Coriolanus Ve Vox Matronarum Serap Gür KALAYCIOĞULLARI* Cemil KOYUNCU**

Coriolanus ve Vox Matronarum Serap Gür KALAYCIOĞULLARI* Cemil KOYUNCU**

Özet Romalı komutan Marcus Coriolanus’un, taraf değiştirerek Roma’ya saldırmak üzere Volsk ordusunun başına geçmesinin ardından, annesi Veturia’nın öncülüğünde toplanan Romalı kadınların bu saldırıya müdahale etmesi, Klasik Dönem Roma tarihçilerinin anlatılarında geniş yer bulmuştur. Kadınlara ait uzun diyaloglar da içeren bu anlatılar, Romalı kadınların, vatan söz konusu oldu- ğundaki etkinlik ve etkililiklerini yansıtmaktadır. Bu çalışmada, oğlunu, kendi öz vatanına karşı savaşmaktan vazgeçirmek için Romalı kadınlarla düşman ordugahına giden Veturia’nın konuşması önce tarihsel çerçevesi, daha sonra da yapısal özellikleri bakımından incelenecektir. Anahtar Kelimeler: Coriolanus, Veturia, Valeria, Volumnia, Volsklar

Coriolanus and Vox Matronarum Abstract After the attack of Marcus Coriolanus, who was a Roman general, but resided with the Volscian army against Rome, the intercession of Roman women led by Coriolanus’ own mother Veturia, is described at length in the studies of Classical-era Roman historians. This studies, which include also lengthy female speeches, mirror the efficiency and the effectiveness of Roman women as regards to their homeland. In this article, the speech of Veturiawho journeys to the enemy camp with the Roman women in order to convince his son to abondon his attack on Rome, will be studied first in its historical frame, then its structural feature. Keywords: Coriolanus, Veturia, Valeria, Volumnia, Volsci

* Arş. Gör., Dr., Yüzüncü Yıl Üniversitesi, Edebiyat Fakültesi ** Dr., Ahievran Üniversitesi, Arkeoloji Bölümü.

143 8144

ve Madalya (1319-1320), 10 Hanedân-ı“Bizim Osmâni gücümüz Nişân ve silaha İmtiyâz ve beden Madalyası gücüne (1311- değil 1334), 17 Teba-yı Şâhâne Mecîdî Esâmî-zira (1321-1332), doğamız gereği 30 bizAltın bunları İmtiyâz kullanamayız- Madalyası iyi niyete (εὐνοιᾶ) ve söze (λόγος) dayanır.” (1309-1320), 40 Madalya Esâmî (1899-1902) Defterleri.(Dion. Hal. Ant. Rom. VIII. 39. 3) İngiliz Ulusal Arşivi: FO 195/1720; FO 195/1883; FO 195/1477; FO 195/1368; FO 195/ 1932; FO 195/1976; FO 195/1305, FO 195/1369; FO 195/ 1448; FO 195/1306; FORoma 195/ tehlikeyle 1545. karşı karşıya kaldığında, güçsüz ve perişan halde oldukları- nı düşünen kadınları, vatanı kurtarmak için ellerinde güç olduğuna inandırmaya Amerikan Misyoner Arşivi: 640, 641, 642, 643,644, 645, 646, 647, 648, 651, 652, 653, 654, çalışan Valeria’nın ağzından dökülen bu sözler, kadının söz söyleme konusundaki 655, 660, 661, 66 2, 663. Reeller. etkiliğini yansıtmaktadır. Romalılar, vatanın esenliği söz konusu olduğunda ka- Sâlnameler:dınların sesinin Salname-i (vox Vilâyet-imatronarum Haleb:) ikna 1320. edici gücüne inanmışlar, çaresiz kaldık- Şer’îyyeları zamanlarda Sicili: 23 Recepbarış ve1293- uzlaşma 25 Şaban için 1296 kadınların tarihli Urfa müdahalesine Şer’îyye Sicili başvurmuşlardır.1 Şanlıurfa,Bu bakımdan, Yukarı Roma Telfidan Cumhuriyetinin Köyü saha araştırması. ilk yıllarına tarihlenen, Veturia’nın, Roma komutanı iken taraf değiştirerek Volsklar’ın başına geçen oğlu Gaius Marcius Adıvar, H. E. (2005). Mehmet Kalpaklı G. T. (Haz..), Mor Salkımlı Ev. İstanbul: Özgür Coriolanus’u,2 savaşı bırakmaya ikna etmek için, Romalı kadınlarla birlikte düşman Yayınları. ordugâhına giderek yaptığı konuşma ve bu konuşmanın etrafında gelişen olaylar, Bayraktar,Roma tarihi H. sayfalarında(2007). Tanzimattan oldukça Cumhuriyet’e dikkat çekici Urfa bir Elazığ: yere sahiptir. Fırat Üniversitesi Veturia’nın Ortadoğu konuş- ması,Araştırmaları Titus Livius’un, Merkezi. Cassius Dio’nun, Plutarkhos’un ve özellikle de Dionysios Bingöl,Halikarnesseus’un S. (2005). Osmanlı yapıtlarında Mahkemelerinde ayrıntılı bir şekilde Reform yer ve almaktadır. Cerîde-yi Mehâkim’deki Roma tarihinde Üst bir kadınaMahkeme atfedilen Kararları. retorik Tarih öğelerle Incelemeleri dolu Dergisi, böylesi XX bir (19),konuşmanının 19-38. başka bir örneği daha bulunmamaktadır. Bunun nedenini iki şekilde açıklamak mümkün. Birincisi, Çadırcı, M. (1997). Tanzimat Döneminde Anadolu Kentleri’nin Sosyal ve Ekonomik Yapısı. Eskiçağ tarih yazarlarının, tarihi anlatırken, kendi düşüncelerini de ortaya koymak Ankara: TTK. ve yapıtlarını kuru bir anlatımdan uzak tutmak amacı gütmüş olmalarıdır. İkincisi Deringil,ise, konunun S. (2002). ele alındığı İktidarın dönemin Sembolleri koşullarıve İdeoloji II.bakımından, Abdülhamit Dönemiyazarların, ( 1876-1909) bir takım (Çev. ah- laki değerleriG. Ç. Güven). öne İstanbul:çıkarmak YKY. istemiş olmalarıdır. Şöyle ki özellikle İÖ I. yüzyılda Fatmayazan AliyeLivius Hanım. ve Dionysios, (1995). Ahmed Roma’nın Cevdet geçirdiği Paşa ve z amanıen zor. İstanbul: döneme Bedir. şahit olmuşlardır: Foucault,Romalı komutanlar M. (2006). Deliliğin arasındaki Tarihi çıkar ( Çev. mücadelelerinin M. A. Kılıçbay). yol Ankara: açtığı, İmge. “Romalı”ya en bü- yük zararı “Romalı”nın verdiği (!) iç savaşların etkilerinin sürdüğü ortamda3 yaşa- Ginzburg, C. (2011). Peynir ve kurtlar (Çev. A. Gür). İstanbul: Metis. mışlardır. Zenginliğin ve refahın günden güne arttığı, buna karşın Roma’yı Roma Kenanoğlu,yapan değerlerin M. M. (2007).kaybolduğu, Nizâmiye büyük mahkemeleri. Roma ailelerinin Islâm Ansiklopedisi, parçalanıp XXXIII dağıldığı, 185-188. bu or - Kodaman, B. (1987). II. Abdülhamid Devri Doğu Anadolu Politikası. Ankara: Türk Kültürünü Roma’nın kuruluş yıllarında, Sabinlerle Romalılar arasındaki savaşın son bulması için araya 1 Araştırma Enstitüsü. giren ve barış sağlayan Sabin kadınları; Kral Tarquinius Superbus’un oğlunun saldırısının Kürkçüoğlu,ardından ailesinin C. (2008). ve Şanlıurfakentin önde 1850-1950 gelen üyelerini. Şanlıurfa: toplayarak ŞURKAV. intikam için onları kışkırtan ve bu sayede kralların zalim yönetimine son verilmesini sağlayan Lucretia; Volsklar’a karşı Nicault,verilen C. mücadelede,(2001). Kudüs düşman 1850-1948 ordugâhında (Çev. E. oğluS. Vali). ile İstanbul: karşı karşıya İletişim. gelen ve konuşmasıyla Ortaylı,onu Roma’ya İ. (1983). karşı Osmanlı savaşmaktan imparatorluğu’nun vazgeçiren En Veturia; Uzun KartacaYüzyılı. İstanbul:Savaşları Hil.sırasında, Roma’ya kurtarıcı rolü ile getirilen Magna Mater heykelinin, Tanrıça’ya ettiği dua sayesinde Roma’ya Seyitdanlıoğlu,taşınmasını ve M. böylece (1996). savaşın Tanzimat Roma’nın Devri’nde zaferi Meclis-i ile sonuçlanmasını vâlâ. Ankara: sağlayan TTK. Claudia Quinta, Tanpınar,Roma’ya, H. sesleri(2001). ile, XIX. barış Asırda getiren Türk kadınlar Edebiyatı arasındadırlar. Tarihi. İstanbul: Çağlayan Kitabevi. 2 Marcius’a, “Coriolanus” adının, Corioli kentinde Volsklar’a karşı cesurca savaşarak elde Urfa.ettiği (1984). başarılarından Yurt Ansiklopedisi, ötürü İÖ 493X, 7367-7389. yılı consul’ü Postumus Cominius Auruncus’un önerisi ile Zürcher,verildiği E. aktarılır(1999). (Dion.Modernleşen Hal. Ant. Türkiye’nin Rom. VI. 94;Tarihi Plut. (Çev. Cor. 11.Y. S.1-2). Gönen). İstanbul: İletişim 3 Seneca (Ben. V. 16. 1-6), Marcus Coriolanus’u, Catilina, Marius, Sulla, Pompeius ve Marcus AntoniusYayınları. ile, kişisel duyguları ve hırsları uğruna Roma’ya zarar veren iyilikbilmez kimseler (ingrati) arasında sayarak bu bağlantıyı açık bir biçimde ortaya koymuştur. Bu konuda daha fazla bilgi ve örnek için bk. Cornell, 2003: 77-78.

