<#NtfVLO<äSK )tëRBOéKJ€

Nr. l>»BÏí5^Blgi 502

ûnder redaksje fan A. L.Hempenius, S.tenHoeve, D.J. van der Meer, P. Nieuwland en D. de Vries heraldysk meiwurker: J. C. Terluin

Genealogysk Wurkforbán fan de Fryske Akademy Ljouwert, 1976 ©Utjefte Fryske Akademy nr. 502 ISBN 90 6171 502 4 ƒ-'y'~- Printe by Offsetprinterij "Fedde Dijkstra B. V. ", Ljouwert GENEALOGYSK WURKFORBAN FAN DE FRYSKE AKADEMY KOART OERSJOCH FOAR IT 26e JIERBOEKJE

Der is in jubileum op kommendewei, stie oan de ein fan it léste oersjoch. Wy hawwe de minsken útnoege foar in "kreambisite" om de "poppe" - it 25e jier- boekje - to bisjen. En hja binne der op'ta kommen, de (de) Jong-Friezen en Frysk Nasjonalen. Stuollen tokoart en in hwat bihyplik poppe-slokje. Fuort myn kedde nei Dokkum ta - sa song ik earen mei myn bern en nou mei myn bernsbern; sadwaende hawwe wy mei moai waer de Dokkumer kontreijen yn west. In tige slagge útsje. Twa frage-middeis hawwe wy hawn; ta ûnderling kontakt hawwe wy makke in "Forbân yn ús wurk", in list mei gegevens fan forskate leden. Der hiene mear oan meidwaen kind, mar hawar! De hearen fan de Heraldyske Rie hawwe ûs in skoandere middei bisoarge. De Sawnwâldenseal hie noch ien stoel leech. Dyselde middeis is in bigjin makke mei in tige wichtich kerwei, it meitsjen fan in greate klapper op de strak 26 jierboekjes. It Wurkforbân oan it wurk! Der is jitris in jubileum kommendeweis. It Wurkforbân sil yn de hjerst fan 1976 tritich jier bistean. Omt it libben pas by fjirtich bigjint sille wy de moed der mar ynhâlde.

A.de Vries, skriuwer.

Dronryp, 18 febr. 1976.

3 FRYSKE RIE FOAR HERALDYK JIERFORSLACH 1975/1976

Dit forslach rint net oer in fol jier en mei troch sykte fan de skriuwer fait der net safolle to fortellen sûnt it foarige forslach. Drs. T.Hoekema stjûrde ús in foto dêr't út bliken die dat op in legerdei op it Wilhelminaplein to Ljouwert yn 1917 de Fryske flagge waeide yn oanwêzigens fan minister Kleynkens, kommissaris Van Harinxma en boargemaster Patijn. Yn Wymbritseradiel waerd it gemeentewapen yn oparbeidzjen mei úsRie wer- ombrocht yn syn âlde foarm, ntl. dield mei de Fryske earn, dy't der yn 1818 út fordwoun wie. Yn oktober waerd it gemeentehûsfan it Amelân iepene, dêr't yn 'e muorrende wapens oanbrocht binne fan de slachten dy't dêr it biwâld hawn hawwe doe't diteilânnochin "vrijeerfheerlijkheid"wie, ntl. Cammingha, ThoeSchwartzen- berg en Hohenlansberg en Oranje-Nassau. Architekt Gerbenzon Me hjirfoar de meiwurking fan de skriuwer ynroppen, dy't nei histoarysk ûndersyk de he- raldyske dokumintaesje hjirfoar forsoarge. Us lid Dull fierde in fûle pinnestriid mei de gemeentesiktaris fan Warkum oer de foarmjowing fan it gemeentewapen anneks kroan. It 700-jierrich bistean fan Nijlân wie gelegenheit ta it oannimmen fan de fan ús lid Terluin ûntwurpen flagge en wapen. Mei de hearen G.W. Jonk to Eindhoven en F.A.Posthuma to Alderwood Ma- nor (Foriene Steaten) waerd skreaun oer eventuele registraesje fan harren famyljewapen; inkelde oare persoanen fregen ús yn forbân mei wapenregi- straesje om help by it ûntwerpen fan in wapen, mar al dizze skriuwerij is noch net ta in útdragen saek kommen; sadwaende forskyne yn dit boekje mar twa registrearre wapens. Fierders waerden brieven biandere fan juffer P.A.A1 to Vlaardingen oer forskillende Fryske wapens, fan de hearen E.S.de Jong to Boalsert en A.LUbke to Bonn resp. oer in Oranjewimpel oan de Fryske flagge en it doarpswapen fan Earnewâld, fan de siktary fan Dantumadiel oer wapen en rouboerd Sytzama en fan de hearen A.Bruinsma to Huizen, Ch.Reydon yn Den Haech en C.Tj.Terpstra to Noordwolde (Grinslân) resp. oer wapen Bruinsma, wapens Jelgersma en Winsemius en in ûnbikend wapen op inknoop. J. Visser, skriuwer.

Febr. 1976.

4 WAPEN EN VLAG VAN BEETSTERZWAAG

Beetsterzwaag werd vroeger een aanzienlijk dorp genoemd. Niet vanwege het tal zijner inwoners, doch door de adel, die het aanzien van het dorp bepaalde, - het door zijn gebouwen en bossen een aanzienlijk en welvarend karakter gaf. De adel is verdwenen, dat wat zij bouwden is ons gebleven.

Bij het ontwerpen van het wapen en de vlag is uitgegaan van de geschiedenis van Beetsterzwaag, de betekenis van de naam, de ligging van het dorp, en van wapens en vlaggen van families en landstreken in de omgeving van Beetster­ zwaag.

Het wapen heeft twee gedeelten, met elk een eigen betekenis. Wat opvalt is de punt, of heraldischer gezegd: de kepersgewijze deling. De vorm van het gou­ den veld geeft iets weer van de ligging van Beetsterzwaag - de oude kern van het dorp is namelijkgebouwd opeen zandrug, die naar het noorden en het zui­ den toe zwak glooiend afloopt. De kleur van het veld staat hier dus voor de zandgrond. Boven een blauw veld met een antieke gouden, rood gevoerde kroon, aan bei­ de zijden vergezeld van een gouden klaver. Dit deel heeft betrekking op de naam van het dorp. Beetsterzwaag betekent: de zwagen (= weilanden) van Beets. Deze weidegronden werden in het zuiden begrensd door het Ouddiep, ook wel Koningsdiep genoemd. Dit riviertje werd in de middeleeuwen tot de zgn. "rivuli regales", de koninklijke riviertjes gerekend (vandaar de naam Ko­ ningsdiep). Infeite dient hetwoordje "regales" uitgelegd te worden als "open­ baar", dus was het vaarwater voor ieder vrij toegankelijk. De antieke kroon wijst hier op het Koningsdiep. De klavers symboliseren de weidegronden. De kleur blauw geeft het water aan en het goud de weiden in het voorjaar als ze op hun mooist zijn wanneer boter- en paardebloemen het veld geel kleuren. Goud en blauw zijn tevens de kleuren van Friesland. De onderste helft toont op een gouden veld een groene boom, aan weerszijden vergezeld van een rode eikel. De boom is een bekend wapenfiguur voor de Opsterlanders. Het is infeite een streeksymbool. Behalve in het gemeentewapen komen ook in de wapens van Zevenwouden, Smallingerland, AEngwirden, Luinjeberd, Gersloot en Heerenveen bomen voor.

Zevenwouden Opsterland Van Boelens Hemminga

5 BÄTOTIÏÏSSWkA®

Omschrijving van het wapen: "Kepersgewijs doorsneden: I. In blauw een gouden, rood gevoerde, antieke kroon van 7 punten, beneden vergezeld van twee gouden klavers. II. In goud een groene boom op dito grasgrond en ter hoogte van de stam aan weerszijden vergezeld van een rode eikel. " Omschrijving van de vlag: "Een broekzijde van blauw en geel; op het blauw een gele, rood gevoerde an­ tieke kroon van 7 punten en daaronder een gele klaver, en een vluchtzijde van geel en rood. " 6 De boom kan bovendien gezien worden als een symbool van het recht. Vroe­ ger werd onder de eik of linde recht gesproken. In Beetsterzwaag stond vroe­ ger het rechthuis; thans als opvolger daarvan het Kantongerecht. De eikels komen in veel familiewapens voor: Hemminga, Van Boelens, Lyck- lama à Nijeholt, Van Harinxma om maar enkele te noemen. Ze duiden op bos- bezit. Nou, Beetsterzwaag heeft bossen! De eik vormde van ouds de bekend­ ste boom. Naast goed timmerhout (aan de Beetsterweg, voor het dorpshuis en naast Bethlehem staan nog enkele "ikelhiemen", waarvan het hout vroeger werd aangewend voor de herbouw of restauratie van de boerderijen) leverde de eik looistof voor het looien der huiden en eikels voor de varkens. De kleuren rood en groen zijn ontleend aan het wapen van Opsterland

C^. C3

Zevenwouden Opsterland

Bij het ontwerpen van de vlag is uitgegaan van de vlag van Zevenwouden, een in witte en groene blokken verdeeld dundoek. Deze vlag heeft weer model ge­ staan voor de gemeentevlag van Opsterland, die men helaas zo weinig ziet. De gemeentevlag is verdeeld in vier even grote rechthoeken en voert de kleu­ ren van het gemeentewapen. De ontworpen dorpsvlag heeft dezelfde deling; ook in vieren, doch hier ligt de verticale deling op de scheiding van de broekzijde en vluchtzijde, die gelegen is op 1/3 van de vlaglengte. Hierdoor ontstaat een wat zwieriger, speelser vlaggebeeld. In het vierkant boven in de broeking van de vlag, officieel "bo- venhals" geheten, is de antieke kroon en klaver geplaatst, uit dat deel van het wapen dat de naam verklaart. De kroon kan hier tevens wijzen op de rol van de adellijke geslachten, die door hun activiteiten Beetsterzwaag zijn huidig karakter hebben gegeven. De kleuren zijn ontleend aan het dorpswapen.

J.C.Terluin.

7 HET GESLACHT (VAN) GREVENSTEIN IN DE 17e EN 18e EEUW IN FRIESLAND

A. Inleidende opmerkingen 1. Op 19 augustus 1753 overleed te Rinsumageest, op ruim tachtigjarige leeftijd, Ds. Aäron Grevenstein (V, 2), die aldaar (alsmede in Sijbranda- huis) vanaf 1705 predikant was geweest. De "Boekzaal der Geleerde Waerelt" wijdde in zijn oktober-aflevering van datzelfde jaar niet alleen ruime aandacht aan de levensloop van de overle­ dene, maar behandelde tevens uitvoerig zijn afstamming en familierela­ ties.

2. Het betreffende artikel *•> was voor het latere genealogische onderzoek, inzake het hier besproken geslacht, een voorname bron ^). Het bevat een aantal interessante mededelingen over de Bremense afkomst van deze fa­ milie en stelt haar verbondenheid met de Reformatie duidelijk in het licht.

3. Op die nauwe band met de Reformatie zal hieronder (onder D) afzonderlijk worden ingegaan, aangezien deze gedurende de Friese periode van het hier besproken geslacht nog duidelijk zichtbaar is.

4. Het huwelijk van Dr. Jacobus Grevenstein (VI), 's Lands Medicus van Friesland, op 13 juni 1705 te Oost-Vlieland, met Sara Ursinus, dochter van Ds. Abraham Ursinus, op dat tijdstip predikant aldaar, blijkt voor de naamgeving aan afstammelingen en verwanten 3) van grote betekenis te zijn geweest. De avertuiging c.q. wetenschap, dat door dit huwelijk de Heidelbergse hoogleraar en medeopsteller van de Heidelbergse Catechis­ mus, Zacharias Ursinus, tot de voorvaderen gerekend kon worden 4) leid­ de tot de - tot vandaag de dag - veelvuldig gevolgde gewoonte, de kinderen mede de naam Ursinus te geven.

5. De toevoeging "van" aan de familienaam komt eerst voor aanhet einde van de 18e eeuw en wordt voor de afstammelingen uit dit geslacht, door de in­ voering van de Burgerlijke Stand, definitief vanaf de 19e eeuw. In feite geschiedde deze toevoeging door de tot de LXe generatie behorende marine­ officier Abraham Ursinus van Grevenstein (Díter; zie het in noot 2 ver­ melde artikel van C.Kruys, blz. 175 en 176), gedoopt te Zwolle 22 sep­ tember 1769 en aldaar overleden 19 juni 1833. Zijn nakomelingen dragen sindsdien de familienaam Van Grevenstein 5).

6. Sinds de toenmalige, aan onze familie verwante, Kapitein-ter-Zee Claas Kruys in 1936 aan mijn ouders een overdruk van zijn "Bijdrage tot de ge­ nealogie van het geslacht (van) Grevenstein" overhandigde, werd mijn be­ langstelling voor het wel en wee van mijn voorouders gewekt. Eerst veel later - en dan nog met langdurige onderbrekingen - heb ik er naar ge­ streefd de genealogische arbeid van Kruys op dit stuk te vervolledigen en te verdiepen. Daarbij heb ik in toenemende mate beseft, hoe ver het on­ derzoek van Kruys reeds strekte en hoezeer ik bij mijn opzoekingen steeds op het door hem reeds gevondene kon steunen. Bij mijn verdere onderzoek naar de Friese periode van mijn voorgeslacht verkreeg ik een nieuwe en onmisbare steun in de persoon van de heer Hessel Bierma te Dronrijp. Op grond van de vele door hem opgespoorde bronnen en gegevens, ben ik van mening dat een afzonderlijk artikel over de Friese periode van het geslacht (Van) Grevenstein gerechtvaardigd is. Aan hem mijn dank hiervoor!

B. Wapen

16e eeuw. Het in het staatsarchief te Bremen berustende handschrift met in kleuren ge­ tekende wapens van Bremense predikanten, dat de periode 1512 tot 1839 om­ vat, vertoont de wapens van Anthon Grevenstein, anno 1544 (folio 6) en dat van Jacobus Grevenstein, anno 1565 (folio 14). Vast staat dat Jacobus Gre­ venstein de vader van de stamvader (zie onder C) van het Nederlandse ge­ slacht (Van) Grevenstein is. De "Boekzaal der Geleerde Waerelt" vermeldt Anthon(ius) Grevenstein als zijnde de vader van Jacobus Grevenstein. Dien­ overeenkomstig doet Kruys de door hem opgestelde stamreeks met Ds. An- thonius Grevenstein aanvangen. Enkele Duitse bronnen gaan er echter van uit dat Anthonius Grevenstein niet de vader doch de oom van Jacobus Greven­ stein was. Uitsluitsel omtrent deze zich tegensprekende gegevens heb ik (nog) niet kunnen verkrijgen. Hoe dit ook zij, Anthon en Jacob hebben in het "Wappenbuch der bremischen Prediger" vrijwel hetzelfde wapen (zie de af­ beeldingen). ïé

1544 1565 Anthon Grevenstein, Predikant aan Jacobus Grevenstein, Predikant de Onzelievevrouwenkerk te Bremen, aan de St. Stephanuskerk te Bre- overleden 14 januari 1572. men, overleden 13 februari 1582 9 17e eeuw. Het wapen van de kleinzoon van de hierboven vermelde Jacobus Grevenstein, Ds. Johannes Grevenstein (III, 3), komt voor op zijn geheel gaaf bewaard ge­ bleven grafzerk in de Nederlands Hervormde Kerk te West-T er schelling. Door Mr. P.C.Bloys van Treslong Prins werd het wapen als volgt beschre­ ven: "een ankerkruis op een berg; om het kruis kronkelt een slang, met pijl­ tong uit den bek". Dit oudste wapen dat mij in Nederland bekend is, vertoont, wat het hoofdmo­ tief betreft, grote gelijkenis met de Bremense wapens.

1669 Grafzerk van Ds. Johannes Grevenstein, overleden te West-Terschelling 13 au­ gustus 1669. Begraven aldaar in de N. H. Kerk 16 au­ gustus 1669.

Nog zij opgemerkt dat de oudere broer van Ds. Johannes Grevenstein, Her- mannus Grevenstein (III, 2), die met zijn echtgenote begraven werd in de Westerkerk te Enkhuizen ook een wapen gevoerd moet hebben. De grafsteen, die eveneens door Mr. P.C.Bloys van Treslong Prins beschreven werd, laat zien dat het wapen daarop werd uitgehouwen ">.

18e eeuw. C. Kruys vermeldt inzijneerder genoemde "Bijdrage' »De Heer R.T.Muschart 10 was zoo welwillend mij mede te deelen, dat door verschillende leden van het geslacht in de 18e eeuw als wapen werd gevoerd: een Latijnseh Kruis waar­ omheen een slang is gekronkeld". In 1950 voerde ik met de Heer Muschart correspondentie. Hij stelde in een brief uitdrukkelijk vast, dat het door hem in verschillende bronnen gevonden wapen was "Een gekrukt Latijnseh Kruis, met een slang er omheen" . . . "en beslist géén ankerkruis, terwijl in het wapen géén berg voorkomt" ?). De beschrijving van de Heer Muschart stemt geheel overeen met de lakafdruk- ken die voorkomen op in mijn bezit zijnde brieven van familieleden uit de 18e eeuw die in Overijssel woonachtig waren. In Friesland werden tot dusverre geen andere wapens gevonden dan dat van Ds. Johannes Grevenstein. Het grote, beschilderde houten bord, dat zich tot op heden in de kerk van Oosterlittens bevindt (zie blz. 17) vertoonde aanvankelijk de wapens van Aylva, Wiarda en Grevenstein (i.c. van Ds. Henricus Grevenstein VI, 1). Op grond van het decreet van 1796, dat het voorkomen van wapens in kerken verbood werden deze wapens overgeverfd.

C. De stamvader van het geslacht van Grevenstein

Zoals hierboven reeds beschreven werd, was de stamvader van het hier be­ handelde geslacht uit Bremen afkomstig. De "Boekzaal der Geleerde Waerelt" (blz. 495) zegt over hem: "... Henricus Grevenstein, Art. Lib. Magister, ge­ boortig van Bremen, welke behalven in zyn Vaderstadt, op verscheidene Duitsche Academiën geweest zynde als te Marpurg in Hessen, te Heidelberg in de Paltz, Anno 1603, met een zeer loflyk getuigenis van de Doctores & Pastores in Ecclesia Dei, quae estFabiranae Saronum, gegeven in denMaandt Augustus, in Overyssel is gekomen, en aldaar te Camper veen, alwaar hy reets beroepen was, in dat zelve jaar Predikant geworden, van waar hy Anno 1608 verroepen wierde na Blokzyl, en uit de E. Classis van Campen gedimit- teert den 18 November, overleden 1633". Een dergelijk beroep op Bremen was in die dagen geen verwonderlijke zaak. Tussen Bremen en de Nederlanden - zoals met Oost-Friesland - bestonden nauwe kerkelijke banden. Bremen ging geleidelijk over van het Lutheranisme naar het Calvinisme, welke overgang na veel strijd tenslotte door Christoph Pezel werd doorgevoerd. Voordien had de uit Nederland afkomstige prediker Hardenberg, daarbij trouw door Anton Grevenstein gesteund (Anton Greven­ stein werd in 1561 om deze reden afgezet, maar werd in 1562 weer in ere hersteld), zijn bijdrage tot deze overgang geleverd (hij was een aanhanger van Zwingli) en zich verzet tegen de opvattingen van de - overigens eveneens uit Nederland afkomstige - predikant Joannes Timans. Bij de bestudering van over deze beroeringen in Bremen handelende geschrif­ ten deed ik de voor mij enigszins verrassende ontdekking, dat de Lutheranen zich in die dagen in godsdienstige zaken veel strenger opstelden dan de Cal­ vinisten. Ten tijde van de Dordtse Synode gaf de liberaliteit van de Bremense theolo­ gen - aan de Synode namen immers ook Bremers deel - van Nederlandse zij­ de aanleiding tot enig wantrouwen, naar een kerkelijk deskundige mij mede­ deelde .

