwór, park z niezbyt licznie pozostałym starodrzewiem. Spośród budynków gospodarczych dawnego folwarku zachowały się trzy zlepione w jedną bryłę, natomiast zdecydowana większość nie przetrwała do naszych czasów. W większym procencie pozostały budynki robotników folwarcznych rozproszone wokół stawu i położone przy wylocie w kierunku Stanowić. Najcenniejszymi obiektami są XIXwieczne budynki o konstrukcji szachulcowej (4 mieszkalne i 3 gospodarcze). Zabudowa historyczna miejscowości zachowała się w dość znacznej liczbie. 36

GMINNY PROGRAM OPIEKI NAD ZABYTKAMI GMINY KOBYLNICA NA LATA 2013 2016

7) Sycewice średnia wielodrożnica, majątek ziemski i wieś chłopska Nazwa miejscowości pochodzi od nazwiska rodu Zitzewitz, którego przedstawiciele od początku XV wieku do 1945 roku byli właścicielami majątku. W XIX wieku Wilhelm von Zitzewitz był jednym z największych posiadaczy ziemskich w powiecie słupskim. Majątek w Sycewicach obejmował w końcu XIX wieku 882 ha ziemi, w 1938 roku 934ha. W 1939 roku we wsi było 30 gospodarstw chłopskich. Zabudowa miejscowości składa się z następujących elementów historycznej zabudowy i terenów zieleni: • park krajobrazowy z pierwszego ćwierćwiecza XX wieku wpisany do rejestru zabytków, pierwotnie wraz z nieistniejącym dziś pałacem tworzący zespół rezydencjalny. Na terenie parku znajduje się cmentarz rodowy właścicieli majątku. Rozległy park zajmuje zachodnią część miejscowości, • zespół folwarczny, współcześnie zmieniony z zachowanymi nielicznymi budynkami gospodarczymi i mieszkalnymi z końca XIX wieku. Gorzelnia, rządcówka i budynek mieszkalny przy ulicy Pocztowej nr 7, to budynki o znacznych walorach architektonicznych o elewacjach z czerwonej cegły, a pochodzące z końca XIX wieku, • budynki zagrodowe: jeszcze w lata 80tych istniały we wsi nieliczne wprawdzie budynki mieszkalne i gospodarcze z XIX wieku o konstrukcji szachulcowej, położone po zachodniej stronie drogi biegnącej ze Słupska wokół większego stawu. Do dziś zachowały się jedynie murowane budynki mieszkalne i gospo darcze oraz pojedyncze budynki gospodarcze o konstrukcji szachulcowej, położone po przeciwnej, zachodniej stronie drogi, a wybudowane zostały w końcu XIX i początku XX wieku. Domy te, o prostych bryłach z dachami dwuspadowymi lub naczółkowymi prezentują typ zabudowy charakterystyczny dla tego czasu, • budynki stacyjne z 2 połowy XIX wieku i początku XX wieku. W Sycewicach współcześnie powstało dużo nowej zabudowy, szczególnie po wschodniej stronie drogi biegnącej ze Słupska. Dobrze natomiast jest zachowany historyczny układ przestrzenny zachodniej części miejscowości z zabudową zagrodową.

8) Widzino średnia wielodrożnica, wieś chłopska i majątek ziemski Jedna z najstarszych miejscowości w powiecie słupskim, wymieniona już w dokumentach z 1281 roku w średniowieczu w posiadaniu klasztoru norbertanek ze 37

GMINNY PROGRAM OPIEKI NAD ZABYTKAMI GMINY KOBYLNICA NA LATA 2013 2016

Słupska. W czasie reformacji od 1522 roku w zarządzie książęcym. W 1810 roku gospodarstwa chłopskie zostały uwłaszczone. W XIX wieku aż do czasów wojny we wsi majątek ziemski liczący 232 ha, który był własnością rodziny Rieckoniec. W 1939 roku w Widzinie było 76 gospodarstw chłopskich. Największe gospodarstwa liczyły po 60 i 80 ha, a w większości po 20 i 30 ha. We wsi istniał niegdyś niewielki majątek położony w północnej części z podwórzem folwarcznym oraz prawdopodobnie siedzibą właściciela majątku w otoczeniu parku. Zabudowa podwórza gospodarczego nie zachowała się, na jej miejscu powstały nowe budynki. Nie zachował się również pałac czy dwór, pozostał jedynie park. Przy drodze z Kobylnicy, po jej południowej stronie zachowały się pierwotnie budynki mieszkalno gospodarcze, obecnie w większości część gospodarcza zaadaptowana na mieszkania, dawnych pracowników folwarcznych (ulica Główna nr 5, 7, 9, 13, 17, 19, 21, 23). Są to budynki zapewne z lat 20tych XX wieku murowane i otynkowane, parterowe o prostej bryle i z dachami naczółkowymi, tworzące zwarty zespół zabudowy. Zabudowa zagrodowa miejscowości jest niejednorodna, zarówno jeśli chodzi o czas powstania, jak i materiał konstrukcyjny. Z dosyć sporej grupy budynków mieszkalnych o konstrukcji szachulcowej z 1 i 2 połowy XIX wieku większość jest współcześnie otynkowana lub częściowo przemurowana. Budynki murowane z czerwonej cegły lub otynkowane z końca XIX wieku lub lat 20tych XXtego wieku to domy o prostej bryle z dachami dwuspadowymi. W miejscowości jest duża ilość współczesnych budynków, a są to domy nie pasujące do zachowanej historycznej zabudowy, często o znacznie większej kubaturze.

