O:Kfrnty"^:-' V' ':V>—:R

ïp electronica

fsssssï —'.r zazxrsszrsasx

:n;3r.aft*apsr\a

, ______<■**»>.-.-—t, Z;^;o:Kfrnty"^:-' V' ':V>—:r

:■ •: j

■

:k gg GELUIDS

PERFECTIE • • • PHILIPS LUIDSPREKERS

Uit deze universele reeks kan voor vrijwel elk toestel de juiste luidspreker worden gekozen. Een /VNPAARD" eenvoudige AM-transistor-ontvanger vraagt in het _ algemeen een geheel andere luidspreker dan een SERIE toestel voor FM-ontvangst, terwijl bijv. ook af metingen, gewicht en prijs een rol kunnen spelen bij het bepalen van de keuze. De standaardserie biedt deze keus. Deze serie is onderverdeeld in drie gevoeligheidsklassen, die o.m. uit de type- nummers kunnen worden afgeleid. Klasse 1 : 1000- serie (licht gewicht; geringe afmetingen; lage prijs). Klasse 2: 2000-serie (gunstig compromis tussen gewicht, gevoeligheid en prijs). Klasse 3: 3000- serie (grote gevoeligheid). Een luidspreker uit de Philips standaardserie heeft een relatief lage resonantiefrequentie en een gelijkmatig verlopende frequentie-karakteristiek, terwijl zeer goede hoge- tonenweergave kan worden verkregen.

* o o. •d z C7 c O U TJ E M s Q. o £ - 2 ü ï O c- c 5- I n c l! a* .2 o 'i 2 D -o o n O 12 IJ -g O O C SO x J Ü 2 £ ij 3 z2 2Z ui £ ZE H- 1 WJtt % ohm mm hertz hertz ganss maxwell AD 1300 Z 2 1.6 3 72 ca 275 7.000 6.800 9.500 ( 6.25 AD 1400 Z 3 2 3 96 ca. 200 6.000 6.800 9.500 f 7.— AD 2200 Z 1 1.4') 3 60 ca. 350 11.000 6.500 12 100 f 8.50 AD 2218 Z 0.3 1.6') 3 43 ca. 350 4.500 5.800 6.000 f 8.50 AD 2300 2 2 3 72 ca. 230 20.000 8.500 15.800 f 7.75 | PHILIPS AD 2300 CZ 2 2.5 150 72 ca 275 6.500 8.500 15.800 f 8.75 AD 2500 3 1.8 3 105 ca. 130 15.000 8.500 15.800 f 7.25 AD 2700 32 5 141 ca. 90 15.000 8.500 15.800 f 8.50 AD 2700 M 3 2 5 141 ca. 85 19.000 8.500 15.800 f 8.50 AD 2800 6 3 5 179 ca. 75 12.000 8.500 15.800 f 9,50 AD 2800 M 6 3 5 179 ca. 72 18.000 8.500 15.800 f 9.50 AD 3500 3 4 5 105 ca. 130 16.000 11.000 26.200 f 11.— Vraag nadere AD 3500 M 3 4 5 105 ca. 130 20.000 11.000 26.200 f 11.— AD 3500 AM 32.5 800 105 ca. 124 20 000 11.000 26 200 r 13.— inlichtingen over Philips AD 3500 BM 3 2.5 400 105 ca 124 20.000 11 000 26.200 r 13.— Luidsprekers en AD 3700 3 6 5 141 ca. 90 15.000 11.000 26.200 (12.— AD 3700 M 3 6 5 141 ca 85 18.000 11 000 26.200 (12.— uitgangs- AD 3700 AM 3 6 800 141 ca. 85 18.000 11.000 26.200 ( 14.— transformatoren AD 3800 6 6 5 179 ca. 75 12.000 11.000 26.200 f 13.— AÜ 3800 M 6 6 5 179 ca. 75 18.000 11.000 26 200 (13.— bij Philips AD 3800 AM 6 6 800 179 ca. 75 18.000 11.000 26.200 f 15.— Nederland n.v. Afd. Publiciteit De aanduiding M in hec typenummer betekent dat de luidspreker is voor Eindhoven zien van een dubbele conus. ‘) Rendement gemeten bij 600 Hz. AUGUSTUS 1961

UITGAVE : UITGEVERSMIJ. WIMAR N.Y. VELSERSTRAAT 2 HAARLEM lit Alt itammfc/i Tel. 60052 Postbus M Giro 57.41.37 Bank : REDACTIONELE EMISSIES: Electriciteit direct uit gas 463 Ned. Credit Bank N.V. Haarlem Technieuws ...... 464 Postgiro 33 27 57 De Heathkit buisvoltmeter model IM-10 .465 De transistor geschakeld als relais - door J. A. Geerts ...... 469 Jaarabonnement ƒ8.50 De ,.NEONVOX" op Montaflex - door Wim Bleyie ...... 471 Scholen en bedrijven kunnen eer Nieuwe transistors - silicium vermogens en Mesa transistors ...... 473 COLLECTIEF ABONNEMENT afsluiten IN FLIP-FLOP: tegen een sterk gereduceerd tarief Neon multivibrator en oscillator ...... 475 Voor België : 2 meter zender met transistors - door J. H. Jansen PA0QH 477 Jaarabonnement B.fr. 150.— Wat is de juiste instelling van een transistor ? - J. H. Jansen ... 478 Losse nummers B fr. 20.— Microgolftechniek - deel IV - door ing. Boertjes ...... 480 Overig buitenland, ƒ II— per jaar. i Luchtposttaricven op aanvraag. JUNIOR ELECTRONICA: Electronische rekenmachines ...... '•...... 483 Do in Radio Electronica opgenomen Een koolmicrofoon doet het ook zonder batterij - Wim van Bussel 485 schema's en bouwbeschrijvingen zijn uit sluitend bestemd voor huishoudelijk en IN PI-BIJLAGE : ! experimenteel gebruik. — (octrooiwet) De berekening van gedrukte zelfinducties ...... 486 HOOFDREDACTIE : Meetversterker voor kathodestraaloscilloscoop ...... 488 W. VAN DER HORST — HAARLEM Het meten van de capaciteit van een condensator met een BVM ...... 491 Handel en Industrie ...... 492 Verkrijgbaar bij stations-kiosken, boek -RE- ,GRAM ...... 496 en radiohandelaren. De stem van majoor Gagarin - door J. Evers ...... 498 GOSSEN-f ï EEN HANDIG DRAAGBAAR MEETINSTRUMENT VOOR:

Wisselspanning: 30 V - 300 V - 600 V stroomver bruik 5 mA, Rl = 200 Ohm/Volt Aanwijsnauwkeurigheid ± 2,5 % tussen 30-10.000 Hz.

Wisselstroom: 1,2 A spanningsafval ca. 15 mV 6 A spanningsafval ca. 35 mV 12 A spanningsafval ca. 70 mV Aanwijsnauwkeurigheid ± 2,5% tussen 40-100 Hz.

Weerstandsmeting: ingebouwde 1,5 V batterij 500 Ohm - 5000 Ohm - 50.000 Ohm l Capaciteitsmeting: meetbereik 150 uF

Uitvoering: Kunststofhuis Afm. 88 x 140 x 44 mm Schaal voor wisselspanning en ! wisselstroom: 55 mm I Ohmschaal: 53 mm; uF: 41 mm Gewicht: 0,4 kg ■IIÏIIHU'lll|^IIMwiliHHll« elektrotechnische afdeling postbus SW4 telefoon 793222 AMSTERDAM-Z

455 1 B-2A MEETBRUG (R-L-C) is altijd direct te gebruiken als gevolg van toepassing van buizen met directe verhitting. Geen interne warmteontwik keling. Ingebouwde 1000 C/s-oscillator. Men kan eveneens andere bronnen en een externe detector gebruiken. Bereiken.- R: 0.1 Ohm tot 10 Megohm C: 10 pF tot 100juF L: 10 /rH tot 100 H D: 0.002 tot 1 Q: 0.1 tot 1000 Uitvoering: Precisie-weerstanden en condensatoren van —/ + Vz °lo. Globale nauwkeurigheid (hoofdzakelijk afhankelijk van de aan de bedrading en de nonius afregeling bestede aan dacht): R: —/+ 3% C: _/+ 3% L: —■/+ 10% D = CR : —/+ 20% Q = L/R : —/+ 20% Netspanning: 110 Volt, 50/60 C/s.

QM-1 Q-METER > Injektie in de te meten kring aan de voet via een speciale condensator (systeem Hazeltine). Frekwentiebereik: 150 kC/s tot 18 MC/s in 4 bereiken. IJkcondensator, bereik: 40-450 pF met nonius —/+ 3 pF. Mogelijkheid om bij metingen zelf 1 /

GD-1 B FREQUENTIEMETER EN ABSORBTIEMETER (GRID DIP) Bereik van 2 tot 250 MC/s met de 5 bijgeleverde spoelen. Kan zowel als oscillator of als golfmeter werken. In dit laatste geval staat de triode als diode. Nauwkeurigheid van de ijking —■/+ 5%. Kan met grotere nauwkeurigheid wor den ingesteld met behulp van de bij het geheel bijgelever de blanco-schaal. Netspanning: 110 Volt, 50/60 C/s

341-A Serie spoelen voor de GD-1B. Vergroot de bestreken band van de GD-1 B van 350 kC/s tot 2 MC/s in 2 bereiken. Krommen worden bijgeleverd.

Ut Vraag om onze speciale fteüeriancso catalogus en prijslijst. DELTA PUBL1CTTE

456 i

< TC-3 BUIZENTESTER Voor de volgende metingen: onderbreking in de gloeidraden; defecte of kortgesi~ien delen; electronenenemissie; verliezen. Buisvoeten: 4-5-6 en 7 pens Amerikaanse voe ten; octal; loctal;noval, 7 pens miniatuur en 7 pens sub- miniatuur voeten. Montage van een andere voet is mo gelijk, naar keuze van de gebruiker. Een geperfectioneerd paneel met verlichting geeft direct de verwijssleutel voor de gegeven buis. De verschillende systemen der buizen worden afzonderlijk getest. De draaispoelmeter (0-1 mA geeft de inducatie ,,goed" of „slecht" op een onderver deelde schaal. Spanning der gloeidraden: 0.3, 1.4, 2, 2.35, 2.5, 3.14, 4.2, 4.7, 5, 6.3. 7.5, 9.45, 12.6, 19.6, 25, 32, 50, 70 en 110 Volt. Netspanning: 110 Volt, 50/60 Os. TT-1 BUIZENTESTER, STIJLHEIDSMETER Nieuw instrument met hoge prestaties en grote nauw keurigheid. Eigenschappen. Anodespanningen van 26, 90, 135 en 225 Volt en variabel tussen 80 en 200 Volt. Wisselspanningen: 20, 45 en 177 Volt. Negatieve voorspanningen: 0 tot 5 V. negatief en 0 tot 20 V. negatief. Signaalspanningen: 2, 1, 0.5, 0.25 Volt bij 5000 Os. Gloeidraadspanningen: 0.65, 1.1, 1.5. 2, 2.5, 3.3, 5, 6.3, 7.5, 10, 13, 20, 27.5, 35, 47, 70 en 115 Volt. Stromen: 300, 450 en 600 mA. Stijlheidsmeting: 0 tot 24.000 micromhos. Emissietesting van gelijkrichters en dioden. Roosterlekstroom: gevoeligheid 0.25 juA. Controle van de buiskarakteristiek en het geleidingsvermogen der Thyra- tron. Bevat tabel, die de buiseigenschappen aangeeft. Netspanning: 110 Volt, 50/60 C/s. CC-1 INSTRUMENTEN TER CONTROLE VAN KATHODE- STRAALBUIZEN Zeer geschikt voor het dynamisch testen van T.V.-kathode- straalbuizen met magnetische afbuiging. Uitgevoerd in een klein draagbaar kastje. Maakt het mogelijk de buizen in de normale werkcondities I te plaatsen. Test de gelijkspanningen, lekstromen en het emitterend vermogen. Levert de nodige hoogspanning voor v het verkrijgen van een oplichting als de buis in goede . staat is. Netspanning: 110 Volt, 50/60 Os 355 Verlengkabel om de kathodestraalbuis van het T.V.-appa raat met de buizentesters TC-3 of TT-1 te verbinden. Kabel van 1.30 m. met 12 T.V.-aansluitingsmogelijkheden en 8 pens-plug.

uraan om oazi apicialo Nederlandse catalogus en prilsiiui DELTA PUBLICITE

457 De AFDELING GROOTHANDEL van de TECHNISCHE INDUSTRIE ROBOT levert tegen concurrerende prijzen

T.V. afspan-materiaal en de bekende

T.V.-antennes ROBOT superspoelen

TUUT^BTOIN

Enige speciaal / aanbiedingen Fonkelnieuwe Siemens „KAMM RELAIS" 1 X schakelen 25 Q (± 1% V.) ƒ4.20 2 X wissel ± 400 Q ƒ 4.75 4 X wissel ± 300 Q ƒ 6.25 Potkernen met busjes 36/18 ferriet Opgedampte (voor crossover of omvormer) _____ ƒ2.95 Flitselco 280 ^f/500 V...... ƒ4.50 Koolweerstanden 3-Bandenspoelstel KM.L.-gclf mei 4 toetsen Type Rsx (en schema) ...... ƒ 3.98 Enige ELCO's: o.a. 3X50 ^af/350 V...... ƒ1.95 axiale draadeinden 100 + 50/350 V...... ƒ1.55 kleine afmetingen 100/350 V. koker ...... ƒ1.15 internationale POTMETERS: Preh en Ruwido 1,3 M + tap ƒ0,75 2X1 M ... ƒ 0.90 0,5 M ƒ 0.98 ringkleurcode TRANSISTORS: Reclame-aanbieding. ruisarm GFT 21/6 (± OC71) ƒ 2.25 (max.3#iV/Ven1 MV/V) GFT 44/6 (± OC44) ƒ 3.25 leverbaar met GFT 20 (± OC70) ƒ2.40 toleranties van ± 10°/q, GFT 32/8 (± OC72) ƒ3.50 ± 5°/o en ± 2% GFT 45 (± OC45) ƒ2.95 TF 80 ( OC16) ƒ 3.75 TF 77 ( OC74) ƒ 2.70 ELDORADO VOOR DE RADIOAMATEUR ! I FIRMA K. S. DJ IE PRINSEGRACHT 34 'S-GRAVENHAGE TELEFOON 110 758 GIRO 28 30 62 POSTBUS 19 • AMSTELVEEN * TEL. (02964) 6222

De transformator met het eeuwige leven I) LU X O R ” gevestigd sedert 1935 VIDDELEER TOONREGELSPOELEN VEILIGHEID Beide spoelen in één rond huisje voor LOOPLAMP ééngatsmontage ...... f 24.50 LAAGSPANNING kwaiiteits Gewikkeld volgens de laatste gegevens van de VERHUIS (SPAAR) heer Viddeleer. Door toepassing ven de ferroxcube HOOGSPANNING TRANSFORMATOREN en poederijzer kernen wordt een gelijkmatig ver Met I Jaar garantie SCHEIDING Ooi' vacuum geïmpregneerd lopende frequentiekarakteristiek verkregen. 0RIEFAZ5N Vraagt uw handelaar ook de HERCULES transforma Klein electro-motoren, raam- en tafel-ventllateren toren on smoorspoel voor de Viddeleerversterker. APPARATENFABRIEK „ L U X O K ”

‘ Kerte Peeflsan 23 HAARLEM — Tel. 02500-12305 HERGULES-RADIO HILVERSUM

■ 4SI l I

EEN NIEUWE GROTE TROEF van

Sennheiser electronic

ND 421

SUPERCARDIOIDE MICROFOON ULTRA RICHTINGSGEVOELIG BEREIK: 30—17.000 Hz STUDIO KWALITEIT FRAAIE VORMGEVING

ONMISBAAR voor de STUDIO MD 421/2 f 169.- BETAALBAAR voor de AMATEUR incl. ©tui en Tuch©l

Het complete Sennheiser programma ook dit jaar op de Firato, stand-nr. 60

Importeur: N.V. KINOTECHNIEK- Prinsengracht 530 Amsterdam-C.-Tel. 020-67447

Ga mee vooruit met de elektronische wetenschap

OOK VOOR U STAAT 3 EEN BETERE POSITIE TRANSISTOR Nü: radio, televisie, radar. Straks: H Hf U I ruimte - exploratie en ruimtevaart. II wr f" Hl I ONTVANGERS Ja, de toekomstkansen in uw vak zijn B vrijwel onbeperkt. Benut ze! Ga studeren. Maar volg de UNOFLEX — DUOFLEX — TRIOFLEX zekere weg. Een voltooide PBNA-studie geldt voor alle met 1, 2 en 3 transistors onderdelen van uw Yak als een belangrijke voorsprong! Bestelnummer W21 f 1.95 PBNA organiseert cursussen die opleiden voor de verschil lende examens van N.R.G., V.E.V. en PBNA (middelb. radiotechnicus). Speciale cursussen Elektronica, Radar- techniek en Televisie. In de engelse taal: ENGINEERING TECHNOLOGY IN: Communications, aeronautics, servo- mechanisms, computers, automation. ECceLlent GOEDKOPE HIFI-VERSTERKER - van 20—20.000 Hz een 10-watts-balansversterker met 2 X ECL82 D/r. Rotshuizen en Wind PBNA Bestelnummer W22 f 2.25 Verkrijgbaar bij: Erkend door het bedrijfsleven; erkend door I.S.O. Vraag gratis de uitgebreide studiegids aan het UITGEVERSMIJ WIMAR N.V. Koninklijk Technicum PBNA, Velperbuitensingel POSTBUS 14 - HAARLEM - TEL. 60052 272, Arnhem. Met vermelding van gewenste stu GIRO 59 41 37 ★ dierichting.

459 i l\ITIil\P OSSENMARKT 30 - WEESP - TEL 0 2940 2808 r

1= Hifi-versterkers 3-300 watt I= ■ i Stereo-versterkers

i Zellaton en Lansing Luidsprekers

Pickering pickups ★

EIECTRONISCHE Transformatoren enz. APPARATEN OP ELK GEBIED

MONTAFLEX... een montaflex... een begrip, een welluidende klank in vele laboratoria experiment, waar proefopstellingen snel en efficiënt moeten worden een samengesteld. In het montaflex-systeem zijn alle me chanische bewerkingen fa oscillator... brieksmatig uitgevoerd. Uw werk blijft beperkt tot het strikt electronische in een groot of klein experiment

N.V. GULLY - LOOSDRECHT NIEUW! Di» volledig getransistoriseerde frequentie- en tijdmeet- EDISWAN BUIZEN apparaat type TSA 3336 is de volgende stap naar een (Europese types) moderne instrumentatie.

«SS», ff

't r ii ___!| sm rmi rm A/l S •• o f-t * | '

■j. -i

sf De DRIEMAAL-3-ZES munt uit door moderne vorm- aeying en volledige aanpassing aan het gebruik. Alle faciliteiten van het vorige type TSA 1136 zijn er in verwerkt; bovendien konden - door toepassing van nieuwe fabricagemethoden - de mogelijkheden verder uitgebreid worden. INTECHMIJ N.V. DRIEMAAL-3-ZES. Nieuwe Parklaan 9. ’s Gravenhage. Tel. 070 - 51 41 31 • frequentiemeting tot 1 MHz. NIEUW! • multiperiode meting, instelbaar over 1 tot 107 voor de radiohandel Fa Joh. C. van Rutten perioden. Maastricht - Pres. Rooseveltlaan 132 C Tel. 0 44 00-2 62 04 • ingangsgevocligheid 0,5 V - 250 V, effectief. NIEUW! • thermostaat gecontroleerde kristaltemperatuur. • periode meting tot 1 MHz • inwendige controle mogelijkheid. NIEUW! • aflezing in 6 cijfers, m.b.v. nieuw type lichtende cijferwisseltableaux. • meettijden 0,1, 1,0 en 10 seconden. • telling van willekeurige pulsen met poortbesturing. NIEUW! • standaard frequentie uitgang met 8 frequenties van 0,1 Hz t/m 1 MHz. • automatische nulstelling. NIEUW! • tijdmeeteenheden 1 microseconde - 10 sec. NIEUW! e licht, compact, gemakkelijk draagbaar en toch robuust. • voeding uit 200/250 V 50 Hz. of 12 V gelijkspanning (omschakelbaar).

1 I I ------/ ; Bemokkclijk

$: M v ;• f. ®**?«s.-$£S§ï:5S Semid.

& cumul at Orajiê

VOLLEDIGE DOCUMENTATIE WORDT U OP AANVRAAG GAARNE TOEGEZONDEN DOOR:

HELMSTRAAT 3 DEN HAAG (SCHEVEN IN GEN) De batterijen met de TEL. 070-559400 langere levensduur BEZOEKT ONZE STAND 253 — Fl RATO '61 g sz

Nieuws rond de geluidsband

leen met éénsporige opnamen, want door het knippen zou een eventueel tweede spoor letterlijk mee-verknipt wor den! Maar dikwijls laten deze geluiden-knutselaars zich ontmoedigen, doordat bij élke band-las een tik hoorbaar is. Aan het geluidsband kan het niet liggen, want zij ge bruiken het beste van het beste: SCOTCH geluidsband! Maar ze vergeten één ding: de scharen, die in de handel zijn, zijn meestal magnetisch. En dat magnetische veldje verstoort de magnetisch vastgelegde geluiden en geeft die beruchte tik! Voor geluidsmontage gebruiken we uitsluitend Snelheidsmaniak een (aluminium) anti-magnetische schaar én dat prachtige Het is beVend, dat radiostations vrijwel uitsluitend op materiaal, dat ook de vakman in verrukking brengt: geluidsband vastgelegde programma's uitzenden. Daar SCOTCH geluidsband! merkt niemand iets van. Maar onlangs gebeurde er toch een ongelukje. In een klaargemaakt programma was een Brood|voor Muziek ruimte opengehouden, waarin een kort interview gelast Als u radio-programma's of grammofoonplaten op geluids moest worden. Maar de mijnheer, die geïnterviewd moest band wilt overnemen, dient u er wel voor te waken, dat worden, was nog met vacantie en u daarmee geen inbreuk maakt op de rechten van auteurs, zou pas op de dag van uitzending uitgeveis of grammofoonplaten-producenten. Tenslotte ma terugkomen. Bij zijn thuiskomst ken al deze mensen die aardige liedjes of die mooie mu werd hij opgewacht door de sa ziek niet voor de pret, maar om er hun brood mee te ver mensteller van het programma, die dienen. En u komt aan dat brood, als u b.v. op band ge- het vraaggesprek met een draag copieerde muziek in het openbaar — d.w.z. voor meer dan bare bandrecorder opnam. Het in 20 personen — ten gehore brengt! terview kwam er mooi op, maar door de haast, waarmee gewerkt

werd, zag men één ding over het hoofd: de bandrecorders Geluid om te lachen in de studio hebben een snelheid van 38 cm/sec., terwijl Onze oude vriend Raasveld heeft ons vorige week een kostelijke avond bezorgd. Hij had namelijk een aantal de draagbare bandrecorder op 9J4 cm/sec. had opgenomen! filmpjes klaar van zijn vacantie (héél mooi, heel interes De uitzending verliep mooi, totdat .... het tussengeplak- sant, heel doodgewoon!) en daar tussendoor draaide hij te interview kwam. Doordat het viermaal zo snel werd weergegeven als het was opgenomen, klonken de vragen een — ook zelfgemaakt — fanta en antwoorden alsof er een microfoon in een eendenkooi sietje. Het sloeg nergens op; het waren zo maar wat fragmenten, wat had gehangen. Toen men besefte wat er aan de hand was, losse shots. Maar we hebben ge was de uitzending natuurlijk al voorbij. En niemand had bulkt van het lachen. Want Raas verstaan, wat die mijnheer na zijn vacantie zo nodig had veld had bij elke opname — expres moeten vertellen .... — volkomen verkeerde muziek ge Kniptikstoring monteerd. B.v. bij een stukje auto race in Zandvoort, liet hij Conny De échte geluidsjager is niet tevreden met alleen maar Stuart zingen „Ik ben zo moe”; bij .20 seconden opeenge opnemen en weergeven van klanken, met het vólspelen t van zijn geluidsbanden; hij vindt het mooiste van zijn hobby pakte mensenmassa in een. warenhuis vroeg Jacques Brei: het spélen met geluid. Hij wil monteren! Hij knipt een „Laat me niet alleen"; op wonderbaarlijke manier had hij lelijk gedeelte uit een opname en plakt de eindjes weer een marktkoopman synchroon met de stem van Maria Callas zorgvuldig aan elkaar. Hij neemt laten zingen; een heerlijk meeslepend walsmuziekje bege b.v. van de radio een causerie over en gaat dan in zijn band knippen leidde twee flink timmerende en transpirerende boksers... en plakken, totdat de radio-heer iets Kortom, het was een verademing, die ons het spelen met totaal anders zegt (althans op de beeld en geluid met andere ogen deed zien. En wat ons geluidsband!). Sommigen kunnen vooral trof, was de voortreffelijke kwaliteit van dat humo zelfs stukjes uit woorden knippen, waaruit geheel andere woorden ge ristische geluid. Maar dét begreep u natuurlijk al: hij ge plakt' worden. Natuurlijk kan dit al- bruikt (altijd) SCOTCH geluidsband......

rjTJ- «EG TPAoEMApk Geluidsband Scotch perfecte weergave ! BRAND

462 ^ddctlondk Izirmtie#

AUGUSTUS 1961

toegevoerd. Eén van de eerste brand- ! rmn n Tr stof-elementen die beproefd werd, bestond uit een holle plastic schijf, i ongeveer 10 mm dik en een diameter L LU U HET van 8 cm. In de schijf bevinden zich BRANDSTOF 2 kamers, gescheiden door een speci? aal plastic membraam. Aan beide zij direct uit gas ELEMENT den van het membraam zijn electrodes eangebracht (zie figuur 1).

In de grote laboratoria houdt men de automobiel- de luchtvaart-, de olie- Aan de ene kamer wordt zuurstof zich op het ogenblik intensief bezig en de chemische ir.dustiie wedijveren loegevcegd; aan de andere waterstof. met de ontwikkeling van de brand om zo snel mcgelijk met praktische Aan de ene electrcde ioniseren de stofcel. een element, dat gas direct toepassingen van de nieuwe vinding waterstofmoleculen tot waterstof ionen, omzet in electriciteit met een vrij op de markt te komen ? waarbij electronen vrijkomen . groot rendement, n.l. 80 %. Voor alle Het brandstofelement werkt volgens De electronen geven in de uitwendi takken van de industrie is deze ont hetzelfde electro-chemische principe ge keten een electronenstroom. De wikkeling van zeer grote betekenis. als de gewone zakbatterij. Echter hier positieve waterstofionen diffunderen Als de nieuwe ontwikkeling een gun wordt continu brandstof aan de cel door het membraam naar de andere stig verloop heeft, zodat op den duur sprake kan zijn van practische loe- passing. dan zullen de verbrandings motoren, stoommachines en stoomtur bines gaan verdwijnen, Niet alleen een gunstiger rendement, maar ook de toepassing van electromotoren voor de aandrijving is hier doorslaggevend Nemen we het voorbeeld van een au- tomcbielmotor; het rendement van de ze motor is beslist slecht te noemen: 25—30 %■ Het vei mogen en rende ment is hier bovendien sterk afhan kelijk van het toerental van de motor. Bij een laag toerental is het vermogen gering, vandaar de aanwezigheid van de versnellingsbak of andere trans- missie-systemen. i Andere voordelen van een electromo- tor t.o.v. de verbrandingsmotor met zuigers, is het geringer aantal bewe * gende delen, dus minder slijtage, on derhoud en warmte-ontwikkeling. Verder kunnen we in een auto, die zich electrisch voortbeweegt, electrische remmen en zelfs voor- en achterwiel- aandrijving met weinig moeite toe passen. Storingen opzoeken in elec trische auto's doen we met een voltmeter. Is het begrijpelijk, dat industriën als

Proefopstelling in het laboratorium electrode, waar ze zich met de zuur WATERSTOF omzetting vereist is. Bij de brandstof stof en de electronen uit de inwendi ZUURSTOF cellen met waterstof en zuurstof, die ge kelen weer verbinden en water de laatste tijd ontwikkeld zijn, wordt vormen. — als electrolyt water toegepast. Het wa ; Het brandstof-element wekt dus elec- I ter vervangt de plastic membraam uit triciteit op door een chemische reactie. / de oorspronkelijke ontwikkeling. Daar I"' / water bij zeer hoge temperaturen In deze cel produceren zuurstof en M / waterstof een electrische stroom met wegkookt, wordt in de brandstofcel als bij-product: water. i ----- MEMBRAAN voor benzine een electrolyt toegepast, =—ELECTROOES dat niet verdampt. Stroomdichtheden bij deze cel van 30 1 GASRUIMTEN In deze cellen wordt de benzine door mA per vierkante cm zijn hier al mo I gelijk gebleken. De EMK per cel be de hoge lemperatuur waarschijnlijk draagt 1 volt. Men heeft al een ren gekraakt tot walerstof en koolmonox- P yde. Waterstof en zuurstof reageren, dement van 60 % kunnen bereiken. i waarbij dan electrische energie vrij Hoewel waterstof- zuurstofcellen met /// succes zijn ontwikkeld, hebben zij 2 komt. / grote nadelen: waterstof is zeer kost 7 Figuur 1: z SS z Zoais uit het begin van dit artikel is baar en neemt als brandstof veel brandstof z gebleken, is er geen levendige fanta ruimte in. Waterstof, samengedrukt tot z z element M sie voor nodig om mogelijke toepas 150 atmosfeer, bevat minder dan een z [Z «Ml singen voor brandstofcellen te geven. tiende van de energie dan dezelfde OPENINGEN (NORMAAL GESLOTEN) We hebben het voorbeeld van een volume benzine onder normale con B 2527 auto gegeven, omdat dit voorbeeld dities. het meest tot de lezer spreekt. Er zijn Brandstofelementen moeten met goed er veel meer. Zodra meer technische kope brandstof kunnen werken, bijv. Het ontlenen van electrische energie details over de nieuwe vinding be met lichtgas of benzine, anders heeft aan gas en benzine is nogal moeilijk kend worden, komen we uiteraard op . het geen zin. door de hoge temperatuur, die bij de het onderwerp terug.

het er in Oostenrijk 179.599; in Zwe naast haar rekencentra in Frankfort en den bedroeg dit aantal eind december Keulen er verder een in Hamburg te ruim 1 miljoen; in Oost-Duitsland eind stichten. Ook de Nederlandse fabriek december ook ruim 1 miljoen; in Po van computers Electrologica ziet in I len ongeveer 400.000 en in Tsjecho- West-Duitsland een groot afzetgebied. Slowakije 900.000. In Finland, waar De vertegenwoordiging van Electrolo -RE- DE FINSE OMROEP is van plan men dit jaar met een tweede tv-pro- gica is gevestigd in Dusseldorp. nog dit jaar met een tweede gramma hoopt te starten, zijn er 90.000 televisieprogramma te starten. Het is bezitters geregistreerd. In Denemar -RE- AAN DE GRENS van Noorwe interessant op te merken, dat Finland, ken heeft men begin '61 562.240 t.v.- gen wil de Sowjet Unie t.z.t. qua inwoneraantal een veel kleiner bezitters geregistreerd. In Nederland, een krachtige televisiezender oprich land is dan Nederland. waar een tweede programma lang op ten. Met welke bedoelingen is ons niet zich laat wachten, werden in 1960 niet helemaal duidelijk. -RE- IN EGYPTE wordt een zeer mir.der'dan 400.000 t.v.-toestellen ver groot stadion met 160.000 kocht. In Ierland wil „Radio Eirian" plaatsen gebouwd. Telefunken levert begin november met de eerste t.v.- -RE~ ER WORDT MOMENTEEL in ons voor dit gigantische bouwwerk de ge uitzendingen beginnen. Nog enige ge land een proef genomen, waar luidsinstallatie, die een nuttig vermo gevens over ons land: geregistreerd: bij antwoorden van vragen voor psy gen heeft van 3 kW. In het stadion radiotoestellen 2.645.077; t.v.-toestel chologische interesse-tests door kinde zijn perscabines van waaruit gelijk len 801.448, draadomroepaansluitin- ren op marksensing wordt ingevuld. tijdig 23 reportages kunnen worden gen: 480.713. De eerste proeven zijn tot op heden gegeven. zeer bevredigend verlopen. Bij mark sensing ponst men in een informatie- -RE- AMROH GAAT in het noord kaart geen gat, maar geeft men met -RE- HET TUNNELEFFECT schijnt, vol oosten van ons land in de pro een grafiet potlood in een bepaald gens de nieuwste onderzoekin vincie Friesland een fabriek van elec vakje een str®ep. Door electronische gen door General Electric, niet alleen tronische apparaten stichten. De fa apparatuur kan dit grafietstreepje op te treden bij halfgeleiders (Esaki briek zal worden gebouwd in Kollum worden gelezen. Bij I.B.M. gegevens cicde), maar ook bij twee metalen met aan de weg van Groningen naar verwerkend machines wordt marksen een uiterst dun isolatielaagje. Het ef Leeuwarden. De fabriek zal voorlopig sing toegepast. fect is o.a. waargenomen tussen alu starten met 50 werknemers. minium en grafiet in een temperatuur- cebied waar supergeleiding optreedt, -RE- GADOLINIUM-SELENIDE is een dus in de buurt van het absolute nul -RE- IN WEST-DUITSLAND zijn op halfgeleider met zeer interes punt. het ogenblik 100 electronische sante eigenschappen. Volgens berich gegevens verwerkende machines (elec ten uit Amerika moet dit materiaal -RE- OP 31 DECEMBER van het vorig tronische rekenmachines) in gebruik. zeer geschikt zijn voor infra-rood jaar waren er in Zwitserland Het bedrijfsleven schat er binnenkort detectors, voor thermo-elementen voor 128.970 houders van t.v.-ontvangers 800 tot 1000 stuks nodig te hebben. transistoren, die tegen zeer hoge tem geregistreerd; op 1 december waren Voor Remington was dit de reden, peraturen bestand zijn.

