RANDONNÉES PÉDESTRES EN Wandern im Elsass Hiking through Alsace Wandeltochten in de Elzas Grandes randonnées Fernwanderwege CHEMIN DE SAINT JACQUES DE COMPOSTELLE Major hiking paths 2 Der Jakobsweg / Santiago de Compostela trail / Jacobsweg ➔ ➔ Lijntochten 158 km - 2 337 m - Orschwiller / Belfort (90) - 7 jours / Tage / days / dagen

Speyer (D)

1er JOUR / 1. Tag / 1st day D3 Wissembourg ALLEMAGNE D3 Oberhoffen- lès-wissembourg MOSELLE

Seebach

D27

Retschwiller A35 Soultz-sous-Forêts RD1062 Wœrth Hatten Sauer

D919 M od er RD1062 RD1063 Moder Rœschwoog Pfaffenhoffen 2 Soufflenheim Schweighouse- Bouxwiller sur-Moder Marienthal er RD1340 A35 od D133 M

A4 Hochfelden Gries RD1004 rn Zo rn Zo

Canal Hœrdt

RD1063 A35 3 RD1004 A4 Le Rhin Ill Hoenheim D218 Strasbourg RD1004 A351 5 Loßburg (D) Wolfisheim Le Rhin ALLEMAGNE Ernolsheim- Ill Ergersheim Bruche Bruche

Cana l de la B D218 Église Dompeter ruch e 4 A35 Molsheim Illkirch- RD1420 Graffenstaden PFALZ (D) Wissembourg A352 RD1420 A35 Eschau D207 5 D426 Bœrsch StrasbourgBAS-RHIN BADEN SCHWARZWALD (D) St-Nabor u la RD1083 Mont Sainte-Odile nd Orschwiller A (765 m) u e 1 Barr F 6 D425 Sand u d Andlau Kertzfzeld HAUT-RHIN A35 p Bernardvillé m a h Epfig C BÂLE (CH) RD1422 RD1083 l 6 1 Il in

Rh u a Dambach-la-Ville e Ebersheim A35 7

l du Rhôn a n a C Départ du circuit / Start der Tour / Start of trail / Vertrekpunt N59 6 Châtenois 1 Sélestat Sens du circuit / Richtung der Tour / Direction of trail / Rijrichting

D35 Circuit / Tour / Trail / Tochte Orschwiller Étape / Etappe / Stop / Etappe Belfort (90) 1 Autres circuits / Andere Touren / Other trails / Andere trails 0 2,5 5 km Gare SNCF / Bahnhof / Railway station / Treinstation HAUT-RHIN Légendes Cartographie Arrêt TGV / TGV Haltestelle / TGV stop

JANVIER 2016 - Randonnées pédestres en Alsace / Wandern im Elsass / Hiking through Alsace / Wandeltochten in de Elzas www.tourisme-alsace.com 1/6 RANDONNÉES PÉDESTRES EN ALSACE CHEMIN DE SAINT JACQUES DE COMPOSTELLE Wandern im Elsass 2 Der Jakobsweg / Santiago de Compostela trail / Jacobsweg Hiking through Alsace 158 km - 2 337 m - Wissembourg ➔ Strasbourg ➔ Orschwiller / Belfort (90) - 7 jours / Tage / days / dagen Wandeltochten in de Elzas

CARTES DE RANDONNÉES CF. / WANDERKARTEN SIEHE / MAPS OF TRAILS SEE / WANDELKAARTEN ZIE : www.club-vosgien.eu 50 000 – N°4/8 – Strasbourg / Mont Ste Odile / Donon / Haut-Koenigsbourg 25 000 – N°3716ET - Mont Ste Odile 25 000 - N°3814ET - Hagenau-Wissembourg 25 000 – N°3717ET - Sélestat

Comme ce sentier chemine Der Jakobsweg lauft entlang As this trail goes parallel to Aangezien dit pad de le long des lignes ferroviaires der Zuglinien Wissembourg-Hagu- the Wissembourg - Haguenau spoorlijnen Straatsburg – Wissembourg - Haguenau enau-Strasbourg und Strasbourg - Strasbourg and Strasbourg - Roeschwoog – - Strasbourg et Strasbourg - - Molsheim - Sélestat, es besteht die Molsheim - Sélestat railway lines, it – Karlsruhe (D), Straatsburg – Molsheim - Sélestat, il est possible Möglichkeit streckenweise vorzuge- can be done stage by stage and you Haguenau – Wissembourg – Winden de le parcourir par tronçon et de hen und problemlos zum Ausgangs- can easily return to your starting (D) – Neustadt/W. (D) en Straatsburg regagner facilement son point de punkt zurück zu kehren. point. – Niederbronn-les-Bains - Bitche départ. kruist, is het mogelijk om losse stukken te lopen en gemakkelijk terug te keren naar het vertrekpunt. www.saint-jacques-alsace.org

LES SERVICES PAR COMMUNE / SERVICEANGEBOTE DER GEMEINDEN / SERVICES IN EACH TOWN/VILLAGE / DIENSTEN PER GEMEENTE

Gare SNCF / Bahnhof / Railway station / Station Chambre d’hôtes / Gästezimmer / Épicerie / Lebensmittelgeschäft / Food shop / Kruidenier Bed and breakfast / B&B Arrêt d’autobus / Bushaltstelle / Bus stop / Bushalte 100 Hébergement collectif (auberge de jeunesse, gîte d’étape, etc.) Boulangerie / Bäcker / Baker’s / Bakker Beherbergungsvereine (Jugendherbergen, Etappenunterkünfte, usw.), Bl lits = Bettenanzahl /Hostel-type accommodation (youth hostel, Hôtel-restaurant hikers’ hostel), lits= number of beds. / Groepsaccommodatie (H = hôtel, H/R= hôtel-restaurant Boucherie / Metzgerei / Butcher’s / Slager *, **, ***, **** = class. officiel, ch = nombre de chambres) Camping (*,**,*** = classement, T = tourisme, L = Loisirs, période Bc (H= Hotel, H/R= Hotel-restaurant d’ouverture)/(*,**,***= Kategorie, T= Tourismus, L: Freizeit, *, **, ***, ****= offizielle Hotelkategorie, ch= Zimmeranzahl Öffnungszeiten) / campsite (*,**,***= classif, T= tourism, L= Aire de pique nique / Picknickplatz / Picnic area / Picknickplaats (H= hotel, H/R= hotel-restaurant, *, **, ***, ****= official leisure, opening season) classif., ch= no. of rooms Hébergements utilisant les énergies renouvelables / Elsässische Unterkünfte die erneuerbare Energien benützen / Alsatian tourism Cordonnerie / Schuhmacher / Cobbler / Schoenmaker Transport des bagages à l’étape suivante - sur de accommodations using renewable energy sources / Accommodatie mande préalable / Gepäcktransfer zur nächsten Etappe met duurzame energie - auf vorige Anfrage / Transportation of luggage to next Pharmacie / Apotheke / Pharmacy / Apotheek stop - on prior demand / Bagagevervoer op aanvraag Refuge / Übernachtungstelle / Cabin / Trekkershut Petit déjeuner buffet dès 7h/ Frühstücksbuffet ab 7 Uhr / Buffet breakfast at 7 a.m. / Ontbijtbuffet Poste / Post / Post office / Postkantoor Abri / Schutzhütte / Shelter / Schuilplaats Panier repas pour le déjeuner / Lunchpaket zum Mitnehmen/ Take-away dinner / Lunchpakket Guichet automatique bancaire / Geldautomat / Restaurant Cash dispenser / Geldautomaat Piscine / Schwimmbad / Swimming-pool / Buitenbad

Piscine couverte / Hallenbad / Indoor swimming-pool / Bistrot – café / Bistro-Cafe / Bistro-café / Bistro Baignade / Bademöglichkeit / Bathing / Zwemmen toegestaan Binnenbad

JANVIER 2016 - Randonnées pédestres en Alsace / Wandern im Elsass / Hiking through Alsace / Wandeltochten in de Elzas www.tourisme-alsace.com 2/6 RANDONNÉES PÉDESTRES EN ALSACE CHEMIN DE SAINT JACQUES DE COMPOSTELLE Wandern im Elsass 2 Der Jakobsweg / Santiago de Compostela trail / Jacobsweg Hiking through Alsace 158 km - 2 337 m - Wissembourg ➔ Strasbourg ➔ Orschwiller / Belfort (90) - 7 jours / Tage / days / dagen Wandeltochten in de Elzas 1250 Gothic style (18 th c.), remarkable stained met graven uit het bos van Haguenau. 1000 glass windows (11th and 16 th c.), rose Fraaie Gallo-Romeinse voorwerpen 750 windows (12th and 13 th c.), cloisters (14 th c.), Musée du Bagage / Reisegepäck- th Museum/Luggage Museum / 500 Romanesque bell tower (11 c.). Romaans en gotisch (11 e-13e eeuw). Bagagemuseum 250 Marché du terroir : 03 88 90 29 39 0 samedi matin www.tourisme-haguenau-potiers.com Retrace l’histoire du voyage du 18e s. 1er JOUR 2e JOUR Markt mit regionalen Produkten : Samstag Vormittag à nos jours à travers les métamorphoses 26 km 27 km Regional produce market : du bagage, des modes de transport et Saturday morning des modes vestimentaires. Citôtel d’Alsace** H 41 ch. Zeichnet die Geschichte der Reisen vom (D) 03 88 94 98 43 Week-end de Pentecôte : 18 Jh. bis heutzutage durch die Entwicklung -> WISSEMBOURG www.hotel-alsace.fr Festivités de Pentecôte der Gepäcke, der Verkehrsarten und Q Pfingstwochenende : Bekleidungen. 60 Km WALBOURG "67360# fingstfestlichkeiten À proximité à 4 km à l’ouest / in der Traces the travel history as of the Whit week-end : 18 e c., luggage manufacturing, transpor- Nähe 4km entfernt nach Westen / Whitsun festivities nearby 4km to the west / In de buurt : tation and fashion. Q SURBOURG "67250# De wereld van het reizen van de 18 e Q MORSBRONN$LES$BAINS eeuw tot heden via de ontwikkeling van de ______Église St-Jean-Baptiste /Kirche / Beau Séjour H/R bagage, vervoermiddelen en reiskleding. 1 er1 erjour JOUR / 1. / Tag1. Tag / 1 /st 1 dayst day / 1 e dag Church / Kerk 03 88 09 42 55 Tél. +33 (0)3 88 80 42 60 Église St-Georges /Kirche / Church (l’hôtelier vient vous chercher à Walbourg) e e / Kerk 1er JOUR / 1. Tag / 1st day Collégiale romane (XI -XII s.). WISSEMBOURG 11, rue St-Georges - Tél. +33 (0)3 88 93 90 03, Q HAGUENAU "67500# Romanische Stiftskirche (11.-12. Jh.). e e th th Style roman et gothique (XII -XIII s.). Bl Bc 176 Champ’Alsace Aérodrome*** Romanesque collegiate-church (11 -12 c.) e e Remarquable Custode (1523). H/R 40 ch. Romaanse collegiale kerk (11 -12 eeuw). OBERHOFFEN-LES Romanischer und gotischer 03 88 93 30 13 Q WALBOURG "67360# Stil (12.-13. Jh.). Bemerkenswertes -WISSEMBOURG 190 5 5 www.champ-alsace.com Abbatiale Sainte-Walburge / Sakramentshauschen. Champ’Alsace Centre*** H/R 29 ch. Abteikirche / Abbey-Church / Romanesque and gothic style (12 th - BREMMELBACH 180 4 9 03 88 93 33 38 Abdijkerk 13 th c.). Remarkable custodial (1523). www.champ-alsace.com L’ancien couvent bénédictin fut Romaans en gotisch (12 e-13e eeuw).

