ACTIVITEITEN- PLAN AANVRAAG REGIONALE MUSEA BIS 2021-2024

© Centraal Museum /Robert Oosterbroek INHOUDSOPGAVE

VOORWOORD 3 3.1 VERBREDING PUBLIEKSGROEPEN 13 Doelen 13 1.1 MISSIE, KERNWAARDEN EN STRATEGIEËN 5 3.2 DE STADSREDACTIE 13 Missie 5 Kernwaarden 5 3.3 DECENTRAAL 14 Strategieën 6 Bewoners ontmoeten elkaar 14 Partnerprogramma’s met de wijk 14 2.1 BLIKVERRUIMEND PROGRAMMA 7 Jongeren in de wijken 14 Doelen programma 7 Utrecht als basis, de wereld als 3.4 TALENTONTWIKKELING 15 speelveld 8 Oog voor talentvolle studenten 15 Prikkelen met verrassende inzichten 8 Nieuw licht op de collectie 9 3.5 CENTRAAL LAAT 15 Aandacht voor talent 9 Donderdagavond programma 15 Laat online 15 2.2 PEER REVIEW KENNISCENTRALE 10 Doorontwikkeling 16 Werkwijze KennisCentrale 10 3.6 HET EFFECT 16 2.3 TENTOONSTELLINGSPROGRAMMA 2021-2024 11 4.1 CULTUREEL ONDERNEMERSCHAP, De nieuwe collectieopstelling 11 EEN WERKEND VERDIENMODEL 17 Grote tentoonstellingen 11 De Annex 12 4.2 PROFESSIONELE BEDRIJFSVOERING 17 Personeel & organisatie 17 Huisvesting 17 Financiën 17

2 © Centraal Museum Utrecht/Jan-Kees Steenman VOORWOORD

Begin dit jaar werd de wereld opgeschrikt door de Covid-19 pandemie. De uitbraak van het coronavirus heeft grote maatschappelijke en economische gevolgen. Ons dagelijks leven is ingrijpend veranderd. Ook de culturele sector kampt met de gevolgen: musea moesten tijdelijk sluiten en veel activiteiten konden niet doorgaan in hun oorspronkelijke vorm; als gevolg daarvan kelderden de bezoekersaantallen. De verwachting is dat deze situatie nog tot ver in 2021 zal voortduren. We hebben de afgelopen periode hard gewerkt om de situatie voor al onze drie locaties coronaproof te maken, zodat bezoekers veilig kunnen deelnemen aan onze programma’s en ook onder de huidige omstandigheden kunnen blijven genieten van de collectie en de tentoonstellingen. Ondanks deze onzekere tijden moeten we – hoe ingewikkeld soms ook – vooruitkijken hoe we onze ambities en doelstellingen voor de komende jaren kunnen realiseren.

AMBITIE EN MISSIE Het Centraal Museum wil de blik van de bezoeker verruimen door kunst en cultuur. Dat is de leidraad in alles wat we doen. In een tijdsgewricht dat door de toenemende rol van sociale media wordt gekenmerkt door snelle en soms ongenuanceerde meningsvorming, wil het museum een baken zijn voor reflectie en verdieping; een plek waar de waan van de dag kan worden getoetst aan cultuuruitingen uit het verleden en uitdagende visies en verbeeldingen van kunstenaars op de toekomst. We zijn ons bewust van recente maatschappelijke ontwikkelingen, zoals Black Lives Matter, wanneer we nieuwe of andere perspectieven bieden op historische en actuele waarden. We hanteren daartoe de volgende kernwaarden: toegankelijk, ambitieus, deskundig, verrijkend, verbindend en betrokken.

3 Bart Rutten, artistiek directeur en Marco Grob, zakelijk directeur © Centraal Museum Utrecht/Angeliek de Jonge TERUGBLIK Het Centraal Museum heeft als enige museum van middelgroot In de afgelopen vier jaar groeiden de bezoekersaantallen en nam formaat in de regio een grote geografische reikwijdte. Het de waardering voor het museum enorm toe. Dat proces willen verzamelen en exposeren strekt zich echter heel nadrukkelijk uit we graag doorzetten. Het publiek in Utrecht verrijken was het van internationaal naar lokaal. Als geen ander museum heeft het credo en op vele fronten hebben we dit met verve gedaan. Onder zijn wortels in de stad – en zijn relatie met de lokale kunstenaars – andere met succesvolle tentoonstellingen als Utrecht, behouden en toont en verwerft het consequent werk van levende en Europa, Pyke Koch, Jan Taminau – Reflections en Dromen in Utrechtse kunstenaars. Het nijntje museum, voorheen beton. We hebben ook letterlijk de stad verrijkt, met bijzondere huis, zag door de nieuwe focus op de jongste doelgroep zijn aanwinsten voor de gemeentelijke collectie. In een enkel publiek enorm toenemen en ook het Centraal Museum zag een geval betrof dit de verwerving van een zeldzaam en kostbaar forse stijging in het bezoek. De rooskleurige bezoekersaantallen meesterwerk; een schilderij op koper van die al zorgden voor een gezonde bedrijfsvoering waardoor het museum sinds 1933 op de verlanglijst stond en een uniek werk van Dirck naar een hoger niveau gebracht kon worden. Deze gezonde Muurschildering De slapende Mars, van Baburen. Ook groeide de collectie door de resultaten van bedrijfsvoering in combinatie met diverse steunregelingen vanuit in Lombok door collectief De Strakke Hand © Centraal Museum Utrecht/Robert Oosterbroek opdrachtverstrekking aan veelal jonge kunstenaars en aankopen de overheid hebben ervoor gezorgd dat we tot nu toe de financiële samen met andere musea. De collectie van Utrecht is een trots klappen van de pandemie hebben kunnen incasseren. onderdeel van de Collectie Nederland. AANVRAAG Afgelopen jaren werd stevig ingezet op het tonen van PROFESSIONELE BEDRIJFSVOERING De komende jaren willen we de BIS-gelden gericht inzetten spraakmakende hedendaagse kunst, zowel landelijk als Duurzaam investeren in een professionele organisatie zien we om onze blik én die van de bezoeker verder te verdiepen en internationaal georiënteerd. Met de tentoonstelling van Jessica als een vanzelfsprekende opgave. Een succesvol bedrijf kan te verbreden. We streven ernaar om een meer divers publiek Stockholder, de video-installatie aan de buitenzijde van het alleen bestaan dankzij de inzet van vele deskundige en betrokken aan te spreken. We zoeken naar vormen om voor ons nieuwe museum, nieuwe programma’s als de Annex en Utrecht Lokaal, medewerkers en vrijwilligers. Wij koesteren dit kapitaal en doelgroepen te betrekken, zonder onze trouwe bezoekers van krijgt ook experiment de ruimte en een breed podium. investeren voortdurend in de ontwikkeling van onze medewerkers ons te vervreemden. We zien de kans om dit te doen door en die van de organisatie. Ook zijn wij ons steeds bewust van nieuwe programma’s te ontwikkelen en programma’s die in de het belang van onze goede relaties met partners, bedrijven, kinderschoenen staan naar een hoger niveau te tillen. Hierdoor mecenassen en collega-instellingen en streven voortdurend naar kunnen we de drempels verder verlagen voor bezoekers het leggen van nieuwe samenwerkingsverbanden en -vormen. voor wie een museumbezoek niet vanzelfsprekend is. Bij de ontdekkingsreis naar de betekenis van objecten en nieuwe perspectieven op onze collectie en programma’s, willen we bewoners en partners actief betrekken om zo een langdurige relatie met hen aan te gaan. Opening tentoonstelling Utrecht, Caravaggio en Europa door Zijne Majesteit de Koning. © Centraal Museum Utrecht Utrecht, oktober 2020