464 Mcdel De IM-10

HEA TH KIT Buisvoltmeter

SPECIFICATIES: Een buisvoltmeter is een instrument, die bij de huidige onlwikkeling van Gelijkspanningsvoltmeter: Frequentiebereik: ca. 1 dB 25 Hz de electronica, noch in de service- 7 bereiken: 0—1.5, 5, 15, 50, 150, tot 1 Mhz (inwendige weerstand 500, 1500 volt volle uitslag. stuurgenerator 600 Q). werkplaats noch in een amateurshack Met extra probe tot 30.000 volt. Nauwkeurigheid: ca 5% van volle mag ontbreken. Ingangsweerstand: 11 MQ (1 MQ uitslag. in probe) voor alle bereiken. 1100 We kunnen dan ook wel zeggen, dat Ohmmeter: MQ met extra probe. 7 bereiken: schaal met 10 Q in iedere service-technicus en iedere Nauwkeurigheid: ca 3% van volle het midden X1,X 10, X100, X1000, radio-amateur, die veel uren van zijn uitslag. X10k, XlOOk, X1M. vrije tijd met zijn hobby zoet brengt, Wisselspanningsvoltmeter: Nauwkeurige weerstandsmetingen een buisvoltmeter meet hebben. 7 bereiken: 0—1,5, 5- 15, 50, 150, tussen 0.1 Q en 1000 MQ met de 500, 1500 volt eff volle uitslag. in de schakeling aanwezige bat Meestal is het instrument van eigen Ingangsweerstand en capaciteit: terij. fabrikaat en nagebouwd uit een of 320 kQ geshunt door 30 pf. Opgenomen vermogen: 10 watt. ander vak tijdschrift. Het is een amateurinstrument en kan van een zeer goede kwaliteit zijn. . 3 in dit artikel bespreken, is een een heel eenvoudige bediening heeft. Dikwijls is echter de schakeling sa juweel van een instrument. Technici van Heathkit hebben het we mengesteld uit onderdelen, die men ten te bereiken, dat niettegenstaande De schakeling is ondergebracht in een hier of daar tegen een lage prijs fraaie metaalgrijs gespoten kast en is de vele mogelijkheden, slechts twee op de kop heeft weten te tikken. uitgerust met een grote draaispoel- keuzeschakelaars voor de instellingen nodig zijn. Bij gelijkspanningsmetin- Dit is het instrument aan te zien; we meter, die een duidelijke schaal heeft. gen met de probe heeft de meter krijgen beslist niet de indruk, dat we Het instrument is van alle mogelijke een ingangsweerstand van 11 MQ. met een professioneel instrument ~te faciliteiten voorzien, terwijl het toch doen hebben. Dit betekent dus, dat van vrijwel iedere schakeling spanningen met een Er zijn verschillende fabrikanten, die + de amateur en vakman terzijde staan zeer grote nauwkeurigheid , kunnen bij ‘de bouw van hun noodzakelijke worden gemeten. instrumenten. Deze fabrikanten brén Bij de wisselspanningsmetingen 'is gen bouwdozen op de markt, waar het frequentiebereik opvallend. door het mogelijk wordt een meetin Bij metingen aan laagimpedante scha strument te b'ouwe.i met een profes kelingen worden frequenties tussen 25 sioneel aanzien. Hz en 1MHz nog met een nauwkeu Een fabrikant, die deze bouwdozen op righeid van 1 dB gegeven. de markt brengt is o.a. Heathkit. In het instrument worden buizen toe Heathkit brengt reeds jaren bouwdo gepast om een zeer grote gevoelig zen op de markt en weet dcor de er heid te verkrijgen. Rk varing. echt iets te brengen waarop dó Precisie-weerstanden in de verscfaHr bezitter van het instrument'trots fs'. T_ lende spanningsdelers waarborgen een De. buisvoltmeter van Heathkit, diö „long tailed pair" hoge graad van nauwkeurigheid.

465 » u Uu Hu HM WWV WWV -VMV VWA o sa IrïöI gn)

: E3 V 2 I '2 AU 7 [STgl iJ M •wwv (2> >Ëffi =?L ?S 10 M ✓ «a-rw / — fRÏ3l jRÏ4l Ipïg WALfcn EO 047uro _i_ • • .«°ov T- ^ • to * lir 4V ’1 A 7AON «lA/rn .wto I '1’ * t 2> O /* .• : O ,b *».»• »i O O *«!&*- oc* foimo», O O o o o o o o • r cnmj AosmoN

AIO AC - OHM* TtST L CAO * %k«’ K 1 ,0R t0lv D ------HWWVrVWW—V/WW- UrJr eso; 1.K7W :: ■ LACK E32|,0° 1 TC»T LlAD COMMON Ban C C ELS / » EiSf »0-70VOlfS BAfWI f°c'c“Y-c BOSlTfVC ».oi —l2o X» , «O =)1^ ^ i $ O, 20 ar * * 1S0O Pi •*' EDf KUH ■v-nl Ö&». I-AAAAAAÜiiiAAAAAjC ACO MOTO . >7 / rYYvrrYYYYry au. jwitchï» vin»co r*ou acai (EZE: I / AANCC MTITTCH MAX. CC. 14 V PO». JCLCCTOA *AC* PO». ALL «CJUT0A1 IN 0HM1 X • 1000 M> 1.000 000 ® KaCWDItVU ADJUJT / (H3i 10 A ' ALL V0LTACC1 MCA JU* CO W1TM / VTVM. 1 I— 'flÉATHWT SERVICE BENCH VTVM I MODEL IM-10

BESCHRIJVING VAN DE meter op de schakeling is aangesloten. V1 een negatieve spanning aanleg SCHAKELING Ook kunnen we de buisschakeling op gen. In dat geval gaat V1 minder vatten als een brug van Weathstone stroom trekken, zodat over de weer De versterkerschakeling, die in de met in iedere tak een triode. (fig. 2). stand R1 een lagere spanning op treedt. .Heathkit buisvoltmeter wordt toege Normaal vertegenwoordigen de beide past, is in de electronica bekend on triodes ongeveer een gelijke inwen Het feit, dat V1 minder stroom trekt, der de naam „long tailed pair." dige weerstand en zal de brug in betekent, dat de kathode van V2 Kenmerken van dit type schakeling evenwicht zijn. meer negatief wordt en deze buis zijn de grote stabiliteit en de vrijwel Stel nu, dat we aan het rooster van meer open gaat, d.w.z. meer stroom lineaire versterking bij een juiste di- gaat trekken. mensionering. De inwendige weerstand van V1 is dus gestegen hetgeen op de meter, Terwille van de eenvoud hebben we R4 die de beide kathodes verbindt, de schakeling in fig. 1 nog eens weer ^ zichtbaar is. gegeven. In de .schakeling van Heathkit ziet het Het „long tailed pair" is op te vatten er allemaal ingewikkelder uit. ais een combinatie van een kathode- De meter is via een keuze schakelaar volger en een geaard-roosterschakeling. met de kathodes verbonden. Wat hier mede beoogd wordt, is duidelijk. Daardoor heeft de schakeling een hoge ingangsimpedantie en geeft zij span- Voor de verschillende meetmogelijk ningsversterking. De spanningsverster- heden; gelijkspanning, wisselspanning king wordt weliswaar in de buisvolt en ohmmeting, moeten er ijkmogelijk- meter niet ten volle benut, omdat een 1016-2 heden zijn. relatief lage belasting, een draaispoel- brugschakeling Verder is natuurlijk belangrijk de om* s

466

r • Bereik schak t?2M )------(22M 1 I22M » I22M I dek A w.,»- RB R9 R10 Ril ö ist0,1500 7 en 10 ij 500 .%12AU7JS, R3S R12 ■QmT 21 z Rl 31 B C4 5 k zSzk'- ~ ohms Cl inst e 47k 1600V Jutland ! • Dek B ^ ■ 8 o | © I—. 71 5\. * O • o o — ♦ stand 7 9. g*; V.0 0 °Dek A Dek A ° 0 \ ohms stand voorkant achterkant Meetsnoer - Qhms 1- rood n nut inst. -fïöT ohms stand 5 R17 io sR34 X143 5 R18 rv R35___ RJZA® ! R38 iaat ■f27k hr-fiÖk\VHÏ5k h W* ± Meetsnoer Algemeen zwart UlCB’T 1 R36 lAz I I 6AL5 1500 60-85V £ 50-70V Fig.3 JlSOO «go* neg. C£|^„ pos ® Schroevedr. instelling 9 12AU7 500 geel S R21 150V CO 6.3V~ •O !§■ 0.8 A rood 120V^ IQmA In de beide delen van fig. 3 zien we 2 de Amerikaanse en Europese teken R22 Tl wijze naast elkaar. Wij hebben in dit zwart zwart' geval beide tekenwijzen gegeven om 2 rs.ii. in de toekomst alleen nog de Ame U R23 iR3° _._l rikaanse in dergelijke gevallen te pu Keuze schak. Battery-ir □ek C bliceren. 1016-3 i' 250 mA

schakeling als we i.p.v. + DC, — DC Hoe kleiner deze weerstand, hoe la spanningen meten. Bij de Heathkif willen meten. ger de spanningsval er over en des B.V.M. bevindt zich een gelijkrichter We behoeven dan niet de klemmen te geringer de meteruitslag. aan de ingang van de schakeling in aan de 'ingang van de B.V.M. te ver de vorm van een dubbel diode ÓAL5. Om een duidelijke aflezing te krijgen wisselen, maar kunnen volstaan met Deze duodiode gaat dus eerst het bin heeft de Heathkit buisvoltmeter voor de selectieschakelaar om te zetten. nengekomen signaal gelijkrichten en de ohmmeting 7 bereiken. Aan de ingang van de buisschakeling verkregen gel i jkstroomcomponent bevinden zich enkele precisie-span- Bij het meten van wisselspanningen wordt via de selectieschakelaar naar ningsdelers voor de verschillende is er ergens een gelijkrichter in de de precisie spannigsdeler gevoerd meetbereiken. ijkschakeling noodzakelijk. die ook voor het meten van gelijk i Het principe van het gelijkspannings- Immers met een draaispoelmeter kun spanningen wordt gebruikt . meetbereik is wel bekend. We tak nen we zonder meer geen wissel De 6AL5 kan natuurlijk ook niet al te ken bij deze spaningsdeler lager af, hoge spanningen hebben vandaar dat naarmate op een hoger meetbereik voor de gelijkrichter voor de hoge wordt ingesteld. spanningen nog een spaningsdeler Bij ohmmetingen wordt in serie met aanwezig is. Het betreft hier de span- een spanningsdeler een 1.5 volts cel ningsbereiken 1500 en 500 volt. T O R2 1 geschakeld. I Voor de nulinstelling van de meter is I Door de spanningsdeler en de op te in de kathodeleidingen van V2 een (V) meten weerstand gaat, door de aan Rl l|l potentiometer van 10 kQ opgenomen. wezigheid van de 1,5 volt cel, een I In wezen stellen we met deze pot.- I stroom lopen. De meter wordt bij, deze meter de symmetrie van de schake meting parallel aan de te meten weer 1016-4 Fig.4 ling in en hierbij komt de wijzer van stand geschakeld. Meten van schermroosterspanning de meter op nul.

467 Zoals reeds genoemd, dient de meter AVC fïM V voor de verschillende meetmogelijk Naar mengbuis en heden gelijkspanning, wisselspanning M.F. versterker I en ohmmetïng geijkt te worden.

Dit gebeurt met drie regelweerstan- BVM den in het schema a^angeduid met R13, Q R14 en R15. Door de weerstanden in serie met de meter te vergroten, zal de meter minder sterk reageren. Door het gebruik van een gevceligo meter zijn slechts kleine stroomveran- Het meten van een Fig.5 deringen in de dubbeltriode voldoende regelspanning (AVC) om een volle uitslag te verkrijgen. 1016-5 De buizen doorlopen dan ook slechts een klein gedeelte van hun uitsturings- Wanneer men tot de aankoop van een gebied hetgeen de lineariteit van de Heathkit instrument overgaat, wordt bij schaaluitslag zeer ten goede komt. de bouwdoos een zeer uitvoerige Waar vinden we hoogimpedante scha De schakeling wordt gevoed uit het bouwbeschrijving gegeven. Met gede kelingen? We noemen er enkele: roos lichtnet op de conventionele wijze met tailleerde te.keningen worden de ver ter circuits in versterkers (stuur-- transformator en gelijkrichter. De ge- schillende fasen van de bouw toe scherm- en vangrooster) anode circuits, lijkrichting is enkelfazig. hetgeen hier gelicht, zodat mislukking bij voorbaat toonregel-, microfoon- en A.V.C.-scha- mogelijk is door het geringe verbruik uitgesloten moet worden geacht. kelingen. van de schakeling. Ter illustratie geven we een voor In figuur 4 is een schermroosterscha- Het is wellicht nuttig erop te wijzen, beeld van hoe men zich het solderen keling weergegeven dat de min van de netgelijkrichter niet voorstelt, (fig.3). Stel, dat we de schermroosterspan- verbonden is met aarde, zoals in nor ning hier willen meten. Als we dit male buisschakelingen. IETS OVER HET GEBRUIK De aarde van de schakeling is aan VAN EEN B.V.M. met een gewone universeelmeter wil gesloten op een spanningsdeler, die Als we ons een b.v.m. hebben aan len doen, maken we een meetfout. over het psa is geschakeld. geschaft, willen we het instrument Immers, de meter plaatsen we paral De onderkant van de buisschakeling natuurlijk toepassen. Bij welke metin lel aan R en als de meter niet vol is ongeveer 60—85 volt negatief t.o.v. gen gebruiken we een B.V.M.? doende hoogohmig is, dan zakt bij de aarde, terwijl de anodes van de dub Wel, voor spanningsmetingen aan meting de schermroosterspanning in beltriode 50—70 volt positief t.o.v. hoogimpedante schakelingen. Voor een. We meten een foutieve waarde. aarde zijn. Hierdoor komt de schake metingen aan laagimpedante schake Hetzelfde doet zich voor bij een me ling in het midden van het uitsturings- lingen kan de B.V.M. natuurlijk ook ting van de anodespanning van een gebied te staan en wordt het mogelijk gebruikt worden, maar hier is ook l.f.-versterker. zowel positieve als negatieve signalen de toepassing van een gewone uni Stel, dat u uit een vaktijdschrift een te meten. verseelmeter mogelijk. schakeHng nabouwt en dat men op geeft, dat de anodespanning een bepaalde waarde moet hebben. Meet u die spanning met een laagohmige meter, dan wijst deze meter beslist te weinig aan. Voor een zuivere meting moeten we hier een B.V.M. toepassen. Zo kunnen we doorgaan. Regelspan- ningen voor A.V.C. zijn alleen Ie me ten met een B.V.M., omdat dergelijke schakelingen veel te hoogimpedant Buig draad Verhit de Voeg soldeer Laat soldeer door oog verbinding toe vloeien zijn voor een laagohmige voltmeter. Hetzelfde geldt voor de wisselspanningsmetingen. De outputspanning van een kristal p.u. kan alleen gemeten worden met een \ buisvoltmeter. Een kristal p.u. heeft een inwendige capaciteit Ci, die het element frequentie-afhankelijk maakt. Sluiten we een laagohmige voltmeter aan, dan zullen Niet voldoende Bij voldoende Bij niet voldoende i verhitte soldeer betekent verhitting: verhitting: beweging lage frequenties door de inwendige een slechte verbinding goede verbinding tijdens de koeling. Vervolg pag. 470

468

L DE TRANSISTOR

GESCHAKELD

J. A. GEERTS ANTWERPEN ALS RELAIS

Onder de vele toepassingen waarbij We zullen nu een analogie maken Toestand 1: men van een transistor gebruik maakt met de transistor. Beschouwen we Wanneer men geen spanning aansluit bevindt zich ook deze, waar dit scha- hiertoe figuur 2 die een transistor op de basis, dan zal hierin ook geen kelelement de rol van een relais over voorstelt, waarvan de collector over stroom vloeien. Hieruit volgt tevens, neemt. een belastingsweerstand R met de ne dat er zich tussen emitter en collector Deze toepassing van de transistor gatieve pool van een batterij verbon een grote weerstand bevindt. Dit nu biedt, naast het voordeel van een vo den is (dus een PNP transistor). komt dus overeen met een praktisch open keten en de transistor zal zich lume- en gewichtsbesparing tevens Aan de hand van de nu volgende dan ook als zodanig gedragen. nog het voordeel een korte schakel- verklaring zullen we aantonen, dat tijd te bezitten; deze bedraagt inder deze schakeling op dezelfde manier De spanning die men in dit geval d3n daad slechts enkele tienden van een werkt als die van figuur 1 en dus bij meet tussen emitter en collector, zal micro-seconde. gevolg de transistor beschouwd mag praktisch gelijk zijn aan de spanning Alhoewel iedereen genoeg vertrouwd worden als zijnde een relais. C, vermits er geen stroom vloeit door de belastingsweerstand. Theoretisch is is met de werking van een relais zal In figuur 2 komen de punten e, b en deze spanning echter een weinig klei het echter, ten einde de vergelijking c respectievelijk overeen met de emit- ner vermits er toch steeds een kleine ervan met de transistor te vergemak ter, de basis en de collector. kelijken, geenszins overbodig zijn het lekstroom door weerstand R vloeit. werkingsprincipe van het relais nog Toestand 2: maals te herhalen Beschouwen we hiertoe figuur 1. Wanneer men nu daarentegen de ba sis een kleine negatieve spanning Deze stelt ons een spanningsbron E Fig.1 R geeft, die in absolute waarde geme voor die met haar ene pool geaard ten, kleiner is dan de negatieve span en met de andere verbonden is aan ning aan de collector, dan zal er een Verder 8092. een belastingsweerstand R. stroom gaan vloeien in de basisketen. ziet men nog het relais r. Deze stroom zal de collectorweerstand Zoals uit de figuur blijkt zal de span verkleinen zodat er ook een collector- ning aan het uiteinde c van de weer stroom zal gaan vloeien die veel gro 'c « stand R gelijk zijn aan de toegepaste ter is dan de basisstroom die er de Fig.2 cl spanning E. Dit natuurlijk op voor aanleiding toe was. 'b waarde, dat het relaiscontact open is. - o T Deze stroom, die tevens door R vloeit, Wanneer men nu echter de relaisspoel b l zal hierin een spanningsval veroorza bekrachtigt, zal dit tot gevolg hebben i. ken zodanig, dat het spanningsver dat het contact c wordt gesloten. 8093 . schil tussen emitter en collector nu Bijgevolg zal er door de belastings practisch nul zal zijn. weerstand een stroom gaan vloeien, Dit laatste komt dus overeen met een waardoor de spanning aan de klem R gesloten keten. c praktisch gelijk zal worden aan het _E Uit deze korte uiteenzetting blijkt dus aardpotentiaal. Merken we nu ook 8094 duidelijk, dat een transistor in staat is nog op, dat het niet alleen noodzake een relais te vervangen waarbij dan lijk is, dat de relaisspoel bekrachtigd toestand 1 overeenkomt met het af wordt, maar dat er eveneens vereist FiïM is dat deze bekrachtigingsenergie vol zijn en toestand 2 met het op-zijn van het relais. doende groot moet zijn daar anders BA het relais niet zal optrekken. Vermelden we nog, dat het „optrek-

469 ken” van de transistor iets sneller toren die volgen op de beschouwde gaat dan het „afvallen''. T1 T2 -E tiansistor in de zin van belasting. 'If-" Voor transistor T2 wordt dit bijv.: TRANSISTORRELAIS IN PARALLEL •cT, = iu + ibTs Wanneer we verschillende transistors waarin: Fig.4 in parallel zetten, krijgen we fig. 3. icT2: de collectorstroom van transis B C 8095.7t. Uit deze figuur blijkt, dat er nu een tor T2 voorstelt; stroom door de weerstand R zal gaan iu : de stroom door de belasting R vertegenwoordigt en vloeien indien aan de basis van één ii/iy de basisstroom van de transis der transistoren een bepaalde nega collector van deze transistor op aard- tor T3 voorstelt. tieve spanning wordt gelegd, zodat potentiaal komen te staan. Uit de figuur blijkt tevens, dat de die transistor zal gaan geleiden. Voorziet men nu ook de basis van spanning aan de collector van tran Deze schakeling laat aan verschillen transistor T2 van de nodige spanning sistor T3 gelijk zal zijn aan de span de onafhankelijke signalen toe. aan dan zal in deze basisketen eveneens ning E, uitgezonderd wanneer de drie leiding te geven tot dezelfde schakel een stroom gaan vloeien die gele transistors zullen geleiden. functie zonder dat er onderlinge in verd wordt door de collector van We zien dus d3t er slechts een stroom werking kan optreden tussen de ver transistor 1. door de belasting zal kunnen vloeien schillende signealbronnen. Evenzo kan men nu transistor T3 be wanneer de drie transistoren ter zelf- Hieruit volgt, dat men in deze scha krachtigen en zal zijn basisstroom ge der tijd een signaal ontvangen in hun keling elke transistor kan beschouwen leverd worden door de collector van basisketen. als een isolerend element. transistor T2. De waarden van de verschillende Uit het voorgaande blijkt dus, dat in stromen en spanningen zijn gegeven TRANSISTORRELAIS IN SERIE deze schakeling de collectorstroom in tcbel 1. Een schakelirg. waarbij men verschil van elke transistor een bepaalde De waarden in de tabel gelden alleen lende transistors in serie heeft ge waarde moet bezitten. indien we aannemen, dat de aange plaatst is gegeven in figuur 4. Deze waarde wordt bepaald door de legde spanning —1 V2 V bedraagt ter Opdat in deze schakeling een stroom stroom in de belastingsweerstand en wijl de belastingsweerstand een waar door R zou vloeien, is het noodzake door de basisstromen van de transis- de heeft van 1000 Q. lijk. dat de 3 transistoren simultaan geleidend zijn. Tl T2 T3 Veronderstellen we. dat aan de basis Spanning collector-grond —0,03 V —0 06 V —0,09 V van transistor T1 de vereiste spanning Collectorstroom —2,03 mA —1,69 mA —1,41 mA wordt gelegd, Hierdoor zal er een Spanning basis-grond —0,36 V —0,36 V —0.36 V basisstroom gaan vloeien en zal de Basisstroom —0,4 mA —0,34 mA —0,28 mA

Vervolg van pag. 468 krijgt, men hieruit mag concluderen, Weerstanden liggend tussen 0 en 2000 HEATHKIT BUISVOLTMETER IM 10 dat de piekwaarde van de wissel MQ zijn op te meten. spanning 10 volt is. impedantie vrijwel geen uitslag ge Dit betekent, dat we zelfs van conden ven. Het meten van piekwaarden kan be satoren de isolatieweerstand kunnen Voor de hogere geluidsfrequenties langrijk zijn, om te bepalen of een bepalen. Dit is handig, want als men daalt de inwendige impedantie van versterker volledig wordt uitgestuurd. een versterker gaat bouwen, is het weinig moeite om even na te gaan of de p.u., hetgeen betekent, dat de uit Bij wisselspanningsmetingen aan ver de toe te passen condensatoren wel slag groter zal worden, naarmate de sterkers is het dan ook belangrijk, dat goed zijn, wat de lek betreft. frequentie van de geluidswisselspan- men aan de ingang van ce schakeling ning hoger wordt'. een sinusvormig signaal laat optreden, Zoals bekend moeten in hoogohmige Het is duidelijk, dat de frequentie- die men bijv. aan een RC oscillator kan schakelingen lekkende condensatoren afhankelijkheid voor metingen met ontlenen. worden vermeden, omdat deze instel een B.V.M. nauwelijks merkbaar is, Het frequentiebereik van de Heathkit lingen van buizen in de war brengen omdat dit instrument de p.u. vrijwel B.V.M. is van 25 Hz tot 1 Mhz vrijwel met gevolg vervormingen, overschrij niet belast. recht bij meting aan een schakeling ding van de toelaatbare dissipaties en met een inwendige weerstand van 600 dergelijke. Bij het meten van wisselspanningen Q of kleiner. moet men er rekening mee houden Met een B.V.M. zijn zeer veel me Als de schakeling een hogere inwen dat de schaalaanwijzing alleen juist is tingen te doen, die met een gewoon dige impedantie heeft gaat de ingangs- wanneer het een sinusvormige wissel laagohmig universeel metertje niet capaciteit van het instrument een rol spanning betreft. mogelijk zijn. spelen, waardoor afwijkingen ont Bij het meten van geluidssignalen is staan. Een B.V.M. behoort beslist thuis in het dus beslist niet zo, dat wanneer Bij ohmmetingen heeft men keus uit de servicewerkplaats en in de shack men bijv. een 7 volt schaaluitslag 7 standen van de bereikschakelaar. van de radioamateur.

