Ministerie Van Voedsel Zes Politieke Partijen Voelen Ervoor | P.12 2 >> Liefdewerk >> JOLEIN + ILLUSTREREN Jolein Schoenmaker, Corporate HR, Learning and Development

StedenmasterOndergronds Geen afval

Nieuwe opleiding over Op ontdekkingsreis Studenten zetten circulaire stedelijke problemen | p.4 | in de bodem | p.18 | economie op de kaart | p.20 | RESOURCE Voor iedereen van Wageningen University & Research nr. 5 – 6 oktober 2016 – 11e jaargang

Ministerie van Voedsel Zes politieke partijen voelen ervoor | p.12 2 >> liefdewerk >> JOLEIN + ILLUSTREREN Jolein Schoenmaker, Corporate HR, learning and development

‘Vormgeven aan de wereld in mijn hoofd’

De schilderijen van Marjolein Schoenmaker lijken zo uit een kin- derboek geplukt. Dat is geen toeval. ‘Ik houd van kinderboeken. Van sprookjes, dieren en humor. Een dagje naar de dierentuin en mijn hoofd zit vol ideeën.’ Met acrylverf zet Schoenmaker – auto- didact – die fantastische binnenwereld in warme kleuren op doek. ‘Ik word er blij van. Situaties vormgeven die eigenlijk niet kunnen. Dat vind ik leuk.’ RK / Foto: Guy Ackermans

RESOURCE — 6 oktober 2016 ILLUSTRATIE COVER: PASCAL TIEMAN >>INHOUD nr. 5 – 11e jaargang

>> 10 >> 24 >> 28 PIEPER HARIGE HUISGENOOT JIJ OP DE CAMPUS Mister Aardappel voorspelt Maak kennis met markante Nieuwe serie: portret van een student glorieuze toekomst studentenhuiskatten

INTRODUCTIE Zodra ontgroening ter sprake komt, moet ik altijd aan de ﬁ lm Soldaat van Oranje denken. De gewelddadige inwijding van hoofdpersoon Erik leidt tot een hechte vriendschap met de leider van het corps. Zo’n ontgroening waarbij gewonden vallen, is natuurlijk over de schreef. Maar moet je daarom ontgroenen verbieden? Natuurlijk niet. Nog los van het feit dat verbieden nooit werkt, moet je er altijd voor waken het kind niet met EN VERDER het badwater weg te gooien. 4 Komt er een Campus-West? Met inwijdingsrituelen op zich is niks mis. Ik ben nooit lid van KSV Franciscus of Ceres 5 YoungWUR ziet levenslicht geweest, maar wel van studentenatletiekvereniging Tartlétos. Onze inwijding bestond 6 Milieuwetenschappen groeit uit samen keihard trainen. Dat afzien schiep een onuitwisbare band. Daarvoor hoefden sterk we niemand te kleineren of over elkaar heen te kotsen. 7 TNO Food naar Wageningen Misstanden zoals die in Groningen doen zich in Wageningen niet voor, beweren Ceres 8 Olifanten sterven door en KSV. Toch komen er af en toe verontrustende verhalen naar buiten over vernedering. droogte Kloppen die? We weten het niet, want ontgroening gaat gepaard met een strikt geculti- 16 Binnenkijken in campus - veerde geheimzinnigheid. Dat gebrek aan openheid is misschien wel het echte pro- kamers bleem van ontgroening. Ceres en KSV, zullen we afspreken dat Resource volgend jaar tij- 22 Hoe bevallen avondcolleges? dens de introductie meeloopt en er een mooie, realistische reportage over schrijft? 26 Betalen per studiepunt 27 Ondertussen in Duitsland Roelof Kleis

>> Pilsje wordt milieuvriendelijker dankzij enzymen | p.8

6 oktober 2016 — RESOURCE 4 >> nieuws

TU DELFT EN WUR LANCEREN ‘STEDENMASTER’

ter zou dan in september 2017 moe- chusetts Institute of Technology Bij de presentatie van AMS werd • Opleiding wordt aangeboden ten starten. (MIT) startte in 2013. Studenten vol- de nieuwe master al aangekondigd. bij instituut AMS in Amsterdam Komend jaar vindt nog geen gen basisvakken in het gebouw van Sinds die tijd is onderzocht of deze • Studenten leren stedelijke grootschalige studentenwerving het Koninklijk Instituut voor de Tro- onderscheidend genoeg is, past bij vraagstukken oplossen plaats, zegt opleidingsdirecteur Erik pen (KIT) in Amsterdam. Voor keu- het proﬁ el van de instellingen en Heijmans. Wel wordt informatie ze- en specialisatievakken reizen aansluit op de arbeidsmarkt. Begin passief aangeboden op bijvoorbeeld studenten naar Delft en Wagenin- dit jaar werd al een vak – Sustainable Wageningen University & Research de WUR-site, met de disclaimer dat gen. urban development – gelanceerd als en de TU Delft willen in 2017 een er nog geen accreditatie is. ‘We mer- Wereldwijd wonen steeds meer een gratis toegankelijke online cur- gedeelde master lanceren. De op- ken nu al dat heel veel mensen geïn- mensen in – immer grotere – steden. sus, een zogeheten Massive Online leiding Metropolitan analysis, de- teresseerd zijn.’ Heijmans hoopt dat Het AMS wil deze steden verduurza- Open Course (MOOC). sign and egineering gaat over ste- de master voorzichtig start met een men en leefbaarder maken. Dit De nieuwe master is het derde delijke vraagstukken, zoals het kli- klein cohort van circa twintig stu- vraagt volgens het instituut om een joint programme van Wageningen maatbestendig maken van steden. denten. integrale aanpak waarbij experts uit University & Research. Met de Rijks- De universiteiten vragen half ok- De ‘stedenmaster’ wordt aange- allerlei disciplines zoals logistiek, universiteit Groningen en de Univer- tober ofﬁ cieel een accreditatie aan boden vanuit het Amsterdam Insti- ecologie, hydrologie en dataweten- siteit Twente biedt WUR een master- bij de Nederlands-Vlaams Accredita- tute for Advanced Metropolitan So- schap samenwerken. Hierbij kijkt opleiding Water Technology aan in tie Organisatie (NVAO). Na uiterlijk lutions (AMS), een instituut dat Wa- het AMS naar stedelijke kringlopen, Leeuwarden. De bachelor Tourism zes maanden wordt duidelijk of de geningen University & Research sa- bijvoorbeeld van voeding, energie en is opgezet samen met hogeschool accreditatie wordt verleend. De mas- men met de TU Delft en het Massa- verkeer. NHTV in Breda. RR

‘VOEG BUSINESS EN SCIENCE PARK BIJ CAMPUS’

• Fusie moet BSPW nieuwe impuls geven • WUR is geen voorstander van één organisatie

Het Business en Science Park Wageningen (BSWP) moet onderdeel worden van Wagenin- gen Campus. Dat concludeert Holland Food Ventures in een visiestudie over de toekomst van het bedrijventerrein aan de westkant van Wageningen. Maar Wageningen University & Research wil zo ver niet gaan. Het BSPW (voorheen Agro Business Park) zit in een neerwaartse spiraal. Er is aanzienlijke leeg- stand, de beschikbare ruimte sluit niet aan op wat de markt vraagt en het ontbreekt aan een toe- komstvisie. Het BSWP heeft bovendien sterke concurrentie van bedrijfsverzamelgebouw Plus Ultra op de campus. Op initiatief van de gemeen-

te is Holland Food Ventures met alle betrokkenen GUY ACKERMANS FOTO: om de tafel gaan zitten om een oplossing te be- Op Business en Science Park Wageningen is onder meer biotechnologiebedrijf KeyGene gevestigd. denken. Die ligt volgens HFV voor de hand: maak er gingsplaats voor (nieuwe) bedrijven. ‘Maar het op- king moet volgens haar ook mogelijk zijn zonder één campus van met één organisatie die verant- zetten van één organisatie voor beide parken is een vergaande fusie. woordelijk is voor de positionering, strategie en een stap te ver. Daarmee zou WUR de directe zeg- BSPW is in de jaren tachtig van de vorige eeuw de ontwikkeling van bedrijvigheid. Dat is ook genschap over een deel van de eigen campus op- – mede door WUR – opgezet om de Wageningse goed voor de doorontwikkeling van de campus. geven. Dat zie ik niet gebeuren.’ Een Campus- kennis te vermarkten. Dat is nooit uit de verf ge- Het park zal dan Campus-West gaan heten, de Oost zit er volgens Caessens ook niet in. ‘Het is komen. Starters vanuit WUR zitten er nauwelijks huidige campus wordt Campus-Oost. mogelijk dat BSPW Campus-West gaat heten, en de binding met de campus is volgens het rap- Petra Caessens, manager campusontwikke- maar dat betekent niet automatisch dat het hier port vrijwel nihil. De komst van Plus Ultra op de ling bij WUR, is voor een nauwere samenwerking dan Campus-Oost wordt. We blijven gewoon Wa- campus heeft een deel van de bedrijven van het om Wageningen beter te positioneren als vesti- geningen Campus heten.’ Een betere samenwer- BSPW weggetrokken. RK

RESOURCE — 6 oktober 2016 nieuws << 5

JONGE MEDEWERKERS STARTEN YOUNGWUR OLUMN|STIJN Ze organiseerde activiteiten carrière’ uit donderdag voor © • Kick-off evenement moet voor haar studievereniging de aftrap in The Spot. Een honderd bezoekers Thalia en zat zelfs een jaar in leeftijdsgrens is er niet; men- trekken het bestuur. Toen ze in 2015 sen beslissen zelf of ze in deze Totalitaire vredigheid een baan kreeg aan Wagenin- categorie vallen. Alle bezoe- Ook in Wageningen zijn studenten echt niet al- gen University & Research kers mogen meedenken, en lemaal lieverdjes. Dat ik regelmatig niet kan sla- Een groep medewerkers van bleek het lastiger aansluiting natuurlijk borrelen. ‘Tijdens pen omdat onze Ceresburen één of ander Wageningen University & Re- te vinden. ‘Mensen werken het kick-offevent willen we zo- oordop-resistent clublied hebben bedacht, kun search lanceert op 6 oktober hier al heel lang of hebben veel mogelijk input’, zegt Wal- je nog futiel noemen. Maar soms gaan ook onze YoungWUR. Dit young profes- hier gestudeerd.’ Waarom, raven. Hebben medewerkers verenigingsleden overduidelijk te ver. sionals network moet ‘jonge vroeg ze zich af, is er geen bijvoorbeeld behoefte aan ge- Twee jaar terug sloeg een barman bij Argo bij- medewerkers aan het begin ‘studievereniging’ voor jonge zelligheid of juist carrièretips voorbeeld twee Ceresleden neer. Die liepen van hun carrière’ verbinden. medewerkers? en -ontwikkeling? En welke geen hersenoedeem op zoals het recentste Als student was Pien Wal- Precies zo’n netwerk start activiteiten moet YoungWUR slachtoffer in Groningen, wel hadden ze ver- raven, informatieanalist bij Walraven nu met zeven ande- organiseren? Walraven verschillende hechtingen nodig. Begin dit jaar nog het Facilitair Bedrijf, ingebed ren. Zij nodigen ‘jonge colle- wacht zo’n honderd bezoe- werd een Ceres-activiteit afgelast, omdat dron- in een actieve gemeenschap. ga’s aan het begin van hun kers. RR ken eerstejaarsstudenten langs de snelweg liepen. Wageningse bangalijsten hebben mij nog niet bereikt, maar misschien zit ik gewoon niet in de loop. kort Dat er stemmen opgaan om ontgroeningen – herstel, ‘verenigingsintroductietijden’ – ook hier te verbieden, is prima te begrijpen. Sterker >> JENNIFER DOUDNA nog, elke activiteit van een studentenvereniging Lezing over Crispr-Cas is een potentiële bedreiging voor het zorgvuldig Wanneer zevenhonderd mensen – merendeels opgebouwde WUR-imago. Eigenlijk is het be- studenten – op een vrijdagmiddag komen luis- wonderingswaardig dat rector Arthur Mol teren naar een technisch verhaal over molecu- slechts een softe oproep doet om vooral lief met laire biologie, weet je dat iets bijzonders aan elkaar om te gaan. de hand is. Op vrijdag 30 september gebeurde Het is nu eenmaal de trend om geen risico’s dit in de waaierzaal in Orion. Daar spraken de met jongeren en hun onvolgroeide brein te ne- Amerikaanse wetenschapper Jennifer Doudna – men. Basisschoolleerlingen fi etsen ook steeds kanshebber voor de Nobelprijs – en WUR-alum- minder vaak zelf naar school – te gevaarlijk. Op nus Edze Westra, die een dag eerder respectie- de middelbare school staan talloze huiswerkbe- velijk de Heinekenprijs en Heineken Young Sci- geleidingsclubs klaar om onwelwillende scho- entist Award kregen. Ze vertelden over de im- lieren tóch verder te helpen – straks krijgen ze pact van hun werk aan Crispr-Cas, een nieuwe GUY ACKERMANS FOTO: geen goede opleiding. Universiteiten, ook de Jennifer Doudna (links) in gesprek met techniek waarmee DNA preciezer dan ooit kan Edze Westra en Louise Fresco. WUR, proberen met presentielijsten te voorko- worden veranderd. RR men dat studenten een college missen – stel je voor dat ze zakken voor hun tentamen. Nog even en we leven in totalitaire vredigheid. Dan is >> MARINE RESEARCH >> KLOKHUIS WETENSCHAPSPRIJS het schier onmogelijk geworden enige grove WUR-council wil tijd WUR-onderzoek dingt mee stommiteit te begaan. De WUR-council wil meer tijd voordat ze advies Twee Wageningse projecten dingen mee naar Lekker veilig, maar ook griezelig. Want als je uitbrengt over de positie van Wageningen Ma- de Klokhuis Wetenschapsprijs. Het gaat om nooit in de gelegenheid bent geweest om iets rine Research (voorheen Imares). De raad van Groente van Mars en Frisse schoolroutes. Het echt goed fout te doen, hoe overtuig je dan jezelf bestuur wil Wageningen Marine Research, dat televisieprogramma wil voor kinderen interes- dat je het ook echt goed kunt doen? nu een zelfstandige positie heeft, onderbren- sant of relevant wetenschappelijk onderzoek Misschien loop ik liever het risico op een banga- gen bij de Animal Sciences Group (ASG). Van- bekronen met de nieuwe prijs. Bij Groente van lijst te belanden. wege de inhoudelijke raakvlakken zou dit een Mars is gekeken of planten op de Marsbodem geschikte plek in de organisatie zijn. Begin juli kunnen groeien. De onderzoekers achter Frisse vroeg het bestuur advies aan de medezeggen- schoolroutes hebben uitgezocht wat de schoon- Stijn van Gils (29) doet promotieonderzoek naar schap. In een memo schrijft de WUR-council nu ste fi etsroute naar school is voor kinderen van ecosysteemdiensten in de dat het ‘te vroeg is voor een uitvoerige inhou- de Haagse Schoolvereniging. De winnaar wordt landbouw. Maandelijks delijke discussie met de raad van bestuur’. bekendgemaakt tijdens de Kinderopening van beschrijft hij zijn worsteling met het De raad wil eerst haar achterban raadplegen wetenschapsfi lmfestival InScience, op 2 no- systeem wetenschap. en meer informatie inwinnen. RR vember in Nijmegen. MF