4 1.1 MISSIE, KERNWAARDEN EN STRATEGIEËN

MISSIE KERNWAARDEN

Het verruimen van de blik van de Toegankelijk bezoeker door kunst en cultuur Wij presenteren kunst, cultuur en geschiedenis aan iedereen

Ambitieus Wij zijn doelgericht en willen vooruit

Deskundig Wij weten waar wij het over hebben

Verrijkend Wij willen onze bezoekers inspireren, verrassen, in vervoering brengen

Verbindend We zijn als museum een verbinder in de stad en daarbuiten

Betrokken

Tankman, Fernando Sanchez Castillo 2013, Wij leven ons in en we leven mee in de tentoonstelling Dromen in Beton met de wereld om ons heen Wtewael-weekend ter gelegenheid van de aankoop van het Godenbanket © Centraal Museum Utrecht / Ernst Moritz © Centraal Museum Utrecht/Jan-Kees Steenman

5 STRATEGIEËN Een werkend verdienmodel & professionele bedrijfsvoering Programma 9. Het optimaliseren van de inkomsten uit development, 1. Het in de uitwerking van onze tentoonstellingen zoeken naar commerciële activiteiten en internationale samenwerking om een balans tussen bevragen en bevestigen om zo, waar hiermee het ambitieuze programma te financieren. mogelijk in samenwerking met internationale partners een 10. Het voeren van een adequaat personeelsbeleid waarbij ambitieus en vernieuwend programma te kunnen bieden. duurzame inzetbaarheid, kennisontwikkeling en diversiteit 2. Het bieden van ruimte aan verschillende perspectieven en belangrijke thema’s zijn, zodat we een aantrekkelijke aan niet-dominante stemmen waardoor een meerstemmige werkgever blijven. collectieopstelling kan worden gepresenteerd. 11. Het voorzien in een passende huisvesting voor: a. Het depot: door in samenwerking met Utrechtse Vastgoed Publiek Organisatie een nieuw depot te bouwen. 3. Het koesteren van de traditionele museumbezoeker om er zo b. Het nijntje museum: door dit uit te breiden en te voor te zorgen dat deze in groten getale naar het museum heropenen in 2022. blijft komen. c. Het Centraal Museum: door het uitvoeren van groot 4. Het ontwikkelen van op maat gemaakte programma’s, al dan onderhoud en het treffen van duurzaamheidsmaatregelen niet in samenwerking met derden, en zowel binnen als buiten 12. Het voorzien in een up-to-date ICT-beleid om zowel back- als de muren van het museum met als doel het bereiken en frontoffice aan te laten sluiten bij de actuele ontwikkelingen op verbinden van de niet-traditionele museumbezoeker. het gebied van technologie en digitalisering. 5. Het in toenemende mate verzorgen van op maat gemaakte en 13. Het voeren van een goed financieel beleid waardoor alle persoonlijk toegesneden informatie om daarmee te voorzien activiteiten van het Centraal Museum met de beschikbare in de behoefte van de bezoeker. middelen kunnen worden uitgevoerd. 6. Het optimaal inzetten op marketing & communicatie en het onderhouden van duurzame en goede relaties waardoor een helder profiel en een sterke reputatie worden neergezet.

De collectie 7. Het verwerven van werken via aankopen – waarbij opdrachtgeverschap een belangrijke rol speelt –, schenkingen en bruiklenen en zo de verzameling steeds actueel houden. 8. Het in de komende beleidsperiode afronden van de uitvoering van het actieplan collectie waardoor het achterstallig Utrecht, Caravaggio en Europa © Centraal Museum Utrecht / Ernst Moritz onderhoud aan werken in de collectie weggewerkt zal zijn.