RETSCHWILLER 180 4,7 13,7 Campanile *** H/R 56 ch. fondé en 1074, la construction actuelle Bijzondere custodia. 03 88 73 94 76 date en majeure partie du 15 e s. . Église St-Nicolas / St-Nicolas-Kirche / www.campanile-haguenau.fr St-Jacques est représenté dans le vitrail St-Nicolas Church / St-Nicolas Kerk SOULTZ-SOUS-FORETS 150 1,3 15 Ibis Budget*** H 61 ch. gauche (daté de 1461) du chœur ainsi 206, Grand’Rue - Tél. +33 (0)3 88 73 19 92, Bl Bc 08 92 68 08 67 que dans les fresques murales, mal- www.st-nicolas-haguenau.com www.ibis.com heureusement très abîmées. Église du XIII e s. Boiseries remar- SURBOURG 180 4,5 19,5 Europe Hotel** H/R 71 ch. Das ehemalige Benediktinerkloster quables. Bl Bc 03 88 93 58 11 wurde um 1074 gegründet, der heutige Kirche des 13. Jh. Bemerkenswerte www.europehotel.fr Bau stammt überwiegend aus dem 15.Jh.. Holzverkleidungen. WALBOURG 170 6,5 26 À l’Étoile** H/R 11 ch. Jakobus ist mehrfach dargestellt in der Church of the 13 th c. Remarkable Kirche: im linken Chorfenster von 1461 mit woodwork. Bl 03 88 93 89 25 www.etoile-hotelrestaurant.fr dem ihm zugeschriebenen Satz aus dem Marchés traditionnels Les Pins H/R 23 ch. Credo und in den Fresken an der Chorwand mardi et vendredi matin. 03 88 93 68 40 (leider stark beschädigt). Marché bio vendredi 2 e2 joure JOUR / 2. / Tag2. Tag / 2 nd/ 2 ndday day / 2 e dag www.hotelrestaurantlespinshaguenau.com The former Benedictine convent fin d’après-midi was founded in 1074, the actual build- Marché des producteurs Camping municipal «Les Pins» ** T ing dates mainly back to the 15 th c.. (1/5 -> 0/9) samedi matin 1er JOUR / 1. Tag / 1st day St-Jacques is represented in the left HAGUENAU 03 88 73 91 43 - 03 88 93 70 00 stain-glass window 1461 of the choir and Wochenmärkte 145 9,3 9,3 www.tourisme-haguenau.eu Dienstag und Freitag Vormittag Bl Bc 35,3 also in the wall frescoes (unfortunately Q MARIENTHAL "67500# severely damaged). Biomärkte Freitag am Spätnachmittag MARIENTHAL L’Ermitage *** H/R 13 ch. Q HAGUENAU "67500# Bl 145 4,5 13,8 03 88 93 41 23 Bauernmarkt 39,8 www.hotel-ermitage.com Samstag Vormittag Weekly markets WEITBRUCH Bl Bc 170 5,5 19,3 Q BRUMATH "67170# Musée Alsacien / Elsässiches Museum/ Tuesday and Friday morning 45,3 Ville de Paris H/R 12 ch. Alsatian Museum / Elzasmuseum Bio markets 03 88 51 11 02 1, place Joseph Thierry BRUMATH Friday at the end of the afternoon www.hotel-villedeparis.com 03 88 73 30 41 Country market Bl Bc 150 7,7 27 www.tourisme-haguenau-potiers.com 53 Saturday morning Que visiter Collections d’arts et traditions popu- laires, mobilier bourgeois. Markten Besichtigungen Dinsdag en vrijdagochtend Visits Sammlung von Trachten, Bildkunst, Te zien Möbeln aus dem Bürgerstand. Biologische markt Collection of popular arts and tradi- Vrijdag eind van de middag tions and bourgeois furniture. Boerenmarkt Q WISSEMBOURG "67160# Collecties volkskunst en -tradities, meu- Zaterdagochtend Ville labellisée / Stadt mit bilair uit de burgerstand. Auszeichnung / Town listed Musée Historique / Historisches Offices de Tourisme as/ Stad met label ‘De Museum / Historical Museum / Verkehrsämter Mooiste Omwegen in Historisch Museum Tourist Offices Frankrijk’ : « Les plus beaux 9, rue du Maréchal Foch VVV détours de » 03 88 93 79 22 Comment s’y rendre Où se loger Abbatiale Saints-Pierre et Paul / www.tourisme-haguenau-potiers.com Q Peter-und-Paul Abteikirche / WISSEMBOURG Wie erreicht man Unterkünfte Importantes collections 03 88 94 10 11 How to get there Where to stay Saint Peter and Paul’s Abbey / archéologiques avec sépultures prov- www.ot-wissembourg.fr Bereikbaarheid Accommodatie Abdijkerk Sts-Pierre et Paul enant de la forêt de Haguenau. Beaux Tél. +33 (0)3 88 94 10 11 objets gallo-romains. Q HAGUENAU www.vialsace.eu Q WISSEMBOURG "67160# www.ot-wissembourg.fr Bedeutende archäologische Sammlung 03 88 06 59 99 Style gothique (XIII e s.), vitraux re marqua- mit Grabstätten aus dem Hagenauer Forst, www.tourisme-haguenau-potiers.com SNCF - Tél. 36 35 (0,40 € / minute) Au Cygne*** H/R 23 ch. e e e e www.sncf.fr bles (XI au XVI s.), rosaces (XII s. et XIII s.), schöne gallorömische Objekte. 03 88 94 00 16 cloître (XIV e s.), tour clocher romane (XI e s.). Lignes/Linien/Lines/Lijnen Large archaeological collections www.hostellerie-cygne.com Gotischer Baustil (13. Jh.), bemerkens- with graves from the Haguenau forest. Wissembourg – Haguenau - Moulin de la Walk*** H/R 25 ch. werte Buntglasfenster (11. und 16. Jh.), Strasbourg Beautiful Gallo-Roman items. 03 88 94 06 44 Rosetten (12. und 13. Jh.), Kreuzgang (14. Jh.), Belangrijke archeologische collecties - Strasbourg www.moulin-walk.com romanischer Glockenturm(11. Jh.).

JANVIER 2016 - Randonnées pédestres en Alsace / Wandern im Elsass / Hiking through Alsace / Wandeltochten in de Elzas www.tourisme-alsace.com 3/6 RANDONNÉES PÉDESTRES EN ALSACE CHEMIN DE SAINT JACQUES DE COMPOSTELLE Wandern im Elsass 2 Der Jakobsweg / Santiago de Compostela trail / Jacobsweg Hiking through Alsace 158 km - 2 337 m - Wissembourg ➔ Strasbourg ➔ Orschwiller / Belfort (90) - 7 jours / Tage / days / dagen Wandeltochten in de Elzas

1250

1000

750

500

250

0 3e JOUR 23 km Comment s’y rendre Dans les caves voutées de l’ancien Reichweite fremder Artilleriegeschütze. Wie erreicht man château des -Lichtenberg (1720), Die Besichtigung führt durch die Kaserne, die Kasematten, das Munitionslager, die e e rd th e How to get there aujourd’hui église protestante, expo- 3 3 jour JOUR / 3. / Tag3. Tag / 3 / 3 day day / 3 dag Bereikbaarheid sition du passe gallo-romain de la ville Lastenheber, die Festungsgraben, das (éléments lapidaires, bronzes, céramique, Lazarett, die Kuchen und Backereien und vieles mehr. 1er JOUR / 1. Tag / 1st day www.vialsace.eu etc.) In den gewölbten Kellern des ehema- Moltke Fort, renamed Rapp Fort in VENDENHEIM SNCF - Tél. 36 35 (0,40 € / minute) 140 8,5 8,5 ligen Schlosses von Hanau-Lichtenberg 1918, was built between 1872 and 1875. Bl Bc 61,5 www.sncf.fr (1720), heute protestantische Kirche, It was part of the belt of advanced forts REICHSTETT Ligne/Linie/Line/Lijn Ausstellung der gallo-römischen lying a few kilometres from Strasbourg Wissembourg–Haguenau – Strasbourg Vergangenheit der Stadt (Steinskulpturen, to place the city out of the range of the Bl Bc 140 4,5 13 Saverne – Strasbourg 66 Bronzegegenstande, Keramik, usw.). artillery at this period. The trail takes you In the vaulted cellars of the former through the barracks, the blockhouse, HOENHEIM Où se loger Hanau-Lichtenberg residence (1720), a the gunpowder room, goods lifts, shel- Unterkünfte tered walkways, medical post, kitchen Bl Bc protestant church today, exhibition of the 140 2,5 15,5 Where to stay 68,5 Gallo-Roman past of the town (lapidary, and bakery… Accommodatie Bronze age metalwork, ceramics, etc…). Fort Moltke, vanaf 1918 Rapp 100 STRASBOURG Expositie over het Gallo- Romeinse ver- genoemd, dateert van 1872-1874. Het fort 140 7,5 23 Q MARIENTHAL "67500# leden van de stad (stenen, bronzen beelden, maakte deel uit van de linie vooruitge- Bl Bc schoven forten op enkele kilometers van 76 L’Ermitage *** H/R 14 ch. keramiek, enz.) in de overwelfde kelders van de oude burcht van Hanau-Lichtenberg Straatsburg, om de stad buiten bereik van 03 88 93 41 23 de artillerie te houden. De rondleiding gaat www.hotel-ermitage.com (1720), nu protestante kerk. Parc d’Aventures de Brumath-plage door de kazerne, de kazemat, het kruitma- Q BRUMATH "67170# Abenteuerpark-Hochseilgarten / High gazijn, de goederenliften, het grachtensys- Ville de Paris H/R 12 ch. wire forest adventure / Klimpark teem, het hospitaal, de keuken, de bakkerij... 03 88 51 11 02 Plan d’eau de la Hardt Tél. Q STRASBOURG "67000# www.hotel-villedeparis.com +33 (0)3 88 59 36 27 ( cf. voir/siehe/see/zie Q www.brumath-aventure.fr GR 534 Stanislas-Kléber VENDENHEIM "67550# Situé dans une belle forêt mêlée Argos ** H/R 50 ch. Wangenbourg-Engenthal (chênes, hêtres et sapins) en bordure -> Strasbourg 5 ) 03 88 81 86 36 immédiate de la baignade aménagée de www.hotel-argos-strasbourg.com Brumath, le parc compte 3 ha et propose Auberge de la Forêt NH H/R 8 ch. 16 parcours avec des ateliers pour les 3/8 Offices de Tourisme 03 88 20 01 15 ans, la famille et les sportifs confirmés. Verkehrsämter www.aubergedelaforet.fr Tourist Offices Der Park erstreckt sich auf 3 Hektar mit- VVV Q STRASBOURG "67000# ten in einem schönen Mischwald (Eichen, ( cf. voir/siehe/see/zie Buchen und Fichten) gleich neben dem GR 534 Stanislas-Kléber Badesee von Brumath. Er bietet 16 verschie- Q HAGUENAU Wangenbourg-Engenthal dene Strecken und sogar Ateliers für 3 bis tél. 03 88 06 59 99 www.tourisme-haguenau-potiers.com -> Strasbourg 5 ) 8-jährige Kinder. Er ist für die ganze Familie und geübte Sportler gedacht. Q STRASBOURG Located in a beautiful mixed forest Que visiter tél. 03 88 52 28 28 (oak, beech and fir trees) on the edge of www.otstrasbourg.com Besichtigungen the Brumath lake site, the park covers 3 Visits Te zien hectares and offers 16 trails with a few workshops for 3 to 8 year olds, families and high-level sports enthusiasts. Q MARIENTHAL "67500# SUITE In een prachtig gemengd bos (eiken, A Notre-Dame Marienthal beuken, naaldbomen) tegen het recreatie- Zu Unserer Lieben Frau / To Our Lady meer van Brumath. Park van 3 hectaren met Marienthal 8 verschillende routes: voor kinderen van Tél. +33 (0)3 88 93 90 91 - 3 tot 8 jaar, gezinnen en sportieve waag- http ://basiliquemarienthal.fr/ halzen. Programma met diverse activiteiten Lieu de pelerinage le plus important (duiken, kanovaren, thema-avonden (enter- d’Alsace. tainment, muziek, op aanvraag). Wichtigster Marien-Wallfahrtsort im Q REICHSTETT "67116# Elsass. Marienthal is the most important place for Maria pilgrimages in Alsace. Belangrijkste bedevaartplaats in de Fort Rapp / Festung Rapp / Fort Rapp Elzas. à la sortie de Reichstett Tél. +33 (0)3 88 20 06 02 Q BRUMATH "67170# Le Fort Moltke, rebaptisé Rapp en 1918, a été construit de 1872 à 1875. Il fai- sait partie de la ceinture de forts avances, Jardins de l’Escalier / Garten / a quelques kilomètres de Strasbourg, Garden / Jardins de l’Escalier / pour mettre la ville hors de portée de Tuin l’artillerie de l’époque. Le circuit de visite 10, rue de Pfaffenhoffen passe par la caserne, la casemate, la pou- 03 88 51 99 14 drière, les monte-charges, les systèmes www.a-lescalier.com de caponnière, l’infirmerie, la cuisine, la Musée Archéologique boulangerie… Archäologisches Museum Die Moltke-Festung, 1918 in Rapp- Archeological Museum Festung umbenannt, stammt aus Archeologisch Museum den Jahren 1872-1875. Sie war Teil der Cour du Château Tél. +33 (0)3 88 51 05 15 vorgelagerten Festungsmauern nahe http ://brumath.histoire.free.fr Strasbourg und brachte sie Stadt außer

