Mihigintza ehuntzen Basaurin [Euskarabila elkartearen gaineko azterketa]

Txerra Rodriguez Parte hartze eta garapen komunitarioko master amaiera lana (EHU, 2015-2016 ikasturtea)

Mihigintza ehuntzen Basaurin

Euskarabila elkartearen gaineko azterketa Txerra Rodriguez

Aurkibidea

SARRERA ...... 3

TEORIAREN BIDEAK IREKITZEN: EKINTZA KOLEKTIBOTIK EUSKARABILARA ...... 5

EKINTZA KOLEKTIBOA ...... 5 EUSKALGINTZA ...... 9 BASAURIKO AINGURATZE SOZIOLINGUISTIKOA ...... 12 EUSKARABILA ...... 14 METODOLOGIA ...... 19

KASU AZTERKETA ...... 20

EUSKARABILAREN IRUDIA BASAURIN ...... 20 KOMUNITATEGINTZA ...... 23 EUSKARABILA ETA BASAURIKO UDALAREN ARTEKO HARREMANAK ...... 26 ELKARTEAREN BARNE-BIZITZA ...... 28 AZKEN BERBAK ...... 31 ONDORIOAK ...... 32

AURRERA BEGIRAKO PROPOSAMEN BATZUK ...... 35 BIBLIOGRAFIA ...... 38

ERANSKINAK ...... 42

Irudien aurkibidea

1.irudia ...... 13

2 Mihigintza ehuntzen Basaurin

Euskarabila elkartearen gaineko azterketa Txerra Rodriguez

1. SARRERA

Basauriko Euskarabila elkarteari buruzko kasu azterketa duzu, irakurle, hurrengo orrietan. Basaurin errotu eta ainguratutako elkarte hau hizkuntzaren aldeko toki mailako elkarte autonomoa da. Hau da, basauriar euskaldun batzuek sortutako elkartea, erabat autonomo, (nahiz eta gerora beste hainbat elkarte autonomorekin batera federatzeko erabakia hartu) euskararen aldeko lanak egin eta eragiteko.

Hizkuntzaren aldeko toki mailako elkarte autonomoen fenomenoa ez da oso ohikoa gure mugetatik kanpo. Europako hizkuntza gutxituen kasuan behinik behin ez da fenomeno honen parekorik edo antzekorik ez Galizian, ez Bretainian, ez Flandrian, ez Galesen, ez Okzitanian, ezta Katalunian ere (komunitaterik indartsuenetako batzuk aipatzearren). Ez naiz ausartzen esatera mundu mailan ere fenomeno bitxia dela (batez ere, ez dudalako behar beste ezagutzen hizkuntza gutxituen inguruan Europatik kanpo dagoen mugimendua), baina ez nintzateke harrituko.

Europa mailan badira toki mailako elkarteak. Baina toki mailako elkarte horiek izan ohi dira egitura handiagokoen tokiko adarrak. Gure kasuan, ostera, toki mailan sustraitutako elkarteak dira hauek, toki mailan sortutakoak, toki mailan hartzen dira erabakiak, nahiz eta funtzio zehatz batzuetarako euren eskumenetako batzuk egitura handiagokoen esku laga.

Fenomeno bitxia dira, orduan, hizkuntzaren aldeko toki mailako elkarte autonomoak. Eta, gainera, ez hori bakarrik: gaiaren inguruan nahiko gutxi ikertu eta idatzi da gurean. 90. hamarkadaren hasieran, Jazten aldizkari soziolinguistikoak elkarte hauen inguruan dokumentazio eta teorizazio emankorrak plazaratu zituen. Bat aldizkariak ere lantzean behin leku egin zien elkarte hauei hamarkada horretan. Baina milurteko berrian literatura zientifikoak nahiko arreta gutxi eskaini die elkarte hauei.

Esate baterako, Hiznet graduondokoaren ikerketa biltegian (100dik gora ikerketa egitasmo batzen ditu) hiru baino ez dira elkarte hauen inguruan ondutako sakontze egitasmoak: Imanol Minerrek Errenteriako Lau Haizetara elkartearen inguruan egindako ikerketa (Miner, 2002), Ainara Ibañezek Iruñeko Karrikiri elkartearen inguruan egindakoa (Ibañez, 2006) eta Maialen Arnedok Atxutxiamaika aisialdi taldeari buruzko egindakoa (Arnedo, 2014). Horrez gain, badira beste artikulu zientifiko batzuk: Imanol Larrañagak Elgoibarko Izarra elkarteari buruz egindako atzera begirakoa (Larrañaga, 2013) edo nik neuk Derioko Tximintx euskara elkarteari buruz idatzitako artikulua (Rodriguez, 2013).

Milurteko berriko ikerketa hauek guztiek badute ezaugarri komun bat: elkarte horietako kide batek egindako ikerketak izatea. Hau da, kasu guztietan ikerlariak sortu du jakintza elkartearen beraren erraietatik, nolabait esateko. Nire ustez, jakintza kokatu hau eraginkorra da, baina batzuetan beharrezkoa da distantzia apur bat hartzea ikertuko diren prozesu sozialetatik, batzuetan beharrezkoa da prozesu sozial horiek barrutik bizi ez duen bat izatea ikerketa bideratuko duena. Izan ere, kanpoko horrek ostenduta egon daitezkeen beste zantzu edo susmo batzuk “ehizatu” ditzake.

Ni ere elkarte hauetako baten partaidea naiz, Derioko Tximintx euskara elkarteko kidea hain zuzen ere. Horrek hein batean bultzatu ninduen tankera bertsuko (diferentziak nabarmenak diren arren: bai kokatzeari buruz, eta Derio hurbil badauden arren tamaina aldetik, dinamika sozial aldetik 3 Mihigintza ehuntzen Basaurin

Euskarabila elkartearen gaineko azterketa Txerra Rodriguez eta euskararen egoeraren aldetik ezberdintasunak itzelak dira, bai elkartearen beraren dinamika eta lan-ildoei buruz) elkarte bat hartzera ikerketa-gai bezala. Izan ere, kasu azterketa zehatz bat izan arren eta aldez aurretik jakin barik zeintzuk izango ziren ikerketaren beraren bideak, pentsatzen nuen (eta pentsatzen dut) atera diren hainbat arazo, ondorio eta aterabide tankera bereko hainbat elkarterentzat baliogarriak izan zitezkeela.

Beraz, elkarte hauetako batean aktibista izateak (eta, gainera, sasoi batean aktibista eta langile izateak) markatu du gaiaren aukeraketa eta, seguruenik, gaiari hurbiltzeko erabili dudan begirada. Ez baita gauza bera ikertutakoak barruak eta buruko geruzak mugiaraztea. Eta, nire kasuan, barruak eta buruak mugitu egin dizkit Euskarabilako ikerketa honetan parte hartu dutenek esan dituztenak. Eta berretsi dit Basauriko lagunentzat balio duena, hein handi batean ere, Derioko lagunentzat (eta beste herri batzuetako lagunentzat) balio dezakeela, egokitzapenak egokitzapen.

Lehen aipatu dudan moduan, autoeratze bideetan 1 barrena (edo, beste modu batera adierazita, behetik gorako parte-hartze bideetan 2 barrena) abiatutako elkarte hauen inguruan dagoen literatura eta jakintza zientifikoak urriak direla iruditzen zaizkit. Hala ere, nik uste dut gure biziberritze prozesuaren hanka nagusietako bat osatzen dutela elkarte hauek eta, hortaz, merezi duela arlo akademikoan ere elkarte hauen jarduna aztertzeari beta eta lekua ematea. Hori dela eta ekin diot ikerketa honi.

1 Jon Sarasuak honela definitzen du autoeratzea: “autoeraketaren kontzeptuak bere baitan bil ditzake autodeterminazioa, autogobernua, autoantolaketa eta autokudeaketa edo autogestioa. Autonomiaz sortu eta jardutearen mailakatze edo une desberdinak (sortzerakoan, determinatzerakoan, antolatzerakoan eta gero egunero kudeatzerakoan) batu ditzake” (Sarasua, 2015:188). 2 Gaztelaniaz “participación por irrupción” esamoldea euskaraz hainbat modutara eman da: Argia aldizkariak, adibidez, oldartze bidezko parte-hartze bezala itzuli du (Argia, 2013), Emakundek argitaratutako liburu baten agerpen bidez parte-hartze bezala itzuli da (Martinez, 2015), Gipuzkoako Foru Aldundiak parte-hartze prozesu autonomo gisa eman ditu. Nik, hala ere, frantsesaren bidetik jo dut itzulpena egiteko eta behetik gorako parte hartze prozesu gisa itzuli egin dut. 4 Mihigintza ehuntzen Basaurin

Euskarabila elkartearen gaineko azterketa Txerra Rodriguez

2. TEORIAREN BIDEAK IREKITZEN: EKINTZA KOLEKTIBOTIK EUSKARABILARA

Aipatu dudan legez, ikerketa honen objektu nagusia Basauriko Euskarabila euskara elkartea 3 izan da. Euskarabilak autoeratze bideetan abiatuta ekintza kolektiboa praktikatzen du, zehatzago esanda bere burua mugimendu sozial gisara ikusten du. Zehatzago oraindik, euskalgintzaren kontzeptupean ezaugarritzen du bere burua. Eta, gainera, Basauri (Bizkaia) herrian ainguratzen du bere jarduna. Hasi orduko, orain arte aipatutako horiek guztiak zelan ulertzen ditudan aletuko ditut banan-banan.

2.1 Ekintza kolektiboa

Euskarabilak ekintza kolektiboa praktikatzen du. Izan ere, Jesus Casquette-ren arabera,”talde sozial baten edo batzuen eguneroko esfortzuak helburu partekatu batzuen bila” (Casquette, 2001: 9-10) da ekintza kolektiboa. Izan ere, ekintza kolektiboa agertzen da ingurune orokorrean aldaketak gertatzen direnean eta norbanakoak eragin handiko beste norbanako batzuekin elkartzean. Hortaz, norbanako hauek indarrak metatu egiten dituzte, eliteen, agintarien edo euren antagonista sozialen aurka jotzeko. Horretarako, ekintza kolektibo horretan parte hartzeko hiru antolakuntza forma nagusi eratu dira mendebaldeko jendarteetan: alderdi politikoak, mugimendu sozialak4 eta interes taldeak5.

Hiru horien artean, euskara elkarteek (eta, beraz, Euskarabila elkarteak ere) euren burua mugimendu sozial bezala irudikatu dute (Topagunea, 2011: 16). Izan ere, euskara elkarteek hainbat ezaugarri komun izan dute eta dute euren eguneroko jardunbidean (ikusi, adibidez, Ibañez, 2006).

Eta zer da, bada, mugimendu soziala? Literatura zientifikoan ehunka definizio daude mugimendu sozialen inguruan. Ezinbestean horietako batzuei egin behar diet erreferentzia. Esate baterako, Mario Dianik mugimendu sozialak horrela definitzen ditu: “(mugimendu soziala) da norbanako, talde edo erakunde multzo baten arteko elkarrekintza informalen sarea, nortasun kolektibo partekatua oinarri gatazka politiko edo kultural batean engaiatu egiten dena” (Diani, 1992: 2-4). Lehen aipatu dudan Jesús Casquette-k, bestetik, honela definitzen ditu mugimendu sozialok: “norbanako, talde eta erakundeen arteko sare interaktiboa. Sare horrek aldaketa sozialaren prozesuan parte hartzen du

3 Euskara elkarte izenaren aldeko hautua egin dut. Alde batetik, euskara elkarteen sorreratik (90eko hamarkadatik) gehien erabili den izena delako. Hala ere, 2011n egin zen kongresutik Topagunea (hau da, 90 bat euskara elkarteren federazioa dena) ahaleginean ari da euskaltzaleen topaguneak izena erabiltzen, errealitate berari erreferentzia egiteko: adibidez, Topagunea (2016). Hala ere, esan behar da Euskarabilak bere izenean Basauriko euskaldunon elkartea izena erabiltzen duela. 4 Termino anabasa dago euskaraz mugimendu sozialaren inguruan: gizarte mugimendua, jendarte mugimendua, herri mugimendua, … Nik mugimendu sozialaren alde egin dut hautua. Izan ere, inguruko erdaretan termino honen antzeko berbak erabiltzen dira batez ere (espainieraz, movimiento social, frantsesez mouvement social, katalanez moviment social, galizieraz movemento social eta ingelesez social movement). 5 Interes taldeak, berez, interes komunak dituen pertsona taldeak dira. Euren helburu nagusia da politika publikoetan eragitea euren interesen aldeko neurriak izateko edo euren interesen kontra doazen neurriak bertan behera uzteko. Interes publikoko taldeak, berriz, interes taldeak dira baina ez dute bilatzen euren bazkideentzako onura bakarrik. Onura publikoa bilatzen dute. Zaila da bien arteko aldea nabarmen ikustea batzuetan. Hori dela eta, eta aintzat harturik ez dela ikerketa gaiaren objektu nagusia, ikerketa honen helburuetarako interes taldeak kontzeptuari heldu diot.

5 Mihigintza ehuntzen Basaurin

Euskarabila elkartearen gaineko azterketa Txerra Rodriguez jarraitutasunez gizarte zibilaren eta agintarien aurrean euren eskariak plazaratuz eta parte-hartzen du forma ez-konbentzionalak erabiliz” (Casquette, 1998: 22). Joaquim Raschke-k, azkenik, honela definitzen ditu mugimenduok: “gizarte mugimendu bat gizartean oinarrizko aldaketa bat eragin, eragotzi edo ezabatu nahi duen eragile kolektibo gisa hartzen da. Mugimenduak integrazio sinboliko handia eta rolen zehaztasun maila txikia izan ohi du eta ekintza eta mobilizazio-modu aldakorrak erabili egiten ditu egunerokoan” (Raschke, 1994: 3-4).

Oso antzekoak dira hiru definizioak, baina Jesús Casquettek emandako definizioari tiraka, interesgarri iruditu zaizkit berak egindako zehaztapen batzuk (Casquette, 1998: 22). Batetik, bere berbetan “mugimendu sozialak norbanako, talde eta erakundeen sare mobilizatuak dira” (Casquette, 1998: 22- 23). Era berean, “nortasun kolektiboa oso garatuta dute” eta bilatzen dituzten helburuek “jendarte osoarentzat eragina izango dute” (Casquette, 1998: 22-23). Bigarrenik, “mugimendu sozialek bitariko estrategia bati jarraitzen diote” (Casquette, 1998: 23-24). Alde batetik, euren arazoei irtenbideak eskatzen dizkiete agintariei, baina, beste alde batetik, “arazo bihurtzen dute jendartean presente dauden eredu kulturalak, arauak, nortasunak eta erakundeak” (Casquette, 1998: 23-24). Mugimendu batzuek estrategia bati besteari baino garrantzi gehiago ematen badiote ere, esan daiteke mugimendu guztiek biei ekiten dietela noiz edo noiz. Hirugarrenik, mugimendu sozialek beste eragile kolektiboek (alderdiek eta interes taldeek) baino egitura informalagoa, horizontalagoa izan ohi dute. Laugarrenik, ekintzen errepertorioa zabaldu egiten dute. Alderdiek eta interes taldeek erabiltzen dituzten parte-hartze moduez gain, bestelako parte-hartze modu batzuk praktikatzen dituzte (legezkoak izan ala ez). Bosgarrenik, mugimendu sozialek aldaketa sozialean esku-hartzeko saioak dira. Mugimendu gehienek agenda aurrerakoia badute ere, ezin daiteke esan mugimendu guztiek agenda hori duten. Seigarrenik, mugimendu sozialaz berba egin ahal izateko, “beharrezkoa da nolabaiteko jarraitutasuna egotea. Ezinezkoa da kasu guztietarako balioko duen kronologia mugarri bat ezartzea, baina baliozko erreferentzia tenporala izan daiteke urte batzuetakoa” (Casquette, 1998: 26-27). Zazpigarrenik eta, azkenik, mugimendu sozialak ez dira homogeneoak izaten. Haien barruan, joera eta erakunde askok hartzen dute parte eta sarritan euren artean aurka egiten dute, ideologian, estrategian edo beste hainbat puntutan.

