PAPUR BRO LLANGADFAN, LLANERFYL, FOEL, LLANFAIR CAEREINION, ADFA, CEFNCOCH, LLWYDIARTH, LLANGYNYW, CWMGOLAU, DOLANOG, RHIWHIRIAETH, PONTROBERT, MEIFOD, TREFALDWYN A’R TRALLWM.

376 Chwefror 2013 50c

Ein colofnydd newydd Plant Ysgol Gynradd Hanes taith Richard Dewi Roberts, yn Llanfair Caereinion ar Tudor, Llysun i Unol mynd â ni ar grwydyr ymweliad â chanolfan Cae Daleithiau America i gopa Cader Idris Post. tudalen 5 tudalen 14 tudalen 18 SBLASH! HAELIONI’R MERCHED

Mae Iestyn Pryce sydd yn ddisgybl ym Yng Nghyfarfod Rhanbarth Merched y Wawr Yn y llun gwelir Joan Phillips, Llywydd y mlwyddyn 4 yn Ysgol Gynradd Llanerfyl yn yn y Banw nos Lun, Ionawr 28 cyflwynwyd Rhanbarth, a Mary Thomas, Ysgrifennydd, yn dipyn o bysgodyn. Bu Iestyn yng Nghaerdydd siec am £157, sef casgliad Gwasanaeth cyflwyno’r siec i John Ellis sydd wedi bod yn dros y penwythnos yn cynrychioli Rhanbarth Carolau aelodau’r Rhanbarth, a siec arall am Gadeirydd Cymorth Cristnogol yn yr ardal hon Maldwyn mewn cystadleuaeth Nofio’r Urdd ar £116 gan aelodau cangen Cyfeiliog i Gymorth am gyfnod maith gyda Megan Jerman, llywydd y strôc broga. Da iawn ti Iestyn. Cristnogol. Carno a groesawodd yr aelodau o bob rhan o Faldwyn i’r gwasanaeth ym mis Rhagfyr. CAROLAU GOBAITH

Yn ein rhifyn diwethaf roeddem yn llongyfarch dwy seren leol ar eu perfformiadau yn y gyfres, ‘Carolau Gobaith’ ar S4C cyn y Nadolig. Dyma lun o dîm buddugol Aled Hall, oedd yn cynnwys Mari Lovgreen a llun o dîm Alun Rhys Jenkins oedd yn cynnwys Myfanwy Alexander. Mae CD o’r carolau ar werth yn siop Pethe Powys. Lluniau: S4C 2 Plu’r Gweunydd, Chwefror 2013

Ty-Clyd Maesderwen “Y gwyliau rydych wedi’u DYDDIADUR gohirio ers blynyddoedd” Chwef. 15 Bingo yn Neuadd Pontrobert am 7.30 Llanfair Caereinon Chwef. 21 Dawnsio Caereinion yng Nghanolfan Peidiwch ag oedi rhagor! Caereinion Annwyl gyfaill, Chwef. 21 Gyrfa Chwilod M y Wawr a’r Dysgwyr yn Fel y gwyddoch mae’n si@r, bydd Eisteddfod Dyffryn, Foel. Enwau i Rona Morris Powys yn cael ei chynnal yn Llanfair Patagonia :::: Gwlad y Cewri (01691 780226) erbyn Chwef. 16. Caereinion ym mis Gorffennaf 2013. Mi fydd Pobl - Tir - Iaith - Hanes - Chwef. 22 Gyrfa Chwist yn Neuadd Pontrobert am 8 hyn yn gyfle i goffau 100 mlynedd ers sefydlu’r Traddodiad - Dathlu - Difyrrwch o’r gloch Gymrodoriaeth yn Llanfair, ac felly bydd yn Chwef. 23 “Yr Hen Gymru Lawen”. Noson yng Y trefnwyr mwyaf profiadol nghwmni Arfon Gwilym a Sioned Webb yn achlysur arbennig iawn. Mae Eisteddfod Powys yn ddigwyddiad pwysig iawn ac rydym - yr unig rai sydd â’u y Cann Offis dan nawdd Cym. Hanes gwreiddiau yn ddwfn yn y Dyffryn Banw am 8 o’r gloch yn awyddus i sicrhau bod ein trefniadau yn Chwef.25 Cinio G@yl Ddewi Yr Adfa yn Neuadd y adlewyrchu hyn. Wladfa. pentref am 7.30pm Os hoffech wneud cyfraniad neu noddi’r Ei- Am fanylion pellach, cysylltwch ag Mawrth 2 Eisteddfod Cylch Cynradd Caereinion yng steddfod mewn unrhyw fodd plîs cysylltwch Nghanolfan Caereinion Elvey MacDonald, â Glandon Lewis (Cadeirydd) ar 01938 81064; Haulfan, Maes Carrog, Llanrhystud, Mawrth 2 Cinio G@yl Dewi yng Nghanolfan neu Bethan Williams (Trysorydd) yn y Gymunedol Dolanog am 7.30. Tocynnau Ceredigion. SY23 5AL yn £10. Cysylltwch â Felicity ar 01938 cyfeiriad uchod, trwy ffonio 01938 811074 01974 202052 810901. neu e-bostio [email protected]. e-bost: [email protected] Mawrth 6 Dawnsio Rhanbarth Uwchradd (1.30pm) a Mae’r Rhestr Testunau ar gael ar wefan yr Chynradd (c. 4.00pm) yn Theatr Hafren Eisteddfod (www.eisteddfodpowys.co.uk) ac Mawrth 7 Merched y Wawr y Foel yn dathlu G@yl ar werth mewn siopau lleol. Ddewi gyda Thriawd Dyfi yng Nghanolfan Gyda llawer o ddiolch, Cymdeithas Hanes Dyffryn Banw y Banw Bethan Williams Mawrth 9 Cyngerdd Côr Meibion Dyfi yn Eglwys yn cyflwyno Trysorydd Sant Ioan Dolanog am 7.30. Tocynnau Noson yng nghwmni gan Angela Hawkins (01938 500483) Mawrth 9 Eisteddfodau 12-15 a 15+ ac Aelwydydd yn Ysgol Uwchradd Bro Ddyfi Diolch Arfon Gwilym a Sioned Webb Dymuna Magi Evans, Penyddôl, Foel ddiolch Mawrth 13 Theatr Bara Caws yn cyflwyno ‘Codi o galon i’w theulu, ei ffrindiau a’i pherthnasau Hwyliau’ yng Nghanolfan y Banw am 7.30 “YR HEN GYMRU LAWEN” dan nawdd Plu’r Gweunydd. am eu caredigrwydd tuag ati yn dilyn ei Mawrth 16 Eisteddfod Rhanbarth Cynradd yn Ysgol salwch cyn y Nadolig. Mae’n gobeithio cael yn y Cann Offis, Uwchradd y Drenewydd dychwelyd i’w chartref cyn bo hir iawn. Mawrth 22 “Ffordd y Groes” Gwasanaeth Blwyddyn Newydd Dda i chi i gyd. Nos Sadwrn 23 Chwefror Eciwmenaidd, addas i blant, oedolion a am 8 o’r gloch dysgwyr 7y.h. Eglwys Gatholig, Y Diolch Mynediad £3 Trallwm. Manylion 01588620668 Mae Elvet Lewis, Brynhyfryd, Dolanog yn Ebrill 18 Peter Lord, yr hanesydd celf yn darlithio i dymuno diolch yn fawr iawn i’w deulu, cymdogion Gylch Llenyddol Maldwyn yn Neuadd a ffrindiau am yr holl garedigrwydd a’r Gregynog am 7 o’r gloch. ymholiadau ffôn a dderbyniodd yn ystod y deng TÎM PLU’R GWEUNYDD Ebrill 24 Cyfarfod Cenhadol Chwiorydd wythnos a dreuliodd yn Ysbyty Amwythig o Fedi Henaduriaeth Trefaldwyn ym Moreia, i Dachwedd 2012. Dymuna ddiolch yn arbennig Cadeirydd Llanfair Caereinion yng nghwmni Aled i’r doctoriaid a’r nyrsys gwych fu’n gofalu Arwyn Davies Myrddin, Machynlleth am 7.00 Coedtalog, Llanerfyl, 01938 820710 Mai 3 Darlith gan Dr David Jenkins - David amdano mor ofalus ac yn ei alluogi i wella. Davies Llandinam a’i deulu yn Institiwt Dymuna hefyd ddiolch i Feddygfa Caereinion Is-Gadeirydd Llanfair am 7.30 er budd Eisteddfod am eu gofal ar ddechrau’r saldra ac yna ar ôl Is-Gadeirydd Powys 2013. iddo ddod adref o’r ysbyty. Delyth Francis Mai 4/5 Er mwyn Yfory – Sioe nesaf Ysgol Theatr Diolch Maldwyn yn Theatr Hafren, y Drenewydd Trefnydd Busnes a Thrysorydd Dymuna Trefor Rhys ddiolch o galon am y Mai 11 G@yl Gerdd Maldwyn yn Theatr Hafren galwadau ffôn, cardiau, rhoddion a’r Huw Lewis, Post, Meifod 500286 am 7.30pm. Arweinydd Patrick Larley. Mehef. 15 Taith gerdded y Plu yn ardal Pontrobert ymweliadau a gafodd i’r ysbyty ac ar ôl dychwelyd adref yn dilyn llawdriniaeth ar ei ben- Ysgrifenyddion Gorff. 19 a 20 Eisteddfod Talaith a Chadair Powys Gwyndaf ac Eirlys Richards, Llanfair Caereinion yn y Ganolfan glin yn Ysbyty Gobowen. Hoffwn ddiolch yn Hamdden enwedig i Dani, Alun, Wil a Thaid Carno! Penrallt, Llwydiarth, 01938 820266 Medi 21 Cyhoeddi Eisteddfod Talaith a Chadair Diolch Trefnydd Tanysgrifiadau Powys Dyffryn Ceiriog Dymuna Glenys, Glyn Teg, ddiolch am y Medi 26 Cyfarfod Blynyddol Plu’r Gweunydd yn Sioned Chapman Jones, cyfeillgarwch di-derfyn a gafodd gan deulu a Neuadd Pontrobert am 7.30 12 Cae Robert, Meifod chyfeillion yn ystod gwaeledd Ted, ac ar ôl ei golli. Diolch o galon i bawb. Mae’r rhoddion yn Meifod, 01938 500733 Diolchiadau £5 mynd at Ambiwlans Awyr Cymru ac Eglwys Sant Taliad i’r Trysorydd, gohebydd lleol Cadfan. Golygydd Ymgynghorol neu un o’r tîm Nest Davies Diolch Dymuna Megan Humphreys, Isfryn, Manafon Panel Golygyddol Rhifyn nesaf ddiolch i bawb am y cardiau, galwadau ffôn a’r Catrin Hughes, Llais Afon, Llangadfan A fyddech cystal ag anfon eich cyfraniadau dymuniadau da a dderbyniodd ar achlysur ei 01938 820594 at y rhifyn nesaf erbyn dydd Sadwrn, 16 phenblwydd yn 80oed. Gwerthfawrogwyd y cyfan Chwefror. Bydd y papur yn cael ei yn fawr iawn. [email protected] ddosbarthu nos Fercher, Chwefror 27 Diolch Mary Steele, Eirianfa Dymuna Eirian, Bryneirian, Llangadfan ddiolch Llanfair Caereinion 810048 Nid yw Golygyddion na o galon am y cymwynasau a gafodd gan ei [email protected] Phwyllgor Plu’r Gweunydd o chyfeillion a pherthnasau ar ôl ei damwain rhai wythnosau yn ôl. anghenraid yn cytuno gydag Alwyn Hughes, Llais Afon, Llangadfan Diolch unrhyw farn a fynegir yn y papur i Huw Evans, Llanelen am rodd o £50 i’r Plu Mari Lewis, Swyddfa’r Post, Meifod nac mewn unrhyw atodiad iddo. 500286 Plu’r Gweunydd, Chwefror 2013 3 O’R GADER THEATR BARA CAWS yn cyflwyno Betsi Cadwaladr SANDRA Mae ’na hysbyseb newydd ar y Bu“TAWEL Sandra Wilkinson NOS...” farw ar nos Wener y 25ain “HWYLIAU’N CODI” teledu y dyddie yma. Hysbyseb gan o Ionawr yn 47 oed yn Hospis Amwythig ar ôl Fwrdd Iechyd Betsi Cadwaladr ydi gwaeledd byr, ffyrnig a didostur. yng NGHANOLFAN Y BANW, hwnnw, lle, drwy gyfrwng pedwar Pan ddechreuais i Ysgol Banw ym mis Ionawr LLANGADFAN, actor yn dangos gwahanol 1971 roedd Sandra Tyntwll chwe mis yn h~n na symptome, mae’n deud wrtho’ ni i gyd i beidio mi ac fe’m hudodd yn llwyr wrth fy nghymryd dan nos Fercher y 13eg o Fawrth cysylltu â’r gwasanaeth brys oni bai ein bod ei hadain a’m gwarchod a’m harwain trwy’r am 7.30 o’r gloch yn diodde’ trawiad ar y galon, neu ei debyg. misoedd ansicr cyntaf yna. Erbyn diwedd yr ysgol Dyma yr un Bwrdd Iechyd sydd yn y wasg ar gynradd roeddwn i y bwten fach, gwallt brown Dan nawdd ‘Plu’r Gweunydd’ hyn o bryd oherwydd ei drafferthion ariannol byr gyda dannedd fel cwningen yn llwyr addoli y a’i benderfyniade i gau ysbytai bychain. ferch dal, dlws gyda gwallt melyn hir oedd mor Actorion: Gwion Aled, Rhian Blythe, Mirain Dau gwestiwn sydd gen i. Faint mae’r athletaidd ac yn berchen ar gymeriad byrlymus Haf, Carwyn Llyr, Rhodri Sion hybyseb teledu yn ei gostio? A, hefo ysbytai a hyderus. CyfarwyddwrCyfarwyddwr: Betsan Llwyd bach lleol yn cau, a rhywun sy’n meiddio cael Fe’i magwyd ar fferm Tyntwll, Llangadfan yn ferch anaf neu salwch rhwng amser te dydd Gwener i Grugwyn ac Enid Francis ac roedd hi’n chwaer Yn ôl a ni mewn amser i Gyfnod Teyrnasiad ac amser paned ar fore dydd Llun yn gorfod fawr ofalus i Gwynfor ac Elwyn. Dywedodd dringo mynyddoedd i weld doctor, pa ryfedd rhywbryd mai ei hoff olygfa oedd sefyll ar ben yr hen Gwîn Victoria, ac ymunwch â John, sydd fod llawer yn heidio i’r A&E, chwedl y mynydd Ffridd Tanglws ger ei chartref yn edrych Robert, Richard Davies (a’i wraig Ann) - Sais? tuag at Gader Idris. perchnogion cwmni llongau llewyrchus o Fôn Yn Ysgol Uwchradd Llanfair fe flodeuodd yn ferch - ynghyd â llu o gymeriadau isel ac amheus Yr Ynys Werdd boblogaidd yn enwedig ymysg y bechgyn! Ond eraill! ‘Roedd y cwmni’n gyfrifol am gludo cannoedd o Gymry, glo a nwyddau o bob Mi fydda’i bob amser yn mwynhau mynd am roedd hi’n cyfadde ei bod hi’n casau Mathemateg. math o Lerpwl a Llundain i bedwar ban byd, dro i’r Iwerddon. Roedd gwres y croeso y tro Yn ôl Sandra roedd Mr Painter wedi tynnu ei wallt ac yn dychwelyd gyda sawl cargo - yn fwy yma, fel pob tro, yn ‘neud i fyny am oerni mis allan (dyna pam nad oes ganddo fo ddim rwan) penodol y giwano drewllyd o ynysoedd Ionawr. Mae arwyddion clir i’w gweld, yn Nulyn yn trio dysgu mathemateg iddi. Roedd hi’n gorfod anghysbell arfordir Gorllewin De America. o leia’, fod y ‘Teigr Celtaidd’ yn codi’n ôl ar ei sefyll o flaen y dosbarth yn dweud ei Thabl 9 ar i draed, er pob rhyw gnoc. nôl! Roedd hithau fel llawer ohonom yn cofio am Ond roedd ochr arall i’r geiniog. Roedd y Wedi dychwelyd adre i Gymru y torrodd y traethodau difyr gyda theitlau fel ‘Life inside a colledion ymysg y llongau’n uchel, sawl un y stori am gig ceffyl ym myrgyrs cig eidion ping-pong ball’ a ‘Life as a violin string’ yr ohonynt yn diflannu am byth, a nifer o’r rhai o’r siope mawrion. Ac o Iwerddon, mae’n oeddem yn gorfod eu hysgrifennu iddo fel cosb. morwyr yn cael eu sgubo oddi ar y dec neu’n debyg, y daeth y cyflenwad. Neu yn hytrach Er na chafodd hi fawr o hwyl ar fathemateg roedd syrthio o’r rigin mewn tywydd enbyd. drwy Iwerddon o Wlad Pwyl, yn ôl honiadau hi’n rhagori mewn athletau a bu iddi ddarganfod cywirach diweddar. fod ganddi ddawn fel actores ac adroddwraig. RIFIW GYMUNEDOL O’R HEN DEIP Felly sut mae’r diwydiant amaethyddol Roedd Sandra yn gyfforddus iawn ar lwyfan gan yn yr Iwerddon yn cymharu â’n ffermydd ni? gael llwyddiant arbennig ar adrodd mewn eisteddfodau pell ac agos. Roedd hi hefyd yn Wel mae cynhyrchu cig eidion yn bwysicach aelod ffyddlon o Aelwyd Dyffryn Banw yn yn yr Iwerddon nac unrhyw fath arall o ffarmio CYMRODORIAETH enwedig y parti cyd-adrodd llwyddiannus hwnnw o bell. Allan o’r tua 140,000 o ffermydd yn yr dan hyfforddiant Mary Jones a grwydrodd Gymru TALAITH A CHADAIR POWYS Ynys Werdd, mae tua 75,000 ohonyn’ nhw ben baladr yn cystadlu mewn Eisteddfodau bach yn ffermydd sy’n unedau arbenigol i gynhyrchu a chenedlaethol. Ond, i mi yn bersonol, byddaf cig eidion o’i gymharu â rhyw 14,000 yn CYFARFOD BLYNYDDOL Y yn ei chofio hi am ei dawn naturiol fel actores. unedau defaid arbenigol. Ar gyfartaledd mae GYMRODORIAETH Cefais y fraint o fod mewn sawl drama Ffermwyr 60 o wartheg ar ffermydd Iwerddon a 148 Ifanc efo hi dros y blynyddoedd ac roedd ganddi Cynhelir y Cyfarfod Blynyddol yn dafad, ac mae maint cyfartalog y ffermydd bresenoldeb ar lwyfan gyda gallu arbennig i greu tua 80 cyfer. Neu o leia dyna oedd o’n ddeud cymeriad yn enwedig mewn comedi. yn yr Irish Times o’n i’n ei ddarllen...jyst cyn Roedd gan Sandra gariad arbennig tuag at Nain Y CAPEL CYMRAEG, fy ymweliad â’r O’Donoghues. Llwynteg a threuliodd oriau lawer yn ei chwmni Y TRALLWM A sut mae hynny’n cymharu â ac mi wn ei bod hi’n gwirioni ar ei phwdin tapi- Chymru? Mi fydd rhaid chwilio yn y Welsh oca! Roedd hi’n berchen ar bersonoliaeth mor DYDD SADWRN, CHWEFROR 23ain Times am yr ateb! annwyl ac roedd hi’n casau gweld pobl yn gas am 2.00 o’r gloch wrth ei gilydd. Roedd hi’n boblogaidd iawn ymysg ei Cynhelir yr PENCAPEL, chwsmeriaid tra bu’n cadw’r siop yn Llanerfyl ac roedd ei phersonoliaeth gynnes a hwyliog a’i IS-BWYLLGOR CYLLID LLANERFYL gallu i sgwrsio ag unrhyw un yn nodwedd am 11.00 o’r gloch T~ 3 Llofft ar osod arbennig o’i chymeriad. Roedd hi hyd yn oed yn (Darperir cinio i aelodau’r is-bwyllgor am Cysylltwch â disgrifio ei hun fel ‘dizzy blonde’ siaradus gyda 12.30) llais uchel. Rwy’n sicr hefyd ei bod hi’n hynod o 01938 820354 effeithiol yn ei swydd ddiwethaf fel derbynwraig Cynhelir yng Ngwesty Llyn Efyrnwy. Er hynny, derbyniodd sawl ergyd yn ei bywyd yn enwedig marwolaeth IS-BWYLLGOR YR ORSEDD brawychus ei brawd Elwyn yn fachgen ifanc a bu am 1.15 o’r gloch ANDREW WATKIN yn gefn i’w g@r Mark trwy ei salwch hir. Mae’n anodd peidio teimlo’n flin gweld gwraig ifanc Croeso i holl aelodau’r Gymrodoriaeth i’r oedd mor hoff o fywyd yn cael ei tharo i lawr mor Froneithin, Cyfarfod Blynyddol, a gobeithiwn weld sydyn, ond cofiwn am ei gwên a’i bwrlwm heintus aelodau’r Is-bwyllgorau i gyd yn LLANFAIR CAEREINION a lwyddodd i gyffwrdd bywydau cymaint ohonom. bresennol. Adeiladwr Tai ac Estyniadau Estynnwn ein cydymdeimlad dwysaf at ei g@r Gwaith Bric, Bloc neu Gerrig Mark a’r plant Mererid a Tom; ei mam Enid a Yr eiddoch yn gywir, Meic a’i brawd Gwynfor, Ann, Dylan ac Ella a’r GWRTHEYRN (Edwin Owen Hughes) Ffôn: 01938 810330 teulu i gyd. Cofiadur Catrin 4 Plu’r Gweunydd, Chwefror 2013

