Change in Eating Habits of Patients with Dental Restorations

Protet Stomatol, 2017; 67(3): 342-354 www.prostoma.pl DOI: 10.5604/01.3001.0010.6861

Change in eating habits of patients with dental restorations

Zmiana nawyków żywieniowych u pacjentów użytkujących uzupełnienia protetyczne

Olaf Gruca1, Magdalena Wyszyńska-Chłap1, Justyna Juszczyk2, Kinga Haponik2, Marek Grabiński2, Martyna Gryndys2, Patrycja Foryś2, Jacek Kasperski1 1 Zakład Protetyki Stomatologicznej Katedry Protetyki i Materiałoznawstwa Stomatologicznego, Wydział Lekarski z Oddziałem Lekarsko-Dentystycznym w Zabrzu, Ślaski Uniwersytet Medyczny w Katowicach Department of Dental Prosthetics, Chair of Prosthetics and Denta Materials, School of Medicine with the Division of Dentistry in Zabrze, Medical University of Silesia in Katowice 2 Katedra Protetyki i Materiałoznawstwa Stomatologicznego, Zakład Protetyki Stomatologicznej, Studenckie Koło Naukowe, Śląski Uniwersytet Medyczny w Katowicach Department of Dental Prosthetics, Chair of Prosthetics and Dental Materials, School of Medicine with the Division of Dentistry in Zabrze, Medical University of Silesia in Katowice, Students Scientific Association Head: prof. J. Kasperski

KEY WORDS: HASŁA INDEKSOWE: eating habits, prosthetic restoration, mastication nawyki żywieniowe, uzupełnienia protetyczne, żucie

Summary Streszczenie Introduction. Together with aesthetic consi- Wprowadzenie. Jedną z najczęstszych przyczyn derations, the desire to improve the comfort of zgłaszania się pacjentów do gabinetów stomato- eating is one of the most frequent reasons for pa- logicznych celem wykonania uzupełnienia prote- tients coming to visit the dentist. The reduced ef- tycznego jest, zaraz obok względów estetycznych, fectiveness of chewing, connected with the loss of chęć poprawy komfortu jedzenia. Zmniejszona teeth, can force patients to choose soft food (easy efektywność żucia, związana z utratą zębów, zmu- to chew), which does not always contain enough sza pacjentów do wyboru miękkich, łatwych do nutrients. This may result in malnutrition and va- pogryzienia produktów, nie zawsze zawierających rious ailments in elderly patients. Prosthetic re- odpowiednie ilości składników odżywczych. Może habilitation of teeth aims at improving their func- być więc przyczyną niedożywienia i różnych cho- tion of chewing and preventing eating disorders rób u osób w starszym wieku. Protetyczna reha- in the case of patients with missing teeth. bilitacja uzębienia ma na celu poprawę funkcji Aim of the study. To assess the eating habits in żucia i zapobieganie zaburzeniom odżywiania u patients using prosthetic restorations, depending osób z brakami zębowymi. on the type of prosthesis used. Cel pracy. Ocena zmiany nawyków żywienio- Materials and methods. The study was con- wych u pacjentów użytkujących uzupełnienia ducted on a group of fifty subjects (29 women and protetyczne w zależności od rodzaju stosowanych 21 men) living in the province of Silesia. The qu- protez. estionnaire concerning the patients’ eating habits Materiał i metody. Badaniem objęto grupę 50

342 Change in eating habits / Zmiana nawyków żywieniowych before and during using dentures was utilized for osób zamieszkujących województwo śląskie, w the purpose of the study. tym 29 kobiet i 21 mężczyzn. Wykorzystano do Results and conclusions. The study has shown tego celu ankiety dotyczące nawyków żywienio- that there has not been any substantial change in wych pacjentów przed oraz w trakcie użytkowa- eating habits of patients using prosthetic restora- nia protez. tions. Although the applied prostheses, both fixed Wyniki i wnioski. Badania wykazały, że u osób and removable, improve the comfort of eating, użytkujących uzupełnienia protetyczne nie zaszła they also need the appropriate adaptation of the znacząca zmiana nawyków żywieniowych. Stoso- patient’s stomatognathic system. This adaptation wane protezy, zarówno stałe jak i ruchome, po- depends on the patient’s age and the time they re- prawiają komfort spożywania pokarmów, jednak ceived the prosthesis after losing their teeth. In wymagają odpowiedniej adaptacji układu stoma- contrast to regularity of eating, the texture and tognatycznego pacjenta, co jest zależne od jego type of the food consumed have changed dramati- wieku i od tego, jak szybko po utracie własnych cally among the patients in question. zębów zaczął uzytkować właściwy rodzaj uzupeł- nienia protetycznego. Wśród pacjentów regular- ność posiłków nie uległa zmianie, znacząca była jednak zmiana konsystencji i rodzaju spożywa- nych pokarmów.