11 D. De Bremense predikantenfamilie Grevenstein Dank zij de vriendelijke medewerking van het Staatsarchief te Bremen, van de Bremense Universiteitsbibliotheek en van de voorzitter van de "Vereini- gung für Bremische Kirchengeschichte E. V. " 8) kwam ik in het bezit van een aantal documenten en gegevens welke mij in staat stelden, de in de "Boekzaal der Geleerde Waerelt" en in het eerder vermelde artikel van C.Kruys voor­ komende gegevens omtrent de Bremense predikanten Grevenstein belangrijk aan te vullen. Het lijkt me nuttig, ten achtergrond van de Friese periode van het hier besproken geslacht, deze in onderstaande fragmentarische stam- reeks weer te geven 9). Bij deze opstelling baseer ik mij op de door de over­ leden Bremense genealoge Thusnelda Forck nagelaten aantekeningen, welke berusten bij de Evangelische Kerk te Bremen.

L JOHANN GREVENSTEIN, predikant, 1530 te Oberneuland, 1532-1561 aan de Anschariuskerk te Bremen, overl. 1562. Kinderen: 1. Bernhard, predikant te Oberneuland 1561-1609. 2. Jacobus, volgt II. I bis. ANTONIUS GREVENSTEIN (zie noot 9 a, b, c, f, h, j en m), geb. Bre­ men, in 1533 een van de eerste leraren aan het nieuwe Bremense Paedagogi- um, 1544 predikant aan de Lievevrouwenkerk, 1548-1550 aan de St.Johann- kerk te Osnabrück; daarna Superintendant te Bremen, 1561 wegens samen­ gaan met Hardenberg als predikant afgezet, 19 januari 1562 weer in ere her­ steld, overl. Bremen 14 jan. 1572. Misschien in plaats van Johann, de vader van Jacobus. Waarschijnlijk; zie noot 9n. Iter. JOHANNES GREVENSTEIN, Pastor te Osnabrück 1532-1544, een der reformatoren te Osnabrück toen in het jaar 1543 door Bisschop Frans, Graaf van Waldeck, de reformatie aldaar werd doorgevoerd. II. JACOBUS GREVENSTEIN (zie noot 9 a, b, d, e, f, g en h), praeceptor aan het Paedagogium te Bremen 1544, student aan de universiteit van Witten- berg 1555, hulpprediker aan de Onzelievevrouwenkerk en de St. Stephanuskerk te Bremen 1562-1565, vaste predikant aan de St. Stephanuskerk 1565-1582, overl. Bremen 13 febr. 1582. Met zijn oom (vader?) Anthonius Grevenstein (I bis) was hij verwikkeld in de tegenstellingen die in de tweede helft van de 16e eeuw in Bremen ontstonden met betrekking tot de leerstellingen van Albert Ritzius Hardenberg. Jacobus Grevenstein was niet slechts in de avondmaalsleer maar ook in de praedestinatieleer en in de bevordering van een nieuwe kerkorde een voor­ vechter van de door Christoph Pezel beoogde calvinistische hervorming in Bremen. Kinderen: 1. Anton Grevenstein (zie noot 91, student aan de universiteit van Witten- burg, ingeschreven 8 nov. 1590, predikant te Bederkesa 1597-1619, overl. 24 aug. 1619.

12 2. Margaretha Grevenstein; tr. "Pascha" 1595 Albert zum Creutze. 3. Johann Grevenstein, student aan de universiteit van Wittenberg, in­ geschreven 5 juni 1591. Waarschijnlijk heeft op hem betrekking de in de Universiteitsbibliotheek te Bremen berustende (gedrukte) "Eligia Nuptialis ad Dominum Ioannem Gre­ venstein", welke van omstreeks 1600 dateert (zie ook noot 9 i). 4. Henricus, volgt III. E. De nakomelingen van Ds. Henricus Grevenstein

III. Ds. HENRICUS GREVENSTEIN, student aan de universiteit van Marburg, ingeschreven 11 april 1595, te Heidelberg, te Helmstedt 22 mei 1599, Mag. phil. 3 nov. 1601, Artium Liberalium Magister, predikant te Kamperveen 1603-1609, te Blokzijl 1609-1633; tr. Zwolle 6 jan. 1605 "Grietken Herms Z(aliger) nagelaten dochter tott Campen, Herman Backers". Uit dit huwelijk: 1. Jacobus, volgt IV. Het geslacht (Van) Grevenstein zette zich in Friesland voort middels de na­ komelingen van deze oudste zoon van Ds. Henricus Grevenstein. 2. Hermannus Grevenstein, ambtenaar bij het Admiraliteitscollege van West-Friesland en het Noorder-Kwartier te Enkhuizen, overl. Enkhuizen 13 jan. 1670, begr. ald. in de St. Gommarus- of We sterke rk; tr. Aartyen Al- berts, bij haar man begraven (zie blz. 10). Er zijn geen nakomelingen be­ kend. Op te merken valt: a. C.Kruys vermeldt in verband met Enkhuizen een tweetal inschrijvingen aan de universiteit te Leiden, te weten: 31 mei 1670 Petrus Greve(n)stein (theologie), 20 mei 1677 Jacobus Grevenstein (filosofie). Beide namen met de toevoeging: Enchusanus. Evenmin als Kruys slaagde ik er in een verband van deze Grevensteins met het hier besproken geslacht op te sporen. De daarvoor in aanmerking komende jaren 1642-1660 leveren in de doopboeken géén resultaat op. b. Later ontstond een nieuwe band met Enkhuizen in de persoon van Mr, Ja- cob van der Ramhorst, die aan het hier behandelde geslacht verwant was middels het huwelijk van Ds. Henricus Grevenstein (V) en Catharina van der Ramhorst. Mr. Jacob van der Ramhorst, Raad en Advocaat-fiscaal van het Admiraliteitscollege van West-Friesland en het Zuider-Kwartier, bedacht in zijn testament op ruime wijze verschillende leden van de fami­ lie (Van) Grevenstein zowel in Friesland als in Overijssel (1762; Rijksar­ chief in Noord-Holland inventarisatienummers 1373 en 1374). In Enkhui­ zen woonachtige familieleden (Van) Grevenstein komen daarbij niet voor. c. In de staat en inventaris van de boedel en goederen van Ds. Henricus Gre­ venstein, emeritus-predikant te Oosterlittens (VI, 1), berustende in het Rijksarchief Friesland (R.A. BAA Y 2, d.d. 20-1-1782) komt de volgende post voor: "Nog is ten voordeele des boedels te goede van de weescamer van Enkhuisen dat onder Juffer Grevenstein te Hasselt berust salvo calculo ƒ 120,-,-." Het gaat hier om Margaretha Ursinus Grevenstein (VII, 1). Dit verband met Enkhuizen is nog niet opgehelderd. 13 3. Johannes Grevenstein, geb. Blokzijl, student aan de universiteit van Groningen, ingeschreven 20 okt. 1645, predikant te Ens (Schokland), eerste hervormde predikant te Eersel, Duisel en Steensel (Classis Eindhoven), pre­ dikant West-Terschelling 1654-1669, overl. ald. 13 aug. 1669 (zie blz. 10), ondertr. Kampen 30 april 1652 Hester Plancius, dochter van Ds. Petrus Plan- cius en Susanna van Hogendorp (zie Heraldieke Bibliotheek, 4e deel, 1882, blz. 198). Uit het huwelijk van Ds. Johannes Grevenstein en Hester Plancius zijn geen nakomelingen bekend. Het West-End kreeg in het jaar 1653 toestemming zelfstandig een predikant te beroepen. Ds. Johannes Grevenstein deed in 1654 zijn intrede aldaar. Tijdens de tweede Engelse zeeoorlog werd op 20 augustus 1666 bijna geheel West-Terschelling in de as gelegd. Ds. Johannes Grevenstein maakte zich zeer verdienstelijk voor de herbouw van het dorp. Veel gegevens omtrent de­ ze oorlogsramp ende geldinzamelingsactie van Ds. Johannes staan opgetekend in het oudste overgeleverde boek de kerkelijke administratie betreffende. Ds. Johannes werd na zijn overlijden opgevolgd door zijn neef Ds.Henricus Gre­ venstein (V). 4. Anthonius, volgt IV bis. 5. In de genealogie van C. Kruys staat vermeld: Margaretha Grevenstein, die gehuwd was met Ds. Johannes Lamenius, predikant te Hoogeloon ca. en Vessem in 1648, te Oer Ie en Zeelst in 1652. Hij overleed in 1667. In het on­ dertrouwregister van Kampen komt voor: "14 april 1637 Roelof Dircks Worst, wedn. van Campen en Marrigie Grevenstijns, j.d. van Blocksiel" (zie in dit verband "Gens Nostra" april/mei 1975, blz. 114). 6 en 7. Kruys vermeldt twee dochters, ongehuwd overleden. Een van deze beide dochters zal geweest moeten zijn: Annetje Grevenstein (lidmatenboek Kampen, folio 20V: Annetje Grevenstijns, j.d. attestatie van Blokzijl, 22 juni 1633).

IV. Ds. JACOBUS GREVENSTEIN, predikant te Peperga 1638, overl. 31 dec. 1654 10); tr. Amsterdam (Nieuwe Kerk) 4 okt. 1641 Trijntje Reiniers, doch­ ter van Reinier Everts. Uit dit huwelijk is één kind bekend: Henricus, volgt V. IV bis. Ds. ANTHONIUS GREVENSTEIN, geb. Blokzijl 1625, student aan de universiteit van Groningen, ingeschreven 11 aug. 1646, predikant Heino 1653- 1694, emeritus wegens blindheid 1694, overl. Heino 1707; tr. Catharina Root- huis, dochter van Ds. Johannes, predikant te Zwolle, en Machteld Verwer. Kinderen: 1. Henricus Grevenstein, predikant Rouveen 1678-1684, Hasselt 1684- 1726, ongehuwd overleden op 18 mei 1726. 2. Johanna Grevenstein, overl. 15 okt. 1720; tr. 1) Heino, huwelijksin- schrijving Hasselt 11 okt. 1690 Albertus Vosmaar; tr. 2) Ds. Reinerus Broek­ huis, predikant Heino 1694-1724 (jaar van zijn overlijden).

V. Ds. HENRICUS GREVENSTEIN, student aan de universiteit van Groningen, ingeschreven 21 okt. 1661, predikant West-Terschelling 1669-1700 (als op-

14 volger van zijn oom Ds. Johannes Grevenstein III, 3), overl. ald. 15 dec. 1700; tr. Catharina van der Ramhorst, dochter van Aäron, burgemeester van Steen­ wijk (zie blz. 13). Uit dit huwelijk: 1. Jacobus, volgt VI. 2. Aäron Grevenstein, geb. West-Terschelling 1673, Latijnse school te Steenwijk en Kampen, student aan de universiteit van Franeker, ingeschreven 1688, proponent 2 juni 1692, predikant te Hemelum 8 juni 1700-1705, te Rin- sumageest 8 juli 1705, legerpredikant 1710, ongehuwd overleden Rinsuma- geest 19 aug. 1753 (zie inleidende opmerkingen, punt 1). Ds. Aäron Grevenstein woonde, zowel te Hemelum als te Rinsumageest, sa­ men met zijn zuster Catharina Johanna (V, 5) H). Hij was vele malen lid van synodale commissies. Zoals blijkt uit het quotisatiecohier van Rinsumageest (1749) was Ds. Aäron een betrekkelijk welgesteld man 12). Uit de cohieren der grondbelasting (flo- reencohier Rinsumageest 1738) blijkt dat hij samen met de bijzitter Obbo Adema land bezat onder Rinsumageest. Ds. Aäron blijkt een testament te hebben gemaakt. Dit testament kon niet worden teruggevonden (in Friesland bleef immers veelal geen Notarieel Ar­ chief bewaard). Ds. Aäron Grevenstein sloot in zijn testament kennelijk fa­ milieleden uit, zoals blijkt uit het collateraalboek van Dantumadeel d. d. 16 sept. 1753. 3. Henricus, volgt VI bis. 4. Een dochter, ongehuwd overleden. 5. Catharina Johanna Grevenstein, ged. West-T er schelling 25 maart 1685, ongehuwd overleden. VI. Dr. JACOBUS GREVENSTEIN, geb. West-Terschelling ca. 1670, student aan de universiteit van Franeker, ingeschreven 1687, promoveerde aldaar in de theologie 1690; proefschrift "Exercitatio Theologica ad Selecta quaedam S.Scripturae loca", promotor Campegius Vitringa, medisch candidaat aldaar 1697, DoctorMedicinae aldaar27mei 1698; proefschrift "De superfoetatione", promotor Petrus Latané, ingeschreven als lidmaat van de Gereformeerde Gemeente te Leeuwarden 8 nov. 1699 ("Jacobus Grevestein mede Medicinae Doctor, van der Schelling (met Att.)"), ingeschreven in het burgerboek van de stad Leeuwarden 6 dec. 1699, benoemd tot 's Lands Medicus van Fries­ land 7 jan. 1705 13) (na zijn overlijden wordt hij hierin opgevolgd door zijn broer Dr. Henricus Grevenstein), overl. Leeuwarden 28 jan. 1711; tr. Oost- Vlieland 13 juni 1705 Sara Ursinus, dochter van Ds. Abraham en Maria Ca­ tharina Buys (zie inleidende opmerkingen, punt 4). Dr. Jacobus Grevensteins eerste proefschrift: "Exercitatio Theologica ad Se­ lecta quaedam S.Scripturae loca", bevindt zich in de portefeuille A 104 in de Stedelijke Bibliotheek te Leeuwarden. Het wordt niet vermeld in het "Album promotorum Academiae Franekerensis" 1591-1811 van Wever. Evenmin ver­ meldt het Album promotorum het proefschrift van de oudste zoon van Dr. Ja­ cobus (zie hierna). De promovendus brengt in de zijn proefschrift voorafgaande opdracht hulde aan de volgende familieleden: a. zijn vader Ds. Henricus Grevenstein, predikant te West-Terschelling (V);

15 b. zijn oud-oom Ds. Anthonius Grevenstein, predikant te Heino (IV bis); c. zijn achterneef Ds. Henricus Grevenstein, predikant te Hasselt (IVbis, 1); d. Henricus Grevenstein, apotheker te We st-T er schelling, misschien een zoon van Ds. Johannes Grevenstein (III, 3) ? e. Ds. Henricus (van der) Ramhorst, predikant te Lutjebroek, een familielid van moederszijde. Dr. Jacobus wijdt in 1702 een lofdicht aan zijn voormalige promotor Petrus Latané (Provinciale Bibliotheek van Friesland P. L. 703-74) en in 1705 dicht hij ter ere van Horatius Vitringa (een zoon van zijn eerdere promotor Cam- pegius Vitringa?) in diens proefschrift tot verkrijging van de graad van doc­ tor in de rechten (Prov. Bibl. Fr. 2970R bis). Ds. Abraham Ursinus, geb. Haarlem 22 sept. 1637 als zoon van de Rector van de Latijnse school aldaar, student aan de universiteit van Leiden, inge­ schreven 19 april 1655, te Utrecht ingeschreven 16 juni 1659, als tweede pre­ dikant beroepen te Archangel 1670 (de Hollandse Gereformeerde Gemeente te Archangel werd in het jaar 1660 gesticht). Hij bediende deze gemeente alleen des zomers tijdens de jaarmarkt, de Gereformeerde Gemeenten te Colmo- grod, Wologda en Jeraslaw alleen des winters, predikant te Oost-Vlieland 1684-1716, overl. ald. 10 juli 1716; tr. 26 febr. 1675 Maria Catharina Buys (29 jaar, afkomstig uit Maastricht). Kinderen uit dit huwelijk: 1. Sara, vermoedelijk te Archangel geboren; ze komt althans in het doop­ boek van Oost-Vlieland niet voor. 2. Hermannus, ged. Oost-Vlieland 9 maart 1687. 3. Magdalena, ged. Oost-Vlieland 26 febr. 1690. Kinderen uit het huwelijk van Dr. Jacobus Grevenstein en Sara Ursinus: 1. Henricus Grevenstein, ged. Leeuwarden 28 febr. 1706, student aan de universiteit van Franeker, ingeschreven 1723, doctor in de theologie te Fra- neker 5 juni 1726; proefschrift "Dissertatio Theologiea secunda, Pars II, De floriosae Mosis faciei Sensu Mystico", promotor Hermannus Venema, student aan de universiteit van Utrecht, ingeschreven 1727, predikant Burgwerd, Hichtum en Hartwerd 1728-1735, te Oosterlittens 1735-1778, correspondent Frisae op de Synode van Overijssel te Zwolle, emeritus met behoud van zit­ ting inde classis en met adviserende stem 7 september 1778, ongehuwd overl. Oosterlittens 25 oktober 1781, begraven ald. (in de kerk onder dezelfde steen waar Ds. Bekkers met vrouw en kinderen begraven werd). Henricus Grevensteins proefschrift komt zoals hiervoor reeds opgemerkt niet voor in het "Album promotorum Academiae Franekerensis". Dit proefschrift bevindt zich in de Provinciale Bibliotheek van Friesland onder nr. 15 Gdg vol IV-5. In dezelfde bibliotheek bevindt zich een handschrift van Henricus, en wel een collegedictaat aanvangende in 1724 en afgesloten 1725, getiteld: "Dic- tata in Aristophanus Plutum" (419 pagina's). De plaats van predikant te Burgwerd, Hichtum en Hartwerd viel open op 20 maart 1727 door het overlijden van Ds. Henricus van Thoon. De benoeming van Dr. Henricus Grevenstein was hem, blijkens een aantekening in het lid­ matenboek van Burgwerd, Hichtum en Hartwerd, door Cornelis Baron van Aylva reeds toegezegd toen hij nog student te Franeker was. In hetzelfde lidmatenboek bevindt zich een uitvoerige aantekening van de hand van Dr. Henricus over veranderingen aan de pastorie aangebracht sinds zijn 16 komst te Burgwerd. Deze aantekening handelt over de jaren 1728, 1729, 1730 en 1733. Tijdens de in 1748 plaats vindende onlusten wordt Ds. Henricus op Pinksteren 1748 (2 juni) te Oosterlittens onheus bejegend. Hij tekent daarvan een verslag op in het doop-, trouw- en lidmatenboek van Oosterlittens (Rijksarchief Fries­ land, OBS BAA 21 14). In 1751 verscheen van de hand van Ds. Henricus Grevenstein: "Naamlijst der Predikanten die zedert de zuiveringe van den Godtsdienst tot in den jare 1751 het Evangelium hebben bedient in de steden en dorpen behorende tot de E. classis van Bolswert en Workum". In de jaren 1753/1754 bracht hij de vernieuwing van de kerk van Oosterlittens mede tot stand. Het ter herinnering aan deze vernieuwing tegen de muur ach­ ter in het koor geplaatste grote houten bord bevindt zich nog steeds, geheel gaaf gebleven, in de kerk van Oosterlittens. In dezen vermeldt het lidmaten­ boek dat het in 1754 werd geschilderd door Ype Hettinga van Bolsward en in 1804 weer opgeschilderd door Wiebren Hessels die daarop, in plaats van de in 1796 uitgewiste wapens van Aylva, Wiarda en Grevenstein een wapenschild aanbracht voorstellende de opbouw van de Tempel. Het opschrift van dit bord luidde: "Anno 1753 en 1754 is deze kerk van binnen vernieuwt onder het bestier van den Hoogwelgeboren Heer Ernst Frans van Aylva Grietman over Baarderadeel, thans gecommitteerde Raadt ter Admira­ liteit in 't Noorder Quartier enz. enz. en de Heeren Wierd Ages Wiarda oud- secretaris van Baarderadeel, Bijsitter en Mede-Regter van Wonseradeel enz. en Abel Wierds Wiarda, secretaris van Baarderadeel en Volmacht ten Lands- dage enz. en den Eerwaarden Heer Henricus Grevenstein, dienaar des Godde- lijken Woordts." Hierna volgde een versje van Ds. Henricus. In de huidige toestand vertoont het bord in de gebogen top een wapen met links en rechts versieringen van takken. Aan de bovenkant van het wapen, ge­ bogen geschilderd, de spreuk: "In utrumque Paralus". Vervolgens de recht­ lijnige tekst: Anno 1753 en 1754 is deze- Kerk van binnen vernieuwt Ziet nu vernieuwt dees Kerk. Dus versiert Gods Tempel O Oosterlittens Volk Wel mogt gij dog den Drempel Daar van met alle Lust Vol ij verig betreën Te hooren tot uw Heil met afstant van de zonden Gewislijk zal uw doen dan zalig zijn bevonden

