Het doel van deze integrale visie Kom op werk staat daarbij centraal. Elke plek is anders door de naar buiten! is om spelen, sporten, bewe- inrichting en de mensen die er gebruik van maken. De gen en ontmoeten in de openbare ruimte oplossing in is een andere dan in , of . aan te moedigen en toegankelijk te maken voor alle Rotterdammers. Om dat te berei- De vakambities ken, gaat de gemeente samen met de Rot- terdammers zorgen voor een inrichting en In de volgende paragrafen worden de vakambities beheer van de plekken voor spelen, sporten, verder toegelicht. bewegen en ontmoeten die bij hen past. De 2.1 Verblijfsruimte Verblijfs verschillende professionele vakdisciplines ruimte werken integraal samen in een gebieds- en In deze visie zien we de behoeftegericht aanpak. gehele openbare ruimte als een verblijfsruimte. We De basisprincipes van de visie zijn: gaan de inrichting en het 1. Draag bij aan een aangename openbare ruimte beheer van de buiten- Studio Diekema Landschapsarchitectuur waar Rotterdammers elkaar kunnenportfolio ontmoeten; ruimte beter afstemmen op Studio Diekema Landschapsarchitectuur portfolio 2. Speel in op de behoeften van de Rotterdammer, per de wensen en behoeften van leeftijd, leefstijl en gebied; Rotterdammers. Met een aan- 3. Geef ruimte aan initiatieven; trekkelijke buitenruimte nodigen 4. Creëer waarde door breder te kijken dan het eigen wij hen uit om meer buiten te zijn, elkaarBetere buiten Buurtpleinen, te methode vakgebied; ontmoeten en er meer te spelen, sporten en bewegen. Inhoud: stappen 5. Samen, overheid en Rotterdammer, maken we de Plekken of routes in de stad of wijk dieopdrachtgever: prettig zijn om er dS+V gemeente stad. te verblijven, bevorderen ontmoeting. Naast de lichame- lijke activiteiten zijn ‘elkaar ontmoeten’2017 en ‘samen zijn en 1 De vakambities van deze visie zijn: dingen doen’ vaak de basis van activiteiten.. Afspreken Indentificatie buurtpleinen per wijk: 1. Het verblijf in de openbare ruimte aangenamer te om te sporten, om met vriendjes te spelen of een praatje maken en sociale knooppunten in de wijk te ver- te maken met de buurvrouw. De gemeente Rotterdam heeft een integrale visie op spelen, sporten, bewegen en ontmoeten vastgesteld Middelland, en sterken, opdat openbare ruimte ook echte ontmoetingsruimte is; Ontmoetingen zijn belangrijk onder de naam ‘Kom op naar buiten!’. Daarin wordt een visie beschreven op de openbare buitenruimte van 2 2. Met variatie in inrichting en elementen de Rotter- Wie regelmatig anderen ontmoet, eenmaligde stad. of frequent, Kernbegrippen hierin zijn ‘Verblijf, Variatie en Vrije Ruimte’. Het doel is een kwaliteitsslag te bereiken Verblijf, Variatie, Vrije Ruimte dammer uit te dagen, te prikkelen en te stimuleren voelt zich gelukkiger, meer betrokken bij de buurt en om meer en vaker naar buiten te gaan om te spelen, veiliger in de wijk. Ontmoetingen verbeterendoor buurtpleinen ook de op een andere manier vorm te geven. Inventarisatie van de parameters van te sporten en te bewegen in de openbare ruimte; contacten en wederzijds begrip tussenBuurtpleinen verschillende bevinden zich op de ‘middenschaal’ van het ruimtelijk ontwerp van de stad. De middenschaal Verblijf, Variatie en Vrije Ruimte per wijk 3. Plekken in de stad te benoemen als vrije ruimte bevolkingsgroepen6. en die open te stellen voor tijdelijk gebruik of voor wordt niet geadresseerd in de Rotterdamse Stijl. 