6 We willen trouw blijven aan wie we zijn en wat we hebben. We DOELEN PROGRAMMA 2.1 BLIKVERRUIMEND PROGRAMMA maken geen tentoonstellingen met als enig streven het trekken van • Inclusiever programmeren met meer ruimte voor makers van zoveel mogelijk bezoekers, maar bieden een gelaagd en afgewogen diverse achtergronden. programma dat aansluit bij onze identiteit. Vanuit deze achtergrond • Een breder publiek op een laagdrempelige manier kennis De museale betekenis van een object, wat of wie het willen wij ons inzetten voor het bedienen van een breed en divers laten maken met hedendaagse kunst en de traditionele representeert en het soort verhaal dat het vertelt, is afhankelijk publiek. Wij willen met onze tentoonstellingen een baken zijn voor bezoekersgroep meer verdieping aanbieden. van de context waarin het wordt getoond. Iedere generatie reflectie en verdieping, een plek waar mensen graag naartoe • Externen betrekken bij het duiden van de betekenis van de ontwikkelt nieuwe visies op het verleden, waardoor objecten komen en actuele maatschappelijke kwesties worden getoetst aan collectie. Hiervoor zien we een grote rol weggelegd voor nieuwe betekenissen krijgen. Aan ons de taak om de dynamiek verleden en toekomst. Daarnaast willen wij een veilige haven zijn kunstenaars en vormgevers waarbij hun keuze getoond wordt tussen objecten en de wisselende geopolitieke en historische en blijven voor de schoonheid en vervoering die besloten ligt in de in dialoog met hun eigen werk. contexten te onderzoeken vanuit hedendaagse perspectieven, kunst en waar de verbeelding door kunstenaars wordt getoond, • Binnen en buiten de muren van het museum specifiek de en dit te delen met het publiek. De komende periode zullen we gesteund en gestimuleerd. Want wij geloven dat kunst, van toen en bewoners en bezoekers in Utrecht en omgeving in aanraking nadrukkelijk in alle tentoonstellingen en flankerende programma’s nu, in schoonheid en ontroering, of soms juist in haar tegendraadse laten komen met onze collectie. zoeken naar een verbreding van het culturele perspectief van en confronterende karakter, kan bijdragen aan het verruimen van • Een natuurlijke plek zijn waar Utrechtse makers zich thuis waaruit wij programmeren. Door bij de getoonde objecten en de blik op de wereld waarin we leven. Wat kunstenaars de wereld voelen en een podium kunnen krijgen. kunstwerken steeds representanten uit verschillende doelgroepen geven, is niet te vangen in een beleidsnotitie. Wel hoe wij hen aan het woord te laten, en bij iedere tentoonstelling altijd podium bieden en steunen in hun ontwikkeling. meer dan één verhaal te vertellen, beogen we de drempel tot museumbezoek te verlagen. Door de toegankelijkheid te vergroten en onze programma’s inclusiever te maken, willen we ervoor zorgen dat bezoekers zich op verschillende niveaus aangesproken voelen door het tentoongestelde.

Het Centraal Museum streeft naar een doorwrochte relatie tussen collectie en programma. De collectie is het anker en het kompas voor ons artistieke beleid. De collectie voedt het programma, en dit programma leidt vervolgens weer tot aankopen. De onderwerpen voor onze tentoonstellingen komen voort uit onze collectie; we zullen deze de komende beleidsperiode nadrukkelijk diversifiëren. Binnen de breedte van onze ‘caleidoscopische’ collectie, die zich kenmerkt door haar enorme diversiteit, zien we Tentoonstelling: Tranen van Eros hiervoor veel kansen, maar willen we ook erkennen dat het ene © Centraal Museum Utrecht / Gert Jan van Rooij collectieonderdeel zich daar beter voor leent dan het andere.

7 UTRECHT ALS BASIS, DE WERELD ALS SPEELVELD De Wereld van Utrecht Het Centraal Museum zoekt in zijn programmering en © Centraal Museum Utrecht/ verzamelbeleid naar de verbinding tussen kunst en cultuur Ivar Pel uit Utrecht en de wereld eromheen. In de wijde waaier van onderwerpen die de revue passeren, zoeken we naar maatschappelijke thema’s uit de actualiteit die we altijd integreren in onze tentoonstellingen, zoals de zoektocht van de mens naar veiligheid in de huidige tentoonstelling De ommuurde stad. De komende periode geven we meer aandacht aan bezoekers die zich nu nog minder herkennen in het aanbod door te kiezen voor de ‘sandwichformule’. We bouwen ons programma op vanuit enerzijds herkenbare grote namen van kunstenaars/ontwerpers, aansprekende onderwerpen voor het grote publiek en combineren dat met onbekendere namen en verhaallijnen. Dit kan voor de ingewijde bezoeker een reden zijn om naar het museum af te PRIKKELEN MET VERRASSENDE INZICHTEN reizen; de minder ingewijde bezoeker wordt hierdoor verrast. Bij Hedendaagse kunstenaars en vormgevers zien wij als tentoonstellingen met veel hedendaagse kunst en vormgeving belangrijke actoren in het bespreekbaar maken en bevragen van en stadsgeschiedenis kunnen we de achtergrond van de maker maatschappelijke urgente thema’s en kwesties. Dit maken we betrekken. Bij oude en moderne kunst geven we de bezoeker zichtbaar door bestaand werk van hen te tonen, maar ook door context of een nieuw perspectief, vaak gelinkt aan actuele het verstrekken van opdrachten voor nieuw werk. Een mooie onderwerpen: een modetentoonstelling over duurzaamheid wordt uiting hiervan is het pilotprogramma de Annex. In dit programma gekoppeld aan de verspilling in de mode-industrie. krijgen kunstenaars, gastcuratoren en vormgevers de ruimte om bezoekers een andere kijk te geven op de thema’s die ze zojuist In de tentoonstelling van komend voorjaar, Voices of Fashion, in de onze grootste expositieruimte de Stallen hebben gezien. Het Iris Kensmil, Sojourner Truth, 2019, Collectie Centraal Museum onderzoeken we bijvoorbeeld als eerste kunstmuseum in aldaar getoonde onderwerp wordt in de Annex door een stem van © Centraal Museum Utrecht/Adriaan van Dam Nederland de invloed van Afrika en de Afrikaanse diaspora op buiten in een ander perspectief geplaatst. De afgelopen anderhalf mode. De tentoonstelling neemt een belangrijk hiaat in de collectie jaar hebben we hiermee succesvol kunnen experimenteren. mode als vertrekpunt: het ontbreken van mode die is ontworpen We willen deze lijn, waarin hedendaagse kunst door een breed In het geval van Voices of Fashion tonen we in de Annex door zwarte ontwerpers. We bieden daarmee een podium aan publiek wordt gezien, gaan bestendigen door de presentaties hedendaags werk van Tabita Rezaire, geboren in Frankrijk, met nieuwe perspectieven en veelal vergeten verhalen. Hoe past de nog scherper in te zetten en goed te communiceren voor het ouders van Ghanese en Zweedse afkomst. Rezaire richt zich in Afrikaanse diaspora in dit beeld? Welke zwarte ontwerpers en aanbieden van een gelaagd narratief. Hiermee wil het museum de haar video’s en performances op het dekoloniseren van kennis modehuizen tonen daar hun collecties, en waarom? rol vervullen als belangrijke aanjager van de productie van nieuwe en techniek. Ze noemt haar werk ‘een hommage aan de zwarte kunst voor een breed publiek. cultuur, zonder deze te willen romantiseren’.