Dört Öge-Yıl 4-Sayı5-Sayı 8-Ekim10-Ekim 2015 2016 Coriolanus ve Vox Matronarum 145 tamda, Roma tarihçileri, bir takım değerleri kişiler ve olaylar üzerinden tartışmaya açarken, İmparator Caesar Augustus’un, Roma’nın geleneksel değerlerini yeniden canlandırma girişimine de hizmet etmişlerdir. Bu açıdan bakıldığında, Veturia ile oğlu arasında geçen diyalogta ve bu diyalog çerçevesinde gelişen olaylarda, tamamen Roma’ya özgü bir kavram olan, günümüzde tek bir sözcükle karşılık verme- nin mümkün olmadığı pietas ilkesi öne çıkarılmıştır.4 İki Romalının, üstelik anne ile oğulun karşı karşıya geldiği bu trajik olay, Roma tarihçileri tarafından bir nevi exemplum pietatis olarak ele alınmış, gerçekliği kuşkulu olmakla birlikte,5 Roma’da- ki toplumsal bütünlüğün pekiştiği hayati bir hadise olarak anlatılmıştır. Roma Cumhuriyeti, Latium bölgesindeki İtalik halklara karşı savunma savaş- ları yaptığı dönemde, bölgenin iki büyük halkıyla mücadele etmek zorunda kalmıştır. Bunlardan biri Volsklar (Volsci) diğeri de Aequuslar’dır (Aequi). Roma geleneğinde bu iki ayrı savaş, iki ayrı karakterle özdeşleştirilmiştir. Aequuslar ile yapılan savaşta, toprağıyla uğraşırken, senatonun, Roma ordularının başına geçmesi istemiyle, saba- nını bırakan ve verilen bu görevi çok kısa sürede başarıyla yerine getirdikten sonra yeniden işine dönen diktatör Cincinnatus’un karakteri öne çıkarılır: Romalıların en yüce erdem olarak gördükleri, “ihtiyaç duyulduğu anda bütün işlerini bırakıp vatana hizmet etme bilinci (pietas)” Cincinnatus’ta kişilik bulmuştur. Volsklar’a karşı yapılan savaşta ise, Roma Devleti için belki biraz olumsuz bir örnek olsa da, taraf değiştiren Romalı Marcus Coriolanus’u, belagat yeteneği ile savaştan vazgeçiren Veturia’nın karakteri öne çıkarılır: Bu kez vatanseverlik, görev bilinci ve bağlılık (pietas) Veturia’da ve onunla birlikte yola çıkan matrona’larda kişilik bulmuştur: Roma, İÖ 488’de, Spurius Nautius Rutilus ile Sextus Furius’un consul’lükleri döneminde, Volsklar ile karşı karışıya gelmiştir (Liv. II. 39. 9). Roma’yı yıkılma tehlikesi ile karşı karşıya getiren bu mücadelede onu tehdit eden kişi, Volsklar’a öncülük eden Romalı komutan Gaius Marcius Coriolanus olmuştur. Nitekim geç- mişte Roma ordusunun başında, özellikle de Volsklar’a karşı büyük başarılara imza atan Coriolanus, plebs’lere karşı patricius’ların yanında yer aldığı için ve halkın kıt- lık yüzünden zor günler geçirdiği bu dönemde, dışarıdan gelen tahıl yardımının halka bedava dağıtılmaması ve tribunus olma yetkisinin halkın elinden alınması konusunda senatoda kışkırtıcı konuşmalar yaptığı için6 Roma’dan sürgün edil- miş, ardından öfke ve intikam duyguları ile Volsklar’ın tarafına geçmiş, Antium’da Volsklar’ın önderi Attius Tullus Aufidius ile görüşerek gücünü Roma’ya karşı onunla birleştirmiştir (Liv. II. 35; Dion. Hal. Ant. Rom. VIII. 1-3; Plut. Cor. 22- 23; Cassius Dio, V. 18). Bu ittifak ile güçlenen ve Roma’nın etrafındaki kasabaları kuşatma altına almayı başaran Volsklar, kentin sınır kapısına kadar dayanmışlardır;

4 Romalılar, pietas sözcüğü ile, kişinin tanrılara, vatanına ve ailesine olan bağlılığını ve görev duygusunu kastetmişler, her yurttaşın şahsi çıkarlarından önce vatanının çıkarlarına hizmet etmesini, ailenin (familia) ve aile içindeki bağlılıkların bu ilke üzerine kurulmasını beklemişlerdir. 5 Metnin tarihselliği üzerine bk. Salmon, 1930: 96-101; Cornell, 2003: 84-91. 6 Marcius’un, halkın öfkesini üzerine çekmesine neden olan konuşması için bk. Dion. Hal. Ant. Rom. VII. 22-24; Plut. Cor. 16.

Dört Öge-Yıl 5-Sayı 10-Ekim 2016 8146 bununve sonucundaMadalya (1319-1320), Roma’da 10kadın Hanedân-ı erkek herkes,Osmâni korku Nişân ve İmtiyâzendişe Madalyasıiçinde sokaklara (1311- dökülmüşlerdir1334), 17 Teba-yı (Val. Max. Şâhâne V. 4.Mecîdî 1; Plut. Esâmî Cor. (1321-1332),30. 2). Tehlikenin 30 Altın farkına İmtiyâz varan Madalyası senato, halkın(1309-1320), da kışkırtmasıyla, 40 Madalya Coriolanus’a Esâmî (1899-1902) barış elçileri Defterleri. yollamıştır, ona savaşı durdu- İngilizrursa sürgün Ulusal kararının Arşivi: FO geri 195/1720; çekileceğini FO 195/1883; ve kentteki FO eski 195/1477; statüsünün FO 195/1368; geri verileceğini FO 195/ bildirmiştir;1932; FO fakat 195/1976; Coriolanus, FO 195/1305, ancak Volsklar’a, FO 195/1369; daha önce FO kaybettikleri195/ 1448; FO toprakların 195/1306; geri verilmesiFO 195/ 1545.ve Romalılar ile eşit yurttaşlık hakkı tanınması koşulları ile uzlaşma Amerikanyoluna gidebileceği Misyoner Arşivi cevabını: 640, vermiştir. 641, 642, 643,644,Aynı elçiler 645, 646,ikinci 647, kez 648, Coriolanus 651, 652, 653, ile 654,ko- nuşmak655, istediklerinde 660, 661, 66 2, ise 663. ordugâha Reeller. kabul edilmemişlerdir. Ardından Coriolanus’u ikna etmek amacı ile rahipler, biliciler ve diğer tüm din görevlileri resmi kıyafetleri Sâlnameler: Salname-i Vilâyet-i Haleb: 1320. ile ordugâha gitmişler, ancak onlar da Coriolanus’u kararından vazgeçirememişler- Şer’îyyedir (Liv. Sicili: II. 39; 23 Val. Recep Max. 1293- V. 254. 1;Şaban Plut. 1296 Cor tarihli. 30-32). Urfa Dolayısıyla Şer’îyye Sicili ne ordunun karşı Şanlıurfa,koyabildiği, Yukarı ne siyasilerin Telfidan Köyü etkileyebildiği, saha araştırması. ne de rahip kurulllarının yumuşatabildiği Adıvar,Coriolanus’u, H. E. (2005). vatanın Mehmet esenliği Kalpaklı için savaşı G. T.bırakmaya (Haz..), Mor ikna Salkımlı etme görevi,Ev. İstanbul: hep birlikte Özgür düşmanYayınları. ordugâhına gitmeye karar veren kadınlara (matronae) düşmüştür. Bayraktar,Kadınların H. (2007). nasıl Tanzimattan toplandıkları, Cumhuriyet’e düşman ordugâhınaUrfa Elazığ: (Fıratin castra Üniversitesi hostium )Ortadoğu hür ira- deleriAraştırmaları ile mi gittikleri Merkezi. (sponte sua) yoksa herhangi bir resmi karara göre mi (ad pub- Bingöl,licum consilium S. (2005).) gönderildikleri Osmanlı Mahkemelerinde konusunda farklı Reform aktarımlar ve Cerîde-yi bulunmaktadır: Mehâkim’deki Livius, Üst resmiMahkeme bir kararın Kararları. mı yoksa Tarih kadınların Incelemeleri duyduğu Dergisi, XX korkunun (19), 19-38. mu (publicum consilium an mulieris timor) onları harekete geçirdiği konusunda bir bilgisi olmadığını belirt- Çadırcı, M. (1997). Tanzimat Döneminde Anadolu Kentleri’nin Sosyal ve Ekonomik Yapısı. miş, kadınların (matronae) önce toplanıp Coriolanius’un annesi Veturia ile karısı Ankara: TTK. Volumnia’nın yanına gittiklerini ve erkeklerin silahlarıyla koruyamadıkları şehri, ya- Deringil,karışları S.ve (2002). gözyaşları İktidarın ile koruyabilmek Sembolleri ve İdeoloji için, onlarıII. Abdülhamit Coriolanus’un Dönemi (oğullarını 1876-1909) da (Çev. alıp kendileriyleG. Ç. Güven). birlikte İstanbul: hareket YKY. etmeye ikna ettiklerini bildirmiştir (Liv. II. 40. 1-2). Fatma Aliye Hanım. (1995). Ahmed Cevdet Paşa ve zamanı. İstanbul: Bedir. Dionysios’a göre ise, kadınları en başta harekete geçmeleri için kışkırtan ve Foucault,adım adım M. ne(2006). yapılması Deliliğin gerektiğini Tarihi ( Çev. planlayan M. A. Kılıçbay). kişi, Publicola’nın Ankara: İmge. kız kardeşi, soylu Ginzburg,ve seçkin C.(γένει (2011). τε καὶPeynir ἀξιώματι ve kurtlar προὔχουσα (Çev. A. Gür).) bir İstanbul:kadın olan Metis. Valeria’dır (Ant. Rom. Kenanoğlu,VIII. 39-42): M. M.Erkekler, (2007). Coriolanus’uNizâmiye mahkemeleri. ikna etme Islâm konusunda Ansiklopedisi, ümitlerini XXXIII, 185-188.yitirdikle - rinde, kentin kadınları korku ve panik içinde, gözyaşları ve ağıtlarla tapınaklara Kodaman, B. (1987). II. Abdülhamid Devri Doğu Anadolu Politikasıθείῳ τινὶ. Ankara: παραστήματι Türk Kültürünü koşmuşlardır.Araştırma Valeria Enstitüsü. ise, aniden, tanrısal bir güçten ( ) ilham almışçasına, tapınağın (en fazla kalabalığın olduğu Iuppiter Capitolinus) tepesine Kürkçüoğlu, C. (2008). Şanlıurfa 1850-1950. Şanlıurfa: ŞURKAV. çıkıp kadınları bir araya toplamıştır. Kadınları önce sakinleştiren, ardından cesaret- Nicault,lendiren C. Valeria, (2001). onları, Kudüs 1850-1948vatanın esenliği (Çev. E.için S. Vali).son bir İstanbul: umut olduğuna,İletişim. bu umudun da Ortaylı,kendilerine İ. (1983). bağlı Osmanlı olduğuna imparatorluğu’nun ikna etmiştir. En7 Daha Uzun sonra,Yüzyılı .Valeria’nın İstanbul: Hil. telkinleri doğ- Seyitdanlıoğlu,rultusunda, yanlarına M. (1996). çocuklarını Tanzimat alarak,Devri’nde Veturia’nın Meclis-i vâlâ evine,. Ankara: onu, TTK. gelini ve torunları- nı da alıp kendileriyle birlikte Coriolanus’un ordugâhına gelmesi için ikna etmeye Tanpınar, H. (2001). XIX. Asırda Türk Edebiyatı Tarihi. İstanbul: Çağlayan Kitabevi. gitmişlerdir. Çünkü Valeria’ya göre, Coriolanus’un yüreği, ayaklarına kapanan bir Urfa.anneye (1984). dayabilecek Yurt Ansiklopedisi, kadar katı X, ve7367-7389. dayanıklı değildir. Nitekim, Veturia, her ne ka- Zürcher,dar oğlunun E. (1999). haksız Modernleşen yere sürgün Türkiye’nin edildiğini, Tarihi Volsklar’ın (Çev. Y. onaS. Gönen). kötü zamanında İstanbul: İletişim kucak açtıklarınıYayınları. düşünse de, Valeria’nın konuşması, kadınların, çocukların feryatları kar-