JANVIER 2016 - Randonnées pédestres en Alsace / Wandern im Elsass / Hiking through Alsace / Wandeltochten in de Elzas www.tourisme-alsace.com 4/6 RANDONNÉES PÉDESTRES EN ALSACE CHEMIN DE SAINT JACQUES DE COMPOSTELLE Wandern im Elsass 2 Der Jakobsweg / Santiago de Compostela trail / Jacobsweg Hiking through Alsace 158 km - 2 337 m - Wissembourg ➔ Strasbourg ➔ Orschwiller / Belfort (90) - 7 jours / Tage / days / dagen Wandeltochten in de Elzas

1250

1000

750

500

250

0

4e JOUR 5e JOUR 28 km 19 km Q "67120# tified castles of the period. It is one of the Q OBERSCHAEFFOLSHEIM LOßBURG (D) Église du Dompeter. Tél. 03 88 38 11 61 oldest stone civilian buildings in Alsace. It -> KEHL / STRASBOURG "67203# www.ot-molsheim-mutzig.com has undergone very few alterations over 5 chambres d’hôtes (2 et 3 épis) e the centuries. Its exterior appearance and 126 Km Église romane du 10 s. chez Frédérique MEY - 03 88 78 33 02 Romanische Kirche des 10. Jh. interior volumes were restored in 2001- http://meygites.free.fr Romanesque church of the 10 th c. 2002. Close to the Romanesque House, Romaanse kerk (10 e eeuw). near the old hospital gate, the medieval Q HOLTZHEIM garden. 1 chambre d'hôtes (3 épis) Q MOLSHEIM "67120# Het in 1154 gebouwde Romaanse Huis, e e th th e 4 4 jour BlJOUR Bc / 4. /Tag 4. Tag/ 4 / day 4 day / 4 dag chez Claudine GLASSNER Musée de la Chartreuse et de la Historisch Monument sinds 1922 en geres- 03 69 06 86 73 - 06 85 20 03 94 Fondation Bugatti / Kartause- und taureerd in 2000-2001, is een van de oudste 6 6 Q "67120# Bugatti Stiftung Museum / Carthusian getuigen van de middeleeuwse burgerar- and Bugatti Foundation Museum chitectuur in de Elzas. De vierkante fun- 82 2 chambres (2 et 3 épis) Bl Bc Tél. 03 88 38 11 61 - fax 03 88 49 59 38 dering, de rustieke zandsteen en de kleine chez Marc SCHAEFFER www.chartreuse-molsheim.info openingen doen het huis lijken op een ver- 06 87 07 36 35 - www.au-six.eu 2 8 (cf. circuit / siehe Rundwanderung / see sterkte toren van een middeleeuwse burcht. 84 Q Circular trail / Rondtochte 10 ) In het Romaanse Huis ontdekt u het verhaal Bl Bc MOLSHEIM "67120# Diana**** H/R 58 ch. Église des Jésuites / Jesuiten Kirche / van de bouw en het leven in die tijd, een 2 10 03 88 38 51 59 Jesuit Church / Jezuïetenkerk wereld van buitengewone dieren, dappere 86 www.hotel-diana.com Tél. 03 88 38 11 61 - fax 03 88 49 80 40 ridders en verrassende mechanieken... Niet Bl Bc Bugatti*** H 45 ch. (cf. circuit / siehe Rundwanderung / see ver hiervandaan, tegenover het voormalige 10 ziekenhuis, ligt een middeleeuwse tuin. 2 12 03 88 49 89 00 Circular trail / Rondtochte ) 88 www.hotel-le-bugatti.com Marché le lundi / Markt am Montag / Q OTTROTT "67530# Bl Bc Centre** H 26 ch. Market on Monday / Wekelijkse markt: Aquarium « Les 3 vagues » 03 88 38 54 50 maandag Tél. 03 88 95 90 32 3 15 www.hotelrestaurant-centre.biz www.aquariumles3vagues.com 91 Q ROSHEIM "67560# Bl Camping L & M** T Église St Pierre et St Paul (avr. £ oct.) - 03 88 49 82 45 Q MONT SAINTE ODILE Tél. 03 88 50 75 38 - fax 03 88 50 45 49 www.mairie-molsheim.fr Monastère / Odilienberg-Kloster / 4 19 Le monument le plus complet et le 95 St Odilia’s Monastery / Klooster Bl Q ROSHEIM "67560# plus typique de l’architecture romane Tél. 03 88 95 80 53 - fax 03 88 95 82 96 e Hostellerie Rosenmeer*** H/R 20 ch. alsacienne (12 s.). www.mont-sainte-odile.com 3 22 03 88 50 43 29 Das vollständigste und typischste Monastère fondé à l’époque méro- 98 Bauwerk der elsässischen romanischen Bl www.le-rosenmeer.com vingienne par la fille du Duc Adalric, La Paix St-Benoît 18 ch. Architektur (12. Jh.). Bemerkenswerte Sainte Odile. Elle est vénérée comme la Dompeter (AVOLSHEIM) 4 26 03 88 50 28 95 Skulpturen. patronne de l’Alsace. Pèlerinages : le 1 er 102 www.lapaixstbenoit.fr The most complete and typical mon- dimanche de juillet, Assomption, Fête ument of Alsatian Romanesque architec- de la Vierge, 13 décembre (fête de Sainte th 2 28 Q BOERSCH "67530# ture (12 c.). Remarkable sculptures. Odile). 104 3 chambres d’hôtes (3 épis) Marché le vendredi / Markt am Freitag / Bl Bc Das Kloster ist von der Tochter des A. TAUBERT - 03 88 95 93 06 Market on Friday. Grafens Adalric, Sankt Odilie, in der www.bienvenue-willkommen.com Typisch voorbeeld van de romaanse Merovinger-Epoche gegründet worden. architectuur uit de Elzas (12 e eeuw). 5 e5 joure JOUR / 5. /Tag 5. Tag/ 5 th / day 5th day / 5 e dag Q OTTROTT$KLINGENTHAL Sie wird als die Schützherrin des Elsaß "67530# Maison Romane / Romanisches Haus / verehrt. Wallfahrten: 1. Sonntag Julis, 15.

st Romanesque House 1er JOUR / 1. Tag / 1 day August, Marienfest, 13. Dezember (Sankt Châteaux**** H/R 66 ch. DORLISHEIM 190 2 22 30 [email protected] Odilien Fest). 106 03 88 48 14 14 Tél. 06 32 29 60 67 Monastery founded during the Bl Bc www.hostellerie-chateaux.eu La Maison Romane, construite en 1154, Merovingian period by the daughter of Clos des Délices**** H/R 23 ch. ROSHEIM 208 4 66 34 est l'un des plus anciens témoignages Duke Adalric, Sainte Odile. She is revered 100 110 03 88 95 81 00 d'architecture civile médiévale en Alsace. as the patron saint of Alsace. Pilgrimages: Bl Bc www.leclosdesdelices.com Son plan carré, ses pierres en grès à bos- 1st Sunday in July, Assumption, Feast of Ami Fritz*** H/R 26 ch. sage et ses petites ouvertures lui donnent the Blessed Virgin, December 13 th (Sainte 03 88 95 80 81 un aspect de tour fortifiée qui rappelle Odile celebration). BOERSCH 314 5 1111 39 www.amifritz.com les châteaux forts du Moyen Age. Classée In de Merovingische periode sticht 115 Bl Bc Beau Site*** H/R 18 ch. monument historique depuis 1922, restau- Odilia, dochter van hertog Eticho I en 03 88 48 14 30 - www.hotel-beau-site.fr rée en 2000-2001, la Maison Romane vous beschermheilige van de Elzas, hier een OTTROTT 216 D35 3 1414 42 Moulin H/R 20 ch. accueille pour vous conter ses origines et klooster dat al snel floreert. 118 la vie à l'époque de sa construction, un Bl Bc 03 88 95 87 33 univers peuplé d'animaux extraordinaires, http://domaine-le-moulin.com Offices de Tourisme de chevaliers courageux et de mécanismes Verkehrsämter Q MONT SAINTE ODILE $ surprenants... Non loin en face de l’ancien MONT STE ODILE 765 5 19 47 Tourist Offices 19 OTTROTT "67530# hôpital se trouve un jardin médiéval. VVV 123 Hostellerie du Mont Sainte Odile** Im Jahre 1154 gebaut ist das roma- H/R 118 ch. nische Haus ein befestigter Turm aus rosa 03 88 95 80 53 Granit, was den Burgen der damaligen Zeit Q STRASBOURG www.mont-sainte-odile.com sehr ähnlich ist. Es handelt sich um eines Tél. 03 88 52 28 28 - www.otstrasbourg.fr Comment s’y rendre Où se loger der ältesten steinernen bürgerlichen Bauten Q MOLSHEIM Wie erreicht man Unterkünfte im ganzen Elsass. Sie musste nur wenige Tél. 03 88 38 11 61- How to get there Where to stay Que visiter Besichtigungen Veränderungen im Laufe der Jahrzehnte Bereikbaarheid Accommodatie www.ot-molsheim-mutzig.com Visits hinnehmen. 2005 wurde sie restauriert. Te zien Nicht weit entfernt vom Romanischen Q ROSHEIM SNCF - Tél. 36 35 (0,40 € / minute) Q STRASBOURG "67000# Haus, auf der Höhe des ehemaligen Tél. 03 88 50 75 38 www.sncf.fr www.tourisme-rosheim.com (cf. GR et grandes randonnées / Hospital-Stadttors, liegt der mittelalterliche Ligne/Linie/Line/Lijn Q STRASBOURG Garten. siehe Fernwanderwege / see Major (cf. GR et grandes randonnées / siehe Q OTTROTT Strasbourg - Sélestat via hiking paths / zie lijntochten 5 ) Built in 1154, the Romanesque House Tél. 03 88 95 83 84 - www.ottrott.com Molsheim Fernwanderwege / see Major hiking paths is a pink sandstone fortified manor house 5 / zie lijntochten ) similar in style to the gate towers and for-

JANVIER 2016 - Randonnées pédestres en Alsace / Wandern im Elsass / Hiking through Alsace / Wandeltochten in de Elzas www.tourisme-alsace.com 5/6 RANDONNÉES PÉDESTRES EN ALSACE CHEMIN DE SAINT JACQUES DE COMPOSTELLE Wandern im Elsass 2 Der Jakobsweg / Santiago de Compostela trail / Jacobsweg Hiking through Alsace 158 km - 2 337 m - Wissembourg ➔ Strasbourg ➔ Orschwiller / Belfort (90) - 7 jours / Tage / days / dagen Wandeltochten in de Elzas