8 NIEUW LICHT OP DE COLLECTIE Op de betonnen sokkel op het Nicolaaskerkhof Het museum is van iedereen. We nodigen wordt ten minste één keer per jaar een ander externen uit om collectietentoonstellingen kunstwerk geplaatst. Daarnaast vormen te maken om dit te onderstrepen. Zo zal de muurschilderingen in de wijken van de stad toonaangevende hedendaagse kunstenaar een reusachtige expositie van iconen uit de Willem de Rooij bestaand werk uit de collectie vaste collectie. We willen deze ontmoetingen in nieuw licht plaatsen. Hij maakt een installatie met de collectie in de stad uitbreiden door, in in de vorm van een tentoonstelling van het samenwerking met partners, blogs, podcasts en werk van Dirk Valkenburg. Het Centraal online lezingen aan te bieden aan het publiek. Museum bezit een schilderij van deze vroeg achttiende-eeuwse kunstenaar die als enige ook daadwerkelijk Suriname heeft bezocht ten AANDACHT VOOR UTRECHTS TALENT tijde van de kolonisatie en daar in opdracht van Om veelbelovende makers te stimuleren na te de plantage-eigenaar het werk en landschap denken over de stad, de wereld en de kunst vastlegde. De door De Rooij gemaakte van morgen, investeren we in talentontwikkeling tentoonstelling wordt vergezeld door een van Utrechtse makers. In het museum maken monografie waarin de oeuvres van Valkenburg we ruimte om vier keer per jaar een platform geïndexeerd zijn en geplaatst worden in een te bieden aan kunstenaars die in Utrecht zijn kunsthistorische context en nadrukkelijk ook geboren of getogen, of hier lang werkzaam zijn in die van de koloniale geschiedenis van geweest. Dit ‘Utrecht Lokaal’ zal de komende Nederland, Surinaamse (kunst)geschiedenis periode verder worden ontwikkeld tot belangrijke en studies van de Cariben door meerdere en structurele plek voor het tonen van Utrechts academische essays. talent. In deze ruimte laten we vooral recent, speciaal voor deze expositie gemaakt werk Om zoveel mogelijk mensen in aanraking te van (levende) kunstenaars van verschillende laten komen met onze collectie faciliteren we generaties zien. In samenwerking met de HKU ontmoetingen tussen kunst en publiek niet geven we jong talent ook buiten de muren van alleen binnen, maar ook buiten de muren het museum een stem door hen de kans te van het museum. Op de buitengevel van het geven om werk te maken voor de wisselsokkel museum aan het Nicolaaskerkhof worden in de beeldentuin van de Croeselaan. videowerken vertoond die een link vormen met Raamwerk Rafael Rozendaal i.c.m. Nederlands Film Festival NFF - Double Pressure © Centraal Museum Utrecht/Gert Jan van Rooij de tentoonstelling in het museum.

9 tentoonstellingen en collectieopstelling wordt 2.2 PEER REVIEW voorzien van een nieuwe context. De bezoeker KENNISCENTRALE kan hierdoor beter een mening vormen en misschien zelfs bijstellen. We bieden zo onze trouwe bezoekers nieuwe perspectieven en De komende jaren willen we ons met de laten nieuwe bezoekers zich welkom voelen. programmering ontwikkelen tot een museum dat toekomstbestendig is in een veranderende samenleving. We beseffen dat we deze WERKWIJZE KENNISCENTRALE opdracht niet alleen kunnen uitvoeren. We gaan deze KennisCentrale al doende Daarom nodigen we experts, wetenschappers, vormgeven door steeds leden met relevante kunstenaars en historici met diverse expertise uit te nodigen. Afhankelijk van de achtergronden uit om met ons mee te kijken en vraag bij de geprogrammeerde onderdelen mee te denken. Met hun blik van buiten halen zoeken we geschikte experts tot een groep van we het maatschappelijke debat het museum vijf leden. Sommige experts zullen meerdere binnen. We roepen de KennisCentrale in het bijeenkomsten bijwonen; zij worden afhankelijk leven als sparringpartner voor de artistieke van het onderwerp en de geprogrammeerde en wetenschappelijke staf en directie. De disciplines aangevuld met experts van het leden van dit adviesorgaan voeden ons vanuit betreffende vakgebied. Hierbij staan een hun achtergrond en kunnen ideeën voor brede blik op de wereld en de beschikking tentoonstellingen, presentaties, invalshoeken, over een sterk netwerk voorop. Zo kunnen gastcuratoren en kunstenaars aandragen. Zij samenwerkingen die tot dusver op basis van buigen zich met de conservatoren en projecten plaatsvonden, zoals met Universiteit medewerkers van de afdeling Publiek Utrecht vakgroep kunstgeschiedenis, MOED, & Informatie over de toekomstige team Sonsbeek, IMPAKT en BAK, middels tentoonstellingsplannen en de presentatie de KennisCentrale verder integreren waarbij van de collectie. Naast het kritisch meekijken, we ook actief op zoek gaan naar nieuwe wijzigen en aanvullen van artistieke ideeën, zijn samenwerkingspartners om de artistieke en zij ook in staat om vanuit hun netwerk te wijzen maatschappelijke koers van het museum mee op mogelijke partners en kunstenaars. Hierdoor te voeden. kunnen we opvattingen en maatschappelijke Alles is rond, Madelon Hooykaas beeldvorming beter en kritischer tegen het licht © Centraal Museum Utrecht/Angeliek de Jonge houden, waardoor oude beeldvorming in onze

