Produkcja:
www.opengroup.com.pl egzemplarz bezpłatny
Przewodnik turystyczny
Europejski Fundusz Rolny na rzecz Rozwoju Obszarów Wiejskich: Europa Inwestująca w Obszary Wiejskie. Przewodnik Turystyczny realizowany w ramach Projektu Współpracy pn. „Kraina Niezapomnianych Chwil” współfinansowany ze środków Unii Europejskiej w ramach działania 421 „Wdrażanie projektów współpracy” Programu Rozwoju Obszarów Wiejskich na lata 2007-2013 Instytucja zarządzająca PROW na lata 2007-2013 – Ministerstwo Rolnictwa i Rozwoju Wsi. W zupełnie w W pr w w i sz inf z i P t i "Gor pr chęć M st (w t i codziennego K k t niesk a Ok całego w Reg er ow ma u k wiedzanie rajobraz ow t Ok ażdy w yjątk jego
y on z ając u i oponowanej ultur z r or y e en. a c b yr t y p o cieczk ion r y stęp olic i e yższ ce pr za y macje o s z e , i ch odnicz ażona zachowania m ę spor ch t y , c g na ow z ó kt -P k ow Z m zadanie z ez a
k y ok n polan w ar e P y o ont ienin c inn y j y y uwadz podjęło ienin, k y g i e y olic t o T , ząd Sto . lubi m
pr
y min, ch, s r Z piesz n nie w o k z z t y ynentu pr ż t w ar
z
y a wiązane o , u -k e . yjątk y" ew świadom zg odne).
o z ząd Sto z r K p c r
w rajobraz popular T trasy o y yr ebran t t or h o i e Gor o d oraz e iełk ylk ypocz o s ę zpościerają odnik jak w oda a
t z dla unik k on c wspólną ow y i j i górsk ar n p z o . ę ą c ców u . r e e y k r Obejmuje c z ow z , i pr St y ego w n w z
i n y aż ysz at górsk
uleg ch zar y e i ow y yz y ar owar opis c J z u jest wać er , j t ow sk e c i yszły w h r po e enia Ro z ować ówno i h z z P r ow j
ali y i ysz ymiar eg g pr i
Ży y nie odhala . o y inicjat ch,
a a. L ó s ow leśn blisk z p się r z charakt ubań. e atrak ionu K t k enia L ch r k cz ysz o edsta u ą s , t a raju Z ur
tur b k ocem
y obszar ż ym jaz e St . ciek z y pok i enie C z l w d o ok e m i w y . k owar z cji yst a sz j , dę wę Znajdują pr raj n GD „
hist oju SpiszaiO a i o y miłegourlopu! Jego wion a owi
ale a oleń y cz c er r p p Spisza, z ykę z w s j
Ro pr yr i r k k t
z pr yt st or
t z ej e z Gor od w onną, ę t i y ody n t z y ysz y w w z y ów największ omującą
ią ego ch i w
yr ich y r i w oraz ń ch współprac c o or pr y o p c M s odnicz h enie oju p d e , st w ziem r k się o z z w
z i walor -P a orsk o t y i on epięk owar r o ymiar c e nar z dala
ułat c z eg g ieniny f , z
w Spisza o
z or r k z y t y zbie y s olic o ionu y er iego o ciar oraz L n nim mie t n y wić s t GD ym ów p dla r z a od en ne en ch e k e z a y- ł i y e a a y k k z ” s - -
turystyPrzcznewodniky Stowarzyszenia Stowarzyszenia
w maju tego samego roku. Mając na uwadze W ramach celów ogólnych podejmowana Stowarzyszenie Lokalna Grupa fakt, że żadna inwestycja nie rozpocznie się, jest działalność szczegółowa polegająca na dopóki nie ma stosownych dokumentów, wdrażaniu i realizowaniu projektów Działania „Gorce-Pieniny” Stowarzyszenie przygotowało 11 koncepcji w ramach działania 4.1 PROW oraz innych oraz dokumentacji technicznych. Wszystkie działań promujących region. Naczelną opracowania dotyczyły rozwoju obszarów wartością Stowarzyszenia jest zachowanie wiejskich, z uwzględnieniem ochrony walorów turystyczno-krajoznawczych oraz promocji środowiska naturalnego, promowanego obszaru przy jednoczesnym krajobrazu i zasobów historyczno-kul- dbaniu o rozwój regionu oraz wdraża- turowych, rozwoju turystyki oraz popu- nie rozwiązań, które ułatwiają życie laryzacji i rozwoju regionalnych wyrobów mieszkańcom. pienińskich. Ponadto w ramach projektu Stowarzyszenie we wszystkich sołectwach wykonało tablice informacyjne, opracowało Działalność albumy, broszury, przeprowadziło szkolenia Lokalna Grupa Działania „Gorce-Pieniny” aktywizujące mieszkańców oraz było działa na rzecz rozwoju obszarów wiejskich, organizatorem i współorganizatorem aktywizuje społeczność lokalną, promuje, różnych wydarzeń kulturalnych w regionie. wspiera oraz upowszechnia realizację Lokalnej Strategii Rozwoju. W głównej mierze jest to budowanie kapitału Cele społecznego na wsi, który przyczynia się do Celem Stowarzyszenia LGD „Gorce-Pieniny” pobudzenia zaangażowania społeczności jest realizacja działań na rzecz rozwoju lokalnej w rozwój obszaru wiejskiego. obszarów wiejskich. Zgodnie z Lokalną Strategią Rozwoju, wyznaczone cele ogólne Działania realizowane przez Stowarzy- LGD „Gorce-Pieniny” to: szenie LGD „Gorce-Pieniny” w ramach osi 1)Waloryzacja zasobów przyrodniczych 4 Leader PROW 2007-2013 są skierowane do Strategii Rozwoju Obszarów Wiejskich Historia i kulturowych; osób zamieszkałych, bądź prowadzących (ZSROW), budowanie Lokalnej Grupy 2)Poprawa jakości życia, w tym warun- działalność na obszarze LGD, na terenach Działania (LGD) oraz podejmowanie przez Początki Stowarzyszenia LGD „Gorce- ków zatrudnienia. 3 wiejskich gmin. W ramach realizacji Pieniny” wiążą się z udziałem dwóch gmin nie działań na rzecz rozwoju i promocji Lokalnej Strategii Rozwoju, Stowarzyszenie regionu. partnerskich: Krościenko nad Dunajcem Do celów szczegółowych należą: ogłasza konkursy i wybiera operacje do do- i Ochotnica Dolna w programie unijnym a) Rozwój turystyki i agroturystyki w opar- finansowania w ramach środków przy- Stowarzyszenie zostało zarejestrowane w ramach Sektorowego Programu Opera- ciu o wykorzystanie walorów przyro- znanych na realizację LSR. w Krajowym Rejestrze Sądowym 16 stycznia cyjnego "Restrukturyzacja i modernizacja dniczych i kulturowych; 2006 roku. Po założeniu grupy strategia była sektora żywnościowego oraz Rozwoju b)Ochrona dziedzictwa przyrodniczego realizowana w ramach Schematu II. W 2007 Obszar Obszarów Wiejskich 2004-2006". i kulturowego, w tym promocja pro- roku podpisano umowę z Fundacją duktów lokalnych; Obecnie w skład Stowarzyszenia LGD „Gorce- Programów Pomocowych na projekt W pilotażowym programie Leader+ gminy c) Rozwój oferty spędzania czasu wolnego; Pieniny” wchodzą 3 małopolskie gminy "Podniesienie atrakcyjności turystycznej zgłosiły projekt "Szlakiem historii d) Rozwój przedsiębiorczości i aktywności położone w powiecie nowotarskim: i tradycji, Gorce-Pieniny". Środki przy- i kulturalnej wsi pienińsko-gorczańskich mieszkańców oraz członków LGD. Krościenko nad Dunajcem, Ochotnica znane w ramach programu zostały prze- – szlak atrakcji turystycznych w oko- Dolna oraz (od 2008 roku) Czorsztyn. znaczone na tworzenie Zintegrowanej licach Dunajca". Projekt zaczęto realizować
02 Przewodnik turystyczny Stowarzyszenie Lokalna Grupa Działania Gorce-Pieniny 03 Stowarzyszenia Stowarzyszenia
Stowarzyszenie Rozwoju Spisza i Okolicy
i Okolic i pozyskało środki na realizację Historia projektu "Ze Spiszem w świat”. Projekt Pomysł utworzenia formalnej grupy liderów pozwolił także na opracowanie Lokalnej regionu pojawił się w sierpniu 2005 roku, Strategii Rozwoju, nad którą prace rozpoczęły podczas zebrań aktywizujących mie- się w 2007 r. Dokument zatwierdzony został szkańców Spisza. Była to inicjatywa 22 czerwca 2008 roku i wyznaczał nie tylko Stowarzyszenia Centrum Edukacji „Tra- kierunki działania Stowarzyszenia, ale również dycja i Współczesność” z Krakowa. zakres działań osób, organizacji i instytucji W trakcie późniejszych spotkań, wyłoniła się funkcjonujących na terenie LGD. grupa aktywnych społecznie osób, które powołały komitet założycielski Stowa- Cele rzyszenia Rozwoju Spisza i Okolicy. Na sformalizowanie projektu nie trzeba było Stowarzyszenie Rozwoju Spisza i Okolicy długo czekać. Już 15 grudnia 2005 roku (SRSiO) jest Lokalną Grupą Działania organizacja wpisana została do KRS. (w skrócie LGD), czyli organizacją W strukturach Stowarzyszenia „Gorce- aktywnej i rodzinnej. Obszar przyjazny funkcjonującą w oparciu o ustawę Pieniny” spotykają się trzy grupy mie- szczególnie osobom starszym z wyko- Oparciem dla tego przedsięwzięcia był o wspieraniu rozwoju obszarów wiejskich szkańców: przedstawiciele samorządu, rzystaniem wód mineralnych. Nasze pilotażowy program Leader+. W ramach oraz ustawę o stowarzyszeniach. Zrzesza organizacji społecznych oraz przedsię- agroturystyczne gospodarstwa oferują programu Stowarzyszenie opracowało ono przedstawicieli trzech sektorów: biorców i rolników. Ideą programu Leader dobrą kuchnię wykorzystującą żywność „Zintegrowaną Strategię Rozwoju Spisza” publicznego, gospodarczego i społecznego. jest wspólne wypracowanie kierunku pochodzącą z naturalnych i zdrowych rozwoju „Małe Ojczyzny”, czego wyrazem produktów”. jest Lokalna Strategia Rozwoju. Jak do nas trafić W strategii została określona wizja Pienin i Gorców jako: Adres biura: „obszaru atrakcyjnego turystycznie, o bardzo Stowarzyszenie Lokalna Grupa zróżnicowanej całorocznej ofercie, z bogatą Działania "GORCE-PIENINY” kulturą i tradycją, zamieszkałego przez ul. Rynek 32, 34-450 Krościenko nad młodych, przedsiębiorczych, wykształ- Dunajcem woj: małopolskie conych ludzi, którzy potrafią połączyć powiat: nowotarski tradycję z nowoczesnością w celu jej (Budynek Gminnego Centrum Kultury zachowania i rozwijania, aby było to miejsce w Krościenku n/D.) dobrego życia i pracy. Na terenie będą powstawały nowe miejsca pracy, które będą Tel./faks: +48 18 262 35 90 gwarantowały satysfakcjonujące zarobki. E-mail: [email protected] Naszym atutem będzie przyroda (Natura 2000) i mądre jej wykorzystanie dla turystyki
04 Przewodnik turystyczny Stowarzyszenie Rozwoju Spisza i Okolicy 05 Stowarzyszenia Stowarzyszenia
Stowarzyszenia działające na zasadach LGD realizowany od 2007 do 2008 roku, i „Śpiskie Zwyki” w Niedzicy, „Gminny Konkurs leżą miejscowości spiskie, na lewym pod- są powoływane w celu opracowania w ramach II schematu Pilotażowego Potraw Regionalnych” w Łopusznej, „Festyn halańskie. Wyjątek stanowi miejscowość i realizacji Lokalnych Strategii Rozwoju (LSR). Programu Leader+. Dzięki niemu mieszka- Bacowski” w Leśnicy-Groniu, „Konkurs na Nowa Biała, której obecne położenie to efekt Zawarte w nich propozycje projektów ńcy regionu mogli skorzystać ze szkoleń spiską szopkę - Betleymek”). zmiany koryta rzeki. zgłaszane przez mieszkańców, instytucje agroturystycznych, oraz kursów języka i organizacje, po spełnieniu formalności angielskiego przygotowanych specjalnie Do stałych działań Stowarzyszenia Polski Spisz stanowi niewielką, zaledwie mogą liczyć na środki z Programu Rozwoju pod kątem tego typu działalności, a także promujących i wspierających rozwój pięcioprocentową, część historycznej krainy, Obszarów Wiejskich. Działania, które znalazły zajęć teoretycznych i praktycznych z zakresu obszaru LGD, należą: udział w targach która oprócz części dorzecza Dunajca się w przygotowanej przez SRSiO Lokalnej ekologii i ochrony środowiska. Ponad- turystycznych oraz druk materiałów obejmuje także dorzecze górnego Popradu Strategii Rozwoju, mają służyć: to w ramach projektu Stowarzyszenie promocyjnych i publikacji, z których oraz górnego Hornadu. Nazwa „Spisz”, 1) Polepszeniu jakości życia mieszkańców współorganizowało znane w regionie najcenniejsza to „Tańce Polskiego Spisza” pochodzić ma od węgierskiego zwrotu Spisza i okolicy, głównie poprzez rozwój wydarzenia kulturalne: „Śpisko Watra” czy z płytą CD. „szebb ez”, tłumaczonego jako „jest piękny”. turystyki; „Sabałowe Bajania”. Zorganizowało dla dzieci Wyjątkowy charakter regionu związany jest 2) Zachowaniu dziedzictwa kulturowego szkolnych konkurs „Piękny, ciekawy Spisz Na przełomie 2010 i 2011 roku Stowa- z jego przygranicznym położeniem. Dzięki i przyrodniczego regionu; i okolica” oraz Konkurs Twórczości rzyszenie realizowało projekt współpracy temu, że przez wieki krzyżowały się tu 3) Wsparciu inicjatyw związanych ze sferą Plastycznej: „Piękno podhalańskiej i spis- „Odkrywanie wartości produktów lokal- wpływy polskie, węgierskie, niemieckie, rozwoju intelektualnego; kiej ziemi”. Widocznym dla przyszłych nych od Wisły po Spisz, jako zaso- wołoskie oraz romskie, mogła ukształtować 4) Wzmocnieniu Spisza, jako regionu pokoleń efektem projektu było wydanie bów rozwoju dziedzictwa kulturowego”, się niespotykana w innych częściach Polski otwartego. Publikacji „Zbiór Pieśni Ludowych Za- w którym wśród najważniejszych dzia- kultura. Odrębność widoczna jest zarówno magurza Spiskiego” oraz mapy Polskiego łań znalazły się: organizacja konkursu w architekturze i strojach, jak i zabytkach LGD poprzez własne działania oraz Spisza. Projekt przyczynił się także do na produkt lokalny, wydanie publikacji kultury duchowej: tańcu, gwarze oraz aktywizację mieszkańców do korzystania uatrakcyjnienia informacji turystycznej, i folderu oraz opracowanie mapy z wyka- obyczajach. O tym, że tradycja spiska z pomocy i realizacji projektów z zakresu poprzez opracowanie przeszło pięć- zem zgłoszonych w konkursie produktów i podhalańska wciąż mają się dobrze, działania „Wdrażanie LSR”, planuje osiągnąć dziesięciu tablic informacyjnych i ich lokalnych. Uwieńczeniem projektu była świadczy duża liczba działających tu wszystkie powyższe cele. Działanie zainstalowanie na obszarze LGD w centrach organizacja „Dni produktu lokalnego” zespołów regionalnych. „Wdrażanie Lokalnych Strategii Rozwoju”, wsi oraz przy szlakach turystycznych. w Niedzicy. z którego za pośrednictwem LGD korzysta- Obszar, na którym działa Stowarzyszenie, 2 ją mieszkańcy obszaru, skupia się na SRSiO nie zapomina o młodszych miesz- liczy łącznie 466 km . Są to tereny wiejskie, Obszar 4 kierunkach, którymi są: różnicowanie kańcach regionu. Jedną z ciekawszych akcji zamieszkiwane przez ponad 43 tysiące osób. w kierunku działalności nierolniczej, edukacyjnych była „Archilandia”. Dzięki SRSiO działa na terenie gmin: Bukowina tworzenie i rozwój mikroprzedsiębiorstw, sporządzonej przez uczniów dokumentacji Tatrzańska, Łapsze Niżne oraz Nowy Targ. Jak do nas trafić odnowa i rozwój wsi oraz małe projekty. filmowej i fotograficznej, zachowane zostały To niezwykle atrakcyjny pod względem wspomnienia osób związanych z regionem kultury oraz przyrody obszar, na którym Adres biura: oraz udało się utrwalić wiele zabytków znajduje się nie tylko jeden z najbardziej Stowarzyszenie Rozwoju Spisza i Okolicy Działalność spiskiej architektury i kultury. znanych Parków Narodowych w Polsce – ul. Jana Pawła II 63, 34-442 Łapsze Niżne Od początku swojej działalności SRSiO Tatrzański Park Narodowy, ale także cenne angażuje się w liczne inicjatywy, których W nowym okresie programowania Sto- zabytki sztuki i kultury o światowym Godziny otwarcia: celem jest wsparcie rozwoju gmin: warzyszenie, w ramach działania „Funk- znaczeniu. Obszar LGD obejmuje poniedziałek – piątek: 8.00-16.00 Bukowina Tatrzańska, Łapsze Niżne oraz cjonowanie Lokalnej Grupy Działania czternaście miejscowości Spisza i sąsia- Nowy Targ, a także integracja i aktywizacja – nabywanie umiejętności i aktywizacja” oraz dujące z nim dwadzieścia trzy wsie Tel/fax: 18 334 11 44 mieszkańców. działalności statutowej, dba o coroczne podhalańskie. Granicę pomiędzy tymi Tel kom.: +48 664 758 092 Do ważniejszych przedsięwzięć zaliczyć dofinansowanie wydarzeń kulturalnych na krainami wyznacza rzeka Białka. Podział jest E-mail: [email protected], [email protected] należy projekt „Ze Spiszem w Świat”, terenie gmin partnerskich (”Śpisko Watra” bardzo czytelny: na prawym brzegu www.spisz.org
06 Przewodnik turystyczny Stowarzyszenie Rozwoju Spisza i Okolicy 07 Jak korzystać z przewodnika
Podstawowe informacje
Co znajdziecie w przewodniku Niniejszy przewodnik opracowany został Przy każdej jest metryczka z podstawowymi z myślą o osobach, które planują spędzić czas informacjami dotyczącymi trasy oraz krótki opis wolny w jednej z sześciu gmin, leżących na objaśniający jej przebieg i przybliżający terenie Pienin, Gorców, Spisza oraz Podhala. konkretne atrakcje. Z tekstu wyodrębnione Biorąc pod uwagę ilość i różnorodność atrakcji, zostały praktyczne informacje, ułatwiające zadbaliśmy o właściwą selekcję informacji oraz planowanie dnia pełnego wrażeń oraz czytelną formę przekazu. Zależy nam, abyście ciekawostki, które pozwolą jeszcze lepiej otrzymali materiały, dzięki którym – bez tracenia poznać region. Użytecznym dodatkiem są czasu – rozpoczniecie zwiedzanie. Znajdziecie poglądowe mapy, służące lepszej orientacji tutaj ponad 20 propozycji gotowych wycieczek. w terenie.
Ikonki opisujące trasę
1. ŚRODEK TRANSPORTU: • trasa rowerowa - wycieczka piesza - proponowany przebieg trasy - wycieczka rowerowa - wycieczka samochodowa • trasa samochodowa - rejs lub spływ - proponowany przebieg trasy
2. SKALA TRUDNOŚCI: • szlak wodny - łatwa - przebieg trasy - średnia - wymagająca 5. WAŻNIEJSZE PUNKTY NA TRASIE - punkt kluczowy dla orientacji 3. PARAMETRY TRASY: - punkt dodatkowy, służący orientacji 5 k m - przybliżona odległość 3 h - orientacyjny czas 6. CIEKAWE MIEJSCA - skały 4. OZNACZENIE TRASY: - przystań • trasa piesza - ciekawy obiekt - odcinek poprowadzony - zamek wzdłuż szlaku turystycznego - kościół, kaplica - odcinek poprowadzony - schronisko wzdłuż ścieżki dydaktycznej - odcinek poprowadzony 7. DODATKOWE INFORMACJE wzdłuż szlaku konnego 3 - punkt w opisie trasy z informacją - odcinek poza znakowanymi na temat obiektu szlakami 1 - początek trasy
Przewodnik turystyczny 09 Jak korzystać z przewodnika Jak korzystać z przewodnika
Indeks tras Proponowane miejsca rozpoczęcia wycieczek
WYCIECZKA nr 1 Krościenko nad Dunajcem 14 958 15 Rogoźnik WYCIECZKA nr 2 Weekend z adrenaliną 22 47 WYCIECZKA nr 3 Sokolica z Krościenka 26 47 13 47 Obidowa WYCIECZKA nr 4 Trzy Korony i... dwa zakończenia 28 961 Bukowina WYCIECZKA nr 5 Jezioro Czorsztyńskie i Zamki nad Dunajcem 31 Tatrzańska Nowy Targ Palenica 20 Białczańska WYCIECZKA nr 6 Z Czorsztyna do Czerwonego Klasztoru 34 49 21 19 WYCIECZKA nr 7 Spływ Przełomem Dunajca 36 Białka 16 17 18 14 960 960 Tatrzańska Nowa Biała Ostrowisko WYCIECZKA nr 8 Ochotnica Dolna i Górna – w samym sercu Gorców 40 49 12 WYCIECZKA nr 9 Pasmo Lubania 46 Łopuszna WYCIECZKA nr 10 Z Tylmanowej przez Górę Błyszcz do Krościenka 50
WYCIECZKA nr 11 Pasmo Gorca 52 WYCIECZKA nr 12 Turbacz z Łopusznej 54 Łapsze Niżne WYCIECZKA nr 13 Z Obidowej do Ochotnicy przez Stare Wierchy i Turbacz 57 8B Ochotnica 60 WYCIECZKA nr 14 Rowerem przez Kotlinę Nowotarską 5 Górna WYCIECZKA nr 15 Najciekawsze miejsca Kotliny Nowotarskiej 62 Niedzica 9D WYCIECZKA nr 16 Wokół Pienin Spiskich 67 Czorsztyn Krośnica 6 8A 9B 11 WYCIECZKA nr 17 Pieniny Spiskie na dwóch kółkach 70 542 7 9C Ochotnica Grywałd WYCIECZKA nr 18 Pieniny Spiskie z plecakiem 74 W Sromowce Dolna Wyżne NW 9A 10 22 76 WS WYCIECZKA nr 19 Pogórze Gliczarowskie – na granicy kultur i regionów Tylmanowa S N
WYCIECZKA nr 20 Pogórze Gliczarowskie i Magura Spiska na dwóch kółkach 80 1 2 3 4 NE
WYCIECZKA nr 21 Tatry z Palenicy Białczańskiej 82 SE Krościenko nad Dunajcem E WYCIECZKA nr 22 Z Tylmanowej do Bukowiny Tatrzańskiej 83
10 Przewodnik turystyczny Przewodnik turystyczny 11 Wycieczki
Pieniny, Gorce, Spisz i Podhale
Charakterystyka obszaru Pieniny, Gorce, Spisz, Podhale – region o wy- Pienińskie Morze, czyli Jezioro Czorsztyńskie, jątkowej wartości przyrodniczej, walorach które można przemierzyć gondolą lub kulturowych i historycznych. Na niewielkim kajakiem. Niezapomnianych wrażeń dostarczy obszarze znajdują się trzy Parki Narodowe, z pewnością spływ Dunajcem na flisackiej unikatowe na skalę europejską przełomy rzek tratwie lub pontonie. Są tu miejsca prze- górskich, ruiny średniowiecznych zamków, znaczone do wspinaczki skałkowej, parki pamiątki ginącej kultury pasterskiej oraz linowe, loty na paralotni, quady, paintball, drewniane budownictwo sakralne. Bez regionalne imprezy kulturalne... względu na porę roku i zainteresowania, każdy znajdzie tu coś dla siebie. Zimą na miłośników białego szaleństwa czekają nowoczesne stoki narciarskie, trasy Od wczesnej wiosny do późnej jesieni biegowe, organizowane przejażdżki kuligiem i do dyspozycji turystów pozostają setki skutery śnieżne. Po trudach szusowania warto kilometrów szlaków górskich o zróżni- nabrać sił zażywając kąpieli w ciepłych cowanym stopniu trudności: Trzy Korony, źródłach, zlokalizowanych w Bukowinie Sokolica, Turbacz, Lubań... to tylko kilka Tatrzańskiej i Białce Tatrzańskiej. z najbardziej popularnych celów wędrówek. Równie dużą popularnością cieszą się Pieniny, Gorce, Spisz, Podhale. Tutaj na malownicze trasy rowerowe oraz konne, które prawdę nie sposób się nudzić! oferują niezapomniane widoki na Tatry i okoliczne pasma górskie. Na turystów Zapraszamy przez cały rok! preferujących wypoczynek nad wodą czeka
Przewodnik turystyczny 13 Wycieczki Wycieczki
WYCIECZKA nr 1 Wystawa Krościenko nad Dunajcem 7 przyrodnicza malownicza miejscowość na styku trzech pasm górskich
Krościenko nad Dunajcem leży na styku Pienin, Gorców i Beskidu Sądeckiego. Jego wizytówką jest malownicze centrum. Zabytkowy układ urbanistyczny ze zwartą, rozciągającą się wzdłuż ulic wylotowych zabudową, nadaje tej wypoczynkowej miejscowości uroczy, małomiasteczkowy charakter. W tej części przewodnika przedstawione zostały najciekawsze zakątki Krościenka oraz niezwykle atrakcyjna trasa prowadząca wzdłuż najsłynniejszego polskiego przełomu. Obiekty znajdujące się na lewym brzegu Dunajca wygodniej jest zwiedzać pieszo. Do przemieszczania się po części prawobrzeżnej idealnie nadaje się rower.