6 oktober 2016 — RESOURCE 6 >> nieuws MILIEUWETENSCHAPPEN FLINK IN DE LIFT

ders voor gedaan’, zegt opleidingsdi- is daarmee na Communicatieweten- vert. Ook Plantenwetenschappen, • Bedrijfs- en consumentenwe- recteur Theo Lexmond. ‘De laatste schappen de op één na kleinste ba- Moleculaire levenswetenschappen tenschappen blijft grootste drie jaar schommelt het aantal eer- chelor. en het al genoemde Bedrijfs- en con- • Aantal eerstejaars bachelors stejaars rond de 35. Die 56 van nu Grootste verliezer is Gezondheid sumentenwetenschappen zijn ge- met 9 procent gegroeid zijn een trendbreuk. Of het blijvend en maatschappij, dat een vijfde inle- krompen. RK is, is natuurlijk de vraag.’ Overigens heeft Milieuweten- AANTAL EERSTEJAARS De bachelor Bedrijfs- en consu- schappen in het verleden veel grote- mentenwetenschappen heeft net re aantallen studenten getrokken. Bacheloropleiding 2016 2015 als vorig jaar de meeste eerstejaars Lexmond: ‘In de jaren negentig, 1. Bedrijfs-enconsumentenwetenschappen 162 169 -7 aangetrokken. Milieuwetenschap- toen het nog Milieuhygiëne heette, 2. Biologie 158 133 +25 pen groeide het hardst. Dat blijkt hebben we wel eens 150 eerstejaars uit een vergelijking van de inschrij- gehad. Maar we hebben ook jaren 3. Voedingengezondheid 149 138 +11 vingen eind september met die van gekend dat het er maar 15 waren.’ 4. Levensmiddelentechnologie 148 136 +12 een jaar eerder. Er lopen nu 1604 Hij ziet voorlopig nog geen proble- 5. Biotechnologie 131 108 +23 eerstejaars bachelorstudenten op men met de nieuwe toestroom. ‘Het 6. Internationaleontwikkelingsstudies 86 80 +6 de campus rond. Dat zijn er 131 eerste halfjaar lopen de studenten 7. Dierwetenschappen 85 83 +2 (8,9 procent) meer dan een jaar ge- vakken die met andere opleidingen leden. worden gedeeld. Daarna komen de 8. Moleculairelevenswetenschappen 85 92 -7 Per studierichting schommelen studiespecifi eke vakken aan de or- 9. Internationaalland-enwaterbeheer 78 66 +12 de aantallen evenwel fl ink (zie ta- de. We moeten nog bekijken hoe we 10. Bodem,water,atmosfeer 73 67 +6 bel). Vier bachelors leverden zelfs dat gaan aanpakken.’ 11. Bos-ennatuurbeheer 68 58 +10 studenten in. Bedrijfs- en consu- Andere sterke groeiers zijn de 12. Gezondheidenmaatschappij 63 80 -17 mentenwetenschappen, de grootste ‘kleintjes’ Communicatieweten- studie, is er daar eentje van. Runner- schappen en Agrotechnologie, die 13. Landschapsarchitectuurenruimtelijkepl. 61 56 +5 up Biologie is in absolute aantallen respectievelijk 46 procent en 36 pro- 14. Plantenwetenschappen 60 65 -5 de grootste groeier. cent zijn gegroeid. Communicatie- 15. Milieuwetenschappen 56 35 +21 Ook Biotechnologie en Milieuwe- wetenschappen heeft vorig jaar met 16. Economieenbeleid 51 44 +7 tenschappen vertonen een fl inke de Future City Challenge, een wed- 17. Agrotechnologie 38 28 +10 groei. Voor Milieuwetenschappen is strijd voor middelbare scholieren, de groei met 60 procent niet alleen stevig aan de weg getimmerd. Dat 18. Tourism 28 22 +6 enorm, maar ook volslagen onver- lijkt nu zijn vruchten af te werpen. 19. Communicatiewetenschappen 24 13 +11 wacht. ‘We hebben er niets bijzon- Tourism groeide met 27 procent en Totaal 1604 1473 +131

LEUKE WETENSCHAP

Hoe maak je een chrysant die nog langer op de vaas staat of een papri- ka die nog lekkerder smaakt? Het talrijke publiek kreeg zondag op de campus een kijkje in de keuken van de Wageningse planten- en dierwe- tenschappers. Daarbij was vooral aan kinderen gedacht. Met een Pokémon-spel, een wedstrijdje mel- ken en laagdrempelige uitleg was wetenschap nog nooit zo leuk. RK

Bekijk de video op resource-online.nl. FOTO: SVEN MENSCHEL SVEN FOTO:

RESOURCE — 6 oktober 2016 nieuws << 7

MINISTER DWINGT FUSIE VOEDINGSONDERZOEK AF

• 45 TNO-onderzoekers naar Wageningen • ‘Dutch Food Initiative gaat krachtige regierol vervullen’

Het voedingsonderzoek van TNO verhuist per 1 januari 2018 naar Wageningen. 45 TNO-onderzoekers gaan onderdeel uitmaken van Wagenin- gen Food & Biobased Research. Dat deelde minister Henk Kamp van Economische Zaken vorig week mee aan de Tweede Kamer. FOTO: OOGOPZEIST FOTO: Niek Snoeij, als directeur Gezond Leven ver- antwoordelijk voor het voedingsonderzoek van Functional Ingredients van TNO in Zeist naar Wa- naar Wageningen ontstaat hét Nederlandse on- TNO, was liever blijven samenwerken met WUR geningen. Met deze onderzoekers komen ook de derzoekscentrum voor voedselinnovatie. Dit zoge- met behoud van de eigen organisatie. ‘De samen- analyseapparatuur van TNO en de onderzoekﬁ - noemde Dutch Food Initiative gaat een krachtige werking liep goed; we hebben gezamenlijke pro- nanciering van het ministerie van EZ mee naar regierol vervullen voor toegepast onderzoek naar jecten op het gebied van voeding en biobased pro- Wageningen. voeding & gezondheid.’ ducts.’ Maar hij snapt de wens om te concentre- Minister Kamp maakte de overgang van het TNO stoot het voedingsonderzoek af en con- ren ook. ‘Als de overheidsﬁ nanciering terugloopt, voedingsonderzoek van TNO naar Wageningen centreert zich op het gezondheidsonderzoek, ver- kun je beter de krachten bundelen. De voedings- op 30 september bekend. ‘Wageningen Research telt Snoeij. De vestiging in Zeist sluit medio 2018 industrie ondersteunt deze bundeling van onder- heeft een sterke positie als onderzoeksorganisatie en de gezondheidsonderzoekers van TNO gaan zoek ook.’ voor agro, biobased, natuur en voeding en ge- verhuizen naar Leiden. Snoeij hoopt wel dat de Effectief gaat het over de verplaatsing van 45 zondheid’, schrijft Kamp. ‘Door de overheveling voormalig TNO-onderzoekers in Wageningen blij- personeelsplaatsen van de onderzoeksgroep van TNO’s expertise op het gebied van voedsel ven samenwerken met TNO. AS

RECTOR: ‘STOP MET ONTGROENING’

Tom van Geelen, praeses van KSV • Discussie na incidenten bij Franciscus. Volgens Van Geelen Vindicat in Groningen zorgen de sterke sociale controle en • Wageningse verenigingen: veiligheidsmaatregelen dat de KSV- ‘Huidige opzet werkt prima’ ontgroening ‘prima werkt’. Zo drinken aspiranten geen alcohol, zijn er altijd EHBO’ers aanwezig en wor- Arthur Mol, rector magniﬁ cus van den leden uitgebreid voorbereid. Wageningen University & Research, Ook Janneke Sloet van Oldrui- roept Wageningse studentenver- tenborgh, president van studenten- enigingen op te stoppen met ont- vereniging Ceres, ziet geen reden groenen. KSV Franciscus en Ceres het draaiboek van de vereniging te zien echter geen reden de traditio- veranderen. ‘Bij Ceres hebben we nele inwijding te wijzigen. het over een introductietijd en niet Mol reageerde op de ophef die over een ontgroening. Heftige ont- ontstond over ontgroeningsaffaires groeningstaferelen zijn bij ons niet bij de Groningse studentenvereni- aan de orde.’ ging Vindicat. Volgens de rector Wageningen University & Re- zijn de rituelen niet meer van deze search heeft nooit te maken gehad tijd. Bovendien bestaan volgens met ernstige ontgroeningsinciden- hem andere manieren om groeps- ten, zegt Simon Vink, voorlichter binding te creëren, zonder vernede- van de raad van bestuur. ‘Wel ko- ring, verbale agressie of mogelijke men er af en toe klachten binnen onveiligheid. Hij realiseert zich dat van ouders of van buitenstaanders hij geen pressiemiddelen heeft en die iets hebben gezien.’ MF, RR en ziet de oproep als een moreel ap- VK pel. ‘Op dit moment zien wij geen re- Lees de reacties van lezers den voor verandering’, reageert op pagina 11.

6 oktober 2016 — RESOURCE 8 >> wetenschap DROOGTE PLAAGT AFRIKAANSE OLIFANT

• Als regen lang uitblijft, sterven olifanten hongerdood • Dit probleem is net zo funest als stroperij

Droogte gaat een steeds grotere rol spelen bij de achteruitgang van de Afrikaanse olifant. Als het lang niet regent op de savanne, leggen veel dieren het loodje door gebrek aan voedsel. Dat blijkt uit onderzoek van Yussuf Wato in de Tsavo Conservation Area, een cluster van nationale parken in Kenya. Gedurende droogteperiodes verzamelen de kuddes zich langs rivieren, omdat waterputten elders zijn opgedroogd. Dat zadelt de olifanten op met een duivels dilemma. Elke twee dagen moeten ze drinken; dwalen ze te ver af, dan komen ze om van de dorst. Maar ze moeten óók steeds schaarser eten bij elkaar scharrelen in

een beperkt gebied met veel soortgenoten. Duurt ERIN BUCHHOLTZ FOTO: dat langer dan vier maanden, dan wordt de voed- Tijdens droge periodes komen veel Afrikaanse olifanten om van de honger. selsituatie nijpend. Daarna ontstaat een slag- veld. van de vegetatie (gemeten door een satelliet), Maar er is wel een keerzijde. De afgelopen Wato, werkzaam bij de Kenya Wildlife Service concludeert Wato in een artikel voor het novem- veertig jaar is het aantal olifanten in Tsavo met en promovendus bij Resource Ecology in Wage- bernummer van Biological Conservation. Wato twee derde afgenomen. Droogte leverde daar een ningen, onderzocht de invloed van droogteperio- maakt daarin duidelijk dat droogte een natuur- ‘aanzienlijke bijdrage’ aan, denkt de onderzoe- des gedurende tien jaar. Daarvoor gebruikte hij lijk mechanisme is dat de aantallen olifanten re- ker. Klimaatmodellen voorpellen bovendien dat gegevens over de vindplaats van karkassen, die guleert. In nationale parken met kunstmatige de neerslag op de savanne verder zal afnemen. rangers in Tsavo nauwgezet bijhouden. Alleen waterbronnen rijzen de populaties vaak de pan Meestal wordt de teruggang van olifanten in olifanten die niet waren gestroopt of door ziekte uit. Soms zetten de beheerders dan het geweer in Afrika toegeschreven aan stroperij en inkrimping waren omgekomen, betrok hij bij het onderzoek. om te voorkomen dat de olifanten al het groen van hun leefgebied. ‘De nieuwe data geven aan Sterfte onder olifanten treedt vooral op tij- opeten, waardoor ook gazelles en zebra’s ver- dat droogte een zeker zo belangrijke factor is dens droogte en in de nabijheid van rivieren. kommeren. Afschot is echter minder natuurlijk voor achteruitgang van de olifant’, zegt copromo- Ook is er een duidelijke correlatie met afname dan droogte, vindt Wato. tor Ignas Heitkönig van Resource Ecology. RN