9) Wrząca duża ulicówka, majątek ziemski i wieś chłopska Pierwsze wzmianki o miejscowości pochodzą z początek XV wieku. Do XVIII wieku lenno rodziny von Kleist. W XVI wieku część majątku przez krótki czas jest w posiadaniu rodziny von Below, a w XVII wieku von Puttkamer i von Krockow. W 1705 roku właścicielem majątku jest Jorgen David von Kameke, a od 1742 roku części dóbr w posiadaniu rodziny Schiebel von Schiebelstein. Od 1773 roku cały majątek w rękach rodziny von Krockow. W 1811 roku dobra dzierżawione są przez Christiana Eggerta Neumanna. W1861 roku Wrzącą kupuje Heinrich Treichel, w 1870 roku von Blumenthal, a nastąpnie Heinrich Puttkamer. Zabudowa miejscowości składa się z trzech zespołów:

GMINNY PROGRAM OPIEKI NAD ZABYTKAMI GMINY KOBYLNICA NA LATA 2013 2016

• pałacowoparkowy z nieistniejącą dziś siedzibą właściciela majątku, a położonego w północnozachodniej części wsi. Z pierwotnego zespołu pozostał tylko park z 2 połowy XIX wieku, a dodatkowym elementem związanym z tym zespołem jest rządcówka z lat 20tych XX wieku położona na skraju parku, • folwarczny położony po zachodniej stronie głównej drogi wiejskiej, sąsiadujący od zachodu z parkiem. Zabudowa podwórza gospodarczego została współcześnie mocno zniekształcona poprzez wyburzenia, nowe inwestycje, remonty. Nie ujęty w ewidencji konserwatorskiej, poza budynkami mieszkalnymi dawnych pracowników folwarcznych (nr 6264) z lat 20tych XX wieku, • zabudowy zagrodowej najstarszym rodzajem zabudowy są budynki mieszkalne i gospodarcze z 2 połowy XIX wieku o konstrukcji szachulcowej, położone w południowej części wsi. W tym fragmencie miejscowości zachowana została w bardzo dużym stopniu historyczna zabudowa. Prócz budynków o konstrukcji szachulcowej występują budynki murowane XXwieczne (zagrody nr 1644). W tym czasie budynki o konstrukcji ryglowej zastąpiono budynkami murowanymi, ale powtarzającymi bryłę tych wcześniejszych, zarówno w proporcjach jak i m.in. przez formę dachów. Tę część miejscowości ujęto strefą ochrony konserwatorskiej. Jednorodnym i harmonijnym zespołem są zagrody położone przy drodze biegnącej od głównej drogi na zachód (nr 11 15) pochodzące z lata 20tych XX wieku z budynkami mieszkalnymi o prostej, ale dobrej bryle z 2spadowymi dachami. Stopień zachowania historycznej zabudowy wsi jest znaczny. Największą współczesną inwestycją są bloki w północnej części wsi. Część południową wsi, ze względu na zwarty i niezmieniony układ zagród, a także ze względu na występowanie w tej części najstarszych obiektów o tradycyjnej konstrukcji wskazano w „Studium uwarunkowań i Kierunków Zagospodarowania Przestrzennego Gminy Kobylnica” do objęcia strefą ochrony konserwatorskiej.

10) Zębowo mała ulicówka Wieś wzmiankowana w XV wieku jako lenno rodziny von Bellow należąca do dóbr RedęcinZębowo. W rękach tej rodziny pozostaje do lat 20tych XX wieku. W tym czasie na skutek kryzysu gospodarczego wieś zostaje sprzedana Pomorskiemu Towarzystwu Ziemskiemu, które sprowadziło do Zębowa 23 nowych osiedleńców. 39

GMINNY PROGRAM OPIEKI NAD ZABYTKAMI GMINY KOBYLNICA NA LATA 2013 2016

Niewielka wieś z kościołem i zabudową zagrodową z budynkami mieszkalnymi o konstrukcji szachulcowej z 1822 roku z 2 połowy XIX wieku, prezentującymi przykłady tradycyjnego dla tego regionu budownictwa oraz budynki murowane z końca XIX wieku do lat 20tych XX wieku o różnorodnej formie. Na terenie parku otaczającego kościół znajduje się dawna okazała plebania o charakterystycznej dla lat 30tych XX wieku bryle. Stopień współczesnych realizacji budowlanych w miejscowości znikomy.

3. Zabytki objęte prawnymi formami ochrony

Ustawa z dnia 23 lipca 2003 roku o ochronie zabytków i opiece nad zabytkami przewiduje cztery formy prawnej ochrony zabytków (Dz.U. z 2003 r. Nr 162, poz. 1568, z późn. zm.): 1. wpis do rejestru zabytków, 2. uznanie za pomnik historii, 3. utworzenie parku kulturowego, 4. ustalenia w miejscowym planie zagospodarowania przestrzennego.

Zabytki nieruchome, ruchome oraz archeologiczne z terenu gminy Kobylnica chronione są poprzez wpis do rejestru zabytków województwa pomorskiego oraz na podstawie ustaleń w miejscowych planach zagospodarowania przestrzennego miejscowości. Zgodnie z art. 21 ustawy, „ewidencja zabytków jest podstawą do sporządzania programów opieki nad zabytkami przez województwa, powiaty i gminy". Określone zasady i warunki zagospodarowania wynikające z potrzeb ochrony środowiska kulturowego przewidują miejscowe plany zagospodarowania przestrzennego. We wprowadzonych strefach ochrony konserwatorskiej uzgodnienia z Wojewódzkim Urzędem Ochrony Zabytków w Gdańsku, Delegatura w Słupsku wymagają wszelkie działania inwestycyjne powodujące zmianę zagospodarowania terenu, wpływające na kształt i charakter zabudowy, a także wygląd elewacji. W przypadkach gdy zabytki ujęte w gminnej ewidencji zabytków nie wpisane do rejestru zabytków województwa pomorskiego, nie są chronione na podstawie ustaleń miejscowych planów zagospodarowania przestrzennego, ich ochronę stanowią przepisy karne ustawy o ochronie zabytków i opiece nad zabytkami (art. 108 i 110), które 40

GMINNY PROGRAM OPIEKI NAD ZABYTKAMI GMINY KOBYLNICA NA LATA 2013 2016 przewidują kary za niedopełnienie obowiązku właścicieli zabezpieczenia tych zabytków. Rejestr zabytków na terenie województwa pomorskiego prowadzi Pomorski Wojewódzki Konserwator Zabytków.