A Spacer po lewobrzeżnej części Krościenka
Przebieg Trasa: Rynek • kościół pw. Wszystkich Świętych • Kopia Górka (476 m n.p.m.) • Kaplica św. Rocha • Galeria Sztuki Pienińskiej • Siedziba PPN • Wystawa przyrodnicza (ul. Potoczki 2) • Rynek 5 km 1:30 h Siedziba PPN 6
Opis trasy Galeria Sztuki 4 Kopia Górka 1. Spacer najlepiej zacząć od zwiedzenia Lokalnych Strategii Rozwoju”. Będąc na Pienińskiej 3 malowniczego krościeńskiego Rynku. Na Rynku warto także zwrócić uwagę na 5 środku placu znajduje się, utrzymany położone wzdłuż południowej pierzei, w stylu „pienińskim”, XIX-wieczny ratusz. zabytkowe domy mieszczańskie z XIX Zainstalowany na budynku infomat wieku. Stylowa studnia, znajdująca się we oferuje darmowy dostęp do Internetu wschodniej części, ma krótszą historię – powstała w 1998 roku. Podłączono do niej 1 (jest to jedno z 3 takich urządzeń W w gminie), a tablica interaktywna wodę z wypływającego w Pieninach Rynek NW
ułatwia uzyskanie informacji o lokalnych źródła Ziemroźka. WS atrakcjach. To projekt Urzędu Gminy S
Krościenko, który zrealizowany został za 2. Za najcenniejszy zabytek Krościenka 2 N pośrednictwem Stowarzyszenia Lokalna uważany jest, znajdujący się tuż obok NE Grupa Działania „Gorce-Pieniny”, dzięki Rynku, kościół pw. Wszystkich Świętych SE dotacji ze środków Unii Europejskiej, z 1350 roku. Wewnątrz tej gotyckiej E przyznanej w ramach działania „Wdrażanie świątyni zobaczyć można, przedstawiającą
14 Wycieczka nr 1 Wycieczka nr 1 15 Wycieczki Wycieczki
Pienin, dlaczego i jak go chronimy” (bilety z najdalszych zakątków świata. Ekspozycje w cenie 2 zł). wzbogacają prace żony pana Tadeusza – cenionej hafciarki Anny Oleś. 7. Na końcu miejscowości, przy ul. Potoczki 2 (boczna Jagiellońskiej) mieści się wystawa Właściciele ekspozycji udostępniają ją za uznanego preparatora zwierząt – darmo. Na zwiedzanie dobrze jest Tadeusza Olesia, na której prezentowane umówić się telefonicznie (18-262-39-26). są, wyglądające jak żywe: ryby, płazy, ptaki, gady i ssaki. Oprócz gatunków rodzimych Po obejrzeniu wystawy do centrum znajdziemy tu także takie, które pochodzą wracamy ulicą Jagiellońską. Lecznicze źródełka i Góra Stajkowa B
Przebieg Trasa: Rynek • Most na Dunajcu • Źródło „Maria” • Góra Stajkowa (723 m n.p.m.) • Źródła “Stefan” i “Michalina” • Bulwary nad Dunajcem • Rynek znajduje się dziś w dolnej kaplicy żywot świętych, zabytkową polichromię 7,5 km ok. 30 min ok. 2:30 h z przełomu XIV i XV wieku. Na uwagę nowego kościoła parafialnego. W 1995 zasługują też XV-wieczna chrzcielnica, roku rozpoczął się jego proces bea- podarowana przez króla Jana Olbrachta tyfikacyjny. oraz znajdujący się na ołtarzu głównym Opis trasy obraz Matki Boskiej z Dzieciątkiem. 4. Wracamy do ul. Jagiellońskiej i kierujemy 1. Wycieczkę rozpoczynamy na Rynku [opis: dojście. Komfortowe ławeczki, stylowe się na zachód. Skręcając w ul. Trzech Koron Wycieczka nr 1A, str. 14]. Ścieżka murki, posadzki i schody, a także Na zwiedzanie warto umówić się tele- docieramy do najstarszej w Krościenku, rowerowa zaprowadzi nas do ronda, na wyposażone w nowe pokrycie zadaszenie fonicznie (18-262-30-15). pochodzącej z 1710 r., kaplicy św. Rocha. i witająca przybyłych ludowa rzeźba, Mieszkańcy wznieśli ją w podzięce za którym skręcamy w prawo kierując się w stronę mostu na Dunajcu. Od tego zachęcają do zrobienia tu dłuższej 3. Po wyjściu z kościoła docieramy do ocalenie z epidemii dżumy. momentu podążamy za oznaczeniami przerwy. Obecny wygląd tego miejsca, to ronda. Oznaczenia czerwonego szlaku efekt rewitalizacji przeprowadzonej 5. Idąc dalej ulicą Trzech Koron dojdziemy do czerwonego szlaku pieszego. doprowadzą nas na Kopią Górkę (476 m w 2011 roku. Inwestycja przygotowana n.p.m.), z której podziwiać można Galerii Sztuki Pienińskiej, znajdującej 2. Po przekroczeniu rzeki skręcamy w lewo, przez Urząd Gminy Krościenko i zreali- panoramę Krościenka. Wzniesienie się w domu znanych krościeńskich w ulicę Zdrojową, a następnie w prawo zowana za pośrednictwem Stowa- to znane jest jednak z innego artystów – państwa Marii i Stanisława w ulicę Źródlaną, którą dotrzemy do rzyszenia Lokalna Grupa Działania „Gorce- powodu - kojarzy się przede wszystkim Czepielów (budynek nr 22a). Wystawę, na niewielkiego skrzyżowania. Warto na Pieniny”, współfinansowana była ze z legendarnym ks. Franciszkiem której znalazły się m.in. instrumenty moment opuścić szlak, udając się do środków Unii Europejskiej w ramach Blachnickim, założycielem ruchu muzyczne, obrazy oraz góralskie gorsety, słynącego z właściwości leczniczych, działania „Wdrażanie Lokalnych Strategii „Światło-Życie”. To właśnie z jego odwiedzać można od maja do września. mineralnego źródła Maria. Wypływa- Rozwoju”. inicjatywy powstało tu okazałe Cen- jąca tam woda zawiera dwutlenek węgla trum Oazowe na Kopiej Górce (ul. 6. W siedzibie Pienińskiego Parku Naro- i należy do grupy szczaw alkaliczno- 3. Powracamy do skrzyżowania i skręcamy Kościuszki 28), w którym kilkukrotnie dowego przy ulicy u. Jagiellońskiej 107b słonych. Do samego ujęcia doprowadzą w prawo. Gruntowa droga wspina się obejrzeć można wystawę przyrodniczą: gościł biskup, a później kardynał Karol nas: wygodna droga i wyremontowane teraz po zboczu Góry Stajkowej. Po Wojtyła. Grób ks. Blachnickiego „Jak powstał współczesny krajobraz
16 Wycieczka nr 1 Wycieczka nr 1 17 Wycieczki Wycieczki
opuszczeniu wsi mijamy wieżę RTV. Wybierając trasę podstawową należy skręcić Oznaczenia czerwonego szlaku nie w prawo i wrócić do Krościenka tą samą prowadzą przez wierzchołek. Żeby do drogą, która zaprowadziła nas na szczyt. Góra niego dotrzeć musimy, po przejechaniu Stajkowa 3 ok.1,5 km od skrzyżowania, odbić w lewo. 5. Po dotarciu do miejscowości skręcamy Z liczącego 723 m n.p.m. szczytu w prawo w ulicę Karola Wojtyły – Papieża. podziwiać można panoramę Krościenka Z prawej strony widzimy wyciąg narciarski wraz z Pieninami, Tatrami oraz Gorcami. „Stajkowa Ski” [więcej na str. 87]. Po pokonaniu 750 metrów docieramy do drogi prowadzącej do leczniczych źródeł Różne koleje losu „Królewskiego Miasta” „Stefan” i „Michalina”. Woda w obu Historia Krościenka nad Dunajcem sięga ujęciach zawiera dwutlenek węgla i należy czasów średniowiecza. Bardzo prawdo- do grupy szczaw alkaliczno-słonych. Zdroje, podobnym jest, że wczesnemu osadnictwu których właściwości odkryte zostały w XIX sprzyjała biegnąca tędy Droga Królewska – wieku, przez lata były bardzo zaniedbane. Źródła: „Via Regia”, która łączyła Kraków z węgierską W 2010 roku doczekały się rewitalizacji, Stefan Budą. Możliwe, iż już pod koniec XIII w. nad Opis trasy dzięki której przyciągają dziś zarówno i Michalina rzeką „Chrostnicą” (dzisiejszy potok Krośnica) mieszkańców, jak i licznych gości. Także ta osiedlali się rolnicy, którzy z mozołem inwestycja, przygotowana przez Urząd karczowali gęstą, karpacką puszczę. Gminy Krościenko, zrealizowana została za Bulwary nad 5 Krościenko nie bez powodu szczyciło się pośrednictwem Stowarzyszenia Lokalna Dunajcem mianem Królewskiego Miasta – akt lokacyjny Grupa Działania „Gorce-Pieniny. Projekt nadany mu został przez samego króla współfinansowany był ze środków UE Kazimierza Wielkiego, a miało to miejsce w ramach działania „Wdrażanie Lokalnych w 1348 r. Miejscowość utraciła prawa 6 Strategii Rozwoju”. miejskie sześć wieków później – w 1932 roku. 2 W latach 1973-1982 wchodziła w skład Ulica 6. Po opuszczeniu źródeł, ulicą Polną kierujemy miasta Szczawnica–Krościenko. Od 1982 r. się w stronę nadrzecznych terenów Zdrojowa 6 funkcjonuje już jako samodzielna jednostka Źródło administracyjna: Krościenko nad Dunajcem. rekreacyjnych zwanych Bulwarami nad Maria Dziś, w tej uroczej miejscowości, położonej Dunajcem, gdzie można zaplanować w słonecznej kotlinie i malowniczo kolejny postój. Do mostu zaprowadzi nas otoczonej masywami Pienin, Gorców ulica Zdrojowa, przy której znajdują się i Beskidu Sądeckiego, znajduje się siedziba ciekawe, drewniane budynki o konstrukcji Rynek gminy. zrębowej, tworzące zabudowę przed- wojennego uzdrowiska. Wracając do 1 centrum warto odwiedzić, mieszkającego przy ul. Zdrojowej 56, znanego pienińskiego N 4. Wracamy do szlaku. Bardziej wprawieni artystę, muzyka i gawędziarza Jana Kubika. NE rowerzyści oraz turyści piesi mają możliwość NW
wydłużenia sobie trasy. Podążając w górę za Na spotkanie dobrze jest umówić się W E
czerwonymi oznaczeniami, dotrzeć można telefonicznie: 18-262-39-75.
SE na Dzwonkówkę (982 m n.p.m.), do WS schroniska na Przehybie (1175 m n.p.m.), Po przekroczeniu rzeki docieramy do S a nawet zdobyć najwyższy szczyt Beskidu miejsca, z którego rozpoczynaliśmy Sądeckiego – Radziejową (1262 m n.p.m.). wycieczkę.
18 Wycieczka nr 1 Wycieczka nr 1 19 Wycieczki Wycieczki
słowackiej części Pienin – pięknie Wstęp: dorośli – 3 €, seniorzy – 2 €, bilet C Drogą Pienińską do Czerwonego Klasztoru wkomponowanego w pejzaż gór, XIV- rodzinny – 7 €, uczniowie i studenci – 1 €, wiecznego zespołu klasztornego, dzieci do 6 lat – za darmo. z gotyckim kościołem św. Antoniego. Przebieg Trasa: Kompleks ufundowany przez węgiers- Obok swoją siedzibę ma dyrekcja Krościenko nad Dunajcem • Szczawnica • (Droga Pienińska) • Czerwony kiego magnata Kokosza Berzeviczego, słowackiego Pienińskiego Parku Naro- w ramach pokuty otrzymanej za popełnione dowego. Czerwony Klasztor to dziś Klasztor (Červený Kláštor) + powrót (propozycje powrotu opisane poniżej) morderstwo, w przeszłości należał do popularne centrum turystyczne, z licz- 16 km ok. 1 h + powrót ok. 4 h + powrót dwóch zakonów: kartuzów, a następnie nymi punktami gastronomicznymi oraz kamedułów. Obecnie mieści się tu muzeum. stoiskami oferującymi pamiątki.
Powrót I Trasa: Powrót Drogą Pienińską 16 km ok. 1 h ok. 4 h 1
Powrót II Trasa: Przejście do przystani w Sromowcach Niżnych (przez kładkę pieszo–rowerową Krościenko nad Dunajcem) 1,5 km ok. 30 min nad Dunajcem powrót flisacką tratwą. Uwaga: Tratwy kursują w sezonie (kwiecień – październik) Szczawnica wcześniej należy sprawdzić godzinę ostatniego kursu 17 km ok. 2:15 h
2 Opis trasy
1. Trasę rozpoczynamy na krościeńskim początek najbardziej atrakcyjnego Rynku [opis: Wycieczka nr 1A, str. 14]. odcinka trasy. Przez niepowtarzalny Wygodna ścieżka pieszo-rowerowa Przełom Dunajca [opis: Wycieczka nr 7; doprowadzi nas przez rondo i most na str. 36] poprowadzi nas wijący się wzdłuż Dunajcu do wylotowej ulicy Kozłeczyzna. rzeki asfaltowy trakt, czyli Droga Wzdłuż głównej drogi jest chodnik, Pienińska. Obowiązujący tu zakaz ruchu którym bezpiecznie dotrzemy do samochodowego, czyni z szosy prawdziwy Szczawnicy. raj dla rowerzystów oraz piechurów. Sromowce Większa część tej 9-kilometrowej trasy Niżne 4 2. W Szczawnicy nadal korzystamy z cho- przebiega po stronie słowackiej, dlatego (przystań flisacka) N dnika, poprowadzonego równolegle do warto pamiętać o zabraniu ze sobą Czerwony NE koryta Dunajca. Po odbiciu w prawo, dokumentów uprawniających do prze- Klasztor NW w ul. Pienińską docieramy do czerwonych kroczenia granicy. oznaczeń szlaku pieszego, a po chwili także W E
do oznaczeń szlaku rowerowego. To one 4. Celem wycieczki jest położony u ujścia Kładka nad SE
doprowadzą nas do celu. Lipnika do Dunajca – Czerwony Klasztor Dunajcem WS (Červený Kláštor). Nazwa miejscowości S 3. Pojawienie się oznaczeń zwiastuje nawiązuje do najcenniejszego z zabytków
20 Wycieczka nr 1 Wycieczka nr 1 21 Wycieczki Wycieczki
WYCIECZKA nr 2 Należy pamiętać żeby na spływ zabrać w minigolfa lub grą w kręgle. Wszystkie te stosowne ubranie. Najlepsze będą buty atrakcje znajdziemy w Parku Rozrywki Weekend z adrenaliną do brodzenia w wodzie – takie jak na w Krościenku, niedaleko miejsca, gdzie plażę, lub sandały. Okrycie wierzchnie kończy się spływ Dunajcem. Propozycja spędzenia czasu dla osób szukających mocnych wrażeń. Dwa dni wypełnione i spodnie powinny być wykonane aktywnościami, które można ułożyć w dowolnej kolejności, uwzględniając własne z materiałów szybkoschnących lub zainteresowania i dostępny czas. Wśród propozycji wzięto pod uwagę najbardziej ortalionu, odradzamy dżinsy. Okulary popularne punkty turystyczne oraz miejsca o bardziej rozrywkowym charakterze. dobrze jest przymocować sznurkiem.
Spływy organizuje kilka firm z okolicy. Rafting Dunajcem to niezapomniane A Dzień 1 - „Na fali” chwile wśród zmieniających się jak w ka- lejdoskopie widoków, z dochodzącymi do Jezioro Czorsztyńskie i Przełom Dunajca sprawiają, że Pieniny, jak żadne inne góry 300 metrów skalnymi urwiskami, pośród w Polsce, doskonale nadają się do uprawiania sportów wodnych. W tej części których meandruje koryto rzeki [opis trasy: przewodnika znalazły się propozycje przygotowane z myślą o miłośnikach wysokiego Wycieczka nr 7, str. 36]. poziomu adrenaliny oraz osobach poszukujących niezapomnianych wrażeń. 3. Dla tych, którym nie dość mocnych wrażeń, mamy kolejną propozycję. Zachęcamy do zmierzenia się z własnymi słabościami na Przebieg jednej z tras parku linowego. Osoby, które Jezioro Czorsztyńskie • Spływ Dunajcem • Park Rozrywki w Krościenku szukają rozrywki o trochę spokojniejszym nad Dunajcem całodobowa charakterze, mogą zainteresować się grą
Opis trasy Dzień 2 - „Pod wiatr” B 1. Dzień rozpoczynamy spokojnie. Rejs 2. Przełom Dunajca to krajobrazowa perła Akweny wodne, to z pewnością wyróżnik Pienin. Jednak to wapienne skałki tworzą po Jeziorze Czorsztyńskim pozwoli na skalę europejską i największa atrakcja oswoić się z wodnym żywiołem, z bliska regionu. Niezwykle popularne wśród otoczenie, które nadaje im wyjątkowy charakter. Fantazyjne formy, kilku- przyjrzeć się pienińskiej przyrodzie oraz turystów, kursy tratwami flisackimi, nie są dziesięciometrowe urwiska i przestrzeń ciągnących się po horyzont szczytów, z którymi zaznajomić z historią tych ziem. jedynym sposobem pokonania Dunajca. koniecznie trzeba się zmierzyć. Osobom, które chciałyby dobrze poznać Gondole, którymi można wybrać się na rzekę i samodzielnie zmierzyć się Przebieg przejażdżkę po całym jeziorze lub z żywiołem, proponujemy przeżycie przepłynąć pomiędzy zamkami w Czor- pasjonującej przygody, którą gwarantują Trzy Korony z Krościenka nad Dunajcem + sporty ekstremalne całodobowa sztynie i Niedzicy, kursują od 1.V do spływy na pontonach lub kajakach. 30.IX. W sezonie: od godz. 9.00 do 18.00; Pokonanie całej długości Przełomu poza sezonem: od godz. 9.00 do 16.00. między Sromowcami Wyżnymi a Kro- Opis trasy ścienkiem zajmie nie więcej niż 2,5 1. Gdybyśmy mieli wskazać jedną trasę być tylko jeden. Trzy Korony to symbol godziny. Ten typ aktywności polecamy [Opis zamków i Jeziora Czorsztyńskiego: pozwalającą poznać specyfikę Pienin i regionu i obowiązkowa pozycja każdego osobom potrafiącym pływać i obytym Wycieczka nr 5 , str. 31]. nacieszyć oczy niezwykłymi krajobrazami, wypadu. Z Krościenka nad Dunajcem z wodą. które ukoronują urlop, to wybór mógłby najszybciej dotrzemy tam szlakiem
22 Wycieczka nr 2 Wycieczka nr 2 23 Wycieczki Wycieczki
żółtym. Trasa w jedną stronę nie powinna (767 m n.p.m.), kopulaste wzniesienie, zająć więcej niż 2,5 h. Widoki są naprawdę oferuje wiele atrakcji dla spragnionych niezapomniane. rozrywek turystów. Na zboczach szczytu znajduje się m.in. saneczkowy tor typu Ochotnica Górna Adrenalina na zboczach wulkanu roller coaster, którym można pomknąć Tor motocrossowy (B3) Wdżar, który leży w pasie przejściowym w dół stoku z prędkością bliską 40 km/h. pomiędzy pasmami Gorców i Pienin, Długość trasy wynosi 1000 m, a średnie wyróżnia się wyjątkową w skali polskich nachylenie stoku to aż 12%, przy różnicy Karpat konstrukcją geologiczną. Wznie- wzniesień 84 m. sienie zbudowane jest z andezytu, czyli bardzo rzadkiej w tym rejonie skały Opis trasy Cena przejazdu na zjeżdżalni – 5 zł od pochodzenia magmowego. Przypuszcza osoby, cena wyciągu krzesełkowego – 6 zł. się, że góra, której wizytówką jest także charakterystyczna stożkowa sylwetka, jest Wdżar, z racji tego, że panują tu idealne wygasłym wulkanem. warunki termiczne, stał się jednym Czorsztyn z oficjalnych startowisk dla paralotniarzy. Gondole (A1) Góra Wdżar Tor roller coaster (B5) 2. Jeżeli po zdobyciu Trzech Koron nadal Niedzica Paralotnie (B5) będziecie czuć niedosyt górskich 6. Pobliski kamieniołom na Przełęczy Gondole (A1) Wspinaczka (B6) krajobrazów, to sygnał, że warto spojrzeć na Snozka chętnie odwiedzany jest przez okolicę z innej perspektywie. Loty na miłośników wspinaczki skałkowej. paralotni w tandemie, wyniosą Znajdujące się tu ściany mają od kilkunastu poznawanie gór na zupełnie nowy po- do ponad dwudziestu metrów wysokości. Trasy wyposażone zostały w stałe punkty Krośnica ziom. Jeśli na trasę górską wyruszycie Sromowce Tor motocrossowy (B2) w miarę wcześnie, to zorganizowanie asekuracyjne. Wyżne dnia obfitującego w atrakcje nie powinno Spływ flisacką tratwą (A2) być problemem. Teren ten należy do właścicieli pobliskiego Kajaki (A2) ośrodka narciarskiego Czorsztyn-Ski. Pontony (A2) Rafting (A2) 3. Osobom, które niezbyt dobrze znoszą Przed rozpoczęciem wspinaczki dobrze latanie, ale lubią pęd powietrza i oderwanie jest zapytać się ich o zgodę. się od codziennej rutyny, polecamy Trzy Korony inną atrakcję. Tory motocrossowe (B1) Anomalie magnetyczne w Ochotnicy Górnej i Krośnicy czekają na W dwóch miejscach w obrębie Góry Wdżar miłośników motocykli oraz quadów. dochodzi do anomalii magnetycznej, Krościenko polegającej na tym, że igła kompasu 4. Ciekawą propozycją spędzenia czasu wychyla się nawet do położenia nad Dunajcem w grupie są rozgrywki paintball'owe, które Park Rozrywki (m.in. park linowy, odwróconego. Zjawisko to wiązane jest minigolf, kręgle) (A3) W w otoczeniu górskiej, dzikiej przyrody z wulkanicznym pochodzeniem wznie- Loty na paralotniach asy tr Opis NW nabierają zupełnie nowego, ekscytującego sienia. Naukowcy, podejrzewają, że w tandemie (B2) WS
Paintball (B4) wymiaru. magnetyt tkwiący w skale zapamiętał S
namagnesowanie Ziemi istniejące N 5. Miejscem wartym odwiedzenia jest w momencie zastygania magmy, które NE
też leżąca na północ od Jeziora różniło się od obecnego. Inna teoria mówi, SE Czorsztyńskiego Góra Wdżar. Niewysokie że to skutek uderzenia pioruna. E
24 Wycieczka nr 2 Wycieczka nr 2 25 Wycieczki Wycieczki
WYCIECZKA nr 3 Sokolica z Krościenka
Górska pętla zaczynająca się i kończąca w Krościenku nad Dunajcem, która prowadzi przez najważniejsze szczyty Pieninek, czyli wzniesień będących częścią Pienin Właściwych. Polecana osobom, które chciałyby poznać prawdziwy charakter tego wyjątkowego pasma, ale nie mogą sobie pozwolić na dłuższą wędrówkę.