o dan ofal Sian Vaughan Jones. Tîm y gwragedd ifanc oedd yn fuddugol ac i ddilyn MEIFOD mwynhawyd swper wedi ei baratoi gan ferched ADFA Marian Craig Meifod. Ruth Jones, Pentalar 01938 500440 Profedigaeth 810313 Rhian Jenkins Cyfarfodydd Dechrau’r Trist iawn yw cofnodi marwolaeth Rhian Gwasanaeth Carolau Flwyddyn Jenkins, Cae Robert ar ôl salwch blin a hithau Cynhaliwyd Gwasanaeth Carolau ar bnawn Cynhaliwyd y Cyfarfodydd Dechrau’r dim ond yn 51 mlwydd oed. Brwydrodd drwy’r dydd Sul y 13eg o Ionawr. Agorwyd gyda Flwyddyn eleni yng Nghapel yr Annibynwyr. salwch yn bositif ac yn ddi-gwyn gan fyw pob gweddi a gair o groeso gan Ifor Evans. Roedd y gwasanaeth Saesneg ar brynhawn diwrnod i’r eithaf. Yn enedigol o Daliesin, Darllenwyd gan y Parch Peter Williams, Sian dydd Sul o dan arweiniad Mr a Mrs Nick Jones, Ceredigion daeth Rhian i Feifod pan gafodd Foulkes, Maldwyn Evans, Marion Jones, Niel Llanfair. Primrose Jones oedd wrth yr organ swydd fel athrawes yn yr ysgol. Roedd hi yn Perinton ac Ivy Evans. Cyflwynwyd dwy garol a Cerys Richards wnaeth y casgliad. Ar nos athrawes ardderchog a’r plant yn meddwl y gan Gill Evans, Penarth a rhoddwyd carolau Lun cynhaliwyd y gwasanaeth Cymraeg a’r byd ohoni. Roedd hi wrth ei bodd yn garddio allan i’w canu gan Edgar Jones ac Ellis pregethwr gwadd oedd Mr Tom Ellis, Llanfyllin ac fe ddechreuodd Glwb Garddio Humphreys. Casglwyd gan Margaret Jones gyda Haf Watkin wrth yr organ a Sion Watkin llwyddiannus, lle roedd hi a’r plant yn tyfu a Ruth Jones gyda’r casgliad tuag at Uned yn gwneud y casgliad. Roedd y casgliad o’r llysiau a blodau a’u gwerthu i’r rhieni. Ac yn Dialysis yr Arennau newydd yn y Trallwng. ddau wasanaeth yn mynd tuag at Uned ôl ei dymuniad mae’r ysgol yn mynd i greu Arweiniwyd y canu gan Maldwyn Evans a’r Arennau y Trallwm. gardd goffa yn ei henw. Bydd y staff a’r plant organyddes oedd Ruth Jones. Mwynhawyd yn ei cholli yn fawr roedd yn fraint ei paned a lluniaeth ysgafn ar y diwedd wedi ei Penblwydd Hapus hadnabod. Cydymdeimlwn â’i theulu yng baratoi gan y chwiorydd. Dymuniadau gorau i Dai Lewis sydd wedi Ngheredigion. dathlu ei benblwydd yn 80 oed ym mis Ionawr. Dyweddiad Richard Swinton Llongyfarchiadau i Nia Foulkes, Bryncelyn a Clwb Forget Me Not Trist oedd clywed am farwolaeth Richard Cefin Pryce, Yr Helyg, Llanfair ar eu Daeth nifer o aelodau ynghyd i fwynhau Swinton. Fe ddaeth Richard i Feifod tua 10 dyweddiad yn ddiweddar. Dymuniadau gorau prynhawn hwyliog yn chwarae Bingo o dan mlynedd yn ôl i fyw i’r t~ preswyl Spring Gar- iddynt i’r dyfodol. ofal Paul Evans ac i ddilyn i gael te blasus dens, buan yr ymgartrefodd yma ac roedd Cinio G@yl Ddewi wedi ei baratoi gan Glenys a Marian. i’w weld yn aml yn y pentref ar ei feic tair Sefydliad y Merched Edrychwn ymlaen eto eleni at gynnal ein Cinio olwyn gyda gwên bob amser ar ei wyneb. G@yl Ddewi blynyddol ar y 25ain o Chwefror. Croesawodd Bron Roberts yr aelodau i Cydymdeimlwn â’i deulu a’i ffrindiau arbennig Disgwyliwn y wraig wadd, Mrs Eira Collins, gyfarfod cyntaf y flwyddyn. Wedi darllen a yn y cartref a hefyd y staff a fu mor ofalus Pen-y-bont ar Ogwr o Frynteg Cefncoch gynt thrafod y cofnodion a’r llythyr newyddion, ohono. ac i’n diddori wedi’r cinio bydd Parti Penllan. aethom ymlaen i gael ocsiwn o gynnyrch wedi John Morris I sicrhau sedd ffoniwch Tom a Ruth 810313 ei roddi gan yr aelodau. Fe wnaeth Frances Gyda thristwch daeth y newyddion o Ganada neu Marian ar 810449. waith ardderchog fel gwerthwr ac fe godwyd am farwolaeth John Morris. Wedi ei eni a’i swm sylweddol i’r Sefydliad. I ddilyn cawsom Profedigaeth fagu ym Meifod, ymfudodd i Ganada lawer o Yn ystod mis Rhagfyr bu farw David Llewelyn swper blasus wedi ei baratoi gan yr aelodau. flynyddoedd yn ôl, ond roedd ei wreiddiau yn Ym mis Ionawr cynhaliwyd ein cinio Nadolig Foulkes yn Hospice Weston Super Mare. ddwfn ym Meifod ac roedd yn dod yn ôl bob Roedd yn fab i’r diweddar Maldwyn a Catherine yng Ngwesty’r Sweeney, Croesoswallt. blwyddyn i ymweld â ffrindiau. Cym. Gymraeg Meifod a Foulkes, Old Shop Adfa a mynychodd Ysgol Cydymdeimlwn â’i wraig Pat a’r meibion. Pantycrai ac Ysgol Tec y Drenewydd. Bu Llew Phontrobert Cynhaliwyd ei angladd yn Eglwys Meifod yn yn bel-droediwr brwd drwy’i oes ac yn aelod o Croesawodd Menna Lloyd bawb i gyfarfod mis ôl ei ddymuniad lle daeth nifer dda o bobl i dîm Caersws a enillodd Gwpan Amatur Cymru Ionawr, lle cafwyd noson hwyliog yn cael cwis dalu’r deyrnged olaf. ym 1961. Bu’n aelod o’r tîm lleol a chynrychiolodd Sir Drefaldwyn pan oedd yn fachgen ysgol. Cydymdeimlwn â Hazel ei YR UN LLE OND GYDA WYNEB NEWYDD R. GERAINT PEATE wraig a chyda’i blant Graham, Duncan a Clair ei blant-yng-nghyfraith a’i lys blant. Cofiwn LLANFAIR CAEREINION hefyd am ei wyrion a’i wyresau Katy, Sophie, TREFNWR ANGLADDAU B T S Charlotte, Ben, Danny, Callum, Megan a Gwasanaeth Cyflawn a Phersonol Samuel ac am ei unig frawd Mervyn Foulkes, BINDING TYRE SERVICE CAPEL GORFFWYS a’i chwaer yng nghyfraith Beryl a’r teulu oll yn Y GAREJ ADFA SY163DB eu profedigaeth. Cynhaliwyd gwasanaeth i’r Ffôn: 01938 810657 teulu yn amlosgfa Weston Super-Mare a bydd 4X4 TRELARS Hefyd yn PEIRIANNAU gwasanaeth coffa yn cael ei gynnal yn Eglwys Llanwyddelan ar y 26ain o Ionawr. Ffordd Salop, GWAITH AMAETHYDDOL PRACTIS OSTEOPATHIG Y Trallwm. TEIARS, TRWSIO PYNJARS PRACTIS OSTEOPATHIG CYDBWYSO OLWYNION, TIWBIAU BRO DDYFI Ffôn: 559256 MEWNOL Bydd Y STOC MWYAF O DEIARS YNG Margery Taylor B.SC (Anrh) Ost.; D.C.R.R. a Peter Gray, B.Sc (Anth) Ost. MARS Annibynnol NGHANOLBARTH CYMRU! Ymgynghorwyr Ariannol Annibynnol YN BAROD I’W FFITIO yn ymarfer uwch ben Trevor Jones Salon Trin Gwallt Rheolwr Datblygu Busnes HOFFECH CHI I NI DDOD ALLAN ATOCH CHI? AJ’s RYDYM YN CYNNIG GWASANAETH SYMUDOL Stryd y Bont Montgomery House, 43 Ffordd Salop, I DRWSIO A GOSOD TEIARS! Llanfair Caereinion Y Trallwng, Powys, SY21 7DX Ffôn 01938 556000 GWASANAETH BONEDDIGAIDD A CHWRTAIS ar ddydd Llun a dydd Gwener Ffôn Symudol 07711 722007 Ffôn: 01938 811199 Ffôn: 01654 700007 Morgeisi * Pensiynau * Buddsoddiadau * Cynilion 01938 810347 neu 07732 600650 * Yswiriant Bywyd * Diogelu Incwm Symudol: 07523 359026 E-bost: [email protected] * Adeiladau a Chynnwys Plu’r Gweunydd, Chwefror 2013 5 dipyn o’i hanes i ni. Fe’i cyflwynwyd gan Emyr Profedigaeth LLANFAIR Davies a chafodd pawb baned a chyfle am Cydymdeimlwn yn ddwys gyda theulu sgwrs ar y diwedd. Sandra Wilkinson a fu farw mor sydyn wedi CAEREINION A dyma yng ngeiriau Nerys ei hun, rywfaint o salwch blin - gyda’i g@r Mark, ei phlant hanes y bardd a gwybodaeth am y math o Mererid a Tom a’i mam Enid a Meic yn farddoniaeth a ysgrifennai: Hafan Deg. Anodd credu bod cymeriad mor Cyngerddd Nadolig Ysgol Gwerful Mechain (c.1460-ar ol 1502) annwyl a llawn asbri wedi ein gadael mor Theatr Maldwyn Bardd o Lanfechain yn Sir Drefaldwyn a ganai ddisymwth. Cynhaliodd aelodau Ysgol Theatr Maldwyn eu yn ail hanner y bymthegfed ganrif a’r unig cyngherddau Nadolig eleni yn Eglwys Gymraes o’r Oesoedd Canol y mae casgliad Dyweddiad Dolgellau ar 22 Rhagfyr ac yn Eglwys sylweddol o’i cherddi wedi goroesi. Priodolwyd Llongyfarchiadau i Nia Foulkes a Cefin Pryce, Llanfyllin nos Sul Rhagfyr 23. Roedd y graen mwy o farddoniaeth iddi nag i’r un ferch arall Yr Helyg ar eu dyweddiad. arferol ar eu perfformiadau a braf oedd gweld yn ystod yr Oesoedd Canol ac wrth ystyried Yr Eglwys llawer o bobl ifanc yr ardal hon ymhlith y criw prinder y deunydd gan ferched sydd wedi Cynhaliwyd Oedfa o Addoliad i Bob Oed yn fu’n canu, llefaru a dawnsio. goroesi yn y llawysgrifau o’r cyfnod hwnnw yr Eglwys yn ddiweddar dan ofal Huw a Jean Rhaglen Dorcas ymddengys ei barddoniaeth yn hynod Ellis, gyda Betty Davies wrth y piano. Nick Cynhaliwyd cyfarfod bnawn Sul olaf y eithriadol. Cywyddau ac englynion yn unig a James a Steph Benbow oedd yn canu’r flwyddyn gydag Elinor Owen o Lansannan ym geir yng nghanon ei barddoniaeth; serch hynny, offerynnau ac roedd Ruth Ellis yn darllen. Moreia. Fe’i cyflwynwyd gan Beryl Vaughan y mae amrywiaeth themâu y farddoniaeth yn Cinio Nadolig a chyflwynodd elfennau rhaglen Dorcas, sef mynnu sylw. Y mae Gwerful Mechain, yn gam Cynhaliodd Undeb y Mamau eu cinio Nadolig rhaglen y Presbyteriaid ar gyfer merched neu’n gymwys, yn enwog yn bennaf am y yn y Dyffryn, Foel a chwasant fwyd gyda’r pwyslais ar gyfeillgarwch a cerddi hynny sy’n trafod rhywioldeb. Canodd ardderchog yno fel arfer. Cyflwynwyd gras gwasanaethu. Gwerful gerddi maswedd er mwyn pwysleisio bwyd gan y Ficer Mary a diolchwyd i Mandy Cyfarfod Dechrau’r Flwyddyn pwysigrwydd rhywioldeb y ferch a gwneud y am ei gwaith gan Megan Roberts. Bydd Viv Nos Fercher, Ionawr 2ail yr Ellisiaid oedd yng corff benywaidd yn destun dathliad. Yn ogystal Jones yn dangos sleidiau yn y cyfarfod nesaf. ngofal y cyfarfod hwn yn Ebeneser – John â chyfansoddi cerddi erotig canodd Gwerful Geni Ellis, Megan Ellis, a Joyce Ellis gyda gywyddau crefyddol, englynion brud ac Llongyfarchiadau i Buddug, Garthlwyd gynt, darlleniadau pwrpasol ar gyfer dechrau atebodd ei chyfoedion gwrywaidd mewn sawl a Huw ar enedigaeth merch ar Ionawr 27 yn blwyddyn newydd. Yna cafwyd cyfarfod arall ymryson barddol. Ond efallai mai un o’r pethau Wrecsam. Carys Iona Turner yw ei henw ac fore Sul, Ionawr 6ed o dan arweiniad John mwyaf arbennig am farddoniaeth y wraig hon mae’n chwaer fach i Llywelyn. Mae’r teulu Ellis. o Faldwyn yw’r modd y mae hi’n trin yn byw bellach yn Llanwnog. confensiynau llenyddol. At ei gilydd tueddu i Y Gymdeithas weld pethau yn y farddoniaeth trwy lygaid y Gwellhad buan Mae Gron Lewis, Hafan Deg wedi treulio rhai Ar Ionawr 15 ym Moreia o dan ofal y beirdd o ddynion a wnawn. Sut bynnag, y mae wythnosau yn Ysbyty Amwythig. Da deall ei Gymdeithas cafwyd sgwrs gan Dr Nerys barddoniaeth Gwerful Mechain yn cynnig fod yn gwella ac yn disgwyl dod adre’n ol yn Howells, Bryn Mair ar Gwerfyl Mechain. Mae gogwydd newydd a gwahanol ar bethau, gan fuan. Nerys wedi gwneud astudiaeth fanwl o waith roi mynegiant i brofiadau benywaidd. y bardd yma o’r bymthegfed ganrif a rhoddodd

