KorrikORGANIZATA 2017; Nr. E 7(348) BASHKUAR E VETERANËVE TË LUFTËS ANTIFASHISTEVETERANI NACIONALÇLIRIMTARE TË POPULLIT SHQIPTAR (OBVL) 1
GAZETË PERIODIKE. NR.7 (348) KORRIK 2017 ÇMIMI: 30 LEKË
Kryeredaktor: Halil RAMA ; Zv/Kryeredaktor: Sakip Cami Email: [email protected] / website: www.VETERANIOBVL.ORG
PROFIL AKTUALITET HISTORIA Sejfulla LUFTËTARI JAHO 10 KORRIKU, NGJARJE Malëshova, kryetari SINAN ISLAMI KULMORE NË DEKOROHET ME HISTORINË E LANÇ i parë i LSHASH TITULLIN E LARTË 10 korrik 1943 – Krijimi i Shtabit Kalvari i intelektualit “NDERI KOMBIT” të Përgjithshëm të Ushtrisë Nacio- dhe njeriut më të mirar- Presidenti Nishani nderon nalçlirimtare , datë që nuk duhet simuar të Shqipërisë, në një nga ikonat e Labërisë në kohën e diktaturës luftën për liri dhe pavarësi harruar Nga SAKIP CAMI Rrahman PARLLAKU Agim Zaçe FAQE 7 FAQE 5 FAQE 4 Organizata e Bashkuar e Veteranëve të LANÇ të popullit shqiptar është anëtare e Federatës Europiane e Botërore të Veteranëve 23 vjet OBVL Pesha e votës për HISTORIA Flamurin Kombëtar LANÇ, epoka më e ndritur në historinë e Shqipërisë Halil RAMA 76 VJET MË PARË, LUFTA PERMET – Risi e zgjedhjeve parlamentare të KUQAR –QAFA E KIÇOKUT- GRYKA E 25 Qershorit 2017, ishte mbizotërimi KELCYRES-SHKALLA BARMASHIT ( i Flamurit Kombëtar në fushatën 1-6 KORRIK 1943) elektorale të partive garuese. Më e dukshme kjo në fushatën e Partisë Socialiste që fi toi zgjedhjet dhe të PDIU-së që garoi me sloganin “Veç një Atdhe”. OBVL, që në themel të programit të saj ka atdheun dhe kombin, vlerëson FAQE 3 orientimin e politikës shqiptare tek atdhetarizmi dhe edukimi atdhetar i PËRKUJTIMI brezave. Parë nga ky këndvështrim, pavarësisht nga grafi ku i rezultat- Margarita dhe Kristaq eve, për ne është e dukshme pesha e votës për Flamurin tonë kombëtar. Tutulani, shembull i Atdhetarizmi është i pandarë nga sakrifi cës dhe vetmohimit mbrojtja e historisë së popullit tonë e veçanërisht nga historia e LANÇ. Si gjendje e brendshme shpirtërore, Anëtarët e kësaj organizate vlerësojnë nderimin që u bëri Presidenti i ai është i gjerë si deti... Ai varet nga psikologjia e ndërgjegjes së sejcilit, Republikës, zoti Bujar Nishani, duke dekoruar dy fi gurat qëndrore të nga ndjeshmëria se sa është e rrën- josur dhe kultivuar në mendje dhe OBVL: Dr.Ymer Dishnicën-ish kryetari i parë i saj dhe gjeneral-lejt- në zemrën e sejcilit. Si i tillë, atd- nant Rrahman Parllakun-kreu aktual i saj me titullin e lartë “NDERI hetarizmi, bëhet bashkudhëtar i se- jcilit dhe kështu ai i shtrin përmasat I KOMBIT”, si dhe tre personalitete të OBVL, Liri Belishovën, Edip FAQE 9 e tij tek i gjithë populli. Ohrin dhe Hamit Keçin me me Dekoratën e Artë të Shqiponjës KULTURË VIJON FAQE 8 FAQE 3 AGIM FAJA, PIKTORI DITARI PROFIL – POET I BUKURISË OPERACIONI ‘PATKOI’ DHE “ Frang BARDHI dhe PUKA” KUNDËRPËRGJIGJIA E UÇK Tiranë, 10 qer- 380-vjetori i vizitës shor 2017: (Në 18 vjetorin e çlirimit të apostolike të Fr. Kosovës) - Sikundër Bardhit në viset dihet, në datën 20 mars 1999... e Pukës,
5- 15 qershor 1637 Nga Xhemal Meçi DILAVER GOXHAJ FAQE 8 FAQE 10-11 SHPENDI TOPOLLAJ FAQE 12 2 VETERANI Korrik 2017; Nr. 7(348) HISTORIA Organizata e Bashkuar e Veteranëve të LANÇ të popullit shqiptar është anëtare e Federatës Europiane e Botërore të veteranëve
ORGANIZATA E BASH- KUAR E VETERANËVE TË LUFTËS ANTIFASHISTE 23 vjet OBVL TË POPULLIT SHQIPTAR:
Më 18 korrik mbushen 23 vjet nga hi Runi, Elbasan me kryetar z.Sa- krijimi i Organizatës të Bashkuar mi Vinçani, Durrës, me kryetar • ORGANIZATA QË të Veteranëve të Luftës së Popullit z.Idriz Hoxha, Shkodër me kryetar Shqiptar. OBVL është një organizatë z.Murrem Bushati, Lushnjë me VLERËSON LART KON- shoqërore atdhetare. Ajo u formua kryetar.z.Iliaz Ahmeti, Krujë me TRIBUTIN E SHQUAR që të vlerësojë realisht historinë e kryetar z.Fadil Veseli; Lezhë me luftës së lavdishme Nacional Çlirim- kryetar z.Loro Gjeçi, Tropojë me TË POPULLIT SHQIP- tare,që të shmangë shtrembërimet e kryetar z.Hamit Neziri; Fier me TAR NË LUFTËN E DYTË periudhës së regjimit diktatorial të kryetar z.Nazif Ago, Mat me kryetar E.Hoxhës, mohimet dhe politizimet z.Ismail Muharremi, si dhe në të BOTËRORE, e bëra nga historiografë të atij reg- gjitha rrethet e vendit. Vlen të për- jimi, por edhe me qëllim të caktuar mendet kontributi i veteranëve Flu- nga individë që kërkonin lavdi dhe turak Vinçani (Korçë), Genc Bal- • QË DENON KRIMET E KO- pushtet të pamerituar. Në kurthin lanca (Durrës), Osman Xhindoli MUNIZMIT e tyre ranë me dëshirë dhe me ser- (Shijak), Jorgji Terca(Tiranë), Agim vilizëm historianë të ndryshëm që Dylgjeri(Elbasan), Xhemal Meçi e shtrembëruan historinë për kar- (Pukë),Ali Demushi(Shkodër) etj. riket e tyre. Që nga krijimi i saj në korrik • QË MBËSHTETI FORT Pas viteve 90 dhe ndryshi- 1994, OBVL ka mbajtur gjashtë ku- LUFTËN E DREJTË TË meve demokratike që ndodhën në vende kombëtare, ku më i fundit, ai Shqipëri, një kontribut dha edhe i datës 28 Maj 2017 shënoi një re- USHTRISË ÇLIRIMTARE Organizata e Bashkuar e Veter- kord anëatrësimesh të reja nga pas- TË KOSOVËS DHE ÇËSHT- anëve të Luftës së Popullit Shqiptar ardhësit. (OBVL). Është i njohur kontributi Gazeta Veterani, organ i OBVL JEN E DREJTË TË SHQIP- i saj gjatë procesit të ndryshimeve pasqyroi dhe pasqyron vazhdi- TARËVE NË MAQEDONI demokratike e deri më sot. misht veprimtarinë e kësaj organi- Dhe pikërisht libri që u botua zate dhe ka ndihmuar në realizimin para tre vitesh në 20 vjetorin e OBVL e objektivave dhe detyrave të saj. pasqyron gjërësisht, ndonjëherë Përveç përvjetorëve të shokëve të edhe në detaje, pa pretenduar se ka rënë në luftë, të pushkatuarit nga thënë gjithçka, punën e madhe të diktatura, të vdekurit në burgje e mbi 15 mijë veteranëve që milituan internime, si dhe të figurave patri- dhe militojnë aktualisht në të mirë otike me kontribute të veçanta në të demokracisë shqiptare dhe të së luftrat për liri kombetare, përkujti- ardhmes së brezave duke pasqyru- moreve të shokëve që kanë vdekur ar sa më drejt këtë luftë legjendare gjatë kësaj periudhe, veprimtarive që erenditi Shqipërinë në krahun e të tjera në bashkëpunim me pushte- fitimtarëve të Luftës së II Botërore. tin vendor në përjetësim të LANÇ, Komiteti Kombëtar i Veteranëve OBVL u bë promotor në mbrojtje të LANÇ, që ishte drejtuar nga të luftës së UÇK dhe të luftës së Shefqet Peçi deri në vitin 1991 ka Kosovës, të mbrojtjes së të drejtave qenë levë e PPSH, por edhe më pas nizatës të Bashkuar të Veteranëve të shqiptarëve në Kosovë, Preshevë, nën drejtimin e Pirro Dodbibës, Ad- të Luftës Antifashiste Nacionalçlir- Maqedoni, Mal të Zi,të komunitetit nan Qatipit e Rustem Peçit vazhdon imtare (OBVL) në krye të saj zgjodhi çam etj. të mbetet një organizatë e politizuar personalitetin e shquar Dr. Ymer Në përkujtim të këtyre ngjarjeve veçanërisht në shërbim të forcave Dishnicën. e figurave, OBVL në qendër e rrethe të së majtës shqiptare dhe të PPSH. OBVL i bëri thirrje Komitetit ka bashkëpunuar me organët e Prandaj për të penguar këtë qa- Kombëtar të Veranëve të Luftës Na- pushtetit, organizatat e shoqatat sje negative, këtë tendencë të cional Çlirimtare për bashkim, por që zhvillojnë veprimtari shoqërore e dëmshme si për demokracinë ashtu me kushtin e zgjedhjeve të reja në patriotike. lit dhe Nderi i Kombit, ruan në ku- edhe për historinë e popullit shqip- bazë dhe në qendër të veteranëve, OBVL ishte nismëtare në bash- jtesën e tij figurat e paharruara dre- tar me nismën e një grupi pre 64 të ndryshimit të statutit dhe pro- kimin e 64 organizatave e shoqat- jtuese të kësaj shoqate si: Ramadan personalitetesh, gjeneralësh dhe gramit, të rishikimit të historisë së ave joqeveritare që u angazhuan to- Vraniqi, Xhevdet Pula e Vahide luftëtarësh, figura politike të res- LANÇ, të dënimit të krimeve të ko- talisht në mbështetje e ndihmë të Hoxha, me të cilët ka patur bash- pektuara, por fatkeqësiht të dënu- munizmit. Këto kërkesa u refuzuan luftës çlirimtare (UÇK) në Kosovë. këpunim të frytshëm. Ndërsa tani ai ar nga regjimi komunist u formua nga Komiteti Kombëtar i Veranëve Organizata jonë e ka mbështetur ndjehet i nderuar që bashkëpunon Organizata e Bashkuar e Veter- të Luftës Nacional Çlirimtare. edhe Luftën e Ushtrisë Çlirimtare me të respektuarit Zija Mulhaxha, anëve të Luftës së Popullit Shqiptar Menjëherë pas zgjedhjes, Kryesia Kombëtare të shqiptarëve në Ma- Pajazit Nushi e anëtarë të tjerë të (OBVL). Në këtë grup bënin pjesë e OBVL ju vu punës për përgatit- qedoni e Luginën e Preshëvës për Kryesisë të kësaj shoqate, bash- figura politike të respektuara që jen e projektligjeve e që do të vinin të fituar liritë nacionale e të dre- këpunim që ka rezultuar në veprim- kishin qenë drejtues të reparteve në vendin e merituar figurën e re- jtat njërëzore. Ne kemi mbështetur tari të përbashkëta si në Shqipëri partizane e ministra, siç ishin: Kiço spektuar të veteranit të LANÇ dhe e mbështesim komunitetin çam në dhe në Kosovë. Ngjela, Manol Konomi, Fadil Paça- propozimin e miratimine tyre në përpjekjet për të fituar të drejtat e Organizata e Bashkuar e Veter- mi, Maqo Çomo, Sadik Bekteshi parlament, duke e vënë kështu ve- mohuara. anëve të LANÇ të popullit shqip- (gjeneral lejtnant-Hero i Popullit), primtarinë e saj mbi baza ligjore në Që në ditët e para të çlirim- tar është anëtare e Federatës Eu- Muhamet Prodani (gjeneral lejt- interës të veteranëve, invalidëve të it të Kosovës kemi vendosur lidh- ropiane e Botërore të veteranëve. nant-Hero i Popullit), gjeneral-ma- luftës dhe familjeve të dëshmorëve. je e bashkëpunim të ngushtë me Me pjesëmarrjen dhe aktivitetet e jorët: Nexhip Vinçani dhe Ernest Në këtë mënyrë u ligjërua figura e Shoqatën e Veteranëve të LANÇ të këtyre federatave, jo vetëm në Eu- Jakova; luftëtaret e shquara, dre- respektuar e veteranit të LANÇ. Kosovës; bashkë kemi përkujtuar ropë, por edhe në Maljazi, në Jo- jtuese në luftë e aktiviste të OBVL: Organizata e Bashkuar e Veter- shumë ngjarje të luftrave për liri e hanesburg, Marok etj kemi bërë të Selfixhe Broja(Ciu), Zenepe Golemi anëve të LANÇ u shtri rrufeshëm në pavarësi e në veçanti ato të LANÇ. njohur kontributin e popullit shqip- (Ashiku), Liri Belishova,Vera Ngjela gjithë Shqipërinë.U krijuan dhe u Kemi krijuar dhe kemi lidhje të tar në Luftën e II Botërore dhe të (Pojani), Mine Doraci e disa të tjera, konsoliduan degët tona në rrethet ngushta mes dy kryesive të shoqa- luftrave për liri të popullit tonë në por fatkeqësishttë dënuara nga reg- si vijon: tave tona. Kosovë, Maqedoni e deri dhe kon- jimi diktatorial i Enver Hoxhës. Në Tiranë me kryetar z.Muhamar Kryetari i OBVL-së, gjeneral tributin që japim sot në mbrojtje të Kuvendi i parë themelues i Orga- Spahiu, Korçë, me kryetar Z.Hax- Rrahman Parllaku – Hero i Popul- paqes në kuadrin e NATO-s. Korrik 2017; Nr. 7(348) VETERANI 3 HISTORIA KONTRIBUT I ÇMUAR OBVL, rekord veprimtarish produktive e cilësore NË HISTORIOGRAFINË që mbështeti fort Luftën e drejtë të UÇK dhe nëtërësi çështjen mbarëkombëtare shqiptare. Këto merita të saj u eviden- E LANÇ tuan sidomos para tre vitesh me rastin e kremtimit të 20-vjetorit të OBVL dhe pro- Anëtarët e kësaj organizate vlerësojnë nderimin që u bëri Presidenti i movimit të librit “20 VJET OBVL”, botim Republikës, zoti Bujar Nishani, duke dekoruar dy fi gurat qëndrore të i redaksisë së gazetës “Veterani”.. Ni- sur nga bilanci i pasur i veprimtarive, jo OBVL: Dr.Ymer Dishnicën-ish kryetari i parë i saj dhe gjeneral-lejt- Njëzetetre vite të Organizatës të Bash- vetëm produktive, por edhe cilësore që u nant Rrahman Parllakun-kreu aktual i saj me titullin e lartë “NDERI kuar të Veteranëve të Luftës Antifashiste fokusuan në konferenca shkencore e ses- Nacionalçlirimtare të popullit shqiptar ione jubilare kushtuar Konferencës së Bu- I KOMBIT”, si dhe tre personalitete të OBVL, Liri Belishovën, Edip (OBVL) janë me të vërtetë një hisori suk- janit, të organizuara në Tiranë, Prishinë Ohrin dhe Hamit Keçin me me Dekoratën e Artë të Shqiponjës sesi. Jo vetëm për faktin se ajo ka një e Tropojë në bashkëpunim dhe me Sho- rekord veprimtarish, por para së gjithash qatën e veteranëve të LANÇ të Kosovës, për një bilanc mjaftë pozitiv, duke pa- 95-vjetorit të ditëlindjes të Heroit të Pop- suruar ndjeshëm historinë e OBVL-së. ullit, Rrahman Parllaku, 20 vjetorit të Anëtarët e kësaj organizate vlerëso- OBVL, 70-vjetorit të çlirimit të Tiranës etj, jnë nderimin që u bëri Presidenti i Re- të përfshira këto në librin “20 vjet OBVL publikës, zoti Bujar Nishani, duke de- – Organizatë e Bashkuar e Veteranëve të koruar dy fi gurat qëndrore të OBVL: Luftës Antifashiste të Popullit Shqiptar” Dr.Ymer Dishnicën-ish kryetari i parë përmbledhtazi mund të themi se ai bën i saj dhe gjeneral-lejtnant Rrahman fjalë: “-Për orientimin e drejtë të Organi- Parllakun-kreu aktual i saj me titullin e zatës, -Për veprimtarinë e gjallë të saj, lartë “NDERI I KOMBIT”, si dhe tre per- -Për përshkrime të disa jetëve njerëzore, sonalitete të OBVL, Liri Belishovën, Edip -Për vetëdijen dhe besimin e veteranëve Ohrin dhe Hamit Keçin me me Dekoratën të Organizatës jo vetëm në Luftë por edhe e Artë të Shqiponjës. Gjatë këtyre 23 në Demokraci”. Historiania e mirënjohur viteve, me një aktivitet intensiv, OBVL u Anna Lalaj është shprehur se ky libër në dëshmua para shqiptarëve si Organiza- vetvete dëshmon faktin se organizatat ta që vlerëson lart kontributin e shquar dhe shoqatat politike, shoqërore, atd- të popullit shqiptar në Luftën e Dytë hetare kulturore etj janë asete të rëndë- Botërore, që dënon krimet e komunizmit, sishme, janë pasuri e kësaj shoqërie.
