Bijlage VWO 2016

tijdvak 1

maatschappijwetenschappen

Bronnenboekje

VW-1034-a-16-1-b

Opgave 1 Laat de emotie maar over aan RTL

tekst 1

Essay De introductie van commerciële 40 de piraten werd het zwijgen opge- televisie in Nederland heeft ons tal legd. TROS en Veronica voegden van verworvenheden gebracht. Nu zich in het zuilensysteem. De oude maar hopen dat de NPO zo snel zuilen begonnen voorzichtig ook hun 5 mogelijk ophoudt om dit succes te dedain voor het ordinaire af te leg- imiteren, schrijft tv-recensent 45 gen. Dat werd door tegenstanders Hans Beerekamp. 'vertrossing' genoemd. (…)

Een jubileum heeft altijd een voor- In het algemeen kun je stellen dat geschiedenis. Als je wilt weten hoe commerciële televisie permanent 10 commerciële televisie in de afge- zoekt naar emotie, zowel bij de kijker lopen kwart eeuw Nederland ver- 50 als bij de mensen in beeld. Camera- anderd heeft, moet je niet alleen voering, regie en montage zijn kijken naar 1989 maar ook naar gericht op het optimaal uitvergroten 1964. van gevoelens, die immers door een 15 Precies vijftig jaar geleden haalden veel breder publiek verstaan worden Beatles, Stones, Kinks en Supremes 55 dan redeneringen en beweringen. hun eerste grote hits. Daar merkten Kort door de bocht betekent dit dat bij we toen als kijker en luisteraar vrij een documentaire van een publieke weinig van. zender de camera afstand houdt als 20 De verzuilde publieke omroep, iemand in beeld begint te huilen, ter- bestuurd door dominees en vak- 60 wijl in een realityshow dan juist bondsleiders, vond destijds dat zulke ingezoomd wordt op een traan, liefst muziek niet goed voor ons was. Op herhaald in slow motion. de radio was er op zaterdagmiddag (…) 25 een klein uurtje Tijd voor Teenagers, Je zou dus denken dat de oude waar ik met rode oortjes naar luis- 65 omroepbestuurders en hun politieke terde. Op televisie liet het eveneens bondgenoten de scheiding der door Herman Stok gepresenteerde geesten in 1989 zouden toejuichen: Top of Flop experts uitleggen dat die geen vertrossing meer, maar een 30 jongens met dat lange haar echt helder onderscheid. De markt kan niets van muziek begrepen. 70 geld verdienen aan wat de meeste mensen graag zien, de publieke De oppositie kwam uit zee, van omroep zorgt met subsidie en geld piratenzenders: Radio Veronica, van omroepleden voor sociale TV Noordzee vanaf het REM-eiland. cohesie, nationale evenementen en 35 In de Tweede Kamer steunden de 75 overdracht van kennis en cultuur. zuilen op een ruime meerderheid van confessionele partijen en PvdA: 113 (…) Onder geen beding mocht de zetels in 1963, 103 zetels in 1989. publieke omroep haar marktleider- De mazen in de wet werden gedicht, schap uit handen geven, want dan