YSGOL GYNRADD LLANFAIR CAEREINION Noson i’w chofio! YMWELIAD A CHANOLFANNAU POTTERS A CHAE POST Darlith gan Dr David Jenkins ar hanes DAVID DAVIES Llandinam a’i deulu

Caws, Gwin ac adloniant gan Driawd Telynnau Llanerfyl Nos Wener 3ydd o Fai 2013 yn Institiwt Llanfair am 7.30yh Tocyn £12 – er budd Eisteddfod Powys 2013

Mynediad drwy docyn yn unig Cysylltwch â Glandon Lewis 01938 810643 / 07774 224999 / [email protected]

Bydd y ddarlith yn ddwy-ieithog

Bu disgyblion Blwyddyn 5 a 6 yn ymweld â yn union sy’n digwydd i’r nwyddau hyn yng Cysodir ‘Plu’r Gweunydd gan chanolfannau Potters a Chae Post yn Y Nghae Post. Bu’n brofiad gwerth chweil i’r Trallwng a Threwern yn ddiweddar i ddysgu pa disgyblion ac maent yn defnyddio’r Catrin Hughes, nwyddau y gellid eu hailgylchu a’u wybodaeth yma yn eu gwersi Gwyddoniaeth a Gwasg y Lolfa, Talybont hailddefnyddio. Cawsant ddysgu a gweld beth a Daearyddiaeth y tymor yma. sydd yn ei argraffu 6 Plu’r Gweunydd, Chwefror 2013

pam. gwichian pan gâi ei ladd. Cofiai flasu llymru Priododd yng Nghapel Pendref Llanfyllin ag rhywbryd gan Mrs Jones, Tynddol. Cynefin Idris Williams, mab Lluest Ddu, Llanwddyn ac Bu ffactri yn ysgoldy ar un adeg ac roedd Alwyn Hughes aethant i fyw i’r parlwr yn T~ Cerrig, Llanwddyn rhan o’r t~ gyda rhesied o fachau ar y wal i’r fel oedd yr arferiad cyffredin bryd hynny. Buont plant grogi eu cotiau. Ni chlywodd am Cofio Mrs Sally Williams yn byw wedyn yn Mynydd Hir am gyfnod, ac eglurhad am yr enw ‘Ffactri’ erioed – mae’n 1906-2013 yno y ganed ei merch Olwen. Ni chawsant bur debyg mai ffactri wlân ydoedd rhywbryd. unrhyw fis mêl o gwbl – roedd arian yn brin a Ymhen amser symudodd i rif 29 Abertridwr Bu farw Mrs Sally Williams gynt o Lanwddyn gweithiai Idris i’r Corporation. ac roedd Mrs Williams yn cofio gwneud bwyd yng Nghartref Llwyn Teg, Llanfyllin yn 106 oed. Symud wedyn i Ffactri, Cwm Cownwy yn 1947 ar gyfer agor Llyn Celyn ynghanol yr 1950au. Bu’n gweini fel morwyn yn ardal y Plu am ble ganwyd ei hail ferch – Menna. Bu hi farw’n Mynd â’r bwyd yn fan Ned Hill Dafarn Newydd, flynyddoedd ac roedd yn hoff iawn o’r ardal. ddwyflwydd a phum mis o’r cyflwr d@r ar yr gyda Mrs Hill a Mrs Gwennie Jones. Bu bron Roedd yn ffrind ffyddlon i’n teulu ni am gyfnod ymennydd. Bu Dr James, Llanfyllin yn hynod i’r gwrthdystwyr daflu’r fan ac roedd anhrefn maith iawn a galwem hi yn Mrs Idris bob o ffyddlon – ni chofiai Mrs Williams ei bod llwyr yno yn y seremoni agoriadol. amser. Bum yn ymweld â hi pan ddathlodd ei wedi talu am ei wasanaeth. Cofiai ddau ddyn Roedd yn arferiad i’r ‘Committee’ ddod o phenblwydd yn 104 oed ac ysgrifenais hanes yn cludo arch y babi ar elor at y bedd ym Lerpwl bob blwyddyn a byddai pawb yn ei bywyd ar ôl sgwrs ddifyr un prynhawn. mynwent Llanwddyn. Cofiai’r torrwr beddi yn gwneud ymdrech i gadw eu lleoedd yn daclus. Hoffwn gyflwyno’r hanes isod er cof annwyl casglu arian rhaw wrth giât y fynwent ac ai’r Roedd yn aelod ffyddlon o Gapel Sardis a amdani. arian hynny iddo ef. Roedd ganddi fab hefyd, chefnogodd bob agwedd o fywyd diwylliannol Cafodd ei geni yn ardal Llanrhaeadr y pentref. ym Mochnant ar Ragfyr 24ain 1906. Ar ôl i Idris Williams ymddeol, dyma Roedd ei thad yn was fferm ac roedd symud i rif 33 Abertridwr – un o ganddi ddwy chwaer – Annie a Jinnie, fyngalos yr hen bobl. Yn dilyn ac un brawd – Ifan. marwolaeth ei g@r, bu Mrs Williams Aeth i fferm Cefn Derw pan oedd yn yn byw ei hun yno nes oedd yn102 ddeuddeg oed a daliodd i fynd i’r ysgol oed. Ni fu ganddynt deledu erioed – nes oedd yn 14 oed. Roedd disgwyl hoffai wrando ar y radio a gwneud iddi wneud llawer o orchwylion o fewn croeseiriau. Daliodd i ddarllen llyfrau y t~ ac allan ac ni chai gyflog – dim print bras hyd y diwedd. ond ei chadw. Roedd ei chartref wastad fel pin Cofiai fod ei haddysg yn Saesneg ac mewn papur. Fy nhad oedd yn gofalu roedd disgyblaeth lem yn yr ysgol – am ei gardd a chlywais ef yn dweud roedd 78 o blant yno yr adeg honno. mai hi oedd y wraig lanaf a welodd Roedd yn rhaid iddi hel coed tân ar ei erioed. ffordd adre o’r ysgol ac yn aml tynnai Penderfynodd fynd i Lwyn Teg, frigau allan o’r gwrychoedd. Llanfyllin pan oedd bron yn 102 oed Bu’n gweini ar fferm tua Criggion am ac fe gartrefodd yn dda yno. gyflog o ddeg punt y flwyddyn. Cofiai Nid oedd ganddi unrhyw atgofion am fynd adref ar ei beic o’r fan honno. y Rhyfel Byd Cyntaf ond roedd yn Tra’n gweini yng Nghil Mawr, cofio’r amser pan laddwyd cefnder Llangedwyn, bu’n gwneud caws ac 18 oed iddi o Aberangell yn roedd yn cofio’r ‘press caws’ yn iawn. Senghenydd ym 1913 (byddai tua 7 Gwnaeth lawer o fenyn ymhobman oed bryd hynny). ond nid oedd yn cofio defnyddio print Roedd Idris yn aelod o Home Guard neu stamp menyn crwn – gwneud Llanwddyn, ac roedd ganddi atgofion patrymau gyda dwylo menyn (Scotch hands) sef Mr Llew Breeze, Pontrobert. clir o’r cyfnod hwnnw. oedd yr arfer. Roeddent yn gwneud cwrw yng Nid oedd llawer o goed yng Nghwm Cownwy Gwelsom ei llun yn y County Times yn dathlu Nghil Mawr a gwnaent ddiod fain allan o’r hyn bryd hynny ac aent i Gapel Saron a Chapel ei phenblwydd yn 106 oed yn ddiweddar, ac oedd yn weddill ar ôl gwneud cwrw – Bethania yn rheolaidd. Cofiai ennill yna daeth y newyddion trist am ei marwolaeth. ardderchog i dorri syched yn y cynhaeaf. cystadleuaeth gwneud cacen mewn cyfarfod Dyma wraig anhygoel oedd yn cofio pilio Bu’n gweini hefyd am ddwy flynedd yn bach yn Saron rywdro. brwyn er mwyn cael golau o gannwyll frwyn Cownwy (Maescarneddau), yn forwyn i John Roedd yn gwneud bara yn rheolaidd (ffyrna) (cyn dyddiau canhwyllau cyffredin). Gwelodd ac Alfred Jones – cadwent un gwas arall yno. gan wneud tua 8-9 torth mewn tuniau. Os hers geffyl o eiddo Richard Henry Jones pan Roedd llawer o waith yno – sgimio’r hufen o byddai toes ar ôl, gwnaent dorth gwaelod ffwrn oedd yn blentyn yn Llanrhaeadr. Roedd badelli – godro – coginio a’r holl orchwylion – heb fod mewn tun – blasus iawn. Crafent y ganddi gof anhygoel a dywedodd mai gwaith eraill fel golchi a glanhau. Roeddent yn llosgi lludw allan o’r ffwrn gyda rhac a rhoddid y bara caled oedd y gyfrinach i fywyd hir. Fe mawn yno a chedwid y mawn mewn cut mawn. i mewn am tua awr ar ôl i’r brics fynd yn wynias. newidiodd y byd gymaint ers pan gafodd Mrs Roedd dau fath o fawn – mawn tywyll a mawn Rhoddent bwdin reis i mewn ar ôl tynnu’r bara Sally Williams ei geni – bu fyw drwy ddau golau – y tywyll losgai orau oherwydd llosgai’r allan. ryfel byd a gwelodd ddiflaniad oes y ceffyl a golau gan adael llawer o lwch – roedd yn frau Nid oedd ganddynt gerbyd o gwbl. Roedd dyfodiad y dechnoleg newydd. Gwelodd iawn. Berwai’r tegell yn gyson ar y craen David Jones, Dafarn Newydd yn dod â galedi ond rhoddai’r argraff ei bod wedi profi uwchben y tân. Deuai David Jones, Dafarn negeseuon yn ei gar. hapusrwydd a dedwyddwch drwy’r cyfan. Newydd, Llanwddyn â’r negeseuon i Gwm Byddai’n mynd i Groesoswallt mewn car a logid Estynnwn ein cydymdeimlad dwys i Olwen, Cownwy yn ei gar – nid oedd llawer o geir gan Tommy Owen, Siop Ucha, Llanwddyn a Llew a’r teuluoedd, a gwyddom fod ganddynt bryd hynny. Ei chyflog yn Cownwy oedd £39 ddeuai i’w nôl. Yn ddiweddarach deuai Tommy atgofion lu i leddfu eu hiraeth. Braint oedd y flwyddyn a’i bwyd. Davies, Llanfihangel a’i fws at Gapel Saron cael adnabod Mrs Sally Williams, a Bu’n gweini hefyd yn Llety Piod, y Foel i John cyn mynd am Groesoswallt. Cofiai Mrs gorffwysed mewn hedd. Jones. Cofiai ganu yn hen Neuadd y Foel ac Williams am hen farchnad y dref (ble roedd yn ystod un gystadleuaeth gollyngodd rhywun Woolworth) yn llawn o gynnyrch – wyau, Siop, Caffi, Swyddfa Bost, Siop geiliog yn rhydd yn y gynulleidfa. Dywedodd menyn, ieir ac yn y blaen. Ni fyddent yn siopa Drwyddedig a Gorsaf Betrol fod llawer iawn o ddrygioni a chwarae castiau llawer yn Llanfyllin. a’r cyfan er mwyn hwyl. Roedd ffair ffylied Bwyd plaen oedd ar y fwydlen – roedd cadw Mallwyd Llanerfyl yn achlysur pwysig iawn ar Fai y mochyn yn eu cadw mewn cig drwy’r gaeaf. Ar agor o 7.30 tan 7.00 yr hwyr seithfed ac roedd yn hoff iawn o edrych ar y Gwnai Mrs Williams bwdin gwaed a ffagots Bwyd da am bris rhesymol stondinau. Cofiai un o’r stondinwyr yn gweiddi ond roedd yn casau clywed y mochyn yn 8.00a.m. - 5.00p.m. “Ina, Ina, Na, Na, Masawana” ond ni wyddai Ffôn: 01650 531210 Plu’r Gweunydd, Chwefror 2013 7

BECIAN DRWY’R LLÊN gyda Pryderi Jones COLOFN MAI S (E-bost: [email protected]) Un agwedd ar ein bywyd ni fel Cymry a ddylai Paned a Chacen, Elliw Gwawr ein calonogi’n fawr yw bywiogrwydd y wasg Dyma anrheg hyfryd Gymraeg a’r amrywiaeth o lyfrau a gyhoeddir iawn ges i! Llyfr o ganddi bob blwyddyn. Byddaf wrth fy modd ryseitiau ydyw gan yn cael llyfrau yn fy hosan Nadolig ac yn falch Elliw Gwawr a o gael llonydd i bori ynddyn nhw dros y welwn ar y teledu gwyliau. Dyma rai llyfrau y cafodd ein teulu weithiau ac ynddo ni cystal blas arnyn nhw ag a gawson ni ar y mae ei hoff ryseitiau, twrci, y pwdin a’r menyn toddi eleni. Os nad rhai ohonynt yn hen ydych chi wedi eu darllen rydym yn si@r y iawn ac wedi eu byddech chwithau hefyd yn eu mwynhau. pasio ymlaen iddi gan ei mam a’i nain. Un Llyfr bob un gan y plant sydd i ddechrau, yna gacen ddiddorol iawn yw’r gacen Guinness Mae nifer o eglwysi a chapeli bychain i’w dau lyfr gan Nia ac yna i orffen, fy nau lyfr i! ac mae rhai eraill yn amlwg at ddant y plant. Arian Poced Morgan, gweld yma a thraw yng Nghymru heddiw, dim Yr unig beth ar ôl y Dolig fel hyn ydy bod yn ond i ni edrych amdanynt, ond mae rhai yn Rhian Mair Evans(Cyfres Lolipop) rhaid aros ychydig wythnosau cyn dechrau ddiarffordd ac yn anodd iawn i’w cyrraedd neu Roeddwn i yn hoffi’r llyfr yma. sglaffio rhagor o gacennau! (Nia) wedi cau. Nid felly Eglwys y Santes Beilo yn Roedd y stori’n ddoniol a’r Red Dragons, Phil Stead Llanfilo. Saif yr eglwys ar ochr bryn, rhyw lluniau’n dda iawn hefyd. Mae’r Cefais ddau gopi o’r llyfr dair milltir o Drefeca ac yng nghanol y wlad stori am fachgen o’r enw hwn yn anrheg eleni, ac un ac o le y gwelir rhesi o’r Mynyddoedd Duon. Morgan sydd heb ddigon o ohonynt wedi ei arwyddo Eglwys fechan sydd yn ymdoddi i’w chefndir arian yn ei gadw-mi-gei i brynu gan yr awdur sy’n byw yn gyda th@r sgwâr sy’n codi’n big, a cheiliog tegan o’r enw Tanosorws awr yn y Felinheli. Llyfr gwynt arno. Mae cerrig beddi sydd wedi’u Tanllyd. Bachgen trwsgwl iawn gwych ydy hwn sy’n gosod yn uchel ar furiau’r eglwys yn tynnu ydy Morgan ac mae’n gwneud cyflwyno i ni mewn ffordd sylw a dyma oedd eu lleoliad gwreiddiol. Mae pethau gwirion fel taro planhigyn ar lawr. Mae ddifyr iawn stori datblygiad y rhan fwyaf yn y Saesneg ac ambell un o o yn meddwl am ffordd o gael mwy o arian o pêl-droed yng Nghymru. ysgolfeistri a chyn-reithoriaid yn y Gymraeg. hyd, ac yn y pen draw mae o’n cael mwy o Dilynwn hanes ein tîm Mae porth hynafol o flaen drws yr eglwys ac arian ond mae rhywbeth ofnadwy yn digwydd! cenedlaethol dros 135 ar gapan y drws mae llythrennau R. Price ac (Efa, 6 oed) mlynedd o frwydro i ddod â gogoniant i wlad I. Evans – wardens 1767 wedi eu cerfio. Y 100 o Ganeuon Gwerin, sy’n dyheu am lwyddiant. Wyddoch chi i sgrîn hardd yw’r un o ryfeddodau’r eglwys. Gol.Meinir Wyn Edwards chwarae pêl-droed fod yn erbyn y gyfraith ar Mae’n llydan iawn gyda cherfiadau cywrain y un adeg yng Nghymru? Wyddoch chi mai un 15fed ganrif. Mae’r gloch anferth ar y llawr Rydw i’n hoffi’r casgliad yma fraich oedd gan Charles Ketley un o odditan y sgrîn o’r un ganrif a hen gist gyda o ganeuon gwerin. Clywais i chwaraewyr gorau Cymru ym 1882? A phedwar twll clo mewn gwahanol rannau lle am lawer ohonyn nhw o’r wyddoch chi fod Billy Meredith, chwaraewr arferid cadw’r Beiblau mawr. Ar y ffordd i blaen, er enghraifft ‘Ar lan y gorau ei gyfnod wedi chwarae ei gêm olaf i mewn wrth y drws mae bedyddfan sy’n grwn môr’ ac ‘Os gwelwch chi’n Gymru, yn erbyn Lloegr, ac yntau bron yn 46 fel pêl ac yn dyddio nôl i’r 10fed ganrif. dda, ga’i grempog?’ a ‘Dacw oed? Roedd o hefyd bob amser yn chwarae Braf oedd gweld yr eglwys fechan yn cael ei mam yn d@ad’ ond mae yna gyda ‘toothpick’ yn ei geg am ryw reswm, a chadw’n daclus ac wedi ei haddurno’n lliwgar rai newydd imi fel ‘Sianti do fe lyncodd hwnnw unwaith! Llyfr ydyw hwn yn barod at y gwasanaeth Diolchgarwch. Gymraeg’ a ‘Broga bach’. sy’n gwneud i mi sylweddoli pa mor bwysig Os hoffech ymweld â’r eglwys fe’i lleolir yn Mae’r llyfr yn un da achos bod nodau llaw ydy pêl-droed i’n teimlad ni o hunaniaeth a Llanfilo sydd rhyw ychydig filltiroedd oddi ar dde ar gyfer y piano yna a hefyd cordiau’r pha mor bwysig ydy dal i gredu a chefnogi yr A470 rhwng Talgarth ac Aberhonddu. gitâr os ydych yn gallu chwarae gitâr. Mae’n tîm Cymru pa mor boenus o anobeithiol ydy braf cael yr holl ganeuon gwerin yma efo’i hynny ar adegau! gilydd mewn un lle meddai dad! (Non, 8 oed) Hunangofiant Bethan Gwanas Heulfan, Llwyd Owen Dyma seithfed nofel Llwyd Llyfr gonest a rhwydd iawn i’w CAFFI Owen ac mae’n stori fyrlymus ddarllen yw hwn ac anodd ac agos i’r asgwrn. Fe’i lleolir a SIOP gadael llonydd iddo. Mae yna yn ardal ddinesig Gerddi gymysgedd mawr o ddoniolwch Hwyan a sonia am ddau a thristwch yma, o fentro ac o Y CWPAN PINC dditectif, dwy ffrind, dau frawd ym mhentre Llangadfan lwyddo a cheir siomedigaethau ac un dyn drwg! Hanes lladron hefyd ambell dro. Mae’n amlwg meistrolgar yn dwyn o dan SIOP i’r awdures fyw bywyd i’r eitha, drwynau crachach Gerddi Dydd Llun i Ddydd Sadwrn ac iddi gymryd pob cyfle a Hwyan a gawn yma, gan gythruddo a drysu 8.00 tan 5.30 ddaeth i’w rhan. Wynebodd ddewisiadau Aled Colwyn a Richard King, y ditectifs sydd Dydd Mercher tan 12.30 anodd iawn ar adegau. Mae’n amlwg fod yr ar eu trywydd. Wrth i fywydau’r cymeriadau Dydd Sul 8.30 tan 4.30 holl brofiadau a gafodd Bethan wedi siapio ei canolog blethu a chymhlethu y tu hwnt i’w CAFFI phersonoliaeth hi ac wedi ei gwneud yn rheolaeth mae’r hanes yn cyrraedd Coginio: Dydd Llun i Ddydd Sadwrn berson mwy crwn. Mae’n amlwg hefyd fod ei uchafbwynt ysgytwol yn ucheldiroedd Eryri. 8.30 tan 2.30 gwreiddiau a’i chynefin yn hollbwysig iddi gan Darllenwch i weld a fydd dihiryn go iawn y Te: Dydd Llun i Ddydd Sadwrn 8.30 ei bod yn dod yn ôl atyn nhw wedi crwydro’r nofel yn cael ei haeddiant! tan 5.00 (4.00 ar ddydd Sul) byd. Mwynheais hwn yn arw iawn, roeddwn yn rowlio chwerthin ar adegau, dro arall Nwyddau, Papurau Newydd Lleol a Os oes gennych chi lyfr yr ydych wedi ei roeddwn yn agos at ddagrau. Darllenwch o! A Chenedlaethol * Byr-brydau a Chinio fwynhau ac yr hoffech ei argymell i’r gewch chi’r teimlad i chi fyw eich bywyd yn Poeth ac Oer * Bwyd i fynd allan darllenwyr, cofiwch gysylltu â mi. rhy ‘saff’? 01938 820633 8 Plu’r Gweunydd, Chwefror 2013