BIER BROUWEN MET ENZYMEN SPAART MILIEU

den het energie- en grondstofge- ten, zodat er enzymen in de gerst enzymen moeten ook worden ge- • Mouten kost veel energie en bruik in beide bereidingsmetho- zelf worden gemaakt’, legt coauteur maakt en dat is met een exergie van grondstoﬀ en den. Als maat gebruikten ze de Atze-Jan van der Goot uit. ‘Vervol- 676 megajoule per kilogram een • Alternatieve bereiding blijkt exergie. Dat is de hoeveelheid na- gens moet dit weer worden ge- energieverslindende bezigheid. duurzamer tuurkundige arbeid die een grond- droogd.’ In vergelijking hiermee is Doordat er echter maar heel weinig stof- of energiestroom zou kunnen het gebruik van ongemout graan en enzym nodig is, bleek brouwen met verzetten, oftewel de energie die er- enzymen een stuk eenvoudiger. Die enzymen toch duurzamer. Bierbrouwers kunnen het milieu in verstopt zit. De exergie van het enzymen zijn nodig om het gerst- Op de vraag of brouwers het al- sparen door ongemoute gerst en conventionele proces bedroeg 441 zetmeel om te zetten in vergistbare ternatieve recept zullen omarmen, enzymen te gebruiken in plaats van megajoule, die van het enzympro- suiker. zegt Van der Goot: ‘Voor nieuwe gemoute gerst. Dat schrijven Laura ces 354 megajoule. Bovendien was Toch waren de onderzoekers er markten of producten kan ik me van Donkelaar en andere onderzoe- het verbruik van water, grondstof- niet op voorhand zeker van dat het dat voorstellen, maar Heineken en kers van Levensmiddelenproces- fen en aardgas bij het enzymproces alternatief een lagere milieu-impact andere premiumbieren zullen niet kunde en het Institute for Sustaina- respectievelijk 7, 14 en 78 procent zou hebben. ‘Wel als je die enzymen snel op een andere manier gemaakt ble Process Technology in het tijd- lager. als een hoopje stof beschouwt en al- kunnen worden. De klassieke ma- schrift Energy. ‘In de normale bierbereiding ga leen hun chemische exergie mee- nier van brouwen is hier te belang- De onderzoekers kwantiﬁ ceer- je eerst gerst nat maken en verhit- telt’, aldus Van der Goot. Maar de rijk.’ AJ

RESOURCE — 6 oktober 2016 wetenschap << 9

SCHIMMEL STOPT SUZUKI-FRUITVLIEG VISIE <<

De onderzoekers hadden al eerder • Onderzoekers vinden natuurlijke nieuwe insectendodende schimmels ver- ‘Je kunt frauderen uit vijand zameld in de natuur. Een daarvan was de greed of uit need’ • Goed nieuws voor Nederlandse schimmel Metarhizium robertsii en die fruitteelt bleek het heel goed te doen bij de lokken- en-dodenstrategie. Bij deze aanpak wor- Lamsgerechten zonder lamsvlees, extra den de fruitvliegen gelokt met stukjes vergine olijfolie met de kwaliteit van Wageningse onderzoekers lijken een na- blauwe bes en moeten de schimmels de lampenolie en oregano aangevuld met tuurlijke vijand te hebben gevonden van insecten vervolgens doden. olijfblaadjes. De Consumentenbond de suzuki-fruitvlieg die de Nederlandse Om de methode te testen, voerde vond in een recente steekproef veel voorbeelden van ver- fruitteelt teistert. De schimmel Metarhizi- Plant Research een proef uit in kooien keerd gelabeld voedsel – iets wat op fraude kan wijzen. um robertsii blokkeert de voortplanting met deze nieuwe schimmel en twee com- Toch kunnen we niet zeggen dat er steeds meer fraude van de fruitvliegen bijna volledig, blijkt mercieel beschikbare schimmelproduc- plaatsvindt, zegt Saskia van Ruth, hoogleraar Voedselau- uit kooiproeven van Wageningen Plant ten. Eerst werden de suzuki-vliegen in de thenticiteit aan Wageningen University & Research en Research. Volgend jaar wordt de schim- kooien losgelaten en na vier weken tel- groepsleider Authenticiteit en nutriënten bij Rikilt. mel in de praktijk getest. den de onderzoekers de hoeveelheid na- De suzuki-fruitvlieg (Drosophila suzu- komelingen van de fruitvliegen. In de Vorig jaar schreef u dat het aantal meldingen van kii) heeft zich in de afgelopen jaren geves- kooien met Metarhizium robertsii werden voedselfraude internationaal was toegenomen. tigd in Nederland en veroorzaakt toene- gemiddeld 5 nakomelingen gevonden Betekent dit ook dat vaker fraude plaatsvindt? mende schade aan zacht fruit zoals ker- per kooi, terwijl in onbehandelde kooien ‘Dat kun je niet zo zeggen. Er zijn geen ofﬁ ciële lijsten sen, blauwe bes, bramen en framboos. In 83 nakomelingen uit de bessen kwamen die vertellen hoe vaak fraude en mislabelling voorko- tegenstelling tot andere fruitvliegjes legt en in de kooien met de commerciële men. Bovendien is er nu meer aandacht voor en daar- de suzuki eitjes in onbeschadigd fruit dat schimmelproducten 70 en 24 nakomelin- door zien we ook meer. Het bewustzijn is bij bedrijven nog aan de struiken hangt. Fruittelers gen. en overheden wel sterk vergroot door het paardenvlees- hebben er veel last van, maar de exotische Deze test maakt van M. robertsii een schandaal.’ vlieg overleeft ook goed in volkstuinen. kansrijke bestrijder, maar de onderzoe- In het EU-project Dropsa zoeken on- kers weten nog niet of de lokken-en-do- Het is dus onduidelijk of voedselfraude toeneemt? derzoekers naar manieren om de schade denstrategie ook in de praktijk werkt. Het ‘Er zijn wel trends die het risico op lange termijn verho- te beperken. Insecticiden zijn geen goede lokaas met schimmel moet dan namelijk gen. Door globalisering halen we ons voedsel uit alle optie, omdat er geen residuen van deze concurreren met het fruit in het veld. Als hoeken van de wereld. En de economische crisis zorgde middelen meer op het fruit mogen zitten de geurval met schimmel wordt ingezet dat bedrijven onder druk kwamen te staan. Je kunt frau- bij de oogst. Daarom kijken de onderzoe- voordat het fruit rijp is, is de kans op een deren uit greed, maar ook uit need.’ kers ook naar biologische bestrijding. Er succesvolle bestrijding groot, vermoeden zijn al drie schimmelproducten op de de onderzoekers. Dat gaan ze dus in 2017 Wat zijn risicofactoren voor geknoei met voedsel? markt, maar die zijn niet effectief genoeg. uittesten in het EU-project. AS ‘Bepaalde productgroepen zijn kwetsbaarder dan anderen. Een appel kun je hoogstens vervangen door een andere appel, maar bij vloeistoffen of poeders is frauderen makkelijker. Andere producten zijn kwetsbaar omdat het om grote volumes gaat. Lange ketens spelen zoals gezegd ook mee. Spullen uit bepaalde Aziatische landen hebben niet dezelfde risico’s als een vergelijkbaar pro- duct uit het Verenigd Koninkrijk.’

Wat kunnen we ondernemen tegen fraude? ‘Bedrijven gebruiken hard controls. Ze kunnen bijvoorbeeld testen laten uitvoeren of kijken naar de massa- balans van toeleveranciers; komt eruit wat erin gaat, zonder dat ergens een wonderbaarlijke vermenigvuldi- ging heeft plaatsgevonden? Dan zijn er soft controls: controles op de ethische kant van toele- verende bedrijven en de eigen organisatie. Wordt er alleen gekeken naar het ﬁ nanciële doel of ook naar de manier waarop dit wordt bereikt? Bestaat er een gedragscode die wordt nageleefd?’ RR FOTO: MARTIN COOPER FOTO:

6 oktober 2016 — RESOURCE 10 >> wetenschap ‘ AARDAPPEL HOEFT NIET MEER ZIEK TE WORDEN’

De aardappel wordt wereldwijd steeds belangrijker als voedselge- was. De opbrengst per hectare neemt toe en ziektes hoeven geen bedreiging meer te vormen. Dat stelde Anton Haverkort op 21 september tijdens zijn afscheidssymposium.

Haverkort is medebedenker van het tienjarige Durph-project, dat tot doel heeft de aardappel resistent te maken tegen de schimmelziekte fytoftora. Het onderzoeksproject heeft al een aantal resistentiegenen uit wilde aardappelsoorten opgele- verd die gangbare rassen fytoftora- proof kunnen maken. De techniek die daarvoor nodig is – cisgenese – wordt echter nog niet omarmd door veredelaars. ‘De aardappel hoeft niet meer ziek te worden’, zegt Ha- verkort. ‘Het is een maatschappelijke keuze dat resistentie nog niet in de praktijk is gerealiseerd.’ In vrijwel alle landen waar aardappels worden geteeld, is Anton Haverkort geweest. Deze foto uit 2011 is gemaakt in India.

DOETJE De aardappel is eigenlijk een doe- opbrengst nog eens met 28 procent landen als China, India en Oost- goed, maar nu moet het bedrijfsle- tje, maar heeft een grote toekomst, toenemen, wijzen onze gewasmo- Afrika te introduceren.’ ven een kwart van de onderzoeks- aldus ‘aardappelprofessor’ Haver- dellen uit.’ Ook zal het groeiseizoen kosten bijdragen. Dat heeft tot ge- kort. In vrijwel alle landen waar in veel landen langer worden, om- BEZORGD volg dat het onderzoek heel vaak aardappels worden geteeld, is hij dat de boeren door de opwarming Haverkort was de ambassadeur en praktijkgericht wordt. Het funda- geweest. Daar maakte hij de op- eerder kunnen poten en later kun- deskundige van deze Aardappel BV. menteel-strategisch onderzoek mars van de aardappel mee tot het nen oogsten. De temperatuurstij- De gehele aardappelsector was dan vindt haast niet meer plaats. Dat vierde landbouwgewas ter wereld, ook van de partij op zijn afscheids- zorgt ervoor dat het aardappelon- na rijst, tarwe en mais. Overal is de symposium en -borrel in Wagenin- derzoek bij Wageningen Plant Re- opbrengst de afgelopen decennia ‘De aardappel is een gen. Maar Haverkort was ook een search opdroogt. Maar je moet ken- sterk toegenomen door een combi- doetje, maar heeft verbindende factor tussen onder- nis blijven ontwikkelen over de re- natie van goed pootgoed, betere zoek, praktijk, beleid en bedrijfsle- latie tussen de aardappel en de rassen, gewasbescherming, bemes- een grote toekomst’ ven. Hij is daarbij een verklaard ziekteverwekkers.’ ting en soms irrigatie, vertelt Haver- voorstander van genetische modiﬁ - Tijdens zijn afscheidssymposi- kort. Zo zijn de boeren in Rwanda catie, maar werkte ook samen met um kreeg Mister Potato van Wage- in de afgelopen 35 jaar tien keer zo- ging zorgt ervoor dat de productie de biologische sector. Zo wisselde ningen Research de Broekema-pen- veel aardappelen gaan produceren, gemiddeld met nog eens 15 procent het Durph-project kennis uit met ning, de belangrijkste onderschei- terwijl de bevolking tweeënhalf omhoog kan, schat Haverkort. het programma Bio-Impuls van de ding in de Nederlandse planten- maal toenam. Daarmee is de voed- Bovendien is de voedingswaarde ecologische sector. teelt. Hij gaat in Wageningen met selzekerheid in dat land sterk ver- van de aardappel groot; het gewas Haverkort is wel bezorgd over pensioen – 8 december is zijn laat- beterd, constateert hij. bevat veel meer vitamines en mine- het toekomstig aardappelonder- ste werkdag – maar de aardappel- De komende jaren neemt de op- ralen dan granen. Daarom is dit ge- zoek. ‘De huidige tendens is dat wereld is nog niet van hem af. Ha- brengst nog meer toe door de kli- was zo belangrijk voor opkomende niet langer ambtenaren, maar het verkort is voor drie jaar aangesteld maatverandering, want de aardap- landen. ‘Als Aardappel BV Neder- bedrijfsleven via de topsectoren de als aardappelhoogleraar op de uni- pel reageert daar heel goed op. land kunnen we op deze ontwikke- onderzoeksrichting bepalen’, stel- versiteit van Nigde, Turkije. Boven- ‘Door de verwachte toename van lingen inspelen door onze hoog- de hij onlangs in vakblad Aardap- dien gaat hij een Handboek Aard- AS het CO2-gehalte in de lucht zal de waardige rassen en technologie in pelwereld. ‘Dat ging in het begin appelen schrijven.