4. Zabytki w Gminnej Ewidencji Zabytków

Zgodnie z art. 22 ust. 5 pkt 13 ustawy w Gminnej Ewidencji Zabytków powinny być ujęte: 1) zabytki nieruchome wpisane do rejestru 2) inne zabytki nieruchome znajdujące się w wojewódzkiej ewidencji zabytków; 3) inne zabytki nieruchome wyznaczone przez wójta w porozumieniu z wojewódzkim konserwatorem zabytków. W dotychczasowej wojewódzkiej ewidencji zabytków znajduje się 617 zabytków. Lokalizację zabytków na terenie Gminy Kobylnica przedstawia załącznik nr 1 do Programu. W 2013 roku zostanie zaktualizowana Gminna Ewidencja Zabytków.

4.1. Zabytki ruchome Zabytek ruchomy to rzecz ruchoma, jej część lub zespół rzeczy ruchomych będąca dziełem człowieka lub związana z jego działalnością i stanowiąca świadectwo minionej epoki bądź zdarzenia, których zachowanie leży w interesie społecznym ze względu na posiadaną wartość historyczną, artystyczną lub naukową (art. 3 pkt 3 ustawy z 23 lipca 2003 r. o ochronie zabytków i opiece nad zabytkami).

Zabytki ruchome w gminie Kobylnica wpisane do rejestru zabytków województwa pomorskiego to wyposażenie kościołów. Na terenie gminy znajduje się 61 zabytków ruchomych, w tym 29 wpisanych do rejestru zabytków województwa pomorskiego.

Pozycja L.p. Miejscowość Uwagi rejestrowa 1. Kobylnica B254 Prospekt organowy 1781 r. Kościół p.w. Najświętszego B255 Empora – XIX w. Serca Jezusowego B256 Antepedium II poł. XVII w. B257 Świecznik wiszący – XIX w. B258 Ornat – XVIII w.

Ołtarz główny – 1781 i 1931 r. Ambona – k. XIX w. Balustrada – XIX w. Świecznik wiszący – poł. XIX w. Tablica ku czci poległych pod Königsgrätz – 1866 r. 2. Sierakowo Słup skie B – 251 Ambona – XVII w. Kościół B – 253 Ławki – pocz. XVII w. B 252 Konfesjonał – poł. XVII i XX w. 41

GMINNY PROGRAM OPIEKI NAD ZABYTKAMI GMINY KOBYLNICA NA LATA 2013 2016

Chrzcielnica – XIV w. Świecznik wiszący – k. XIX w. Zegar na wieży – k. XVIII w. (1775 r. ?) 3. Słonowice B – 328/2 Ambona – poł. XVII w. Kościół p.w. św. B – 328/2 Rzeźba „św. Jan Ewangelista” (ambona) – poł. XVII w. Stanisława Kostki Rzeźba „św. Marek Ewangelista” (ambona) – poł. XVII B – 328/2 w. Rzeźba „św. Mateusz Ewangelista” (ambona) – B – 328/2 pocz. XVII w. Rzeźba „św. Łukasz Ewangelista” (ambona) – poł. XVII B – 328/2 w. Rzeźba (ambona) – k. XIX w. B – 328/2 Chrzcielnica – 1658 r. B – 328/3 Kropielnica – XIV w. B – 328/1 Krzyż procesyjny – pocz. XVIII w. B – 328/5 Krucyfiks – XIX w. B – 328/6 Misa chrzcielna – 1658 r. B – 328/4 Ołtarz główny – pocz. XX w. Tabernakulum ołtarza – l. 20. XX w. Ławki – ok. 1892 r. Klęcznik – XIX/XX w. Empora organowa – k. XIX w. Drzwi zew. gł. – ok. 1892 r. Drzwi zew. boczne (do nawy) – ok. 1892 r. Drzwi zewnętrzne (do przybudówki) – ok. 1892 r. Drzwi zew. (do zakrystii) – ok. 1892 r. Drzwi wew. z zakrystii – k. XIX w. Drzwi wew. z nawy do przybudówki – k. XIX w. Drzwi wew. do nawy – k. XIX w. Obraz „Ukrzyżowanie” – k. XIX w. Świecznik wiszący – k. XIX w. Witraż – ok. 1892 r. Zegar wieżowy – 1829 r. 4. Kuleszewo B – 259 Krucyfiks – k. XIV w. Kościół filialny św. Józefa B – 261 Epitafium – po 1626 r. B – 260 Świecznik wiszący – XVIII/XIX w. B – 262 Dzwon – XVII w.

Ołtarz główny – 1744 r. Ambona – 1744 r. Lichtarze /2/ I poł. XIX w. Dzwonek – XIX w. 5. Kwakowo B – 263 Konewka – 1793 r. (do zbiorów muzealnych) Kościół p.w. św. B – 265 Księga metrykalna – 18351859 r. Niepokalanego Poczęcia B – 265 Księga metrykalna – 1863 1896 r. NMP 6. Zębowo B – 339/1 Ołtarz – XVIII w. Kościół filialny p.w. Matki B – 339/1 Ambona – ok. 1764 r. Boskiej Wspomożycielki B – 339/2 Kropielnica – XV w.(?) Wiernych Kropielnica – XV w. (?) Ławy – II poł. XVIII w. po 1764 r. Płyta nagrobna Martina von Below – 1793 r. Chorągiewka – 1764 r. Źródło: Wojewódzki Urząd Ochrony Zabytków w Gdańsku Delegatura w Słupsku

4.2. Zabytki nieruchome Zabytek nieruchomy to nieruchomość, jej część lub zespół nieruchomości, będąca dziełem człowieka lub związana z jego działalnością i stanowiąca świadectwo minionej epoki bądź zdarzenia, których zachowanie leży w interesie społecznym ze względu na

GMINNY PROGRAM OPIEKI NAD ZABYTKAMI GMINY KOBYLNICA NA LATA 2013 2016 posiadaną wartość historyczną, artystyczną lub naukową (art. 3 pkt 2 ustawy z 23 lipca 2003 r. o ochronie zabytków i opiece nad zabytkami).

