Monitor Economie

Gemeente Stichtse Vecht

Tweede concept eindversie 21-12-2018

Utrecht.nl/onderzoek

Colofon

uitgave Afdeling Onderzoek Gemeente Utrecht Postbus 16200 3500 CE Utrecht 030 286 1350 [email protected] in opdracht van Gemeente Stichtse Vecht internet www.utrecht.nl/onderzoek rapportage Jan-Berno van Lochem informatie Jan-Berno van Lochem 030 - 286 1350 projectnummer [H019- 3873752] foto omslag Foto Gemeente Stichtse Vecht bronvermelding Het overnemen van gegevens uit deze publicatie is toegestaan met de bronvermelding: afdeling Onderzoek, gemeente Utrecht

21 december 2018

Samenvatting

Inleiding

Dit is een monitor Economie voor de Gemeente Stichtse Vecht waarmee het economisch programma gemonitord kan worden. Hiertoe is een indicatoren overzicht opgesteld dat aansluit bij het economisch programma op basis van gegevens die direct voorhanden zijn. Uitgangspunt daarbij is de infographic van het Programma Economie, waarin een zestal hoofthema’s zijn benoemd. In deze monitor worden de ontwikkelingen ten aanzien van de volgende vier doelen met indicatoren gevolgd: 1. Behouden, aantrekken, en goed accommoderen van bedrijven en instanties 2. Groei bestedingen van inwoners en bezoekers 3. Stimuleren werkgelegenheid 4. Versterken en ontwikkelen van recreatief aanbod De analyse is gemaakt vanuit de driedeling  Bedrijvigheid en arbeidsmarkt  Vastgoed en ruimte  Detailhandel en recreatie Waarin bij elk onderdeel de relatie met de doelen gelegd is.

Bedrijvigheid en arbeidsmarkt Doelen van het economisch programma 1. Behouden, aantrekken en goed accommoderen van bedrijven en instanties 3. Stimuleren werkgelegenheid

Conclusie: Met betrekking tot het doel van het behouden, aantrekken en goed accommoderen van bedrijven en instanties laat Stichtse Vecht tussen 2015 en 2018 een groei zien van bijna 10% van het aantal vestigingen, in lijn met de U10. Ten aanzien van het doel de werkgelegenheid te stimuleren is te zien dat het aantal werkzame personen in deze periode is gegroeid met 1,3%. Deze blijft daarmee achter bij die van de U10. De werkloosheid is gedaald met 2,2procentpunt van 5,9% naar 3,7% en ligt lager dan in de arbeidsmarktregio Midden-Utrecht.

werkloosheid Index aantal werkzame personen

% 108 8

106 7

6 104 5

102 4

3 100 2 98 1

96 0 2015 2016 2017 2018 2015 2016 2017

U10 U10-U Stichtse Vecht Nederland Midden-Utrecht (AM) Stichtse Vecht Bron: PAR Bron: CBS 3

Ontwikkelingen per indicator:

Aantal bedrijfsvestigingen  Het totaal aantal vestigingen is van 2015 (6.117) naar 2018 (6.715) met 9,8% gegroeid. De grootste absolute stijgers zijn zakelijke diensten (+234 vestigingen), bouw (+70 vestigingen) en gezondheid en welzijn (+69 vestigingen).  De zakelijke diensten sector is de grootste sector in Stichtse Vecht. Deze is de afgelopen tien jaar in absolute aantallen ook het meeste gegroeid (+ 772 vestigingen). Dit wordt voornamelijk veroorzaakt door de groei van het aantal ZZP’ers.  De groeisectoren in relatieve zin van aantallen vestigingen tussen 2015 en 2018 zijn financiële diensten (+17%), overige diensten (+17%) en gezondheid en welzijn (+13%).

Aantal werkzame personen  Het totaal aantal werkzame personen (inclusief uitzendkrachten) is tussen 2015 (22.933) en 2018 (23.230) met 1,3% gegroeid.  De grootste drie sectoren in Stichtse Vecht zijn de handel (6.195 werkzame personen), zakelijke diensten (3.677) en gezondheid en welzijn (2.464).  Het aantal werkzame personen is tussen 2015 en 2018 relatief het meeste gegroeid bij vervoer en opslag, in overige diensten en horeca. Handel is absoluut de grootste stijger met 255 extra personen. De relatief grootste dalers zijn de zakelijke diensten, de bouw en financiële instellingen.  In de hele periode tussen 2008 en 2018 was de ontwikkeling van het aantal fulltime (>12 uur per week) werkzame personen in Stichtse Vecht positiever dan die in de U10 zonder Utrecht. Voor parttimers geldt het tegenovergestelde, deze daalt in de hele periode in Stichtse Vecht. In de U10 groeit het aantal parttimers deze hele periode.

Arbeidsmarktparticipatie  In Stichtse Vecht hebben inwoners met een Nederlandse achtergrond de hoogste bruto en netto arbeidsmarktparticipatie (71,6% respectievelijk 69,4%), inwoners met een niet-westerse migratieachtergrond de laagste (68,7% respectievelijk 62,6%).  De totale bruto en netto arbeidsmarktparticipatie is tussen 2008 en 2017 gedaald. De bruto met 1,6 procentpunten, de netto tot 2015 met 3,1procentpunten en die is daarna tot 2017 weer gestegen met 1,2 procentpunten. De netto arbeidsparticipatie onder de inwoners met een niet-westerse migratieachtergrond is in de periode 2008 – 2015 met 7 procentpunten gedaald en daarna met 3 procentpunten gestegen.  De netto arbeidsparticipatie stijgt in alle leeftijdsgroepen tussen 2015 en 2017, terwijl die tussen 2011 en 2015 in alle groepen daalde.  Zowel de bruto als de netto arbeidsmarktparticipatie van mensen met een laag onderwijsniveau zijn vooral gedaald tussen 2015 en 2017, naar 52,0% respectievelijk 48,4%. Werkloosheid  In alle groepen personen (zowel naar geslacht, leeftijd, herkomst en opleiding) ligt de werkloosheid in Stichtse Vecht onder die van Nederland en de arbeidsmarktregio Midden-

4 Monitor Economie Utrecht. De totale werkloosheid in 2017 is in Stichtse Vecht 3,7%, in de arbeidsmarktregio Midden-Utrecht 4,3% en in Nederland 4,9%.  Tussen 2015 en 2017 is de werkloosheid in Stichtse Vecht met 2,2 procentpunten gedaald van 5,9% naar 3,7%. Deze daling is groot onder jongeren van 15 tot 25 jaar (van 11,4% naar 7,5%) en mensen met een middelbaar opleidingsniveau (van 7,8% naar 3,8%). Ook de werkloosheid onder mensen met een lage opleiding is tussen 2015 en 2017 afgenomen: van 8,0% naar 6,8%.

Vastgoed en ruimte Doelen van het economisch programma 1. Behouden, aantrekken en goed accommoderen van bedrijven en instanties 3. Stimuleren werkgelegenheid

Conclusie: Het aanbod van kantoorruimte is in kwantitatieve zin voldoende om nog groei van bedrijven te kunnen accommoderen. Na de transformatie waarvoor in 2018 vergunning is afgegeven is de verwachting dat de leegstand van kantoren in Stichtse Vecht rond het Nederlands gemiddelde gaat zijn. Een bijzonder grote daling ten opzichte van medio 2017 toen de leegstand met bijna 40% nog het hoogste van heel Nederland was. voorraad kantoorruimte leegstand kantoorruimte ultimo het jaar

165.000 % 40

35 160.000 30

155.000 25

20 150.000 15

10 145.000 5

140.000 - 2014 2015 2016 2017 ultimo 2014 ultimo 2015 ultimo 2016 ultimo 2017 medio 2018 2019 ?