RESOURCE — 6 oktober 2016 discussie << 11

Mag een rector commentaar hebben op een traditie als ontgroening? Online werd hierover verhit gediscussieerd. Ecua- doraanse studenten waren ondertussen verdrietig over een rode vlek in hun land. Volg het nieuws en praat mee op resource-online.nl. ONDERTUSSEN OP... RESOURCE-ONLINE.NL

ONTGROENEN enige doel om in de media te komen, is goed- RODE VLEK Rector Arthur Mol heeft een bommetje laten koop.’ Man man man gaat helemaal uit zijn dak Een groep masterstudenten uit Ecuador is ver- ontploﬀ en met zijn oproep aan Wageningse stu- en spreekt van ‘laf’, ‘gratuit’ en ‘rector-onwaar- bolgen over de wereldkaart bij het artikel Op dentenverenigingen om te stoppen met ont- dig’. Daarop verzucht Lisa: ‘Wat een reacties. stage in gevaarlijk gebied in Resource 3. Hun groenen. Hij kreeg op de Resource-site veel ver- Het is toch prima dat Mol een morele oproep land wordt ontsierd door een rode vlek: een ontwaardigde reacties over zich heen, die op doet om geen ontgroeningen te doen á la Gro- gebied waar je volgens het Nederlandse minis- hun beurt ook weer verontwaardiging opriepen. ningen? Hij dreigt niet met korten van de geld- terie van Buitenlandse Zaken beter niet kan stromen of strenge controles. Wees blij dat je komen. ‘Vanwaar deze oproep tot het stoppen met ont- een rector treft die gewoon een mening klaar groenen?’, wil Liberté toujours weten. ‘De heeft wanneer er een journalist voor zijn neus In een ingezonden brief op de site betogen de Wageningse studentenverenigingen kennen al staat in plaats van “geen commentaar”.’ Niek studenten dat hun land wél veilig is. Ze wijzen jaren geen ontgroeningen meer. Dit riekt of vindt dat de Wageningse studentenverenigin- op de Global Peace Index (GPI). Ecuador is in naar notoir populisme of naar een minderwaar- gen ‘onnodig in een kwaad daglicht worden de GPI-ranglijst opgeklommen van plaats 123 in digheidscomplex van de RvB: Wageningen telt gezet’. ‘Naar mijn mening zijn ze juist een goed 2008 naar plek 76 nu. ‘Deze vooruitgang is het heus wel mee als universiteitsstad.’ Ook Pieter voorbeeld van hoe de ontgroening/introductie- resultaat van de afname van criminaliteit door noemt de uitspraken van de rector populistisch. tijd aangepakt kan worden.’ Maar Opvallend sociale programma’s en beleid dat de veiligheid ‘Zijn keuze om op het nieuws te duiken met als ziet dat anders: ‘Iedereen die regelmatig over bevordert’, schrijven de studenten. ‘Wij geloven de Generaal Foulkesweg komt, in ons land en de intentie van ons volk om gun- zoals ik, kan met eigen ogen zien stige sociale leefomstandigheden te creëren. hoe de ontgroening (sorry, intro- Als Ecuadoraanse studenten willen we toerisme ductie) bij Ceres verloopt als de en onderzoek in ons land van harte aanraden.’ eerstejaars naar buiten worden gedirigeerd om op het grasveld of op straat door ouderejaars te worden ontgroend (pardon, geïntro- duceerd). Van enig respect is daarbij geen sprake.’ Voor Piet is er Niet is het allemaal een storm in een glas water. ‘De studenten- STELLING verenigingen zijn er al heel erg lang, en zullen nog wel een tijdje ‘Writing a dissertation is voortbestaan. Hoe ze nu doen is good for the brain, but bad niet hoe ze vroeger deden, en for the body.’ waarschijnlijk ook niet hoe het in Stelling bij het proefschrift de toekomst zal gaan.’ van Aleksandra Berezowska, gepromoveerd op 20 september Lees alle reacties op resource- online.nl onder het bericht ‘Rector roep verenigingen op te stoppen met ontgroenen’

6 oktober 2016 — RESOURCE 12 >> achtergrond

DE NIEUWE VOEDSELCOALITIE

RESOURCE — 6 oktober 2016 achtergrond << 13

Er tekent zich een Haagse bijna-meerderheid af voor een ministerie van Voedsel. Zo’n ministerie is nodig om vorm te geven aan een nieuw, integraal voedselbeleid, vinden zes Kamerfracties. Hun gelegenheidscoalitie is echter broos, want de inhoudelijke meningsver- schillen zijn talrijk.

tekst Albert Sikkema illustratie Pascal Tieman

e Wetenschappelijke Raad voor het Rege- Het CDA wil om te beginnen eigenlijk het oude land- ringsbeleid (WRR) publiceerde twee jaar bouwministerie terug. Het opheffen van het ministerie geleden het rapport Naar een voedselbeleid. van LNV in 2010 was een fout, vindt CDA-Kamerlid Jaco Daarin breekt de adviesclub een lans voor Geurts. Hij wil een nieuw ministerie dat de landbouw een integraal voedselbeleid. Op dat moment weer op de kaart zet en een landbouwminister die weer liepen er rechtszaken over voedselfraude, aan het kabinetsberaad kan deelnemen. ‘Zo’n ministerie Dwerden er maatschappelijke debatten gevoerd over kan het voedselbeleid verder vormgeven.’ Voedselveilig- megastallen, dierenwelzijn en gezondheid en klaagden heid, productie en export zijn daarbij belangrijke the- boeren over lage prijzen en de nieuwe machtsverhoudin- ma’s voor het CDA. gen in de voedselketens. De Nederlandse agrofoodsector Ook landbouworganisatie LTO wil dat de boeren weer mocht dan een belangrijke bijdrage leveren aan de een stem krijgen in Den Haag. ‘De maatschappelijke Nederlandse economie, het maatschappelijk vertrouwen functies van boeren en tuinders rechtvaardigen een was gering, constateerde de WRR. nieuw departement van Voedsel, Natuur en Platteland’, Het huidige landbouwbeleid moest worden verbreed vindt LTO-voorzitter Albert Jan Maat. ‘Niet alleen voor vei- naar een voedselbeleid, vond de WRR. ‘In dat beleid moe- lig, betrouwbaar en betaalbaar voedsel, maar ook ten naast economische waarden ook ecologische waar- omwille van klimaat, platteland en landschap.’ den, de gezondheid van voedsel en mens, en de robuust- heid van voedselketens een plek krijgen. De afweging GRENZEN AAN LANDBOUW tussen die waarden moet plaatsvinden binnen een voed- De PvdA pleit om geheel andere redenen voor een minis- selstrategie.’ Verder stelde de WRR: ‘Dit vergt een stevige terie van Voedsel. ‘Het nieuwe ministerie moet het vehi- institutionele verankering.’ Vrij vertaald: er moet een kel zijn van een ander landbouwbeleid’, vindt PvdA- ministerie van Voedsel komen. Kamerlid Sjoera Dikkers. In dat beleid stellen het milieu en de consument grenzen aan onze landbouw, aldus Dik- OUDE TEGENSTANDERS kers. Onder het ministerie van EZ is de landbouw volgens Gek genoeg heeft de Tweede Kamer nog steeds niet gede- haar heel economisch georiënteerd. In het nieuwe minis- batteerd over de twee jaar oude voedselvisie van de WRR. terie moeten de voedselkwaliteit, het milieu, de voedsel- Blijkbaar weet het kabinet zich er niet goed raad mee. veiligheid en authenticiteit van voedsel een veel belang- Ondertussen scharen echter wel steeds meer politieke rijker plek krijgen. ‘Ik denk dat je de verschillende partijen zich achter de voedselvisie. Het CDA, de Chris- partijen, van industrie tot actiegroepen, bij elkaar moet tenUnie, de PvdA, de SGP en de Partij voor de Dieren brengen in een overkoepelende visie op ons voedsel.’ spraken zich de afgelopen maanden uit voor een ministe- Daarom moet het LNV-deel weer worden losgeweekt rie van Voedsel. De SP behoort ook tot de voorstanders uit het ministerie van EZ en worden samengevoegd met van de WRR-visie, maar ziet liever een ministerie van VIM het milieu-deel van het ministerie van Infrastructuur en (Voedsel, Infrastructuur en Milieu). Milieu en het gezondheidsdeel van het ministerie van Behalve politieke partijen hebben ook maatschappe- Volksgezondheid Welzijn en Sport (VWS), aldus Dikkers. lijke organisaties zich uitgesproken. Oude tegenstanders als landbouworganisatie LTO en natuurorganisaties Natuurmonumenten en Natuur & Milieu steunen allemaal het pleidooi voor een minister van Voedsel. Die is nodig ‘om samenhangende oplossingen door te kunnen voeren met oog voor zowel gezondheid, duurzaamheid als welvaart’, stelde Natuur & Milieu deze zomer.

TERE COALITIE De nieuwe Haagse voedselcoalitie is wel een tere coalitie, omdat de motieven voor het inrichten van een nieuw ministerie behoorlijk uiteenlopen. Dat wordt duidelijk zodra we de motivaties van de verschillende partijen op een rij zetten.

6 oktober 2016 — RESOURCE 14 >> achtergrond

Ten slotte moet volgens de PvdA ook de Arbeidsinspectie Voorstanders van ministerie van Voedsel een rol spelen in het nieuwe voedselministerie, om de goedkope arbeid en twijfelachtige contracten in de tuin- Aantal zetels nu bouw en slachterijsector onder de loep te nemen. CDA 13 MINISTERIE VAN VIM De voedselvisie van de PvdA komt sterk overeen met die van de SP. Kamerlid Henk van Gerven wil ook een integraal voedselbeleid waarbij de landbouw wordt begrensd PvdA 36 en meer aandacht wordt besteed aan gezondheid, natuur, milieu en voedselkwaliteit. Ook de SP vindt het huidige landbouwbeleid onder het ministerie van EZ teveel nadruk leggen op productie, wereldhandel en SP 15 export. Daarom moet het LNV-deel weg bij dat ministerie, vindt Van Gerven, maar we hoeven niet een heel nieuw ministerie op te tuigen. ‘Wat mij betreft breng je CU 5 LNV onder bij het ministerie van Infrastructuur & Milieu. I&M is een ministerie met een krachtige publieke inbreng dat kijkt naar het algemeen belang. Het lijkt me PvdD 3 goed om het boerenbelang onder te brengen bij het ministerie van Voeding, Infrastructuur en Milieu (VIM).’ SGP 2

HOKJESDENKEN Totaal (van 150) 74 De huidige coalitie van PvdA en VVD is sterk verdeeld over voedsel en landbouw. Dat is vermoedelijk de reden dat de WRR-studie over voedselbeleid nog niet is geagen- deerd in de Tweede Kamer. De VVD is tegen een ministe- bulk en de laagste prijs’, zegt het D66-Kamerlid Fatma rie van Voedsel. ‘Partijen die pleiten voor een eigen Koser Kaya. ‘Welke naam een ministerie daarbij heeft, is ministerie van Voedsel vergeten dat onze landen tuin- een beetje een Haags spel. Het belangrijkste voor D66 is bouwsector raakvlakken heeft met vele andere ministe- dat de voedselproductie vanuit duurzaamheid, kwaliteit ries’, stelt het Kamerlid Helma Lodders van de VVD. ‘Het en volksgezondheid wordt opgezet.’ gaat om economie, handel en ﬁ nanciën. De VVD wil In tegenstelling tot D66 hechten de Partij voor de Die- daarom niet in hokjes van ministeries denken. In plaats ren en de christelijke partijen en wel aan een voedselmi- van onze blik te verkleinen binnen een ministerie, moe- nisterie. De SGP wil bijvoorbeeld, net als CDA, terug naar ten we deze juist vergroten.’ een zelfstandig landbouwministerie met een eigen minis- Daarmee verdedigt Lodders het huidige landbouwbe- ter. Een nieuw ministerie van Voedsel, die het boerenbe- leid, dat zich oriënteert op de wereldmarkt. ‘In Neder- lang beter behartigt dan EZ, is een verkiezingsthema voor land hebben we een landen tuinbouwsector die er de SGP. wereldwijd toe doet. Dat willen we zo houden.’ Dus moet die landbouw mondiaal concurrerend zijn. ‘Een hoogpro- EERLIJKE PRIJS ductieve landbouw, zoals we die in Nederland kennen, De ChristenUnie wil juist een voedselministerie dat een heeft zijn voordelen. Hoe hoger de productie, hoe minder brug slaat tussen de aanhangers en de critici van het hui- schaarse landbouwgrond je nodig hebt voor ons voedsel dige landbouwbeleid. ‘Natuur, milieu en volksgezond- en hoe meer ruimte je over houdt voor natuur en recrea- heid moeten een plek krijgen in het voedselbeleid’, vindt tie. Dat spreekt aan. Bovendien moeten we kijken naar Kamerlid Carla Dik van de ChristenUnie. ‘Niet als zelf- innovatie, om te zorgen dat de landbouw zich kan ont- standig element, maar als randvoorwaarde bij de voedsel- wikkelen, zonder dat dit ten koste gaat van natuur en productie. De agrarische sector is de kern van het minis- milieu.’ terie van Voedsel. Ik benadruk steeds dat er een herwaardering van ons voedsel nodig is. De boeren krij- VERKIEZINGSTHEMA gen te weinig voor hun producten. Boeren werken 80 uur De verdeeldheid tussen VVD en PvdA op voedselgebied per week en hebben nauwelijks een inkomen omdat ze staat een gezamenlijke voedselvisie in de weg, maar na de hun producten onder de kostprijs moeten verkopen.’ verkiezingen in maart volgend jaar kan er weer van alles Die eerlijke voedselprijs komt er niet onder de vleugels verschuiven. Dan gaan mogelijk de PVV en de kleinere van Economische Zaken, denkt Dik. ‘Bij EZ wordt de partijen meepraten en kunnen er wellicht coalities ont- landbouw vanuit een puur economische visie benaderd. staan die wél een voedselministerie willen. De PVV laat Er wordt technocratisch en procedureel met voedsel zich niet uit over het thema, maar D66, SGP, Christen- omgegaan. Wat ontbreekt bij EZ is passie voor voedsel. Unie en Partij voor de Dieren wel. D66 wil wel een voedselvisie, maar niet per se een voedselministerie. ‘D66 wil dat we nu samen met de boeren beginnen aan de omslag naar een nieuwe, duurzame landbouw met meer nadruk op kwaliteit in plaats van

RESOURCE — 6 oktober 2016 achtergrond << 15

‘Het ministerie van Voedsel moet het vehikel zijn van een ander landbouwbeleid’ Sjoera Dikkers (PvdA)

‘Het opheﬀ en van het ministerie van LNV in 2010 was een fout’ Jaco Geurts (CDA)