Zentzu berean, Charles Tilly-k ere (Tilly, Woood, 2010: 32-35) Casquettek darabiltzan elementu horiek guztiak bildu eta hirutara ekarri ditu, labur zurrean: batetik, “mugimendu sozialek ahalegin publiko, antolatu eta eutsia eramaten dute agintarien aurrean euren aldarrikapen kolektiboak plazaratzeko” (Tilly, Woood, 2010: 32). Tilly-k honi kanpaina deitzen dio. Bestetik, “ekintza politikorako honako forma bat edo beste erabiltzen dute: elkarteak edo koalizioak sortu, bilera publikoak, prozesioak, bijiliak, mitinak, manifestazioak, eskaerak, hedabideetan adierazpenak, propaganda, …” (Tilly, Woood, 2010: 33). Tilly-k, berriz, honi mugimendu sozialen errepertorio deitzen dio. Eta, azkenik, “parte-hartzaileek adierazpen publiko eta adostuak egiten dituzte lau gai hauen inguruan: balioa, batasuna, zenbakiak eta konpromisoa” (Tilly, Woood, 2010: 34-35). Tilly-k, azkenik, honi WUNC 6 adierazpenak deitzen dio.

6 WUNC hauek dira balioa, batasuna, zenbakia eta konpromisoa ingelesez adierazten duten siglak: Worthiness, Unity, Numbers and Commitment. 6 Mihigintza ehuntzen Basaurin

Euskarabila elkartearen gaineko azterketa Txerra Rodriguez

Imanol Agotek (Agote, 1995) ere mugimendu sozialen inguruko ezaugarri antzekoak azpimarratzen ditu: “alde batetik, gizartean eragitea da mugimendu sozialen helburua; beste alde batetik, gutxieneko egonkortasuna eta iraupena izaten dituzte; hirugarrenik, hedatuta egoten dira lurralde batean; eta, laugarrenik, gizartea identifikatzeko erreferentziak dira, bai jarreretan, bai diskurtsoan, baita mundu sinbolikoan ere” (Agote, 1995: 84-85).

Zesar Martinezek, Beatriz Casadok eta Pedro Ibarrak ere (Martinez, Casado, Ibarra, 2012) antzeko definizioa dakarte: “Jendarte-mugimenduak dira gizartean dauden zapalkuntza formak eta harremanak era kritikoan lantzen dituzten eragileak; hau da, jarrera kolektibo ez-konformista eta pro-aktiboa dute behar bezala ez dabiltzan gauzekiko, gizarte-sektore batzuk gutxiagotzen eta baztertzen dituzten harremanekiko. Erantzun kritikoa eta aktiboa ematen dute, eta, berrikuntza gisa, erantzun hori gero eta osokoagoa da menpekotasun forma ugariri erantzunez. Kritika eta salaketa egiteaz gain, eragile kolektibo horiek dira, euren praktika eta lan auto-eratzailearen bidez, forma berritzaileak bilatzen dituztenak harremantzeko, gizarteko elkarbizitza antolatzeko eta borroka politiko emantzipatzailea sustatzeko” (Martinez, Casado, Ibarra, 2012: 34).

Gainera, egile hauen arabera, mugimendu sozialek ezaugarri bereizgarri batzuk badituzte. Lehenik eta behin, “edozein pertsonentzat sarbide erraza dute” (Martinez, Casado, Ibarra, 2012: 36); bigarrenik, “interes orokorreko zenbait eskaera eta beharrizan kolektibo agertzen dituzte” (Martinez, Casado, Ibarra, 2012: 36); eta, hirugarrenik, “praktika alternatiboak eta eraikuntzan dauden proposamenak gauzatzen dituzte” (Martinez, Casado, Ibarra, 2012: 36).

Apur bat itzulita gaira, beraz, euskara elkarteek euren burua mugimendu sozial gisa ikusten dute. Zientzia sozialetako literaturan, behin eta berriz esan izan da ekintza kolektiboan hiru eragile nagusi (Ibarra, de la Peña, 2004: 20) daudela: “alderdi politikoak, mugimendu sozialak eta interes taldeak”. Hala ere, “praktikan batzuetan zaila da hiruren arteko mugak zehatz-mehatz zedarritzea” (Ibarra, de la Peña, 2004: 20), batez ere interes talde eta mugimendu sozialen artean. Badago literaturan batzuen eta besteen ezaugarriak definitzeko hainbat lan, baina momentuz ezberdintasun bati egingo diot jaramon: “mugimendu sozialak eragile ez-konbentzionalak dira (erakundeen parametroetatik kanpo daude haien eskaerak zein agenda) eta beste biak, ordea, eragile konbentzionalak dira (erakundeen parametroen barruan jarduten dute)” (Ibarra, de la Peña 2004: 21).

Mugimendu sozial batek “nortasun kolektiboa bilatzen eta praktikatzen du” (Martinez, Casado, 2013: 29). Honek esan nahi du jende multzo batek “elkarrekin bizi nahi duela mundua ikusi, egon eta jarduteko modu ezberdin bat” (Martinez, Casado, 2013: 34). Mugimendu sozialak identitate kolektiboa dakar eta, era berean, eskariak egiten dituzte agintari eta eragile politiko konbentzionalek egiten ez duten eremuetan. Hortaz, “erakundeetatik urrun egon daitezkeen jarduteko esparru batzuk politizatu egiten dituzte” (Martinez, Casado, 2013: 42).

Interes taldeek, ostera, antolakuntza sendoa izan ohi dute, eta antolakuntza hori ideologiaren zehaztasunetik gainetik dator, eta erakundeekin batera egiten dute lan. Pedro Ibarrak eta Alberto de la Peñak (Ibarra, P., de la Peña, A. 2004) interes taldeen ezaugarri hauek nabarmentzen dituzte.

7 Mihigintza ehuntzen Basaurin

Euskarabila elkartearen gaineko azterketa Txerra Rodriguez

Batetik, “interes taldeek ez dute etsai bat aurkitzen, ez da boterea etsai bakarra, askoz lausoagoa da” (Ibarra, de la Peña, 2004: 88). Bestetik, “interes taldeetan ekintza kolektiboa ukitzeko modukoa da” (Ibarra, de la Peña, 2004:90). Hirugarrenik, “talde hauek aukeratzen dute lehentasunez erakundeekin jarduteko era konbentzionala, kalea erabat baztertu ez arren” (Ibarra, de la Peña, 2004: 94). “Eta erakundeekin elkarlanean jarduteko estrategiak landuko dituzte (esate baterako, diru-laguntzak eskatuz). Horrek, alabaina, ez du esan nahi erakundeen papera akritikoki onartzen dutenik. Ematen du, gainera, garatzen ari dela nolabaiteko osagarritasuna interes taldeen eta erakundeen artean” (Ibarra, de la Peña, 2004: 94-95). Laugarrenik eta azkenik, “gero eta gehiago erregistratzen dira interes publikoko taldeak elkarte modura eta, beraz, aginte-organoak-eta izan badituzte. Eta langileak badituzte, batez ere, izapide administratiboak bete ahal izateko” (Ibarra, de la Peña, 2004: 97).

Hortaz, eta definizioak definizio, euskara elkarteak mugimendu sozial ala interes talde dira? Nire ustez, eta bakoitzak bere buruari ematen dizkion definizioak gorabehera, euskara elkarteak hurbilago daude interes talde bat izatetik mugimendu sozial bat izatetik baino. Hala ere, interes taldeen aldean, euskara elkarteetan oraindik orain militantzia dago, lan boluntarioa dago, lan aktibista 7 (Topagunea, 2016: 16) dago. Beraz, nik uste dut bi kontzeptu horien artean egin daitekeen lerro continuum horretan kokatu beharko liratekeela euskara elkarteak. Hala ere, eta kontuan hartuta nork bere buruari emandako definizioek errealitatea sorgindu eta sortzeko duten ahalmena, euskara elkarteen kasua (eta, bereziki, Basauriko Euskarabila elkartearen kasua) mugimendu sozial baten gisara aztertu nahi dut, jakin arren mugimendu sozial “puru” batek izan behar dituen ezaugarri batzuk izan ez. Eta, jakinda, interes taldeen ezaugarri asko partekatzen dituztela euskara elkarteek eta, zehatz, Basauriko Euskarabila elkarteak.

Mugimendu sozialak gora eta mugimendu sozialak behera aritu naiz orain arte hitz eta pitz. Baina funtsezko gai bati oraindik ez diot heldu. Izan ere, askotan nahastu egiten den kontu bati egin nahi diot erreferentzia: “mugimendu sozialak zabalagoak dira hura osatzen duten erakundeak baino” (Irigoien, 2015: 5). Hau da, mugimendu soziala (lehen ere aipatu dudan moduan) “hainbat taldek, norbanakok eta erakundek osatzen dute” (Casquette, 2001: 9-10). Ezin da berbarik egin mugimendu sozialari buruz erakunde bakar batek osatzen badu berau. Mugimendua izan ahal izateko, hainbat erakundek eta taldek osatu behar dute, ezinbestean (eta sarritan euren artean aurka egiten dutenak). Bestela, ezin izango da mugimenduari buruz berbarik egin.

7 Militantzia, aktibismo eta boluntariotza kontzeptuen artean, Topaguneak orain dela gutxi hasierako hausnarketa egin du. Hala ere, ez da argitu zein den kontzepturik eraginkorrena euskara elkarteetan pertsonek egiten duten ordu eta lan dedikazio boluntarioa definitzeko. Beraz, horregatik, hiru kontzeptuak batera erabiltzearen aldeko hautua egin dut (Topagunea, 2016: 12). 8 Mihigintza ehuntzen Basaurin

Euskarabila elkartearen gaineko azterketa Txerra Rodriguez

2.2 Euskalgintza

Euskara elkarteak 90eko hamarkadatik 8 aurrera 9 gurean sortu diren elkarte batzuk dira. Euskara elkartea, beraz, “euskaldunek sortutako elkartea da. Euskaltzaletasuna eta euskararen erabilera soziala bultzatzea xede nagusi izanik, tokian tokiko euskaldunak ahalduntzeko guneak dira: erabaki guneak, botere guneak, saretze guneak, sortze guneak, eragin guneak, …, euskara garatzeko tresnak dira, iraunkorrak. Euskaraz bizi dira, euskararen egoera dute aztergai, euskarak batzen ditu kideak” (Topagunea, 2016: 11).

Izan ere, euskara elkarteen helburu nagusia “euskal komunitatea egituratzea eta artikulatzea” (Topagunea, 2011: 9) da, hau da, “hizkuntza ahulari belaunez belauneko iraupen-bidea bermatzea eta hiztun-elkarteari bere neurriko esparru berriak zabaltzea” (Zalbide, 2003). Azken finean, euskara elkarteen helburua “hiztunen kopuru erlatiboa handitzea eta, batez ere, erabilera-eremuak zabaltzea” (Urla, 2012: 8) da. Hortaz, “aldaketa soziala eragin nahi dute” (Cooper, 1997: 194). Eta, horretarako, batez ere hasierako urteetan ezinbestekoa izan zen Jose Maria Sanchez Carrion “Txepetx” egileak ondutako teorizazio lana 10 (Sanchez Carrion, 1991).

Hortaz, euskara elkarteak, hizkuntzaren soziologiak kanonikoki ezarritako bi plangintzen artean (Haugen, 1966), estatusaren plangintzan 11 kokatzen du bere burua (beste plangintza mota, corpusaren plangintza 12 bere lan eremuetatik kanpo dago hein handi batean). Hala ere, Haugen-ek ezarritako estatusaren plangintza hori urteekin ñabartu da eta beste bi plangintza mota sartu dira bere esparruan: batetik, hizkuntza irakasteko plangintza (Cooper, 1997: 45) eta, bestetik,

8 Euskara elkarteen inguruko eztanda ulertzeko gako politak ematen ditu Kike Amonarrizek Jazten aldizkariaren 8. alean plazaratutako artikuluan: Amonarriz (1993). 9 Lehen elkartea 1983an sortu zen Arrasaten, Arrasate Euskaldundu Dezagun (AED). Hala ere, 90eko hamarkadara arte bakardadean egin behar izan zuen bidea: Arruti (1995). 90eko hamarkadan, ostera, hainbat herri, auzo zein bailaratan sortu ziren AEDren tankerako elkarteak, Hego Euskal Herriko lau lurraldeetan, horien artean gure ikerketaren objektu den Euskarabila bera ere. Hala ere, hurrengo hamarkadan eta gaur egun ere tantaka-tantaka bada ere, euskara elkarteak sortzen ari dira, baita Ipar Euskal Herrian ere. 10 Aitor eta Pedro Zuberogoitia anaiek 2014an Euskaltzaindiako Euskera aldizkarian honakoa esaten zuten: “Ika- mika guztien gainetik pentsamolde eta tipologia desberdinetako euskaldunak batzea eta euskara beste dinamika batzuen periferiatik diskurtsoaren erdigunera ekartzea izan ziren lehen euskara elkarteen oinarri sendoenak. Intuiziotik hazitako bide horri ekarpen teoriko garrantzitsua egin zion Sanchez Carrionek, 1987an argitaratutako Un futuro para nuestro pasado liburuarekin. Eguneroko praktikek eta oinarri teorikoak bat egiten zuten une horretan tsunami txiki bat eratu zen euskal hirietan” (Zuberogoitia, A., Zuberogoitia, P. 2014: 555). 11 Estatusaren plangintza honela definitu daiteke labur-labur (Zarraga et al. 2010: 373): “hizkuntza- plangintzaren osagaietako bat da. Hizkuntzaren alderdi soziala lantzen du; hemen sartzen dira, adibidez, estatus legala ezartzea, hizkuntzaren alde egindako kanpainak, hizkuntza-transmisioa bermatzeko ekimenak, helduak alfabetatzeko ekintzak eta abar. Estatus-plangintzaren azken helburua da hizkuntza batek, edo hizkuntza-aldaera batek gizartean duen egoera aldatze”. 12 Corpusaren plangintza honela definitu daiteke labur-labur (Zarraga et al. 2010: 372): “hizkuntza- plangintzaren osagaietako bat da, alderdi linguistikoa lantzen duena. Honen barruan lantzen dira, besteak beste, gramatikak, hiztegiak, ortografia-arauak… Azken helburua hizkuntza-kodea bera beharrizan berrietarako prestatzea da. Helburu hori lortzeko garrantzitsua da plangintza-mota honetan estandarizazio-prozesua, hau da, hizkuntza baten aldaera estandarra zehaztu, ezarri eta lantzeko egiten den prozesu linguistiko eta soziala”. 9 Mihigintza ehuntzen Basaurin

Euskarabila elkartearen gaineko azterketa Txerra Rodriguez komunitategintza (edo komunitatearen biziberritzea, edo komunitatearen suspertzea, edo “community fostering” 13 ). Azken bi hauek estatusaren plangintzaren barruan kokatzen dira argi eta garbi. Hala ere, estatusaren plangintza gero eta gehiago ulertzen da mundu zabalean hizkuntza- politika bezala eta, beraz, beste bi aldaera horiek sartu dira estatusaren plangintzaren nolakotasuna pittin bat ñabartzeko.

Orain arte esan ditudanak esan ostean, euskara elkarteak hizkuntzaren aldeko mugimendu sozialaren barruko erakunde batzuk direla argi geratu da. Joshua Fishman-ek hauei “voluntary language organizations” deitzen die (Fishman, J., 1974). Hala ere, aitortu behar da ez dagoela mundu mailako literatura zientifikoan mugimendu sozial hauen inguruko ale askorik. Gainera, susmoa dut gurean mugimendu sozialari buruz berba egiterik badugula, baina agian inguruko beste herri askotan ezin dutela mugimendu sozialari buruz berba egin. Agian, ez dago mugimendua osatzeko behar besteko norbanakorik, behar besteko talderik, behar besteko erakunderik, behar besteko “mugimendurik”, alegia.

Hala ere, saiakera gutxi batzuk egon dira han eta hemen mugimendu honi zuztar zientifiko sakonak emateko asmoarekin. Nik Isidor Marí (Marí, 1993) soziolinguista katalanaren definizio eta ezaugarritzea aurkitzen dut bereziki probetxugarri lan honen helburuetarako. Haren arabera, “hainbat ekintza sozial kolektibo sar daitezke hizkuntzaren aldeko mugimendu honen definizioaren barruan, zentzu hertsian zein zabalean ulertuz gero” (Marí, 1993: 57). Horretarako, berak sei elementuri begiratzen die. Banaka aztertuko ditut horiek guztiak.