Stichtse Vecht Stichtse Vecht Na transformatie Bron: BAK 2017 en Cushman & Wakefield 2018 Bron: BAK 2017 en Cushman & Wakefield 2018

Kantoorruimte en leegstand  De voorraad kantoorruimte in Stichtse Vecht is tussen 2014 en 2017 afgenomen met 2,1%. Dit was achtereenvolgens een daling in 2015 van 5,5%, een gelijk blijven in 2016 en een stijging van 3,5% in 2017.  In 2017 is het percentage leegstand in Stichtse Vecht gedaald van 34,1% naar 28,8%. En medio 2018 is het minder dan 23%. Door de transformatie van 25.500 m2 naar woningen aan de Planetenbaan zal het leegstandspercentage rond de 10% uitkomen.  Leegstand in Nederland is voornamelijk hoog in de gemeenten rondom grote kantoorsteden. De gemiddelde leegstand in Nederland is van 15% in 2016 gedaald naar 11,6% medio 2018.

Detailhandel en recreatie Doelen van het economisch programma 2. Groei bestedingen van inwoners en bezoekers 4. Versterken en ontwikkelen van recreatief aanbod

Conclusie De totale bestedingen binnen de gemeente nemen toe, maar het aandeel van de bestedingen dat binnen de gemeente wordt besteed in winkels neemt af. Dit is voornamelijk ten gunste van bestedingen via internet. Ook de absolute en relatieve toevloeiing van bestedingen uit andere gemeenten nam tussen 2011 en 2016 af. Het totaal aantal werkzame personen in de recreatieve en toeristische sector is tussen 2015 en 2018 eerst toegenomen en daarna gedaald. De daling zat voornamelijk in de horeca (-77 banen), de groei zat bij de logiesverstrekking (+49) en de detail- en groothandel (+41).

bestedingsaandeel Aantal werkzame personen recreatie en toerisme

100% 2100 90% 2080 80% 2060 70% 2040 60%

2020 50% 2000 40% 1980 30% 1960 20% 1940 10% 1920 0% 1900 2011 2014 2016 2015 2016 2017 2018 eigen gemeente andere gemeente internet Bron: Koopstromenonderzoek I&O 2016 Bron: PAR

Ontwikkelingen per indicator: bestedingen  Het koopstromenonderzoek van eind 2016, uitgevoerd door I&O Research, geeft het meest recente beeld van het ruimtelijk koopgedrag in de hele Randstad op basis van consumentenonderzoek. De bestedingen aan dagelijkse artikelen binnen de gemeente Stichtse Vecht zijn met 10 miljoen euro toegenomen sinds 2014. De bestedingen van inwoners van Stichtse Vecht blijven voor dagelijkse artikelen voor 87% binnen de gemeente (iets gestegen ten opzichte van 2014), 11% vloeit af naar andere gemeenten.  De binding voor niet-dagelijkse artikelen is 36% en is dalende ten opzichte van de 44% uit 2011. De afvloeiing gaat vooral naar Gemeente Utrecht (24%) en Internet (22%). Het winkeloppervlak is gegroeid in 12 jaar van ruim 66.000 m2 naar ruim 76.000 m2 in 2016. Per saldo heeft deze 10.000 m2 extra 6.200 m2 meer leegstand en ruim 3.200 m2 meer ruimte voor dagelijkse artikelen opgeleverd. Winkelstand  Het aantal winkels is in deze periode met 6 afgenomen. Daarnaast heeft er per saldo een verschuiving plaats gevonden van “vrije tijd” en “in & om het huis” naar leegstand.

6 Monitor Economie Recreatie en toerisme  Tussen 2008 en 2018 is het aantal cafés gedaald (25 naar 11), een bijna even grote stijging van het aantal restaurants, cafetaria’s staat daar tegenover.  De werkgelegenheid in de horeca liet een groei zien in de periode 2011-2015 van 765 naar 857 werkzame personen, gevolgd door een bijna even grote daling in de periode 2015-2018, naar 780. Deze daling vond voornamelijk plaats tussen 2017 en 2018 en betrof een daling bij bijna een kwart van de vestigingen, ongeveer twee derde van de vestigingen behield dezelfde omvang tussen 2017 en 2018.  Binnen de sector recreatie en toerisme is voor het aantal vestigingen een grote gestage stijging te zien bij cultuur, recreatie en amusement (van 43 in 2008 naar 94 in 2018) en bij de sport (van 44 in 2008 naar 107 in 2018).

Inhoudsopgave

Samenvatting 3

Inleiding 3 Vastgoed en ruimte 5 Detailhandel en recreatie 6

1 Bedrijvigheid en arbeidsmarkt 10

1.1 Aantal vestigingen naar bedrijfssector 10 1.2 Aantal vestigingen naar bedrijfsgrootte 12 1.3 Aantal werkzame personen per bedrijfssector 15 1.4 Aantal werkzame personen fulltime / parttime 18 1.5 Arbeidsparticipatie naar herkomst, leeftijd en onderwijsniveau 19 1.6 Werkloosheid 23

2 Vastgoed en ruimte 27

2.1 Leegstand kantoren 27 2.2 Transformatie kantoren 29 2.3 Glasvezel 30

3 Detailhandel en recreatie 31

3.1 Omzet, koopkrachtbinding en afvloeiing 31 3.2 Aantal winkels en vloeroppervlak 33 3.3 Horecaverkooppunten 34 3.4 Recreatie en Toerisme 34 3.5 Hotels 37

1 Bedrijvigheid en arbeidsmarkt

In dit hoofdstuk komen arbeidsmarktindicatoren aan bod die betrekking hebben op de volgende doelen uit het Programma Economie: - Doel 1: Behouden, aantrekken, en goed accommoderen van bedrijven en instanties - Doel 3: Stimuleren werkgelegenheid

1.1 Aantal vestigingen naar bedrijfssector

Veranderingen aantal vestigingen Stichtse Vecht en U10 2015-2018

Financiële instellingen Overige diensten Gezondheid en welzijn Zakelijke Diensten Bouw Onderwijs Vervoer en opslag Cultuur, sport en recreatie Horeca Handel Informatie en communicatie Industrie en nutsbedrijven Landbouw, bosbouw en visserij Overheid Totaal

-20% -15% -10% -5% 0% 5% 10% 15% 20% 25% 30%

Stichtse Vecht U10 Bron: PAR

 Het totaal aantal vestigingen is van 2015 naar 2018 met 9,8% gegroeid. Dit zijn 598 vestigingen. Alleen de overheid (-3 vestigingen) en de landbouw, bosbouw en visserij (-2 vestigingen) zijn gekrompen in omvang.  De positieve relatieve verschillen van Stichtse Vecht ten opzicht van de gehele U10 zitten in de sectoren: financiële instellingen, overige diensten en handel. De groei van financiële instellingen van 17% betreft 7 vestigingen (van 41 naar 48). Bij de overheid komt de krimp van 3 vestigingen doordat servicepunt Breukelen van de gemeente geen vestiging meer is en de Nationale Politie van 3 naar 1 vestiging ging.

10 Monitor Economie Aantal vestigingen Stichtse Vecht per sector

Zakelijke Diensten Handel Bouw Gezondheid en welzijn Informatie en communicatie Overige diensten Onderwijs Cultuur, sport en recreatie Landbouw, bosbouw en visserij Industrie en nutsbedrijven Horeca Vervoer en opslag Financiële instellingen Overheid

0 500 1000 1500 2000 2500

2008 2011 2015 2018 Bron: PAR  De zakelijke diensten sector is de grootste sector in Stichtse Vecht. Deze is de afgelopen tien jaar in absolute aantallen ook het meeste gegroeid (+ 772 vestigingen), 30% hiervan in de laatste drie jaar. Dit wordt voornamelijk veroorzaakt door de groei van het aantal ZZP’ers.  De grootse absolute stijgers tussen 2015 en 2018 zijn zakelijke diensten (+234 vestigingen), bouw (+ 70 vestigingen) en gezondheid en welzijn (+69 vestigingen).