VW-1034-a-16-1-b 2 / 11 lees verder ►►►

zou Nederland sociaal, cultureel en als het gaat om maatschappelijke 80 politiek uiteenvallen. vernieuwing. Dus werd met overheidsgeld de concurrentie aangegaan. Sterker: 110 Neem nu de zichtbaarheid van groe- de eerder genoemde wetten van de pen die van oudsher op televisie niet commerciële televisie werden door zo sterk vertegenwoordigd zijn: 85 de publieke zenders bijna volledig vrouwen, etnische minderheden, overgenomen en geïncorporeerd. laaggeletterden. Welke telling je er Het resultaat was in veel opzichten 115 ook op los laat, ze blijven in publieke averechts en desastreus. Door zich programma's relatief onzichtbaar. ook te richten op emoties en de (…) 90 belevenissen van kleine mensen, liet Daarentegen is de echte samen- de publieke omroep zijn kerntaak stelling van Nederland al een tijdje klakkeloos uit de handen vallen. 120 beter terug te vinden in een aantal Door ook in talkshows de emotie te RTL-programma's. In soaps en zoeken, in de vorm van zo hoog realityshows, spelletjes en talenten- 95 mogelijk oplopende meningsver- jachten is relatief veel kleur zichtbaar schillen tussen extreme tegenstan- en spelen vrouwen vaak een gelijk- ders, werden maatschappelijke en 125 waardige rol. In RTL Late Night is politieke tegenstellingen verscherpt Humberto Tan niet alleen het gezicht en gedramatiseerd. (…) van veelkleurig Nederland, maar houdt hij ook in de keuze van de 100 (…) Waar de publieke omroep kalmte gasten nadrukkelijk rekening met de en evenwicht had kunnen bieden, 130 nieuwe werkelijkheid. verkoos zij voortdurend om elk vuur- tje verder op te stoken, uit angst dat (…) Moge de NPO ophouden met dit de greep op de massa anders verlo- succes te imiteren en haar kerntaken 105 ren zou gaan. enthousiast weer opnemen, dit keer De commerciële zenders valt weinig ook vanuit inhoudelijke affiniteit met te verwijten. Ze liepen in feite voorop, 135 popmuziek en tegencultuur.

naar: NRC Handelsblad, dinsdag 30 september 2014

VW-1034-a-16-1-b 3 / 11 lees verder ►►►

Opgave 2 Onderzoek naar veiligheidsgevoel

tekst 2

Onderzoek 'Veiligheidsgevoel na aanslagen Parijs'

Over het EenVandaag Opiniepanel van 2012. Panelleden krijgen onge- Het EenVandaag Opiniepanel veer één keer per week een bestaat uit ruim 45.000 mensen. Zij 15 uitnodiging om aan een peiling mee beantwoorden vragenlijsten op basis te doen. Op de meeste onderzoeken 5 van een online onderzoek. De uitslag respondeert 60 tot 70 procent van de van de peilingen onder het Een- panelleden. (…) Vandaag Opiniepanel zijn na weging representatief voor zes variabelen, Over dit onderzoek namelijk leeftijd, geslacht, opleiding, 20 Aan het onderzoek deden 16.000 10 burgerlijke staat, spreiding over het leden van het EenVandaag Opinie- land en politieke voorkeur gemeten panel mee. naar de Tweede Kamerverkiezingen

naar: http://www.eenvandaag.nl, 13 januari 2015

tekst 3

Samenvatting Veiligheidsgevoel licht beïnvloed door gebeurtenissen Frankrijk

We voelen ons nog altijd veilig in Helft verwacht aanslag in Neder- Nederland, maar het geweld in land Frankrijk heeft wel een lichte invloed 20 De helft (54 procent) van de deel- op ons veiligheidsgevoel. Zo ver- nemers verwacht dat er dit jaar een 5 wachten er nu meer mensen een aanslag door radicale moslims aanslag in Nederland dan vorig jaar. gepleegd gaat worden in Nederland. Dit blijkt uit onderzoek onder 16.000 Dit is hoger dan vorig jaar. In oktober leden van het EenVandaag Opinie- 25 2014, kort na de eerste Nederlandse panel. Van de ondervraagden geeft bombardementen op IS in Irak, was 10 87 procent aan zich over het dit 43 procent. In december 2014, algemeen veilig te voelen in ons toen IS minder in het nieuws was, land. Een meerderheid (60 procent) was het lager: 31 procent. De angst voelt zich sinds de aanslag in Parijs 30 voor een aanslag lijkt toe te nemen nog net zo veilig als daarvoor. Een naarmate er meer nieuws is over 15 kwart (29 procent) voelt zich sinds- terreurdaden door radicale moslims. dien iets minder veilig en 10 procent Veel deelnemers geven aan dat ze voelt zich veel minder veilig. niet bang zijn om zelf slachtoffer van