Henrijcus Grevenstein

1804 dit onderstaande er bij gevoegd:

Dat elk toch in Gods Huis verkeer Met diepen Eerbied voor den Heer Om daar S. Hoogstens Gunstbewijsen Met zijn hart en mond te Prijsen Met nedrig Schuld erkentenis In Jezus zoekt vergiffenis En ijvrig hoort wat God gebiet

17 Ook alle kwaade paden vliet Die dus verkeert voor zijnen God Schenkt hij gewis het zaligst lot H. M. Laurman .. _ _8_ . Doeke Jans en Siebren Jans Predikant 15 ' ' Kerkvoogden In dezelfde kerk bevindt zich aan de pilaar van de trap naast de preekstoel een fraaie koperen hand en daarop een koperen kroon en een doopbekken met op de rand daarvan gegraveerd: "Doop-bekken van Oosterlittens, kerkvoog­ den J.S. W.Peijma, Bijsitter, A.Wiarda, secretaris, Henr. Grevenstein Pre­ dikant Aº 1756". In het lidmatenboek van Oosterlittens staat te lezen dat bij het 50-jarig jubi­ leum als predikant, op 26 juli 1778, Ds. Henricus, met een groot gehoor een Leer-rede uitsprak waarbij aanwezig waren: zijn neef Jacobus Grevenstein (VII, 2) met zijn vrouw en zeven kinderen 15)f zijn nicht uit Hasselt Marga- retha Grevenstein (VII, 1) en zijn zuster Catharina Grevenstein (VI, 3) uit Sneek. Zoals uit het vorenstaande blijkt verstrekt het doop-, trouw- en lidmatenboek van Oosterlittens ons ruimschoots inlichtingen over de lotgevallen van Dr. Henricus Grevenstein. Naast de onaangename voorvallen in het jaar 1748, vernemen wij van zijn ziekten in 1750 en 1763, van het huwelijk van zijn dienstmeisje Tjitske Ruurds "Britswerda alias van Britswert geboortig" die "gedurende ruim zeven jaar en een vierendeel jaars dienstmaagt van Dº Hen­ ricus Grevenstein Predikant dezer plaatse" trouwde met Mons. Klaas Kroon, weduwnaar, lakenkoper en mr .uurwerkmaker te Leeuwarden. In 1757 arri­ veert een nieuw dienstmeisje: Ruurdj e Broers van Rauwerd. In 1778 vinden we vermeld "den 3 May is gedoopt het dogtertje van Gerrijt Christoffels Mul­ ders, raseerder, tuinarbeider bij Dº Grevenstein en den Heer Secretaris Wi- arda". In het collateraalboek van Baarderadeel (R.A. BAA Y2 d. d. 20.1.1782) be­ vinden zich de akte alsmede de staat en inventaris van de boedel en de goede­ ren van Ds. Henricus Grevenstein. Wij leren daaruit dat: "De suiver profijtelijke staat bedraagt drie en twintig duisent en hondert een en tachtig caroliguldens en veertien stuivers ƒ 23181-14-". De ab intestato vererving van zijn bezit doet ons de omvang van zijn familie op het ogenblik van zijn overlijden kennen: 1. "Juffer Catharina Grevenstein te Sneek" (VI, 3). 2. "Jacob Ursinus Grevenstein Procureur en lid der Gesworen Gemeente te Swol" (VII, 2). 3. "Margaretha Ursinus Grevenstein te Hasselt" (VII, 1). 4. "Lubbartus Waterham, Procureur en mede lid van de Gesworen Gemeente te Swol", de zoon van zijn zuster Jacoba Maria en van "de Heer Bernhard Waterham in leven oud Gouverneur van de Collonie de Berbice" (zie onder VI, 4) 16). Vervolg kinderen van Dr. Jacobus Grevenstein en Sara Ursinus: 2. Abraham, volgt VII. 3. Catharina Grevenstein, ged. Leeuwarden 9 juni 1709, woonde eerst sa- 18 men met haar broer Ds. Henricus, te Burgwerd vanaf ca. 1730, te Oosterlittens 1735-1749; daarna woonde ze te Sneek, overl. Sneek 19 juni 1782 (R.A.SNE collateraalboek HH2 d.d. 16 aug. 1782); tr. Sneek 18 april 1756 Johan Coen- raedt We ijl "wagtmeester alhier in garnisoen", overl. voor 26 juli 1778. Op 31 jan. 1781 stelde het gerecht der stad Sneek Catharina onder curatele: "Mejuffrouw Catharina Grevenstein wede Weil alhier in het Gasthuis woon­ achtig, vermits zij wegens ziekte en verdere lichaamszwakheid zig zelve buiten staadt bevind om hare goederente administreren" (R.A.SNE autorisa- tieboekR3). Na haar overlijden werd ze te Sneek begraven, het begraafboek vermeldt: "Den 23 Juffer Grevenstein nalatende geenman nog kind of broers". In het collateraalboek staat opgetekend: "Den 16 Augustus 1782 heeft de Major Napjus in qualiteit voor de erfgenamen van C. Grevestins alle woonachtig in Overijssel, aangevinge gedaan der collaterale nalatenschap van Catharina Grevestins voors. te Sneek overleden 19 junij 1782". Op 11 oktober 1782 wordt de overzending van de inventaris van de boedel en goederen van wijlen Mejuffrouw Catharina Grevenstein door de Majoor E.Napjus geacteerd, op­ gemaakt door: "derzelver geweezene curatoren en administratoren en voorts gevolmagtigden van den Heere Jacob Ursinus Grevensteijn en L. Waterham gezworen gemeenslieden te Zwol en juffr. M.U. Grevensteijn te Hasselt als gelijkdeelige erfgenamen, ab intestato, van voors. haare tante C. Greven­ stein ... enz." Uit de inventaris blijkt dat: "De penninglijke profijtelijke staat en effecten renderen geheel na aftrek van 't schaadelijke (gesteld bij Caroli guldens a 20 stuivers) ƒ 7286-14-2". 4. Jacoba Maria Grevenstein; tr. Burgwerd 4 maart 1731 Bernhard Wa­ terham, vaandrig in het regiment van de graaf Schaumburg Lippe 1731, gou­ verneur van Berbice 1733-1740, opziener van 's Lands Zeesluis te Hasselt, overl. 14 mei 1753, zoon van Lubbertus, predikant te Beunakker, en Lam- berta Okelei. Het huwelijk werd voor 28 nov. 1740 ontbonden. De huwelijksinschrijving te Hasselt 16 febr. 1731 (DTB 205 blz. 15) luidde: "De Heer Bernhard Waterham Vandrig in't Regiment van zijn Exellentie Gra- ve van der Lip, garnizoen houdende te Venlo en Mejuf.fr Jacoba Grevenstein van Hasselt, ingeschreven den 16 febr. 1731 met een acte van proclameringe: mede te Venlo: den 25 febr. attestatie gegeven. Deze zijn volgens attest aan denE.P.Sirt vertoont den 25ste Novemb. 1731 te Burgwert getrouwt den 4e Meert 1731". Uit dit huwelijk werd op 27 aug. 1732 te Hasselt een zoon geboren: Lub­ bertus Waterham. Over Jacoba Maria Grevenstein werd mij destijds door de HeerR.T.Muschart medegedeeld (1950): "Zij heeft zich met haar eenig kind Lubertus vanharen man verwijderd en teruggetrokken op de plantage "de Peereboom" wegens voortdurende twist met haren man, die haar sloeg en stootte, waarom zij 8 mei 1738 scheiding van hem aanvroeg, vermeld in het archief van de Kolonie Berbice (portefeuille W.J. Berbice 30 in het Rijksarchief te 's-Gravenhage). Zij leeft nog in 1740, want in hetzelfde archief (portefeuille W.J. Berbice 85) wordt zij 28 november 1740 nogmaals vermeld als gesepareerde vrouw van Bernhard Waterham, gewezen Gouverneur van de Kolonie Berbice, welke Bernhard Waterham de broer was van Hendrik Waterham die 28 november 1740 te Amsterdam woonde en zwager van Jan Christiaan Bakker die ver-

19 25 december 1708, Johan Willem Friso, Prince van Orange en Nassau tekent 'Int leger voor Gend den 25e'n December 1708" de benoeming van de Burge- meesters te Workum: Dr. Hendrickus Grevensteijn en Alger Etties Algera (Stadsarchief Workum nr. 193). moedelijk in de Kolonie Berbice woonde". Het Algemeen Rijksarchief te 's-Gravenhage (eerste afdeling) deelde mij me­ de: "Bernhard Waterham is op 22 april 1733 aangesteld tot gouverneur van Berbice (Commissieboeken Staten-Generaal 1730-1737 folio 120vo). Op 6 april 1740 wordt door de Directie besloten (te weten van de Sociëteit waaraan door de Staten-Generaal octrooi werd verleend) hem na gedane ver­ antwoording, een akte van demissie te verlenen (Soc. v. Berbice, 14, p. 360- 361).

VIbis. Dr.HENRICUS GREVENSTEIN, geb. West-T erschelling 1678 17), me­ disch candidaat te Franeker 1699, Doctor Medicinae ald. 27 juni 1699; proef­ schrift "De partibus humani corporis fluidis", promotor Mattheus, medicus teSteenwijktussen 1700 en 1708 (stadsarchief Workum nr.14 d.d. 13.2.1708), Stadts-Medicus te Workum 1708-1711 (stadsarchief Workum nrs. 14 en 15), vroedtsman aldaar 1708-1713 (stadsarchief Workum nrs. 14 en 15), inge­ schreven in Burgerboek Workum 14 jan. 1709, presiderend burgemeester ald. 1709, 's Lands Medicus van Friesland 1711-1737 als opvolger van.zijn broer Dr. Jacobus Grevenstein ^), ingeschreven in het lidmatenboek van de Gereformeerde Gemeente Leeuwarden 1 maart 1713, ingeschreven in het Burgerboek van Leeuwarden 17 oktober 1716 "Hendrick Grevestein medicinae Doctor, geb. van der Schelling", woonde in Leeuwarden in de St. Jacobsstraat 1725 19); tr. Rinsumageest okt. 1724 Anna Catharina van der Haer, geb. 12 aug. 1690, dochter van Jan en Helena Stoutenburgh 20)_ Hoewel Dr. Henricus Grevenstein pas op 14 jan. 1709 als burger werd inge­ schreven blijkt hij op 25 juni 1709 al Presiderend Burgemeester te zijn (R. A. WOR hypotheekboek PP 21-269 d.d. 25. 6.1709 en PP 21-354 d.d. 3.11.1711). In 1710 heeft hij tevens de functie van Commissaris ten overstaan waarvan de eed door de curatoren moet worden afgelegd (R.A. WOR autorisatieboek U 2 d.d. 29.10.1710). Op 16 febr. 1711 vinden we: "Ter vergadering van de Magistraat en Vroet- schap der steede Worcum heeft de Burgemeester Dr. Hendricus Grevenstein mede aan de tafel sittende sijn bedieninge als Stads-Medicus geresigneert. . . enz. ". Enop 18 september 1713: "De Magistraat enVroetschap der Stadt Wor­ cum nae voorgaende wettige aensegginge door de Stadts-Bode gedaen op den Raedhuyse vergadert zijnde, is gelesen een missieve van Henricus Greven­ stein, Oldt-Burgemeester en Vroetschap deser Steede, waarbij deselve, om redenen bij voorschreven missive breeder gededuceert, in handen van Haer Achtbaren resigneert desselfs vroetschapsplaats ... enz." (beide stukken stadsarchief Workum nr. 15). Kinderen uit dit huwelijk: 1. Een kind, ongedoopt overleden en op 5 oktober 1725 te Leeuwarden be­ graven 21). 2. Catharina Johanna Grevenstein, ged. Leeuwarden 27 febr. 1728; tr. Harlingen 5 febr. 1747 Mr. Bonifacius van der Haer, zoon van Daniël en Ma­ ria Bonifacia Nicasia Redeviva Ockers 22). VII. ABRAHAM URSINUS GREVENSTEIN, ged. Leeuwarden 12 okt. 1707, ontvanger van Convoyen en Licenten te Hasselt, Verwalter Hoogschout van Hasselt en Hasselterambt, Burgemeester van Hasselt 1733 (DTB oud Hasselt

22 248, blz. 189), overl. 5 okt. 1779 23); tr. 16 jan. 1730 Aleida Margaretha Uylenburgh 24), begr. Hasselt 19 maart 1799. Uit dit huwelijk: 1. Margaretha Ursinus Grevenstein, ged. Hasselt 22 okt. 1730, begr. ald. 19 juli 1808 (zie blz. 13, 18 en 19). 2. Jacobus Ursinus Grevenstein, ged. Hasselt 1 nov. 1731. "Procureur en Gemeensman te Zwolle", begr. ald. 2 sept. 1790 (zie blz. 18 en 19). 3. Henricus Grevenstein, ged. Hasselt 23 aug. 1733, cadet in het 2e Ba­ taljon Oranje-Nassau, overl. Zwolle 22 juli 1759.

Zoals uit het bovenstaande blijkt nam de Friese periode van het geslacht (van) Grevenstein met de Vlle generatie van dit geslacht een einde. De VUIe en IXe generatie staan beschreven in het eerder vermelde artikel van C.Kruys in "De Navorscher" 1936, blz. 169-182.

F. De functie van 's Lands Medicus van Friesland

Het is mij niet bekend of over deze functie enigerlei literatuur bestaat en of een dergelijke functie eveneens in andere provincies voorkwam. Tot dusverre kon naar het karakter van deze functie slechts een beperkt onderzoek worden ingesteld en onderstaande, zeer voorlopige conclusies vragen dan ook om verder onderzoek. Uit de onderzochte gegevens kon worden vastgesteld: 1. Dat de functie in het jaar 1601 reeds bestond: zie de resolutie van de Sta­ ten van Friesland d.d. 28 februari 1601 (Rijksarchief Friesland STATEN S 2c-25, resolutieboek). 2. Uit het "Register Chalmot" 25) blijkt dat deze functie in 1775 nog (of we­ derom) bestond. 3. Een instructie van de 's Lands Medicus werd nog niet gevonden. Een ze­ kere samenhang van deze functie met die van Medicus van het Tucht- of Blokhuis en die van Veldmedicus lijkt wel te bestaan. 4. Een complete lijst van 's Lands Medici bestaat als zodanig niet, doch zou kunnen worden samengesteld. Het "Register Nauta" 13) vermeldt een aantal. 5. De titel van 's Lands Medicus werd verleend door Gedeputeerde Staten van Friesland.

G. Besluit

In zijn "Bijdrage tot de genealogie vanhet geslacht (Van) Grevenstein" schreef C.Kruys in 1936 dat zijn bijdrage geen aanspraak kon en wilde maken op vol­ ledigheid. Bijna veertig jaar later dit artikel afsluitende, hetwelk slechts een bepaalde periode beslaat, kan ik niet anders dan dezelfde opmerking maken en daaraan toevoegen dat wat doorKruys werd opgemerkt: Mocht men mij aan aanvullingen of verbeteringen kunnen helpen, dan zal ik dat zeer op prijs stellen!

Kraainem (Brussel) Mr. J.A.U. M. van Grevenstein.

23 Noten 1. Maandelijkse uittreksels, of Boekzaal der Geleerde Waerelt, zes-en-zeventigste deel 1753, te Amsterdam bij Dirk onder de Linden, blz. 494-502. 2. Nadien verscheen eerst in 1936 in "De Navorscher" (een overigens voortreffelijke) "Bijdrage tot de Genealogie van het geslacht (van) Grevenstein" van de hand van de Kapitein-ter-Zee C.Kruys ("De Navorscher" jaargang 1936, blz. 169-182). 3. O. a. in de families Kruys, Brouwer en Groes. Zie o.a. "Vriezenveners inRus- land" vanD.G.Harmsen (1966) blz. 101. 4. Zacharias XJrsinus werd 18 juli 1534 te Breslau geboren als zoon van Andreas Bär en Anna Roth (gehuwd in 1533). Hij studeerde te Wittenberg en Parijs. Hij was een leerling van Melanchton. Hij werd 13 oktober 1561 ingeschreven aan de Universiteit van Heidelberg en volgde aldaar in 1562 Caspar Olevianus op als hoogleraar in de theologie. Met Caspar Olevianus stelde hij, zulks in opdracht van de keurvorst Frederik III (de Vrome), in 1563 de Heidelberger Catechismus op. In 1578 werd hij aangesteld als leraar te Neustadt an der Hardt en stierf aldaar op 6 maart 1583. 5. In het door Kruys geciteerde boek van J. C. M. Warnsinck "De Kweekschool voor de zeevaart en de stuurmanskunst" 1785-1935, verschenen in het kader van het "Va­ derlands Fonds ter aanmoediging van 's Lands Zeedienst" in 1935, staat hij op blz. 49 vermeld als Abraham XJrsinus Grevenstein en op blz. 74 als AbrahamOrsinus Grevenstein. In zijn conduitestaat (Alg. Rijksarchief Inv. nr. 3 blz. 36) staat hij vermeld als Abraham XJrsinus Grevenstein (alsmede in het stamboek Inv. nr. 5 blz. 101 in het Alg. Rijksarchief). Welke stukken Kruys op het oog had in zijn noot bij IXter in zijn bijdrage (blz. 175) is mij niet bekend. Wel vond ik in de "Archives de France" een "Rapport du Mi- nistre des Finances à Sa Majestê 1'Empereur et Roi" d.d. 13 januari 1813 alsmede een daarop volgend Keizerlijk Decreet van 14 januari 1813 waarin Napoleon aan (Abraham XJrsinus) van Grevenstein toekent: "en qualité de commandant de vaisseau dans la marine hollandaise" een som van "1908 flor. 6 s. 8 (4007 f(rancs) 48 c)" voor aan boord van zijn schip gestolen "deux montres marines". Hieruit blijkt dat Abraham XJrsinus geleidelijk aan de naam van Grevenstein ging voeren. De toevoe­ ging "van" gaat zodoende op zijn nakomelingen over. 6. Zie: Mr. P.C.Bloys van Treslong Prins: "Genealogische en Heraldische Gedenk- waardigheden in en uit de kerken der provincie Noord-Holland" (Utrecht 1929) der­ de deel, pag. 327, ... "Wapen: op ovaal schild, gedeeld, uitgeslagen, ...". 7. De lakafdrukken van het wapen van Abraham Ur sinus Grevenstein(VII) vertonen een gekrukt Latijns kruis, met een slang er om heen, terwijl het helmteken een vogel vertoont (Documenten in het Archief van den Levantschen Handel in het Alg. Rijks­ archief te 's-Gravenhage, in de Boedelpapieren van de Weeskamer te Amsterdam, Gemeente Archief Amsterdam en in de Brieven aan de Staten van Overijssel in het Rijksarchief te Zwolle). Het wapen van zijn dochter Margaretha Ursinus Grevenstein(VII, 1) vertoont om het schild heen twee palmtakken en draagt een kroon met negen parels. Op de middelste parel een vogel. 8. Wat het "Staatsarchiv Bremen" betreft ondervond ik veel vriendelijke hulp van de Heren Dr. Schwebel en Dr. Lührs. Van de Bibliotheek van de Universiteit vanBre- men eveneens veel medewerking van de Heer Sohn. In het bijzonder gaat mijn dank uit naar de Voorzitter van de "Vereinigung für Bremische Kirchengeschichte E.V.", Pastor i.R. BodoHeyne, die mij copieën bezorgde van de persoonlijke aantekenin­ gen van wijlen Mevrouw Thusnelda Forck. 9. De in dezen geraadpleegde bronnen zijn: a. (handschrift) Hermann Post: "Der freyen Reìchs Stadt Bremen Geistlicher Staat älterer und neuerer Zeit" (een omvangrijke beschrijving van gemeenten en hun predikanten waarin gegevens over Anton (I bis) en Jacob Grevenstein (II) voor­ komen).