Aantal vestigingen U10 - zonder Utrecht per sector

Zakelijke Diensten Handel Gezondheid en welzijn Bouw Informatie en communicatie Onderwijs Overige diensten Cultuur, sport en recreatie Industrie en nutsbedrijven Landbouw, bosbouw en visserij Horeca Vervoer en opslag Financiële instellingen Overheid

0 2000 4000 6000 8000 10000 12000 14000

2008 2011 2015 2018 Bron: PAR

Aantal vestigingen U10 per sector

Zakelijke Diensten Handel Gezondheid en welzijn Informatie en communicatie Cultuur, sport en recreatie Bouw Onderwijs Overige diensten Horeca Industrie en nutsbedrijven Vervoer en opslag Landbouw, bosbouw en visserij Financiële instellingen Overheid

- 5.000 10.000 15.000 20.000 25.000 30.000

2008 2011 2015 2018

Bron: PAR

1.2 Aantal vestigingen naar bedrijfsgrootte Relatieve veranderingen aantal vestigingen Stichtse Vecht en U10 2015-2018, naar bedrijfsgrootte

0 - 4 personen

5 - 19 personen

20 - 99 personen

100 - 499 personen

500 en meer

-60,0% -50,0% -40,0% -30,0% -20,0% -10,0% 0,0% 10,0% 20,0%

Stichtse Vecht U10

Bron: PAR  De groei van het aantal vestigingen in Stichtse Vecht tussen 2015 en 2018 zit in de kleinere vestigingen. De groep tot 4 personen groeit met 10,8%.

12 Monitor Economie  De krimp van 50% bij de bedrijven met meer dan 500 werkzame personen betreft de krimp van 2 naar 1 bedrijf.

Aantal vestigingen Stichtse Vecht naar bedrijfsgrootte obv FT+PT+uitzendkrachten

0 - 4 personen

5 - 19 personen

20 - 99 personen

100 - 499 personen

500 en meer

- 1.000 2.000 3.000 4.000 5.000 6.000 7.000

2008 2011 2015 2018

Bron: PAR

Aantal vestigingen Stichtse Vecht 2008 2011 2015 2018 naar bedrijfsgrootte obv FT+PT+uitzendkrachten 0 - 4 personen 4.006 4.678 5.480 6.070 5 - 19 personen 532 509 478 487 20 - 99 personen 133 125 127 131 100 - 499 personen 32 30 30 26 500 en meer 2 4 2 1

Eindtotaal 4.705 5.346 6.117 6.715 Bron: PAR

 Ten opzichte van 2008 is alleen de groep tot 4 personen gegroeid en wel met ruim 50%.  Het aantal vestigingen in de overige groepen is in deze periode licht gedaald.

Aantal vestigingen U10 zonder Utrecht 2008 2011 2015 2018

naar bedrijfsgrootte obv FT+PT+uitzendkrachten 0 - 4 personen 22.406 26.990 31.372 35.199 5 - 19 personen 3.853 3.929 3.724 3.762 20 - 99 personen 1.430 1.391 1.308 1.307 100 - 499 personen 318 296 280 288 500 en meer 28 28 23 24

Totaal 28.035 32.634 36.707 40.580 Bron: PAR

 Bij de U10 zonder Utrecht is er tussen 2015 en 2018 groei bij alle groepen.  En ook bij de U10 zonder Utrecht groeit de groep tot 4 personen meer dan 50% en dalen de overige groepen in de periode 2008 – 2018. Aantal vestigingen U10 inclusief Utrecht 2008 2011 2015 2018

naar bedrijfsgrootte obv FT+PT+uitzendkrachten 0 - 4 personen 39.830 50.534 61.308 70.284 5 - 19 personen 6.750 6.976 6.839 7.004 20 - 99 personen 2.580 2.516 2.467 2.572 100 - 499 personen 619 614 575 591 500 en meer 80 84 78 82

Totaal 49.859 60.724 71.267 80.533 Bron: PAR

 Ook voor de hele U10 groeien alle groepen tussen 2015 en 2018.  De groep tot 4 personen groeit tussen 2008 en 2018 met 76%, veel zzp’ers in de stad Utrecht.

14 Monitor Economie 1.3 Aantal werkzame personen per bedrijfssector Relatieve veranderingen aantal werkzame personen Stichtse Vecht tov U10

2015-2018, per sector

Vervoer en opslag Overige diensten Horeca Handel Onderwijs Informatie en communicatie Landbouw, bosbouw en visserij Industrie en nutsbedrijven Cultuur, sport en recreatie Gezondheid en welzijn Overheid Financiële instellingen Bouw Zakelijke Diensten Totaal

-10,0% -5,0% 0,0% 5,0% 10,0% 15,0% 20,0%

Stichtse Vecht U10

Bron: PAR  Het aantal werkzame personen (inclusief uitzendkrachten) is tussen 2015 en 2018 relatief het meeste gegroeid bij vervoer en opslag, bij de overige diensten en de horeca. Handel is absoluut de grootste stijger met 255 extra personen. De relatief grootste dalers zijn de zakelijke diensten, de bouw en financiële instellingen.  Er zijn vier sectoren waarin Stichtse Vecht meer groeide dan het gemiddelde van de hele U10. Dat zijn vervoer en opslag, overige diensten, ICT en landbouw, bosbouw en visserij. In de overige sectoren groeide de U10 meer dan Stichtse Vecht.  Er zijn vier sectoren waarin het aantal werkzame personen per vestiging is toegenomen in de periode 2015-2018. Dat zijn overheid, vervoer en opslag, landbouw, bosbouw en visserij en horeca. De grootste daling van het aantal werkzame personen per vestiging tussen 2015 en 2018 zit bij zakelijke diensten en financiële instellingen. In alle sectoren is het gemiddelde aantal werkzame personen per vestiging in Stichtse Vecht lager dan voor de hele U10.

Aantal werkzame personen Stichtse Vecht 2008 2011 2015 2018

inclusief uitzendkrachten Bouw 1.945 2.169 1.473 1.431 Cultuur, sport en recreatie 367 388 509 512 Financiële instellingen 331 121 94 92 Gezondheid en welzijn 2.457 2.932 2.499 2.464 Handel 5.790 6.040 5.940 6.195 Horeca 1.131 1.143 1.395 1.531 Industrie en nutsbedrijven 1.485 1.421 1.153 1.168 Informatie en communicatie 1.546 1.655 1.521 1.577 Landbouw, bosbouw en visserij 680 540 485 497 Onderwijs 1.705 1.728 1.843 1.920 Overheid 963 963 1.019 1.004 Overige diensten 408 453 503 569 Vervoer en opslag 892 766 509 593 Zakelijke Diensten 3.463 3.344 3.990 3.677

Totaal 23.163 23.663 22.933 23.230

Bron:PAR  De grootste drie sectoren in Stichtse Vecht zijn de handel (6.195 werkzame personen inclusief uitzendkrachten), zakelijke diensten (3.677) en gezondheid en welzijn (2.464).  De handel is tussen 2015 en 2018 in absolute zin het meeste toegenomen met 255 werkzame personen. De horeca (136) en vervoer en opslag (84) zijn daarna de grootste groeisectoren. De zakelijke diensten zijn zowel in absolute (-313) als relatieve omvang (- 7,8%) het meest gekrompen tussen 2015 en 2018.  Tussen 2015 en 2018 is de gemiddelde groei over het totaal aantal werkzame personen 1,3%. Aantal werkzamen personen Stichtse Vecht per sector

Handel Zakelijke Diensten Gezondheid en welzijn Onderwijs Informatie en communicatie Horeca Bouw Industrie en nutsbedrijven Overheid Vervoer en opslag Overige diensten Cultuur, sport en recreatie Landbouw, bosbouw en visserij Financiële instellingen