Przebieg Trasa: Krościenko nad Dunajcem • Przełęcz Sosnów (650 m n.p.m.) • Sokolica (747 m n.p.m.) • Czertezik (772 m n.p.m.) • Toporzyskowo • Krościenko nad Dunajcem Toporzyskowo 4 ok. 7 km ok. 3 h
Czertezik Krościenko 1 (772 m n.p.m.) nad Dunajcem Opis trasy 3 1. Wycieczkę rozpoczynamy w centrum Bielskie i Tatry Wysokie. Nieodzownym Krościenka. Podążając ulicą Św. Kingi za elementem pejzażu są reliktowe sosny. Przełęcz zielonymi oznaczeniami szlak u Najstarsza spośród nich ma ok. 500 lat! Sosnów turystycznego, docieramy do małej Wstęp na szczyt jest płatny (normalny: 5 zł; (650 m n.p.m.) ulgowy: 2,5 zł), a zakupiony bilet uprawnia 1 kapliczki poświęconej tejże patronce. 2 Data jej powstania nie jest znana. Legenda także do wejścia tego samego dnia na Trzy głosi, że została ona zbudowana Korony oraz na Zamek Czorsztyński. 2 w miejscu, gdzie św. Kinga przekroczyła Dunajec uciekając przed Tatarami. 3. Sokolą Percią wracamy do Przełęczy Sokolica Sosnów. Dalej szlak prowadzi przez długi (747 m n.p.m.) 2. Zielony szlak prowadzi nas do Przełęczy i wąski szczyt Czertezika (772 m n.p.m.), Sosnów (650 m n.p.m.). Stąd już gdzie znajduje się punkt widokowy, niedaleko do jednego z najbardziej z którego podziwiać można przełom znanych pienińskich szczytów – Sokolicy Dunajca. W (747 m n.p.m.). Dojdziemy do niej NW WS niebieskim szlakiem, zwanym Sokolą 4. Wybieramy zielony szlak, który do- prowadzi nas do Krościenka nad Percią. Ze wzniesienia, które od S N
południowej strony kończy się opadającą Dunajcem. Będąc już w miejscowości NE
w kierunku rzeki, stromą 310-metrową warto odwiedzić Galerię Sztuki SE ścianą, roztacza się zapierający dech Pienińskiej oraz zatrzymać się na E w piersiach widok na przełom Dunajca moment przy kaplicy św. Rocha [opis: oraz Małe Pieniny, Magurę Spiską, Tatry Wycieczka nr 1A, str. 16].
26 Wycieczka nr 3 Wycieczka nr 3 27 Wycieczki Wycieczki
WYCIECZKA nr 4 Trzy Korony i... dwa zakończenia Wycieczka górska prowadząca przez najbardziej malownicze szczyty Pienin, z Sokolicą i Trzema Koronami na czele. Proponujemy 2 alternatywne wersje powrotu do Krościenka nad Dunajcem. Czorsztyn
Przebieg Trasa: Krościenko nad Dunajcem • Przełęcz Sosnów (650 m n.p.m.) • Sokolica (747 m n.p.m.) • Góra Zamkowa (799 m n.p.m.) • Trzy Korony (982 m n.p.m.) • Przełęcz Szopka (779 m n.p.m.) + powrót (propozycje powrotu opisane poniżej) ok. 9,5 km ok. 4:05 h + powrót Sromowce Hałuszowa Wyżne-Kąty
Opis trasy Przystań 1. Odcinek Krościenko nad Dunajcem – wstęp na nią jest płatny) podziwiać Przełęcz Czertezik [opis: Wycieczka nr 3, str. 26]. można panoramę, którą zalicza się do naj- Trzy Kopce piękniejszych w polskich górach. Dobrze (795 m n.p.m.) 2. Po minięciu Czerteża (774 m n.p.m.) kierujemy widoczny jest Przełom Dunajca, a nie- się na zachód podążając za oznaczeniami zwykły pejzaż dopełniają szczyty: Pienin, niebieskiego szlaku. Ta część Sokolej Perci Tatr, Gorców, Beskidu Sądeckiego i Ma- prowadzi skalistą granią Ociemnego gury Spiskiej. Przy lepszej pogodzie Wierchu, miejscami widoczne są ekspozycje. dostrzeżemy też masyw Babiej Góry. 5 Przełęcz Szopka (779 m n.p.m.) 3. Niebieski trakt zatacza koło, prowadząc do 5. Niebieski szlak doprowadzi nas do Trzy Korony ruin starej warowni, znajdujących się na Przełęczy Szopka (779 m n.p.m.), gdzie (982 m n.p.m.) szczycie Góry Zamkowej (799 m n.p.m.). łączą się najważniejsze pienińskie szlaki. 4 3 Pieniński Zamek powstał w XIII wieku i jest Proponujemy wybór jednej z dwóch opcji powrotu. Góra Zamkowa jednym z najwyżej położonych tego typu (799 m n.p.m.) obiektów w Polsce. W pobliskiej sztucznej Czertezik 1 (772 m n.p.m.) grocie znajduje się figurka św. Kingi. Raz 1 Krościenko w roku odprawiane jest tu uroczyste Powrót I Trasa: W 1 Przełęcz nad Dunajcem nabożeństwo. NW 1 Krościenko nad Dunajcem WS Sosnów 4. Przez grzbiet Ostrego Wierchu (851 m 3,5 km ok. 1 h Sokolica S N (747 m n.p.m.)
n.p.m.) i Przełęcz Niedźwiadki (899 m
NE n.p.m.) docieramy do Okrąglicy (982 m Do Krościenka nad Dunajcem wracamy SE n.p.m.) – szczytu będącego kulminacją żółtym szlakiem. Po drodze warto odwiedzić masywu Trzech Koron i najwyższym Galerię Sztuki Pienińskiej oraz zatrzymać E wzniesieniem Pienin Właściwych. się na moment przy kaplicy św. Rocha Z platformy widokowej (w sezonie letnim [opis: Wycieczka nr 1A, str. 16].
28 Wycieczka nr 4 Wycieczka nr 4 29 Wycieczki Wycieczki
WYCIECZKA nr 5 Powrót II Skąd wzięły się nazwy pienińskich szczytów Trasa: Z nazwami szczytów, przez które prowadzi Jezioro Czorsztyńskie i Zamki nad Dunajcem Sromowce Wyżne-Kąty (przystań trasa, wiąże się pewna legenda. Dwa z nich mają Wycieczka krajoznawcza, podczas której można poznać piękne Jezioro Czorsztyńskie być grobowcami Czerteża i Czertezika – synów flisacka) 4,5 km ok. 1:15 h oraz dwa, znajdujące się na przeciwnych brzegach Dunajca zamki, z którymi związana króla Pienin. Bracia zostali podstępnie zabici, gdy jest bogata historia i liczne legendy. W sezonie trasę między warowniami warto pokonać na polecenia ojca szli do króla Lubania prosić Spływ Dunajcem do Krościenka gondolą. Przez cały rok korzystać można z drogi okrążającej zbiornik. o prasy zytr bycie Opis z odsieczą. Władca oprócz synów, 23 km ok. 2:45 h miał jeszcze córkę – uroczą Sokolicę. Pewnego dnia, gdy odwiedzała ona mogiły swych braci, Przebieg podszedł do niej zły czarodziej, dotknął różdżką i Niebieskim szlakiem docieramy do prze- wypowiedział zaklęcie "Stań tu i na wieki Niedzica os. Zamek (Zamek Dunajec i okolice) • Czorsztyn (Zamek Czorsztyn) łęczy Trzy Kopce (795 m n.p.m.), a nastę- będziesz stała". Jak łatwo się domyślić, Sokolica pnie czerwonym schodzimy do przystani zamieniona została w skałę. Opcje transportu Trasa: lub flisackiej w Sromowcach Wyżnych– Dlaczego powstał Pieniński Zamek I. W sezonie: (1.V - 30.IX): rejs przez Jezioro Czorsztyńskie ok. 1,5 km –Kątach. Niewątpliwą atrakcją będzie Jedna z legend głosi, że otoczoną stromymi II. Przez cały rok: droga przez Sromowce Wyżne ok. 11,5 km spływ Dunajcem do Krościenka [opis: zboczami budowlę, wzniósł Bolesław Wycieczka nr 7, str. 36]. Wybierając tą opcję Wstydliwy, dla swej żony Kingi. Późniejsza warto upewnić się do której godziny kursują święta miała się tu chronić przed najazdem tratwy oraz odpowiednio wcześnie Tatarów. Opis trasy wyruszyć w trasę. 1. Trasę rozpoczynamy w miejscowości wystawa „Sztuka Ludowa Spisza”, na Niedzica os. Zamek. To tutaj znajduje się której można zobaczyć m.in. zegary pochodzący z początków XIV wieku Za- spiskie z XIX i XX wieku, maszyny ludowe mek Dunajec. Jego geneza – podobnie oraz kapliczki nadrzewne. jak i znajdującego się po drugiej stronie Zamku Czorsztyn – związana jest Muzeum – Zespół Zamkowy w Nie- z umacnianiem średniowiecznego szlaku dzicy (Zamek, Spichlerz, Wozownia): handlowego prowadzącego z Polski na w sezonie (01.05 – 30.09) czynne jest Węgry. W granicach Polski warownia codziennie, w godz. od 9 do 19 (kasa znalazła się dopiero w 1920 r., na skutek czynna do 18:30); poza sezonem we zmian, jakie dokonały się po I wojnie wszystkie dni, z wyjątkiem ponie- światowej. Zamek jest zamieszkany działków i świąt, w godz. od 9 do16 nieprzerwanie od momentu powstania. (kasa czynna do 15:30). Bilet do Zamku Przez większość swojej historii pozostawał uprawnia także do wstępu do w rękach rodów węgierskich i chorwa- Wozowni (czas zwiedzania: ok. 1:30 h). ckich. Malownicza twierdza służyła za Żeby zwiedzić Spichlerz (czynny plenery filmowe dla takich produkcji, jak: w okresie letnim, czas zwiedzania: ok. Wakacje z duchami, czy serial Janosik. Dziś 20 min.) należy nabyć osobny bilet. znajduje się tam muzeum prezentujące Informacje o aktualnym cenniku uzys- wnętrza z XVI-XIX w. Nieopodal zamku stoi kać można pod nr tel.: +48 18 262 94 89 piętrowy Spichlerz z XVIII w., będący oraz +48 18 262 94 73 lub na stronie: jedynym tego typu obiektem na www.shs.pl. Podtatrzu. W budynku znajduje się stała
30 Wycieczka nr 4 Wycieczka nr 5 31 Wycieczki Wycieczki
właścicieli i był narażony na ataki obcych rejs gondolą z Niedzicy. W pozostałych Skarb Inków w Niedzicy wojsk. Z tego miejsca na ostatnią miesiącach na drugi brzeg przejedziemy W 1946 roku spod schodów niedzickiego spadkobiercą inkaskiego imperium. Seba- wyprawę wojenną ruszał król Władysław malowniczą drogą wijącą się pomiędzy zamku wydobyto ołowianą tubę z węzełko- stian postanowił wywieźć rodzinę do Europy. Warneńczyk, tutaj schronił się przed pienińskimi szczytami. Niestety agenci hiszpańscy dopadli rodzinę wym pismem Inków – kipu. Na trzech złotych Szwedami Jan Kazimierz, również w XVII i tutaj. We Włoszech zginął mąż Uminy, a sama blaszkach znajdowały się napisy: Titicaca, wieku twierdza stała się siedzibą Zwiedzanie w sezonie (1.05 – 30.09) księżniczka została zasztyletowana na Vigo oraz Dunajecz, mające wskazywać ludowego powstania dowodzonego codziennie w godz. od 9.00 do 18.00; miejsca ukrycia legendarnego skarbu Indian. dziedzińcu zamku w Niedzicy. Ostatnim Opis trasy przez Aleksandra Kostkę-Napierskiego. Po poza sezonem w godz. od 10.00 do Skąd Inkowie w Niedzicy? Według przekazów spadkobiercą inkaskiego skarbu został pożarze, który wybuchł od uderzenia 15.00 z wyjątkiem poniedziałków, historycznych jeden z potomków dawnych Antonio – wnuk Sebastiana. Berzeviczy po- pioruna w 1790 r., Czorsztyn nigdy nie właścicieli zamku – Sebastian Berzeviczy stanowił oddać go na wychowanie do a także niektórych świąt: 1.01, 1.11, 25 odzyskał już swojej świetności. Latem podczas swoich licznych podróży odwiedził spokrewnionej rodziny Beneszów z Moraw. i 26.12 oraz Wielkanocy. Ceny biletów: najlepiej dostać się do zamku wybierając również Amerykę, gdzie miał poślubić Sam skarb w porozumieniu ze starszyzną normalny - 5,00 zł, ulgowy - 2,50 zł. pochodzącą ze szlacheckiego rodu Indiankę. Inków miał zostać ukryty gdzieś w okolicach Z tego związku narodziła się dziewczynka zamku. Tyle legenda... Jaka jest prawda? o imieniu Umina, która w dorosłym życiu Nigdy możemy się jej nie dowiedzieć. Andrzej związała się z bratankiem przywódcy Benesz, odkrywca kipu i w prostej linii Czorsztyn powstania antyhiszpańskiego Tupac Amaru II. potomek Antoniego, zginął w wypadku 3 Po śmierci ostatniego władcy Inków, Umina samochodowym. Inkaskie kipu bezpo- znalazła się w śmiertelnym niebezpie- wrotnie zaginęło. czeństwie, jej mąż stał się bowiem ostatnim Zamek Czorsztyn
2. Nieopodal zamku zobaczyć można – galeria kontrolna zapory popro- najwyższą w Polsce zaporę ziemną. wadzona w skale, 50 m pod wodą Licząca 56 m wysokości i 404 m długości i nasypem. Wewnątrz znajduje się również tama powstała w celu obniżenia ekspozycja przedstawiająca historię tamy 1 kulminacji powodziowych i zwiększenia oraz znalezione na terenie pozalewowym przepływów minimalnych na Dunajcu zabytki archeologiczne. Zamek i Wiśle oraz wykorzystania potencjału Spichlerz Dunajec energetycznego rzeki. Warto prze- Więcej informacji uzyskać można pod Niedzica Zapora spacerować się znajdującą się na jej nr tel. 519-337-106 oraz w recepcji oś. Zamek 1 2 powierzchni promenadą, która otwarta Hotelu Pieniny tel. 18-262-93-83. jest od świtu do zmierzchu. Roztacza się z niej wyjątkowy widok na jezioro oraz 3. Po drugiej stronie rzeki na urwistej skarpie, okoliczne wzgórza. Na tamtejszym ok. 1350 r. Polacy zbudowali Zamek chodniku zobaczymy 34-metrowe Czorsztyn. W przeciwieństwie do N malowidło przestrzenne „Moc Żywio- opisanego wcześniej Dunajca, twierdza NE Sromowce łów”, obrazujące zapadniętą strukturę nie zachowała się w tak dobrym stanie – NW Wyżne zalewaną wodospadami. U podnóża tamy co nie znaczy, że nie jest warta
znajduje się pawilon wystawowy. odwiedzenia. Wprost przeciwnie! Z jej W E Udostępnione do zwiedzania zostały murów roztacza się niezapomniany widok SE
pomieszczenia technologiczne ele- na Tatry, a burzliwa historia tego miejsca WS ktrowni wodnej wraz z urządzeniami do jest równie ciekawa jak sąsiedniej S produkcji prądu, a także podziemny tunel twierdzy. Czorsztyn wielokrotnie zmieniał
32 Wycieczka nr 5 Wycieczka nr 5 33 Wycieczki Wycieczki
WYCIECZKA nr 6 Galeria otwarta jest w okresie letnim, 7. Korzystając z pieszo-rowerowej kładki kontakt pod nr tel. 18-2628650 lub na Dunajcu docieramy do słowackiej Z Czorsztyna do Czerwonego Klasztoru 18-2629943. miejscowości Czerwony Klasztor (Červený Kláštor), gdzie znajduje się Wycieczka łącząca miejscowości z piękną historią i wyjątkowymi zabytkami. Trasa z Zabytkowe wyposażenie dawnej świątyni słynny XIV-wieczny zespół klasztorny. polskiego Czorsztyna do słowackiego Czerwonego Klasztoru wiedzie przez malowniczą (tryptyk z XV w. i drewniana chrzcielnica [opis: Wycieczka nr 1C, str. 20]. Tam halę i uroczy wąwóz. Warto nadłożyć trochę drogi, by na okolicę spojrzeć z najwyższego z XVI w.) trafiło do nowego kościoła kończymy naszą wycieczkę. szczytu Pienin Właściwych. parafialnego.
Przebieg Trasa:
Zamek Czorsztyn • Trzy Korony (982 m n.p.m.) • Czerwony Klasztor (Červený Kláštor) W Zamek 1
ok. 12,5 km ok. 4:15 h NW Czorsztyn WS
S N Czorsztyn
Opis trasy 2 NE
SE Pawilon 1. Wycieczkę rozpoczynamy w Czorsztynie budynki oraz wotywna kapliczka św. PPN – miejscowości leżącej nad malowniczym Sebastiana i Floriana z 1710 r.) E Hala Majerz Jeziorem Czorsztyńskim. Po zwiedzeniu 3 ruin średniowiecznego zamku [opis: 5. Niebieskie znaki zaprowadzą nas na Przełęcz Osice (668 m n.p.m.) Wycieczka nr 5, str. 32] kierujemy się Przełęczy Szopka (779 m n.p.m.), gdzie zielonymi, a potem niebieskimi łączą się najważniejsze z pienińskich Hałuszowa oznaczeniami szlaku turystycznego. szlaków. Stąd już tylko kilometr do Sromowce najwyższego wzniesienia tego pasma – Wyżne 4 2. Zanim na dobre zaczniemy się wspinać, Okrąglicy (982 m n.p.m.) będącej warto odwiedzić położony na skraju wsi kulminacją słynnego masywu Trzech pawilon PPN. Możemy tam zaczerpnąć Koron [opis: Wycieczka nr 4, str. 28]. informacji o regionie oraz obejrzeć niewielką wystawę. Przełęcz 6. Po zdobyciu szczytu wracamy do Przełęczy Trzy Kopce Szopka i wybieramy żółty szlak do (795 m n.p.m.) 3. Po opuszczeniu Czorsztyna wchodzimy Sromowiec Niżnych, który prowadzi przez na rozległą Halę Majerz. To miejsce wijący się między stromymi ścianami wapieni, wyjątkowe ze względu na piękne widoki malowniczy Wąwóz Szopczański. Po Sromowce oraz tzw. kulturowy wypas owiec drodze warto zatrzymać się w Schronisku Wąwóz (obarczony licznymi ograniczeniami Trzy Korony oraz wstąpić do pawilonu Niżne Pawilon Szopczański PPN 6 Przełęcz Szopka wypas na terenach Parku Narodowego). wystawowego PPN. Najcenniejszym 6 (779 m n.p.m.) zabytkiem Sromowiec Niżnych jest XVI- 6 5 4. Po dotarciu na Przełęcz Osice (668 m wieczny kościółek pw. św. Katarzyny. n.p.m.) możemy na chwilę zejść ze szlaku, W obiekcie, który znajduje się na Szlaku by odwiedzić uznawaną za rezerwat Trzy Korony 5 Architektury Drewnianej, od 2010 roku mieści Czerwony (982 m n.p.m.) folkloru pienińskiego – wieś Hałuszowa się galeria rzeźby i malarstwa prezentująca Klasztor 7 (warte uwagi są: tradycyjne góralskie prace lokalnych twórców.