470 door WimBleyie D rvrfm

VIBRATO HOOFOOSCILATCREN C -O F-G A-B o o Ja, u leest het goed. De NEONVOX fecC62jfVT S ® Q'°. is nu inderdaad eens op het bekende :.© oo . o o ojo ^ • o o ® o o o ® o -----p 0 o o O 0 o o ® o o ® ® O 0 o Montaflex gebouwd en het resultaat 0 was werkelijk een verrassing ! W : : hf e s Hl 8 i —18 I a 81 a £ 1 □ 8 i □ 81 a In de eerste plaats natuurlijk de toe X> 1 § ] gankelijkheid van het geheel en wat 11 X) 1 8 ] to ! 81 1 11 )© 1 8 i X> 1 zeer belangrijk was voor verdere ex perimenten: het benodigde oppervlak I i 8 18 i 8 i § i8 i 8 i 8 18 i 8 i 8 ] 8 ] is nog maar een derde van de be O 0 O o o ® o O 0 o O 9 ofo ® QJ O 0 ojjo ® o o ® o O 0 O o e ojo ® o O Q O O 0 o schrijving in het Neonvox-boek. Twij zio tekst cT*- 0-0* E-F F'-G G*-A B’-Ö felt u ? eoeai DELERS Fig.1 Nou, voor de delers waren op oude manier zes plaatjes yaat|es-pertinax nodig van 10 X 20 cm Ongeveer blijven en dot neemt maar zo weinig treffende figuren in het grote NEON- eenzelfde maat was nodig voor de ruimte in...... VOX-boek. Dit sluit ook nog eventuele hoofdoscillator en één voor vibrato Maar, wat een ruimte is er nu in de drukfouten uit. plus voorversterker. NEONVOX over om te experimente Maar dan nu de delers. Fig. 3 geeft Totaal was dus nodig 8 plaatjes van ren ! Het bleek zelfs, dat het met de een complete serie delers weer. We 10 X 20 cm, is 10 X 160 cm. ze opbouw mogelijk was om alles on kijken hier dus door de montage- Het nu benodigde oppervlak bestaat der de toetsen te bouwen, waardoor uit 17 plaatjes van 10 X 3 cm: dus in de hele NEONVOX in een koffer kan, totaal 10 X 51 cm. '•/aarvan de afmetingen hoofdzakelijk r U ziet het; zelfs nog minder dan een door het klavier worden bepaald. 3. derde ! Dit is dus ideaal voor beroepsmusici, Door een speciale opstelling van de die dan maar een kleine koffer moe plaatjes wordt het oppervlak 13 X 40 ten meenemen. u cm; zie hiervoor figuur 1, waaruit te Nu gaan we de figuren eens bekijken: «i ©P-L^j vens de opbouw blijkt. Fig. 1 geeft dus een totaal indruk van Zoals u ziet, wordt de voeding niet de indeling. Hierover alleen nog even genoemd; deze kan beter afzonderlijk dit: de strip links-onderaan is bestemd voor de voorversterker. Voor latere ICla 1 CTb uitbreidingen met filters, percussie, enz. zal alleen in deze voorversterker I 5? iets veranderen. toon- Het is dus wel beter om deze voor versterker niet in dit blok op te ne men, maar afzonderlijk te bouwen. Hierdoor hoett u bij latere uitbreidin gen niet meer aan het toonopwekken- de deel te komen. Dat kan dan rustig blijven staan waar het .taat! Het nu lege plaatje wordt dan ge bruikt als dcorverbindingsstrip naar voeding- en regelpaneel. Figuur 2 laat zien hoe de 4 dwars- MCNTAFLEX VERaNOINGSSTBiPil staande plaatjes op de goedkoopste manier bevestigd kunnen worden. Een zwevende ophanging met de Monta- flex-verbindingsstripjes. 3 ' DE DELERS

1' !T 1T' Om misverstanden te voorkomen eerst even dit: voor de niet aangegeven «10»# L _L J waarden van condensatoren en weer «10007 Fig. 2 standen wordt verwezen naar de be Fig.3

471 I

plaatjes heen en zien het in boven ge-plaatje een extra gat worden ge gaan, evenals de andere ,.toondraden". aanzicht. maakt, hetgeen erg gemakkelijk gaat. Hierbij ziet u nummers staan. Als we Zoals u ziet is een delerserie niet al Daarna de trimmers op de aangege- even aannemen, dat de hoogste toon leen veel kleiner van opbouw, in ver \-en manier vastzetten. van een serie delers het nummer 1 en gelijking met de oude manier, maar Van de neonpitjes worden de draadjes de laagste toon nummer 6 krijgt, dan zelfs de spoel en de trimmer zijn er tot de gewenste lengte ingekort en komt toon 1 van de hoofdoscillator. bij gezet. in de aangegeven gaatjes gesoldeerd. De andere 2 t/m 6 ziet u dus als af Hierdoor kunnen we nu voor de hoofd- De trim-pot.metertjes van het geteken gaande draden in de delers. cscillator met 3 plaatjes volstaan, met de type passen precies met hun aan- Deze unit wordt dan 6 maal uitge op elk plaatje een dubbeltriode plus sluitlipjes in de gaatjes. veerd voor de 6 deler-series. de R's en de Cs voor twee deler- De punten B en C van de spoel gaan Het principeschema kunt u vinden in series ! naar de overeenkomstige punten van het NEONVOX-boek, figuur 7. De bouwtekening ziet u in figuur 4. de betreffende hoofdoscillator. De -+■ Neem voor alle verbindingen steeds Hier zijn het boven- en het onder en — worden met elkaar doorverbon geïsoleerd montagedraad, dit voor- aanzicht naast elkaar uitgetekend Let den en gaan dan naar de aansluit- komi' sluitingen. er wel op. dat ze natuurlijk in spie strip. Alleen voor de halve tonen naar het gelbeeld t.o.v. elkaar staan. Maar als Voordat we de spoel vastzetten, wor klavier moet u afgeschermd draad u het zo nabouwt, zit alles goed. den eerst stukjes geïsoleerd draad aan nemen. De spoel staat dan een stukje boven de aansluitlipjes gesoldeerd. Daarna het plaatje. Daarna worden de stukjes worden de twee bevestigingsstrippen In het volgende artikel geven we de draad aan de betreffende soldeerpun- van het spoelhuis op de eerste twee opbouw van het vibrato en de hoofd- ten vastgezet. soldeerpunten van het montageplaatje oscillatoren. Aan de trimmer (getekend model) zit gezet en vastgesoldeerd. De op deze wijze opgebouwde Neon- aan de onderzijde een bevestigings- Verder ziet u nog de aansluitingen vóx is op de Firato te zien op stand schroet. Hiervoor meet in het monta- voor de Vè-tonen., die naar het klavier no. 5, Europa- en Zuidhal.

♦300V C -300V

3 /l

Clb I I

1/2 TOON^

'.V • fiS r V trim potm

o o o o o o o o o O

ONDERAANZICHT TOON 4 b 6 BOVENAANZICHT 2 3 (ziotokst) 6080 Fig.4

472 NIEUWE TRANSISTORS

Sflicium-npn-transistors voor hoge spanningen — Siemens

Bij een npn-transistor gaat er in de collectorleiding stroom lopen als we electronen in de basis injecteren en dit is het geval als we dus de basis positief t.o.v. c'e emitter maken. Met de Siemens silicium transistor waar mee we op de Hannover Messe 1961 hebben kunnen kennismaken zijn gro te stromen te schakelen. Deze npn- silicium-transistor is speciaal als scha- SILICIUM VERMOGENS- EN keltransistor onlwikkeld. Een ideale vermogensschakelaar voert MESA TRANSISTORS in ingeschakelde toestand grote stro men met kleine verliezen. Anderzijds zal de schakelaar in geopende toe Sinds de ontdekking van het transisior-effect, ruim 12 jaar geleden, zijn stand bij een hoge spanning aan de talrijke transistor-typen als technische schakelelemenlen ontwikkeld. Tot dus ver werden deze schakelelementen steeds uit zuiver germanium vervaar klemmen de stroomkring volledig digd, daar men de bewerking en zuivering van silicium nog niet voldoen moeten onde: breken. de beheerste. De volgende eigenschappen van een Intussen is het vele grote transistor fabrikanten, o.a. Siemens, gelukt een schakeltransistor zijn dan ook van goede voortgang te maken in het verkrijgen van zuiver en nauwkeurig verontreinigd silicium en daardoor de mogelijkheid te openen tot het ver grote betekenis : vaardigen van silicium-elementen van hoge kwaliteit. 1. stroomkring gesloten; transistor in Silicium heeft ten opzichte van germanium twee belangrijke voordelen, t.w. verzadiging 1 met silicium transistoren is het mogelijk in de praktijk hogere sper- Bij een hoge stroomsterkte moet de spanningen toe te laten. Bij silicium transistoren zijn dus hogere collectorspanning over de transistor klein zijn. spanningen toelaatbaar. M.a.w. de rest- of kniespanning van 2. silicium elementen blijven tot hogere temperaturen beter stabiel, zodat de schakeltransistor moet klein zijn. grotere collectordissipaties toelaatbaar zijn. Bij schakeltransistors kan men 2. Stroomkring geopend; transistor dus veel hogere spanningen en grotere stromen schakelen. dichtgezei-. Een transistor bestaat in principe uit een zeer zuiver halfgeleider kris Bij een hoge collectorspanning mag tal (germanium of silicium) waarin lagen van p- en n- geleidend mate er slechts een geringe lekstroom riaal zijn te onderscheiden We kennen de pnp-combinatie en de npn- lopen. combinatie. Bij de silicium-transistors schijnt men een voorkeur voor de npn-combinatie te hebben. Bij de nieuwe Siemens transistor zijn stromen tot 10 A toegestaan; de max. toelaatbare collectorspanning bedraagt 400 volt. Het is dus mogelijk om de transistor bij netspanningen van 220 ► volt te gebruiken. De buitengewoon hoge sperspanning van de collector-basis-dicde is ten koste gegaan van de stroomversterking van de transistor. In emitterschakeling ligt in het lage stroombereik de stroomversterking tussen de 20 en

Verschillende stadia waarin de mesa- transistors worden ontwikkeld.

473 30 doch deze neemt af tot ongeveer De npn-transistor is verkregen vol verbeterde eigenschappen in produc 5 bij de max. toelaatbare stroom van gens een lege ingsp.ccédé, uitgaande tie onder de type-aanduidingen AFY10 10 A. van p-geleidend silicium. Aan de bo en AFY11. Deze nieuwe transistors venzijde heeft de transistor ringvor zijn in bijzonder geschikt voor zeer mige emitter- en basiselectroden, ter hoge frequenties. wijl de collector aan de onderzijde De nieuwe typen hebben bij een ma van het plateau is vastgelast. ximaal toelaatbare dissipalie (180 mW Hierdoor is een uitstekende warmte bij 45 graden) en bij een maximaal afvoer verkregen. toelaatbare collectorstroom (70 mA), De transistor is bedoeld voor scha- goede ruiseigenschappen en een ho kelvermogens tot 2 kW. ge vermogensversterking bij hcge fre quenties (200 tot 300 MHz). Als schakeltransistor zal het nieuwe silicium-element in wisselstroomgelijk- Deze volgens de mesa-techniek ont richters, in omvormers en in de re wikkelde trarsistors zijn de eerste in gel-techniek een uitgebreid toepas europa leverbare transistors van dit singsgebied vinden. Vanzelfsprekend soort. kan de transistor ook als analoge ver Naast de reeds genoemde transistors sterker in het LF-gebied worden ge AFY10 en AFY11 zijn er ook nog een bruikt. De grensfrequentie ligt tus aantal andere typen bekendgemaakt, sen de 10 en 20 kHz. die in het bijzonder geschikt zijn voor De transistor heeft nog geen officiële ruisarme ingangstrappen voor zeer type-aanduiding. hoge frequenties, bijv voor afstem- eenheden voor de TV-banden I en III, enz. Het gaat hier om de transistor MESA TRANSISTORS AF106. Kortgeleden werd op het Siemens half- Voor toepassing in de communicatie geleider-laboratorium de eerste faze techniek werd een type ontwikkeld, van de ontwikkeling van germanium- met de aanduiding AFY12. Het is be mesa-transistors afgesloten. langrijk hierbij op te merken, dat het De voorlopige laboratoriumtypen M1 mesa-systeem hier in de genormali Mesa transistor AF106. Om een indruk te krijgen van de grootte dient een en M2, waarvan we in 'RE- reeds seerde transistorbehuizing TO-18 is lucifer. melding hebben gemaakt, zijn met ondergebracht.

TV- en FM antennes

EEN BOEKWERKJE OVER DE Tijdens de twaalfde WERKING T f i : SOORTEN

j ZELFBOUW ! AANPASSING fïrato BEREKENING

VAN ULTRA KORTE GOLF ANTENNES kunt u uw lijfblad

• ■

Meer dan 100 figuren - 8 foto's RADIO ELEGTRONIGA j vinden op PRIJS slechts i . r4.- 5 : STAND no. Verkrijgbaar bij: ■ *. 5 Europa- en Zuidhal (Jitgeversmij WIMAR - Haarlem Ih j Postbus 14 - Giro 594137

474 NEON- MULTIVIBRATOR en -OSCILLATOR

EEN 2-METER ZENDER MET TRANSISTORS ROUWBIJBLAD VAN RADIO ,ELECTRONICA

Dat men met neonbuisjes een a-sla- biele multivib: atorschakeling. ja zelfs mono-stabiele en bi-stabiele multivi- VliOV brators kan maken, is weinig ama teurs nog bekend. nm Ui vibrator Hoewel neonbuis multivibrators zich niet lenen voor snelle pulsaties (hoge en oscillator he.rhalingsfrequentie) zijn toch vaak interessante toepassingen voor deze schakeling te bedenken. We denken Voor het voeding van de schakeling EENVOUDIG PRINCIPE hierbij aan het „doorfluiten" van ver dient men te beschikken over een In figuur 1 is een schakeling van een sterkers, ontvangers, enz. Verder zal plaatstroomapparaat van ong. 200 V. ó-stabiele multivibrator met neonbuis- een flikkerende kerstboomverlichting met neon-multivibrators veel amateurs interessant lijken. Wat kost een neon-multivibralor ? 220 V Wel, 2 neonbuisjes, 3 weerstanden en raar TRAFO prim. 1 condensator. Kosten ca f 1.50.

♦200 V 1M 4.7 M StiëElIIï TJJT iy/ Sjl20K a|l20K nflar V-/

Cl ui _U2 p HF OS /j O m naar TRAFO sec. ► neonbuisjc noonbuisje te m 1 <11 E250 I C 50 © 0 Q

120K Mi]

I 7663 <3> „Neon" multivibrator rep. frequentie neonbuiSje NEONBUISJE 2 a 3 Hz. Frequentieregeling is mo gelijk door in de hoogsp.leiding (+ 200 V leiding) een regelbare weerstand (pot.meter) van 1 MQ op 8062.66 te nemen. 13

475 jes weergegeven. Veel amateurs zul zal een ieder duidelijk zijn, dat aldus RELAXATIE OSCILLATOR len ongetwijfeld willen weten hóé de een oscillerende schakeling is verkre In figuur 2 is een relaxatie-oscillator schakel-ng werkt, zodat een vereen gen, die aan de punten A en B een met één neonbuisje weergegeven. Een voudigde verklaring van de werking blokspanning oplevert. vereenvoudigde verklaring van deze in dit artikel gerechtvaardigd is. De pulsduur van de bloksignalen schakeling is de volgende Als het Bij een neonbuis kent men drie span wordt bepaald door de tijdsconstante neonbuisje niet brandt, zal de laad- ningen, die voor onze schakeling zeer van de netwerkjes C1 R1 en C1 R2. condensator C1 zich gaan opladen. belangrijk zijn, n.l. de ontsteek-, de Hoe hoger we de tijdsconstante kie Zodra de spanning over C1 de ont hrand- en de doofspannïng. zen, hoe breder de blokpulsen wor steekspanning van het buisje heeft den en hoe lager de herhalingsfre- Een neonbuisje ontsteekt, wanneer de bereikt, gaat deze geleiden. C1 gaat quentie van de multivibrator wordt. aangelegde spanning een gegeven zich vervolgens ontladen over het R3 helpt bij de omslag het buisje, waarde te boven gaat; brandt op de neonbuisje en deze ontlading duurt dat aanvankelijk brandde, sneller te brandspanning, die lager ligt dan de voort, totdat de condensatorspanning doven. Immers, zodra bij de omslag ontsteekspanning en dooft bij een gedaald is beneden de doofspanning. het tweede buisje ontsteekt, ontstaat spanning, die weer lager is dan de Het neonbuisje doefr dan en C1 gaat over R3 een hogere spanning, die het brandspanning. zich weer opladen tol de ontsteek doven van het buisje, daT aanvankelijk Stel, dat in de schakeling van fig. 1 spanning. Over het neonbuisje ont brandde, in de hand werkt. het neonbuisje B1 brandt en dat B2 staat een zeaglandspanning. die men Voor het doorfluiten van versterkers, gedoofd is. Door het branden van B1 voor talloze doeleinden kan gaan ge ontvangers e.d. kan men het signaal ontstaat over R3 een spanning, die bruiken. van A of B d.m.v. een scheidingscon- bepaald wordt door de stroom die in Op ons laboratorium is een neonre- densator afnemen. het neonbuisje loopt. De spanningsval laxatie-oscillator gemaakt, waarvan u De multivibrator van figuur 1 wekt over het lampje bedraagt ongeveer hier het schema aantreft (figuur 3). een signaal met een herhalingsfreq. 85 volt, zodat dus tussen aarde en De schakeling is gebouwd op Monta- van 2 —3 Hz op. punt A een spanningsverschil heerst, flex montagestrippen, bij de amateurs d3t gelijk is aan de som van de ge wel bekend. De schakeling wordt ge noemde spanningen. voed door een eenvoudige netgelijk- Cl zal zich dus gaan opladen tot een ♦250V.1 richter. Het schema hiervan ziet u in spanning, die gelijk is aan het ver ✓ figuur 4. De netspanning wordt en- ^ 4,7 M schil van de batterijspanning Vb en kelfazig gelijkgericht meteen E250 C50. De in figuur 3 weergegeven schake de spanning die aan punt A heerst. relaxatie oscillator Naarmate het opladen van C1 vordert met neonbuisje ling bestaat uit 2 zaagtand-oscillato- Fig.2 10 M ren met neonbuisjes. De linker-oscil- zal punt B t.o.v. aarde en dus ook UIT t.o.v. C steeds meer positief worden. lator wekt een zaagtandsignaal op Cl met een herhalingsfrequentie van 5 Zodra de ontsteekspanning van B2 is >yn Hz. Om deze oscillator gemakkelijk bereikt, gaat dit neonbuisje branden neonbuisje op de juiste tijdsduur te kunnen in op de brandspanning, zodat het span 8059.3 ningsverschil, dat tussen B en aarde stellen, is met de schakeling nog een tweede zaagtand-oscillator gekoppeld. heerst, ca 20 volt omlaag wordt ge haald. Deze wekt een signaal op van 1 Hz Deze r.egatiefgaande spanningssprong en met deze 1 Hz zaagtandspanning ♦200V. wordt via C1 naar A doorgegeven, synchroniseren we de 5 Hz zaagtand- zodat het spanningsverschil, dat aan oscillator. In de schakeling stellen we dit pont heerst, ook 20 volt lager 4,7 M ^ 4,7 M de zaagtandfrequentie dus grof in Neonoscillator wordt. met de linker-potentiometer en fijn in r i met grof- en Door oe spanningsdaling aan punt A fijnregeling. met de rechter-potentiometer. Fig. 3 10 M 10 M komt de spanning over B1 onder de In het ontwerp zijn de condensatoren doofspanning te liggen en dooft B1. zó gekozen, dat we de flikkerfrequen- B2 is dus ontstoken; B1 is gedoofd. 0.1 tie van de neonbuisjes met het oog De condensator gaat zich vervolgens kunnen volgen. Kiezen we de conden weer laden echter nu in omgekeerde sator kleiner, dan wordt er een zaag richting. Punt A ligt, qua potentiaal tandsignaal met een hogere herha vast in B2 en zal dus naarmate de lingsfrequentie opgewekt. Een zaag lading vordert, steeds meer positief tandsignaal is rijk aan harmonischen,

worden. Tenslotte wordt de ontsteek E250 C50 zodat we deze oscillator ook voor he- fabr. PR0VA spanning van B2 weer bereikt. De Iype5311 W doorfluiten van versterkers en ontvan spanning aan B maakt weer een ET gers kunnen gebruiken. sprong van 20 volt, die via C1 naar De beschreven schakelingen zijn zeer B wordt doorgegeven. B2 dooft, daar interessant voor de amateur en w«i Fig.4 8061.3 het spanningsverschil over het buisje ï bevelen dan ook de proeven met de beneden de doofspanning komt. Het net-gelijkrichter voor neonoscillatoren necn-oscillatoren graag aan.

476 2 METER ZENDER

MET TRANSISTORS - door J. H. Jansen PA0QH

Sinds vorig jaar zijn er in ons land een aantal zendamateurs, die op twee meter werken met volledig getransistoriseerde zend-ontvangers. De resul ! taten, die deze zendamateurs hebben bereikt, hebben overal sterk de aan dacht getrokken. Het is dan ook duidelijk, dat voor dit soort VHF-schake- voor de vereiste basisvoorspanning. lingen veel belangstelling bestaat niet alleen bij amateurs, maar ook bij De 470 ohm weerstand in de emitter- instellingen als het Rode Kruis, Bescherming Burgerbevolking, enz. leiding begrenst de emitterstroom tot In dit artikel zullen we een eenvoudige 2-meter zender bespreken, waar 4 a 5 mA. De weerstand mag niet te mee door duitse zendamateurs uitstekende resultaten werden verkregen. klein zijn, daar ze parallel aan de ingangsimpedantie van 1 de transistor staat. Men kan in serie met de emitterweer- stand nog een HF-smoorspoeltje op Het ontwerp is door zijn eenvoudige kristal een zelfinductie te plaalsen, nemen, waarmee fazedraaiingen over samenstelling gemakkelijk na te bou die met de eigencapaciteit een sper- het terugkoppel-netwerk kunnen wor wen en kan in kleine ruimten worden kring vormt. Het gebruik van een den gecompenseerd. Als het enigszins ondergebracht. Hoewel het opgewek zelfinductie kan daar ook aanleiding mogelijk is, verdient het aanbeveling te HF-vermogen op 144 MHz slechts geven tot moeilijkheden. Daarom is het smoorspoeltje achterwege te laten. enkele milliwatts bedraagt, werden er het misschien beter eerst te gaan ex De draaggolffrequentie van 144 MHz verbluffende resultaten met de scha perimenteren met een weerstand pa wordt verkregen door verdubbeling. keling verkregen. rallel aan het kristal, zoals in figuur In de verdubbeltrap en tevens eind- Met een 6-elements antenne werden 1 is weergegeven. trap wordt een 0071 toegepast. afstanden van 10 km en meer met Daar het kristal serie-resonantie geeft Ook deze transistor staat in geaarde sterkte rapporten van S9 en daar bo beïnvloedt de parallelweerstand de basisschakeling. ven verkregen. Bij een verbinding stabiliteit nauwelijks, tenminste wan Oscillator en eindtrap worden induc over 40 km was de signaalsterkte nog neer de dimensionering van de scha tief met elkaar gekoppeld door 1 win ruim S6. keling juist is. ding om het koude eind van de os ei II atorspoel te leggen. Het doel van het ontwerp was aan De parallelweerstand moet zó groot zijn, dat de schakeling ook nog zwak De basisspanningsdeler zorgt ook hier vankelijk om verbindingen tot stand oscilleert buiten de kwarts-frequentie. voor de noodzakelijke voorspanning. te kunnen brengen over 1—2 km om Op de kristalfrequentie is dan een terwijl met een potentiometer in de bijv. gegevens over antennemetingen emitterleiding de collectorstroom kan te kunnen doorgeven. Bij deze afstan duidelijk maximum waar te nemen. Bij een goede instelling is de oscilla worden ingesteld. den werden (met een 50 cm antenne tor goed stabiel. De trimmer instelling Voor het afregelen van de tankkring direct aan de zender gekoppeld) ook is niet kritisch. Men kan deze varia en om vast Je stellen hoe groot de sterkte rapporten verkregen van S9. bele condensator ook vervangen door beschikbare HF-energie is, kan men In fig. 1 is de schakeling van de 144 een vaste condensator van 7—10 pF. het best de volgende meetschakeling MHz zender weergegeven. Als stuur- De spanningsdeler 2k2/6k8 ohm zorgt maken: oscillator werd een kristal-oscillator gebruikt. Het kristal is een overtone- kristal, dat op de 5 harmonische os cilleert. OSCILLATOR De oscillatortransistor is geschakeld in geaarde basisschakeling. We kunnen 72,2 MHz 3__ 15 * hier gebruiken de 00 70 van Philips. O EINDTRAP Het gedrag van de 0070 als oscilla OC 170 OC 171 144,4 MHz tor op 72,2 MHz werd met verschil ► lende exemplaren geprobeerd. Alle 5__ 15 5—15 exemplaren deden het, zonder uitzon © L2 © dering ! 1 -fiflfiT ■J6.8K S "I Het kristal is geschakeld tussen de tjJ Sn Sn collector en de emitter met een con i i densator van 3—15 pf in serie. Daar i i bij een basisschakeling in- en uif- 111+" ïïi+ï gangsspanning in faze zijn, zal de r—|47K schakeling inderdaad kunnen oscille ren, als we tussen de collector en de MICR.5P EZO- L1 5 wdg emitter een kristal aansluiten.

477 r

Aan een kopoelspcelt je van 2 windin Wat is de gen met dezelfde diameter als de spoel van de lankkring, wordt een weerstand van 100 Q gesoldeerd. De draad naar de weerstand mag in el !* kaar gedraaid worden. UISTE Met belvuip var» een diode-voltmeter wordt ever de weerstand de optre instelling van een transistor? 9 dende HF-spanr.ing gemeten. Op deze wijze kan men vermogens in de grootte-orde van I mW nog goed melen. door J. H. Jansen Het komt natuurlijk niet op een zui vere meting aan.

Eelangrijker is hier, dat de eindtrap Het gebeurt wel eens, blijkens brie Wat kan men er tegen doen om de op een maximale energie-afgifte kan ven van lezers, dat iemand een tran- schakelingen reproduceerbaar te ma worden ingesteld. sistorschakeling heeft nagebouwd en ken, dus dat de spreiding in de tran De koppelspoe! wordt bij de meting dat deze niet goed functioneert. Ten sistorkarakteristieken niet meer of iets tussen de windingen van de tankspoel geschoven. Men dient hierbij onrechte wordt dan dikwijls beweert, weinig meer merkbaar is ? met de wikkeltichting van de koppel dat er fouten in het schema zijn of We moeten de schakeling sterk te- spool rekening te houden. dat het ontwerp helemaal niet deugt. genkoppelen. Foutieve instellingen De spoel kan omgedraaid worden om Het niet goed functioneren van een kunnen voorkomen worden door de vast 1e stellen in welke opstelling de transistorschakeling is meestal te wij schakeling voor gelijkstroom sterk te hoocsie outpi ^spanning wordt ver kregen ten aan foutieve instellingen van tran gen te koppelen. sistors. Dat deze foutieve instellingen De antenne, ong 50 cm lang, wordt In het algemeen wordt dit dan ook met 1 winding gekoppeld met het optreden, vindt zijn oorzaak in het gedaan. Bekende schakelingen, waar koude eind van de tankspoel. We hou feit, dat de transistor-eigenschappen mee onze lezers ongetwijfeld hebben den er rekening mee, dat de meeste aan een grote spreiding onderhevig kennis gemaakt, zijn weergegeven in ontvang-antennes horizontaal gepola zijn. riseerd zijn. De antenne dient dus zo figuur 1 en 2. Als voorbeeld noemen we de stroom- mogelijk een horizontale opstelling te Een sterke wisselstroom tegenkoppe- hebben. Nog beter is een horizontale versterking van een OC71 en een ling wordt in amateurschakelingen dipool te gebruiken. OC47. Bij een 0C71 kan de stroom- meestal niet toegepast. Een sterke te- Een vraag bij een transistorzender is: versterking in emitterschakeling lig genkoppeling betekent, dat de totale versterking teveel daalt, zodat in fei „Hoe zullen we de draaggolf gaan gen tussen 30 en 75 Bij een OC47, een moduleren ?". te meer transistors noodzakelijk zijn en professionele schakel-transistor zelfs een groot aantal transistors maakt een Amplitude modulatie is moeilijk toe tussen 50 en 200 ! schakeling minder aantrekkelijk. te passen, daar door de terugwerking van de eindtrap op de oscillator meer frequentie - modulatie dan ampltude- modulatie optreedt. Aanbevolen wordt dan ook ,,narrow-band" FM toe te passen, die met een normale ontvan ger bij een kleine verstemming op de zijbanden goed is te nemen. Heel eenvoudig is de frequentie-modulatie te realiseren door verandering van de collectorstroom van de oscillator. Men kan dan de modulatiespan- ning eanleggen aan de basis van de 0070, zoals in figuur 1 is weerge geven. i De basis ven de 0070 is voor de HF-wisselspanning geaard. Voor een frequen'iezwaai van 1 kHz is een basis-wisseistroom van 25 /

In het FIRATO-nummer zal door onze medewerker Ir. J. W. JANSEN

een VOLLEDIGE TRANSCEIVER worden I Transistors worden na de fabricage kunstmatig verouderd om het verlopen behandeld voor de TWEE-METER-BAND van de eigenschappen na enige tijd tegen te gaan. Hier ziet u ketels, waar met TRANSISTORS in vermogenstransistors kunstmatig worden verouderd. (Siemens)

478 ------Vb . H Rc |—Vb -Vb * I Uj a/ A i ■—It ji o. tt B 2531 B 2533 •v w 7 B 2534 iHi B 2532 5 Fig. 1 Fig. 2 Fig. 3 Fig. 4 : > In dit artikel zullen we het niet heb sterking in emitterschakeling heeft van transistor blijkt een stroomversterking ben over schakelingen, die reeds tegen 100 en dat Ico, waarmee we geen re van 100 te bezitten. En nu gaat het het verlopen van het instelpunt zijn kening hebben gehouden, 10 _«A be fout U kiest dezelfde basisweer- gestabiliseerd. Met deze schakelingen draagt. De collectorstroom is dus nu stand, die een basisstroom van 40 fiA zullen de amateurs meestal geen moei geen 1 mA meer, maar 2 mA. geeft. Deze stroom wordt 100 maal lijkheden hebben. De schakeling die versterkt en levert dus een collector Over een collectorweerstand 3k3 Q hier aan de orde komt is de gewone geeft deze stroom een spanningsval stroom van 4 mA. Deze collectorstroom geaarde emitterschakeling, die we geeft over een collectorweerstand van van 6,6 volt. De versterkertrap is door door zijn eenvoud, veel in miniatuur- de te grote collectorstroom reeds vol 1500 Q een spanningsval van 6 volt, schakelingen aantreffen In figuur 3 zodat we een instelling hebben ge ledig uitgestuurd. is een geaarde emitterschakeling, zon kregen, waarbij de collectorspanning der stabilisatie van het instelpunt, Bij een collectorstroom van 1 mA was 0 volt is. weergegeven. de spanningsval over de weerstand De transistor is in verzadiging gestuurd 3,3 volt. Dit was voor de schakeling Als we aan de basis van de transistor en ook hier zal ernstige vervorming een normale instelling geweest. een negatieve spanning laten optreden optreden, omdat de negatieve faze (zodat er een basisstroom gaat lopen) Immers, zowel de positieve als de ne van de wisselspanning niet kan wor gaat c'e transistor geleiden — er gaat gatieve faze van een aangelegde wis den weergegeven. een stroom van emitter naar collector selspanning had weergegeven kunnen De instelling van de schakeling moet vloeien. Verondersteld is dus, dat, worden. gecorrigeerd worden. Uit het boven wanneer er geen basisstroom loopt, Bij een uitgestuurde, in verzadiging staande is het duidelijk geworden, dat de transistor dicht staat en niet ge gestuurde transistor, wordt de nega we kunnen bepalen of de transistor- leidt. tieve faze van een aangelegde wis instelling goed is, door de collector In feite is dit niet helemaal juist. Er selspanning onderdrukt, zodat een ern spanning te meten. loopt namelijk een z.g minderheids- stige vervorming optreedt. Hetzelfde Men heeft altijd een goede instelling stroom ICO, waaronder we verstaan kan zich voordoen, als we toevallig in als de collectorspanning de helft van een kleine reststroom, die in de een schakeling een transistor met een de batterijspanning bedraagt. basis-collectordioc'e vloeit. Deze stroom hoge stroomversterking tcepassen. is de sperstroom van de basis-collec- We moeten hierbij opmerken, dat dit Stel, dat u een ontwerp uit -RE" na tordiode. In de gewone emitterscha natuurlijk alleen geldt voor transistor- bouwt, waarin de schakeling van fi keling kan Ico aanleiding geven tot versterkers met een weerstand in de guur 3 voorkomt. De ontwerper heeft foutieve instellingen. collectorleiding. Deze regel gaat niet een transistor toegepast die een stroom op wanneer er zich een trafo of een versterking van 50 heeft. Hij kiest een Wat gebeurt er namelijk, als de lek smoorspoel in de collectorleiding be collectorweerstand van 1500 Q bij een stroom een niet te verwaarlozen waar vindt. de gaat aannemen ? De lekstroom batterijspanning van 6 volt. Voor het vloeit in de transistor van de basis instellen van de transistor in het mid Bij voorversterkertrappen gebeurt het naar de collector. De lekstroom maakt den van het lineaire uitsturingsgebied wel, dat men een andere instelwaarde zal de collectorspanning de helft van de basis dus negatief t.o.v. de emit van de collectorspanning kie^t. Dit kan ter. We kunnen ons de schakeling dus de batterijspanning moeten bedragen, ook, omdat in het algemeen in voor- vervangen denken door een emitter dus 3 volt. versterkers signalen optreden met een t schakeling met een ideale transistor, Bij een collectorweerstand van 1500Q wat betreft Ico en parallel aan de col zal er dan een collectorstroom moeten kleiner amplitude. M?ar in ieder ge lector basisdiode een weerstand, waar lopen van 3 : 1500 == 2 mA. De ba val zult u bij voorversterkers steeds b in een stroom loopt ter grootte van sisstroom zal bij een stroomversterking een bepaalde collectorspanning t.o.v. Ico (figuur 4). van 50 50 X zo klein moeten zijn, dus de emitter moeten meten. gelijk moeten zijn aan 2 : 50 = 40 (mA. Ico wordt door de transistor dan ook versterkt en de versterkte Ico noemen De vereiste instelstroom wordt via Wat gaan we doen als de instelling we in emitterschakeling Iceo. Deze een weerstand ontleend aan de 6 V van een transistor in emitterschakeling Iceo, gelijk aan Ico maal de stroom- batterij. Daar de spanning over de niet juist is ? versterking in emitterschakeling a\ basis-emitterdiode slechts enkele tien kan de instelling van de schakeling de volts bedraagt, kunnen we deze Uit het bovenstaande moet dit duide geheel in de war brengen. spanning voor de berekening van de lijk zijn geworden: Bij een te lage basisweerstand rustig verwaarlozen, Stel, dat we met verwaarlozing van collectorspanning (t.o.v. aarde) ver zodat voor Rb, de basisweerstand, Ico de schakeling van fig. 3 zodanig groten we de basisweerstand; bij een geldt: instellen, dat er een collectorstroom te lage waarde verkleinen we deze loopt van 1 mA. Voor LF-versterkers Rb = Vb/lb = 6/4010-‘ = 150 kQ. weerstand. Oók afwijkingen door een is deze instelling een gebruikelijke Na publicatie gaat u de schakeling waarde. Laten we vervolgens aanne nabouwen. U néémt uit uw voorraad te grote Ico kunnen op deze wijze men, dat de transistor een stroomver- transistors een exemplaar en deze worden gecorrigeerd.