Introduction Wprowadzenie

The average age of patients attending W dzisiejszych czasach systematycznie ob- prosthetic clinics is constantly decreasing. niża się średnia wieku pacjentów zgłaszających The main reason behind this is growing się do poradni protetycznych. Jest to związa- awareness of healthy habits and willingness ne z rosnącą świadomością zdrowotną i z chę- to improve the condition of one’s dentition. cią poprawy estetyki uzębienia. Uzupełnienia Dental plates are very often used to correct protetyczne stosowane są często do poprawy appearance, refine facial features, as well as wyglądu i przywrócenia prawidłowych rysów to better the patients’ well-being. Additionally, twarzy oraz poprawy samopoczucia pacjenta. dental prostheses are expected to re-establish Mają również przywrócić prawidłowe warunki the proper bite conditions, protecting patients zgryzowe, co ma zapobiegać dalszym zaburze- from various disorders in the stomatognathic niom w układzie stomatognatycznym, obejmu- system, including atrophy of alveolar jącym zaniki wyrostków zębodołowych, cho- processes, periodontal diseases or migration of roby przyzębia czy przesuwanie się pozosta- teeth remaining in the oral cavity. One of the łych w jamie ustnej zębów. Jedną z głównych main reasons for making dentures is chewing przyczyn wykonywania protez jest również za- dysfunction or even pain and discomfort on burzenie funkcji żucia oraz dyskomfort i ból eating. Various reports in literature describe podczas przeżuwania pokarmów. W literaturze the co-dependence of chewing efficiency and opisana została zależność między wydolnością ingestion disorders in edentate patients.1 Due żucia, a zaburzeniami w przyjmowaniu pokar- to their size and the ability to transfer forces, mów u pacjentów bezzębnych.1 Protezy płyto- partial and complete dentures alter the pre- we, częściowe lub całkowite, z uwagi na swoją existing conditions in the oral cavity, causing wielkość i sposób przenoszenia sił zmieniają w assimilation difficulties. It is said that the longer znacznym stopniu uprzednio istniejące warunki

PROTETYKA STOMATOLOGICZNA, 2017, 67, 4 343 O. Gruca i inni the patient does not use any kind of artificial w jamie ustnej, stwarzając problemy z adapta- teeth, the more difficult it is to adapt to new oral cją. Uważa się, że trudności z przystosowaniem conditions. Following loss of teeth, especially się do żucia w nowych warunkach będą tym all of them, the patient gradually becomes większe, im dłużej pacjent pozostawał bez zę- accustomed to the new situation in the mouth. bów. Po utracie uzębienia, zwłaszcza całkowi- There is a change in muscle tones and tongue tej, pacjent stopniowo przyzwyczaja się do no- position; the temporomandibular joint may wych warunków. Zmienia się napięcie mięśni, also be affected. If the period of toothlessness ułożenie języka, sposób przeżuwania pokar- persists, conditioned responses develop.2 The mów, mogą zachodzić także zmiany w stawach use of a removable prosthesis, especially in the skroniowo-żuchwowych. Jeśli okres bezzębia inferior dental arch, may cause problems with się przedłuża pojawiają się odruchy warun- its retention on the basal ridge while chewing. kowe.2 Przy zastosowaniu protez ruchomych Again, this may result in diminished comfort or zwłaszcza w łuku dolnym, mogą wystąpić pro- even pain during eating. More patients become blemy z retencją i utrzymaniem się uzupełnie- concerned about the aesthetics of their dentition nia na wyrostku zębodołowym podczas żucia. and resulting in limitation of social contacts.3 Może prowadzić to do zmniejszenia komfortu, Studies have shown that the choice of particular a nawet bólu podczas spożywania pokarmów. foodstuffs is affected not only by comfort and Pojawiają się obawy o estetykę uzębienia, a efficiency of chewing by a given patient, but przez to dochodzi do ograniczonego komfortu also the psychosocial factors.4 The initial stage w kontaktach społecznych.3 Badania donoszą, of using the partial or complete denture forces że na wybór określonych produktów spożyw- patients to change the texture of food they czych wpływa nie tylko komfort i wydolność consume in favour of more liquid diet, and also żucia pacjenta, ale także czynniki psychospo- the consumption time is longer.2,5 As such, łeczne.4 Początkowy okres od otrzymania pro- only after some adjustment period do patients tezy częściowej lub całkowitej zmusza pacjen- introduce new, more solid foods requiring more tów do zmiany konsystencji pokarmów na bar- concentrated mastication. Despite the fact that dziej płynną oraz skutkuje wydłużeniem czasu after a while patients return to their original spożywania posiłków.2,5 Dopiero po pewnym diet, in many cases the difference in the manner czasie użytkowania protez wprowadzają oni of eating may be noticed, i.e. cutting food into do codziennych posiłków pokarmy twardsze, smaller bits. Very often, it may be observed that wymagające intensywniejszego przeżuwania. patients with the complete denture bite off food Mimo, że pacjenci po pewnym czasie wracają using premolars instead of incisors.6 do spożywania wszystkich pokarmów, u więk- szości zmienia się sposób ich jedzenia. Często The aim of the study konieczne jest krojenie mniejszych kęsów, a odgryzanie za pomocą zębów siecznych zastę- The purpose of the work is to assess the powane jest zębami przedtrzonowymi, zwłasz- change in eating habits of patients with cza u osób z protezami całkowitymi.6 removable prosthetic restoration. Cel pracy Materials and methods Celem pracy była ocena zmiany nawyków The study was conducted on a group of żywieniowych u pacjentów użytkujących ru- fifty subjects – patients attending the outpatient chome uzupełnienia protetyczne.