Në librin mbi historikun e OBVL kontribut për të njohur të kaluarën e Kalendari ushtarak shqiptar për janë përfshirë shumë veprimtari, por lavdishme, për të vlerësuar të sotmen nuk mund të përfshiheshin të gjitha, dhe për të projektuar të ardhmen. LANÇ in i muajit Korrik veçanërisht veprimtaritë e organiza- Për përgatitjen e këtij libri kanë kon- tave në qarqe rrethe, bashki dhe ko- tribuar dhjetra veteranë me shkrimet 1 korrik 1943 Fillon operacioni lit A.N.Çl. ndryshon emrin e Ushtisë muna. Për këtë do të duheshin shumë e tyre, por një konttribut të veçantë pesë ditor prej 6 batalioneve dhe 4 çeta N.Çl.Sh. në “Ushtri Kombëtare”. vëllime, por besoj se thelbi i këtyre dha redaksia e gazetës Veterani, kry- partizane të prefekturave Gjirokastër, 10 korrik 1943 U formua Çeta e veprimtarivë është pasqyruar dhe kjo eredaktori Z. Halil Rama dhe gazetari Korçë dhe Berat (1250 forca partizane) Martaneshit është një ndihmesë e madhe në histo- ushtarak Sakip Cami, të cilët kanë re- kundër garnizoneve italiane në Përmet 10 korrik 1942 U formua Çeta e riografi në e LANÇ. daktuar dhe përgatitur këtë libër, për dhe Kuqar, i cili është veprimtaria e Moravës (Devoll). Përveç 320.... numrave të gazetës të cilin është punuar shumë dhe për parë ushtarake e U.N.Çl.Sh. në shkallë 10 korrik 1943 U formua Batalioni Veterani në këto 23 vjet, të shumta një kohë të gjatë. operative. “Qamil Panariti” në Vithkuq të Korçës. kanë qenë botimet e librave të veter- Le të jetë ky libër vetëm fi llimi dhe 2 korrik 1943 Lufta e Mezhgoranit 10 korrik 1943 U formua Shtabi anëve, të cilat jemi përpjekur ti pro- një ftesë për historianët, drejtuesit e – Vritet komandanti i çetës së Kurve- i Përgjithshëm i U.N.Çl.Sh. – Dita e movojmë si në Shqipëri ashtu edhe në OBVL në rrethe, për drejtuesit dhe leshit, Heroi i Popullit Asim Zeneli. Ushtrisë Popullore. Kosovë. pjesëmarrësit e formacioneve parti- 6 korrik 1943 Ndeshja e parë e de- 12 korrik 1908 Lindi Heroi I Pop- Në 23 vjetorin e OBVL, ky libër zane që ta shkruajmë e tua lëmë bre- tashmenteve partizane të U.N.Çl.Sh. ullit, Gjeneral-Major Bedri Spahiu. modest vlerësohet nga anëtarë dhe zave historinë e luftës të qartë dhe pa me pushtuesit gjermanë në Barmash 15 korrik 1944 Brigada V Sul- simpatizantë të kësaj organizate si një politizime e shtrembërime. (Kolonjë). muese çliron me luftime të ashpra 8 korrik 1945 Kryesia e Këshil- Macukullin (Mat) 16 korrik 1943 Lufta e Pojskës (Po- OBVL Korçë përkujton 73 vjetorin e Brigadës së XV të Sulmuese gradec)- U vra Heroi i Popullit Reshit Çollaku. 18 korrik 1942 U formua Çeta e ega e OBVL e Qarkut Korçë përkujtoi me madhësh- Matit. ti 73-vjetorin e krijimit të Brigadës së XV-të Sul- 20 korrik 1943 U formua Batalioni Dmuese. i Kuçovës. Veprimtaria luftarake e Brigadës XV Sulmuese, sikurse 20 korrik 1943 U formua Batalioni e gjithë njësive të tjera të UNÇSH do të mbetet e paharruar i Bërzeshtës. nga brezat e ardhshëm dhe do të shërbejë për ta si shembull 22 korrik 1944 Ra në një përpjekje frymëzimi e vetëmohimi. të ashpër me armiqtë Heroina e Popul- Ajo u krijua 73 vjet më parë, më 29 qershor, 1944 në Pro- lit Zonja Çure. topapë të Oparit. U krijua në kulmin e Operacionit të Qer- 24 korrik 1942 U krye Aksioni i shorit dhe Mësymjes së Përgjithshme. Partizanë të çetave e Madh në të gjithë Shqipërinë, njësitet batalioneve të Qarkut të Korçës: Batalionet “Fuat Babani”, guerile të qyteteve dhe të fshatrave nx- “Hakmarrja”, “Skënder Çaçi”, “Tomori”, “Reshit Çollaku”, orrën jashtë përdorimit të gjithë rrje- “Rinia”, gjithsej 750 partizanë e partizane (53 shoqe) shumi- tin telefonik që siguronte ndërlidhjen e ca luftëtarë të vjetër, me përvojë luftarake që ishin sprovuar mbarë vendit. në sa e sa luftime të zhvilluara kundër pushtuesve fashistë 24 korrik 1942 U formua Çeta e italianë, nazistëve gjermanë e bashkëpunëtorëve të tyre bal- Kolonjës në fshatin Kozel. listë, u mlodhën në Protopapë të Korcës. 24 korrik 1944 Forca të Brigadës Inaugurimi i Brigadës u ndërpre në mes pasi erdhi lajmi Organizimi i plotë i saj, u bë në Qafën e Panjës afër Gurit VI Sulmuese shpartalluan në Dukaj se ballistët e gjermanët po bënin reprazalje mbi popullatën të Kamjes, në rrethin e Pogradecit, më 25 Korrik pasi Brigada (Tepelenë) batalionin “Vermoshi”. e pafajshme nëpër fshatra të Oparit dhe të Mokrës. Brigada kishte bërë 26 ditë luftime. 27 korrik 1943 U formua Batalioni duke qenë e rreshtuar në Protopapë, u nis urgjentisht për Nga Shtabi i Përgjithshëm i UNÇSH Brigadës iu ngarkuan de- “Naim Frshëri” – Përmet. në frontin e luftimit, pa u mbaruar organizimi i saj dhe për tyra me përgjegjësi të madhe operative, të cilat në planin strate- 30 korrik 1943 U formua Batalioni 26 ditë e netë kreu një nga misionet më të shënjtë e më të “Perlat Rexhepi” në qarkun e Shko- rëndësishmit duke shpëtuar popullatën e atyre fshatrave. (Vijon ne faqen 8) drës. 4 VETERANI Korrik 2017; Nr. 7(348) HISTORIA 10 korrik 1943 – Krijimi i Shtabit të Përgjithshëm të Ushtrisë Nacionalçlirimtare , datë që nuk duhet harruar Krijimi i Shtabit të Përgjithshëm, ngjarje kulmore në historinë e LANÇ
Rrahman PARLLAKU* • Krijimi i Shtabit të Përgjithshëm 76 vjet Krijimi i Shtabit të Përgjithshëm 74 vjet më parë, më më parë, më 10 Korrik 1943, me vendim 10 Korrik 1943, me vendim të Këshillit të Përgjithshëm Antifashist Nacionalçlirimtar e zgjidhi problemin e dre- të Këshillit të Përgjithshëm Antifashist jtimit të përqëndruar të Ushtrisë. Kjo do të përkujtohet Nacionalçlirimtar e zgjidhi problemin e si dita e themelimit të Ushtrisë Antifashiste Naciona- lçlirimtare. Në përbërjen e Shtabit të Përgjithshëm u drejtimit të përqëndruar të Ushtrisë. Kjo emëruan fi gurat më të afi rmuara udhëheqëse të Luftës do të përkujtohet si dita e themelimit të Në këtë shkrim nuk kam marrë përsipër të fl as gjatë Ushtrisë Antifashiste Nacionalçlirim- për fi llnisjen dhe vazhdimësinë e Ushtrisë Kombëtare Shqiptare, pasi kjo u takon historianëve, por të përkuj- tare. Në përbërjen e Shtabit të Përgjith- toj e të them diçka për një nga datat më të rëndësishme shëm u emëruan fi gurat më të afi r- në historinë e Ushtrisë Shqiptare, atë të krijimit të Ushtrisë Antifashiste Nacionalçlirimtare. Gjykoj se kjo muara udhëheqëse të Luftës datë do të zerë vendin e merituar në analet e historisë së kombit tonë. • Një vit më vonë në Kongresin e Përmetit, Viti 1943 shënoi rritje në përmasa të mëdha të Luftës Antifashiste Nacionalçlirimtare. Në gjithë ven- Komandant i Përgjithshëm i saj u cak- din ishin krijuar njësitë guerile, çeta e batalione parti- tua Enver Hoxha, i cili përqëndroi në zane. Luftimet zhvilloheshin, jo të veçuara nga çetat e batalionet, por të përbashkëta e të koordinuara bren- duart e tij edhe shumë detyra të tjera si da qarkut. Po në korrik të atij viti fi lluan të zhvillo- atë të Sekretarit të Parë të Partisë, atë të heshin veprime luftarake të përbashkëta edhe në mes kryeministrit, të ministrit të jashtëm etj. qarqeve të ndryshme, siç ishin luftimet e Përmetit, ku morën pjesë forcat e Gjirokastrës, Korçës e Beratit. Por siç dihet ai nuk ka pasur as njohuritë Shtimi i radhëve të Ushtrisë partizane, çlirimi i kra- minimale si ushtarak, prandaj detyrën hinave të ndryshme, jehona e luftës të përhapur në të gjithë vendin u ndien edhe në botën e jashtme dhe u e drejtimit të Ushtrisë deri në çlirimin vlerësuan nga Fuqitë e Mëdha të Aleancës Antifashiste. e vendit e kreu Shtabi i Përgjithshëm, i Ata e njohën Luftën Antifashiste Nacionalçlirimtare të përforcuar me kuadro të përgaditura, si popullit shqiptar, dërguan përfaqësuesit e tyre pranë Shtabit të Përgjithshëm, Zonës së Parë Operative, qa- qarqeve dhe të Zonës së Parë Operative që përfshinte dhe komandat e njësive e të reparteve. rqeve e njësive që ta ndiqnin nga afër e ta ndihmonin qarqet Vlorë dhe Gjirokastër. Kjo iniciativë ishte më se atë. Ky nivel i ri i Luftës Antifashiste kërkonte që Ush- e domosdoshme, pasi luftimet zhvilloheshin pa front ra të mëdha të territorit, çlirimi i shumë krahinave të tria të kishte një strukturë të re organizative, të njejtë të rregullt, mjete teknike të ndërlidhjes e të drejtimit, vendit, i mbylli nazistët në qytetet dhe në ruajtjen e si për repartet sulmuese dhe teritoriale, ashtu edhe mungonin kryesisht, komunikimi me Shtabin e Përg- disa pikave bregdetare e të rrugëve kryesore. Në këto për krijimin e njësive taktiko-operative për veprime në jithshëm me ndërprerje të gjatë kohe. kushte, Shtabi i Përgjithshëm mori masa për ndry- të gjithë vendin. Rritja sasiore dhe cilësore e ushtrisë shime organizative e të drejtimit të njësive që ishin të kërkonte drejtim unik dhe bashkërendim të veprimeve PARTIZANËT PËRBALLUAN VËSHTIRËSI MBIN- karakterit operativo-strategjik, ndryshime në zhvillim- luftarake në shkallë vendi. JERËZORE in e veprimeve luftarake, kalimin nga luftimet pa front të rregullt në kryerjen e luftimeve dhe operacioneve në HAP CILËSOR NË DREJTIM TË LUFTIMEVE Shtabi i Përgjithshëm, me gjithë kushtet tepër të front të gjerë. vështira në të cilat vepronte dhe mungesën që kishte Këto masa të parashikuara nga Shtabi i Përgjith- Krijimi i Shtabit të Përgjithshëm 76 vjet më parë, për ushtarakë të mirëfi lltë, përgaditi e dërgoi disa ud- shëm, u aprovuan në Kongresin Antifashist të Përme- më 10 Korrik 1943, me vendim të Këshillit të Përgjith- hëzime normative për rregullimin e jetës në reparte, tit më 24 Maj 1944. Kështu u krijua Komanda e Përg- shëm Antifashist Nacionalçlirimtar e zgjidhi problemin drejtimin e luftimit, rregullin e dispilinën ushtarake, të jithshme, u vendosën gradat ushtarake, u krijuan e drejtimit të përqëndruar të Ushtrisë. Kjo do të përku- kombinimit të disiplins së ndërgjegjëshme në zbatimin njësitë operative strategjike. jtohet si dita e themelimit të Ushtrisë Antifashiste Na- e detyrave etj. Të gjitha këto masa i jepnin Ushtrisë Antifashiste cionalçlirimtare. Në përbërjen e Shtabit të Përgjith- Është me vend të theksojmë se kjo ishte disiplinë Nacionalçlirimtare karakterin e një ushtrie të rreg- shëm u emëruan fi gurat më të afi rmuara udhëheqëse shembullore, e vetëpranuar jo vetëm në marrëdhënjet ullt, me perspektivë për kalimin në mësymjen e përg- të Luftës. Komandant i Shtabit u caktua Spiro Moisiu, mes luftëtarëve, por edhe me popullin dhe nuk e thy- jithshme për çlirimin e plotë të vendit. që ishte jo vetëm luftëtar i afi rmuar, por edhe i paisur enin atë qoftë edhe kur duhej dhënë jeta. Komandant i Përgjithshëm i saj u caktua Enver me kulturë ushtarake. Masat organizative dhe ushtarake që mori Shtabi i Hoxha, i cili përqëndroi në duart e tij edhe shumë de- Me krijimin e Shtabit të Përgjithshëm u bë një hap Përgjithshëm, përgaditja dhe edukimi i forcave parti- tyra të tjera si atë të Sekretarit të Parë të Partisë, atë të cilësor në drejtim të luftimeve, u bë kalimi nga një ush- zane me ndjenjën e lartë të përgjegjësisë për çlirimin kryeministrit, të ministrit të jashtëm etj. Por siç dihet tri partizane me bazë rajonale në një ushtri mbarë- e vendit nga zaptuesit, i bënë repartet dhe njësitë e ai nuk ka pasur as njohuritë minimale si ushtarak, kombëtare me strukturë organizative që t’i përgjigjej jo Ushtrisë Antifashiste Nacionalçlirimtare të përballojnë prandaj detyrën e drejtimit të Ushtrisë deri në çlirimin vetëm stadit të arritur, por edhe perspektivës të kalimit vështirësi, do të thoshja mbinjerëzore. e vendit e kreu Shtabi i Përgjithshëm, i përforcuar me në ushtri të rregullt. Vetëm ai që ka përballuar vështirësitë e Operacionit kuadro të përgaditura, si dhe komandat e njësive e të Shtabi i Përgjithshëm mori masa të menjëherëshme Nazist të Dimrit 1943-‘’44 e di fort mirë këtë, të tjerët reparteve. për organizimin e strukturave ushtarake si të forcave vështirë ta kuptojnë. Kjo përgatitje shpirtërore dhe Nazistët e bashkëpunëtorët e tyre bënë tentativën operative, teritoriale dhe të administratës ushtarake. vendosmëri për kalimin e vështirësive bëri që repartet e fundit në shkallë të madhe me Operacionin e Qer- Në forcat operative hynin brigadat sulmuese, që ishin e njësitë e dështuara rëndë ta marrin shumë shpejt shorit ’44 duke grumbulluar forca të shumta për të të destinuara të vepronin në gjithë hapësirën e teritorit veten në pranverën e vitit 1944 e të hidhen në sulm që goditur, dëmtuar e penguar Ushtrinë Antifashiste Na- të vendit dhe forcat territoriale që vareshin nga koman- e befasoi keqas armikun. Këtë e kanë shprehur edhe cionalçlirimtare në zhvillimin e forcimin e mëtejshëm dat e qarqeve. përfaqësuesit e aleatëve në shkrimet e kujtimet e tyre, të saj dhe luftën për çlirimin e vendit. Por hovi që kish Në krahinat e çliruara qarqet kishin krijuar organet shumë prej të cilëve kanë ardhur edhe në Shqipëri. marrë lufta, shtimi e forcimi i vazhdueshëm i Ushtrisë administrative ushtarake, komandat e vendit në krahi- Antifashiste Nacionalçlirimtare, e thyen shpejt këtë na, spitale, depo furnizimi etj. NDRYSHIMET ORGANIZATIVE ISHIN TË përpjekje të dëshpëruar të armikut në shkallë vendi. Ky organizim ushtarak e justifi koi plotësisht veten KARAKTERIT OPERATIVO-STRATEGJIK Mbas kësaj Ushtria Antifashiste Nacionalçlirimtare në realizimin e detyrave luftarake nga njësitë e repar- kaloi në mësymjen e përgjithshme, gjë që çoi në çlirim- tet, ku u kombinua mirë drejtimi nga Shtabi i Përg- Shtimi i shpejtë i reparteve e njësive të Ushtrisë An- in e vendit nga pushtuesi. jithshëm me iniciativën e gjerë në veprimet luftarake tifashiste Nacionalçlirimtare, sidomos krijimi i briga- nga vetë komandat e njësive e reparteve, komandat e dave sulmuese, veprimet e tyre luftarake në hapësi- (Vijon ne faqen 5) Korrik 2017; Nr. 7(348) VETERANI 5 DEKORIMI Presidenti i RSH, SHT Bujar Nishani nderon një nga ikonat e Labërisë në luftën për liri dhe pavarësi Luftëtari JAHO SINAN ISLAMI dekorohet me titullin e lartë “Nderi Kombit”