479 i 1 MICROGOLFTECHNIEK

door Ing. BOERTJES DEEL IV DEEL IV

Daar een golfpijp geen normale twee- y\7' van het uiteinde te zijn, alleen van meerdere V's kan daarom in het draadsgeleider is, maar een geleider gaat in zo'n geval de helft van de achtertuintje met eenvoudige midde van elektromagnetische golven, moe uilgestraalde energie in de eindweer- len een signaalwinst worcen bereikt ten geheel andere middelen worden stand verloren. van tientallen dB's. aangewend om de pijp in „trilling" Er is dus een grote analogie met de Een tweede soort lopende-golf-anten- te brengen. Toch verschijnen hier geen Lecherleiding. ne is de Rhombus, die echter niet zo principieel nieuwe problemen, want Met een dunne sonde (A) kan slechts interessant is, omdat de helft van de de manier waarop men radiogolven een signaal met beperkte bandbreedte energie in de afsluitweerstand verlo kan uitzenden en weer opvangen, is worden „verwerkt", daarom worden ren gaat en er geen analogon te ver aan iedere radio-amateur bekend. dikwijls breedband-sondes gebruikt wezenlijken is bij de golfpijpen. Men past namelijk heel eenvoudig (B en C). De met B aangegeven son miniatuur-antennes toe. de wordt voor ontvangers toegepast Zoals bekend, zijn de antennes in 3 (klein vermogen). C vooral bij zen hoofdgroepen in te delen: ders (groot vermogen). Indien u goed GOLFPIJP VOOR TEni op de hoogte bent met de antenne- O de electrische (dipolen enz.) theorie, zult u ze respectievelijk her 0 de magnetische (raamantennes, kennen als de „dikke staaf dipool" en ferrietstaven, enz.). de konische antenne. 0 lopende golfantennes (V-antenne, De tweede kategorie omvat de mag rhombus, Visgraat-antenne, enz.) die in tegenstelling tot de vorige netische antennes; bij golfpijpen het twee nooit in resonantie mogen meest toegepast. In figuur 2 is de, komen. praktische uitvoering gegeven: een kleine lus van metaaldraad. Door de In figuur 1 ziet u een spriet-antenne lus te draaien wordt een zeer soepe (hier sonde genaamd) als uitloper le instelling verkregen t.o.v. de aan van de binnengeleider van een coaxi passing, overeenkomstig de raaman- ale kabel, opgesteld in het inwendige tenne. Men stelt de lus zó op, dat er van een golfpijp voor TE01 golfpa zoveel_ mogelijke magnetische kracht "•-'1 troon. lijnen door gaan en stelt dan in op in De buitengeleider van de kabel is met een maximaal afgegeven vermogen. lU B de wand verbonden. De plaats van de De lopende golfantennes zou men 1 sprietantenne wordt bepaald door de 1 s ook elektromagnetische antennes kun stralingsweerstand en de impedantie nen noemen, daar zij eigenlijk een ri m van de pjjp als deze in staande tril „trechter" vormen voor de radiogol C ling is. ven. Zij zijn dan ook enigszins te B2S15 Over het algemeen kan de sonde op vergelijken met een hoornluidspreker gesteld worden in het midden van de Figuur 1 of een megafoon. wand op een afstand van %A' van het einde, want daar bevindt zich Een zeer bekend voorbeeld is de V- dan een spanningsbuik (als de pijp antenne voor TV. Daar de antenne tenminste gesloten is). (meestal) niet in resonantie is, kan men van superbreedband-eigenschap- COAXIALE De )' is, zoals in vorige artikelen is pen spreken. Hoewel dus geen echte uiteengezet, groter dan de in va „opslingering" plaats vindt, kan de cuüm of lucht en hangt af van de af winst bij grote V-antennes toch aan metingen van de pijp. Is de pijp niet zienlijk zijn. afgesloten met een reflekterend eind stuk (hier een metalen wand) maar Construeert men bijv. een dergelijke met een impedantie gelijk aan de ka antenne voor TV, dan is bij een leng rakteristieke of een absorberend ma te van 8—10 golflengten een grotere teriaal (waarover straks meer) dan signaalwinst te verwachten dan een treedt geen staande golf op en de tweetal parallel geschakelde Yagi's plaats van de sonde behoeft niet meer kan afgeven! Bij parallel schakelen Figuur 2

480 tot stand gebracht, die dan weer door een speciale transformatiepijp wordt gestuurd. . Een ander zeer belangrijk voordeel van de golfpijp is, dat de thermische ■ ruis lager kan zijn dan in lintlijnen en coaxiale kabels. Ook bij het ma ken van koppelstukken en bochten in . de golfpijp moet men oppassen voor i JV reflecties; zeer scherpe bochten kun nen de lopende golf geheel reflecte- HOORNSTRALER f STRAUNG DOOR EEN OPENING B 2517

Het analogon van de V-antenne is nu ding. Daar deze impedantie bepaald de bekende hoornstraler, die natuur wordt door de zelfinductie en de ca lijk evengoed als ontvangantenne kan paciteit per lengte-eenheid, kunnen dienst doen. (Figuur 3). we dus zowel voor golfpijpen als Le- De hoornantenne is de voornaamste cherleidingen de algemene regel ge antenne voor golfpijpsystemen, dus ven, dat om reflecties te vermijden voor microgolfsystemen in het alge geen discontinuïteit mag optreden in: meen. Hoe men zo'n hoorn precies 1. de afmetingen en 2. de magnetische moet maken, zal in een volgend arti en dielectrische eigenschappen van kel in deze serie worden aangegeven. de isolatiestof (dus in de fxr en de sr). Hieruit volgt ook. dat Lecherleidingen DEEL VAN DE V/ANO VAN EEN Bij antennes spreekt men ook dikwijls BUIGZAME GOLF PUI liefst gepolijst moeten worden, even van het „effectieve stralende opper B 2518 als de binnenzijde van golfpijpen. vlak" en dit is voor de hoorn rela tief klein; de hoornantennes worden Verder moeten isolators zoveel mo daarom meestal op een grote parabo gelijk worden vermeden omdat zij lische spiegel gericht. naast dempingsverliezen ook hinder lijke reflecties veroorzaken. Het zal De werking berust eigenlijk op het nu tevens duidelijk zijn, waarom men feit, dat een lopend veld in de golf in microgolf-apparatuur de voorkeur pijpen om de randen buigt en dan geeft aan golfpijpen boven coaxiale- „loslaat". Iedere open golfpijp straalt kabel. dus en men bereikt juist door de hoorn, dat er een geleidelijke over- Daar volgens de TE01-methode (die gang naar de vrije ruimte plaats kan zoals reeds werd gezegd, het meest vinden; hierdoor zal het uitgestraalde wordt toegepast) stromen lopen in de vermogen en het rendement maximaal wanden van de golfpijp, zullen ech worden (bij zenders). ter toch aanzienlijke verliezen kunnen optreden. Kunnen deze voor korte leidingen sterk verkleind worden door PRAKTISCHE UITVOERING VAN de binnenzijde van de pijp te verzil GOLFPIJPEN veren, voor langere .pijpen is ook dat Stel, dat men een mooi afgewerkte, niet meer voldoende. I gepolijste, Lecherleiding heeft van en Ten behoeve van de toekomstige TV- kele golflengten lang en zonder re distributie heeft men dan ook een flecterende uiteinden. Brengt men nu ander golfpatroon weten op te wek op een bepaalde plaats, ter onder ken, waarbij in de hartlijn van de pijp steuning, een isolator aan van overi slechts diëleclrische verschuivingsstro- gens uitstekende kwaliteit, dan zal men lopen, zodat de verliezen bij een blijken, dat er storende reflecties op uitstekend isolerend diëlectricum zeer treden ! klein kunnen worden gemaakt. Dit Worden twee stukken lintlijn aan el golfpatroon is tamelijk instabiel en kaar gesoldeerd, dan is eveneens een het mag dus geen verwondering wek (zwakke) staande golf aan te tonen. ken, dat het zeer veel moeite heeft (VOOR TEgjl De verklaring is, dat men eigenlijk gekost één en ander in een bruikbare een stukje lecherleiding heeft tussen- vorm te verwezenlijken. geschakeld, waarvan de karakteristie Directe opwekking van dit golfpatroon ke impedantie in het algemeen af is door middel van sondes niet moge AFTAKKINGEN wijkt van die van de rest van de lei- lijk, meestal wordt eerst een TE01 golf Figuur 5

481 Evenals Lecherleidii gen moeien golf pijpen voor minimum reflectie ean het einde worden afgesloten mei een re- actanlievrije weers^and die gelijk 'S aan de karakteristieke, de lopende golf wordt dan geheel in warmte om gezet. Men kan bijvoorbeeld de pijp afsluiten met een mengsel van zand en grafiet of een koolstaaf opstellen die op een spanningsbuik de wanden „kortsluit" (bij staande trilling). Zo'n minimaal reflecterend eindstuk wordt echter zelden toegepast, want het omzetten van de moeizaam ver kregen hoogfrequent-energie in een nutteloze hoeveelheid warmte dient men juis* zoveel mogelijk te voor komen ! Maximale reflectie wordt heel een voudig verkregen door de golfpijp af te sluiten met een metalen wand. Doet men dit aan twee kanten, dan is ren, zodat er „niets meer door komt". Aftakkingen worden uitgevoerd in de de pijp geheel gesloten en vormt een Gebogen stukken moeten een straal vorm van trilholten parallel- of trilholte. hebben van minstens 27. (figuur 4). seriekringen — de lengte daarvan Om een afstemmogelijkheid te ver bepaalt de resonantiefrequentie, even krijgen, zal de lengle variabel moe als bij de Lecherleidingen. Zij dienen ten zijn. Hiertoe worden verschuifba voor het aansluiten van kabels, detec- re deksels, trimschroeven, e.d. ge tie-kristallen, magnetrons, enz. Tril bruikt (figuur 9). holten of dooskringen zullen nog uit ('//// s // ///// //S/\ voeriger besproken worden. Misaanpassingen zal men over het al gemeen toch moeilijk kunnen vermij den. Voor het elimineren van een te veel of te weinig zelfinductie of ca paciteit op een bepaalde plaats, zal men dus trimmers moeten aanbren- Figuur 7 gen. In figuur 6 is het principe van de gevolgde methode gegeven; voor de eenvoud worden hier metalen plaatjes gebruikt. Daar de analoge methode voor Le cherleidingen eveneens is getekend, zal de werking wel zonder meer dui delijk zijn. Metalen plaatjes zijn ech ter om praktische- en constructieve redenen niet bruikbaar, zodat ze ver vangen worden door dikke metalen schroeven in de zijwanden. Aange bracht in de smalste zijde vormen die In een staalfabriek in Duitsland Figuur 8 heeft Siemens een elektronische schroeven dus een regelbare zelfin meetinstallatie aangebracht op ductie terwijl zij in de breedste wand een „vliegende schaar" waar juist capacitief werken. mee stalen platen direct van de rol af worden gesneden op din- Figuur 7 is een doorsnede van een formaten. sonde met plug en bijbehorende (ca- De meetapparatuur geeft dikte, pacitieve) trimmer. lengte en breedte van de platen Trimschroeven in microgolfapparatuur op honderdsten en tienden milli meters weer. Wanneer een der zijn met dure meetinstrumenten en I B 2523 drie maten de tolerantie over veel moeite ingesteld; het is dus aan MAXIMUM RErlEKTIE schrijdt, wordt de plaat afge deskundigen voorbehouden er aan te voerd. Figuur 9 gaan draaien !

482 VERKEERSONGEVALLEN STATISTIEKEN De politie in een stad in de Ver. Sta ten heeft I.B.M.-apparatuur aangeschafl om gegevens betreffende verkeerson gevallen te registreren en te verwer ken. Met behulp van een electronische machine kunnen de volgende vragen worden beantwoord:

a. welke overtredingen zijn de oorzaak van de verkeersongevallen in de stad ? b. waar gebeuren de meeste onge Enige jaren geleden, in 1957, heeft leven. Vooral in de Ver. Stalen vindt lukken ? onze medewerker, de heer Jansen, men steeds nieuwe toepassingsgebie c. wat is de leeftijd, geslacht, be roep van betreffende chauffeur ? eens een artikel gewijd aan de elec den voor de computer. Over deze d. tijdstip van het ongeval tronische rekenmachine, De ontwik- nieuwe toepassingsgebieden willen e. weersomstandigheden keling van deze machine, ook wel we het in dit artikel eens hebben. f . gebrek aan de auto computer genaamd, stond toen nog 9- aard en conditie van het plaveisel in haar kinderschoenen, althans in RUSSISCH-ENGELS WOORDENBOEK h. waren voetgangers bij het onge ons land. VOOR EEN ELECTRONISCHE REKENMACHINE luk betrokken ? Op het ogenblik echter zijn reeds Een Russisch-Engels woordenboek, dat verschillende grote machines in ons 60.000 woorden bevat, is op de uni- land in gebruik. De meeste van deze versiteit van Californië samengesteld machines zijn gehuurd; enkele zijn er als een deel van een taalwetenschap ook gekocht. Veel bedrijven maken pelijk onderzoek voor het mechanisch wel gebruik van electronische reken vertalen van russische technische li machines, doch bezitten er zelf geen; teratuur met behulp van electronische deze bedrijven wenden zich tot 'een apparatuur. rekencentrum, waar de problemen op gelost worden tegen betaling. Volgens dr Sydney M. Lamb, lector in de taalwetenschappen, die belast Zo heeft de I.B.M. (Internationale Be- is met het onderzoek, heeft het woor drijfsmachine Maatschappij) in de, denboek de grootste woordenschat op t grote plaatsen van ons land reken het gebied van mechanisch vertalen. centra ingericht Van deze centra I Het uiteindelijke doel is om 360.000 wordt op grote schaal gebruik, ge woorden per uur te vertalen tegen maakt door alle takken van de indus een fractie van de kosten voor het trie. Fabrikanten van in nederland ge in dienst nemen van „echte" verta bruikte electronische rekenmachines lers. De rekenmachine, een I.B.M. 704 zijn de I.B.M., Buil Nederland, N.V. van de universiteit, zal met een spe Electrologica en Standard Electric. ciaal ontworpen programma de woor N.V. Electrologica is een zuiver ne- den voor specifieke vertalingen in derlandse onderneming. Deze fabri het russisch kunnen opzoeken. Magneetbandapparatuur voor een kant vervaardigt de X1, een volledig De taalkundige is nu bezig zijn pro computer. getransistoriseerde computer van het ject uit te breiden waardoor het mo Op grote schaal worden tegenwoor „general purpose" type. gelijk zal worden, behalve russische dig deze vorm van geheugen toege Rekenmachines gaan een steeds gro technische literatuur, ook chinese te past. (Telefunken Magnetophon, type tere rol spelen in het maatschappelijke kens te vertalen. MDS 251

483 Naar aanleiding van de antwoorden die een representatief beeld gaven van COMPUTERS BIJ DE RECHTSPRAAK over een bepaalde periode, kunnen de gehele stemgerechtigde bevolking Onlangs heeft de Vereniging van door de politie maatregelen worden en al vroeg berichten konden doorge Advocaten in de Ver. Staten te Was genomen zoals het verscherpen van ven. Vervolgens werden uit deze dis hington een demonstratie gegeven, politie-toezicht en verkeersregeling op tricten gegevens verzameld en opge waarbij een electronische rekenmachine bepaalde punten, instellen van max. borgen in het geheugen van de ma de I.B.M.-650 binnen enkele minuten snelheden voor bepaalde trajecten, chine. Gedurende de verkiezingsavond juridische gegevens opzocht. verbetering van het wegdek, enz. verwerkte de computer de gegevens, Het magnetisch bandgeheugen van de die rechtstreeks uit de kiesdistricten rekenmachine bevatte volledige gege binnenkwamen en hielp de C. B. S. EEN SCHAKENDE ELECTRONISCHE vens van de wetgeving in de verschil News correspondenten bij het analyse REKENMACHINE lende staten van amerika. Indien men ren van de uitgebrachte stemmen en de wetsregels wilde kennen betreffen ,.lk heb mijn computer leren schaken. het geven van nauwkeurige indruk de belastingen en het eigendomsrecht Hij leert, d.w.z. hij wordt ieder spel ken van de verkiezingsstrijd. van ziekenhuizen voor armlastigen, be- beter. Hij maakt nooit, zoals een men behoefde men de computer slechts de selijk speler, tweemaal dezelfde fout. Gedurende de speciale reportage van volgende trefwoorden op te geven: Hij kan me nu verslaan". de verkiezingsnacht maakte de electronische rekenmachine ong. 700.000.000 ,belasting", ,,vrijstelling", „armlastig" Dit zijn de woorden van Arthur L. Sa- berekeningen. Hoeveel mensen zouden en „ziekenhuis". Binnen enkele minu muel, die zijn schaakmachine ook eni er niet nodig geweest zijn om in het ten resulteerde dit in de verkorte tekst ge manieren heeft bijgebracht. Wan zelfde tijdsbestek dit te kunnen pres van 19 verschillende wetten op dit ge neer de machine heeft gewonnen wor teren ? bied. Indien gewenst kon de machine den de woorden: „het spijt me, dat ook de volledige tekst geven. je verloren hebt, bedankt voor het In New York staat een electronische spelletje", afgedrukt. COMPUTERS IN DE GENEESKUNDE rekenmachine in welks geheugen de Er zijn reeds uitgebreide proeven ge volledige wetgeving enz. omtrent pa SNELLE ANALYSE VAN DE nomen om op medisch gebied compu tenten is opgenomen. Binnen enkele PRESIDENTSVERKIEZINGEN ters de diagnose te laten stellen. Op seconden is de machine in staat aller IN DE VERENIGDE STATEN het gebied van hartziekten is men lei vragen op dit gebied nauwkeurig Een aantal bijzondere correspondenten reeds zover gevorderd. Wanneer de te beantwoorden. heeft rechtstreeks vanuit 500 over het machine gegevens over een electro- land verspreide kiesdistricten met be cardiogram, gegevens over bloedon ELECTRONISCHE BIBLIOTHEKEN derzoek enz. verstrekt, geeft hij mo hulp van de I.B.M. computer 7090 ver Men voorziet in de V.S. dat er in de menteel reeds met 97% juistheid de slag uilgebracht over het verloop van toekomst regionale electronische biblio diagnose aan. de verkiezing. theken zullen komen waaraan men Radio- en TV-bezitters kregen hierdoor In vele gevallen blijkt, dat de machine eventueel telefonisch vragen op aller een ongekend snel en nauwkeurig veel minder gegevens nodig heeft dan lei gebied kan stellen. beeld van de verkiezingsavond. de hartspecialist om een juiste diag- Men had 500 kiesdistricten gekozen, nose te kunnen stellen. HET RADIOPROGRAMMA EN DE COMPUTER Het radiozendstation WFBM/FM in de Verenigde Staten werkt geheel auto matisch. Het zendt namelijk dag en nacht een radioprogramma uit, waarbij gebruik gemaakt wordt van tapes, waarop continu muziek staat. Er zijn tapes met klassieke-, populaire-, di ner- en dansmuziek. Verder beschikt men over een band. waarop de uit te zenden reclameteksten zijn opgenomen. De electronische rekenmachine onder breekt op de juiste tijden zijn pro gramma; zendt de station-identiciteit, weerberichten en ook de reclameteks ten uit en kondigt zijn eigen program ma's aan. Tijdens etenstijd kiest de machine een tape met dinermuziek; 's-morgens vroeg wordt een deel van

•<—Testen van grondmonsters - de resul taten van het onderzoek worden door de I.B.M. 305 RAMAC verwerkt.

[ een tape met ochtendgymnastiek af gedraaid en 's-nachts wordt uitslui tend dansmuziek uitgezonden. Van dit alles wordt — zoals door de staat is vereist — automatisch een logboek bij gehouden. Oók de afregeling en het in- en uitschakelen van de zender wordt automatisch geregeld.

WERELDTELEVISIE } EN DE COMPUTER Een electronische rekenmachine van de I.B.M., opgesteld in het NASA's God- dard Space Flight Center, speelt een interessante rol bij het project „Echo”, een experiment, dat kan leiden tot wereldtelevisie en nieuwe vormen van intercontinentale communicatie. Wanneer de meer dan 30 meter grote satelliet zich van het westen naar het oosten over de V.S. begeeft, volgt en berekent de computer de banen van computer slechts voor administratieve Een electronische rekenmachine met de satelliet en geeft aan de grote werkzaamheden en voor het maken magnetische- en ponskaarteninstal latie voor de in- en uitvoer van ge zendstations in Californië en New Yer- van technisch wetenschappelijke be gevens. sey door waar en wanneer zij hef rekeningen toegepast. Banken, verze best hun antennes kunnen richten om keringsmaatschappijen, kortom bedrij radioseinen van de satelliet „Echo” af ven, die veel administratie hebben, verwerkende industriën, zoals Stork en te stoten. schaffen zich op de duur een compu Werkspoor, in de vliegtuigindustrie bij — Wij hebben in dit artikel slechts ter aan of gaan met hun administratie Fokker, in industriën voor electrische een beperkt overzicht van de toe naar een rekencentrum. apparaten, zoals fabrieken van trans passingsmogelijkheden van een com Voor administratie en technisch-weten- formatoren. puter kunnen bespreken. In ons land schappelijke berekeningen zal men de Gegevens ontleend aan: wordt voor zover ons bekend, de rekenmachine vinden in grote metaal- I.B.M. News, summary febr. 1961 A7

voudigweg in serie met de kathode- Een koolniicrofoon doet het weerstand van de eerste laagfrequent voorversterkertrap opgenomen, terwijl om vervorming te voorkomen en een grotere versterking te verkrijgen, het ook zonder batterij! rooster aan aarde wordt gelegd. Een geaarde-roosferschakeling dus. Mocht de waarde van de kathodeweer- r^doorWIM VAN BUSSEL^) stand van die eerste versterkertrap ho ger zijn dan 100 Q, iets wat veelal het geval zal zijn, dan is het beter d9 i microfoon zelf als kathodeweerstand te Koolmicrofoons worden vandaag-de- Een kristalmicrofoon immers is veel en laten fungeren . i dag niet zo bar veel meer gebruikt; veel duurder. In het schema zien we een dubbelpo- de kwaliteit is niet zo daverend en Het hierbij afgedrukte schema laat lige omschakelear getekend. Hiermee bovendien geven ze nogal wat ruis. zien, hoe het een en ander is te ver is het mogelijk de versterkerbuis van wezenlijken: de microfoon wordt een- de normale schakeling om te schakelen Daar komt dan nog eens als extra na ; deel bij, dat er een batterij mee in serie naar de „koolmicrofoon-schakeling”, geschakeld moet worden. Kortom, zo waardoor de versterker dus ook voor veel nadelen heeft de goede oude normale doeleinden is te gebruiken. „gruisbak”, dat het grote voordeel: In stand I zijn de gebruikelijke roos zijn goedkoopte, volledig in het niet INGANG teren kathodeweerstanden (meestal verzinkt. resp. 0,5 a 1 MQ en ± 1500 Q) in + STAND 1 geschakeld en in stand II is het rooster Toch is het echter mogelijk de kool- buis in normale schakeling. naar aarde kortgesloten, terwijl boven microfoon in een laagfrequentverster- ~}s. STAND 2: dien de microfoon in de kathodeleiding ker te gebruiken zonder dat een bat 1° 2 a*2 0.5 RK rooster geaard, is opgenomen. terij en inputtrafo nodig zijn. en koolmicr in koolmicr. 1M (:i500)[_ a kath.leiding Aangezien de anodestroom de micro In geval de microfoon alleen voor opgenomen —Lj- foon doorloopt, is het noodzakelijk de spraak hoeft te worden gebruikt, is 7778.6 deze methode zeer aan te bevelen. microfoonplug goed te isoleren !