34 Wycieczka nr 6 Wycieczka nr 6 35 Wycieczki Wycieczki
WYCIECZKA nr 7 wpływamy do pięknej wsi letniskowej Dunajca, który meandrując między Sromowce Niżne [opis: Wycieczka 6, str. 34] skałami tworzy siedem pętli. Spływ Przełomem Dunajca (gdzie znajduje się druga przystań) zaś na prawym brzegu pojawiają się zabudo- Przełom był kiedyś dłuższy Być w tym pięknym zakątku Polski i nie zobaczyć najbardziej malowniczego przełomu wania słowackiej wsi Czerwony Klasztor Przez wiele lat spływ Dunajcem zaczynał górskiego w kraju, to jakby w ogóle nie poznać Pienin. Dunajec to prawdziwy Harnaś z zabytkowym klasztorem kartuzów i kamedułów z XIV wieku. [opis: Wycieczka się spod Zielonych Skałek w Czorsztynie. wśród rzek, każdy kto choć raz zobaczy jego meandrujące pośród białych, wapiennych W związku z budową zapory na Dunajcu, skał wody, z pewnością będzie chciał tu wrócić. 1C, str. 20] Można się do niego dostać ze Sromowiec przez wiszącą nad Dunajcem trasę spływu skrócono o 6,5 km, a przystań kładkę. flisacką przeniesiono na dzisiejsze miejsce do Sromowiec Wyżnych-Kątów. Dawny Przebieg Trasa: 4. Przed nami roztacza się teraz widok na Czorsztyn jest obecnie pogrążony w wodach Jeziora Czorsztyńskiego. Sromowce Wyżne - Kąty • Krościenko nad Dunajcem 23 km 2:45 h najpiękniejszy i najwyższy szczyt Pienin Właściwych – Trzy Korony (982 m n.p.m.) lub Sromowce Niżne • Krościenko nad Dunajcem 17 km 2:15 h [opis: Wycieczka nr. 4, str. 28]. Wapienne Trasa: [opis: Wycieczka 1C, str. 20] skały są rozpoznawalne już z daleka. 5. Wpływamy teraz na przewężenie zwane Tworzą one charakterystyczne stożki, od Zbójnickim Skokiem - najwęższy punkt których wzięła się nazwa góry. W ich w całym Przełomie. Według legendy Opis trasy sąsiedztwie zaczyna się właściwy Przełom w tym miejscu Janosik uciekł węgierskim
1. Spływ najlepiej zacząć w miejscowości 17.00 (maj – sierpień); od 8.30 do 16.00 Sromowce Wyżne-Kąty – znajduje się (wrzesień); od 9.00 do 15.00 (paździer- tutaj przystań, z której wypływają flisackie nik). Cena: 54 zł + 4 zł (karta wstępu do tratwy. Nieopodal jest parking oraz kioski Pienińskiego Parku Narodowego). z pamiątkami, restauracja i kasy biletowe. Przed spływem warto odwiedzić 2. Z przystani flisackiej wyruszamy w nie- znajdujący się obok pawilon wystawowy zwykłą podróż. Przez większość trasy Pienińskiego Parku Narodowego, spływ prowadzi wzdłuż granicy polsko – z punktem informacji turystycznej oraz słowackiej, którą ustanowiono na rzece. darmową wystawą na temat Pienin. Po lewej stronie wznosi się Macelowa Tratwy flisaków odpływają po zebraniu się Góra (795 m n.p.m.) u podnóża, której minimalnego stanu, czyli 10 osób. Dunajec odsłonił zbudowaną z wapieni W przypadku mniejszej ilości chętnych, Białą Skałę, wznoszącą się niemal na warunkiem wypłynięcia łodzi jest wysokość 600 m n.p.m. Mijamy znaj- opłacenie podstawowego kosztu. Taki rejs dujący się po słowackiej stronie cypel jest bardzo bezpieczny, jednak na życzenie Upranek i Sromowce Średnie. uczestników można wypożyczyć kapoki. 3. Wkrótce Dunajec dzieli się na dwa koryta, Sezon trwa od 1 kwietnia do 31 tworząc wyspę o długości ok. 2km. października. Spływy odbywają się Granica państwa biegnie lewym, my codziennie, za wyjątkiem pierwszego wpływamy na prawe, które rzeka wytyczy- dnia Świąt Wielkanocnych i Bożego Ciała. ła podczas powodzi w 1934 r. Przez Kasy biletowe czynne są w godzinach: od dłuższy czas przebywać będziemy na 9.00 do 16.00 (kwiecień); od 8.30 do terenie Słowacji. Po minięciu wyspy
36 Wycieczka nr 7 Wycieczka nr 7 37 Wycieczki Wycieczki
żandarmom przeskakując na drugą która stanowi jeden z najbardziej stronę rzeki. Flisacy na pewno wskażą rozpoznawalnych motywów foto- miejsce, w którym podobno nadal graficznych regionu. [Opis: Wycieczka Sromowce widoczne są odciski kierpców słynnego nr 3, str. 26 ]. zbójnika. Wyżne-Kąty (przystań) 8. Po minięciu Sokolicy wpływamy na tzw. 6. Dunajec opływa teraz Górę Klejową, Bystry Prąd. Przed nami wyrasta samotna a przed nami wyłania się masyw Golicy, skała, po słowacku zwana Osobitą a po na jej zboczach widać Siedmiu polsku określana jako Sama Jedna. 1 Mnichów, czyli charakterystyczne skały w Znajduje się tu najgłębsze miejsce całego kształcie kapturów, których wysokość Przełomu tzw. Loch. Po pokonaniu dochodzi nawet do 80 metrów. Według kolejnego łuku, widzimy słowacką legendy są to zaklęci w kamień grzeszni przystań flisacką, w tym miejscu kończy 2 Macelowa Sromowce zakonnicy z Czerwonego Klasztoru, się granica obu państw, którą dotąd Góra Średnie którzy mieli wybierać się do mniszek wyznaczał Dunajec. Przed nami jeszcze 2 mieszkających po drugiej stronie rzeki. Za kamienne wrota Przełomu Dunajca, zakrętem wyrasta Skała Facimiech, tworzone przez znajdującą się po lewej w której rozpoznać można postać mniszki stronie Hukową Skałę oraz po prawej i orła. Białą Skałę. Po chwili dopływamy do Szczawnicy. Sromowce Kładka nad Jak powstał Przełom Dunajca? 9. Spływ kontynuujemy jeszcze przez Dunajcem Niżne (przystań) Powstanie Przełomu Dunajca jest 5 kilometrów. Rzeka wyznacza teraz 3 przedmiotem wielu sporów naukowych. granicę między Pieninami a Beskidem 3 Trzy Korony Jak to zwykle bywa najciekawsze są jednak Sądeckim. Przed nami, na środku Dunajca 4 Krościenko Czerwony podania ludowe. Jedna z legend twierdzi, wyrasta skałka Kotuńka. Ludowa legenda nad Dunajcem Klasztor że drogę pomiędzy wapiennymi skałami głosi, że diabeł chciał nią roztrzaskać 3 (przystań końcowa) Skała wyrąbał Dunajcowi król Bolesław Chrobry, Zamek Pieniński, w którym schroniła się 6 Facimiech wyposażony jedynie w rękawice i miecz. św. Kinga, jednak nadchodzący dzień Zbójnicki Skok Inna z legend mówi o znanym rycerzu odebrał czartowi moc i kamień wpadł do 5 Wilcza Góra Klejowa Ferkowiczu ścigającym króla wężów. rzeki. Po minięciu przystani załadunkowej Skała 9 Złośliwy gad uciekając przed rycerzem, w przysiółku Piaski, pokonujemy łagodny 6 6 miał upaść wprost na pienińskie skały zakręt Dunajca i dopływamy do przystani 7 7 9 i wyrąbać swym cielskiem wąwóz, końcowej w Krościenku. Równolegle Siedmiu Mnichów wytyczając tym samym drogę rzece. do trasa spływu poprowadzona została Sokolica Piaski wygodna ścieżka pieszo-rowerowa W 8 [opis: Wycieczka 1C, str. 20]. Loch NW WS 9 7. Zza kolejnego zakrętu wyłaniają się Sama Jedna
fantazyjne formy skalne: Wilcza Skała, S N 8 Kotuńka Głowa z Cukru oraz nazywana Matką NE
Pienin – Sokolica (747 m n.p.m.) z cha- SE Szczawnica 8 (przystań) rakterystyczną sosną na wierzchołku, E
38 Wycieczka nr 7 Wycieczka nr 7 39 Wycieczki Wycieczki
WYCIECZKA nr 8 Ochotnica Dolna i Górna – w samym sercu Gorców W Studzionki NW 3 WS Wycieczka krajoznawcza, prezentująca okolice Ochotnicy Dolnej i Ochotnicy Górnej.
Atrakcje rozproszone są na dużej przestrzeni, dlatego na poznawanie tych gorczańskich S N Gorczańska
miejscowości warto przeznaczyć co najmniej dwa dni. NE Czepiele SE Chata 4 E A Z Ochotnicy Dolnej do Ochotnicy Górnej 5 Trasa prowadząca z Ochotnicy Dolnej do Ochotnicy Górnej przez Pasmo Lubania, która 5 przygotowana została z myślą o miłośnikach długich, górskich wędrówek. Dodatkową atrakcję może być nocleg w klimatycznej Gorczańskiej Chacie. Ochotnica Górna Przebieg Trasa: os. Zawady Centrum Ochotnicy Dolnej • Skrzyżowanie pod Lubaniem (1074 m n.p.m.) • Studzionki • Ochotnica Górna os. Zawady • Gorczańska Chata 22 km 8 h
Opis trasy
1. Wycieczkę rozpoczynamy w Ochotnicy kościółka znajduje się pomnik upa- Dolnej – uroczej wsi leżącej w dolinie miętniający najtragiczniejsze wydarzenie potoku o tej samej nazwie, pomię- w dziejach wsi tzw. "Krwawą Wigilię". dzy pasmami: Lubania oraz Gorca. Miej- 22 grudnia 1944 roku do Ochotnicy scowość jest wyjątkowa z kilku powo- Dolnej przyjechała grupa żołnierzy dów. Była pierwszą w polskich Beskidach niemieckich, którzy zaczęli rabować wsią lokowaną na prawie wołoskim wioskę. W obronie mieszkańców stanął (1416 r.), a dziś wraz z Ochotnicą Górną oddział radzieckich partyzantów, który oraz licznymi przysiółkami ma aż 20 zaatakował Niemców. Na drugi dzień, kilometrów długości i uchodzi za w ramach odwetu, esesmani pozbawili najdłuższą wieś w Polsce. Będąc życia 56 osób. Postument upamiętnia- Ochotnica w centrum miejscowości, warto zajrzeć jący to wydarzenie przedstawia Marię Skrzyżowanie Dolna do otoczonego wiekowymi lipami, Kawalec, która została zastrzelona przez pod Lubaniem drewnianego kościoła Znalezienia nazistów podczas ucieczki. W centrum 2 Krzyża Św. z 1816 roku. Cenne wypo- wsi znajduje się infomat oferujący 1 sażenie świątyni – barokowe ołtarze, darmowy dostęp do Internetu (pro- ambona i dwa dzwony – pochodzą ze jekt Urzędu Gminy Ochotnica Dolna skasowanego kościoła i klasztoru fran- zrealizowany został za pośrednictwem ciszkanów w Starym Sączu. Naprzeciw Stowarzyszenia Lokalna Grupa Działania
40 Wycieczka nr 8 Wycieczka nr 8 41 Wycieczki Wycieczki
„Gorce-Pieniny”). Lokalizacja wsi sprawia, 5. Osobom, które nade wszystko cenią sobie że jest to idealnym punkt wypadowy górską atmosferę, polecić można nocleg Spacer z historią w tle B w Gorce. w pobliskim schronisku studenckim – niezwykle klimatycznej Gorczańskiej Wycieczka do miejsc naznaczonych historią, podczas której w trzech lokalizacjach 2. Podążamy w górę za niebieskimi Chacie. Obiekt, który jest ciekawym znajdziemy sporo ciekawostek z okresu II wojny światowej. Ze względu na odległości, do oznaczeniami szlaku turystycznego, przykładem tradycyjnego budownictwa przemieszczania się pomiędzy poszczególnymi atrakcjami przyda się samochód lub zostawiając za sobą centrum wsi. Po drewnianego, oferuje łącznie 48 miejsc rower. wspięciu się na grań, dochodzimy do w trzech dużych i jednej nieco mniejszej skrzyżowania. Tam skręcamy w prawo, sali. Trasa do schroniska nie jest zbyt Przebieg Trasa: wybierając szlak czerwony. wymagająca. Należy najpierw dotrzeć do os. Zawady w Ochotnicy Górnej, gdzie Kurnytowa Koliba • ścieżka GPN „Dolina Potoku Jaszcze” (miejsce katastrofy samolotu) 3. Turystyczny trakt doprowadzi nas do zaczyna się żółty szlak. Stąd mamy do • Wiejski Dom Kultury w Ochotnicy Górnej (wystawa „Lotnicze ślady w Gorcach”) Studzionek – sielankowego przysiółka pokonania odcinek liczący 3 km 14 km 11 km Ochotnicy Górnej, który znajduje się (zmotoryzowani mogą sobie skrócić w połowie drogi między Lubaniem wędrówkę dojeżdżając do przysiółka a Turbaczem. Otwiera się stąd atrakcyjny Jamne). Od miejsca, gdzie szlak opuszcza widok na Tatry, Pieniny Spiskie, Podhale asfalt, odbijając w leśną dróżkę, zaczyna Opis trasy Tradycyjne budownictwo wołoskie oraz Jezioro Czorsztyńskie. W Studzionkach się bardzo przyjemna trasa w cieniu 1. Wyruszamy z centrum Ochotnicy Górnej W gminie Ochotnica Dolna zachowało się mieści się skansen etnograficzny, w skład drzew. Dotarcie z parkingu do schroniska i kierujemy się na zachód w stronę wiele zabytków tradycyjnego budo- którego wchodzą: dom-muzeum, nie powinno zająć więcej niż 30 minut. przysiółka Forędówka. Tam rozpoczynamy wnictwa drewnianego. Prz ykłady drewniana kaplica oraz kuźnia. spacer, którego celem jest jeden góralskich chat można odnaleźć w osie- W sezonie (lipiec-wrzesień) chata z najstarszych budynków w miejscowości – dlach: Gardonie, Kapłony i w Potoku Skansen ma charakter prywatny i udo- czynna jest przez cały tydzień. Poza Kurnytowa Koliba. Ten dwuizbowy dom Lubańskim. Są tu m.in. stodoły z nad- stępniany jest do zwiedzania tylko sezonem – jedynie w weekendy (od o konstrukcji zrębowej i jętkowym dachu wieszonymi dachami i bogato malowa- późnego popołudnia w piątek, do wtedy, gdy właściciele są na miejscu. krytym gontem jest świetnym przykładem nym mszeniem (uszczelnieniami między popołudnia w niedzielę). Ze sobą tradycyjnej architektury drewnianej. belkami konstrukcji zrębowej). Najstarszą 4. Po zwiedzeniu Studzionek opuszczamy należy zabrać śpiwór oraz wcześniej Budowla wzniesiona została w 1839 roku, chałupą o pierwotnym góralsko-wołoskim szlak wybierając stromą asfaltową drogę, zaopatrzyć się w jedzenie (do dyspo- o czym świadczy napis znajdujący się na charakterze jest, pochodzący z ok. 1790 która schodzi do os. Czepiele w Ochotnicy zycji gości jest „chatkowa” kuchnia). nadprożu. Kurnytowa Koliba, to miejsce roku, dawny dom rodziny Krzyśko, Górnej. ciekawe także z innego powodu. Jesienią znajdujący się w osiedlu Chrycyki, 1944 budynek był siedzibą IV Batalionu w Potoku Gorcowe. Majowe święto z twórcami ludowymi I Pułku Strzelców Podhalańskich pod 1 maja w Studzionkach odbywa się cykliczna miejscowe Panie z Koła Gospodyń Wiejskich. dowództwem kpt. Juliana Zapały - Najpierw wracamy do skrzyżowania impreza „Spotkanie Na Szlaku Twórców Następnie twórcy ludowi prezentują tajniki "Lamparta" jednego z najbardziej zasłu- z drogą główną, gdzie skręcamy w lewo. Ludowych Łuku Polskich Karpat”. Biorą w niej ręcznego wytwarzania unikatowych żonych partyzantów gorczańskich. Obiekt Po pokonaniu ok. 4 km ponownie skręca- udział ludzie kultury, twórcy ludowi oraz produktów. Chętni – pod czujnym okiem znajduje się na polanie powyżej, leżącego my w lewo, kierując się w stronę przysiółka samorządowcy. Spotkanie zaczyna się artystów – mogą też sami spróbować swoich w zachodniej części Ochotnicy Górnej, Jaszcze Duże. Tam zaczyna się znakowana uroczystą mszą świętą, po której przybyli sił w któreś z dziedzin sztuki. Spotkanie Opis trasy przysiółka Forędówka. Dojście od drogi ścieżka GPN „Dolina Potoku Jaszcze.” goście gromadzą się przy ognisku, by wziąć kończy konferencja odbywająca się w kaplicy, asfaltowej zajmuje około 40 minut. Należy Na ośmiokilometrowej, górskiej pętli udział w wyjątkowej degustacji przepysznych która dotyczy turystyki, twórców ludowych iść wzdłuż potoku, na drugim rozstaju (różnica wzniesień wynosi 400 m.), potraw: kwaśnicy, grochu z fasolą, kołoca, oraz problemów, z jakimi przychodzi się skręcić w prawo. rozmieszczono 13 przystanków przyro- bunca, bryndzy, ciasta, chleba ze skwarkami zmierzyć osobom krzewiącym kulturę dniczo-historycznych. Szlak prowadzi do i innych specjałów przygotowanych przez i promującym tradycję. 2. Do następnego miejsca najszybciej miejsca katastrofy amerykańskiego dotrzemy samochodem lub rowerem. bombowca z II wojny światowej.
42 Wycieczka nr 8 Wycieczka nr 8 43 Wycieczki Wycieczki
18 grudnia 1944 roku na Przełęczy Pańska Ośrodek Kultury w Ochotnicy Górnej. Przehybka nad przysiółkiem Jaszcze Osoby, które zainteresowały się historią Małe w Ochotnicy Górnej rozbił się załogi amerykańskiego bombowca, Miejsce Katastrofy amerykański samolot bombowy B-24 mogą zasięgnąć dodatkowych informacji Bombowca Liberator. Dziewięciu z dziesięciu człon- odwiedzając stałą wystawę "Lotnicze ków załogi przeżyło katastrofę i zostało ślady w Gorcach". Oprócz zachowanych odnalezionych przez oddział AK. Dzięki fragmentów Liberatora, w Ośrodku 2 pomocy ze strony partyzantów, urato- eksponowane są szczątki innych maszyn, Kurnytowa wanym Amerykanom udało się wyjść cało które rozbiły się w okolicy. W pogłębieniu Koliba z licznych opresji i wrócić do ojczyzny. Na wiedzy pomogą również zgromadzone miejscu katastrofy stoi dziś niewielki modele samolotów oraz plansze pomnik ułożony z fragmentów ka- przybliżające działania zbrojne pro- 1 dłuba samolotu. Na trasie znalazły wadzone na tym terenie w czasie II wojny się też przystanki poświęcone historii światowej. Ciekawym dopełnieniem osadnictwa, tradycyjnym szałasom oraz wystawy jest cykl akwarel przedsta- Forędówka gorczańskiej florze i faunie. Nie zabrakło wiających początki lotnictwa w dawnej także miejsc oferujących atrakcyjne Galicji. W budynku znajduje się również 1 widoki. Pokonanie całej pętli może zająć wystawa etnograficzna z repliką chałupy od 4 do 6 godzin. z przełomu XIX i XX wieku.
3. Po przejściu ścieżki GPN, wracamy do Wiejski Ośrodek Kultury w Ochotnicy Jaszcze drogi głównej i skręcamy w lewo. Zaraz za Górnej czynny jest codziennie w godz. Małe skrzyżowaniem znajduje się Wiejski 16:00 – 22:00.
Jaszcze Duże 2
Jaszcze W
NW WS
Wiejski S N
Ośrodek Kultury NE SE
3 E 1 Ochotnica Górna
44 Wycieczka nr 8 Wycieczka nr 8 45 Wycieczki Wycieczki
WYCIECZKA nr 9 Pasmo Lubania Typowa wycieczka górska na jeden z najciekawszych szczytów Gorców, łączący 3 okoliczne gminy: Czorsztyn, Krościenko nad Dunajcem i Ochotnicę Dolną. Duża ilość szlaków turystycznych pozwala dowolnie zaplanować wędrówkę. A Wyjście z Tylmanowej
Przebieg Trasa: Tylmanowa • Kalwaria Tylmanowska • Lubań • powrót tą samą trasą ok. 14 km ok 5 h murowanym postumencie umieszczono mogły skorzystać z oferty schroniska turystycznego. Pierwszy tego typu obiekt Opis trasy w 2004 roku Krzyż Papieski. Pomiędzy kulminacjami znajduje się rozległa polana zniszczony został w latach 40. przez 1. Przechodząc przez Tylmanową warto pokonaniu kilkudziesięciu metrów Wierch Lubania, z której szlaki prowadzą nazistów, gmach odbudowany po wojnie, zatrzymać się przy drewnianym kościele maszerujemy już zboczem Wzgórza do Krościenka (szlak czerwony na spłonął w latach 70. na skutek wypadku. pw. św. Mikołaja, który znajduje się Baszta (540 m n.p.m.), na którym znajduje wschód), Grywałdu (zielony na południe) w centrum miejscowości. Obiekt się Kalwaria Tylmanowska – zespół oraz Ochotnicy Dolnej (niebieski na 5. Do Tylmanowej wracamy tą samą drogą. wzniesiony w 1756 roku jest budowlą rzeźb sakralnych autorstwa ludowego zachód, a później na południe). W przy- Możemy też wybrać, któreś z zejść jednonawową z jednokalenicowym artysty Tomasza Zabrzeskiego. Miejsce szłości osoby odwiedzające Lubań, będą opisanych przy opcjach B, C lub D. dachem krytym blachą. W środku to przyciąga walorami widokowymi znajduje się barokowy ołtarz z obrazem i nastraja refleksyjnie. Dalsza wędrówka Matki Boskiej Częstochowskiej. odbywa się przez las. Wyjście z Ochotnicy Dolnej B 2. Wejście na szlak zielony znajduje się na 3. Po około 2.5 h dochodzimy do Polany Przebieg Trasa: końcu wsi, w miejscu w którym potok Czerteż, a po kolejnych 15 minutach Ochotnica wpada do Dunajca. Po trawersujemy szczyt Pasterski Wierch Ochotnica Dolna • Lubań • Ochotnica Dolna ok. 14,5 km ok 5 h (1100 m n.p.m.). Przed nami jeszcze około 1,5 h wspinaczki na Lubań. Po dojściu do Piknik na samym szczycie skrzyżowania ze szlakiem czerwonym Opis trasy Raz do roku – w sierpniu – Lubań staje się skręcamy w prawo. miejscem wyjątkowego wydarzenia. Od 1. Szlak ma swój początek nieopodal budynku rozległej polany Zmulisko ulokowanej 2011 roku Lokalna Grupa Działania „Gorce- 4. Cechą, która wyróżnia Lubań jest szkoły w Ochotnicy Dolnej, przy którym stoi niedaleko przysiółka Cyrhla. Warto Pieniny” organizuje tam „Piknik rodzinny na posiadanie dwóch wierzchołków. pomnik upamiętniający ofiary "Krwawej zatrzymać się na dłużej w tym malo- Lubaniu” – imprezę integracyjną, Wschodni jest wyższy (1225 m n.p.m.), Wigilii". Droga prowadzi obok Kościoła pw. wniczym miejscu, gdyż to ostatnia połączoną z mszą świętą. Mimo iż wejście lecz zalesiony i brak z niego widoków. Znalezienia Krzyża Świętego [opis: panorama przed podejściem na Lubań. na szczyt wymaga pewnego wysiłku, Zachodni (1211 m n.p.m.) słynie Wycieczka nr. 8, str. 40], a następnie kamie- piknik z roku na rok cieszy się coraz większą z pięknych panoram: Tatr, Beskidów, nistą drogą między płotami. 3. Po osiągnięciu szczytu wracamy tą samą popularnością, zarówno wśród oko- Pienin oraz pobliskiej Góry Wdżar (767 m trasą lub wybieramy któreś z zejść licznych mieszkańców, jak i turystów. n.p.m.). Nieco poniżej wierzchołka na 2. Po około 1,5 h wędrówki dochodzimy do opisanych w punktach: A, C lub D.