7 Valeria’nın konuşması için bk. Dion. Hal. Ant. Rom. VIII. 40. 4-5; Plut. Cor. 33. 3-4.

Dört Öge-Yıl 4-Sayı5-Sayı 8-Ekim10-Ekim 2015 2016 Coriolanus ve Vox Matronarum 147

şısında fazla dayanamayarak kendisinden istenilen görevi, vatani duygularla kabul etmiştir.8 Dionysios, daha sonra kadınların düşman ordugâhına gitmeleri konusu- nun consul’ler arasında görüşüldüğünü, ardından senatus’ta tartışıldığını ve sonunda kadınların bu görevi üstlenmek üzere kent dışına çıkmalarına izin veren senato kararnamesinin (προβούλευμα) çıkarıldığını aktarmış (Ant. Rom. VIII. 43. 3-7), kadınların ertesi sabah şafak vakti yola çıktıklarında, bu kutsal yolculuk için onlara gerekli araç ve olanakları temin eden consul’lerin, senato üyelerinin ve çok sayıda yurttaşın onları şehrin kapılarına kadar dualarla, övgülerle ve dileklerle (σὺν εὐχαῖς καὶ ἐπαίνοις καὶ δεήσεσι) uğurladıklarını yazmıştır (Ant. Rom. VIII. 44. 1). Plutarkhos da, Dionysios gibi, kadınlara, umutsuzluk içinde tapınaklara koş- tukları sırada seslenip onları yüreklendiren ve planı yapan kişinin, tanrıların verdiği esin ile hareket eden Valeria olduğunu bildirmiştir. Ancak Plutarkhos, Valeria’nın, kadınlarla birlikte Veturia’nın9 evine gittiğinde, ona, kendilerinin senato tarafın- dan alınan bir karara ya da consul tarafından verilen bir emre göre değil, dualarına acıyan tanrıların isteği uyarınca hareket ettiklerini söylediğini; onların yakarışları karşısında direnç göstermeyen Veturia’nın, umutsuzca, hiçbir şey yapamasa da son nefesini vermek üzere bu vatani görevi kabul ettiğini ve hemen ardından torunla- rını, gelinini ve diğer kadınları yanına alıp Volsklar’ın kampına doğru yola çıktığını aktarmıştır (Cor. 33. 3;34.1). Valerius Maximus’a göre ise, Veturia, kendi hür iradesi ile, yanına sadece gelini Veturia’yı ve torunlarını alarak Volsklar’ın ordugâhına (castra Volscorum) gitmiş- tir (V. 4. 1. 17-19). Cassius Dio’ya göre de, bu hareketi Veturia ve gelini Volumnia yönetmiştir; onlar, çocuklarını da alıp düşman ordugâhına gitmek ve Marcius Co- riolanus ile görüşmek için şehrin tüm seçkin kadınlarını bir araya toplamışlardır (V. 18. 7). Romalılar ile Volsklar arasındaki savaşa son vermek amacı ile yola çıkan ka- dınlar, ordugâha yaklaştıklarında ortaya olağandışı bir görünüm çıkmıştır: Ken- tin özgür, erdemli ve seçkin kadınları, karşılaşabilecekleri tüm tehlikeleri göze alarak, kucaklarında bebekleriyle, vasileri yanlarında olmadan, cesurca düşman ordugâhının kapısına dayanmışlardır. Yazarlar bu olağandışı manzarayı betimlerken aynı zamanda Coriolanus’un annesine duyduğu hürmeti de (Lat. pietas; Yun. εὐσέβεια) işlemişlerdir: Livius’a göre, Coriolanus’un yumuşamasını ve ordugâha gelen kadınları kabul etmesini sağlayan şey, bu muazzam kadın ordusu (ingens mulierum agmen) içinde

8 Volumnia ile Veturia arasındaki diyalog için bk. Dion. Hal. Ant. Rom. VIII. 40-42. 9 Plutarkhos’un yapıtında, Marcius’un annesinden Volumnia, karısından ise Vergilia olarak bahsedilmektedir; bu durum, olasılıkla Plutarkhos’un, kayıp olan bir kaynaktan daha yararlandığını göstermektedir (bk. Buszard, 2010: 104 n. 64). Karışıklık olmaması için, bu çalışmada, genel olarak kabul edildiği şekilde, annesi için Veturia, karısı için ise Volumnia adlarını kullanmayı tercih ettik.

Dört Öge-Yıl 5-Sayı 10-Ekim 2016 8148 yaşlı annesini,ve Madalya eşini (1319-1320), ve çocuklarını 10 Hanedân-ı (mater coniunxque Osmâni Nişân et liberi ve İmtiyâz) fark etmesiMadalyası olmuştur: (1311- Barış1334), için görüşmeye 17 Teba-yı gelen Şâhâne aracılara Mecîdî (Esâmîoratores (1321-1332),) sert karşılık 30 veren, Altın ikinciİmtiyâz gelişlerinde Madalyası onları(1309-1320), kabul etmeyen, 40 Madalya ricacı (Esâmîsupplices (1899-1902)) olarak gelen Defterleri. rahiplere aldırış etmeyen, ka- İngilizdınların Ulusal gözyaşlarına Arşivi: FO (adversus 195/1720; lacrimas FO 195/1883; muliebres FO) kayıtsız 195/1477; kalan FO 195/1368;Coriolanus, FO kala 195/- balığın1932; içinde FO annesini, 195/1976; karısını FO 195/1305, ve çocuklarını FO 195/1369; görünce, FO adeta 195/ çıldırmışçasına 1448; FO 195/1306; hızla yerindenFO 195/kalkarak 1545. annesine sarılmaya yeltenmiştir (Liv. II. 40. 5). AmerikanOrdugâhtaki Misyoner ortamıArşivi: betimlerken,640, 641, 642, 643,644,görsel öğeleri 645, 646, ayrıntılı 647, 648, bir 651, biçimde 652, 653, işleyen 654, Dionysios655, 660,da, 661,kadınların 66 2, 663. ordugâha Reeller. yaklaşmakta olduğunu öğrenen Coriolanus’un, Sâlnameler:önce, kadınların Salname-i bu cesareti Vilâyet-i karşısında Haleb: 1320. şaşırdığını, ardından lictor’larına, değnekleri- Şer’îyyeni bir kenara Sicili: bırakmalarını23 Recep 1293- emredip 25 Şaban adamlarıyla 1296 tarihli birlikteUrfa Şer’îyye annesini Sicili karşılamak üzere ordugâhın dışına çıktığını, annesinin yanına yaklaştığında da admalarına baltaları Şanlıurfa, Yukarı Telfidan Köyü saha araştırması. indirmelerini emrettiğini aktarmıştır (Ant. Rom. VIII. 44. 1-2). Bunun devlet görev- Adıvar,lileri tarafından, H. E. (2005). kendilerinden Mehmet Kalpaklı daha üstün G. T. konumda (Haz..), Mor birini Salkımlı karşılarken Ev. İstanbul: uygulanan Özgür bir adet olduğunu,Yayınları. Coriolanus’un da adeta kendisinden üstün bir güç ile karşılaşacakmış Bayraktar,gibi görevinin H. (2007). tüm nişanlarını Tanzimattan bir Cumhuriyet’e kenara bırakarak Urfa Elazığ: Romalılara Fırat Üniversitesiözgü bu âdeti Ortadoğu devam ettirdiğiniAraştırmaları bildiren Merkezi. Dionysios, Coriolanus’un, bu tutumu ile ailesine beslediği derin Bingöl,hürmeti S. gösterdiğini (2005). Osmanlı belirtmiştir Mahkemelerinde (Ant. Rom. ReformVIII. 44. ve 3-4). Cerîde-yi Coriolanus, Mehâkim’deki kalabalığın Üst önündekiMahkeme annesinin, Kararları. yas Tarihgiysileri Incelemeleri içindeki Dergisi, perişan XX halinden (19), 19-38. çok etkilenmiştir. Kendi- sini kaybetmiş bir halde gözyaşlarıyla annesine sarılıp onunla hasret giderdikten son- Çadırcı, M. (1997). Tanzimat Döneminde Anadolu Kentleri’nin Sosyal ve Ekonomik Yapısı. ra karısı ve çocuklarına yönelmiş; karısına, iyi bir eşe yaraşır şekilde davranarak anne- Ankara: TTK. siyle birlikte yaşamaya devam ettiği, annesini yalnızlığa terk etmediği için kendisine Deringil,en büyük S. iyiliği (2002). yapmış İktidarın olduğunu Sembolleri söylemiştir ve İdeoloji II. ( Ant.Abdülhamit Rom. VIII.Dönemi 45. ( 1876-1909) 1-2). Ardından (Çev. Veturia,G. Ç.konuşmasını Güven). İstanbul: yapmaya YKY. başlamadan önce Coriolanus’tan, bilhassa, her zaman Fatmaoturduğu Aliye resmi Hanım. kürsüsünde (1995). Ahmed herkesin Cevdet onları Paşa dinleyebileceği ve zamanı. İstanbul: şekilde Bedir. oturmasını talep Foucault,etmiştir. CoriolanusM. (2006). Deliliğin da, annesinin Tarihi savlarını( Çev. M. kolayca A. Kılıçbay). çürürteceğini Ankara: İmge. düşünerek bu talebi Ginzburg,kabul etmiş; C. (2011).ancak yerinePeynir geçmedenve kurtlar (Çev. önce, A. annesinden Gür). İstanbul: üstün Metis. bir makamdaymış gibi görünmesinin ve onun karşısında resmi otoritesini kullanmasının uygun olmayacağı Kenanoğlu, M. M. (2007). Nizâmiye mahkemeleri. Islâm Ansiklopedisi, XXXIII, 185-188. düşüncesi ile, lictor’larına kürsüyü yere indirmelerini emretmiştir (Ant. Rom. VII- Kodaman,II. 45. 2-3). B. (1987).Böylelikle, II. Abdülhamid bir tarafta Devri Volsklar’ın Doğu Anadolu ordusunun Politikası önde. Ankara: gelen Türkkumandanları Kültürünü ve kaptanlarıAraştırma ile Enstitüsü. oturan Coriolanus, diğer tarafta Coriolanus’un karısı, çocukları ve Kürkçüoğlu,Roma’nın önde C. (2008). gelen Şanlıurfasoylu kadınlarıyla 1850-1950 oturan. Şanlıurfa: Veturia, ŞURKAV. görüşmeyi başlatmak üzere Nicault,karşı karşıya C. (2001). gelmişlerdir. Kudüs 1850-1948 (Çev. E. S. Vali). İstanbul: İletişim. Ortaylı,Plutarkhos İ. (1983). Osmanlıda, orduhaga imparatorluğu’nun gelen kadınların En Uzun yüzlerindeki Yüzyılı. İstanbul: kederli Hil. ifadenin, düş- Seyitdanlıoğlu,manlar tarafından M. (1996). bile saygı Tanzimat ve sessizliklik Devri’nde Meclis-i ile karşılandığını, vâlâ. Ankara: şaşkınlıkTTK. içinde kalan Coriolanus’un, kadınların arasında annesini görünce koşarak onu karşılamaya Tanpınar, H. (2001). XIX. Asırda Türk Edebiyatı Tarihi. İstanbul: Çağlayan Kitabevi. gittiğini; önce annesini selamlayıp ona uzun uzun sarıldığını, ardından karısı ve Urfa.çocuklarını, (1984). Yurtgözyaşlarını Ansiklopedisi, ve şefkatiniX, 7367-7389. esirgemeden kucakladığını aktarmıştır (Cor. Zürcher,34. 1-2). E. Cassius (1999). Dio Modernleşen da, Coriolanus’un, Türkiye’nin Tarihiannesinin (Çev. ve Y. karısının S. Gönen). öncülük İstanbul: ettiği İletişim ka- dınlarınYayınları. ordugâha geldiklerini öğrenir öğrenmez onları kabul ettiğini, onlarla gö- rüştüğünü bildirmiştir (V. 18. 8)