24 b. (handschrift) "Wappenbuch der bremischen Prediger 1512-1839" 2 delen. Ver­ toont o.a. de wapens van'Anton en Jacob Grevenstein (Ibis en II). c. Gerdes: Serinium antiquar Tom V pagina 53 (over Hardenberg en Antonius Gre­ venstein Ibis). d. Bremensia; Johan Philip Cassel, Bremen 1766: Ier Band p. 144-150. Over het dispuut tussen Magister Marcus Mening(us) enerzijds en Jacobus Grevenstein (II) Pastor ad S.Stephanum en Wilhelmus Vossius Pastor ad D.Virginem ander­ zijds. e. In verband met het onder d. vermelde dispuut zie ook: A. Walte: "Mitteilungen zur Bremischen Kirchengeschichte" in het "Zeitschrift für historische Theolo­ gie" Jrg. 36 (1866) blz. 339 e. v. Walte haalt daarin gedeelten van de briefwis­ seling aan die tussen Jacob Grevenstein (II) en Mening gevoerd werd. De brief­ wisseling zelf ging verloren. f. "Lexicon aller Gelehrten die seit der Reformation in Bremen gelebt haben" van Heinrich Wilhelm Rotermund, Bremen 1818 Deel I blz. 145.. Over Anton en Ja­ cob Grevenstein (Ibis en II). g. Friedrich Prüser: "800 Jahre St. Stephanikirche - ein Stück bremische Geschich- te", Bremen 1940. In dit kader is vooral vanbelang Hoofdstuk 5: "Ubergangzum calvinischen Kirchentum" blz. 172-182. Op blz. 177 wordt Jacob Grevenstein (II) vermeld en op pag. 630 zijn grafschrift in de Stephanuskerk. "Hic recubat placide doctus Jacobus in urna qui pius sancta Pastor in aede fuit Hujus magna viri pietas, prudentia et acre judicium in causis religionis erat" (Hier rust zacht in zijn graf de geleerde Jacobus de vrome Pastor van dit heilige Godshuis groot waren de vroomheid en de wijsheid van deze man en scherp zijn oordeel in godsdienstige zaken). In handschrift berust dit grafschrift in de Universiteitsbibliotheek van Bremen. In de St. Stephanuskerk is het niet langer zichtbaar, doch dat het hier om Jacobus Grevenstein (II) gaat is niet aan twijfel onderhevig. In het document Brem b 1468 staat aan bovenstaande tekst voorafgaand: Epitaphium Dn. Jacobi Grevenstein Ministri verbi divini ad aedem St.Steph. qui obiit 1582 d. 13 Febr. ". h. "Hospitium Ecclesiae - Forschungen zur Bremischen Kirchengeschichte, Band II 1958 "ChristophPezel (1539-1604) undder Calvinismus inBremen" van Jürgen Moltmann. Op blz. 22 wordt Anton Grevenstein (I bis) vermeld, op blz. 28 en 49 Jacob Grevenstein(II). Over Jacob Grevenstein zegt Moltmann o.a. "So war Ja- kob Grevenstein, Prediger an St.Stephani, aus der Grafschaft Schaumburg nach Bremen zurückgekehrt, weil er des "Calvinismus" angeklagt worden war" (blz. 28). i. In het vierde hoofdstuk, deel II, blz. 144 e, v. van de "Bremische Geschichte" van Bippen worden "die Hardenbergische Streitigkeiten" uitvoerig behandeld, j. In het Bremense Staatsarchief berust een handschrift (Akte 2-T-lc, 2b, 2c, 2bl) gedateerd 21 oktober 1556 en wel een Belijdenis van de Bremense geestelijkheid welke door Antonius Grevenstein (I bis) mede ondertekend is. k. In de Bremense Universiteitsbibliotheek bevindt zich een handschrift (nr. CS 63 IX 11) weergevende een Epigram van M. Zuber van omstreeks 1600, gewijd aan Bernhard Schröder en Joannes Grevenstein (II, 3?) "PoetaselegantissimosBre- mensis" waarin te lezen staat dat M. Zuber van Janus Havemannus "civisprima- rius urbis" verzen van Schröder en Grevenstein te lezen heeft gekregen. Zuber laat zich in zijn epigram in de meest lovende bewoordingen over de betreffende gedichten uit. Eenen ander doet vermoeden dat deze Joannes Grevenstein gedich­ ten heeft laten drukken. Vervolgens komt in de Bremense Universiteitsbibliotheek een handschrift voor anno 1629, een ode gericht aan Henricus Grevenstein van de hand van Joh.Angelius Werdenhagen (nr. CS 65 IV 45). Deze ode is in bombas-

25 tisch weinig correct en dus moeilijk te begrijpen Latijn gesteld. Enig verband met de in dit artikel gegeven fragmentarische stamreeks valt uit de tekst niet te construeren. Deze gelegenheid benut ik gaarne om hier dank te brengen aan de classicus Robin-Lugard-Brayne Esq. (Shipton Moyne, Gloucestershire U.K.) voor zijn vriendelijke hulp om deze teksten te willen vertalen en commentariëren. 1. Philipp Meyer: "Die Pastoren der Landes-Kirchen Hannovers und Schaumburg- Lippes seit der Reformation", Bd. I, Göttingen 1941, vermeldt op pagina 74 als tweede predikant te Bederkesa (Bremen, Wesermünde Nord) Anton Grevenstein (II, 1) oudste broer van de stamvader van het Nederlandse geslacht Van Greven­ stein. m. In het werk van Hamelmann: "Historia ecclesiastica renate Evangelii - in urbe Osnaburga - Lemgo 1705" blz. 1136 e. v. is sprake van een Anton Grevenstein die, komende uit Bremen in 1548 als evangelisch Predikant aan de St. Johann- kerk te Osnabrück werd aangesteld. Hij bleef daar slechts twee jaar en keerde terug naar Bremen, waar hij Superintendent werd. Dat hij dezelfde was als de Hardenbergianer Anton Grevenstein (I bis) lijkt niet uitgesloten. n. De "Boekzaal" acht de waarschijnlijkheid aanwezig van de verwantschap van Jo- hannes Grevenstein (Iter) met de Bremense predikantenfamilie. De daarover ge­ raadpleegde bronnen geven hierover géén aanwijzingen. Over de reformatie in Osnabrück zijnde mededelingen van de "Boekzaal" vrijwel identiek aan wat te le­ zen staat op pagina 81 van het opstel van Bindel "Geistliche Polizei-Ordnung des Fürstentums Osnabrück" en waar Johannes Grevenstein vermeld staat ("Mittei- lungen des Vereins für Geschichte und Landeskunde von Osnabrück" Bd. 46, Osnabrück 1924). 10. Zie: T.A.Romein: "Naamlijst van Predikanten in Friesland sedert de Hervorming" (Leeuwarden 1886) . . .". Beroepen, geapprobeerd den 19den Mei 1638 te Peperga en overleden, volgens portret en grafsteen in de Kerk te Peperga den 31sten De­ cember 1654". Reeds in 1936 (zie C.Kruys: "Bijdrage tot de Genealogie van het geslacht (van) Grevenstein" in "De Navorscher" 1936 blz. 171) was van portret en grafsteen niets meer te zien. 11. Zie: Lidmatenboek Rinsumageest (Rijksarchief Friesland OBS DAN 12^): "Onder de bedieninge van Ds. Aäron Grevenstein den 4 September 1705 (zijn) aangekomen met attestatie Catharina Johanna Grevenstein "van Hemelum". 12. a. Het quotisatiecohier van 1749 ontstondin een periode van belastinghervormingen in het midden van de 18e eeuw. De belastingaanslag stond in relatie met de wel­ gesteldheid en het verbruik. De betreffende aanslag is als volgt: Hoofden der Familien Personen Personen Aanslag In en hun bestaan boven de onder de de Quotisatie 12 jaaren 12 jaaren Gld. Strs.penn. no. 51 Dnus Grevenstein 2 - 45 19 — Predikant van 't Dorp (afschrift uit het Quotisatiecohier inhet Rijksarchief Friesland Nr. Staten Berns IX 8e). Deze aanslag komt neer op een kapitaal van 6000 caroligulden. b. Zie Floreencohier DAN 1738 nos. 17 en 31, Rijksarchief Friesland. c. Zie eveneens Proclamatieboek, DAN K9, d.d. 21.11.1729, DAN K9 d. d. 19.2.1731, alsmede eigendomsoverdracht "seekere mijne seven pondematen greidland" DAN L2 - folio 159, 159v en 160, eveneens Proclamatieboek DAN Kll-181 d.d. 5.6.1752 (Rijksarchief Friesland). d. Uit het collateraalboek (Rijksarchief Friesland, DAN PI, d.d. 16. 9.1753 blijkt dat Ds.Aäron op het personele cohier stond aangeslagen voor tweeduizend caroli guldens. Het betrof hier een soort vermogensbelasting. "Op huiden den 16 September 1753 Compareerde in de Secretarije van Dantuma- deel: de heer Bonnefaas van der Haar, Raadt en Advocaat Fiscaal in 't Ed. -Mog. Collegie ter Admiraliteit in Frieslandt residerende tot Harlingen als man en 26 voogt over zijn huisvrouw Mevrouwe Catharina Johanna Grevenstein en als ge- lastigde van Dnus Henricus Grevenstein Praedicant te Oosterlittens en van Juf­ fer Catharina Grevenstein woonachtig te Sneecq, ter Secretarije notificerende dat op den 19 Augusti laatstleeden op Rinsmageest overleeden was Dnus Aaron Gre­ venstein in leeven Bedienaar des Goddelijken Woords te Rinsmageest en Sybran- dahuis, des Heer Comparants in qualiteits wijlen Oom en in meergemelde quali- teit daarvan extestamento erfgenaam geworden zijnde verklaarde voornemens te zijn, omme na proportie van 't capitaal ad twee duisend caroli gis. waarop de overleedene in't personeele cohier van Rinsmageest stonde aangeslagen, hetregt der collaterale successie aan de lande te betaalen". e. Uit de Registers van Koopbrieven (DAN L3-folio 1 en ïverso^ acte d.d. 28 de­ cember 1753) blijkt, dat de erven C.J.vander Haer, geboren Grevenstein, Ds. Henricus Grevenstein en Catharina Grevenstein land dat toebehoorde aan Ds. Aäron te Rinsumageest verkochten aan Dr. Petrus Johannes Poutsma, secreta­ ris van Dantumadeel en Vrouwe Sjoerdtie van Idsinga, echteluiden op Rinsuma­ geest voor twee honderd zes en twintig goudguldens. Idem: Proclamatieboek d. d. 25.2.1754 (DAN Kll-328). f. In 1768 vond een proces plaats tussen Thomas Floris "erfgenaem van sijn w. va­ der woonachtig onder Sibrandahuis en Jan Philips de Schiffart, Praedicant van Rinsumageest en Sibrandahuis". De eiser pretendeert de eigendom van de opstalling op de van de Pastorie ge­ huurde landen te Sijbrandahuis; de gedaagde bestrijdt dit "- nadien die pastorie- landen door wijlen Dnus Aäron Grevenstein in qualiteit als Praedicant van Rin­ sumageest en Sijbrandahuis aen des impetrants wijl. vader en naderhands aen de impetrant sijn verhuirt geweest. En wel successivelijk vanden jaare 1705 tot den jaere 1739 ingesloten ...". Op 2 december 1766 werd in deze rechtzaak door Ds. Henricus Grevenstein, Predikant te Oosterlittens, oud 61 jaar een ge­ tuigenverklaring afgelegd (welke verklaring eerder op 25 maart 1765 werd afge­ legd) (HOF SS 922-6, d.d. 9.2.1768). Stadsarchief Leeuwarden: Register van de Resolutien der Ed. Mog. Gedeputeerde Staten van Frieslandt, Beginnende met de Jare 1600 en eindigende met den Jare 1754. Opgedragen aan Hoogst gemelde Heren Gedeputeerde Staten door Dr. Gisber- tus Nauta, blz. 182. Dit verslag, getiteld "Ter gedagtenisse voor het volgende geslagt, of de nakome­ lingen" werd afgedrukt in de "Nieuwe Friesche Volks-Almanak" 7e jaargang 1859 (Uitg. H. Kuipers te Leeuwarden) alsmede in de "Leeuwarder Courant" van 17 juni 1885. Het gaat hier om Jacob Ursinus Grevenstein ged. te Hasselt 1 november 1731; be­ graven te Zwolle 2 september 1790 en zijn tweede echtgenote Maria Rouleau. De kinderen uit zijn eerste huwelijk met Elisabeth Johanna vanSonsbeek warenjong ge­ storven. De op 26 juli 1778 te Oosterlittens aanwezige kinderen waren die uit zijn tweede huwelijk. In het jaar 1779 werden de portretten van hemzelf, zijn echtgenote en zijn schoon­ moeder alsmede van zes kinderen geschilderd. Deze portretten zijn in het bezit van Mevrouw H. J. C. W. Scholten te Almelo (te weten van de Procureur en Gemeensman te Zwolle Jacob Ursinus Grevenstein; zijn schoonmoeder Anna Rouleau geboren Bosquet; zijn echtgenote Maria Rouleau; zijn dochter Anna Jacoba Ursinus die later huwde met Assuaris de Rooy; zijn dochter Aleida Margaretha Ursinus die gehuwd was met 1) Evert Willem de Rooy en 2) Diederick Georg Stechman); van de Heer J.Haslinghuis te Blaricum (te weten van zijn oudste zoon Henricus Ursinus later Procureur te Zwolle en zijn zoon Jacobus later Kapitein van de Infanterie); alsmede vanMejuffrouw M. M. J. U. Jordaan te 's-Gravenhage (te weten dat van Abraham Ur­ sinus van Grevenstein de latere Kapitein-luitenant ter Zee - zie "Inleidende op­ merkingen" punt 5 en dat van de jongste dochter Maria Johanna Ursinus Grevenstein die later huwde met Jan KruysCz., Burgemeester van Vriezen veen (geb. 17 juli 1767,

27 overl. 22 dec. 1830). Maria Johanna Ursìnus overleed 12 juni 1845 en van haar be­ staat een getekend portret dat haar op gevorderde leeftijd weergeeft. Dit portret is in het bezit van de familie Kruys). 16. Hierdoor komt vast te staan hetgeen in de bijdrage van C. Kruys nog als "waar­ schijnlijk" wordt aangemerkt, te weten dat Jacoba Maria Grevenstein een zuster was van Ds. Henricus Grevenstein. 17. Zijn geboorte kan met zekerheid worden afgeleid uit zich in het Rijksarchief Fries­ land bevindende processtukken waarin hij als getuige voorkomt. 18. In één der exemplaren van het "RegisterNauta" staat genoteerd "Dr. Henricus Gre­ venstein ut supra tot Landschaps Medicus inplaets van Dr. P.Portz den 4 Novem­ ber 1718", alsmede "Dezelve ut supra tot Medicus van 't Tuchthuis inplaets van Dr. P.Portz den 4 November 1718". In een ander exemplaar van het "Register Nauta", aanwezig in het Rijksarchief Friesland, staat echter de juiste datum van de benoeming van Dr. Henricus en wel als opvolger van zijn broer Dr. Jacobus Grevenstein: "Dr. Henricus Grevenstein ut supra tot Landschaps Medicus in plaets van w. Dr. J. Grevenstein den 3 Febrij 1711". 19. In de genealogie van C. Kruys staat bij Dr. Henricus Grevenstein vermeld "Lijfarts van Prinses Maria Louisa van Hessen-Kassel". De directeur van het Koninklijk Huisarchief deelde mij d. d. 20. 3.1974 mede dat Dr. Henricus niet verbonden is ge­ weest aan het Hof van Prinses Maria Louisa van Hessen-Kassel. In elk geval ont­ ving hij geen traktement als lijfarts (in de betreffende archivalia staat onder het hoofdstuk "Tractementen"als "lijffmedicus" doctor Wepfer). Dat Dr. Henricus Gre­ venstein wêl in consult geroepen werd, blijkt echter uit een brief van de generaal- majoor v.Verschuer d.d. 16 maart 1720, berustende in het "Hessisches Staats- archiv Marburg (Aktenbestand 4a Nr. 63, 13) handelende over de ziekte van de Vor­ stin-Weduwe waarin Dr. Grevenstein te Leeuwarden wordt genoemd. 20. Het trouwboek van Rinsumageest over dit jaar wordt in geen der daarvoor in aan­ merking komende archieven aangetroffen. In het Gemeentearchief van Leeuwarden werd gevonden: DTB 15-50 d.d. 13.10.1724: "Den 13 dito: Hendrik Grevenstein, Med. Dr. en Landschaps Medicus en Juffr. Anna Catarina van der Haar, beide in dese Stad, uts. ordinair en extraordinair". DTB 63 folio 79v "Hendrik Grevenstein Medicinae Doctor en Lantschaps Medicus en Juffr. Anna Catharijna van der Haar beijde in dese stat sijn haar egtsgeboden voor deze eerstemaal voorgestelt den 15 october 1724 en den 18 dito de tweedemaal sijn- de extraordinair en de derdemaal de 22 dito hier van attestatie gepasseert na Rins- mageest". Dit huwelijk zal ongetwijfeld ingezegend zijn door zijn broer Ds. Aäron Grevenstein (V, 2) predikant aldaar. 21. Dit kind wordt niet in het doopboek aangetroffen zodat wel aangenomen mag worden dat het kort na de geboorte overleed. Uit de aantekening uit het begrafenisboekblijkt dat Dr. Henricus Grevenstein woonachtig was in de St. Jacobsstraat te Leeuwarden. Het schijnt dat hij geen eigen huis in Leeuwarden heeft bezeten aangezien geen over­ dracht van vast goed op zijn naam in Leeuwarden werd gevonden. 22. In het Gemeentearchief van Leeuwarden DTB 16 pagina 149: "De Heer Bonefaes van der Haer tot Harlingen en Juffer Catharina Johanna Grevenstein alhier Ordris en Extra-ordinaris geboden", en DTB 65 folio 98 "De Heer Bonefaes van der Haer tot Harlingen en Juffer Catharina Johanna Grevenstein alhier, zijn haer Huwelijkspro- elamatien de eerstemael voorgestelt den 29e Januarii 1747 detweedemaelden4e Fe- bruarij daer aenvolgende, zijnde Extraordinair, en de derdemael den 5e dito hier aff op dato attestatie gepasseert naa Harlingen om aldaar in haer huwelijk te worden bevestigt". 23. In het doopboek staat genoteerd: "1707 den 12den dijto (oktober): Abraham den zoon van Jacob Grevenstein Medicinae Doctor en Sara Ursinus". In de akten die hij als Verwalter Hoogschout van Hasselt en Hasselter Ambt opstel- 28 de noemt hij zich steeds Abraham Ursinus Grevenstein. Zijn oudste zoon gaf hij de namen Jacobus Ursinus. Sindsdien wordt de toevoeging van de voornaam Ursinus een vrijwel vast gebruik. "Inleidende opmerkingen" punt 4. 24. Register van ondertrouw der Hervormde Kerk te Hasselt lopende over de jaren 1709-1735: "Abraham Ursinus Grevenstein, ontfanger van lieenten en convojen, j. g. te Hasselt en Aleida Margarita Uilenberg j. d. te Heemse". Met attestatie aangekomen van Heemse den 30 Dec. 1729 den 16 Jan. 1730 met at­ testatie. (Zie in dit verband de Bijlage A van de eerder vermelde genealogie van C.Kruys. ) 25. Rijksarchief Friesland, Register der Resolutien en Placaaten van Hun Edelmogen- den de Heeren Staaten van Friesland Beginnende met het jaar 1570 en eindigende met 1780 ingesloten. Te Campen Ter Drukkerije van J.A.Chalmot 1785.