Presidenti i Republikës Z. Bujar Nis- hani i ka akorduar titullin e lartë “Nderi Kombit” një prejm ikonave të Labërisë në luftën për liri dhe pavarësi, Jaho Sinan Islami. Jaho, djali i katërt i familjes Islami, u lind në Dukaj të Tepelenës më 1 janar të vitit 1890 në një familje të mesme fsha- tare me tradita të hershme atdhetare dhe kulturore. Prindërit e tij ishin njerëz që gëzonin respekt në krahinë, për hu- manizmin, fi snikërinë dhe bujarinë e treguar. Mësimet e para të trimërisë dhe të burrërisë Jahua i mori në odat dhe ku- vendet e burrave. Familja e Jaho Sinanit ishte mikpritëse e shumë e shumë pa- triotëve dhe rilindasve si Mihal Grame- no, Kristo Dako, Petro Nini Luarasi, Sotir Peci, Selam Musa Salaria, Dervish Hima etj. Kush ishte Jaho Sinan Islami: Jaho me shokët e tij luftëtarë dhe pa ashtu siç ishte në të vërtetë si push- atdhetarë Hasan Xhiku, Nazif Hadëri, • Pjesëtar dhe drejtues i Shoqërisë tim dhe ishte hapur kundër tij. Në nëntor Idriz Guri, etj u përplas me pushtuesit “Vatra” të SHBA, fl amurmbajtës të vitit 1942, në moshën 52 vjeçare, ai do xhon turq në Fushën e Gjirokastrës, të i saj të zgjidhej kryetar i këshillit nacionalçlir- cilët kërkonin të mbyllnin Klubin Patrio- • Pjesëmarrës në Luftën e Vlorës, imtar të fshatit Dukaj të Tepelenës. Atë tik “Drita” dhe shkollën shqipe të sapo- do ta shohim në krah të Abaz Shehut, hapur. 1920 Asim Zenelit, Mustafa Matohitit, Tahir Këto përplasje dhe kundërshti u in- • I plagosur në Revolucionit e Qershorit 1924 Kadaresë dhe drejtuesve të tjerë të Fron- stitucionalizuan në muajin korrik të vitit • Anëtar i Këshillit Krahinor të LANÇ për Tepelenën tit Antifashist, të cilët pas Konferencës së 1911 nga krerët e kryengritjes së kra- • Komandant i Çetës Territoriale të zonës Pezës kishin marrë detyrë të mobilizonin hinës së Labërisë, të cilët në mbledhjen • I burgosur dhe i internuar nga regjimi komunist popullin në luftë kundër pushtuesit, pa e parë në Manastirin e Cepos vendosën dallim feje, krahine dhe ideje. njëzëri që t’i përgjigjen armikut vetëm Jaho u bë dhe komandoi edhe Çetën shpejt do të bëhej një nga veprimtarët më të Amerikës erdhën në Luftën e Vlorës. me grykën e pushkës. Territoriale të Zonës deri në çlirimin e të shquar të saj. Tek “Vatra” ai militon- Gazeta “ Albania” e asaj kohe shkruan se Për shkak të përndjekjes dhe ra- plotë të vendit. te përkrah Bahri Omarit, Aqif Përmetit, 300 trupa vullnetare nga Federata “Va- prezaljeve turke, por edhe për arsye Por pas çlirimit të vendit, ata që erdhën Hasan Bitinckës, Xhafer Lekdushit etj. tra” e Amerikës, nën komandën e Aqif ekonomike Jaho në qershor të vitit 1912 në krye të vendit, në fshat dhe në qytet, Në gazetën “Dielli” dhe “Albania” të Përmetit u nisën drejt Shqipërisë. Midis emigron në Boston të SHBA ku gjeti edhe nuk ishin vatranë apo kapedanë, nuk viteve 1918, 1919 është shkruar për Jaho tyre ishte burri dy metrosh nga Dukaj i shumë shokë dhe miq të tij shqiptarë, të ishin të arsimuar e të motivuar, por bark- Sinanin ku theksohet roli i tij si fl amurm- Tepelenës Jaho Islami. cilët pas fi llimit të Luftës Ballkanike dhe tharë, hallet për t’u qarë. Ata e panë vatr- bajtës. Djali i Tepelenës, fl amurmbajtës i Me 29 mars 1920 bashkë me regjimen- Luftës së Parë Botërore emigruan në anin e Amerikës që e thoshte drejt men- Albanisë, shkruan gazeta “Albania”. trin e komanduar nga Kolonel Aqif Përme- Amerikë. Në një lagje të Bostonit ishin dimin e tij, si pengesë në punën e tyre pa Jaho kishte miqësi me Faik Konicën, ti erdhi edhe banda muzikore e “Vatrës” e vendosur pothuaj fshatçe. Punonin në vision, prandaj e burgosën dhe e internu- patriotin dhe shkrimtarin, diplomatin drejtuar nga Prof. Thoma Nasi. Kjo bëhej punë të rënda, ushqeheshin dhe kurs- an këtë burrë të shquar që e kishte vënë që vishej edhe në Amerikë me kostumin për dy qëllime, që së bashku me shporjen enin për të mbajtur familjet në Shqipëri. atdheun mbi të gjitha. kombëtar shqiptar. e italianëve në det të bëhej edhe edukimi Jaho Sinan Islami do të binte në -Nuk mund të më drejtojnë as mua Në vitin 1920, kur Serbia nisi luftën patriotik dhe kulturor e civilizimi i popullit kontakt me pjesëtarët e Federatës pa- dhe as popullin, këta njerëz që nuk dinë kundër trojeve shqiptare dhe Italia sul- të varfër. Populli i Vlorës nën drejtimin e triotike shqiptare “Vatra” dhe shumë as të lidhin gomarin, thoshte me qetësi moi Vlorën dhe Sazanin qindra shqiptarë Osman Haxhiut organizon festimin e 28 Jaho për drejtuesit e rinj që zbritën nga nëntorit të vitit 1919. Ndërmjet drejtuesve malet. Derisa vdiq, Jaho qëndroi i pa- binin në sy tre djemtë e Ismail Qemal përkulur tek idealet e tij dhe duke besuar Krijimi i Shtabit të Përgjithshëm, Vlorës dhe nxënësit e shkollave të drejtu- tek demokracia e vërtetë. ara nga profesori Jani Minga. Dekorimi nga Presidenti i Republikës i Këto ngjarje kulmuan me organizimin ngjarje kulmore në historinë e LANÇ Jaho Islamit me medaljen “Nderi i Kombit” luftarak të Luftës së Vlorës. Komiteti i është vlerësim, por në raport me ato çfarë Luftës për Tepelenën dhe Përmetin për- {Vijon nga faqja 4) ka bërë ai për Shqipërinë, ky është vetëm bëhej nga Baba’ Ahmet Turhani, Aqif më e pakta që mund të bëhej. Përmeti, Jaho Islami, Koço Tasi, Ali Bej Me fi gurën e Jaho Islamit u njoha kur Ushtria Nacionalçlirimtare shqiptare luajti rol të rëndësishëm në Kosovë dhe Këlcyra dhe Riza Runa. redaktova librin e shkruar nga nipi i tij në krahina të tjera të ish Jugosllavisë. U zbatuan me vendosmëri detyrat e marra Lufta e Vlorës, 1920 e drejtuar nga Os- Malko Zaçe, kolegu im gazetar ushtarak nga Shtabi i Përgjithshëm i Ushtrisë NÇl për të ndihmuar popullin e Kosovës për man Haxhiu, Qazim Kokoshi, Hysni She- dhe u befasova me një jetëshkrim të tillë, çlirimin e tij, duke ndikuar në rritjen e pjesëmarrjes të sa më shumë kosovarëve në hu, Mustafa Abazaj, Myqerem Hamzaraj, që është pak të thuash jetëshkrim heroi, këtë luftë të madhe, për të patur të drejtën e vetëvendosjes pas mbarimit të saj. Po Ahmet Lepenica, Alem Agaj, Beqir Agalliu, jetëshkrim atdhetari e luftëtari. ashtu u zbatua detyra për ngritjen e pushtetit, pasi shumicën në këshilla e kishin Sali Bedini, Duro Shaska, Kol Tromara, Vendi dhe kombi ynë ka aq shumë nev- shqiptarët. Brigadat partizane të Ushtrisë Nacionalçlirimtare shqiptare dhanë një Ali Bej Këlcyra, Hysni Lepenica etj përfun- ojë për njerëz të tillë me përmasa të tilla. kontribut të veçantë në Kosovë. Në zbatim të detyrave të Shtabit të Përgjithshëm të doi me sukses deri në hedhjen në det dhe Ne na duket sikur i nderojme ne ata, por Ushtrisë Nacionalçlirimtare shqiptare, brigadat dhe formacionet tjera partizane të largimin e trupave italiane. përkundrazi, janë ata që me veprën e tyre kësaj ushtrie u angazhuan për të penguar dhe dëmtuar forcat gjermane në tërheq- Në vitin 1924 Jaho Islamin e gjejmë të na kanë frymëzuar në shekuj dhe e kanë je, me qëllim që ato të mos shkonin të organizuara në Frontin Perëndimor kudër rreshtuar në krah të shokut të tij të “Va- mbajtur këtë vend të vogël si Shqipëria Aleatëve. Në këtë aspekt është e njohur lufta e dy divizioneve tona në ish Jugosllavi trës”, Nolit. Ai merr pjesë në Revolucionin në këto nivele dhe e kanë përfaqësuar në për të ndihmuar në çlirimin e popujve jugosllavë, divizione këto që vazhduan të e qershorit të vitit 1924 dhe bile plagoset vende si SHBA, Inglitera, Franca dhe kanë pengonin e dëmtonin forcat gjermane që tërhiqeshin për në Frontin e Perëndimit, në këto përplasje politiko-ushtarake. detyruar presidentë e kryetarë shtetesh të duke dhënë kontributin tonë në kuadrin e koalicionit botëror antifashist. Jahon e karakterizonte atdhedashuria fuqishme t’u japin të drejtat e mohuara. dhe pjesëmarrja kudo ku fl itej dhe lufto- Sakip Cami *Kryetar i OBVL, gjeneral-lejtënant (në pension), Hero i Popullit dhe Nderi i Kombit hej për atdheun. Pushtimin fashist ai e 6 VETERANI Korrik 2017; Nr. 7(348) HISTORIA
76 VJET MË PARË, LUFTA PERMET –KUQAR –QAFA E KIÇOKUT- GRYKA E KELCYRES-SHKALLA BARMASHIT ( 1-6 KORRIK 1943) LANÇ, epoka më e ndritur në historinë e Shqipërisë Sipas kujtimeve të z. SKËNDER MALINDI, ish-nënkryetar i OBVL
LUFTA QË PËRBËN NJË EPOPE TË tit dhe bashkëluftëtarit të Çerciz Topullit, LAVDISHME Riza Velçishti. Partizanët pas një mar- Viti 1943 është viti i kthesës së mad- shimi të gjatë e të lodhshëm, sepse vinin he i Luftes së Dytë Botërore. Iniciativa e nga krahina të ndyshme, u vendosën në luftës, në të gjitha frontet e saj, kalon në varësi të zonave ku do të kryenin veprimet komandat ushtarake të koalicionit an- luftarake. ti-fashist botëror. Ushtria italiane kishte pësuar goditje të rënda dhe po gjun- PLANI LUFTARAK jëzohej. Populli shqiptar ishte ngritur Për zbatimin e detyrës, komandanti i në luftë kundër ushtrisë italiane duke i operacionit Nexhip Vinçani, pasi u orien- dhënë asaj në Shqiperi goditje të njëpasn- tua me terrenin dhe pasi vlerësoi forcat jëshme për çlirimin e saj. partizane dhe ato italiane vendosi: Koalicioni nazi-fashist,vazhdimisht po 1- Goditja kryesore do të jepej kundra pësonte disfata sin ë drejtim politik,ashtu trupave italianë në Kuqar. Nga veri-lind- dhe në atë ushtarak. ja do të sulmonte batalioni “Ali Këlmen- Duke analizuar këto situata të cilat vi- di” me komandant Teki Kolanecin dhe nin duke u rënduar vazhdimisht, koman- komisar Faik Zaimin. Në krahun e majtë da e ushtrisë italiane në Shqipëri, fi lloi të të tij do sulmonte batalioni “Themistokli merrte masa paraprake për të përballu- Gërmenji” me komandant Ali Vinçanin ar çdo të papritur. Për këtë ojo nisi të dhe komisar Spiro Shalësin dhe në krah kryente punime xheniere fortifi kuese të tij batalioni “Hakmarrja” me koman- në disa drejtime operative. Një nga këto dant Petrit Dumen dhe komisar Josif batalionet dhe çetat e tjera u pozicio- e batalionit “Riza Cerova” qëllimisht i drejtime operative-stretegjike ishte dhe Pashkon. nuan nëpër prita. Kur partizanët po lanë Italiananët të futeshin në pritën e Lugina e Përmetit që të çon deri në Qa- Nga ana e kundert, në bregun e majtë prisnin sinjalin për të fi lluar sulmin, ngritur dhe pastaj u dhanë goditje të fen e Kiçokut në drejtim të Beratit dhe të lumit Vjosa, do të mbështeste sulmin ndodhi diçka e pa pritur. Një autokol- forta. Luftimet e ashpra zgjatën rreth 10 nga Këlcyra që të çon në drejtim të Te- me zjarr çta e Rrëzës së Përmetit e ko- lonë italiane, e përbërë nga 5 kamionë, orë . pelenës dhe më tutje. Për të mbuluar manduar nga Riza Çaçi, për të mos lejuar një autoblindë dhe një motoçikletë, që Kur ata e panë se nuk po e çanin dot këtë drejtim komanda italiane vendosi ushtarët italianë të bënin manovrime apo po udhëtonte nga Përmeti në drejtim të rrugën, vendosën të tërhiqeshin, por të krijojë një rajon të fortifi kuar në ko- të merrnin ujë në Vjosë. Këlcyrës, ndeshi në një minë dhe për dhe tërheqja nuk qe fortë e lehtë, sepse drat e fshatit Kuqar që ndodhet midis 2- Goditja tjetër do të jepej kundër pasojë motoçikleta u hodh në erë. kthimi i makinave në rrugën e ngushtë Përmetit e Këlcyrës, 5 km larg Këlcyrës. forcave italiane të vendosur në qytetin Partizanët qenë detyruar të hapnin pati vështirësi. Kjo u kushtoi atyre mjaft Këto kodra zotërojnë këtë luginë dhe e Përmetit, me forcat e batalionit “Fuat zjarr në drejtim të kollonës të cilën dhe të vrarë dhe shumë dëme materiale. mbrojnë drejtimet operative-strategjike. Babani”, i cili komandohej nga Tefi k Ca- e asgjësuan. Automjetet u dogjën, kurse Përveç kamionëvë të shkatëruar dhe Deri në Qershor të vitit 1943, d.m.th. konji dhe komisar Muzafer Spaho sidhe shumica e ushtarëve mbetën të vrarë. një autoblinde të djegur , ata lanë në para krijimit të Shtabit të Përgjithshëm, një kompani e batalionit “Riza Cerova”, Batalioni Italian i Kuqarit, që bënte vënd 5 makina dhe një motoçikletë, të çetat partizane kishin luftuar në mënyrë Skrapar, që komandohej nga Shaqir Ka- punime fortifi kuese, me të dëgjuar go- cilët u përdorën nga partizanët. Aty u