1250

1000

750

500

250

0 6e JOUR 7e JOUR 17,5 km 17,5 km Q ITTERSWILLER "67140# 4 chambres d’hôtes (2 épis) Une des plus imposantes ruines de ______Arnold*** H/R 30 ch. chez Auguste KAEMPF - 03 88 82 09 67 la vallée du Rhin. Construit au 13 e s. par www.chez.com/kaempf 6e 6 joure JOUR / 6. / Tag6. Tag / 6 th/ 6 dayth day / 6 e dag 03 88 85 50 58 Rodolphe de Habsbourg. www.hotel-arnold.com Q ORSCHWILLER "67600# Eine der mächtigsten Burgruinen des

1er JOUR / 1. Tag / 1st day Rheintales. Wurde im 13. Jh. von Rudolph von Emmebuckel-Faller*** H/R 12 ch. Fief du Château** H/R 8 ch. Habsbourg aufgebaut. Meisterwerk der mittel- BARR 200 7 7 03 88 85 50 24 03 88 82 56 25 130 alterlichen Militärarchitektur. Bl Bc www.emmebuckel-faller.com www.fief-chateau.com One of the most imposing castles in Kieffer** H 15 ch. 3 chambres d’hôtes (3 épis) + table th 03 88 85 53 09 ruins of the valley. Built in the 13 c. d’hôtes by Rudolph of Habsburg. Masterpiece of MITTELBERGHEIM 220 1,5 8,5 www.hotel-kieffer.com chez Régine et Gilbert EHRARDT 131,5 the military architecture. 3 chambres d’hôtes 4 épis 03 88 92 82 29 Een van de meest indrukwekkende ruï- chez Raymond KIEFFER www.rose-des-vignes.com nes in het Rijndal. Gebouwd in de 13 e eeuw ANDLAU 224 2,5 11 03 88 85 51 12 2 chambres d’hôtes (3 épis) door Rudolf van Habsburg. Meesterwerk uit 134 http://coteauxdurotland.pagesperso- chez Marie-Rose WALISZEK Bl Bc de mid deleeuwse architectuur. orange.fr/ 03 88 92 35 26 Q CHATENOIS BERNARDVILLE 319 2,5 13,5 Q NOTHALTEN "67680# www.gites-les-camomilles.fr 100 136,5 4 chambres d’hôtes (2 épis) 2 chambres d’hôtes (3 épis) chez Anne WAEGELL - 03 88 92 45 98 chez SCHWETTERLE -THIRION ITTERSWILLER 246 4 17,5 http://rene.waegell.free.fr 03 88 92 11 31 Cimetière fortifié / Befestigter 140,5 Friedhof / Fortified cemetery Q BLIENSCHWILLER "67650# Construit dès le 13 e s., il formait le péri- Que visiter Winzenberg** H 13 ch. Besichtigungen mètre fortifié englobant l’église et son quar- 03 88 92 62 77 tier. Il est protégé par une double enceinte e e th th e Visits 6 7 jour JOUR / 6. / Tag7. Tag / 6 / 7 day day / 6 dag www.winzenberg.com Te zien de forme rectangulaire à angles très arrondis,

1er JOUR / 1. Tag / 1st day 3 chambres d’hôtes (2 et 3 épis) des fossés et plusieurs tours dont seule sub- NOTHALEN 216 1,5 1,5 siste la « Tour des Sorcières ». 142 chez J-F. STRAUB 03 88 92 48 72 Q www.vins-straub.fr BARR "67140# Im 13. Jh. errichtet, er bildete die BLIENSCHWILLER 238 2 3,5 1 chambres d’hôtes (2 épis) befestigte Ringmauer um die Kirche und 144 chez Suzanne ECKERT 03 88 92 44 04 seinen Viertel. Der Friedhof ist durch eine mit Musée de la Folie Marco runden Ecken rechteckige Doppelmauer Q DAMBACH$LA$VILLE "67650# « Folie Marco » Museum / « Folie geschützt, sowie durch Gräben und Türme

DAMBACH-LA-VILLE 220 3 6,5 (cf. circuit / siehe Rundwanderung / see Marco » Museum / Museum van het von denen nur der „Hexenturm“ übrig bleibt. 147 Bl Bc Circular trail / zie Rondtochten 13 ) Buiten (‘Folie’) Marco Built in the 13th c., it formed the forti- Q DIEFFENTHAL "67650# www.pays-de-barr.com fied perimeter around the church and its (cf. circuit / siehe Rundwanderung / see quarter. The cemetery is protected by a Verger des Châteaux*** H/R 32 ch. DIEFFENTHAL 200 2 8,5 Circular trail / zie Rondtochten 11 ) double wall of a rectangular shape with 149 03 88 92 49 13 rounded corners, ditches and several www.verger-des-chateaux.fr Marché le samedi matin / Markt am Samstag Vormittag / Market on towers of which a single remains, the so SCHERWILLER 194 3 11,5 Q SCHERWILLER "67750# Saturday morning / Streekmarkt : called “Witches’ Tower”. 152 Auberge Ramstein*** H/R 15 ch. zaterdagochtend / Marché le jeudi / Markt am Bl Bc 03 88 82 17 00 Q ANDLAU "67140# Donnerstag / Market on Thursday / www.hotelramstein.fr Streekmarkt : donderdagochtend CHATENOIS 193 2 13,5 Abbatiale Sts Pierre et Paul / Bl Bc 154 3 chambres d’hôtes (3 épis) Abteikirche / Abbey Church / Q KINTZHEIM chez Simone SAVA - 03 88 92 84 74 Abdijkerk Le Parc du Manoir / Park / Park / Het www.les-4-saisons.fr KINTZHEIM 217 2 15,5 Les Ateliers de la Seigneurerie / park van het landgoed 156 1 chambre d’hôtes (3 épis) Bl Bc Zentrum für Interpretation des Cigoland - Parc des Cigognes chez Christine GEORG - 03 88 82 15 80 Kulturerbes / Heritage Interpretation Tél. 03 88 92 05 94 - www.cigoland.fr ORSCHWILLER 250 2 17,5 5 chambres d’hôtes 2 épis Centre / Documentatiecentrum voor Störche Gehege und Unterhaltungsgelände. chez Cédric SONNTAG Bl 158 Erfgoed Stork and leisure park. 03 88 82 19 57 Tél. 03 88 08 66 65 Aire naturelle de camping www.lesateliersdelaseigneurie.eu Camping PALMER (15/5 £ 15/09) Offices de Tourisme ORSCHWILLER (cf. circuit / siehe Rundwanderung / see Verkehrsämter -> BELFORT (90) 03 88 92 94 57 Circular trail / zie Rondtochten 11 ) Tourist Offices 130 KM www.campingpalmer.fr DAMBACH$LA VILLE VVV Q CHATENOIS "67730# Marché le mercredi / Markt am Beysang** H/R 16 ch. Mittwoch / Market on Wednesday / Q BARR 03 88 58 38 58 Streekmarkt : woensdagochtend Comment s’y rendre hiking paths / zie lijntochten 1b ) Tél. 03 88 08 66 65 - www.pays-de-barr.com Wie erreicht man www.hr-beysang.com Château du Bernstein e Q ANDLAU How to get there Q MITTELBERGHEIM Dontenville** H/R 13 ch. Ruine du 12 s. avec donjon et fenêtres 03 88 92 02 54 romanes. Montée au donjon possible. Tél. 03 88 08 22 57 Bereikbaarheid "67140# www.pays-de-barr.com (cf. GR et Transversales / siehe www.hotel-dontenville.fr Ruine aus dem 12. Jh. mit zugäng- SNCF - Tél. 36 35 (0,40 € / minute) Fernwanderwege / see Major Gîte d’étape 72 lits lichem Bergfried, Säulengängen und schö- Q DAMBACH$LA$VILLE www.sncf.fr hiking paths / zie lijntochten 1b ) 03 88 92 26 20 nen romanischen Fenstern. Tél. 03 88 92 61 00 www.cca-chatenois.fr Ruins of the 12 th c.. Keep and Ligne/Linie/Line/Lijn : Strasbourg Q ANDLAU "67140# www.pays-de-barr.com - Sélestat via Molsheim Romanesque windows. Ascent to the top (cf. GR et Transversales / siehe Q KINTZHEIM "67600# of the keep possible. Q SÉLESTAT$HAUT$ Fernwanderwege / see Major Parc des Cigognes** H/R 44 ch. KŒNISBOURG TOURISME Où se loger hiking paths / zie lijntochten 1b ) 03 88 92 05 94 Q SCHERWILLER Tél. 03 88 58 87 20 Unterkünfte www.cigoland.fr www.selestat-haut-koenigsbourg-tourisme.com Where to stay Q BERNARDVILLE "67140# Accommodatie 3 chambres d’hôtes 3 épis Abbaye Notre-Dame de chez MOUGENOT Tél. 03 88 92 25 62 Baumgarten 06 15 91 38 63 Château de l’Ortenbourg / Burg / Q 03 88 57 86 55 www.au-coeur-d-alsace.fr Castle / Burcht Ortenbourg BARR "67140# www.abbaye-baumgarten.fr (cf. GR et Transversales / siehe 03 88 92 25 62 Fernwanderwege / see Major www.chatenois-scherwiller.net

JANVIER 2016 - Randonnées pédestres en Alsace / Wandern im Elsass / Hiking through Alsace / Wandeltochten in de Elzas www.tourisme-alsace.com 6/6 RANDONNÉES PÉDESTRES EN ALSACE WANDERN IM ELSASS HIKING THROUGH ALSACE

Haute-Alsace

Compostelle way : 5 steps in Saint-Jacques de Compostelle : 5 étapes en Jakobsweg : 5 Etappen im Oberelsass / Saint Jacques de Compostelle way : 5 steps in Upper Alsace

1er jour / Tag / day

Longueur Länge / Length 100 km

Départ du circuit / Start der Tour / Start of trail Sens du circuit / Richtung der Tour / 2 Direction of trail Etape / Etappe / Stop

Echelle de lecture : 1/240 000ème Ma ßstab : 1/240 000 Map scale : 1/240 000th

0 2400 4800 7200 m

3

PFALZ (D)

BAS-RHIN Strasbourg

Sélestat BADEN SCHWARZWALD (D)

LORRAINE Colmar Fribourg (D)

HAUT-RHIN 4 Mulhouse BÂLE (CH)

5

JUIN 2013 " " Saint-Jacques de Compostelle : 5 étapes en Haute-Alsace / Jakobsweg : 5 Etappen im Oberelsass / Saint Jacques de Compostelle way : 5 steps in Upper Alsace 1/12 RANDONNÉES PÉDESTRES EN ALSACE WANDERN IM ELSASS HIKING THROUGH ALSACE

Haute-Alsace

Compostelle way : 5 steps in Upper Alsace Saint-Jacques de Compostelleaint Jacques de : 5 étapes en Jakobsweg : 5 Etappen im Oberelsass / S

Cet itinéraire à la fois spirituel et sportif, traverse Diese sowohl geistliche wie auch sportliche Route führt This itinerary which is both spiritual and sporty le département du Haut-Rhin en 5 jours de in 5 Gehtagen bei einem Durchschnitt von 20 km pro Tag takes you through the département of the Haut- marche avec une moyenne de 20 km par jour. Il durch das Oberelsass. Sie erlaubt ihnen, das elsässische Rhin on a 5 day walk averaging 20km a day. vous permettra de découvrir le vignoble alsacien Rebland zu entdecken und von Bauerngeschichte You will be able to &nd out about the Alsacian et de relier des lieux chargés d’histoire jacquaire geprägte Orte durch tiefe Wälder zu erreichen. Sie vineyard and to link places steeped in Jamesian à travers de basses forêts, loin des images werden da sehr weit von den folkloristischen Bildern history through low forests, far away from the folkloriques alsaciennes. vom Elsass sein. traditional Alsacian folk images. L’association «Les Amis de Saint-Jacques Die Vereinigung „Die Jakobsfreunde im Elsass“ hat die The association « Les Amis de Saint-Jacques en en Alsace» a fait baliser l’itinéraire reliant Route von Weißenburg (Wissembourg) bis Colmar Alsace » (The friends of Saint James’ in Alsace) Wissembourg à Belfort, ainsi que les itinéraires sowie auch die Zubringerrouten von Deutschland her had the itinerary from Wissembourg to Belfort d’acheminement en provenance d’Allemagne, vom Vogesenverein mit der &nanziellen Mithilfe vom waymarked, as well as the incoming itineraries par l’intermédiaire de la Fédération du Club Regionalrat markieren lassen. Der Weg ist mit einer from Germany with the help of the Federation of Vosgien avec le soutien &nancier de la Région gelben stilisierten Muschel auf blauem Hintergrund the Club Vosgien backed up with the &nancial aid Alsace. Le chemin est balisé par une coquille markiert. of the Region d’Alsace. The track is waymarked stylisée de couleur jaune sur fond bleu. with a stylized yellow shell on a blue background.