0 1000 2000 3000 4000 5000 6000 7000

2008 2011 2015 2018

Bron: PAR

16 Monitor Economie Verandering in aantal werkzame personen Stichtse Vecht

per sector, inclusief uitzendkrachten, 2015-2018 absoluut relatief Vervoer en opslag 84 16,5% Overige diensten 66 13,1% Horeca 136 9,7% Handel 255 4,3% Onderwijs 77 4,2% Informatie en communicatie 56 3,7% Landbouw, bosbouw en visserij 12 2,5% Industrie en nutsbedrijven 15 1,3% Cultuur, sport en recreatie 3 0,6% Gezondheid en welzijn -35 -1,4% Overheid -15 -1,5% Financiële instellingen -2 -2,1% Bouw -42 -2,9% Zakelijke Diensten -313 -7,8%

Totaal 297 1,3% Bron:PAR

 Het aantal werkzame personen (inclusief uitzendkrachten) is tussen 2015 en 2018 in absolute aantallen het meeste gegroeid in de handel. De grootste dalers in absolute zin zijn de sectoren zakelijke diensten, bouw en gezondheid en welzijn.

Aantal werkzame personen U10 zonder Utrecht 2008 2011 2015 2018 inclusief uitzendkrachten Bouw 14.853 14.775 12.075 12.655 Cultuur, sport en recreatie 3.719 4.126 4.367 4.758 Financiële instellingen 7.767 5.990 5.751 6.584 Gezondheid en welzijn 30.585 33.716 31.456 31.405 Handel 43.420 41.017 39.854 40.564 Horeca 6.917 7.124 7.864 8.930 Industrie en nutsbedrijven 13.184 12.828 11.614 11.612 Informatie en communicatie 16.856 15.178 16.339 16.886 Landbouw, bosbouw en visserij 3.531 3.238 2.735 2.776 Onderwijs 12.461 13.243 12.954 13.150 Overheid 8.673 9.165 9.021 9.187 Overige diensten 6.174 6.466 6.392 6.550 Vervoer en opslag 9.098 9.313 7.661 9.028 Zakelijke Diensten 32.355 32.491 32.943 35.467

Totaal 209.593 208.670 201.026 209.552

Bron:PAR

Aantal werkzame personen U10 inclusief Utrecht 2008 2011 2015 2018

inclusief uitzendkrachten Bouw 23.945 23.752 19.647 20.046 Cultuur, sport en recreatie 8.679 10.159 11.092 12.795 Financiële instellingen 24.130 22.820 23.969 24.486 Gezondheid en welzijn 64.028 69.735 69.366 70.810 Handel 71.584 69.887 70.280 73.586 Horeca 15.894 16.727 19.470 22.135 Industrie en nutsbedrijven 22.483 21.196 19.340 19.785 Informatie en communicatie 35.217 34.943 35.459 35.088 Landbouw, bosbouw en visserij 3.827 3.482 2.902 2.946 Onderwijs 33.945 35.493 35.159 37.545 Overheid 25.046 27.602 31.525 34.453 Overige diensten 12.444 12.752 12.458 13.488 Vervoer en opslag 18.933 18.803 17.343 19.713 Zakelijke Diensten 72.596 74.466 75.938 84.470

Totaal 432.751 441.817 443.948 471.346

Bron:PAR  In de U10 is de grootste absolute stijging te vinden in de zakelijke diensten (+8.532). De grootste relatieve verandering zit in de sectoren cultuur, sport en recreatie (+ 15,4%) en horeca (+ 13,7%).

1.4 Aantal werkzame personen fulltime / parttime

Aantal werkzame personen 2008 2011 2015 2018

Fulltime en Parttime Stichtse Vecht Fulltime 18.575 19.328 18.837 19.464 Parttime 4.588 4.335 4.096 3.766 U10 zonder Utrecht Fulltime 178.624 176.561 170.055 175.325 Parttime 30.969 32.109 30.971 34.227 U10 inclusief Utrecht Fulltime 375.611 381.836 380.463 401.975 Parttime 57.140 59.981 63.485 69.371 Bron: PAR

18 Monitor Economie Relatieve verandering in aantallen werkzame personen fulltime en parttime In Stichtse Vecht, U10 en U10-/-Utrecht

15,0%

10,0%

5,0%

0,0%

-5,0%

-10,0% 2008 - 2011 2011 - 2015 2015 - 2018 2008 - 2011 2011 - 2015 2015 - 2018 fulltime parttime

Stichtse Vecht U10 totaal U10-Utrecht Bron: PAR

 In de hele periode tussen 2008 en 2018 was de ontwikkeling van het aantal fulltime (>12 uur per week) werkzame personen in Stichtse Vecht positiever dan die in de U10 zonder Utrecht. Voor parttimers geldt het tegenovergestelde, deze daalt in de hele periode in Stichtse Vecht. In de U10 groeit het aantal parttimers deze hele periode.

1.5 Arbeidsparticipatie naar herkomst, leeftijd en onderwijsniveau De arbeidsparticipatie is per gemeente beschikbaar in procenten, dus niet samen te stellen voor U10-Utrecht en U10 totaal. De volgende tabellen zijn nu voor Stichtse Vecht gemaakt en voor 2017 zijn de vergelijkende cijfers voor de hele arbeidsmarktregio Midden-Utrecht toegevoegd.

Bruto versus netto arbeidsparticipatie De bruto arbeidsparticipatie gaat over de groep mensen die werkt of zou willen werken, ofwel de beroepsbevolking, ten opzichte van de totale bevolking van 15 tot 75 jaar. Een groei betekent dat mensen die zich voorheen niet aanboden op de arbeidsmarkt (weer) willen of zijn gaan werken. De netto arbeidsparticipatie gaat over de groep mensen die betaald werk verricht. Het geeft het aandeel van de werkzame beroepsbevolking in de totale bevolking tussen 15 en 75 jaar (potentiële beroepsbevolking) weer. De netto arbeidsparticipatie is hiermee gevoelig voor de conjunctuur.

Bruto en netto arbeidsparticipatie naar migratieachtergrond

met migratie- westerse niet-westerse migratieachtergrond Nederlandse totaal achtergrond achtergrond achtergrond

Bruto arbeidsparticipatie 2008 Stichtse Vecht 73,0 72,2 72,5 71,9 72,9 2011 Stichtse Vecht 73,2 71,2 71,1 71,3 72,9 2015 Stichtse Vecht 72,1 70,0 71,9 67,8 71,8 2017 Stichtse Vecht 71,6 70,1 71,3 68,7 71,3 2017 arbeidsmarktregio Midden-Utrecht 73,4 68,8 73,0 65,7 72,4

Netto arbeidsparticipatie 2008 Stichtse Vecht 71,0 68,3 69,6 66,6 70,6 2011 Stichtse Vecht 70,6 66,3 67,3 65,0 69,9 2015 Stichtse Vecht 68,3 63,4 66,6 59,5 67,5 2017 Stichtse Vecht 69,4 65,5 68,0 62,6 68,7 2017 arbeidsmarktregio Midden-Utrecht 71,0 63,4 69,1 59,2 69,3

Bron: CBS-Statline

Bruto en netto arbeidsparticipatie %

65 2008 2009 2010 2011 2012 2013 2014 2015 2016 2017

bruto arbeidsparticipatie netto arbeidsparticipatie

Bron: CBS  In Stichtse Vecht hebben inwoners met een Nederlandse achtergrond de hoogste bruto en netto arbeidsmarktparticipatie (71,6% respectievelijk 69,4%), inwoners met een niet-westerse migratieachtergrond de laagste (68,7% respectievelijk 62,6%).  De totale bruto en netto arbeidsmarktparticipatie zijn tussen 2008 en 2017 gedaald. De bruto met 1,6 procentpunten, de netto tot 2015 met 3,1 procentpunten en die is daarna tot 2017

20 Monitor Economie weer gestegen met 1,2 procentpunt. De netto arbeidsparticipatie onder de inwoners met een niet-westerse migratieachtergrond is in de periode 2008-2015 met 7 procentpunten gedaald en daarna weer 3 procentpunten gestegen.  De bruto arbeidsparticipatie in de gemeente Stichtse Vecht ligt 1,1% punten onder die van de arbeidsmarktregio Midden-Utrecht. De inwoners met een niet-westerse migratieachtergrond hebben in Stichtse Vecht een 3 procentpunten hogere bruto arbeidsparticipatie dan in de arbeidsmarktregio Midden-Utrecht.  De netto arbeidsparticipatie van de gemeente Stichtse Vecht ligt 0,6% punten onder die van de arbeidsmarktregio Midden-Utrecht. Ook de netto arbeidsparticipatie van inwoners met een niet-westerse migratieachtergrond is in Stichtse Vecht hoger dan in de arbeidsmarktregio Midden-Utrecht.