të pavarur dhe brënda krahinave të pinova. Detyra e këtyre forcave ishte të ditjen e aotokolonës, i la punimet dhe kap dhe një sasi e madhe municionesh tyre. Megjithëse ishin zhvilluar shumë asgjesonin trupat italiane të vendosura në mori masa mbrojtje. Partizanët atëhere e materiale të tjera të vlefshme. Luftimet beteja, të cilat kishin shkaktuar humbje kazerma dhe të çirohej qyteti i Përmetit. u hodhën në sulm. Pas Kuqarit luftimet tona u mbështëtën fuqimisht dhe nga të mëdhaja në ushtrinë italiane, mun- 3- Për sigurimin e operacionit nga u ndezën dhe në Përmet. Luftimet vazh- zjarri i mitralozit të rëndë “Bredan” që gonte një organizim i përgjithshëm, një goditjet e forcave italiane që mund të duan gjithë naten dhe diten e nesërme përdorej nga trimi Ferit Radovika nga komandë e centralizuar që do të mund vinin nga drejtimi Berat–Përmet, u ven- të 1 korrikut. Në Kuqar ku jepej goditja Bregu I Golemit. Në këto përleshje me të bëntë veprime të koordinuara në një dosën në Qafen e Kiçokut dy kompani kryesore, partizanët kryen disa mësym- trupat italiane ra në fushën e luftës Ta- shkallë të gjërë dhe me forca të shumta. të batalionit “Riza Cerova”, të koman- je rradhazi, por italianët mbroheshin jar Hysi, i cili megjithëse u plagos rëndë, Në Qershor të vitit 1943, në pragun duara nga Neshat Hysi. Ky battalion u me këmbëngulje duke u përgjigjur me u zu gryka-grykës me 5 italiane. Tek e krijimit të Shtabit të Përgjithshëm formua më 26 qershor 1943 në Qafen zjarrin e fuqishëm të armëve të tyre dhe kodra e Bregut u vranë Sabri Kacidhia udhëheqja e LANÇl mori vendimpër të e Martës ,me komandant Xhelal Star- duke mos treguar asnjë shenjë dobësi- dhe Taip Çela. Po kështu duke luftuar goditur repartet e ushtrisë italiane, që avecken dhe komisar Ramis Aranita- mi. Ata i ndihmonin shumë fortifi katat me guzim u vranë: Xhevahir Temani, kryenin punime fortifi kuese në kodrat sin. Këta, mbasi marshuan ditë e natë dhe telat me gjëmba që kishin rreth e Haxhi Mborja , një partizan nga Ter- e Kuqarit. Me këtë synohej gjithashtu, nga Camëria-Vithkuqi-Selenica-Orgoc- qark. Akoma më shumë guxim morën, rova e Beratit dhe Shaban Polena nga të goditeshin trupat e tyre dislokuara ka-Odriçani dhe Suka, më 30.06.1943 sidomos, kur në mëngjezin e 2 korrikut Skrapari. Në Kuqar partizanët mundën në Përmet për të çliruar këtë qytet me mbërriten në Qafën e Kiçokut. Për në qiell u dukën aeroplanët luftarakë të shkulnin italianët nga llogoret e vijës rëndësi. zbatimin e detyrës forcat partizane u italianë që erdhën në ndihmë të tyre. së parë të mbrojtjes, ku gjatë luftimeve Këto veprime luftarake do të rritnin vendosën në dy anët e rrugës automo- Sapo u afruan, ata nisën menjëherë u vranë Jonus Çuçi e Kosta Goliku. autoritetin e LANÇl brenda dhe jashtë bilistike që kalon në Qafën e Kiçokut, në bombardimin dhe mitralimin mbi pozi- Batalioni teritorial i krahinës së Çepanit vendit si dhe populli ynë do të krijonte Bregun e Stanit, në Bregun e Korijes, në cionet e partizanëve. futi në dorë Këlcyrën dhë bllokoi rrugën besimin më të madh për luftën tonë të atë të Xanës si dhe te Përroi i Burimit. Në Përmet batalioni italian u izolua automobilistike, por më tutje ndaluan drejtë. 4- Në drejtimin Tepelenë-Përmet, në kazerma i goditur nga çdo anë prej nga ballistët e Ali Këlcyrës të cilët dhanë Brenda në Përmet ishte vetëm një zunë pritë tek gryka e Mezhgoranit, zjarrit të partizanëve. Megjithëse njësi- ultimatum se do të fi llonin luftë kundër batalion ushtarësh italjanë si dhe një Çeta “Musa Fratari”me komandant Feti ti gueril i Përmetit preu tubin që i fur- partizanëvë nëqoftëse nuk largohesh- kompani karabinjeresh. Gjithashtu si Bubsin dhe komisar Dashnor Mamaqin nizonte me ujë, italianët mbroheshin in nga Gryka e Këlcyrës . Me urdhër të në Kuqar ashtu dhe në Tepelenë vazh- sidhe Çeta “Koto Hoxhi” me komandant me këmbëngulje. Batalioni i tyre kishte Nexhip Vincanit , batalioni u vendos ne donin punimet fortifi kuese që kryhesh- Pano Xhamballan dhe komisar Vasil shumë murtaja të cilat hidhnin predha Shtikë. in nga dy batalione të tjera italiane. Katin. Detyra e tyre ishte për të ndaluar pa pushim në pozicionet e partizanëvë. Në Përmet po në datën 3 Korrik, par- Asgjesimi i këtyre forcave do të sig- ardhjen e forcave italiane nga Tepele- Ndërkohë një batalion i Italianëve, i për- tizanët ngushtuan shumë rrethimin e uronte një kompaktësi më të madhe të na në ndihmë të forcave në Kuqar dhe forcuar me artileri dhe një autoblindë, italianëvë, të cilëvë u kishin mbetur në zonave Pogon, Zagori, Dëshnicë, Përmet, Përmet. nga mesi i ditës së 2 Korrikut fi lloi lëviz- duar vetëm një pjesë e gazermave. Ata Dangëlli e Leskovik. Çlirimi i Përmetit 5- Batalioni territorial i krahines së jen nga Dragoti për të dalë në Këlcyrë rezistonin dhe mbroheshin duke zhvil- do të kishte një rëndësi të madhe poli- Çepanit, i komanduar nga Xhemal Ma- e Kuçar. Forcat partizane që mbronin luar luftime të ashpra. tike sepse do të ishte i pari qytet i çliruar lindi dhe komisar Iliaz Sevrani,zuri pritë grykën i kundërsulmuan ashpër dhe i Aviacioni italian dyfi shoi goditjet në i Shqipërisë. në grykën e Këlcyrës. thyen. Bashkë me çetat “Musa Fratari” krahasim në ditët e mëpërparshme duke Karakteristika e luftes Përmet- 6 - Në drejtimin Korçë-Përmet, zunë dhe “Koti Haxhi”, natën u bashkua dhe bombarduar dhe mitraluar partizanët, Kuqar-Qafa e Kiçokut-Gryka e Këlcyres pritë në Qafën Shkalla e Barmashit çeta “Haredin Tremishti” me koman- por pa shkaktuar deme të mëdha. Nga dhe Shkalla e Barmashit, ishte se për çetat e Çamërisë dhe Panaritit të koman- dantë Xheladin Beqirin (Karadaku) dhe ajri aeroplanët hidhnin ushqime dhe herë të pare merrnin pjesë forcat par- duara nga Riza Kodheli, Çeta e Potomit komisar Asim Zeneli. municione për trupat e rrethuara ne tizane të tre qarqeve nën një komandë e komanduar nga Bajram Krasta sidhe Në mbrëmje italianët mundën të Kuqar. Partizanët përpiqeshin të qëllo- unike. partizanë dhe vullnetarë nga Kolonja. shpërthejnë qëndresën e partizanëvë nin italianët që mblidhnin parashutat, Për kryerjen e këtij operacioni me një 7 - Vendvrojtimi i komandës së op- dhe të arrijnë në Këlcyrë . Prej andej u por ata, për çudi nuk dukej të shqetëso- hapësirë rreth 150 km katror udhëheq- eracionit u vendos në një koder 600 m hodhën në Kuqar, ku u bashkuan me heshin ndaj goditjeve të tyre. ja e LANÇl vendosi të formonte një forcë në jug-lindje të kodrave të Kuqarit. forcat e tjera të rrethuara, duke u bërë Atëherë, komandanti i kompanisë së operative të tre qarqeve Korcë, Berat 8 - Sulmi do të bëhej në orën 4:00 të gjithsej dy batalione . Këtu sulmet e par- batalionit “Ali Kelmendi”, Selami Velçani dhe Gjirokastër. Nga Qarku i Korçës dates 1 korrik 1943. tizanëve u bënë të pamundura, pranda- vjen dhe i shqetësuar i raporton koman- ishte Nexhip Vinçani e Pëllumb Dësh- Komanda e operacionit dha një varg jë ata mbetën në pozicionet e mëpër- dantit të operacionit për këtë problem. nica, nga qarku i Beratit Xhelal Stara- udhëzimesh mbi ndërlidhjen, bashkëve- parshme. Xhelal Staravecka pasi e dëgjoi, kthehet vecka, kurse nga ai i Gjirokastrës Islam primin, mbi furnizimin e partizanëve Në oren 4 e 30 te 2 Korrikut, nisën nga unë dhe më thotë: “Shko Skënder Radovicka e Tahir Kadare. Në shtabin me ushqime si sidhe për shërbimin luftimet në Qafën e Kiçokut. Dy batali- një vrap dhe shiko si është puna”. Me operativ ishin dhe dy ofi cerë anglez, shëndetësor. one Italiane, një bersalierësh dhe një shpejtësi arrij tek pozicionet e parti- ndërlidhës me komandën ushtarake të Sipas vendimit, naten, duke gdhirë këmishzijsh, të ngarkuar në 55 kamion- zanëvë dhe pasi lëshoj ca të shtëna në Mesdheut. Komandandant i operacionit 1 korriku, batalionet dhe çetat që do ash, që shoqeroheshin dhe nga tre au- arën ku hidheshin parashutat shikoj u caktua Nexhip Vinçani, ndërsa Shtabi sulmonin garnizonin e Kuqarit dhe të toblinda, donin të çanin rrugën për të Operativ u vendos në shtëpinë e patrio- Përmetit, zunë vëndet e caktuara, kurse arritur në Kuçar dhe Përmet. Partizanët (Vijon ne faqen 7) Korrik 2017; Nr. 7(348) VETERANI 7 PROFIL
KALVARI I INTELEKTUALIT DHE NJERIUT MË TË MIRARSIMUAR TË SHQIPËRISË, NË KOHËN E DIKTATURËS Sejfulla Malëshova, kryetari i parë i Lidhjes së Shkrimtarëve dhe Artistëve të Shqipërisë
në Shqipëri dhe bëhet pjesë e Këshillit trupin e tij pajetë vetëm me karrocierin Agim Zaçe të Përgjithshëm Nacional-Çlirimtar, ak- dhe karrocën e vet dhe e kallnin në dhe, tivitet që i siguroi një pozitë drejtuese në ku pjesë mori vetëm motra e tij, Zenepja, • Në shtator 1960 ish-Kryem- Shqipërinë e pasluftës. Në vitin 1946 do që nga dera e të shoqit ku shkoi mbante inistri Mehmet Shehu shkoi të jetë ministër i arsimit dhe kulturës mbiemrin Çafka dhe nuk lindi vetë fëmi- në mbledhjen e OKB-së në në qeverinë e Enver Hoxhës. Ndërkohë jë, por edukoi e rriti fëmijë me kujdes e Nju Jork dhe me porosi të që në vitin 1945 u zgjodh kryetar i dashuri të rrallë, si një nënë e vërtetë e Enver Hoxhës takoi Fan Lidhjes së Shkrimtarëve dhe Artistëve të me dhembshuri të pashoqe. Shqipërisë (LSHA), kryetari i parë i kësaj Se kush ishte Sejfulla Malëshova, e Nolin dhe e ftoi të vinte në organizate. Po këtë vit u botua edhe vël- dinë të gjithë. Por më lejoni të sjellë dy ci- Shqipëri për vizitë. Noli iu limi i tij poetik vjersha me pseudonimin time për fi gurën e tij. Politikani dhe poli- përgjigj: “Mua më kini atje letrar Lame Kodra. Në vitin 1946 për tologu i njohur Spartak Ngjela shkruan: në fushat e Myzeqesë ku divergjenca të shumta që kishte me En- “ Sejfulla Malëshova pa dyshim ka qenë është Lame Kodra. Lironi ver Hoxhën në fushat e ekonomisë, kul- njeriu më i ditur në lëvizjen komuniste turës dhe drejtimit të Partisë, përjashto- shqiptare. Që në fi llim nuk ka qenë pro Lamen dhe tek ai jam het nga ajo dhe shkarkohet nga të gjitha shtetëzimeve duke dashur një ekonomi unë…”. funksionet. Kështu intelektuali dhe nje- që tentonte më shumë nga tregu i tit të kryeministrit Fan Noli. Pas dësh- riu më i mirarsimuar i Shqipërisë in- lirë…” Më tej, Spartaku sjell një dëshmi timit të Revolucionit të qershorit emi- ternohet në Ballsh e Fier, ku jetoi për nga i ati i tij, Kiço Ngjela: “Na thoshte ejfulla Malëshova lindi në groi dhe në vitin 1926 fi lloi studimet 24 vjet, duke punuar si magazinier në Kiço se të gjithë e prisnim Sejfullanë si Malëshovë të Këlcyrës në 2 në universitetin Lomonosov të Moskës ndërmarrjen e grumbullimit. Pas një shpëtimtar, por veçanërisht Ymer Dish- Smars 1900 dhe vdiq në Fier për fi lozofi , studime që i përfundoi në jete të vetmuar në 11 qershor 1971, nica (kishin qenë shokë në emigrim në në 11 qershor 1971, ku dhe u varros vitin 1930. Sejfulla Malëshova u nda nga jeta dhe Francë) dhe dy rastet e mundshëm të nga disa punonjës të komunales së Pas një debati në organizatën e par- u varros në varrezat e vjetra të qytetit. ndërtimit të partisë nga intelektualë të atëhershme të qytetit myzeqar. Arsimin tisë të BS, ku bënte pjesë, e larguan Në vitin 1993 një grup intelektualësh niveleve të larta na u shuan, edhe Qe- fi llor e kreu në vendlindje, kurse studi- nga Moska dhe për tre vjet punoi në u kujdesën për rivarrimin dhe cere- mal Stafa, edhe Sejfulla Malëshova”. met e mesme i kreu në Itali. Këtu së një uzinë në Kaukaz. Në vitin 1933 moninë e munguar për përkthyesin e Ja dhe një dëshmi tjetër. Në shtator bashku me mikun e tij Odhise Paskalin u rehabilitua dhe emërohet pedagog Internacionales, Gëtes dhe Nekraso- 1960 ish-Kryeministri Mehmet She- botoi revistën Studenti Shqiptar, në të dhe dekan i fakultetit të fi lozofi së në vit, apo “poetin rebel” siç i pëlqente ta hu shkoi në mbledhjen e OKB-së në cilën botoi edhe vjershat e tij të para. universitetin Lomonosov. Ndërkohë quante veten. Nju Jork dhe me porosi të Enver Hox- Më pas kur studioi mjekësi në Romë që në vitin 1932 u martua me një Është i njohur fakti se si ka vdekur hës takoi Fan Nolin dhe e ftoi të vinte botoi poemën e tij të parë me pseud- moskovite me të cilën u nda pas tre Sejfulla Malëshova 46 vite më parë në në Shqipëri për vizitë. Noli iu përgjigj: onimin Kostandini në vitin 1923. Kthe- muajsh për të mos u martuar kurrë. qytetin e Fierit, në vetmi dhe i braktisur, “Mua më kini atje në fushat e Myzeqesë het në atdhe një vit më vonë dhe do të Në vitin 1934 pranohet në Komintern si një dëshmi e mosmirënjohjes. Komu- ku është Lame Kodra. Lironi Lamen dhe jetë për gjashtë muaj sekretar i kabine- dhe me këtë detyrë vjen në vitin 1941 nalja e shtetit të atëhershëm, e nisën tek ai jam unë…”. LANÇ, epoka më e ndritur në historinë e Shqipërisë