Dört Öge-Yıl 4-Sayı5-Sayı 8-Ekim10-Ekim 2015 2016 Coriolanus ve Vox Matronarum 149

Coriolanus’un, annesine duyduğu saygı, hürmet, bağlılılık duygularını ortaya çıkaran ve onda merhamet ve acıma duyguları uyandıran bu karşılaşma sonrasın- da, Veturia’nın yaptığı konuşma, savaşını sürdürmekte son derece kararlı gözüken Coriolanus’un kalbini yumuşatmış ve onun, kendi mahvı pahasına,10 kararından dönüp birliklerini koşulsuz şartsız Roma’dan geri çekmesini sağlamıştır (Liv. II. 40. 9-10; Plut. Cor. 39; Cass. Dio V. 11-12). Coriolanus’un annesine duyduğu bağlılık ile Roma’ya duyduğu bağlılığı öz- deşleştiren Valerius Maximus’a göre, Roma’yı yıkımdan alıkoyan şey, Coriolanus’un annesinin yakarışları (maternae preces, VIII. 4. 4) olmuş, Coriolanus, yüreğinde- ki acı, kırgınlık, hırs, endişe, korku ve çekingenlik duygularından, pietas sayesinde kurtulmuştur; Coriolanus’un, “sadece annesini karşısında görmesi bile, vahşi bir savaşı faydalı bir barışa dönüştürmeye yetmiştir.” (Val. Max. V. 4. 1. 23-27). Dionysios’a göre, Roma, “o güne dek karşılaştığı ve tüm devleti temelinden sarsıp ortadan kaldırmak üzere olan en büyük tehlikeden”, Coriolanus’un annesinin ve onunla birlikte hareket eden kadınların görev bilinci ve sesi sayesinde kurtulmuş- tur. (Ant. Rom. VIII. 62. 3. 7-9).

Veturia’nın Konuşması (oratio Veturiae) Coriolanus, annesini karşısında görene dek, imtikam ve öfke duygularıyla dolu, Roma’yı yıkmaya kararlı bir komutan olarak tasvir edilmiştir. Onun annesine olan zaafı, onunla olan bağı, Dionysios ve Plutarkhos tarafından titizlikle işlen- miştir (Dion. Ant. Rom. VIII. 51; Plut. Cor. 1. 2, 4): Henüz çocuk yaşta babasını

10 Cicero, bu olaydan sonra Coriolanus’un kendisini öldürmüş olduğunu bildirmiştir (Brut. 42, Lael. 42). Livius, Marcius’un sonu hakkında farklı anlatılar olduğundan bahseder; onun, askerlerini Roma’dan çektikten sonra, nefrete kurban giderek hayatını yitirdiğinin söylendiğini, ancak Fabius Pictor’un anlatısına göre, “Sürgün, yaşlı bir adam için çok daha acı!” sözünü sarf edecek kadar uzun yıllar yaşadığını aktarır (II. 40. 10-11). Dionysios, Marcius’un, askerlerinden destek almayı başardığını, fakat savaşla ilgili büyük umutlar besleyen ve hayal kırıklığına uğrayan gençlerin Marcius’a karşı bilendiğini ve bu kişiler arasında başı çeken, Marcius’u uzun süredir kıskanan ve arkasından hesaplar yapan Attius Tullus Aufidius’un ona karşı dava açtığını ve Marcius savunmasını yapmak için kürsüye çıktığında Attius’un kışkırtmalarıyla bir grup insanın “Vurun, taşlayın!” sesleri arasında Marcius’u taşlayarak öldürdüğünü anlatır (Ant. Rom. VIII. 57-59). Dionysios’un anlatısına göre “zamanının en büyük komutanı (Ant. Rom. VIII. 60. 1)” Marcius’un ölümünden sonra kent yasa bürünür ve Marcius, Volsklar tarafından cesur bir adama yakışır bir cenaze töreniyle uğurlanır (Ant. Rom. VIII. 59). Dionysios, ayrıca Marcius’un ölümüne sadece Volsklar’ın üzülmediğini, aynı zamanda haberi alan Romalıların da bunu devlet için büyük bir felaket saydıklarını ve kentte hem özel hem resmi yas ilan edildiğini, kadınların, en yakınlarını ve en kıymetlilerini kaybettikleri zaman uyguladıkları geleneğe uygun olarak mücevherlerini, süslerini çıkararak siyahlar giyindiklerini ve bir yıl süresince onun yasını tuttuklarını aktarır (Ant. Rom. VIII. 62. 2). Marcius’un Attius Tullus’un komplosuna kurban gittiğini belirten Plutarkhos ise, onun, Volsklar tarafından cesur bir kahraman ve eşsiz bir komutan olarak uğurlandığını, Romalıların ise Marcius’un ölüm haberini aldıktan sonra onu ne onurlandırmak için bir şey yaptıklarını ne de herhangi bir öfke belirtisi sergilediklerini, sadece, kadınların isteği üzerine, onlara, yasal olarak azami süre olan on ay boyunca sanki her biri babasını, erkek kardeşini, oğlunu kaybetmiş gibi, Marcius için yas tutmalarına izin verdiklerini anlatır (Cor. 39. 5).