Bruto en netto arbeidsparticipatie naar leeftijdsgroep leeftijdsgroep 15 tot 25 jaar 25 tot 45 jaar 45 tot 75 jaar totaal

Bruto arbeidsparticipatie 2008 Stichtse Vecht 71,7 91,6 60,5 72,9 2011 Stichtse Vecht 71,6 91,2 62,2 72,9 2015 Stichtse Vecht 67,8 90,3 62,7 71,8 2017 Stichtse Vecht 68,7 90,1 62,0 71,3 2017 arbeidsmarktregio Midden-Utrecht 66,2 88,6 61,9 72,4

Netto arbeidsparticipatie 2008 Stichtse Vecht 65,9 89,9 58,9 70,6 2011 Stichtse Vecht 65,7 88,5 59,8 69,9 2015 Stichtse Vecht 60,0 86,2 59,3 67,5 2017 Stichtse Vecht 63,5 87,8 59,9 68,7 2017 arbeidsmarktregio Midden-Utrecht 60,9 85,8 59,4 69,3

Bron: CBS-Statline  De hoogste arbeidsparticipatie zit in de leeftijdsgroep van 25 tot 45 jaar.  De netto arbeidsparticipatie stijgt in alle leeftijdsgroepen tussen 2015 en 2017, terwijl die tussen 2011 en 2015 in alle groepen daalde.  De netto arbeidsparticipatie van jongeren van 15 tot 25 jaar daalde en steeg het meeste.  Ten opzichte van de arbeidsmarktregio Midden-Utrecht is zowel de bruto als de netto totale arbeidsparticipatie in Stichtse Vecht lager. Dat zit niet in een afzonderlijke leeftijdscategorie, want alle drie afzonderlijk scoort Stichtse Vecht beter, maar in de samenstelling van de bevolking: in de arbeidsmarktregio Midden-Utrecht zijn er relatief meer mensen tussen 25 en 45 jaar met een hoge arbeidsparticipatie dan in Stichtse Vecht.

Bruto en netto arbeidsparticipatie naar onderwijsniveau

onderwijsniveau laag middelbaar hoog totaal

Bruto arbeidsparticipatie 2008 Stichtse Vecht 58,4 78,0 81,2 72,9 2011 Stichtse Vecht 59,8 77,6 81,5 72,9 2015 Stichtse Vecht 59,4 71,6 82,1 71,8 2017 Stichtse Vecht 52,0 75,3 82,9 71,3 2017 arbeidsmarktregio Midden-Utrecht 49,3 72,1 86,1 72,4

Netto arbeidsparticipatie 2008 Stichtse Vecht 55,3 75,7 79,8 70,6 2011 Stichtse Vecht 56,3 74,4 79,4 69,9 2015 Stichtse Vecht 54,6 66,0 79,5 67,5 2017 Stichtse Vecht 48,4 72,4 81,3 68,7 2017 arbeidsmarktregio Midden-Utrecht 45,2 68,5 84,1 69,3

Bron: CBS-Statline  Hoe hoger het onderwijsniveau hoe hoger de participatie. Het verschil in bruto arbeidsparticipatie tussen de laag opgeleiden (52,0%) en de hoog opgeleiden (82,9%) is groot, maar minder groot dan het verschil in de hele arbeidsmarktregio.  Zowel de bruto als de netto arbeidsmarktparticipatie van mensen met een laag onderwijsniveau zijn vooral gedaald tussen 2015 en 2017, naar 52,0% respectievelijk 48,4%.  De bruto en netto arbeidsmarktparticipatie van mensen met middelbaar onderwijsniveau zijn gedaald tussen 2008 en 2015, maar daarna weer gestegen, naar 75,3% respectievelijk 72,4%.  De arbeidsmarktparticipatie van mensen met hoog onderwijsniveau is stijgende.  Ten opzichte van de arbeidsmarktregio Midden-Utrecht is de arbeidsparticipatie van personen met een laag en middelbaar onderwijsniveau hoger, maar die van personen met een hoog onderwijsniveau lager.

22 Monitor Economie 1.6 Werkloosheid

Werkloosheid 2017 2017 2017 Arbeidsmarkt Stichtse Vecht regio Midden- Nederland Persoonskenmerken Utrecht Totaal 3,7 4,3 4,9

Geslacht: mannen 3,5 3,8 4,5 Geslacht: vrouwen 3,9 4,7 5,3

Leeftijd: 15 tot 25 jaar 7,5 8,0 8,9 Leeftijd: 25 tot 45 jaar 2,6 3,2 3,7 Leeftijd: 45 tot 75 jaar 3,4 4,0 4,4

Onderwijsniveau: laag 6,8 8,4 8,3 Onderwijsniveau: middelbaar 3,8 5,0 4,8 Onderwijsniveau: hoog 2,0 2,4 2,9

Herkomst: Nederlands 3,1 3,3 3,9 Herkomst: met migratieachtergrond . 7,9 8,5 Herkomst: westerse migratieachtergrond . 5,3 5,7 Herkomst: niet-westerse migratieachtergrond . 9,9 11,1 Bron: CBS, ". " betekent dat er niet genoeg waarnemingen zijn.

werkloosheidspercentage naar persoonskenmerk 10 9 8 7 6 5 4 3 2 1

laag

man

hoog

vrouw

middelbaar

15 tot jaar 25 25 tot jaar 45 45 tot jaar 75 geslacht leeftijd onderwijsniveau

Stichtse Vecht Arbeidsmarkt regio Midden-Utrecht Nederland

Bron: CBS

 De werkloosheid in Stichtse Vecht is 3,7%. Dat is lager dan die in de arbeidsmarktregio Midden-Utrecht.  In alle groepen personen ligt de werkloosheid onder die van Nederland én onder die van de arbeidsmarktregio Midden-Utrecht. Werkloosheid Stichtse Vecht

Persoonskenmerken 2008 2011 2015 2017 Totaal 3,1 4,1 5,9 3,7

Geslacht: mannen 2,5 3,6 5,8 3,5 Geslacht: vrouwen 3,8 4,7 6,1 3,9

Herkomst: Nederlands 2,7 3,6 5,2 3,1 Herkomst: met migratieachtergrond . . . . Herkomst: westerse migratieachtergrond . . . . Herkomst: niet-westerse migratieachtergrond . . . .

Leeftijd: 15 tot 25 jaar 8,1 8,2 11,4 7,5 Leeftijd: 25 tot 45 jaar 1,9 3,0 4,6 2,6 Leeftijd: 45 tot 75 jaar 2,6 3,8 5,5 3,4

Onderwijsniveau: laag 5,4 5,9 8,0 6,8 Onderwijsniveau: middelbaar 2,9 4,1 7,8 3,8 Onderwijsniveau: hoog 1,7 2,7 3,1 2,0 Bron: CBS, ". " betekent dat er niet genoeg waarnemingen zijn.