(Vijon nga faqja 6) Mbrritja e një fuqie kaq të madhe, rrugën për Janinë, në Shkallën e Bar- kut-Grykë e Mezhgoranit-Shkalla e Bar- rrezikonte forcat partizane në Kuqar mashit u ndesh papritur me një zjarrë mashit, u karakterizua nga pjesëmarrja dhe Përmet prandaj dhe komandanti i të dendur. Ishte ora 15 e 30 e dates 6 në të e një sasie të konsiderueshme të operacionit vendosi tërheqjen e tyre, e Korrik . Nga zjarri i partizanëve u sh- forcave partizane të të tre qarqeve, e cila se plumbat nuk rrahin aty ku shënoj cila u bë me rregull të plotë . katerrua një motoçikletë që ra në minë u zhvillua në një hapësirë prej 150 km unë por nxjerrin tym rreth 100 metër Italianët, më 6 Korrik u futën në dhe disa makina ku u vranë disa ush- katrore dhe e drejtuar nga një komandë më afër. Duke e kuptuar menjëherë se Përmet, i cili ishte i boshatisur nga par- tarë nazistë. Gjermanët tentuan me çdo e vetme. Një operacion i tillë, unik, nuk ku “çalonte gomari” , gradoj maliherin e tizanët dhe banorët e tij. Ata dogjën të kusht për të vazhduar lëvizjen përpara u përsërit më gjatë gjithë luftës parti- gjatë ne shënjestrën 6 dhe shoh që tani gjitha dyqanet dhe shtëpitë e qytetit. Në por nuk mundën. Një autoblindë doli në zane. plumbat po arrijnë në objekt. Atëherë i total u dogjën 177 dyqane, 125 shtëpi krye të kollonës por ndeshi në një minë 2.E meta e këtij operacioni ka qenë kthehen Selami Velçanit dhe i them të dhe 10 godina të administratës qeveri- tjetër dhe u shkatërrua. Luftimet vazh- mungesa e një organizimi optimal dhe udhëzojë partizanët që të rregullojnë tare. Dogjën gjithashtu dhe Këlcyrën, duan 7 orë deri në mbrëmjë vonë. Për sigurimi i epërsisë së nevojshme të shënjestrën. Breshëritë e mëparshme por këtu u zgjodhën vetëm godinat që humbjet e pësuara gjermanët, më 6 kor- forcave në Kuqar, aty ku jepej dhe go- dhe pluhuri që mbuloj parashutat ishin pronë e partizanëvë, si hoteli i rik në Borovë, pushkatuan 107 vetë dhe ditja kryesore. Gjithashtu nuk u morën treguan që ky problem “elementar” u zg- Xhemal Malindit, ai i Abaz Sevranit dhe dogjën gjithë fshatin. masat paraprake efektive dhe organi- jidh me sukses. Këtu, do të doja të thek- disa të tjerëvë duke përjashtuar ato që Përsa i përket raporteve të Ballit zative për të siguruar më mirë pritën soj, që partizanët, në pjesën dërmuese ishin prona të Ali Bej Këlcyrës. Nën- Kombëtar me partizanët, goditja e parë tek Gryka e Këlcyrës, prej nga italianët fshatarë shpesh nuk kishin përvojën e prefekti i Përmetit i cili shkoi në Gjiro- ndërmjet këtyre dy forcave ndodhi në shpërthyen pa vështirësi të mëdha në duhur me armët dhe funksionin e tyre. kastër, tregonte se si ushtria Italiane si fshatin Kurtes të Kolonjës. drejtim të Këlcyrës, duke u ardhur në Lufta do të ishte shkolla ku ata shumë rapreziale, dogji gjithë qytetin e Përme- Partizanët e batalionit “Fuat Babani” ndihmë trupave të tyre në Kuqar, kur shpejtë do të specializoheshin, duke tit, të cilin gjatë luftimeve dhe e kishte gjatë rrugës nga Përmeti për në Devoll ato ndodheshin në gjendje kritike. formuar kështu një ushtri, e cila do të bombarduar me aviacion. “Lajmet njof- kaluan përmes këtij fshati. Ballistët 3.Pavarësisht se nuk u arrit plotë- ishte e aftë të kryente misionin për të tojnë edhe djegien e Këlcyrës dhe të vendalinj, sapo i panë reaguan mjeherë sisht objektivi i caktuar për asgjësimin cilën ishte formuar. shumë katundeve. Ushtria është duke dhe i goditën. Kaq u desh dhe lufta u e trupave italiane në këtë rajon të fortifi - Në qafen e Kiçokut vazhdonin luf- djegur arat me grurë dhe katundet rreth ndez e egër ku si përfundim dy partizanë kuar, sidhe dëbimi i tyre nga gjithë rre- timet ndërmjet partizanëvë dhe kolonës Përmetit. Popullsia ka marrë shpellat e mbetën të vrarë, kurse nga krahu tjetër thi i Përmetit, kjo luftë përbën një epope italiane të bllokuar në Lajthizë. Për të qytetit dhe është pa bukë e strehë...” “ktheu patkonjt” komandanti i “Balli”-t, të lavdishme për popullin kryengritës zhbllokuar kollonën, komanda italiane Komanda e 9 – të e armatës së Xhelal Kurteshi. shqiptar dhe një grusht të rëndë për nisi nga Berati forca të tjra të ngarkuara trupave Italianë pohonte: “Ditën e 1 Ky “takim” i parë me gjakderdhje, ushtrinë pushtuese. Kjo luftë u shkak- ne 40 makina .Këto forca u goditën me Korrikut në teritorin e divizionit “Par- që do të pasohej dhe me shumë të tjerë toi atyre shumë të vrarë e të plagosur forcë nga partizanët e Skraparit dhe çeta ma” u dhanë njëkohësisht katër goditje ishte një aspekt shumë i dhimbshëm dhe akoma më shumë, uli krenarinë dhe vullnetare e Terpanit duke u bllokuar nga kryengritësit me një këmbëngulje që shpesh i ngjante luftës civile. Se cilat moralin politik të ushtarëve italianë. aty deri në mbrëmjen e 4 Korrikut . dhe shtjellim forcash deri më sot të pa ishin motivet e kësaj përçarjeje politike, 4.Kjo luftë vërtetoi se ishte i nevo- Të nesërmen në mëngjezin e 5 Kor- parë. Veprimet luftarake gjatë boshtit ideologjike, lufta për pushtet apo dora e jshëm krijimi i një organi qëndror si rikut, të dyja kollonat italiane u bash- Berat – Këlcyrë – Përmet dëshmojnë për huaj, përgjigjen e vërtetë ndoshta nuk do Shtab i Përgjithshëm, që të kordinonte e kuan në Lajthizë, ku formuan një forcë një ide të gjërë, për një përgatitje të kuj- ta mësojmë kurrë. E saktë është vetëm, drejtonte veprimet luftarake të të gjitha me rreth 2300 mijë ushtarë dhe lëvizën desshme dhe këmbëngulëse, si dhe për se ky ishte një kurban krejt i panevo- forcave partizane në Shqipëri. drejt Permetit. Me ndihmën e artilerisë një bashkërendim të qartë të aksionit. jshëm, sepse dhe pa të, të shumtë ishin 5.Gjithashtu kjo luftë tregoi nevojën dhe të aviacionit italian ata mundën Në mëngjesin e 6 Korrikut, një div- ata që kishim bërë dhe do të bënim. për të krijuar njësi të mëdha partizane të mposhtnin qendrën e partizanëve izion gjerman me automjete lëvizi nga Në përfundim mund të dalim në këto si brigada e divizione, të afta për të kry- në Qafën e Kiçokut dhe të arrijnë në Follorina në drejtim të tokës shqiptare. konkluzione: er veprime luftarake me rëndësi tak- mbrëmje në Këlcyrë . Ai hyri ne Korçë dhe duke vazhduar 1.Lufta Përmet-Kuqar-Qafa e Kiço- tiko-operative. 8 VETERANI Korrik 2017; Nr. 7(348) DITARI OPERACIONI ‘PATKOI’ DHE KUNDËRPËRGJIGJIA E UÇK së
DILAVER GOXHAJ
Tiranë, 10 qershor 2017: (Në 18 vjetorin e çlirimit të Kosovës) - Sikundër dihet, në datën 20 mars 1999 Serbia fi l- loi të vërë në jetë operacionin e planit të njohtur me emërtimin “Patkoi”. Vënia në jetë e këtij plani ishte kalimi në ofensivë i ushtrisë serbe, e cila fi lloi në mënyrën më të favorshme për Serbinë, për faktin e thjeshtë se ajo hodhi kundër UÇK-së 11 brigada këmbsorie të blinduara dhe të motorizuara dhe një brigadë artilerie (Br.52 e Artilerisë). Nga këto, 6 Br. këmb- sorie ishin të Korpusit të Prishtinës (Br15, Br125, Br549, Br243, Br52 e Policisë), si dhe tre batalione këmbsorie roje të kufi r- it (Gjakovë, Prizren, Ferizaj), që përbëjnë një brigadë më vete; 5 Br të Korpusit Spe- cial të Ushtrisë Jugosllave (Br e Rojeve, Br 63 Parashutiste, Br 72 Speciale, Br Aniterroriste e Policisë dhe Br e Korac- uar). Duke u shtuar këtyre forcave edhe 2.000 (dymijë) vullnetarë të ardhur nga të gjitha vendet sllave, rezulton se Plani “Patkoi” nisi mësymjen kundër UÇK-së me 108.000 forca.(shih Human Rights Ëatch: “Nën pushtetin e urdhërave”, Ti- ranë,2002,f.70-79). Ndërkohë që Ushtria Çlirimtare e Kosovës ato ditët e fi llimit të asaj mësym- jeje nuk i kalonte 7-8 mijë forca; që do të thotë se UÇK-ja luftonte kundër një armi- ku jashtëzakonisht superior në forca e në mjete, në raport forcash 1:13-15, në favor dhe në parashikimin e zhvillimit të mëv- të mundur dobësimin gradual të sulmit si rrjedhojë e shtimit të shpejtë të saj, të armikut, ku armiku ishte i ushqyer e onshëm të ngjarjeve, duke pasur para- të forcave serbe dhe na dha mundësinë duke u paracaktuar në këtë mënyrë rr- i pajisur, duke fi lluar nga raketat e deri sysh ekonomizimin e madh të forcave. për t’u rrëmbyer atyre inisiativën e për jedhojat e ardhëshme të ngjarjeve. te peu e gjëlpëra, ndërsa UÇK-ja do të Brenda pak orëve si pat fi lluar operacioni të kaluar në sulme të fuqishme. Një prej Kjo fi tore krijoi kushtin e domos- përballej vetëm me automatikë Kallash- “Patkoi”, UÇK-ja ndryshoi strategjinë e këtyre sulmeve tona ishte ai i orëve të doshëm për mobilizim të përgjithshëm nikovë dhe ushqehej një herë në ditë. saj të luftës. Për të përballuar ofensivën para të datës 1 prill, në luginën e lu- të popullit në Kosovë. SHP i UÇK-së Popullsia e qyteteve dhe e fshatrave në e befasishme armike, në ditën e parë të mit Mirushë. Me këtë strategji e taktikë në mbledhjen e datës 29 mars 1999, periferi të tyre u orientua me forcë nga ana saj, Shtabi i Përgjithshëm i UÇK-së, në UÇK-ja ia shkatërroi objektivat Planit vendosi të shpallë mobilizimin e përg- e policisë dhe ushtrisë serbe, përgjithë- mbledhjen e tij urgjente mori vendim dhe “Patkoi”, duke vënë përballë strategjisë jithshëm për moshat 18-50 vjeç, për të sishtë të shkonin në drejtim të Shqipërisë urdhëroi të zhvilloheshin luftime mbro- së tij të ofensivës masive, atë të mbro- gjithë popullsinë e Kosovës, brenda dhe dhe Maqedonisë; ndërsa pjesa dërmuese jtëse deri në fi llimin e errësimit, derisa jtjes sonë elastike, që ndryshe quhet jashtë saj, “për kompletimin e rradhëve e popullsisë së fshatrave larg rrugëve au- popullsia të tërhiqej në vende të sigurta metoda e luftës së tërthortë. të UÇK-së”. Urdhërat 87/98 të SHP të tomobilistike, ajo në shumicën e saj iu e të mbrojtura nga UÇK-ja; dhe, me fi l- Kjo lloj strategji e taktikë e UÇK-së UÇK-së për mobilizim të përgjithshëm bashkangjitë formacioneve të UÇK-së. Si limin e errësimit të kalohej në sulme, si- bëri që ajo ta përballoi e vetme gjithë u shpallën më 31 mars 1999, ndërsa rrjedhojë, një pjesë e mirë e meshkujve të pas taktikës guerile: godit e ik. Mbrojtja këtë sulm masiv prej tre javësh rresht, mobilizimi nisi nga data 1 prill, dym- moshës së aftë për luftë e këtij kontigjenti pasive derisa të sigurohej largimi i pop- 20 mars deri në 15 prill 1999, të cilën e bëdhjetë orë pasi dy zonat operative, popullsie u inkuadrua në këto formacione. ullsisë dhe tërheqja më pas në një luftë konfi rmoi edhe vetë zëdhënësi i NATO-s, “Pashtriku dhe ajo “Drenica”, shpërthy- Kjo bëri që brenda një periudhe shumë të çlirimtare guerile ishte domosdoshmëri Xhimi Shia në 16 prill. Çuditërisht, në en rrethimin dhjetë ditor dhe çliruan shkurtër, dhjetë ditore, radhët e UÇK-së për UÇK-në. Me këtë strategji, ne nuk këtë datë u krijuan edhe kushtet meteo- mbi 150 mijë qytetarë të Drenicës, Lla- të rriten me shpejtësi, duke arritur gati në mund të pretendonim aspak asgjësimin e rologjike që aviacioni i NATO-s të mund pushës dhe Podrimies nga ai rrethim. dyfi shimin e saj, rreth 15 mijë forca. Kjo forcave të kundërshtarit. Me strategjinë e të na vinte në ndihmë. Duke përbal- Ishte kjo fi tore ushtarake në shkallë është periudha 20-31 mars 1999. re, luftë guerile (partizane), nuk mendon- luar gjatë atyre 23 ditëve e vetme sul- operative, ku UÇK-ja i shpëtoi përfun- Në këto 10(dhjetë) ditët e para të Planit im se do të fi tonim mbi ushtritë e Serbisë met e fuqishme të forcave serbe, UÇK- dimisht asgjësimit të saj, fi tore e cila i “Patkoi” u duk se Serbia ishte afër real- që kishte sjellë në Kosovë, por do t’i gja- ja e dobësoi sulmin e tyre, ndërsa vetë zbuloi fytyrën mitit të rremë: “Të niset izimit të planeve të saj strategjike: asgjë- kosnim ato, do t’i vrisnim forca, do t’i pen- shumohej. Ky frenim i detyruar 3 (tri) lufta kundër Serbisë dhe Jugosllavisë simi i UÇK-së dhe spastrimi etnik i gjithë gonim të bënin masakra, do t’u prishnim javor i një ushtrie të shpejtë, tashmë 10 me AK-47, njëmend ishte Mission Im- Kosovës prej shqiptarëve. Përmes kësaj planet etj., gjë që gradualisht do të fi llonte (dhjetë) herë më e madhe në mumër se posible.” (Blerim Shala “Vitet e Kosovës ofensive Serbia synonte ta vinte botën rënia morale e forcave të tyre dhe reagimi UÇK-ja, e cila po rritej nga dita në ditë, 1998-1999”, Prishtinë,2000,f.10). Perëndimore para faktit të kryer, duke i i popullit serb, krahas mbështetjes që pritej qe fi llimi i dështimit të Planit “Patkoi” Mobilizimi i përgjithshëm u pasua nga treguar se në Kosovë nuk do të kishte as të kishim nga komuniteti ndërkombëtar, për spastrimin e rrufeshëm të Kosovës shpallja e përbërjes së Qeverisë së Për- shqiptarë dhe as ushtri të tyre; njëkohë- sikundër u premtua ditën e fundit të nga shqiptarët. Paralel me përpjekjet e kohëshme të Kosovës gjithëpërfshirëse, sisht të arrinte të përçante shtetet pjes- Rambujesë. Ky plan i mënçur strategjik kota të serbëve për një fi tore strategjike në datën 2 prill 1999. marrëse në NATO. Por, sikundër dihet, i SHP të UÇK-së, dhe aplikimi i tij gradu- të shpejtë, gjithmonë e më tepër po zg- Dilaver Goxhaj (Shpëtim Golemi) Ish- shpresat e tyre nuk u realizuan. al nga të gjitha komandat vartëse, bëri jerohej edhe fronti i luftës së UÇK-së, zv.shef i SHP të UÇK-së Operacioni mësymës “Patkoi” s’ishte gjë tjetër veçse një zbatim i strategjisë hit- leriane të “luftës rrufe”, e cila është strate- OBVL Korçë përkujton 73 vjetorin e Brigadës së XV të Sulmuese gji e sukseshme kundër një vendi dhe ushtrie të vogël e të dobët, në raport me (Vijon nga faqja 3) Brigada XV shpartalloi dhe çarmatosi më tepër se 2000 kundërshtarin. Për të vënë në jetë këtë lloj strategjie, Serbia grumbulloi në Kosovë forca xhandaro-balliste në fushën e Korçës, në Pogradec e 108 mijë forca të koracuara. Bindjen se gjik kishin rëndësi të madhe. Si vazhdimi i kundërmësymjes Librazhd etj. Ajo zuri rob 205 nazistë gjermanë, shkatërroi UÇK-ja ishte një ushtri e lehtë për t’u që kishte fi lluar në qarkun e Korçës Brigada IV dhe Brigada I, dhe dogji mbi 180 makina të ndryshme e mjete të blindu- shpartalluar, Serbia e kishte krijuar nga të cilat të inkuadruara në Divizionin I Sulmues, ishin larguar ara, zuri shumë armë e municione dhe materiale të tjerë ofensiva e saj e verës së vitit 1998, kur ushtarake. Brigada XV. S kudo që veproi dha një ndihmë të UÇK-ja kishte tentuar ta përballonte atë për në Veri të vendit që më datën 26 qershor 1944, mbyllja ofensivë me mbrojtje frontale. Ky ishte ga- e rrugës automobilistike Korçë -Pogradec-Qafethanë, si dhe, madhe për organizimin e Këshillave NÇ, si baza të pushte- bimi i saj strategjik. sulme te pandërprera në rrugën Struge-qafëthanë-Qukës e tit popullor, për forcimin e punës dhe lidhjeve me popullin. Epërsia e jashtëzakonshme në forca kthim, të cilat I kreu me nder. Pas çlirimit të Pogradecit kry- Ranë në fushën e nderi 54 partizanë e partizane, koman- e mjete dhe shpejtësia e shpërthimit të eu veprime luftarake në Shqipërinë e Mesme, Librazhd, El- dantë e komisarë dhe 150 të tjerë u plagosën. Brigada e XV Planit “Patkoi” i siguroi Komandës Serbe S përzuri pushtuesit dhe tradhtarët e vendit nga një territor inisiativën, dhe kishte krijuar bindjen se basan, Qafëkërrabë. Pasi çlirimit të qytetit të Elbasanit ndoqi inisiativën do ta mbante gjatë gjithë kohës këmba-këmbës forcat armike që kalonin në drejtim të Peqinit i gjerë me një sipërfaqe më tepër se 4000 km2 dhe çliroi vetëm ajo. Mirëpo hesapet komanda ser- dhe të Qafë-Kërrabës. përfundimisht qytetet Pogradec dhe Elbasan. Ajo kontribuoi be i kishte bërë gabim. Ajo nuk e kishte Brigada XV mund të quhet ndryshe edhe brigada e go- në çlirimin e kryeqytetit tonë dhe me krenari të ligjshme menduar se UÇK-ja do të ndryshonte parakaloi në Tiranë, më 28 Nëntor 1944. strategji. Strategjia e re e UÇK-së do të ba- ditjeve, pritave e sulmeve të befasishme. Ai bëri shumë të zohej në vlerësimin e vërtetë dhe shken- tilla kundër nazistëve përgjatë gjithë rrugës automobilis- cor të sasisë, përhapjes, gjendjes dhe të tike Korçe-Pogradec-Elbasan-Qafa e Kërrabës dhe kundër Fluturak Vinçani raportit të forcave tona me të armikut, si forcave xhandaro-balliste që e godisnin brigadën pas shpine. Kryetar i OBVL, Dega Korçë Korrik 2017; Nr. 7(348) VETERANI 9 HISTORIA Koli Çobo, tekniku i aeroplanit me histori t nderuar, por t l n n hije
Ёsht e dhimbshme p r t gjith ne, t ndahemi nga “xhaxhi Koli”, i nderuari dhe i dashuri nga t gjith ata q jetu LAMTUMIRË an me t , q punuan me t , q e njoh n qoft dhe rast sisht. KOLI ÇOBO Zoti Koli Çobo lindi m 15 shkurt 1928 n fshatin Strum , Roskovec t Me hidhërim e dhimbje të madhe i rrethit Fier. dhamë lamtumirën bashkluftëtarit Arsimin fi llor e 7 vjeçar i kryen n tonë, partizanit, mikut tonë Koli Çobo, Roskovec e menj her pothuajse q një ndër teknikët e parë të aviacionit të Shqipërisë. f mij aktivizohet me l vizjen antifash Koli Çobo lindi në Roskovec më 10 iste. Shkurt 1929 në një familje patriotike Ishte thuajse m i riu e m i vogli atdhetare. Koli trashëgoi dhe çoi më nga shtati, por kjo nuk e pengoi Kolin përpara traditat më të mira të të parëve t luftonte n rreshtat partizane deri të tij, si atdhedashurinë, shpirtin e sakrifi cës, guximin, trimërinë duke u matan kufi jve t vendit p r çlirimin e rreshtuar më 13 Shtator 1943 në fi llim trevave shqiptare. rreshtat e Batalionit të Rinisë “Margar- Menj her pas çlirimit p rzgjidhet Punoi disa vjet n aeroportin e Ri sionant t e arm s son , si nj historian ita Tutulani” dhe pastaj në batalionin e 2 dhe të 3 të Brigatës 7 Sulmuese. dhe sh rben n kompanin e sigurimit nasit, pataj n pun ra t r ndomta q i mir fi llt e nj arshiv ku jan referu t udh heqjes deri n vitin 1949. Pas çlirimit Koli u specializua për teknik gjithsesi nuk e mposht n as trupin e ar mjaft koleg t interesuar p r ato vite aviacioni dhe ka shërbyer për shumë Nga ky vit deri n fi llim t 1951 it im t e as shpirtin kryengrit s t k tij lu t para t Aviacionit, t l na me apo pa vite deri në shkurt të vitit 1956 me dergohet per studime n ish Bashkim ft tari. dashje n gjys m hije. Dhe Koli Çobo gradën Toger dhe më vonë deri në vitin in Sovjetik duke u specializuar si teknik Zoti Koli dallohej dhe si një familjar ishte i gatsh m e energjik si nj djalosh 1967 si mekanik civil në aviacion. Në periudhën e mëvonshme deri në aeroplani. shembullor ku bashkë me bashkëshort p r tu gjendur n çdo tavolin apo ak 24 prilli i vitit 1951, dita e themelim vitin 1988 kur doli ne pension Koli en që u nda para kohe nga jeta, rritën tivitet. vazhdoi punën si puntor. it t Aviacionit Luftarak Shqiptar e gjen dhe edukuan një djalë dhe një vajzë Por vjen dhe kjo dit …. Koli për aktivitetin e tij në luftë dhe në dhe teknik Kolin t rreshtuar me kuadrot me virtytet më të larta, të cilët ditën t’i Paçka se kishim besim q xhaxhi punë pas çlirimit është vlersuar dhe e para q pat n fatin t jen pjes e asaj përkulen e shërbejnë deri në fund të Koli do t’i kalonte t 100 at. është dekoruar me Medaljen e Çlirimit, të Trimërisë dhe me Yllin e Kuq Parti- ceremonie. jetës me një përkujdesje shembullore. Ne sot s’na mbetet gj tjet r veçse t Madje Koli Çobo hyri n histori si zan. Ai përkrahu dhe mbështeti fuqi- Ne ish kuadrot e aviacionit e kemi p rkulemi para tij e t’i themi ; Lamtumir misht ndryshimet demokratike, duke tekniku i aeroplanit q u ngrit p r t ndeshur emrin e k tij burri t nderuar njeriu i mir , u angazhuar në proceset demokratike. par n her n qiellin shqiptar i pilotuar disi shkarazi sepse historia na u server Koli Çobo. Faleminderit p r emrin e Me formimin e Organizatës Bashkuar nga i talentuari pilot Peço Polena diten e e retushuar. mir q na le q ne t gjith t krenohe të Veteranve të Luftës Nacional Çlirim- tare të Popullit Shqiptar, Koli ishte ndër 24 prillit 1952. Shoqata e Aviator ve e pas viteve ‘90 mi me ty. I pa harruar jeta dhe vepra Me krijimin e rregjimentit t par të parët që u antarsua dhe ka mbështe- u dha vendin e merituar shum ish ko Juaj! tur fuqimisht të gjitha aktivitetet e De- luftarak t Kuçov s n vitin 1955 Koli leg ve me histori t nderuar, por t l n gës së OBVL-së, Tiranë. do p rzgjidhej si nj nga teknik t e aero n hije. Ne shokët do të ruajmë kujtimet më të plan ve gjuajt s Mig 15. Koli me shok ishin t ftuar n çdo “Shoqata e Aviatorëve te Shqipërisë” mira deri sa të kemi frymë. Por jeta p r Kolin ruajti dhe “su fest e aktivitet. Lamtumirë, miku e bashkëpunëtorti priza”jo t k ndshme. ynë i paharruar ! Jo m larg se para nj viti, n kuadrin KRYETARI Qoftë i lehtë dheu’ i Atdheut për të cilin Ai ishte tip i drejt , tep r pun tor e e 65 vjetorit t Aviacionit ton , Shoqata Gjen.Brig ® Astrit Jaup luftove e punove ! rigoroz, por dhe k rkues n detyr , veti jon organizoi nj dit jubilare p r dy pi kjo q disave nuk i p lqeu e p r Koli oner t e 24 prillit, Pilotin Peço Polena e Sekretari Jorgji TERCA Çob n fi lloi kalvari i degdisjeve perse Teknikun Koli Çobo. N/Kol ® Baftjar Sevdari Kryetari OBVL-së, Dega Tiranë kutuese. “Xhaxhi Koli” njihet si nj nga pa Tirane 30 Maj 2017 Vëlla e motër u rreshtuan në frontin antifashit në qarkorin e Beratit ku zhvilluan aktivitete për të tërhequr në luftë masat e rinisë dhe grave Margarita dhe Kristaq Tutulani, shembull i sakrifi cës dhe vetmohimit
ar për çlirimin e atdheut, pasi aspironin në qarkorin e Beratit ku zhvilluan aktivi mjaft debatet mbi të drejtat civile dhe pe për një Shqipëri të lirë, pa pushtues dhe tete për të tërhequr në luftë masat e rinisë nale të tij në Itali me pedagogët e vjetër të demokratike. Për një Shqipëri të tillë, dhe grave. Pas kapjes së tyre të papritur Universitetit, etj.Nga Margarita kanë mbe ishin dhe ëndrrat, edukata me të cilat në lagjen Mangalem në Berat në 4 korrik, tur poezi, hartime, ditare, mbresa, përsh ata u rritën në familjen Tutulani, një prej që ka mbetur edhe sot pas 74 vitesh një typje të ndryshme dhe shumë qendisje ar familjeve intelektuale që ndihmuan në mister, iu nënshtruan torturave nga më tistike. Në ditarin e saj kur ishte nxënëse krijimin e shtetit shqiptar. Gjyshi i tyre, makabret në qelitë e SIM it fashist italian shkolle, mes rreshtave, shkruante një • Vëlla e motër kanë lënë pas veç avokat Dhimitër Tutulani, si delegat i Be në Berat, pa u dorëzuar. Ekzekutimi i tyre mesazh, që më pas do të kthehej në mo shembullit të vetmohimit, edhe një ratit, ishte një ndër fi rmëtarët e Aktit të u urdhërua dhe egzekutua në 6 Korrik ton e jetës :”Atdhe! Sa e ëmbël, e bukur, arkiv letrar dhe publicistik me vlera të Pavarësisë në Vlorë në 28 Nëntor 1912. 1943. Vëlla e motër kanë lënë pas veç tingëlluese është kjo fjalë. Por që të kesh rralla. Poezi, prozë, shënime publicis- Ndërsa i ati, Miltiadh Tutulani, edhe ky shembullit të vetmohimit, edhe një arkiv një atdhe, duhet që të jesh i lirë”. tike, përkthime, skica romanesh, janë jurist, në vitet 1922 1933 ishte deputet i letrar dhe publicistik me vlera të rralla. Tronditja e madhe që u përjetua në ajo që kanë mbetur nga Kristaq Tutu- parlamentit shqiptar, ndërsa si ministrër Poezi, prozë, shënime publicistike, përk Berat nga vrasja makabre e vëlla e motër lani, njohës i shkëlqyer i disa gjuhëve i Drejtësisë dhe Financave, kontribuoi thime, skica romanesh, janë ajo që kanë Tutulani, jeta dhe shembulli i tyre jetësor, të huaja për hartimin e ligjeve të shtetit më të ri në mbetur nga Kristaq Tutulani, njohës i u përjetua brenda pak ditësh në qytetin Europë në ato vite deri sa vdiq në 1933. shkëlqyer i disa gjuhëve të huaja. e njëmijëdritareve. Beratasi Vehxhi Bu 74 vjet më parë, në 6 Korrik 1943, Margarita e Kristaq Tutulani, të Ish liceist i Korçës, gjimnazist i Shko haraja, një nga linguistët e shquar shqip në Gosë të Kavajës, shumë pranë rrugës edukuar që në fëmijëri në një mjedis in drës dhe në fund, student i Drejtësisë në tarë, përkthyesi i madh i poezisë per nacionale, fashistët pushkatuan vëlla e telektual dhe patriot, nuk nguruan kur Universitetin e Firences, Kristaqi është i siane, shkroi një poezi vetëm 10 ditë pas motër nga Berati, Margarita dhe Kristaq braktisën studimet dhe j’u bashkuan pari që e quajti Migjenin “uragan i ndër vrasjes së tyre, me titull “Margaritës”, mes Tutulani, për fajin e vetëm, pjesëmar luftës. Që fëmijë ishin mësuar të beto prerë në mes”. Endërronte një Shqipëri të cilave citojmë “Zbardhi shpata,. u nxi rjen në luftën kundër pushtimit fashit heshin para gjyshit me fjalët “Për Atdhe demokratike, sipas modelit të iluminizim dita,/Ra një trup,. u ngrit një emër,/Ra dhe çlirimin e vendit. Kristaqi, 24 vjeç dhe fl amur”, ndaj dhe nuk mund të qën it francez. Shënimet që gjenden sot në dëshmore Margarita,/Doli burri nga një dhe Margarita, 19 vjeç, lanë studimet dronin asnjëanës në një luftë çlirimtare. arkivat e familjes Tutulani, sikurse dhe femër..”. jashtë vendit dhe u kthyen për të luftu Të dy u rreshtuan në frontin antifashit shumë detyra studentore, evidentojnë Nini Mano 10 VETERANI Korrik 2017; Nr. 7(348) SIMPOZIUMI 380-vjetori i vizitës apostolike të Fr. Bardhit në viset e Pukës, 5- 15 qershor 1637 “ Frang BARDHI dhe PUKA”