Gezondheid, natuur, milieu en dierenwelzijn passen niet in de economische wetmatigheden van EZ, maar zijn net zo belangrijk. We moeten niet alleen kijken naar de voedselprijs voor de consument, zoals de Autoriteit Consu- ment en Markt doet, maar ook naar de prijs voor de pro- ‘Breng boerenbelang onder bij ducent en de beschikbaarheid, diversiteit en kwaliteit het ministerie van Voeding, van ons voedsel.’ Infrastructuur en Milieu’ Henk van Gerven (SP) MANSHOLT-LEZING In de huidige Tweede Kamer heeft de voedselcoalitie ongeveer de helft van het aantal Kamerzetels. Wat de Kamerleden in deze gelegenheidscoalitie bindt, is een afkeer van het afstandelijke en procedurele ministerie van EZ en de roep om een betrokken voedseldebat. Want ‘De voedselproductie neem nu de laatste Troonrede van het kabinet. De woor- moet vanuit duurzaamheid, den boer, landbouw en natuur kwamen er niet in voor. kwaliteit en gezondheid Daar wil de nieuwe Voedselcoalitie verandering in bren- worden opgezet’ gen. Ook Wageningen draagt een steentje bij. Carla Dik Fatma Koser Kaya (D66) verwijst niet alleen naar het WRR-rapport, maar ook naar de Mansholt-lezing van WUR-bestuursvoorzitter Louise Fresco in Brussel. Haar pleidooi voor een integraal voedselbeleid was gericht op de EU, maar zou weleens meer effect kunnen hebben in Den Haag, aldus Dik. ‘Haar lezing is een goede basis voor een Kamerdebat.’ ‘Wat ontbreekt bij EZ is passie voor voedsel’ Carla Dik (CU)

‘In plaats van onze blik te verkleinen binnen een ministerie, moeten we deze juist vergroten’ Helma Lodders (VVD)

6 oktober 2016 — RESOURCE 16 >> beeld

CAMPUSKAMERS Campus Plaza is vorige week feestelijk geopend. Het gebouw met 440 studentenstudio’s zet de klok honderd jaar terug, zei bestuurslid Tijs Breukink bij die gelegenheid. Destijds woonden ‘de heren studenten’ ook op de campus – toen nog Duivendaal – en wandelden ze dagelijks in uniform naar college. Het uniform is verdwenen en studenten zijn geen ‘heren’ meer, maar lopen naar college is voor de Pla- za-bewoners weer haalbaar. Student-fotograaf Aart- Jan gunt ons een kijkje in 25 van de campuskamers. RK / foto’s Aart-Jan van de Glind

Bekijk de video en fotoserie op resource-online.nl.

RESOURCE — 6 oktober 2016 beeld << 17

6 oktober 2016 — RESOURCE 18 >> achtergrond Op reis in de bodem

In de kelder van Atlas leggen camera’s met timelapse- fotograﬁ e de wording van planten vast. Voor het eerst tegelijk boven en onder de grond. Het project is gesponsord door de ‘crowd’.

tekst Roelof Kleis foto’s Guy Ackermans, Wim van Egmond en Gerlinde De Deyn IngridIngrid Lubbers (li(links)nks) enen Gerlinde De DeDeynyn bibijj ddee installatie waarmee ze samen met kunstenaar Wim van Egmond (foto onder) het bodemleven vastleggen

eet the mysterious soil life heet WERELDPUBLIEK pische Spelen een wereldpubliek. de onderneming waar begin dit De Deyn en collega-bodemwetenschappers De beelden die nu in de kelder worden jaar crowdfunding voor van Ingrid Lubbers en Willem-Jan van Groenigen geschoten, moeten de ondergrondse interacties start ging. Het doelbedrag van werken samen met kunstenaar en microfoto- tussen plantenwortels en bodemleven laten tienduizend euro werd onlangs graaf Wim van Egmond. Het viertal begon twee zien. Ontmoetingen met andere wortels, schim- gehaald. Daar waren precies jaar geleden met het vastleggen van het onder- mels, bacteriën en ander bodemleven. In een M137 gulle gevers voor nodig. ‘Individuen en grondse leven van de worm. Dat leverde duizen- smalle plak potgrond tussen twee glasplaten bedrijven uit binnen- en buitenland gaven tus- den praktisch identieke foto’s op, die aaneenge- zijn zaden van mais, pompoen en bonen sen de 15 en 500-plus euro’, zegt bodemecoloog smeed tot een fi lm plotseling tot leven komen. geplant. Lampen zorgen voor een dag-nacht- Gerlinde De Deyn enthousiast. Zij is één van de De Deyn gebruikt de fi lmpjes regelmatig en met ritme. initiatiefnemers van het project dat het lang- veel succes tijdens symposia en presentaties. Twee camera’s registreren met tussenpozen zame ondergrondse planten- en dierenleven Sterker nog, een paar seconden fi lmbeeld trok- van bijna een kwartier wat zich bovengronds en zichtbaar wil maken. ken tijdens de openingsceremonie van de Olym- in de bodem afspeelt. ‘Als je die foto’s met 25

RESOURCE — 6 oktober 2016 achtergrond << 19

schoon te maken met alcohol. En ik heb hooi- Het project is ook geen kunst, vindt Van koorts.’ Hij noemt zijn werkwijze spottend plak- Egmond. ‘Ik ben niet gericht kunst aan het pro- bandtechnologie. ‘Ik gebruik altijd van alles wat duceren. Ik ben gewoon nieuwsgierig en geïnte- er maar in de buurt is.’ resseerd in wetenschap en in kunst. Mijn werk Aan de opstelling zoals die nu staat, is veel pendelt tussen die twee, het hangt ertussenin. gepuzzel voorafgegaan. ‘Het grootste probleem Sommige dingen die ik maak, komen in galeries is het voorkomen van condens’, legt Van terecht, sommige zijn educatief. Natuurlijk pro- Egmond uit. ‘Onder de grond heb je daar geen beer ik een mooi beeld te maken. Ik ben foto- last, maar boven de grond wel. De oplossing was graaf en een fotograaf is een waarnemer. Mijn om met twee camera’s te werken: eentje voor drijfveer is te zien hoe het leven in elkaar zit. Dit boven en eentje voor onder de grond. Boven de is een ontdekkingstocht in de bodem. Je vult grond zitten de plantjes niet achter glas. Een een bak met grond, stopt er een paar zaden in grote toeter sluit de ruimte tussen de camera en en over een maand weet je pas wat er zich heeft de plantjes af, zodat de beestjes die we toevoe- afgespeeld. Dan zie je ineens dat er zoveel is gen niet weg kunnen. Die beestjes maken het gebeurd dat je dat fi lmpje wel tien keer kunt een stuk lastiger.’ afspelen en steeds weer iets nieuws ziet.’ Naast de nieuwe opstelling staan nog twee installaties. De ene legt vast hoe het plantje wikke in landbouwgrond wortelknolletjes ont- wikkelt voor stikstofbindende bacteriën. De andere opstelling brengt de ontkieming en CROWDFUNDING groei van eikenboompjes in bosgrond in beeld en hun ondergrondse associatie met mycorrhi- Het University Fund Wageningen lanceerde beelden per seconde afspeelt, krijg je 4 secon- zaschimmels. De eikenproef loopt al drie maan- begin dit jaar een platform voor crowdfunding. den fi lm per dag’, legt fotograaf Van Egmond den. Een blik op de teller leert dat de camera al Van de vijf projecten zijn er inmiddels twee uit. Het leven 21.600 keer versneld. ‘Dat is een bijna tienduizend foto’s heeft geschoten. succesvol afgerond. Behalve de timelapsefi lm mooie versnelling, waar je bovendien makkelijk uit dit verhaal is dat het potvissenproject van mee kunt rekenen.’ Van Egmond kan het weten; ONTDEKKINGSTOCHT bioloog Evert Mul. Mul haalde ruim 9500 euro op om een catalogus te maken van potvissen- hij heeft ruime ervaring met het vastleggen van De proeven in Atlas zijn volgens De Deyn geen staarten. De termijn voor het onderzoek van schimmelgroei. wetenschap. ‘Het is een illustratie van weten- Wieger Wamelink verliep deze week. Hij haalde schap. Je kunt op deze manier botanische en ruim de helft van de beoogde 25.000 euro bin- PLAKBANDTECHNOLOGIE ecologische principes goed demonstreren. Die nen om planten te kweken op Mars- en maan- De installatie, weggestopt in een hoekje van een zijn nog nooit op deze manier in beeld gebracht. grond. De werving voor de muggenradar-app koele kelder van Atlas, ziet er op het eerste oog Ik gebruik de beelden bijvoorbeeld in de nieuwe van ecoloog Arnold van Vliet zit bijna op de helft van de gewenste 25.000 euro. Het studen- wat provisorisch uit. Plakband en klemmetjes MOOC Soil4Life. Dit is de beste manier om te tenproject iGEM, dat de bijenkiller varroa wil bepalen het beeld. Een pakje papieren zakdoek- laten zien dat de bodem voortdurend in bewe- aanpakken, zit met nog een kleine maand te jes ondersteunt een fl itser. Van Egmond: ‘Ik ben ging is. Maar je weet het nooit, misschien zien gaan op een derde van de beoogde 30.000 grootverbruiker van die zakdoekjes. Ik gebruik we wel iets nieuws. Observaties zijn vaak de euro. ze veel om mijn microscoopglaasjes mee basis voor baanbrekend onderzoek.’

Bekijk de bodemvideo’s op resource-online.nl.

6 oktober 2016 — RESOURCE 20 >> achtergrond

Studenten zetten circulaire economie op de kaart Een wereld zonder afval

Masterstudenten met interesse in circulaire economie hebben zelf het heft in handen genomen. Ze vonden het Wageningse onderwijs over het onderwerp te mager en richtten een werkgroep op die daar verandering in moet brengen. Hun activiteiten werpen al vruchten af. ‘Er wordt echt naar ons geluisterd.’

tekst Anja Janssen foto Bart de Gouw

un ambities zijn niet gering. Stefano Pascucci, inmiddels vertrokken naar belangstelling voor circulaire economie sterk Wageningen University & de University of Exeter. Dat vak had veel raak- groeide. Het meest trots is de student Manage- Research moet een internationale vlakken met het concept circulaire economie, ment, economics and consumer studies op het ‘hub’ worden voor onderwijs en een economie zonder afval en met een maxi- feit dat ze zich als groep studenten tot een onderzoek in de circulaire econo- male benutting van grondstoffen, producten belangrijke stakeholder hebben ontwikkeld. mie, zeggen masterstudenten en reststromen. Het inspireerde de studenten ‘We konden goed onze stem laten horen, bij- HFelipe Bucci en Stefano Ingallina van de werk- om zelf bij te dragen aan een duurzamere voorbeeld over de wijze waarop het onderwijs groep Circular Economy Wageningen. ‘Het samenleving. ‘Maar toen we meer wilden weten zich meer kan richten op circulaire economie. liefst met een eigen masterprogramma of mas- over circulaire economie, kwamen we erachter Wij vinden bijvoorbeeld praktische vaardighe- terspecialisatie.’ Sinds de start in november 2015 organi- ‘We moeten onze maatschappij duurzaam maken seerde de werkgroep verschillende activiteiten om bij docenten, onderzoekers, organisaties om onze uitsterving te voorkomen’ en bedrijven belangstelling te wekken voor hun plannen. Zo zette de groep een hackaton op, dat de universiteit hier geen mogelijkheden toe den van belang om transities naar een circu- waarin studenten nuttige toepassingen bood’, zegt Ingallina, bezig aan zijn tweede jaar laire economie binnen bedrijven, organisaties bedachten voor visserijbijvangsten. In rondeta- Environmental sciences. ‘Pas in een thesis zou- en de maatschappij in goede banen te leiden. felsessies brachten ze universiteitsmedewer- den we ons hierin kunnen verdiepen’, voegt Zowel externe partijen als docenten op de uni- kers – onder anderen onderwijsdirecteur Tiny Bucci toe, die Urban environmental manage- versiteit wilden echt naar ons luisteren en stel- van Boekel –, studenten en vertegenwoordigers ment studeert. Thomas Thorin, founding den onze inbreng op prijs.’ van bedrijven en ngo’s bijeen. Bovendien sprak father van de werkgroep, ontdekte tot zijn ver- De inspanningen van de werkgroep hebben de werkgroep met directeur Gerlinde van Vil- bazing dat Wageningen nog geen netwerk of inmiddels geresulteerd in een uitbreiding van steren van het Center for biobased economy infrastructuur voor circulaire economie had. het onderwijs over circulaire economie. Zo ver- over de invulling van de nieuwe master Bioba- Hij besloot daarom met medestudenten zo’n zorgt promovendus Aglaia Fischer binnen het sed sciences. netwerk op te bouwen. vak Environmental management and industry een introductie in de circulaire economie en GEEN AFVAL MOMENTUM circulaire businessmodellen. En het vak Het begon allemaal vorig jaar met het vak ‘We hadden daarbij veel momentum’, zegt Closed cycle design is met ingang van het Closed cycle design van bedrijfskundedocent Thorin. ‘Blijkbaar zijn we gestart toen de nieuwe collegejaar omgedoopt tot Circular

RESOURCE — 6 oktober 2016 achtergrond << 21

Stefano Ingallina en Felipe Bucci (vierde en vijfde van links) overleggen met de andere leden van de werkgroep Circular Economy Wageningen over de plannen voor dit academisch jaar.