Dört Öge-Yıl 5-Sayı 10-Ekim 2016 8150 kaybedenve Madalya Coriolanus, (1319-1320), tüm zorluklara 10 Hanedân-ı tek başınaOsmâni göğüs Nişân geren ve İmtiyâz dul annesi Madalyası tarafından (1311- yetiştirilmiştir1334), 17 11Teba-yı ve annesinin Şâhâne emekleriMecîdî Esâmî sayesinde (1321-1332), güçlü ve 30 başarılı Altın İmtiyâz bir asker Madalyası olmuş- tur. Plutarkhos’a(1309-1320), göre,40 Madalya başkaları Esâmî ün elde (1899-1902) etmek için Defterleri. savaşırken Coriolanus, annesini İngilizmemnun Ulusal etmek Arşivi için: FO ün 195/1720;kazanmıştır FO ve195/1883; onun için FO hayattaki 195/1477; enFO büyük 195/1368; onur, FO anne 195/- sinin,1932; başarıları FO 195/1976;karşısında FO duyduğu 195/1305, sevinç FO ve195/1369; gurur olmuştur FO 195/ (1448;Cor. 4.FO 3); 195/1306; babasız büyüyenFO 195/bir evlat 1545. olarak tüm sevgisini annesine vermiş, evlendiğinde de annesinin Amerikanarzusunu yerineMisyoner getirerek Arşivi: onun 640, 641, evinde 642, yaşamaya 643,644, 645, devam 646, etmiştir647, 648, (651,Cor .652, 4. 4). 653, Dola 654,- yısıyla655, Coriolanus, 660, 661, 66annesine 2, 663. Reeller.büyük bir minnet duygusu beslemektedir. Ancak buna rağmen, başarılı bir komutan iken haksız yere sürgün edilince annesiyle dahi bağ- Sâlnameler: Salname-i Vilâyet-i Haleb: 1320. larını koparmış, en ufak bir duygu belirtisi göstermeden arkasını dönüp Roma’dan Şer’îyyeayrılmıştır. Sicili: Dolayısıyla 23 Recep 1293-Veturia’nın, 25 Şaban yüreği 1296 böylesine tarihli Urfa katılaşmış Şer’îyye Sicili bir komutanı kara- Şanlıurfa,rından vazgeçirmek Yukarı Telfidan için Köyüoldukça saha sarsıcı araştırması. ve etkileyici bir konuşma yapması, oğlunun Adıvar,hem aklına H. E. hem (2005). duygularına Mehmet hitapKalpaklı etmesi G. T. gerekmiştir. (Haz..), Mor Roma Salkımlı tarihçileri Ev. İstanbul: Veturia’nın Özgür sözleriniYayınları. aktarırken olasılıkla bu hususa dikkat etmişlerdir: Bayraktar,Livius, H. kadınların(2007). Tanzimattan arasında oğlunaCumhuriyet’e yakarmakta Urfa Elazığ: olan FıratVeturia’nın, Üniversitesi kendisine Ortadoğu sa- rılmayaAraştırmaları gelen oğlunu Merkezi. durdurup aniden öfke ile (ira) söze başladığını belirtmiştir. Bingöl,Veturia, S.Coriolanus (2005). Osmanlı ile arasındaki Mahkemelerinde anne-oğul Reform (mater ve- filius Cerîde-yi) ile esir-düşman Mehâkim’deki ( cap Üst- tiva-hostisMahkeme) ilişkisine/karşıtlığına Kararları. Tarih Incelemeleri vurgu yaparakDergisi, XX konuşmasına (19), 19-38. başlamıştır. Aslında Veturia düşman ordugâhında, mater captiva olarak bulunmaktadır, karşısında ise Çadırcı, M. (1997). Tanzimat Döneminde Anadolu Kentleri’nin Sosyal ve Ekonomik Yapısı. Coriolanus filius hostis olarak bulunmaktadır. Veturia bu çelişkiyi vatan toprağı ile Ankara: TTK. düşman toprağı hususunda da işlemiştir. Oğlunun, onu besleyen, büyüten toprağa Deringil,(... terram, S. (2002).quae te İktidarıngenuit atque Sembolleri aluit) ve saldırarak İdeoloji II. kazanacağı Abdülhamit Dönemizaferin, ( kendisini1876-1909) ölüme (Çev. sürüklerkenG. Ç. Güven). oğluna İstanbul: da özgürlük YKY. değil esaret getireceğini ima etmiştir:12 Fatma Aliye Hanım. (1995). Ahmed Cevdet Paşa ve zamanı. İstanbul: Bedir. “Kucaklamana karşılık vermeden önce izin ver, bir düşmanın mı yoksa bir evla- Foucault, M. (2006). Deliliğin Tarihi ( Çev. M. A. Kılıçbay). Ankara: İmge. dın mı yanına geldiğimi; senin ordugâhında bir esir mi yoksa bir anne mi oldu- Ginzburg,ğumu C. bileyim. (2011). Uzun Peynir bir ve hayat kurtlar ve (Çev.talihsiz A. bir Gür). yaşlılık, İstanbul: bana, Metis. seni önce sürgün son- Kenanoğlu,ra düşman M. M. olarak (2007). görmeyi Nizâmiye mi nasip mahkemeleri. etti? Dünyaya Islâm geldiğin Ansiklopedisi, ve ekmeğini XXXIII yediğin, 185-188. bu toprağı yıkıp viran etmeye gücün yetti mi? Ruhun ne kadar saldırgan, ne ka- Kodaman, B. (1987). II. Abdülhamid Devri Doğu Anadolu Politikası. Ankara: Türk Kültürünü dar tehditkâr olursa olsun, sınırlarına girdiğinde öfken yatışmadı mı? Karşında Araştırma Enstitüsü. Roma’yı gördüğünde aklına gelmedi mi ‘Bu surların içinde bir evim, koruyucu Kürkçüoğlu,tanrılarım, C. (2008). annem, Şanlıurfa eşim, çocuklarım 1850-1950 var.’. Şanlıurfa: diye? Demek ŞURKAV. ben seni doğurmasaydım Nicault,Roma C. (2001). kuşatma Kudüs altında 1850-1948 olmayacaktı, (Çev. demek E. S. Vali). bir oğlum İstanbul: olmasaydı İletişim. özgür bir va- tanda özgür bir kadın olarak ölecektim. Oysa şimdi benim için üzücü olduğu Ortaylı, İ. (1983). Osmanlı imparatorluğu’nun En Uzun Yüzyılı. İstanbul: Hil. kadar senin için onur kırıcı olmayan bir şeye katlanamam; üzgün olduğum kadar Seyitdanlıoğlu,uzun yaşayamam. M. (1996). Bunlar Tanzimat üzerine Devri’nde düşün: EğerMeclis-i bu şekildevâlâ. Ankara: yoluna TTK. devam edersen Tanpınar,kimleri H. (2001).zamansız XIX. bir Asırdaölüm, Türkkimleri Edebiyatı uzun bir Tarihi esaret. İstanbul: bekliyor?” Çağlayan (Liv. II. 40.Kitabevi. 5-9) Urfa. (1984). Yurt Ansiklopedisi, X, 7367-7389. 11 Romalı bir anne, çocuğunun babası hayatta değilse, çocuğu üzerinde olasılıkla daha fazla Zürcher,otoriteye E. sahip(1999). oluyordu Modernleşen ve onun Türkiye’nin gelişimini ve Tarihi eğitimini (Çev. doğrudan Y. S. Gönen). etkiliyordu. İstanbul: Bu konuda İletişim bk. Dixon, 1988: 202. Yayınları. 12 Buszard’a göre (2010: 105), Veturia, önce kendisiyle Roma’yı, ardından Roma’nın yıkımı ile kendi yıkımını özdeşleştirerek, Coriolanus’a yeni bir bakış açısı empoze etmeye çalışmıştır ve Roma’yı kendi karakterinde kişileştirmiştir.

Dört Öge-Yıl 4-Sayı5-Sayı 8-Ekim10-Ekim 2015 2016 Coriolanus ve Vox Matronarum 151

Livius’a göre, Coriolanus’un kararını değiştirmesinde, annesinin yaptığı bu konuşmanın yanı sıra, hemen ardından karısının ve çocuklarının kucaklamaları, orada bulunan kadınların vatan için döktükleri gözyaşları ve yakarışları (fletusque ... et comploratio sui patriae) etkili olmuştur (Liv. II. 40. 9). Dionysios, Veturia’nın, oğlunu ikna etmek için yaptığı konuşmaya, yapıtın- da oldukça uzun bir yer ayırmıştır; bu, yazarın diyaloglarla dolu yapıtındaki en uzun konuşmadır.13 Dionysios, Veturia’yı yapıtında usta bir hatip olarak sunmuştur (Ant. Rom. VIII. 46, 48-53). Dionysios’ta odak nokta, Veturia’nın akıcı ve akılcı konuşmasıdır. Veturia, konuşmasında, mantıki ve manevi öğeleri bir araya getir- miş, oğlunda bir yandan dini, vatani, vicdani duyguları canladırmayı, diğer yandan onun vatanına karşı öfke ve intikam duygularını ve Volsklar’a yönelik sorumluluk ve vicdan duygularını bastırmayı hedeflemiştir: Veturia, konuşmasının girişinde (exordium), yanında bulunan kadınların kim olduklarını, oraya neden ve ne amaçla geldiklerini açıklamıştır (Ant. Rom. VIII. 46). Ardından, oğlunun sözlerini dikkatle dinlemiş ve onun sözleri doğrultusunda, konuşmasına oğlunu, savaşı sürdürmeye iten nedenleri çürüterek devam etmiştir: Coriolanus’u kışkırtan ve engelleyen iki dürtü vardır: Romalılardan geçmişte gör- düğü haksızlık ve Volsklar’dan gördüğü iyilik. Dolayısıyla, Coriolanus’u öfke ve vicdan duyguları yönetmektedir. Veturia da konuşmasında, oğlunu bu iki duygu- dan arındırmaya çalışmıştır: Veturia, Volsklar’a ihanet etmek istemeyen oğlunun duyduğu vicdan duygusunu rahatlamak için, ona Volsklar için o güne dek kazanmış olduğu zaferleri ha- tırlatarak gördüğü iyiliğin karşılığını zaten fazlasıyla vermiş olduğunu söylemiştir (Dion. Hal. Ant. Rom. VIII. 49. 2-4) ve Volsklar’ı gücendirmeden savaşı bırak- manın yolunu göstermiştir: Oğlu, Volsklar ile konuşarak Roma ile bir yıllık barış anlaşması yapılmasını sağlayacaktır, ardından da bu durgun süreç içerisinde iki ulus arasında karşılıklı görüşmeler yapılacaktır. Veturia, oğluna, Volsklar’ı ikna etmek için yapacağı konuşma hakkında da önerilerde bulunmuştur:

“Oğlum Marcius, ben ne senin, sürgünken seni kabul edip başka pek çok onu- run yanında sana saygıyla ordularının konutasını teslim eden Volsklar’a ihanet etmeni sana layık görüyorum ne de senden, anlaşmalara ve gücü eline aldığın- da onlara verdiğin sözlere aykırı olarak, fikir birliğine varmadan şahsi kararınla düşmanlığı bırakmanı istiyorum. Öz annenin, sevgili ve biricik oğlunu, utanç verici ve kötü işlere zorlayacak kadar aklını yitirmiş olduğunu düşünmemelisin. Ancak, Volsklar’ı dostluk konusunda yumuşatıp ve her iki ulusa uyan ve yakışan bir barış yapmaya ikna ettikten sonra fikir birliğiyle savaştan vazgeçmeni isti-

13 Bk. Buszard, 2010: 84-85. Dionysios, retorik üzerine olan eğiliminden ötürü, Roma tarihini anlatırken yapıtını çok sayıda uzun ve detaylı söylevle süslemiştir. Veturia’nın konuşması, bu söylevler arasında, kadın olmasından ve Eskiçağda kadınların retorik alanında nadiren yer bulmasından ötürü en ilgi çekici olanıdır.