Alde batetik, mugimendu horiek zer eraldaketa soziolinguistiko lortu nahi duten aztertzen du. Izan ere, “zentzu zabal batean hizkuntzaren erabilera aktibatu nahi duen edozein mugimendu har dezakegu mugimendu sozial modura (nahiz eta hizkuntzaren estatusa zalantzan jarri ez). Hala ere, zentzu hertsi batean, mugimenduak, Isidor-en arabera behinik behin, bakarrik lirateke sistema soziolinguistikoan eraldaketa nabarmenak bilatzen dituztenak (estatusean eragin nahi dutenak, alegia)” (Marí, 1993: 57-58).

Bigarrenik, Isidor-ek mugimenduek lortzen duten irismena edo parte-hartze graduari begiratzen dio. Hortaz, “zentzu zabalean, presentzia publikoa duten talde guztiek har ditzakegu kontuan. Hala ere, zentzu hertsian, masa mugimenduak baino ez lirateke hizkuntzaren aldeko mugimendu sozialak, parte-hartze sozial altukoak eta lurralde mailako eragin nabarmena dutenak” (Marí, 1993: 58), bere berbetan.

Hirugarrenik, iraunkortasuna edo egonkortasunari begira, “zentzu zabalean ekintza koiuntural asko har genitzake hizkuntzaren aldeko mugimendu sozial modura, baina, zentzu hertsi batean, urte batzuetan ekimen iraunkorra eta jarraia duten erakundeak baino ez lirateke hartu behar” (Marí, 1993: 58).

Laugarrenik, mugimendu hauek hizkuntzarekin duten harremanari dagokionez, “zentzu zabalean hizkuntzaren biziberritzean zuzeneko edo zeharkako eragina duten talde guztiak hartu beharko

13 Community forest terminoa Mikel Zalbidek sortu du, baina Joshua Fishman soziolinguistaren ideietan oinarrituta. Terminoaren inguruko argibide gehiago hemen: Rodriguez (2013). 10 Mihigintza ehuntzen Basaurin

Euskarabila elkartearen gaineko azterketa Txerra Rodriguez genituzke aintzat. Zentzu hertsi batean, ostera, bakarrik hartu behar ditugu kontuan hizkuntzaren berreskuratzea helburu nagusi (edo bakarra) duten talde edo erakundeak” (Marí, 1993: 58).

Bosgarrenik, “zentzu zabalean XIX. mendetik edo, are aurretik ere, hizkuntzarekin harremana izan duten mugimendu kultural, politiko zein ideologikoak hartu genitzake kontuan. Baina, zentzu hertsian, 60ko hamarkadatik aurrera, mugimendu sozial berri 14 modura izendatuak izan diren horiek baino ez lirateke izango hizkuntzaren aldeko mugimendu sozialak” (Marí, 1993: 58).

Eta, seigarrenik, sistema politikoarekin duten harremanari begiratzen dio egileak.” Zentzu zabalean, ekintza kolektiboko tresna guztiak har ditzakegu kontuan (alderdi politikoek edo interes publikoko taldeek bultzatu eta sustatutakoak barne). Zentzu hertsian, ordea, sistema politikoarekin zerikusia ez duten mugimenduak baino ez lirateke hartu behar kontuan. Hau da, alderdi politikoekiko autonomia duten mugimenduak” (Marí, 1993: 58).

Hau guztia aztertu ostean, argi dago zentzu hertsi eta zabalaren arteko continuum bat egon badagoela (Marí, 1993: 58-59). Hala ere, kasu azterketa honen helburuetarako, zentzu hertsiko mugimenduari oratuko diot, nahiz eta kontuan izan puntu zehatz batzuetan zentzu zabaleko mugimenduek dituzten ezaugarriak izan daitezkeela aplikagarriago esku artean dudan kasuan.

Beste alde batetik, hizkuntzen aldeko mugimendu soziala gurean, sarritan, euskalgintzaren kontzeptuaren aterkipean aztertu egin da. Behin baino gehiagotan euskalgintza hizkuntzaren aldeko mugimendu sozialaren sinonimotzat hartua izan da. Euskalgintza gurean han eta hemen asko erabiltzen den berba da. Hala ere, inork gutxik hartu du termino hori zedarritzeko lanik. Mikel Zalbidek hartu du bere bizkar lan hori eta bi motatako euskalgintzak bereizi egiten ditu. Alde batetik, berariazko euskalgintza legoke, orain arte euskalgintza moduan ulertua izan dena (agian, zehatzago esanda euskalgintza zentzu hertsian esan beharko nuke 15 ). Hauxe da berak berariazko euskalgintzari eman dion definizio zehatza: “soziokulturalki autorregulatzeko eta belaunez belaun transmititzeko indar faltaz euskal etnokultura (hizkuntza bera) gainbehera datorrela ikusirik, erabat galtzeko arriskua uste izanik eta halakorik nahi ez delarik, etnokultura horri bizirik eusteko giza artean deliberatuki egindako saio multzoa. Hots, euskal kulturaren on beharrez hainbat eragilek, perspektiba soziokulturaletik eta elkarlanean, eratutako ekimen sortari deitzen zaio euskalgintza” (Zalbide, 2007: 879-880).

Baina Mikel Zalbidek beste euskalgintza mota bat dagoela dio: bide batezko euskalgintza. Honela definitzen du berak bigarren hau: “euskal etnokultura (hizkuntza barne) gainbehera datorrela jakinik,

14 Literatura zientifikoan eztabaida handia dago “berri” eta “zahar” kontzeptuen artean. Egile batzuen arabera, langile mugimendua, mugimendu erlijioso zenbait eta mugimendu abertzaleak lirateke mugimendu sozial “zaharrak” (nahiz eta XXI. mendean hori aktibo egon eta nahiz eta batzuek behintzat inoizko eragin handiena izan gaur egun). Mugimendu sozial “berriak”, ostera, 60. hamarkadaren eztanda sozialen ondorioz sortutakoak baino ez lirateke. Hau da: mugimendu feministak, ekologistak, gay eta lesbianen aldekoak, bakezaleak eta abar (begiratu Irigoien, 2015: 7-8). 15 Hala ere, ez da nahastu behar lehen aipatu dudan hizkuntzaren aldeko mugimendu sozialaren adiera hertsiarekin. Izan ere, berariazko euskalgintzaren barruan dauden ekimen asko hizkuntzaren aldeko mugimendu sozialaren adiera hertsi horrekin bateratu daitezkeen arren, ez dut uste erabat sinonimo gisa hartu daitezkeenik. 11 Mihigintza ehuntzen Basaurin

Euskarabila elkartearen gaineko azterketa Txerra Rodriguez baina galera hori eragozteko berariazko asmorik gabe, etnokultura horri bizirik eusteko lagungarri gertatzen diren ekintzak bideratzea” (Zalbide, 2007: 880-881).

Zalbideren definizioak ez du berbarik egiten mugimendu sozialei buruz: hori baino zabalagoa da bere berbetan euskalgintza (“ekimen sorta” gisa edo “giza artean deliberatuki egindako saio multzo” gisa azaltzen du berak). Patxi Juaristik ere (Juaristi, 2015: 80) euskalgintza “euskal identitatearen alde modu antolatuan” egiten den lan bezala hartzen du. Izan ere, jakina da mugimendu sozialak euskalgintzaren barruan daudela, baina, horiez gain, bestelako ekimen batzuek ere euskalgintzatzat dute euren burua: komunikabide batzuek, aholkularitza-enpresa batzuek, hezkuntza-zentro zenbaitek eta abarrek 16 . Hala ere, Joxe Jabier Iñigok honako hauek baino ez ditu sartzen euskalgintzaren barruan: “instituzioen eraginez sortu ez diren erakundeak” (Iñigo, 1992: 113). Patxi Baztarrikak, aitzitik, euskalgintzaren barruan ere honako hauek sartzen ditu: “erakunde publikoek euskararen eta euskal kulturaren alde egindako lanak” (Baztarrika, 2009: 229 17 ).

Egileen artean dauden ezberdintasunak aintzat harturik, eta kontuan izanda euskalgintza terminoa nahasgarri samarra izan daitekeela, erabaki dut lan honen helburuetarako euskalgintza ez hartzea hizkuntzaren aldeko mugimendu sozialaren sinonimotzat. Izan ere, uste dut euskalgintzak, gaur eta hemen, esparru semantiko handiagoa betetzen duela hizkuntzaren aldeko mugimendu sozialak baino. Gainera, literatura zientifikoan oso gutxi landu den kontzeptua dugu euskalgintza (ikusi dugun Mikel Zalbideren salbuespenarekin), eta mugimendu sozialaren kontzeptuak, ostera, tradizio handia du gurean zein nazioartean. Beraz, hori aintzat harturik, hizkuntzaren aldeko mugimendu sozialaren inguruan mugituko dira ikerketa honetan agertzen diren teorizazioak, kontzeptuak eta inguruabarrak, eta ez euskalgintzaren inguruan.

Hala ere, uste dut euskalgintza eta hizkuntzaren aldeko mugimendu sozialen arteko zedarritze teoriko zein praktikoa egiteko dagoela, nahiz eta jardun hori lan honen mugak zeharo gainditzen dituen. Etorriko dira nire atzetik lan hori ganoraz eta tentuz egingo dituztenak.

2.3 Basauriko ainguratze soziolinguistikoa

Euskarabila elkarteak Basaurin du errotzea eta mugarritzea. Basauri Bizkaian dagoen herria da, Bilbotik Hegoaldera. Bizkaiko Foru Aldundiaren eskualdetzearen arabera, Nerbioi-Arratia dagokio Basauriri. Hala ere, Basaurik Bilborekin lotura handia du (metroa iritsi denetik are handiagoa dena) eta, bestetik, gauza batzuetarako Hego izeneko eskualdean kokatzen da (adibidez, euskara hutsezko Geuria aldizkariak Basauri, , , , Ugao eta Zaratamo sartzen ditu). Bilbo Handia izeneko kontzeptuan ere inoiz sartu dute Basauri, baina gaur egun eskualde

16 Kontseiluaren barruan (euskararen aldeko erakunde sozialen bilgune gisa definitzen du bere burua) aholkularitza enpresek, euskara hutsezko komunikabide pribatuek, elkarte profesionalek eta bestelako elkarte mota batzuek hartzen dute parte, mugimendu sozialeko erakundetzat har ditzakegun beste kolektibo eta elkarte batzuekin batera. 17 Xabier Isasi, ordea, ez dator bat Patxi Baztarrikaren iritziekin: “Euskalgintza instituzionala oximorona da, sindikalgintza gobernutarra esatearen antzeko zerbait. Termino hori Jaurlaritzaren eta haren inguruko bulegoetatik sortu da. Erakundeek euskararen alde egiten dute, eta aukera, egia ere bada, baina instituzioak ez dira euskalgintza. Euskalgintzakoak ezin izan baitaitezke gobernuz barruko erakundeak ” (Isasi, 2015). 12 Mihigintza ehuntzen Basaurin

Euskarabila elkartearen gaineko azterketa Txerra Rodriguez horrek ez du ezagutza ofizialik (Bilbo metropolitanoa esamoldea ere sarritan erabiltzen dute hedabideek).

Basaurik 2011ko datuen arabera 41.987 biztanle ditu (Eustat-ek emandako datuetan oinarritzen dira hurrengo lerrootako datu guztiak, kontrakoa adierazi ezean). Azken 30 urteotan Basaurik 10.000 biztanle baino gehiago galdu ditu (1981ean 52.554 biztanle zituen). Izan ere, Basauriren ezaugarririk behinena herri industriala izatea baita. XX. mendearen hasieran 2.000 biztanle eskas izatetik 70 urtetan 55.000 biztanle izatera pasa zen. Beste herri batzuetatik jende mordo bat joan zen Basaurira bizitzera eta lan egitera. 80ko hamarkadan, ordea, krisi industrialak gogor jo zuen herria eta, horren ondorioz, jende askok alde egin du beste herri batzuetara.

Basaurin datu estatistiko ofizialen arabera, euskaldunak 9.513 pertsona dira 2011n (basauriarren %23,2), euskara ulertzeko kapazak 18 dira 11.220 pertsona (%27,3) eta erdaldunak dira 20.320 lagun (%49,5). Euskarabila sortu zen urtean (1996an) honako hauek ziren euskaldun eta erdaldunen kopuruak Basaurin: euskaldunak 7.401 ziren (%15,5), euskara ulertzeko kapazak 9.521 (%19,9) eta erdaldunak 30.899 (%64,6).

1.go irudia: Basauriko euskaldunak, ia-euskaldunak eta erdaldunak (1986-2011)

(Iturria: Eustat-ek emandako datuetan oinarrituta nik egindako taula)

Ikusten denez, erdaldunen kopurua dezente jaitsi da azken 30 urteotan (2016ko datuak oraindik ez daude eskura, baina kopuru horrek behera egiten jarraituko duela ematen du). Euskaldunen kopuruak ere gora egin du, hirukoiztu egin da 1986tik 2011ra.

Baina zein da Basauriko euskaldunen profila? Datuak datu, honako ezaugarri hauek ditu basauriar euskaldunak: ama-hizkuntza euskara ez duen (Basauriko euskaldunen heren batek du euskara ama-

18 Estatistika ofizialetan ia-euskaldun kontzeptua azaltzen da. Beste estatistika batzuetan, berriz, euskaldun- hartzaile kontzeptua erabili egiten da. Nik nahiago izan dut interpretazio pertsonal bati heldu eta euskara ulertzeko gaitasuna aitortu. Hala ere, argi gera bedi nire interpretazio pertsonala baino ez dela. 13 Mihigintza ehuntzen Basaurin

Euskarabila elkartearen gaineko azterketa Txerra Rodriguez hizkuntza) eta etxean euskara erabiltzen ez duen (heren batek baino gutxiagok erabiltzen du euskara etxean) gaztea (30 urtetik beherakoa). Ezaugarri horiek aintzat hartuta, pentsatzekoa da Basauriko euskaldun gehienek gaztelaniaz euskaraz baino gaitasun handiagoa izango dutela. Hori, gainera, gurutzatzen badugu Basauriko kale erabileraren datuarekin (2011n behatutako elkarrizketen %3,1 izan ziren euskaraz 19 ), esan dezakegu Basauriko euskaldun gehienen sozializazio hizkuntza nagusia gaztelania dela. Gainera, horri gehitu behar zaio Basauriko bertako euskara galduta dagoela 20 . Hori dela eta, euskaldundu diren herritarrak dira Basauriko euskaldun gehienak, etxetik euskara ez dakartenak eta eskolan edo euskaltegietan euskara ikasi dutenak.

2.4 Euskarabila elkartea

Ainguratze soziolinguistiko honetan mugitzen da Euskarabila elkartea. Elkartea 1996an sortu zen, orain dela 20 urte. Lehenagotik Basauri Berreuskalduntzeko Taldea (BBT) bazegoen. 1995ean soziolinguistikari buruzko jardunaldi batzuk antolatu zituen Basaurin bertan eta euren burua janzten hasi eta Euskarabila elkartea sortu zuten beste herri batzuetako esperientzietan oinarrituta.

Hasierako helburua eta gaur egungoa ez da gehiegi aldatu: Basaurin eguneroko bizitzan, euskararen normalizazioa eta erabilera bultzatzeko euskaldun guztion bilgune izango den elkartea izatea, adin, lanbide, ideologia, kolore zein gizarte-esparru guztietako euskaldunena, alegia.

Hala ere, Euskarabilak jardunbidean bi epe nagusi izan ditu: 1996-2012, eta 2012-gaur egun arte. Lehen epealdian Euskarabilak, batez ere, helduentzako kultur jarduerak (esate baterako, ipuin erotikoen lehiaketa, idazleekin solasean, musika kontzertuak, sukaldaritzako ikastaroak, …) eta ume eta gazteentzako aisialdiari lotutako jarduerak (hiri udalekuak, begirale ikastaroak, antzerki topaketak…) antolatu zituen.

Bigarren epealdiko mugarri nagusiena izan zen 2012. urtean abiatutako hausnarketa prozesua (Euskarabila, 2012). Hausnarketa prozesu hori Topaguneak dinamizatu zuen eta hiru saio egin ziren Basaurin. Hausnarketa horren ondorioz, Euskarabilak ontziaren branka mugiarazi zuen apur bat eta beste begirada batekin hasi zen lanean (nahiz eta aurretik egiten zituenak egiten jarraitu). Hala ere, garrantzi berezia izan du (eta du) hausnarketa horretatik sortutako Basaurin Be Bagara ekimena.