Economy: Theory and Practice – met een bre- vertellen over het circulaire gedachtegoed, ver- hebben veel overeenkomsten en biologische dere leeropdracht, aldus Fischer. Zij geeft telt Bucci. Bovendien gaan ze nauw samenwer- processen zijn een belangrijke component van daarin twee colleges over circulaire economie, ken met een andere studentengroep, Ibbess een circulaire economie’, reageert Ingallina op circulaire businessmodellen en ﬁ nanciering. (International BioBased Economy Student die plannen. ‘Maar we zijn het er niet mee eens ‘Ook ben ik nauw betrokken bij de groepsop- SymbioSUM). Ingallina: ‘Ook zij zijn geïnteres- dat de universiteit zich alleen richt op de dracht: een casestudy van een circulair bedrijf.’ seerd in circulaire economie en we hebben groene kant van een circulaire economie. Verder komt er een avondsessie met studenten besloten onze inspanningen te combineren. Waarom zou ze de deur sluiten voor de techni- om thesisideeën op het gebied van circulaire Mogelijk fuseren we tot één ofﬁ ciële studen- sche kant zoals hergebruik van plastics en economie en de voortgang van thesisprojecten tenorganisatie.’ metalen? Daarmee sluit ze ook de deur voor op dat terrein te bespreken. nieuwe mogelijkheden en samenwerkingen.’ BIOBASED Thorin vult aan: ‘Ik denk dat een duidelijke NIEUWE PLANNEN Een apart masterprogramma circulaire econo- erkenning van circulaire economie als overall Punt van zorg voor Circular Economy Wagenin- mie – een grote wens van de werkgroep – komt concept kan helpen om de technologische en gen is dat het voortbestaan van de groep door- er voorlopig waarschijnlijk niet. ‘Dat zou te veel sociale departementen van Wageningen Uni- lopend aandacht vraagt. De masterstudenten overlappen met de master Biobased sciences versity meer te integreren.’ die de groep vormen, vliegen vaak snel weer uit die we aan het aanvragen zijn’, oordeelt Ger- voor een stage of thesisonderzoek. Thomas linde van Vilsteren van het Center for Biobased UITSTERVING Thorin bijvoorbeeld zwaaide in mei af, omdat Economy. ‘Maar in de specialisatie Biobased Hoewel de studenten het jammer vinden dat hij stage ging lopen buiten Wageningen. ‘Om transition van Biobased sciences wordt veel een aparte master er waarschijnlijk niet inzit, te overleven, moeten we daarom elke paar van het gedachtegoed van circulaire economie gaan ze energiek verder met hun pogingen om maanden op zoek naar nieuwe leden en hen ondergebracht.’ De werkgroep kan daar straks het onderwerp circulaire economie op de kaart inwerken’, zegt Stefano Ingallina. Maar nieuwe ook weer over meepraten. Bovendien krijgen te zetten. Bucci: ‘Het belangrijkste is dat we belangstellenden blijven komen, met Felipe alle studenten van die nieuwe master – waar- onze maatschappij duurzaam maken, want dat Bucci als jongste lid. van de start is gepland voor studiejaar 2018- is nodig om onze uitsterving te voorkomen. We In september kwamen de studenten – het 2019 – het vak Circulaire economie. Van Vilste- moeten nu beslissingen nemen, om in de zijn er momenteel zeven – voor het eerst weer ren: ‘Daarin gaan we de basis leggen voor de komende vijftig jaar veranderingen te realise- samen om plannen te maken voor het nieuwe specialisatie Biobased transition, waarbij cir- ren. Het gaat voor ons dus veel verder dan een collegejaar. Dit jaar willen ze zich tijdens rele- culair denken het vertrekpunt is.’ nieuw masterprogramma of het belangrijker vante colleges voorstellen aan studenten en ‘Biobased economie en circulaire economie maken van Wageningen University.’

6 oktober 2016 — RESOURCE 22 >> Opinie HOE BEVALLEN DE AVONDCOLLEGES?

Vooraf was er veel gemopper over de pilot met avondonderwijs die op 5 september van start ging. Inmiddels zijn we een paar weken verder en hebben honderden studenten hun eerste avondcolleges erop zitten. Mopperen doen ze nog steeds, blijkt uit de reacties van studenten die op maandag avondcolleges volgen. Maar lichtpuntjes zijn er ook. tekst Marijn Flipse foto Bart de Gouw

Mirthe Jansen mijn baas al vaak klagen dat ik niet ﬂ exibel ben. Met avond- Bachelorstudent colleges wordt het probleem alleen maar groter. Ik vind Plantenwetenschappen dat de universiteit veel beschikbaarheid vraagt die niet re- ‘Ik vind het wel vermoeiend hoor. Het delijk is. In sommige gevallen zijn de avondcolleges een is ook lastig met eten, want dat moet vervanging voor de middagcolleges. Dan heb je dus les in je heel vroeg doen of juist heel laat. de ochtend en vervolgens ’s avonds nog een keer. De uni- Vorige week heb ik pas na college ge- versiteit kan niet van je verwachten dat je er altijd maar geten en toen merkte ik wel dat ik bent.’ minder geconcentreerd was. Ook heb ik met een aantal vriendinnen een eetgroepje op maandagavond waar ik nu Karlijn Luiken dus niet naartoe kan. Een andere avond samenkomen Bachelorstudent lukt ons niet in verband met andere afspraken. Wat we nu Plantenwetenschappen doen is naderhand gezellig wat drinken met z’n allen. De- ‘Ik vond het in het begin wel verve- ze periode heeft een andere vriendin uit ons eetgroepje lend dat de avondcolleges waren in- ook college op maandagavond en de volgende periode gevoerd, maar in de praktijk vind ik heeft weer een andere vriendin college op die avond. Het het toch niet zo erg. Ik had verwacht is me ook niet duidelijk waarom ze die avondcolleges nu dat ik me niet meer zou kunnen con- precies invoeren. Ze doen het misschien niet voor niks, centreren, maar dat lukt me wel. Het is vooral jammer van want ze weten dat het weerstand gaat bieden, maar lastig je activiteiten in de avond, je kunt op de maandagavond niks is het wel.’ gaan doen. En het practicum van het hoorcollege dat ik vanavond heb, wordt meteen de volgende dag om half ne- Frank Reijbroek gen in de ochtend gegeven. Als je niet naar het avondcol- Masterstudent biologie lege bent geweest, moet je de stof nog lezen zodra het ‘Het is zonder die avondcolleges al ’s avonds online komt te staan. Dat is wel erg kortdag. In lastig genoeg om je studentenleven de volgende periode moet ik trouwens naast mijn avond- goed te organiseren buiten de uni- college op twee dagen tot zes uur naar de universiteit. Ik versiteit om. Je komt zo in de knoei kan dan niet gaan sporten, want dat begint om half zes. met je werk en andere privéafspra- Op vrijdagavond ben ik ook pas klaar om zes uur, terwijl ik ken. Ik heb een bijbaantje en hoor nog naar mijn ouders in Den Bosch moet daarna.’

RESOURCE — 6 oktober 2016 Opinie << 23

Silke Schoenmaker de avondcolleges rond etenstijd gegeven en dat is ook Bachelorstudent lastig. Je moet dan voor je college snel eten of juist heel Plantenwetenschappen laat. In de avond wil ik uitrusten of iets leuks gaan doen en ‘Ik ben een ochtendmens. In de niet ook dan nog met mijn studie bezig zijn. Ik vind dat col- avond ben ik toch wat vermoeider en leges overdag gegeven moeten worden en niet in de is mijn concentratie wat minder. En avond.’ het is ook jammer dat ik geen afspraken kan maken als ik avondcollege Doris Kors heb. Dus als je het mij vraagt, heb ik die avondcolleges lie- Masterstudent Management, econo- ver niet. Maar is het wel minder erg dan ik had verwacht. Het mics and consumer studies is maar één keer in de week en ik zie er ook een voordeel ‘Nu ik de avondcolleges aan het vol- aan. Ik heb mijn ov-kaart gewisseld van een weekend- naar gen ben, zie ik ook voordelen. Ik heb een week-ov. Ik heb nu op maandagochtend geen college de hele dag om dingen te doen en dat en daarom kan ik wat langer bij mijn familie blijven, want is ook wel ﬁ jn. Voor mij pakt het goed ik ga nu pas op maandag terug naar Wageningen.’ uit, omdat ik op maandag niks te doen heb. Ik kan me wel voorstellen dat het vervelender Hans Linssen wordt als het minder lang licht is. Dan ga je in het donker Masterstudent biologie naar college toe en moet je in het donker naar huis. Het is ‘Ik kan er kort over zijn, ik vind het jammer dat het moet, die avondcolleges, overdag college een slechte zaak. Het is niet ﬁ jn om hebben vind ik beter. In de avond zijn er gewoon leukere in de avond nog naar de universiteit dingen te doen voor ons. Ik hoor vooral negatieve gelui- te moeten terwijl je gewend bent den van de studenten die nog geen avondcolleges hebben dat je dan juist tijd hebt om leuke gehad. Maar als je echt niet wilt gaan, kun je het college dingen te doen. Daarnaast worden altijd nog terugkijken.’

6 oktober 2016 — RESOURCE 24 >> achtergrond Studentenhuis

Soms wonen ze al langer in een studentenhuis dan de oudste menselijke bewoner. Ze doen mee aan feestjes of gaan mee naar de kroeg. En dankzij internationale fans worden ze beroemd tot over de landsgrenzen. Ontmoet enkele markante Wageningse studentenhuiskatten. tekst Linda van der Nat en Ronald van Drie foto’s Remo Wormmeester

Manny Octopoezzie De witte leeuwenkoning, zo wordt Muizen vangen doet ze niet Manny ook wel genoemd. De en als het regent, wil ze wel Turkse angora is een bekende ver- eens in het huis poepen schijning in het uitgaanswereldje omdat ze niet naar buiten wil. van Wageningen, want de blauw- Octopoezzie is een heel lui én groenogige kater komt regelma- beest. Ze doet op een dag niet tig even buurten bij café De Zaaier veel anders dan eten en knuf- aan de Herenstraat, waar hij boven felen met de bewoners van woont. Ook ligt hij er vaak te chil- Droevendaal 79. Bij studen- len op het terras. Manny komt uit tenatletiekvereniging Tarté- het asiel, houdt heel erg van eten, en is ook niet vies van een goed los kent vrijwel iedereen Octopoezzie. Niet dat ze haar ooit hebben feestje. Zo prijkt zijn afbeelding op een huisfeestﬂ yer die inmiddels in gezien, maar haar naam is verwerkt in een ofﬁ cieus verenigingslied dat menig studentenhuis hangt. Eén van Manny’s fans, Daan Rademaker nieuwe leden moeten zingen bij de start van het sportjaar. De studen- uit Bennekom, heeft zelfs een tatoeage laten zetten van Manny’s mar- ten in het huisje waar ze woont zijn allemaal lid van de atletiekvereni- kante kop. ging en vonden het leuk om haar muzikaal te vereeuwigen.

Puki Barry de ‘Haarwegkat’ Puki is oud. Hoe oud weet nie- Bijna iedereen op de Haarweg mand van de huidige bewoners kent Barry. De kater ‘woont’ precies, want Puki woont al langer daar, al is hij van niemand. op Droevendaal 93 dan de rest. Barry is zijn eigen baas. Hij Ze slaapt het grootste deel van de komt en gaat wanneer hij wil dag, elke twee weken wisselt ze van en weet feilloos de studenten- favoriet plekje. Buiten komt ze keukens te vinden waar brok- nauwelijks. Toch reikt haar jes en water voor hem klaar- bekendheid tot over de landsgren- staan. Het liefst luiert hij in zen, dankzij de vele internationale vensterbanken, in de ﬁ etsen- Droefbewoners, die hun liefde voor de lapjespoes in hun thuisland stalling of midden op straat voor het gebouw. De kater heeft tegen- verspreiden. Zo schijnt er zelfs een liedje over Puki te zijn gemaakt woordig meerdere namen, waarvan Barry de bekendste is, maar oor- door een Griekse band: Puki has ﬂ eas. Puki heeft overigens al maan- spronkelijk heette hij Tijgertje. Dat was in zijn vorige leven, toen hij nog denlang geen vlooien meer, laten de eigenaren weten. de kat was van alumnus Mirjam Tolkamp en in het centrum van Wage- ningen woonde. Destijds liep hij al geregeld weg naar de Haarweg en na een verhuizing, in 2009, heeft Tolkamp de kat losgelaten. Hij had zijn eigen ‘huis’ gekozen. Wie wil weten wat Barry zoal uitspookt, kan een kijkje nemen op zijn eigen Facebook-pagina: ‘Barry de Haarwegkat’.