485 &3r‘~ ' • }

\\r PROFESSIONELE "mEN INDUSTRIËLE BIJLAGE VAN HET MAANDBLAD RADIO ELECTRONICA

De bereken!n van o*cdrukte zelf !bm1 tackles

Vele constructeurs hebben de laatste aantal gedrukte spoelen onderzocht, 0,28 («H, een procentuele fout van tijd onderzoekingen gedaan op het waarvan de dikte varieerde tussen 0,8 12 %, die absoluut niet kan worcen gebied van de gedrukte schakelingen en 1,4 mm, het aantal v/indingen ver verwaarloosd. speciaal met het oog op het reduce liep tussen 4 en 12, de gemiddelde In de praktijk heeft dit er toe geleid ren van de belemmeringen bij de straal 7 tot 14 mm bedroeg en de spoelen te fabriceren met iets meer productie en het verlagen van de breedte van de spiraal varieerde tus windingen dan voor de waarde werd kosten door serieproductie. sen 5 en 15 mm. berekend en vervolgens vermindert Een voor vele technici zeer moeilijke men in de praktijk geleidelijk het aan De waarden, die met de bovenver .'raag, die hierbij naar voren is ge tal windingen, door of wel de bui melde formule waren bepaald, lagen treden, is die van de realisatie van tenste dan wel de binnenste te ver zeer dicht in de buurt van de werke gedrukte zelfirducties en bovenal de wijderen. lijkheid en in het algemeen kan men berekening daarvan. zeggen, dat met deze formule de Weglating van de buitenste Inderdaad vindt men, dat de klassie coëfficiënt van zelfinductie op ± 5% windingen ke spoelformules voor gedrukte wik exact wordt bepaald. Er moet echter worden opgemerkt, dat kelingen onbruikbaar zijn en dat de Het schijnt overigens, dat de formule er een duidelijk verschil is wanneer optredende afwijkingen zo belangrijk in de meeste gevallen een grotere men de binnenste winding of de bui zijn, dat men er niet meer op kan waarde geeft dan in werkelijkheid het tenste wegneemt. vertrouwen. geval is, behalve voor spoelen klei Om het verschil van beide systemen Vele onderzoekers hebben zich al be ner dan 1 mH, waarvoor de gemeten duidelijk te maken heeft men een ge zig gehouden met het zoeken naar waarde iets groter schijnt te zijn dan drukte spoel genomen en vervolgens een betrouwbare formule en de beste die de formule geeft. zijn windingen bij halve windingen schijnt die te zijn, die door H. E. Bryan Er moet echter worden opgemerkt, dat tegelijk weggekrabt. Men heeft deze wordt aanbevolen in zijn studie ,,Prin- het meten van spoelen met een ge werkwijze uitgevoerd met een spoel ted inductors and capacitors", die ver ring aantal windingen bijzonder moei van 10 windingen, waarvan de bui schenen is in het amerikaanse tijd lijk is want de zelfinductie van de tenste winding een gemiddelde dia schrift ,,Teletech. and Electronics In kleinst mogelijke aansluitdraad wordt meter had van 36,7 mm (we spreken dustries", no. 12, pagina 14. De schrij bij de eigen zelfinductie van de spoel van een gemiddelde diameter omdat ver geeft hierin de volgende formule: opgeteld en voor de hoge frequentie het gaat om een spiraalvormige win L = 0,0496 a n5/3 log10 (8a/c). geldt de formule ding) en de binnenste winding een gemiddelde diameter van 11,7 mm; In deze formule is Li = 0,002 1 {2,3 log10 (4 l/d) — 1} de dikte van de wikkeling is dan 12,5 L de coëfficiënt van zelfinductie in waarin AH mm en de middelste straal is 12,1 mm. L1 de zelfinductie van de draad in ^uH a de gemiddelde straal van de wik Als we de formule toepassen vinden keling in cm; I de lengte van de draad in cm en we L = 2,42 /tH; de waarde die men c de dikte van de samengestelde d de diameter van de draad in cm. meet ligt in de buurt van 2.35 tot wikkeling in cm; Men vindt bij een lengte van 15 mm 2,40, afhankelijk van de lengte van n het aantal windingen van de en een diameter van 0,15 van de aan- de aansluitdraden en de plaats van wikkeling. sluitdraden een zelfinductie van 0,015 de spoel ten opzichte van de aansl uit Om de betrouwbaarheid van deze /

486 ; i

TABEL 1 L^uH TABEL 2 Coëfficiënt van B-A Aantal resterende zelfinductie in windingen Aantal resterende Coëfficiënt van MET WEGLATING, C' micro-Henry VAN DE BIN- / > MET WEGLATING VAN zelfinductie in NENSTE WIN-/ O'jf DE B.ii'iZNSTE DINGEN / / / windingen micro-Henry WINOiNGEN 10 2.42 o 'b 9 1,99 10 2,42 E' 8 1,54 9 2,33 7 1,19 8 6 0,89 7 5 0,62 'o 6 4 0,42 5 E Fig. 1 3 0,26 4 2 0,14 3 2 deze korter maakt, dan zal de zelfin- AANTAL W1N02JGEN ductie hierdoor kleiner worden. Door het geleidelijk aan verwijderen van de buitenste windingen, meet LajH men de in bovenstaande tabel 1 gege 2.4 ven waarden voor de zelfinductie. 2 3- Aan de hand van deze waarden kun nen we een kromme tekenen, die de 22 waarden van de coëfficiënt van zelf 2.1- inductie als functie van het aantal windingen aangeeft. We krijgen dan 2 de kromme A, B. C, D. E uit de fi guur 1. 1.9- s 1.8 / Weglating van de binnenste windingen 1.7- / / We nemen weer een spoel met 10 1.6 / windingen, gelijk aan de voorgaande, 15- / maar nemen nu geleidelijk de bin nenste windingen weg. Men kan x ( y Y 1.4 i * voorzien, dat de gevolgen hiervan / / zullen verschillen met het voorgaande 13- / / •' / geval, daar de binnenste windingen 12 een minder belangrijke rol spelen; bij f x/y gevolg zien we, dat we niet langs de i.i- i / A . kromme A, B, C. D uit figuur 1 af 1 Uu/ dalen, maar inplaats daarvan langs de 03- kromme A, B1, C1, D1, E', het midden ! VT'/ gedeelte van de kromme verloopt dus 0.0 * meer lineair. I v Als we de meting uitvoeren, vinden 0.7- we de waarden als in bovenstaande 0.6 tabel 2 aangegeven (ook nu wer-

05- den er Vb windingen tegelijk wegge nomen, maar de tabel vermeldt slechts Q4 het resultaat per hele windingen). In figuur 2 zijn deze resultaten op 03- Fig. 2 schaal uitgezet. 02 Vö.ronderstellen we vervolgens, dat we allereerst één buitenste winding 0.1- UITWEM: IGE DIAMETER (mm) weg nemen en vervolgens verscheide ■ 9 ■ , 36 0 IL Liü l 5 6 8 9 10 AANTAL WINDINGEN. ne binnenste windingen. De kromme begint dan bij A te dalen naar B en vanaf.dit punt krijgt de kromme een TABEL 3 vorm die veel gelijkt op die van de ! buiten diam. binnen diam. oplossing weglaten, van: kromme A, B', C', D’,; het resultaat is 2 Vb buitenste windingen 31 mm 11.7 mm fout de kromme A, B, C", D". 2 buitenste wdg + 1 Vb binnenste wdg 31.7 mm 15,2 mm fout 1 buitenste wdg + 3 binnenste wdg 34,2 mm 19,4 mm goed Een overeenkomstig resultaat verkrij 4% binnenste windingen 36.7 mm 23.7 mm fout gen we als we eerst 2 buitenste win de vet gedrukte waarden komen dus in aanmerking dingen en vervolgens verscheidene

487 MEETVERSTERKER

VOOR KATHODESTRAALOSCILLOSCOOP

Als we de kathodestraal-oscilloscoop ten worden zonder dat er signaal aan In de schakeling zijn dus alle essen voor het meten van gelijk- en wissel de ingang wordt toegevoerd. tiële onderdelen voor het gebruik van spanningen willen gebruiken, dan moe Er moeten daarom bijzondere voor de kathodestraaloscilloscoop als meet ten er drie gegevens bekend zijn, n.l. zorgsmaatregelen worden getroffen instrument opgenomen, met uitzonde de afbuiggevoeligheid van de oscil- als we de gelijkstroomversterker sa ring van de voedingsgedeelten, die loscoop, de spanningsversterking van men met een kathodestraaloscilloscoop echter geen bijzonderheden hebben. de voorversterker, die gebruikt wordt voor het meten van spanningen wil De eigenlijke meetversterker bestaat voor het meten van de spanning en len gebruiken. uit de gelijkstroomgekoppelde trap bovendien de afbuiggevoeligheid ten De schakeling van de gelijkstroom pen, buizen la, 1b en de buizen 2a opzichte van de spanning, die op de en 2b met een lineair frequentiebe- versterker uit figuur 1 is voor dit ingang van de versterker staat. reik van 0—20 kHz. doel speciaal ontworpen. Voor het verkrijgen van zo'n nauw Het ontwerp werd voor een 75 mm keurig mogelijke meting moet de tijd Naast de eigenlijke verticale verster kathodestraaloscilloscoop gemaakt, een constante uit de versterkingsfactor van ker met de buizen B1 en B2, voor de type waarvan de verticale afbuigge de meetversterker zo goed mogelijk spanningen die gemeten moeten wor voeligheid 5,9 V/mm bedraagt. Voor zijn. den, omvat de schakeling ook nog de een afbuiging van 70 mm moet de zaagtandoscillator (buis 4) voor de eindtrap van de verticale versterker Voor de wisselstroomversterker geeft horizontale afbuigspanning die met een amplitude van 70 X 5,9 — 413 V deze voorwaarde geen noemenswaar schakelaar S3 grof en met de poten- ofaeven. dige problemen, maar zo gauw er ge tiometer P4 fijn te regelen is. Verder De balanseindtrap met de buizen B2a lijkspanningen gemeten moeten wor de horizontale versterker (buis 3) en B2b moet dus aan iedere anode den, komen er moeilijkheden. voor de afbuigspanning, alsmede de een spanning van ongeveer 207 V le Gelijkstroomversterkers zijn instabiel, versterker (buis 5) voor de synchro- veren. Daarvoor is een anodespanning er kan aan de uitgang oulput geme nisatiespanning. van 40C. V nodig, die echter niet ge-

binnenste windingen wegnemen; de voorwaarden, gesteld aan de diame weggelaten, waardoor de buitenste kromme verloopt dan volgens de pun ter, kan worden voldaan (zie hiervoor diameter op 34,1 mm komt, terwijl ten A, B, C, D"', E"\ tabel 3). door het weglaten van 3 binnen-win- Door deze metingen met andere spoe Zetten we nu de buitenste diameter dingen de binnenste diameter met 7,7 len te herhalen, heeft men een en an op de horizontale as uit; de oorspron mm vergroot wordt tot 19,4 mm. der kunnen verifiëren. kelijke spoel had een buiten-diameter Hiermee is het probleem dus volledig opgelost. Het gebruik van 36,7 mm, zodat de verdeling ver Eén en ander is in tabel 3 aange Laten we een praktijkgeval onderzoe loopt als in figuur 2 is aangegeven. geven. ken, b.v.: we willen een spoel con We zien dan, dat we op grond van strueren met een zelfinductie van 1,4 de gestelde voorwaarden, de verticale Conclusie «H, waarvan de diameter van de bui lijn X'Y' niet naar rechts mogen over In de praktijk kan men voor het be tenste winding niet groter mag zijn schrijden. De lartste oplossing (4% palen van de zelfinductie van een ge dan 35 mm en de diameter van de binnen windingen) valt dus af en er drukte spoel gebruik maken van de binnenste winding ten minste 16 mm zal tenminste één buiten winding gegeven formule, maar we menen, moet zijn. moeten vervallen. dat de kromme van figuur 2 voor de Als we figuur 2 bekijken, zien we, De eerste oplossing is voor de bui constructeur interessanter is bij het dat de waarde 1,4 /

488 stabiliseerd behoeft te zijn omdat ae De triode B1a werkt als een normale Proefondervindelijk stellen we P1 zo schakeling van de eindtrap voor een versterkerbuis waarvan aan de anode in, dat bij een opzettelijk veroorzaak constante versterkingsfactor borg staat. de versterkte spanning wordt verkre- te verandering van de gloeispanning De eindtrap omvat twee kathode-ge- gen. De anodeweerstand van B1a de verandering van de uitgangsspan- koppelde trioden B2a en B2b in een wordt gevormd door de tweede trio ning zo klein mogelijk is. Schmitt-schakeling. wat het voordeel de B1b, die dezelfde negatieve roos- Na het instellen ven P1 moet de eind- heeft, dat er geen speciale fase-om- terspanning krijgt als B1a. Beide bui trap B2 nog door het afregelen van keerbuis nodig is. Bovendien is ze re zen werken dus onder dezelfde om de kathodeweerstand R17 op het juis latief ongevoelig voor netspannings- standigheden. te werkpunt ingesteld worden, want schommelingen en via het stuurrooster Beschouwen we nu het veivangings- omdat de buizen B1 en B2 gelijkstroom van het tweede triodesysteem B2b, dat schema (figuur 3) van de schakeling gekoppeld zijn verschuift het werk een vaste, maar weliswaar in te stel uit figuur 2, dan zien we, dat de in punt van B2 bij iedere verandering len spanning heeft, kan de fase van wendige weerstand r1a van B1b als van de instelling van P1. de beide uitgangsspanningen worden anodeweerstand in serie geschakeld De invloed van de instelling van P1 geregeld. is met de generator /tVB en de in op het werkpunt van de eindtrap is Een voorversterker met een dubbel- wendige weerstand ra van de triode het grootst, als v/e het stuurrooster B1 a. De uitgangsspanning V uit is het triode is voldoende voor het volledig van B2a niet zoals in figuur 1 via R14, spanningsverlies over de inwendige uitsturen van de eindtrap. maar inplaats daarvan over een 200 weerstand r1A. kQ weerstand met de anode van B1a Aan de bouw van deze voorversterker Omdat de beide tricden geheel aan verbinden. moet echter bijzondere aandacht wor elkaar gelijk zijn en onder dezelfde den geschonken daar deze speciaal Ongetwijfeld heeft deze manier van omstandigheden werken en door de met betrekking tot de tijdconstante koppelen het voordeel, dat we de zelfde spanningsbronnen gevoed wor van de versterkingsfactor zeer critisch grootst mogelijke versterking en ge den, zijn ra en r1a gelijk en zullen is. Het is niet voldoende voor de voeligheid behouden. ze in gelijke mate veranderen als de voorversterker slechts een gestabili Bij de schakeling uit figuur 1 met de gloeispanning schommelt. seerde anodespanning van 150 volt te spanningsdeler R13R14, moeten we gebruiken, maar de door het schom De verhouding van de spanningsde- een klein verlies aan versterking op melen van de gloeispanning ontstane ling over r;l en r\a blijft daardoor con de koop toe nemen, maar door R13 te veranderingen van de spanningsver- stant en daarom verandert de uitgangs corrigeren kunnen we iedere verschui sterking moeten zo goed mogelijk spanning ook niet bij gloeispannings- ving van P1 nivelleren, zodat de eind voorkomen worden. schommelingen. trap zeif niet behoeft te worden ver anderd. Om de invloed van de gloeispanning- Daar de beide triode systemen bij de schommelingen uit te schakelen wordt fabricage niet gelijk te maken zijn, Met schakelaar S2 kan de gevoelig de dubbeltriode B1a en B1b gescha is de grootte van de kathodeweer heid van de verticale versterker ver keld zoals in figuur 2 is aangegeven. stand van B1 a met P1 regelbaar. anderd worden. Samen met de ver- i

Verticale afbuigpUten ECC91 EF91 ECC83 ECC83 ECC91 I ♦4Q0V

£ 150V R15 fï^ R16 R21 slabil. R2 lol R39K- |Cn| S 2 iP R13 È 1 R3 § ‘ÉT Ic20 -o iBl B2 f si .b .b P2 0.01 u ,S2 250k I 081 iCLOIu B5 220 k P3 R10 w R 1 il ïi*m 112 -lo ",8| S4b RU ®, 4 R6r-|i/> I R42 R43

R23 R41 R 7 eo R,i0 c I 1 5 I R19 tl C3 Ut R44 145 I R8k b 0.5 U I A ,7| I I Jj R9~ I —

Verticale versterker x Horizont .verst. Zaagtandoscillator • Synchr verst. T -50V Fig.1 Schakeling van de gestabiliseerde gelijkspanning-meetversterker en de oscillatoren voor de afbuig- spanningen

489 melde kathodestrcjalbuis is de groot synchronisatie mogelijkheden: In stand via de speciale aansluitklem en in de ste afbuiggevoeligheid in stand 1 van 1 van deze schakelaar wordt de meet- standen 3 en 4 wordt het remrooster de schakelaar 50 mV/cm; bij gebruik spanning als synchronisatiespanning van de buis B4 over de schakelaar S4 van de spanningsdeler R13R14: 30 mV/ gebruikt, die van de spanningsdeler aan een negatieve spanning van —50 cm, als we de weerstand van 200 kQ R18R19 wordt verkregen. In stand 2 volt aangesloten, waardoor de oscilla- als koppelelement gebruiken. kan een vreemde spanning als syn torbuis B4 normaal wordt geblok In stand 9 is de gevoeligheid het chronisatiespanning worden toegevoerd keerd. kleinst, n.l. 300 V/cm. Om een slechts één keer optredend Voor het meten van gelijkspanningen verschijnsel te kunnen waarnemen, of moet de schakelaar S1 worden ge fotograferen, dient de electronenstraal sloten. Fig.2 81b slechts één enkele lijn te schrijven, De afbuigoscillator B4 heeft geen bij overeenkomend met slechts één perio zonderheden. de van de tijdbasis-repetitiefrequentie.

De horizontale versterker B3 voor de Buis B1b dient als Dit nu wordt bereikt door een span- afbuigspanning is een kathodegekop- anodeweerstand ningsimpuls, die slechts één keer per pelde balansschakeling, die geheel van buis B1a, periode optreedt aan de anode van overeenkomt met die van de eindtrap Bla waardoor buis B5a te geven, die als startimpuls B2 van de meetversterker. Deze scha gloeispannings- dient voor het inleiden van één zaag- keling maakt het mogelijk naast de 1 tandperiode van buis B4, die eveneens r variaties geen afbuigspanning ook nog een meet- > invloed hebben. slechts éénmaal optreedt. spanning, bijv. voor tijdmetingen, aan In stand 3 van de schakelaar kan de de horizontale versterker toe te voe 1 » ze schakelimpuls over de spannings ren, die dan op het stuurrooster van deler R18R19 worden afgeleid uit het het triodesysteem B3a wordt aange slechts één keer optredende proces, sloten. De dubbele tricde B5 is de dat moet worden gemeten en in stand versterker voor de synchronisatiespan Vervangings- 4 kan ze van buiten of via de specia ning, die na versterking aan het rem- w schema van fig.2 Blb le aansluitklem worden toegevoerd. rooster van de zaagtandoscillator toe l>3 gevoerd wordt. U Fig.3 Uit: ,,Funk.technik" 1958/7, vertaling: De omschakelaar S4 voorziet in vier S. VONK

DE SCOOP door D. H. Gees

kwerk, dat verschenen is bij UITGE- te Haarlem.

iteraard een deskundige op dit terrein) boek een beschrijving voor zelfbouw lloscoop; verder een handleiding voor 'an zulk een instrument en een „scoop- aan de hand van vele figuren de vaak :e „scoop-beelden" worden verklaard.

176 pagina's en bevat 128 figuren.

dit werk, efte voor- :

UITGEVERIJ WIMAR - HAARLEM GIRO 59.41.37 POSTBUS 14 TEL. 60052 Het meten van de capaciteit van een condensator met een BVM

t Wanneer we met schakelingen aan het weerstand opgenomen. Verder nemen experimenteren zijn, komt het vaak we in serie met de te meten conden voor, dat bij de aanwezige voorraad sator nog een capaciteit op van 0,5 /

491 TECHNETRON LEVERBAAR IN DUITSLAND Blijkens een mededeling in Radioschau is het Technetron, een halfgeleiderver- II t\ II EL mirmit: sterker ontwikkeld in Frankrijk, nu in serie-productie genomen door de fir- a Éi»- ' ; f rna THOMSON HO'JSTON in Parijs en in Duitsland leverbaar. •> Het Technetron is een halfgeleider trï- cde. waarvan de werking berust op DEUTSCHE RUNDFUNK-, FERNSEH-, het z.g. veldeffect. De eigenschappen vn de versterker liggen tussen die UND PHONO-AUSSTELLUNG van een buis en die van een transis BERLIJN 1961 tor. Belangrijk zijn dan ook de hoge ingang: veerstand en de zeer hoge We hebben reeds in vorige nummers grensfrequentie. l)e zeer hoge grens- LUXE TRANSISTOR PORTABLE- v gewezen op deze grote radiotentoon- frequen 'e is natuurlijk zeer interes ONTVANGER voor midden- en korte- golfontvangst. stelling, die gehouden wordt in Ber sant voor VHF-tceoassingen. Hierbij denken we aan TV-tuners en Voor de ontvangst van midden- en lijn van 25 augustus tot 3 september. aan FM-schakelingen. kortegolf zenders is door PHILIPS NV De tentoonstelling is ondergebracht in een luxe transistorontvanger in draag de Ausstellungshallen bij de Radioto- JUBILEUM NED. STANDARD ELEC. MY bare uitvoering aan de bestaande se ren ven Berlijn en de gebouwen er rie portables toegevoegd. omheen. Op 14 juni 1961 was het 50 jaar ge De met leer beklede ontvanger is le leden. dat in Den Haag gevestigd verbaar in twee kleuren, t.w.: blauw- In Eerlijn prijst men zich gelukkig, dat werd de afdeling Nederland en Indië de grote redio-tentoonstelling weer beige en groen. van de Bell Telephone Mfg. Co. In De toonregeling en de aan/uit scha eens in deze grote, ijverige sted woro't 1940 kreeg het bedrijf zijn tegenwoor gehouden. keling geschiedt met behulp van een dige naam van Nederlandse Standard drietal druktoetsen, de zenderkeuze Berlijn is de bakermat van de duitse Electric Mij. N.V. en de status van ne- door middel van een sneldraiaend af- electronische industrie. Tot 1945 wa derlandse maatschappij. stemmechanisme. ren hier de grote fabrieken van Sie Het bedrijf mag zich in een gestadige De transistor-balanseindtrap en de mens. Telefunken e.a. Het nogal be groei verheugen we'xe o a tot uiting speciaal ontworpen luidspreker garan trekkelijke isolement van de stad en komt door de uitbreidingen van het deren een krachtige geluidsweergave. het risico, dat west-Berlijn wel eens gebouwencomplex in Den Haag. Het apparaat is voorzien van een in deel zou kunnen gaan uitmaken van In 1960 werd een fabriek in Hooge- gebouwde ferroceptor-antenne, doch cost-duitsland. heeft de grote concerns veen, speciaal ingericht voor de ver heeft tevens een aansluiting voor een doen besluiten in west-duitsland ves vaardiging van telefoontoestellen in aparte buitenantenne. tigingen te stichten. Niettemin is in gebruik genomen. Er werd een aan- Berlijn nog een enorme industrie van vang gemaakt met een verdere be ENKELE TECHNISCHE GEGEVENS: electronische producten ,die veel Ber- langrijke uitbreiding van het fabrieks golfgebiedan: middengolf 185—589 m lijners werk verschaft. complex in Den Haag. die dit jaar korte golf : 25 — 51 m De eerste grote duitse rsdiotentoon- haar voltooiing zal vinden. Onze fe Transistors : OC170 2X OC45, 2X stelling werd in Berlijn gehouden van licitaties met dit jubileum ! OC71, 2x OC74. 4—14 december 1924 in dezelfde ten Verbruik- ca 40 mA. toonstellingshallen. waar thans de hui Voeding : 9 V uit dige zal plaatsvinden. Weliswaar zijn Iwee 4 V2 volts aan het gebouwencomplex een groot batterijen. aantal neven-gebouwen toegevoegd Prijs f 178.—. om alle tegenwoordige electronica- Verdere inlichtingen ontwïkkelingen te kunnen herbergen. v/orden gaarne ver strekt door Blijkens mededelingen van de tentoon- Philips - Elonco stellingsadministratie zijn er meer aan Eindhoven. 200 standhoude.s. waaronder Valvo, Siemens. AEG, Telefunken, Grundig, Philips, Blaupunkt, Metz enz. die vol ledige hallen voor hun rekening gaan nemen. COMMUNICATIE Er is beslist wel iets te zien op deze ONTVANGER grote tentoonstelling, die in West-Eu- 9 R-59 ropa zijn weerga niet vindt. Voor ons nederlanders, die de tentoonstelling willen bezoeken, wordt het wat be Van JENSEN, Amsterdam, ontvingen den dus door de ontvanger bestreken. treft het reizen naar Berlijn en het on wij de documentatie van een commu- De ontvanger is voor de amateurban- derdak aldaar, gemakkelijk gemaakt. nicatïe-ontvanger, type 9 R - 59, die den voorzien van een bandspreiding, door deze firma, naar wij menen, uit terwijl hij verder werd voorzien van Bureau Touring. Joh. v. Vlietstraat 78, Japan wordt geïmporteerd. een z.g. mulliplier, waarmee hetzelfde Haarlem, organiseert n.l. een 3-caagse De ontvanger is betrekkelijk goedkoop effect kan worcen verkregen als met trip per touringcar naar Berlijn ad (f 450.—; Bfr 6750.—) en bezit alle een kristalfilter. Voorts treffen we in f 85.— p. persoon, volledig verzorgd. faciliteiten die de tegenwoordige com- het schema aan een schakeling voor Voor personen die deze tentoonstelling municatie-ontvangers bezitten. storingsonderdrukking (noise limiter) beslist niet wilen missen is dit een De ontvanger is ook in bouwdoosvorm beat-oscillator, voor het ontvangen van unieke en goedkope mogelijkheid; dit leverbaar. telegrafiestations en een S-meter. temeer als we bedenken, dat een re De 9 R-59 heeft een frequentiebereik We hopen zeer binnenkort meer uit tour Amsterdam-Berlijn met de spoor van 540 kHz tot 30 MHz; continu re gebreid op het schema van de 9 R-59 wegen reeds ƒ 90.— kost. gelbaar. Alle korte golf banden wor terug te komen.

492 NIEUWE AFSTEMINDICATOR sing waren op de gebruiksmogelijkhe evenement willen deelnemen, volgen Als nieuwe afstemindicator is door den van electrische boormachines, vol hieronder enkele wenken. PHILIPS de EM87 ontwikkeld. Deze ledig opgeheven. 1. Begin met het opstellen van een buis, die uiterlijk sprekend lijkt op de Met de nieuwe boormachine kunnen plan en maak aan de hand hier bestaande EM84, onderscheidt zich minstens 30.000 gaten van 13 mm ge van een draaiboek. Werk niet lukraak! evenwel door een grotere gevoelig boord worden in 2 cm dik hout, voor 2. Besteed veel aandacht aan de dat de batterijen leeg zijn. heid. De vereiste stuurspanning. die technische kwaliteit van uw opna nodig is om het lichtpatroon te slui Het opladen gebeurt met een speciaal me en gebruik de hoogste snelheid, ten, is 10 volt, in tegenstelling tot de bijgeleverde gelijkrichter, die tussen welke uw recorder draait. EM84, waarbij deze spanning 22 volt de boormachine en de netspanning bedraagt. wordt geschakeld. 3. Imiteer niet de radio-omroep, doch De EM87 is speciaal ontwikkeld om Samen met de accu's weegt de com- zoek het gebied waarop amateurs dienst te doen als niveau-indicator in plele boormachine minder dan 2 kg. oorspronkelijker werk kunnen maken bandrecorders. Het oplichtend gedeel Ze is waarschijnlijk leverbaar aan het dan de professionele omroep. te is rechlhoekig van vorm, zodat zo eind van dit jear. De prijzen worden 4. Gebruik de schaar. Knip alle over wel horizontale als verticale montage t.z.t. bekend gemaakt. tollige franje uit uw band. Verpak mogelijk is. uw tekst niet te veel in woorden en Daar beide helften van het lichtpa- NATIONALE GELUIDSWEDSTRIJD 1961 illustreer uw opname met korte alles Iroon elkaar overlappen, wanneer de De meest aantrekkelijke evenementen zeggende geluidsshots. stuurspanning boven de 10 volt wordt voor de geluidsjager zijn de nationale- Inzendingen voor de nationale ge- verhoogd, is deze overlapping een en internationale wedstrijden voor de luïdswedstrijd moeten voor 31 augus duidelijke waarschuwing tegen over- beste amateur-geluidsopnamen. tus a.s. worden ingezonden aan: modulatie. Oók dit jaar organiseert de Neder Jury Nationale Geluidswedstrijd 1961, De anodespanning is maximaal 300 V; landse Vereniging van Geluidsjagers Weteringschans 243, Amsterdam. de schermspanning minimaal 170V en een nationale wedstrijd. Voor de eer Reglement en inschrijfformulier zijn maximaal 300 volt. De gloeidraad is ste maal kunnen ook stereoopnamen eveneens aan dit adres verkrijgbaar. geschikt voor 6,3 V waarbij de gloei- worden ingezonden. Vanzelfsprekend (Verzoeke bij aanvraag f 0,12 aan stroom 300 mA bedraagt. De kathode worden deze opnamen uitsluitend be postzegels in te sluiten). wordt indirect verhit. oordeeld ten opzichte van andere stereo-inzendingen. Ongetwijfeld zal de SIEMENS MESA TRANSISTOREN hoofdschotel echter bestaan uit mo- Het laatste jaar werd in de Siemens naurale opnamen. Nederlandse fabri halfgeleider laboratoria de eerste fase kanten en importeurs hebben voor de van de ontwikkeling van germanium- ze wedstrijd prachtige prijzen beschik INTERNE mesa transistors afgesloten. De voor baar gesteld. lopige monsters M1 en M2 werden in Men kan inzenden in verschillende ca- productie genuomen onder de type tegoriën, n.l. klankbeelden, hoorspe aanduiding AFY10 en AFY11. De ei len, reportages, documentaties, muziek genschappen van deze transistors kon opnamen, geluidsnapshots, truckopna- den zelfs nog iets verbeterd worden. men, alsmede de speciale categorie De nieuwe transistors zijn in het bij voor scholen. zonder geschikt voor zeer hoge fre Deelname aan de nationale geluids quenties. De nieuwe typen hebben bij wedstrijd staat voor elke amateur open een hogere toelaatbare dissipatie, als en is kosteloos. Alle opnamen moeten COMMUNICATIE mede bij hogere waarden van de col- eigen werk zijn. Kopieën van radio- APPARATUUR „RING MASTER" lectorstroom zeer goede ruiseigen uitzendingen of gramofoonplaten wor schappen en een hogere energiever- den niet geaccepteerd. Door het inkrimpen van de arbeidstijd en het gebrek aan goede arbeids sterking bij hogere frequenties (200 Evenals de voorgaande jaren, zullen krachten. gaat de doelmatigheid in de tot 300 MHz). Deze Mesa HF-transis- ce 5 beste inzenders + 1 in de cate bedrijven een steeds belangrijker rol toren zijn de eerste in europa lever gorie voor scholen de nederlandse se spelen. Nog steeds wordt niet alge bare van dit soort. lectie vormen voor de CIMES (Inter meen het grote nut gezien van een Naast de typen AFY10 en AFY11 is er nationale wedstrijd voor de beste ama goede interne communicatie - appara ook nog een ander type (de AF106) teur-geluidsopnamen), welke medio tuur en de daarmede gepaard gaande aangekondigd, die geschikt is voor oktober a.s. in west-Berlijn wordt ge kostenbesparing. ruisarme ingangstrappen bij VHF-scha- houden. Gemiddeld maken de interne gesprek kelingen. Op grond van de grote deelname in ken 70 % van het totaal aantal ge De transistors zijn ondergebracht in 1960 verwacht het bestuur van de voerde gesprekken uit. Voeg daaraan de genormaliseerde TO-18 capsule. N.V.G. enkele honderden inzendingen. toe het geloop van en naar de tele Voor geluidsjagers- die aan dit unieke BOORMACHINE OP BATTERIJEN foon, de huur van een steeds om uit Voor iedereen die gewend is gaten breiding vragende telefooncentrale en te boren met een electrische boorma men kan gemakkelijk becijferen wat chine, maar dit handige gereedschap dit kost. in bepaalde gevallen niet kan gebrui De nieuwe Ring Master installatie is ken, omdat er niet overal over net aangepast aan.de behoeften voor kan spanning kan worden beschikt, heeft toor, fabriek- werkplaats, open terrein, BLACK en DECKER goed nieuws. veem, ziekenhuis, enz. Ze biedt o.a. Onlangs introduceerde deze firma in de volgende mogelijkheden: alle ge Amerika een volkomen nieuwe boor wenste gespreksmogelijkheden met 10 machine, de eerste kabelloze electri toetsen - onbeperkt aantal aansluitin gen - centrale oproep - visuele zoek- sche boormachine. Deze nieuwe, draagbare boormachine installatie - terugspreken op afstand - heeft een volkomen nieuw type motor, centrale dicteermogelijkheid. die zijn energie ontleent aan een aan Importeur van de „Ring Master" is tal, zich in het handvat bevindende HANDELSCOMPAGNIE. Waalhaven OZI accu-elementen. Hierdoor zijn alle be Rotterdam, telefoon 176760, die gaar perkingen die tot dusver van toepas- ne nadere inlichtingen verstrekt.