Xhemal Meçi mëdhaj sa një kokërr arrë e dhjetë ma të vegjël... me arat shumë të bukura...ka... Studiues- “Mjeshtër i Madh” (edhe) shumë male fort të nalta me landë gjithfarësh... dhe aty bahen boronicat, që i sjellin shumë të ardhuna kishës... (se PËRKUJTIMI I 400-VJETORIT TË bëheshin verë shumë e shijshme dhe e FR. BARDHIT shëndetshme)”. Duke e Parë në këtë vështrim dhe Prof. Injac ZAMPUTI, (te Relaci- 400 vjetorin e lindjes së Fr. Bardhit nsti one II/1965, te kapitulli “Terminologji”, tucione kulturore e patriotike në diasporë fq.483) nënvizon faktin se ”Disa nga kanë zhvilluar veprimtari kushtuar këtij këto ABACINA kishin fi tue edhe nji sh- 400 vjetori. Kështu, shqipëtarët e NJU kallë ma të naltë në hierarkinë kishtare JORKUT aktivitetet kulturore të vitit 2006 dhe titullari i tyre numërohet në rangun ia kushtuan KËTIJ përvjetori. e ipeshkëvit. Të tilla abacina (abacina të në Zagreb me 24 Nëntor 2006 MISIONI mitrueme) ka pasë edhe në Shqipni si ajo KATOLIK I SHQIPTARËVE të Kroacisë e Shën Palit të (Kabashit) Pukë etj. dhe si dhe Sllovenisë organizuan promovimin e qe më në fund abacia e Oroshit të Mird- librit të sapobotuar PREJ TYRE “Frang itës.” Pra, Abacia e Shënpalit të Kabashit Bardhi dhe relacionet e Tij,” të autorit të Pukë, veçohet jo rastësisht prej të ndjerit mirënjohur Tonin ÇOBANI. I. Zamputi, por veçohet si e tillë për nga Për t’u shënuar dhe lavdruar është rëndësia, që pati gjatë shekujve X-XV. U edhe Instituti ALBANOLOGJIK I PRISHT INËS i cili shkëlqeu me 23 Nëntor 2006 me sesionin shkencor në tre seksione për Frang Bardhin. Frang Bardhi, ipeshkvi i Sapës dhe i Sardës në 5 vite, 1639 1643 (jetoi vetëm 37 vjet, Për t’ardhur keq , kur Akademia e Shkencave me institucionet e saj të Ti 1606 1643). Në relacionet e Tij 1637 e 1638 dha këto vlerësime për viset e Pukës: ranës, si dhe Universitetet publike dhe private heshtën për këtë jubilar,bashkë 1 - “PUKA asht pjesë e popujve të Dukagjinit në 8- Grue publike të pandershme nuk ka në Shqipni, o me ministritë përkatëse. SHQIPNI. Quhet PUKË, sepse nëpër popujt e Pukës ka- EPIR.. (në Pukë).(Rel II, f. 87) dhe po të diktohet, farefi si me Duke u nisur nga veprimtaritë sa më lon një RRUGË E MADHE e përbashkët (tregtare dhe njëherë e vret. ( Rel II/1965, f. 85). sipër për 400 vjetorin e Fr. BARDHIT ushtarake), kështu, prej rrugës ka marrë emnin populli, 9 - (Popujt e Pukës) e kanë zakon që edhe po të jenë në të muarëm shkas prej KËTYRE shembujve sepse në gjuhën shqipe...don me thanë rrugë e rrahun e 20 gradë (brez)ata, si edhe në të gjithë Shqipni, mjaft që të dhe, njëherIt duke u frymëzuar nga këto përbashkët( “via publika” udhë popullore Durrës- Lezhë- jenë të në mbiemri dhe të një rrace (fi si) kurr nuk do të bas- shërbime madhore që u bëri Fr. Baedhi Pukë- Dardani- Danubi Jugor- Odesa). hkohen me martesë, as nuk mbajnë në pagëzim njena palë viseve të Pukës dhe mbarë ATDHEUT me 2- Këta gjind e këta popuj epirotë ( të Pukës) janë sa s’ tjetrën, sepse e ruajnë familjen dhe farefi sin.” këto shpalosje vlerash, edhe ne studiuesit thuhet mundqarë, të dhanun mbas armësh dhe luftarakë, 10- ves fl ligshtie, sidomos dhe kamate të padrejtë nuk ka pukas muarëm nismen që ta përkujtojmë me që durojnë lehtësisht të ftohtit, akullin, vapën, mung- në Pukë ( Relac. II, f. 87) me një simpozium shkencor, sado mod esën e jetesës dhe çdo mundim. (Rel. II/1965 f. 85). 11-Burrat e kanë për shnderim që të vdesin prej vdekjes est, 380 vjetorin e vizitës së Tij të parë 3- Gjindja e Berdhetit ( Kryeziut Mesjetar), shpesh- së natyrshme dhe ( e kanë) për nder të vriten, sidomos me dhe relacionit përshkrues me shumë herë kanë ngritur krye kundër turqve dhe u kanë dalë në ushtri të madhe. (Rel II. f 87) burime faktesh, paraqitur Vatikanit, qer pritë ... dhe i kanë bamë kortarë, u kanë marrë plaçkat, 12- Nuk janë dinakë këta popuj të Dukagjinit ( të Pukës), shor 1637. kuajt e armët... Berdhetasit janë për armë ma të zotët e por të guximshëm. Asnjë komb n’ Europë, që gjindet nën zot- Bardhi, u lind në Kallmet të Zadrimës të gjithë Pukës. Deri në Berdhet kam shkue tue vizitue nimin e turkut nuk mund të fl asë me zyrtarët turq me armë së Lezhës, qe një pinjoll prej një famil katundet e Pukës...dhe drejt nalt nga lindja. në brez e në dorë ashtu si fl asin me guxim e ndenjun Dukag- jeje aristokrate me emër Bardhi, që nxori 4- “Me qenë se vendet, ku banojnë këta ( popuj, të jinasit ( Puka) dhe popujt e Shqipnisë malore. klerikë të lartë. Iballës) i kanë shumë të forta e shumë t’ ashpra. Kështu, 13- Gjithashtu, asnjë komb n’ Europë, që asht nën zgjed- Studimet e larta i kreu me rezultate edhe ata( popuj) janë shumë të fortë ; e durojnë urinë, hen e turkut, nuk ka mbujtë me çue krye kunder ti dhe me shembullore në kolegjin fetar të LORETOS etjen, të ftohtit e të nxetit dhe të gjitha vuajtjet” ( relacione i qindrue 100 vjetë në kryengritje, në mbrojtje e në sulme të Itali dhe më 1635, në moshën 29 vjeçare II, f.155). mëdha kundër gjindes barbare (sulmeve osmane). (Relac. II u emërua peshkop i Sapës (i Zadrimës, 5- ”Popujt e Pukës...kanë shumë zakone fi snike dhe ,f. 87) Pukës dhe i Valbonës) i përkushtuar kështu, sipas zakoneve të të moçemve, ndër gostijet e 14-Këto pak katunde të vogla t’ Iballës kurr nuk ka mujtë shumë në drejtimin dhe përkujdesjen për veta, në rrugë e në punë këndojnë me za të naltë trimnitë t’ i shtrojë nën tiraninë (turke), megjithëse, pothuajse vjet per dioqezën e vet e për banorët e saj. e burrave të tyne të mëdhaj, dhe sidomos të pathyesh- vjet ka dërgue sanxhakët e vezirët e vet tash me 5, tash Frang Bardhi GJAT VIZITAVE TË mit zot Gjergj Kastriotit, të thanunit Skandërbeg dhe të me 6, tash me 10 -mijë ushtarë për të muejt me ja shtrue Tija u tregua një vrojtues i vëmendshëm përshndritshmit zot Lekë Dukagjinit princit dhe zotnisë furisë së vet dhe kurr nuk ka mujtë me u bamë atyne ndonjë i fakteve shoqërore, ekonomike,politike, së tyne.(RELACIONE,II, Tiranë, 1965, f.85). dam, veçse me ua rrenue ato kishët e tyne dhe me ua ndezë demografi ke, etnologjike dhe gjeografi ke 6 –“ Këta popujt e Dukagjinit ( Puka) ,krenët e vet të shtëpitë, që me qëllim ata i kanë bamë me pak vleftë, d.m.th. e historike, që përbëjnë burime me vlerë krishterë i quajnë në gjuhën e vet shqipe qefali, d.m. th. të mblueme me byk, pa mur, pa pullaz, pa asnjë stoli. Ata të të madhe për historikun e fshatrave të krye e prijës.( Rel.II,f.85) IBALLES i presin turqit, që shkojnë kundër tyne, ndër rrugët Pukës dhe të Pukës në tërësi, sidomos 7- Gratë e tyne ( në Pukë ) janë të shëndosha dhe e vendet fort të ngushta dhe i vrasin e i plagosin. Kështu tur- të shek. XVI-XVII, periudhë mjaft e errët shumë mundëçare, mihin ndër vëneshta dhe bajnë çfarë- qit...të thyem...vehen në ikje dhe kundërshtari (malësorët)... i për historinë e viseve tona. Ky personalitet do pune. zhvesh petkash, armësh, kuajsh e çdo gjaje”. apostolik gjatë viteve 1637-’38 ndërmori dy vizita të gjata e të vështira në viset e miko-gjeografi k të viseve që vizitoi,siç thotë F.Bardhi për qendrën e fshatit dhe ndalëm më shumë këtu, se ka tendenca Pukës, sidomos në Pukën rrethinë Spas,( thekson M PALNIKAJ. kishën e Shën Lekës, i kam vërejtur edhe kryesisht me hamendësime se e vetm- Malzi) dhe Iballe. Duke e parë në këtë Vështrim vlerën unë gjatë vizitës sime atje, gusht 1972. ja abaci e Shënpalit është abacia e Shën Lista e gjatë e emrave të fshatrave që e përshkrimeve që u bën fshatrave e vi- Po kështu, edhe për Komanin, të cilin Palit të Mirditës (Kuzhnen), por që bien vizitoi Frang Bardhi, është një tregues seve të Pukës, ne entuziazmohemi për e kam vizituar dhe vështruar në 7 eks- para këtyre burimesh. (Ajo kishë abaciale për interesimin e këtij prelati apostolik këtë vizitë të qershorit 1637, që na vjen si pedita. Më 6 qershor, BARDHI kishën e e SHËN PALIT gjendet vetëm “midis popu- për të qenë gjithëpërfshirës krahas fush- një dhuratë hyjnore, si një dritë e shen- Shën Markut e gjenë të rrënuar. Kurse jve të Pukës”,siç e thekson Fr. Bardhi). ës fetare, por edhe të gjitha të veçantave jtë, që ndrin në atë errësirë të kohës të tani, më 2017, kjo kishë është rindërtu- Po kaq rëndësi për historikun e Pukës që përbëjnë burim me interes ekonomik, shek.XVI-XVII, fshatrat e viset tona, në ar e re dhe e bukur. Vizita e Tij vijon me qytet e rreth kanë përshkrimet e relatorit politik, topografi k, etnologjik dhe histor- një pasqyrë mjaft të spikatur me burime Bytyçin, të cilin populli e shqipton Mtyç. të shquar për FAMILJET FISNIKE të Ka- ik, në mjaft raste deri në hollësi, që nuk me shumë interes. Shën Koll, kishë dhe lagje e përbashkët bashit të Pukës . “Një turk (mysliman), janë aq të nevojshme në aspektin fetar, Vizita,siç dihet, fi llon më 5 qershor për Koman, Bytyç e Qerret. Është në një që më parë ishte i krishterë, bir i një të por që i justifi kon si sfond dhe situatë 1637 në KARMË, fshat 12 shtëpish e vend shumë të mirë (fq. 75)dhe ka për- krishteri FISNIK më dha 3 mijë aspra... e kuadrit politiko-historik dhe ekono- 87 frymësh, 18 milje prej Sape. Ato që reth shumë arra, molla, qershi e dardha, Edhe një turk tjetër më premtoi një ká e ka kroje shumë të freskëta e shumë të një tjertër një ká tjetër.”.. shëndetshme, që plotëson kushtet për Edhe tradita, e ruajtur si kujtesë his- një qytezë të begatë, siç qe Delmace. torike, që ka ardhë deri në shek. XX thotë Në vazhdim, prej Dedajsh në Dush- se në Kabash kanë qenë dy vëllezër fi snik: njesh (Duzhnez), Qelëz dhe në Kabashët Boç Mziu dhe Pal Mziu, prej të cilëve kanë e SHËN PALIT. “Kjo kisha e Shën Palit mbetë toponimet Beçmet/Boça/Beçme e është abaciale dhe asht kryet dhe ama e Epër e Beçme e Poshtme. Mbiemri Ziu/ të gjitha kishave të tjera të Pukës. Duket Mziu është ruajtur tek gështenjat, “Ksht- se motit ka qenë shumë e pasun; ( gjë enjat e Prezezve” (Prend Ziu, si dhe tek që )e dëshmojnë këtë ma pleqtë e atij emri i fshatit Mziu (Ziu), se atje qenkan Shën Palit dhe copat e një kryqi argjenti vendosë Pal e Boç Mziu në fi llim të sun- së praruam, shumë i bukur dhe shumë dimit osman, gurët, ku uleshin ata janë i pajisur në të katër anët me katër, gurë ruajtur deri në vitet 1970 të kolektizim- që duken diamanta shumë të kulluet e të it koperativist të tipit komunist, kur i Korrik 2017; Nr. 7(348) VETERANI 11 SIMPOZIUMI
Çdo gjë po shkonte mirë , por u ndie mjaft mungesa e ujit, kur Puka njihet për ujin e saj rekord me furnzim 24 orë me rjed- Vlerësime të Shkencës Albanologjike hje të lirë nga lartësitë 1400m të malit të Krrabit ( Monti de Puka). Drejtoria ujës- jellës kanalizime me mospërfi llje justifi ko- hej se po kryente punime regjeneruese,të për FrANG BARDHIN: cilat, por sikur të ishte e përkushtuar, do të gjente kohën e duhur për këta punime. Të ftuarit donin ujë bjeshke, kafe e tua- Prof. dr. Jup KASTRATI “ Fr. Bardhi është emër i vetëm, që lidhet me fi l- acionet e tij”). (“KOHA JONË, 18 letet në funksion. Edhe HTP (Hotel Tur- - një ndër fi gurat më të shquara të limet e shkencës së gjuhësisë dhe të Nëntor 2016, f. 6). izmi ) shërbente me “ Uji Lajthiza”. Ne sho- Kulturës sonë Kombëtare të shek. leksikografi së, të polemikës historike -Dr. Mark Palnikaj: “Vepra e këtij qëruesit( XH. Meçi, Mark Mesuli, Gjovalin Lazer Gjergji e A. Doçaj), ndjeheshim të XVII”. (J.Kastrati, Historia e Alban- dhe të kronikës së drejtpërdrejt, të kleriku të nderuar dhe atdhetari të turpëruar e kryeulët, për paaftësinë e dre- ologjisë, Tiranë, 2000, fq. 79), folkloristikës dhe të etnografi së. madh është thellësisht më tepër at- jtuesve të NDUSKP, që krijoi një gjendje të - Prof dr. Mark Tirta, akademik : “ Fr. ( T. Çobani,” Katërqind-vjetori i Fr. dhetar, se sa fetare. Pa i mbushur tillë që të ftuarit, do ta kujtonin me shokët Bardhi është nismëtar i studimit të Bardhit .. gazeta ,” KOHA JONË”, 18 ende 30-vjet..Bardhi shkroi një e kolegët e tyre në Shkodër e Tiranë. Por problemeve etnike të shqiptarëve, nëntor 2016, f.16.) libër mbi jetën dhe veprën e Skën- këtë situatë të rënduar e zbuti disi SUK- SESI I SIMPOZIUMIT,dreka e këndësme mbledhës i traditave popullore.” ( -Dr. Tonin Çobani “...në tematikën derbeut.” ( M. Palnikaj, relacionet e në HTP e organizuar dhe e drejtuar me art M. Tirta, Etnologjia e Shqiptarëve. historizuese, me vetëdije, vende- panjohura të Fr. Bardhit... “ Nacio- prej Z. Bilbil Dervishit. Tiranë, 2003, f. 55). vende me mjeshtri të rrallë dhe nal”, 11qershor 2017, f.16). Kryetari i Bashkisë. Z. GJ. GJonaj u -Prof. dr. Bajram XHAFA : “Fr. BARD- me distancë ndaj refl eksionit të -Dr. Sulejman SULA, lidhur me pasqy- tregua mikpritës dhe entuziazët për të HI -PARARENDËS i RILINDJES shumëfi shtë për tematikën e tij e rimin e Pukës në Vatikan prej Fr. gjithë të fturit permanent( Z. M. Tirta, Z. Muhamet Bela, Z. M. Palnikaj, Znj.Diana SONË KOMBËTARE” (kum- norme arrin të bëjë një prezantim Bardhit, bën këtë krahasim me in- Kastrati e cila në vazhdën e t’Atit, prof. tesë,Pukë, 09,06,2017). sa rrënjësisht historik, shumë të teres : “Ashtu si Kristofor KOLOM- dr.Jup Kastratit, pjesëmarrës në të gjitha -Prof. Ali XHIKU e quan “i pari interes qartë, të pasuruar me të dhëna BI zbuloi Amerikën para Rilindjes sesionet shkencore të Pukës qe e pran- i njohur për mbledhjen e botimin e deri në prefeksionizëm, thellësisht Europiane, ashtu prelati Frang ishme me kumtesë. Bukur që tani po e FOLKLORIT SHQIPTAR. ”(Historia i bindshëm...i aftë për të paraqitur BARDHI shpalosi vlerat e Pukës fi llon e bija . Po kështu Z. Bajram Xhafa disa herë pjesëmarrës në veprimtari të til- e Letërsisë Shqiptare, Tiranë, 1983, tërë zhgoglitjen, mbulueshmërinë në aurelin Verio-Atlantik me shtrir- la në Pukë; Dom Simon Kulli i Dioqezës së f.39). dhe pakapshmërinë e problema- je paneuropiane e më gjerë, që po Sapës, Z. Gazmend Shpuza, Z. Tonin Ço- -Dr. Tonin Çobani: “ Fr. Bardhi qe njëri tikës me të cilën e tërheq lexues- i promovojmë në këtë Simpozium bani, Z. Sulejman Sula, ing. Kolë Dedaj, nga themeluesit e trashëgimisë të in.”