Turckheim © B. Naegelen © C.Meyer

Guebwiller : les Dominicains © C. Meyer

JUIN 2013 " " Saint-Jacques de Compostelle : 5 étapes en Haute-Alsace / Jakobsweg : 5 Etappen im Oberelsass / Saint Jacques de Compostelle way : 5 steps in Upper Alsace 2/12 RANDONNÉES PÉDESTRES EN ALSACE WANDERN IM ELSASS HIKING THROUGH ALSACE

Saint-Jacques de Compostelle : 5 étapes en Haute-Alsace Jakobsweg : 5 Etappen im Oberelsass / Saint Jacques de Compostelle way : 5 steps in Upper Alsace Saint-Hippolyte to Husseren-les-Châteaux De Saint-Hippolyte à Husseren-les-Châteauxhâteaux / From - 37 km Von Saint-Hippolyte nach Husseren-les-C

Longueur Länge / Length 37 km

1er jour / Tag / day

Cartes IGN : - jour 1 : 3718 OT - jour 2 : 3718 OT et 3719 OT

Départ du circuit / Start der Tour / Start of trail Sens du circuit / Richtung der Tour / Direction of trail

Etape / Etappe / Stop

Echelle de lecture : 1/130 000ème Ma ßstab : 1/130 000 Map scale : 1/130 000th

0 1300 2600 3900 m

PFALZ (D)

BAS-RHIN 2 Strasbourg

Sélestat BADEN SCHWARZWALD (D)

LORRAINE Colmar Fribourg (D)

HAUT-RHIN Mulhouse

BÂLE (CH)

JUIN 2013 " " Saint-Jacques de Compostelle : 5 étapes en Haute-Alsace / Jakobsweg : 5 Etappen im Oberelsass / Saint Jacques de Compostelle way : 5 steps in Upper Alsace 3/12 RANDONNÉES PÉDESTRES EN ALSACE WANDERN IM ELSASS HIKING THROUGH ALSACE

Saint-Jacques de Compostelle : 5 étapes en Haute-Alsace Jakobsweg : 5 Etappen im Oberelsass / Saint Jacques de Compostelle way : 5 steps in UpperChâteaux Alsace aint-Hippolyte to Husseren-les- De Saint-Hippolyte à Husseren-les-Châteaux - 37 km Von Saint-Hippolyte nach Husseren-les-Châteaux / From S

500 m 470 450 430 450 385 400 400 370 370 350 330 335 335 350 315 315

300 245 235 250

200 0 5 10 15 20 25 30 35 37 km

1er jour / Tag / day 2ème jour / Tag / day

LOCALITÉS ALTITUDE BALISES KM PARTIEL KM TOTAL / Örtlichkeit / / Höhe / / Markie- / Km / Km Ge- Towns Altitude rungen / Teilstrecke / samtstrecke Beacon partial Km / total Km 1er jour / 1.Tag / 1st day : Saint-Hippolyte - (18 km) SAINT

RODERN 261 6 1.8 1.8 RIBEAUVILLÉ 240 + 5.6 7.4 278 + 2.6 10 RIQUEWIHR 311 s 6 1.9 11.9 KAYSERSBERG 244 +l 5.8 17.7 2ème jour / 2.Tag / 2nd day : – Husseren les Châteaux (19 km)

AMMERSCHWIHR 243 s 2.1 2.1 (19.8)

KATZENTHAL 258 s 2.8 4.9 (22.6)

NIEDERMORSCHWIHR 241 s 2.2 7.1 (24.8)

TURCKHEIM 235 u 1.7 8.8 (26.5) HUSSEREN 428 u 10.1 18.9 (36.6) LES CHÂTEAUX

JUIN 2013 " " Saint-Jacques de Compostelle : 5 étapes en Haute-Alsace / Jakobsweg : 5 Etappen im Oberelsass / Saint Jacques de Compostelle way : 5 steps in Upper Alsace 4/12 RANDONNÉES PÉDESTRES EN ALSACE WANDERN IM ELSASS HIKING THROUGH ALSACE

Saint-Jacques de Compostelle : 5 étapes en Haute-Alsace Jakobsweg : 5 Etappen im Oberelsass / Saint Jacques de Compostelle way : 5 steps in Upper Alsace Saint-Hippolyte to Husseren-les-Châteaux De Saint-Hippolyte à Husseren-les-Châteauxhâteaux / From - 37 km Von Saint-Hippolyte nach Husseren-les-C

COMMENT S’Y RENDRE Chambres d’hôtes Gîtes de H*** Le Clos Saint Vincent Chambres d’hôtes Gîtes de Chambres d’hôtes Gite de / Wie erreicht man / France 3 Epis tél. + 33 (0)3 89 73 67 65 France 3 Epis France 3 Epis M. Claude et Chantal BLEGER www.leclossaintvincent.com Mme et M. Christine et Laurent M. Bernard CARABIN How to get there tél. + 33 (0)3 89 73 00 21 Chambres d’hôtes Gîtes de KOHLER tél. + 33 (0)3 89 78 40 02 www.gites-de-france-alsace.com France 3 Epis tél. + 33 (0)3 89 47 95 78 www.gites-de-france-alsace.com A proximité de l’itinéraire / In www.gites-de-france-alsace.com der Nähe der Radweg /near the Chambres d’hôtes Gîtes de Mme Madeleine et Cécile Chambres d’hôtes Gite de itinerary France 2 Epis BARTH Chambres d’hôtes Gîtes de France 3 Epis Accès ligne ferroviaire / M. Raymond LESIEUR tél. + 33 (0)3 89 73 70 31 France 3 Epis M. Franck MERCIER Anreise Eisenbahnlinie / Access tél. + 33 (0)3 89 73 01 20 www.gites-de-france-alsace.com M. Gérard SCHMITT tél. + 33 (0)6 33 13 51 78 by train www.gites-de-france-alsace.com Chambres d’hôtes Gîtes de tél. + 33 (0)3 89 47 89 72 www.gites-de-france-alsace.com www.gites-de-france-alsace.com t4USBTCPVSHo.VMIPVTFo#BTFM Chambres d’hôtes Gîtes de France 3 Epis Chambres d’hôtes Gite de Gares / Bahnhöfe / stations France 1 Epi Mme Isabelle LYNCH Chambres d’hôtes Gîtes de France 3 Epis 4USBTCPVSH4ÏMFTUBUo$PMNBS M. Jean-Paul FESSLER tél. + 33 (0)3 89 73 18 91 France 2 Epis M. et Mme Daniel et M .Thérèse .VMIPVTFo4U-PVJTo#BTFM tél. + 33 (0)3 89 73 00 70 www.gites-de-france-alsace.com M. René WOTLING PICAVET t$PMNBSo.VOTUFSo.FU[ÏSBM www.gites-de-france-alsace.com Chambres d’hôtes Gîtes de tél. +33 (0)3 89 49 03 20 tél. + 33 (0)3 89 47 15 14 Accès bus du Conseil Général/ Aire mixte pour camping-car France 2 Epis www.gites-de-france-alsace.com www.gites-de-france-alsace.com Zugang zum Bus vom Conseil (aire de services + aire de Mme Marie-Pia KERN Chambres d’hôtes Clévacances Camping municipal**** Général / Access by bus from the stationnement) / Gemischter tél. + 33 (0)3 89 73 77 60 2 Clés tél. + 33 (0)3 89 47 14 47 «Conseil Général» Stellplatz für Camping-Cars www.gites-de-france-alsace.com M. Bernard BRONNER www.kaysersberg.com Ligne 109 : Colmar - Ribeauvillé (Service- und Parkplatz) / Mixed Chalet-refuge La Clausmatt tél. + 33 (0)3 89 47 83 50 Aire mixte pour camping-car -St-Hippolyte, 6/7, 0h50 campsite for campers-dormo- tél. + 33 (0)3 89 73 86 15 www.clevacances.com (aire de services + aire de biles (services + parking area) stationnement) / Gemischter Camping municipal**** Pierre Gite d’étape La Maison Bleue Stellplatz für Camping-Cars OÙ SE LOGER / de Coubertin tél. + 33 (0)3 89 80 94 29 (68590) (Service- und Parkplatz) / Mixed Unterkünfte / tél. + 33 (0)3 89 73 66 71 www.lamaisonbleue.info campsite for campers-dormo- www.ribeauville-riquewihr.com Camping intercommunal de Where to stay Chambres d’hôtes Clévacances biles (services + parking area) Riquewihr et environs**** 4 Clés Camping des Trois Châteaux tél. + 33 (0)3 89 47 90 08 SAINT-HIPPOLYTE (68590) Mme Lucie GOETSCHY tél. + 33 (0)3 89 73 20 00 www.ribeauville-riquewihr.com tél. + 33 (0)3 89 71 67 91 www.ribeauville-riquewihr.com H/R**** Le Parc www.clevacances.com Aire mixte pour camping-car Aire mixte pour camping-car tél. + 33 (0)3 89 73 00 06 (aire de services + aire de Chambres d’hôtes Gîtes de (aire de services + aire de www.le-parc.com stationnement) / Gemischter France 3 Epis stationnement) / Gemischter Stellplatz für Camping-Cars )3 .VOTDIo"VY%VDTEF M. Françis KOEBERLE Stellplatz für Camping-Cars (Service- und Parkplatz) / Mixed Lorraine tél. + 33 (0)3 89 73 00 55 (Service- und Parkplatz) / Mixed campsite for campers-dormo- tél. + 33 (0)3 89 73 00 09 www.gites-de-france-alsace.com campsite for campers-dormo- www.hotel-munsch.com biles (services + parking area) biles (services + parking area) Chambres d’hôtes Gîtes de H/R*** Val-Vignes France 3 Epis RIQUEWIHR (68340) KAYSERSBERG (68240) tél. + 33 (0)3 89 22 34 00 Mme Danielle HESTIN www.valvignes.com tél. + 33 (0)3 89 73 04 79 H*** Le Riquewihr H/R*** A la Vignette www.gites-de-france-alsace.com H*** Constantin tél. + 33 (0)3 89 73 00 17 tél. + 33 (0)3 89 86 03 00 www.hotel-riquewihr.fr tél. + 33 (0)3 89 47 19 90 www.alavignette.com RIBEAUVILLE (68150) www.hotel-constantin.com Chambres d’hôtes Gîtes de H*** Best Western Le Schoenenbourg H*** Les Remparts France 3 Epis tél. + 33 (0)3 89 47 12 12 H*** Le Ménestrel tél. + 33 (0)3 89 49 01 11 Mme Bernadette BLEGER www.lesremparts.com tél. + 33 (0)3 89 73 04 36 tél. + 33 (0)3 89 73 80 52 www.hotel-schoenenbourg.fr www.gites-de-france-alsace.com www.menestrel.com H** De la Couronne H/R*** à l’Arbre Vert tél. + 33 (0)3 89 47 11 51 H*** de la Tour tél. + 33 (0)3 89 49 03 03 Chambres d’hôtes Gîtes de www.hotel-restaurant-arbrevert.com France 3 Epis tél. + 33 (0)3 89 73 72 73 www.hoteldelacouronne.com M. François BLEGER www.hotel-la-tour.com H*** A l’Oriel H/R** Hassenforder tél. + 33 (0)3 89 47 13 54 tél. + 33 (0)3 89 73 04 36 H**** Le Resort Barrière tél. + 33 (0)3 89 49 03 13 www.roger-hassenforder.com www.gites-de-france-alsace.com tél. + 33 (0)3 89 73 43 44 www.hotel-oriel.com www.resort-ribeauville.com H/R**** Le Chambard tél. + 33 (0)3 89 47 10 17 www.lechambard.fr