493 SIEMENS TOONZAAL IN DEVENTER ELECTROTECHNIEK VOOR HEDEN SIEMENS deelt ons mee, dat ten ge rieve van de bewoners van de ooste EN TOEKOMST lijke- en noordelijke provincies van ons land een speciale toonzaal van ra Van de Ned. SIEMENS My N.V. post dio-, televisie- en huishoudelijke ap bus 1068, Den Haag, ontvingen wij paraten is ingericht te Deventer. de zeer fraai uitgevoerde brochure: De toonzaal bevindt zich in het pand ,.Electrotechniek voor heden en toe Kiezerstraat 35. komst". BASF MEDEDELINGEN VOOR In de brochure wordt iets verteld van het grote Siemens concern, één van GELUI DSBANDVRIENDEN de grootste ondernemingen in de we NV COLOR-CHEMIE, verzoekt ons er reld, met 210.000 medewerkers. Zeer onze lezers op te willen wijzen, dat duidelijke foto's illustreren het werk BASF een mededelingen-blad uitgeeft van de Siemens fabrieken. Zo wordt voor geluidsbandvrienden. Degenen, er bijv. aandacht besteed aan straal die het blad wensen te ontvangen, verbindingen voor TV, electronenmi- kunnen dit opgeven bij NV Color-Che- croscopen, turbogeneratoren voor op mie, postbus 19. Arnhem. wekking van electriciteit, koelkasten, Het blad is gratis en telt 20 pagina's. stofzuigers en niet te vergeten: radio, Siemens parabool-antenne voor straal Verder gseft BASF een archiefboekje TV en andere electronische producten. uit voor het noteren van bandopna verbindingen o.a. voor overdracht van men, ook dit boekje wordt gratis ter het N.T.S.- en Eurovisie-programma. Een boekwerkje dat de moeite waard beschikking gesteld en is in de radio- TV-toren te Roermond. is, om eens te lezen. detailhandel verkrijgbaar.

NIEUWE SIMPSON UNIVERSEELMETER SIMPSON Electric Company, de fabri kant van de alom bekende volt-, ohm- en milliampère-meter, type 260. heeft aan haar productie twee nieuwe uni verseel meters tcegevoegd, de types 267 en 268. De nieuwe types zijn uitgerust mei een gemakkelijk af te lezen 7 inch meter en zijn zeer geschikt voor te levisie- en radio-service werkzaamhe den, algemeen laboratoriumwerk en industriële toepassingen. De meters zijn uitgerust met 1 bereikschakelaar, zcdat zij gemakkelijk zijn te bedienen. Bovendien zijn zij uitge rust met een z.g. cut-out, mdat bij een foutieve aansluiting van de meter de meterschakeling niet vernield kan SIEMENS op de Messe in Hannover worden. Voor verdere inlichtingen kan men Op de Hannover Messe van dit jaar ze antennes voor de gebruikelijke TV- zich wenden tot Simpson Electric Com is SIEMENS en HALSKE A.G. versche bereiken l/lll werden door Siemens ontwikkeld. pany. 5200 West Kinziestreet, Chicago nen met een aantal noviteiten op het 44, Illinois, U.S.A. In band IV/V heeft Siemens nu voor gebied van de TV-antennetechniek. ieder in de praktijk voorkomend geval In verband met het invoeren van het een passende antenne. duitse 2e TV-net en de aankondiging Naast de goede elektrische- en me van het 3e, treden de voorzieningen chanische kwaliteiten bezitten de Sie voor de banden IV en V op de voor mens band IV/V antennes goede aan- grond. passingsmogelijkheden aan het elek Voor de gemeenschappelijke antenne- tromagnetische veld. installaties ontwikkelde Siemens anten- De 10 elementen kanaalgroepen-an- ne-stopcontacten voor direcle over tenne bijv. bezit een kogelgewricht, dracht van de TV-banden IV en V. waardoor de antenne in iedere ge De hierbij gebruikte bandfilters, die wenste richting gedraaid kan worden. eveneens door Siemens werden ont De antenne van het type SAA146a, wikkeld, zorgen voor bijzonder lage met 22 elementen (zie foto) heeft eigen-verliezen in de stopcontacten. naast dit kogelgewricht ook een ver- Hierdoor worden antenne-netten met schuifinrichting. waardoor het moge zeer veel aansluitingen mogelijk. Door lijk is de antenne na montage aan de de lage eigen-verliezen kan men in mast in horizontale richting een halve een antenne-installatie met 8 aanslui golflengte te verschuiven. tingen reeds één versterkertrap in Voor de montage aan een raamkozijn band IV/V uitsparen en daarmee het is er een verschuifbare arm ontworpen stroomverbruik verlagen. om de antennestand aan te passen. Wat Een reeks van antennefilters en an antenne filters betreft, nemen de fil tennes voor samenvoeging van twee ters SAZ 7034 en SAZ 7035 door een band IV, resp. band IV/V antennes, bijzondere schakeling een aparte plaats Simpson universeelmeter type 268 alsook voor het samenvoegen van de in. Met deze filters is ontvangst van

494

casgffwssaa een naburig kanaal in de banden IV en V mogelijk. Met twee typen, die GRAETZ (NEDERLAND) N.V. elkaar sterk overlappen, kan het hele frequentiebereik van 470 tot 790 MHz worden omvat. IN EEN NIEUW PAND Het ontvangen van een naburig ka Na zich geruime tijd beholpen te heb naal was tot voor kort onopgelost, ben is Graetz eindelijk in haar nieuwe daar het door de filter-kosten een vrij kostbare zaak was. pand kunnen trekken aan de Antho- In verband met de ontvangst in de nie Fokkerlaan 30—36 in Haarlem. banden IV en V neemt de vraag naar Bij de opening ervan hield mr. Mul- de mogelijkheden er van steeds toe. Ter uitbreiding van de bestaande ge derije een rede over het merkenrecht meenschappelijke antenne - installaties in Nederland, waarna de bezichtiging voor de ontvangst van het 2e TV-pro- plaatsvond. gramma, ontwikkelde Siemens frequ- Antenne-frequentieomzetter voor de entie-omvormers. De hoge frequenties De foto's die wij hierbij geven spre banden één naar drie of drie naar van de banden IV en V worden hierin ken een duidelijke taal: het personeel één. SAVE 383 WK. vertaald in de gebruikelijke frequen werkt in een prettige omgeving en ties voor de TV-bandsn III en I, waar de cliënten kunnen zich in de moderne door alle ïnstallatie-onderdelen onver showroom rustig over hun aankopen anderd kunnen blijven. bedrijfszeker en frequentieconstant. Bovendien heeft het uitbreiden van Op de Messe werd ook een nieuwe bedenken. Proficiat ! het antennesysteem met een frequen- uitvoering van het TV-antenne-toets- tie-omzetter voor de gebruikers het apparaat SAM 317 dW getoond, waar voordeel, dat zij het 2e programma bij het verschil met de oude uitvoe kunnen ontvangen met een normaal ring o.a. bestaat uit de aanwezigheid TV-apparaat, zonder UHF-gedeelte ! van een UHF-gedeelte, waardoor het Met deze frequentie-omzetter wordt apparaat nu geschikt is voor metingen bijv. een willekeurig kanaal uit band in de banden I t/m V. Een ander ver V van 606 tot 790 MHz omgezet in schil met het oude type bestaat hierin, een gewenst kanaal in band III van dat de spanningsaanwijzing niet meer 174 tot 223 MHz. De omzetters kun op een meter geschiedt, maar door de nen uitgerust worden met een verster helderheid van twee balken op het ker met één buis, zodat ze in gemeen beeldscherm gelijk te maken. schappelijke antenne-installaties kun Dit gebeurt met een regelknop met nen worden gebruikt. schaalverdeling. Bij overeenstemmen De spanningsversterking van de fre de helderheid kan de antennespanning quentie-omzetter bedraagt bij een 60 die aan de ingang van het apparaat ohm ingang en 30 ohm uitgang 25 dB staat, worden afgelezen. De nauwkeu en met de één-trapsversterker 49 dB. righeid bij het meten wordt hierdoor Hef nieuwe pand . . . . Bovendien brengt Siemens apparatuur vergroot (<2dB). voor de omzetting van band I in band Tenslotte wijzen wij op een nieuw III en omgekeerd; dit voor TV-installa- ontwikkelde motor voor een kanalen ties, die in de onmiddellijke omgeving kiezer. Hiervoor werd door de Sie van de zenders geplaatst moeten wor mens - Schuckert - fabrieken een asyn- den. Al deze frequentie-omzetters zijn chroonmotor gekozen en wel om het ,,kwarts"-gestabiliseerd en hierdoor goede aanloopkoppel en het grotere effectieve vermogen. De motor heeft een kooianker en werkt als een induc-

■ ■ ' : $ tiemotor. De rotor is als schuifanker . . ^ uitgevoerd, die bij bedrijf in het sta- l torveld wordt getrokken. Aan het be *2 gin van het schakelproces wordt het drijfwerk ingeschakeld en tegelijker tijd wordt de luidsprekerkring kortge sloten, opdat het schakelen zonder schakelgeluiden verloopt. de kantoren . . Lit.. Siemens Persbericht, Messe '61. Vert.: S. VONK.

tentorian EEN „OPMERKELIJKE” HI-FI LUIDSPREKER

Kanalenkiezer met motoraandrijving en hardenberg en de showroom . . elektrische kanaalaanwijzing van het J Siemens-Luxus-T.V.-apparaat FT 216. AMSTERDAM van Graetz Nederland. msmmmmCvtW*X'*t4tu Philips 835 524 AY (33 — ƒ25.50) — BEETHOVEN: Sym duidelijk voor ogen stelt. De instrumenten komen goed uit. fonie no. 7 op. 92 in A; The New York Philharmonic. Het is zelfs voor niet-opera-minnenden een hi-fi-plaat van Dirigent: Leonard Bernstein. (Stereo) de beste soort, laat staan hoe de liefhebbers ervan zullen Op de hem eigen wijze dirigeert hier Leonard Bernstein de kunnen genieten. Zevende van Beethoven. Het klinkt allemaal wat zwak, maar niettemin mag deze stereo-opname er zijn. In ieder geval to VOX 511690 st - 30 cmLP ƒ16.— Stereo GBY. TCHAIKOW- vert de dirigent een technisch meesterschap; of hij er qua SKY 1812-OUVERTURE — Borodine. Polovetsian Dan gevoel zo in is, blijft voor ons een open vraag. De opname ces met koor — Moussorgsky: Night on Bald Moun- is buitengewoon geslaagd. tain — Rimsky-Korsakov: Russian Easter Ouverture Wiener Symfoniker-Chor der Wiener Staatsoper, o.l.v. DECCA SXL 2246 (33 — ƒ25.50) Stereo. — „MENDELS- H. Holreiser, dirigent. SOHN IN SCOTLAND" Mendelssohn: Ouverture Alhoewel we de Tsjaikowsky-ouverture nog wel majestueu „Die Hebriden" op. 26 — Symfonie no. 3 op. 56 in zer gehoord hebben, behoort deze uitvoering toch wel a (De Schotse) The London Symphony Orchestra. het zeer goed te krijgen. Moussorgsky's Night on the Bald Dirigent: Peter Maag. Mountain vonden wij muzikaal beter, sprekender, dramati Peter Maag blijkt hier een zeldzaam goede dirigent van scher. De opname is van grootse allure; transcients goed. deze prachtige Mendelssohn muziek en wij kunnen slechts hopen, dat velen in het bezit zullen komen van deze plaat AMADEO 30 cmLP ƒ22.00 — 6183. — ALTWIENER LIEDER. Heerlijk komen de instrumenten uit deze stereoplaat. Tem- Wiener fiakerlied, Was ost'reich is!, Jauchzer-Galopp, pie zijn goed. De hoogste lof ook voor de opname-technicus Der Blinde Werkelmann, 's Herz in der Brust, Ein die het niet makkelijk gehad zal hebben om hier de juiste Frühlingsstrausserl aus Wien, Hat nix, hilft nix, Solche maat aan te legen voor de dynamiek. G'spass, Aber Hausknecht, mei Peitsch'n, Wiener Fïa- ker-Galopp, Das Johann-Straus-Haus, Was Glaubn's, DECCA SXL 2251 (33 — ƒ 25.50) — Stereo. — „ARIAS OF was G'schehn is, Die Alte Postkutsche, In Grinzing THE EIGHTEENTH CENTURY" — Gluck: Uit „Orfeo zünden d'liachter an. ed Euridice'': Che faro senza Euridice — Che puro Julius Patzak — Erich Kunz, zang. Die Grinzinger ciel — Cherubini: Uit „Medea”: O Medea Solo Schrammeln en orkest o.l.v. Hans Totzauer. un pianto (Neris's aria). — Gluck: Uit „Alceste”: Een super-gezellige plaat, die niet gauw zal vervelen en Divinités du Styx — Pergolesi: Uit ,-La serva pa- al is het dan een mono-weergave er is toch geluidstech drona": Stizzoso mio stizzoso — Gluck: Uit „Elena nisch veel te genieten. De opname is klaar en helder. e Paride'': O del mio dolce ardor — Handel:. Uit „Julius Caesar”: Piangerö la sorte mia — Paisiello: RCA LSC 2243-B — Mascagni Highlights „CAVALLERIA RUS- Uit „Nina, pazza per amore": II mio ben quando TICANA” - Vorspiel und Siciliana - O Lola - Voi io verrè. — Teresa Berganza (sopraan). — Het orkest Sapete - Tu qui, Santuzza? - Oh! II signore vi man van The Royal Opera House, Covent Garden — Di da — Intermezzo — A casa, a casa — Viva II Vino rigent: Alexander Gibson. (Teksten op de hoes). Spumeggianto — Mamma, quel vino è generoso. Een begenadigde zangeres met een heerlijk stemmateriaal, Tebaldi-Björling-Bastianini-Koor en Orkest van de begeleid door een prima orkest, ziedaar de inhoud van Maggio Musicale Fiorentino. deze opname. Een plaat die ons de 18de-eeuwse opera Plaat van de maand, en met ere! Van Renate Tebaldi en r . 4 LiviNG stereo ^: Nsg*# m Cavallmcims^.^? .„

m.* n. ka-, mm- (d&feyl[u.'iralê ïicrauitw Orrltalra ■ mha

-rrïmkr&ii*

496 VILKHA rHlLnARHuH.SC OicCHESTRA Wllll B&SK0VSKY

Jussi Björling behoeven we niet veel te zeggen. Er is Till we meet again — JAZZ IN OUDE STIJL OP reeds zo enorm veel over gezegd door anderen, dat wij EEN NIEUW PLATENMERK; en het is ons prima be er geen steentje aan behoeven toe te voegen, maar waar komen. Stijlbeheersing is goed. De opname mag er zijn. wij over roepen moeten is de opname. Zorgt u bij het De bezetting is anders als we gewend zijn, maar doet het. afspelen vooral, dat uw installatie in orde is, omdat van de luidsprekers hier en daar nogal wat gevergd wordt. Philips 433013 PE (45 EP — ƒ6.25) Mono. — „IT'S IN Philips W 099C1 L (33 — ƒ 24.50) — BEETHOVEN: SYM THE AIR" — Stedsbeiaardier Bernard Drukker op FONIE NO. 4 OP. 60 IN BES. — Het Concertgebouw het carillon van de Munttoren, Amsterdam, en het Orkest. — Dingen'. Willem Mengelberg. City Theaterorkest o.l.v. Lex van Weren. — Blue Onder de titel Documenta Musical heeft Philips Willem Skies — Pennies from heaven — O sole mio — Mengelberg aan de vergetelheid ontrukt en we kunnen er By the light of the silvery moon — Moonlight and heel erg dankbaar voor zijn. De omroep heeft haar glas roses — Look for the silver lining — Au clair de la platen beschikbaar gesteld, waarop indertijd door Mengel lune — My blue heaven — Blue moon — Sail along berg gegeven concerten met het Concertgebouw Orkest zijn silv'ry moon — Over the rainbow — It's only a opgenomen. Zijn orkest, door hem verheven van tuinorkest paper moon. tot wat het nu is, waaraan hij meer dan 40 jaren zijn wil Bernard Ddrukker zit nu in Australië en we kunnen hem heeft opgelegd. Wanneer u Hi-Fi verlangt, moet u deze dus niet meer life op het carillon horen cn zeker niet met platen niet kopen, wanneer u muziek wilt horen, doe het begeleiding van het City-orkest. Hoe wij het vonden? Een dan direct. Wij geloven niet. dat er ooit een dirigent is meesterlijke vondst. Het zal nu een prettige herinnering geweest, die op zo onnavolgbare wijze Beethoven ver worden. tolkte. Het zijn life-opnamen. waarvan de kwaliteit gezien de afstamming zeer redelijk is. Mengelberg moet u dan FONTANA 494 009 EE (45 EP — ƒ6.50) — KREISLER: Lie- eens vergelijken met een andere opname van een andere besfreud — Liebesleid — Schön Rosmarin — Ron- dirigent. Wij willen deze opname niet missen voor welke dino op een thema van Beethoven. — Paul Godwin andere Hi-Fi-opname dan ook. (viool) — Isja Rossican (piano). Bekende klanken van grote meesters is de titel van deze JOHANN DECCA SXL 2250 (33 t. — ƒ 25.50) Stereo. opname. Wie kent ze niet, wie heeft ze nooit gehoord? STRAUSS Jr.: Graduation Ball (samengesteld en be Ook Paul Godwin is bekend en staat borg voor een prima werkt door Antal Dorati) — WEBER: Aufforderung vertolking. Opname is meer dan bevredigend. zum Tanz, op. 65 (bew. Berlioz) — Die Wiener Philharmoniker — Dirigent: Willi Boskovsky. Het is Antal Dorati toevertrouwd een bewerking te geven LONDON RE 7073 (45 EP — ƒ6.25) — BOBBY VEE (zang) van Strauss' Graduation Ball. Het maakt een goede indruk met koor en orkestbegeleiding. — Rubber ball en is met zorg gedaan. De opname verdient alle lof. What do you want? — Stayin' in — Devil or angel. Trancients komen er goed uit. Aufforderung zum Tanz be Een heerlijk dansplaatje, dat het goed zal doen. De opname viel ons echter beter. Waarom zouden wij echt niet weten, is behoorlijk goed. Een plaatje voor tieners. misschien een kwestie van smaak. LONDON FL 1988 (45 — ƒ3.40) — FERRANTE EN TEICHER FONTANA 697 207 EL (33 — ƒ16.50) Mono. — BEET (twee piano's) met hun koor en orkest — Theme HOVEN: Concert voor piano en orkest no. 5 op. 73 in Es (Keizersconcert) — Rudolf Serkin (piano) from „Exodus" — Twilight. — The Philadelphia Orchestra — Dirigent: Eugene Prettig nog eens aan cteze muziek uit Exodus herinnerd Ormandy — Sonate no. 14 op. 27 no. 2 in cis (Mond- te worden, terwijl het Twilight prettig romantisch in het schein) — Rudolf Serkin (piano). — Musical Palette gehoor ligt. Zeker een aanbeveling. serie met een kleurendruk van Gauguin. tJt&s/fmt Wat mooi blijft Beethoven's Vijfde Z./.&mA .

f777' SCH 60 0903 (45 t. f3.40) EMPE- ROR JOE STREET PARADERS — Paraders in forest (Waldeslust) JkuiVr MtMr DE STEM Wat weten we eigenlijk van deze van eerste menselijke RUIMTE-VLUCHT?

MAJOOR GAGARIN door J. EVERS, Le Crau, Frankrijk

Op 12 april 1961 werd door Yuri Alekseyevich Gagarin, burger van de Sowjet-Unie, voor het eerst in de geschiedenis van de mensheid, de grens overschreden tussen aarde en interplane taire ruimte. den en dat het onwaarschijnlijk ge Op het ogenblik dat ik dit schrijf, wordt majoor Gagarin in acht moet worden dat men een uïfge- breid en gericht antennesysteem op de Londen een triomftocht bereid, die zelfs meer mensen op de buitenkant van het ruimtevaartu;g been heeft gebracht dan het fameuze bezoek van Boelganin en heeft kunnen onderbrengen. Chroetsjov. Het feit dat men vanaf een kunst Men heeft een moedig man gehuldigd en men moet bewonde maan aan de andere zijde van de ring voor hem hebben, ook als symbool van wetenschappelijk aarde een televisiebeeld zou kunnen ontvangen zou men een grotere we succes, dat nog niet geëvenaard is. tenschappelijke prestatie kunnen noe men dan de hele ruimtevlucht van Ga garin zelf. Maar de Russen hebben ook 9 MHz Volgens Moskou heeft de vlucht Tot zover enkele nuchtere berichten opgegeven als communicatiefrequentie. geduurd van 9.07 tot 10.55 uur die ons over de ruimtevlucht verstrekt Dit komt overeen met een golflengte locale (Moskou) tijd, d.w.z. van zijn, en daar kan men dan verder over van ongeveer 27 meter, en u kunt 7.07 tot 8.55 Westeuropese tijd, nadenken. hem dus zelf horen op uw omroep- dus precies 108 minuten. Er is reden genoeg om eens over deze ontvanger. Het ruimteschip „Vostok" van 4,7 simpele gegevens na te denken. De genoemde frequentie valt midden ton heeft één baan om de aarde Want als er in mijn krant staat dat in een band welke bestemd is voor beschreven met een inclinatie van mevrouw Gagarin de gehele ruimte luchtvaartcommunicatie, een band, die 65 graden 7 minuten t.o.v. de vlucht van haar man heeft kunnen evenaar. De kleinste hoogte was propvol zit met elkaar verdringende 180 km, de grootste 325 km. volgen op het televisiescherm, dan en storende signalen, telegrafie, toon- zijn er twee mogelijkheden: Men heeft met opzet deze baan telegrafie, teleprintercommunicatie en van te voren bepaald om te ver öf: a. Er heeft in de Sowjet-Unie meer van dat. mijden, dat het ruimtevoertuig de een volkomen onverwachte en re Zou men erin slagen om in deze war ,.Van Allen"-lagen zou passeren. volutionaire ontwikkeling van de winkel nog het signaal van een kunst (Deze lagen, aangetoond door de radiotechniek plaatsgevonden; eerste Amerikaanse satellieten, bf: ;b. de een of andere journalist maan te ontdekken (een signaaltje, strekken zich op grote hoogte uit >f perschef is het naar het hoofd waarvan de gehele proef èn een men en kunnen door hun sterke radio gestegen. senleven af kan hangen) dan zal dat activiteit gevaarlijk zijn voor het Persoonlijk houd «k het maar op het waarschijnlijk niet voor lang zijn en menselijke organisme). laatste. Immers, iedere radioman weet, dan nog slechts voor een beperkt ge Volgens de officiële opgaven heeft dat men op 143 MHz — de enige fre bied. de „Vostok" gebruik gemaakt van drie verschillende frequenties voor quentie die men wegens de brede In een artikel in „Radio REF" van juni haar radiocommunicatie met de videoband voor TV zou kunnen ge 1961 oppert André Beternes de moge aarde: bruiken — moeite heeft om buiten de lijkheid dat de frequentie van 20MHz a. 143.625 MHz horizon nog een betrouwbaar televisie nog .de beste kansen geboden moet b. 20,006 MHz signaal te ontvangen. hebben voor een betrouwbaar con c. 9,019 MHz Zelfs al zit men 200 km hoog, komt tact tussen aarde en ruimteschip. men niet ver. De frequentie ligt immers niet ver van Hierbij is vermeld dat er een on onderbroken verbinding tussen de Bovendien moet men in aanmerking ne de 15-meter amateurband, waarop „Vostok" en de Sowjet-Unie be men dat de televisiezender in de „Vos amateurs soms opmerkelijke resultaten stond d.m.v. radio en televisie. tok" uit batterijen gevoed moest wor- bereikt hebben, en lijkt geschikt om

498 een verbinding te maken vanaf het tussen 6.07 en 7.55 GMT enig signaal mens een geslaagde ruimtevlucht te zuidelijk deel van de Grote- en Atlan is waargenomen op of vlakbij de fre doen maken, dan is dat een techni tische Oceaan, waarover de „Vostok” quentie van 20,006 MHz. sche prestatie waar men diep ontzag zijn baan heeft beschreven. Men behoeft verder geen ruimtevaart voor moet hebben. deskundige te zijn om meer vreemde Het is dan ook zeker niet de bedoe Bovendien kan men daar ook nog sig feiten te ontdekken in de berichtge ling van dit artikel om het feit te nalen hebben opgevangen op Russi ving van Gagarin's ruimtereis. geringschatten of om twijfel te zaaien. sche schepen, welke inderdaad enige Als men op de wereldkaart de baan Maar als men wil bewijzen, dat men tijd tevoren in deze gebieden waren van de „Vostok" uitzet (op een nor iets kan, dan moet men het kunnen gesignaleerd. male wereldkaart volgens Mercator- demonstreren. Als Yuri Alek- Hoe komt het dan dat men van buiten projectie wordt dit een sinusvorm om seyevich Gagarin zegt, dat hij op 12 de Sowjet-Unie geen signalen van de de evenaar, snijdende onder een hoek april 1961 een ruimtevlucht om de „Vostok” heeft gemeld? van 65 graden, ',met de toppen op 65 aarde heeft gemaakt, dan kan men Zover bekend is er op de ochtend graden Noorder- en Zuiderbreedte, be hem op zijn woord geloven en bestaat van 12 april 1961 geen signaal op ginnende en eindigende in de buurt er, geloof ik, geen reden om aan de 20006 kHz geregistreerd, noch door van de Kaspische Zee), dan kan men waarheid te twijfelen. officië Ie luisterstations, noch door ama onmogelijk verklaren hoe het ruim Maar gedemonstreerd heeft hij teurs. tevoertuig behalve Afrika ook nog niets. Deze laatste groep moet men niet in Zuid-Amerika heeft kunnen zien. Want we kennen niemand die iets ge activiteit onderschatten, zeker niet als Het moet ten zuiden van Zuid-Amerika zien of gehoord heeft dat op deze men bedenkt dat deze frequentie een gepasseerd zijn, bovendien ongeveer gebeurtenis zou kunnen wijzen. gebruikelijke Russische satellietfre- een uur na de start, dus 10 uur Mos- Als het in een land ónmogelijk is om quentie is en dat het lanceren van kouse tijd en ter plaatse dus in het grote wetenschappelijke proefnemin een kunstmaan „in de lucht zat”; er holst van de nacht. gen openlijk te tonen, dan zal dat wel waren omstreeks die tijd veel ge Waarom vertelt mijn krant me toch, dat een begrijpelijke en goede reden heb ruchten over Russische ruimtevluch- Gagarin is opgestegen „bij het och ben. Maar als dan achteraf de gege ten. Alleen het Centrum voor radio- tendgloren” als het op het tijdstip van vens verstrekt worden, dan zal zelfs telefonische vei bindingen te Noiseau de lancering 9.07 uur in Moskou was, de meest welwillende buitenstaander schijnt op de op dat moment uitge dus bij de lanceerplaats op zijn minst moeten toegeven dat het wel erg storven frequentie een kort signaal al middag? moeilijk is om iets te bewijzen met te hebben ontvangen, doch dit was Als 'de Russen in staat zijn om een gegevens die ongeloofwaardig zijn. om 9.45, dus een uur nadat Gagarin was teruggekeerd.

Enige dagen tevoren daarentegen, RADIO INSTITUUT STEEHOUWER Graaf Florisstraat 74 Rotterdam. vooal op zondag 9 april en maandag ATTENTIE H.H. TV-AMATEURS! I0 april, is door de Franse radio Gedurende het cursusjaar 1960/1961 slaagden voor het diploma: Geattenleerd door één van de amateur F 3NB een grote activiteit bouwers der Planior - Videon rond de frequentie opgemerkt van Adspirant V.E.V.-cursist: M. M. Benner, F. J. J. Brugman, F. J. •110°, volgt hier een opgave Russische telefoniesignalen, welke cp den Hertog, R. Kappel, J. Korst, I. met rectificatie van een onjuist de bandopnemer zijn vastgelegd. Koszo, J. Kuik, W. L. van der Laan, heid in het boekje „TV-ontvan- Maandag 11 april tussen 12.45 en P. Moons, B. Plomp, A. Priester. F. K. Rijsdijk, A. de Wilde. gers zelf bouwen". Op pag. 124 12.55 zijn opnieuw signalen waarge is het schema van de rastertijd- nomen van hetzelfde karakter als die Radio-detailhandelaar V.E.V.: J. P. van Adrichem, P. van Doorn, H. basis afgebeeld, met een aan van de „Spoetnik 9”. A. van Hessen, M. C. Noordzij, J. zicht op de buisvoet van de Deze zelfde amateur heeft voor het Kuik, B. Plomp, J. v. Wagensveld. ECL85. Deze is correct, doch de eerst de radiosignalen' van de „Spoet Radio-Hulpmonteur V.E.V. bijbehorende indices bij de di nik 7” op 4 februari ^geregistreerd, J. P. van Adrichem. verse electroden in het schema een uur voor het bekend .worden van Radiomonteur N.R.G.: zijn onjuist! F. J. Dingenouts, H. Fontijne, H. v. d. de lancering, en op 9 maart ontving Wij verzoeken u het volgende Heerik, F. J. den Hertog, W., Korpo hij al signalen van de „Spoetnik 9”, raal. H. Moons, J. Ottens, A. Priester, te wijzigen, opdat er geen en 8 uren voor de officiële bekendma F. K. Rijsdijk, A. P. Soesman. A. de kele ECL85 voortijdig sneuvele! king van Moskou. Wilde. 9 (aT) = 1 Overigens zijn de signalen van 4 en Radiomonteur V.E.V.: 1 (gT) = 2 5 februari, welke o.m. bestonden uit J. P. van Adrichem. 8 (kT) = 3 korte radio-telefonische bevelen, waar Radiotechnicus N.R.G.: 3 (gl) = 9 P. J. Bos. G. Klunder, A. Metselaar, schijnlijk .de reden geweest, dat het 2 (kP) = 8 observatorium te Bochum het ver H. van Peenen, W. Roos. De onjuiste opgave dateert nog moeden kreeg als zou de .,Spoetnik Radiotelegrafist 2de klasse: H. P. Fisser, J. Hoffmann, H. S. de van de ECL82. 7” bemand zijn geweest. Jong, J. Mellegers, Sj. Noorda, G. J. VIJZELAAR Er is geen aanwijzing dat er op de M. Robeerst, J. W. Slegtenhorst, W. bewuste ochtend van 12 april 1961 C. Urbanus, L. M. G. Weldering.