Eta zer da, bada, Basaurin Be Bagara? 2012tik urtero Basaurin egiten den egun osoko jaieguna da. Hiru ezaugarri nagusi ditu herri ekimen honek: batetik, euskaltzalea da (Basauriko euskaldunak eta euskaltzaleak dira protagonista); bigarrenik, anitza da (auzolanean sortu eta antolatutakoa da, herriko hainbat elkartek hartzen dute parte); eta, azkenik, bizipoz sortzaile izan nahi du.

Lehen edizioa esan bezala, 2012an izan zen. Urte horretan Basaurin 12 orduz hainbat norbanakok eta elkartek parte hartu zuten jaialdian. Maratoia egin zuten eta 12 orduz jarraian ekitaldiak antolatu zituzten. 2013an, ostera, Basauriko bost auzoetatik abiatuta kalejira bana egin zuten eta erdigunean denak batu egin ziren. 2014an, berriz, lipdub-a egin zuten Basauri erdigunean hainbat lagunek. Eta

19 Soziolinguistika Klusterrak egiten du bost urterik behin kale neurketak Euskal Herriko hainbat herri eta hiritan. Azken neurketa 2011n izan zen (Soziolinguistika Klusterra, 2012) eta horko datuak hartu dira aintzat. 20 Guztiz galdu ez bada ere, anekdotikoa da gaur egun Basauriko bertako euskara. Ikusi Arretxe, 1994. 14 Mihigintza ehuntzen Basaurin

Euskarabila elkartearen gaineko azterketa Txerra Rodriguez

2015ean, azkenik, berriro 2012ko eredura itzuli egin ziren eta 12 orduz hainbat norbanakok eta elkartek bete zuten euskaraz Basauriko plaza.

Basaurin Be Bagara hasieratik bihurtu da Euskarabilaren ekitaldi izarra, nolabait esateko. Indar handia hartu du eta elkartearen bizitzan izugarrizko garrantzia izan du eta du. Elkartearen bizitzaren bigarren epealdiko ikur eta muin bilakatu da.

15 Mihigintza ehuntzen Basaurin

Euskarabila elkartearen gaineko azterketa Txerra Rodriguez

3. METODOLOGIA

Ikerketa gaia aintzat hartuta, ikerketari berari ekiteko zein metodologia erabili galdetu nion neure buruari. Gaia kualitatiboa denez, lehen momentutik ikerketa egiteko modu kuantitatiboak eta parte- hartzaileak kendu egin nituen nire zerrendatik. Metodo kualitatiboen artean, ostera, aukeraketa egin eta Delphi metodoaren alde egin nuen.

Arrazoi askok bultzatu ninduten metodo horren alde egitera. Hasteko eta behin, ikerketa gaiari heltzeko biderik onena gizakiei galdetzea dela uste dut. Eta, kasu zehatz honetan, Euskarabilaren inguruan dabiltzan hainbat laguni galdetzea dela biderik onena erabaki nuen. Baina, jakina, gizakiei galdetzeko beste metodo batzuk ere badaude (sakoneko elkarrizketak, bizitza historiak edo eztabaida taldeak, besteak beste) eta, beraz, gehiago findu beharko dut azterketa Delphiren egokitasuna agerian uzteko.

Abantaila batzuk baditu Delphi teknikak beste teknika kualitatibo horiekin alderatuta (Ruiz Olabuenaga, Ispizua, 1989: 174). Batetik, denbora gutxi duten pertsonengandik informazioa lortzeko bide erraza da. Eta, sarritan, iritzi liderrek edo adituak direnek denbora gutxi izan ohi dute eta zaila da taldeko kide horiek guztiak leku eta ordu berean biltzea. Bestetik, landa-lana beste teknika kualitatibo batzuetan baino errazago prestatzen da. Horrela, dirua eta denbora aurrezteko modua dakar eta kasu zehatz honetan eragina izan du horrek ere. Hirugarrenik, ikertzaileak eragin dezakeen “zarata” ere murriztu egiten da. Izan ere, beste teknika horietan ez bezala, ikertzailearen papera nahiko txikia da eta horrek erantzunen kalitatean ere eragin dezake. Laugarrenik, teknika honek anonimatu handia eskaintzen du eta horrek gai korapilatsu samarretan (ikerketaren gaietako batzuk horrelakoak izan zitezkeela aurreikusi egin nuen) erantzun gardenagoak eta zuzenagoak eman ditzake. Eta bosgarrenik eta azkenik, parte hartzaileek beste teknika batzuetan baino denbora gehiago dute erantzunak prestatzeko eta, hortaz, parte hartzaileen erantzunek freskotasuna galdu arren sakontasun eta sendotasun gehiago ematen dute.

Delphi teknika, hortaz, oso suposizio errazetik abiatzen da: lau begik bi begik baino gehiago ikusten dutela, alegia. Hau da, norbanako baten iritziak berdintasunez parte hartzen duten pertsona talde baten iritzia baino fidagarritasun gutxiago du. Delphik, azken finean, iritzien inguruko analisia baino ez du egiten. Baina, kasu honetarako ere, eztabaida taldeek balio ahal izango zuten talde iritzi hori lortu ahal izateko.

Hala ere, bi teknika horien artean Delphiren alde egin dut. Zer dela eta? Eztabaida taldeek berez dituzten zailtasunak direla eta. Izan ere, aditu talde baten iritzia jasotzeko eztabaida taldeek oztopo batzuei egin behar diete aurre (Juaristi, 2003: 171). Batetik, norbanako menperatzaileen eragina saihestea zail dute (gehien berba egiten duena, prestigio sozial handiena duena, nortasun indartsuagoa duena, hizkera teknikoagoa erabiltzen duena, …). Sarritan, taldeetan norbanako hauek monopolizatu egin dezakete eztabaida. Era berean, askotan eztabaida taldeetan gai baten inguruan aritu ahal gara ezbaian, eta ikerketarako interesgarriak diren beste gai batzuk landu barik geratzea.

16 Mihigintza ehuntzen Basaurin

Euskarabila elkartearen gaineko azterketa Txerra Rodriguez

Bestetik, zaila da talde batean norbanakoek dituzten interesek eztabaidan eraginik ez izatea. Beste berba batzuekin esanda, zaila da zarata semantikoari ixkin egitea. Hirugarrenik, eztabaida taldeetan zaila da talde presioari aurre egitea. Hau da, mila aldiz frogatu dute ikertzaile psikologikoek askotan norbanakoek taldearen iritzi nagusira makurtzeko duten joera. Eta, azkenik, eztabaida taldeetan askotan norbanakoek taldeetara etiketatuta etortzen dira. Taldeak berarengandik iritzi eta uste batzuk espero ditu eta askotan norbanakoak berak iritzi horietara makurtzen du bere burua.

Zailtasun hauek guztiek eztabaida taldea bazterrean uztera bultzatu naute. Ikerketa gaia aintzat hartuta, aditu/aritu horien iritzia jaso nahi nuen ahalik eta modurik gardenean. Nahi nuen ahalik eta “zarata” gutxien izatea adituen iritzien inguruan, nahi nuen ahalik eta modurik askeenean garatzea gaiaren inguruko eztabaida (Linston, Turoff 2002: 71-72).

Beraz, Delphi teknika berariaz diseinatu da talde eztabaida horietan egon daitezkeen zailtasunak gainditu ahal izateko. Horrela Delphiren bidez, ezabatu egiten da taldeko pertsona menperatzaileen joera, zarata semantikoa saihesten da eta norbanakoaren iritzia talde presioaren aurrean babestu egiten da. Teknikak, izan ere, hiru ezaugarri nagusi ditu (Ruiz Olabuenaga, Ispizua, 1989: 175-176):

• Anonimatua: subjektuak banaka eta anonimoki elkarrizketatu egiten dira. Horrela, beste adituek ezin dute jakin aditu bakoitzak zer iritzi duen gaiari buruz. Horrela etiketajea saihesten da, eta adituak erabateko askatasunarekin adierazteko modua izango du.

• Feedback kontrolatua: DELPHIk garatzen du ikerketa itzuli batzuen arabera, haietako bakoitzean adituak bere iritzia ematen du, aurretik emandako iritzien laburpena irakurri eta gero. Horrela, zarata semantikoa saihesten da, edozein momentutan eztabaida bideratu daiteke eta bakoitzak izan ditzakeen interesak gutxitu egiten dira.

• Adituak edozein momentutan daki zein punturaino hurbiltzen (edo urruntzen) den taldearen iritzi orokorrera. Eta horrek egiten du inoiz ez duela bere iritzia justifikatu behar izatea.

Gainera, Delphi teknikaren bidez posible da adituen arteko adostasunei ere leku egitea. Alde batetik, ados egon daitezkeen puntuak ondorioztatzea posible da eta, beste alde batetik, adostasunik ez izan arren, arazo nagusiak identifikatzea posible da. Hau da, ados egon ez arren, adituak bat etor daitezke arazoaren dimentsio nagusienak zeintzuk diren.

Hau guztia aintzat hartuta, hautu metodologiko egokiena Delphi dela ondorioztatu nuen. Behin teknika aukeratuta, askatu beharreko bigarren korapiloa izan da teknika horrekin norengana jo informazio eske.

Horretarako, Marco Marchionik (Marchioni, 2009: 8-9) proposatutako hiru zirkuluen teoria hartu dut aintzat. Teoria horren arabera, edozein prozesu parte hartzaileetan hiru motatako eragilek hartzen du parte:

17 Mihigintza ehuntzen Basaurin

Euskarabila elkartearen gaineko azterketa Txerra Rodriguez

• Ekimenarekin bat egiten duten pertsonak eta erabat babestuko dutenak. Hauek ekimenaren (gure kasuan, elkartearen) nukleo bihurtuko dira, hau da, lehen zirkuluko parte. • Ekimenarekin bat egiten duten pertsonak baina bakarrik hartuko dutenak parte puntualki, partzialki, behin-behinean, … Pertsona hauek guztiek osatuko dute bigarren zirkulua, hau da, laguntza partzialen zirkulua. • Parte hartu nahi ez dutenek edo ezin dutenek (arrazoiak arrazoi) osatzen dute hirugarren zirkulua.

Beraz, Euskarabila elkartearen jarduna eta irudia aztertzeko, hiru zirkulu hauetako hainbat kiderengana jo dut. Guztira, 33 pertsonengana jo dut: lehen zirkuluko 11 pertsonengana jo dut (6 andre eta 5 gizon), bigarren zirkuluko 12 lagunengana (7 andre eta 5 gizon) eta hirugarren zirkuluko 10engana (6 andre eta 4 gizon). Hortaz, 19 andrek hartu du parte (%57,6) eta 14 gizonezkok (%42,4) galdeketetan.

Parte hartzaileen artean hainbat adinetako jendea dago (gazteak, heldua, erretiroa hartutakoak), hainbat lanbidetakoak (irakasleak, funtzionarioak, kazetariak, teknikariak, langabetuak…), hainbat ideologiatakoak eta abar (ikuspegi osoago izateko ikusi 1. eranskinean agertzen den fitxa teknikoa). Aipatu behar dut parte hartzaileen zerrenda egiterakoan, hiru zirkuluetako pertsonak eta hainbat ideologia, adin eta lanbideetakoak aukeratzeaz gain, esfortzu berezia egin dudala iritzietan lider izan zintezkeenak aukeratzen.

Lehen galdetegia (ikusi 2. eranskina) parte hartzaile guztiei bidali egin nien 2016ko martxoaren 5ean. Erantzuteko epea apirilaren 3an finkatu nuen. Lehen galdetegiaren ostean, jasotako erantzunen laburpena bidali egin nien 2016ko apirilaren 18an galdera berri batzuekin. Erantzuteko epea, kasu horretan, maiatzaren 2an bidali egin nien. Horren ondoren, jasotako erantzunen laburpena egin nuen eta galdera berri batzuekin batera, 2016ko maiatzaren 10ean bidali egin nien parte hartzaileei. Azken kasu horretan erantzuteko epea maiatzaren 26an finkatu egin nuen.

18 Mihigintza ehuntzen Basaurin

Euskarabila elkartearen gaineko azterketa Txerra Rodriguez

4. GAIA ETA HIPOTESIAK

Lan honi ekiteko, hala ere, beharrezkoa zen gai bat aukeratzea, beharrezkoa zen Euskarabila elkartearen osotasunetik ezinbestean faktore batzuei kasu egitea. Eta, hortaz, aukeratzeak aukeratze, Basaurin Euskarabila euskara elkarteari buruz gaur egun dauden diskurtsoak aztertzea aukeratu nuen, elkartea bera eta bere jarduna zelan indartu daitekeen proposatu ahal izateko.

Hori dela eta, lanari gasolina eta zentzua emango zizkioten hipotesiak formulatzeari ekin nion. Lehen hipotesiaren arabera, Euskarabila elkarteak antolatutako Basaurin Be Bagara ekimenak erreferentzialtasuna lortu du, baina horrek ez du jendea erakarri elkartearen egunerokotasunera (ekimenaren helburuetako bat zena, bide batez).

Bigarrenik, hipotesi moduan honako hau formulatu egin nuen: elkartearen erdigunea osatzen duten kideek ez dute erakusten Basaurin Euskarabila elkarteak berak duen aniztasuna (genero aldetik, adin aldetik eta, batez ere, ideologia aldetik). Hirugarren hipotesiak, berriz, honako hau esaten du: Euskarabila elkartearen eta Basauriko udalaren arteko harremanak ez du laguntzen Basauriko euskaltzale batzuk elkartearen inguruan aktibo bihurtzen.

Laugarrenik, honako hau eraman nuen hipotesien esparrura: Euskarabila elkarteak ez ditu kontziente landu edozein mugimendu sozial edo talde baldintzatzen duten hiru faktore nagusienak: nia, taldea (elkartea osatzen duten bazkideak, batez ere) eta proiektua (Joxemi Zumalabe Fundazioa, 2014). Bosgarrenik, hipotesiratu nuen hurrengoa: Euskarabilak ez du behar beste jendarteratu Basaurin euskararen erabilerak aurrera egin dezan beharrezkoa dela hiztun ahaldunduen lana eta elkartea bera dela horiek aktibatzeko katalizatzaile nagusienetakoa.

Seigarrenik eta azkenik, azken hipotesi honela ekarri nuen paperera: 2012an Euskarabilak egindako gogoeta-prozesuak balio izan du elkarteari buelta bat emateko, baina oraindik sakondu beharko litzateke prozesu horretan zirriborratu eta iradokitako ildoetan.

19 Mihigintza ehuntzen Basaurin

Euskarabila elkartearen gaineko azterketa Txerra Rodriguez

5. EUSKARABILA ELKARTEA: KASU AZTERKETA

Esan bezala, Euskarabila elkartearen inguruan dabiltzan hainbat lagunen berbekin mosaikoa osatu dut hurrengo orrietan. Ahots askoko mapa da hauxe, lau koordenatu nagusien inguruan ardaztua: Euskarabilaren irudia Basaurin, komunitategintza, Euskarabila eta Basauriko udalaren arteko harremanak eta, azkenik, elkartearen beraren barne-bizitzari dagozkionak.

5.1 Euskarabilaren irudia Basaurin

Mosaiko honetan parte hartu duten gehienek Euskarabila elkartea euskarazko elkarte moduan definitzen dute, hau da, euskarazko funtzioak (berr)eskuratu nahi dituen elkarte bezala, Basaurin errotutako elkartea hain zuzen ere:

“Ideologia politiko desberdinak dituzten euskaldunak biltzen duen elkartea” (1).

“Euskaraz bizi ahal izateko bidelaguna” (24).

“Basauriko euskal komunitatea batu eta hedatu du Basaurin” (28).

(Euskarabila) “euskaraz bizitzeko nahia eta ahalegina bere egunerokoan txertatzeko hautua egiten duena” (2).

“Esango nuke, Euskarabila, euskararen arnasgune oso garrantzitsua dela nire herrian” (28).

“Euskaraz bizitzeko erraztasunak ematen ditu” (11).