29 WAPENREGISTRAESJE

KLAVEE

KLAVER - Dield: I. yn goud trije griene klavers, 2 en 1; IL yn read trije 6f- skuorde bokkekoppen fan goud, 2 enl. Dekkleden: goud en read. Helmteken: in útkommende bokkekop út it skyld. Boarne: Kolleksje Drs. K. M. van der Kooi. Dit wapen út 'e omkriten fan Dokkum, fan âlds bikend mar sûnder kleuren, wurdt nou fierd mei op 'e nij fêststelde kleuren troch mefr. Andrieske van Duinen-Klaver, dochter fan Gerben Klaver en Antje Fokkema út Ljouwertera- diel. Ynstjûrder: Th. W. van Duinen to Sint-Nyk.

30 KUIPERS - Dield: I. de Fryske heale earn, swart op goud; II. trochsnien: a. yn blau in sulveren standertmoune, de wjukken neffens in Andreaskrús; b. yn read in skeanstelde kûpershammer. Dekkleden: sulver en blau. Helm­ teken: de hammer út it skyld. Dit wapen is in goed foarbyld fan in hânwurkerswapen, ûntstien yn 'e ein fan 'e njoggentjinde ieu. De ûntwerper hat dúdlik komôf en biroppen fan 'e famylje yn it wapen fêstlizze wollen. De kûpershammer jowt net allimiich de namme, mar ek it birop fan 'e foarâlden oan. It léste is ek it gefal mei, de standert­ moune. Dit is de saneamdeEastermoune op 'e Sweach. EgbertKienks Kuipers (berne 9 okt. 1768) is mr. kûper to Drachten en mounder op 'e Eastermoune to Beetstersweach. De pake fan syn frou, Klaas Beerents, "Old molenaar te Beetsterswaag", leit op it tsjerkhôf fan 'e Sweach bigroeven ûnder in stien dêr't dit type moune op ôfbylde stiet en as foarbyld tsjinne hat foar de moune yn dit wapen, wierskynlik oannommen troch Johannes Egberts Kuipers (berne 9 nov. 1867 to Ljouwert), mei-eigner fan 'e weetmoune "De Fortuin" to Ljou- wert. Hy hie in segelring mei it wapen. Op forsyk fan 'e famylje is it wapen kompletearre mei in helmteken. Dat dit de kûpershammer út it wapen wêze moast is in logysk gefolch fan 'e famyljenamme. Ynstjûrder: E.H. Kuipers op 'e Gordyk.

31 HET GESLACHT BEILANUS

BEIILANÏUS 1. HISTORIE De Tachtigjarige Oorlog, of liever de Opstand tegen Philips II, is al zo'n 10 jaren aan de gang, als te Beilen in Drente Henricus Beilanus wordt geboren. Hij zal nimmer de vrede kennen, als we tenminste het Twaalfjarig Bestand niet rekenen, dit was immers een tijd van binnenlandse strubbelingen, vooral op godsdienstig gebied. Henricus en zijn vrouw Geertje Varsvelt krijgen voor zover we weten 4 kin­ deren; hij sterft in 1635. Zijn drie zoons trouwen en krijgen ook kinderen, en zo ontwikkelt zich het nageslacht. Vooral in de 17de en 18de eeuw hebben de leden van dit geslacht een belang­ rijke rol gespeeld in het openbare leven van Friesland. Het zijn voornamelijk predikanten, advokaten en officieren, en een paar vrouwelijke Beilani huwen met leden van Friese vooraanstaande families. En dan, als de Franse Tijd aanbreekt, konstateren we dat de dan levende fa­ milieleden "maatschappelijkafgegleden" zijn. Dit tijdperk -en ook de periode die er op volgt - was er een van ontstellende armoede voor ons volk; we moe­ ten de oorzaak van dat "afglijden" hierin zoeken. In de volgende genealogie hebben we álle Beilani opgenomen, en in dit ver­ band wijzen we nog even op de belangrijkheid van komplete genealogieën: ook al is het beroep minder "mooi" en het bezit niet aanzienlijk, dan mag men deze persoon niet weglaten en de zaak verder afdoen met de opmerking "hier­ uit nageslacht". Eerst leek het er op dat het geslacht was uitgestorven, want de naam komt in 1947 niet meer voor in de provincies Friesland en Zeeland, en in 1936 niet meer in de gemeente Het Bildt. Later blijkt dat er een aantal naamdragers zijn geëmigreerd naar Amerika. Verschillende pogingen om de daar eventu­ eel nog levende nakomelingen op te sporen, hebben tot op heden geen resul­ taat opgeleverd.

2. DE NAAM De naam Beilanus is afgeleid van de plaats Beilen, waar de stamvader van­ daan komt. De naamkundigen noemen zo'n afleiding dan een toponymicum, in dit geval een verlatijnst toponymicum. Alhoewel we de geslachtsnaam in allerlei spellingen tegenkomen, zoals Beij- lanus, Beylanus, Belanus, Bellaenus, Beilanes, Belanis, Beelaenus, Bilanus, Bijlanus, Bijllannus en zelfs een keer Beilands, houden we in deze genealogie de schrijfwijze Beilanus aan. Als in 1811 de Burgerlijke Stand zijn intrede doet en daarmede de verschil­ lende akten, wordt de schrijfwijze van de ambtenaar gevolgd. Anders ligt het met de "van": in de genealogieën van Ferwerda, Kok en Vor- sterman van Oijen treffen we uitsluitend de naam "van Beilanus" aan, de ons nagelaten geschreven en gedrukte bronnen weerspreken dit echter: de "van" wordt alleen gebruikt door nr. 4.2.1., nr. 4.2.4. en door nr. 4.2.8. en zijn nakomelingen. Het patronymicum wordt eigenlijk alleen na 1811 door sommige Beilani ge­ bruikt.

33 3. HET WAPEN Het wapen van de familie wordt gegeven door Ferwerda 1) en door Vorster- man van Oijen 2). dit komt overeen met de beschrijving in Rietstap 3). Blazoenering: een gouden dwarsbalk op groen, boven een zilveren lis, onder twee schuin gekruiste takken in bruin (zoals het Bourgondische Kruis). Helm­ teken: de lis uit het schild. Helmkleed: groen en geel. Het Wapenboek Van Stolk 4) geeft: boven een zilveren lis op blauw en onder twee gekruiste knoestige takken van rood op zilver. Helmteken: de lis. Hesman 5) geeft het wapen van Johannes Beilanus (nr. 3.2.9.): schild van blauw, waarop boven zilveren lis en onder rood Andreas-Kruis. In de wapenverzameling van de Fryske Rie foar Heraldyk bevindt zich een bijzonder fraaie, 18de-eeuwse afdruk in blauwe lak: doorsneden, boven een lis, onder het knoestig Andreas-Kruis. Tenslotte treft men op een missive van dr. Nicolaus Beilanus (nr. 2.1.1.) aan Gerhardus Kaldenburg te Franeker van 17 juni 1664 6). een fraaie lak- afdruk aan (hoogte wapenschild 5, 5 mm): boven lis, onder huismerk (zie fig.), helmteken: vlucht, met de lis.

4. ICONOGRAFIE In "De Nederlandsche Leeuw", jg. 1939, kol. 137 deelt Dr. Frhr. Von Ul- menstein te Bückeburg mede, dat graaf Albrecht Wolfgang zu Schaumburg Lippe tot sept. 1747 chef van een Hollands infanterie-regiment te Venlo is ge­ weest, eerst als kolonel, later als luitenant-generaal. Van het regiment Lip­ pe bevinden zich zeven in olieverf geschilderde portretten van officieren in uniform (blauwe rok met rode opslagen, rood vest, witte das, rode sjerp, wildlederen gele handschoenen met kappen, staartpruik) nog in 1939 op Schloss Bückeburg, o. a. van "Captn. Jh. van Beilanus, Capitain geworden 18 Mai 1708" (zoals aan de achterzijde staat). Het betreft hier kennelijk het portret van Johan Hendrick van Beilanus (nr. 4. 2. 4.). Een foto van ds. Th. C. Koek Beilanus van Assen (nr. 7.4.1.) en zijn echtge­ note G. de Jong is in het bezit van de heer C.H. van Wijngaarden te Drachten. Verder zijn geen schilderijen, prenten of foto's van deze familie gevonden. In

34 het Fries Museum te Leeuwarden, noch in het Iconografisch Bureau te 's-Gra- venhage zijn afbeeldingen aanwezig. Ook staan ze niet vermeld in de portret - tenlijsten van Van Someren en Moed.

5. KELIGIE Voor zover we hebben kunnen nagaan beleden alle leden van dit geslacht het Nederduitse (na 1816: Nederlands) Hervormde geloof.

6. INLEIDING TOT DE GENEALOGIE Als basis voor deze studie dienden de genealogieën van Ferwerda 7), Kok 8) en die van Vorsterman van Oijen 9). Er werden gegevens geput uit het Friese Stamboek 10), terwijl ook de bijlagen van de civiele sententies van het Hof van Friesland 11), de lijfrenteregisters 12) en Romeins predikantenlijst 13) werden geraadpleegd. Tenslotte werden ingezien het Album Studiosorum 14) en het Album Promotorum Academiae Franekerensis 15). Werd nu tijdens het onderzoek een genealogisch gegeven vastgesteld, dan werd dit genoteerd; konden we echter een bepaald feit niet vinden, dan werd het overgenomen uit de bovengenoemde werken. Hetzelfde deden Kok en Vor­ sterman van Oijen bij Ferwerda! Ferwerda geeft voor sommige personen (b. v. bij de nummers 3.2.4. , 4.2.1. en 4.2. 5.) een geboortedatum die na de doop moet hebben plaatsgevonden; Kok en Vorsterman van Oijen namen deze onjuiste data van Ferwerda over. Ook de volgorde van de kinderen is vaak niet juist. Het is daarom spijtig dat genoemde genealogen geen bronvermelding hebben opgenomen in hun boeken, dit is iets, dat de tegenwoordige onderzoekers nimmer mogen nalaten. Alle personen met de naam Beilanus hebben een eigen volgnummer gekregen, dat samengesteld is uit weer drie nummers. Het eerste is het generatienum- mer, het tweede is het volgnummer per gezin en het laatste geeft de volgorde van de kinderen per gezin aan. In het volgende wordt als voornaam de naam genoteerd, die we in het doopre­ gister aantreffen. Daarachter staat tussen haakjes soms de voornaam die in andere bronnen is gevonden. Alle naamdragers zijn met hun nummer in een diagram weergegeven. De speciale relatie die de familie Beilanus heeft met de families Van Velsen" en Fortuin is eveneens in een schema duidelijk gemaakt.

7. GEBRUIKTE AFKORTINGEN

geb. geboren hertr. hertrouwde ged. gedoopt e.1. echtelieden tr. trouwde att. attestatie overl. overleden stud. student begr. begraven prom. promotie verh. niet-wettige verbintenis procl. proclamatie otr. ondertrouw c. circa

35 (G) aanwezig Gemeentelijk Archief Leeuwarden (P) aanwezig Provinciale Bibliotheek Leeuwarden (R) aanwezig Rijksarchief Leeuwarden RA rechterlijk archief MEN Menaldumadeel BAR Barradeel OOD Oostdongeradeel FRA Franeker TIE Tietjerksteradeel LWL Leeuwarderadeel WED Westdongeradeel LWN Leeuwarden JUD Juris Utriusque Doctor

8. GENEALOGIE

1.1.1. Ds. HENRICUS BEILANUS, geb. Beilen 1577/78 16), predikant te Blokzijl (1602-1605) en Franeker (1605-1635), overl. Franeker 25 sept.1635; tr. Geertje Varsvelt, geb. c. 1576, overl. 31 maart 1651. Henricus schijnt als eerste in de pastorie te Franeker te hebben gewoond. Van hem vindt men een Latijns inschrift in het Album Amicorum van de con­ rector Marcus Gualtherus te Kampen met als datum 10 febr. 1605 17). Op 1 mei 1625 heeft Henricus een schuldvordering van 300 goudguldens te vorde­ ren van dr. Joannes Juckema, advokaat voor het Hof van Friesland te Leeu­ warden 18). Geertje Varsvelt heeft op 11 juli 1641 een schuldvordering van 200 gulden op Hans van Wijkei te Leeuwarden 19). Op 5 jan. 1650 leent zij een bedrag van 500 Caroliguldens aan Aggeus van Marssum 20). Uit dit huwelijk (de juiste volgorde staat niet vast): 2.1.1. NICOLAUS, volgt. 2.1.2. JUSTUS, volgt. 2.1.3. ANNA BEILANUS, vermeld 1662 21), "lazarusmoeder" 1670; tr. (otr. Leeuwarden 26 febr. 1651, att. 12 maart 1651), dr. Johan Gravius, ad­ vokaat voor het Hof van Friesland 22); 's lands fiskaal, overl. na 1656 (zoon geb.), zoon van dr. Martinus Gravius, JUD, gedeputeerde en grietman van Het Bildt, en van Geescke Rijcksdr. van Os. 2.1.4. HENRICUS, volgt.

2.1.1. Dr. NICOLAUS BEILANUS, stud. Franeker 1627 23), stud. lit et art 25 Franeker 1628 24); prom. Jur. Franeker 18 april 1637 ), advokaat voor het Hof van Friesland 6 mei 1637 26); pensionaris van Leeuwarden, begr. Leeu­ warden Westerkerk 9 juni 1669; tr. (otr. Leeuwarden 29 aug. 1651, 3de procl. 7 sept. 1651) Petronella van Velsen, "moeder" St. Anthony Gasthuis 1671, begr. Leeuwarden Westerkerk 29 aug. 1678, dochter van dr. Johannes van Velsen, advokaat, sekretaris van Leeuwarderadeel, en Alydt Hannema; we­ duwe van Aggeus (Age) van Marssum, "Conducteur van die Friesche Regi­ menten". Nicolaus leent op 30 aug. 1643, 26 okt. 1644 en 5 jan. 1645 aan Aggeus van Marssum, die dan gehuwd is met Petronella van Velzen, resp. 700, 500 en 600 Caroliguldens 27). Op 12 jan. 1647 wordt Nicolaus gekozen tot medepensionaris van Leeuwar­ den 28). in januari 1648 koopt hij voor 3950 goudguldens een huis met toebe­ horen aan de Tweebaksmarkt van Hendrick Meyer, "olde deurwaarder", en Jeltie Willems 29). Op 25 febr. 1651 koopt hij weer een huis aan de Twee-

36 baksmarkt (over de Galileërkerk) voor 1850 goudguldens van H. Conradi, klerk van de "Ed: Mog:.Heeren Staten van Friesland" als erfgenaam van zijn zuster Trijntie Jans 30). Dit huis verkoopt hij op 19 nov. 1662 voor 2250 goudguldens aan Feijo Winter, burgerhopman, en Pijttie Willems Schoter- dijck, e.1. te Leeuwarden 31). In november 1661 willen Nicolaus en Petro­ nella de helft van "zeeckere halve Zathe ende landen gelegen tot Tzummarurn groot 142 pondematen" kopen van de gebroeders Adrijaen, Hendrick en Pieter van Leeuwarden, de koop gaat echter niet door 32). Op 13 mei 1663 koopt het echtpaar 4 pondematen lands "tot Pilckwier onder de clockslach van den dor- pe Huisum" voor 600 goudguldens van Jelger Jetses, meester-schoenmaker, en Griet Jetses, weduwe van Dirck Wibes, van Leeuwarden (beiden zijn erf­ genamen van Jetse Jelgers en Foeck Ulbes, hun ouders) 33). Een jaar later, op 6 mei 1664, kopen zij van Agatha van Velsen, echtgenote van Gellius à Peijma, voor 1400 goudguldens een kwart van 27 pondematen lands te Bil- gaard "onder de clockslagh van Leeuwarden" 34). Op 3 mei 1666 koopt Nico­ laus hof, kamer en loods op de Grachtswal buiten Leeuwarden van Suffridus van Boelens, griffier bij het Hof van Friesland 35). Weer een jaar later, op 8 maart 1667, koopt het echtpaar een kamer in de Pijlsteeg voor 300 goud­ guldens van Hans Eemers, wijnkoper, en Maria Hardij, e.1. binnen Leeu­ warden 36). Als Petronella weduwe is, koopt zij op 28 april 1676 een kamer inde Hoff- straat achter de Jacobijnerkerk van Cijprijanus Nicolai Wyngaerden, notaris publicus, en Sytske Thomas', e.1. in Leeuwarden voor 230 goudguldens 37). Tenslotte koopt zij op 14 mei 1678 voor 857 goudguldens 3 stukken land gele­ gen "tot Bilgaerdt onder de clockslagh Leeuwarden" van Sioertie van Rispens, weduwe van dr. Tiberius Thomae, advokaat voor het Hof van Friesland 38), Petronella neemt op 20 mei 1661 een lijfrente van 200 gulden 39). Zowel Nicolaus als Petronella worden begraven "met de wezen", waarbij de "rode wezen" de lijkstoet volgen 40). zij wonen bij hun overlijden in de Grote Kerkstraat. Op 7 mei 1679 wordt hun inventaris opgemaakt 41). Uit dit huwelijk: 3.1.1. GEERTRUIT BEILANUS, ged. Leeuwarden 7 juni 1652, overl. 11 okt. 1719; tr. (otr. Leeuwarden 8 juni 1678, att. 16 juni 1678) Rijperkerk/ Hardegarijp 16 juli 1678 Johannes Bechius, ged. Leeuwarden 17 april 1650, vaandrig 1667, luitenant van een kompagnie voetknechten 1673, overl. vóór 1687, zoon van dr. Petrus Bechius, advokaat voor het Hof van Friesland, en Auckien Martinus' Potter; weduwnaar van Alethea van Velsen (dochter van Benedictus van Velsen en Sophia Andriesdr. van Roorda). Op 25 febr. 1682 wordt Johannes Bechius, dan oud-luitenant, veroordeeld tot een boete van 12 zilveren ducatons, wegens plukharen met zijn zwager dr. Joannes Holwerda 42). Geertruit koopt als weduwe op 14 febr. 1687 van dr. Zachaeus van Ghemme- nich een kamer ca. op de Grachtswal buiten Leeuwarden 43). 3.1.2. JOHANNES BEILANUS, ged. Leeuwarden 26 april 1654, overl. vóór 1717 44). 3.1.3. AELTIE (ALETTA) BEILANUS, ged. Leeuwarden 9 april 1656, begr. Leeuwarden Jacobijner- of Westerkerk 14 febr. 1726; tr. (3de procl. Leeuwarden 18 nov. 1683) dr. Paulus Jacob van Ghemmenich, advokaat, se- kretaris van de Admiraliteit te Harlingen, overl. vóór 1703 45), zoon van dr.