Cym. Gymraed Meifod a Pont PONTROBERT Croesawyd yr aelodau gan Menna, a Elizabeth Human, dymunodd wellhad buan i Roy, Dyfnant ac i GWE FAN ~ Primrose Roberts. Noson cwis oedd hi a Sian T~ Newydd 500493 Brynderwen yn gyfrifol am y noson – cafwyd cwestiynau doniol, diddorol ac addysgiadol a Rydym yn byw mewn oes ddigidol medden Gwasanaeth Nadolig Eglwys nhw ac mae technoleg yn newid yn gyflym phawb yn frwdfrydig iawn a’r sgôr ar y diwedd iawn a chyffrous yw hynny. Mae’r we neu’r St Ioan yn agos iawn. Cynigiwyd y diolchiadau gan rhyngrwyd wedi creu chwyldro mewn Cynhaliwyd y gwasanaeth o ddarlleniadau a J.R. Jones a diolch arbennig i Sian am ddod cymdeithas ac mae o, yn fy marn i, yn un o’r charolau yn yr Eglwys noswyl y Nadolig yn ôl ar fyr rybudd. Diolchodd i wragedd Meifod pethau pwysicaf a mwyaf arwyddocaol sydd yr arfer, Roger Waterfield oedd yn arwain a’r am y swper. Bydd y cyfarfod nesa ar y 12fed wedi digwydd o fewn addysg erioed. Mae dros Parch Warren Williams yn cynorthwyo – o Chwefror pan fydd Buddug Bates yn sôn hanner biliwn o wefannau ac mae’r nifer yn darllenwyd y llithoedd gan aelodau yr eglwys am ei thaith i Periw. Nodwch newid y cynyddu’n ddyddiol. a’r capel. Beryl Jones oedd wrth yr organ a dyddiad. Er bod sothach llwyr i’w cael ar y we mae chymerwyd y casgliad at achos plant Cydymdeimlad nifer fawr iawn o berlau hefyd. Pwrpas y golofn amddifad. Cafwyd paned ar y diwedd a Cydymdeimlwn efo Helen, Phil, a’r teulu wedi newydd hon yw sôn am rai o’r gwefannau chyhoeddwyd gwasanaeth Cymun bore marwolaeth taid Helen sef Gwyn Morris, ‘Taid gwych yma yn ogystal â chrybwyll ambell i Nadolig. Erw Wen’ o Lanrhaeadr yn 93 oed. adnodd da sydd i’w cael am ddim ar y we. Hen Gapel John Hughes Cydymdeimlwn hefyd efo Llew, Maes-yr- Hoffwn ddechrau gyda safle’r Llyfrgell Cafwyd Plygain hyfryd fore Nadolig am 6 o’r einion a’r teulu wedi marwolaeth mam Llew, Genedlaethol Cymru, sef http:// gloch, gyda 47 yn y gynulleidfa a thri parti’n Sally Williams oedd newydd ddathlu ei www.llgc.org.uk/ ac yn benodol i’r rhan cymryd rhan. Gwelwyd colli llais swynol Roy phenblwydd yn 106 ac yn byw yng nghartref Drych DigidolDigidol. Griffiths (a’i fab a’i ferch) oherwydd gwaeledd, henoed Llwynteg, Llanfyllin. Meddyliwn am Yma cewch weld rhai o drysorau ein cenedl ond pleser o’r mwyaf fu croesawu ei chwaer, y ddau deulu yn eu colled. mewn ffordd ddigidol a hynny heb orfod Linda a’i merched o Aberystwyth i ganu’n Plygain Peniel gwneud siwrne i Aber. Cewch gael golwg ar ysbrydoledig a bendithiol. Gwerthfawrogwyd Cynhaliwyd Plygain Peniel yn Neuadd lawysgrifau, deunydd print, lluniau, clipiau hefyd ymdrech Arwyn Tyisa i fod yn bresennol Pontrobert nos Sul cyn y Nadolig. Daeth ffilm a sain, a mapiau, yn ogystal â o gofio ei salwch diweddar; mae’n fraint bob cynulleidfa dda ynghyd efo cantorion o bedair Bywgraffiadur Arlein cynhwysfawr, a mwy! amser clywed ei lais cyfoethog, a diolch i oed i naw deg oed yn cymryd rhan. Braf oedd Ymysg y llawysgrifau mae delweddau o Brut Angharad am ei chyfraniad hithau ac i Bernard gweld aelodau ifanc Peniel wedi dod adre ac y Tywysogion; ysgrifennwyd hwn yn y Canol Gillespie. Nia Rhosier arweiniodd y yn cymryd rhan yn y blygain. Dr Margaret a Oesoedd am ein tywysogion a chewch weld gwasanaeth yn ôl ei harfer, a Beryl Vaughan, groesawodd pawb i’r oedfa a Tegwyn Jones y llawysgrifen wreiddiol. Mae llythyr yn llaw Menna Lloyd a Myra Chapman ofalodd am y roddodd y diolchiadau. Roedd swper ar y Ann Griffiths i’w weld yma hefyd. lluniaeth ysgafn ar y diwedd. Diolch i bawb diwedd wedi ei baratoi gan aelodau Peniel, Cewch olwg ar Feibl hollbwysig William am eu cefnogaeth a’u haelioni gyda’r casgliad Penllys a Phontrobert. Anfonwyd y casgliad Morgan o 1588 a’r Llyfrau Gleision at gynnal-a-chadw’r adeilad hanesyddol a’i at Ambiwlans Awyr Cymru, Trallwm. (ML) tramgwyddus o 1847. Mae clipiau o efaciwis ddefnydd bellach fel Canolfan Undod ac Llongyfarchiadau yn cyrraedd Machynlleth i’w gweld yn ogystal Adnewyddiad Cristnogol. Byddwn yn cynnal I Helen Davies, Maesyneuadd wedi cwblhau â rhai ar Dryweryn a streic y glowyr. Neu beth cyfarfod ‘Diwrnod Ann Griffiths’ (Awst 12) eleni cwrs Ymarferwr Iechyd Traed Dip.CFHP, am ddarllen ychydig allan o un o gyfrolau ar ddydd Sul, Awst 11. Nodwch y dyddiad a MPS Pract. Pob lwc i ti! teithiau Thomas Pennant a aeth ar dair taith bydd manylion yn ymddangos yn rhifyn Gwellhad Buan trwy Gymru rhwng 1773 a 1776? Maent i gyd Mehefin o Blu’r Gweunydd. (NR) Dymunwn wellhad buan i Eirlys Edwards, yma. Llwyddiant Katie Brynawel sydd wedi cael llawdriniaeth i’w chlun Efallai bod gwell ganddoch chi luniau. Mae Llongyfarchiadau i Katie Price, Penrhos wedi - mae hi adre ac yn gwella’n dda – a Hywel i orielau yma o waith rhai o arlunwyr mwyaf iddi lwyddo efo arholiad canu gradd saith efo weld yn ‘nyrs’ dda iawn! Rydym yn meddwl adnabyddus Cymru. Yn yr adran merit. Mae’n hi’n ddisgybl i Barbara Maguire hefyd am Joyce Roberts sydd ar hyn o bryd ffotograffiaeth mae enghreifftiau o luniau o Meifod. Hefyd mae hi wedi llwyddo efo yn ysbyty Amwythig – gobeithio y bydd adre’n gwych Geoff Charles. arholiad piano gradd pump ac yn ddisgybl i fuan. A dim ond rhan fach o ran o wefan y Llyfrgell Linda Gittins, Dolanog. Da iawn ti Katie. yw hynny! Y Brigdonnwr

Dim pawb sy'n CARTREF BOWEN’S WINDOWS Gwely a Brecwast Gosodwn ffenestri pren a UPVC o gwybod am Llanfihangel-yng Ngwynfa ansawdd uchel, a drysau ac ystafelloedd gwydr, byrddau ffasgia a ‘porches’ ein yswiriant am brisiau cystadleuol. Nodweddion yn cynnwys unedau ty a char Te Prynhawn a Bwyty 28mm wedi eu selio i roi ynysiad, Byr brydau a phrydau min nos ar gael awyrell at y nos a handleni yn cloi. Galwch 01938 810224 am bris Cinio Dydd Sul (archebu o flaen llaw) Cewch grefftwr profiadol i’w gosod. neu galwch i mewn i'r swyddfa i siarad ag aelod o'r tim yn Ffôn: Swyddfa NFU Mutual Carole neu Philip ar 01691 648129 BRYN CELYN, Stryd y Bont Ebost: LLANFAIR CAEREINION, Llanfair Caereinion Y Trallwng [email protected] TRALLWM, POWYS SY21 0RZ Gwefan: Ffôn: 01938 811083 www.cartrefbedandbreakfast.co.uk/rooms We do right by you Plu’r Gweunydd, Chwefror 2013 9

newydd neu deledu ond pan mae datganiadau O’R GORLAN yn cael eu cyhoeddi ar ein rhan yn trafod DOLANOG agweddau’r Eglwys tuag at wrywgydiaeth neu Gwyndaf Roberts ryw, mae’r cyfan yn cael y sylw manylaf. Mae lle i’r datganiadau hyn ond mae a wnelo Merch fach newydd Fel golygydd y Gwyliedydd, cyfnodolyn deu- Christnogaeth â’r unigolyn cyfan, rhagor na Llongyfarchiadau i Phyllis Davies Brynmawr fisol y Wesleaid, rwyf gyda’r cyntaf i glywed chanolbwyntio ar weithgaredd ein haelodau ar ddod yn hen nain unwaith eto. Ganwyd am gapeli yn cau. Yn wir mae’r ystadegau anweddaidd byth a hefyd. merch fach i’w hwyres Ellyw a’i g@r yn am adeiladau’n cau ar draws yr enwadau yn Mae Sul 10 Chwefror yn ôl calendr yr Eglwys Weston Rhyn ddechrau’r flwyddyn ac mae’n frawychus. Yn y rhifyn cyfredol mae hanes yn gyfle i fyfyrio ar weddnewidiad yr Arglwydd siwr fod Nain a Taid Llansanffraid - sef Olwen capel y byddai’r Parchedig Peter Williams yn Iesu Grist. Mae Luc yn y nawfed bennod yn a Selwyn Roberts wrth eu boddau hefyd - ei adnabod yn dda, sef capel Bathafarn, Y disgrifio allanolion y digwyddiad yn ddigon anrheg perffaith i ddod adre iddo ar ôl bod Talwrn, Coedpoeth, yn cau. Achos arall oedd manwl, ond nid ydym, er hynny’n deall yn iawn allan yn Awstralia gyda Rowena dros y yn cau, (nid capel y tro hwn) oedd yr un a fu’n arwyddocâd y ‘wyrth’ hon. Yn hytrach Nadolig. Pob bendith i’r teulu bach newydd. cyfarfod yn Llanfairpwll, Ynys Môn, yn yr rhywbeth i feddwl amdano a defnyddio’n Canolfan Gymunedol Dolanog adeilad a oedd yn fan sefydlu’r gangen gyntaf dychymyg i ddeall beth mae’r awdur yn ei Mae pwyllgor y Ganolfan wedi trefnu cyfres o o Sefydliad y Merched ym Mhrydain. geisio ei ddweud am Iesu yw. sgyrsiau eto eleni i’w cynnal ym mis Chwefror. Gwasanaethodd aelodau’r ddau achos yr Ond tybed nad her sydd yma i bobl Duw fod Bydd y nosweithiau yn dechrau am 7.30 yr Arglwydd Iesu Grist yn ffyddlon dros gyfnod yn barod i gael eu gweddnewid o’r newydd hwyr a’r pris mynediad yn £3. eu bodolaeth a da yw deall y bydd canran gan y Crist byw. Rhywbeth allanol ar un olwg Dyma’r dyddiadau i chi: uchel iawn o’r aelodau presennol yn addoli oedd y gweddnewidiad, ond fe gawsom oll Chwefror 5 - Coed Cymru gyda David Jenkins gydag enwadau eraill yn y dyfodol. brofiad o’r peth o dro i dro wrth fod ym Chwefror 19 - Blychau Eogiaid gyda Mike Nid yw’n syndod inni fod Cristnogaeth ar drai mhresenoldeb unigolyn a chanddo galon Beach yn ein gwlad gan fod yr ystadegau dros y gynnes a hael a honno ar waith yn Chwefror 26 - Ymddiriedolaeth Natur Maldwyn blynyddoedd wedi arwyddo mai ar i lawr roedd gwasanaethu cyd-ddyn. Pe byddai Eglwys yr gyda Tammy Stretton pethau’n mynd. Gwelsom yn ôl Cyfrifiad 2011 Arglwydd Iesu Grist a’i holl aelodau yn barod Croeso cynnes i bawb. bod lleihad sylweddol yn y rhai sy’n proffesu i gael eu gweddnewid gan oleuni Crist trwy Dyddiad poblogaidd arall i’w nodi yw’r noson eu bod yn Gristnogion yn yr ynysoedd hyn. weithredu ei holl orchmynion fe fyddai’r byd Cinio G@yl Ddewi blynyddol, nos Sadwrn Bellach mae yna ganran sylweddol yn ein a’r Eglwys yn dod i adnabod y Gwaredwr o’r Mawrth yr 2il, am 7.30. Y pris mynediad yn plith sy’n barod i ddatgan nad oes ganddynt newydd. £10 y pen i gynnwys gwledd o fwyd ac gred o gwbl. Rhyw wrthddweud go rhyfedd Rydym ni fel credinwyr yn rhai da iawn am adloniant. Ffoniwch Felicity Ramage ar 01938 yw honni eich bod yn ddi-gred gan fod ceisio ddweud wrth eraill yr hyn y dylent ei gredu. 810901 i archebu tocyn. parhau yn y cyflwr hwnnw yn ymylu ar fod yn Dyrchafwyd y credoau i fod yn dduwiau i’w Ymbil gred ynddi ei hunan. haddoli, gan gau allan o’n heglwysi bobl yn Ymddiheuriade fod newyddion Dolanog mor Mae llawer wedi ceisio dyfalu beth sydd yn hytrach na’u cofleidio a’u denu atom. Ond brin y mis yma ond mae’r gohebydd yn gyfrifol am y trai Cristnogol yn Ewrop. Un efallai mai’r bai mwyaf yw nad ydym yn ‘fflagio’.Tybed fydde rhywun (sy’n byw) yn ddamcaniaeth a glywir yn aml yw bod dau eglwysi sy’n weithredol Gristnogol yn ein ardal Dolanog yn fodlon derbyn yr awenau yn ryfel byd yr ugeinfed ganrif wedi creithio cymdeithas. Os nad yw eich capel chi wedi ei lle? Plis, plis?????? eneidiau llawer a’u bod wedi ceisio chwilio am gwneud unrhyw beth y tu allan i furiau eich gysur a sicrwydd yn y pethau materol fel arian adeilad sy’n ymateb i anghenion yn eich ac eiddo. Fel pob eilun arall mae’r duwiau cymdeithas, yna mae’n hwyr bryd i chi feddwl hynny yn hawlio holl amser ac ynni’r rhai sy’n am weithredu pa mor fychan bynnag yw nifer eu haddoli. eich aelodau, a pha mor llwm bynnag yw eich Ond tybed nad yw peth o’r bai yn llechu’n cyfrif banc. Breichiau a dwylo Duw yw’r llawer rhy agos atom fel enwadau ac eglwysi. Eglwys. Felly peidiwch â synnu os ydych yn Eithriad yw unrhyw sôn am weithgaredd cael eich anwybyddu oherwydd nid yw corff eglwysig yn y cyfryngau boed yn bapurau marw yn rhywbeth mae pobl yn dewis closio ato.