46 Wycieczka nr 9 Wycieczka nr 9 47 Wycieczki Wycieczki
3. Po około półtoragodzinnej wędrówce 4. Wracamy tą samą drogą, lub wybieramy C Wyjście z Grywałdu dochodzimy do Polany Wyrobki. Z tego którąś z opcji opisanych w punktach A, B miejsca mamy już tylko 15 minut drogi do lub C. Przebieg Trasa: szczytu Lubania. Grywałd • Lubań • Krościenko nad Dunajcem ok. 16 km ok 5:15 h
Opis trasy
1. Najcenniejszym zabytkiem miejsco- Początkowo prowadzi przez malownicze wości jest pochodzący z XV wieku pola by następnie skręcić w las. drewniany kościół św. Marcina. B1 Świątynia, która jest jedną z mniejszych 3. Wędrówkę przez las umilają niewielkie na Podhalu, wyróżnia się nietypową polanki przy szczycie Gronik (777 m Góra Wżdar Ochotnica w tym regionie architekturą. Wewnątrz n.p.m.), Pisarzowa i Skałki. Na ostatniej D1 Dolna znajdują się cenne polichromie z nich – Polanie Wyrobki – znajdują się D2 z XVII wieku oraz ołtarz z gotyckim ruiny bacówki PTTK, która spłonęła Krośnica B1 tryptykiem i obrazem św. Marcina na w 1978 r. Po kilkunastu minutach docho- Przełęcz C3 i D3 koniu. dzimy do polany Wierch Lubania. Drzyślawa Polana Lubań D1 2. Szlak zielony rozpoczyna się w centrum 4. Ciekawą opcją jest zejście do Krościenka nad Wyrobki (1211 m n.p.m.) wsi, niedaleko przystanku autobusowego. Dunajcem [opis: Wycieczka nr. 1, str. 14]. D Wyjście z Krośnicy Grywałd Kalwaria Przebieg Trasa: C1 Tylmanowska Krośnica • Wdżar • Lubań • powrót tą samą trasą ok. 12 km ok 4 h A2
Opis trasy A1 Tylmanowa 1. Jedno z popularnych wejść na Lubań klimat panujący w wąwozie i niespo- zaczyna się niedaleko miejscowości tykany krajobraz wyrobiska są gwarancją Krościenko Krośnica. Po dotarciu do niebieskiego niezapomnianych wrażeń. nad Dunajcem szlaku wędrujemy polną drogą prowadzącą obok góry Wdżar [opis: 2. Po północnej stronie góry znajduje się W C4 Wycieczka nr. 2, str. 24]. Podobno trasę tą szerokie siodło – Przełęcz Drzyślawa NW w sposób szczególny upodobał sobie (650 m n.p.m.). Ponoć mieszkańcy WS Karol Wojtyła. W znajdującym się na Krośnicy chowali w tym miejscu swoich S N
zboczu, starym kamieniołomie, przed laty strzygoni, czyli osoby podejrzane o bycie
NE odprawił on mszę świętą dla grup wampirami. Trasa prowadzi początkowo SE oazowych. W miejscu tym, zwanym dziś polną drogą, by po minięciu ostatnich Wąwozem Papieskim, istnieje ścieżka brzozowo-modrzewiowych zagajników E edukacyjno-przyrodnicza. Wyjątkowy rozpocząć strome podejście przez las.
48 Wycieczka nr 9 Wycieczka nr 9 49 Wycieczki Wycieczki
WYCIECZKA nr 10 Z Tylmanowej przez Górę Błyszcz do Krościenka Tylmanowa
Wędrówka malowniczymi ścieżkami Beskidu Sądeckiego, podczas której na Gorce oraz Pieniny spojrzymy z nieco innej perspektywy. Trasa prowadzi z Tylmanowej przez Górę Błyszcz, na której Karol Wojtyła odprawiał msze dla grup oazowych, do Krościenka nad Dunajcem. 2 1 Przebieg Trasa: Jaworzynka Tylmanowa • Góra Błyszcz (945 m n.p.m.) • Dzwonkówka (983 m n.p.m.) • Krościenko (936 m n.p.m.) nad Dunajcem 15 km 5 h Błyszcz 3 (945 m n.p.m.) Opis trasy
1. Ruszamy spod zabytkowego XVIII-wiecznego Około 5 minut zajmie nam dotarcie do kościoła pw. św. Mikołaja w centrum wsi szczytu Błyszcz (945 m n.p.m.) gdzie na Tylmanowa [więcej: Wycieczka nr 9, str. 46]. niewielkiej polance stoi pomnik upa- Po chwili dochodzimy do przystanku auto- miętniający Jana Pawła II, który będąc busowego, skąd kierujemy się do jeszcze kardynałem odprawiał w tym najbliższego mostu na Dunajcu. Po przejściu miejscu msze święte dla grup oazowych. na drugi brzeg, docieramy do osiedla Ołtarz, na którym znajduje się również Grzebaki. Tam wybieramy drogę popiersie słynnego Polaka, został ufun- prowadzącą w stronę gór. Po minięciu dowany w 2000 roku przez dwóch osiedla Brzezie, dochodzimy do zielonego mieszkańców Tylmanowej. szlaku. Dzwonkówka 4. Wędrówkę kontynuujemy szlakiem (983 m n.pm.) 2.Od tego miejsca rozpocz ynamy żółtym, który zaprowadzi nas na wspinaczkę, która wkrótce dostarczy nam Dzwonkówkę (983 m n.p.m.). Nazwa 4 niezapomnianych widoków. Na północy tego szczytu zdradza jego pasterską rozpościera się panorama Beskidu przeszłość. Na kilku tutejszych polanach Wyspowego ze szczytami Modyń wypasano niegdyś owce. Zwierzętom i Mogielnica oraz Pogórza Rożnowskiego. wieszano na szyjach dzwoneczki, których Na zachodzie dominują Gorce z pierwszo- dźwięk niósł się po okolicy. Po dojściu do planowym Lubaniem, a dalej Gorcem rozwidlenia szlaków, skręcamy w prawo, N
i Kudłoniem. Zaś na południu ostrymi podążając za czerwonymi oznaczeniami. NE graniami czarują Tatry, przed którymi Krościenko NW chylą się Pieniny, z położonym u ich 5. Schodzimy do Krościenka nad Dunaj- W E
podnóża Krościenkiem. cem. Na początku miejscowości warto nad Dunajcem
SE nieznacznie odbić ze szlaku, by udać się WS 3. Po około 1.30 h wędrówki docieramy do do słynącego z właściwości leczniczych, grzbietu Jaworzynki (936 m n.p.m.), skąd mineralnego źródła Maria [opis: 5 S otwiera się panorama Kotliny Sądeckiej. Wycieczka 1B, str. 17].
50 Wycieczka nr 10 Wycieczka nr 10 51 Wycieczki Wycieczki
WYCIECZKA nr 11 potoczna nazwa wzięła się stąd, że w 1927 gdzie na skrzyżowaniu z drogą główną roku w stojący tu szałas uderzył piorun należy skręcić w lewo. Po pokonaniu Pasmo Gorca zabijając trz y osoby. Wędrówkę kilometra, wracamy do miejsca, z którego kontynuujemy szlakiem zielonym, który zaczynaliśmy trasę. Trasa w kształcie zamkniętej pętli na jeden z najciekawszych szczytów gorczańskich – doprowadzi nas aż do osiedla Chryczki, Gorc. Wycieczkę rozpoczynamy i kończymy we wsi Ochotnica Dolna.
Przebieg Trasa: Ochotnica Dolna • Przysiółek Młynne • Przełęcz Wierch Młynne • Gorc • Ochotnica Dolna 15 km 5:30 h Przełęcz Gorc 2 Wierch Młynne (1228 m n.p.m.) (750 m n.p.m.) Opis trasy 2 Wierch Wierch 1. Wycieczkę rozpoczynamy w centrum rzając gorczańskie polany wspinamy się Lelonek Młynne Ochotnicy Dolnej, tuż przy Urzędzie na szczyt Wierch Lelonek (955 m n.p.m.) – 2 2 Gminy, skąd prowadzi szlak niebieski. w gwarze zwrot ten oznacza młodego Kierujemy się na północ, zgodnie jelonka. Po kilkunastu minutach docho- Chrobaki z oznaczeniami, a potem dalej, wzdłuż dzimy do szlaku niebieskiego – to znak, że Hale 1 asfaltu w stronę przysiółka Młynne zbliżamy się do Gorca (1228 m n.p.m.). Gorcowskie (można też zrezygnować z tego etapu, Nazwa wzniesienia, podobnie jak i całego 3 dojeżdżając samochodem do kolonii pasma, pochodzi od słowa gorzeć i zwią- Młynne Chrobaki). Nazwa przysiółka związana zana jest z wypalaniem lasów pod polany 1 jest z historią Jana Jaworskiego, który pasterskie. Jaworzynka w XVIII wieku dostał przywilej na pro- Gorcowska 4 wadzenie w tym miejscu młyna. U wylotu 3. Po zdobyciu szczytu wybieramy szlak (1047 m n.p.m.) potoku Młynne do dziś stoi murowana niebieski, a po 10 minutach odbijamy kapliczka upamiętniająca potężną w lewo na zielony. Doprowadzi on nas do powódź, podczas której zagrożone były malowniczych Hal Gorcowskich, na 4 1 okoliczne zabudowania. Kapliczka których w lipcu i sierpniu działa studenc- Chryczki wskazuje poziom, jaki wówczas osiągnęła ka baza namiotowa. Roztacza się stąd woda i jest dziełem młynarza wdzię- rozległa panorama na: Jaworzynę Kry- Ochotnica cznego za uratowanie dobytku. Będąc nicką i Pasmo Radziejowej w Beskidzie Sądeckim, Lubań, Magurę Spiską oraz Dolna w tej części wsi, warto zajrzeć do N gospodarstwa pana Mazurka, w którym Tatry. Na końcu polany mijamy murowaną NE znajduje się zespół zabytkowych kapliczkę Matki Bolesnej, którą w 2002 NW młynów. roku z okazji Międzynarodowego Roku
Gór i Gorców wznieśli mieszkańcy W E 2. Po minięciu przysiółka Wierch Młynne przysiółka Gorce. SE
wędrujemy jeszcze chwilę wzdłuż brzegu WS lasu i osiągamy przełęcz o tej samej 4. Kulminacją rozległych polan jest szczyt S nazwie. Odbijamy teraz w lewo na Jaworzynka Gorcowska (1047 m n.p.m.) pomarańczowy szlak konny. Przemie- przez górali zwana Piorunowcem. Jej
52 Wycieczka nr 11 Wycieczka nr 11 53 Wycieczki Wycieczki
WYCIECZKA nr 12 Turbacz Hala Długa 6 Turbacz z Łopusznej (1310 m n.p.m.) 5 Jeden z najciekawszych sposobów zdobycia najwyższego szczytu Gorców. Na szlaku Schronisko Kiczora odwiedzimy wysoko położone przysiółki, będziemy mieli okazję podziwiać 5 (1282 m n.p.m.) niezapomniane widoki na Tatry i elementy kultury góralskiej. Trasa ma kształt pętli na Turbaczu 6 rozpoczynającej i kończącej się w Łopusznej. Polana Wisielakówka Przebieg Trasa: 4 4 Łopuszna • Polana Wisielakówka • Kaplica Papieska na Polanie Rusnakowej Kaplica • Schronisko na Turbaczu • Turbacz (1310 m n.p.m) • Kiczora • Łopuszna Papieska 20 km 7 h Bukowina 3 Waksmundzka Opis trasy (1103 m n.p.m.) Pucołowski Stawek 1. Wycieczkę rozpoczynamy w Łopusznej 2. Na pierwszym rozwidleniu szlaków [opis: Wycieczka nr 15 str. 66]. 500 metrów skręcamy w lewo. Po chwili ukazują się 7 za mostem na Dunajcu znajdziemy nam budynki malowniczego przysiółka szlak, który prowadzi do schroniska na Zarębek Średni, a po przekroczeniu Turbaczu. Przechodzimy przez wieś, potoku Łopuszna docieramy do Zarębka kierując się jego niebieskimi ozna- Wyżniego. Powyżej ostatnich zabudo- czeniami. wań stoi piękna murowana kapliczka z drewnianym pokryciem, przy której Zarębek Średni ksiądz Józef Tischner odprawiał msze 3 Dzieje schroniska na Turbaczu dla turystów i mieszkańców Łopusznej. Pierwsze schronisko na Turbaczu Zarębek 2 2 zbudowano w latach 1934-36, jednak aż Wyżni do wybuchu wojny nie zostało ono 3. Kolejnym ciekawym miejscem, przy ukończone. W trakcie wojny obiekt stał się którym warto zaplanować dłuższy postój, istotnym elementem podhalańskiego jest rozległa polana Bukowina ruchu oporu. Bezpośrednia linia Waksmundzka (1105 m n.p.m.), na której telefoniczna między schroniskiem znajdują się liczne domki letniskowe. Przy N dobrej pogodzie rozciągają się stąd a domem właścicieli w Kowańcu NE NW pozwalała ostrzec okolicznych party- malownicze widoki na Tatry. zantów o planowanych akcjach okupanta. W E
Po zmianie właściciela w 1943 roku 4. Po około 30 minutach dochodzimy
do Polany Wisielakówka, przy której SE i nasilających się patrolach nazistów, WS Łopuszna partyzanci postanowili spalić schronisko. znajduje się skrzyżowanie szlaku niebie- 1 Budowę nowego obiektu rozpoczęto skiego z żółtym. Warto odbić w tym S w 1953 roku i ukończono w 1958 r. miejscu w lewo, by po kilku minutach dotrzeć do Polany Rusnakowej, na której
54 Wycieczka nr 12 Wycieczka nr 12 55 Wycieczki Wycieczki
znajduje się jeden z najciekawszych Wierzchołek Turbacza (1310 m n.pm.), WYCIECZKA nr 13 obiektów w tej części Gorców. Kaplica jest nieco dalej. Do najwyższej kumulacji Papieska to niewielka drewniana Gorców dojdziemy czerwonym szlakiem. Z Obidowej do Ochotnicy przez Stare Wierchy i Turbacz budowla o konstrukcji zrębowej, która została wybudowana jako dar dla Jana 6. Po zdobyciu szczytu schodzimy w kie- Propozycja dla osób ceniących kontakt z naturą i ładne widoki. Długa, ale bardzo Pawła II z okazji jego pierwszej pielgrzymki runku schroniska. Czerwony szlak pro- przyjemna trasa poprowadzona uroczymi gorczańskimi ścieżkami z malowniczej wioski do ojczyzny. Obiekt nasycony jest wadzi nas dalej, na jedną z najpiękniej- Obidowa do otoczonej górami Ochotnicy Dolnej. Po drodze najwyższy szczyt Gorców – symboliką patriotyczną. W ramionach szych polan gorczańskich - Halę Długą. Turbacz. Przejście trasy w ciągu jednego dnia to spore wyzwanie, dlatego warto świątyni znajdują się okna z wizerunkami Roztaczają się stąd widoki na główny rozważyć rozłożenie jej na 2 etapy. Na nocleg idealnie nadaje się Schronisko na Turbaczu. orłów z różnych okresów historii Polski, na masyw Gorców, Tatry, Pieniny i Magurę ścianach umiejscowiono pamiątkowe Spiską. Po minięciu wzniesienia Kiczora Przebieg Trasa: tablice poległych żołnierzy AK, a obok (1282 m n.p.m.) dochodzimy do kolejnych kaplicy postawiono pomnik katyński. malowniczych polan, a następnie do Obidowa • Schronisko PTTK Stare Wierchy • Turbacz (1310 m n.p.m.) • Schronisko W okresie od maja do października skrzyżowania ze szlakiem czarnym, który na Turbaczu • Przełęcz Knurowska • Polana Morgi • Ochotnica Dolna regularnie odbywają się tu msze święte, zaprowadzi nas do Łopusznej. 31 km 10 h z których najbardziej uroczysty charakter ma ta, w drugą niedzielę sierpnia z okazji 7. Ostatnim ciekawym miejscem przed Święta Ludzi Gór. zamknięciem wycieczkowej pętli jest Pucołowski Stawek, znajdujący się na Opis trasy 5. Po obejrzeniu kaplicy wracamy do Polanie Srokówki. Jest to jeziorko skrzyżowania szlaków i udajemy się pochodzenia osuwiskowego, jedno 1. Wycieczkę rozpoczynamy w malowniczo obiekt pochodzi z lat 70. i nosi imię w kierunku schroniska Na Turbaczu, z najwyżej położonych w Beskidach. położonej wśród gór Obidowej. Wieś, jak zasłużonego działacza PTTK Czesława gdzie można zjeść ciepły posiłek i nabrać Według legendy ze zbiornika wychodziły większość osadnictwa w Gorcach, ma Trybowskiego. Roztaczają się stąd widoki sił przed dalszą drogą. Nieopodal znajduje dusze skazańców wieszanych na pochodzenie pasterskie, związane na Tatry oraz Kotlinę Nowotarską. się Ośrodek Kultury Turystyki Górskiej, Szubienicznym Wierchu koło Czorsztyna z wypalaniem lasów. W czasie okupacji w którym eksponowana jest historia i wędrowały przez Halę Długą na Czoło osada była zapleczem dla polskiej 3. Wędrówkę kontynuujemy szlakiem schronisk górskich w Karpatach. Klucze do Turbacza, by gromadzić się przy "diabel- partyzantki. Wejście na szlak zielony czerwonym, prowadzącym na wschód, obiektu znajdują się w recepcji schroniska. skim kamieniu". znajduje się na końcu miejscowości wzdłuż granicy Gorczańskiego Parku w przysiółku Parzygnatówka. Wybiera- Narodowego. Po około 45 minutach my odnogę prowadzącą do Schroniska dochodzimy do szczytu Obidowiec Stare Wierchy. (1106 m n.p.m.), który jest jednym z wyższych gorczańskich wzniesień 2. Po około 40 minutach dochodzimy do porośniętych borem świerkowym. Po rozległej Polany Stare Wierchy, na której kolejnych 30 minutach mijamy niewielki znajduje się wspomniane schronisko. pomnik wykonany ze szczątków awio- Niegdyś przebiegała tędy publiczna netki sportowej, która rozbiła się droga kołowa – tzw. Trakt Królewski – w tym miejscu w latach 80. wzmiankowana już w 1255 r., a prowa- dząca z Nowego Targu do leżącego 4. Wkrótce osiągamy bezimienny szczyt, na w Małopolsce Szczyrzyca. Na polanie zboczach którego znajduje się malo- otwarta została karczma, często wnicza Polana Rozdziele. W jej odwiedzana przez zbójników. Pierwsze północno-zachodniej części, w zagajniku schronisko, które powstało w 1932 r., świerkowym, znajduje się skałka spalone zostało przez Niemców Obecny z napisem wyrytym w latach 30. przez
56 Wycieczka nr 12 Wycieczka nr 13 57 Wycieczki Wycieczki
5. Po opuszczeniu schroniska, kierujemy się Diabelski Kamień na szlak czerwony, który poprowadzi nas Na Czole Turbacza znajduje się skała przez słynącą z ładnych widoków Halę zwana Diabelskim Kamieniem, z którą Długą oraz trzeci najwyższy szczyt Obidowa 2 związane są liczne legendy o gorczańskich w Gorcach – Kiczorę. Nazwa tego 1 skarbach. Niektóre z nich mówią o koszto- wzniesienia ma pochodzenie wołoskie wnościach chowanych przez zbójników, i oznacza „zalesioną górę”. Brak widoków Schronisko inne o skarbach ukrytych przez czarty, do na Kiczorze wynagrodzi nam przejście Stare Wierchy których można było dostać się wyłącznie polaną Zielenica. Z położonej na Obidowiec w Niedzielę Palmową. Dodatkową wysokości 1090 - 1220 m n.p.m. łąki 3 zagadką jest wyryta na skale inskrypcja podziwiać możemy ładną panoramę, na "Koldras Lacki", którą wiąże się z nazwi- którą składają się szczyty: Pienin, Gorców, Turbacz 4 skiem pochowanego ponoć w tym Beskidu Sądeckiego oraz Magury Spiskiej. miejscu konfederata barskiego. Hala Turbacz 6. Po około 2:30 h od opuszczenia murów 4 schroniska dochodzimy do miejsca, gdzie Schronisko czerwony szlak przecina asfaltową drogę. lokalnego myśliwego. Przed samym na Turbaczu 4 To znak, że dotarliśmy na Przełęcz Turbaczem (1310 m n.p.m.) warto odbić Knurowską. Wspomniany trakt, to na chwilę w lewo na Halę Turbacz, gdzie posiadająca niegdyś znaczenie stra- znajduje się ołtarz papieski – kieruje do tegiczne – Droga Knurowska [więcej: niego drogowskaz. Na malowniczej Przełęcz polanie znajduje się ołtarz stylizowany na Wycieczka nr 15, str. 65]. Knurowska pasterski szałas, upamiętniający mszę świętą odprawioną przez młodego 7. Po minięciu przełęczy rozpoczyna- 6 Karola Wojtyłę w 1953 r. Była to pierwsza my wędrówkę po Paśmie Lubania. liturgia odprawiona przez przyszłego Pierwszym bardziej wyrazistym wznie- Studzionki papieża twarzą do wiernych i to 10 lat sieniem jest, sięgająca 937 m n.p.m., przed Soborem Watykańskim II. Żeby Bukowinka. Kolejny przystanek warto 7 zdobyć najwyższy szczyt Gorców, musimy zrobić w miejscu słynącym z ładnych powrócić na szlak czerwony. Jeśli widoków – pobliskich Studzionkach, wybralibyśmy ścieżkę oznaczoną kolo- gdzie mieści się skansen etnograficzny rami: zielonym, niebieskim lub żółtym, [więcej: Wycieczka nr 8A , str. 42]. ominiemy kulminację i dotrzemy bez- pośrednio do Schroniska na Turbaczu. 8. Podążając za oznaczeniami czerwonego Warto zrobić tu dłuższą przerwę. W przy- szlaku, mijamy Kotelnicę (946 m n.p.m.) Ochotnica W padku rozłożenia trasy na 2 dni, jest to i Runek (1005 m n.p.m.). Na Polanie Morgi znajduje się skrzyżowanie. Dolna NW idealne miejsce na nocleg [opis szczytu Morgi WS i schroniska: Wycieczka nr 12, str. 54 i 56]. Skręcając w trakt z zielonymi ozna- czeniami, dochodzimy do Ochotnicy 8 S N
Chcąc dokonać rezerwacji, można Dolnej, gdzie kończymy naszą wycieczkę. 8 NE
skorzystać z telefonów: 18-266-77-80 SE lub 666-726-893. E
58 Wycieczka nr 13 Wycieczka nr 13 59 Wycieczki Wycieczki
WYCIECZKA nr 14 Wnętrze świątyni zwiedzać można po równolegle do koryta Białki, ale w pewnej mszach świętych, które w niedziele odległości od rzeki. Rowerem przez Kotlinę Nowotarską odprawiane są o: 9:00, 11:00, 15:00. 6. Po zwiedzeniu kościółka opuszczamy Trasa prowadząca w większości polnymi drogami lub mało uczęszczanymi szosami, 5. Naszym następnym celem jest, wpisany Dębno. Korzystając z polnych dróg, przez łatwa i przyjemna. Prezentująca piękno podhalańsko-spiskiej przyrody oraz na Listę Światowego Dziedzictwa Kultury które przebiega niebieski szlak pieszy, wyjątkowość tutejszej architektury. UNESCO, drewniany kościółek w Dębnie dojeżdżamy do Harklowej, a następnie [opis: Wycieczka nr 15, str. 65]. Aby do do Łopusznej [opis: Wycieczka nr 15, str. niego dotrzeć, z Nowej Białej udajemy się 66]. Ostatni, dwukilometrowy odcinek Przebieg Trasa: w kierunku północno-wschodnim, naj- z Łopusznej do Ostrowska pokonujemy drogą nr 969. Ostrowsko • Gronków • Cisowa Skała • Nowa Biała • Dębno • Harklowa pierw drogą asfaltową prowadzącą przez wieś, później drogą polną, biegnącą • Łopuszna • Ostrowsko 25 km 1:30 h
Opis trasy
1. Wycieczkę rozpoczynamy w Ostrowsku, Gronkowa i Nowej Białej Cisowej Skały. Łopuszna Tischnerówka niewielkiej wsi, leżącej przy trasie Szczyt, który nad okolicznymi łąkami Dwór z Nowego Targu do Krościenka. Drogą góruje zaledwie o 55 metrów, słynie Tetmajerów Harklowa asfaltową o małym natężeniu ruchu, z pięknych widoków, bogatej fauny i flory. Ostrowsko 6 6 Dębno kierujemy się na południe. Można tu spotkać ponad 100 gatunków 1 roślin kwiatowych, w tym 6 alpejskich. 2. Docieramy do Gronkowa. Na końcu Nazwa wzniesienia wzięła się stąd, że 5 miejscowości odnajdujemy oznaczenia w przeszłości było ono porośnięte cisem. zielonego szlaku pieszego. Kierując się nimi, skręcamy w polną drogę. Do- 3. Wybieramy polną drogę, która okrąża Gronków prowadzi nas ona do leżącej na granicy wzniesienie od północy. Przed wiekami Nowa Biała przebiegał tędy szlak handlowy z Węgier 2 3 do Polski. Nowa Biała, do której 4 Wieś inna niż wszystkie zmierzamy, była istotnym punktem na 2 Nowa Biała, to wieś wyjątkowa z dwóch trasie. Po drodze warto zatrzymać się przy powodów: nietypowego położenia kamiennym kościółku pw. św. Marii 4 Zabytkowe (jedyna miejscowość spiską, znajdująca się Magdaleny, do którego niegdyś zaglądali Cisowa Skałka Stodoły (685 m n.p.m.) N na lewym brzegu Białki) oraz niespo- też kupcy. NE tykanego w regionie układu urbani- NW stycznego. Szkielet wsi stanowią dwie 4. Zbliżając się do Nowej Białej, widzimy równoległe ulice, wzdłuż których znajdują zwarty rząd zabytkowych stodół – W E
się domy, ustawione – co jest ewe- ciekawy element tutejszej tradycyjnej SE
nementem – frontem do drogi i bardzo zabudowy. Po dotarciu do centrum wsi WS blisko siebie. Za nimi znajdują się warto zajrzeć do zabytkowego baro- S podwórza otoczone budynkami o prze- kowo-rokokowego kościoła pw. św. znaczeniu gospodarczym. Katarzyny Aleksandryjskiej.