37 Jacobus van Ghemmenich, advokaat voor het Hof van Friesland, en Catharina van Kingma; weduwnaar van Maria Adigerusdr. Adius. Op 14 april 1684 wordt attestatie verleend van Rijperkerk naar Harlingen. In 1698 is Aletta eigenaresse van een sathe lands groot 24 pondematen. in Stiens (stemkohier nr. 65). Op 29 dec. 1721 verkoopt zij een sathe land te Peins aan Gatse Freerks, koopman te Franeker 46). Voorts verkoopt zij in 1722 "de heerlijke Stemdragende Zate en Landen Algera genaamt, gelegen onder Tietjerk, groot naa naam en faam 300 pmt." voor 3051 goudguldens aan Symen Folkerts Algera en anderen 47). In 1726 woont zij "over de canselarij" te Leeuwarden. 3.1.4. HENDRICUS, volgt. 3.1.5. FROUHKE BEILANUS, ged. Leeuwarden 13 mei 1664, overl. 16 febr. 1695 48); tr. (3de procl. Leeuwarden 29 jan. 1688) dr. Zachaeus van Ghemmenich thoe Kingma, geb. Franeker c. 1654, advokaat, vroedsman van Leeuwarden (1699-1704), pensionaris van Sloten, raad in het Hof van Fries­ land, overl. Leeuwarden 20 mei 1720 en te Zweins bijgezet 31 mei 1720 49)> zoon van dr. Jacobus van Ghemmenich, advokaat voor het Hof van Friesland, en Catharina van Kingma; hertr. Ursel van Wissema. Zachaeus en Frouhke kopen op 19 dec. 1691 huis en land c. a. onder Bergum van Tjerck Hendrix Banga, onder Garijp 50). 3.1.6. EENA BEILANUS, ged. Leeuwarden 17 okt. 1666, overl. 25 jan. 1745; tr. (otr. Leeuwarden 13 juli 1688, att. 22 juli 1688 51) Aleph (Adolph) van Idsinga, geb. 29 nov. 1663, ged. Harlingen 2 dec. 1663, kapitein van een kompagnie infanterie onder het regiment van Zijne Vorstelijke Doorluchtig­ heid de Erf stadhouder, daarna raad en advokaat-fiskaal van de Admiraliteit te Harlingen, overl. Harlingen 4 dec. 1738, zoon van Matthijs van Idsinga, sekretaris van Baarderadeel, en Hendrina de Loë; weduwnaar van Maycke van Amama. Eena wordt ook wel EnaTjara van Beilanus genoemd, dit vermoedelijk naar haar overgrootmoeder EnaTiara, die gehuwd was met Wilhelmus van Velsen. Op 3 okt. 1682 koopt dr. Gerardus Beilanus, als curator over Eena Beilanus, een vierde gedeelte van een huis aan de St. Jacobsstraat te Leeuwarden van Johanna van Marsum, vrouw van Johann Hoffman, wonende te Rijperkerk, voor een bedrag van 680 goudguldens 52). Het echtpaar Van Idsinga-Beilanus koopt op 10 jan. 1700 van Griettie Hettes Hoffman, echtgenote van Lieuwe Pieters te Sexbierum, een stuk bouwland on­ der Oosterbierum 53). En dan, op 23 okt. 1710, wordt het huis aan de St. Ja­ cobsstraat weer verkocht voor 2700 Caroliguldens aan Franqois Halma, "or- dinaris drucker der Ed: mog: Heeren Staaten van Friesland", en Magtelt Pos, e.1. te Leeuwarden, de verkopers zijn Eena Beilanus en Foekien Rheen, we­ duwe van Jensma, ieder voor de helft 54). Op 3 aug. 1713 ruilt het echtpaar Van Idsinga-Beilanus een hornleger en bouwland onder Wijnaldum met Jan Gerbens Laansma, bijzitter van Barra- deel, en echtgenote Pijttrick Sioerdts te Wijnaldum 55). Op 3 april 1731 - Aleph is dan oud-raad - kopen zij land, genaamd Het Waterland, onder Wij­ naldum van Jets Maria van Grovestins, echtgenote van Jhr. Arent van Haer- solte te Minnertsga 56). Tenslotte verkoopt Eena op 27 jan. 1742 bouwland onder Stiens aan Coert van Beima, sekretaris van het College der Admirali­ teit te Harlingen 57). 38 Het testament van Aleph en Eena wordt opgemaakt in 1732 58)j terwijl op 24 maart 1746 hun nalatenschap wordt beschreven 59). Op 8 maart 1715 verkopen Geertruit Beilanus (weduwe Bechius), Aletta Bei- lanus (weduwe Van Ghemmenich), Eena Beilanus (vrouw van Van Idsinga) en A- leides van Peima, samen als erfgenamen van Sioerdtie van Rispens, weduwe Thomae, een hovinge op het Vliet te Leeuwarden voor 110 Caroliguldens aan Jarich Jans, smalschipper, en Tjitske Tietes, e.1. 60), Een huis aan de Tweebaksmarkt wordt verkocht in oktober 1721 voor 1126 goudguldens door Aletta Beilanus, Eena Beilanus en Petronella Bechius, we­ duwe van Joan Meijers, elk voor 1/6 deel, en door Aleides van Peima voor de helft, aan Jan van Laer en Lijsbeth Hendriks, e.1. binnen Leeuwarden 61).

2.1.2. Ds. JUSTUS (JOOST) BEILANUS, geb. Franeker, predikant te Ter- naard (1635-1676), overl. Ternaard 27 aug.1676; tr. (otr. Leeuwarden 4 nov. 1637, procl. 5, 12, 19 nov. 1637) Ternaard 1637 Goikien Jan-Gerritsdr. Bor- kelo, van Leeuwarden, overl. Ternaard 25 febr. 1677. Justus schreef het boek "Huyspostille of Predicatiën", Amsterdam 1662. In 1640 is hij eigenaar van een boerderij te Raard (stemkohier nr. 4), ge­ naamd De Rode Hel, Diorre Jans is de meier. Op 12 febr. 1670 verhuurt hij een boerderij "by d' Hogebrugh" te Raard aan Rienck Bockes 62). Goikien wordt in 1663 in het Lijfrenteregister vermeld 63). Volgens Romein 64) Was (of is?) er een grafsteen van hem en zijn vrouw met Latijns grafschrift in de Ternaarder kerk. Uit dit huwelijk: 3.2.1. HENRICUS BEILANUS, ged. Ternaard 16 sept. 1638. 3.2.2. JOHANNES BEILANUS, ged. Ternaard 8 dec. 1639. 3.2.3. VROUWCK (FROUKJE) BEILANUS, ged. Ternaard 5 dec. 1641, overl. 8 sept. 1712, begr. Wijnaldum 65); tr. Ternaard 4 sept. 1666 ds. Abbe (Abbas) Ludinga, ged. Harlingen 25 aug. 1639, predikant te Hiaure/Bornwerd (1666-1689) en Foudgum/Raard (1689-1701), overl. Foudgum 1701, zoon van Hendrick Coenraads Ludinga, o. a. burgemeester van Harlingen, en Leentie Abbes. In het lidmatenboek van Dokkum staat vermeld dat "Frouckje Beilanus wed= Ds. Ludinga, en Justus Ludinga" (haar zoon) beiden van Foudgum op 3 okt. 1702 binnenkomen. Op 7 mei 1711 gaat Froukje met att. naar Wijnaldum. 3.2.4. GERRIT, volgt. 3.2.5. IDSKE BEILANUS, ged. Ternaard 1 maart 1646. 3.2.6. IDTSKE (YTSKE) BEILANUS, ged. Ternaard 16 mei 1647, overl. 1704; tr. ds. Cornelis Schellinger, geb.Terschelling 1645, predikant op Ame­ land (1672-1683) en te Winsum/Baard/Huins (1683-1720), overl. Winsum 18 maart 1720; hertr. Winsum 26 jan. 1716 Maria Wisses, van Wieuwerd. Cornelis studeert aan de Hogeschool in Franeker, hij was dichter van tal van vloeiende Latijnse verzen. In Hollum op Ameland is een Corn. Schellinger­ straat. 3.2.7. TRIJNTIE BEILANUS, ged. Ternaard 27 sept. 1649; tr. ds. Jo- hannes Papma, geb. Burgwerd 1 juli 1648, predikant te Akkerwoude/Mur- merwoude (1675-1688) en Lekkum/Miedum (1688-1711), zoon van Franciscus Johannes' Papma, predikant te Burgwerd/Hichtum/Hartwerd, en Janke Han- ses.

39 3.2.8. HENRICUS BEILANUS, ged. Ternaard 12 april 1652. 3.2.9. JOANNES, volgt. 3.2.10. TIMAEUS, volgt. 2.1.4. HENRICUS BEILANUS, stud. Franeker 1634 66), apotheker te Leeu­ warden 1644 en 1654, overl. vóór 1682; tr. Fedtie Femmes, leeft 1654. Op 3 nov. 1644 leent Henricus een bedrag van 800 Caroliguldens aan Aggeus van Marssum 67). Het echtpaar Beilanus koopt op 1 febr. 1654 een huis staande over de Brol te Leeuwarden van Gerrijt Huijberts Cathius, burger binnen Leeuwarden, voor 4575 goudguldens. Dit huis wordt door de erfgenamen van Henricus, dr. Ge- rardus Beilanus en Johannes Bechius, als man en voogd over Geertruit Bei­ lanus, weer verkocht op 15 febr. 1682 voor 3380 goudguldens aan Coert Jan­ sen, koopman, en Jouckien Jans, e.1. 68). Henricus koopt op 19 febr. 1655 "de geregte helfte van seeckere saté ende lands op het nieulandt bij JarichSiolles als meyer gebruijckt met de huijsinge in anexis ende plantagie" van Hetze Pieckes voor 79 goudguldens 69). Uit dit huwelijk: 3.3.1. HENDRICUS BEILANUS, ged. Leeuwarden 29 dec. 1644. 3.3.2. FEMMA BEILANUS, ged. Leeuwarden 15 maart 1646. 3.3.3. TRIJNTIJE BEILANUS, ged. Leeuwarden 3 febr. 1649. 3.1.4. HENDRICUS BEILANUS, ged. Leeuwarden 24 nov. 1658, kapitein over een kompagnie te voet 1680, begr. Leeuwarden Jacobijner- of We sterke rk 3 dec. 1691; tr. (otr. Leeuwarden 11 juni 1681, att. 19 juni 1681) Rijperkerk/ Hardegarijp 19 juni 1681 zijn nicht Bauck Benedictusdr. van Velsen, overl. vóór 1717, dochter van Benedictus van Velsen 70) ("hij wierd Gerichts-Scholt 11 aug.1648" 71), en Sophia Andriesdr. van Roorda. Hendricus en Bauck zijn lidmaten te Rijperkerk, hij verkrijgt att. februari 1684 van Rijperkerk naar Vlaanderen 72). Op 3 mei 1684 kopen zij "seeckere huisinge staande omtrent het nieuwe weeshuijs tusschen het kerckhof ende pijlsteegh" voor 145 goudguldens van Dieucke Aleffs, vrouw van Jochum Har­ mens en Simon Halbes Algera te Suawoude, als curator over de kinderen van Sioerdt Wijtses 73). Hendricus was een pittig heer, als op 23 jan. 1685 de 59-jarige "opmaener van de lateern en brandemmergelden" Pijtter Hijlckes om het emmergeld komt, weigert hij de betaling en smijt de opmaener van de trap! Hij woont dan "over de Kelders" te Leeuwarden 74). Uit dit huwelijk: 4.1.1. Dr. BENEDICTUS NICOLAUS BEILANUS, JUD, ged. Leeuwarden 25 jan. 1684, stud. Franeker 1702, stud. iur cand Franeker 1707 75). prom. Jur. Franeker 3 sept. 1707, advokaat voor het Hof van Friesland 8 nov. 1707 76); vroedsman van Leeuwarden (1708-1715), overl. Leeuwarden 7april 1715 77), ongehuwd. Op 10 mei 1714 maakt de 30-jarige Benedictus zijn testament op tenhuize van Claes Jeltema, herbergier te Oostermeer 78). De begunstigden zijn Geer- truyd Nauta, dochter van Wilhelmus Nauta en Elisabeth Jans, e.1. te Frane­ ker en in de tweede plaats zijn zuster Petronella. Later, 24 juli 1721, koopt Geertruyd Nauta van Petronella de helft van een huis voor 1025 goudguldens.

40 DE RELATIE BEILANUS/VAN VELSEN

Johannes Alydt v. Velsen Hannema

Benedictus Sophia Petronella Nicolaus v. Velsen v.Roorda v. Velsen Beilanus 1 T T T T Johannes Alethea Bauck Hendricus Geertruit Bechius v. Velsen v. Velsen Beilanus Beilanus 1 l J

DE RELATIE BEILANUS/FORTUIN

Justus Goikien Beilanus Borkelo

Gerhard Janke Gerrit Gebbina G. T imaeus Anna Fortuin v. Daelen Beilanus Suiderbaen Beilanus Camper X Jelmerus G. Anna E. Justus Joh. Clara Goij ckien Fortuin Fortuijn v. Beilanus Beilanus Beilanus ' zzi— Johannes G. Fortuijn

Opmerking: een horizontale lijn stelt een huwelijk voor.

41 Naar alle waarschijnlijkheid laat doctor Benedictus dus een huis na, dat de genoemde erfgenamen moeten delen 79). 4.1.2. PETRONELLA SOPHIA BEILANTJS, ged. Leeuwarden 7 juni 1685, overl. Emden 26 febr. 1727; tr. 1) (otr. Leeuwarden 5 maart 1706, att. 14 maart 1706) Epeus van Glinstra, geb./ged. Leeuwarden 5/8 nov. 1678, lid der Staten-Generaal en gekommitteerde in de Generaliteits-Rekenkamer, overl. 11 okt. 1707, begr. Blessum 80)j zoon van Hector Epeusz. Glinstra, grietman van Tietjerksteradeel, gekommitteerde in het Mindergetal, raad ter Admiraliteit in Harlingen, en Johanna Hillegonda Assuerusdr. van Viersen; tr. 2) Leeuwarden Grote Kerk 13 febr. 1718 haar achterneef Jacobus Nicolaes Beüanus (nr. 4.2.5.). Petronella stelt zich borg voor haar tweede man op 20 maart 1721, die een schuld heeft aan Aucke Jansen, bakker en koopman te Harlingen, voor een bedrag van 999 gulden en 15 stuivers 81).

3.2.4. Dr. GERRIT (GERARDUS) BEILANTJS, ged. Ternaard 5 nov. 1643, 82 stud. phil Franeker 1662 )i prom. Jur. Franeker 9 april 1669 83). advo- kaat voor het Hof van Friesland 24 april 1669, schepen van Leeuwarden 1691- 1695, daarna ontvanger-generaal der genegotieerde penningen van Friesland (ontvanger-generaal "der Losse Renthen") 84)) vroedsman van Leeuwarden 1686-1700, overl. Leeuwarden 23 jan. 1700; tr. (att. van Leeuwarden 22 april 1676, 3de procl. Dokkum 23 april 1676) Ternaard 23 april 1675 Gebbina Ger- branda Suiderbaen, geb. Dokkum 1 okt. 1656, overl. 12 jan. 1707. Het echtpaar Beilanus-Suiderbaen koopt op 30 nov. 1688 een kamer op het Hoekster kerkhof voor 300 Caroliguldens van Jacob Freercks, trekschipper op Harlingen, binnen Leeuwarden 85). Op 23 april 1689 koopt Gerrit 1/6 deel van "sekere heerlijke stemdragende State en Zate Lands gelegen onder de clokslagh Raard bij Claercamper brugh aen de Eewal" (bewoner Joucke Foec- kes), groot 87 pondematen van de erfgenamen van Henricus Beüanus, zijn grootvader. Op dezelfde dag koopt hij van dezelfde plaats 1/6 deel van Geer- truit Beüanus, weduwe Johannes Bechius, binnen Leeuwarden 86). Op 27 maart 1691 koopt het echtpaar "seeckere heerlijcke Hovinge ca. ach­ ter de huisinge bij de echtelieden kopers als eigenaars bewoond" aan de Ame- landshof voor 1100 Caroliguldens vanWilco vanHoldinga, baron thoe Schwart- senbergh en Hohenlansbergh, vrij- en erfheer van Ameland, grietman van Barradeel, Anna Doedenia, baronesse t.S. en H. , vrouw van Hobbo Clases van Aylva, grietman van Oostdongeradeel en Willem van Haren, grietman van Het Bildt 87). Ook koopt het echtpaar op 31 okt. 1691 een huis aan de stads­ wal achter de Amelandsstraat van Wijger Harmens, trekschipper op Dokkum voor 360 Caroliguldens 88). Tenslotte koopt Gerrit in 1694 nog eens 1/6 deel van bovengenoemde plaats bij Raard van dr. Martinus Gravius, advokaat te Hallum. In 1698 is hij eigenaar van deze boerderij (Raard stemkohier nr. 4) genaamd De Rode Hel, Joucke Foeckes is dan nog steeds de meier. Uit dit huwelijk: 4.2.1. JUSTUS JOHANNES, volgt. 4.2.2. CLARA BEILANTJS, ged. Leeuwarden 28 febr. 1679, begr. Leeu­ warden Jacobijner-of Westerkerk 12 nov. 1727; tr. Leeuwarden Jacobijner- kerk 17 april 1702 dr. Jelmerus Gellius Fortuin, JUD, ged. Hardegarijp 15 okt. 1671, advokaat voor het Hof van Friesland, overl. 26 juni 1729 89);

42 begr. Leeuwarden Jacobijner- of Westerkerk 4 juli 1729, zoon van Gerhard Fortuin en Janke van Daelen. Dr. J. G. Fortuin is in 1698 eigenaar van Echten nr. 7/8 (stemkohier), Cleis Jans is de meier. Hij schrijft in 1721 een rouwklacht "Ter Gedachtenisse van den Hoog Edele Gestrenge Heere, Hobbe Baart van Sminia". (P) 4.2.3. GOIENA GEERTRUID BEILANUS, ged. Leeuwarden 16 maart 1681, overl. 11 juni 1721, ongehuwd. Op 2 aug. 1710 koopt Goiena van haar broer Johan Hendrick "een seekere ka­ mer staande en gelegen op 't Hoekster kerkhoff omtrent de Hoekster poort te Leeuwarden" voor 200 Caroliguldens 90). 4.2.4. JOHAN HENDRICK VAN BEILANUS, ged. Leeuwarden 24 jan. 1683, stud. Franeker 1702 91), vaandrig 1703, luitenant over een kompagnie in­ fanterie onder het regiment van de Heer Erfstadhouder van Friesland Prins van Oranje 1705, kapitein van een kompagnie infanterie in het regiment van de Heer brigadier Ockinga (van de Heere Prins van Nassau-Dillenburg) 1708- 1723, luitenant-kolonel in dienst van de staat 1741-1766, overl. 7 sept. 1766, begr. Leeuwarden Jacobijnerkerkhof 16 sept. 1766; tr. ("copulati in domo") Moers (bij Duisburg) 16 nov.1727 Petronella van Steenwijk, uit Moers, overl. 7 nov. 1756, begr. Leeuwarden Jacobijnerkerkhof 18 nov. 1756, vermoede­ lijk dochter van Jakob Steenwijk en Johanna ten Holt. Johan Hendrick wordt vele malen in het Lijfrenteregister vermeld 92). Op 8 okt. 1716 koopt hij "seeker schiphuijs en playsanté Bellievideere staande en gelegen op de Zuijdkant van 't Vliet" voor 200 Caroliguldens van Johanna Margareta Vink, weduwe van Wouter Jansen 93). Dit objekt verkoopt Justus Schellinger, med.dr. binnen Leeuwarden, voor hem aan Hans Jochums Braak- sma, koopman en meester-koekebakker, en SybrigienHoekema, e.1. te Leeu­ warden, op 15 juni 1720 voor 101 goudguldens 94). Op 19 sept. 1740 komt Jo- hanHendrick in Zwolle aan met att. uit Moers en hij vertrekt op 22 april 1742 met att. naar Leeuwarden 95). Op 3 april 1741 is hij luitenant-kolonel en ka­ pitein "ter repartitie van Friesland", en koopt van Alette Catrina Lijcklama à Nijeholt, vrouw van Daniël de Blocq van Scheltinga, o. a. burgemeester van IJlst, een huis in de Grote Kerkstraat voor 5260 goudguldens 96), waarin het echtpaar Beilanus-Van Steenwijck een jaar later gaat wonen. In dit huis wo­ nen zij in 1756 - elders in Europa breekt in dat jaar de Zevenjarige Oorlog uit - nog steeds. Tenslotte koopt hij op 7 juli 1753 een huis staande op de hoek van De Modder bij het Pijlpollenkerkhof voor 97 goudguldens en 14 stui­ vers van Anna Catharina van Doijs, douairière van Samuel de Lannoij 97). 4.2.5. JACOBUS NICOLAES BEILANUS, ged. Leeuwarden 9 aug. 1685, ammunitiemee ster-generaal van Friesland 1707, vaandrig in het regiment van Saksen-Eisenach 1723-1729, luitenant 1731-1732, overl. 29 maart 1756; tr. 1) Leeuwarden Grote Kerk 13 febr. 1718 Petronella Sophia Beilanus (nr. 4.1.2.); tr. 2) (otr. Groenlo 7 aug. 1729) Gerharda Christina van Eybergen, dochter van Rutger van Eybergen, burgemeester van Groenlo. 4.2.6. IDTSKE, volgt. 4.2.7. DEBORA BEILANUS, ged. Leeuwarden 13 maart 1691, overl.1729; tr. (otr. Leeuwarden 21 april 1724) Workum 14 mei 1724 Johan Jans Steen­ wijck, geb. c. 1690, sekretaris van Workum, overl. Workum 3 aug. 1728. Debora verkoopt samen met haar broer Johan Hendrick een kamer gelegen op het Hoekster kerkhof voor 300 Caroliguldens op 4 jan. 1723 aan Gerrijt Ger-

43 rijts, meester-brouwer, en Maria Hammema, e.1. binnen Leeuwarden 98). 4.2.8. HENRICUS, volgt.