Na terenie gminy znajduje się 13 obiektów wpisanych do rejestru zabytków województwa pomorskiego. W granicach administracyjnych gminy znajduje się 604 zabytków nieruchomych ujętych w Wojewódzkiej Ewidencji Zabytków. Wykaz zabytków stanowi załącznik nr 2 do Programu. Tab. 1 Zabytki nieruchome wpisane do rejestru zabytków województwa pomorskiego Pozycja L.p. Miejscowość Charakterystyka rejestrowa Uwagi Zespo ły pa łacowo parkowe 1. Ko ńczewo Zesp ół pa łacowo parkowy A1173 poprzednio p oz. rej. (pałac, park) XIX/XX w. A 250 2. Ści ęgnica Zesp ół pa łacowo parkowy A1147 poprzednio p oz. rej. (pałac, park), murowany, A239 188090 r. 3. Zaj ączkowo Zesp ół pa łacowo parkowy, A1566 poprzednio p oz. rej. 1835 r., 1 ćwierćwiecze XX w. A336 Parki 4. Łosino Park w stylu krajobrazowym A1596 poprzedn io p oz. rej. z początku XIX w. A345 5. Sycewice Park w stylu krajobrazowym A1170 poprzednio p oz. rej. z początku XIX w. A259 6. Bzowo Park w stylu krajobrazowym A1684 poprzed nio po z. rej. z połowy XIX w. A371 Dwory 7. Sierakowo Dw ór nr 23 z dwiema oficyna mi A205 poprzednio poz. rej. nr 24, murowany, początek XIX w. A121 Ko ścio ły 8. Kobylnica Kościół parafialn y pod A392 poprzednio poz. rej. wezwaniem Najświętszego Serca A63 Pana Jezusa wraz z działką, murowany, XIV w.,1931 r. 9. Kuleszewo Ko ści ół filialny pod wezwaniem A 200 poprzednio p óz poz . rej. św. Józefa wraz z otoczeniem, A69 szachulcowy, połowa XVIII w. 10 . Kwakowo Ko ści ół parafialny pod wezwaniem A393 poprzednio poz. rej . Niepokalanego Poczęcia NMP wraz A70 – wieża kościoła, z działką, murowany, A393 – korpus kościoła XV, XIX w. 11. Sierakowo Ko ści ół filialny pod wezwaniem A204 poprzednio poz. rej. Wniebowzięcia NMP wraz z A 120 otoczeniem, XV w., 1736 r. 12 . Słonowice Ko ści ół parafialny pod wezwaniem A403 poprzednio p oz. rej. św. Stanisława Kostki, A 130 –wieża kościoła, XIV w., XIX w. A403 korpus kościoła

GMINNY PROGRAM OPIEKI NAD ZABYTKAMI GMINY KOBYLNICA NA LATA 2013 2016

13 . Zębowo Ko ści ół filialny pod wezwaniem A225 poprzednio p oz. rej. Matki Boskiej Wspomożenia A196 Wiernych wraz z otoczeniem, murowany, XV w., 1777 r., XIX w.

Źródło: Studium Uwarunkowań i Kierunków Zagospodarowania Przestrzennego Gminy Kobylnica, Wojewódzki Urząd Ochrony Zabytków w Gdańsku Delegatura w Słupsku

4.3. Zabytki archeologiczne Zabytek archeologiczny to zabytek nieruchomy, będący powierzchniową, podziemną lub podwodną pozostałością egzystencji i działalności człowieka, złożoną z nawarstwień kulturowych i znajdujących się w nich wytworów bądź ich śladów albo zabytek ruchomy, będący tym wytworem (art. 3 pkt4 ustawy z 23 lipca 2003 r. o ochronie zabytków i opiece nad zabytkami).

Na terenie gminy znajduje się 6 obiektów archeologicznych wpisanych do rejestru zabytków województwa pomorskiego. W granicach administracyjnych gminy znajduje się 354 stanowiska archeologiczne ujęte w Wojewódzkiej Ewidencji Zabytków Archeologicznych. Wykaz zabytków stanowi załącznik nr 3 do Programu.

Tab. 2 Zabytki archeologiczne wpisane do rejestru zabytków województwa pomorskiego

Lp. Miejscowości Nr AZP Funkcja Chronologia – kultura Rejestr Nr stanowisk archeologiczna zabytków strefy objętych strefą ochrony Sycewice 10 28/1 m. 4 osada wczesne średniowiecze poz. rej. 1 1 XXII w. Aa45/231K Dobrzęcino 10 27/4 m. 3 grodzisko wczesne średniowiecze poz. rej. 2 2 IXX w. Aa44/230K Kończewo 11 28/47 m. 43 grodzisko wczesne średniowiecze poz. rej. 3 3 2 poł. IXXI w. Aa60/248K Bzowo 11 27/54 m. 10 cmentarzysko kultura łużycka poz. rej. 4 4 kurhanowe wczesne średniowieczne A113 Kczewo 11 27/13 m. 2 grodzisko, wczesne średniowiecze poz. rej. 5 obozowisko VIII – IX w., Aa36/243K schyłkowy neolit Ścięgnica 11 27/2 m. 2 osada kultury łużycko pomorskiej, poz. rej. 5 oksywskowielbarskiej, Aa57/244K 6 wczesne średniowiecze IXXI w.