499 NIEUWE HOOGSTRAAT 10 PT TELEFOON 644 9 4 RADIO LENSSEN GIRO 64 35 91 AMSTERDAM

Tonfunk TV-chassis 110° ... f 175- Sicnens dubb. smoorspoel TELEFUNKEN RECORDER KOPPEN Idem, met UHF ...... f 220- 2X150 mA ...... f 4.25 (Ongecontroleerd, nieuw) 4 spoor opn./weerg.kop f 3.75 dubbel opn./weerg.kop f 3.75 Miniatuur SMOORSPOEL, 20 mA f 0.50 Beeldbuis 53 cm, AW 53/88, 110° RELAIS Nieuw, doch m. kleine schoonheids Siemens KAMRELAIS 2x wissel 430 Q foutjes m. volle garantie f 65.— Origineel polyester, verliesvrij, 3X wissel 370 Q ...... f 4.75 Beeldbuis MW 61/80 f 95.— weerbestendig LINTLIJN 300 Q (grijs Relais 500 Q, 1 contact 10 A f 2.75 en bruin). Per meter f 0.18 Tweellng-relals, 24 volt ___ I 2. TV-buizen nieuw in doos m. garantie Coax TV-kab. (dun) 72 Q. p.m. f 0.50 Telrelals, telt tot 9999 t 0.95 53cm. 70 graden, 20HP4 ...f 67.50 Regelbare osc.spoel 40—60 kHz Vlakrelais v. telefoon (24 V) f 1.— Vierkante 59 cm BEELDBUIS met Kwikelais 5 A, 40 V = ... f 2.75 voor bandrecorder f 1.50 schoonheidsfoutjes f 75.— f 0.85 ionenval ...... f 1.50 Duo-C 2 X 500 FM-duo 2 X 16 pF f 0.75 Nu of nooit! Correctie-magneet i 1.50 DISCUS Saba afstandsbedleningskabei Nieuw Draaispoel PANEELMETERS 80 X 80, if KANAALK1SZER In doos m. 7 m plastic kabel, bedie- 300 mA. Eigenverbruik 10 mA. met roterende ningskastje, (3 pot meters; en noval- PER STUK . . f 7.50 schijf en buizen plug f 2.25 9 kHz filter . f 0.75 g' PCC88 en PCF80 Telefunken print • beeld en geluid Bandrec.koffer Telefunk. KL65 f 14.75 £ lel.hoorn als stadstelefoon f 2.50 : Prijs f 8.75 110° f 9.75 SI z. bzn f 3.75 Telefunken print • rastertijdbasis Telef.kab. (v. orgel) 5-ad. p.m f 0.25 Prachtig voor o.a veldsterktemeter l f 7.50 9- of 11 aderig, per meter f 0.50 Telef.snoer 4-ad. soepel, p. m. f 0.20 Philips kan.kiezer, kl. mod. m. buizen Met ALLES er op en er aan I! Bij aankoop 2 prints SCHEMA GRATIS STEREO POT.METERS PCC88 en PCF80, gedr. bedr. f 14.75 2X1,3 MQ + tap ...... f 1.— ... f 19.50 Speciale aanbieding - Let op de prijs 3-el. LOPIK-ANTENNE 2x 2 MQ + 3 taps ...... f 1.— NSF kan.kiezer m. bzn PCC88 en 10-el. breedband kan. 5—11 f 22.50 Alle waarden: z. schak. f 0.50 m. scha- PCF82 f 14.75. Zonder bzn f 9.75 15-el breedband kan. 5—11 f 30.— Icelaar f 0.75 • Dubbel: f 1.— Losse spoel. v. HS-unit 70 of 90° f 2.— FM-Dl POOL zware uitvoering met spe Draadgew., 500Q 10.000 100.000 f 1.— HSP-unit 90° met EY86 ... f 16.75 ciale ringisolatie f 4.95 2X50.000, op as ...... f 1.50 HS-unit nr 2016 - 2018 - 2021 f 9.50 Antenne voor band 4 (11 el.) f 19.50 Min. pot.meter v. TV, p. stuk f 0.50 Afbuigsp. AT1006 of AT1005 f 10.— Losse dynam. elementen 50 Q f 1.— RINGKERN Afbuigspoel, 70°, z. magneet f 4.95 (luidsprekertjes v. hoge tonen zuil) voor transistor-omvormer ... f 2.50 TV-masker 43 cm, ongesp. f 1.75 Luidspreker Isophon 28 X 8 cm voor SNAREN VOOR GRUNDIG BANDREC. f 0.75 TV-masker 43 cm f 2.50 53 cm f 3.50 klankzuil f 8.75 type TK20 - per stuk Ker. novalvoet m. afsch. bus f 0.60 Beelduitgang 90 graden - f 4.25 Telefunken Isp 21 cm 0 (5 Q) f 9.75 Novalvoet f 0.20 Rimlockvoet f 0.20 Beeldbloktrafo f 2.75 NORIS hoge tonen luidsprekers 5 Q 50 keramische C's + 50 R's f 2.50 Voet v. beeldbuis, duodecal f 1.— Ovaal f 3.95 Rond f 4.75 2-delig Philips TV-chassis f 2.50 Ovale luidspreker 18 X 26 f 12.50 ELCO's ... f 3.75 Losse trommel Ph 12 kan.kiezer Blaupunt luidspreker 13cm0 f 6.50 Flitselco 270 ^F, 500 V Blaupunkt luidspr. voor auto enz. ... f 0.75 met spoelen ...... f 4.75 32 + 32 fiF. 175 volt 13X18. 5 e f 7.50 Elco's 385 V Batterij luidspreker, 10 cm vierkant. Beeidbreedteregeiaar ... f 1.50 2X8 /

500 Giro 64 35 91 RADIO LENSSEN Telef. 64494 AMSTERDAM

GROTE PRIJSVERLAGING radio- en tv-buizen door grote aankopen rechtstreeks, zijn wij in staat ALLE en worden met VOLLE GARANTIE verkocht. Bij eventuele buizen van de bekende merken zoals: Siemens, Valvo, klachten DIRECT een nieuwe buis. (geen maanden wachten) Telefunken enz. voor grossiersprijzen aan te bieden. Als altijd: handelaren en wederverkopers bij afname van £ PROFITEER HIERVAN ! ! Alle buizen zijn fabrieksnieuw 10 stuks of meer: 10 PROCENT EXTRA KORTING I

AL4 4.50 EABC80 ECC88 5.75 EF91 2.20 EM34 4.— PCL81 5.75 UBL21 4.253.25 AZ1 2.50 EAF42 3.50 ECC91/6J6 3.— EF93/6BA6 2.70 EM71A 4.75 PCL82 4.25 UCC85 3.60 AZ4 4.25 EAM86 4.25 ECC189 6.— EF94/6AU6 2.70 EM80 3.20 PCL83 5.75 UCH21 4.25 AZ11 2.75 EB34 0.95 ECF80 3.90 EF95/6AK5 3.75 EM81 3.25 PCL84 4.65 UCH42 3.75 AZ41 2.10 EBC33 1-50 ECF82 3.90 EF9 4.75 EM84 3.50 PCL85 4.50 UCH81 3.— AZ50 7.50 EBC41 3.50 PCL86 3.50 ECH3 4.75 EF97 3.30 EM85 4-25 UCL82 4.25 DAF91/1S5 3.— EBC81 2.75 ECH4 4.75 EF98 3.30 EQ80 5.75 PLL80 6.50 UF41 3.60 DAF92/1U5 3.— EBC90 EF183 4.75 EY51 3.50 PF83 4.75 UF43 3.50 6AT6 2.75 ECH21 4.25 DCC90/ 3-rr, EF184 4.75 EY80 2.75 PF86 3.80 UF80 3.— 4.25 EBC91 ECH42 EF804 3A5 3.— 5.75 EY81 3.— PL21 4.25 UF85 3.— 6AV6 2.75 ECH81 3.— DF91/IT4 '3.— ECH83 3.— EH90 3.—« EY82 3.— PL36 5.75 UF89 4.75 UL41 3.75 DF92/1 L4 0.90 EBF2 5.75 EK90/6BE6 3.— EY86 3.30 PL81 4.75 3.— ECL11 UL84 3.20 DF96 3.— EBF80 EZ11 3.— PL82 3.75 EBF83 3.— ECL80 3*60 EL3 4.50 UM4 4.25 DF97 3.— 4.20 EL11 EZ40 2.50 PL83 4.10 EBF89 3 25 eCL82 3.75 3.— ECL34 4.65 EL34 6.60 EZ41 2.75 PL84 3.30 UY1 DK91/IR5 3.25 5.25 UY41 2.50 DK92 EBL1 ECL86 3.90 EL36 5.40 EZ80 2.20 PM84 3.90 3.25 UY42 2.50 EBL21 4.25 5.75 EL41 3.25 EZ81 2.50 DK96 3.25 ECL113 PY80 2.75 UY82 3.— EC86 4.75 EL42 3.50 DL91/1S4 3.— EF22 4.25 EZ90/6X4 2.20 PY81 3.— UY85 2.50 EC92 2.75 3.75 EL81 4.80 3.— DL92/3S4 3.— EF40 PABC80 3.50 PY82 XFG1 7.50 DL94/3V4 3__ ECC40 4.25 EF41 3.60 EL82 4.20 PC86 5.10 PY83 3.50 DL95/3Q4 3.— ECC81 EF42 3.75 EL83 4.20 PC92 2.75 PY88 3.75 5U4 3.75 5Y3 2.25 DL96/3C4 3.— 12AT7 3.60 EF50 0.95 EL84 3.20 PC96 3.75 UABC80 3.25 6SN7 4.— 3.— EL86 3.20 3<__ UAF42 3.25 DM70 2.75 ECC82 EF80 PCC84 6C4 2.75 DM71 2.75 12AU7 3.30 EF83 4 25 EL90/6AQ5 3.— PCC85 3.25 UBC41 3.30 6V6 2.75 DY80 3.75 ECC83 EF85 3.— EL91 3.75 PCC88 5.75 UBC81 3.25 2-75 25L6 3.50 DY86 3.75 12AX7 3.30 EF86 3 25 EL95 PCC189 6— UBF80 3.— 35W4 2.75 DY87 3.75 ECC85 3.30 ECC84 3.75 ELL80 6.50 PCF80 3.90 UBF89 3.25 50C5 3.50 EAA91 2.50 ECC86 7.20 EF89 3.— EM4 4.25 PCF82 4.50 UBLI 5.25 19J6 1.50

TRANSISTOREN Draai-C 80 + 300 pF m. trim. f 2.75 SMOORSPOELEN Telefunken, voor het TF75/OC72 1.25 OC 43 3.75 Voor Philips Kajak maken v. toonv/lssels 2,85 mH f 2.75 TF 80 4. — OC44 3.50 Ferrletstaaf 12 X 2 cm ----- f 1.75 Telefunken elndtrappen voor auto* GFT 2012/OC16 OC45 3.00 12 X 10 f 0.75 12 X 8 f 0.75 5. — Origineel Valvo radio m. compl. trillervoedlng. OC71 2.50 OC169 4.95 Golfschakelaars 1 dek 3X4 f 0.50 met 1 X EL41 of EL84 - 6 volt f 42.50 OC 74 3.50 0070 4.95 keramisch 2-deks, 4 standen f 1.75 Ingekap. smoorspoel 80 mA f 1.95 OC 76 3.50 0071 5.50 miniatuur 1-dek, 4 moedercontacten 2X4 toetsen, atzona. lossend t 3.75 SANWA Transistortester v. NPN en 3 standen f 0.75 8 toetsen rechtst. f 2.75 PNP transistors ...... f 59.50 2-deks, 4 standen f 0.95 10 toetsen rechtst. f 2.75 Transistor drivertrafo's ... f 1.25 METAAL-PAPIERCONDENSATOREN Transistor hoorapp. gebruikt, docht TRANSFORMATOREN - prlm. 127—220 V 8 /

501 EGEL ELECTKONICS 4■ instcrdnin ZANDSTRAAT 34 bij Kloveniersburgwal Telefoon 22 3*84 Giro 65 53 39

TRANSISTOREN VOOR Triller, 12 volt, 4 pens .... f 1.50 GTF20 = ong. OC71 . f 2.95 Triller, synchroon, 6 V ------f 3.75 GTF44 = ong. OC44 .. f 4— RADIOBUIZEN POTENTIOMETERS GTF45 = ong. OC45 .. f 3.50 zie prijslijst van mijn collega’s 500—50—1—100 kQ, 16 MQ 0.75 GTF32 = ong. OC/2, p paar f 7.50 maar .... kwaliteitsartikelen Tandem 20 + 500 kQ 0,2 + 1,3MQ f 0.99 TF66 = ong. OC72 ...... f 3— KUNNEN niet in prijs worden STEREO, 2X0,5 MQ, 2X2 MQ f 2.25 GFT43 = OC170 f 6.— verlaagd I ! ! Vlin. trim-pot.meter. div. waarden f 0.50 0071 (Philips) ...... f 12— i Min. elco 10 /+, 6—8 V ------f 0.50 AF116 f 12— AF117 f 15— LEGER PRISMA TF77/30 f 4— 2—3—4—5 en 10 uF, p. stuk I 0.45 Doos met 80 kristallen 20—27,9 Mc TF80/30 ...... f 6— VLOEISTOF-KOMPAS voor f 30— 2SB75, ruisvrije LF-transistor f 3.— in foudraal ƒ7.50, 10 stuks ƒ 60.—. miniatuur transistors Toltrimmer 25 pF m. doorvoer-C f 0.45 Dyn. microfoon-element m. trafo f 4.25 OC65 f 4.25 OC66 f 4.75 PHILIPS STUDIO BANDRECORDER Keel-microfoons, kool f 2.25 Ruisvrije Telef. transist. OC603 f 3.— E.L.A. 3505/10, 38 cm, 76 cm, Noval voeten, bakeliet .... f 0.20 TRANSISTOR-ONDERDELEN in koffers ƒ 1250— Noval voeten, keramisch . f 0.35 Luidspreker - 6 cm, 8 Q .... * 6.50 Novalvoet m. afschermbus f 0.50 PHILIPS VERSTERKER REK met 6 stuks Luidspreker - 0i3cm 150 Q f 8.50 Min. voeten f 0.20 P-huls voet. f 0.15 120 watt versterker, nieuw ƒ 1500.— Draaicondensator 250 + 117 pF I 1.75 Transistorhouder f 0.25 Philips condensator microfoon Transistor pot.m. 10 kQ ___ f 1.50 UITGANGSTRAFO's DL92 - 94 f 1.75 EL6501/00 EL 6052 compl. met voe Celestron luidspreker 0 11 cm f 5.75 Idem: EL41 f 175 EL84 f 2.75 ding en kabels ƒ 400— Erres luidspr. 6 W f 8.95, 10 W f 14.50 Balans: 2XEL84 of 2XECL82 f 5.50 Hoge tonen luidsprek. 8X5 cm f 3.95 FM-zendontvanger BC1000/WS31 A.F.V. Trafo 220-24 V, 3A ...... f 8.50; Lorenz ST hoge tonen Isp f 1.50 ontvanger, dubbel super, compleet 832 getest ...... f 9.75 DF92 f 0.60 — DL93 (nieuw) f 0.95 MF-trafo's min. 471 kC, p stel f 3.— met 18 buizen en schema. Ideaal voor zweefvliegtuigen enz. f 57.50 KSB dubb. straalbuis HRP2/100/15 MF-lrafo’s 10,7 Mc f 0.95 Deze set zonder buizen f 22.50 f 22.50 MF-trafo's 471 kC f 0.95 DBM 10-12 GELJ3KRICHTCELLEN Draai-C 1X100pF f 1.75 Deze buizen worden NIET verzonden. B750C130 f 4.75 Philips min. draai-C 2X465 pF f 2.75 360C600 f 4.75 UREN-TELLERS 220 V, 50 per. f 15— M30C900 f 3.50 B250C125 1 3.50 FM draai-C 2X16 pF ...... f 0.95 STIJG-SNELHEIDSMETER ... f 4.75 SR250B75 f 3.75 Min. draai-C 2X16 pF ...... t 2— Hoogtemeter werkt als baromet. f 7.50 Cel. 500 V, 5 mA ...... f 3.75 Splitstator 2X50 pF ...... f 1.75 Elec. kunstmatige horizon 24 V f 15.— Gelijkrichtcel-plaat 20 V 15 A f 6.— Draai-C 2 X 50, 1 X 35 pF f 2.25 Oliedrukmeters, (nieuw) f 1.75 Amphenol coax plug compl. f 2.25 Siemens TV-BLOKCEL E220 C350 f 3.50 Golflengteschakelaars : Bulgin tel.jack. + chassisdeel f 1.75 E220 C300 f 3— E220 C400 f 4— 9X 3 standen ...... f 1.25 Buigin 7-pens plug+ chas.deel f 2.25 AEG blokcel E220C300 ... f 4— Schakelaar 2X6 standen f 0.75 Bulgin 10-pens plug+ chas.deel f 2.50 E220C350 ... f 4.75 Schakelaar 2x 4 st. keramisch f 0.75 Telefoonkabel, 40-ad. p. m. f 1.25 SILICIUM DIODEN BA100 f 2.25 Druktoetsblokken, 7 toetsen f 2.50 Afgeschermd draad, p.m. 1 0.20 OA210 f 4.75 OA214 f 9.75 7 toetsen rechtstandig ------I 2.75 Telef. kabel, 24-ad. per 10 m. f 2.50 Universeel kristaldiode ... f 0.75 Micro-schakelaars f 1.75 Kristaldiode IN21, nieuw f 1.75 Telefoonkabel 3-ad. grijs, p.m. f 0.15 Wisselspanning relais, 220 V f 4.75 9-ad. telefoonkabel, p. m. f 0.60 Vizier mars compas f 2.50 FM-ANTENNE ...... f 7.50 12-ad. tel.kabel, p. meter f 0.60 SABA TV-afstand-bedieningskastje, Ferriet-antenne, MG, LG .. f 1.75 Gepantserd 24-ad. kabel, p.m. f 1.25 m. 7 meter 7-ad. plastic snoer f 2.25 Ferrietkern 6X3 cm, per stel f 1.75 6-ad. plastic kabel, p.m. .. f 0.75 Philips kan.kiezer AT7635/80 m. bzn PCC88 en PCF80, gedr. bedr. f 19.50 Antenne-trafo 300 Q/75 Q f 1.50 per 100 meter ...... 1 55— Montagedraad: NSF KAN. KIEZER, m. bzn PCC88, A.G.E. I pot. no. 1 MK 1 ... f 25— oruin, blauw, groen, 3X10 m f 1.50 PCF82 ...... f 12.50 Stromberg-Carlson-Company: Modula- HS-spoel v. TV 90° f 2.25 tie-trafo 2X 807 m. driver en micro- Min. Teiefoonjack, compl . f 0.90 ELCO's 1000 /xF 12 - 15 V f 1.75 foontrafo. Deze set trafo's v. f 24.50 TV-NEON-RAAM werkt op 900 V. Zeer Elco 500 jmF, 6—8 volt f 0.75 OMVORMER, 24 V in, 220 V wisselsp. geschikt als blikvanger v. reclame Bipolair, 10 ^F, 100 V ... f 0.75 50 per. 150 watt uit f 95— doeleinden...... f 3.25 Idem: 200 fxF, 150 V ••• f 1.25 Omvormer; 24 V in, 110V wisselsp. (worden niet verzonden) LS elco's, 100—50—25 fxF, p. st. f 0.45 400 per. 250 watt, uit f 60— Trein-motoren 24 V f 4.25 Electro Voice, keramisch stereo/mo- Smoorspoel 250 mA f 4.50 R.C.A. COM. ONTVANGER CR 88 nauraal PICKUP-ELEMENT v. inbouw in Toon-smoorsp. (mu-metaal) f 0.50 0,54—32 mc in 6 bereiken met p.u.-arm m. inbouwset ------f 6.50 Amphenol UHF zend-coax, nieuw, 14' buizen ƒ 395— POSTORDERS ALLEEN BOVEN f 2.50 Pluggen 18 pol. + kontra ... f 3.50 divers wattage, vanaf f 0.50 per meter

502 PACO bouwkits voor electronische meetinstrumenten eenvoudige montage + solide uitvoering = grote accuratesse bij eenvoudige bediening Buisvoltmeter V-70 f 199.50 Vraagt onze grote geïllustreerde folder Accu-vervanger 6- en 12 volt, B-10 ... f 260.— Condensator/weerstand-meetbrug C-20 f 150.— Nevenstaande 8-kanaals HF-meetzender G-30 f 185.— prijzen voor Oscillograaf 12,5 cm - S-50 f 349.— bouwpakketten Oscillograaf AC DC, 12,5 cm - S-55 ... f 590.— HF/LF-signaal-spiegel Z-80

BRONCKHORSTSTRAAT 14 REMA ELECTRONICS AMSTERDAM (Z) TEL. 020 - 734848 i o lifiiJJ£en qAe^fL uit dt inhoud: Dit moet u weten van Diverse stereo-versterkers de stereogroef Ambiofonie PRIJS De balansregelaar 2. Stereo over één balanstrap Stereo-tips Stereo meetplaat MEER DAN 50 FIGUREN, Stereo met 2X ECL80 Geïntegreerde stereo Stereo-adaptor WAARONDER OVERZICHT- De praktijk In de huiskamer Stereomarkt: Een overzicht van SCHEMA'S EN FRAAIE Stereo zonder versterkers op de markt zijnde apparatuur BOUWTEKENINGEN I Verkrijgbaar bij : UIT6EVERSMIJ WIMAR - HAARLEM Telefoon 60052 Giro-nr 59.41.37

inbindband verzamelband / luxe uitv. 1.95 4.50 5.25

503 RADIO-SERVICE GROENEWEGJE 129 DEN HAAG (bij de Wagenbrug) TELEFOON 11 79 48 GIRO: 201 309

Speciale aanbieding Gelijkrichtcellen : MINIMUM POSTORDER f 5.— UNIVERSEELMETERS E155C90 E30C150 E30 C200 M30 C300 Verzending uitsluitend onder rembours 10 meetbereiken, 2000 ohm/volt, nw of vooruitbetaling op giro M30C400 M60C300 V75C175 en in doos m. meetsnoeren ... f 19.50 Onze zaak is des Donderdags na 13 u. V45 C350 per stuk f 1.95 gesloten 17 meetbereiken 3300 ohm/volt, 300 E220C60 f 1.95 B250 C90 f 2.25 Verzendkosten rekening koper uA m. meetstiften, nieuw in doos. E220C300 f 3.— E220 C350 f 3.50 Prijs : f 28.50 E220 C400 f 4.— METERS 18 meetbereiken 20.000 Q/volt, 50 0—40 V DC. 70'90 mm 0 f 12.50 ELCO's 350/385 volt: uA, nieuw in doos. Met meetstiften. 40—0—40 A. DC 70/90 0 f 13.50 1 X8.i/F 1X16 //F 1X50 //F f 1.— Afm.: 125X95X40 mm f 49.50 Triplet m. schaal 0—1200 V 100 + 8 «F f 1.25 1X150//F f 1.25 SILICIUM DIODEN en 0—20 mA. 70/90 mm 0 f 10.— 24+8 «F f 0.75 2X32 aF f 1.50 350 V, 500 mA ...... e f 4.25 2X50//F f 1.50 2X50 «F met moer Vithrom weerstand 5000 Q, 6 watt Bandrecorderteller, bruikbaar voor el (draadgewonden) f 0.30 f 2.25 2x32 mF met moer f 1.95 ke recorder m. nulstelling f 3.95 Philips draadgewonden 82 £2, 16 W TV - elco 200 + 100 + 50 + 25 .//F, 350/ Slagenteller met nulstelling (5 cijfers) met aftak-lip f 0.65 385 volt ...... f 3.25 v. wikkelmachines, enz. ... f 12.50 Siemens groot model Hifi UITGANG 32 «F, 500 volt ...... f 0.85 Siemens UITGANG EL84 f 2.25 voor EL84 f 4.25 WMF doop-C 0,5 //F, 750 V f 0.50 Dubb. smoorspoel 2X150 mA f 4.25 2X32 mF. 150 V ...... f 0.65 Collins ontvanger, type TCS 12 v. 1,5— Voedingstrafo 130/220 V, sec. 1X250 16 + 8.//F 350 V ...... f 0.75 12 Mc in 3 bnd. Zonder buizen en volt, 70 mA, 6,3 V 3 amp. f 7.25 PSA. In kast m. schema . . f 90.— POTENTIOMETERS METERS Idem, met buizen f 125.— STEREO, 2X250 kQ of 2X1 MQ of 100 //A 70/90 0 ..... f 12.50 Collins zender, type TCS 6, 25 watt, ...... f 19.50 2X1,3 Mo - per stuk f 1.50 100 uA 110/90 0 van 1,5—12 Mc in 3 bnd. Buizen.- 4X 100 uA 187/220 0 ...... f 22.50 TRAFO'S 1625, 3x 12A6. In kast, m. antenne 0—127 V, 0—220 V. 2x 6.3 V, Voltmeters 0—30 V of 0—300, 65/85 1,5 amp. f 6.50 aanpassing ...... f 125.— mm 0, weekijzer f 7.90 0—127—220 V, sec.: 6-8-10-12-14- Blokcondensatoren: Amp.meters 0_1 A of 0—5 A of 16—18 V, 5 amp. f 13.50 1 Vz .//F, 4000 V ...... f 3.50 0_10 A of 0—30 A; 65/80 mm f 7.90 MOTOR 220 V 1400 toer. ca 10 W, 10 «F, 1500 V ...... '.... f 5.50 Siemens miniatuur KAMRELAIS met C; as 4 mm f 6.95 Philips ferriet staafantenne f 1.75 1X maak 25 Q ...... f 4.25 Idem 220 V 1400 toer. ca 20 W Draaispoelmeter 2 systemen in één' 2x wissel 430 Q ...... f 4.75 met C; as 4 mm f 8.95 2X 1 mA. Prima bruikbaar te maker 4x wissel 370 £2 ...... f 5.75 Philips buis QQE 06/40 (nw) f 25.— als stereometer. 80/85 mm 0. Dump Bridge MEGGER TESTER - Series 2 RELAIS nieuw ...... f 7.9 500 volt f 225.— 12 V DC, 70 £2. 4 x maak, zware con- Meetcel 1 mA f 1.25 Telef.montagedraad, 1,2 mm, ca 350 tacten f 5.95 Universeel KRIST AL-DIODE f 0.50 meter per bos f 15.— Squelch 2000 Q, 1 X wissel f 3.95 Spoelblok, 3 band. 13 tot 500 meter Coaxkabel 70 £2 met pluggen, lengte COLLARO electr. koffergramofoon (druktoets) m. mont.gegevens f 4.50 4 meter, nieuw in doos ... f 2.25 met mechanische weergave in pracht Philips min. duo-C m. FM-sectie f 2.75 Afstemcondensatoren kunstleren koffer. Philips druktoetsschak. 5 toets, f 2.5Q 78 toeren, 110/220 V AC. Ducati, duo, 2X430 pF + FM-sectie Philips universeel UITGANG m. diver SPOTKOOPJE f 13.50 2X20 pF ...... f 1.50 se pri- en sec. aanpassing. f 2.95 Philips MOTOR 4% V batterij. 25 mA Ducati, duo, 2 X 490 pF f 0.95 voor transistor-draaitafel, m. as, 3 Speciaal Chassis voor druktoetsspoel- kerami- f 3.95 Afstem-C, 2X 3-voudtg m snelheden blok (geboord) f 1.— U10 TELEFOONCENTRALE voor induc- sche as 6 X 55 pF + padders, 9 pF Radiomontage-chassis 18 X 6 cm m tortoestellen, m. snoeren en telemicro, nieuw in doos f 4.75 5 gaten, noval f 0.50 geh. compl. als nieuw f 45.— Philips miniatuur instel-C, 25 pF f 0.50 Idem 33 X 9 5 gaten noval f 1.— BC 625 2-meter SET zonder buizen en Mica differential-C, 50 pF f 0.75 Trafo prim. 110/220 V, sec. 6,3 V inputtrafo f 11.95 Novalbuisvoet met bus ...... f 0.50 2 amp. f 3.95 KSB-buis 5BP4 f 9.50 Transistor-uitgang 2X OC72, Blaupunkt luidspreker 5 ohm, 4 watt, Philips HIFI balansuitgang 8000 - 8 kQ prim. 500 Q, CT, sec. 5 Q (Philips) pracht luidspreker (ovaal) f 7.50 prim. Sec. diverse laagohmige aan kost slechts f 2.95 Philips verhuistrafo 0—110—130— passingen f 4.95 150—200—220 volt 1000 W f 32.50 INDICATIEPLAAT op uw versterker! NEONLAMPJES klein model f 0.35 OY5060 LSP-diode 50 V, 1200 mA f 4.75 6% X 31 % cm met „Volume-Bas- Handkoolmicrofoon m. snoer en Aluminium plaatjes Toon". Een sieraad voor uw verster- plug f 1.95 28X65 cm X 1 Vz mm f 3.95 ker f 1.50 35X65 cm X 1 xfz mm f 4.45 3- of 5-polige microfoonplug en Isophoon miniatuur luidspreker 41X41 cm X 1 Vz mm f 2.95 chassisplug f 1.45 57 mm 0 3 Q, 10.000 gauss f 5.25