JUIN 2013 " " Saint-Jacques de Compostelle : 5 étapes en Haute-Alsace / Jakobsweg : 5 Etappen im Oberelsass / Saint Jacques de Compostelle way : 5 steps in Upper Alsace 5/12 RANDONNÉES PÉDESTRES EN ALSACE WANDERN IM ELSASS HIKING THROUGH ALSACE

Saint-Jacques de Compostelle : 5 étapes en Haute-Alsace Jakobsweg : 5 Etappen im Oberelsass / Saint Jacques de Compostelle way : 5 steps in UpperChâteaux Alsace aint-Hippolyte to Husseren-les- De Saint-Hippolyte à Husseren-les-Châteaux - 37 km Von Saint-Hippolyte nach Husseren-les-Châteaux / From S

AMMERSCHWIHR (68770) H** Le Berceau du Vigneron KAYSERSBERG (68240) Piscine / Schwimmbad / RIQUEWIHR (68340) tél. + 33 (0)3 89 27 23 55 Swimmingpool Village labellisé / Dorf mit H**** Résidence de tourisme Le www.berceau-du-vigneron.com Piscine Intercommunale des Auszeichnung / Village listed as Domaine du Golf H/R** des O_ce de Tourisme de la Vallée Trois Châteaux « Les plus beaux villages de tél. + 33 (0)3 89 78 44 00 tél. + 33 (0)3 89 27 02 37 de Kaysersberg tél. + 33 (0)3 89 73 27 27 France » www.lagrange-vacances.com www.hoteldesvosges.fr tél. + 33 (0)3 89 78 22 78 www.piscine-3-chateaux.fr www.kaysersberg.com Piscine Carola H*** L’Orayé H** La Villa Rosa tél. + 33 (0)3 89 73 64 40 Musée de la Communication tél. + 33 (0)3 89 73 22 00 tél. + 33 (0)3 89 49 81 19 TURCKHEIM (68230) www.ribeauville.net en Alsace, Postes- Diligences www.hotelloraye.com www.villarosa.fr - Télecoms / Museum für Chambres d’hôtes Gite de Marchés hebdomadaires : Chambres d’hôtes Gîtes de Kommunikation im Elsass, France 3 Epis samedi matin / Wochenmärkte : France 2 et 3 Epis O_ce de Tourisme Post- Postkutschen – Telekom / M. Odile et André THOMANN- Sa. Vormittag / Weekly Markets : Mme Marie-Rose FEGA tél. + 33 (0)3 89 80 83 22 Museum for Communication in DESMAREST sat. Morning tél. + 33 (0)3 89 27 18 84 www.turckheim.com Alsace, Post – Mail-coaches – tél. + 33 (0)3 89 47 32 83 $BTJOPo3FTPSU#BSSJÒSF www.gites-de-france-alsace.com Telecoms www.gites-de-france-alsace.com tél. + 33 (0)3 89 73 43 44 Camping municipal Les tél. + 33 (0)3 89 47 93 80 QUE VISITER / www.resort-ribeauville.com Chambres d’hôtes Gite de Cigognes**** www.shpta.com France 3 Epis Besichtigungen / Visits Ferme de Jean-Paul OSTER- tél. + 33 (0)3 89 27 02 00 Musée Hansi / Hansi Museum / M. Guy THOMAS ."//o1SPEVDUJPOTEF www.camping-turckheim.com Hansi Museum tél. +33 (0)3 89 78 23 90 RODERN (68590) vins / Weinerzeugung / Wine tél. + 33 (0)3 89 47 97 00 www.gites-de-france-alsace.com production HUSSEREN-LES-CHATEAUX www.riquewihr.com Chambres d’hôtes Gite de (68420) Maisons anciennes tradition- tél. + 33 (0)3 89 73 60 81 Musée du Dolder / Museum des France 3 Epis nelles / Ehemalige traditionelle www.domaineostermann.fr Dolders / Dolder Museum Mme. Nathalie ADAM H*** Husseren les Châteaux Häuser / Traditional old houses tél. + 33 (0)3 89 58 44 08 tél. + 33 (0)3 89 78 23 07 tél. + 33 (0)3 89 49 22 93 Eglises des 14ème, 16ème et HUNAWIHR (68150) www.gites-de-france-alsace.com www.hotel-husseren- 18ème siècles / Kirche der 14., 5PVSEFT7PMFVSTo.BJTPO des Vignerons / Diebesturm Chambres d’hôtes Gite de les-chateaux.com 16. und 18. Jh / Churches of the Village labellisé / Dorf mit - Weinbauernhaus / Thieves’ France 2 Epis Chambres d’hôtes Gite de 14th, 16th and 18th centuries Auszeichnung / Village listed as Tower – Winegrower’s house M. Antoine KIHN France 3 Epis « Les plus beaux villages de tél. + 33 (0)3 89 49 08 40 tél. + 33 (0)3 89 78 25 47 M. Gilles SCHNEIDER RIBEAUVILLE (68150) France » www.gites-de-france-alsace.com tél. + 33 (0)3 89 86 45 04 Petits trains touristiques SAAT/ Touristische Bahn SAAT / Little Chambres d’hôtes Clévacances www.gites-de-france-alsace.com Musée de la Vigne et de la tourist train SAAT 2 Clés Chambres d’hôtes Clévacances Viticulture / Weinbau museum / Eglise forti&ée de Hunawihr / tél. + 33 (0)3 89 73 74 24 M. Jean-Claude CARRE 2 Clés Wine museum befestigte Kirche / Church www.petit-train.com tél. +33 (0)3 89 78 13 05 M. Bernard MEYER tél. + 33 (0)3 89 73 20 35 Centre de réintroduction des www.clevacances.com tél. + 33 (0)3 89 49 24 10 www.vins-ribeauville.com cigognes et des loutres en www.clevacances.com Alsace / Störche- und Fischotter - (68230) Conservatoire des arts et techniques graphiques / Gehege / Stork and otter park OFFICES DE TOURISME tél. + 33 (0)3 89 73 72 62 Chambres d’hôtes Gite de Konservatorium der Künste www.cigogne-loutre.com France 3 Epis / Verkehrsämter / und gra&schen Techniken M. Christian AMREIN Tourist O$ces / Conservatory of Arts and Jardin des Papillons / tél. + 33 (0)6 82 21 76 31 graphical techniques Schmetterlingsgarten / Butter'y tél. + 33 (0)6 31 84 20 23 garden www.gites-de-france-alsace.com RIBEAUVILLE (68150) www.ribeauville.net tél. + 33 (0)3 89 73 33 33 TURCKHEIM (68230) Château St-Ulrich / Burg / Castle www.jardindespapillons.fr O_ce de Tourisme du Pays de Château Girsberg / Burg / Castle Sentier viticole / Weinpfad / Vineyard trail Ribeauvillé et Riquewihr Château Haut-Ribeaupierre / H*** Hostellerie des Deux Clefs tél. + 33 (0)3 89 73 23 23 Burg / Castle tél. + 33 (0)3 89 27 06 01 www.ribeauville-riquewihr.com www.2clefs.com Petits trains touristiques SAAT / Touristische Bahn SAAT / Little H/R*** Aux Portes de la Vallée RIQUEWIHR (68340) tourist train SAAT tél. + 33 (0)3 89 27 95 50 O_ce de Tourisme du Pays de tél. + 33 (0)3 89 73 24 24 www.hotelturckheim.com Ribeauvillé et Riquewihr www.petit-train.com H/R** L’Auberge du Brand tél. + 33 (0)3 89 73 23 23 tél. + 33 (0)3 89 27 06 10 www.ribeauville-riquewihr.com www.aubergedubrand.com

JUIN 2013 " " Saint-Jacques de Compostelle : 5 étapes en Haute-Alsace / Jakobsweg : 5 Etappen im Oberelsass / Saint Jacques de Compostelle way : 5 steps in Upper Alsace 6/12 RANDONNÉES PÉDESTRES EN ALSACE WANDERN IM ELSASS HIKING THROUGH ALSACE

Saint-Jacques de Compostelle : 5 étapes en Haute-Alsace Jakobsweg : 5 Etappen im Oberelsass / Saint Jacques de Compostelle way : 5 steps in Upper Alsace Saint-Hippolyte to Husseren-les-Châteaux De Saint-Hippolyte à Husseren-les-Châteauxhâteaux / From - 37 km Von Saint-Hippolyte nach Husseren-les-C

Domaine MITTNACHT - Sentier viticole / Weinpfad / 0SHVF4JMCFSNBOOo$BMMJOFU KLACK - Productions de Vineyard trail o,FSO / Silbermann – Callinet vins / Weinerzeugung / Wine - Kern Orgel / Silbermann – production AMMERSCHWIHR (68770) Callinet - Kern organ tél. + 33 (0)3 89 47 92 54 Maison du Vélosolex www.mittnacht.fr Golf / Golfplätz / Golf courses tél. + 33 (0)6 61 16 06 54 tél. +33 (0)3 89 47 17 30 Marchés hebdomadaires / Pêche / Fischen / Fishing Wochenmärkte / Weekly Markets www.golf-ammerschwihr.com Marchés hebdomadaires / Marché du terroir : vendredi Domaine ADAM Pierre Wochenmärkte / Weekly Markets matin / Markt mit regionalen o1SPEVDUJPOTEFWJOT Marché du terroir : vendredi Produkten : Fr. Vormittag / Weinerzeugung / Wine matin / Markt mit regionalen Regional produce market : Fri. production Produkten : Fr. Vormittag / Morning tél. +33 (0)3 89 78 23 07 Regional produce market : Fri. www.domaine-adam.com Circuit pédestre « Circuit Morning historique », renseignements Domaine SIMONIS Jean- Sentier viticole et circuit auprès de l’O_ce de Tourisme Paul et &ls - Productions de historique : renseignements du Pays de Ribeauvillé et vins / Weinerzeugung / Wine © O.T du Pays de Ribeauvillé et Riquewihr auprès de l’O_ce de Tourisme Riquewihr / production de Turckheim / Weinpfad und Wanderwege, Auskunft beim tél. +33 (0)3 89 47 13 51 historischen Rundfahrt, Auskunft Fremdenverkehrsamt / Walking www.jmsimonis.com beim Fremdenverkehrsamt / tours, information at Tourist Sentier viticole / Weinpfad / Vineyard trails and historic tour, O7ce Vineyard trail information at Tourist O7ce tél . + 33 (0)3 89 73 23 23 tél. +33 (0)3 89 27 38 44 www.ribeauville-riquewihr.com KATZENTHAL (68230) www .turckheim.com Sentier viticole des Perles du Vignoble / Weinpfad / Vineyard Sentier viticole / Weinpfad / HUSSEREN-LES-CHATEAUX trail Vineyard trail (68420)

KAYSERSBERG (68240) Châteaux des Comtes (68230) d’ 11ème et 13ème siècles sur la « Route des 5 Musée d’Histoire Locale / Clocher vrillé / Schraubenturm / Châteaux » / Burg der Grafen Historisches Museum / Historical Spiral church steeple von Eguisheim aus dem 11. Museum Maisons vigneronnes / und 13. Jh auf der Straße der 5 tél. + 33(0)3 89 78 11 11 Winzerhäuser / Houses vine Burgen / Castle of the Counts www.ville-kaysersberg.fr growers of Eguisheim 11th and 13 th Musée Albert Schweitzer / centuries on the «Route des 5 Albert Schweitzer Museum / TURCKHEIM (68230) Châteaux» Albert Schweitzer Museum Statue de Saint Pancrace tél. + 33(0)3 89 47 36 55 14ème siècle (Eglise de Saint www.ville-kaysersberg.fr Musée Mémorial des Combats Pancrace) / Sankt-Pancrace- Piscine / Schwimmbad / EFMB1PDIFEF$PMNBSo)JWFS Denkmal aus dem 14. Jh swimmingpool 1944-45 (Sankt-Pancrace-Kirche) / Statue tél. + 33 (0)3 89 78 26 27 Museum zum Gedenken an die of Saint Pancras 14th century www.espace-nautique-ccvk.fr Kämpfe des Winters 1944-45 um (Church of St. Pancras) Colmar Parcours de santé / Vitaparcours Orgue Rinkenbach de 1890 / Memorial Museum of the &ghts / Fitness trail Rinkenbach-Orgel, 1890 / Organ of the Pocket of Colmar – Winter Rinkenbach, 1890 Marchés hebdomadaires : lundi 1944-45 © O.T de Turkheim matin / Wochenmärkte : Mo. tél. + 33 (0)3 89 80 86 66 Vormittag / Weekly Markets : www.musee.turckheim-alsace.com Mon. morning