 Tussen 2015 en 2017 is de werkloosheid gedaald, met gemiddeld 2,2%. De daling is relatief groot onder jongeren van 15 tot 25 jaar en mensen met een middelbaar opleidingsniveau. De werkloosheid van mensen met een lage opleiding is tussen 2015 en 2017 ook gedaald.

24 Monitor Economie Werkloosheid totaal en naar geslacht percentage

0 2008 2011 2015 2017

totaal man vrouw Bron: CBS

Werkloosheid naar leeftijd percentage

0 2008 2011 2015 2017

15 tot 25 jaar 25 tot 45 jaar 45 tot 75 jaar Bron: CBS

Werkloosheid naar onderwijsniveau percentage

0 2008 2011 2015 2017

laag middelbaar hoog Bron: CBS

Werkloosheid 15 tot 25 jarigen percentage

7 2008 2009 2010 2011 2012 2013 2014 2015 2016 2017

Stichtse Vecht Arbeidsmarktregio Midden-Utrecht Nederland Bron: CBS

26 Monitor Economie 2 Vastgoed en ruimte

In dit hoofdstuk komen indicatoren aan bod die betrekking hebben op de volgende doelen uit het Programma Economie: - Doel 1: Behouden, aantrekken, en goed accommoderen van bedrijven en instanties - Doel 3: Stimuleren werkgelegenheid

2.1 Leegstand kantoren

voorraad voorraad voorraad voorraad Leegstandpercentages kantoren in U10 kantoorruimte kantoorruimte kantoorruimte kantoorruimte

2013 2014 2015 2016 2017 2014 (m2 vvo) 2015 (m2 vvo) 2016 (m2 vvo) 2017 (m2 vvo) Bunnik 6,6 12,2 16,9 13,4 13,4 98.000 98.000 98.000 98.000 De Bilt 6,2 8,1 8,9 9,8 10,7 129.600 135.500 135.500 136.400 Houten 15,6 13,3 17,3 15,1 12,8 242.100 240.700 236.500 236.300 IJsselstein 26,7 14,7 8,4 10,1 9,9 34.900 35.100 35.100 35.800 Nieuwegein 30,0 27,2 22,3 19,3 17,5 501.300 496.700 488.900 461.500 Stichtse Vecht 21,1 23,0 29,5 34,1 28,8 162.800 153.900 153.900 159.300 Utrecht 9,3 12,3 11,5 11,6 7,4 2.697.500 2.665.800 2.652.400 2.709.300 Vianen 29,3 15,2 17,8 17,2 17,0 116.900 116.400 116.400 117.500 Woerden 15,8 11,6 12,0 13,8 15,6 220.500 221.000 221.000 220.900 Zeist 13,2 13,6 10,3 9,2 7,5 309.000 305.900 302.200 301.100 Regio Utrecht 13,5 14,4 13,8 13,5 10,4 4.512.600 4.469.000 4.439.900 4.476.100 Bron: Bak 2017 en Cushman & Wakefield 2018  In Stichtse Vecht is de voorraad kantoorruimte tussen 2016 en 2017 toegenomen met 3,5%.  In 2017 is het percentage leegstand in Stichtse Vecht gedaald van 34,1% naar 28,8%. De regionale trend voor leegstand was in 2017 ook een dalende, maar laat verschillen zien.

In de factsheets kantoren- en bedrijfsruimtemarkt van Cushman & Wakefield staat een grafiek met leegstand per medio 2018 voor alle relevante gemeenten (zie volgende pagina). Daar waar Stichtse Vecht in 2017 nog een leegstandspercentage had van 28,8% is dat medio 2018 gezakt onder de 23%. Dit betreft dan ongeveer 46.000 m2. De gemiddelde leegstand in Nederland is 11,6%.

In 2018 is er een vergunning afgegeven voor de transformatie van 25.500 m² b.v.o. van kantoor naar wonen. Daarmee zal het leegstandspercentage dalen naar ongeveer het Nederlands gemiddelde.

Ten opzichte van einde 2017 verbetert Stichtse Vecht van de eerste naar de vierde plek.

28 Monitor Economie 2.2 Transformatie kantoren Transformaties in m2 bvo

30.000

25.000

20.000

15.000

10.000

5.000

0 2007 2008 2009 2010 2011 2012 2013 2014 2015 2016 2017 2018

sloop woningen overig

Bron: Stichtse Vecht en BAK  De transformaties in 2016 zijn die van de Planetenbaan en het Harmonieplein.  In 2017 betreft het de Planetenbaan.  Voor 2018 betreft het sloop van 6.000 m2 bvo bij Bisonspoor en een afgegeven vergunning voor transformatie naar wonen op de Planetenbaan.

2.3 Glasvezel

Stichtse Vecht vindt het belangrijk dat alle bewoners over een snelle en betrouwbare internetverbinding kunnen beschikken. Dit is van belang om economische en maatschappelijke kansen op het platteland te vergroten en versterken.  De grote kernen in Stichtse Vecht beschikken, over het algemeen, over snel internet. In 2018 heeft KPN aangegeven een deel van Maarssenbroek van sneller internet te willen voorzien in 2019.  Bijna 1.300 adressen op het platteland zijn niet aangesloten op breedband internet. In samenwerking met de Provincie zijn deze adressen (woningen en bedrijven) geïnformeerd over de mogelijkheden die er voor hen zijn. Eén marktpartij heeft in 2018 een succesvolle vraagbundeling afgerond en start in 2019 met de aanleg van snel internet voor bijna alle 1.300 adressen.  In 2015 is Stichtse Vecht gestart met vier pilots op bedrijventerreinen. o In één van deze pilots zijn ondernemers en een marktpartij tot overeenstemming gekomen en is in 2018 een snellere verbinding gerealiseerd. o Op één bedrijventerrein hebben de bedrijven voor individuele oplossingen gekozen. o Op één bedrijventerrein waren de infrastructurele beperkingen erg groot. Uiteindelijk is er een oplossing gevonden en wordt begin 2019 gestart met de aanleg. o Op het vierde terrein zijn de ondernemers tot de conclusie gekomen dat het huidige aanbod voldoende en toekomstbestendig is.

30 Monitor Economie 3 Detailhandel en recreatie

In dit hoofdstuk komen indicatoren aan bod die betrekking hebben op de volgende doelen uit het Programma Economie: - Doel 2: Groei bestedingen van inwoners en bezoekers - Doel 4: Versterken en ontwikkelen van recreatief aanbod

3.1 Omzet, koopkrachtbinding en afvloeiing

Kerngegevens economisch functioneren

Niet- Niet- Dagelijkse Dagelijkse Dagelijkse Dagelijkse Jaar artikelen artikelen Totaal Jaar artikelen artikelen Totaal Koopkracht- 2011 135 68 203 Afvloeiing naar 2011 20 72 92 binding in 2014 148 64 213 andere gemeenten 2014 23 69 93 miljoen euro 2016 158 70 228 in mln € 2016 20 84 104 Toevloeiing in 2011 17 14 30 Afvloeiing naar 2011 1 15 16 miljoen euro 2014 16 15 31 internet in mln € 2014 4 29 33 2016 12 15 27 2016 3 43 46 Omzet 2011 152 81 233 Vloer productiviteit 2011 € 7.295 € 1.822 € 3.566 2014 165 79 244 (excl. leegstand) 2014 € 7.685 € 1.720 € 3.620 2016 170 84 254 2016 € 7.523 € 1.846 € 3.730