344 PROTETYKA STOMATOLOGICZNA, 2017, 67, 4 Change in eating habits / Zmiana nawyków żywieniowych clinic of Prosthodontics, Dental Academic Materiały i metody Centre in Bytom and dental offices in the region of Silesia. The respondents included users of W badaniu uczestniczyło 50 pacjentów zgła- removable dentures: metal frame, partial and szających się do leczenia w Poradni Protetyki complete ones. Changes in the eating habits Stomatologicznej Akademickiego Centrum were assessed on the basis of independently Stomatologii w Bytomiu oraz w gabinetach prepared questionnaires. For the purpose of dentystycznych na terenie Śląska. Wśród an- the study, foodstuffs were divided into main kietowanych byli użytkownicy protez rucho- groups: solid foods requiring more chewing: mych: szkieletowych, osiadających częścio- nuts, bread with its crust, cookies, biscuits, wych lub całkowitych. Zmianę nawyków ży- grilled meat, fresh fruits and vegetables. The wieniowych oceniono na podstawie samodziel- other groups included sticky products (chewing nie skonstruowanych ankiet. W formularzach gum or caramel sweets), loose products (poppy podzielono pokarmy na główne grupy: twarde seed products, curd cheese and kasha) and soft i wymagające dłuższego przeżuwania (orze- ones (boiled vegetables, poultry and pork). chy, chleb ze skórką, herbatniki, sucharki, mię- Patients indicated products causing difficulties sa z grilla, surowe owoce i warzywa), klejące in chewing, but also the ones which had to (gumy do żucia, cukierki z karmelem), syp- be excluded from their diets before and after kie (produkty z makiem, twaróg, kasza) oraz prosthetic rehabilitation. The main reason miękkie (gotowane jarzyny, mięso drobiowe i behind that was to examine the influence of wieprzowe). Pacjenci wskazali produkty spra- prosthetic restorations on the selection of food. wiające kłopot podczas jedzenia oraz te, które Potential diets that may have been recommended wymagały wykluczenia z diety, zarówno przed by doctors due to other disorders had to be jak i po leczeniu protetycznym. Miało to na ce- disqualified. The level of comfort experienced lu sprawdzenie wpływu uzupełnień protetycz- by the interviewees before and after prosthetic nych na decyzje, dotyczące wyboru konkret- restoration application was assessed on a nych pokarmów. Wykluczono również ewen- scale from 1 to 10, where 1 meant total lack tualne diety wprowadzone po zaleceniu leka- of comfort and 10 meant full comfort. Other rza z powodu innych zaburzeń. Komfort jaki analysed aspects incuded a situation when food odczuwali pacjenci podczas jedzenia zarówno debris got under the denture, the need to remove przed jak i po leczeniu protetycznym ocenio- the prosthesis while eating, or avoiding having no na podstawie skali punktowej od 1 do 10, meals when accompanied by other people. In gdzie 1 oznaczało całkowity brak komfortu, a order to evaluate the relationship between the 10 maksymalny komfort. Analizowano rów- comfort of eating and patients’ age, a chi-square nież problemy związane z przedostawaniem test was applied. The value of confidence was się resztek pokarmowych pod płytę protezy set at 0.05. The linear regression was calculated czy koniecznością zdejmowania uzupełnienia on the basis of the comfort score relative to the protetycznego podczas jedzenia, a także uni- time of wearing the denture. kanie przez pacjentów spożywania posiłków w towarzystwie innych osób. Zastosowano Results test zgodności chi-kwadrat w celu sprawdze- nia zależności komfortu od wieku pacjen- The respondents included 29 women (58%) tów. Ustalono poziom ufności równy 0,05. and 21 men (42%). The age range was from Wyliczono regresję liniową opierając się na 28 to 89 years, the mean age 62 years. Of the wynikach uzyskanych na podstawie punktów