JUIN 2013 " " Saint-Jacques de Compostelle : 5 étapes en Haute-Alsace / Jakobsweg : 5 Etappen im Oberelsass / Saint Jacques de Compostelle way : 5 steps in Upper Alsace 7/12 RANDONNÉES PÉDESTRES EN ALSACE WANDERN IM ELSASS HIKING THROUGH ALSACE

Saint-Jacques de Compostelle : 5 étapes en Haute-Alsace Jakobsweg : 5 Etappen im Oberelsass / Saint Jacques de CompostelleChâteaux way : 5 steps to in Upper Alsace usseren-les-Châteaux à Bellemagny - 63 km De H Châteaux nach Bellemagny / From Husseren-les- Von Husseren-les-

Longueur Länge / Length 63 km

Cartes IGN : - jour 3 : 3719 OT 3 - jour 4 : 3719 OT et 3620 ET - jour 5 : 3620 ET et 3621 ET

Départ du circuit / Start der Tour / Start of trail Sens du circuit / Richtung der Tour / Direction of trail

Etape / Etappe / Stop

Echelle de lecture : 1/200 000ème Ma ßstab : 1/200 000 Map scale : 1/200 000th

0 2000 4000 6000 m 4

PFALZ (D)

BAS-RHIN Strasbourg

Sélestat BADEN SCHWARZWALD (D)

LORRAINE Colmar Fribourg (D)

HAUT-RHIN Mulhouse

5 BÂLE (CH)

JUIN 2013 " " Saint-Jacques de Compostelle : 5 étapes en Haute-Alsace / Jakobsweg : 5 Etappen im Oberelsass / Saint Jacques de Compostelle way : 5 steps in Upper Alsace 8/12 RANDONNÉES PÉDESTRES EN ALSACE WANDERN IM ELSASS HIKING THROUGH ALSACE

Saint-Jacques de Compostelle : 5 étapes en Haute-Alsace Jakobsweg : 5 Etappen im Oberelsass / Saint Jacques de CompostelleChâteaux way : 5 steps to Bellemagny in Upper Alsace usseren-les-Châteaux à Bellemagny - 63 km De H Châteaux nach Bellemagny / From Husseren-les- Von Husseren-les- 700 m

600 570 530 500 515 475 500 450 440 425 410 415 430 390 385 400 350 340 340 325 335 300 300 260

200 0 10 20 30 40 50 60 63 km

3ème jour / Tag / day 4ème jour / Tag / day 5ème jour / Tag / day

LOCALITÉS ALTITUDE BALISES KM PARTIEL KM TOTAL / Örtlichkeit / / Höhe / / Markierun- / Km / Km Ge- Towns Altitude gen / Beacon Teilstrecke / samtstrecke partial Km / total Km 3ème jour / 3.Tag / 3rd day : - (22 km) SOULTZMATT 254 u l l 14.3 14.3 (50.9)

GUEBWILLER 309 l s 7.8 22.1 (58.7) 4ème jour / 4.Tag / 4th day : - Thann (21 km)

JUNGHOLTZ 331 s 6 5.1 5.1 (63.8)

WATTWILLER 355 l l s 6.4 11.5 (70.2)

UFFHOLTZ 313 s 2 13.5 (72.2) CERNAY/ 327 s 1.4 14.9 (73.6) STEINBACH + VIEUX

LEIMBACH 369 s s 2.4 2.4 (81.7)

RODEREN 358 s 2.7 5.1 (84.4)

GUEWENHEIM 319 s 4.2 9.3 (88.6)

BRETTEN 348 s 8.4 17.7 (97)

BELLEMAGNY 340 s 2.3 20 (99.3)

JUIN 2013 " " Saint-Jacques de Compostelle : 5 étapes en Haute-Alsace / Jakobsweg : 5 Etappen im Oberelsass / Saint Jacques de Compostelle way : 5 steps in Upper Alsace 9/12 RANDONNÉES PÉDESTRES EN ALSACE WANDERN IM ELSASS HIKING THROUGH ALSACE

Saint-Jacques de Compostelle : 5 étapes en Haute-Alsace Jakobsweg : 5 Etappen im Oberelsass / Saint Jacques de CompostelleChâteaux way : 5 steps to Bellemagny in Upper Alsace usseren-les-Châteaux à Bellemagny - 63 km De H Châteaux nach Bellemagny / From Husseren-les- Von Husseren-les-

COMMENT S’Y RENDRE Chambres d’hôtes Clévacances THANN (68800) OFFICES DE TOURISME GUEBWILLER (68500) / Wie erreicht man / 1 Clé / Verkehrsämter / M. Pascal COLLET How to get there tél. + 33 (0)3 89 76 74 08 H/R*** du Parc Tourist O$ces Eglise Saint-Léger / St-Léger www.clevacances.com tél. + 33 (0)3 89 37 37 47 Kirche / St-Léger Church A proximité de l’itinéraire / In www.alsacehotel.com GUEBWILLER (68500) Les Dominicains de Haute- der Nähe der Radweg /near the JUNGHOLTZ (68500) itinerary H/R** Moschenross Alsace / Die Dominikaner von Accès ligne ferroviaire / tél. + 33 (0)3 89 37 00 86 Oberelsass / The Dominicans of H/R**** et Spa Les Violettes www.moschenross.fr O_ce de Tourisme de Upper Alsace Anreise Eisenbahnlinie / Access tél. + 33 (0)3 89 76 91 19 (VFCXJMMFSo4PVMU[FUEFTQBZT by train H/R** Au Floridor tél. + 33 (0)3 89 62 21 82 www.les-violettes.com du Florival www.les-dominicains.com t4USBTCPVSHo.VMIPVTFo#BTFM tél. + 33 (0)3 89 37 09 52 tél. + 33 (0)3 89 76 10 63 www.hotel-`oridor.com Musée Théodore Deck / Théo- Gares / Bahnhöfe / stations (68700) www.tourisme-guebwiller.fr 4USBTCPVSH4ÏMFTUBUo$PMNBS H/R** Aux Sapins dore Deck Museum / Théodore Deck museum .VMIPVTFo4U-PVJTo#BTFM Chambres d’hôtes Clévacances tél. + 33 (0)3 89 37 10 96 CERNAY (68700) tél. + 33 (0)3 89 74 22 89 Accès bus du Conseil Général/ 3 Clés www.auxsapinshotel.fr O_ce de Tourisme de Cernay et www.ville-guebwiller.fr Zugang zum Bus vom Conseil Mme Rachel KOENIG Halte pour campeurs de la Région du Vieil Armand Général / Access by bus from the tél. + 33 (0)3 89 39 71 97 tél. + 33 (0)3 89 37 96 20 tél. + 33 (0)3 89 75 50 35 Piscine / Schwimmbad / «Conseil Général» www.clevacances.com www.ot-thann.fr www.cernay.net Swimmingpool -JHOF$PMNBSo)VTTF- tél. + 33 (0)3 89 76 86 91 Camping**** Les Sources Gite d’étape SFOMFT$IÉUFBVYo0CFSNPS - THANN (68800) Parcours de santé / schwihr, 6/7, 1h05 tél. + 33(0)3 89 75 44 94 « Cercle Saint-Thiébaut » www.camping-les-sources.com tél. + 33 (0)3 89 37 59 60 Vitaparcours / Fitness trail www.cercle-thann.com Marchés hebdomadaires : OÙ SE LOGER / (68700) O_ce de Tourisme du Pays de mardi et vendredi matin / Aire mixte pour camping-car Thann Unterkünfte / (aire de services + aire de Wochenmärkte : Di., Fr. Vormit- Where to stay H/R** Auberge du Relais tél. + 33 (0)3 89 37 96 20 tag / Weekly Markets : Tue., Fri. stationnement) / Gemischter www.ot-thann.fr tél. + 33 (0)3 89 75 56 19 Stellplatz für Camping-Cars morning SOULTZMATT (68570 www.aubergedurelais.fr (Service- und Parkplatz) / Mixed QUE VISITER / Chambres d’hôtes Gîtes de campsite for campers-dormo- JUNGHOLTZ (68500) France 2 Epis biles (services + parking area) Besichtigungen / Visits H/R*** La Vallée Noble M. Vincent BERNARD Parc à cigognes / Storchenpark / tél. + 33 (0)3 89 47 65 65 tél. + 33 (0)3 89 39 91 27 (68800) SOULTZMATT (68570) Park with storks www.valleenoble.com www.gites-de-france.com Basilique de Thierenbach / H/R** Klein Chalet Les Amis de la Nature Chambres d’hôtes Gîtes de Basilika von Thierenbach / tél. + 33 (0)3 89 47 00 10 tél. + 33 (0)3 89 37 32 52 France 2 Epis Espace des Sources / Ort der Thierenbach Basilica www.klein.fr www.refuge-molkenrain.fr Mme Jacqueline MISCHLER Quellen / Area of springs tél. + 33 (0)3 89 37 01 18 tél. + 33 (0)3 89 47 00 06 GUEBWILLER (68500) CERNAY (68700) www.gites-de-france.com www.espace-des-sources.com Eglise Saint-Sébastien / Kirche Camping*** les Cigognes (68116) / Church H/R*** de l’Ange tél. + 33 (0)3 89 75 56 97 Le Cimetière Roumain (1ère tél. + 33 (0)3 89 76 22 11 Chambres d’hôtes Gîtes de www.camping-les-cigognes.com Guerre Mondiale) / rumänischer www.hotel-ange.com France 3 Epis Friedhof / Cemetary H/R*** Domaine du Lac, les VIEUX-THANN (68800) M. Guy et Thérèse GEGOUT Music Hall Le Paradis des Rives tél. + 33 (0)3 89 82 87 29 Sources tél. + 33 (0)3 89 76 15 00 Chambres d’hôtes Gites de www.gites-de-france.com tél. + 33 (0)3 89 22 44 44 www.domainedulac-alsace.com France 2 Epis Camping*** de la Doller www.leparadisdessources.com H/R*** Domaine du Lac, le Lac Mme Solange SCHNEIDER tél. + 33 (0)3 89 82 56 90 Parcours de santé / Vitaparcours tél. + 33 (0)3 89 76 15 00 tél. + 33 (0)3 89 37 54 38 www.campingdoller.com / Fitness trail www.domainedulac-alsace.com www.gites-de-france-alsace.com %PNBJOF+FBO#0&4$)o1SP - Chambres d’hôtes Clévacances duction de vins d’Alsace / Wei- 3 Clés nerzeugung / Wine production M. Joseph BINDER tél. + 33 (0)3 89 47 00 87 tél. + 33 (0)3 89 81 14 71 www.clevacances.com Sentier viticole / Weinpfad / Vineyard trail

JUIN 2013 " " Saint-Jacques de Compostelle : 5 étapes en Haute-Alsace / Jakobsweg : 5 Etappen im Oberelsass / Saint Jacques de Compostelle way : 5 steps in Upper Alsace 10/12 RANDONNÉES PÉDESTRES EN ALSACE WANDERN IM ELSASS HIKING THROUGH ALSACE

Saint-Jacques de Compostelle : 5 étapes en Haute-Alsace Jakobsweg : 5 Etappen im Oberelsass / Saint Jacques de CompostelleChâteaux way : 5 steps to Bellemagny in Upper Alsace usseren-les-Châteaux à Bellemagny - 63 km De H Châteaux nach Bellemagny / From Husseren-les- Von Husseren-les-