3.2.9. Ds. JO(H)ANNES BEILANUS, ged. Ternaard 11 nov. 1655, stud. Fra- neker 1673 99), predikant te Augsbuurt/Kollumerzwaag (1679-1683), Rinsu- mageest/Sijbrandahuis (1683-1695) en Sexbierum (1695-1726), overl. Sex­ bierum 15 nov. 1726; tr. (otr. Leeuwarden 10 sept. 1687, att. 25 sept. 1687) Geiske Colthoff, ged. Leeuwarden 3 aug. 1666, dochter van Mathijs Gerrijts Colthoff, burger-vaandrig, en Grietje Simons Bonnema. Als Joannes naar Augsbuurt als kandidaat wordt beroepen, komt hij van Fer- werd. Op de klassikale vergadering van 4 juli 1692 deelt hij aan de Klassis mede, dat de aanmerkingen door hem opgesteld over het boek van ds. Balthazar Bek- ker, "De betoverde wereld" (P), zonder zijn weten zijn gedrukt 100), In ge­ noemd boek bestrijdt ds. Bekker het bijgeloof, met name de heksenwaan, op grond waarvan hij wordt afgezet. Wegens ouderdom en zwakheid wordt Joannes door de Klassis emeritus ver­ klaard op 4 sept. 1726, het college van Gedeputeerde Staten staat hem het ge­ bruikelijke pensioen toe. Uit dit huwelijk: 4.3.1. MATTHIAS BEILANUS, ged. Rinsumageest 23 maart 1690. 4.3.2. GOIJK (GOIKIEN) BEILANUS, ged. Rinsumageest 6 sept. 1691, be­ lijdenis Sexbierum 8 mei 1712; tr.Sexbierum 20 mei 1725 Jelle vanderSluijs, ontvanger van Sexbierum, zoon van dr. Theotardus (Tjeerd) van der Sluijs, JUD, advokaat voor het Hof van Friesland, en Yfke Jelles Jeddema. In de kerk van Sexbierum hangt tegenover de preekstoel een houtenwapenbord met opschrift "I. van der Sluys administreerende kerkvoogd". 4.3.3. MATTHIAS, volgt. 4.3.4. JUSTUS BEILANUS, ged. Rinsumageest 24 febr. 1695, meester­ bakker, belijdenis Sexbierum 6 febr. 1718, kinderloos overleden. 4.3.5. HERO JOACHIMUS BEILANUS, ged. Sexbierum 17 okt. 1697. 4.3.6. GERHARDUS BEILANUS, ged. Sexbierum 8 sept. 1700.

3.2.10. Dr. TIMAEUS BEILANUS, JUD, ged. Ternaard 1 april 1660, stud. ling et phil Franeker 1675, stud. iur cand Franeker 1684 101), prom. Jur. Franeker 8 sept. 1684 102). advokaat voor het Hof van Friesland 17 sept. 1684 103), later advokaat-generaal, burgemeester van Leeuwarden 1732-1735, overl. 30 maart 1737; tr. (att. Franeker 12 okt. 1684) Antie (Anna) Camper, ged. Beers/Jellum 24 aug. 1660, dochter van ds. Henricus Camper à Crod- denbosch, predikant te Beers/Jellum, en Sjoukjen Cypriani Gravius. Op 22 april 1691 wordt op het Oldehoofster kerkhof een kind van dit echtpaar begraven; in dat jaar wonen zij in de Monnikemuur straat, het jaar daarop in de Nieuweburen te Leeuwarden. Op 7 jan. 1728 koopt het echtpaar Beilanus-Camper de helft van een huis in de Minnemastraat te Leeuwarden (prijs 2800 goudguldens) van Thomas Nauta, meester-leidekker en loodgieter, en Siuwke Freerks, e.1. binnen Leeuwar­ den. De andere helft van dit huis koopt hun zoon Justus (nr.4.4. 7.) 104). Hun kinderen Siouckien en Goyina zijn de erfgenamen van hun ouders, zij hebben op 27 juni 1740 een schuldvordering van 14000 gulden op jhr. Edzert Hobbe

44 van Burmania, majoor van een regiment kavalerie, en Johanna Wilhelmina, baronesse Van Schratenbach, e.1. te Leeuwarden. (De beide laatstgenoemden zijn de erfgenamen van hun grootvader Epo Aylva, grietman van Kollumer- land en Nieuw-Kruisland; de vordering betreft te leen gegeven gelden aan hun schoonmoeder en moeder Juliana Dorothea van Aylva, douairière baronesse Van Schratenbach.) lº5). Uit dit huwelijk: 4.4.1. GOIKIEN BEILANUS, ged. Leeuwarden 20 april 1685. 4.4.2. SIOUCKIEN (SJOUKJE) BEILANUS, ged. Leeuwarden 14 nov. 1688, overl. na 1756. 4.4.3. JUSTUS BEILANUS, ged. Leeuwarden 28 jan. 1691. 4.4.4. HENDRICKUS BEILANUS, ged. Leeuwarden 26 febr. 1692. 4.4.5. Dr. HENRICUS BEILANUS, JUD, ged. Leeuwarden 7 nov. 1694, stud. Franeker 1712, stud. iur cand Franeker 1716 106), prom. Jur. Frane- ker 7 juli 1716 107), advokaat voor het Hof van Friesland 11 juli 1716 lº8), kinderloos overleden. Hij schrijft "Dissertatis juridica de testamentis ordinandis", uitgegeven in 1716 door François Halma te Franeker. (P) "In den jaare 1719 na Indien vertrokken met 't Schip Termissa, dogh weijnigh tijts in zee geweest zijnde, met 't schip verongelukt" 109). 4.4.6. GOUCKIEN (GOYINA) BEILANUS, ged. Leeuwarden 20 sept. 1696, begr. Leeuwarden Jacobijnerkerkhof 15 jan. 1765; tr. Leeuwarden Jacobij - nerkerk 27 nov. 1740 Johannes Gerardus Fortuijn, ged. Leeuwarden 10 dec. 1710, kolonel en garnizoenskommandant van Leeuwarden, overl. Leeuwarden 25 nov. 1783 HO), begr. Jacobijnerkerkhof 2 dec. 1783, zoon van dr. Jelme- rus Gellius Fortuin en Clara Beilanus (nr. 4.2.2.); hertr. Leeuwarden Jaco- bijnerkerk 7 juli 1765 Berbera Théodore, baronesse du Tour. Goyina (gesterkt met haar man) koopt samen met haar meerderjarige en on­ gehuwde zuster Sjoukje een huis op de Oranje Eewal hoek Minnemastraat op 22 okt. 1756 voor 1600 goudguldens van Susanne Beatrix Lamij, vrouw van Willem Hendrik Schneijder te Leeuwarden Hl). 4.4.7. Dr. JUSTUS BEILANUS, JUD, ged. Leeuwarden 12 okt. 1698, stud. med Franeker 1716, stud. med cand Franeker 1720 H2), prom. med. Frane­ ker 12 okt. 1720, prom. Jur. Franeker 28 juni 1727 H3). advokaat voor het Hof van Friesland 1 juli 1727 H4), medicinae doctor, vroedsman van Leeu­ warden 1732-1739, overl. Leeuwarden 9 okt. 1739, ongehuwd. Op 2 april 1721 legt Justus samen met drie andere Leeuwarder artsen een verklaring af, dat een in het water gevonden pasgeboren kind, bij de geboorte reeds dood geweest moet zijn 115). 4.4.8. GERARDUS BEILANUS, ged. Leeuwarden 14 aug. 1701.

4.2.1. JUSTUS JOHANNES VAN BEILANUS, ged. Leeuwarden 1 aug. 1677, burger-vaandrig 1698-1699, vroedsman van Leeuwarden 1700-1727, overl. 1 mei 1727, begr. Leeuwarden Jacobijner-of Westerkerk 9 mei 1727; tr. 1) Hardegarijp 26 nov. 1702 Anna Elbertina Fortuijn, ged. Leeuwarden (als "El- bartijna Fortuijn") 30 dec. 1668, overl. Hardegarijp 8 okt. 1709, dochter van Gerhard Fortuin en Janke van Daelen; tr. 2) (otr. Leeuwarden 25 okt. 1715, att. 10 nov. 1715, otr. Amsterdam 15 nov. 1715 H6) Aurelia Swartte (Swarts), ged. Groningen Martinikerk 22 aug. 1682, dochter van Henric Swartte, se-

45 kretaris van de stad Groningen, extra ord. lid der Admiraliteit te Harlingen, lid der Staten-Generaal, lid van de Hoofdmannenkamer, en Titia Verrucius; weduwe van Jacob van Aalst "opt Nieuland". Anna ElbertinaFortuijn was een zuster van dr. Jelmerus Gellius Fortuin (zie bij nr. 4.2.2.). Op 23 sept. 1699 wordt een akte geregistreerd terzake het verpachten van de opkomsten van de stadsveemarkt voor eenjaar en voor een bedrag van 331 gulden aan Boote Jans, meester-gortmaker binnen Leeuwarden. Deze ver­ gunning wordt verleend door de gekommitteerden uit de bevelhebbers van Leeuwarden, waaronder Justus Johannes van Beilanus, vaandrig, de gekom­ mitteerden uit de achtbare magistraat van Leeuwarden, hopman Nicolaus Ha- ringa, Jelle Bolman, bouwmeester van Leeuwarden en vaandrig Edo Alma van Idema 117). Op 4 sept. 1710 zegt Justus in verband met het "afsterven" van zijn (eerste) huisvrouw zijn dienstbode op H8). Op 30 dec.1722 koopt het echtpaar VanBeilanus-Swarts een huis in de Heere­ straat te Leeuwarden voor 2070 Caroliguldens van Titus Sloterdijck, mede- raad-ordinaris in het Hof van Friesland 119). Dit huis wordt door dr. Frans Canter van Idsinga, advokaat voor het Hof van Friesland en pensionaris van Leeuwarden, als curator, verkocht voor 1000 goudguldens en 7 stuivers aan Johannijs Ruardi en Johannis Oosterdijck op 2 dec. 1727 120). Aurelia schrijft in 1721 een gedrukt "Lyk-gedicht op het zalig afsterven van den Hoog-Edelen GestrengenHeer, Mynheer, Hobbe Baart vanSminia" (P)121). Verder maakt zij een gedicht "Bruilofs krans gevlochten Ter Eeren van de Wel Edele Gestrenge Heer de Heer Arent Aulus van Haarsma Mede Raad Or- dinaris in den Hove van Friesland en de Welgeboren Me-Juffer Marta Cicilia van Bouritius in den Echte vereenigt 26 grasmaand 1722". Het wordt gedrukt door Gerrit Koumans, stadsdrukker in de Peperstraat (P). Ook maakt zij een "Rouw-klagt over het beweenlijk afsterven van den Hoog Edele Welgeboren Heer, Den Heer Ulbo Baron van Aylva in leven oud griet­ man van Idaarderadeel en laast van Oost-Dongeradeel godzaliglyk ontslapen den XXVI April MDCCXXV". Het wordt gedrukt door Hieronimus Koopmans, boekverkoper op de Turfmarkt (P). Uit dit huwelijk: 5.1.1. GERHARDINA GEBBINA BEILANUS, ged. Leeuwarden 26 aug. 1703, overl. Leeuwarden 18 april 1771, begr. Jacobijnerkerkhof 1 mei 1771. In 1771 woonde zij in de St. Jacobsstraat te Leeuwarden. 5.1.2. GERHARDUS JOHANNES BEILANUS, ged. Leeuwarden 11 okt.1705. 5.1.3. GERHARDUS JOHANNES BEILANUS, ged. Hardegarijp 28 aug. 1707.

4.2.6. IDTSKE (YTSKE) BEILANUS, ged. Leeuwarden 21 okt. 1688, overl. Kollum 11 mei 1766; tr. (att.Dokkum 8 aug. 1711) dr. Willem de Wendt, JUD, ged. Dokkum 3 juli 1672, schrijver van een kompagnie 1685, advokaat voor het Hof van Friesland 11 dec. 1695 122), fiskaal van Kollumerland, overl. Kollum 1733, zoon van Eiso de Wendt, schrijver van een kompagnie, burge­ meester van Dokkum, lid van Gedeputeerde Staten van Friesland, en Maria Uma. In het lidmatenboek van Dokkum staat vermeld dat "Juffr. Jetske Beilanus huisvr. van Dr. Went" op 4 mei 1714 met att. van Rinsumageest komt.

46 Uit dit huwelijk: 5.2.1. GERARDUS BEILANUS DE WENDT, geb. 12 april 1712, brigadier en hoofd van de militie der Oost-Indische Compagnie en heemraad van de Om­ melanden van Batavia, te Dronrijp 1775, overl. 6 okt. 1788, begr. Dron- rijp 123); tr. 1) Johanna Wilhelmina Muntz, geb. 23 aug. 1730, overl. vóór 1767; tr. 2) Ee 14 juni 1767 Lucia Aurelia Schik, ged. Dronrijp 21 juni 1722, overl. 9 juni 1787, begr. Dronrijp, dochter van Johannes Casparus Schik, sekretaris van Menaldumadeel, en Lucia Johannesdr. Rodenhuis. Uit het eerste huwelijk van Gerardus Beilanus de Wendt een dochter: Theodora Rudolfa de Wendt 124). Uit het huwelijk van Idtske Beilanus en Willem de Wendt verder nog: Maria de Wendt, geb. c. 1715, overl. 1794; tr. 1779 Stephanus Johannes de Valat. Eiso de Wendt, geb. 24 febr. 1718, direkteur van de handel op China, grietman van Westdongeradeel, overl. Leeuwarden 1 maart 1780, bijgezet te Kollum 125).

4.2.8. HENRICUS VAN BEILANUS, ged. Leeuwarden 15 juni 1694, vaandrig 1716, luitenant onder het regiment van de doorluchtige Prins van Oranje als Erf stadhouder van Friesland 1722-1725, kapitein over een kompagnie van het Stendische garnizoen in dienst van de stad Emden, overl. Emden 24 juli 1763, begr. Emden Nieuwe Kerk; tr. 1) (otr. Zwolle 30 april 1718, otr. Leeuwar­ den 6 mei 1718, att. 22 mei 1718) Johanna Geertruit van Westervelt, ged. Zwolle 11 mei 1690, overl./begr. Zwolle 1/9 maart 1719 126), dochter van Joan van Westervelt en Hilgonda Rijken; tr. 2) Emden 29 okt. 1725 Tibetha Hessling, geb./ged. Emden 7/11 okt. 1705, overl. Leeuwarden 6 dec. 1773, begr. Jacobijnerkerkhof 14 dec, 1773, dochter van dr. Gerhard Hessling, JUD, stadsadvokaat van Emden, en Sara Zernemann. Henricus arriveert 11 april 1718 in Zwolle met att. uit Leeuwarden en ver­ trekt op 30 juni 1720 met att. naar Deventer 127). Tibetha woont in 1773 in de Grote Kerkstraat te Leeuwarden. Uit het Ie huwelijk: 5.3.1. ... BEILANUS, begr. Zwolle Michielkerk 20 febr. 1719. Uit het 2e huwelijk: 5.3.2. GERHARD, volgt. 5.3.3. SARA VAN BEILANUS, geb./ged. Emden 6/12 dec. 1732; tr.Delf­ zijl 29 april 1776 dr. Johannes Jochum Meder, ged. Emden 28 febr. 1731, medisch doctor, stadsphysicus, raadsheer, president van het College der Veertigen te Emden 128), zoon van dr. Anton Gabriel Meder, medisch doc­ tor, en Cathalina Schuirman. Sara is getuige bij de doop van Franqoisa Adriana Cornelia van Beilanus (nr. 6.1.2.). Bij haar huwelijksaantekening staat vermeld "te Leeuwarden". 5.3.4. GEBBINA GERHARDINA VAN BEILANUS, geb./ged. Emden 26/30 april 1734, overl. na 1806. 5.3.5. JOHANNA HENRICA VAN BEILANUS, geb./ged. Emden 19/24 maart 1737. 5.3.6. JOHANNA HENRICA VAN BEILANUS, geb./ged. Emden 24/28 juni 1739, overl. Leeuwarden 27 okt. 1818 (huis nr. 22, letter I). Zij is getuige bij de doop van Gerhard Hendricus van Beilanus (nr. 6.1..3.).