10 GROTE TENTOONSTELLINGEN 2.3 TENTOONSTELLINGSPROGRAMMA 2021 2021-2024 Voices of Fashion. Couture, Beauty & Styles Hoe hebben zwarte ontwerpers de modewereld beïnvloed? Met deze expositie onderzoekt het Centraal Museum Utrecht als De impact van de pandemie heeft ook invloed gehad op eerste kunstmuseum in Nederland de witte blik waarmee mode ons tentoonstellingsprogramma. Niet alleen hebben we decennialang is gepresenteerd, gedragen en verzameld. tentoonstellingen moeten uitstellen, we hebben ook nog kritischer gekeken naar de kosten van bruiklenen van bepaalde Over de noodzaak van tuinieren tentoonstellingen. We willen, ook binnen de beperkingen van We onderzoeken met deze tentoonstelling de dieperliggende Covid-19, alles op alles zetten om de groei die het museum heeft betekenis van de tuin en onze hedendaagse relaties met de doorgemaakt op het gebied van bezoekcijfers en reputatie te natuur. Hedendaagse kunst en oude kunst, waarin de tuin een rol continueren. Hieronder een greep uit de programmering van de speelt, worden gebruikt als metafoor voor ontwikkelingen in de grotere tentoonstellingen en opstellingen die de komende jaren maatschappij. in het Centraal Museum te zien zijn, en die we samen met de KennisCentrale verder zullen uitwerken. Double Act In een spannend vormgegeven tentoonstelling komen twee collecties samen: monumentale video-installaties uit de fameuze DE NIEUWE COLLECTIEOPSTELLING videokunstverzameling van de familie Kramlich en een aantal In 2022 presenteren we een vernieuwde, innovatief vormgegeven hoogtepunten uit de zeventiende-eeuwse schilderkunst. collectieopstelling. Met de artistieke en wetenschappelijke staf en medewerkers van de afdeling Publiek & Informatie ontwikkelen 2022 we gezamenlijk, en in dialoog met externen, nieuwe manieren Stoel neemt stelling van kijken en nieuwe invalshoeken waarbij meerstemmigheid In samenwerking met vele experts en stemmen van buiten een belangrijk middel is. Ook de KennisCentrale zal ons hierin stellen we een top 100 samen van stoelontwerpen uit de voeden met inzichten van buitenaf. Hierdoor bieden we nieuwe afgelopen 100 jaar. perspectieven aan de bezoeker en onderstrepen we dat het museum en de collectie van ons allemaal zijn. De gezonde stad De herdenking van 900 jaar stadsrechten in 2022 laat ons het Utrechtse motto ‘Healthy Urban Living’ tegen het historische licht houden. Gezond stedelijk leven, hoe zat dat vroeger eigenlijk? Voices of Fashion

11 2023 Ook in ontwikkeling De Bentvueghels Politiek hyperrealisme De schilders sociëteit de Bentvueghels in Rome Een sterke cluster hyperrealisme uit de jaren verenigde schilders uit de Lage Landen die zeventig en tachtig uit de collectie van het daar, naast het uithalen van allerlei balorigheid, Centraal Museum vormt het vertrekpunt voor prachtige schilderijen maakten. een tentoonstelling die in samenspraak met een gastcurator wordt gemaakt, 2024 100 jaar Rietveld Schröderhuis Marokkaanse Mode In 2024 vieren we het 100-jarig bestaan van Groot overzicht van modeontwerpers uit dit werelderfgoed. In deze tentoonstelling zal Marokko en ontwerpers met Marokkaanse Rietveld in een internationale context worden roots. gepresenteerd. Het nieuwe wereldbeeld Een ode aan de gelijknamige, baanbrekende tentoonstelling die iets meer dan 50 jaar geleden te zien was in het Centraal Museum. Een tentoonstelling waarin de abstracte kunst als ‘Europese uitvinding’ vanuit een geglobaliseerd perspectief wordt getoond.

DE ANNEX In 2021 tonen we in het kader van Voices of Fashion werk van Tabita Rezaire. In datzelfde jaar gaan we voor Over de noodzaak van tuinieren een samenwerking aan met Staatlichen Kunstsammlungen Dresden (SKD). De jonge SKD-conservator Noura Dirani maakt hiervoor een selectie uit hun collectie. Rondleiding door De Wereld van Utrecht, De verdere invulling van de Annex in 2022 en Rietveld en Van Baaren © Centraal Museum Utrecht/Ivar Pel daarna houden we open om in te kunnen spelen Vignette Kerry James Marshall, Defares Collection op de actualiteit.

