Esterscheide Bij Storm En Mist
Total Page:16
File Type:pdf, Size:1020Kb
esterscheide b ij storm en m is t N ï - V- ^*r. il in het Westerscheldegebied Strandvermaak bij de gestrande PAX te Westkapelle, juli 1960. Niets uit deze uitgave mag worden verveelvoudigd en/of openbaar gemaakt, op welke wijze dan ook, zonder vooraf gaande schriftelijke toestemming van de uitgever. ISBN 9 0 7 0 7 1 9 0 2 9 39735 De Westerschelde bij storm en mist Scheepsrampen in het Westerscheldegebied van 1860-1982 C. Heijkoop BIKKER BOEKEN/DEN BOER DRUKKERS - VLISSINGEN 1983 I Literatuuropgave en bronnen. Illustratieverantwoording: Het gebruikte fotomateriaal is afkomstig van of uit de collecties van de navolgende personen of instellingen: Documentatiecentrum Zeeuws Deltagebied, Middelburg. 10, 11, 28, 36, 41, 81, 142. Fotobureau Scaldis, Kruiningen. 38, 96, 168. Foto Dert, Vlissingen. 66, 70, 71, 72, 107, 108, 156. Foto Guido Coolens, Antwerpen. 5, 114. C. Heijkoop, Middelburg. 2,13,16,17 onder, 20, 21,22,23, 27,30,31,32,33,43,44,45,47,48,49,52,54,55,56, 57,59,60, 62, 64, 65, 67, 68, 69, 76, 78, 79, 82, 83, 84, 86, 87, 88, 90, 93, 94, 97, 99, 100, 105, 115, 116, 118, 122, 127, 129,139,141, 144, 146, 155, 158, 159, 162, 163 onder, 165 onder, 167, 170, 172, 174, 175, 176, 177, 179, 180. J. A. Heijliger, Middelburg. 17 boven, 34, 46, 58, 63, 95, 103, 123, 161. Luchtfotografie Slagboom & Peeters, Teuge. 35, 37, 111, 125. Maatschappij v. d. Brugse Zeevaartinrichtingen, Brugge. 132, 133, 135, 137. Nationaal Foto Persbureau, Amsterdam. 24, 110. Nationaal Scheepvaartmuseum, Antwerpen. 120, 121. Niestern-Sander, Delfzijl. 169 onder. F. Ophals, Antwerpen. 102, 163 boven, 164, 165 boven, 169 boven. Fl. van Otterdijk, Antwerpen. 124, 173. PZC Vlissingen. 50, 51, 73, 75, 104, 189. J. F. van Puyvelde, Brussel. 148, 150, 152. A. Simpelaar, Terneuzen. 91. Stad Antwerpen, havenbedrijf, Antwerpen. 14, 117, 119. Stedelijke Musea Brugge, fonds Zeebrugge. 130, 136. J. J. Steketee, Vlissingen. 42, 53 Foto omslag: De brandende Attican Unity op 26 augustus 1977 (Slagboom). Bronnen: Bij het samenstellen van "De Westerschelde bij storm en mist" werden de navolgende bronnen geraadpleegd: J. W. J. Baron van Haersolte: "Het gulden boek der zee", 1918. L. W. de Bree: "Zeeland 40-45”, deel 1, 1979. J. van Beylen en C. Mermans: "Zeii en stoom op de Schelde", 1977. M. P. de Bruin: "Aan de rede", 1975. M. P. de Bruin en T. Kannegieter: "Zeeland bij gaslicht", 1974. "British vessels lost at sea, 1939-1945”, 1947. H. T. Tentón and J. J. Colledge: "Warships of World W ar II", vol. 5, 1962. J. L. Moulton: "Battle for Antwerp", 1978. J. Rohwer en G. Hummelchen: "Chronology of the war at sea”, 2 vols. L. A. Sawyer and W. H. Mitchell: "The Libertyships", 1973. C. Smit: "De Belgisch-Nederlandse permanente commissie van toezicht op de Scheldevaart 1840-1976", 1976. R. Sodenkamp: "Tot ondergang gedoemd”, 1976. J. W. Stock: "Zeebrugge en Oostende 1918”, 1979. R. W. Thompson: "De 85 dagen”, 1961. De Westerschelde als scheepvaartweg, rapport Rijkswaterstaat, 1977. J. Wesseling: "De geschiedenis van Terneuzen”, 1962. M. H. Wilderom: "Tussen afsluitdammen en deltadijken”, deel III, 1968. Periodieken: De Belgian Shiplover, Lekko, Lloyd's register of shipping, de MIddelburgsche Courant, de Provinciale Zeeuwse Courant. Registers Bureau Veritas, de Terneuzense Courant, de Vlissingsche Courant, Wandelaar/Sur l’Eau, Zeeuws Tijdschrift en verder diverse haven- en gemeentegidsen. Archiefonderzoek is verricht bij de navolgende instellingen: Archief van de het waterschap Walcheren, Nederlands Loodswezen, Rijkswaterstaat Zeeland (afdeling NXB) en verder zijn aantekeningen van diverse privépersonen geraadpleegd. 4 Inhoudsopgave Literatuuropgave en bronnen .............................................................................................. 4 Verklaring van gebruikte afkortingen ................................................................................ 6 Voorwoord ................................................................................................................................... 7 Geschiedenis van de Schelde .............................................................................................. 9 De bevaarbaarheid van de Westerschelde ...................................................................... 19 Van de loodspost Wandelaar tot Breskens .................................................................... 26 Van de loodspost Steenbank tot Vlissingen ................................................................... 40 De Westkappelse zeedijk ...................................................................................................... 52 De rede en het havengebied van Vlissingen ................................................................... 