Irudiari dagokionez, alde batetik, ospea lortu duela esaten dute parte hartzaile gehienek, eta sinesgarritasuna lortu duela 20 urteren ondoren:

“Euskarabilaren irudia Basaurin, orokorrean, ona da, ospe handikoa eta sinesgarritasun adierazte duena” (8).

“Irudiak azken urteetan hobera egin duelakoan nago” (4).

“Ikusezina izatetik Basaurin oso ezaguna izatera pasatu den elkartea” (1).

“Ordezkaritza bat eskuratu-onartu-irabazi dugu herrian. Euskalgintzan dihardutenen boztzat gaituzte bai euskaldunon artean bai udal agintarien artean bai orokorrean basauriarron artean ere” (2).

“Euskarabilak egun ematen duen irudia koherentea da, diskurtsoa eta praktika uztartzen baititu” (12).

Eta, beste alde batetik, sakabanatuta bizi diren euskaldunen topaleku bezala definitu dute gehienek. Esate baterako, “euskaldunon erreferentzia badela ez dago dudarik” (16) edo “sakabanatuta bizi

20 Mihigintza ehuntzen Basaurin

Euskarabila elkartearen gaineko azterketa Txerra Rodriguez diren euskaldunen topalekua” (6). Baten batek, hala ere, zalantzan jartzen du argazkia positiboa denik.

“Jakina da desagertzear egon dela eta basauritarrok ez dugu askorik egin hori ekiditeko” (15).

Kide batzuek, gainera, esan izan dute, oro har, Euskarabila benetan dena baino indartsuago ikusten dutela Basaurin pertsona askok:

“Elkartea indartsu eta gogotsu zegoela iruditu zitzaidan” (25).

“Dena baino indartsuagoa dirudi eta agian kaltegarri bihurtzen da” (21).

Gainera, Euskarabila euskaldun batzuen elkartea baino ez dela aipatu izan da:

“Euskarabila Basauriko euskaldun batzuen elkartea da” (31).

Eta, horri lotuta, kideetako askok aitortzen dute elkarte anitza izateko bokazioa izan duen arren (“elkartea beti izan da oso anitza”) (8), kanpotik Euskarabila pertsona gutxi batzuekin identifikatzen dela. “Elkarte anitza izateko borondatea agertu du Euskarabilak hasieratik baina geure ibilbidean ez dugu oso-osoan asmatu aniztasun hori islatzen eta transmititzen” (16).

Eta, are gehiago, askok hautu politiko jakin batekin identifikatzen dute Euskarabila: ezker abertzalearekin hain zuzen ere. Kasurako,

“Basauriar batzuk identifikatzen dituzte bazkideak ezker abertzalearekin” (7).

“Jendeak batez ere ezker abertzalearekin lotzen du gaur egunean, batez ere, lanean diharduen jendea ideologia horretatik gertu dagoelako” (6).

“Esparru ideologiko guztiek lotzen dute Euskarabila ezker abertzalearekin (edota, oso hurbilekorekin)” (16).

“Euskarabila lerrokatze argi bat izan gabe aurrera joan da, Euskal Herrian zaila bada ere” (2).

Parte hartzaileetako batzuek, ostera, ezker abertzalearekin lotzen duen “irudi markatua” sektore batzuetatik datorkiola uste dute:

“Herritar gehienok despolitizatu dugu euskara” (7).

“Ezker abertzalearekin lotzen gaituzte, batez be udalak lotzen gaitu” (8).

“Bestelako esparru politikoetako euskaldunek duten irudipena dela” (16).

Hala ere, inork ez du zalantzan jarri Euskarabilaren jarduna alderdikeriatik kanpo dagoela: “Oso argi dago(elako) egiten diren ekintzak kutsu politiko nabarmena ez dutenik” (31).

Gainera, bada Euskarabila barik euskara dela ezker abertzalearekin lotzen dena dioenik:

21 Mihigintza ehuntzen Basaurin

Euskarabila elkartearen gaineko azterketa Txerra Rodriguez

“Jendeak Euskarabila edo euskara da ezker abertzalearekin identifikatzen duena? Hori da burura datorkidana. Agian herri euskaldunetan ez da horrenbeste euskara militantea hautu politiko batekin lotzen baina herri erdaldunduetan ziurrenik euskara da ezker abertzalearekin lotzen dena, tradizio politiko hori batez ere baita euskara aintzat hartzen duena” (25).

“Askotan euskararekin lotuta dagoen guztia ezker abertzalearekin lotzen du jendeak; baina nire ustez hori ezjakintasuna da” (11).

Hobetzekoak ere aipatu izan dituzte ikerketan parte hartutako lagunek. Alde batetik, badirudi aniztasuna islatze aldera “beste alderdiekin identifikatuta dauden pertsonak egon beharko litzatekeela egunerokotasunean” (8). Era berean, “zubiak eraiki egin behar dira eta maila politikoan dauden mesfidantzak gainditu” (16).

Baina, beste alde batetik, parte hartzaileetako askok aipatu dute Euskarabilak bere irudia zaintzeko “egin dezakeen bakarra dela lana ahalik eta ondoen egitea, alderdikerien jokoan erori gabe” (24), “argi dago gure lana euskaldunentzat eta euskaltzaleentzat bideratu behar dugula” (31). Hau da, lana egitea “irudimenez, ilusioz, seduzitzeko asmoz, proposamen berritzaileak egiten” (19). Izan ere, kide hauen iritziz, ematen du aniztasuna islatzeko modurik onena autonomian sakontzea dela: “politikagintzatik at egoteak eman dio Euskarabilari daukan arrakasta” (6).

Euskarabilak egindako bideari ere egin zaizkio kritikak. Badirudi hasierako urteetan jarduera gehienak ez zirela kalean egiten eta horrek zenbait kideren kritikak ekarri ditu. “Hasieran jarduerak lokalean egiten ziren” (1). “Euskarabila urte luzeetan funtzionamendu burokratikoan estankatu da” (10). “Askok lagun arteko elkarte gastronomiko bat zela uste zuten” (1).

Horrez gain, Basauriko euskaldun batzuek elkartearen bizkar delegatu egin dutela esan du batek baino gehiagok:

“Euskaldun askok guregan nolabaiteko ardura laga dute … Lasaitu ederra hartu ere” (2).

Basaurin Be Bagara ekimena askotan aipatu izan da. Guztiek ekimen arrakastatsutzat jo dute, herriko ikur bihurtzerainoko bidea egin duela ia-ia. Arnasgunea da, mugimendua dakar, aniztasuna islatzen du. Eta abar.

“Euskaldun komunitatea batu, indartu eta goratu nahi izan du” (7).

“Arnasgune bat irudikatzen du” (19).

“Basauri mailan egin den ekimen eta, are garrantzitsuagoa, lanketarik potenteena izan da” (28).

“Uste dut BBB herriko ikur egin dela” (32).

“Mugimendua berreskuratu da” (10).

“Egun batean gutxienez euskaldunok Basaurin indartsu sentitzen gara” (4) …

Baina …

22 Mihigintza ehuntzen Basaurin

Euskarabila elkartearen gaineko azterketa Txerra Rodriguez

Arrisku zenbait ere ikusi diote parte hartzaileetako batzuek ekimenari. Alde batetik, egun bateko ekimena da eta ikerketan parte hartu duten batzuek motz ikusi dute. Izan ere, “badu arriskurik ere ispiluan geratzea” (24). Egun bateko kontua da BBB eta horrek mugak dituela gogorarazi dute lekukotza eman duten kideetako batzuek.

Era berean, festa egunak jende euskarara “modu efektiboan erakartzeko ez dut hain argi ikusten” (25) aipatzen du batek baino gehiagok. Gainera, etengabeko lanketa egin beharko litzatekeela esaten dute parte hartzaileetako askok: “BBBren arrakasta, urte osoan zehar lantzen diren ekimenetarako aprobetxatu egin behar da nola edo hala” (6).

Beste alde batetik, tamaina ere aipatu dute ikerketan parte hartu dutenetako batzuek: “arriskua dauka, bere tamainagatik, jendea erretzeko” (4). Eta, horri lotuta, jaialdia antolatzeko “pertsona gehiagoren inplikazioa” (7) beharrezkoa litzatekeela uste dute parte hartzaileetako batzuek.

Basaurin Be Bagararen helburuetako bat izan zen Euskarabila biziberritzea (elkarte gisara). Hein batean lortu badu ere, “ekimen erreferentzial bihurtu da herrian, jende askoren inplikazioa lortu da baina elkartea biziberritzeko ez du balio izan” (16), “ez da lortu Euskarabila elkartera jende berria erakartzea” (7).

Jaialdiaren indargune parte hartze librea dela aipatua izan da behin baino gehiagotan: “arrakasta parte-hartze zabalean izan du batik bat” (16). Hala ere, parte hartze libre hori jagon egin behar dela uste du parte hartu duen batek baino gehiagok:

“Jendeak parte hartu behar du nahi duelako, nahi duen moduan, eta modu ahalik eta ludikoenean, bestela inbentoa amaituko da” (10).

Gailendu den beste ikuspegi bat izan da Basaurin Be Bagara ekimena helburu moduan baino, tresna moduan erabiltzea. Hau da, egun horren inguruan sortutako konplizitateak ehundu, saretu eta aprobetxatu beharko lituzkeela Euskarabilak urtean egiten dituen beste ekimen batzuk sendotzeko:

“Harremana gehiago mimatu beharko litzateke, denbora eta arreta gehiago eskaini” (24).

“Euskaraz bizi nahi duen komunitate bat badagoela erakutsi dugu, ba goazen komunitate hori ahalduntzen” (6).

“BBBn beste elkarte eta eragileekin landutako kolaborazio eta elkarlanean sakontzea iruditzen zait garrantzitsuena” (25).

Basaurin Be Bagara ekimenera oraindik batu ez diren kolektibo eta sektoreak ere izan dituzte parte hartzaileek mintzagai: “Aurrera begira garrantzizko eragile batzuei, agian, zuzen esan beharko genieke: “aizue, honetan ere zeuek ere parte hartzea nahi dugu. Hitz egin dezagun moduez, erritmoez edo dena delakoaz, baina igo gurdira” (16).

23 Mihigintza ehuntzen Basaurin

Euskarabila elkartearen gaineko azterketa Txerra Rodriguez

5.2 Komunitategintza

Euskarabilak zer egin beharko luke aurrera begira? Zer urrats eman beharko lituzke komunitatea egituratzeko eta artikulatzeko? Galdera horiek (eta antzeko beste batzuk) daude komunitategintza atal honen oinarrian.

Iritzien eta bizipen mapa honetan parte hartu duten iritzi-emaile gehienek uste dute Euskarabilak aurrera begira euskaraz bizitzeko urratsak eman behar dituela. “Euskarabilak jarraitu beharko luke euskaldunei ekintzak eta espazioak euskara hutsean eskaintzen” (7).

Horretarako, “ilusioa, gogoa, bizipoza, …” (16) landu behar dituela uste dute parte hartzaile gehienek. Hau da, Euskarabilak lagundu, erraztu behar du Basaurin ekintza gehiago euskaraz egin daitezen.

“Niretzako Euskarabila euskaldunon (beharbada euskaltzaleen) topaleku eta motore izan beharko luke” (4).

“Euskara transbertsala izan beharko litzateke herriko elkarteen egunerokotasunean, eta Euskarabila lagungarria izan ahalko litzateke elkarte horietako kideak trebatzen euskaraz jarduteko” (12).

“Ez dut uste Euskarabilak euskaraz Basaurin egiten diren ekintza guztiak antolatu behar dituenik, baizik eta Basaurin egiten diren ahalik eta ekintza gehien euskaraz egitea laguntzea, erraztea” (25).

Izan ere, helburua litzateke euskararen aldeko lana zabaltzea bazter guztietara, parte hartzaile batek adierazi bezala. “Konplize horiek mimatu behar ditugu, ahal den heinean euren elkarte eta taldeko eragile bihur daitezen: Euskarabila txiki bat egon dadin bazter guztietan” (24). Hau da, “euskarazko ekintza gehiago egin daitezen, herriko taldeekin, eragileekin eta herritarrekin harremanetan egon behar du Euskarabilak” (11). Edo beste era batera esanda, “Euskarabilak gonbitea luzatu beharko luke, elkarguneak proposatu beharko lituzke Basaurin gero eta gehiago garen euskaldunontzako. Egin behar da sintagma gutxiago erabili behar da” (10).

Beste alde batetik, kideetako batzuek azpimarratzen dute pedagogia lanak ere egin behar dituela Euskarabilak. Izan ere, hizkuntza baten normalizazioan eragiten duten oinarrizko kontu gehienak ez daudela errotuta Basaurin uste dute parte hartu dutenetako batzuek.

“Zelan justifikatu behar dugu gure hizkuntza gutxitua izanik, egoera desberdinean egonda, hartu beharko litzatekeen hainbat neurriren ezinbestekotasuna … Galdera erretorikoak dira, jakina” (19).

“Zelan adierazi jendarteari Basaurin euskalduntzea bultzatu eta indartzeko beharrezkoa dela elkarte sendo eta kide ahaldunduez osatutakoa?” (24).

Narratiba berriak eta esparru berriak landu beharko lituzkeela Euskarabilak ere uste izan dute parte hartzaileetako batzuek.

24 Mihigintza ehuntzen Basaurin

Euskarabila elkartearen gaineko azterketa Txerra Rodriguez

“Basaurin normalizatu gabeko esparru asko ikusten dugu 20 urteren bueltan (Herriko Taldeak/jaiak, kirol mundua, kartelak, errotuluak…) Ez dakit konponbidea den baina oraindik ere sentsibilizazioan eta motibazioan eragin behar dugula ikusten dut. Etsigarria da asotan inguruan dugun errealitatea” (16).

“Agian hor narratiba berri bat eraiki beharko genuke sortutako sare berriak indartuta eta baliatuta. Hau da, naturaltasunez, diskurtso eta apologiatik haratago, besteek ere ikus dezatela gure egunerokoan ditugun gabeziak” (25).

Edo beste berba batzuetan esanda, “euskararen inguruan basauriarrak sentsibilizatu” (13).

Hirugarrenik, Basaurin lubakiak daudela uste dute ikerketan parte hartu duten kide gehientsuenek. Nabarmenena akaso euskaldun eta erdaldunen artean dagoena litzateke. “Basaurin, beste herri askotan bezala, bi herri daude: gaztelaniaz eroso bizi dena (herritar gehienen herria bide batez) eta euskaraz bizi gura dugunon herritxo sakabanatu eta prekarioa. Eta herritar gehienek ez digute ulertu nahi izaten” (19).

Baina, horrez gain, Basauriko euskaldunen artean lubakiek indarrean dirautela uste dute ikerketan parte hartu nahi izan dutenetako batzuek. “Iruditzen zait Basaurin Be Bagara ekimenetik kanpo egiten diren gauzak oraindik guetto kutsu bat daukatela” (33). Lubaki horrek, batez ere, urruntzen ditu aktiboak diren euskaldunak eta gehiengoa den gainontzeko euskaldunek osatutako multzoa. Hala ere, lubaki hori esparru ideologikoan ere zedarritzen dela barrundatzen dute parte hartzaileetako batzuek (eta zerikusia du aurreko atalean batzuek Euskarabila hautu politiko batekin lotu izanarekin).

Laugarrenik, eta aurreko bi puntu horiei zeharo loturik, konplizitateak eta sareak sortu beharko liratekeela uste dute ikerketan parte hartu duteneko batzuek (Basaurin Be Bagara ekimenetik abiatuta beti ere):

“Basaurin Be Bagarak komunitategintzarako bide asko zabaltzen dituela esango nuke, praktika egokia izan litekeela, ilusioa piztu ere egiten duela askorengan, eta elkartea horien bidelagun izateko gai izango balitz, ahalduntze bidean jartzea lortuko balu, konplize sare garrantzitsua izango luke sektore askotan” (24).

“BBBk sortzen dituen sare eta konplizitateei eustea da beste erronka nagusia. Egun horretan lagun eta elkarte askok egiten dute euskararen aldeko ekarpena baina horretan geratzen da” (16).

“Euskararen egunerako baino harantzago, abenduaren 3rako ekitaldiren bat prestatzen duten elkarte eta talde horiekin guztiekin elkarlanean zer urrats eman ditzakegun, zer konplizitate sortu, zer akordio lortu bakoitzarekin” (19).