3 buurtactiviteiten om elkaar te ontmoeten. Gezondheid en ontwikkeling Wij hebben een methode ontwikkeld om deze middenschaal te benaderen, waarbij de kernbegrippenop Variabelen Verblijven in de openbare ruimte is goed voor de gezondheid en ontwikkeling van alleruimtelijk Rotterdammers. werkbaar (‘ontwerpbaar’) zijn gemaakt. Het plan van aanpak heeft als kern het maken van 3 Benoemen variabelen Buiten zijn zorgt voor ontspanning door beweging, werkt Verblijfs- Vrije ruimte Variatie kaartensets per buurt, een kaart ‘verblijf’, een kaart ‘variatie’, en een kaart ‘vrije ruimte’. De kaarten worden ruimte preventief tegen chronische ziekten zoals depressiviteit, 4 helpt bij het verminderen van overgewicht,als structuurkaarten draagt bij aan opgebouwd. Hier worden variabelen aan gekoppeld en gekeken waar de ontwerpopgave Vervorming een beter slaap/waakritme, de ontwikkeling van betere ogen en de aanmaak van vitamine Dper7. plein dan uit wordt opgebouwd. Het werk is opgedeeld in een aantal stappen ten behoeve van de Zoeken naar relaties/ samenhang: reproduceerbaarheid van de methode. ensembles, typisch voor de middenschaal Een goede verblijfsplek Deze vakambities zijn als knoppen waar we aan kun- Om het verblijf van Rotterdammers in de openbare Middelland 5 nen draaien. Soms is er meer van één ambitie nodig, ruimte te stimuleren, hebben we de volgende basisvoor- Verbeelding soms moeten we aan alle knoppen draaien om onze waarden van een goede verblijfsruimte opgesteld: Oude Noorden doelstelling te bereiken. De ambities volgen uit de input • Een verblijfsplek moet toegankelijk zijn voor iedereen; Referentiebeelden, bouwstenen, van professionals van binnen en buiten de gemeente. • Verblijfsplekken liggen langs veelgebruikte routes in Tarwewijk voorbeelduitwerkingen We haalden hun kennis, inzichten, tips en wensen op de wijken en de stad; tijdens de themabijeenkomsten over eigenaarschap, • Sociale knooppunten waar verschillende doelgroepen participatie, gebruikswaarde, gezondheid, ontwikkeling, samenkomen zijn kansrijke verblijfsplekken; duurzaamheid, inrichting en beheer. • Er moet iets te zien of te doen zijn op een plek of langs de route naar een verblijfsplek; Ligging van de voorbeeldwijken Middelland, Oude Noorden, uit: “Betere Buurtpleinen’ Door integraal in te zetten op deze drie ambities creëren • Op de plekken zelf zijn zitgelegenheid, variatie en Tarwewijk we waarde voor de stad en de Rotterdammers. Met een visie alleen verandert de buitenruimte niet. De ambities 6 Karsten L & Felder N. (2016), De nieuwe generatie worden daarom verder uitgewerkt in de uitvoeringsfase stadskinderen. Ruimte maken voor opgroeien. in een toolbox en plannen op gebiedsniveau. Maat- 7 GGD Rotterdam-Rijnmond.