RESOURCE — 6 oktober 2016 achtergrond << 25 katten

Manny Octopoezzie

Puki ‘Barry’ de Haarwegkat

6 oktober 2016 — RESOURCE 26 >> student

VALENTIJN (1) Stellen die op Valentijnsdag trouwen of Studenten belangrijk op speciale dagen als 01-02-03, schei- den sneller, hebben economen van de University of Melbourne ontdekt. Zij voor stadskamer Thuis gebruikten daarvoor Nederlandse trouwstatistieken van meer dan een miljoen huwelijken in de afgelopen 15 WUR-studente Tutku Yuksel en jaar. Na 10 jaar bleek 21 procent van de mede-oprichtster Elsje van de ‘Valentijnhuwelijken’ gestrand, tegen- Weg openden een jaar geleden over 16 procent van de gewonedatum- stadskamer Thuis in het huwelijken. Ludieke trouwdata leiden centrum van Wageningen. Dat derhalve tot een derde meer scheidin- moest een plek worden waar gen. delen centraal staat: je maakt gebruik van elkaars diensten, VALENTIJN (2) je geeft iets weg of je ruilt. De verklaring zit ‘m volgens de onderzoekers niet in de datum zelf, maar in Het plan is gelukt, stellen de de aard van de stellen. Valentijnhuwers vrouwen vast bij de eerste ver- zijn bijvoorbeeld vaak al eerder jaardag van hun project. ‘Het is getrouwd geweest, hebben vaak al kin- terug te zien op kleine en grote deren en verschillen meer van elkaar schaal. Het pand is opgeknapt qua leeftijd en opleiding, blijkt uit de door bezoekers. Koffi e en thee data. Ook zijn Valentijnhuwers vaker worden door bezoekers gemaakt, dan gemiddeld zwanger als ze elkaar er wordt schoongemaakt en er het jawoord geven. zijn fl explekken. En er wordt ook veel kennis gedeeld’, vertelt Els- NEUS je. Maar er is ruimte voor ontwik- In de duizenden talen op de wereld keling, voegt ze toe. Thuis moet begint het woord voor neus vaak met nog meer een community wor- een ‘n’. En de oe-klank is ook rijkelijk den zodat mensen elkaar kennen Elsje van de Weg (links) en Tutku Yuksel in ‘hun’ stadskamer Thuis. vertegenwoordigd. Sterker nog, soort- en weten te vinden. ‘We willen in gelijke overeenkomsten gelden voor de toekomst meer activiteiten veel woorden, hebben taalgeleerden buiten Thuis laten plaatsvinden zondagavond organiseert stu- en vaste bezoekers.’ van Cornell’s Cognitive Neuroscience en we gaan ons richten op onder- dentenvereniging NSW bijvoor- Voor de toekomst hebben de Lab aangetoond. Rond en rood begin- nemerschap.’ beeld een potluck dinner. ‘Het twee genoeg plannen. ‘We zien nen bijvoorbeeld vaak met een r. De Studenten zijn het meest actief idee is dat je iets te eten mee- nog wel een uitdaging op het ge- gelijkenissen betreff en vooral lichaams- met het organiseren van activitei- neemt en dit deelt met elkaar. In- bied van communicatie; we wil- delen. Klank en ding zijn kennelijk op ten bij Thuis. Zo’n 30 procent middels is het een groep van stu- len duidelijker gaan uitdragen de een of andere manier met elkaar ver- van de bezoekers is student. Elke denten, vluchtelingen, ouderen wat Thuis doet.’ MF bonden. SLECHTE ADEM Heerlijk zo’n broodje shoarma. Maar die adem hè. Daar kun je nu simpel wat tegen doen. Onderzoekers van de Ohio ‘Flexstudent’ mag betalen per studiepunt State University adviseren een appel of een paar blaadjes sla. Een half minuutje Studenten die mantelzorgen, jonge kinderen in, al waarschuwt ze dat slechts een beperkte groep kauwen en de helft van de vluchtige hebben of in een medezeggenschapsraad zitten, studenten mag meedoen. ‘Want als je intensief on- stoff en die de knofl ookadem veroorza- mogen binnenkort collegegeld per studiepunt derwijs wil, zal zoiets nooit voor iedereen kunnen.’ ken, is verdwenen. Wat natuurlijk niet betalen. De ministerraad heeft vorige week inge- Ze wil nu onderzoeken of ‘fl exstuderen’ het hoger wil zeggen dat je dan niet meer uit je stemd met een experiment. onderwijs toegankelijker maakt en of studenten mond meurt. Maar het scheelt allicht. hierdoor minder vaak uitvallen. Misschien maakt Studenten betalen hun collegegeld nu per jaar, ter- het studenten ook tevredener en hebben ze meer wijl ze soms door omstandigheden veel minder on- mogelijkheden zich te ontplooien. derwijs volgen. In het aangekondigde experiment De Landelijke Studenten Vakbond is positief, maar mogen studenten hun opleiding naar eigen inzicht plaatst ook een kanttekening. ‘Als het collegegeld la- plannen. Het voorstel kwam van VVD en PvdA, die ger was, zou dit helemaal niet hoeven’, zegt voorzit- het plan samen met studentenorganisaties ISO en ter Jarmo Berkhout. LSVb bedachten. De Universiteit en Hogeschool van De Tweede en Eerste Kamer mogen nog commen- Amsterdam willen ermee aan de slag. taar leveren op het experiment en ook de Raad van Minister Bussemaker van Onderwijs ziet er wel wat State zal zich erover buigen. HOP student << 27 Dansen met Humberto Tan in Rio

Als piepjonge atleten liepen ze tijdens de ser-Pryce tegen. Toen hebben we wel even ge- ken en dat is Olympische Spelen van afgelopen zomer vraagd of we een selfi e met haar mochten ma- best pittig. Ik tussen grootheden als Usain Bolt en Shelly- ken. Tijdens de afterparty in het Holland Heine- had twee colle- Ann Fraser-Pryce. Nu pakken Eva Hovenkamp ken House heb ik nog met Humberto Tan ge- ges van statis- en Nadine Visser hun Wageningse studies danst op het lied Time of my life uit de fi lm Dirty tiek gemist door weer op. Dancing. Op het einde van dat lied doet de trainingen en hoofdpersoon uit die fi lm een lift. En daar hing begrijp er nu ‘Dat‘D je op je twin- ik ineens boven alle sporters te bungelen. Ik helemaal niets tigstet al aanwezig heb het uitgegild.’ van. Na Rio zijn magm zijn bij het Nadine Visser, die ook Gezondheid en maat- we een tijdje grootsteg sporteve- schappij studeert, heeft zich vermaakt in de vrij geweest, we nementn ter we- loungeruimte van de fl at waar ze verbleef. ‘Daar hadden geen reldr is natuurlijk leerde je ook andere sporters kennen. Echt snel trainingen en heelh gaaf’, zegt ben ik niet onder de indruk van andere topspor- konden alles Eva Hovenkamp EvaE Hovenkamp, ters. Nou ja, als Usain Bolt langs komt lopen, eten. Nu is er student Gezond- kijk ik natuurlijk wel even op.’ weer ritme. Dat is wennen.’ MF heid en maat- Visser is in september weer begonnen met schappij. ‘Alle studeren, maar doet vrijwel alles thuis. ‘Pas in sporters liepen de volgende periode ga ik weer werkcolleges in Lees de volledige interviews rond in het Wageningen volgen. In een collegezaal ken ik op resource-online.nl. Olympisch dorp. niemand. Dat is wel jammer, maar zo is mijn le- We kwamen ventje.’ Hovenkamp loopt wel weer rond op de FOTO’S: GUY ACKERMANS FOTO’S: Shelly-Ann Fra- campus in Wageningen. ‘Ik volg nu twee vak- Nadine Visser

MEANWHILE IN... DUITSLAND ‘Mensen kiezen zelf voor een natuurgenezer’

De zaak-Ross, over de Duitse natuurgenezer Klaus Ross die in opspraak raakte toen drie van zijn patiënten onder verdachte omstandigheden overleden, maakt de tongen los in Duitsland. De overheid wil strengere certiﬁ cering van natuurgenezers om patiën- ten te beschermen.

‘Hoewel ik niet vaak naar het nieuws luister, heb ik deze kwestie toch

meegekregen. De discussie gaat niet alleen over de vraag of er kanker- CENTRE ROSS KLAUS FOTO: patiënten zijn overleden door Ross’ natuurgeneeskundige behandeling, maar ook over de certiﬁ cering van natuurgenezers. Ross is im- Het gekke is dat sommige mensen natuurgenezer meer vertrouwen mers geen echte arts en kan mensen ook niet als zodanig behandelen. dan reguliere artsen. Ze denken dat natuurgenezers echte artsen zijn, De titel van natuurgenezer is echter wel simpel te verkrijgen door een maar dan met een natuurlijke benadering. Het klinkt gezonder om op paar cursussen en een test te doen. De vraag is nu of daar iets aan moet een natuurlijke wijze behandeld te worden dan met behulp van medi- worden gedaan en of het duidelijker moet zijn dat een natuurgenezer cijnen die het lichaam verzwakken. Ze denken dat reguliere artsen uit geen echte arts is. zijn op geld. Ik denk zelf dat er niet echt een probleem is, zolang er duidelijke titels Ik vind het wel raar, want het is uiteindelijk heel duidelijk of iemand zijn voor mensen met een medische achtergrond. Mensen kiezen zelf een medische achtergrond heeft of niet. In de kliniek van Ross hing waar ze zich laten behandelen. bijvoorbeeld informatie over de experimentele methode die hij ge- Als je naar een natuurgenezer bruikte. Misschien had hij daar meer nadruk op moeten leggen, maar Linea Muhsal, masterstudent Biotechnology, gaat in plaats van een echte de meeste mensen waren op de hoogte van de risico’s. Daardoor weet geeft commentaar op arts, is dat je eigen keus. Gaat ik ook niet zeker of hij wel aan te klagen is. Uiteindelijk is ook niet dui- nieuws uit haar land er dan iets mis, dan is dat deels delijk of de mensen door zijn behandeling om het leven kwamen of je eigen verantwoordelijkheid. door de kanker die ze al hadden.’ CN

6 oktober 2016 — RESOURCE 28 >> student OP DE JIJ CAMPUS

Brend Kemperman (25) is vrijwel elke probeert het elke pauze te lunchpauze te vinden tussen de bomen bij doen, omdat het hem rust Forum. De masterstudent Plant biotechno- geeft en een leuke manier is logy legt nieuwsgierige voorbijgangers om nieuwe mensen te ont- graag uit wat hij daar doet: slacklinen. moeten. ‘Er zijn altijd wel nieuwsgierige mensen die Het is een soort koorddansen, maar dan op mee willen doen. Dat vind ik een band die slap hangt, waardoor je goed leuk, iedereen is welkom.’ moet letten op je balans. ‘Doordat je je zo fo- ‘Ik heb niet de meest regulie- cust op je lichaam en het touw onder je, is het re weg bewandeld als stu- een soort meditatie’, zegt Kemperman. dent’, vertelt Kemperman. Hij wilde eigenlijk genees- ‘Slacklinen is een kunde studeren, maar kwam in 2009 naar Wage- soort meditatie’ ningen voor de bachelor Bio- technologie. Dat diploma Tijdens ons interview komen herhaaldelijk heeft hij inmiddels op zak. Ook heeft hij een weer op, want hij wil in Wageningen blijven. mensen aanwaaien die hij vrolijk onthaalt. bestuursjaar bij Unitas achter de rug en zijn Een PhD in de plantenfysiologie lijkt hem wel Wie een poging wil wagen, krijg deskundig masterthesis is al geschreven. Het enige wat wat. Onderzoek doen vindt hij fantastisch en advies: ‘Benen buigen en rug recht, als een hij nu nog moet doen, is een stage. Hij hoopt hij ziet een bijkomend voordeel: ‘Ik kan dan koningin met boerenknieën.’ klaar te zijn met zijn master voor hij 26 is. mijn eigen tijd indelen, dus dan kan ik weer Kemperman leerde ongeveer een jaar geleden Kemperman vreest dat het slacklinen op de elke lunchpauze mijn slackline ophangen.’ slacklinen op een festival. Nu gaat hij zelf campus een stille dood sterft als hij straks op AvdH naar festivals om het anderen te leren. Hij stage gaat. Maar mogelijk pakt hij het daarna FEESTEN Zin in een feestje? Wageningen Uitgaans Promotie wijst de weg. Zie ook www.wageningenup.nl.

CERES - OPEN PARTY Donderdag 6 oktober van 23:00 to 05:00 Het tweede open feest op Ceres moet de ﬂ owerpowertijd laten herle- ven. Trek je broek met wijde pijpen aan en feest mee. Een deel van de opbrengst van de avond gaat naar VluchtelingOnderdak Wageningen.

QUIET IS THE NEW LOUD! - DAVID BENJAMIN Woensdag 12 oktober vanaf 21.00 Singer-songwriter David Benjamin uit Den Haag treedt op in de BBLTHK in Wageningen. Met zijn laidback stemgeluid – denk Jack Johnson en Coldplay – en sterke melodieën klinkt zijn muziek als een ideale soundtrack voor de zomer, aldus de organisatie.

LUCA - UNITAS: RAGNAROK: THE VIKING APOCALYPSE Donderdag 13 oktober van 23:00 to 04:00 Het einde en de wedergeboorte van de wereld in Vikingstijl. Dat is Ragnarok. Verkleed je als Noorse god en stort je in de elektronische MENSCHEL SVEN FOTO: golven. Gratis drankjes voor de eerste 50 gasten. Uit alle cafés van Wageningen klonk muziek tijdens de Popronde op 29 september.

RESOURCE — 6 oktober 2016 student << 29

Wageningse masterstudenten gaan voor hun stage en thesis de hele wereld over. Ze maken kennis met de praktijk en andere culturen. Hier vertellen ze over hun avonturen. HET ECHTE ‘We hadden ons doel WERK steeds voor ogen’

‘In Samboja Lestari worden getraumatiseer- zien. Het vuur kwam dicht bij de orang-oe- Wie? Femke Jansen and Lisanne van Beek, masterstudenten de en zieke orang-oetans opgevangen uit ge- tans en werd daarom goed in de gaten gehou- Earth and environment bieden die door bosbranden zijn vernietigd. den. We gingen een keer naar het resultaat Wat? Thesisonderzoek naar De ngo Bos Foundation geeft deze orang-oe- van een bosbrand kijken. De hitte zat nog waterbeschikbaarheid in tans onderdak op kunstmatige eilanden die steeds in de lucht en waar vroeger een groen natuurreservaat Samboja omgeven zijn door kanaaltjes. Wij hebben bos stond, vonden we nu een kaal en zwart Lestari onderzocht hoe je het waterpeil in deze kana- landschap. Het zag er heel triest uit. Waar? Borneo, Indonesië len tijdens het droge seizoen op een hoog ni- Na anderhalve maand droogte werd het nat- veau kan houden. Bovendien moesten we uit- ter en werden de dieren in het gebied actie- zoeken of er voldoende water beschikbaar is ver. Ineens kwamen we tijdens ons veldwerk om nog meer eilanden aan te leggen. Wij wa- apen, slangen en zwijnen tegen. Een hoogte- ren heel gemotiveerd om het onderzoek te punt van onze tijd op Borneo was een ont- doen, omdat enkele van de opgevangen moeting met een wilde orang-oetan. Hij zat orang-oetans nu in kooien leven wegens ge- maar twee meter bij ons vandaan en keek brek aan ruimte. We zagen deze orang-oe- ons heel rustig aan. Hij leek op een jongetje tans elke dag en hadden ons doel dus steeds van 6 jaar, maar dan met veel haar.’ JS voor de ogen.