Bosgarrenik, elkartearen egin dituen lanaren emaitzak orain arte baino gehiago ezagutzera eman beharko lituzkeela iritzi dute ikerketaren barruan ibilitako kideetako batzuek. “Gizarteratze lanean indarrak jarri beharko lirateke, euskaldun asko daudelako Basaurin (hasieran ematen duen baino askoz gehiago) eta hauek ere jakin beharko dute (Euskarabila) eskura dutela” (32).

25 Mihigintza ehuntzen Basaurin

Euskarabila elkartearen gaineko azterketa Txerra Rodriguez

Euskarabilak egunerokoan egiten duen lana berrikusi beharko litzatekeela iritzi duenik ere bada. “Euskarabilak aurpegi garbiketa bat beharko lukeela uste dut. Egungo beharrizanetara egokitu eta urteotan egin dituzten ekimenen hausnarketa bat egin ere. Jakina da Basaurin euskara askorik egiten ez dela. Hori bultzatzeko Euskarabila daukagu eta behar bada mugatuta geratzen da lanketa hori” (15). Eta horri lotuta, ekintza plana berrikusteko beharra aipatzen du parte hartzaileetako batek baino gehiagok. “Ekintza plana bera aztertu beharko litzateke: hileroko agendaren balantzea egin ekintzaz ekintza, zer hutsune antzematen diren, zenbat jende inguratu den bakoitzera, ekitaldi parte hartzailea izan ote den .. Horrekin batera, argitu behar dugu zergatik huts egiten dugun ekintza batzuk prestatzerakoan: nork antolatu duen, nori zuzendua dagoen, zer zabalkunde eman zaion eta txertatu daitezkeen hobekuntzak” (19).

5.3 Euskarabila eta Basauriko udalaren arteko harremanak

Elkartearen eta udalaren arteko harremanen nolakotasunak zeharkatu ditu partekatze koral honetan parte hartu dutenen askoren hizketagaia. Hala ere, hasieratik funtsezko bereizketa bat egin beharko litzateke: alde batetik, arlo teknikoari dagozkion harremanak. Hauen barruan, bereziki nabarmendu beharko lirateke Basauriko euskara teknikariarekin eta Euskara Biziberritzeko Planaren barruan sortutako Euskararen Aholku batzordea. Beste alde batetik, arlo politikoari dagozkion harremanak leudeke.

Arlo teknikoari dagokionez, parte hartzaile guztiek aipatu dute Euskarabilak eta udalak harreman sakona eta berezia beharko luketela arlo honetan.

“Kultura eta euskara departamentutik Euskarabilarekin batera lan estua botatzen da faltan” (32).

“Ezinbestekoak dira helburuak finkatzea bien artean” (11).

Inork ez du zalantzan jartzen Euskarabilak parte hartu behar duela Basaurin egon daitezkeen foroetan. “Euskara Batzordean egon beharko dugula uste dut beste elkarteek oso arraroa ikusiko luketelako gu ez izatea” (31).

Beste kontu bat Euskara Batzorde horren funtzionamenduaz eta funtzioez parte hartzaileek uste dutena.

“Zertarako balio du batzorde horrek? Aholkurako bakarrik balio du eta askotan propaganda batzordea dela uste dut” (6).

“Batzar nagusietan askotan Aholku Batzordea erabilezina dela aipatu da, postureo hutsa dela Batzorde hori” (25).

“Euskara batzordea ere dago udalean, baina, duen papera kontsultarako da eta azken finean, ez du funtzionatzen urtean birritan gehienez biltzen delako, eta, ia guk bakarrik hitz egiten dugulako, egin behar diren eta egiten ez diren gauzak aipatzeko” (31).

26 Mihigintza ehuntzen Basaurin

Euskarabila elkartearen gaineko azterketa Txerra Rodriguez

Eta, gainera, ikerketan parte hartu dutenek ez dute esperantza handirik erakutsi arlo teknikoan aurrerapausoak emateko. “Udalaren arlo teknikoarekin ezin dugu lanik egin” (8). “Euskara teknikariak ere ez du bidea errazten” (16).

“Udaleko euskara teknikariak papera garrantzitsua bete ahalko luke, baina ematen du oso baldintzatuta dagoela eta, dinamizatzeko gaitasunik duen ala ez alde batera utzita, txandako zinegotziak lan ildoak markatzen dituela ematen du” (7).

Hala ere, badirudi plangintzari buruz ere ikuspegiak ez datozela bat (arlo teknikoan) elkartea eta udalaren artean.

“Plangintza ikuspuntuak ere oso bestelakoak dituzte udal-arduradunek: ekintza puntualak aurrera eramaten bertan goxo ari da bertako teknikaria eta benetako hizkuntza- normalizazioak udalerrian beharko lituzkeen oinarrizko gabeziei heltzeko asmorik ez duela uste dut” (16).

Parte hartzaile batzuen iritziz, arlo teknikoak lan eraginkorragoa eta biziagoa egin beharko luke Basauriko egoerari buelta eman ahal izateko, orain baino dinamikoago eta ausartago jokatu beharko luke, kide hauen iritziz.

Arlo politikoan, berriz, harremanak ez dira, ikerketan parte hartu duten iritzi-emaile gehienen ustez behinik behin, nahi bezain sakonak eta naturalak. Mesfidantzak eta errezeloak nagusi dira elkartea eta udala kudeatzen duen alderdi politikoaren artean.

“Ez dago elkarlanik eta bakoitza bere bidetik dabil, nahiz eta ekitaldi puntualetan bat egin” (16).

“Inoizko udal talde euskaldunena eta euskaltzaleena dagoenean, BBB bezalako ekimen batean inolako elkarlanik ez egotea sinestezina da, eta are sinestezinagoa, trabak jarri eta sabotatzen saiatzea” (24).

Esan bezala, adostasuna dago harreman horiek ez direla behar bezain onak. Hala ere, horri aurre egiteko orduan desadostasunak agerian geratzen dira. Batetik, ikerketaren parte izan diren kideetako batzuek ikuspegi pragmatikoaren alde egiten dute. Horiek elkarren arteko oztopo izateari uztearekin konformatu egingo lirateke.

“Argi dago gatazka egon badagoela, eta polita litzatekeela gutxienik gatazka hori ahultzea” (4).

“Bakarrik gauza bat eskatuko nioke udaletxeari: oztopo izateari uztea (azken BBBan arazoak azken minutu arte eman zituen). Ez badute lagundu nahi ez diegu behartuko, baina ez daitezela oztopo izan” (25).

Beste batzuek, ostera, udalarekin zenbat eta harreman gutxiago izan, hobe lukeela Euskarabilak uste dute:

27 Mihigintza ehuntzen Basaurin

Euskarabila elkartearen gaineko azterketa Txerra Rodriguez

“Nire ustez udalarekin mantendu beharko zen harremana informatzera eta baliabideen eta infraestrukturen eskaintzera mugatu beharko zen. Hortik aurrerakoak nire ustez udalaren esku hartzea eramango zukeen” (33).

“Udaletxearekin gero eta harreman gutxiago izan, hobeto. Elkarteak beti eskua luzatu die eta, berdin dio nor dagoen, inoiz ez dute elkarrekikotasunik izan” (25).

“Euskarabila elkartearen jarduerak beti autonomoa izan behar du Basauriko udalaren eraginetik kanpo, Basauriko udal gobernuan agintzen duen talde politikoa zein den kontuan hartu gabe” (1).

Batzuen ustez, hala ere, behar-beharrezkoa da harreman horiek hobetzea eta sendotzea.

“Harreman normalizatua izateak asko lagunduko luke Basaurin euskararen normalizazioan, batez ere askoz jende gehiagoren inplikazioa ekarriko lukeelako” (16).

Baina, beste askok, ostera, handik harago jo eta elkarlana goraipatu egin dute. Hau da, ikerketa parte hartu duten kide hauen ustez, udalak zein elkarteak norabide berean lan egin beharko lukete, helburuak eta bideak haien artean finkatu eta banatuta.

“Ondo legoke Euskarabila eta udala elkarlanean aritu ahal izatea, beti ere, bakoitzaren espazioak mantenduz. Hau da, Euskarabilak maila instituzionalean ere lan egiteko aukera izatea eta era berean, udala kalera ateratzea” (28).

“Funtsezkoa da nire ustez Euskarabila eta udalaren arteko elkarlana, gainera harreman hori errespetuzkoa izan arrena, konfiantzan oinarritu beharko litzatekeen, edozelan ere elkarteari kritikarako esparru onartuta” (4).

“Mundu perfektu batean Basauriko udalak ulertu beharko luke Basauriko elkarteek herria aberasten dutela, herrian dauden gabeziak identifikatu ahal dituztela elkarte horiek eta herritar guztien administrazioa den heinean lagundu beharko lituzke” (12).

Hala ere, elkarlana eta autonomia uztartzeko, Euskarabila sendoagoa behar duela izan dioenik ere bada ikerketan parte hartu dutenen artean:

“Elkarlana eta autonomia uztartu ahal izateko, elkartea zenbat eta sendoagoa hobe. Elkartea sendo egoteak interpelatzeko gaitasuna, ziurtasuna eta autoritatea ematen dizu (guri, gure ahultasunean, askotan falta izan zaiguna) eta udalak berak ere errespetu edo tentu gehiagoz hartuko du elkartea” (24).

Dena den eta iritziak iritzi, ikerketa parte hartu duten kideetako batzuek uste dute Euskarabilaren lehentasuna ez litzatekeela udalarekin harreman ona izatea beharko. Laguntzen du egunerokoan, laguntzen du epe ertain eta luzean, baina Euskarabilaren benetako ardura eta lehentasuna Basauriko euskaldunak izan beharko lirateke, hauen ustez.

“Baina hori (Euskarabila eta udalaren arteko harremanaz ari da oraingoan parte hartzailea) lortzea ez litzateke Elkartearen lehentasuna izan behar” (25).

28 Mihigintza ehuntzen Basaurin

Euskarabila elkartearen gaineko azterketa Txerra Rodriguez

“Egia da Euskarabilaren lehentasuna ez litzatekeela udalarekin harreman onak izatea, baizik eta Basauriko euskaldunak” (8).

5.4 Elkartearen barne-bizitza

Lekukotzen mosaiko hau osatzeko, hauxe izan zen galderen azken multzoa: Euskarabilaren barne- bizitza. Egia da atal honi dagozkion erantzun askok hasieratik zeharkatu dituztela iritzi-emaileen berbak. Egia da atal honi dagozkion kontuek kezka berezia sortu egin dietela ikerketan parte hartu dutenei.

Hasteko eta behin, iritzi-emaile gehienek aipatu izan dute elkarteak lantalde txikiegia duela landu nahiko lituzkeen erronketarako.

“Bazkiderik ez da galdu seguruenez, gehiago gara gaur egun, baina, eguneroko lanean jarduteko lagun gutxi dago, barne egitura minimo bati eusteko zailtasunak dituena. Zer esanik ez, Basaurin Be Bagara moduko ekimen erraldoi bati aurre egiteko…” (19)

Eta ez hori bakarrik: gehienek ere aipatu dute derrigorrezkoa dela jende berria erakartzea elkartera.

“Elkartea sendotzeko “lehentasuna” hizkuntzan jarriko duen jendea behar dugu, beste mila saltsatan buru belarri ez dabilena, … eta hori da orain artean lortu ez duguna; urtea joan urtea etorri, hausnarketa gora eta behera, erantzuten asmatu ez dugun galdera” (24).

Eta, ahal dela, gazteak erakartzea:

“Euskarabila zahartzen ari dela esango nuke. Zahartze horrek gazteak erakarri baino uxatu egiten ditu, dela jende zaharragatik, dela lan modu zaharrengatik. Elkartea biziko bada eta sendotuko bada gazteak behar ditu, odol berria, jende berria, modu berriak” (24).

“Eta, nago, konponbidea eurengandik (gazteei buruz ari da) soilik etor daitekeela, era autonomoan funtzionatzen gainera. Zaila iruditzen zait Euskarabilara besterik gabe erakartzea, aintzat hartzen ez bada beren autogestio gogoa eta beharra” (19).

Baina zelan erakarri pertsona horiek elkartearen jardunera? Gai honen inguruan hainbat iritzi (batzuetan kontrajarriak) agertu dituzte ikerketan parte hartu dutenek. Alde batetik, batzuek uste dute jendea erakartzeko biderik onena jardun erakargarria izatean datzala.

“Bazkide berriak jardunak erakartzen ditu. Ez da kanpaina erraldoirik behar. Kalean bazaude, jendea zuregana dator, eta lokalean itxita bazaude, ez” (10).

“Euskarak bestelakoak behar ditu ekimen freskoak, mugimendua, umorea, ohiko espazio kulturaletatik kalera atera” (4).

Beste alde batetik, batzuek uste dute komunikazio lana egin beharko litzatekeela:

“Jendea erakartzeko komunikazio lanari emango nioke lehentasuna. Argi geratzen ari da lanerako-eta ez dela inor mugitzen, beraz egiten den apurra arrakastatsua izan beharko da eta horren berri etengabe eman” (16).

29 Mihigintza ehuntzen Basaurin

Euskarabila elkartearen gaineko azterketa Txerra Rodriguez

Era berean, ikerketan parte hartu duten kideetako askok aitortu dute arazo hau ez dela bakarrik Euskarabila elkartekoa, beste hainbat elkarterena ere badela, bai Basaurin zein Euskal Herrian oro har.

“Elkartegintzaren krisia Euskal Herri osoko fenomenoa da, eta Euskarabila ez da salbuespena izan” (28).

Horren harira, parte hartzaileetako batek honako hau proposatzen du arazo honi irtenbidea emateko:

“Laguntza behar dugu. Ikusita elkarte askok pairatzen duen egoera bat dela, ez dakit Topaguneko edo beste elkarte batzuetako jendearekin eta adituekin hitz egin eta hausnarketa egin” (25).

Gainera, batzuetan elkarteak itxi itxura ematen duela ere aipatu izan da. Ekimen gehienetara jende bera joateak eragin dezake hori, besteak beste.

“Ekimen guztietan pertsona berak egoten dira eta horrek talde itxi baten itxura ematen du kanpotik ikusita” (18).

Hala ere, baten batek aipatzen du jendea erakartzea baino hurbildu den jende hori mantentzea ere funtsezko lana dela. Eta, horretarako, hurbiltzen diren lagunei lana askatasunez eta gustuz egitea ahalbidetu beharko luke Euskarabilak.

“Nire ustez, askotan arazoa ez da izan jendea erakartzea, baizik eta jende hori mantentzea. Nire ustez, hausnarketa gako horretan datza. Etengabeko ahalegina egin daiteke jendea erakartzeko, baina jendeak ez badu nahi lanean zurekin segitu?” (4).

Bestelako kontu batzuk ere ekarri dituzte parte hartzaileek orriotara. Elkarteak komunikazioa, konfiantza, motibazioa, bizipoza, konpromisoak eta enparauak sustatu beharko lituzke. Izan ere, ematen du elkarteak proiektatzen duen irudiak lana, zama eta ardurekin zerikusia duela. Eta, horrela, lagun berriak erakartzea zaila gertatzen da.

“Ez dut uste elkartean sartzeko interesatutako jende gehiegirik dagoenik; erronka bestelakoa dela uste dut: interes hori piztean dago gakoa (sentsibilizatu, motibatu.. ilusioa landu, azken finean)” (16).

Bestetik, Euskarabilak bazkideak mimatu beharko lituzke orain baino gehiago. Horretarako, batek baino gehiagok aipatu du elkartean parte hartzeko maila eta bide guztiak onartu beharko liratekeela. Eta ez hori bakarrik: maila eta bide horiei garrantzi bera aitortu beharko liratekeela.

“Elkarte guztietan bazkideak sentitu behar du elkartea berea ere badela. Euskaldun talde bat ezin da egon zuzendaritza baten erabakien menpe, ezin da egon egunero entzuten “hau erabaki dugu” bezalako esaldiak” (19).

“Bazkideak mimatzeko elkarte batek oso argi izan behar du bazkide izateko maila ezberdinak daudela, askok haien egoera pertsonala dela eta oso pasiboak izan ahal dira, beste batzuk

30 Mihigintza ehuntzen Basaurin

Euskarabila elkartearen gaineko azterketa Txerra Rodriguez

berriz aktiboagoak, partehartze maila horiek onartu behar dira eta denei garrantzi bera aitortu behar zaie” (12).