WATTWILLER (68700) CERNAY (68700) Train Thur Doller Alsace - VIEUX-THANN (68800) Parcours de santé / Vitaparcours Traction par machines à / Fitness trail Eglise Saint Jean-Baptiste / Monument National du vapeur, de juin à septembre / Eglise Saint-Dominique / Piscine / Schwimmbad / Swim- Kirche / Church Hartmannswillerkopf (Vieil Touristische Bahn im Dollertal: Kirche Saint-Dominique / Saint mingpool Armand) / Nationaldenkmal Dampfantrieb, von Juni bis Dominique church Fontaines communales / tél. + 33 (0)3 89 35 79 80 « Vieil Armand » am September / Little tourist train of Gemeindebrunnen / Communal www.ccpaysdethann.fr Hartmannswillerkopf / National the Doller Valley : Steam engine, THANN (68800) fountains Escalade / Erklettern / Climbing monument « Vieil Armand » at from June to September Parcours de santé / Vitaparcours the Hartmannswillerkopf tél. + 33 (0)3 89 82 88 48 Marchés hebdomadaires : / Fitness trail tél. + 33 (0)3 89 75 50 35 www.train-doller.org Village classé “Plus beaux mercredi et samedi matin / Wochenmärkte : Mi. und Sam. Marchés hebdomadaires: www.cernay.net Piscine / Schwimmbad / détours de France” Vormittag / Weekly Markets : vendredi &n d’après-midi Monument historique de la Swimmingpool Wed. and Sa. Morning / Wochenmärkte : Fr. am Première Guerre Mondiale ; tél. + 33 (0)3 89 75 44 89 Spätnachmittag / Weekly les Etats-majors accordaient Collégiale Saint-Thiébaut / Marchés hebdomadaires : Markets : Fri. at the end of the la plus haute importance à la Stiftskirche / Collegiate-church RODEREN (68800) mardi et vendredi matin / afternoon possession du sommet et du Wochenmärkte : Di., Fr. Vormit- Musée d’Art et d’Histoire Locale massif transformé en chaos de Etangs de pèche / Fischweiher / Circuits pédestres des tag / Weekly Markets : Tue, Fri : les amis de Thann / Kunst- und pierre par l’artillerie Fishing ponds «Oratoires» et du «Fil rouge»: morning Stadtgeschichtliches Museum : renseignements à l’O_ce de Historisches Denkmal aus dem Thann Freunden / The Friends of Circuit pédestre « Le sentier BELLEMAGNY (68210) Tourisme de Cernay et de Ersten Weltkrieg ; das dort Thann History Society Museum de découverte de la Thur », la région du Vieil Armand / herrschende Chaos zeugt heute tél. + 33 (0)3 89 38 53 25 renseignements à l’O_ce de Moulin du 18ème siècle / Mühle Rundwanderwege, Auskunft noch von dem Wert, den die www.les-amis-de-thann.com Generalstäbe auf den Besitz des Tourisme de Cernay et de des 18. Jh / 18th century mill beim Fremdenverkehrsamt / Porte Sud de la Route des Vins Massivs legten la Région du Vieil Armand / Walking tours, information at d’Alsace et la Tour des Sorcières Historical monument of the Rundwanderweg, Auskunft beim Tourist O7ce / Südliches Tor der elsässischen &rst World War ; for the sta= Fremdenverkehrsamt / Walking tél. +33 (0)3 89 75 50 35 Weinstrasse und der Hexenturm / o7cers, it was essential to take tours, information at Tourist www.cernay.net Southern gate of the possession of the summit and O7ce Route and the Witches’Tower the mountain. Under heavy tél. + 33 (0)3 89 75 50 35 UFFHOLTZ (68700) tél. + 33 (0)3 89 37 96 20 artillery, the battle&eld became a www.cernay.net www.ot-thann.fr Abri mémoire - Bunker chaotic rubble STEINBACH (68700) Le vignoble du / der 1914/1918 / Abri-mémoire Crypte, cimetière national, Weinberg Rangen / the Rangen vom ersten Weltkrieg - Bunker ancien champ de bataille Escalade / Erklettern / Climbing- vineyard 1914/1918/ Memory shelter - / Gruft, Nationalfriedhof, www.ot-thann.fr Bunker 1914/1918 ehemaliges Schlachtfeld / crypt, Mines du Silberthal / tél. + 33 (0)3 89 83 06 91 national cemetery, old battle&eld Silberthalmine / Silberthal mines Sentier viticole / Weinpfad / Vineyard trail www.abri-memoire.org Musée de la Porte de Thann / Circuit pédestre « Sentiers Maisons Renaissance Museum am Thanner Tor / The miniers de Steinbach », La cabane des Bangards / die / Renaissance Häuser / “Porte de Thann” Museum renseignements à l’O_ce de Bannwarthütte / the Bangards’ Renaissance-style houses tél. + 33 (0)3 89 75 88 80 Tourisme de Cernay et de Cabin la Région du Vieil Armand / www.ville-thann.fr Circuits pédestres des www.ville-cernay.fr Rundwanderwege « Sentiers «Oratoires» et du «Fil rouge»: Parc à Cigognes / Storchenpark Le Staufen et sa croix de miniers de Steinbach », Auskunft renseignements à l’O_ce de / Stork park Lorraine / das Lothringer-Kreuz beim Fremdenverkehrsamt Tourisme de Cernay et de tél. + 33 (0)3 89 75 50 35 auf dem Hügel « Staufen » / the von Cernay / Walking tours, la région du Vieil Armand / www.cernay.net Lorraine Cross information at Tourist O7ce Rundwanderwege, Auskunft Château de l’Engelbourg - Œil Anciennes mines de Steinbach tél. + 33 (0)3 89 75 50 35 beim Fremdenverkehrsamt / de la Sorcière / Schloss der / Ehemaliges Bergwerk von www.cernay.net Walking tours, information at Steinbach / Formers mines of Engelburg und Hexenauge / The Tourist O7ce Steinbach Witch‘s Eye tél. +33 (0)3 89 75 50 35 tél. + 33 (0)3 89 75 50 35 www.ot-thann.fr www.cernay.net www.cernay.net

JUIN 2013 " " Saint-Jacques de Compostelle : 5 étapes en Haute-Alsace / Jakobsweg : 5 Etappen im Oberelsass / Saint Jacques de Compostelle way : 5 steps in Upper Alsace 11/12 RANDONNÉES PÉDESTRES EN ALSACE WANDERN IM ELSASS HIKING THROUGH ALSACE

Haute-Alsace

Compostelle way : 5 steps in Upper Alsace Saint-Jacques de Compostelleaint Jacques de : 5 étapes en Jakobsweg : 5 Etappen im Oberelsass / S

Quelques conseils pour la pratique Einige Ratschläge zur Wanderung : A few practical items of advice de la randonnée pédestre : when you go hiking :

- Consultez la météo avant chaque départ, et ne pas - Vor jeder Wanderung den Wetterbericht anschauen - Check the weather forecast before each outing, and hésiter à reporter une randonnée si les prévisions sont und die Wanderung absagen oder verlegen, wenn die do not hesitate to reschedule a hike if the weather mauvaises. Vorhersagen schlecht sind. forecast is bad. - Choisir un itinéraire adapté à ses capacités physiques. - Eine Strecke wählen, die den Fähigkeiten der Wande- - Choose an itinenary that corresponds to your physi- - Prévenir des proches de votre itinéraire, de la date et rer entspricht. cal abilities. de l’heure de retour prévus. - Die Nahestehenden über ihre Route, das Datum - Let your relatives know about your itinerary, the time - Éviter de partir seul(e). und die Uhrzeit der vorgesehenen Rückkehr and date you intend to come back. - Prendre de l’eau , prévoir plusieurs gourdes (1,5 litre benachrichtigen. - Avoid setting o} alone. minimum pour une randonnée d’une journée). Se mé- - Wenn möglich, nicht allein wandern. - Equip yourself with water, make sure you have seve- &er de l’eau des torrents, même en altitude, elle peut - Immer genügend Wasser mitnehmen (1,5l pro Tag ral hiking bottles (1.5 litre at least for a day’s hike). être impropre à la consommation. mindestens) Sich nicht auf das Wasser der G ebirgs- Beware of water from torrents, even if you are high in - Avoir une carte détaillée (ex : Carte IGN à l’échelle bächlein verlassen, es kann untrinkbar sein. the mountains, it might not be &t for drinking. 1:25 000) et une boussole. - Eine detaillierte Karte (zB. Carte IGN Maßstab 1:25 - Have a detailed map ( for example an IGN map with a - Se protéger du soleil. 000) und einen Magnetkompass mitnehmen. scale of 1:25 000) and a compass. - S’équiper de bonne paire de chaussures montantes (à - Sich vor der Sonne schützen. - Protect yourself from the sun . semelles crantées qui absorbent les chocs). - Gute hohe Schuhe anhaben.(mit einer gezahnten - Equip yourself with a good pair of ankle boots with Sohle, die gegen die Stöße schützt). notched soles to absorb the shocks.

Les conseils pour protéger l’environnement : Einige Ratschläge zum Naturschutz : Advice on how to protect the environment : t+FSFTQFDUFMFUSBDÏEFTTFOUJFSTQPVSOFQBTEÏUÏSJPSFS t*NNFSBVGEFO8FHFOCMFJCFO VNEJF1øBO[FO[V t*SFTQFDUUIFXBZUIFUSBDLTBSFMBJEPVUTPBTOPUUP la végétation. schützen. spoil the vegetation. t +F SBNBTTF NFT EÏDIFUT QPVS MFT BQQPSUFS Ë MB t4FJOFO"CGBMMNJUOFINFOVOEJOEFOOÊDITUFO.àM - t*QJDLVQNZMJUUFSUPUBLFJUUPUIFOFYUCJO prochaine poubelle. leimer werfen t*HFUUPMFBSOBCPVUUIFGBVOBBOEøPSB t+BQQSFOETËDPOOBÔUSFFUËSFTQFDUFSMB'BVOFFUMB t%JF'BVOBVOE'MPSBSFTQFLUJFSFO t*EPOPUNBLFBOZöSFJOOBUVSF Flore. t,FJO'FVFSJOEFS/BUVSBO[àOEFO t*EPOPUDBVTFEBNBHFUPDSPQTBOEQMBOUT t+FOFGBJTQBTEFGFVEBOTMBOBUVSF t,FJOFO4DIBEFOBO-BOEXJSUTDIBGUTBOCBVVOE1MBO - t*IPMENZEPHPOBMFBTI t+FOFEÏHSBEFQBTMFTDVMUVSFTFUQMBOUBUJPOT tagen verursachen t*HFUJOGPSNFEPOUIFIVOUJOHTFBTPOT t+FUJFOTNPODIJFOFOMBJTTF t4FJOFO)VOEBOEFS-FJOFIBMUFO t*EPOPUESJOLXBUFSGSPNCSPPLTBOESJWFST t+FNFSFOTFJHOFTVSMFTQÏSJPEFTEFDIBTTF t4JDIàCFS+BHEUFSNJOFFSLVOEJHFO t*SFTQFDUUIFRVJFUOFTTPGUIFXJMEBOJNBMTBOEUIF t+FOFDPOTPNNFQBTMFBVEFTSVJTTFBVYFUSJWJÒSFT t,FJO8BTTFSBVT'MàTTFOVOE#ÊDIFOUSJOLFO herds I come across. t+FSFTQFDUFMBUSBORVJMMJUÏEFTBOJNBVYTBVWBHFTFU t8JMEF5JFSFVOE)FSEFOOJDIUTUÚSFO t*CFDPNFBXBSFPGUIFSVMFTBOESFHVMBUJPOTBUUBDIFE des troupeaux rencontrés. t4JDIàCFSEJF;VHBOHTSFHFMVOHEFS/BUVSTDIVU[HF - to the access of natural reserves or national parks. t+FQSFOETDPOOBJTTBODFEFTSÒHMFNFOUTQPVSMBDDÒT biete und Naturparks erkundigen. aux réserves naturelles ou parcs nationaux.

JUIN 2013 " " Saint-Jacques de Compostelle : 5 étapes en Haute-Alsace / Jakobsweg : 5 Etappen im Oberelsass / Saint Jacques de Compostelle way : 5 steps in Upper Alsace 12/12