( Don Ndue Ballabani, Zagreb, Shkencor, sot, në Pukë,më 9 qer- Z. Bilbil Dervishi, Vikari i Dioqezës Shko- kulturës sonë kombëtare. Bardhi 2006, f .5,- Fr. “Bardhi dhe rel- shor 2017.” dër, Z. Nikolin Toma, Z. Xhemal Shkjau (Orli) si dhe Z. Hasan Ahmetaj e Z. Ukë Sinani ( nga Malziu, ish-bajrak i Pukës së Shtatë Bajrakëve, vizituar më 1638 prej Fr. Bardhit), Z. Gjovalin Çuni, Z. Përparim Laçi e Z. Gjovalin Alia, të cilët Kryetari i priti në zyrë, duke iu uruar mirëseard- hjen. Po kështu me përshëndetjen e Tij në hapjen e simpoziumit dhe në drekën e mirëpritjes, premtoi se “Propzimin e Dr. Mark Palnikaj për një përmendore të Fr. Bardhit në qytetin e Pukës, në shenjë mirënjohjeje, do ta bënte realitet deri në simpoziumin e vitit tjetër, qershor 2018. Simpoziumi, u organizua në Bib- liotekëne qytetit, në mjediset e përgatitur më së miri prej Z. Gj. Metaj. U mbajtën 10 kumtesa e dy përshëndetje, e Krzetarit të Bashkisë Pukë dhe e dom Simon Kul- li , administratori i Dioqezës së Sapës e Sardës. Kumtuesit: Akademiku M. Tirta tra- jtoi kumtesën” Dukuritë etnokulturore shqiptare,në shkrimet e FR. Bardhit; prof. Bajram Xhafa e pasqyroi Fr. Bardhin si pararendësi Rilindjes sonë Kombëtare; studiuesi Xh. Meçi, Puka në realicionet hohënnë greminë. Micoji. Së pari ,duke mos njohur pozi- daj morëm nismën për organizimin e një FR. Bardhit të viteve 1637 e ’38. Dr. Tonin Prej familjes fi snike Ziu, rrjedh Dizdari cionin gjeografi k dhe politik,këtë ide e simpoziumi shkencor( Xh. Meçi, msc b. Çobani kumtoi për Relacionet e Fr. Bard- i Pukës, Ziu me lagjet Zezë e me Ku- ka shfaqur prof. dr. Kahreman ULQINI Dervishi,R. Ringaj, ing. Kolë Deda, i cili hit (objekt i botimit” Fr. Bardhi dhe Rela- jazez,pronë e tij. Prej Kabashi dolën së dhe mbas tij studiuesi i mirënjohur Kolë ndihmoi mjaft që nga Tirana, Gj. Meta cionet e Tij”;Prof. Muhamet Bela pasqyroi fundmi edhe Kryezezët (Kreu i Zezëve) që LUKA. Por kjo pasaktësi mbrohet sot pa dhe A. Doçaj).Kolonel Bilbil Dervishit, në “ Dëshmitë e Fr. Bardhit, pikëmbështetje u vendos në Berdhet, emër fshati që iden- argumentat e duhur edhe prej Muhar- Qendrën e kërkimit Shkencor, Akademia e rëndësishme për kërkimet shkencore tifi kohet me Bardhetin. Nga kjo vendosje, rem Nezirit. i pasionuar prej Micojit të tij s e Sigurisë,Sauk, Tiranë. iu kërkua që për qendrat e hershme të lashtësisë së vi- emri i Bardhetit u zëvendësua me Kryeziu të dashur.( M. NEZIRI, “Kalaja e Micojit të merrte përsipër rolin e koordinatorit seve të Pukës dhe të trevave të tjera fqin- (Arifaj e Dervishaj), kurse Brahajt e Mu- ose Qytetja e Re e Dukagjinit”, SHQIP- të Simpoziumit. Falë gatishmërisë së Tij jë”; ratajt janë të ardhur prej Iballje më vonë). TARJA. com,dt.24.06.2017, f. 21-22.) përgatitjet morën sigurinë e realizim- Dr. Diana Kastrati, “ Prof. Jup Kastrati Gjithashtu, prej Kabashit, që po Kjo ka ardhë nga që nuk janë pasë para- it. Kryetari i Bashkisë Z. Gjon Gjonaj vlerësime për Fr. Bardhin dhe ndihmesën varfërohej nga largimi i udhës përmes sysh terreni, siç mendoja edhe unë para tregoi gatishmërinë e Tij për të siguruar e Tij pë Gjuhën Shqipe;” Prof. Gazmend Gjytetes Dukagjine, u larguan edhe Zot- 40 vitesh, kryesisht largësitë që shënon përkrahjen e Bashkisë Pukë, duke mirat- Shpuza, “Fr. Bardhi dhe Skënderbeu”; nitë e fundit, “Agët e Pukës”, që i dhanë Frang BARDHI në milje. “Nga Qytezja e uar këshillin organizator,të cilin do ta dre- Dr. M. Palnikaj, “ Rëndësia e relacioneve emrin qytezës e fshatit Pukë që në shek. Re e Dukagjinit, pas mesdite rrugëtuam jtonte vetë Ai, që Simpoziumi të zhvillohej të Fr. Bardhit për Historinë e Shqipërisë;” XVI-XVIII njiheshin me emrin Gjytezë e për Dush,9 mil ”. Kurse po të nisej për me sukses “DITËN E KULTURËS PUK- Studiuesi Gjovalin Çuni, “Biblioteka “ Re në Dukagjin, e themeluar,-thotë Frang Dush drejt prej Micoji do t’i duheshin së JANE” dhe të DITËS së hapjes të TUR- Marin Barleti” Shkodër për Fr. Bardhin.” Bardhi, 90 vjet më parë, pra, më 1547 dhe paku mbi 18-20 mil. (K. LUKA, Topografi a IZMIT MALOR PUKAS. Studiuesi Gjovalin Alia, Vlerat turistike të e mirëndërtuar 29 vjet më parë, më 1608. e shek. XVI-XVII e Viseve të Pukës..., Et- Ndërsa Msc. B. Dervishi u muar me viseve të Pukës në Relacionet e Fr. Bard- Edhe Kolë Luka, njohës i mirë i to- nografi a Shqiptare 11/1980, f. 270). Por Bordin Shkencor të Simpoziumit : “Frang hit.” Moderatori, Msc. B. Dervishi drejtoi ponimeve të Pukës së shek. XVI-XVII ka dhe fakte të tjera, që nuk kanë qenë të Bardhi dhe Puka” i përbërë prej: Prof. me aftësi e zotësi, por u tregua tolerant (Topografi a e viseve të Pukës -Etnografi a njohura, si Dizdari (Agai i kështjellës) pro- Dr. Mark Tirta, akademik, Akademia e më se duhej ndaj kumtuesve, që ngulmo- Shqiptare 11/1980, fq.242-303), thotë se nat e toponimet në lidhje me te, pozicioni Shkencave, Tiranë, nin në mospërmbledhjen e mendimeve në Qytezën e Re të Dukagjinit në Fjalorin e “mes popujve të Dukagjinit” etj. (Shih “ Prof. Dr. Bajram Xhafa, Universiteti kumtesat e tyre disi të stërzgjatura. Për- Tij shqip-latinisht Frang Bardhi e shënon Xh. Meçi, “XHAMIA afro300-vjeçare me “Luigj Gural]kuqi” Shkodër; fundimisht, edhe pse me një program të edhe Dukagjina, por si toponim ka mbe- vlera historike e Kodërqytezës,( Koder- Prof. Dr.Zymer Neziri, Instituti Alban- ngjeshur, Simpoziumi ia arriti më së miri tur Gjytet (Qytezë, si: Mbasgjytetja (e parë hani” Pukë “VETERANI”, 1-15 prill 2012, ologjik, Prishtinë; qëllimit, gjë që u pasqyrua edhe në medi- nga Laçajt), Përroi i Gjytetz, si dhe Fusha f.6-7). Prof. Dr.Muhamet Bela, Kuvendi i Re- at lokale e kombëtare, si dhe në mesazhet e Gjytetz, qytetit (Fusha e Pukës). Ndërsa Njëkohësisht, falë Frang Bardhit, publikës së Shqipërisë; e urimit, që vazhdojnë të vinë sidomos Puka qytet e fshat emrin e mori nga agët e ne marrim burime të mjaftueshme për Zotn. Gjon Gjonaj,kryetari i Bashkisë edhe për premtimin se kumtesat do të bo- Pukës që erdhën prej Kabashit të varfëru- lidhjet farefi snore Koman-Bytyç- Qer- Pukë; tohen me interesimin dhe kujdesin e Msc ar, i cili para se të quhej Shën Pal, quhej ret; njëkohësisht, kohën e konvertimit Studiues Xhemal Meçi, Muzeu Histor- B. Dervishit dhe Dr. M. Palnikaj. Pukë, siç e quan edhe Shtjefën Gaspa- të katolikëve në myslimanë në popujt e ik Pukë; Përparim Laçi falënderoi të ftuarit, ri më 1671. “Puka, qytet fi snik”.( Çësht- Pukës, si dhe Qytezën e Re në Dukag- Msc. Bilbil Dervishi, QK SH, Akademia duke iu kujtuar se komuniteti i laçajve ja nëse Kabashi quhej Pukë apo Kabash jin- Dukagjina. Siç shihet këto burime e Sigurisë, Tiranë. Pukë do të përkujtoi së shpejti 470-vjetorin është tjetër gjë, por që e kam trajtuar gjithëpërfshirëse me rëndësi historike, Që në orët e para të 9 qershorit Puka e Gjytetjes së Re në Dukagjin, Laçaj, hollësisht te “Kabashi,Puka..,-2. Tiranë, etnologjike, gjeografi ke, ekonomike, poli- ishte në gjallëri; Qendra e zërit e pallatit Pukë, ku Hotel P. Laçi me komunitet do 2008, fq. 37-44). tike, demografi ke etj. në Shek. XV-XVII i të Kulturës jepte muzikë nga repertori të jet mikpritës. Të gjithë uruan për këtë Lidhur me Qytezën Dukagjina është marrim të gatshme prej këtij personaliteti i “Ansamblit Puka”. Të ftuarit po vinin nismë tjetër kuptimplote të pukasve për shfaqur mendimi i gabuar, se ka qenë të shquar të kulturës kombëtare. Pran- jith shend nga Kuksi, Shkodra e Tirana. Fr. Bardhin etj. 12 VETERANI Korrik 2017; Nr. 7(348) KULTURË AGIM FAJA, PIKTORI – POET I BUKURISË
humbur krejt saktësinë e tyre. Por tit ëndërrimtar e bredharak. Të gjitha për të parë një pikturë me sy të fre impresioneve që ai ka përftuar prej skët e për t`i hyrë një udhëtimi zbu tyre, u ka dhënë jetë dhe i ka bërë të limesh në të, është një punë shumë e pavdekshme në tabllotë e tij të shum vështirë, që sjell më shumë kënaqësi. ta, ku spikasin tematika të thjeshta Nuk ka gjë më madhështore se ajo e kuptimplote. Ato janë të mbushura çka njeriu mund të sjellë në shtëpi me dritë, me ngjyra prej Tintoretoje, nga një udhëtim i tillë.” Ndofta kjo të larmishshme e deri gazmore e fsha qe dhe arsyeja që nuk desha të fl isja tareske. Por ai që nuk e njeh nga afër, sot, ca më shumë se nuk ma kërkoi kurrsesi nuk mund të bjerë në atë ga kush, për t`u lënë juve t`i sodisni, bimin e përfytyrimit për Pieter Brue shijoni e vlerësoni vetë këto piktura. gel Plakun, të cilin në shek. e XVI të, Por si mund të heshtja për një mik të ndokush e konsideronte padrejtësisht ngushtë, një artist tek i cili talenti su fshatar fl amand. Agim Faja ka qenë perior dhe vullneti i hekurt në punë, dhe mbetet një poet modern i pikturës. qëndrojnë përkrah vlerave të larta Ai ndofta është nga ata të rrallë që me intelektuale dhe njerëzore? Kohët e guximin e tyre kanë ecur para kohës fundit, Agimi ka përjetuar fatkeqësi të që jetuan. Mjaft të kujtoj se është një rënda fi zike dhe shpirtërore, por asgjë nga lëvruesit dhe apologjetët e rëndë nuk ka mundur ta largojë nga pasioni sishëm të artit tonë të pikturës nudo. të shtrenjtë, artistit të merituar Agim krijues me penel e penë. Asgjë nuk I shihni tabllotë e tij dhe do të bindeni SHPENDI TOPOLLAJ Faja, evokova opinionin e rrafi nuar të ja fashiti sadopak dëshirën për art e se në secilën prej tyre, ai ka të drejtën një historiani të shquar të artit (Ser dashurinë për njerëzit, vendlindjen e morale, të shkruaj me gërma kapitale, Të nderuar pjesëmarrës!Vite më Ernst Gombrich), se “Të thuash gjëra atdhenë e tij. Agimit, nga këto trille emrin e tij të plotë, siç bëri Albrecht parë, kur në qytetin e Shijakut pata me mend për artin nuk është shumë të fatit, nuk ju plasarit aspak edhe Durer i nga Nurembergu tek “Ada privilegjin që të mbaja fjalën e çeljes e vështirë, sepse fjalët që përdorin ajo ndjenja e hollë e humorit, besi mi dhe Eva”, kur mendoi se e kishte në njerën nga ekspozitat e shumta kritikët janë përdorur aq shumë me mi në bukurinë e mrekullinë e jetës, arritur baraspeshën më të saktë dhe (ajo qe retrospektive), të mikut tonë kontekste të ndryshëm, saqë e kanë etja për fjalën e lirë dhe zjarri i shpir harmoninë më të goditur. Pesha e votës për Flamurin Kombëtar (Vijon nga faqja 1) ne. Krejt ndryshe nga kundërshtarët në këtë garë që nuk ua përmendën asn Është shumë domethënëse shprehja jëherë kontributin në luftën për lirinë popullore: “Kush është atdhetar, është dhe çlirimin e atdheut nga pushtuesit, edhe qytetar”. Pikërisht, edhe ky lajtmo kryeministri Rama, në këtë mënyrë, arri tiv që mbizotëroi fushatën elektorale të ti t’a “përvetësojë” edhe kësaj radhe këtë lidershipit socialist ndikoi në fi toren e kontigjent të rreshtuar, si edhe në zgjed PS së. hjet e mëparshme përkrah socialistëve. Premisat e këtij ndikimi u dukën Kryetari i Partisë Socialiste, Edi Rama që në drekën që Rama shtroi më 5 Maj pothuajse gjatë gjithë turit të tij elektoral për veteranët e invalidët e LANÇ dhe ka përsëritur se nëse shqiptarët votojnë për Familjet e Dëshmorëve të Atdheut, në 25 qershor nën fl amurin kombëtar të cilët i konfi rmuan mbështetjen në dhe jo nën fl amujt e partive, Shqipëria kutimi i Himnit Kombëtar. fl amurin kombëtar, duke i lënë pas ng këtë garë elektorale. Dhe një llogaritje do të jetë shumë më mirë se sot. Kjo ide Edhe për kantautorin dhe jyrat e partisë. Dhe ia doli ta rendisë PS e thjeshtë aritmetike të çon në konk ishte mbizotëruese edhe ditën e hapjes prezantuesin e njohur Ardit Gjebrea, në fi tuese të mazhorancës, pa patur nev luzionin se votat e tyre kanë mjaftu të sheshit Skënderbej, ku një nga mo ky ka qenë një nga momentet më emo ojë për koalicion me ndonjë parti tjetër. ar për të paktën dy deputetë plus për mentet më emocionuese të ceremonisë cionues. “Momenti më i bukur – ngrit Brenda kësaj fi toreje, padyshim ka ven mazhorancën. Është vota e atyre që e ishte ai i ngritjes së fl amurit kombëtar. ja e fl amurit në Sheshin Skënderbej”, din e vetë qëndrimi kombëtar i kreut të kanë më përzemër se askush tjetër Fl Nën tingujt e orkestrës së Teatrit Kom shkruan Arditi në postimin e tij në In mazhorancës edhe në takimet me ho amurin tonë Kombëtar. Duke shprehur bëtar të Operas, Baletit dhe Ansamblit stagram. Tashmë fl amuri kuq e zi do mologun serb, ashtu si edhe mbrojtja nderimin për ata që bënë Luftën, kryem Popullor, trupa e nderit e Gardës së Re të ketë mundësi që të valëvitet krenar prej tij me forcë e çeshtjes Çame në të inistri Rama tha se qeveria e tij ka dety publikës shoqëroi fl amurin kombëtar përkrah shtatores së Heroit tonë Kom gjitha kancelaritë perëndimore. rimin dhe nderin të përfaqësojë edhe ata nga godina e Bashkisë për tek vendi i bëtar në sheshin e konceptuar si simbol Një vizion i tillë i kryeministrit Rama që nuk jetojnë më, që nga ata që dhanë posaçëm përkrah monumentit të Heroit i unitetit të të gjithë shqiptarëve kudo për çeshtjen tonë kombëtare, padyshim jetën për Shqipërinë që ne duam, edhe Kombëtar Gjergj Kastrioti Skënderbeu. ku ata ndodhen. që duhet përshëndetur nga çdo shqiptar për veteranët që ndahen ditë pas dite nga Pas ngritjes së fl amurit, u bë dhe ekze Kryeministri Rama bëri fushatë me i ndershëm dhe patriot.