15

!"#$%&'(##)"*+&%,&,'-./&)$012'!"#$%.'3%&4&10'50,$6780*60)78%"&7"##)9':;'6&*"':<=>' Buurtpleinen ontwerpmethode - Studio Diekema Landschapsarchitectuur - 3 juli 2017 - p. 4 van 43

Pleinenreeks Tarwewijk

Stap 1 Indentificatie buurtpleinen per wijk: Mijnsherenlaan noord Stap 4 Buurtensembles en solopleinen vormen nieuwe pleinenreeks Middelland, Oude Noorden en Tarwewijk 2000 m2

Mijnsherenlaan oost 2500 m2 Welke richting zouden de buurtensembles en de een (opkomende) rode leefstijl en meer duidelijk De gehele serie: solopleinen op kunnen gaan? afgebakende en geprogrammeerde pleinen in de ‘gele’ - Vrije ruimte plein Moerkerkeplein 2700 m2 Om de methode werkbaar te maken hebben we Tarwewijk. - Vrije ruimte plein, afgebakend Pleinenreeks Oude Noorden een keuzelijst samengesteld waarmee ontwerpers/ Wij denken dat deze indeling in de praktijk het - Urbaan buurtdeskundigen een ontwerptraject van een resultaat zal zijn van een discussie van ontwerpteam - Urbaan met trekker Brancoplein buurtplein zouden kunnen aangaan. en projectgroep. - Urbaan afgebakend 1300 m2 Zwartewaalstraat200 m2 3700 m2 - Speelplein - Speelplein afgebakend 200 m2 Ten behoeve van dit onderzoek hebben we alvast een De nieuwe pleinenreeksen bestaan uit - Speelplein afgebakend met trekker Schout Heynricstraat 1400 m2 voorschot genomen met een hoofdindeling per wijk. Balkon ad Maas 3700 m2 - 5 typologieën; - Sportplein afgebakend 400 m2 - Sportplein Dit is geen harde indeling, maar een eigen uitwerking - een suggestie voor het wel/niet maken van een ruimtelijke afbakening; - Speelplantsoen Soetendaalseplein 2300 m2 Gaesbeekstraat600 m2 van de voorgaande gedachtenlijnen. Te herkennen is - Speelplantsoen afgebakend 4200 m2 - een suggestie voor het wel/niet plaatsen van een bijvoorbeeld de aanwezigheid van meer ‘vrije ruimte - Stilteplek met trekker 750 m2 pleinen’ in Middelland en Oude Noorden, wijken met trekker. - Stilteplek Ammersooiseplein Pleinenreeks Middelland 2600 m2 Mijnsherenlaan west 1300 m2 4200 m2 Heer Vrankeplein 2700 m2 1400 m2 Millinxpark 5500 m2 Middellandplein 1300 m2 Bleiswijkplein 3200 m2 1500 m2 Johannes de Vouplein 1900 m2 Pijnackerplein 6800 m2 3600 m2 Speeltuin Tarwewijk2000 m2 Vliegerblokplantsoen 1900 m2 Woelwijkstraat 3900 m2 Verschoorplantsoen2100 m2 6900 m2

Oostervantplein 2400 m2 Wilgenplantsoen 3900 m2 2300 m2 GW Burgerplein 3300 m2 Mijnsherenlaan zuid 8000 m2

Zwaanshals 4200 m2 2400 m2 Branco van Dantzigpark 7300 m2 2500 m2 Johan Idaplein Zuidplein nz 4800 m2 9900 m2 3400 m2 uit: “Betere Buurtpleinen’ Buurtpleinen ontwerpmethode - Studio Diekema Landschapsarchitectuur - 3 juli 2017 - p. 10 van 43 uit: “Betere Buurtpleinen’ Buurtpleinen ontwerpmethode - Studio Diekema Landschapsarchitectuur - 3 juli 2017 - p. 33 van 43 3900 m2

4400 m2 Bestaande situatie verblijf: buurtpleinen - winkelstraten/scholen/café's/overige Structuurkaarten Verblijf Balkon ad Maas Maashaven Bestaande situatie verblijfsplekken en parameters Balkon aan de Maashaven verblijf (routes, ov, winkels, horeca, scholen, voorzieningen, e.d.)

Verschoorplantsoen

Karel de Stouteplein Millinxpark

Zuidplein nz

Zuidplein Bovenwijkse plekken Tramhalte, metrohalte

Winkelstraat, voorzieningenconcentratie Buurtpleinen met verblijfskarakter

Horeca, school, buurthuis, kerk, anders

Studio Diekema Landschapsarchitectuur portfolio Studio Diekema Landschapsarchitectuur portfolio Bestaande situatie verblijf: buurtpleinen - winkelstraten/scholen/café's/overige Bestaande situatie verblijf: buurtpleinen - winkelstraten/scholen/café's/overige

Stap 4 Vervorming Middelland Samenvatting

Verblijf kansrijk: Middellandplein Vrije ruimte Oostervantplein Steen Groen Oostervantplein Begraafplaats Branco van Dantzigpark Sport Dierenlandje GW Burgerplein Singel GW Burgerplein Speelplantsoen Groen Vrije ruimte kansrijk: Dierenlandje Henegouwerplein Stilteplek 25% op Branco van Dantzigpark Oostervantplein Stoepen beter gebruiken Urbaan Variatie kansrijk: Middellandplein Jongeren/oudere jeugd aan de randen Branco van Dantzigpark gemengd voor alle groepen Overige pleinen specialiseren/ identiteit versterken Oostervant Speelplein Stoepen beter gebruiken Johannes de Vouplein Branco van Dantzigpark Vrije ruimte Buurtensemble rood: versterken verblijf en vrije plein Johan Idastraat ruimte, plekken met karakter Middellandplein Oostervantplein Branco van Dantzigpark Dierenlandje

Solopleinen: versterken variatie/ cocreatie, randpleinen in grotere structuur opnemen Speelplantsoen GW Burgerplein Vliegerblok Middellandplein Johannes de Vouplein Singel Vliegerblokplantsoen