PROTETYKA STOMATOLOGICZNA, 2017, 67, 4 345 O. Gruca i inni examined patients 8% used metal frame oceniających komfort i odnosząc je do czasu dentures and 92% had removable dentures; użytkowania protezy. 13% had partial dentures in both arches, 28% had complete dentures in both arches, 15% Wyniki used partial dentures in the upper jaw, 9% used complete denture in the upper jaw and 35% had Wśród ankietowanych pacjentów było 29 complete dentures in the upper jaw and partial kobiet (58%) i 21 mężczyzn (42%). Przekrój dentures in the lower jaw at the same time wieku pacjentów mieścił się w granicach od 28 (Fig. 1). Taking into consideration the results do 89 roku życia, przy czym średnia wynosiła from the scale from 1 to 10, it can be concluded 62 lata. Wśród osób badanych 8% użytkowa- that satisfaction with dentures while eating is ło protezy ruchome szkieletowe, a 92% pro- higher than before prosthetic rehabilitation, tezy ruchome osiadające, przy czym 13% po- as declared by 60% of respondents. Around siadało uzupełnienia częściowe w obu łukach, 22% of patients felt discomfort connected 28% uzupełnienia całkowite w obu łukach, with dentures, whilst 18% did not report any 15% uzupełnienia częściowe w łuku górnym, difference. The greater portion of patients with 9% uzupełnienia całkowite w łuku górnym, a removable dentures (61%) reported increased 35% posiadało jednocześnie uzupełnienia cał- comfort, 14% did not feel any improvement, kowite w łuku górnym i uzupełnienia częścio- whilst around 25% declared that their comfort we w łuku dolnym (ryc. 1). Analizując wyni- had worsened. Regarding metal frame dentures, ki uzyskane na podstawie punktów przyzna- opinions were divided: 50% of the examined wanych w skali od 1 do 10 stwierdzono, że were satisfied while the other half were not 60% pacjentów użytkujących protezy, oceni- content (Fig. 2). Another aspect examined in the ło komfort spożywania pokarmów jako lepszy conducted research was comparison of comfort w stosunku do komfortu przed wykonaniem with the age of the patient. After the analysis of uzupełnień protetycznych. Obniżenie komfor- the chi-square test, it can be assumed that age tu dotyczyło 22% badanych, natomiast 18% pa- pays a great role when satisfaction and comfort cjentów nie odczuło żadnej zmiany. Wśród pa- of eating is concerned. This opinion was positive cjentów użytkujących protezy osiadające 61% in almost all of the patients (95%). The average określiło zmianę komfortu na lepszy, 14% nie age of patients who reported an increase in zauważyło żadnej zmiany, a dla 25% komfort comfort was 59 years, whereas a decrease was uległ pogorszeniu. Połowa osób posiadających reported by respondents, whose age averaged protezy szkieletowe zdecydowała, że komfort 75 years. Based on the linear progression się poprawił, natomiast połowa, że uległ po- (Fig. 3) representing the dependence of the gorszeniu (ryc. 2). Analizowano także zależ- satisfaction level according to the point scale ność komfortu od wieku pacjenta. Na podsta- on the duration of using dentures, it can be wie testu zgodności chi-kwadrat wykazano z concluded that the drop in comfort increases 95% prawdopodobieństwem, że wiek pacjenta with the duration of wearing dentures. While ma wpływ na komfort, jaki odczuwa on pod- examining the change in the eating habits of czas spożywania pokarmów. Średnia wieku pa- patients with dentures, attention was focused cjentów wykazujących poprawę komfortu wy- on what kind of foods were consumed before nosiła 59 lat, natomiast średnia wieku osób, and after prosthetic treatment. As observed, the których komfort uległ pogorszeniu wynosiła types of products which are avoided by patients 75 lat. Na podstawie regresji liniowej (ryc. 3), with dentures included: sticky products (76%), przedstawiającej zależność komfortu opartego

346 PROTETYKA STOMATOLOGICZNA, 2017, 67, 4 Change in eating habits / Zmiana nawyków żywieniowych

Fig. 1. Patients divided into groups because of type Fig. 2. The assessment of the comfort of eating pro- and localization of the removable dentures. ducts in relation to the type of prosthesis used. Ryc. 1. Podział pacjentów ze względu na typ i lokaliza- Ryc. 2. Ocena komfortu spożywania pokarmów w za- cję uzupełnienia osiadającego. leżności od użytkowanych protez.

na skali punktowej od czasu użytkowania protezy stwierdzono spadek komfortu wraz ze wzrostem długości korzystania z uzupełnienia. Badając zmianę nawyków żywieniowych u pa- cjentów użytkujących protezy zwrócono uwa- gę na rodzaj spożywanych pokarmów przed i po leczeniu protetycznym. Odnotowano, że do pokarmów najczęściej ograniczanych przez pa- cjentów użytkujących protezy należały pokarmy lepkie (76%), sypkie (52%), twarde (46%) Fig. 3. Linear regression – the decrease in the satis- i wymagające dłuższego przeżuwania (44%). faction of consuming relative to the duration of using Pokarmy należące do tych grup, takie jak mak, prosthetic restoration. orzechy, mięsa z grilla, sprawiały także naj- Ryc. 3. Regresja liniowa – spadek komfortu odżywia- większy kłopot w trakcie ich spożywania. Z nia w zależności od czasu użytkowania uzupełnienia protetycznego. kolei produktami najrzadziej wykluczanymi z diety były mięso drobiowe i wieprzowe (78%) oraz surowe owoce i gotowane jarzyny (68%). Sprawiały one również w najmniej- loose food (52%), solid food (46%), and those szym stopniu kłopot. Odnotowano także wzrost requiring longer chewing (44%). The biggest spożywania niektórych pokarmów. Należały challenge on consumption was encountered do nich mięso wołowe (60%), chleb ze skór- with foodstuffs like poppy seeds, nuts and ką (24%), surowe owoce (26%) (ryc. 4, 5). grilled meat. W ankiecie uwzględniono także konsysten- On the other hand, the products rarely cję spożywanych pokarmów. 34% zaobser- excluded by the patients from their daily diets wowało u siebie zmianę, z czego 30% bada- were: poultry and pork (78%), fresh fruits nych wykazało ograniczenie części twardych and boiled vegetables (68%) – they were also produktów, 2% całkowite unikanie twardych the least troublesome from the point of view pokarmów, natomiast 2% stosowanie diety

PROTETYKA STOMATOLOGICZNA, 2017, 67, 4 347 O. Gruca i inni

Fig. 4. Various kinds of food eaten with and without a prosthesis. Ryc. 4. Rodzaje pokarmów jedzone bez protez i z protezami.