Dört Öge-Yıl 5-Sayı 10-Ekim 2016 8152

veyorum. Madalya Eğer (1319-1320), şimdi ordunu 10 toplayıpHanedân-ı bir Osmâniyıllık geçici Nişân barış ve İmtiyâzanlaşması Madalyası yaptıktan (1311- 1334),sonra buradan17 Teba-yı uzaklaşırsan Şâhâne Mecîdîve bu esnada Esâmî elçiler (1321-1332), göndererek 30 ve Altın sana İmtiyâzgelen elçileri Madalyası (1309-1320),de kabul ederek 40 gerçek Madalya ve kalıcıEsâmî bir (1899-1902) dostluk anlaşması Defterleri. yapabilirsen bu mümkün. Şunu iyi bilesin ki olmayacak bir şey ya da onur kırıcı bir koşul engellemediği İngiliz Ulusal Arşivi: FO 195/1720; FO 195/1883; FO 195/1477; FO 195/1368; FO 195/ sürece, Romalılar her konuda konuşarak ve iyilikle ikna olmaya hazırlar; ancak 1932; FO 195/1976; FO 195/1305, FO 195/1369; FO 195/ 1448; FO 195/1306; senin şimdi yaptığın gibi zorlanmaları durumunda, size en ufak bir cömertlik FOgöstermezler, 195/ 1545. senin, bunu, şimdiye dek örneğine pek çok kez şahit olduğun gibi, Amerikanson olarak Misyoner silahlarını Arşivi bırakan: 640, 641, Latinleri 642, 643,644, çekilmeye 645, zorlamalarından 646, 647, 648, 651, da anlaman 652, 653, 654, 655,gerekir. 660, Ancak 661, 66Volsklar 2, 663. çok Reeller. fazla böbürleniyorlar, bu durum büyük işler başa- Sâlnameler:ranların Salname-i başına hep Vilâyet-i gelir. Eğer Haleb: sen 1320.onlara, her tür barışın her tür savaştan daha iyi olduğunu; dostlar arasında gönüllü yapılan uzlaşmanın zorla kazanılacak bir Şer’îyyeimtiyazdan Sicili: 23 daha Recep güvenli 1293- olduğunu; 25 Şaban iyi1296 durumdayken tarihli Urfa konumunuŞer’îyye Sicili idare etmenin, Şanlıurfa,zora Yukarıdüştüğünde Telfidan ise Köyüonur kırıcısaha araştırması.hiçbir şeye boyun eğmemenin bilge insanların Adıvar,işi H. olduğunu E. (2005). öğretirsen; Mehmet onlara Kalpaklı bunlar G. gibi T. (Haz..),siz politikacıların Mor Salkımlı da çok Ev iyi. İstanbul: bildikleri Özgür aklı ve mantığı vurgulayan bir takım özlü sözler bulup söylersen, kibirliliği bı- Yayınları. rakıp geri adam atacaklarından ve onlar için faydalı olacağını düşündüğün şeyi Bayraktar,yapman H. (2007).için sana Tanzimattan yetki vereceklerinden Cumhuriyet’e emin Urfa olabilirsin. Elazığ: FıratEğer Üniversitesisana karşı gelir Ortadoğu- Araştırmalarılerse ve sözlerini Merkezi. dinlemezlerse, senin sayende ve senin önderliğinde iyi giden Bingöl,ve S.daimi (2005). olduğunu Osmanlı sandıkları Mahkemelerinde talihi ile övünen Reform bu kişiler ve Cerîde-yi için üstlendiğin Mehâkim’deki ordu Üst Mahkemekomutanlığını Kararları. açıkça Tarih bırak; Incelemeleri böylece ne Dergisi, sana güvenmiş XX (19), insanların 19-38. gözünde hain ol, ne de seninle kan bağı olan insanların düşmanı, zira ikisi de makbul değildir.” Çadırcı, M. (1997). Tanzimat Döneminde Anadolu Kentleri’nin Sosyal ve Ekonomik Yapısı. (Dion. Hal. Ant. Rom. VIII. 48) Ankara: TTK. Deringil,Veturia, S. (2002). oğlunun İktidarın öfkesini Sembolleri dindirmek ve İdeoloji içinII. Abdülhamit ise, onun Dönemi öz vatanına ( 1876-1909) karşı hak(Çev.- sız birG. neftret Ç. Güven). beslediğini İstanbul: göstermeye YKY. çalışmıştır; oğluna, söyleyeceklerini, öfkeyle Fatmayargılaması Aliye Hanım.durumunda (1995). zayıf, Ahmed akılla Cevdet yargılaması Paşa ve zamanı durumunda. İstanbul: ise Bedir. makul bulacağı- nı söylemiştir. Oğlunun, geçmişte gördüğü haksızlık yüzünden Roma’ya beslediği Foucault, M. (2006). Deliliğin Tarihi ( Çev. M. A. Kılıçbay). Ankara: İmge. nefreti ve öfkeyi, Roma üzerinden çekmeye çalışan Veturia, konuşmasında, oğlu- Ginzburg,nun sürgün C. edildiği(2011). Peynir dönemde ve kurtlar Roma’yı (Çev. yönetenleriA. Gür). İstanbul: hedef Metis. göstermiştir ve geçmişte Kenanoğlu,haksızlığa uğradığınıM. M. (2007). düşünen Nizâmiye ve mahkemeleri.bu düşünceyle Islâm hareket Ansiklopedisi, eden oğlunun,XXXIII, 185-188. kendi öz Kodaman,vatanına haksız B. (1987). bir II.kin Abdülhamid beslediğini Devri savunmuştur: Doğu Anadolu Politikası. Ankara: Türk Kültürünü Araştırma Enstitüsü. “Vatanına karşı nefret beslemeye hakkın yok. Senin hakkında adil olmayan bir Kürkçüoğlu,karar verildiğinde C. (2008). Şanlıurfa ortada ne 1850-1950 esenlikli ne. Şanlıurfa: de atalarımızın ŞURKAV. töresine uygun şekil- Nicault,de C.yönetilen (2001). Kudüsbir devlet 1850-1948 vardı; aksine (Çev. E.devlet, S. Vali). zayıflamakta İstanbul: İletişim.ve adeta fırtınaların arasında sallanmakta idi; üstelik devletin içinde ortak bir fikir birliği de yoktu, Ortaylı, İ. (1983). Osmanlı imparatorluğu’nun En Uzun Yüzyılı. İstanbul: Hil. sadece içerideki zavallı yöneticilerin arkasından giden kötü bir takım kimseler Seyitdanlıoğlu,vardı. Ama M. sadece (1996). en Tanzimat kötü olanlar Devri’nde değil, Meclis-idiğer herkes vâlâ. aynıAnkara: fikirde TTK. olsaydı bile, Tanpınar,seni H.devletin (2001). çıkarlarını XIX. Asırda adil Türk şekilde Edebiyatı gözetmediğin Tarihi. İstanbul:düşüncesiyle Çağlayan sürgün Kitabevi. etselerdi, yine de kendi öz vatanına bu şekilde kötülük yapmak sana yakışmazdı.” (Dion. Urfa. (1984). Yurt Ansiklopedisi, X, 7367-7389. Hal. Ant. Rom. VIII. 49) Zürcher, E. (1999). Modernleşen Türkiye’nin Tarihi (Çev. Y. S. Gönen). İstanbul: İletişim Yayınları.Oğlunun, kişilere beslediği hıncı, vatanınından çıkarmaya hakkı olmadığını savunan Veturia, bu fikrini desteklemek için, Roma tarihinde, haksız yere sürgün edildiği halde vatanına karşı silaha sarılmayan, yurduna ve dostlarına sadık kalarak

Dört Öge-Yıl 4-Sayı5-Sayı 8-Ekim10-Ekim 2015 2016 Coriolanus ve Vox Matronarum 153 sessizce sürgüne çekilen Tarquinius Collatinus’u14 örnek göstermiştir (Ant. Rom. VIII. 49). Veturia, oğluna, şimdiye kadarki süreçte Roma’ya saldırarak vermiş oldu- ğu zarar ve ziyanları sayarken de onun intikam duygularını dindirmeye çalışmıştır (Ant. Rom. VIII. 50). Veturia, Coriolanus’un çekincelerine bu şekilde titizlikle ve dikkatle karşılık verdikten sonra, sözlerine, onun iç dünyasına ve duygularına hitap ederek devam etmiştir: Coriolanus’ta “insan”, “yurttaş”, “evlat” olarak tanrılara, vatanına, annesine yönelik inanç, ödev, bağlılık duygularını uyandırmak istemiştir: Veturia, öncelikle tanrıların bağışlayıcılığı üzerinde durarak ona, pişmanlık içinde olan ve kendisinden aldıklarını geri vermeye hazır olan vatanını artık bağış- laması gerektiğini söylemiştir (Ant. Rom. VIII. 50). Ardından, bir anne olarak oğlu üzerindeki haklarını hatırlatarak, hayatta sahip olduğu en büyük ve en değerli şey- leri, yani bedenini ve ruhunu ona vermiş kişi (ἀλλὰ τὰ μέγιστα καὶ τιμιώτατα καὶ οἷς ἅπαντα τὰ λοιπὰ κέκτησαι, τὸ σῶμα καὶ τὴν ψυχήν) olarak oğlunun sonsuza dek kendisine bağlı olduğunu, kendisine ait olduğunu ve kendisine borçlu olduğunu savun- muştur ve doğanın koyduğu bu yasaya (τῆς φύσεως νόμος) dayanarak oğluna, yurduna karşı savaşmaktan vazgeçmesi için yalvarmıştır; aksi takdirde anne katili olarak Öç Tanrıçaları’nı üzerine çekeceğini bildirmiştir (Ant. Rom. VIII. 51. 1-2). Veturia, bebekliğinden itibaren onun için yaptığı fedakarlıkları, onun uğruna çektiği cefaları tek tek saymıştır: Kocasını daha Marcius bebekken kaybettiğini, onun iyiliği için dul bir şekilde yaşamına devam ederek ona sadece anne değil, aynı zamanda baba, bakıcı, kardeş olduğunu, o ergenliğe eriştiğinde bu sorumlulukları bir yana bırakıp yeniden evlenip başka çocuk sahibi olabilecekken herşeyini ona adadığını, karşılığında ise hep dert ve korku yaşadığını söylemiştir (Ant. Rom. VIII. 51). Geçmişte oğlu plebs’lere karşı patricius’ların tarafında yer aldığında, bu çekişmenin onu bir sona götürdüğünü görerek yaşadığı üzüntü ve endişeleri açıklamıştır. Onun aldığı sürgün cezası ile kendi hayatının da sona erdiğini söylemiştir (Ant. Rom. VIII. 52). Veturia konuşmasının son bölümünde ise (peroratio) oğlunun verdiği karara göre yaşayacakları iki olası sonu betimlemiştir: Ona, eğer kendisini dinlerse zihni- nin ferah ve özgür olacağını, huzurlu olacağını, kendisinin de erkekler ve kadınlar tarafından onurlandırılarak ölümsüz bir üne kavuşacağını ve eğer ruh bedenden ayrılınca gittiği bir yer varsa bu yerin kendisi için cennet olacağını, tanrılar tara- fından kutsanacağını ve tanrılardan oğlunu ödüllendirmelerini isteyeceğini söyle- miştir (Ant. Rom. VIII. 52. 3-4). Ancak eğer oğlu kendisini dinlemezse artık ya- şamaya devam etmeyeceğini belirterek onda merhamet ve acıma (patos) duyguları uyandırmak istemiştir ve bu trajik sonun yaşanmaması için tanrılara dua ederek konuşmasını bitirmiştir:

14 Lucius Iunius Brutus’la birlikte Roma’nın ilk consul’ü olan Lucius Tarquinius Collatinus, Roma’nın son kralı Tarquinius’un soyundan geldiği için kendisine yapılan baskı sonucunda görevini yarıda bırakarak Roma’dan ayrılmak zorunda kalmıştır.