GMINNY PROGRAM OPIEKI NAD ZABYTKAMI GMINY KOBYLNICA NA LATA 2013 2016

VI. Ocena stanu dziedzictwa kulturowego gminy

1. Analiza SWOT ochrony dziedzictwa kulturowego gminy Kobylnica . Analiza SWOT jest podstawowym i powszechnie stosowanym narzędziem diagnostycznym, która stanowi zestawienie takich cech, jak: silne strony – Strenghts, słabe strony – Weaknesses, szanse – Opportunities, zagrożenia – Threats. SILNE STRONY SŁABE STRONY • bogaty i różnorodny zasób zabytków • zły stan zachowania części obiektów charakterystycznych i wyróżniających zabytkowych, region, • brak środków finansowych na • wysokie walory i atrakcyjność konserwację i rewaloryzację obiektów środowiska kulturowego dla zabytkowych, gospodarki, mieszkańców i turystyki, • niewłaściwie przeprowadzone remonty • wzmożony ruch inwestycyjny na terenie i adaptacje, gminy i widoczne rezultaty procesu • słaba promocja zasobów oraz edukacja rewitalizacji wpływają pozytywnie na dotycząca walorów środowiska zmiany w postawie mieszkańców – kulturowego, budzeniu się w nich poczucia lokalnej • wprowadzanie do historycznej tożsamości. zabudowy nowych inwestycji. Choć nie jest to nagminne, uzupełniając te zabudowę wprowadza się domy o całkiem innej wielkości, kompozycji bryły czy formie dachów. SZANSE ZAGROŻENIA • wzrost zainteresowania właścicieli • pogarszający się stan techniczny tkanki obiektów zabytkowych ochroną zabytkowej spowodowany i pracami konserwatorskimi, niewłaściwym użytkowaniem, • możliwość finansowania prac • brak środków na skuteczną ochronę konserwatorskich i remontowych i zabezpieczenie zabytków, obiektów zabytkowych ze środków • niewłaściwe prowadzenie prac pochodzących z różnych źródeł: budowlanych, konserwatorskich, państwowe, samorządowe, środki UE, niezgodnie ze sztuką budowlaną, • uwzględnianie problemów ochrony • klęski żywiołowe i zdarzenia losowe, dziedzictwa kulturowego w • niedostatek mechanizmów dokumentach strategicznych gminy, promujących działania na rzecz • promocja przykładów dobrej praktyki ochrony, konserwacji i rewaloryzacji w zakresie ochrony zabytków. zabytków.

GMINNY PROGRAM OPIEKI NAD ZABYTKAMI GMINY KOBYLNICA NA LATA 2013 2016

2. Analiza stanu zachowania dziedzictwa kulturowego Gminy Kobylnica Istotne znaczenie dla zachowania krajobrazu kulturowego Gminy Kobylnica mają obiekty, które pomimo że stanowią własność prywatną, są cenne pod względem historycznym i kulturowym. Obiekty te z uwagi na ich znaczenie zostały wpisane do wojewódzkiego rejestru zabytków. Zgodnie z przeprowadzoną analizą poniżej przedstawiono obiekty wymagające przeprowadzenie prac konserwatorskich i restauratorskich.

Zabytki nieruchome wpisane do rejestru zabytków:

1. Kościół filialny p.w. Matki Boskiej Wspomożenia Wiernych wraz z otoczeniem w Zębowie konieczny jest remont kapitalny elewacji nawy i wieży, wykonanie posadzki, pomalowanie wnętrza

2. Kościół w filialny p.w. Wniebowzięcia NMP wraz z otoczeniem w Sierakowie Słupskim – znajduje się w bardzo złym stanie technicznym, konieczne jest przeprowadzenie remontu kapitalnego elewacji wieży i nawy, remont wnętrza, wymiana tynków i posadzki.

3. Kościół parafialny p.w. Stanisława Kostki w Słonowicach – konieczne jest zrobienie odwodnienia oraz przeprowadzenie dezynsekcji wnętrza (szczególnie ławek).

4. Kościół parafialny p.w. Najświętszego Serca Pana Jezusa w Kobylnicy – konieczne jest przeprowadzenie prac budowlanokonserwatorskich.

5. Zespół pałacowoparkowy (pałac, park) w Kończewie znajduje się w bardzo złym stanie technicznym – konieczne jest przeprowadzenie prac budowlano konserwatorskich.

Zabytki ruchome wpisane do rejestru zabytków: 1. Z kościoła parafialnego p.w. Stanisława Kostki w Słonowicach: • Chrzcielnica – konieczna jest dezynsekcja. 2. Z kościoła filialnego p.w. Wniebowzięcia NMP w Sierakowie Słupskim: • Ambona – konieczne jest przeprowadzenie pełnej konserwacji, która przywróci jej pierwotny wygląd i estetykę, • Konfesjonał – konieczne jest przeprowadzenie pełnej konserwacji, która przywróci mu pierwotny wygląd i estetykę. 46

GMINNY PROGRAM OPIEKI NAD ZABYTKAMI GMINY KOBYLNICA NA LATA 2013 2016

3. Z kościoła filialnego p.w. Matki Boskiej Wspomożenia Wiernych w Zębowie: • Ołtarz ambonowy – jeden z nielicznych zachowanych tego typu przykładów w regionie, konieczna jest pełna konserwacja, która przywróci mu pierwotny wygląd i estetykę. 4. Z kościoła parafialnego p.w. Najświętszego Serca Pana Jezusa w Kobylnicy: • Prospekt organowy – konieczne jest przeprowadzenie pełnej konserwacji, która przywróci mu pierwotny wygląd i estetykę, • Empora konieczne jest przeprowadzenie pełnej konserwacji, która przywróci jej pierwotny wygląd i estetykę.

3. Zadania Gminnego Programu Opieki nad Zabytkami Gminy Kobylnica na lata 20132016 Instrumenty Źródło Planowany Lp. Zadanie wdrażania finansowania termin 1. Umieszczenie na stronie internetowej Gminy Gmina Budżet Gminy 2013 2014 informacji o zabytkach z terenu Gminy Kobylnica Kobylnica.

OPIS W 2013 roku planuje się umieszczenie na stronie internetowej Gminy informacji o zabytkach wraz ze zdjęciami, kart adresowych, poglądowej mapy wraz ze wskazaniem szczegółowej lokalizacji obiektu zabytkowego na terenie poszczególnych miejscowości znajdujących się na terenie gminy odróżniając zabytki wpisane do rejestru zabytków od obiektów znajdujących się w wojewódzkiej ewidencji zabytków i innych zabytków nieruchomych wyznaczonych przez Wójta Gminy w porozumieniu z Pomorskim Wojewódzkim Konserwatorem Zabytków. W 2014 roku na stronie internetowej planuje się umieścić interaktywną mapę pokazującą zabytki z terenu gminy, w pierwszej kolejności pokazane zostaną zabytki znajdujące się w rejestrze zabytków województwa pomorskiego (stopień rozbudowy mapy będzie uzależniony od możliwości finansowych Gminy). 2. Umieszczanie na zabytkach nieruchomych Gmina Budżet Gminy, 2013 2015 wpisanych do rejestru zabytków województwa Kobylnica, inne źródła pomorskiego znaków informujących o tym, iż współpraca: zabytek podlega ochronie. Starostwo Powiatowe OPIS w Słupsku W latach 20132015 sukcesywnie w miarę posiadanych środków finansowych, planuje się umieścić na wszystkich nieoznakowanych zabytkach nieruchomych wpisanych do rejestru zabytków województwa pomorskiego – znaki informujące o tym , że zabytek podlega ochronie. Znaki te zostaną przygotowane przez Starostwo Powiatowe w Słupsku, a następnie umieszczone na zabytkach w uzgodnieniu z wojewódzkim konserwatorem zabytków. 47