60 Wycieczka nr 14 Wycieczka nr 14 61 Wycieczki Wycieczki
WYCIECZKA nr 15 Rezerwat Rogoźnik Najciekawsze miejsca Kotliny Nowotarskiej „Skałka Rogoźnicka” 1 Wycieczka, którą można polecić zarówno miłośnikom skałek i pięknych widoków, jak i osobom szukającym spokoju we wnętrzach zabytkowych świątyń. Trasa przygotowana Maruszyna Ludźmierz została z myślą o turystach zmotoryzowanych. Dzięki temu, że prowadzi głównie mniej uczęszczanymi drogami, może być atrakcyjna także dla rowerzystów. 2
Przebieg Trasa: 957 Rogoźnik • Ludźmierz • Gronków • Nowa Biała • Krempachy • Frydman • Dębno 47 • Harklowa • (opcja dodatkowa: Przełęcz Knurowska) • Łopuszna Szaflary Nowy Targ 43 km (opcja dodatkowa + 12 km) całodniowa
Opis trasy 49 969 1. Pierwszym punktem na trasie jest z cudowną figurką Matki Boskiej rezerwat przyrody „Skałka Rogoźnicka”. Ludźmierskiej, która nazywana jest Gronków Prowadzi do niego polna droga ze wsi Gaździną Podhala. Drewniana, 600- Rogoźnik, której początek znajdziemy za letnia rzeźba od wieków przyciąga domem nr 55 (informuje o tym mała licznych pielgrzymów. Do świątyni tabliczka). Po pokonaniu mostka nad przylega wyjątkowej urody Ogród Dwór 3 Cisowa Tetmajerów Łopuszna potokiem Trawne docieramy do ostańca Różańcowy, przypominający o mo- Skała zbudowanego z organicznego mu- dlitwie, jaką 7 czerwca 1997 r. odmówił 4 szlowca. Ze skałki (708 m n. p. m.) po- w tym miejscu Jan Paweł II. Rezerwat Nowa Biała 10 10 dziwiać można panoramę okolicznych „Przełom Białki” Tischnerówka pasm. Rezerwat, który w 1989 roku został Bazylikę zwiedzać można codziennie 10 wpisany na listę UNESCO Światowego – otwierana jest o godz. 6:30, zamyka- 5 Dziedzictwa Geologicznego, jako na dopiero po wieczornej mszy św. Krempachy obiekt o szczególnym znaczeniu pale- Zwiedzanie grupowe należy zgła- Harklowa ontologicznym i stratygraficznym, słynie szać telefonicznie: do godz. 12:00 5 9 z unikalnych w skali kontynentu, dzwoniąc do kancelarii parafialnej stanowisk geologicznych, z licznymi ska- (tel. 18-265-55-27 w. 25), po godz. 12:00 W 8 mieniałościami: amonitów, belemnitów, NW u Sióstr Urszulanek (tel. 18-265-56-76). WS małży, liliowców, ramienionogów czy Knurów Przełęcz Dębno Knurowska korali osobniczych. S N 3. Z Ludźmierza kierujemy się na południe 7 (846 m n.p.m.)
do wsi Maruszyna, a następnie na wschód NE
2. Udając się na wschód trasą nr 957, warto SE w kierunku Szaflar i Gronkowa. Za Frydman Kasztel odwiedzić Ludźmierz – najstarszą wieś zabudowaniami na granicy Gronkowa E 6 na Podhalu i religijne centrum regionu. i Nowej Białej wznosi się Cisowa Skała 6 Znajduje się tu Sanktuarium Wniebo- [opis: Wycieczka nr 14, str. 60]. wzięcia Najświętszej Marii Panny
62 Wycieczka nr 15 Wycieczka nr 15 63 Wycieczki Wycieczki
kcje obronne) oraz XVIII-wieczny kościół Z Krempach do Kramnicy cmentarny św. Walentego, z rokoko- Krempachy to miejsce, w którym warto wym ołtarzem, pochodzącym z wcze- zrobić dłuższą przerwę. Zachęca do tego śniejszej, drewnianej świątyni. spacerowa trasa, zaczynająca się przy kościele św. Walentego i prowadząca na Wnętrze kościoła parafialnego św. południe w kierunku Przełomu Białki. Marcina można zwiedzać przed i po Droga, początkowo asfaltowa zmienia się mszach świętych, które w niedzielę w przyjemny, polny trakt. Celem tej odprawiane są o: 7:30, 9:00, 10:30. wycieczki jest Kramnica, do której dotrzemy „suchą nogą”. 6. Z Krempach, kierując się dalej na wschód, docieramy do miejscowości Frydman. 4. Za Gronkowem, w miejscowości Groń We wsi, która w przeszłości miała statut dwukrotnie skręcamy w lewo kierując się miasteczka, znajduje się najstarszy na w stronę Nowej Białej [opis: Wycieczka nr Podtatrzu zabytek architektury sakralnej: 14, str. 60]. Przed zabudowaniami wsi wczesnogotycki kościół św. Stanisława znajduje się jedna z wizytówek regionu – z unikatową wieżą, wyposażoną w polską rezerwat przyrody Przełom Białki. attykę z końca XVIII w. Turystów przyciąga tu malowniczy krajobraz, z wijącym się pomiędzy Wnętrze zobaczyć można po mszach dwiema okazałymi skałami, szerokim świętych, które w niedziele odprawia- korytem rzeki. Fakt, że oba wspomniane ne są o: 7:30 i 11:00. szczyty: Obłazowa (670 m n.p.m.) i znajdująca się na drugim brzegu Białki Oprócz świątyni na uwagę zasługują przez mieszkańców „kaplicami”, za- Uwaga: parking znajduje się w pewnej Kramnica (688 m n.p.m), stanowiły jeszcze: XVI-wieczny kasztel (można go bytkowe piwnice winne (zwiedzanie za odległości od świątyni, przy drodze nr niegdyś jeden blok skalny, świadczy o obejrzeć jedynie z zewnątrz) oraz zwane zgodą gospodarzy). We Frydmanie jest 969. Zwiedzanie w grupach w okresie niszczycielskiej sile żywiołu. Skały te też przystań z wypożyczalnią łódek, letnim: pon. – pt. 9:00 – 12:00 i 14:00 – uchodzą za znakomite punkty widokowe. kajaków i rowerów wodnych. 16:30, sob. 9:00 – 12:00. Termin dobrze W południowym zboczu Obłazowej Skąd się wzięła cudowna figurka? jest wcześniej uzgodnić z probo- znajduje się wejście do Jaskini Obła- Z cudowną figurką Gaździny Podhala wiąże 7. W sąsiednim Dębnie znajduje się, szczem, dzwoniąc pod nr.: 18-275-17-97. zowej, gdzie odkryto najstarszy na się średniowieczna legenda. Pewien uważany za jeden z najcenniejszych Z racji na konieczność ochrony za- świecie, liczący 30 tys. lat, bumerang. węgierski kupiec utknął w nocy na europejskich zabytków drewnianej bytku przed wilgocią, w dni deszczowe ludźmierskich bagnach. Gdy był już bardzo architektury sakralnej, późnogotycki i w okresie zimowym obiekt nie jest 5. Po minięciu Nowej Białej (przez miej- wyczerpany, zaczął prosić Boga o pomoc. kościół św. Michała Archanioła. Obiekt, udostępniany do zwiedzania. W nie- Niedługo potem ukazała mu się tajemnicza scowość przejeżdżamy główną drogą) asy tr Opis który powstał pod koniec XV stulecia, w dziele wnętrze kościoła zobaczyć skręcamy w prawo, by za chwilę wjechać Pani, która zachęciła go, by raz jeszcze 2003 roku wpisany został na Listę można po mszach świętych, odprawia- do wsi Krempachy. Robiąc postój w tej spróbował wydostać się z mokradeł. Kupiec Światowego Dziedzictwa Kultural- nych o godzinie: 8:00 i 11:00. spiskiej miejscowości, warto odwiedzić zaufał nieznajomej. Próba, którą resztkami nego UNESCO. Świątynia pełna jest dwie zabytkowe świątynie: Kościół św. sił podjął, zakończyła się sukcesem. wyjątkowych dzieł, takich jak: pocho- 8. Udając się w kierunku Nowego Targu Marcina z I poł. XVI wieku, który posiada, Uratowany, gdy zrozumiał, że życie dzący z pocz. XVI w. tryptyk w ołtarzu warto opuścić na moment główny trakt. zawdzięcza Matce Boskiej, w podzięce niespotykaną w innych częściach Polski, głównym, zdobiąca ściany, unikatowa W miejscowości Knurów rozpoczyna się, przyniósł do pobliskiego kościoła figurkę, renesansową wieżę z hurdycją (czyli polichromia z przełomu XV i XVI wieku, mająca niegdyś znaczenie strategiczne, przypominającą spotkaną postać. drewnianym gankiem, spełniającym fun- czy XIV-wieczne: krzyż i tabernakulum.
64 Wycieczka nr 15 Wycieczka nr 15 65 Wycieczki Wycieczki
Droga Knurowska, zwana także Smakowity konkurs obok Tischnerówki WYCIECZKA nr 16 „Gościńcem Barabów”. Ukończona około Miłośnicy dobrej kuchni oraz pod- 1911 roku, kręta trasa prowadzi przez halańskiego folkloru powinni zapamiętać tą Wokół Pienin Spiskich położoną na wysokości 846 m n.p.m. datę. Co roku w drugą niedzielę lipca, na Przełęcz Knurowską do Ochotnicy Pieniny Spiskie są pasmem niewysokich wzniesień, wyrastających pomiędzy placu za Tischnerówką w Łopusznej, Górnej. Na uwagę zasługują liczne zabytki majestatycznymi Tatrami, klimatycznymi Gorcami oraz malowniczymi Pieninami odbywa się Gminny Konkurs Potraw Właściwymi. Wycieczka po miejscowościach otaczających góry, pozwoli nam poznać inżynierii wojskowej: kamienno-beto- Regionalnych – barwna impreza kulturalna asy tr Opis historię, tradycję i kulturę tego wyjątkowego regionu. nowe przepusty, łukowy most u wylotu z przeszło 40–letnią tradycją. Doliny Furcówki, czy specjalnie wypro- filowane mijalnie. Piękna panorama Przebieg Trasa: Tatr widoczna jest do momentu Oprócz tego na uwagę zasługuje Nowa Biała • Krempachy • Frydman • Falsztyn • Niedzica-Zamek • Niedzica • (opcja osiągnięcia granicy lasu. Na przełęczy drewniany Kościół Świętej Trójcy i św. droga krzyżuje się z czerwonym szlakiem Antoniego Opata z XVI wieku z cennym dodatkowa: Kacwin) • Łapsze Niżne • Łapsze Wyżne • Trybsz • Nowa Biała prowadzącym z Turbacza na Lubań [opis: gotyckim ołtarzem głównym. 39 km (opcja dodatkowa + 7 km) całodniowa Wycieczka nr 13, str. 57]. Świątynie można zwiedzać po mszach 9. W Harklowej znajduje się wzniesiony ok. św. niedzielnych o 8.00 i 11.00. Opis trasy 1500 roku drewniany Kościół pw. Narodzenia Najświętszej Marii Panny. Wart odwiedzenia jest także Dwór 1. Nowa Biała 5. Niedzica os. Zamek Świątynia, którą opasują charakte- Tetmajerów będący oddziałem Mu- [opis: Wycieczka nr 14, str. 60]. [opis: Wycieczka nr 5, str. 31]. rystyczne soboty (wsparte na słupach zeum Tatrzańskiego. W środku znajduje zadaszenia, pod którymi chronili się się ekspozycja historyczna, a obok 2. Krempachy 6. W centrum Niedzicy stoi XIV-wieczny przybyli z daleka wierni), zachowała w wiejskim domu Klamerusów można [opis: Wycieczka nr 15, str. 64]. gotycki kościół św. Bartłomieja z za- gotycką bryłę, a także autentyczne zwiedzić wystawę etnograficzną. bytkową, powstałą około 1410 roku, elementy zdobnicze, pochodzące 3. Frydman polichromią oraz niewiele młodszym, bo z czasów jej budowy. Na uwagę zasługują Muzeum czynne od środy do niedzieli [opis: Wycieczka nr 15, str. 64]. pochodzącym z 1452 roku, tryptykiem św. dwa gotyckie portale, pozostałości w godz. 10 - 16. Warto jednak Bartłomieja, który znajduje się w jednym polichromii patronowej oraz późno- wcześniej upewnić się co do godzin 4. Po opuszczeniu wsi Frydman kierujemy z ołtarzy bocznych. Warte uwagi są także: barokowe ołtarze. barokowy ołtarz główny oraz wyróżniająca otwarcia dzwoniąc na nr telefonu się na południowy wschód. Nieopodal się bogatymi zdobieniami ambona. Muzeum Tatrzańskiego 18-201-52-05. Falsztyna znajduje się rezerwat Zielone Kościół może być zamknięty, dlatego Skałki, który jako jedyna część Pienin na zwiedzanie warto umówić się Spiskich, włączony został do Pienińskiego Zwiedzanie kościoła możliwe jest po telefonicznie: 18-275-17-25. Parku Narodowego stając się tzw. ostoją mszach świętych, odprawianych PPN. Znajdujące się tam wapienne skały, w niedzielę o: 7:45, 9:00, 11:30, 19:00. 10.Wycieczkę kończymy w Łopusznej, spośród których najwyższa mierzy 616 m Codziennie wnętrze oglądać można w której wychował się wybitny huma- n.p.m., rozciągają się na przestrzeni 2 km, z przedsionka przez kratę. nista i filozof ks. Józef Tischner. We wsi stromo opadając do Jeziora Czor- znajduje się specjalna izba poświęconą sztyńskiego. Rezerwat, będący miejscem 7. Opcją dodatkową jest wizyta w leżącym pamięci tego wielkiego Polaka, zwana występowania rzadkich roślin (m.in. 3 km za Nidzicą, Kacwinie. Miłośnicy Tischnerówką. pluskwicy europejskiej i kokoryczy żółta- spiskiej architektury znajdą tu niepozorne, wej), w 1970 roku zyskał status obszaru drewniane spichlerze, zwane sypańcami, Czynna: wt.- pt. w godz. 10-17 i w sob. ochrony ścisłej. Nie można go zwiedzać, które są jedynymi takimi obiektami do godz. 16, telefon: 18-265-39-69. skałki ogląda się z gruntowej drogi, w Polsce. We wsi zachowały się także: biegnącej wzdłuż jego granic. dwustuletni młyn, pochodzący z XV
66 Wycieczka nr 15 Wycieczka nr 16 67 Wycieczki Wycieczki
roślinną. Pomiędzy kolumnami ustawione Łapsze Niżne – mieszanka kultur są figury św. Sebastiana i św. Jana W 11 i wyjątkowy patron świątyni Nepomucena. W Łapszach Niżnych, podobnie jak na NW WS Trybsz całym Zamagurzu, bez trudu odnajdziemy Przełom Zwiedzanie kościoła możliwe jest po Białki Nowa zabytki kultury ludowej, w których S mszach świętych, które w niedzielę N 10 Biała
widoczne są wpływy węgierskie, wołoskie, 1
odprawiane są o: 7:30, 9:30, 11:30 oraz NE niemieckie czy słowackie. O wpływach SE 18:00 (IX – VI). węgierskich świadczy chociażby wybór E Krempachy patrona łapszańskiej świątyni. Św. Kwiryn był biskupem i męczennikiem, działał na Od roku 1957 kościołem i parafią terenie dzisiejszej Chorwacji w czasach zarządzają ojcowie Pijarz y. Prz y 2 cesarza Dioklecjana. Co ciekawe, jest to sąsiadującym ze świątynią domu jedyny kościół w Polsce, któremu patronuje zakonnym utworzyli oni Ośrodek ten właśnie święty. Edukacyjno-Wypoczynkowy, w którym Łapsze organizowane są obozy, spotkania Wyższe wieku, gotycki kościół Wszystkich integracyjne, zielone szkoły i rekolekcje. Świętych z barokowym ołtarzem 9 głównym oraz bogato zdobioną XVII- Więcej informacji uzyskać można pod wieczną monstrancją a także zabytkowe numerami telefonu: +48-662-168-876 kapliczki (najstarsze - z XVIII wieku). oraz +48 12-422-17-24.
Kościół można zwiedzać po mszach 9. Znajdujący się w Łapszach Wyżnych Frydman świętych odprawianych w niedziele kościół pod wezwaniem św. Piotra o: 8:00, 9:15, 10:45; oraz w dni po- i Pawła uchodzi za perłę rokoka na 3 wszednie o: 18:00 (w okresie letnim) polskim Spiszu. W XVIII-wiecznej świątyni Łapsze lub 19:00 (w okresie zimowym). zachował się jednorodny, bogaty w zdobienia wystrój. Na uwagę zasługuje Niżne ołtarz główny, z obrazem przedsta- 8. Będąc w Łapszach Niżnych warto 8 wstąpić do kościoła pw. św. Kwiryna. wiającym patronów parafii oraz rzeźbami Świątynia ufundowana została ok. 1310 św. Szymona, św. Jana Chrzciciela roku przez założyciela wsi Kokosza i Najświętszej Maryi Panny, a także piękna Berzewiczego. W 1313 r. parafię na kilka ambona, wyposażona w ażurową Falsztyn stuleci objęli, osiedlający się właśnie na balustradę, XIV-wieczna pozłacana Zamagurzu Spiskim, Bożogrobowcy. puszka na hostie i monstrancja z przełomu XV i XVI w. Kościół jest budowlą typowo gotycką, ale Zielone wystrój jego wnętrza pochodzi z czasów Kacwin Skałki późnego baroku. Świątynia jest jedno- Wnętrze zwiedzać można po niedziel- 4 nawowa, z krótkim, nieco węższym od nych mszach świętych rozpoczy- 6 nających się o: 7:30, 8:30, 11:30. 7 nawy, wielobocznie zamkniętym prez- 5 biterium. Na uwagę zasługują drewniane Niedzica ołtarze, utrzymane w tonacji jasno- 10.Trybsz zielonej. Centralną część ołtarza [opis: Wycieczka nr 19, str. 78]. Niedzica os. Zamek głównego, z obrazem św. Kwiryna datowanym na 1763 rok, akcentują cztery 11.Przełom Białki kręcone kolumny oplecione wicią [opis: wycieczka nr 15, str. 64].
68 Wycieczka nr 16 Wycieczka nr 16 69 Wycieczki Wycieczki
WYCIECZKA nr 17 Pieniny Spiskie na dwóch kółkach
Pieniny Spiskie są górami niewysokimi i łatwo dostępnymi, także dla miłośników dwóch kółek. Prezentujemy dwie propozycje tras dla rowerzystów, różniące się między sobą długością i stopniem trudności. Rezerwat Przełom Białki A Mała Pętla Trybsz 1 Trasa o średnim stopniu trudności, prowadząca mniej ruchliwymi drogami asfaltowymi oraz drogami gruntowymi. Nowa 2 Biała Przebieg Trasa: Nowa Biała • Trybsz • Dursztyn • Dursztyńskie Skałki • Krempachy • Nowa Biała 1 Korowa 16 km ok 1 h Skała
Opis trasy Lorencowe Skałki 1. Trasę zaczynamy w Nowej Białej [opis: 3. Podróżując polnym traktem dojeżdżamy Krempachy Wycieczka nr 14, str. 60]. Początkowy do Dursztyna – malowniczej wsi, leżącej odcinek prowadzi drogą asfaltową. u podnóży góry Żar [opis: Wycieczka nr 5 Pierwszy przystanek warto zrobić tuż za 18, str. 74]. Tam wybieramy asfaltową Borsukowa wsią – w Rezerwacie Przełom Białki drogę biegnącą na północny-zachód. Drusztyńskie Skała [opis: Wycieczka nr 15, str. 64]. Skałki Mikołajeczna 4. Kilkuset metrów za miejscowością Skała 2. Dalej udajemy się szosą do Trybsza [opis: zaczynają się częściowo zalesione 4 Wycieczka nr 19, str. 78]. Kilkaset metrów Dursztyńskie Skałki. Po minięciu Czerwona za ostatnimi zabudowaniami, szlak skręca pierwszych wzniesień kierujemy się na Skała w lewo, prowadząc od tego miejsca drogą drogę gruntową, prowadzącą wzdłuż gruntową. tego niewielkiego pasma. Spotkamy tutaj formy o bardzo ciekawych nazwach: W Czerwoną Skałę, Mikołajczyną Skałę, NW Przełom Białki na dużym ekranie Lorencowe Skałki, Borsukową Skałę, WS Malowniczy rezerwat „Przełom Białki” Korową Skałę, czy Faśnymbrowe Skałki. w sposób szczególny upodobali sobie Dursztyn 3 S N
5. Docieramy do miejscowości Krempachy filmowcy. Tutejsze plenery można NE
zobaczyć w takich produkcjach, jak: [opis: Wycieczka nr 15, str. 64]. SE “Janosik”, “Trzecia granica”, czy ,,Karol. E Człowiek, który został papieżem”. 6. Po przekroczeniu rzeki Białki wjeżdżamy do Nowej Białej, co oznacza, że wróciliśmy do miejsca, z którego zaczynaliśmy wycieczkę.