Dört Öge-Yıl 5-Sayı 10-Ekim 2016 8154

ve“Eğer Madalya annene (1319-1320), saygısızca davranıp 10 Hanedân-ı onu onursuzluğa Osmâni Nişân terk veedersen, İmtiyâz başına Madalyası nasıl acı (1311- 1334),şeyler geleceğini17 Teba-yı söylemeyemem; Şâhâne Mecîdî ama Esâmî mutlu (1321-1332), olamayacağını 30 Altınbil. Farzet İmtiyâz ki başka Madalyası (1309-1320),her şey istediğin 40 gibiMadalya gitsin, Esâmî yine de (1899-1902) benim başıma Defterleri. gelen felaketler senin de pe- şini bırakmayacak, içindeki acı ruhunu kemirecek ve hayatı sana zından edecek, İngiliz Ulusal Arşivi: FO 195/1720; FO 195/1883; FO 195/1477; FO 195/1368; FO 195/ bunu iyi biliyorum. Veturia, bu kadar kişinin önünde böyle korkunç ve yıkıcı bir 1932; FO 195/1976; FO 195/1305, FO 195/1369; FO 195/ 1448; FO 195/1306; küstahlığa maruz kalırsa bir an olsun yaşamını daha fazla sürdürmek isteme- FOyecek; 195/ tersine, 1545. ardımda intikamımı almaları için kasvetli bir lanet ve korkunç AmerikanÖç Tanrıçaları’nı Misyoner Arşivi bırakarak,: 640, 641,bütün 642, dostların 643,644, ve 645, düşmanların 646, 647, 648,önünde 651, kendimi652, 653, 654, 655,öldüreceğim. 660, 661, Ey! 66 2,Romalıların 663. Reeller. egemenliğini koruyan tanrılar, bunların hiçbiri Sâlnameler:yaşanmasın, Salname-i Marcius’ta, Vilâyet-i tıpkı Haleb: az önce 1320. ben gelince baltaları bıraktığında, asaları aşağıya indirdiğinde ve koltuğunu kürsüden yere taşıdığında olduğu gibi, yüksek Şer’îyyedevlet Sicili: görevlilerini 23 Recep 1293-onurlandırmak 25 Şaban için 1296 yapılan tarihli o Urfa geleneksel Şer’îyye saygı Sicili gösterilerinin Şanlıurfa,bazılarını Yukarı hafiflettiğinde, Telfidan Köyü bazılarını saha araştırması. da alışılmışın dışında tamamen sonlandır- Adıvar,dığında H. E. olduğu(2005). gibi,Mehmet merhamet Kalpaklı ve bağlılıkG. T. (Haz..), duyguları Mor uyandırın. Salkımlı EvBunu. İstanbul: yaparak Özgür insanlara, annesi dışında herkese hükmedebileceğini, kendisine ise annesinin Yayınları. hükmedebileceğini herkese göstermek istedi. Bu şekilde beni onurlu ve hayran- Bayraktar,lıkla H.izlenen (2007). biri Tanzimattan yaptı; şimdi deCumhuriyet’e herkesin önünde Urfa Elazığ: beni ikimizin Fırat Üniversitesi de anavatanını Ortadoğu Araştırmalarıhür bırakarak Merkezi. onurlandırsın ve beni dünyanın en bahtsız kadını olmak yerine Bingöl,en S.talihli (2005). kadını Osmanlı yapsın. MahkemelerindeEğer bir annenin oğlunun Reform dizlerine ve Cerîde-yi kapanması Mehâkim’deki caiz ve Üst Mahkememümkün ise, Kararları. vatanımın Tarih esenliği Incelemeleri için bunu Dergisi, ve dahaXX (19), başka 19-38. ne gerekiyorsa alçak- gönüllükle yapacağım.” (Ant. Rom. VIII. 13) Çadırcı, M. (1997). Tanzimat Döneminde Anadolu Kentleri’nin Sosyal ve Ekonomik Yapısı. Ankara:Dionysios’un TTK. anlatısına göre, Coriolanus’u etkileyen şey, büyük saygı ve hür- Deringil,met beslediği S. (2002). annesinin İktidarın bu Sembolleri dokunaklı ve İdeoloji konuşması, II. Abdülhamit ardından, Dönemi ayaklarına ( 1876-1909) kapanarak (Çev. ona yakarması,G. Ç. Güven). kadınların İstanbul: YKY.yaktıkları uzun ağıtlar; Volsklar’ın bile dayanamayıp Fatmabakmamak Aliye içinHanım. kafalarını (1995). çevirdikleriAhmed Cevdet bu Paşa olağandışı ve zamanı manzara. İstanbul: olmuştur Bedir. (Dion. Hal. Ant. Rom. VIII. 54. 1). Foucault, M. (2006). Deliliğin Tarihi ( Çev. M. A. Kılıçbay). Ankara: İmge. Ginzburg,Olayı C. aktarımında (2011). Peynir Livius’tan ve kurtlar (Çev.ve ağırlıklı A. Gür). olarak İstanbul: da Dionysios’tan Metis. kaynak olarak yararlandığı anlaşılan15 Plutarkhos da, Veturia’nın konuşmasının etkililiğini, Kenanoğlu, M. M. (2007). Nizâmiye mahkemeleri. Islâm Ansiklopedisi, XXXIII, 185-188. öncelikle görsel açıdan patetik unsurlar ve daha sonra da, Livius’ta olduğu gibi iki- Kodaman,lemler ve B.karşıtlıklar (1987). II. üzerineAbdülhamid kurmuştur: Devri Doğu Veturia, Anadolu konuşmasına, Politikası. Ankara: oğluna, Türk kendisini,Kültürünü gelininiAraştırma ve orada Enstitüsü. bulunan kadınları işaret ederek onun yüzünden ne kadar sefil bir Kürkçüoğlu,hale geldiklerini C. (2008). söyleyerek Şanlıurfa başlamış, 1850-1950 tüm. Şanlıurfa: kadınlar ŞURKAV. içinde kendisi ile gelinini en Nicault,talihsiz C.kişiler (2001). olarak Kudüs saymıştır: 1850-1948 Çünkü (Çev. E.vatanı S. Vali). yıkıma İstanbul: sürükleyen İletişim. kişi birinin oğlu, Ortaylı,diğerinin İ. (1983).kocasıdır; Osmanlı diğer imparatorluğu’nun kadınlar tanrılara En kurtuluşUzun Yüzyılı için. İstanbul:dua edip Hil. huzur bulurken kendileri bunu yapamamaktadırlar; çünkü tanrılardan aynı anda hem vatan için Seyitdanlıoğlu, M. (1996). Tanzimat Devri’nde Meclis-i vâlâ. Ankara: TTK. özgürlük hem Coriolanus için esenlik dileyememektedirler (Cor. 38). Karısı ve Tanpınar,çocukları H. ya (2001).vatanlarından XIX. Asırda ya ondan Türk Edebiyatı mahrum Tarihi kalacaklardır.. İstanbul: ÇağlayanVeturia kendisi Kitabevi. için ise, Urfa.Coriolanus’a (1984). Yurt tek Ansiklopedisi, bir seçenek X,(ölüm) 7367-7389. sunmuştur: Zürcher, E. (1999). Modernleşen Türkiye’nin Tarihi (Çev. Y. S. Gönen). İstanbul: İletişim Yayınları. 15 Plutarkhos’un, Livius ile Dionysios’un metinlerinden hangi ölçüde hangi bakımlardan yararlandığı üzerine bk. Buszard, 2010: 107. Plutarkhos’un kaynak olarak Dionysios’u kullanması üzerine bk. Russell, 1963: 21-28.

Dört Öge-Yıl 4-Sayı5-Sayı 8-Ekim10-Ekim 2015 2016 Coriolanus ve Vox Matronarum 155

“Eğer seni kavga ve düşmanlık yerine dostluğa ve uzlaşmaya, birini yıkmak yerine iki tarafı da memnun etmeye razı edemezsem, unutma ve hazır ol ki, seni doğuran kişinin cesedini çiğnemeden vatanına saldıramayacaksın. Çünkü bana ne yurttaşlarının sana karşı zafer kazandığını ne de senin özvatanına karşı zafer kazandığın o günü beklemek yakışır.” (Plut. 35)

Veturia, ardından oğluna ondan istediği şeyin ne olduğunu açıkça söylemiştir, ondan istediği Volsklar’a ihanet ederek kendi vatanını kurtarması değil, Volsklar’ı gücendirmeden iki ulus arasında barış ve dostuk (φιλία καὶ ὁμόνοια uyum) sağlan- masıdır (Plut. Cor. 35). Veturia, oğlunun, sözleri karşısında suskun kalması ve cevap vermemesi kar- şısında, onun mahçubiyeti üzerinde yoğunlaşmış; yönelttiği retorik sorularla oğ- lunda vicdan, minnet ve ödev duyguları uyandırmaya, canlandırmaya çalışmıştır:

“Oğlum neden susuyorsun; yoksa her şeyi öfkeye ve kine bırakmak doğru da bu yaştaki yalvaran bir anneyi sevindirmek mi yanlış olan? Ya da maruz kaldığı kö- tülükleri hatırlamak büyük bir adama yakışıyor da, evlatların, onları dünyaya ge- tirenlerden gördüğü iyiliklerin değerini bilmelerini ve bunlara saygı duymalarını düşünmek büyük ve erdemli bir adama göre değil mi? Kuşkusuz, kadirşinaslığı gözetmek, nankörlüğü bu denli sert bir şekilde cezalandıran senden daha fazla hiç kimseye yakışmıyordu. Ancak şimdiye dek zaten vatanından yeterince ağır intikam aldın, annene de hiç merhamet göstermedin. Bu yüzden, hiçbir baskı olmadan, senden istediğim doğru ve adaletli şeyleri elde etmem son derece makul olurdu. Ancak madem ki seni ikna edemedim, o zaman neden son çaremi kullanmayayım?” (Plut. Cor. 35?)