Niet- Niet- Dagelijkse Dagelijkse Dagelijkse Dagelijkse Jaar artikelen artikelen Totaal Jaar artikelen artikelen Totaal Koopkracht- 2011 86% 44% 65% Afvloeiing naar 2011 13% 47% 30% binding in 2014 85% 40% 63% andere gemeenten 2014 13% 43% 28% % 2016 87% 36% 60% in % 2016 11% 43% 28% Toevloeiing in 2011 11% 17% 13% Afvloeiing naar 2011 1% 9% 5% % 2014 10% 18% 13% internet in % 2014 2% 18% 10% 2016 7% 17% 10% 2016 2% 22% 12% Bron: koopstromenonderzoek I&O

 Dagelijkse artikelen. De bestedingen aan dagelijkse artikelen binnen de eigen gemeente zijn met 10 miljoen toegenomen sinds 2014. De bestedingen van inwoners van Stichtse Vecht blijven in 2016 voor dagelijkse artikelen voor 87% binnen de gemeente (iets gestegen ten opzichte van 2014), 11% vloeit af naar andere gemeenten.  Niet-dagelijkse artikelen. De binding voor niet-dagelijkse artikelen is 36%. Dit is minder dan in 2011 (44%), en is dalende ten opzichte van de 44% uit 2011. De afvloeiing gaat vooral naar Gemeente Utrecht (24%) en Internet (22%). Internet groeit sterk van 9% (2011) via 18% (2014) naar 22% in 2016.

Consumentenbestedingen detailhandel 2016 in miljoenen euro's

0 Bestedingen in Toevloeiing Toevloeiing Bestedingen in Toevloeiing Toevloeiing eigen gemeente andere toeristen eigen gemeente andere toeristen gemeenten gemeenten

Dagelijkse artikelen Niet-dagelijkse artikelen Maarssen Breukelen Bisonspoor bron: Koopstromenonderzoek Bovenstaande grafiek laat de herkomst van de bestedingen in drie verschillende aankooplocaties zien. Te weten: Centrum Maarssen-Dorp/Oud-Maarssen, Centrum Breukelen en Bisonspoor. Dit komt niet overeen met de gehele Gemeente Stichtse Vecht. Voor de locatie Bisonspoor is de toevloeiing van zowel dagelijkse (13%) als niet-dagelijkse artikelen (23%) het grootst.

32 Monitor Economie 3.2 Aantal winkels en vloeroppervlak

winkelaanbod 2004 - 2016 in aantal winkels en m2 winkelaanbod Dagelijks Leegstands aantal winkels artikelen Niet-dagelijkse artikelen Leegstand Totaal percentage Mode & Luxe Vrije tijd In & om huis Overig 2004 106 91 32 81 7 10 327 3% 2011 103 95 22 66 10 35 331 11% 2014 100 90 18 64 12 41 325 13% 2016 100 89 18 62 13 39 321 12% verschil '14 -> '16 - -1 - -2 1 -2 -4 % verschil '14->'16 0,0% -1,1% 0,0% -3,1% 8,3% -4,9% -1,2%

winkelaanbod Dagelijks Leegstands m2 artikelen Niet-dagelijkse artikelen Leegstand Totaal percentage Mode & Luxe Vrije tijd In & om huis Overig 2004 19.381 13.350 3.802 27.212 685 1.945 66.375 3% 2011 20.868 14.123 3.300 26.317 903 7.628 73.139 10% 2014 21.423 13.738 2.943 27.919 1.256 8.137 75.416 11% 2016 22.612 13.697 2.948 27.371 1.530 8.199 76.357 11% verschil '14 -> '16 1.189 -41 5 -548 274 62 941 % verschil '14->'16 5,6% -0,3% 0,2% -2,0% 21,8% 0,8% 1,2% Bron: koopstromenonderzoek I&O.

 Het winkeloppervlak is gegroeid in 12 jaar van ruim 66.000 m2 naar ruim 76.000 m2 Per saldo heeft deze 10.000 m2 extra 6.200 m2 meer leegstand, ruim 3.200 m2 meer dagelijkse artikelen, bijna 900 m2 minder vrije tijd en 900 m2 meer voor “Overig” opgeleverd. Het aantal winkels is in deze periode met 6 afgenomen. Daarnaast heeft er per saldo een verschuiving plaats gevonden van “Vrije tijd” en “In & om het huis” naar leegstand.  Tussen 2014 en 2016 zijn er kleine verschuivingen geweest in de aantallen winkels en m2. Het grootste effect is per saldo een groei van bijna 1.200 m2 voor “Dagelijkse artikelen”.

Winkelaanbod in m2

12000

10000

8000

6000

4000

2000

0 Dagelijkse artikelen Niet-dagelijkse artikelen Leegstand

Maarssen Breukelen Bisonspoor

bron: Koopstromenonderzoek  De leegstand zit voornamelijk in het winkelcentrum Bisonspoor.

3.3 Horecaverkooppunten Aantal werkzame personen in horecavestigingen 2008 2011 2015 2018

Cafés 97 82 44 34 Restaurants, cafetaria’s e.d. 648 683 813 746 Totaal 745 765 857 780 Bron: PAR

Aantal horecavestigingen Stichtse Vecht 2008 2011 2015 2018

Cafés 25 21 14 11 Restaurants, cafetaria’s e.d. 80 88 90 92 Totaal 103 107 103 107 Bron:PAR  Tussen 2008 en 2018 is het aantal cafés gedaald (ruim een halvering), het aantal restaurants en cafetaria’s kende een absoluut bijna even grote stijging.  In werkgelegenheid is er een groei te zien in de periode 2011-2015, gevolgd door een bijna even grote daling in de periode 2015-2018. Deze daling vond voornamelijk plaats tussen 2017 en 2018 en betrof een daling in de breedte, niet één specifiek restaurant of cafetaria.

3.4 Recreatie en Toerisme

Recreatieve voorzieningen in eigendom van de gemeente Stichtse Vecht

aantallen en gebruik Aantal camperplaatsen geen Aantal ligplaatsen voor watertoeristen 210 Opbrengst kadegeld € 30.000 Drinkwatertappunten: aantal 3 Drinkwatertappunten: gebruik per jaar 2.000 Aanlegplekken met stroom 42 Aanlegplekken met sanitaire voorzieningen 50 Bron: gemeente Stichtse Vecht

Monitor Toerisme en Recreatie Utrecht 2016 De monitor Toerisme en Recreatie Utrecht 2016 schetst de volgende ontwikkeling voor de hele provincie. Gemeente Stichtse Vecht is hierin niet apart onderscheiden. “De toeristisch-recreatieve sector in de provincie Utrecht heeft zich in de afgelopen periode positief ontwikkeld. Ten opzichte van 2013 is een toename van de toeristisch-recreatieve bestedingen gerealiseerd van 8,9%. Binnen de sector hebben alle onderscheiden deelsegmenten (dagtochten, vakanties en zakelijk) bijgedragen aan deze toename. In absolute termen was de toename van de bestedingen in het dagtochtensegment het sterkst. De positieve ontwikkelingen binnen de sector en de toegenomen bestedingen hebben onder andere te maken met het relatief gunstige economisch tij. Na een aantal mindere jaren zijn toeristen, maar ook de eigen inwoners, weer bereid om meer uit te geven, hetgeen ook zichtbaar wordt in de totale

34 Monitor Economie bestedingen. Daarnaast was ook sprake van een relatief gunstig weerbeeld met veel zomerse dagen waardoor vooral de buitenactiviteiten zoals wandelen en fietsen hebben kunnen profiteren. Het jaar 2015 was bovendien het jaar van het evenement Le Grand Départ dat veel extra bezoekers uit binnen- en buitenland naar met name de stad Utrecht trok.”