Elkartearen barne bizitzari dagokionez, parte hartzaileetako batzuek aipatu dute oso garrantzitsua dela elkarterako liberatuak egiten duen lana:

“Momentu honetan ere, pertsona bat liberatua egoteak baimentzen digu aurrera egitea eta gehiago kontuan izanda Amaia dela pertsona hori, beste batek ez lukeela bere lana horrela egingo. Gure motorra da eta bera barik zaila ikusiko nuke geroa” (31).

Informazioari dagokionez, parte hartzaileetako guztiek aipatu izan dute Euskarabilak egiten duen esfortzua bazkideak informatuak izateko:

“Lekutan gelditu da aspaldiko Aikor!, aldiro paperean ateratzen zen barne buletina. Orain informazioa digitalean heltzen zaigu, ekintzaz ekintza eta hileroko agenda ere. Gainera, hainbat zozketa egiten dira ekintza batzuk gogorarazteko edo indartzeko, txartelak, sarrerak… oparituz. Dudarik gabe, gehiago egin ahal izango da euskaldunok saretzeko eta sareak euskalduntzeko baina, Euskarabilatik egiten dena, primeran egiten da” (19).

5.5 Azken berbak

Euskarabilako kide batek esandako aipu honekin nahiko nuke amaitu kasu azterketa. Nire ustez, ondo laburbiltzen du aurreko orriotan aztergai izan dudana. Azken finean, lehen pertsonan aipatzen du berarentzat zer izan den (eta den) Euskarabila elkartea:

“Basauri euskaldunago bat lortu asmoz, bizi izandako ilusio, kezka, poz, haserre, ekitaldi, lan, bilera, hitzordu, otordu eta abarren eragile izateaz gain, harreman sare oparoa eskaini didana, ezagun eta lagun. Neurri handi batean, euskaraz bizitzea ahalbidetu didana zuzenean edo zeharka” (24).

31 Mihigintza ehuntzen Basaurin

Euskarabila elkartearen gaineko azterketa Txerra Rodriguez

6. ONDORIOAK

Ikerketa hau hasieratik gidatu duten hipotesi-baieztapenak kasu azterketaren errealitatearen galbahetik pasatu egin behar dira taxuzko ondorio batzuk erauzi ahal izateko. Eta horixe da, hain zuzen ere, hurrengo orrietan datorrena.

Lehenik, honako baieztapen hau formulatu nuen: Basaurin Be Bagara ekimenak erreferentzialtasuna lortu du, baina ez du jendea erakarri Euskarabilaren egunerokora. Eta, ikerketan parte hartu dutenek esandakoak aintzat hartuta, ematen du hasierako hipotesia berretsi egin dela. Izan ere, Basaurin Be Bagarak urte gutxian erreferentzialtasun handia batu du, ia-ia herriko ikono bihurtu arte. Baina horrek ez du ekarri elkartearen biziberritzea, ez du ekarri jende gehiago elkartearen eguneroko jardunera.

Hala ere, parte hartzaileetako askok aipatu izan dute Basaurin Be Bagara ekimenaren bidez Euskarabilak lortu duela erreferentzialtasun handia euskalgintzaren barruan eta Basaurin. Gainera, ekimen horren bidez, herriko hainbat elkarte eta eragilerekin konplizitateak sortu egin dira, igurtziak lortu egin dituzte. Sare horiek aprobetxatu beharraz aritu dira parte hartzaileetako bat baino gehiago, elkarte, kolektibo eta eragileetan nolabait “Euskarabila” txikiak egon edo sor daitezen. Hau da, baten batek elkarte horien barruan euskararen aldeko lana egitea, Euskarabila elkarteko kide izan ez arren.

Sare, harreman, konplizitate eta harreman horiek mimatu beharraz ere aritu da ikerketan parte hartu duen bat baino gehiago. Sare horiek sakondu, sare horiek sendotu, sare horiek trinkotu: Basaurin Be Bagararekin lortutako erreferentzialtasun horri etekina atera, azken finean. Agian elkartearen biziberritzea bide horren inguruan ondu daiteke. Agian zaila dauka Euskarabilak euskara “lehentasun” moduan duen jendea aurkitzen. Agian errazago dauka Euskarabilak sare horietan euskararen aldeko lana egingo duen jendea aurkitzen.

Bigarrenik, honako hipotesi-baieztapen hau ekarri nuen plazara: elkartearen erdigunea osatzen duten kideek ez dute erakusten Basaurin elkarteak berak duen aniztasuna (genero aldetik, adin aldetik eta, batez ere, ideologia aldetik). Ematen du bigarren honen formulazioan ere asmatu nuela. Hala da, badirudi elkartearen erdigunea adin batetik gorako euskaldunek betetzen dutela, badirudi, gainera, kide horiek nola edo hala hautu politiko jakin batekin (ezker abertzalearekin) lotzen duela jende batek (ez dut esan nahi horrela denik, ezta Euskarabilak jardun alderdikoia duenik ere).

Hala ere, kasu honetan ere ñabardurak beharrezkoak dira. Izan ere, ikerketan parte hartu duten kideetako askok esaten du Euskarabilak jarraitu behar duela jardun ez alderdikoia egiten eta kalera begira ematen duen irudia horretan datzala, eta ez horrenbeste aurpegietan. Argi dago jarduna dela funtsezkoena, jarduna dela erdigunea, jarduna dela muina eta mamia, baina nire ustez horrek ez du esan gura irudia zaindu behar ez denik.

32 Mihigintza ehuntzen Basaurin

Euskarabila elkartearen gaineko azterketa Txerra Rodriguez

Gainera, Basaurin Be Bagara ekimenean Euskarabilak bai ematen du aniztasun irudia, bai islatzen du bere baitan dagoen aniztasuna (genero, ideologia eta adin aldetik). Agian irudi horrekin nahikoa da, agian irudi horrek zabaldu diezazkioke Euskarabilari berari ateak (ez badizkio ireki dagoeneko).

Hirugarrenik, hipotesi hau zirriborratu nuen ikerketaren behe-barrunbeak diseinatzen hasi nintzenean: Euskarabila elkartearen eta Basauriko udalaren arteko harremanak ez du laguntzen Basauriko euskaltzale batzuk elkartearen inguruan aktibo bihurtzen. Egia da Euskarabila eta Basauriko udalaren arteko harremanak ez direla behar bezain sakon eta eraginkorrak, ez alderdi teknikoari dagokionez, ezta alderdi politikoari dagokionez ere. Egia da ere (parte hartzaileek esandakoa aintzat hartuta) hau izan dela Euskarabila elkartearen lehentasunetako bat ia-ia sorreratik (nahiz eta ez dituen eman elkarteak nahi izan dituen fruituak).

Era berean, ematen du harreman honek hein batean ez duela ahalbideratu pertsona batzuk elkartera hurreratzea. Hala ere, parte hartzaileetako gehienek ez dute uste hori erabat zuzena denik. Izan ere, parte hartzaileetako gehienek uste dute udalarekin izan beharreko harreman natural eta osasuntsuak hortik haragoko ondorioak ekar ditzakeela. Hau da, harreman horrek egunerokoan ez ezik, eragin sakonagoak izango dituela uste dute askok.

Elkarlana da, batez ere, azpimarratzen dutena parte hartu duten kideek. Beste alde batetik, batzuek uste dute udalarekin harreman osasuntsua izatea ez dela Euskarabilak lehenetsi beharreko helburua. Izan ere, hauen ustez Euskarabilak ardura luke Basauriko euskaldunekin eta euskaltzaleekin. Baina, era berean, kide hauek ere uste dute harreman naturalagoa izateak gauzak erraztuko lituzkeela.

Beraz, eta iritziak iritzi, nire ustez ezin da baieztapen-hipotesi hau guztiz berretsi. Izan ere, argi dago harreman naturalago batek gauzak erraztuko lituzkeela. Baina, eta ikerketa parte hartu duten kideen iritziak irakurrita, ez du ematen harreman hobe batek elkartearen egunerokora jende gehiago erakarriko zuenik. Izan daiteke, baina ez du ematen bien arteko eragin zuzena egon daitekeenik.

Laugarrenik, hauxe izan zen hasieran eraiki nuen beste hipotesi bat: Euskarabilak ez ditu kontziente landu edozein jendarte mugimendu edo talde baldintzatzen duten hiru faktoreak: norbera, taldea (elkartea osatzen duten bazkideak batez ere) eta proiektua.

Ikerketan parte hartu dutenen berbak irakurrita, alde batetik ematen du Euskarabilak kontziente izan dituela hiru puntu horiek bere jardunean eta pentsaeran. Taldea hartu du aintzat: bazkideak informatu egin ditu, taldearen parte sentiarazteko lana egin izan du, hainbat parte hartze modu jarri ditu mahai gainean, … Proiektua ere izan du Euskarabilak ikusmiran: funtzioak eta jardunak landu egin ditu, berriro formulatu ditu, aliantzak bilatu ditu (gatzatu diren ala ez beste kontu bat da), helburuak zehaztu, ekimen berritzaileak abian jarri eta abar. Norberaren arloa ere landu delakoan nago. Izan ere, elkarteko kideen bizipoza, autoerrealizazioa, iritziak eta abar izan ditu aintzat elkarteak bere jardunean.

Esan dudan bezala, hiru faktoreak (norbera, taldea, proiektua) landu ditu Euskarabilak. Hala ere, lantzeak ez dakar berez hiru faktore horietan gura izan ziren helburuak lortzea. Eta horixe da, nire

33 Mihigintza ehuntzen Basaurin

Euskarabila elkartearen gaineko azterketa Txerra Rodriguez ustez, parte hartzaile gehienek euren iritzietan islatzen dutena. Euskarabilak taldea landu du, bazkideak informatu ditu, sentiarazteko lana egin du, parte hartze moduak eskaini ditu, … baina talde horrek ez du behar besteko erantzunik eman. Agian, Euskarabilak ez du asmatu lantzeko moduarekin, baina, era berean, badirudi Basauriko euskaldun batzuek elkartearen kideen bizkar delegatu egin dutela eurei zegozkien funtzio batzuk (edo hori ematen dute aditzera ikerketan parte hartutako kide batzuek).

Euskarabilak proiektua ere landu du (agian, lehentasuna horretan paratu du). Baina horren inguruko xehetasunak hurrengo puntuan emango ditut. Eta, azkenik, norberari dagokion arloa ere lantzen saiatu da. Hala ere, ematen du hasieratik arazoak izan dituela erreprodukziorako, biziberritzerako. Beraz, norberaren arloa lantzen saiatu arren, elkartearen beraren dinamikak hartaratuta, elkartean lan egiteak zamak eta lanak ekarri dizkio hurreratu den kideari. Kontziente izan duten kontua izan da, baina badirudi elkartearen beraren jardunak ez duela tarterik utzi horri behar bezalako erantzuna emateko.

Bosgarrenik, hauxe izan zen nik ikerketa abiatutakoan jaurti nuen baieztapen-hipotesia: Euskarabilak ez du behar beste jendarteratu Basaurin euskararen erabilerak aurrera egin dezan beharrezkoa dela hiztun ahaldunduen lana eta elkartea bera dela horiek aktibatzeko katalizatzaile nagusienetakoa. Baieztapen honetan bi kontu nabarmendu gura ditut hasi baino lehen: hiztun ahaldunduen lana eta elkartea dela horiek aktibatzeko katalizatzaile nagusienetakoa. Izan ere, nire ustez, bi horien baitan egon daiteke hipotesi honen muina, hipotesi honen erdigunea.

Ikerketan parte hartu duten kide gehienen iritziz, Basaurin orain eta hemen hizkuntza normalizazioaren inguruko diskurtso eta praktikak ez daude behar beste jendarteratuta. Euskarabilak hizkuntza normalizazioaren oinarrien inguruko pedagogia lana egin behar duela iritzi diote ikerketan parte hartu duten gehienek. Eta hori bat dator nik esandakoarekin.

Baina … ikerketan parte hartu duten kideek ez dute hain argi euskaldunak aktibatzeko katalizatzaile nagusienetakoa Euskarabila izan behar denik. Euskarabilak sustatu, bultzatu behar ditu euskarazko jardunak Basaurin. Hori nahiko garbi geratu da. Baina Euskarabilak antolatu behar dituenik ez dago horren argi. Elkarteak lan egin beharko luke besteek euskarazko jardunak, euskarazko ekintzak, euskarazko harremanak sor ditzaten. Baina agian eraginkorragoa da Euskarabilak antolatzea baino, besteek antola dezaten lan egitea. Beste berba batzuekin esanda, egin eta eragitearen arteko dikotomiaren sokatiran eragin horri balio gehiago ematen diote parte hartu duten kideek.

Seigarrenik eta azkenik, hauxe izan zen idatzi nuen azken baieztapen-hipotesia: 2012an egindako gogoeta-prozesuak balio izan du elkarteari buelta bat emateko, baina oraindik sakondu beharko litzateke prozesu horretan zirriborratutako ildoetan.

Egia esateko, Euskarabilak 2012an egindako gogoeta-prozesua oso kide gutxik aipatu dute eta, gainera, aipatu dutenean gainetik aipatu dute eta Basaurin Be Bagara ekimenari lotuta. Hortaz, ematen du gogoeta-prozesu horrek ekarri duen fruitu bakarra (edo nagusiena behinik behin) BBB izan dela.

34 Mihigintza ehuntzen Basaurin

Euskarabila elkartearen gaineko azterketa Txerra Rodriguez

Hala ere, gogoeta-prozesu horretan landu ziren beste hainbat puntu aldez edo moldez agertu izan dira (kukututa agertu arren bakan batzuetan). Ematen du, dena den, prozesu hark ez zuela Basaurin Be Bagara ekimenetik harago arrasto sakonik utzi elkartearen egunerokotasunean. Eta horrek iradokitzen du gogoeta-prozesu horretan aipatu ziren hainbat eta hainbat puntu ez direla behar bezala jorratu, ez zaiela behar besteko garrantzirik eman (seguruenik elkarteak ez duelako horiek aurrera eramateko astirik ez indarrik).

Beraz, alde horretatik ematen du Euskarabilak ez duela izan modurik gogoeta-prozesu horretan plazaratutako hainbat eta hainbat konturi oratzeko. Hala ere, ezin da inola ere ahaztu prozesu horren ondorioz sortu zela Basaurin Be Bagara ekimena. Eta ekimen hori da, hain zuzen ere, Euskarabilaren historia egiteko parte hartzaile gehienek aipatzen duten mugarria. Euskarabila asko aldatu baita ekimena martxan jarri zenetik.

6.1 Aurrera begirako proposamen batzuk

Hasi aurretik, ohartxo bat egin gurako nuke. Hemendik aurrera botako ditudanak nire berbak dira, nik ikusi, sentitu eta plazaratutakoak. Hau da, ikertzaile batek kanpotik egindako ekarpenak dira. Kanpoko begiek egindakoak dira, horrek dakartzan mugekin eta ekarri ditzakeen onurekin. Era berean, saiatuko naiz kategorikoa ez izaten, proposamen xumeak diren heinean.

Proposamenak hiru arlo nagusitan banatuko ditut: norbera, taldea eta proiektua izeneko arloetan hain zuzen ere (Joxemi Zumalabe, 2016). Norberari buruzko arloak elkartearen barruan pertsona bakoitzak betetzen duen paperari erreferentzia egin gurako nioke. Taldeari buruzko arloak, berriz, elkartea osatzen duten kideek (bazkideek eta zuzendaritzakoek) osatzen duten espazioari egiten dio erreferentzia. Proiektuak, azkenik, taldeak aurrera eraman gura duen egitasmoari kasu egiten dio.

Norberaren arloari dagokionez, nire ustez Euskarabilak arreta gehiago jarri behar du bere kideen zaintzan. Lantalde txikia du, antza, elkarteak. Eta, askoren iritziz, berritu beharrekoa (eta gaztetu beharrekoa, bide batez). Zaila da oso gai honen inguruan proposamenik egitea, proposamen zehatzik egitea. Baina, tira, agian egin beharreko lehendabiziko kontua izan daiteke dauden militanteak (edo boluntarioak edo ekintzaileak) kontuan hartzea. Hau da, bizipozari eta ondo pasatzeari ahal den neurrian garrantzia ematea eta, ahal dela, bakoitzaren iritzi eta gustuak kontuan hartu lanak banatzerakoan.