VW-1034-a-16-1-b 4 / 11 lees verder ►►►

35 een aanslag te worden. Ze denken jihadgangers het Nederlanderschap bijvoorbeeld dat hun woonplaats af te pakken kan rekenen op brede geen interessant doelwit is. Ook 50 steun (72 procent). Ook vindt drie- schrijven veel mensen dat je een kwart (74 procent) het een goed plan aanslag toch niet kunt voorkomen en om een Europees registratiesysteem 40 dat we 'de angst niet moeten laten van vliegtuigpassagiers op te zetten regeren'. om verdachte passagiers beter te 55 kunnen volgen. De bestrijding van Maatregelen mogen ten koste gaan het internationale terrorisme is zo van privacy. belangrijk dat deze soms ten koste In het onderzoek werd een aantal mag gaan van de privacy van 45 maatregelen voorgelegd om burgers, vinden de meeste jihadisme en radicalisering aan te 60 ondervraagden (73 procent). pakken. Het plan van het kabinet om

naar: http://www.eenvandaag.nl, 13 januari 2015

VW-1034-a-16-1-b 5 / 11 lees verder ►►►

Opgave 3 De vrijlating van Volkert van der G.

tekst 4

Tweede Kamer: crimineel moet vervroegde vrijlating verdienen

Criminelen komen in Nederland stelling moet verdienen in plaats van veel te gemakkelijk op vrije voeten krijgen zolang hij zich niet misdraagt wanneer zij twee derde van hun of geen ontsnappingspoging doet. straf hebben uitgezeten. Veroor- VVD Kamerlid Ard van der Steur pleit 5 deelde delinquenten zouden dit 35 voor een promotie-degradatiesys- privilege eigenlijk moeten verdien- teem waarin de delinquent tot een en. hogere status kan promoveren Volkert van der Graaf toonde geen wanneer hij overal aan meewerkt berouw voor de politieke moord op maar ook kan degraderen als hij iets 10 politicus . Toch komt 40 weigert. Van der Steur ergerde zich de moordenaar twaalf jaar na zijn eraan dat Van der Graaf niet mee- aanslag op de Nederlandse demo- werkte aan een programma om zijn cratie op vrije voeten. recidivekans te verkleinen.

Brave crimineel Geen berouw 15 Omdat hij tijdens zijn gevangenschap 45 Ook toonde de moordenaar op geen geen problemen heeft veroorzaakt enkel moment berouw voor zijn daad. komt hij, net als iedere andere 'brave' CDA-Kamerlid Madeleine van crimineel, automatisch vrij na twee Toorenburg zei daarover: "Ik heb niet derde van de straf uitgezeten te het idee dat hier iemand naar buiten 20 hebben. 50 komt die snapt dat-ie fout bezig is." Van dat systeem wil een meerder- De PVV en de SGP willen helemaal heid in de Tweede Kamer nu af van de vervroegde vrijlating. "Dit afscheid nemen. VVD, CDA, PVV, kunnen we aan de samenleving niet ChristenUnie en de SGP en twee meer uitleggen", luidt het credo van 25 voormalige PVV'ers willen dat dit 55 de twee partijen. Volkert van der automatisme op de schop gaat, meldt Graaf zal op 2 mei worden vrijge- De Telegraaf donderdag. laten. Hij mag niet terug naar zijn voormalige woonplaats . Promotie Hij vertrekt vermoedelijk naar De Kamerleden vinden dat een 60 Duitsland. 30 crimineel zijn vervroegde invrijheid-