Brian Lewis GLO AC OLEW DDYDD A NOS Gwasanaethau Plymio TANWYDD a Gwresogi TANWYDD BANWY Atgyweirio eich holl offer FUELS plymio a gwresogi (CARTREF, AMAETHYDDOL, Gwasanaethu a Gosod DIWYDIANNOL, MASNACHOL) THEATR BARA CAWS boileri yn cyflwyno Gosod ystafelloedd ymolchi DAVID EDWARDS 01938 810 242 Ffôn 07969687916 HWYLIAU’N CODI neu 01938 820618 07836 383 653 (Symudol)

A oes arnoch angen glanhau yng DEWI R. JONES eich simnai cyn y gaeaf, Nghanolfan y Banw neu D.R. & M.L. Jones Nos Fercher, Mawrth 13eg hoffech chi brynu coed tân? am 7.30 Atgyweirio Cysylltwch â Richard Jenkins hen dai neu Pont Farm adeiladau amaethyddol Dan nawdd: Betws Cedewain, Y Drenewydd Plu’r Gweunydd Ffôn: 07976872003 neu LLANERFYL 01686 640 906 Ffôn: Llangadfan 387 10 Plu’r Gweunydd, Chwefror 2013

LLANGYNYW Lluniau Noson Crefftau Nadolig Karen Humphreys 810943 / 07811382832 [email protected]

Noson Crefftau Nadolig Cynhaliodd Cymdeithas Digwyddiadau Llangynyw ei hail Noson Crefftau Nadolig ar y 30ain o Dachwedd yn yr Hen Reithordy trwy garedigrwydd Jane a Simon a oedd wedi gweithio’n galed iawn i drefnu’r noson. Llwyddwyd i greu nifer o addurniadau hyfryd iawn gan gynnwys torchau i roi ar y drws, addurniadau ar gyfer y bwrdd a gosodiadau blodau. Cafwyd gwin poeth a mins peis yn ystod y nos tra roedd Linda Dabinett yn chwarae carolau ar y piano. Roedd hi’n noson bleserus tu hwnt ac rydym yn gobeithio cynnal noson debyg mis Rhagfyr nesaf. Hoffai’r gymuned ddiolch yn fawr iawn i Jane a Simon Llun ar y dde: bu Linda wrthi drwy’r noson yn a Sue a Steve Boomsma am eu gwaith caled chwarae carolau ar y piano i ddiddanu’r yn paratoi ar gyfer y noson. crefftwyr Gwasanaeth yr Adfent Cynhaliwyd gwasanaeth o garolau a darlleniadau’r Adfent yn Eglwys Sant Cynyw ar ddydd Gwener y 7fed o Ragfyr dan ofal y Parch Waren Williams. Yr organydd oedd Mr Mike Edward. Darllenwyd y llithoedd gan aelodau o’r gymuned a chymerwyd y casgliad gan Andrew Jerman a Chris Humphreys. Dilynwyd y gwasanaeth gyda bwffe yn yr Hen Ysgol gydag aelodau yn dod ac yn rhannu eu lluniaeth. Roedd hwn yn achlysur pwysig iawn oherwydd ein bod yn ail-agor yr Hen Ysgol ar ôl misoedd o waith atgyweirio. Trefnwyd raffl ac ocsiwn gan Mr Barry Thomas gyda’r elw yn mynd tuag at gronfa’r Hen Ysgol. Gwasanaeth Carolau Cynhaliwyd gwasanaeth carolau yn Eglwys Sant Cynyw ar ddydd Sul yr 16eg o Ragfyr. Canu Carolau Aeth Jane Vaughan-Cronow, Mandy Jenkins, Pat a Mke Edwards a theulu’r Humphreys ar ‘saffari’ Canu Carolau o amgylch Llangynyw ar yr 20fed o Ragfyr. Daeth y noson i ben yng nghartref Mrs Maureen Bright a oedd wedi paratoi gwin poeth, mins peis a danteithion ar ein cyfer. Diolch yn fawr iawn i Maureen ac i’r gymuned am eu rhoddion hael o £76 a fydd yn cael ei drosglwyddo i SHELTER CYMRU – gwelwn ni chi mis Rhagfyr nesaf! Ymddeoliad Mae’r Parch Warren Williams yn ymddeol o’r Eglwys yng Nghymru ar ddiwedd mis Mawrth eleni ar ôl blynydddoedd lawer fel person y Plwyf. Dymuniadau da iddo yn y dyfodol. Digwyddiadau i ddod Mae Pat a Mike Edwards yn trefnu noson G@yl Ddewi a threfnir Bingo’r Pasg – dyddiadau i’w cadarnhau. Cofiwch gysylltu â mi ar y ffôn neu drwy ebost os hoffech gynnwys unrhyw newyddion yn y Plu gan gynnwys dathliadau penblwydd, priodas, hysbysiadau ac yn y blaen. Diolch yn fawr. Karen.

Plwyfolion Llangynyw a fu’n canu carolau o amgylch yr ardal cyn y Nadolig Plu’r Gweunydd, Chwefror 2013 11

achosion hyd yn oed calch. Sut y mae hyn yn cyd-fynd â syniadau’r cadwraethwyr sy’n Croesair 194 Ffermio gwneud y gofynion hyn tra maent yn siarad - Ieuan Thomas - ar yr un pryd am fuddion tybiedig porfeydd - Ieuan Thomas - - Nigel Wallace - sydd â chyfoeth o lysiau? Ni allaf weld sut y (12, Maes Hyfryd, Carmel, Caernarfon, gall hyn weithredu os na all y llysiau gael gafael Gwynedd, LL54 7RS) Firws Schmallenberg ond a yw’n bod? ar yr elfennau hybrin sydd yn y pridd. Yn y Ers misoedd r@an mae’r clwyf hwn wedi bod dyddiau a fu pan oedd gan lawer o ffermwyr yn y newyddion. Mae wedi lledaenu fesul tipyn borfeydd a dolydd traddodiadol, roeddent dros y wlad fel mae’n codi ym mhob ardal. wastad yn taenu unrhyw dail a oedd ganddynt Rydym i gyd yn eithaf si@r sut y mae’n a hefyd calch pan allent ei fforddio. Heddiw gweithredu. Lledaenir y firws gan wybed mân mae maint yr elw ar ffermydd yn brin ac mae ac mae’n achosi anhwylder byr fel annwyd lefelau gwael o dyfiant yr anifeiliaid ac o mewn anifeiliaid mewn oed. Y broblem yw os gynhyrchu yn gwneud gwahaniaeth rhwng elw yw’r anifeiliaid hyn yn feichiog pan ddaw’r cymedrol a cholled. Ymddengys y gallai haint. Wedyn bydd effeithiau ar y ffetws sy’n profion pridd a chyngor proffesiynol wneud achosi annormaleddau ac weithiau gwahaniaeth sylweddol i rywun sy’n pryderu marwolaeth o’r ffetws. Daeth newyddion da am berfformiad cynhyrchu. ym mis Tachwedd pan gyhoeddwyd bod MSD Cynllunio a Dynodi Eto. Ysgrifennais am Animal Health wedi cynhyrchu brechlyn. Ar y pwnc hwn dro yn ôl a mynegais bryder am hyn o bryd mae’n mynd trwy’r drefn yr oedi a’r anawsterau diangen sy’n rhwystro’r gymeradwyo a thrwyddedu gyda Bwrdd y rheiny sy’n ceisio rheoli a datblygu busnesau Cyfarwyddwyr Moddion Milfeddygol. Os â gwledig. Ar adeg y Sioe Fawr galwodd CLA phopeth yn iawn dylai ef fod ar gael eleni. Cymru am ddiwedd i’r ‘diwylliant negyddol’ ac Gobeithiwn felly y daw ymdrin â’r clwyf hwn i’r dehongliad ‘gorofalus’ o reolau’r UE. Ers â dim ond gwaith ychwanegol a chost arall hynny clywn eiriau gobeithiol gan y Enw: ______yn hytrach na phroblem ddifrifol. llywodraeth. Cynhwysa’r rhain ymgynghori am Yn ddiweddarach daeth amrywiaeth o hawliau datblygu caniataol ac yn fwy Ar draws wybodaeth i olau dydd sydd yn ei gyfanrwydd diweddar, Polisi Cynllunio Golwg Newydd gan 1. A yw’r pentref yma ar dân (4,3) yn creu senario diddorol. Yn gyntaf bu Lywodraeth Cymru ynghyd ag ymgynghori am 5. Chwant (5) adroddiadau (Farmers Weekly 23/11/12) am ryddhau dulliau gweithredu ac am sicrhau 8. Robert ddim yn hollol goch (5,4) sganwyr ac am ffermwyr a soniai am lawer mwy o gysondeb rhwng y gwahanol 9. Darn o ddawn i fynd am dro (3) mwy nag arfer o anifeiliaid gwag (defaid a awdurdodau cynllunio. 10. Welo yn ôl i ffrio? (4) buchod) ac o anifeiliaid â ffetws wedi marw. Sut bynnag ymddengys fod agwedd ein AS, 12. Aderyn bach wedi colli o’i gynffon (4,4) Ymddengys fod milfeddygon yn meddwl er Glyn Davies, braidd yn wahanol. Yn awr 14. Lle olaf y llofruddiwr, ers talwm (6) bod Schmallenberg yn un achos tebyg, y gallai mae’n galw am ddynodiadau ychwanegol fel 15. Y fam Gatholig (6) tywydd drwg a maethu annigonol fod yn Parc Cenedlaethol neu Ardal Harddwch bosibiliadau hefyd. Mae angen mwy o 17. Blodau dolau ife? (8) Naturiol Arbennig ar draws Canolbarth Cymru. 18. Rhai ar long (4) wybodaeth cyn gallant ddweud yn bendant. Ar ôl clywed am brofiadau pobl mewn rhannau Dilynodd erthygl (7/12/12) am effeithiau’r 21. Swnio fel Duw Islam (3) o Gymru lle y mae’r rhain eisoes yn bod, 22. Yn bell ac yn agos (4,3,3) tywydd gwlyb iawn ar yr elfennau hybrin yn y credaf mai’r peth olaf y mae busnesau pridd. Fel y gwyddom i gyd, mae digonedd 24. Mae ffoaduriaid yn mofyn hyn (5) gwledig y Canolbarth ei angen yw haen arall 25. Llan dyfrllyd? (7) o’r rhain yn angenrheidiol i blanhigion dyfu ac o swyddogion busneslyd i oedi, atal a chodi i’r anifeiliaid sydd yn eu bwyta ffynnu. Bydd costau ymdrechion pobl i wella eu busnesau. anifeiliaid yn ffynnu’n well pan maent yn pori Wrth gwrs amcan Glyn yw atal datblygiad I lawr glaswellt sydd wedi tyfu â’r haul yn disgleirio. ffermydd gwynt. Ymddengys fod yr holl fudiad 1. Pentref lle mae dim modur i’r Sais? (5) Mae’n debyg fod y maetholion yn fwy dwys, gwrth ffermydd gwynt wedi datblygu 2. Plentyn gwryw wedi treiglo (3) gall yr anifeiliaid dreulio mwy o amser yn pori eithafrwydd bron yn ‘jihadist’ a dywedir wrthyf 3. Dechreuir hyn ar y teledu (4) ac yn cnoi cil yn hytrach na chysgodi o dan y y gwneir ambell sylwad cas iawn ar y 4. Math o blu Martha 96) gwrych ac o bosib mae effaith seicolegol wrth safleoedd rhwydweithiau cymdeithasol am y 5. Andros o chwant bwyd (8) weld yr haul hefyd. Felly os ceir effeithiau rheiny sy’n beiddio mynegi barn wahanol. 6. Mesur a bwysau’r awyr (1,8) eraill tywydd drwg, diffyg yr elfennau hybrin, Costau Ymchwiliadau Diogelwch 7. Merched yn hel gw~r? (7) ar ben hyn nid yw problemau a pherfformiad Yn ôl Farmers Weekly 6/7/12 cyflwyna’r 11. Rheidrwydd bod yn hyn mewn dirwasgiad gwael yn syndod. Weithrediaeth Iechyd a Diogelwch ffioedd am (9) Dilynwyd yr erthygl hon gan lythyr am yr ei gweithgareddau yn arbennig ymchwilio i 13. Achos galw’r meddyg (8) elfennau hybrin a awgrymai fod pH yn effeithio ddamweiniau a’u tebyg. 14. Popeth yn llwyr (7) ar eu hargaeledd i blanhigion ac felly ar yr Mae sôn am dâl tebyg o £620 yr awr am 16. Cyn waith Comisiynydd Heddlu’r Gogledd anifeiliaid sydd yn eu bwyta. Os yw’r pridd yn archwiliad, efallai dwbl am gyflwyno rhybudd (6) asid, gall yr elfennau hybrin a hyd yn oed a £124 yr awr am apêl. Mae hyn oll yn debyg 19. Cynnyrch yr wydd chwedlonol (2,3) ffosffad a photash gael eu rhoi dan glo. o ladd busnesau llai yn ogystal ag 20. Pen y daith i Meri Jôs (4) Mae ysgrifennydd y llythyr sydd i bob golwg ychwanegu’n aruthrol at y pwysau emosiynol 23. Lle yr ydan ni nawr? (3) yn rhyw fath o gynghorwr, yn sôn am lefelau ac ariannol sy’n dilyn damwain. Tybed pam isel o pH ar lawer o ffermydd tir glas yn ei maent yn cael eu synnu na roddir gwybod hardal (Canolbarth Lloegr). Mae’n debyg bod iddynt am lawer o ddamweiniau fferm! Atebion 193 hyn yn wir yma yng Nghymru hefyd oherwydd Ar hyn o bryd yn Nenmarc mae perthnasau AR DRAWS: 1. Willi Rwsi; 8. Y Swan; 9. y gwyddom fod llawer ohonom wedi defnyddio g@r fy merch yn amddiffyn achos yn eu Chdi; 10. Roy; 11. Adref; 12. Fagddu; 13. Nôl cryn dipyn llai o galch nag oeddem pan oedd herbyn oherwydd i’r tad a’r mab gael eu dal d@r; 15. A dweud; 18. Babel; 20. Llwy de; y cymhorthdal i’w gael. Dywed hefyd ei fod yn glanhau cafnau bargod y ffermdy. Safai’r 21...; 22; Iâr; 23. Cynan; 24. Nam ar y clyw wedi gweld gwelliant sylweddol mewn mab ym mwced y peiriant llwytho â’i dad yn I LAWR: 2. Iawndal; 3. Lôn; 4. Richard; 5. ffrwythlondeb da byw a’u hiechyd yn gyrru. Dyma’r un fferm yr ysgrifennais amdani Seithfed; 6. Iorwg; 7. Cyfundrefn; 8. Y gyffredinol ar y ffermydd lle taenwyd calch o’r blaen fel yr un a gafodd y tractor cyntaf yn cynebrwng; 14. William; 16. Efyrnwy; 17. a’r elfennau hybrin. Nenmarc. Dywedir mai’r tad yw’r un hynaf yn Dowror; 18. Baban; 23. Cic Ychwanegodd yr ysgrifennydd fod pH isel a’r Nenmarc sydd â thrwydded peilot - credaf ei problemau cysylltiedig yn arbennig o ddrwg fod yn 87 oed! Mae’n amlwg eu bod yn Diolch i Ivy a Noreen am eu hymdrech dda er ar ffermydd mewn cynlluniau stiwardiaeth lle arloeswyr mewn ambell faes! bod camgymeriadau gen i, ymddiheuraf am gwaharddir taenu gwrteithiau ac mewn rhai hynny. 12 Plu’r Gweunydd, Chwefror 2013