12 DOELEN Invalshoeken en (sub)onderwerpen worden in 3.1 VERBREDING • De huidige band met bewoners in de 3.2 DE STADSREDACTIE samenwerking met de Stadsredactie bedacht, PUBLIEKSGROEPEN Utrechtse wijken versterken. zodat we directer kunnen inspelen op wat er • Nieuw publiek identificeren en bij de leeft in de stad en omgeving. De redactieleden programma’s van het museum betrekken. Om onze doelen te behalen, en de stem van de geven in een vroeg stadium feedback op het Een breed en gelaagd programma behoort tot • Ontmoetingen tussen bezoekers faciliteren bewoners door te laten klinken in de programma’s tentoonstellingsconcept door antwoord te het DNA van een museum in de 21ste eeuw die elkaar anders niet zo snel vinden. Dat en activiteiten die plaatsvinden in het museum, geven op de vraag: ‘Wie mag het museum en helpt ons blijvend aansluiting te vinden bij kan zijn door ontmoetingen tussen personen, ontwikkelen we de Stadsredactie: vijf tot tien niet missen in dit onderwerp, wie moeten we een veranderende maatschappij. Samen met maar ook door voor specifieke doelgroepen mensen treden op als vertegenwoordigers van hierover aan het woord laten?’ Redactieleden partners hebben we de afgelopen periode pilots relevante personen in het museum het groeiende groepen uit verschillende de wijken. komen ook terug in de tentoonstellingen en uitgevoerd om publieksgroepen te bereiken die, woord te geven. Met het optuigen van de Stadsredactie geven programma’s door rondleidingen of andere om welke reden dan ook, niet zo gemakkelijk • Door middel van ontmoeting de blik van de we gestalte aan de groeiende behoefte bij publieksactiviteiten met het museumpubliek het museum bezoeken. De komende periode bezoeker verruimen, en kunst en cultuur het publiek, dat in de grote steden een steeds te organiseren, of als verhalenverteller in willen we pilotprogramma’s verder uitdiepen en inzetten als conversation starter. grotere diversiteit aan culturele achtergronden audiovisuele publieksinformatie, zoals video’s, nieuwe programma’s toevoegen en deze tot • Samen met partners uit de stad de impact en kent, om de geboden inhoud vanuit websiteblogs, de Stadspodcasts en De Column: structureel onderdeel van ons beleid maken. het bereik van onze programma’s vergroten. verschillende perspectieven te presenteren. Via een vaste museumzaal waarin twee keer per We richten ons hierbij nadrukkelijk tot bewoners • Een vanzelfsprekende en inspirerende plek de Stadsredactie krijgen bewoners een podium jaar naar aanleiding van een actueel thema – van jong tot oud – van Utrechtse wijken. Als zijn voor studenten en jongvolwassenen. om hun verhaal en visie op thema’s te delen, een presentatie gemaakt door de Stadsredactie museum zetten we de eerste stap: we treden en Utrechters uit hun eigen en andere wijken te in samenwerking met het museumteam en de naar buiten om hen te ontmoeten en uit te ontmoeten, inspireren en mobiliseren. KennisCentrale. nodigen. Samen met een groot aantal partners ontwikkelen we laagdrempelige programma’s De Stadsredactie zal betrokken zijn bij de op locatie die aansluiten bij deze groepen. drie hoofdonderdelen op het gebied van We continueren de eerste contacten die we publiekswerking. Ieder onderdeel richt zich op hebben gelegd in de wijken en ontmoeten een specifieke doelgroep. nieuwe bewoners van de stad. Tevens ontwikkelen we formats voor in het museum, • DeCentraal die op allerlei manieren aansluiten bij zowel het • Talentontwikkeling tentoongestelde als de belevingswereld van de • Centraal Laat bezoeker. Zo verlagen we de drempels voor de wijkbewoners die ons nu nog niet weten te Centraal Laat met Impakt vinden. © Centraal Museum Utrecht / By-Pauluz.nl

13 • Kunstmaatjes: voor bewoners die in een JONGEREN IN DE WIJKEN 3.3 DECENTRAAL sociaal isolement zitten. We voorzien hen We zetten kleinschalige projecten op met van een maatje om een museumbezoek te jongeren in de wijken, waarin museum en brengen of deel te nemen aan de workshops jongeren van elkaar kunnen leren. We brengen Met DeCentraal willen we door middel van in de wijken. jongeren in contact met verhalen in het museum kunst en cultuur ontmoetingen faciliteren tussen • Kunstmatch: voor kunstliefhebbers voor die de stad waarin zij leven hebben gevormd. bewoners uit Utrecht en de regio die anders niet wie een museumbezoek door financiële of Centraal Laat met Whatchamacallit In samenwerking met Jongeren Cultuurhuis © Centraal Museum Utrecht/Alessa Joseph snel met elkaar in aanraking komen. sociale redenen niet mogelijk is. Samen Kanaleneiland (JCK) initiëren we voor deze met partners faciliteren wij blind dates in het jongeren maatwerk-projecten en thema’s. Deze museum. intensieve manier van samenwerken zorgt voor BEWONERS ONTMOETEN ELKAAR • Kunstkoppelaars: voor mantelzorgers en PARTNERPROGRAMMA’S MET DE WIJK beter begrip van en een betere connectie met Samen met diverse partners uit de stad bieden mensen met dementie uit de wijken. Zij Het Centraal Museum werkt in het museum de doelgroep. De komende periode zullen we we bewoners, die om wat voor reden dan ontmoeten elkaar in het museum. Na een en op locatie aan programma’s met nieuwe concepten ontwikkelen, meer onderzoek ook niet makkelijk het museum bezoeken, de pilot breiden we dit programma uit. maatschappelijke partners, zoals Keti Koti voor doen en samen met JCK de programma’s nog gelegenheid aan de hand van kunst een-op-een • De Wijk Centraal: voor wijkbewoners. Na het herdenken van ons slavernijverleden, het meer laten aansluiten bij de doelgroep. of samen in gesprek te gaan. Hieronder enkele een kennismaking door middel van een wijkevenement Lombok Festival om bewoners pilotprogramma’s die we met succes hebben programma/workshop in de wijk worden op een makkelijke manier in aanraking te laten Doelgroep: jongeren met een migratie ontwikkeld en toe zijn aan de volgende stap. de bewoners op een ander moment met komen met kunst en cultuur en specifiek het achtergrond de bus opgehaald voor een bezoek aan Centraal Museum, en met bibliotheken in Utrecht Partners: Jongeren Cultuurhuis • Taalmaatjes: voor mensen die drie jaar in het museum. We bezoeken om de twee om ervoor te zorgen dat kennis wordt gedeeld, Kanaleneiland en Overvecht Nederland wonen en nieuwsgierig zijn naar maanden een andere wijk of ander stadsdeel ontmoetingen plaatsvinden en workshops of al bekend zijn met cultuur, maar nu geen en bereiken zo op jaarbasis de hele stad. worden gevolgd in de bibliotheken. We komen mogelijkheden hebben om het museum te via deze partners niet alleen in aanraking met bezoeken. Samen met een maatje bezoeken Doelgroep: ‘kansarme’ bewoners uit de stad voor ons nieuw publiek, maar leren ook hoe we zij het museum en praten zij over kunst. Partners: o.a. Humanitas, Leger des Heils, de blik van de vaste bezoeker kunnen verbreden • AZC-taalmaatjes: voor mensen die Dock, Stichting Asha, Oog voor Utrecht, en streven ernaar een uitwisseling tussen de nog geen verblijfstatus hebben en nog Welkom in Utrecht, Einstein 2.0., U-Centraal verschillende bezoekers te bewerkstelligen. niet geworteld zijn in de (Utrechtse) maatschappij. Iedere maand bezoeken Doelgroep: wijkbewoners en vaste bezoeker vijftien koppels het museum en oefenen Centraal Museum naar aanleiding van wat ze zien de Partners: Keti Koti, Tori Osso, Macknack Groepsfoto Fotoproject Door andere Ogen Jongeren Cultuurhuis Kanaleneiland Nederlandse taal. Verbindt, Lombok Festival, Bibliotheken © Centraal Museum Utrecht/Jos Beijer Utrecht