Fig. 5. The difficulty in eating products before and after applying dental restoration. Ryc. 5. Kłopot w spożywaniu pokarmów przed i po zastosowaniu uzupełnienia protetycznego.

of consumption. Sometimes patients increased półpłynnej lub płynnej. Wykluczono przy tym the consumption of some foodstuffs: beef (60%), diety, które mogły być stosowane przez bada- bread with crust (24%), fresh fruits (26%) nych po zaleceniu przez lekarza, spowodowa- (Fig. 4 and 5). The survey also covered the ne współistniejącymi chorobami. U 12% ba- issue of the texture of consumed. Around 34% danych zaobserwowano wzrost regularności of the patients noticed a slight change, 30% of spożywanych posiłków. Większość stanowiły these persons limited some of solid products, osoby, u których wykonano protezy całkowi- 2% excluded these products completely, and te osiadające. Pacjenci zapytani o ich subiek- 2% reported a liquid or semi-liquid diet. It is tywną ocenę zmiany nawyków żywieniowych, worth mentioning that diets recommended by w 33% stwierdzili poprawę, w 17% pogorsze- doctors due to concomitant health disorders nie, a w 50% nie zauważyli żadnych zmian. or diseases were not included. Around 12% Analizowano także przyczyny, które spowo- of the interviewees reported that their meals dowały zgłoszenie się pacjenta do poradni had become more regular. The majority were protetycznej. Aż 90% pacjentów zaznaczyło people with complete dentures. When patients względy estetyczne jako główny czynnik, który

348 PROTETYKA STOMATOLOGICZNA, 2017, 67, 4 Change in eating habits / Zmiana nawyków żywieniowych were asked their subjective opinion with regard skłonił ich do wykonania protezy. Natomiast to a change in their eating habits, more than one spora grupa pacjentów (30%) jako drugą naj- third (33%) declared a positive change, 17% ważniejszą przyczynę określiła dyskomfort reported worsening, and 50% were neutral, as lub ból podczas jedzenia, problemy z żuciem they did not notice any difference. oraz konieczność ograniczenia spożywania Another aspect covered by the study was the niektórych pokarmów. 15% ankietowanych reasons for coming to see the prosthodontist. zaznaczyło obawy przed pogorszeniem sta- As many as 90% of respondents indicated the nu zdrowia jamy ustnej, a tylko 6% kiero- aesthetic reasons as the main motive forcing wało się namową lekarza lub bliskich. W an- them to make the denture. At the same time, 30% kiecie uwzględniono także czynniki dodatko- of interviewees emphasized the discomfort and we, które mogły wpłynąć na zmianę nawyków pain on eating, chewing disorders or the need to żywieniowych. Między innymi konieczność eliminate some of the products from the daily zdejmowania uzupełnień protetycznych pod- diets as the second cause. Additionally, 15% of czas jedzenia, co zadeklarowało 8% badanych the patients were concerned about the condition z protezami ruchomymi. Tak samo licz- of their oral cavity, while 6% claimed that this na była grupa osób unikających jedzenia decision was influenced by their doctors or w towarzystwie. Aż 62% badanych zaznaczy- relatives. The survey also touched on additional ło problemy z przedostawaniem się pokarmów aspects which could change eating habits, pod płytę protezy, z czego 35% stosowało klej i.e. some patients (8%) indicated the need to do protez. remove their dentures while eating and the same number of interviewees avoided eating Dyskusja meals in public places. As many as 62% of the examined were dissatisfied when food debris Najliczniejszą grupę badanych pacjen- got lodged under the denture plate and 35% tów stanowili użytkownicy protez osiadają- used various prosthetic adhesives. cych, zarówno całkowitych jak i częściowych. Wynika to z faktu, że ten typ uzupełnienia jest Discussion w naszym kraju finansowany przez Narodowy Fundusz Zdrowia, co czyni go powszechnie The biggest group of the interviewees dostępnym. Tylko niespełna 10% pacjentów consisted of patients with removable dentures, użytkowało protezy ruchome podparte. Na both partial and complete. This arises from the podstawie wyników stwierdzono, że użytko- fact that this type of dentures is financed by wanie protez ruchomych, znacząco poprawia the National Health Fund in Poland, making komfort spożywania pokarmów. Uzupełnienia them easily accessible. Only 10% of patients ruchome, pomimo gorszego odwzorowania used removable supported dentures. On the warunków fizjologicznych w jamie ustnej niż basis of the conducted research, it appears that uzupełnienia stałe, w subiektywnej ocenie removable prostheses definitely improve the części pacjentów, również poprawiają kom- comfort of eating. According to the subjective fort jedzenia. W gronie pacjentów użytkują- opinion of the patients, removable dentures cych protezy ruchome osiadające jedna czwar- improve the way of consuming food, although ta badanych wykazała pogorszenie komfor- they restore the natural conditions in the oral tu jedzenia. Aż u połowy badanych użytkują- cavity to a lesser degree than fixed prostheses. cych protezy szkieletowe wystąpiło obniżenie Within the group of patients with removable komfortu. Wynik zaskakuje, ponieważ według