Ann y Foty a’r ‘mwynder hen’ a garodd LLANGADFAN Y diwrnod o’r blaen cefais y Brynie’, Nant-y-Cathe’ a ‘Dolgaseg’. wahoddiad i d~ cyfeilles. Bydd Yr hyn wnaeth fy nharo yw’r farddoniaeth sy’n yn gofyn i mi alw yn aml a hynny, perthyn i enwau llefydd boed d~ neu furddun, Cydymdeimlad fe gredaf, am ei bod yn teimlo boed gae neu weundir. Pa athrylith tybed a’u Bu farw Ted Sweeting, Glyn Teg yn 89 mlwydd drosaf, gan nad oes gen i drydan creodd? Ac mae’r cyfan yn yr ardal hon yn oed wedi gwaeledd byr ar Ionawr yr 8fed. yn y t~. Mae’n gwaredu fy mod enwau Cymraeg. Yr hyn sy’n drist yw fod y Cynhaliwyd y gwasanaeth angladdol yn yn byw mewn lle mor anghysbell bobl yn y cylch hwn sy’n gallu deall ac Eglwys Llangadfan ar ddydd Mawrth, Ionawr â’r Foty ac wedi fy amddifadu o rai o amgyffred yr enwau hyn yn prinhau. Nid fy y 15fed. Cydymdeimlwn â Glenys ei wraig angenrheidiau pwysicaf bywyd (yn ei thyb hi). mwriad wrth ysgrifennu hyn o lith yw lladd ar a’r plant Caroline, Peter a Kevin a’u teuluoedd “Dewch draw am baned”, medde hi wrthyf y y rhai sydd wedi achosi’r newidiadau yn yr yn eu profediageth. diwrnod o’r blaen “ac mi fydd gen i sypreis i ardal boed y rhai hynny yn fewnfudwyr o’r tu Cydymdeimlwn hefyd â Gwynfor, Ann, Dylan chi.” allan neu’n frodorion sydd wedi gadael y fro. ac Ella, Tyntwll ar farwolaeth Sandra mor Y sypreis, chwedl hithau, oedd cyfle i wrando Rhaid dweud fod nifer o fewnfudwyr, oherwydd erchyll o sydyn. Rydym yn meddwl ar ‘Cymun’ CD newydd Siân James. Os oes eu gweledigaeth a’u menter wedi cyfrannu amdanoch yn eich profedigaeth. unrhyw beth sydd wedi rhoi yr ardal hon ar y llawer at fywyd yr ardal. Penblwydd map dros y blynyddoedd diwethaf hyn, yna Yn ddiweddar bum yn darllen hunangofiant Dathlodd Dafydd, Nyth y Dryw ei benblwydd llais Siân James yw hwnnw. O na byddai Gwyn Elfyn (Denzil o Bobol y Cwm i rai yn 60 oed ddechrau mis Ionawr. Trefnodd gennyf lais a dawn gerddorol gyffelyb fy hun. ohonoch). Mae ganddo fo erbyn hyn Anghard Tomos barti heb yn wybod iddo yng Cefais fy swyno yn arbennig gan ei dehongliad gysylltiadau clos ag ardal Dolanog! Yn ei Ngwesty Cann Offis gyda nifer o gyfeillion yn o ‘Nant yr Eira’ gan Iorwerth Peate. Mae hunangofiant mae ganddo hyn i’w ddweud am teithio yno o bob rhan o Gymru i ymuno yn y rhywbeth hudolus o gyfareddol yn y geiriau fewnfudwyr: miri. Fel y dywedodd Dafydd prin bod Cann hyn er mor drist ydynt. Galarnad sydd yma “Mae pobl wastad yn dweud fod yna ddau fath Offis wedi gweld cymaint o ddihirod gyda’i yn dilyn marwolaeth Derwenog a’i genhedlaeth o Sais yn symud i Gymru – un sydd am doddi gilydd ar yr un pryd ers agor y lle yn 1310! ef ac mae’n gerdd sy’n llawn hiraeth. i mewn i gymdeithas ac un sydd am ddweud (Yn amlwg doedd o ddim yn cofio fod parti “Y mwynder hen a geraist, ffoes ar annychwel wrth y gymdeithas beth ddylen nhw fod yn ei Cut Lloi yn cyfarfod yna ar ôl ymarfer bob hynt, wneud.” nos Fawrth!). Diflannodd gyda’r hafau bereidd-dra’r amser Yr ydym yn sicr wedi cael blas ar y ddau fath Anhwylder gynt. yn yr ardal hon. Fe ddywedodd rhywun wrthyf Mae Diane, Wernbwlch wedi bod yn teimlo’n Nid erys dim ond cryndod plu’r gweunydd yn rywbryd ei bod hi’n cymryd tair cenhedlaeth i reit ddi-hwyl yn ddiweddar. Treuliodd ychydig y gwynt”. deulu newydd setlo mewn ardal wledig. Y o amser yn yr ysbyty ond mae hi adre erbyn Diddorol sylwi er hynny fod Siân mewn llyfryn syndod i mi yw sut y llwydda ambell un i’w hyn. Edrych ar ôl dy hun Diane a brysia wella! sy’n mynd gyda’r CD yn dweud nad ydy hi yn lordio hi hyd y lle ‘ma ar ôl cwta dri mis. “llwyr gytuno gyda delwedd ddi-obaith Iorwerth Fe gychwynnais ar fy epistol trwy sôn am Cyngerdd Peate o’r Cwm – mae’i galon yn dal i guro.” Iorwerth Peate, a ffrind mawr iddo fo oedd y Mae tywydd yn beth sbeitlyd! Pawb wedi Rhaid cytuno efo hi, i raddau beth bynnag. bardd a’r llenor W.J. Gruffydd. Unwaith yn y edrych ymlaen at gael croesawu Côr Meirion Yn sicr mae Cymreictod Nant yr Eira yn wydn cylchgrawn ‘Y Llenor’ fe ddywedodd hwnnw i’r Ganolfan ar nos Wener yr 16eg o Ionawr a chryn dipyn yn iachach na’r hyn ydyw mewn hyn: ond wrth gwrs fe ddaeth yr EIRA - am siom! sawl ardal arall yng Nghymru. “Os collir Cymru, nid oes i mi beth bynnag Wel, rydym yn gobeithio ail-drefnu’r noson, Iachach o lawer na’r hyn ydi o yng Nghwm ddim pellach i’w ddweud wrth fywyd. “Cymru ond ar hyn o bryd nid oes gennym ddyddiad Twrch beth bynnag. Llond dwrn yn unig sydd oedd fy raison d’étre i; nid oes yr un ystyr i’r pendant. Ond byddwn yn siwr o’i roi yn ar ôl yn siarad Cymraeg yno. A diolch i’r bywyd y bum yn ei fyw hyd yn hyn, nac i’r un Nyddiadur y Plu. nefoedd am y gweddill hwn. llinell a ysgrifennais erioed, oni bydd plant Ond mae’r cyfan yn ein hatgoffa fod nifer o Cymreig yn byw yn Llandeiniolen a ddieithriaid wedi symud i’r ardal yn ddiweddar. Phontrhydfendigaid a Llanbrynmair wedi i mi Siop Trin Gwallt Cefais gip y diwrnod o’r blaen ar ‘Bro’ cyfrol dewi a chwyno.” Emyr Davies. Yn ei gerdd ‘Etifeddiaeth’ Sut y teimlem ni tybed pe byddai s@n y mae’n cyfeirio at rai o’r tai a’r murddunod yng Gymraeg yn diflannu o’r Foel, Llangadfan, A.J.’s Nghwm Twrch. Llefydd fel ‘Lle’r-tai’, Llanerfyl a Dolanog? A fyddai bywyd yn werth ‘Pennantwrch’, ‘Llechog’, Nant yr Helyg; ‘ Ty’n ei fyw wedyn? Ann a Kathy yn Stryd y Bont, Llanfair POST A SIOP Garej Llanerfyl Ar agor yn hwyr ar nos Iau Ffôn: 811227 LLWYDIARTH Ceir newydd ac ail law KATH AC EIFION MORGAN Arbenigwyr mewn atgyweirio yn gwerthu pob math o nwyddau, Contractwr Amaethyddol Petrol a’r Plu Ffôn LLANGADFAN 820211 Gwaith tractor yn cynnwys IVOR DAVIES HUW EVANS Teilo â “Dual-spreader” PEIRIANWYR AMAETHYDDOL Gors, Llangadfan Gwrteithio, trin y tir â Revel Garage, Aberriw, Y Trallwng ‘Power harrow’, Arbenigwr mewn gwaith: Trwsio a gwasanaethu peiriannau fferm yr Cario cerrig, pridd a.y.y.b. holl brif wneuthurwyr Codi siediau amaethyddol â threlyr 12 tunnell. Ffensio Unrhyw waith tractor Hefyd unrhyw waith ffensio Troi gydag arad 3 cwys ‘spring’ a 4 cwys dwy ffordd ‘spring’ Cysylltwch â Glyn Jones: Ffôn/Ffacs: 01686 640920 Torri gwair a thorri gwrych 01938 820305 Ffôn symudol: 07967 386151 Ebost: [email protected] 01938 820296 / 07801 583546 07889929672 Plu’r Gweunydd, Chwefror 2013 13

Thomas, Penllain, Adfa a Richard Williams, Michael Portillo aeth i Farchnad Trallwm lle LLANLLUGAN Pencoed, Cefncoch – mae brawd Richard sef roedd yn sgwrsio gyda Mrs Nicky Owen, Alun allan yna ers Ebrill 2012. Tynewydd Cefnoch yng nghanol cannoedd o I.P.E. 810658 Gyrfa Chwist ddefaid. Rhaglenni diddorol iawn. Roedd aelodau’r eglwys yn meddwl cael yr Penblwydd Arbennig Mae’r flwyddyn yma yn mynd yn ei blaen, yrfa chwist ar y 18fed o Ionawr ond roedd Mr Llongyfarchiadau i Arwel Huxley, gynt o’r Rec- mae’r mis yma ar ddod i ben ac mae’r oerni Cyril Davies yn methu dod felly penderfynwyd tory, Cefncoch sydd wedi dathlu ei benblwydd yn gafael yn dynn ynom. Ond yng nghanol y ei chynnal wythnos ynghynt ar yr 11eg a dyna yn 60 oed yn ddiweddar - twt, tydio’n ddim rhew a’r oerni i lawr wrth yr argae yng i chwi lwc, oherwydd ar gyfer y 18fed daeth ond cyw! nghysgod y graig, mae’r cennin Pedr. Wrth yr eira. Yr enillwyr oedd: Rhif Uchaf – Dai Cerdded Lewis, Meifod; Merched 1 – Liz Price; 2 – syllu arni mae’n gwneud i chi gofio am y belen Ar ddydd Calan aeth dros ddeg ar hugain o Jean Edwards; 3 – Gwenllian Alexander. felen ddylai fod uwch ein pen ni yn yr awyr. gerddwyr o’r plwyf am dro at y melinau gwynt, Dynion 1 – Cyril Davies; 2 – E.J. Daniel, Dw i’n credu mai dyna’r rheswm fod cymaint roedden nhw wedi mwynhau ond ‘roeddynt yn Llanbrynmair; 3 – EG Davies Noc owt – Mrs o salwch – dim digon o haul a fitamin D i’n cwyno ei bod hi’n goblyn o oer ar y mynydd. Davies, Tregynon ac E.G. Davies, Mrs Vio- cyrff. WI Diolch yn fawr i Mr Emyr Davies am y gerdd let Gethin, Pencoed, Adfa a’i phartner Mrs Daeth yr aelodau ac eraill i barti Nadolig yn ardderchog a champus ‘Rhywun’ – mae’n Goliah Aberriw yn ail. Gwnaed elw parchus o mis Ionawr i fwyty Cefncoch a chafwyd syndod faint o weithiau mae pawb – ie pawb £140 tuag at Eglwys y Plwyf Llanllugan. noswaith ardderchog - cinio blasus, – yn defnyddio’r frawddeg – “Rhywun Ar y Teledu chwaraeon a dewin i’w difyrru. ddwedodd...” Gwelais amryw o bobl yr oeddwn yn eu hadnabod ar y teledu yn ddiweddar. Ar y Gwellhad Gwyliau Dyna ein dymuniad i chwi i gyd o’r plwyf a Sôn am yr haul sydd yn tywynnu’n braf yr rhaglen am y Blygain gwelais glip o farchnad gynt o blwyf Llanllugan sydd yn sâl ac wedi ochr draw, mae tri o’n hieuenctid wedi mynd i Trallwm lle roedd Roy Richards, Maenllengen bod am lawdriniaeth. Yr ydym yn meddwl Awstralia ac mae tri arall yn mynd allan am 6 yn tanio’i getyn wrth sgwrsio gyda Julie merch amdanoch. wythnos cyn i’r rhifyn yma o’r Plu gael ei Gwyn a Sheila Davies. Ar y rhaglen ‘Great Llongyfarchiadau i Paula, gynt o Beudyhir a gyhoeddi sef Robert Huxley, Cefncoch; Marc British Railway Journeys’ gyda’r cyflwynydd Wayne Evans ar enedigaeth merch.

Gron a Primrose yn dathlu 65 mlynedd o fywyd priodasol Y merched a fu’n gweini yn Swper yr Henoed

ALUN PRYCE LLUN O’R GORFFENNOL CONTRACTWR TRYDANOL Hen Ysgubor Llanerfyl, Y Trallwm Ffôn: 01938 820130 Rhif ffôn symudol: 07966 231272

Gellir cyflenwi eich holl anghenion trydanol - amaethyddol, domestig neu ddiwydiannol. Gosodir stôr-wresogyddion a larymau tân hefyd.

Gosod systemau solar ffotofoltäig

Huw Lewis Post a Siop Meifod Ffôn: Meifod 500 286 Tynnwyd y llun uchod yn nathliadau penblwydd y ‘Plu’ yn 25 oed yn 2003. Ddeg mlynedd yn ddiweddarach mae Ffion, Alis, Elinor, Megan, Gwenno, Huw ac Aled yn bobl ifanc. 14 Plu’r Gweunydd, Chwefror 2013

LLANERFYL Taith Richard Tudor i America

Plygain Nid oes angen i mi ysgrifennu yma am lwyddiant y Blygain flynyddol yn Eglwys Llanerfyl ar nos Sul, Ionawr y 6ed – mae’n si@r fod llawer ohonoch wedi clywed y wledd anhygoel o ganu plygeiniol a gafwyd ar raglen arbennig ‘Cefn Gwlad’ yr wythnos ganlynol. Braf oedd clywed canmoliaeth i’r rhaglen o Fynwy i Fôn. Diolch yn fawr iawn i’r Parch Bethan Scotford am arwain y gwasanaeth ac i’r Parch David Francis am chwarae’r organ ac i’r aelodau am ddarparu lluniaeth i bawb yn y Neuadd ar ddiwedd y noson. Gwellhad Rydym yn falch o ddweud fod Mr John Williams wedi dod adre o’r ysbyty ar ôl derbyn llawdriniaeth yn ddiweddar. Dymunwn wellhad buan iddo ac edrychwn ymlaen at ei weld yn mynd am dro o amgylch y pentre yn fuan iawn. Cydymdeimlad Cydymdeimlwn â theulu Neuaddwen ar ôl marwolaeth nain Carol yn ddiweddar. Ar y 6ed o Dachwedd gadewais adre i dreulio Mae Missouri yn debycach i Gymru o ran pump wythnos i deithio America yn edrych ar tirwedd a braf oedd ymweld â buchesau mawr systemau cynhyrchu bîff. Er i’r trip cael ei o wartheg Angus. Gwartheg duon Angus yw’r noddi gan ASDA ac ABP, fy ngyfrifoldeb i oedd prif frîd yn yr UDA ac mae pwyslais mawr yn HELEN DAVIES Dip.CFHP, MPSPract trefnu’r trip a teithiais ar fy mhen fy hun. cael ei roi ar ansawdd y cig. Gyrru wyth awr wedyn o Kansas City i Denver, YMARFERWR IECHYD TRAETH Ar ôl y job anodd o ffarwelio â’r plant, a Catrin (wrth gwrs) glaniais yn Des Moines, Iowa sydd Colorado (mewn un llinell syth!) i ymweld â Gwasanaeth symudol: ar ymyl y ‘Great Plains’ i dechrau fy nhaith. dyn o’r enw Lee Leachman. Mae Lee yn * Torri ewinedd Mae yna 29 miliwn o wartheg bîff yn yr UDA arloeswr o fri ac mae ganddo ddylanwad ar * Cael gwared ar gyrn o’i gymharu â llai na 2 filiwn ym Mhrydain, fridio yn yr UDA a hefyd ar draws y byd efo’i * Lleihau croen caled a thrwchus ac mae’r mwyafrif wedi eu lleoli yn Texas, wartheg ‘Stabiliser’. Diddorol iawn oedd cael * Casewinedd Oklahoma, Missouri, Kansas, Iowa, Nebraska y cyfle i drafod a gwrando ar ei syniadau. * Lleihau ewinedd trwchus a’r Dakotas sy fwy na lai yn cyfro ardal y Yna i Wyoming a Montana a’r uchafbwynt oedd * Trin ewinedd gyda haint ffwngaidd ‘Great Plains’. Mae yno sychder eithaf difrifol ymweld â’r Hoodoo Ranch, Cody (man geni ar y funud sydd yn peri cryn bryder i’r ffermwyr Buffalo Bill) ar bwys Parc Cenedlaethol Yel- ac mae’r niferoedd o wartheg yn Texas ac low Stone. Ranch yn iawn efo chwarter miliwn I drefnu apwyntiad yn eich cartref, Oklahoma wedi disgyn yn sylweddol dros y o aceri a 8,000 o wartheg. Diddorol iawn oedd cysylltwch â Helen ar: flwyddyn ddiwethaf oherwydd y sychder. gwrando ar y rheolwr, JD Radakovich, yn sôn Ar ôl ymweld a pedair fferm yn Iowa teithiais am y frwydr i gyd-fyw gyda natur a’r 07791 228065 draw i Nebraska ac i’r Clay Centre sydd yn problemau efo’r eirth a bleiddiaid yn lladd lloi! agos at dref Hastings. Yno mae’r MARC Ar ôl gyrru 4,500 milltir yn y car (dim ond £22 Maesyneuadd, Pontrobert (Meat Animal Research Centre) sydd yn cael i llenwi’r car â phetrol, Gwyndaf!) ar draws 9 ei hariannu gan y llywodraeth. Roedd gweld talaith a gweld miloedd o wartheg cefais y yr holl ymchwil yn brofiad anhygoel efo’r cyfle i grynhoi mewn cynhadledd werth chweil ymchwil wedi ei ganolbwyntio ar y fuwch magu yn Sioux Falls, South Dakota. a’i llo. Roedd yna dros 8,000 o wartheg ar Wedi glanio yn Heathrow, syndod o’r mwya 40,000 acer! Ar ôl ymweld â ‘feedlot’ yn pesgi oedd deall ei bod hi’n haws hedfan i Lundain 49,000 o wartheg yn Nebraska teithiais yn ôl o Chicago nag oedd hi i deithio ar y trên o i Kansas City a Missouri. Mae Gareth, brawd Trallwng i Lundain! Catrin, yn byw yn Kansas City a braf oedd Cefais amser gwych a dysgu llawer, llawer gallu ymweld ag ef â’r plant, yn enwedig efo mwy nag y dychmygais y byddwn. Hoffwn g@yl ‘Thanksgiving’ yn cael ei dathlu yr un ddiolch i’r teulu am y gefnogaeth a’r cyfle i adeg. Mae ‘Thanksgiving’ yn gymaint o allu mynd a hefyd i Des a Wil am eu gwaith ddathliad â’r Nadolig ac mae’r holl wlad yn ac am gadw llygad ar Dad! dod i stop!