27 maart 2014

VW-1034-a-16-1-b 6 / 11 lees verder ►►►

tekst 5

Volkert van der G. is vrijgelaten

BINNENLAND Volkert van der G., geen contact opnemen met de media de moordenaar van Pim Fortuyn, is of nabestaanden. voorwaardelijk vrijgelaten. Dat Waar Van der G. gaat wonen is niet meldt het Openbaar Ministerie 30 bekend. Hij gaat in ieder geval niet 5 (OM). terug naar zijn oude woonplaats Har- Van der G. heeft twee derde van zijn derwijk. Er wordt wel gezegd dat Van celstraf erop zitten. Van der G. moet der G. alleen in het buitenland echt zich wel aan bijzondere voorwaarden veilig zou zijn. houden. Na zijn vrijlating moet Van 35 Het Gerechtshof in 10 der G. zich wekelijks melden bij de veroordeelde Van der G. op 18 juli reclassering én krijgt hij een enkel- 2003 tot 18 jaar cel voor de moord op band met gps, de zwaarste vorm van Pim Fortuyn op 6 mei 2002. In maart elektronisch toezicht. Met gps kan de maakte staatssecretaris Teeven reclassering dag en nacht zien waar 40 bekend dat Van der G. vandaag 15 iemand zich beweegt – en als hij in voorwaardelijk vrij zou komen. Dan een verboden gebied komt, gaat er zit twee derde van zijn straf erop. een alarm af. Het OM zag geen reden tot uitstel of Van der G. moet zich laten afstel van zijn voorwaardelijke invrij- behandelen door een psycholoog of 45 heidstelling. Van der G. heeft geen 20 psychiater en hij krijgt een gebieds- psychische stoornis, zo oordeelde verbod voor (waar hij het OM. De kans op herhaling wordt Fortuyn doodschoot), Rotterdam (de laag ingeschat, in tegenstelling tot oude woonplaats van Fortuyn), Den wat eerder onderzoek uitwees. Ook Haag (het politieke centrum van 50 Teeven zag geen reden tot uitstel of 25 Nederland) en de woonplaats(en) afstel. van de nabestaanden. Verder mag hij

2 mei 2014

VW-1034-a-16-1-b 7 / 11 lees verder ►►►

Opgave 4 Vluchtelingen in Europa

tekst 6

Europa zet spreiding vluchtelingen door

(…) Volgens Brussel, nu op ramkoers Federica Mogherini hard aan een met een flink aantal lidstaten, is het ander besluit van die top: een reso- niet langer reëel om enkele landen lutie van de Veiligheidsraad van de als Italië en Malta te laten opdraaien 20 Verenigde Naties die Europa toe- 5 voor grote aantallen bootvluchtelin- stemming moet geven om boten van gen, en enkele andere landen mensenhandelaren op te sporen en (Duitsland, Zweden) voor migranten te vernietigen. uit voornamelijk Syrië, Irak en Ook dat is voor Brussel een harde Eritrea. 25 noot om te kraken, want China en 10 (…) De verplichte spreiding van Rusland staan na de militaire acties vluchtelingen is een van de ideeën tegen het Libië van Muammar die vorige maand circuleerden op de Gaddafi niet te springen om nieuwe ingelaste vluchtelingentop die volgde militaire operaties op de Noord- op vermoedelijk 1700 verdrinkings- 30 Afrikaanse kust. (…) 15 doden in de Middellandse Zee. Intussen werkt EU-buitenlandchef

bron: Frans Boogaard, Dagblad van het Noorden, 13 mei 2015

VW-1034-a-16-1-b 8 / 11 lees verder ►►►

tekst 7

2.000 extra migranten welkom in Nederland

Het kabinet staat positief tegenover 20 uitgesproken tegen de herverdeling. de herverdeling van asielzoekers uit (…) Griekenland en Italië over andere Het plan van de Europese Commis- landen in Europa. Voor Nederland sie houdt in dat 40 duizend asiel- 5 zou dat betekenen dat er in een zoekers binnen de Europese Unie periode van twee jaar ruim twee- 25 worden herplaatst. Landen in het duizend asielzoekers extra komen. zuiden van Europa - vooral Italië en Dat schrijft staatssecretaris Klaas Griekenland - worden momenteel Dijkhoff (Immigratie) dinsdag aan de overspoeld door vluchtelingen. De 10 Tweede Kamer. (…) meesten van hen komen uit landen in Net als bij alle Europese voorstellen 30 oorlog, zoals Syrië en Eritrea. (…) gaat het plan door als er een gekwa- In ruil voor de herplaatsing moeten lificeerde meerderheid van de lid- Italië en Griekenland hun asiel- staten voor is. Dat wil zeggen dat procedure op orde brengen. Nu 15 minstens 55 procent van de landen reizen asielzoekers vaak ongezien het ermee eens is, en dat in die lan- 35 door naar landen in het noorden van den minstens 65 procent van de Europa. bevolking woont. Sommige landen, zoals Hongarije, hebben zich al