PROTETYKA STOMATOLOGICZNA, 2017, 67, 4 349 O. Gruca i inni dentures, a quarter of the examined respondents wielu autorów protezy śluzówkowo-ozębno- mentioned deterioration in satisfaction on we, przenoszące siły żucia równocześnie przez eating. A half of the interviewees with metal ozębną zębów oporowych oraz błonę śluzo- frame dentures noticed worse conditions of wą, zwiększają efektywność żucia w stosun- consumption. Such a result is surprising since ku do protez osiadających. Dzięki podparciu according to multiple reports, periodontal- ozębnowemu można ograniczyć płytę protezy, mucous membrane prostheses by transferring co powinno powodować łatwiejszą adaptację chewing forces over the periodontal fiber i akceptację protez. Zagadnienie to wymagać and the mucous membrane increase chewing będzie w przyszłości dogłębniejszych badań. efficiency in comparison with ordinary W tej grupie większość zdecydowała, że ja- removable dentures. Periodontal support kość spożywania pokarmu znacznie się popra- allows for a smaller size prosthetic plate, which wiła, natomiast część osób nie zaobserwowa- should facilitate the adaptation and assimilation ła żadnej zmiany. Wykazano także, że wraz z processes. This issue calls for further research. wiekiem odczuwanie komfortu ulega pogor- The majority reported an increase in eating szeniu. Jest to związane z faktem, że człowiek satisfaction, whereas some respondents were starzejąc się ma trudności z adaptacją do no- neutral and did not notice any change. It was wych warunków. U osób młodszych układ sto- also demonstrated that the older the patients, matognatyczny jest w stanie lepiej i szybciej the worse their comfort of eating. This is strictly dostosować się do zmian zachodzących w ja- connected with the fact that elderly people do mie ustnej. Nie tylko wiek pacjenta ma wpływ not accommodate to new situations as easily na adaptację i komfort użytkowania protezy, as younger ones. The stomatognathic system ale także to jak szybko od utraty zębów została of young people can adjust quicker and better ona wykonana. Według Spiechowicza trudności to changes happening in the oral cavity. Age z przystosowaniem się do nowych warunków is not the only factor that plays a vital role in zgryzowych będą tym większe, im dłużej pa- assimilation and satisfaction from dentures; cjent pozostawał bez zębów.7 Na podstawie what also matters is the period between loss of wyznaczonej regresji liniowej zaobserwowano, teeth and prosthetic rehabilitation. According to że komfort spożywania pokarmu maleje wraz Spiechowicz, the longer the patient is toothless, ze wzrostem długości użytkowania uzupełnień the harder it is to get used to new occluding protetycznych ruchomych. Jedną z możliwych relations.7 przyczyn jest osiadanie protez oraz proces ich Based on linear regression, it can be observed ścierania w trakcie użytkowania. Komfort od- that the pleasure from eating decreases czuwany przez pacjenta podczas jedzenia ma proportionally to the time of using removable znaczny wpływ na rodzaj pokarmów, które prosthetic restorations. One of possible wybiera. Analizując dane z zebranych ankiet explanations lies in the process of resting of stwierdzono, że najczęściej ograniczanymi pro- dentures and their wearing down with use. The duktami były pokarmy lepkie i ciągnące, takie pleasure of consuming products has a very jak karmelowe cukierki. Również często rezy- important impact on the kind of food selected by gnowano z produktów sypkich, takich jak mak, the patients. Taking into consideration the data czy twardych lub wymagających dłuższego i collected from the research, it can be assumed dokładniejszego przeżuwania, np. orzechy czy that most often patients limit sticky and chewy mięsa z grilla. Całkowicie rezygnowano z żu- products, such as caramel sweets. Interviewees cia gum. Dokonane obserwacje zgodne są z also resigned from powdery food such as poppy tym, co w swojej pracy wykazali Awad i wsp.8

350 PROTETYKA STOMATOLOGICZNA, 2017, 67, 4 Change in eating habits / Zmiana nawyków żywieniowych seeds, or solid food requiring more thorough Z kolei wśród pokarmów najrzadziej ograni- and longer time of chewing: nuts and grilled czanych znalazły się gotowane jarzyny i suro- meat. Patients completely abandoned chewing we owoce oraz mięsa wymagające krótszego gum. These results confirm the outcome of przeżuwania, takie jak drób czy wieprzowina. research by Awad et al.8 Największa zmiana w diecie pacjentów prote- On the other hand, boiled vegetables and tycznych dotyczyła mięsa wołowego, chleba ze fresh fruits as well as soft meat requiring less skórką i surowych owoców, a także twarogu, chewing (poultry, pork) were in the group of kasz i makaronów. Ponieważ pokarmy te należą products rarely excluded from the diets. The do produktów wymagających dokładnego prze- biggest change in the patients’ diets was made żuwania, wskazuje to na znaczną poprawę jako- with regard to beef, bread with crust, fresh ści żucia podczas użytkowania protezy. Wzrost fruits, curd cheese, pasta and kasha. As these spożywania surowych owoców jest wynikiem products belong to the group of foodstuffs nieoczywistym, ponieważ nie należą one do po- demanding thorough chewing, this may indicate karmów miękkich i łatwych w przeżuwaniu, ale an improvement in the efficiency of chewing może być to związane z wytworzeniem przez with dentures. Increased consumption of fresh starszych pacjentów nawyku krojenia na mniej- fruit is an unexpected finding since they are not sze kęsy twardszych owoców. Jest to zgodne z soft or easy to chew. However, elder patients tym co twierdzą Awad i wsp.8 Uważają oni, że have a habit of slicing fresh fruit into smaller u pacjentów z uzupełnieniami protetycznymi bits. Again, this example supports the theory ruchomymi często występuje wyraźna potrzeba of Awad et al.8 who claim that patients with specjalnego przygotowywania niektórych po- removable dentures have a manifest need to traw, aby ułatwić ich jedzenie. Hamdan i wsp. prepare some dishes in a special way in order w swoich badaniach wskazują na brak istot- to facilitate their consumption. nych zmian w wartościach spożywczych je- Hamdan et al. in their research indicate dzonych pokarmów, natomiast zwracają uwagę absence of crucial changes when it comes to na zmianę sposobu przygotowywania oraz ich nutritional value of the consumed products. konsystencję.9 Wayler i Chaunce’y stwierdzi- Nonetheless, they highlight the amended way li, że preferencja pewnych typów pokarmów of preparing food and its texture.9 Wayler and może być spowodowana zmniejszeniem wy- Chauncey asserted that the preferences of dolności żucia, ale może być też uzależniona choosing certain goods may be caused not only od fizjologicznych, socjalnych i psychologicz- by reduced efficiency of chewing, but also result nych czynników.10 Natomiast Chauncey i wsp. from physiological, social and psychological uważali, że osoby ze zredukowaną liczbą zę- factors.10 On the other hand, Chauncey et al. bów naturalnych, niezależnie od rehabilitacji argued that the patients with limited number protetycznej, mogą unikać pewnych rodzajów of teeth, regardless of prosthetic rehabilitation, żywności, pogarszając stan odżywienia organi- may avoid some types of products at the same zmu i narażając się na ogólnoustrojowe skutki time worsening nutrition and risking systemic zdrowotne.11 Opierając się na własnych bada- side effects.11 Bearing in mind the results from niach ankietowych stwierdzono, że w pewnym the conducted research, it may be noticed that to stopniu użytkowanie protezy wpływa na rodzaj some extent prostheses can influence the type spożywanych produktów. Pacjenci ogranicza- of products chosen by patients. Indeed, patients li pokarmy twarde, lepkie i sypkie, natomiast avoided solid, sticky and powdery foods, instead chętnie wybierali miękkie i niewymagające opting for soft products, less demanding from znacznego przeżuwania. Zauważono także,