70 Wycieczka nr 17 Wycieczka nr 17 71 Wycieczki Wycieczki
B Wielka Pętla Trybsz 1 Trasa dla rowerzystów o lepszej kondycji. Po drodze dosyć wymagające podjazdy, dające wytchnienie zjazdy, fantastyczne widoki oraz cenne zabytki. Rezerwat Nowa Biała 2 Przełom Białki Przebieg Trasa: 1 Nowa Biała • Trybsz • Dursztyn • Sołtysia Góra • przełęcz Przesła (675 m n.p.m.) • Niedzica os. Zamek • Falsztyn • Frydman • Dębno • Nowa Biała 35 km ok 2:30 h
oraz zbocza Cisówki (777 m n.p.m.) Pieniny Spiskie, czyli Hombarki doprowadzi nas do turystycznej miejsco- Dursztyn Nazwa „Pieniny Spiskie” pojawiła się wości Niedzica. stosunkowo niedawno, bo po II wojnie 2 światowej. Wcześniej mieszkańcy nazywali 4. Znajdujący się tu Zamek Dunajec, jest Dębno te góry Hombarkami. Ludowa nazwa, która idealnym miejscem na dłuższy odpo- Duninówka stosowana jest dziś zamiennie, nawiązuje czynek [opis: Wycieczka nr 5, str. 31]. Po do tzw. „hombarków”, czyli charak- 2 (768 m n.p.m.) nabraniu sił, ponownie ruszamy w drogę 6 terystycznych dla tego rejonu, kopulastych kierując się w stronę Falsztyna. Tym wzniesień. Typowym hombarkiem jest np. razem korzystamy z drogi asfaltowej, górująca nad miejscowością Łapsze Niżne, Frydman ciągnącej się wzdłuż brzegu malowni- Sołtysia Góra. czego Jeziora Czorsztyńskiego. W tle Łapsze 5 widoczne są wzniesienia rezerwatu Niżne Ostra Góra Zielone Skałki [opis: Wycieczka nr 16, (792 m n.p.m.) Opis trasy str. 67]. Przełęcz 1. Wycieczkę rozpoczynamy we wsi Nowa Sołtysia 3 Przesła 5. Po minięciu Falsztyna wjeżdżamy na (675 m n.p.m.) Biała. Odcinek do Dursztyna pokonujemy przyjemną polną drogę, która zaprowadzi Góra (703 m n.p.m.) tak samo, jak w „Małej Pętli” [opis nas do Frydmana [opis: Wycieczka nr 15, Falsztyn Wycieczka nr 17 A, str. 70]. str. 64]. 4 Zielone 2. Przed Dursztynem odbijamy w prawo. 6. Za wsią wracamy na asfaltowy trakt. Po 3 Skałki Przez liczący 768 m n.p.m. szczyt Duni- pokonaniu ok. 4 km docieramy do Dębna, W Cisówka nówka dojeżdżamy w okolice, wzno- gdzie znajduje się wpisany na listę 4 NW (777 m n.p.m.) WS szącej się nad wsią Łapsze Niżne, Światowego Dziedzictwa Kultury UNESCO Sołtysiej Góry. drewniany kościół pw. św. Michała S N
Archanioła [opis: Wycieczka nr 15, str. 65]. NE
3. Po dotarciu do krzyżówki, wybieramy SE gruntową drogę, która od zachodu 4 7. Polna droga prowadząca wzdłuż koryta E objeżdża Ostrą Górę (792 m n.p.m.) Białki, pozwoli nam wrócić do punktu, Niedzica os. Zamek i przez przełęcz Przesła (675 m n.p.m.) z którego zaczynaliśmy podróż.
72 Wycieczka nr 17 Wycieczka nr 17 73 Wycieczki Wycieczki
WYCIECZKA nr 18 Pieniny Spiskie z plecakiem Nowa Biała Świeże powietrze, ładne widoki oraz niczym nieograniczony spokój – tak w dużym skrócie opisać można charakter trasy prowadzącej przez najważniejsze szczyty Pienin 1 Spiskich.
Przebieg Trasa: Krempachy Dursztyńskie Nowa Biała • Krempachy • Dursztyn • Żar (883 m n.p.m.) • przełęcz Przesła (675 m n.p.m.) Skałki 1 • Niedzica os. Zamek 16 km 4:30 h 1 Dursztyn Opis trasy 1 1. Trasę rozpoczynamy w Nowej Białej 3. Po odbiciu w lewo zaczyna się, [opis: Wycieczka nr 14, str. 60]. Zielonym momentami bardzo strome, podejście Jurgowskie szlakiem przez Krempachy [opis: pod najwyższy szczyt Pienin Spiskich – Stajnie Wycieczka nr 15, str. 64] docieramy do Górę Żar (883 m n.p.pm.). Wierzchołek 2 Dursztyna. Po drodze mijamy Dur- porośnięty drzewami nie jest jednak Góra Żar sztyńskie Skałki. dobrym punktem widokowym. Pano- (883 m n.p.m.) ramę Tatr można zobaczyć ze znajdu- Hombark Łapszański 3 2. We wsi wybieramy, skręcający w lewo, jącego się nieco dalej i obok szlaku, (825 m n.p.m.) szlak czerwony. Po minięciu cieka- wzniesienia Hombark Łapszański (825 wego osiedla pasterskiego, zwanego m n.p.m.). Jurgowskimi Stajniami (w sezonie Przełęcz można tam kupić wyroby z owczego 4. Po przejściu przez Przełęcz Przesła (674 Przesła mleka), trasa zbliża się do linii lasu. m n.p.m.) trasa prowadzi stokami (675 m n.p.m.) Barwinkowej Góry (725 m n.p.m.) oraz 4 Cisówki (777 m n.p.m.), następnie wkracza na Polanę Cisówka oferującą rozległe widoki na Pieniny Właściwe, 4 Pasmo Lubania i Zamagurze. W Cisówka NW (777 m n.p.m.) 4 WS 5. Wędrówkę kończy zejście do miejsco- Polana wości Niedzica (os. Zamek) [opis: Cisówka S N
Wycieczka nr 5, str. 31]. Opadający
NE w stronę Zamku Dunajec grzbiet Tabor, SE swoją nazwę zawdzięcza taborytom, 5 E którzy w XV wieku oblegali warownię i to Niedzica os. Zamek właśnie miejsce wybrali na swój obóz.
74 Wycieczka nr 18 Wycieczka nr 18 75 Wycieczki Wycieczki
WYCIECZKA nr 19 wnianą techniką zrębową. Obiekt nich zobaczyć wyposażenie gospo- znajduje się na Małopolskim Szlaku darstwa góralskiego, narzędzia do Pogórze Gliczarowskie – na granicy kultur i regionów Architektury Drewnianej. oporządzania owiec oraz ludowy strój jurgowski. Pogórze Gliczarowskie to uroczy zakątek, w którym od wieków przenikają się wpływy Kościół jest udostępniany do polskie, słowackie i węgierskie. Podczas wycieczki poznamy wyjątkową kulturę górali zwiedzania w czw., pt., sob., niedz. od W sezonie (lipiec –sierpień) muzeum spiskich i podhalańskich oraz zwiedzimy unikatowe zabytki architektury drewnianej. Tło 9:00 do 18:00. W pozostałe dni do otwarte jest od środy do soboty stanowić będą malownicze pejzaże. wnętrza można zajrzeć przez kratę. (w godz. 10:00 – 18:00) i w niedzielę (w godz. 10:00 – 14:00). Poza sezonem Przebieg Trasa: 4. Z Bukowiny Tatrzańskiej udajemy się do Zagrodę Sołtysów zwiedzać można od Jurgowa (ulicą Kościuszki i Długą środy do niedzieli w godz. 10:00 - Białka Tatrzańska • Bukowina Tatrzańska • Jurgów • Polana Podokólne • Czarna Góra dotrzemy do ronda, gdzie należy skręcić 14:00. Dobrze jest wcześniej upewnić się (902 m n.p.m.) • Trybsz • Białka Tatrzańska 40 km całodobowa w prawo wybierając drogę nr 49). W tej, co do godzin otwarcia dzwoniąc do Mu- najbardziej na zachód wysuniętej wsi zeum Tatrzańskiego (tel. 18-201-52-05). polskiego Spisza, znajdziemy liczne Ceny biletów: normalny 6,00 zł, ulgo- Opis trasy zabytki kultury ludowej. Na uwagę wy 4,50 zł. zasługuje drewniane budownictwo 1. Wycieczkę rozpoczynamy w Białce Bukowiny Tatrzańskiej, z ekspozycją regionalne oraz murowane domy W miejscowości znajduje się także Tatrzańskiej, znanej miejscowości dzieł lokalnych twórców. z charakterystycznymi ozdobnymi drewniany Kościół św. Sebastiana letniskowej i popularnym ośrodku fasadami. Wśród nich wyróżnia się i Matki Boskiej Różańcowej z 1650 roku. sportów zimowych [więcej informacji Na zwiedzanie Galerii należy umówić Zagroda Sołtysów – przykład ubogiego Ściany o konstrukcji zrębowej pokryte są na str. 89]. Znajduje się tutaj zabytkowy się telefonicznie dzwoniąc pod nr: domostwa spiskiego z przełomu XIX i XX w całości gontem, ozdobnie wycinanym drewniany kościół pw. św. Apo- 18-542-44-93 lub 604-566-044. wieku. Zbudowane z drewna obejście w jodełkę. Wnętrze świątyni urzeka, składa się z domu mieszkalnego stołów Szymona i Judy Tadeusza, kolorową polichromią w stylu „spiskiego i zabudowań gospodarczych. Można w wybudowany ok. 1700 roku. Świątynia 3. Po obejrzeniu wystawy kierujemy się na rokoko”. jest typowym przykładem drewnianego południowy wschód w stronę buko- budownictwa sakralnego Podhala. Na wińskiego Klina. Na dużym skrzyżowaniu uwagę zasługują: liczne rzeźby ludowe, skręcamy w lewo, w ulicę Kościuszki. pozostałości polichromii figuralnej z XIX Obiekt znajdujący się pod numerem w. oraz ambona z 1780 roku. 87 to słynny Dom Ludowy – jeden z największych w Polsce budynków Kościół zwiedzać można po niedziel- drewnianych. Jest on ciekawym przy- nej mszy świętej odprawianej w lipcu kładem willi utrzymanej w tzw. stylu i sierpniu o godz. 9:30. zakopiańskim. W okazałym gmachu swoją siedzibę ma Bukowiańskie Centrum 2. Z Białki Tatrzańskiej kierujemy się na Kultury, dzięki czemu w miejscu tym południe trasą nr 49. Zaraz po minięciu ciągle żywa jest kultura górali pod- tabliczki z napisem Bukowina Tatrzańska, halańskich. Warto odwiedzić również skręcamy w prawo. Malownicza droga pobliski Kościół Najświętszego Serca prowadząca zboczem Rusińskiego Pana Jezusa (ul. Kościuszki 1). Świątynia, Wierchu doprowadzi nas do ulicy Wierch którą wzniesiono w latach 1887-1900, jest Olczański, gdzie mieści się Galeria Sztuki ciekawym przykładem budownictwa Ludowej Towarzystwa Przyjaciół łączącego elementy murowane z dre-
76 Wycieczka nr 19 Wycieczka nr 19 77 Wycieczki Wycieczki
Kościół zwiedzać można w niedzielę W sezonie (lipiec – sierpień) muzeum od 8:00 do 12:00 (najlepiej po mszy czynne jest od środy do soboty o godzinie 8:00 lub przed mszą (w godz. 10:00 – 18:00) i w niedzielę N o 11:00). W pozostałe dni do wnętrza (w godz. 10:00 – 14:00). Poza sezonem: NE 49 można zajrzeć przez kratę w drzwiach. od środy do niedzieli (w godz. 10:00 - NW 14:00). Dobrze jest wcześniej upewnić się Trybsz 5. Równie cennymi zabytkami są stare co do godzin otwarcia dzwoniąc do Mu- W E
zeum Tatrzańskiego (tel. 18-201-52-05). 8 szałasy pasterskie, znajdujące się na SE
polanie Podokólne. Na obecne miejsce Ceny biletów: normalny 6,00 zł, ulgo- WS obiekty zostały przeniesione po 1879 r. wy 4,50 zł. S z dziewięćdziesięciu polan w Tatrach Jaworzyńskich. W ten sposób powstała 8. Jadąc dalej w kierunku północnym 1 Zagroda największa w Tatrach i na Podtatrzu tzw. docieramy do niewielkiej wioski Trybsz, Korkoszów wieś letnia, funkcjonująca jeszcze będącej ostoją spiskiego folkloru. Ciągle Białka 7 w ostatniej ćwierci XX w. Choć tradycja można tu zobaczyć stroje z oryginalnymi Tatrzańska wypasu bydła na Polanie Podokólne już zdobieniami spodni i sukman. Najwa- Czarna Góra (902m n.p.m.) Czarna zanikła, zachowało się 56 takich obiektów. żniejszym zabytkiem tej miejscowości jest Leśnica-Groń Góra stojący w cieniu strzelistych drzew 6 drewniany kościółek św. Elżbiety 6. Na północ od Jurgowa znajduje się 49 miejscowość Czarna Góra z niewysokim Węgierskiej. Niewielkich rozmiarów wzgórzem o tej samej nazwie, zwanym zrębowa, jednonawowa świątynia z 1567 również Litwińską Grapą (902 m n.p.m.). r., w momencie wybudowania nowego Po zapoznaniu się z zabytkami kultury kościoła straciła na znaczeniu. Warto materialnej warto nasycić oczy piękną zaglądnąć do środka ze względu na panoramą z widokami na cztery Parki bardzo cenną barokową polichromię Bukowina Narodowe: Tatrzański, Pieniński, Gorcza- z 1647 r., uważaną za najstarszą polską ński, Babiogórski oraz dolinę rzeki Białki. panoramę Tatr. Tatrzańska Na szczycie znajduje się dwudziesto- Rzepiska metrowy Krzyż Milenijny wzorowany na Kościół zwiedzać można od środy do krzyżu z Giewontu. Na wzgórze prowadzi niedzieli. Kontakt z dyżurującym prze- 960 droga asfaltowa. wodnikiem pod nr tel.: 18-28-56-465 lub Galeria 669-051-001. 3 Jurgów 7. Po zjechaniu ze wzniesienia, kierujemy się 2 Zagroda 4 do północnej części wsi. Znajduje się tutaj 9. Opuszczamy Trybsz kierując się na Dom Sołtysów drewniana Zagroda Korkoszów, w której zachód. Po minięciu rzeki Białki odbijamy Ludowy ulokowano oddział Muzeum Tatrzań- w lewo. Wybrana droga doprowadzi nas 961
skiego. Układ zabudowań stanowi do trasy nr 49, przy której położona jest 49 przykład rozwoju spiskiej zagrody: od Białka Tatrzańska. prostej, składającej się z dwóch Brzegi zabudowań (chałupa i stajnia) z końca XIX 5 wieku, do złożonej z wielu budynków z lat Szałasy Polana Pasterskie 30. XX wieku. Zagroda Korkoszów jest Podokólne miejscem, gdzie ciągle żyje, odchodzący w przeszłość, świat chłopskiej kultury.
78 Wycieczka nr 19 Wycieczka nr 19 79 Wycieczki Wycieczki
WYCIECZKA nr 20 Przełom Białki Pogórze Gliczarowskie i Magura Spiska na dwóch kółkach N NE 6 NW Trasa dla rowerzystów o dobrej kondycji, którzy nie boją się trudnych podjazdów. Nagrodą za włożony wysiłek są zapierające dech w piersiach widoki. Po drodze liczne W E
zabytki kultury spiskiej i podhalańskiej. SE
WS Trybsz 49 Przebieg Trasa: S Bukowina Tatrzańska • Brzegi • Jurgów • Przełęcz nad Łapszanką • Piłatówka 49 8 (1004 m n.p.m.) • Trybsz • Przełom Białki • Białka Tatrzańska • (Królewska Droga) • Bukowina Tatrzańska 48 km 3:30 h
Opis trasy Białka Kotelnica Tatrzańska 1. Trasę rozpoczynamy w Bukowinie Ta- 5. Niebieski szlak doprowadzi nas do wsi (918 m n.p.m.) trzańskiej – miejscowości wypo- Trybsz [opis: Wycieczka nr 19, str. 78] 7 czynkowej chętnie odwiedzanej przez miłośników źródeł termalnych [więcej na 6. Zanim udamy się do miejsca, z którego str. 94] oraz sportów zimowych [więcej na zaczynaliśmy wycieczkę, warto zobaczyć D r
o
str. 89]. Warto na moment zatrzymać się wyjątkowy Przełom Białki [opis: g a
przed Kościołem Najświętszego Serca Wycieczka nr 15, str. 64]. Prowadzi tam K 49 Czarna Góra r Pana Jezusa oraz Domem Ludowym [opis: niebieski szlak rowerowy. ó l
e
Wycieczka nr 19, str. 76]. w Bukowina Piłatówka s s k
7. Dojeżdżamy do drogi nr 49. Będąc w Białce k (1004 m n.p.m.) a
a Tatrzańska 4 2. Wybieramy drogę nr 960. Za Bukowiną Tatrzańskiej warto zatrzymać się przy 1 Tatrzańską odbijamy w lewo, by kościółku pw. św. Apostołów Szymona i Judy Rusiński Rzepiska zjechać do miejscowości Brzegi. We Tadeusza [opis: Wycieczka nr 19, str. 76]. Wierch 4 wsi zobaczyć możemy stylowe dre-
wniane chałupy oraz klimatyczne 8. Kierujemy się w stronę stacji narciarskiej 960 kapliczki. Kotelnica [więcej na str. 89] – trasa Jurgów Przełęcz nad prowadzi równolegle do wyciągu. Zagroda Łapszanką 3. Pierwszą dłuższą przerwę warto zrobić Malowniczy szlak wiodący grzbietami Sołtysów 3 w Jurgowie [opis: Wycieczka nr 19, str. 77]. okolicznych wzgórz to tzw. Droga Dom (943 m n.p.m.) Królewska. Podobno, właśnie tędy 961 Ludowy 4. Z Jurgowa udajemy się na wschód, wracała z odsieczy wiedeńskiej armia w kierunku Przełęczy nad Łapszanką króla Jana III Sobieskiego. (943 m n.p.m.) Gdy pojawią się niebieskie 49 oznaczenia szlaku turystycznego, odbijamy 9. W Bukowinie Tatrzańskiej wybieramy w lewo. Wkrótce osiągamy najwyższy drogę prowadzącą zboczem Rusińskiego punkt na trasie – Piłatówkę (1004 m Wierchu. Do centrum miejscowości n.p.m) zaprowadzą nas drogi 49 i 960.
80 Wycieczka nr 20 Wycieczka nr 20 81 Wycieczki Wycieczki
WYCIECZKA nr 21 WYCIECZKA nr 22 Tatry z Palenicy Białczańskiej Z Tylmanowej do Bukowiny Tatrzańskiej Kilkudniowa piesza wycieczka łącząca tereny, na których działają: Stowarzyszenie Na terenie gminy Bukowina Tatrzańska leży ważna część Tatrzańskiego Parku Lokalna Grupa Działania „Gorce-Pieniny” oraz Stowarzyszenie Rozwoju Spisza i Okolicy. Narodowego (TPN) z najwyższym polskim szczytem – Rysami oraz słynną Orlą Percią. Tatry to temat niezwykle ciekawy, ale też obszerny. Formuła naszego przewodnika, pozwala na zaprezentowanie jedynie najważniejszych informacji, które dobrze jest Dzień pierszy A uzupełnić korzystając z innych źródeł. Pierwszego dnia przemierzać będziemy górskie ścieżki na terenie malowniczych Podstawowe informacje Gorców. Po zdobyciu Lubania udamy się do uroczego Krościenka nad Dunajcem.
START asfaltową drogą, której pokonanie zajmuje Przebieg Szlak Miejscem, z którego najczęściej wyruszają około 2:30 h. Można skrócić ten czas, Tylmanowa os. Rzeka • Lubań (1225 m n.p.m.) • Krościenko nad Dunajcem turyści, jest Palenica Białczańska – wybierając przejażdżkę bryczką. Czerwone położona na wysokości ok. 990 m n.p.m. oznaczenia prowadzą dalej – do ma- ok. 15,5 km ok 5 h polana otoczona tatrzańskimi szczytami. lowniczego Czarnego Stawu i na Rysy Niegdyś znajdowały się tu szopy pasterskie (2499 m n.p.m.), jednak na pokonanie tego Opis trasy należące do górali z Białki Tatrzańskiej, dziś odcinka powinni decydować się turyści 2. Po krótkim odpoczynku wybieramy szlak jest duży parking na 550 samochodów, posiadający odpowiedni sprzęt i dobrą 1. Trasę rozpoczynamy w Tylmanowej. punkty gastronomiczne i kioski z pamiąt- kondycję. Zielone oznaczenia szlaku turystycznego, czerwony, który prowadzi do Krościenka kami oraz jedno z najpopularniejszych wejść znajdziemy na osiedlu Rzeka. Zaprowadzą nad Dunajcem. Nocleg w tej znanej do Tatrzańskiego Parku Narodowego. Do Innym, niezwykle uroczym miejscem jest nas one na południowy zachód, do miejscowości letniskowej, będzie świetną Palenicy Białczańskiej dotrzemy samocho- Dolina Pięciu Stawów Polskich. Aby tam najwyższej kumulacji tej części pasma – okazją, by zwiedzić tutejsze zabytki, lepiej dem (drogą nr 960 z Bukowiny Tatrzańskiej) trafić, najlepiej przy Wodogrzmotach góry Lubań (1225 m n.p.m.). Po drodze poznać góralską kulturę oraz ugasić lub autobusem. Mickiewicza odbić w prawo, na zielony szlak warto zwiedzić Kalwarię Tylmanowską pragnienie wodą z leczniczych źródełek prowadzący malowniczą Doliną Roztoki. Do [opis wejścia: Wycieczka nr 9A, str. 46]. [opis atrakcji: Wycieczki nr 1, str. 14]. Wstęp na szlaki TPN jest płatny. W 2013 Palenicy Białczańskiej wrócić możemy przez roku bilety kosztowały odpowiednio: Morskie Oko. normalny – 4 zł, ulgowy – 2 zł, 7-dniowy Dzień drugi B normalny – 20 zł, 7-dniowy ulgowy – 10 SCHRONISKA Trasa, która czeka nas tego dnia, prowadzi przez strzeliste szczyty Pienin i będzie nie lada zł, grupowy normalny (do 10 osób) – 36 Na terenie gminy Bukowian Tatrzańska gratką dla miłośników skał oraz starych zamków. zł, grupowy ulgowy (grupa do 10 osób) – znajdują się 3, niezwykle klimatyczne 18 zł. Pozostawienie pojazdu na par- schroniska górskie: Przebieg Szlak kingu to wydatek: 10 zł za motocykl, Krościenko nad Dunajcem • Sokolica (747 m n.p.m.) • Trzy Korony (982 m n.p.m.) • Zamek 20 zł za samochód osobowy, 30 zł za • Schronisko w Dolinie Roztoki samochód osobowo-ciężarowy lub 78 miejsc; tel. 609-00-17-60 i 600-44-37-33. Czorsztyn • Zamek Dunajec ok. 18 km ok. 1,5 km ok 6:30 h ciężarowy, 35 zł za autokar. • Schronisko przy Morskim Oku 78 miejsc; tel. 18- 207-76-09 i 602-26-07-57 Opis trasy NAJPOPULARNIEJSZE SZLAKI (w godz. 9-21). Najpopularniejszy jest szlak czerwony przez • Schronisko w Dolinie Pięciu Stawów 1. Ruszamy z Krościenka nad Dunajcem. zielonymi znakami w stronę Przełęczy Dolinę Rybiego Potoku do Morskiego Oka. Polskich Naszym pierwszym celem jest jeden Sosnów (650 m n.p.m.), a następnie 8-kilometrowa trasa prowadzi głównie, 67 miejsc; tel. 781-05-55-55. z symboli Pienin – Sokolica (747 m n.p.m.). skręcić w lewo wybierając szlak niebieski zamkniętą dla ruchu samochodowego, By zdobyć jej skalisty wierzchołek, należy [opis: Wycieczki nr 3, str. 26]. z Krościenka nad Dunajcem podążać za
82 Wycieczka nr 21 Wycieczka nr 22 83 Wycieczki Wycieczki
2. Po zejściu z Sokolicy zaczyna się Hali Majerz oraz odwiedzić wieś pasjonująca wędrówka granią, przez Hałuszowa [opis: Wycieczki nr 6, str. 34]. C4 W którą przeprowadzi nas niebieski szlak Bukowina NW popularnie zwany „Sokolą Percią”. 4. W Czorsztynie wybieramy szlak zielony, WS Kolejnymi ważnymi punktami na trasie są: który prowadzi do ruin zamku. Po Tatrzańska Góra Zamkowa (799 m n.p.m.), gdzie zwiedzeniu starej warowni udajemy się S N
Rzepiska znajdują się ruiny Pienińskiego Zamku do pobliskiej przystani. Rejs gondolą po NE
oraz Okrąglica (982 m n.p.m.) – skała, Jeziorze Czorsztyńskim pozwoli nam SE C3 która jest kulminacją słynnych Trzech nabrać sił przed ostatnią dziś dawką Łapsze E Koron. [opis: Wycieczki nr 4, str. 28]. atrakcji. Jeśli na trasę wyruszyliśmy Pawlików Wyżne odpowiednio wcześnie, zdążymy jeszcze Wierch Dursztyn 3. Niebieski szlak doprowadzi nas do zwiedzić okazały Zamek Dunajec wraz z (1016 m n.p.m.) Czorsztyna. Wcześniej warto zrobić sobie przyległymi zabytkami oraz potężną C2 C1 przerwę na znanej z pięknych widoków tamę. [opis: Wycieczki nr 5, str. 31]. Góra Żar (883 m n.p.m.) C Dzień trzeci C1 Ostatniego dnia czeka nas dosyć długa, ale przyjemna wędrówka przez dwa pasma leżące na terenie polskiego Spisza: Pieniny Spiskie oraz Pogórze Spiskie.