Pijnackerplein Ensemble

Heemraadssingel Branco van Dantzigpark Solo plein

uit: “Betere Buurtpleinen’ Buurtpleinen ontwerpmethode - Studio Diekema Landschapsarchitectuur - 3 juli 2017 - p. 26 van 43 Middellandplein (Middelland), zitten Brancoplein Rotte

Bleiswijkplein Stap 4 Vervorming Zoeken naar relaties/ samenhang: ensembles, typisch voor de middenschaal

Oud-gevangenis Het doel van de methode is een werkwijze te construeren waarmee a) specifieke kenmerken van Noordsingel een wijk en buurt meegenomen kunnen worden in de visie op en inrichting van buurtpleinen, b) pleinen in samenhang met elkaar beschouwd kunnen worden. Met deze twee aspecten van de werkwijze wordt Middelland Heemraadsplein daarnaast een interpretatie gegeven van het Leefstijl-dynamiek: ‘ontwerpen’ op de middenschaal, de schaal tussen de Rood dominant (56%). Dit is ‘zichtbaar’ in bewoners stedelijke structuur en de inrichting van de plek. en type bewoning, in winkels en horeca. Het ‘rood’ is Erasmus MC Ammersooiseplein echter nog niet zichtbaar in de buitenruimte. Wel aan Noordplein Stap 4 benoemd ensembles van buurtpleinen. Dit de Heemraadssingel: bijvoorbeeld in Singeldingen en gebeurd door het combineren van de resultaten van speelgras/speelgrond. stappen 2 en 3, de conclusies van de structuurkaarten De rode leefstijl wenst een woonomgeving met een en het benoemen van de sociale structuur (leefstijl/ sterke identiteit (de singel, de boulevard, de steeg, de sociale index/ bewonersbetrokkenheid) van de wijk. tuin,....). De woonomgeving moet voor de kinderen een ontdekkingstocht kunnen zijn. De bewoners en De ‘buurtensembles’ zijn samen de meest kansrijke kinderen doen volop mee aan de moderne stadscultuur identificerende ruimtes in de wijk, waar gestuurd kan (museum is een speelplek, het groen is om op te worden op de Variatie, Verblijf en Vrije Ruimte en waar zitten, ....). het sociale karakter van de wijk het meest bij aansluit. (uit: Samenvatting Wijkscans Kindvriendelijke Wijken, Luchtspoor Dit laatste wordt nog benadrukt door een toevoeging Gemeente Rotterdam 2012) van de leefstijl, bijvoorbeeld ‘Buurtensemble rood’. Benthemplein De ensembles volgen niet persé de Nieuwe kern van Middelland stedenbouwkundige structuur of de ligging van De combinatie van leefstijl, ruimtelijke structuur en de barrièreblokken uit de Speelnorm, immers de kansrijke plekken leidt tot een voorstel voor een ensembles willen een toekomstige situatie aanduiden nieuwe kern van Middelland: het rode buurtensemble. voor optimaal gebruik door kinderen èn volwassenen. Investeren in een gevarieerd ensemble: 4 plekken met sterke identiteit, urbaan, vrije ruimte, stilteplek. Niet alle buurtpleinen worden in de buurtensembles De solopleinen worden gekoppeld aan de rand opgenomen. Niet omdat ze niet functioneren of (speelplantsoen) of aan bewoners (speeltuinplein). Bovenwijkse plekken Tramhalte, metrohalte niet belangrijk zouden zijn, maar omdat hun rol en Bovenwijkse plekken Tramhalte, metrohalte inrichting deels gedefinieerd wordt door de ligging in Toekomstig buurtensemble rood een grotere structuur (bijv. langs de Rotte, aan een van boven naar beneden: singel), of juist door lokale aanjagers (bewoners/ Oostervantplein Dierenlandje Winkelstraat, voorzieningenconcentratie bouwblokken/ ...). Deze pleinen worden solopleinen Middellandplein Buurtpleinen met verblijfskarakter Winkelstraat, voorzieningenconcentratie genoemd. Branco van Dantzigpark Buurtpleinen met verblijfskarakter Branco van Dantzigplein (Middelland), zitten Horeca, school, buurthuis, kerk, anders uit: “Betere Buurtpleinen’ Buurtpleinen ontwerpmethode - Studio Diekema Landschapsarchitectuur - 3 juli 2017 - p. 27 van 43 Horeca, school, buurthuis, kerk, anders

Structuurkaart ‘Verblijf’, wijk Oude Noorden Buurtpleinen ontwerpmethode - Studio Diekema Landschapsarchitectuur - 3 juli 2017 - p. 18 van 43