504 GROENEWEGJE 129 DEN HAAG bij de Wagenbrug) TEIEF.: 11 79 48 55TWENTHE GIRO: 201 309

Nog steeds DE BEROEMDE 19 SET! Telefunken OPNAME/WEERGAVEKOP- Telrelais tot 99999, 100 Q f 2.45 Het apparaat voor de amateur, ge JES - per stuk verkrijgbaar als dub Philips stroomrelais 25 Q, 4X maak. heel compleet met ALLES er bij van bel of vier-spoor (stereo) f 3.75 Voedingstrafo; prim. 110/220 V; sec.: 1 X 250-150 mA, 6 3 V. 3 A. f 12.75 A tot Z, o.a.: 15 buizen, meter (500 High-Fidelity tape langspeelband «A), Beat Zend-ontvanger van 35 tot Potkerntransf. 2X4cmvierk. f 2.95 150 meter, met pré-sel. en 2 meter 13 cm haspel, 900 feet (270 m) f 8.95 AEG cel B250 C150 ...... f 3.25 zender/ontvanger, omvormer, vario- Idem, 18 cm haspel 1800 feet (540 Siemens vlakcel M30 C900 f 3.50 controlbox, antenne + voet, koptele meter) f 14.95 Stafcel E4000 V 3 mA f 4.75 foon -f microfoon, seinsleutel en Min. dyn. Oortelefoons (Philips) Philips gelijkrichtcellen : B24 V 2 A ALLE aansluitkebels. 50 Q. voor transistor, enz. f 0.95 f 6.50 B24 V 3 A f 8.50 B24 V 4 A f 10.50 ELCO 1000//F 12/15 V f 1.75 Voor de lage prijs van ... f 75.— Speciale ROLFILM-aanbieding - merk Voedingstrafo : 0-90-110-127-220 volt De losse 19-SET met buizen in dezelf ADOX, 25° DIN Pan 120 6 X 9 of sec. 240 V 80 mA, 6,3 V, 3.5 A f 7.25 de kwaliteit als boven 6X6 (1961) ...... f 0.85 PCC 84 „ 3.25 UL 41 3.75 f 7.50 Met schema f 39.50 AC-contacten 10 amp. PCC 85 „ 3.85 UL 84 4.— PCC 88 ,, 5.75 UM 4 „ 4.25 SPECIALE AANBIEDING PCC 189 „ 7.50 UM 80 „ 4.25 Transistoren OC74 3.50 TRAFO's voor Balansversterker. PCF 80 „ 4.75 UY 1 .. 3.00 (equivalenten) intermetaal PCF 82 „ 4 75 UY In ,. 3.75 TF75 = 0C72 1.75 idem VALVO 4.— 1. Voedingstrafo 110/220 V sec. PCF 86 ,, 4.75 UY 21 3.75 145 mA, 6,3 V, TF77 %W OC3 2.— 2X350 PCL 81 „ 6.63 UY 41 ., 2.50 = OC30 2.75 OC4 2.— 3,5 A, 5 V, 4 A. „ 3.75 2. Balansuitgangstrafo 4000 Q PCL 82 „ 5.25 UY 42 TF66 = OC71 2.50 00 69 valvo 6.50 PCL 83 ., 7.50 UY 82 „ 3.75 CT sec. 100 Q. 2.75 rF80/30 = OC16 3.— 00 70 valvo 6.50 PCL 84 „ 5.25 UY 85 3. Balansingangstrafo Pn 85 5 25 XFG 1 7.50 TF80/60 = OC16 4.— 00 71 valvo 6.50 4. Microfoon ingangstrafo in PCL 86 525 1A3/DA90 4.40 GTF44 = OC44 3.75 AF 111 mu-bakje. GTF45 = OC45 3.25 intermo 5.50 PC 88 „ 5.25 1AB6/DK96 3.25 Deze 4 trafo's te samen, nieuw, PC 92 .. 3.25 1AC6/DK92 3.25 GTF 32 p. paar 6.— OC70 1,50 nog verpakt, voor slechts PF 83 1AJ4/DF96 3.— GTF32 = OC72 3.— GTF 4112/30 „ 6.— LET WEL: ƒ35.—. PF 86 „ 4.25 1L4/DF92 3.— OC603 Telef. 1.95 12 watt 5.50 1M3/DM70 2.75 PL 21 „ 5.75 ELL 80 7.50 PL 36 „ 5.75 1R5/DK91 3.25 1S4/DL91 3.25 EM 4 4 25 PL 81 4.75 PRIJSLIJST VAN RADIOBUIZEN 1S5/DAF91 3.— EM 34 4 25 PL 82 ., 3.75 ABC 1 DL 92 3 25 EBF 80 „ 3.25 EF 80 „ 3 — 1S5T/DAF96 3.- ƒ 4.25 EM 35 4.90 PL 83 „ 4.15 ABL 1 „ 6.75 DL 93 3.10 EBF 83 „ 3.75 EF 83 „ 3.75 1T4/DF91 3 — EM 71 „ 5 35 PL 84 „ 3.50 AF 3 „ 4.25 DL 94 / / 3.— EBF 89 „ 3.75 EF 85 3.75 1T4T/DF96 3.— „ 3.60 EM 71a ., 5 75 PL 500 „ 7.50 AF 7 „ 4.50 DL 95 3.— EBL 1 99 5.25 EF 86 1U4 EM 72 " 6.40 plL 80 AK 2 „ 6.25 DL 96 3.— EBL 21 „ 4.25 EF 89 ., 3.30 " J.S0 ,'y 5 ;; 3.25 EM 80 ., 3.20 AL 4 „ 4.75 DM 70 „ 5.25 EF 91 .. 3.75 PM 84 " 3A4/DL 93 3.10 2.75 EC 86 „ EM 81 3.40 AX 50 „ 10.50 DM 71 „ 2.75 EC 91 ' ' 3.75 EF 92 3.40 PY 80 3C4/DL96 3.— EM 84 „ 3.75 3.50 AZ 1 „ 2.50 DY 80 4.75 EC 92 ., 3.50 EF 93 „ 2.75 PY 81 3A5/DCC90 4.25 EM 85 „ 3.75 py 82 ,. 3.25 AZ 4 „ 4.25 DY 86 4.25 EC 95 „ 5.75 EF 94 „ 2.75 3Q4/DL95 3.— 4.25 EF 95 6.50 EM 87 ,, 4.75 PY 83 „ 3.50 AZ 11 „ 2.75 DY 87 9! 4.25 ECC 40 ,, 3S4/DL92 3.25 3.75 EF 97 3.75 EQ 80 „ 7.50 pY 88 .. 4.75 AZ 12= „ 5.25 EAA 91 .. 395 ECC 81 „ 3V4/DL94 3.— 3.60 EF 98 3.75 EY 51 „ 3.5’: UABC80 „ 3.25 ... AZ 41 „ 2.40 EA3C 80 3.50 ECC 82 " 4.75 3 60 EF 183 „ 6.50 EY 80 .. 3.25 uaF 42 „ 3.25 0J0 AZ 50 „ 9.50 EAF 42 „ 3.50 ECC 83 „ 6J6/ECC91 3.— 3.75 EF 184 „ 4.75 EY 81 „ 3.50 UBC 41 4, 3.30 CY 31 3.25 EAM 86 . 5.50 ECC 84 ,. 6K7 1.50 3.60 EF 804 ,, 5.75 EY 82 „ 3.50 UBC 81 „ 3.75 CL 33 5.25 EBC 3 „ 5.25 ECC 85 ., 6K8/ECH35 1,95 7.50 EFM 1 7.50 EY 83 4.25 UBF 80 „ 3.75 EB 91 3.75 ECC 86 „ 6L6 „ 6,25 DA 90 „ 4.40 • • EY 86 „ 3.85 UBF 89 „ 3.75 EBC 11 „ 6.25 ECC 88 „ 7.25 EH 2 ., 3 25 25L6 „ 4.50 DAF 41 „ 6.60 EY 87 „ 425 UBL 1 6.75 EBC 41 „ 3.75 ECC 91 „ 3.— EH 90 . 3.50 25Z5 „ 5.50 DAF 91 „ 3.— EY 88 „ 4.25 UBL 21 ., 4.25 EBC 81 ,, 3.75 ECC 189 „ 7.50 EK 90 „ 3,~ 25Z6 5.— DAF 92 „ 3.25 EY 91 „ 3.60 UC 92 .. 4.— EBC 90 „ 3 75 ECF 1 99 9.50 EL 3 /, 4.50 35L6 4.75 DAF 96 „ 3.— 4.75 EZ 4 „ 3.75 UCC 85 „ 3.75 DC 90 „ 4.— EBC 91 „ 275 ECF 80 „ EL 6 „ 5.75 35W4 2.75 EZ 12 „ 5.75 UCH 4 „ 6.75 35Z3 „ 3.25 DC 96 „ 4.25 EBF 2 99 5.— ECH 81 „ 3.50 EL 34 „ 7. - EZ 40 „ Z ’’1' UCH 21 ,. 4.25 5gZ4 DCC 90 „ 4.25 6.75 ECH 83 „ 3.75 EL 12 „12.— „ 3.25 EBF 11 „ EZ 41 » 3 25 UCH 42 „ 3.75 35Z5 DF 91 = EBF 15 „ 7.— ECH 84 „ 4.25 EL 36 „ 6 75 ,, 2.75 EZ 80 „ 2.20 UCH 81 „ 3.75 50B5 IT 4 „ 3.— ECF 82 „ 4.75 ECL 80 „ 3.85 EL 41 „ 3 25 „ 4.25 EZ 81 „ 2 50 UCL 81 ., 6.25 DF 92 „ 3.— ECF 83 „ 6.75 ECL 82 „ 4.40 EL 42 „ 3.50 50C5 ,. 3.50 EZ 90 „ 2.75 uCL 82 „ 5.25 50L6 „ 4.50 DF 96 ., 3.— ECH 3 99 6.25 ECL 83 „ 5.25 EL 8! „ 5.50 DF 97 „ 3.25 ECH 4 „ 6.25 ECL 84 „ 5.25 EL 82 .. 4.50 GZ 32 „ 7.25 UCL 83 5.25 {551 „ 4.25 GZ 34 „ 5.75 UF 9 .. 1C.50 DK 40 „ 5 50 ECH 11 „ 9.25 EF 6 r 5.25 Eu 83 „ 4 50 » 3 75 2050 „ 3.75 4654K „ 4.50 DK 91 „ 3.25 ECH 21 „ 4.25 EF 9 99 5.25 EL 84 „ 3.20 OA 2 „ 4 75 UF 41 DK 92 „ 3.25 ECH 4? „ 3.75 EF 22 4.25 EL 86 „ 3 75 OB 2 „ 4.75 UF 42 „ 3.75 4699 „12,50 PABC80 „ 3.50 UF 80 „ 3.20 5696 „ 5.25 DK 96 „ 3.25 ECL 85 „ 5.20 EF 40 99 3.85 EL 90 „ 3.25 PC 86 „ 5.25 UF 85 „ 3.20 5879 „10.— DL 41 ., 4.75 ECL 86 „ 4.95 EF 41 9 9 3.25 EL 91 „ 3.75 DL 91 „ 3.25 ECL 113 „ 7.25 EF 42 3.75 EL 95 „ 3.75 PC 96 „ 4.50 UF 89 „ 3.25 6973 „ 7.-- 505 G.1336 door stud. een overjarig ERRÊTJES wikk.mach. om normale trafo's 70 een» per regel te wikkelen. Abonnees gratis tot 3 regels Gevr. 10 st. RV2P800, Aangeb. ★ administratiekosten f 0.50 12 st. RV12P2000, nw, evt. ruil. Kranen, Kerklaan 5 Doorwerth. PERSONEEL per AANGEBODEN nummer P.1341 J.man, stud. v. dipl. ra- diotechn. NRG, zag zich gaarne ƒ 1.45 Aangeb. 2 Coll. motoren, 25 W, gepl. in pass. werkkr. m. moge idem 30 W, open afwikk.spil lijkheid t. stud. Liefst i. h. + afst.pennen. Metronome vl.- zuiden v. h. land. 'k wiel, Peeters osc.spoel -f per P.1337 Radio- en TV-mont. m. fect sound, O. W. koppen. J. Nijeboer, Kerkstr. 19. Hattem. per gr. prakt, ervaring, z.z.g.g. in service bedr. of andere electr. jaar sector. In h. midd. v.h. land. A.1350 Schak. 2-deks, 11 stand, ƒ 34.- In bezit v. rijbew. BE en getuig- f 1.-. 2 hoofdtel.kapsels 1600Q schritt. Leefti|d 21 j. f 2.-. Olie-cond. 4 uF, 1000 Ven 8 «F, 250 V ~ a f 2.-. Seleen- * GEVRAAGD brugcel 220 V, 1,5 A f 5.-. Af- stemsch. (duits leger) f 10.- Wie bouwt om mijn 30 cm Isp Smoorsp. 4mH, 0 2 Q f 1.-. 2 een basreflexkast ? Br m. pr. automat, zek. 0.2 A, (Siemens) aan . Persdienst”, Marianne Phï- f 3.-. 2 cond 0,1 mF, 6 kV f 4 - Het blad voor de vergevorderde amateur/technicus. lipsstraat 18, A'dam-Slotermeer 3 blokcombinaties 6X0,1 «F 2X 0,2 u? f 4.-. 12H6 f 0.75. 2X CV6 (7193) f 4.-. 2X9003 f 3.- Phil. schaal 206A f 1.-. Telefun- ken Zeitung 1951 t/m '60 f 15-

A.1340. Philips trans. OC45 a f 3.25. OC71 a f 2.50. OC72 a f 2.75. OC75 a f 2.75. Siemens kamrelais Trls 154d a f 4.50. Philishaver, type SC7901 f 30 - Tabur shaver, type SH5 f 27.50. SIEMENS Div. bzn, ECC40, EL41, 6SN7.

NEDERLANDSCHE SIEMENS MAATSCHAPPIJ N.V. Hewlett- Packard vraagt enige I Voor de reparatie en service CONSTRUCTEURS van HEWLETT-PACKARD MEETINSTRUMENTEN voor de afdeling telecommunicatie vragen wij een

die belast zullen worden met het ontwerpen en construeren van electronische installaties en radio relaisapparatuur. technicus Voor de vervulling van deze functie is een HTS- opleiding gewenst, terwijl enige jaren practijk- N.R.G. ervaring tot aanbeveling strekt. Leeftijd 25 tot 30 jaar. In het bezit van rijbewijs B, kennis Met de hand geschreven volledige sollicitaties der Engelse taal gewenst. met vermelding van opleiding, leeftijd en er- Sollicitaties te richten aan : va:! ,j kunnen onder letter CB Zw worden gericht ELECTRONIC MARKETING aan d3 Directie van de Nederlandsche Siemens COMPANY N.V. Maatschappij N.V., Postbus 1068, 's-Gravenhage. Burg. Roëllstraat 23, Amsterdam-West.

506 A.1345 Philips 10 W HF-verst. prima; f 125.—. Eami bandrec. z. eindverst. prima, f 100.—.

A.1347 1 scheid.trafo 220/220 V 3 Telef. luidspr. 10W. ± 100 m VD, 2Vè mm, rood en groen. N.V. PHILIPS» GLOEILAMPENFABRIEKEN Kema keur. EINDHOVEN Aangeb. Philips TV, 43 cm, type 17TX140A. I.pr.st. f 250.—. J. v. d. Akker. Kapelstraat 28, Behalve op het gebied van de in grote series ver Uden (N-Br.). vaardigde televisieontvangers, is Philips ook aktief ten aanzien van Aangeb. kg-ontv. BC348Q, 200 tot 500 kC, 1,5—18 Mc (in 5 ber.) f 60.—. Blom, Ockenburg- str. 212, Loosduinen. professionele televisie Aangeb. Nwe Phil. Isp, 9710- AM. 800 Q, Telef. 115646, Rot zoals: terdam. ® Kabeltelevisie apparatuur (”closed circuit”) A. 1334 Compl. TV-kast, 36 cm o Televisiestudio apparatuur (voor studio’s en f 12.50. Beeldbuis MW36-44 reportagewagens) f 17.50. Phil. TV-kast 43 cm. • Televisieprojectie apparatuur (in zwart-wit en compl.. f 25.—. kleuren) Aangeb. Enkele autorad., w.o. m. kl. defect. Nwe amat.-ontv. Op deze gebieden bestaan goede toekomstmoge v. 10 m tot 550 m in 4 ber. lijkheden voor Bal. uitg. Nwe Heathkit oscilloscoop. Partijtje nwe rad.bzn, 30 tot 40 o/o korting. A. de Jong, Geeuwweg 5. Vegelinsoord. hogere technici Aangeb. Ph. 60-80 W verst. m. nwe eind-bzn EL51, evt. geh. met belangstelling voor technisch-commerciële en I compl. m. Isp's, kabel, mike, technische funkties, die het volgende omvatten: enz. 30 W, m. 2X EL34, evt, Het ontwikkelen en fabriceren van nieuwe appa ook geh. compl. Omvormer, inp. 24 V = , outp. 220 V wis. 50 p/s. ratuur en het uitwerken van projecten. DKW benz.agregaat, m. dynamo Het bespreken van projecten met mogelijke af en compl. doe. 3 mot. bandrec. nemers in binnen- en buitenland. Het toezicht pl.wissel., 4 snelh. kofferschrijf- houden als ”survey engineer” op de uitvoering mach. alles weg. omst.h. Spruit, Veersedijk 38a, H. I. Ambacht. van projecten in het buitenland. Het redigeren van technisch-commerciële publi caties ter voorlichting van de verkooporganisaties. Aangeb. Phil.verst. 10W, type 2864. kl. defect, f 25.—. Dijk 9, Eersel N-Br. Tijdens een inwerkperiode wordt een degelijke opleiding gegeven, zodat ook jongeren de gelegen A.1350 Phil. TV-project.afbuig- heid krijgen zich te ontwikkelen tot televisie eenh. m. MW6, Schmidt-optiek specialist om zich zodoende een zelfstandige funk- en lijnafbuigtrap 2XUL44 f 60.- tie te kunnen verwerven. Een technische kennis op middelbaar niveau is noodzakelijk. A.1349 1-6W verst, f 50.—. 1 Dual pl.wiss. nw. f 80.—. Te- samen v. f 115.—. Een regelmatig contact met buitenlanders en het corresponderen met buitenlandse verkoop-orga Aangeb. „ Pianogram " electr. nisaties vergen een vrij goede kennis van de moder orgel, als nw. pr. uitv. f '.500.-, ne talen, een kennis, die overigens in de praktijk te bevr. bij: A. N. Dekkers, Haarlemmerstr. 21, Zandvoort. kan worden uitgebreid.

A.1343 2 Elec 4-speaker Hifi- Sollicitaties kunnen worden gericht tot de afdeling sets (nw) m. dubb.wand. front- Personeelzaken, Willemstraat 20 te Eindhoven, onder plaat v. kast. Per set f 75.—. vermelding van gegevens over persoon, opleiding en eventuele ervaring, onder RE 61214. A.1344 Tech. Vademecum, Stam, deel E-R, 2e dr. z.g.st. f 20.—

507 I

TECHNISCHE HOGESCHOOL r te EINDHOVEN f KONINKLIJKE MARINE AFDELING DER WERKTUIGBOUWKUNDE Bij het laboratorium voor werkplaatstechniek kan £ Bij de Bewapeningswerkplaatsen te Den Helder geplaatst worden een kunnen geplaatst worden:

elektronisch technicus A. ELEKTROTECHNISCHE TEKENAARS voor het in tekening brengen van vuurleidings- die zal worden belast met het vervaar installaties en het — zo nodig — opnemen van digen en verzorgen van deze installaties aan boord van schepen. elektronische apparatuur. Kandidaten moeten in het bezit zijn van het diploma B. ELEKTROMONTEURS Radiomonteur en/of Technicus N.R.G., of gelijk waardige opleiding. voor revisie en bekabeling van vuurleidingsappara- tuur. Leeftijd ± 25 jaar. Vereist: voor A: opleiding L.T.S. en A.V.T.S. of ge Schriftelijke sollicitaties, onder vermelding van nr. lijkwaardige opleiding (opleiding tekenaar P.B.N.A. V—624, te richten aan het hoofd van de centrale strekt tot aanbeveling) Enige jaren tekenkamer- personeelsdienst van de Technische Hogeschool, In- ervaring; leeftijd 25—40 jaar. sulindelaan 2 te Eindhoven. voor B: diploma L.T.S. (elektrotechniek) en voort gezet vakonderwijs, alsmede enige ervaring.

$ Bij het Laboratorium voor Elektronische Ont wikkelingen voor de Krijgsmacht te Oegstgeest kun Hef MARINE ELECTRONISCH BEDRIJF, Haarlemmer- nen worden geplaatst: straatweg 7, te OEGSTGEEST, vraagt voor haar bedrijf te OEGSTGEEST en haar werkplaats te DEN A. RADIOTECHNICI HELDER: voor het assisteren van ingenieurs en technisch ambentaren bij ontwikkelingswerkzaamheden op het gebied van radio, radar, regeltechniek en reken- RADIOMONTEURS en TECHNICI apparatuur.

Geboden wordt een interessante werkkring door B. ELEKTROTECHNISCH TEKENAAR een grote verscheidenheid in apparatuur. voor het opzetten, uitwerken en maken van be- dradingstekeningen en kabelschema's voor elek VEREIST: diploma radiomonteur/technicus N.R.G. of trotechnische apparatuur. een gelijkwaardige opleiding. In de werkplaats kan boven het loon, in groepstarief, een gemiddelde Vereist: voor A: diploma technicus N.R.G. of ge premie van 15 tot 20% worden behaald. lijkwaardige opleiding. Eigenh. geschr. solI. onder no. 5544/7672 (in lin voor B: diploma L.T.S. en U.T.S. en/of diploma kerbovenhoek brief en env.) aan het bureau Per elektrotechnisch tekenaar P.B.N.A. soneelsvoorziening v. d. Rijksoverheid, Prins Mau- ritslaan 1, Den Haag. % Het Marine Elektronisch Bedrijf te Oegstgeest vraagt voor het bedrijf te Oegstgeest en de werk plaats te Den Helder: i LABORATORIUM HANS VAN GOGH, A. RADIOMONTEURS en -TECHNICI Medisch-Physische Apparatuur, Geboden wordt: een interessante werkkring door een grote verscheidenheid in apparatuur. vraagt voor een van haar relaties, een kliniek te Leiden, een: Voorts kunnen in het bedrijf te Oegstgeest wor den geplaatst:

ONDERHOUD B. ELEKTROTECHNISCH TEKENAARS TECHNICUS Vereist: voor A: diploma radiomonteur/technicus N.R.G. of een gelijkwaardige opleiding, voor Medisch-Electronische Apparatuur. voor B: dipl. L.T.S., U.T.S., M.S.G., elektrotechnisch tekenaar P.B.N.A. of gelijkwaardige opleiding. Vereist: Radio-Technicus N.R.G. of gelijkwaardige opleiding en enige handvaardigheid. Schriftelijke sollicitaties onder no. 5927/7672 (in linkerbovenhoek env. en brief) aan het bureau Eigenhandig geschreven brieven aan ons adres: Personeelsvoorziening van de Rijksoverheid. Prins Langsom 26< Amsterdam-18. Mauritslaan 1, Den Haag.

508 FOM

N. V. GODART Werkgemeenschap voor Thermo- te DE BILT

FABRIEK VOOR Nucleaire Reacties

MEDISCH-WETENSCHAPPELIJKE Op het nieuwe laboratorium van het FOM-Instituut voor Plasma-Fysica. dat gevestigd is op het land APPARATEN goed Rijnhuizen te Jutphaas (nabij Utrecht), kun nen geplaatst worden: vraagt voor haar electronische montageafdeling een HTS-ers met enkele jaren ervaring in de hoog CHEF- frequent- of microgolftechniek, elektronica, vacuümtechniek, gasontladingsonderzoek of meettechniek MONTEUR JONGE Verlangd wordt: HTS-ers Diploma radiomonteur NRG met belangstelling voor research. Enige ervaring in het construeren van Het werk omvat de opbouw van apparatuur, waar electronische apparaten in de gasontladingen worden opgewekt, het ont wikkelen van hulpapparatuur en het meten aan de Minimum leeftijd 30 jaar. gasontladingen. Vereisten: diploma H.T.S. fysische- of elek Uitvoerige, eigenhandig geschreven, sollicitaties met trotechniek. recente pasfoto te richten aan de Directie der N.V., Sollicitaties te richten aan het FOM-Instituut voor Utrechtseweg 149-153, De Bilt. Plasma-Fysica, Rijnhuizen, Jutphaas.

Dépex N.V. Waterloopkundig medical supplies

WIJ ZOEKEN voor onze buitendienst een actieve laboratorium VERTEGENWOORDIGER Raam 61, DELFT

voor de verkoop van electromedische apparaten vraagt voor spoedige indiensttreding een voor hartonderzoek in bestaand rayon. Geboden wordt'een goed gesalarieerde betrek king en een prettige werkkring. WIJ VRAGEN TECHNICUS verkoopcapaciteiten en kennis der electronica. (minimaal diploma radiomonteur, doch bij voorkeur radiotechnicus). voor ontwikkeling en toepassing van electronische- en physische meetapparatuur en verwerkingsappa- Voor binnen- en buitendienst hebben wij een plaats ratuur voor onderzoek aan laboratoriummodellen en vacant voor een technisch geschoold metingen buiten aan diverse objecten.

VERKOPER Gegadigden dienen zelfstandig te kun nen werken en over enige ervaring te leeftijd 20-30 jaar, beschikken. voor onze verkoopafdeling op het gebied der werktuigbouwkunde. Sollicitaties te richten aan de Directeur van het La Uitsl. schrift, solI. a. d. dir. van de N.V. Dépex, boratorium. Utrechtseweg 279, De Bilt.

509 RIJKSUNIVERSITEIT TE LEIDEN Het Psychosomatisch Centrum te Oegstgeest vraagt voor terstond een Bij het Laboratorium voor Fysische Chemie der Uni- versiteit van Amsterdam kan worden geplaatst een HTS-er voor bediening van elektronische appa ratuur ter bestudering van lichamelijk- geestelijke verschijnselen. electronicus * Salarisgrenzen van ƒ 474,74 — ƒ 661,06 excl. huurcompensatie en kinderbijslag. I in de rang van technisch laboratoriumbeambte A. * Interessante werkkring Gegadigden dienen in het bezit te zijn van het * 5-daagse werkweek diploma radiomonteur N.R.G. * Voorzieningen volgens Rijksregeling. Geboden wordt een interessante en afwisselende Sollicitaties te richten aan : dr. B. Stokvis, Hoofd functie, waarin eigen initiatief op prijs wordt ge Psychosomatisch Centrum, Jelgersmakliniek, Oegst steld. geest. Na een inwerkperiode zal deze functionaris de zorg krijgen voor de elektronische meettoestellen en het bouwen van nieuwe apparaten in een nieuwe elek tronische werkplaats. Salarisgrenzen ƒ4.365,50 tot ƒ6.025,54 per jaar Televisie - radio - reparateur (exclusief eventuele huurcompensatie en 4% va- kantie-toelage). zag zich gaarne geplaatst op technische dienst of iets dergelijks. Volledige sollicitaties binnen 10 dagen onder no. * Ruime ervaring 3078; te zenden aan de Directeur der Gem. * In het bezit van rijbewijs. * Ook bekend met enige elektronische appa Personeelsvoorziening, Sarphatisir. 92. Amsterdam-C ratuur en zenders. Brieven onder nr. 17-7-61 aan het bur. v. d. blad.

I GEMEENTE ROTTERDAM AMATEUR KRISTALLEN n* ■ In het bereik van ; 3,5—10 Mc typeCA-F of DA-G f 17.50 Christiaan Huygensschool II 10—15 Mc type DA-G f 18.75 15—30 Mc type DA-G f 19.80 U.T.S. voor fijn-mechanische vakken MF-filter X-tals dlv Ireq. 355-465-472 Rotterdam-1. Tel. 1384 81 Hoofdsteeg 10 550 kC, type CMF-F/S f 16.20 Standaard 100 kC, type EA-G f 26.75 Exact at te regelen Inschrijving voor de avond-vervolgcursus: STfSB/L/X elektronica T ,-V‘r DJ & meet- en regeltechniek Toegelaten kunnen worden zij, die in het bezit laalllii Ea liK] WÊÈM zijn van een U.T.S.-diploma, afdeling Elektro techniek of fijn-mechanische techniek en zij, die een gelijkwaardige vooropleiding hebben 1 genoten. Inschrijving en inlichtingen: TÏKÓ op 29 en 30 augustus van 19.00-21.00 uur. a.s. BEEKLAAN 394 Folders met inschrijfformulieren worden op TIKO DEN HAAG aanvrage toegestuurd.

TECHNIFERS Vraagt prijs aan Uitgeversmij. WIMAR

PERSONEELSADVERTENTIES in Radio Electronica bereiken ii o o de gehele Nederlandse POTENTIOMETERS mat Indlcatlo»: hoog-laag-toon-voluma SCHAKELAARS 3-4—5—11 «tandan electronische sektor

510 : beschermt altijd "SCOTCH” No. 33 Electrical Tape onder alle omstandigheden

Er zijn héél wat redenen om "SCOTCH" no. 33 - de zelf klevende isolatieband met een wereldreputatie - te gebruiken: • "SCOTCH" No. 33 is bestand tegen zon, vocht, koude, hitte, slijtage, alkaliën, oliën en de meeste zuren. • "SCOTCH" No. 33 is sterk, rekbaar, hecht muurvast en "kruipt" niet. • "SCOTCH" No. 33 is dun (0.18 mm). Bij minder wikkelingen toch volledige isolatie. Doorslagvastheid tot 9.500 Volt. • "SCOTCH" No. 33 isoleert duurzaam en betrouwbaar en... last but not least... U werkt er prettig en snel mee. Ga met Uw tijd mee-verwerkt een GOÉDE isolatieband: "SCOTCH" No. 33 Electrical Tape.

Een produkt van t m.) MINNESOTA (N E D E R LAN D ) N .V. St. Paul, Minn., U.S.A. ROOSEVELTSTRAAT55 - LEIDEN - TEL. (01710) 34541

ftWCfNTlNIË - AUSTRALIË . BRAZILIË . CANADA - DUITSLAND . ENGELAND . FRANKRIJK . ITALIË - JAPAN . MEXICO • SPANJE • ZUID AFRIKA . ZWITSERLAND • 1

De herinnering aan een schitterende uitvoering vervaagt en is over een paar jaar geheel verdwenen. Maar het geluid blijft voortbestaan dankzij MAGNETOPHONBAND BASF, de magnetisch stabiele band. Ook na jarenlang bewaren, blijkt de superieure kwaliteit onaangetast. Neem daarom voor al Uw geluids- en muziekopnamen steeds Magnetophnnbnnd Imp.: N.V. Color-Chemie, Postbus 19 - Arnhem

Badische Anilin- & Soda-fabrik AG - Ludwigshafen am Rhein

WIJ NODIGEN U GAARNE UIT VOOR EEN BEZOEK AAN ONZE STAND No. 19 OP DE FIRATO

O:Kfrnty"^:-' V' ':V&gt;—:R

O:Kfrnty"^:-' V' ':V>—:R