GMINNY PROGRAM OPIEKI NAD ZABYTKAMI GMINY KOBYLNICA NA LATA 2013 2016

3. Umieszczanie przy zabytkach nieruchomych Gmina Budżet Gminy, 2015 2016 wpisanych do rejestru zabytków informacji Kobylnica, inne źródła o historii zabytku – po uzyskaniu pozwolenia współpraca: wojewódzkiego konserwatora zabytków. Wojewódzki Urząd OPIS Ochrony W latach 20152016 sukcesywnie w miarę posiadanych Zabytków środków finansowych, umieszczone będą przy (Delegatura w wybranych zabytkach nieruchomych wpisanych do Słupsku), rejestru zabytków tablice z informacją o historii parafie, inne zabytku. W pierwszej kolejności opisane zostaną zabytki podmioty nieruchome o dużej wartości historycznej. 4. Popularyzacja ochrony zabytków: Gmina Budżet Gminy, 2013 2016 • prezentacje, Kobylnica, inne źródła • wystawy, współpraca: • konkursy, Wojewódzki • wydawnictwa i publikacje Urząd Ochrony Zabytków OPIS (Delegatura w Istotnym zadaniem jest popularyzacja ochrony zabytków Słupsku), wśród mieszkańców gminy. Założono w tym celu parafie, przeprowadzenie wystaw, konkursów o zabytkach z wydawnictwa, terenu gminy, dla właścicieli zabytków spotkania na inne przykład na temat dobrej konserwacji zabytków, podmioty publikacje na stronie internetowej gminy informacji o zabytkach. W realizacji tego zadania gmina będzie współpracować z wojewódzkim konserwatorem zabytków, parafiami, wydawnictwami, prywatnymi właścicielami obiektów zabytkowych. Planuje się m.in. przedstawienie, na stronie internetowej gminy, wybranych zabytków ze szczególnym uwzględnieniem ich turystycznego wykorzystania. 5. Wsparcie finansowe dla właścicieli zabytków – Gmina Budżet Gminy 2013 2016 na podstawie uchwały nr XL/445/2006 Rady Kobylnica Gminy Kobylnica z dnia 31 marca 2006 roku w sprawie zasad i trybu postępowania o udzielanie, rozliczenie i kontroli wykorzystania dotacji na prace konserwatorskie, restauratorskie lub roboty budowlane przy zabytkach wpisanych do rejestru zabytków, nie stanowiących własność gminy (Dz. U. nr 92, poz.1914, zm. z 2007 r. Nr 31, poz.450)

OPIS Gmina w miarę możliwości finansowych, w celu poprawy stanu zachowania zabytków, planuje finansowe wspieranie właścicieli obiektów zabytkowych wpisanych do rejestru zabytków województwa pomorskiego w podejmowanych przez nich działaniach mających na celu ochronę zabytków. Na podstawie ww. uchwały dofinansowanie będzie udzielane właścicielom zabytków, po złożeniu przez nich wniosku o udzielenie dotacji na prace przy zabytku. Dotacja może być udzielona w wysokości do 50% nakładów koniecznych na wykonanie prac. 6. Udział w programach wsparcia finansowego i Gmina Gmina 2013 2016 merytorycznego dla właścicieli obiektów Kobylnica, Kobylnica, wpisanych do rejestru zabytków parafie, inne inne źródła podmioty 48

GMINNY PROGRAM OPIEKI NAD ZABYTKAMI GMINY KOBYLNICA NA LATA 2013 2016

OPIS Gmina będzie udzielała merytorycznego wsparcia dla podmiotów chcących uczestniczyć w programach, które mają na celu ochronę zabytków z terenu gminy, zwiększenie ich atrakcyjności dla potrzeb społecznych, turystycznych i edukacyjnych, będzie wspierała inicjatywy sprzyjające wzrostowi środków finansowych na opiekę nad zabytkami. Gmina będzie informowała o ewentualnych możliwościach uzyskania wsparcia finansowego na prace przy obiektach zabytkowych. 7. Przygotowanie kompleksowej informacji o Gmina Gmina 2014 2016 ofercie kulturowej i turystycznokulturowej Kobylnica, Kobylnica, gminy. współpraca: inne źródła Wojewódzki OPIS Urząd Prowadzenie na bieżąco, w oparciu o bazę zabytków Ochrony znajdujących się na terenie Gminy, kompleksowej Zabytków informacji o ofercie kulturowej i turystycznokulturowej. (Delegatura w Przy realizacji tego zadania będzie współpracowała Słupsku), z wojewódzkim konserwatorem zabytków, właścicielami właściciele obiektów zabytkowych, parafiami. obiektów zabytkowych, parafie, inne podmioty 8. Udział w szkoleniach dotyczących ochrony Gmina Gmina 2013 2016 zabytków i edukacji kulturowej Kobylnica Kobylnica, inne źródła OPIS Pracownicy gminy zajmujący się zadaniami z zakresu kultury i ochrony zabytków, a także promocją i rozwojem turystycznym uczestniczyć będą w organizowanych szkoleniach na temat ochrony zabytków i edukacji kulturowej. Szkolenia te poprawią stan wiedzy o ochronie zabytków, umożliwią zapoznanie się z zadaniami w zakresie ich ochrony i opieki, technikami komunikowania się z właścicielami zabytków, przyczyniać się będą do lepszego wykorzystania zabytków dla potrzeb społecznych, turystycznych i edukacyjnych. 9. Ochrona zabytków, których właścicielem / Gmina Gmina 2014 2016 współwłaścicielem jest Gmina Kobylnica Kobylnica, inne źródła OPIS Gmina, w miarę możliwości finansowych, podejmie działania mające na celu poprawę stanu zachowania obiektów wpisanych do rejestru zabytków, dla których jest właścicielem lub współwłaścicielem.