PROTETYKA STOMATOLOGICZNA, 2017, 67, 4 351 O. Gruca i inni the chewing perspective. Moreover, with the że po zastosowaniu protez zwiększyła się czę- use of dentures interviewees reached for some stość spożywania niektórych pokarmów. Nie of the products more often. jest to zgodne z tym, co w swoich badaniach Yet, this is not in line with the opinion presented przedstawili Margaret i wsp.12 Wykazali oni by Margaret et al.12 They demonstrated no brak pozytywnego związku między użytkowa- positive correlation between the usage of niem protez a jakością żywienia oraz zauważy- prosthesis and the quality of food selected. li, że nie wykazano, iż osoby stosujące uzupeł- More to the point, they also demonstrated that nienia protetyczne spożywają pokarmy, które there was no proof of patients with prosthetic nie byłyby możliwe do spożycia bez protezy. restorations consuming products which could Część pacjentów jednak wskazywała na ogra- not be eaten without a prosthesis. However, niczanie pewnych produktów w codziennej die- some patients indicated the limitation of cie, co wiąże się z kłopotem jaki sprawiają one problematic products in their daily diets due podczas jedzenia.13 Potwierdziły to wyniki ba- to problems with eating.13 This was confirmed dań, w których wykazano, że najgorzej tolero- by the studies stressing the fact that patients wanymi pokarmami przez pacjentów z proteza- with dentures did not tolerate foods leaving mi były między innymi te produkty, które po- debris under the denture base. Goods such zostawiały drobiny pod płytą protezy. Pokarmy as pork, poultry, boiled vegetables and fresh takie jak: mięso drobiowe i wieprzowe oraz fruits caused the least trouble. By contrast, this gotowane jarzyny i surowe owoce sprawia- opinion differs from the one presented by Awad ły kłopot najrzadziej. Wyniki te różnią się od et al.8 The authors are confident that meat and przedstawionych przez Awad i wsp.8 Piszą oni, fresh fruit are the most troublesome for patients. że wśród osób z protezami najczęściej kłopoty Also Suzuki et al. confirm that patients with sprawiają mięsa oraz surowe owoce. Również prosthetic restorations do not often reach for Suzuki i wsp. potwierdzają fakt, iż u osób fresh fruits and vegetables.14 Surveys indicate z uzupełnieniami protetycznymi występuje that for more than a half of the patients with mniejsze spożycie świeżych owoców i wa- removable prostheses believe that there was rzyw.14 Z przeprowadzonych ankiet wynikało no significant diversity in the eating habits, również, iż ponad połowa pacjentów z prote- though one-third of the interviewees noticed the zami ruchomymi uważała, że ich nawyki ży- improvement of eating habits. The subjective wieniowe nie uległy zmianie, a jedna trzecia opinion regarding the improvement in eating badanej grupy zaobserwowała u siebie popra- was shared mainly by patients with removable wę nawyków. Subiektywna opinia badanych dentures of the upper arch and who had their dotycząca poprawy nawyków żywieniowych own teeth in the lower arch. Only a small group w większości występowała wśród pacjentów, of patients with dentures in the lower and upper u których wykonana została proteza osiadają- arches observed deterioration of their eating ca łuku górnego, natomiast w łuku dolnym po- habits. Taking a closer look at the reasons for siadali wyłącznie własne zęby. Niewielka gru- which patients come to see the prosthodontist, pa pacjentów zaobserwowała u siebie pogor- it can be claimed that the most important factor szenie nawyków żywieniowych. Posiadali oni is aesthetic considerations. In the second place, protezy osiadające zarówno w łuku górnym jak patients indicated pain on eating and chewing i dolnym. Badając czynniki, które zadecydo- difficulties, and also the need to limit some wały o zgłoszeniu się pacjentów do porad- of the products. These patients mainly had ni protetycznej zaobserwowano, że znacz- conventional removable dentures. According na większość badanych wybrała jako główną