61 De Schoone Waardin ............................................................................................................... 80 Het Pas van Terneuzen en de Everingen ......................................................................... 85 Het Middelgat en het Zuidergat .......................................................................................... 98 Het nauw van Bath .................................................................................................................. 106 De vaarweg bij Antwerpen ..................................................................................................... 113 De Eerste Wereldoorlog .......................................................................................................... 128 De Tweede Wereldoorlog ...................................................................................................... 138 Het Loodswezen ....................................................................................................................... 154 De Sleepvaart op de Schelde .............................................................................................. 161 Wrakopruiming en bergingen in het Westerscheldegebied ...................................... 172 Lijst van gezonken schepen 1860-1982 ........................................................................... 178 Register scheepsnamen ........................................................................................................ 190 5 Verklaring van gebruikte afkortingen AD M Amsterdamse Droogdok Maatschappij te Amsterdam. BRT Bruto register tonnage. Dit is de bruto Ínhoud van het schip, uitgedrukt in registertonnen. Een registerton is een inhoudsmaat die gebruikt wordt bij de scheepsmeting. 1 Registerton = 100 kubieke voeten = 1000/353 m3 = 2,83 m3. CMB Compagnie Maritime Belge (Lloyd Royal) S.A. Antwerpen. CTL Constructive Total Loss. Verzekeringsterm uit het Engelse verzekeringsrecht welke aangeeft hoe groot de schade is. In de praktijk houdt dit vaak in dat de reparatiekosten de waarde van het schip overtreffen. DWT Deadweight tonnage (doodgewicht). Onder deadweight capacity of het draagvermogen van het schip verstaat men het aantal gewichtstonnen aan lading, brandstof, proviand, zoet water enz., dat een schip maximaal mag vervoeren. Dit wordt meestal aangegeven in Engelse tonnen van 1016 kg (= Dwt.) DGSM Directoraat-Generaal Scheepvaart en Maritieme zaken. HAPAG Hamburg-Amerikanische Packetfahrt A.G. te Hamburg. lpk./pk Aanduiding die vaak gebruikt wordt om de sterkte van een sleepboot aan te geven. Deze wordt gemeten in paardekrachten en wel in verschillende vormen. Zo onderscheiden we Ipk. = Indica- teurvermogen, Apk. = Aspaardekrachten en nog een aantal andere. KNSM Koninklijke Nederlandse Stoomboot Maatschappij te Amsterdam. KZHRMS Koninklijke Zuid-Hollandse Maatschappij tot Redding van Schipbreukelingen te Rotterdam. KMS Koninklijke Maatschappij "De Schelde” te Vlissingen. LCT Landing Craft Tanks. LLWS Laag Laag Water Spring. LPG Liquefied Petroleum Gas. LST Landing Ship Tanks. NAP Normaal Amsterdams Peil. NDL Nord Deutsche Lloyd te Bremen. NKD Nui Krijgs Depot (Zero depot de la guerre). Vlaamse term die te vergelijken is in Nederland met NAP. OSRD Opsporings- en Reddingsdienst (Koninklijke Marine). PSD Provinciale Stoombootdiensten in Zeeland. PZC Provinciale Zeeuwse Courant. RSL Red Star Line te Antwerpen (New York). RSV Rijn-Schelde-Verolme te Rotterdam. RWS Rijkswaterstaat. URS Unie van Redding- en Sleepdienst N.V. te Antwerpen (vaak aangeduid ais de Union). VOC Verenigde Oostindische Compagnie. VHF Very High Frequency. Vorm van lokaal radioverkeer tussen wal en schip. Voor de Westerschelde in gebruik in combinatie met radar. (Radarbegeleiding). Ook bekend ais marifoon. VE-Day Victory Europe Day. WIC West-Indische Compagnie. Wvpl. Waterverplaatsing, het volume of het gewicht van de verplaatste hoeveelheid water bij een be paalde diepgang van een vaartuig en daarmee het gewicht van dat vaartuig behorend bij die diep gang. Meestal wordt deze tonnenmaat gebruikt bij oorlogsschepen en deze geeft dan de grootte van het schip aan. Voor onderzeeboten geldt een waterverplaatsing onder c.q. boven water. 6 Voorwoord Vooral de laatste decennia is de Westerschelde vaak in het nieuws geweest door de vele scheepsongevallen. Er is wel eens geschreven dat deze vaarweg tot de 10 gevaar lijkste van de wereld behoort. De laatste jaren is echter een verbetering ingetreden. Vooral door de verregaande techniek (waaronder radar en VHF) is het aantal ongevallen afgenomen. Toch komt de Westerschelde door een aanvaring of stranding nog regel matig in het nieuws. En tevens trekt de ongewoon harde concurrentie tussen verschil lende sleepvaartrederijen de aandacht. In „De Westerschelde, bij storm en mist” behandelen we het hele