3.1.Dwuletni plan działań dla Gminy Kobylnica (lata 20132014)

Lp. Zadanie Działanie 1. Umieszczenie na stronie internetowej Gminy Umieszczenie na stronie internetowej Gminy informacji o zabytkach z terenu Gminy informacji o zabytkach: m.in. zdjęcia, karty Kobylnica. adresowe, poglądowa mapa z zaznaczonymi zabytkami znajdującymi się na terenie gminy, interaktywna mapa

2. Umieszczanie na zabytkach nieruchomych Zawiązane współpracy ze Starostwem 49

GMINNY PROGRAM OPIEKI NAD ZABYTKAMI GMINY KOBYLNICA NA LATA 2013 2016

wpisanych do rejestru zabytków województwa Powiatowym w Słupsku, w celu sukcesywnego pomorskiego znaków informujących o tym, iż znakowania obiektów wpisanych do rejestru zabytek podlega ochronie. zabytków. 3. Popularyzacja ochrony zabytków: Organizacja, przy współpracy z Gminny •prezentacje, Centrum Kultury i Promocji, konkursów •wystawy, plastycznych dla mieszkańców gminy. •konkursy, •wydawnictwa i publikacje 4. Wsparcie finansowe dla właścicieli zabytków – Finansowe wsparcie właścicieli obiektów na podstawie uchwały nr XL/445/2006 Rady zabytkowych wpisanych do rejestru zabytków Gminy Kobylnica z dnia 31 marca 2006 roku w województwa pomorskiego w podejmowanych sprawie zasad i trybu postępowania o przez nich działaniach mających na celu udzielanie, rozliczenie i kontroli wykorzystania ochronę zabytków. dotacji na prace konserwatorskie, restauratorskie lub roboty budowlane przy UWAGA zabytkach wpisanych do rejestru zabytków, nie Realizacja uzależniona od możliwości stanowiących własność gminy (Dz. U. nr 92, finansowych. poz.1914, zm. z 2007 r. Nr 31, poz.450) 5. Ochrona zabytków, których właścicielem / Podjęcie działań mających na celu współwłaścicielem jest Gmina rewaloryzację obiektów zabytkowych dla których Gmina jest właścicielem lub współwłaścicielem.

GMINNY PROGRAM OPIEKI NAD ZABYTKAMI GMINY KOBYLNICA NA LATA 2013 2016

VII. Założenia programowe

Głównym celem programu jest dążenie do znaczącej poprawy stanu zasobów regionalnego dziedzictwa kulturowego, w szczególności w zakresie stanu zachowania i utrzymania obiektów zabytkowych oraz zachowania krajobrazu kulturowego Gminy Kobylnica. Cel ten będzie realizowany w ramach 3 priorytetów: Priorytet 1 Odnowa dziedzictwa kulturowego gminy Priorytet 2 Ochrona i świadome kształtowanie krajobrazu kulturowego Priorytet 3 Dokumentacja oraz promocja dziedzictwa kulturowego

Nazwa Priorytet 1: Odnowa dziedzictwa kulturowego gminy Kierunki działania 1. podejmowanie współpracy z właścicielami zabytków w celu zahamowania procesu degradacji zabytków i doprowadzenia do poprawy stanu ich zachowania, 2. zachowanie dziedzictwa kulturowego gminy służące budowaniu tożsamości mieszkańców oraz promocji turystycznej, 3. trwałe zachowanie i bezpieczeństwo obiektów zabytkowych, 4. ekspozycja najcenniejszych zabytków dziedzictwa kulturowego gminy Typy wsparcia działań 1. działania uwzględniające w szczegó lności konserwację, renowację, rewaloryzację, poprawę stanu zachowania: • obiektów sakralnych, • obiektów mieszkalnych, • obiektów gospodarczych (budynki folwarczne, spichlerze, stodoły, inne obiekty w obrębie zespołów, zagród itp.), • parków, zieleni komponowanej, 2. konserwacja i rewaloryzacja zabytków nieruchomych i ruchomych polegająca na odtworzeniu ich pierwotnego wyglądu, 3. zabezpieczenie obiektów zabytkowych przed pożarem, zniszczeniem i kradzieżą (montaż instalacji przeciwpożarowej i alarmowej, zabezpieczeń przeciw włamaniom, znakowanie i ewidencjonowanie zabytków ruchomych itp.), 4. iluminacja najcenniejszych zabytków dziedzictwa kulturowego gminy. 51

GMINNY PROGRAM OPIEKI NAD ZABYTKAMI GMINY KOBYLNICA NA LATA 2013 2016

Nazwa Priorytet 2: Ochrona i świadome kształtowanie krajobrazu kulturowego Kierunki działania 1. zintegrowana och rona dziedzictwa kulturowego i środowiska przyrodniczego, 2. zachowanie dziedzictwa kulturowego gminy służące budowaniu tożsamości mieszkańców oraz promocji turystycznej. Typy wsparcia działań 1. opracowywanie miejscowych planów zagospodarowania przestrzennego, szczególnie obszarów o dużym nasyceniu obiektami zabytkowymi – weryfikacja obowiązujących planów w zakresie aktualizacji zagadnień związanych z ochroną zabytków, 2. konsekwentne egzekwowanie zapisów dotyczących działalności inwestycyjnej na obszarach objętych ochroną określonych w MPZP (głównie w zakresie wysokości zabudowy, jej charakteru i funkcji; dla obiektów figurujących w wojewódzkiej ewidencji zabytków ochronie podlega ich forma zewnętrzna, kształt dachu, rodzaj pokrycia dachowego, wielkość otworów okiennych i drzwiowych, stolarka okienna i drzwiowa; w razie planowanych inwestycji dotyczących zabytków znajdujących się w wojewódzkiej ewidencji zabytków konieczne jest uzyskanie wytycznych projektowych, a następnie wiążącej opinii Wojewódzkiego Konserwatora Zabytków).