14 OOG VOOR TALENTVOLLE STUDENTEN 3.4 TALENTONTWIKKELING We zijn op veel manieren in contact met studenten uit de stad 3.5 CENTRAAL LAAT Utrecht. We leiden studenten op door hen als stagiair inkijk te geven in het reilen en zeilen van het museum, en werken samen Een sociaal kwetsbaar milieu kan betekenen dat je niet dezelfde met de Universiteit Utrecht, HKU en mbo-opleidingen. We gaan DONDERDAGAVOND PROGRAMMA kansen krijgt om kennis te maken met cultuur. We vinden dat de komende periode studenten nog actiever bij de organisatie en Met het maandelijkse donderdagavondprogramma Centraal iedereen mee moet kunnen doen. Door samenwerkingen met de programmering betrekken. Zij voeren bijvoorbeeld onderzoek Laat hebben we afgelopen anderhalf jaar bewezen dat we nieuw onderwijs, cultuurmakers en organisaties in de wijk (en regio) aan uit voor en in het museum. Een al eerdergenoemd voorbeeld is en jongvolwassen publiek bereiken in de leeftijd 18 tot 35 jaar. te gaan, bieden we programma’s aan waarin mensen van jong tot de wisselsokkel die onderdeel is van de Beeldentuin Croeselaan: Met Utrecht als studentenstad sluit dit aanbod naadloos aan op oud aan de hand van kunst, cultuur (en taal) hun talent kunnen samen met de HKU nodigen we studenten uit hier werk voor te de inwoners – en behoeften – van de stad. In samenwerking ontdekken én ontwikkelen. maken. met grote en kleine culturele partners uit de stad zetten we een aansprekend programma neer, gebaseerd op inhoudelijke De beheersing van de Nederlandse taal is een goed startpunt voor Doelgroep: studenten van relevante mbo-, hbo- of universitaire overeenkomsten en gekoppeld aan tentoonstellingen, met de kansengelijkheid. Peuters met een voorschoolse indicatie mogen opleidingen nadruk op interdisciplinaire uitwerking. Middels co-creatie met zestien uur per week naar een voorschool. Ze krijgen daar extra Partners: Universiteit Utrecht, HKU, mbo-opleidingen diverse partners uit de stad presenteren wij het museum op een tijd en aandacht voor taalspelletjes, voorlezen, tekenen, luisteren, dynamische en speelse manier: via talks, Q&A’s, workshops, zingen en bewegen. Ook ouderparticipatie heeft binnen deze performances, muziek en dans brengen we jongvolwassenen in scholen een belangrijke plek. Het nijntje museum is de uitgelezen contact met het museum en elkaar. plek om via programma’s speciaal voor voorscholen kinderen voor het eerst kennis te laten maken met kunst. In co-creatie met diverse partners en cultuurmakers verbinden we kunst, cultuur en LAAT ONLINE taal met elkaar. Uniek aan het project is dat we een brug kunnen Inmiddels beperkt Centraal Laat zich niet meer enkel tot de slaan naar het Centraal Museum en zo een duurzame relatie donderdagavonden in het museum. Vanwege de lockdown en aangaan met zowel de kinderen als hun ouders. de sluiting van het museum zijn we Laat online gestart. Hierin bieden we een onderdeel uit een Centraal Laat avond online aan Doelgroep: kinderen en hun ouders van voorscholen in in samenwerking met partners. We werkten reeds samen met het Utrechtse wijken Queer Film Festival Utrecht, De Sekszusjes en Mensen Zeggen Partner: Partou kinderopvang Dingen. Deze online edities willen we voortzetten naast de fysieke edities.