352 PROTETYKA STOMATOLOGICZNA, 2017, 67, 4 Change in eating habits / Zmiana nawyków żywieniowych to the analysis done by Margaret et al., a half przyczynę względy estetyczne. Natomiast na of the patients remove dentures before eating.12 drugim miejscu zaznaczano dyskomfort i ból In contrast to Margaret’s opinion, the present podczas jedzenia, problemy z żuciem oraz ko- research shows that only 8% of the patients nieczność ograniczania niektórych pokarmów. took out their dentures to eat, and they were U pacjentów, którzy jako przyczynę podali mainly wearers of complete prostheses. Only problemy z żuciem i spożywaniem niektórych some of the interviewees avoided eating in the pokarmów, wykonano w większości protezy company of other people. They were mostly osiadające. Według badań przeprowadzonych users of removable complete upper and lower przez Margaret i wsp. aż połowa pacjentów dentures. zdejmuje uzupełnienia podczas spożywania posiłków.12 Natomiast analiza ankiet wyka- Conclusion zała, że tylko 8% pacjentów zdejmowała protezy podczas jedzenia i byli to głównie użyt- 1. The initial stage of using a removable kownicy protez osiadających całkowitych. prosthesis leads mainly to changes in the W przypadku niewielkiej ilości badanych zaob- texture of products and the avoidance of serwowano unikanie jedzenia w towarzystwie. solid food requiring intensive and longer Byli to użytkownicy protez osiadających gór- chewing. nych i dolnych. 2. In spite of inadequate replication of physiological occluding relations, the majo- Wnioski rity of patients confirmed an increased effectiveness of chewing or no change in 1. Początkowy okres użytkowania protez eating habits. The comfort of eating signi- ruchomych prowadzi głównie do zmia- ficantly improved. ny konsystencji pokarmów, unikania po- karmów twardszych oraz wymagających dłuższego i bardziej intensywnego prze- żuwania. 2. Pomimo niedokładnego odwzorowania fizjologicznych warunków zgryzowych, większość pacjentów stwierdziła poprawę lub brak zmian nawyków żywieniowych, a komfort spożywania pokarmów znacząco się poprawił.

References / Piśmiennictwo

1. Wostmann B, Michel K, Brinkert B: Influence 3. Yamazaki T, Martiniuk AL, Irie K, et al.: Does of denture improvment on the nutritional sta- a mandibular overdenture improve nutrient tus and quality of life on geriatric patients. J intake and markers of nutritional status better Dent 2008; 36: 816-821. than a conventional complete denture? A sys- 2. Hung HC, Walter W, Ascherio A, Rosner B, tematic review and meta-analysis. BMJ Open Rimm E, Joshipura KJ: Tooth loss and dietary 2016; 6: e011799. intake. JADA 2003; 134: 1185-1192. 4. Bradbury J, Thomason JM, Jepson NJ, et al.:

PROTETYKA STOMATOLOGICZNA, 2017, 67, 4 353 O. Gruca i inni

Perceived chewing ability and intake of fru- healthy aging men. J Prosthet Dent 1983; 49, it and vegetables. J Dent Res 2008; 87: 720- 3: 427-433. 725. 11. Chauncey HH, Muench ME, Kapur KK, 5. Sahyoun NR, Krall E: Low dietary quality Wayler AH: The effect of the loss of teeth on among older adult with self-perceived ill-fit- diet and nutrition. Int Dent J 1984; 34, 2: 98- ting dentures. J Am Diet Assoc 2003; 103(11): 104. 1949-9. 12. Savoca MR, Arcury TA, Leng X: Impact of 6. Nawrocka-Furmanek J, Mierzwińska- Denture Usage Patterns on Dietary Quality Natalska E: Obiektywna ocena wydolności and Food Avoidance among Older Adults. żucia w zależności od stanu uzębienia w gru- Nutr Gerontol Geriatr 2011; 30(1): 86-102. pie pacjentów z częściowymi brakami; Protet 13. Rój R, Białożyt E, Kasperski J, Morawiec T, Stomatol 2009; LIX, 2: 74-85. Kownacki P, Wrzoł M, Ruci O, Skrzypczek- 7. Spiechowicz E: „Protetyka stomatologiczna”; Wielgus E, Gładysz A, Molęcki D, Łapaj M, Wydawnictwo Lekarskie PZWL; Warszawa Stefanik N: Quality of life in patients using 2015. complete dentures in terms of food selection 8. Awad MA, Morais JA, Wollin S: Implant and consumption. Pol J Environ Stud 2016; Overdentures and Nutrition: A Randomized Controlled Trial, J Dent Res 2012; 91(1): 39- 25(6): 58-61. 46. 14. Suzuki K, Nomura T, Sugihara N: Relationship 9. Hamdan NM, Gray-Donald K, Awad MA: Do between Number of Present Teeth and Implant Overdentures Improve Dietary Intake Nutritional Intake in Institutionalized Elderly. A Randomized Clinical Trial. JDR Clinical Bull Tokyo Dent Coll 2005; 46(4): 135-143. Research Supplement, 2013, 92: 10. Wayler AH, Chauncey HH: Impact of comple- Zaakceptowano do druku: 29.06.2017 r. te dentures and impaired natural dentition on Adres autorów: 41-902 Bytom, Pl. Akademicki 17. masticatory performance and food choice in © Zarząd Główny PTS 2017.

354 PROTETYKA STOMATOLOGICZNA, 2017, 67, 4