LEKKE BAND Onze Indonesische collega’s op kantoor waren in het begin heel verlegen. Deze barrière werd gelukkig doorbroken toen we ontdek- ten dat we allemaal graag naar de muziek van Dido luisteren. We waren verbaasd hoe be- hulpzaam en gastvrij de mensen op Borneo waren. Toen onze scooter een lekke band had, ging een man hem meteen repareren en nodigde hij ons uit om met zijn familie te eten. Mensen nemen daar gewoon tijd om elkaar te helpen. Dit zou je in Nederland niet zo snel meemaken. Wij merkten ook op dat de mensen in Indonesië heel erg beleefd zijn. Het is uitdagend om kritiek te uiten in een sociale omgeving waar iedereen zo beleefd tegen elkaar is.

BOSBRAND Tijdens de eerste maand van ons onderzoek waren er regelmatig bosbranden in het gebied die we vanuit ons huisje goed konden

Lees alle interviews terug op resource-online.nl.

6 oktober 2016 — RESOURCE 30 >> service

Mededelingen dent Alpha Wageningen weer van start. Met elkaar op zoek gaan naar Join our study and help us discover de zin van het leven, dat is Alpha. how our body reacts to diff erent Tijdens tien interactieve bijeen- foods and fl avours! komsten ontdek je wat het christe- To participate in a study of the lijk geloof inhoudt. Je ontmoet Marketing and Consumer Behavi- nieuwe mensen en denkt na over our Group, you will be asked to inspirerende onderwerpen. De Alp- taste diff erent drink samples while ha begint met een gezellige maal- your heart rate and skin conduct- tijd, daarna een kort inspirerend ance levels are measured. You will verhaal, vervolgens praat je in rate your experience and fi ll in a kleine groepjes verder over het on- Out now: questionnaire. In return you’ll re- derwerp. We sluiten af met een ceive a gift voucher of up to €15. borrel. Heb je interesse, mail dan Sign up for the session (maximum naar: alphawageningen@gmail. The October duration 1.5 hours) by contacting com. [email protected]. We are WWW.NAVIGATORSWAGENINGEN.NL/ALPHA curious to hear where you saw our Calendar! announcement! Bluesclub XXL zoekt spierkracht We zijn op zoek naar twee jonge Writing Lab zoekt tutor mannen van ca. 18-30 jaar die het Wageningen Writing Lab onder- leuk vinden om mee te werken in With all steunt studenten die beter willen de organisatie van de club. Het be- leren schrijven. Vanwege een toe- treft hier vooral het neerzetten van activities on name in aanvragen zoeken we een de podiumdelen, het plaatsen van tutor om ons team van vijf te ver- de geluidboxen, het monteren van Wageningen sterken. De persoon voldoet aan de de spots op statieven en na afl oop Campus volgende criteria: student(e) aan van het concert het podium afbre- de WU, gemiddeld één dag of twee ken en opruimen. Het opbouwen dagdelen per week beschikbaar neemt ongeveer een uur in beslag voor minimaal één jaar, communi- (12.00 -13.00 uur) evenals het af- catieve vaardigheden, affi niteit bouwen (18.00-19.00 uur). Ver- met het schrijfproces en met het diensten zijn het gratis bijwonen geven van onderwijsbegeleiding, van het concert, consumpties en Nederlands kunnen lezen en ver- een warme maaltijd. Reacties naar Discover staan. Voordat je als tutor start [email protected]. your campus volg je een training van vier avon-

5 den in Nijmegen. Info via mail of agenda via 0317-485625. Reageer vóór 18

201 oktober a.s. via: info.wageningen- Monday 10 - Sunday 16 October

122 [email protected]. SERIOUSLY SUSTAINABLE WEEK

October 2016 nimal Calendar Green Oﬃ ce is organizing a week

ences This is the second Campus calendar. Every month there will be a Nieuw seizoen: Alphacursus full of sustainable activities all new calendar with all activities on Wageningen Campus, aimed at Campus users and visitors. The list is as complete as possible, but ties there might be items missing. Are you missing an activity or are you organising something which is not on the list? Let us know, by Op maandag 24 oktober gaat Stu- over the campus. The festival will ¿OOLQJLQWKHIRUPRQWKHZHEVLWH the latest and most complete listDWLRQ On www.wageningencampus.nl RIWKHDFWLYLWLHVFDQEHIRXQGDVZHOODVPRUHGHWDLOHGLQIRUP per activity. And also check out the Wageningen. Campus Facebook ZZZIDFHERRNFRPFDPSXVOLIHZDJHQLQJHQ 102 - 17.00 122 B 3-10-2016 | 12.00 - 18.00 107 2-10-2016 | 9.00 156th EAAE seminar - Weekend of Science: Open huis Prospects for agricultural planten- en dieronderzoek, insurance in Europe Open Dag NIOO Forum Location Business Economics Group Zodiac, Radix, NIOO Organisation Location EAAE members Wageningen University and For Organisation Yes Research, NIOO Sign up €250; PhD €200 Everybody Costs For No Sign up No Costs

www.wageningencampus.nl DAGELIJKS VERS

owever, there Please send pus website. QO Het laatste nieuws vind je op resource-online.nl

For more information www.wageningencampus.nl Voor iedereen van Wageningen University & Research

RESOURCE — 6 oktober 2016 service << 31

be kicked off by Arthur Mol on donderdag 13 oktober, 19.30 put an in-text citation, and how to colofon Monday 10 October at 12:15 in the HEERENSTRAAT THEATER VER- make a reference list? These ques- Forum. There will be a sustainable TOONT DOCUMENTAIRE ‘SILENT tions will be addressed in this Resource is het magazine en de website voor studenten en medewerkers van Wageningen market, music, food, workshops LAND: THE FIGHT FOR FAIR workshop, together with diff erent University & Research. Resource magazine and much more. Have you always FOOD’ (I.S.M. ST. BOEREN- citation styles and how tools like verschijnt tweewekelijks op donderdag. wanted to take a guided tour of the GROEP) EndNote can save you countless Redactieadres Lumen gardens, assemble a Fairp- Moon, een jonge Cambodjaanse hours of formatting reference lists. Droevendaalsesteeg 4, hone, express your opinion on vrouw, ziet hoe in haar land een Be on time, as participant numbers 6708 PB Wageningen (Atlas, gebouw 104, bode 31). Meatless Monday or to take a look kleine elite alle macht heeft en are limited to 20. Admission: free. Postbus 409 6700 AK Wageningen. at vacuum toilets in Axis? This is winst maakt met de illegale ver- Venue: C0408 Forum. info.wage- Secretariaat: Thea Kuijpers, your chance! Full programme and koop van grond, het verjagen van [email protected] [email protected], 0317 484020 Website: www.resource-online.nl. info: www.greenoffi cewageningen. de erop wonende boeren en het ISSN 1389-7756 nl vergiftigen van het land met sui- Friday 28 October, 13.30-20.00 kerplantages. Haar tegenspeler in WAGENINGEN INDONESIA SCI- Redactie • Edwin van Laar (hoofdredacteur) Wednesday 12 October, 12.30- de fi lm is His Excellency Mon- ENTIFIC EXPOSE (WISE) [email protected], 0317 482997 13.15 greththy, een grootgrondbezitter WISE is the fi rst general meeting • Lieke de Kwant (eindredacteur) THE SUSTAINABLE SWITCH. en één van de rijkste mannen van to connect and update research [email protected], 0317 485320 • Roelof Kleis (ecologie, sociale WOULD IT WORK? het land. De fi lmmakers hebben projects by Indonesian PhD candi- wetenschappen, economie) What do we need to change our be- Moon vier jaar lang gevolgd in dates and the Indonesia Platform. [email protected], 0317 481721 • Vincent Koperdraat (coördinatie website) haviour and act in a healthier and haar strijd om het behoud van The aim of the event is to realize [email protected], 0317 481338 more sustainable manner? There land. Voorafgaand aan de fi lm continuous scientifi c exposure. In- • Linda van der Nat (studenten, onderwijs) are many approaches to behaviour houdt regisseur Jan van den Berg donesian PhDs are welcome to [email protected], 0317 481725 • Rob Ramaker (voeding, visserij) change, with informing at one end een inleiding. Locatie: Heeren- describe their expertise on a pro- [email protected], 0317 481709 of the spectrum and forcing at the straat Theater, Molenstraat 1B, Wa- ject. Don’t miss out on your chance • Albert Sikkema (plant, dier, organisatie) other. And of course there is nud- geningen. to expand your network and to pro- [email protected], 0317 481724 ging, new kid on the block, rising mote research and ideas. Venue: Aan Resource werken mee star. Listen what Kris van Koppen Thursday, 20 October, 12.30-13.20 Orion. Guy Ackermans, Annie Berendsen, Jessica and Eva van den Broek have to say LUNCH WORKSHOP WAGENIN- Bernard, Ton van den Born, Alexandra Branderhorst, Susie Day, Daniël Dreadson, about behaviour change and enga- GEN WRITING LAB / WAGENIN- Ronald van Drie, Teun Fiers, Marijn Flipse, Deadline indienen: één week voor ge/take part in the discussion with GEN UR LIBRARY ‘CITING AND Stijn van Gils, Aart-Jan van de Glind, Clare verschijningsdatum (max. 75 McGregor, Anne van der Heijden, Yvonne de them. And since Emma Holmes will REFERENCING’ woorden). Mail: [email protected] Hilster, Hoger Onderwijs Persbureau, Milou moderate this event, be sure that To avoid plagiarism in academic van der Horst, Anja Janssen, Liza van Kapel, it will be fun! Small sustainable writing, it is essential to cite and Iris Keizer, Jan-Willem Kortlever, Kito, Helena Ligthert, Anna Luijten, Django Kaasschieter, snack included. Venue: Impulse. reference the sources you used. Piotr Kukla, Sven Menschel, Linda Meijer, WWW.GREENOFFICEWAGENINGEN.NL But what sources exactly, where to Carina Nieuwenweg, Rik Nijland, Kim Peterse, Henk van Ruitenbeek, Julia Schäfer, Eva van Schijndel, Twan van der Slikke, Joris Tielens, Pascal Tieman, Didi de Vries, Clare Wilkinson, Rob de Winter, Remo Wormmeester

Laan der Verenigde Naties 150 Vormgeving www.cinemec.nl / 0900 - 321 0 321 Geert-Jan Bruins FILM FILM FILM Druk Tuijtel, Hardinxveld-Giessendam

Receptie Abonnement Een abonnement op het magazine kost €58 Receptie na uw inauguratie of PHD- (buitenland €131,50) per academisch jaar. verdediging? Colors heeft all-in arrange- Opzeggen voor 1 augustus. menten vanaf € 6,00 per persoon in de aula of bij Colors. Kijk op de site voor alle Advertenties mogelijkheden. Extern: Bureau van Vliet, 023 5714745, v.a. 12 okt v.a. 13 okt v.a. 20 okt [email protected] Inferno Tonio Jack Reacher 2 Colors World Food voor werelds eten in Intern: Thea Kuijpers, [email protected], een kleurrijke omgeving! 0317 484020 Tom Hanks is terug Naar de bestseller van Nieuwe actie-thriller Markt 15, 6701 CX, Wageningen als Robert Langdon. A.F.Th. van der Heijden. met Tom Cruise. T: 0317-417463 Uitgever E: [email protected] Marc Lamers, Corporate Communications & W: www.colorsworldfood.nl € 2 STUDENTENKORTING OP FILMS & EVENTS Marketing Wageningen UR

WWW.GEERTHOFSTEDE.COM is online. Have a very nice meal at klimaatneutraal natureOffice.com | NL-215-174413 Voorheen De Toekomst vond in de gedrukt responsive vormgeving de juiste balans tussen informeren en verleiden, tussen www.vhdt.nl wetenschappelijk juist en zakelijk uitdagend. restaurantkellys.nl

6 oktober 2016 — RESOURCE >>TYPICAL DUTCH ILLUSTRATIE: HENK VAN RUITENBEEK HENK VAN ILLUSTRATIE:

Kilos of hair gel

I was on a trip to Valencia in Spain with my Dutch and Chinese friends, to visit our Spanish KILO’S GEL AID friend and her family. Enjoying the Spanish weather, we decided to walk around a lovely Calvin uit Indonesië wan- big park in the neighborhood of some iconic Valencian buildings. There we saw some tall delde met een internatio- people cycling in shorts, which made my Spanish friend’s parents ask whether they were naal gezelschap door Va- Holland people. lencia toen hun oog viel op lange, fi etsende men- For a short moment, we observed the cyclists and tried to analyze them with full attention. sen in korte broeken. Wa- Then my Dutch friend said: ‘No, they are not Dutch.’ ‘How do you know that? They really ren dat Holland people, look Dutch, are you sure?’ we responded with puzzled looks. wilden de Spaanse aan- She reasoned: ‘Because the guys do not use gel in their hair. Don’t you know that Dutch guys wezigen weten. Ze keken use one kilo of hair gel on their heads every day?’ Of course we all burst out laughing at her allemaal eens goed en hilarious answer. toen zei hun Nederlandse After coming back here to Wageningen, I paid more attention to the wet-looking, stiff hair I vriendin: ‘Nee, want de saw around me and realized that it is probably true! I have been wondering why Dutch guys jongens hebben geen gel use so much gel. Perhaps it is because they want to maintain their hairstyle while cycling in hun haar.’ Er werd har- against the Dutch wind. Calvin Lo, MSc student of Biotechnology, from Indonesia telijk om gelachen, maar terug in Wageningen ging Do you have a nice anecdote about your experience of going Dutch? Send it in! Describe an Calvin er toch eens op let- encounter with Dutch culture in detail and comment on it briefl y. 300 words max. Send it to ten. Hij ontdekte dat Ne- [email protected] and earn twenty-fi ve euro and Dutch candy. derlandse jongens inder- daad vaak glimmend, rechtopstaand haar hebben. ‘Misschien omdat het dan goed blijft zitten als ze tegen de Neder- landse wind in fi etsen.’