Przebieg Szlak Niedzica os. Zamek • Góra Żar (883 m n.p.m.) • Dursztyn • Łapsze Wyżne • Pawlików Wierch (1016 m n.p.m.) • Bukowina Tatrzańska ok. 22 km ok 7 h Zamek C1 Dunajec Zamek Opis trasy Czorsztyn Lubań B4 B4 (1225 m n.p.m.) 1. W miejscowości Niedzica os. Zamek musi- 3. Po opuszczeniu wsi zaczynamy wę- Czorsztyn my odnaleźć czerwone oznaczenia szlaku drówkę ścieżkami Pogórza Spiskiego. A1 turystycznego, które towarzyszyć nam będą Najwyższym wzniesieniem na dzisiejszej już do samego końca wycieczki. Pierwszym trasie jest Pawlików Wierch, który osiąga Hałuszowa wyzwaniem jest przejście liczącego ok. 11 wysokość 1016 m n.p.m. Bezleśny szczyt B3 km odcinka, który prowadzi przez szczyty uchodzi za doskonały punkt widokowy. Pienin Spiskich, wraz z główną kulminacją – Tylmanowa Górą Żar (883 m n.p.m.). Ten etap kończy 4. Ostatni etap stanowi zejście do Bukowiny B2 os. Rzeka Tatrzańskiej [opis: Wycieczki nr 19, str. zejście do wsi Dursztyn. [opis trasy: A2 76], gdzie kończymy wycieczkę. Znajduje Trzy Korony A1 Wycieczki nr 18, str. 74]. (982 m n.p.m.) się tu duży kompleks basenów 2. Z Dursztyna kierujemy się na południe. termalnych. Dzięki ciepłym źródłom, B1 szybciej odzyskamy siły po trudach Sokolica W Łapszach Wyżnych warto zwiedzić, (747 m n.p.m.) Krościenko uchodzący za perłę rokoka na polskim trzydniowej wędrówki [opis: str. 94]. B1 nad Dunajcem Spiszu, kościół pw. św. Piotra i Pawła [opis: Wycieczki nr 16, str. 68].
84 Wycieczka nr 22 Wycieczka nr 22 85 Atrakcje zimowe
Aktywności na świeżym powietrzu Pieniny, Gorce, Spisz i Podhale to miejsce całorocznych atrakcji. Również zimą można spędzić tu czas ciekawie i aktywnie. Na miłośników białego szaleństwa czekają liczne trasy narciarskie. Można też skorzystać z usług wypożyczalni skuterów, czy wziąć udział w kuligu. Zima w górach oferuje rozrywki, których próżno szukać w mieście.
Trasy zjazdowe 1
Narciarstwo zjazdowe w regionie skupia się głównie w Pieninach i na Podhalu. Do dyspozycji turystów pozostaje kilka profesjonalnych ośrodków sportowych o zróżnicowanej trudności tras.
Opis ośrodków
A)KLUSZKOWCE (Góra Wdżar): • Trasa nr 7 – niebieska: 500 m Czorsztyn-Ski – nieoświetlona; • Trasa nr 8 – niebieska: 200 m – oświetlona. Jeden z najpopularniejszych ośrodków sportów zimowych znajduje się w Klusz- B)KROŚCIENKO NAD DUNAJCEM: kowcach, na słynącej z pięknych widoków Stajkowa Ski Górze Wdżar (766 m n.p.m.). Średnie nachylenie stoku wynosi tu 23%. Do Kompleks narciarski na zboczach Stajkowej dyspozycji miłośników białego szaleństwa Góry (706 m n.p.m.), która nazywany jest jest osiem dośnieżanych tras o zróżnico- często „krościeńską Gubałówką”. Ośrodek wanym przeznaczeniu i trudności, spośród dysponuje wyciągiem talerzykowym których aż siedem posiada oświetlenie. Na o długości 500 m. Amatorzy sportów szczyt wwożą narciarzy cztery orczyki oraz zimowych mogą korzystać z dwóch dwie krzesełkowa kolejki linowe. Dzięki sztucznie naświetlanych i ratrakowanych zainstalowanemu nagłośnieniu, szusowanie tras o długości 500 i 250 metrów. U podnóża jest jeszcze przyjemniejsze. wzniesienia wybudowano regionalną karczmę, w której znajdują się również: RODZAJE TRAS: wypożyczalnia sprzętu narciarskiego oraz • Trasa nr 1 – niebieska/czerwona: wypożyczalnia skuterów śnieżnych, szkoła 1200 m – oświetlona; narciarska, sauna, solarium, a także sklepy i • Trasa nr 2 – niebieska: 460 m – oświetlona; pensjonat. • Trasa nr 3 – czerwona (FIS): 900 m – oświetlona; C) NIEDZICA: Polana Sosny • Trasa nr 4 – zielona: 100 m – oświetlona; • Trasa nr 5 – zielona: 100 m – oświetlona; W Niedzicy, niedaleko brzegu Jeziora • Trasa nr 6 – czerwona: 900 m – oświetlona; Sromowieckiego, znajduje się ośrodek
Trasy narciarskie 87 Atrakcje zimowe Atrakcje zimowe
narciarski Polana Sosny z niepowta- z której można podziwiać Tatry, Pieniny, • Wyciąg narciarski talerzykowy (B) • Trasa I i IV wzdłuż i pod koleją linową nr I rzalnymi widokami na zbiornik, Zamek Magurę Spiską, Beskid Sądecki i Gorce. o długości 640 m i różnicy i IV, dł. 1400m; Dunajec, Pieniny oraz Tatry. Na narciarzy Średnie nachylenie stoku narciarskiego poziomów 142 m; • 4 trasy prowadzące do wyciągów i snowboardzistów czekają tam oświetlone wynosi 24% a różnica wzniesień 65 metrów. • Wyciąg narciarski talerzykowy (E) orczykowych oraz kolej nr II, dwie trasy zjazdowe. Od górnej stacji wyciągu Stok posiada sztuczne oświetlenie. o długości 370 m i różnicy pierwsze z nich obok wyciągów to trasy poprowadzona została, licząca 8 km, trasa poziomów 60 m. trudne, posiadające homologacje FIS, biegowa do Kacwina: E) JURGÓW SKI: Hawrań dwie pozostałe to trasy łagodne. Dla maluchów oraz początkujących • Nartostrada prowadząca do ośrodka RODZAJE TRAS: Kilometr od granicy ze Słowacją, przy narciarzy przygotowano: narciarskiego "Bania"; • Trasa A o długości 400; szałasach pasterskich „Podokólne” [więcej: • Trasa nr III obok kolejki to trasa trudna • Trasa B dla dzieci o długości 70 m; wycieczka nr 19, str. 78], na stoku • Wyciąg narciarski talerzykowy (C ) o długości 710 m; • Trasa C o długości 300 m. Górkowego Wierchu, powstała stacja o długości 200 m i różnicy • Najnowsza trasa wzdłuż kolejki nr VI, narciarska Jurgów SKI – Hawrań. Narciarze poziomów 35 m; to trasa łatwa posiadająca D) KACWIN do dyspozycji mają 7 oświetlonych • Wyciąg narciarski talerzykowy (D) najnowocześniejsze oświetlenie, i utrzymywanych ratrakiem tras. o długości 120 m i różnicy dł. 1200 m; Kacwin to niewielka spiska miejscowość, poziomów 16 m. • Trasa biegowa łącząca koleje nr VI i III znajdująca się w pobliżu przejścia Na terenie ośrodka działa kilka wyciągów: o długości 1900 m. granicznego ze Słowacją. Znajduje się tu Miłośnikom białego szaleństwa towarzyszą krótki wyciąg orczykowy (330 metrów) oraz • Kolej linowa 4 os. (A) o długości 760 m tu ładne widoki. Z tras można podziwiać G) BIAŁKA TATRZAŃSKA: Ośrodek 8 kilometrowa trasa narciarstwa biegowego, i różnicy poziomów 200 m; panoramę Tatr z wyeksponowanym Narciarski Bania masywem Tatr Bielskich i najwyższym z tamtejszych szczytów – Hawraniem. Kompleks sąsiadujący z Kotelnicą Białczańską, przygotowany z myślą F) BIAŁKA TATRZAŃSKA: Kotelnica o najmłodszych i o osobach dopiero Białczańska rozpoczynających przygodę z nartami. Niewielkie nachylenie stoków i ich łatwy Pod samymi Tatrami na wschodnich zbo- charakter sprawiają, że wypoczynek na czach Kotelnicy (918 m n.p.m.) i Janku- śniegu staje się prawdziwą przyjemnością. lakowskiego Wierchu (934 m n.p.m.) W ośrodku znajduje się wypożyczalnia w miejscowości Białka Tatrzańska znajduje sprzętu narciarskiego oraz szkółka nauki się nowoczesny ośrodek narciarski Kote- jazdy. lnica Białczańska. Miłośnik białego szaleństwa znajdzie tu wszystko, co H) BUKOWINA TATRZAŃSKA: Kaniówka potrzebne do uprawiania ulubionego sportu: dobrze przygotowane i oświetlone Kompleks tras narciarskich usytuowanych trasy, cztery nowoczesne kolejki linowe, dwa na zboczu Horników Wierchu (926 m wyciągi orczykowe oraz jeden talerzykowy. n.p.m.). Turyści mają do dyspozycji 5 naśnie- Kompleks posiada bezpłatne parkingi i WC, żanych i oświetlonych wyciągów wypożyczalnie sprzętu narciarskiego, o zróżnicowanej długości i trudności: pawilony gastronomiczne oraz kioski z lokalnymi wyrobami. Do dyspozycji • Wyciąg orczykowy o długości 430 m turystów pozostaje osiem tras narciarskich i różnicy poziomów 90 m; i snowboardowych o zróżnicowanym • Wyciąg orczykowy o długości 190 m stopniu trudności: i różnicy poziomów 25 m;
88 Trasy narciarskie Trasy narciarskie 89 Atrakcje zimowe Atrakcje zimowe
• Wyciąg orczykowy o długości 120 m • Trasa 1 – niebieska o długości i różnicy poziomów 20 m; 1000 metrów; • Wyciąg zaczepowy przeznaczony dla • Trasa 2 – niebieska o długości najmłodszych narciarzy, o długości 65 m 120 metrów; 958 i różnicy wzniesień 5 m. • Trasa 3 – niebieska o długości 400 metrów; I) CZARNA GÓRA • Trasa 4 (w przygotowaniu) – czerwona, o planowanej długości 400 metrów. Obidowa 47 Ośrodek narciarski z jednymi z naj- 47 piękniejszych widoków na Podhalu. Trasy J) OBIDOWA: Wyciąg narciarski 47 Wyciąg „Obidowa” ulokowane na wzgórzu Czarna Góra „Obidowa” 961 Białka J (902 m n.p.m.) zapewniają nie tylko Tatrzańska Bukowina F niezapomniane wrażenia sportowe, ale Na północ od Nowego Targu w miejsco- Kotelnica Białczańska i estetyczne. W pogodne dni turystom wości Obidowa znajduje się stok Tatrzańska 49 towarzyszą wspaniałe widoki na Tatry o niedużym stopniu trudności, idealny do Kaniówka Bania a wieczorami oglądać można zapierający szusowania z dziećmi. 465-metrowa, G H dech w piersiach zachód słońca nad oświetlona trasa jest sztucznie dośnieżana 960 960 Czarna Góra Babią Górą. Do dyspozycji pozostają i utrzymywana ratrakiem. W dostaniu się na 3 wyciągi orczykowe oraz wyprzęgana górę pomaga jednoosobowy wyciąg I E 49 4-osobowa kolej krzesełkowa. Narciarstwo talerzykowy. Przy wyciągu działa wypo- Jurgów można uprawiać na kilku, zróżnicowanych życzalnia nart, jest WC oraz są punkty małej Jurgów Ski: Hawrań trasach: gastronomii. Parking jest bezpłatny.
2 Trasy biegowe Kacwin Oprócz tych co lubią szusować po stokach, również miłośnicy biegów narciarskich znajdą Niedzica tutaj coś dla siebie. Osobom, które chcą aktywnie spędzić zimowy urlop polecić możemy D C Kluszkowce kilka ciekawych tras. Polana Sosny Czorsztyn-Ski A Przykłady tras 542 A)Bukowina Tatrzańska (Wierch Olczański) E)Kacwin – Niedzica (Polana Sosny): trasa W
NW – Wierch Rusiński – Kotelnica Białczańska o długości 8 km WS B)Bukowina Tatrzańska (Klin) – Polana F) Okolice Nowej Białej: za trasy biegowe Szymkówka (dołem) – Głodówka – służą liczne drogi polne, np. dawny trakt S N
Brzegi – Bukowina Tatrzańska (Wysoki handlowy prowadzący w kierunku Cisowej NE
Wierch) Skały [więcej informacji: wycieczka nr SE B Stajkowa-Ski
C)Trasa biegowa – wokół góry Wdżar 14 str. 60]. Licząc od cmentarza w Nowej E D)Kotelnica Białczańska: trasa biegowa Białej do Cisowej Skały i z powrotem, trasa Krościenko nad Dunajcem łącząca koleje nr VI i III o długości 1900 m. ta ma długość około 5 km.
90 Trasy narciarskie Trasy narciarskie 91 Atrakcje zimowe Atrakcje zimowe
3 Wypożyczalnie skuterów Źródła termalne Po szaleństwach na stoku i czasie spędzonym na świeżym powietrzu dobrze jest zażyć Ciekawym i oryginalnym sposobem na dotrzeć wszędzie tam, gdzie nie sposób kąpieli w basenach termalnych. Gorąca woda mineralna zrelaksuje ciało i pozwoli nabrać spędzenie wolnego czasu w zimie są dojść na piechotę lub dojechać na nartach. sił na kolejne dni. W naszym regionie istnieją dwa kompleksy termalno-rekreacyjne, przejażdżki organizowane na skuterach Ten typ rozr ywki rekomendujemy w których można zażywać kąpieli w luksusowych wnętrzach lub na otwartej przestrzeni, śnieżnych. Pęd górskiego powietrza, szczególnie osobom lubiącym spędzać czas ciesząc oko panoramą Tatr. Z źródeł termalnych korzystać można przez cały rok, ale zimą niezapomniane widoki na Tatry, Pieniny i aktywnie i intensywnie. Wypożyczalnie przyjemność jest największa. Gorce, leśne, zasypane śniegiem dukty, skuterów znajdują się przy większości stacji rozległe hale, wąskie granie, zamarznięte narciarskich. koryta potoków. Skuter śnieżny pozwala Białka Tatrzańska: Termy Bania 1
Kompleksowy obiekt podzielony na kilka stref dostosowanych do konkretnych preferencji wypoczywającego. Termy oferują wysokiej jakości usługi rekreacji, wypoczynku i rehabilitacji wodno-leczniczej.
Wody termalne mają swoje źródła na o różnorodnej specyfice: głębokości 2,5 km i po ochłodzeniu w • Saunę Starą Góralską o temperaturze do basenach osiągają temperaturę od 24 do 36 70° C i wilgotności powietrza do 35%; stopni Celsjusza. Do dyspozycji gości • Grotę Kamienną z dozownikiem solanki, pozostaje prawie 9000 m² wodnej rozrywki i o temperaturze do 50° C i wilgotności 45%; relaksu. Termy podzielono na trzy strefy • Łaźnię Parową o temperaturze 45° C rekreacji, spa oraz strefę vip. i wilgotności do 100%; • Saunę Fińską o wilgotności do 50% A) STREFA GŁOŚNA i temperaturze do 100° C; Idealne miejsce dla amatorów wodnego • Ruską Banię – zewnętrzną saunę szaleństwa oraz rodzin z dziećmi. Znajduje ustawioną w ogrodzie o temperaturze się tu pięć basenów z wodą termalną o do 60° C i wilgotności powietrza do 65%. temperaturze do 34°, zjeżdżalnie zewnętrzne o łącznej długości prawie 300 Do dyspozycji gości pozostaje basen z wodą m, bicze wodne oraz fontanny. geotermalną o temperaturze do 36 °C, B) STREFA CICHA basen z wodą chłodzącą do pływania 4 Tradycyjny kulig Doskonała strefa dla szukających spokoju, o temperaturze do 24 °C, specjalne natryski, wyciszenia i relaksu. Do dyspozycji ławki z kadziami do moczenia nóg oraz drink Niezapomnianym i wygodnym sposobem góralska muzyka, gazdowska gawęda… wypoczywających oddano trzy baseny bar. Łączna powierzchnia saunarium wynosi na poznanie zimowych uroków gór są a na koniec poczęstunek przy ognisku. Taki z wodą termalną o mineralnych właści- 1000 m2. wyprawy organizowane góralskimi saniami. sposób wypoczynku pozwala doskonale się wościach i prozdrowotnym działaniu. Kulig dostarcza wrażeń, jakich nie oferuje zrelaksować a jednocześnie spędzić czas na C) SAUNARIUM Kompleks można odwiedzać o każdej żaden z zimowych sportów. Malownicze świeżym powietrzu, w otoczeniu górskiej Dla miłośników wypoczynku w gorącej porze roku w godzinach od 9 do 23, panoramy ośnieżonych gór, dźwięk przyrody. W całym regionie znajdziemy kilku temperaturze przygotowano pięć saun siedem dni w tygodniu. dzwoneczków, tradycyjna kultura ludowa, organizatorów tego typu przejażdżek.
92 Inne aktywności Źródła termalne 93 Atrakcje zimowe
2 Bukowina Tatrzańska: Termy Bukovina Moje notatki Termy bukowińskie łączą pod jednym dachem centrum rozrywki z ośrodkiem uzdrowiskowym i rehabilitacyjnym. Do dyspozycji gości pozostaje 20 basenów z wodą termalną, która osiąga temperaturę 30-36°C.
W Bukowinie Tatrzańskiej pozyskiwana jest 110°C, która znajduje się w osobnym woda typu siarczanowo-chlorkowo- domku; wapniwo-sodowa o wysokim stopniu • Łozpoloną Marynę o temperaturze mineralizacji. Ze względu na unikalny skład do 100°C, przygotowaną w góralskim mikroelementów i pierwiastków, niski stylu; charakter zasadowy oraz specyficzną • Łaźnie Parowe oferujące kąpiel cieplną twardość jest ona doskonałym środkiem w pomieszczeniu nasyconym gorącą leczniczym i rehabilitacyjnym. Nowoczesny parą wodną. Zabieg ten sprzyja kompleks saunowy oferuje osiem kabin oczyszczeniu ciała i pobudzeniu różnego rodzaju oraz atrakcje relaksacyjne, krążenia. Do dyspozycji gości jest łaźnia gdzie w ciszy i spokoju można odpocząć od bez zapachu o temperaturze 50° C, gwaru codziennego życia i nabrać sił przed odświeżająca łaźnia parowa z zapachami kolejnymi aktywnościami. Do dyspozycji roślinnymi (temperatura 45° C) oraz gości oddano: zmysłowa łaźnia parowa przygotowana z myślą o paniach, w której dominują • Saunę Fińską o temperaturze do 100°C; zapachy kwiatowe (temperatura 45°C); • Saunę Góralską z temperaturą do • Kabinę na podczerwień, czyli suchą kabinę, w której naświetla się całe ciało promieniami podczerwonymi w temperaturze do 60°C; • Lakonium – pomieszczenie relaksacyjne z podgrzewanymi łóżkami i odprężającym sklepieniem zmienia- jącym kolor, w którym stosowana jest chromoterapia – czyli leczenie kolorami; • Strefę schładzania – trzy baseny z zimną wodą idealną po odbyciu sauny – dwa w środku i jeden oświetlony na zewnątrz; • Strefę wypoczynku – wygodne leżaki i relaksacyjną muzykę pozwalającą na wypoczynek pomiędzy poszczególnymi sesjami sauny.
Obiekt czynny jest przez cały rok od poniedziałku do niedzieli, w godzinach od 9.00 do 22.00.
94 Źródła termalne 95 Zagadki Mamy nadzieję, że wizyta w naszym regionie dostarczyła Wam wielu niezapomnianych wrażeń. Udany wyjazd warto w odpowiedni sposób podsumować. Zachęcamy do tego, Stowarzyszenie Rozwoju Spisza i Okolicy by zmierzyć się ze specjalnie przygotowanymi zagadkami. 1. Z jednej Obłazowa, z drugiej jest ______. Ten piękny rezerwat każdego zachwyca.
Malowniczy ______, jaki tworzą skałki powstał dzięki sile górskiej rzeki ______.
Stowarzyszenie Lokalna Grupa Działania „Gorce-Pieniny” Jej wody, co płyną z fantazją ułańską, dzielą kraj na _ _ _ _ _ i ziemię podhalańską 1. Urocze Krościenko już za czasów Piasta, miało zacny tytuł ______.
Tutejsze pejzaże równe widokówkom, z nich słynie ______– zwana „Gubałówką”. 2. Już od ______wieków wiarę w nas rozpala, cudowna figurka ______Podhala.
Niższa ______znana dziś jest wszystkim. Tam swoją Oazę tworzył ksiądz _ _ _ _ Co roku w pielgrzymkach lud wierny tu zmierza. Nawet Papież Polak przybył do ______.
______. Odmówił modlitwę w miejscu wyjątkowym. Pamiątką jest piękny Ogród ______. Prawy brzeg ______– uzdrowisko dawne – ma na swym terenie trzy ______
sławne. 3. Stary ród Berzeviczych, dawny włodarz Spisza, miał swoją siedzibę tam, gdzie wieś ______.
Niedaleko miejsca, gdzie płynie ______, który dawno temu oddzielał dwa kraje.
2. Otoczona ______turystów zachwyca. Najdłuższa wieś w Polsce piękna ______. W warowni, co strzegła ______granicy, znaleziono „klucz” do _ _ _ _ _ tajemnicy. Kaplica drewniana, kuźnia oraz domki - dużo jest atrakcji w Skansenie ______.
______to najstarsza chatka. Miała tu schronienie polska partyzantka.
3. Czorsztyńska warownia – obiekt królom znany. ______się chronił tutaj
przed Szwedami.
Z zamkowych dziedzińców widok jest wspaniały, na ______- Wydawca: Stowarzyszenia Lokalna Grupa Działania ,,Gorce-Pieniny” akwen okazały. oraz Stowarzyszenie Rozwoju Spisza i Okolicy
Hala z owieczkami – widok to typowy, na Majerzu spotkasz ______. Produkcja: OPEN group - www.opengroup.com.pl Wydanie: 2013 ROK
96 97 Produkcja:
www.opengroup.com.pl egzemplarz bezpłatny
Przewodnik turystyczny
Europejski Fundusz Rolny na rzecz Rozwoju Obszarów Wiejskich: Europa Inwestująca w Obszary Wiejskie. Przewodnik Turystyczny realizowany w ramach Projektu Współpracy pn. „Kraina Niezapomnianych Chwil” współfinansowany ze środków Unii Europejskiej w ramach działania 421 „Wdrażanie projektów współpracy” Programu Rozwoju Obszarów Wiejskich na lata 2007-2013 Instytucja zarządzająca PROW na lata 2007-2013 – Ministerstwo Rolnictwa i Rozwoju Wsi.