#yn tew i’w gwerthu? GARETH OWEN Tanycoed, Meifod, Powys, SY22 6HP Prynwr ardal y Plu CONTRACTWR ADEILADU i Welsh Country CONTRACTWR ADEILADU Foods Adeiladau newydd, Estyniadau Patios, Gwaith cerrig Ffoniwch Elwyn Cwmderwen Toeon 07860 689783 neu Dyfynbris am Ddim 01938 820769 Ffôn: 07812197510 / 01938 500514 Plu’r Gweunydd, Chwefror 2013 15 Yr Arbrawf Mawr Colofn y Dysgwyr Adroddiad Carrie White LLWYDIARTH Lois Martin-Short Bob blwyddyn, tua diwedd mis Eirlys Richards Hydref, cynhelir digwyddiad arbennig iawn o’r enw Yr Penyrallt 01938 820266 Y mis yma, mae aelodau un o’r dosbarthiadau Arbrawf Mawr. Dathliad o Uwch yn y Trallwng yn gyfrifol am y golofn. gerddoriaeth draddodiadol Miri Collard sydd wedi casglu’r gwaith at ei Croeso Cymru ydy o, ac mae o wedi Croeso i Caroline, Hollie a Lucy Humphreys, gilydd. Gan fod cymaint o bobl wedi cyfrannu, mynd o nerth i nerth dros y blynyddoedd sydd wedi dod i fyw i’w hen gartref sef Llwyn bydd rhaid inni aros tan fis nesaf i ddarllen diweddar efo’i weithgareddau a Onn at Morwenna, sef mam a nain. Dymunwn popeth! pherfformiadau. yn dda iddynt oll. Ar lan y môr yn Sir Benfro fuodd o eleni - Cydymdeimlo EDRYCH YMLAEN mae’r cwrs preswyl hwn yn symud o le i le. Cydymdeimlwn â’r bobl ganlynol yn eu colled Roedd cant o bobl ar y cwrs a tua phymtheg gan Miri Collard yn ddiweddar: tiwtor profiadol. Roedd ’na offerynnau o bob Mae gen i arwydd ar fy - Teulu Richard Swinton, a fu farw yn math, sef ffidl, pibydd, pibgorn, telyn, gitâr, nghar sy’n dweud “Dw i ddiweddar. Cofiwn amdano yn byw yn crwth ac yn y blaen, ac offerynwyr o bob oed eisiau byw yn Gymraeg!” Fachwen Curlew gyda’i ddiweddar rieni. a phob safon, yn siarad Cymraeg neu beidio. Os dach chi eisiau - Teulu Pandy. Bu farw Glenys Hughes, Ac i bobl nad oedd yn canu offeryn, roedd ’na gwneud rhywbeth yn chwaer Henry. weithdai canu cerdd dant a phlygain, canu Gymraeg, dyma be’ sy’n digwydd yn y dyfodol - Teulu Llwynhir a Fachwen Fawr. Bu farw gwerin, y Fari Lwyd, neu ddawnsio’r glocsen. agos. Hefin Thomas, brawd Gwynfryn a Dyma’r syniad. Mae pobl yn dewis eu prif Mis Chwefror chefnder Meinir. bwnc a lefel i astudio yn ystod y bore ac 9-10fed Ysgol Chwefror Ysgol Maesydre 9:30 - John Watkin, Waen Bont, Arthur, Bryn wedyn, yn y prynhawn, mae ’na gyfle i drio – 3:30 £15/£10 Llewellyn, a theulu Cuddig. Bu farw eu popeth arall. Gyda’r nos mae ’na Noson Manylion 01686 614226 hewythr, Ted Sweeting. 11-13eg Cwrs Nant Gwrtheyrn Lefel Lawen, cyngerdd y tiwtoriaid, a phob math o Canolradd, Uwch a Hyfrededd. Manylion 0800 sesiynau byrfyfyr - wel, drwy’r nos a deud y Penblwydd Arbennig Llongyfarchiadau i Kathleen Morgan ar 876 6975 gwir; does ’na ddim llawer o gyfle i gysgu! ddathlu penblwydd arbennig. Rhoddwyd sylw 8-10fed Glan-llyn, Y Bala, Penwythnos Mae’r awyrgylch yn byrlymu ac mae pawb i’r achlysur gan Dei Jones ar raglen “Ar eich Cymraeg i’r Teulu: Oedolion £108, Plant o dan mor gyfeillgar. Cais”. 4 oed am ddim, 4-7oed £63, 8 oed+ £89. Mae’r Roedden ni’n awyddus iawn i gymryd rhan ac pris yn cynnwys llety, bwyd, gwersi Cymraeg, i ddysgu mwy am y gerddoriaeth ragorol hon. gweithgareddau ac adloniant! Manylion Ond heb brofiad, heb unrhyw wybodaeth pellach: Iona Hughes 01443 483 600 arbennig, heb offeryn, a gyda dim ond tipyn o JAMES PICKSTOCK CYF. Mis Mawrth Gymraeg, beth ddylen ni ddewis? Ymunon MEIFOD, POWYS 1af - Dydd G@yl Dewi: parêd o gwmpas Ab- ni â dosbarth Arfon Gwilym a Sioned Webb i erystwyth ganu cerdd dant a phlygain. Roedden nhw’n Meifod 500355 a 500222 2il - Sadwrn Siarad, Dolgellau a Llandrindod diwtoriaid gwych, yn llawn brwdfrydedd ac 8fed - Eisteddfod y Dysgwyr, Neuadd Goffa ysbrydoliaeth. Erbyn diwedd y penwythnos Dosbarthwr olew Amoco Wrecsam, 7yh. Mae adran Celf a Chrefft ar wnaethon ni gyfansoddi - a chanu o flaen y Gall gyflenwi pob math o danwydd dosbarth – cyfalaw ar gyfer penillion Priodas agor o hyd, ynghyd â Choginio a Gwaith Llaw, Petrol, Kerosene, Disl Tractor a Derv ar y thema “Ein Byd Ni”. gan Dic Jones. Ew, roedden ni’n teimlo bod Ffotograffiaeth (4 llun); Arlunio; Cacen wedi hynny’n dipyn o gamp! Ac i ganu plygain, o ac Olew Iro a ei haddurno; Unrhyw eitem allan o goed neu roedd hynny yn hynod o ddifyr. Ac, wrth gwrs, Thanciau Storio fetel; Eitem allan o ddeunyddiau wedi eu fel cyfle i ymarfer y Gymraeg, roedd o’n GWERTHWR GLO hailgylchu. Dewch â’ch gwaith i’r Neuadd ar ardderchog. CYDNABYDDEDIG noson yr Eisteddfod erbyn 6yh. Edrychwch ’Dyn ni ddim yn gallu AROS am y flwyddyn A THANAU FIREMASTER nesa! ar wefan learncymraeg.org neu cysylltwch Prisiau Cystadleuol efo’r trefnydd, [email protected] Am wybodaeth ewch i’w gwefan: 01248 388248, 07795 427171. www.trac-cymru.org Gwasanaeth Cyflym 26 -27ain - Ysgol Basg Dolgellau O Gegin Beryl Mis Ebrill gan Beryl Jacques 4ydd-5ed - Ysgol Basg y Drenewydd Bisgedi Pasg - Cynhwysion: Jôc y Mis 175g / 6 owns o flawd plaen gan David Peate 75g / 3 owns o fenyn Roedd yr Uchel Fam (Mother 75g / 3 owns o siwgr mân Superior) ar fin marw. Roedd y 50g / 2 owns o gyrens lleianod yn casglu o’i chwmpas 15g / ½ owns o groen candi gan geisio ei chysuro hi. Pinsied o sbeis Roedden nhw’n trio rhoi iddi hi Un melynwy laeth cynnes ond mi wrthododd hi. Aeth un ohonyn nhw â’r gwydraid o laeth i mewn i’r Ar gyfer y sglein: gegin. Yn sydyn, mi gofiodd hi am y botel o Un gwynnwy wisgi oedd yn anrheg Nadolig. Mi dywalltodd Siwgr mân. hi lawer o wisgi i mewn i’r gwydr a’i gymysgu Dull: Cymysgu’r menyn a’r siwgr nes bod y efo’r llaeth. Mi aeth hi â’r gwydr yn ôl. Mi yfodd cymysgedd yn olau. Ychwanegu’r melynwy, yr hen fenyw ychydig. Wedyn, mi yfodd hi y sbeis, y ffrwythau a’r blawd. Ychwanegu fwy, a mwy unwaith eto nes iddi hi orffen yr tipyn bach o laeth a chymysgu popeth i wneud holl ddiod. Roedd wyneb yr hen fenyw yn toes. Rholio’r toes allan a’i dorri’n gylchoedd disgleirio. Penderfynodd y lleianod bod hi’n gyda thorrwr bisgedi 2 fodfedd. Eu rhoi ar syniad da i gael un sgwrs olaf efo hi. hambwrdd pobi wedi ei iro a phobi am 15 -20 ‘Uchel Fam. Wnewch chi roi i ni dipyn o munud. Ar ôl 10 munud, brwsio’r bisgedi efo’r gwnsel cyn ein gadael ni am byth?’ Mi gwynnwy a’u gorchuddio efo siwgr mân. Yna eisteddodd hi i fyny a gweiddi, ‘Peidiwch â eu rhoi nhw yn ôl yn y popty am 5-10 munud. gwerthu’r fuwch honno!’ Tymheredd: 180C, 350F, Nwy 4. trannontree@ btinternet.com 16 Plu’r Gweunydd, Chwefror 2013 CYSTADLEUAETH Côr y Dref Y TRALLWM Ail-ddechreuwyd yr ymarferion ar nos Lun o SUDOCW dan arweiniad Beryl Jones. Edrychwn ymlaen Mr.Dilys Bryn Williams Ellis yn awr at yr ymarfer ‘unedig’ cyntaf yn y Drenewydd ddydd Sadwrn, Ionawr 26ain, 01938 554108 gyda’r arweinydd gwâdd Patrick Larley. Y gweithiau eleni fydd y ‘Benedicite’ (Andrew Blwyddyn Newydd Dda i chi i gyd! – wedi Carter) – gwaith i Gôr a Chôr Plant ac yn yr darogan yr eira a dyma fe wedi cyrraedd. Fel ail ran o’r noson y ‘Coronation Mass’ (Mozart) mae y rhan fwyaf ohonom yn dweud – ‘dyma gydag unawdwyr - yr oll i gyfeiliant y ei adeg’. Gobeithio nad yw’n creu gormod o Gerddorfa. Dyddiad y perfformiad yw: Nos drafferthion. Sadwrn, Mai 11eg, yn Theatr Hafren, y Cydymdeimlo Drenewydd, - felly rhowch y dyddiad yn eich Yn sicr, rydym i gyd yn meddwl am Josephine dyddiaduron ac ar y calendrau. Jones a’r teulu yn eu profedigaeth o golli ei Y Gymdeithas Gymraeg – Ar ddechrau’r mab, Gareth, oedd yn byw yn y Drenewydd cyfarfod, mynegwyd ein cydymdeimlad â gyda’i deulu. Cydymdeimlwn yn ddwys iawn Josephine Jones a’i theulu yn eu â hwy yn eu hiraeth. profedigaeth. Er yr hin aeafol – daeth criw Mrs. Millie Williams – soniwyd am ynghyd i’n cyfarfod pryd y croesawyd Sion waeledd Mrs. Williams yn ein rhifyn diwethaf Llewelyn Edwards, Llanuwchllyn, atom. ond fel rydym yn mynd i’r wasg – cawsom y Fferyllydd yn y Bala yw Mr. Edwards ac fe’i cyflwynwyd gan lywydd y noson sef Rona ENW: ______newydd am ei marwolaeth yng Nghartref Marbryn, Caernarfon, lle y bu am oddeutu Evans. Cawsom noson ddiddorol tu hwnt yn chwe blynedd. Bydd chwithdod ar ei hôl ac ei gwmni wrth iddo drafod meddyginaethau CYFEIRIAD: ______estynnwn ein cydymdeimlad at ei mab ddoe a heddiw gan roi engreifftiau doniol ar Edward ac Ann, Caernarfon, a hefyd ei mab brydiau. Roeddem ninnau yn cael ymateb ______ieuengaf Richard sy’n byw yn Wendover a’r hefyd wrth gofio a rhannu ein profiadau! teulu i gyd. (Gweler teyrnged i Mrs. Williams Paratowyd paned i bawb gan Pam Owen ac ______yn y rhifyn hwn a diolch i Mr. Trefor Owen Awesta Vaughan. Atgoffwyd ni gan Trefor amdani). Owen, yr ysgrifennydd, y cynhelir y cyfarfod Llwyddodd 18 cais i gyrraedd yma trwy’r eira Plygeiniau nesaf ar nos Fercher, Chwefror 13eg. mawr a’r rhew! Diolch yn fawr iawn i Jean Mae’r Plygeiniau bron ar ben erbyn hyn. Cymdeithas ‘Mair a Martha’ Preston, Dinas Mawddwy; Anne Wallace, Cawsom fel parti gyfle nos Sul cyn y Nadolig Dim cyfarfod y mis yma ond cofiwch am y Llanerfyl; Ieuan Thomas, Caernarfon; Beryl i fod yn rhan o Blygain Peniel – a gynhaliwyd cyfarfod blynyddol pnawn Iau, Chwefror 7fed, Jacques, Cegidfa; David Smyth, Foel; am y tro cyntaf yn Neuadd Pontrobert gyda am 2.0 o’r gloch, yn festri’r Capel Cymraeg. Heather Wigmore, Llanerfyl; Gareth Jones, chyfeillion Penllys a Phontrobert yn Croeso i unrhyw un ymuno â ni. Caersws; Tudor Jones, Arddlin; Llio Llwyd, cynorthwyo. Hefyd rhaid sôn am y Blygain Ysbyty Rhuthun (ymddiheuriadau Llio mae’r CD ar y gynhaliwyd nos Sul, Ionawr, 6ed yn Eglwys Anfonwn ein cofion at Mr. Bert Lewis sy’n ffordd, ond nid wyf wedi gallu cyrraedd Llanerfyl. Cafwyd cyfarfod arbennig iawn a’r parhau yn ysbyty’r Trallwm. Balch oeddem swyddfa’r post!); M.E. Jones, Croesoswallt; Eglwys yn llawn wrth wrando ar bymtheg o o ddeall fod Mrs. Betty Jones, Garreg Drive, Ann Evans, Bryncudyn; Linda Roberts, bartion – record yn siwr a’r oll o safon. gartref yn dilyn ychydig ddyddiau yn Ysbyty’r Llanwddyn; Eurwyn Jones, Croesoswallt; Arweiniwyd y gwasanaeth gan y Parch. Amwythig. Eurwen Robinson, Cefncoch; Maurren Jones, Bethan Scotford gyda’r Parch. David Francis Darllediad ar ‘Radio Wales’ Cefndre; Oswyn Evans, Penmaenmawr; Mary wrth yr organ. Cawsom fel parti’r Trallwm Yn ddiweddar, recordiwyd dau wasanaeth bore Pryce, Trefeglwys; Megan Roberts, ein cyfle i gymryd rhan ac roedd Dai Jones Sul gan ‘Radio Wales’ yng Nghapel y Llanfihangel ac Arfona Davies, Bangor. a’i griw yno yn paratoi rhaglen ‘Cefn Gwlad’. Methodistiaid yn y Trallwm a gwahoddwyd I mewn â’r ymgeiswyr i gyd i’r fasged olchi Yn ôl y sôn, roeddent wedi eu rhyfeddu at y Eglwysi’r Dref i ymuno â hwy. Bydd y cyntaf a’r enw cyntaf allan oedd Linda Roberts, fath ganu. Yn dilyn y gwasanaeth, troediodd wedi ei ddarlledu (Ionawr 27) cyn i’r rhifyn Llanwddyn. Bydd Linda yn derbyn tocyn llyfr pawb tuag at y neuadd i fwynhau paned a yma o’r Plu ddod o’r wasg. Bydd yr ail ar gwerth £10 i’w wario mewn unrhyw siop sgwrs. Diolch am y paratoi. Erbyn hyn, fore Sul y Mamau, Mawrth 10fed, am 7.30 Gymraeg o’i dewis. cawsom y cyfle i weld y rhaglen ar y teledu o’r gloch y bore a chyflwynir y ‘neges’ yn y Anfonwch eich atebion ar gyfer y sudocw i ac yn wir, roedd hi’n raglen dda iawn gyda ddau wasanaeth gan y Gweinidog, Parch. Sue Mary Steele, Eirianfa, Llanfair Caereinion, Y hanes y Blygain yn ddiddorol dros ben. Lawler. Trallwm, Powys neu Catrin Hughes, Llais Afon, Rhaid ychwanegu bod y gwaith ‘camera’ yn Cartref Newydd Llangadfan, Y Trallwm, Powys, SY21 0PW wych – gyda rhai golygfeydd godidog. Dyna hanes Mrs. Rhian Pryce, Trewern. erbyn dydd Sadwrn Chwefror 16. Bydd yr Rhaglen i’w hail-ddangos yn siwr! Rydym yn dymuno’n dda iawn i Rhian yn ei enillydd lwcus yn derbyn copi o CD newydd chartref newydd yn yr Amwythig ac yn diolch Côr Gore Glas a Chôr Aelwyd Bro Ddyfi - lle iddi am ei chyfraniad pan oedd yn y Trallwm. mae’r ddau gôr yn uno mewn gwledd o ganu. Pob lwc i chi! CEFIN PRYCE Peter Lord, yr hanesydd celf Morris Plant Hire Cylch Llenyddol Maldwyn YR HELYG OFFER CONTRACWYR ar nos Iau y 18fed o Ebrill LLANFAIR CAEREINION am 7.00yh AR GAEL I’W HURIO yn Neuadd Gregynog, Tregynon. Contractwr adeiladu gyda neu heb yrwyr Croeso i bawb. Cyflenwyr Tywod, Graean a Adeiladu o’r Newydd Cherrig Ffordd Gosodir Tarmac a Chyrbiau Cysodir ‘Plu’r Gweunydd gan Atgyweirio Hen Dai AMCANGYFRIFON AM DDIM Catrin Hughes, Gwaith Cerrig Ffôn: 01938 820 458 a Gwasg y Lolfa, Talybont Ffôn symudol: 07970 913 148 sydd yn ei argraffu Ffôn: 01938 811306 Plu’r Gweunydd, Chwefror 2013 17