Beste alde batetik, agian Euskarabilak zuzendaritzan parte hartzen duten kideen prestakuntza eta formazioari ere eman beharko lioke garrantzia. Beharbada formazio hori ez litzateke horrenbeste izan behar hizkuntza normalizazioari buruz edo soziolinguistikaren oinarriei buruz. Beharbada prestakuntza gehiago enfokatu beharko litzateke taldeen dinamizaziora, kudeaketa kontuetara, helburuak eta plangintzak egokiago egikaritzera, komunikazio egokira eta horren antzeko gauzetara. Hau da, edozein elkarteren egunerokoan eragiten duten kontuetara.

35 Mihigintza ehuntzen Basaurin

Euskarabila elkartearen gaineko azterketa Txerra Rodriguez

Zentzu horretan, elkarteko kide berriei ondo etorria modu formalean antolatzeko saioak hartu beharko lituzke bere gain Euskarabilak, nire ustez. Hau da, elkarteko kide berriei harrera egiteko dokumentua eta praktika litzateke ondo etorria: elkartea zer den, zer egiten duen, zeintzuk diren helburuak, baliabideak, zeintzuk diren lan ildoak, zeintzuk arduradunak, … Horrela, elkarteko kide berriei agurra modu formalean egingo litzaieke. Era berean, ariketa bera egiteak ekar diezaioke elkarteari onurarik. Askotan jakintzat ematen diren kontu asko papereratzeak begi aurrean dagoen errealitatea beste begi batez ikustea ekar dezake.

Taldearen arloari dagokionez, Euskarabilak ez luke bazter batera utzi behar, nire ustez gutxienez, bazkideen zaintza. Zaintza horrek, alde batetik, bilatu behar du bazkideak informatuak egotea, baina harago joan daitekeela uste dut. Bazkideei, nire ustez, elkartearen helburuak eta filosofia azaldu egin behar zaie, pedagogia lanak eginez eta zirimiri moduan (blaitu arte). Horri lotuta, agian Euskarabilak bere buruari galdetu beharko lioke ea ez duen bazkideen prestakuntzari garrantzirik eman behar. Bazkideen prestakuntzaz ari naizenean, oinarrizko soziolinguistika pilulaz ari naiz, soziolinguistika domestikoaz 21 ari naiz.

Horrez gain, proiektuaren parte senti daitezen, lana egiten jarraitu beharko luke Euskarabilak, nire iritziz. Horretarako, adibidez, Euskarabilak elkartean parte hartzeko bideen mapa egin dezake: non parte hartu dezakeen bakoitzak, zertan, zer intentsitatearekin, … Horrek ireki lezake parte hartzeko moduen errepertorioa bazkideen artean.

Era berean, Euskarabilak zuzendaritzako taldea ere zaindu beharko luke (nolabait bere burua zaindu). Horretarako, bilerak eraginkorrago egiteko neurriak har ditzake elkarteak (esate baterako, bilerak amaitzeko orduak zehaztu, edo bileren aurretik landuko diren gaiak zerrendatu). Gainera, eta taldea mimatu eta zaintze aldera, ardura postuak txandakatu ditzake kideen artean (ez nabil kargu ofizialei, talde guztietan egoten diren kargu “informalei” buruz ari naiz).

Komunikazio lana ere beharrezkoa da taldea behar den moduan zurkaizteko. Badirudi orain arte Euskarabilak ondo egin duela lan hori. Hala ere, beti dago zer hobetua eta, ez badago ere, zaila da komunikazio lan eraginkorra mantentzea denboran zehar. Aintzat hartu beharreko kontua da hauxe, duda barik.

Ezin da ahaztu taldeari dagokionez Euskarabilak kontratatua duen pertsonaren lana. Pertsona dinamikoa izan behar da, komunikazioa erraztuko duena, kideen arteko harremanak bideratuko dituena (lantaldeari buruz behintzat), elkartea bera bizkarrean eramaten du hein batean. Horregatik, zeharo garrantzitsua da pertsona egokia aukeratzea. Parte hartzaileek esaten dutenaren arabera, orain dagoen pertsonak baldintza horiek guztiak ondo baino hobeto betetzen ditu. Hala ere, ezin da

21 Soziolinguistika domestikoa honela definitu daiteke: “Egunerokoan hizkuntza dela eta ez dela sortzen zaizkigun mila arazoren aurrean konponbideak bilatzen dituen zientzia-adarra dugu (edo ez da zientzia-adarra, baina berdin zaigu). Begirada mikroa darabil, gertutik ikusteko betaurrekoak. Eta praktikoa da, erabat praktikoa. Eta, beraz, egoera bakoitzean egon daitezkeen faktoretxo guztiak aintzat hartu behar ditugula oroitarazten digu” (Rodriguez, 2015). 36 Mihigintza ehuntzen Basaurin

Euskarabila elkartearen gaineko azterketa Txerra Rodriguez burutik kendu gaitasun hauek dituen pertsona izan behar dela Euskarabila elkartearen muina. Eta, jakina, zaindu eta jagon behar da pertsona hori ere.

Proiektuari dagokionez, azkenik, nire ahotik proposamen batzuk helarazi nahi ditut, nahiz eta horietako askoren oinarria ikerketa parte hartu dutenen berbak izan. Alde batetik, Euskarabilak zubiak eraiki behar dituela ematen du. Izan ere, maila politikoan egon daitezkeen mesfidantzak gainditzeko lana egin behar duela esan dute parte hartzaileetako gehienek. Baina, tira, hori zelan egin? Horixe litzateke erantzun beharreko galdera. Jakina da gai honetan ez dagoela denetarako balio dezakeen errezetarik. Hala ere, parte hartzaileetako batek iradoki bezala, nire ustez biderik emankorrena izan daiteke maila pertsonaleko harremanetatik abiatuta.

Beste alde batetik, nahiko garbi dute parte hartzaileek Basaurin Be Bagara ekimena helburu moduan baino, tresna moduan erabili egin behar dela. Hau da, etengabeko lanketa egin, konplizitateak eta igurtziak landu, saretu, ehundu. Ni ere bat nator iritzi horrekin. Nire ustez, BBB ekimenarekin Euskarabilak lortu du plaza hartzea, erdigunea hartzea, modu ludiko eta parte-hartzaile baten bidez. Baina arriskua izan dezake: horretan bakarrik geratzearen arriskua (hala ere, bada zerbait, euskara lotzea balio positibo horiekin). Baina, tira, nire ustez Euskarabila saiatu beharko litzateke sare horiek ehuntzen, trinkotzen. Parte hartzaileetako batek esan bezala, agian egoerarik idealena izan liteke Euskarabila txiki bat eratzea parte hartzen duten elkarte, kolektibo eta eragileetan.

Gazteak erakartzearen inguruko kezka ere plazaratu da behin baino gehiagotan ikerketan zehar. Gai benetan korapilatsua da hauxe. Eta, aurreko beste askotan bezala, irtenbide magikorik ez duena. Lana egin behar da erruz eta, hala ere, … Dena den, nire ustez, gakoa parte hartzaileetako batek ematen du. Hark dio gazteen autonomia eta autogestio gogo eta beharra hartu behar dela kontuan eta horren arabera jokatu, espazioak irekiz, aukeraz zabalduz. Bat nator, nire ustez hori izan daiteke gazteengana hurreratzeko modu egokia, baina, hala ere, horrek emaitzarik ez ekartzea posible izan daiteke.

Azkenik, edozein mugimendu sozialak bere arrastoa utzi behar du jendartean. Eta, ahal duen neurrian eta indarrak indar, jendarte hori eraldatzen saiatu. Hortaz, nire ustez, Euskarabilak Basaurin bizi-eredu antizipatorioak martxan zelan jarri hausnartu beharko luke. Hau da, Euskarabila elkartearen balio nagusiak (batez ere, euskaraz bizitzearen aldeko hautua, hori izan baita parte hartu duten kideek behin eta berriro azpimarratu dutena) egunero gorpuztu eta haragitzeko dinamikak asmatu beharko lituzke elkarteak. Eta horiek aurrera eramateko, Basaurin Be Bagararen abaroan sortutako sareak eta ehunak erabil daitezke, aprobetxa daitezke.

37 Mihigintza ehuntzen Basaurin

Euskarabila elkartearen gaineko azterketa Txerra Rodriguez

7. BIBLIOGRAFIA

AGOTE, I. (1995), Euskararen aldeko mugimendu sozialak, Bat aldizkaria 16 , Andoain: EKB.

AMONARRIZ, K. (1993), Euskararen aldeko mugimendu sozialak gaur egun, Jazten aldizkaria 8, Arrasate: AED.

ARGIA (2013), Josu Larrinaga, EHUko irakaslea: Parte-hartzearen unerik onena da Olentzerori gutuna bidaltzen diozunean, Argia aldizkariaren 2385. zenbakia, Lasarte-Oria.

ARNEDO, M. (2014), Atxutxiamaika Aisialdi Taldeak haur, guraso eta hezitzaileen euskararen erabileran duen eragina aztertuz , Hiznet graduondokoa, argitaratu gabeko txostena.

ARRETXE, J. (1994), Basauriko euskara , Basauriko udala.

ARRUTI, I. (1995), Euskara elkarteak: jatorria eta norabidea, Bat aldizkaria 16 , Andoain: EKB.

BARCENA, I., AJANGIZ, R. (2001), Euskal Herriko Gizarte Mugimenduak , Deustuko unibertsitatea, Bilbo.

BAZTARRIKA, P. (2009), Babeli gorazarre , Alberdania, Donostia.

CASQUETTE, J. (1998), Política, cultura y movimientos sociales , Bakeaz, Bilbo

CASQUETTE, J. (2001), Acción colectiva y sociedad de movimientos. El movimiento antimilitarista contemporáneo en el País Vasco-Navarro , Soziologiazko euskal koadernoak, Eusko Jaurlaritza, Gasteiz

COOPER, R.L. (1997), La planificación lingüística y el cambio social , Cambridge university press, Cambridge.

DIANI, M. (1992), The concept of social movement, The sociological rewiew 40-1, Londres

EUSKARABILA (2012), Euskarabila, euskaldunon hizkuntza komunitateak Basaurin behar duen hauspoa , argitaratu gabeko txostena.

HAUGEN, E. (1966), Language Conflict and Language Planning: The Case of Modern Norwegian, Harvard University Press, Harvard.

IBAÑEZ, A. (2006), Karrikiri: Iruñeko euskaldunon elkartea , Hiznet graduondoa, argitaratu gabeko txostena.

38 Mihigintza ehuntzen Basaurin

Euskarabila elkartearen gaineko azterketa Txerra Rodriguez

IBARRA, P., DE LA PEÑA, A. (2004), De la confrontación militante a la cooperación pragmática , Los libros de la catarata: Madril.

IÑIGO, J.J. (1992), Helduen euskalduntze alfabetatzearen herri mugimendua, Bat aldizkaria 7-8, EKB, Donostia.

IRIGOIEN, M. (2015), Gizarte mugimenduak, mapa berri baterako lehen orriak , Gradu Amaierako Lana, EHU-UPV, Leioa.

ISASI, X. (2015), Zorua versus unibertsoa, http://www.unibertsitatea.net/blogak/isasi/2015/12/03/zorua-versus-unibertsoa/

FISHMAN, J. (1974), Advances in language planning , Mouton

JOXEMI ZUMALABE FUNDAZIOA (2014), Dabilen harriak goroldiorik ez, militantziaz eta horizontaltasunaz hausnartzen , autoedizioa, Bilbo.

JOXEMI ZUMALABE FUNDAZIOA (2016), Parte hartzea XXI. mendean. Aktibismoa: militantzia vs. Boluntariotzaren alternatiba gisa?, argitaratu gabeko ponentzia, Topagunea. http://topagunea.eus/topaldia/wp- content/uploads/sites/6/2016/01/topaldia_3_joxemi_zumalabe.pdf

JUARISTI, P. (2003), Gizarte ikerketarako teknikak , Leioa: EHU.

JUARISTI, P. (2015), Egunkaria: gizarte zibil euskaltzalearen arrakasta, Jakin aldizkaria 210 , 2015, Donostia.

LARRAÑAGA, I. (2013), Elgoibarko Izarra: Atzera begira aurrera egiteko 1990-2010 , Mondragon Unibertsitatea, argitaratu gabeko txostena.

LINSTON, H., TUROFF, M. (2002), The Delphi method, techniques and applications , Portland: Addison wesley publishing

MARCHIONI, M. (2009), Dossier de formación: intervención comunitaria , IMM, Madril.

MARÍ, I. (1993), Los movimientos sociales en favor del catalán in Hizkuntzen aldeko mugimendu sozialak , Joseba Intxausti zuz., EHU-UPV, Bilbo.

MARTINEZ, J. (2015), Berrikuntza demokratiko feministak, Emakunde, Gasteiz

MARTINEZ, Z., CASADO, B., IBARRA, P. (2012), Jendarte-mugimenduak eta prozesu askatzaileak , Hegoaren lan-koadernoak 57, EHU-UPV, Bilbo.

39 Mihigintza ehuntzen Basaurin

Euskarabila elkartearen gaineko azterketa Txerra Rodriguez

MARTINEZ, Z., CASADO, B. (2013), Zapalkuntzaz, borrokaz eta erresistentziaz: jendarte mugimenduak eta prozesu askatzaileak , Hegoaren lan-koadernoak 60, EHU-UPV, Bilbo.

MINER, I. (2002), Lau Haizetara elkartea, etorkizunerako urratsak , Hiznet graduondokoa, argitaratu gabeko txostena.

RASCHE, J. (1994), Sobre el concepto de movimiento social, Zona Abierta 69 , Fundación Pablo Iglesias, Madril.

RODRIGUEZ, T. (2013), Tximintx, 10 anos traballando en community fostering , A letra miuda aldizkaria 4 , Coordinadora Galega de Equipos de Normalización e Dinamización Lingüística, Santiago.

RODRIGUEZ, T. (2015), Zer da soziolinguistika domestikoa?, http://blogak.eus/garaigoikoa/zer-da- soziolinguistika-domestikoa

RUIZ DE OLABUENAGA, J.I., ISPIZUA, M.A. (1989), La descodificación de la vida cotidiana, Métodos de investigación cualitativa , Bilbo: Deustuko unibertsitatea.

SANCHEZ CARRION, J.M. “Txepetx” (1991), Un futuro para nuestro pasado: claves de la recuperación del euskera y teoría social de las lenguas , Adorez eta Atseginez mintegia: Donostia.

SARASUA, J. (2013), Hiztunpolisa: euskaltasunaren norabideaz apunteak , Iruñea: Pamiela.

SARASUA, J. (2015), Bost truke: Andeetako, Kurdistaneko eta Serbiako jasokinak , Iruñea: Pamiela.

SOZIOLINGUISTIKA KLUSTERRA (2012), Hizkuntzen kale erabileraren VI. neurketa, 2011 , Andoain.

TILLY, C., WOOD, L. (2010), Los movimientos sociales: 1768-2008, Desde sus orígenes a facebook , Crítica: Bartzelona.

TOPAGUNEA (2011), Oinarriparrak , Abadiño: Euskaltzaleen Topagunea.

TOPAGUNEA (2016), Harrera gida: Euskaltzaleen Topaguneak, zertarako eta nola , Durango: Euskaltzaleen Topagunea.

URLA, J. (2012), Reclaiming basque , University of Nevada press, Reno.

VADILLO, A. (2008), Udalerrietan euskara biziberritzeko planak eta parte-hartzea. Begirada bat gure praktikei , Hiznet graduondoa, argitaratu gabeko txostena.

ZALBIDE, Mikel (2003), Ahuldutako Hizkuntza Indarberritzea: teoriak zer dio? Erabili.com. Azpeitiko Euskara Patronatua. Hemen: http://www.erabili.eus/zer_berri/muinetik/1056974834

40 Mihigintza ehuntzen Basaurin

Euskarabila elkartearen gaineko azterketa Txerra Rodriguez

ZALBIDE, Mikel (2007), Iparraldeko euskalgintza, XIX. mendearen bigarren erdian: Zaldubi eta bere garaia, Euskaltzaindia aldizkaria 52. zenbakia , Bilbo: Euskaltzaindia.

ZUBEROGOITIA, A. eta P. (2014), Euskara hirian: indar gidari bila, Euskera aldizkaria 59,2 , Bilbo: Euskaltzaindia.

41