bron: Maartje Bakker, de Volkskrant, 10 juni 2015

VW-1034-a-16-1-b 9 / 11 lees verder ►►►

Opgave 5 PvdA en de zorgwet

tekst 8

Eerste Kamer stemt tegen beperking vrije artsenkeuze

Een belangrijke wet van minister 40 Stemverklaringen Schippers over de beperking van de Dat er veel tegenstand was tegen de vrije artsenkeuze is verworpen door wet bleek al uit de verschillende de Eerste Kamer. 33 senatoren stem- stemverklaringen voorafgaand aan 5 den voor, 38 stemden tegen. In de de hoofdelijke stemming. PvdA-fractie bleken minstens drie 45 PvdA-senator Beuving las namens senatoren tegen te zijn: Duivesteijn, haar fractie voor dat een groot be- Ter Horst en Linthorst. zwaar van sommige PvdA-senatoren Het is een grote tegenvaller voor de is dat sommige patiënten misschien 10 minister omdat zij denkt dat er met niet naar een specialist mogen omdat deze wet veel geld te besparen is op 50 een zorgverzekeraar door het afge- de zorgkosten. Schippers is nu voor sproken budget heen is. topberaad naar premier Rutte. VVD- De SP en het CDA hadden al eerder fractievoorzitter Zijlstra en PvdA-lei- duidelijk gemaakt niets voor de wet 15 der Samsom zouden daar ook zijn te voelen. CDA-Senator Flierman: aangeschoven. 55 "Dit is een aanzienlijke beperking van Vanmiddag bleek al dat er binnen de burgers om voor hun eigen arts te PvdA-fractie onrust was over de aan- kiezen." PVV-senator Frijters: "In staande stemming. Volgens PvdA- tegenstelling tot een aantal andere 20 fractievoorzitter Barth had haar frac- fracties luisteren wij wél naar onze tie nog technische vragen aan de 60 achterban." minister. Maar in de wandelgangen GroenLinks-Eerste Kamerlid Ganze- klonk het dat er waarschijnlijk poli- voort: "Het fundamentele recht om je tieke redenen achter zaten. lichaam en geest over te geven aan een medicus van je eigen keuze mag 25 Opheldering 65 niet ingeperkt worden." Ook 50Plus Fractievoorzitter Van Boxtel van D66 en de Onafhankelijke Senaatsfractie vroeg om opheldering, maar Barth stemden tegen. wilde geen toelichting geven. Minister Schippers is nog vóór de stemming 'Constructieve drie' 30 met twee PvdA-collega's uit het kabi- De oppositiepartijen D66, Christen- net, minister Asscher en staatssecre- 70 Unie en SGP, ook wel de 'construc- taris Van Rijn, naar de fractiekamer tieve drie' genoemd, stemden voor. van de PvdA gegaan voor overleg. D66-senator Scholten: "Wij begrijpen Dat heeft de dissidenten kennelijk de bezwaren maar kiezen voor 35 niet op andere gedachten gebracht. beheersing van de stijgende PvdA-senator en oud-minister Ter 75 zorgkosten." Horst verklaarde achteraf dat zij Kuiper van de ChristenUnie: "Deze tegen het vergroten van de macht kant gaat het zorgstelsel nu eenmaal van zorgverzekeraars is. op. En al zijn we niet geheel zonder

VW-1034-a-16-1-b 10 / 11 lees verder ►►►

zorg over de werking van de wet, wij verzekerden niet in alle gevallen hun 80 stemmen voor. Verzekerden krijgen eigen arts mogen kiezen. Zij moeten meer invloed op zorgverzekeraars. dan naar een behandelaar waar hun Dat heeft de minister ons toege- 95 zorgverzekeraar afspraken mee heeft zegd." gemaakt. De VVD legde een stemverklaring af. Door deze afspraken zouden zorg- 85 Senator Dupuis: "De beperking voor verzekeraars naar de verwachting patiënten is zo klein en het levert van minister Schippers 1 miljard euro zo'n grote besparing op dat we voor 100 kunnen besparen. Er zouden wel stemmen." zorgverzekeringen blijven bestaan met vrije keus, maar met een hogere Duurder premie. 90 Als de beperking van de vrije artsen- keuze het wel had gehaald, zouden

naar: NOS.nl, dinsdag 16 december 2014

afbeelding 1

http://www.trouw.nl

VW-1034-a-16-1-b 11 / 11 lees verdereinde ►►► 