MBO Expert dagen © Centraal Museum Utrecht/Ivar Pel

15 DOORONTWIKKELING Met steun van de Stichting Van Baaren hebben 3.6 HET EFFECT we dit nieuwe programma afgelopen anderhalf jaar kunnen ontwikkelen. Gezien het succes en de vraag van jongeren naar meer, zullen We hebben veel ambities op het gebied van we Centraal Laat inhoudelijk en strategisch op publieksverbreding en het verbreden van de hoog niveau doorontwikkelen. In samenwerking blik van het museum en de bezoeker. We met partners willen we de komende jaren vinden het belangrijk goed te monitoren of hiermee een stempel drukken op de Utrechtse we dit daadwerkelijk weten te realiseren – en cultuuragenda. We willen dit doen door meer bij te sturen waar nodig. Daarom zullen we eigen programma’s binnen en buiten het elk programma de komende jaren evalueren, museum aan te bieden voor deze doelgroep, zowel kwantitatief als kwalitatief. We hanteren zoals een openluchtbioscoop bij het Rietveld hiervoor een 360-graden evaluatiesysteem: los Schröderhuis, concerten in samenwerking met van de reguliere publieksonderzoeken, worden Le Guess Who?, een diner in de museumtuin, ook de makers, medewerkers, Stadsredactie een museumquiz, informatieoverdracht door en KennisCentrale bij de evaluaties middel van gaming en talks, altijd gekoppeld betrokken. Voor de publieksverbredende aan de thematiek in het museum. programma’s geldt dat ze veelal voortkomen uit maatschappelijke thema’s; het is van Doelgroep: studenten, jongeren in de stad belang dat deze programma’s ook vanuit Utrecht een maatschappelijke context tussentijds Partners: o.a. Le Guess Who?, Queer Film worden geëvalueerd. We zien kansen voor Festival, de Sekszusjes de Stadredactie en de KennisCentrale om daaraan bij te dragen. Overige middelen die we inzetten om de effecten te kunnen meten, zijn publieksonderzoek in het museum, de gegevens vanuit de Dashboard van de Museumkaart, Google analytics, de monitor van de gemeente Utrecht en postcode onderzoek. Aan het eind van komende beleidsperiode zullen we de balans opmaken en nagaan of de beoogde programma’s het gewenste effect © Centraal Museum Utrecht/Robert Oosterbroek hebben.

16 4.1 CULTUREEL ONDERNEMERSCHAP, 4.2 PROFESSIONELE BEDRIJFSVOERING Belangrijke p&o thema’s voor de komende jaren zijn o.a.: EEN WERKEND VERDIENMODEL • Werken aan een divers personeelsbestand en inclusie • Duurzame inzetbaarheid van medewerkers PERSONEEL & ORGANISATIE • Kennisontwikkeling, kennisborging en kennisdeling Wij zien cultureel ondernemerschap als een manier van werken Bij het Centraal Museum werken in 2020 150 medewerkers in • Blijvende aandacht voor werkdruk en Arbo gericht op het behalen van een zo hoog mogelijk artistiek, vaste dienst. Daarnaast zijn er 112 vrijwilligers en gemiddeld 10 maatschappelijk én zakelijk rendement. Daartoe bieden wij een stagiaires per jaar in het museum werkzaam. De gemiddelde programma dat zowel een hoog inhoudelijk niveau heeft als leeftijd van de medewerkers zal in 2021 43 jaar zijn, een daling HUISVESTING onderscheidend is en een breed maatschappelijk draagvlak ten opzichte van 2013 (48 jaar). Er werken in het museum De groei van het museum stelt nieuwe eisen aan huisvesting en kent. De realisering van dat programma steunt op een werkend meer vrouwen (60%) dan mannen (40%). De medewerkers facilitaire ondersteuning waaraan door de beschikbare capaciteit verdienmodel en een professionele bedrijfsvoering. De jaarlijkse van het Centraal Museum volgen de cao van de Nederlandse momenteel niet altijd kan worden voldaan. Met name op het omzet van het Centraal Museum bedraagt 12,6 miljoen euro. Het museumvereniging. Alle medewerkers beschikken over een gebied van beveiliging vormt de krapte op de arbeidsmarkt een grootste deel hiervan (60%) is gebaseerd op een subsidie van de functiedocument dat door een onafhankelijk bedrijf wordt knelpunt. gemeente Utrecht. Deze wordt aangewend voor de collectietaak voorzien van een waardering. De afspraken worden vastgelegd en voor het programma. Het overige deel van de uitgaven (40%) in een arbeidsovereenkomst. Dit geldt zowel voor vaste als Belangrijke huisvestingsthema’s voor de komende tijd zijn o.a.: wordt gedekt met de inkomsten uit ticketverkoop, bijdragen van kortlopende contracten. We hanteren een p&o handboek derden en de opbrengsten van commerciële activiteiten. We waarin alle regelingen, zoals overwerk, verlof, aanname, • Groot onderhoud aan de museumgebouwen en verduurzaming kiezen ervoor jaarlijks een tentoonstelling te programmeren die ontslag, functiegebonden faciliteiten, opleidingsmogelijkheden • Uitbreiding van het nijntje museum een groter publiek aanspreekt, zodat we de eigen inkomsten een etc. zijn vastgelegd. Dit handboek is voor iedere medewerker • Realisering van een nieuw depot extra impuls kunnen geven. raadpleegbaar. De zakelijk directeur is tevens bestuurder WOR. • Het ontwikkelen van een nieuwe beveiligingsvisie Hij overlegt periodiek met de ondernemingsraad, die momenteel uit zes leden bestaat. De zakelijk directeur is ook lid van de cao- commissie van de Nederlandse Museumvereniging. Opdrachten FINANCIËN aan zzp’ers worden vastgelegd in een modelovereenkomst. In de ‘Toelichting Meerjarenbegroting’ wordt onze financiële positie Daarbij worden de in de museale sector gangbare tarieven beschreven en worden de begroting en balans toegelicht. gehanteerd. Voor opdrachten aan kunstenaars wordt de calculator van het Mondriaan Fonds toegepast.

Viering partnership Douwe Egberts en Centraal Museum

17 Centraal Museum Utrecht Agnietenstraat 1, 3512 XA Utrecht [email protected]