Veturia sözlerini tamamladıktan sonra gelini ve torunları ile birlikte oğlunun ayaklarına kapanmıştır. Plutarkhos’un anlatısında Coriolanus’u etkileyen büyük öl- çüde annesi olmuştur. Coriolanus, neredeyse hiç tepki ve direnç göstermeden, annesinin isteğine, Roma’nın zaferine, kendi yenilgisine ve mahvına boyun eğmiştir. Cassius Dio’da ise (V. 8-10), tıpkı Livius’un metninde olduğu gibi, (Dionysios’un ve Plutarkhos’un aksine) Veturia, konuşmasında, oğlu ile Volsklar arasındaki ilişkilere değinmeden, doğrudan oğlunun, kendilerini ve vatanını düşür- düğü perişan ve acınası duruma dikkat çekmiştir; buyurgan ve öfkeli bir tavırla oğ- lundan yurduna karşı beslediği kine son vermesini, anlaşma yapmasını istemiştir; ona “Doğduğun, büyüdüğün, Coriolanus adını aldığın ve bu büyük ismi taşıdığın toprakları fırtınaya sürükleme; isteğime boyun eğ, beni elim boş geri gönderme!” demiş, aksi taktirde canına kıyacağını söylemiştir. Sözlerine bir an için ara veren Veturia, elbisesini parçalamış, göğsüne ve karnına dokunarak, “Bak oğlum, bu seni doğurdu, bu seni büyüttü.” diye haykırmıştır, bu sırada Coriolanus’un karısı, ço- cukları ve orada bulunan diğer tüm kadınlar da onun ağıdına katılmışlardır ve bu manzara Coriolanus’u da etkisi altına almıştır (V. 11).

Dört Öge-Yıl 5-Sayı 10-Ekim 2016 8156

veSonuç Madalya (1319-1320), 10 Hanedân-ı Osmâni Nişân ve İmtiyâz Madalyası (1311- 1334), 17 Teba-yı Şâhâne Mecîdî Esâmî (1321-1332), 30 Altın İmtiyâz Madalyası Genel olarak bakıldığında, Veturia’nın konuşmasının, görsel ve patetik (1309-1320), 40 Madalya Esâmî (1899-1902) Defterleri. öğelerle pekiştirildiği görülmektedir: Yurtlarına yapılan saldırılar yüzünden pe- İngilizrişan hale Ulusal düşmüş, Arşivi : korku FO 195/1720; içindeki FO kadınlar, 195/1883; kucaklarında FO 195/1477; çocukları FO 195/1368; ile ağlayarak FO 195/ Coriolanus’a1932; FO savaşı 195/1976; durdurması FO 195/1305, için yakarmışlardır. FO 195/1369; Veturia FO 195/ ise, 1448;onlarla FO aynı 195/1306; kaderi, aynı kederiFO 195/ ve 1545. aynı sefaleti paylaşmakla birlikte, bir anne olarak tüm heybeti, say- Amerikangınlığı ve Misyonerözgüveni Arşivi ile oğlunun: 640, 641, karşısında 642, 643,644, dikilmiştir. 645, 646, Volsklar’la 647, 648, 651, birlikte 652, 653, çıktığı 654, yolu zafer655, 660,ve başarı 661, 66 ile 2, tamamlamak 663. Reeller. üzere olan Coriolanus’un, bu beklenmedik ve Sâlnameler:olağandışı durum Salname-i (manevi Vilâyet-i saldırı) Haleb: karşısındaki 1320. boyun eğişi, annesinin karşısında Şer’îyyeyenilgiyi Sicili: koşulsuz 23 Recep şartsız 1293- kabul 25 Şabanedişi, hem,1296 tarihlieğer olumsuzUrfa Şer’îyye yanıt Sicili alırsa hayatına son vereceğini söyleyen annesinin hem de anavatanının kurtuluşu olmuştur. Bununla Şanlıurfa, Yukarı Telfidan Köyü saha araştırması. birlikte Coriolanus Roma’ya değil, annesine boyun eğmiştir. Nitekim Coriolanus, Adıvar,sürgüne H. giderken E. (2005). Roma’yla Mehmet olan Kalpaklı maddi G. maneviT. (Haz..), tüm Mor bağlarını Salkımlı koparmıştır,Ev. İstanbul: annesiÖzgür ise, onun,Yayınları. anavatanı ile arasındaki köprü olmuştur: Oğlu kentten ayrıldıktan sonra Bayraktar,halen Roma’da H. (2007). yaşamaya Tanzimattan devam Cumhuriyet’eeden Veturia, Urfa “Romalı”dır, Elazığ: Fırat dolayısıyla Üniversitesi benimsedi Ortadoğu- ği pietasAraştırmaları ilkesi gereği, Merkezi. oğlunun çıkarlarını değil, vatanının çıkarlarını gözetmiştir. Bingöl,Sürgün S.durumdaki (2005). Osmanlı Coriolanus Mahkemelerinde ise, vatansızdır, Reform dolayısıyla ve Cerîde-yi ne Roma’ya Mehâkim’deki ne de Roma Üst tanrılarınaMahkeme yönelik Kararları. bir bağlılık Tarih Incelemeleri hissetmektedir; Dergisi, buXX nedenle (19), 19-38. anlaşma için gelen tüm devlet görevlilerini ve din adamlarını tereddüt etmeden geri çevirmiştir. Ancak onu Çadırcı, M. (1997). Tanzimat Döneminde Anadolu Kentleri’nin Sosyal ve Ekonomik Yapısı. doğuran, besleyen kişiye olan minnet duygusu (pietas contra matrem) varlığını sür- Ankara: TTK. dürmektedir ve yok olması da mümkün değildir. Nitekim özgürlüklerini korumak Deringil, S. (2002). İktidarın Sembolleri ve İdeoloji II. Abdülhamit Dönemi ( 1876-1909) (Çev. adına yola çıkan kadınların ve onlara bu yolda öncülük eden Veturia’nın umudu da, G. Ç. Güven). İstanbul: YKY. bu minnet duygusuna bağlanmıştır; çünkü Roma’da Coriolanus üzerinde hak iddia Fatmaedebilecek Aliye birHanım. tek o (1995). kalmıştır Ahmed ve VeturiaCevdet Paşa (zaman ve zamanı zaman. İstanbul: acıklı zaman Bedir. zaman öfkeli Foucault,zaman zaman M. (2006). buyurgan Deliliğin zaman Tarihi zaman( Çev. M. da A. tehditkar) Kılıçbay). Ankara:sözleriyle, İmge. Coriolanus’ta bu Ginzburg,duyguyu uyandırmayı,C. (2011). Peynir canlandırmayı ve kurtlar (Çev. başarmıştır; A. Gür). İstanbul: onun Metis.sayesinde kadınların üst- lendikleri görev başarı ile sonuçlanmıştır. Dolayısıyla, incelediğimiz aktarımlarda, Kenanoğlu, M. M. (2007). Nizâmiye mahkemeleri. Islâm Ansiklopedisi, XXXIII, 185-188. Veturia’nın ve onunla birlikte hareket eden Romalı kadınların sesinde vatansever- Kodaman,liğin ve görev B. (1987). bilincinin II. Abdülhamid (pietas contra Devri Doğupatriam Anadolu); Coriolanus’un Politikası. Ankara: sesinde Türk ise Kültürünü anneye duyulanAraştırma hürmet Enstitüsü. ve minnetin (pietas contra matrem) öne çıkarıldığı görülmektedir; Kürkçüoğlu,dolayısıyla VolsklarC. (2008). ile Şanlıurfa Romalılar 1850-1950 arasındaki. Şanlıurfa: mücadele ŞURKAV. kapsamında anlatılan tüm Nicault,bu olaylar, C. (2001).bir bütün Kudüs olarak 1850-1948 Roma (Çev. yazınında E. S. Vali). exemplum İstanbul: pietastis İletişim. niteliğindedir ve Ortaylı,Roma’yı İ. Roma(1983). yapan Osmanlı asli imparatorluğu’nun değeri temsil etmektedir. En Uzun Yüzyılı. İstanbul: Hil.

Seyitdanlıoğlu,Kısaltmalar M. (1996). ve Kaynakça Tanzimat Devri’nde Meclis-i vâlâ. Ankara: TTK. Tanpınar,Buszard, 2010. H. (2001). Buszard, XIX. B., Asırda “The TürkSpeech Edebiyatı of Greek Tarihi and .Roman İstanbul: Women Çağlayan in Plutarch’s Kitabevi. Lives”, Urfa. (1984).Classical Yurt Philology Ansiklopedisi,, 105.1 (2010): X, 7367-7389. 83-115 Zürcher,Cass. Dio. E. Cassius(1999). ModernleşenDio = Dio Türkiye’ninCassius, Roman Tarihi History,(Çev. Y. VolumeS. Gönen). I, (tr.) İstanbul: Earnest İletişim Cary, Cambridge, MA: Harvard University Press, 1914 Yayınları. Cic. Brut. Cicero, Brutus = Cicero, Brutus, Orator, (tr.) G. L. Hendrickson, Cambridge, MA: Harvard University Press, 1939

Dört Öge-Yıl 4-Sayı5-Sayı 8-Ekim10-Ekim 2015 2016 Coriolanus ve Vox Matronarum 157

Cornell, 2003. Cornell, T., “Coriolanus: Myth, History and Performance”, içinde Bround D., Gill C. (ed), Myth, History and Culture in Republican Rome, Studies in Honour of T. P. Wiseman, Exeter, 2003: 73-97 Dion. Hal. Ant. Rom. Dionysius Halicarnassensis, Antiquitates Romanae = Dionysius of Halicarnassus, Roman Antiquities, Volume IV, Volume V, (tr.) Earnest Cary, Cambridge, MA: Harvard University Press, 1943, 1945 Dixon, 1988. Dixon, S., The Roman Mother, London and Sydney: Croom Helm, 1988. Lael. Laelius = Cicero, On Old Age, On Friendship, On Divinatio (tr.) W. A. Falconer, Cambridge, MA: Harvard University Press, 1923. Liv. Livius = Livy, History of Rome, Volume I, (tr.) B. O. Foster, Cambridge, MA: Harvard University Press, 1919 Plut. Cor. Plutarkhos, Vitae Parallelae: Coriolanus = Plutarch, Lives, Volume IV: Alcibiades and Coriolanus, Lysander and Sulla, (tr.) Bernadotte Perrin, Cambridge, MA: Harvard University Press, 1916 Russell, 1963. Russell, D. A., “Plutarch’ Life of Coriolanus”, The Journal of Roman Studies 53 (1963): 21-28 Sen. Ben. Seneca Minor, de Beneficiis = Seneca, Moral Essays, Volume III, (tr.) John W. Ba- sore, Cambridge, MA: Harvard University Press, 1935 Salmon, 1930. Salmon, E. T., “Historical Elements in the Story of Coriolanus”, The Classi- cal Quarterly 24/2, 1930: 96-101 Val. Max. Valerius Maximus = Memorable Doings and Sayings, Volume I, Volume II, (tr.) D. R. Shackleton Bailey, Cambridge, MA: Harvard University Press, 2000 Valette, 2012. Emmanuelle Valette, “Les « discours » de Veturia, Valeria et Hersilia”, Cahiers « Mondes anciens » 3 (2012), Erişim Tarihi: 25.05.2016, URL: http://mondesanciens. revues.org/782

Dört Öge-Yıl 5-Sayı 10-Ekim 2016