Teyrnged i Mrs. Millie Williams FOEL Marion Owen 820261

Daeth yr eira, a chreu trafferthion i lawer ohonoch. Cadwch yn gynnes, a chadw llygad ar gymdogion sydd ddim mor heini â chi. Dyweddiad Wel, mae’n bleser cael llongyfarch Rhodri Dolymaen ar ei ddyweddiad ag Elain Micah dros y flwyddyn newydd. Mae pawb wedi gwirioni efo’r newyddion da. Dymuniadau da i’r ddau ohonoch. Piano Llongyfarchiadau i Alis Caerlloi sydd wedi llwyddo i basio ei arholiad piano Gradd 8. Merched y Wawr Aethom i Affrica gyda Laura Isaac, Cefncoch ar nos Iau y 10fed o Ionawr. Dyma i chi ferch ifanc a fentrodd allan i Tanzania yr haf diwethaf i wirfoddoli mewn ysgol bentrefol. Roedd brwdfrydedd Laura yn heintus ac erbyn Dyddiau da: Ann Jane, Nest, Marion, Dilys, Heulwen, Ciss a Millie yn amlwg yn mwynhau eu diwedd y noson, dwi’n credu y byddai 20 o hunain mewn sgets Merched y Wawr aelodau Merched y Wawr y Foel yn barod i’w Gyda thristwch y clywsom am farwolaeth mawr ac yn deall ei gilydd i’r dim. Roedd dilyn i Tanzania i wirfoddoli. Roeddem yn Millie Williams yng Nghartref Marbryn, Caer- Millie yn hoff iawn o gerddoriaeth a teimlo’n ostyngedig yn gweld wynebau bach narfon, (gynt o Trem y Foel, Tre’r Llai), fore barddoniaeth ac yn medru cyfansoddi. Un hapus y plant bach yma sydd mor ddedwydd Sadwrn, 19 Ionawr, yn 94 oed. Un addfwyn arall o’i diddordebau oedd arlunio a phaentio. eu byd er nad ydynt berchen ar run i-pod o’r addfwynaf oedd Millie, yn siriol gyda gwên Bu hi a Dic yn perthyn i Gôr Forden a’r Parti touch, i-phone na Nintendo 3DS! Mae’n hawddgar ac yn llawn hiwmor. Roedd bob Plygain. debyg i Laura rannu ychydig o bensiliau lliw amser yn ymfalchio yn ei magwraeth yn Bu’n weithgar a ffyddlon i’r Capel Cymraeg ymysg y plant ac roeddent mor ddiolchgar o Arthog, ger Dolgellau, ac yn cyfeirio gydag ynghyd â Chymdeithas ‘Mair a Martha’, dderbyn anrheg nes eu anwyldeb at ei thad (geneth ei thad!) ac yn Merched y Wawr a hefyd y Gymdeithas bod yn crio efo sôn am yr atgofion o deithio ar y tren i’r ysgol Gymraeg. llawenydd. Mae Laura yn Nolgellau. Roedd gan Millie synnwyr digrifwch ac roedd yn benderfynol o Symudodd hi a Dic i’r Trallwm am yr ail waith yn llawn hwyl. Byddai’n cyfeirio at Dic yn ddychwelyd yr haf yma ym 1972 wedi i Dic gael ei benodi yn Rheolwr aml yn enwedig at yr ochr ddoniol iddo. ac mae hi’n bwriadu ar Ranbarth Gogledd Cymru gyda gwasanaeth Ychydig o flynyddoedd wedi colli ei phriod, mynd â llwyth o ffrogiau Bridio Gwartheg y Bwrdd Llaeth. (Buont yma bu iddi brofi profedigaeth lem pan fu farw ei bach anhygoel wedi eu gyntaf am gyfnod ym 1946). Rhoddodd y ddau hunig ferch, Eluned, oedd yn byw yn Llundain gwnio o orchudd o’u gorau i holl weithgareddau Cymreig a ond bu’n wrol iawn unwaith eto. clustogau (pillow cases) Chymraeg y cylch am flynyddoedd. Roeddent Bu i ni ei cholli yn fawr wedi iddi symud i fod ei chanlyn. Roedd cael hefyd yn Eisteddfodwyr brwd. yn nes at ei mab, Edward, i Gaernarfon. bod yn ei chwmni fel Ym mis Awst 1984, bu farw Dic yn sydyn ac Roedd Millie yn un o’r rhai gorau a byddech chwa o awyr iach a yntau ond yn 66oed. Wynebodd Millie y golled yn teimlo’n well ar ôl bod yn ei chwmni. hoffwn ddymuno’n dda yn wrol iawn. Daliodd i fyw yn Trem y Foel a Melys iawn yw’r atgofion amdani. iawn iddi ar ei thaith yr haf yma. byddai’n aml yn cerdded i’r dre. Roedd yn Cydymdeimlwn ag Edward a Richard a’r teulu Bydd nos Iau yr 8fed o Chwefror yn noson hoff iawn o gerdded drwy’r coed yn Nhre’r Llai. i gyd yn eu profedigaeth a’u colled. reit ddiddorol tua Chanolfan y Banw, pan ddaw Bu am rai blynyddoedd, ynghyd â Ciss Cynhaliwyd gwasanaeth yr angladd yn yr Bethan Smith atom i roi noson o ddawnsio Davies, ynghlwm â siop Pethe Powys a pha Amlosgfa ym Mangor ddydd Llun, Ionawr 28. ‘Zumba’ – cofiwch eich leotards! well dwy! Roedd Ciss a Millie yn ffrindiau Trefor Owen Yna ar nos Iau Mawrth y 7fed mae gwahoddiad i bawb ymuno â ni yng Nghanolfan y Banw i ddathlu G@yl Ddewi gyda Thriawd Dyfi – mae hi’n argoeli’n noson wych, felly cofiwch ddod draw. RHIWHIRIAETH Dawnswyr Llangadfan Aeth y dawnswyr i gyfarfod y Fari Lwyd i Ddinas Mawddwy ar Ionawr 12fed. Cafwyd Y Ganolfan noson hwyliog a chroeso mawr yn y Brigands, Cynhaliwyd y cinio blynyddol eleni yng Ymddeolodd Ken yn 2012 yn dilyn ei gyfnod yn y Buckley Pines ac yn y Llew Coch. Noson o ddawnsio a chanu a chymdeithasu. Ngwesty Cefn Coch, nos Sadwrn, Ionawr mwyaf diweddar fel cadeirydd, a chyflwynwyd Mae’r dawnswyr yn disgwyl ymweliad gan 19eg. Er gwaetha’r eira, croesawyd 56 o bobl anrheg iddo gan Pryce Jones (ysgrifennydd) ar ran y pwyllgor fel cydnabyddiaeth am ei ddawnswyr o Lydaw - Nevazadur Bro San gan y cadeirydd, Enid Thomas Jones. Brieg ym mis Mai. Byddant yn aros efo’r gyfraniad sylweddol i’r Ganolfan dros gyfnod Gofynnwyd gras gan Gwilym Humphreys cyn dawnswyr am ychydig ddyddiau cyn symud hir. mwynhau pryd ardderchog wedi ei baratoi a’i ymlaen i Aberystwyth - i ddathlu sefydlu Maer weini gan Menna Watkin a’i staff. Cynhelir Gyrfa Chwist Ffolant ddydd Llun, newydd y dre. Mae Aberystwyth wedi gefeillio Yn dilyn y cinio cafwyd braslun o Chwefror 11eg a Swper G@yl Dewi nos Wener, â San Brieux yn Llydaw ers sawl blwyddyn. ddigwyddiadau’r flwyddyn, yn enwedig Mawrth 1af. Anhwylder penwythnos dathlu’r Canmlwyddiant gan Enid. Blwyddyn Newydd Dda i bobl yr ardal a Anfonwn ein cyfarchion at ffrindiau neu deulu Rhoddodd sylw arbennig i ymdrechion gobeithio fod pawb yn llwyddo i oroesi sydd yn yr ysbyty neu wedi bod yno neu sydd sylweddol Ken Astley yn trefnu’r penwythnos. trafferthion y tywydd gaeafol. ddim yn dda yn ddiweddar. 18 Plu’r Gweunydd, Chwefror 2013 AR GRWYDYR gyda Dewi Roberts Meddwl roeddwn i y byddai’n mae’r stori honno mor syniad sgwennu am deithau ddiddorol â’r un cerdded i’w cynnwys yn y Plu. daearegol! Byddai’n Y syniad yw cael o leia un daith ar gyfer pob daith ddigon pleserus rhifyn, gan gynnwys map a llun neu ddau os mynd at y llyn yn unig yn berthnasol. Rydym yn ffodus tu hwnt o (gyda phlant ifanc er fyw mewn ardal a gwlad mor brydferth a enghraifft) – mae digon diddorol gyda amrywiaeth mawr o dirlun gyda i’w weld ac mae’r ardal chyfoeth hanes ac etifeddiaeth amhrisiadwy. yn warchodfa natur. Byddaf yn eich tywys ar deithau lleol a rhai Mae rhan serth o’r llwybr tu hwnt i’r ardal; bydd rhai teithau yn fyr ac yn arwain o’r llyn at y eraill yn bell, rhai ar y gwastad ac eraill ar cefnen (ridge) ond wedi fynydd; bydd rhai yn anodd ac eraill yn cyrraedd yno cewch eich hawdd. Dwi’n gobeithio defnyddio gwbrwyo gan olygfa dros enghreifftiau ar gyfer ystod eang o bobl gan Ddyffryn Dysynni ac gynnwys teuloedd gyda phlant. ymhellach. Yma gwelais belydrau’r haul yn anwybyddu llwybrau i’r dde a’r chwith. Os Mae gen i lu o deithiau i ddewis ohonynt ac goleuo rhannau o’r tir yn eu tro – gogoneddus. bydd cwmwl isel, bydd angen defnyddio map mae gen i amryw o ffefrynnau. Penderfynias Bydd angen bod yn ofalus (yn enwedig mewn a chwmpawd yma efallai! Ar ddiwrnod braf ddechrau gyda thaith i fyny Cader (neu Cadair) gwynt cry) ar y ffordd tuag at y copa cyntaf mae’r olygfa o’r gefnen yma yn fendigedig – Idris. Hwn yw un o fy hoff fynyddoedd os nad edrych i lawr dyffryn y gorau un. Mewn gwirionedd, nid un mynydd Mawddach tuag at y yw Cader Idris ond casgliad ohonynt gyda Bermo ac i’r gogledd Phen y Gadair yr un uchaf. Mae amryw o gellir gweld nifer o ffyrdd o fynd i fyny (ac i lawr!) y copaon gopaon eraill Eryri. gwahanol. Wedi bod at gopa Y daith Mynydd Moel, mae’r Mae’r daith yma yn dilyn llwybr Minffordd o llwybr yn mynd i lawr gyfeiriad y de-ddwyrain – ochr Llyn Mwyngil yn serth ar adegau (neu Tal-y-llyn) ac yn mynd at dri chopa - taith tuag at y bont a gymharol anodd oddeutu 6 milltir (10km). welson yn gynharach Penderfynais fynd i fyny’r Gader ar ddydd yn y daith. Ar y dde Calan eleni gan gychwyn yn gynnar ar fore cewch olygfa o Gwm ffres a sych. Parciais yn Minffordd a wedyn Cau a Thal-y-llyn; o’r dechrau ar fy nhaith drwy’r coed derw. Mae’r cyfeiriad yma rhan gyntaf yn serth ond pleserus gyda Nant tynnwyd lluniau gan Cadair yn byrlymu i lawr ar y dde a’r coed a’r Richard Wilson a waliau cerrig wedi eu gorchuddio â mwsog Kyffin Williams. Wedi meddal. Nid yw’r cyhyrau wedi cael llawer o croesi’r bont rydym yn amser i gynhesu eto ond mae’r olygfa yn werth ail droedio rhan gyntaf yr ymdrech gan fod rhywun yn dringo yn Pen y Gadair a Mynydd Moel o Graig Cau y daith. gyflym. Mae gât fach cyn hir ac rydym allan Paned a bara brith o’r coed ac ymhen ychydig mae’r llwybr yn blasus wedyn yn y sef Craig Cau – mae ambell i fan lle mae fforchio – un yn mynd i lawr i’r dde dros bont caffi ac ymweliad â chanolfan y Cyngor Cefn clogwynni serth iawn yn agos at y llwybr. Ar lechen a’r llall yn mynd i fyny ac ar honno yr Gwlad - diddorol iawn! ddiwrnod braf, cewch weld gogoniant y tir o’ch awn. Mae cwpl o furddunod ar y chwith a Os byddwch yn mynd ar daith fel hon eich cwmpas gyda Phen y Gadair, Mynydd Moel a chawn olwg o ran o Fynydd Moel ar y dde. hun mae angen map, cwmpawd a dillad addas Llyn Cau i’w gweld yn glir. Pan oeddwn i yno y Tipyn haws yw’r cerdded erbyn hyn ac mae’r (ymysg pethau eraill!); mi wn o brofiad, y gall tro yma, roedd cwmwl llwybr yn codi’n y tywydd newid mewn chwinciad ar fynydd a isel ac mae hynny yn raddol tuag at un o gall fod yn hollol wahanol ar y topiau o’i gyffredin ar y Gader – lynnoedd dyfnaf gymharu â llawr y dyffryn. Mae’r rhan rhwng mae’n bwrw yma 200 Cymru sef Llyn Cau. Pen y Gadair a Mynydd Moel mewn niwl yn diwrnod mewn Does dim rhaid gallu bod yn anodd. Er fy mod wedi cynnwys blwyddyn! Roedd mynd i lawr at y llyn. map – braslun yn unig yw hwn wrth gwrs. ychydig o rew ar y Mae’r llyn tua 50 m creigiau hefyd. (dros 164 troedfedd) Mae’r rhan nesa yn o ddyfnder. Mae mynd â ni at Fwlch Cau effaith Oes yr Iâ i’w a wedyn i fyny tuag at weld yn glir yma – Pen y Gadair. Bu raid i yn wir iâ sydd wedi mi roi haen arall o creu y tirlun o’n ddillad ymlaen yma cwmpas. Gwelir gan fod gwynt yn rhuo craig anferth ger y Craig Cau ar y chwith, Llyn Cau a Pen y Gadair. drwy’r bwlch ac roedd llyn gyda marciau Tynnais y llun yma a’r nesa ar ddiwrnod cliriach! tipyn mwy o rew wrth i arni a naddwyd gan mi fynd yn uwch. rewlif (glacier); rhewlif hefyd a greodd y llyn Roedd hi’n ymdrech sefyll i fyny ar y copa a’r argae naturiol o’i flaen. Bu Charles Darwin gan fod y gwynt mor gry, felly mi es i’r cwt yma yn edrych ar ddaeareg y lle – dyna oedd carreg i lechu rhag y gwynt a bwyta brechdan un o’i hoff bynciau ac mae’r lle yn enghraifft Craig Cau ar Ddydd Calan a gyrru negeseuon. berffaith o gwm a ffurfiwyd gan iâ. Y chwedl Ymlaen wedyn at Fynydd Moel gan yw mai cawr o’r enw Idris a greodd y tirlun ac Awn tuag at y Berwyn yn y rhifyn nesa. Diolch o galon i Dewi am ei gyfraniad. Gol.