Ontwikkelingen in aantal vestigingen en aantal werkzame personen in de recreatie en toerisme sector voor Stichtse Vecht:

Aantal werkzame personen recreatie en toerisme Stichtse Vecht 2008 - 2018

1000

900

800

700

600

500

400

300

200

100

0 2008 2009 2010 2011 2012 2013 2014 2015 2016 2017 2018 Horeca Logiesverstrekking Sport Detail- en groothandel Vervoer Cultuur, recreatie en amusement Overig Bron: PAR  Binnen de sector toerisme en recreatie zit in de horeca de meeste werkgelegenheid.  Tussen 2015 en 2018 zijn de logiesvertrekking (49) en de detail- en groothandel (41) het sterkst gegroeid. De horeca is in diezelfde periode met 77 werkzame personen kleiner geworden.

Aantal werkzame personen Recreatie en Toerisme Stichtse Vecht 2008 2009 2010 2011 2012 2013 2014 2015 2016 2017 2018 Cultuur, recreatie en amusement 74 89 89 97 102 124 136 136 132 135 140 Detail- en groothandel 176 153 129 135 133 158 157 152 137 162 193 Horeca 745 743 707 765 729 763 711 857 873 851 780 Logiesverstrekking 281 313 255 256 255 270 303 335 349 336 384 Overig 94 108 108 122 116 130 137 135 135 157 139 Sport 135 143 152 132 167 197 205 217 222 248 229 Vervoer 311 307 292 298 286 139 143 154 168 177 148 Totaal 1.816 1.856 1.732 1.805 1.788 1.781 1.792 1.986 2.016 2.066 2.013 Bron: PAR

Aantal vestigingen recreatie en toerisme Stichtse Vecht 2008-2018

120

100

0 2008 2009 2010 2011 2012 2013 2014 2015 2016 2017 2018 Sport Horeca Cultuur, recreatie en amusement Vervoer Overig Detail- en groothandel Logiesverstrekking Bron: PAR

Aantal vestigingen Recreatie en Toerisme Stichtse Vecht

2008 2009 2010 2011 2012 2013 2014 2015 2016 2017 2018 Cultuur, recreatie en amusement 43 51 59 65 69 82 84 86 85 98 94 Detail- en groothandel 31 26 26 26 27 29 30 28 24 28 31 Horeca 105 104 106 109 99 100 100 104 108 105 103 Logiesverstrekking 12 15 17 15 15 17 20 20 20 20 20 Overig 43 50 49 55 53 56 56 53 52 56 62 Sport 44 49 56 66 72 79 85 95 98 110 107 Vervoer 53 53 57 58 58 64 64 67 70 74 78 Totaal 331 348 370 394 393 427 439 453 457 491 495 Bron: PAR  Voor het aantal vestigingen is een grote gestage stijging te zien binnen de sport (van 44 in 2008 naar 107 in 2018) en bij cultuur, recreatie en amusement (van 43 in 2008 naar 94 in 2018).

36 Monitor Economie 3.5 Hotels

Hotels

aantal werkzame personen 2008 2009 2010 2011 2012 2013 2014 2015 2016 2017 2018 Hotels e.d. 266 296 238 240 243 255 287 318 323 315 367 Overige logiesverstrekking 0 0 0 0 1 1 5 5 5 5 3 Bron: PAR

Hotels

Aantal vestigingen 2008 2009 2010 2011 2012 2013 2014 2015 2016 2017 2018

Hotels e.d. 6 9 10 9 9 10 10 10 9 10 10 Overige logiesverstrekking 0 0 0 0 1 1 3 3 3 3 3 Bron: PAR

 Het aantal hotels en hotel-restaurants is sinds 2009 bijna constant. De groei in werkgelegenheid hangt in grote mate samen met de groei van het Van der Valk Hotel uit Breukelen.

Definities van het CBS:

Beroepsbevolking: Personen: - die betaald werk hebben (werkzame beroepsbevolking), of - die geen betaald werk hebben, recent naar betaald werk hebben gezocht en daarvoor direct beschikbaar zijn (werkloze beroepsbevolking). Deze definitie heeft betrekking op personen die in Nederland wonen (exclusief de institutionele bevolking). De gegevens worden meestal gepresenteerd voor de bevolking van 15 tot 75 jaar. Bij betaald werk gaat het om werkzaamheden ongeacht de arbeidsduur.

Werkloosheidspercentage De werkloze beroepsbevolking als percentage van de (werkzame en werkloze) beroepsbevolking. Deze definitie heeft betrekking op personen die in Nederland wonen (exclusief de institutionele bevolking). De gegevens worden meestal gepresenteerd voor de bevolking van 15 tot 75 jaar.

Bruto arbeidsparticipatie Het aandeel van de (werkzame en werkloze) beroepsbevolking in de bevolking (beroeps- en niet-beroepsbevolking). Deze definitie heeft betrekking op personen die in Nederland wonen (exclusief de institutionele bevolking). De gegevens worden meestal gepresenteerd voor de bevolking van 15 tot 75 jaar.

Netto arbeidsparticipatie Het aandeel van de werkzame beroepsbevolking in de bevolking (beroeps- en niet-beroepsbevolking). Deze definitie heeft betrekking op personen die in Nederland wonen (exclusief de institutionele bevolking). De gegevens worden meestal gepresenteerd voor de bevolking van 15 tot 75 jaar.

Migratieachtergrond: Nederland Persoon van wie de beide ouders in Nederland zijn geboren.

Migratieachtergrond: met migratieachtergrond. Persoon van wie ten minste één ouder in het buitenland is geboren.

Migratieachtergrond: westers Persoon met als migratieachtergrond een van de landen in Europa (exclusief Turkije), Noord-Amerika en Oceanië, en Indonesië en Japan. Op grond van hun sociaal- economische en sociaal-culturele positie worden personen met een migratieachtergrond uit Indonesië en Japan tot de westerse migratieachtergrond gerekend. Het gaat vooral om mensen die in het voormalig Nederlands-Indië zijn geboren en werknemers van Japanse bedrijven met hun gezin.

Migratieachtergrond: niet-westers Persoon met als migratieachtergrond een van de landen in Afrika, Latijns-Amerika en Azië (exclusief Indonesië en Japan) of Turkije.

Onderwijsniveau: laag onderwijs Het hoogst behaalde onderwijsniveau is laag onderwijs.

38 Monitor Economie Dit omvat onderwijs op het niveau van basisonderwijs, het vmbo, de eerste 3 leerjaren van havo/vwo of de assistentenopleiding (mbo-1).

Onderwijsniveau: middelbaar onderwijs Het hoogst behaalde onderwijsniveau is middelbaar onderwijs. Dit omvat de bovenbouw van havo/vwo, de basisberoepsopleiding (mbo-2), de vakopleiding (mbo-3) en de middenkader- en specialistenopleidingen (mbo-4).

Onderwijsniveau: hoog onderwijs Het hoogst behaalde onderwijsniveau is hoog onderwijs. Dit omvat onderwijs op het niveau van hbo of wo.

Arbeidsmarktregio Midden-Utrecht Een indeling in regio’s van waaruit gemeenten en het Uitvoeringsinstituut Werknemersverzekeringen (UWV) de dienstverlening aan werkgevers en werkzoekenden vormgeven. Het is een regionaal niveau tussen gemeenten en provincies in. De volgende gemeenten maken hier deel van uit: Bunnik, De Bilt, Houten, IJsselstein, Lopik, Montfoort, Nieuwegein, Oudewater, Stichtse Vecht, Utrecht, Utrechtse Heuvelrug, Vianen, Wijk bij Duurstede, Woerden, Zeist.

Definitie PAR Aantal vestigingen en aantal werkzame personen De gegevens betreffende het aantal vestigingen en het aantal werkzame personen zijn gebaseerd op de PAR: het Provinciaal Arbeidsplaatsen Register. Dit is een enquête onder alle bedrijven met als peildatum 1 april van het betreffende jaar. Bij werkzame personen betreft het fulltime én parttime én uitzendkrachten.