Nazwa Priorytet 3: Dokumentacja oraz promocja dziedzictwa kulturowego Kierunki działania 1. szeroki dostęp do informacji o dziedzictwie kulturowym gminy, 2. promocja regionalnego dziedzictwa kulturowego służąca kreacji produktów turystyki kulturowej, 3. specjalistyczne rozpoznanie badawcze poszczególnych obiektów, zespołów oraz obszarów zabytkowych związane z przygotowywanym lub realizowanym procesem inwestycyjnym. Typy wsparcia działań 1. udostępnienie informacji o zabytkach gminy na stronie internetowej gminy, 2. opracowanie mapy zabytków gminy, jako atrakcyjnej graficznie formy promocji ułatwiającej dotarcie do wszystkich elementów dziedzictwa kulturowego, 3. specjalistyczne rozpoznanie badawcze poszczególnych obiektów, zespołów oraz obszarów zabytkowych związane z przygotowywanym lub realizowanym procesem inwestycyjnym obejmujące: • ekspertyzy techniczne i konserwatorskie, • badania konserwatorskie, architektoniczne, archeologiczne, 52

GMINNY PROGRAM OPIEKI NAD ZABYTKAMI GMINY KOBYLNICA NA LATA 2013 2016

• program prac konserwatorskich i restauratorskich, • dokumentacje projektowe, • inwentaryzacje architektonicznokonserwatorskie. 4. opracowanie szlaków turystycznych wykorzystujących walory dziedzictwa kulturowego, 5. wprowadzenie zintegrowanego systemu informacji wizualnej (m.in. za pomocą tablic informacyjnych) obejmującego zasoby i wartości dziedzictwa kulturowego. VIII. Wdrażanie programu

Gminny program będzie wykonywany za pomocą następujących instrumentów: 1. instrumentów prawnych: • zapisów miejscowych planów zagospodarowania przestrzennego, • zapisów wynikających z programów określających politykę państwa i województwa w zakresie ochrony dziedzictwa kulturowego, 2. instrumentów finansowych: • dotacje na prace konserwatorskie i remontowe przy obiektach zabytkowych niebędących własnością gminy, • korzystanie z programów uwzględniających finansowanie z funduszy europejskich oraz środków budżetu państwa, 3. instrumentów społecznych: • działania promocyjne; • szeroka informacja na temat dziedzictwa kulturowego gminy, 4. instrumentów kontrolnych: • aktualizacja gminnej ewidencji zabytków; • monitoring stanu zagospodarowania przestrzennego oraz stanu zachowania dziedzictwa kulturowego gminy.

GMINNY PROGRAM OPIEKI NAD ZABYTKAMI GMINY KOBYLNICA NA LATA 2013 2016

IX. Zasady oceny realizacji gminnego programu opieki nad zabytkami

Zgodnie z art. 87 ust. 5 ustawy Wójt Gminy zobowiązany jest do sporządzania co 2 lata sprawozdania z realizacji Gminnego Programu Opieki nad Zabytkami zgodnie z zadaniami i założeniami zawartymi w rozdziałach VI i VII niniejszego Programu. Sprawozdanie to przedstawiane jest następnie Radzie Gminy, która na jego podstawie przeprowadza ocenę stanu realizacji programu. Dla oceny tej istotna jest również opinia lokalnej społeczności, wobec czego niezbędne jest udostępnienie programu do publicznej wiadomości. Po upływie 4 lat od jego przyjęcia przez Radę Gminy program powinien być zaktualizowany i ponownie przyjęty przez Radę do dalszej realizacji.

GMINNY PROGRAM OPIEKI NAD ZABYTKAMI GMINY KOBYLNICA NA LATA 2013 2016

X. Finansowanie Programu

Program będzie finansowany z funduszy właścicieli prywatnych, ze środków pochodzących z budżetu gminy, państwa, funduszy zewnętrznych i innych. Gmina będzie w miarę posiadanych środków budżetowych przyznawała dotacje celowe na prace konserwatorskie, restauratorskie i roboty budowlane prowadzone przy zabytkach wpisanych do rejestru zabytków jak również będzie starała się pozyskać środki zewnętrzne na realizację zadań mających na celu poprawienie stanu obiektów zabytkowych będących w posiadaniu gminy.

Wsparcie finansowe mogą stanowić środki pochodzące m.in. z następujących źródeł: 1. programów Ministra Kultury i Dziedzictwa Narodowego; 2. budżetu samorządu Województwa Pomorskiego; 3. budżetu Starosty Słupskiego; 4. Programu Operacyjnego dla Województwa Pomorskiego; 5. budżetu Gminy Kobylnica (Uchwała Rady Gminy); 6. środków będących w dyspozycji Wojewódzkiego Urzędu Ochrony Zabytków w Gdańsku.

GMINNY PROGRAM OPIEKI NAD ZABYTKAMI GMINY KOBYLNICA NA LATA 2013 2016

XI. Bibliografia 1) Studium Uwarunkowań i Kierunków Zagospodarowania Przestrzennego Gminy Kobylnica (zmiana studium), STRADA Biuro Projektowe, Słupsk 2010; 2) Strategia Rozwoju Społeczno – Gospodarczego Gminy Kobylnica na lata 2007 – 2015; 3) Miejscowy Plan Zagospodarowania Przestrzennego „Kobylnica Północ”; 4) Miejscowy Plan Zagospodarowania Przestrzennego „Kobylnica Południe”; 5) Miejscowy Plan Zagospodarowania Przestrzennego wsi Bolesławice; 6) Miejscowy Plan Zagospodarowania Przestrzennego wsi Widzino; 7) Miejscowy Plan Zagospodarowania Przestrzennego wsi Łosino z fragmentem Zajączkowa; 8) Miejscowy Plan Zagospodarowania Przestrzennego wsi Sierakowo; 9) Miejscowy Plan Zagospodarowania Przestrzennego wsi Kończewo; 10) Miejscowy Plan Zagospodarowania Przestrzennego wsi Lubuń; 11) Miejscowy Plan Zagospodarowania Przestrzennego wsi Reblino; 12) Ustawa z dnia 23 lipca 2003 r. o ochronie zabytków i opiece nad zabytkami (Dz. U. z 2003r. Nr 162, poz. 1568 z późn. zm.);