47 I

In de Leeuwarder Courant van 30 okt. 1818 verschijnt de volgende advertentie:

Heden morgen ontsliep aan verval van krachten, mijne geachte tante JOHANNA HENRICA VAN BEILANUS, oud in het 79ste jaar, dienende deze tot communicatie zoo aan vrienden, als aan naastbestaanden. G.HENR.VAN BEILANUS Leeuwarden, den 27 October 1818

5.3.7. CATRINA PAULINA VAN BEILANUS, geb./ged. Emden 8/15 febr. 1743, overl. Leeuwarden, begr. Jacobijnerkerkhof 13 juni 1794; tr. Leeu­ warden Jacobijnerkerk 28 juni 1775 dr. Justus Maurizius Deteleff (Dethe- leven), JUD, geb./ged. Emden 23/25 juni 1720, administrateur in het "Col­ lege der Oostfriesche Landstenden" te Emden, overl. vóór 1794, zoon van Peter (Pierre) David Deteleff, raadsheer, kassier van de Frans-Gerefor­ meerde Gemeente te Emden, lid van het College der Veertigen, en Maria Margaretha Wallendorph; weduwnaar van Elisabeth Juliana van Edinghuizen (geb. Groningen). In 1794 woont Catrina Paulina "op de Orangewal" te Leeuwarden. 5.3.8. ITSKE VAN BEILANUS, geb./ged. Emden 3/7 nov. 1745, overl. Leeuwarden 3 maart 1816 (huis nr. 22, letter I). Op 12 dec. 1774 verkopen Sara, Gebbina Gerhardina, Johanna Henrica, Ca­ trina Paulina en Itske, allen ongehuwd, een koetshuis bij de Perksbrugge ach­ ter het stadsweeshuis voor 325 goudguldens aan Obbe Burenstein, burger- vaandrig, en Jacomina de Vries, e.1. binnen Leeuwarden L29). Op 29 aug. 1780 kopen Gebbina Gerhardina, Johanna Henrica en Itske een huis op de Orange Eewal voor 1900 goudguldens van Theunis Haakma, oud-schepen van Leeuwarden 130). Deze drie zusters verkopen op 18 nov. 1806 een huis staande op De Modder bij het Pijlpollenkerkhof voor 163 gulden en 5 stuivers aan Johannes Baljé, 's lands proever 131). 4.3.3. MATTHIAS (MATHIJS) BEILANUS, ged. Rinsumageest 11 dec. 1692, belijdenis Sexbierum 6 mei 1718, meester-brouwer te Leeuwarden, vervol­ gens bakenmeester (1725-1733), bijzitter van Kollumerland en Nieuwkruis- land; tr. Leeuwarden Grote Kerk 28 juli 1720 Sijtske Posthumus (Postma, Postmus), overl. vóór 1776; weduwe van Joannes Hylckes. Matthias wordt op 6 dec. 1725 aangesteld tot bakenmeester "op de (Suider) Abt" in de plaats van E.Drogenham 132). Het echtpaar wordt mei 1727 in de gemeente van Minnertsga opgenomen als lidmaten, zij zijn dan afkomstig van Sexbierum. Op 4 okt. 1732 kopen zij van Claas Crans, meester-bakker te Leeuwarden, een kamer in de Slotmakersstraat in Leeuwarden voor 100 Caroliguldens 133). De 82-jarige Matthias is op 8 febr. 1775 nog steeds "in funktie", als hij een stukmet zijnhandtekening bekrachtigt "Terordtie van de Hre: Grietman"134). Op 18 maart 1776 verkoopt hij een half huis en brouwerij op de hoek van de Slotmakersstraat op de Eewal voor 2500 Caroliguldens aan Cornelis Jans Kramer, mee ster-brouwer te Leeuwarden 135); kort daarna, op 30 mei 1776,

48 verkoopt hij de andere helft voor 1500 Caroliguldens aan dezelfde persoon 136) _ Tenslotte verkoopt hij aan Wopke Gorter, koopman te Leeuwarden, op 28 jan. 1780 twee woningen naast elkaar aan de Slotmakersstraat, de eerste voor 128 en de tweede voor 173 goudguldens 137). Uit dit huwelijk: 5.4.1. JOHANNA BEILANUS, ged. Leeuwarden 25 mei 1721, overl. Pae- sens 4 sept. 1807. In de Leeuwarder Courant verschijnt op 5 sept. 1807 de volgende advertentie:

Gepasseerde nacht, stierf na een langzaam verval van krach­ ten, onze waarde Moey, JOHANNA BEILANUS, in den hogen Ouderdom van 87 Jaren, 4 Maanden en 4 Dagen. M.C. BEILANUS. T.C.K. BEILANUS. Paesens, den 4 September 1807

5.4.2. JOHANNES, volgt.

5.3.2. GERHARD (GERARDUS) VAN BEILANUS, geb./ged. Emden 19/22 febr. 1730, vaandrig 1750, in 1770 "Sous Lt. in het 2e Bataljon van Zijne Doorluchtige Hoogheid den Heere erf Prince van Nassau Usinge, generaal Major, alhier (Bergen op Zoom) in garnizoen", later kapitein der infanterie, overl. Leeuwarden 25 mei 1774, begr. Jacobijnerkerkhof 2 juni 1774; tr. Ber­ gen op Zoom 18 juni 1770 Vincentia Johanna Balfour, geb. Zierikzee 18 juni 1744, overl. Leeuwarden 22 mei 1775, begr. Jacobijnerkerkhof, dochtervan Patrick Balfour, heer van Waddemont, luitenant-kolonel en baljuw van Zie­ rikzee, en Françoisa Adriana Leydekker. In 1774 woont het echtpaar Van Beilanus in de Grote Kerkstraat te Leeuwar­ den. De executeurs van het testament van Vincentia zijn Johannes Gerardus For- tuijn (zie bij nr. 4. 4. 6.) en Gerardus Beilanus de Wendt (nr. 5.2.1.) 138). Uit dit huwelijk: 6.1.1. TIBETHA VAN BEILANUS, geb./ged. Bergen op Zoom 13/17 maart 1771, overl. Sommelsdijk 17 jan. 1776. 6.1.2. FRANQOISA ADRIANA CORNELIA VAN BEILANUS, geb./ged. Bergen op Zoom 21/24 mei 1772; tr. 1798 Willem Jacobus Bolderman. 6.1.3. GERHARD HENDRICUS, volgt.

5.4.2. Ds. JOHANNES BEILANUS, ged. Leeuwarden 17 nov. 1723, predikant te Engelum (1749-1766) en Ee/Engwierum (1766-1792), overl. Ee 5 april 1792 139). £r Engelum 29 juli 1759 Petronella Koek, ged. Leeuwarden 18 nov. 1736, overl. 30 mei 1789 I40)> dochter van Casparus Koek, koopman en bin- nenvoogd van 's Landschaps Tuchthuis, en Taetske Martens. Johannes Gerardus Fortuijn neemt lijfrente op Johannes Beilanus, daar wordt Beilanus als "dr." vermeld 141). Later is Johannes de erfgenaam van For­ tuijn 142). Petronella Koek komt bij haar huwelijk "van Dronrijp".

49 Op 31 mei 1724 koopt Wybe Jetses Koopman c.u. voor 240 Caroliguldens "se- kere huizinge van ouds de roode kamer genaamd staande tot Pietersbierum aan de ingang van 't kerkhof hebbende voorn(oemd) kerkhof ten westen, & de gemeene buirt ten noorden (.. .) van Monsr Hidde Heremyt apoteker voor hem zelve & Dnus Johannis Beylanus predicant tot Sexbierum als administrator wegens Monsr Me inert Heremyt .. . 143). Op 16 nov. 1779 verkoopt Petronella Koek een huis staande bij de Brol te Leeuwarden voor 4000 Caroliguldens aan Klaas van Dijck, koopman, en Trijn­ tje Buitenpost, e.1. in Leeuwarden144). Op 26 aug. 1788 koopt zij een huis aan het Raadhuisplein voor 1310 goudguldens van haar zuster Casparina Cock, weduwe van Sixtus Henricus Winkler, apotheker te Leeuwarden 145). De erven van ds. Johannes kopen op 30 april 1792 voor 920 Caroliguldens de helft van een huis aan het Raadhuisplein van Jurjen Hoffman, meester-metse­ laar te Leeuwarden 146). Uit dit huwelijk: 6.2.1. MATHIJS CASPARUS, volgt. 6.2.2. CASPARUS SIJTZO, volgt. 6.2.3. Ds.THEODORUS COENRAAD KOCK BEILANUS, geb./ged. Engelum 4/5 aug. 1764, stud. Franeker 1783 147), predikant te Paesens (1789-1842), overl. Longerhouw 20 sept.1844; tr. Paesens 25 okt.1789 Gertje vanAssen, ged.Dok- kum 2 febr. 1766, overl. Paesens 12 mei 1839, dochter vanHarmannus (Harmen) vanAssen, houtkoper en burgemeester vanDokkum, en vanTrijntje vanSinderen. Dominee Theodorus Coenraad Koek schrijft verschillende boeken: - Mengeldicht]es geschikt tot voorschriften voor de schooljeugd, Leeuwarden 1809 148); - Licentius of de onberaden zoon, een zedelijk verhaal, Groningen 1813 I49); - Verhalen en bijbelsche voorbeelden, schoollecsboekje, Franeker 1811 150); - De geschiedenis van Ruth, een schoolboekje, Leeuwarden 151); - Mengelzangen, ten dienste der jeugd, Leeuwarden 1812 152) en - Bijbelsche Dichtstukjes, Sneek 1839. (P) Ook schrijft hij een "Rouwklagt van Leeuwardens gemeente bij het afsterven vanharen geliefden leeraar Bernardus van Weemen", overl. 27 herfstmaand 1808, Leeuwarden 1808. (P) Voorts wordt hij ook nog vermeld in het dagboek van de Dokkumer burge­ meester dr. Feddo Jan van Slooten, op maandag 20 april 1789, als deze in de kerk heeft geluisterd naar de proefpredikatie van de kandidaten Ridel en Bei- lanus 153). In de toren van de kerk te Paesens is een gedenkplaat aangebracht met de tekst: "gestigt 1792 pred. Th. C. K. Beilanus". Op 22 nov. 1805 verkoopt hij een huis in de Minnemastraat voor 4150 Caroli­ guldens aan Claas Nicolaides van der Let, "commis expediteur bij het De­ partementaal Bestuur van Friesland", en Joukje Bruining, e.1. te Leeuwar­ den 154). In de winter van 1814 gaat hij met Lambert Willem van der Weide, predikant te Dokkum, als gekommitteerde van de Klassis Dokkum naar Schiermonnik­ oog, om een bestraffingsrede tegen de geschorste predikant (Cornelis Broer- sma?) van dat eiland te houden en zijn boetepreek aan te horen. Door plotse­ ling invallende vorst worden zij gedwongen twee en een halve week op Schier­ monnikoog te blijven, en kunnen eerst daarna naarde vaste wal terugkeren

50 "niet ter scheep zoo als wij gekomen waren; maar wij leidden een weg van omtrent vier uren te voet af, door eene achtbare doch ook tevens schrikver­ wekkende woestijn van ijsbergen" 155). Een advertentie in de Leeuwarder Courant luidt:

Heden avond nam het aardsche leven mijner geliefde Echt­ genoot GERT JE van ASSEN, een einde. Na eene kortston­ dige ziekte van slechts 8 dagen, stierf zij in den ouderdom van 73 jaren en ruim drie maanden, van welke ik met haar bijkans eene halve eeuw, in eenen hoogst genoeglijken Echt leven mogt. Hoe zwaar haar gemis mij ook valt, de wijze en onveran­ derlijke wil van God, gebiedt mij in zijne schikking te be­ rusten; terwijl de gedachte aan hare goede hoop op eene zalige onsterfelijkheid, en het langdurig genot van hare teedere zorg voor mij, mijne smart lenigt. Eenige kennisgeving. T. C. K.BEILANUS, Paesens, den 12 Mei 1839. Predikant.

Van 1837 tot 1841 neemt zijn neef Theodorus Coenraad van Assen (nr. 7.4.1.) de dienst in Paesens waar als hulppredikant. Op 1.1.1842 wordt hij emeritus. In de Leeuwarder Courant wordt de volgende advertentie opgenomen:

LONGERHOUW, den 20 September 1844. Heden stierf ten mijnen huize mijn hooggeachte Oom, de Wel Eerwaarde Heer T. C.K.BEILANUS, emeritus Predikant van Paesens, in den hoogen en gezegenden ouderdom van 80 jaren en ruim 6 weken. T. C. KOCK BEILANUS van ASSEN, Predikant.

6.1.3. GERHARD HENDRICUS VAN BEILANUS, geb. Leeuwarden 10 sept. 1774 156)j ged. Jacobijnerkerk 18 sept. 1774, grossier, winkelier, overl. Zierikzee 8 dec. 1831, otr./tr. Hulst 22 dec. 1795/10 jan. 1796 Josina Boo- gaert, geb./ged. Stavenisse 16/21 okt. 1770, overl. Zierikzee 10 maart 1849, dochter van Jannis Boogaert en Adriana (van) Tri(e)st. Uit dit huwelijk: 7.1.1. FRANCISCUS DANIEL GERARDUS JOHANNES VAN BEILANUS, geb./ged. Zierikzee 2/8 febr. 1797, overl. jong. 7.1.2. GERHARDUS HENRICUS JOHANNES, volgt. 7.1.3. VINCENT JOHAN BALFOUR VAN BEILANUS, ged. Zierikzee 28 nov. 1802, overl. jong. 7.1.4. TIBERTUS PAULUS TILEMANUS VAN BEILANUS, ged. Zierikzee 8 aug. 1804, overl. jong. 7.1.5. VINCENT JOHAN BALFOUR VAN BEILANUS, ged. Zierikzee 4 mei 1805, overl. Zierikzee 6 nov. 1826. Op 10 okt. 1804, 3 nov. 1804 en 14 mei 1807 wordt telkens een kind van Ger- hard Hendricus te Zierikzee begraven.

51 6.2.1. MATHIJS CASPARUS BEILANUS, geb./ged. Engelum 4/18 mei 1760, collecteur-generaal 157), in 1788 meijer op Rijperkerk nr. 6 en 13 (stemko- hier), overl. St. Jacobiparochie 10 nov.1808 158); tr. Ee 22 juli 1787 Wijpkje Johannes' (van) Jelgerhuis, geb. Leeuwarden 159)) ged. Jacobijnerkerk 17 aug. 1768, overl. St. Jacobiparochie 21 aug. 1812, dochter van Johannes Bernardus van Jelgerhuis, meester-zilver smid en juwelier, en Grietje Wijbes van Sippama. Op 14 dec.1793 verkoopt Mathijs, dan "old ontfanger" wonende te Rijperkerk, aan Albert Lammerts Hoff en Geeske Jacobs, e.1. te Leeuwarden, een huis aan de Orange Eewal te Leeuwarden voor 1660 goudguldens 160). Ten zuiden van deze woning bevindt zich eigendom van ds. Theodorus Coenraad Koek Beilanus (nr. 6.2.3.). Uit dit huwelijk: 7.2.1. PETRONELLA (PIETJE) BEYLANUS, geb./ged.Rijperkerk 4 aug./ 4 sept. 1789, naaister, overl. St. Jacobiparochie 7 juli 1822; tr. St. Jacobi­ parochie 31 dec. 1812 Pieter Jans van der Weide, geb. St. Jacobiparochie c. 1791, meester-verwer, overl. St. Jacobiparochie 4 okt. 1829, zoon van Jan Dirks van der Weide en Richtje Nannes, naaister. 7.2.2. JOHANNA BEILANUS, geb./ged. Rijperkerk 28 dec. 1791/25 febr. 1792. 7.2.3. JOHANNES, volgt. 7.2.4. WIJBE, volgt.

6.2.2. CASPARUS SIJTZO BEILANUS, geb./ged. Engelum 14/21 maart 1762, in zeedienst 1780-1782 161), luitenant-ter-zee 162)i ontvanger te Ee, overl. Ee 9 aug. 1800 163); tr. Rijperkerk 29 sept. 1793 Geertie Willems Huizinga, geb. Leeuwarden 18 april 1776, overl. Noordwijk (Z.-H.) 22 dec. 1817, dochter van Willem Sikkes Huizinga, meester-bleker en herbergier buiten de Hoeksterpoort te Leeuwarden, en Janke Pieters van der Meulen; hertr. Leeu­ warden Galileërkerk 7 maart 1803 Alexander Philippus Hunefeld. Op 10 nov. 1797 verkoopt Casparus Sijtzo, dan ontvanger te Ee, aan Cathari- na Margaretha Lip, wonende in Leeuwarden, een huis aan het Raadhuisplein voor 1230 goudguldens 164). In 1814 woont Geertie Willems Huizinga in Dronrijp. Uit dit huwelijk: 7.3.1. PETRONELLA WILHELMINA BEILANUS, geb./ged. Ee 6/31 aug. 1794, overl. Paesens 14 juni 1841; tr. Metslawier 28 april 1814 Lieuwe Wil­ lems Jaarsma, geb./ged. Anjum 7/22 juni 1788, landbouwer, arbeider, overl. Paesens 14 jan. 1852, zoon van Willem Lieuwes Jaarsma en Doutzen Paulus; weduwnaar van Jetske Tjepkes. Ten tijde van haar huwelijk woont Petronella in bij haar oom Theodorus Coen­ raad Koek Beilanus (nr. 6.2.3.). 7.3.2. WILLEM JOHANNES BEILANUS, geb./ged. Ee 29 aug./17 sept. 1797, overl. Leeuwarden 13 april 1823, ongehuwd. 7.3.3. JOHANNES, volgt.

7.1.2. GERHARDUS HENRICUS JOHANNES VAN BEILANUS, ged. Zierikzee 29 nov. 1801, koopman, vrachtrijder, winkelier, grossier, schipper, overl. Zierikzee 13 nov. 1854; tr. Zierikzee 1 juli 1829 Janna van Akkeren, ged.

52 Zierikzee 6 nov. 1805, overl. Zierikzee 31 jan. 1875, dochter van Simon van Akkeren en Jacoba Boluyt; hertr. Johannes Letzer. Uit dit huwelijk: 8.1.1. JOZINA JOHANNA VAN BEILANUS, geb. Zierikzee 18 jan. 1830, overl. Duivendijke 6 juli 1885; tr. Zierikzee 31 mei 1854 Jacob van Huizen. 8.1.2. SMON VAN BEILANUS, geb. Zierikzee 4 dec. 1831, overl. Zie­ rikzee 26 maart 1832. 8.1.3. GERHAEDUS HENDRIKUS VAN BEILANUS, geb. Zierikzee 3 april 1833, overl. Zierikzee 11 nov. 1849. 8.1.4. SIMON VAN BEILANUS, geb. Zierikzee 25 maart 1835. 8.1.5. VINCENT JOHAN VAN BEILANUS, geb. Zierikzee 14 mei 1837. 8.1.6. NEELTJE VAN BEILANUS, geb. Zierikzee 13 maart 1840. 8.1.7. ADRIANUS JACOBUS VAN BEILANUS, geb. Zierikzee 29 nov. 1842, overl. Zierikzee 15 maart 1843. 8.1.8. JACOBA ADRIANA VAN BEILANUS, geb. Zierikzee 25 febr. 1844, overl. Zierikzee 2 juni 1844. 8.1.9. JACOBA ADRIANA VAN BEILANUS, geb. Zierikzee 24 dec. 1848, overl. Zierikzee 23 mei 1849. 8.1.10. JACOBA ADRIANA VAN BEILANUS, geb. Zierikzee 1 jan. 1852, overl. Zierikzee 3 maart 1852. Vorsterman van Oijen vermeldt dat de afstammelingen van Gerhardus Henri- cus Johannes van Beilanus zich, na lang in Zierikzee gevestigd te zijn ge­ weest, tot zelfs in Amerika hebben verspreid 165). jjet is mogelijk dat hier­ mede de personen met nummer 8.1.4., 8.1.5. en 8.1.6. worden bedoeld.

7.2.3. JOHANNES MATTHIJS' BEILANUS, geb./ged. Rijperkerkl2jan./23 fe­ br. 1794, brouwersknecht, guardenier, voerman, werkman, overl. St. Jacobi­ parochie 25 mei 1834; tr.HetBildt 15mei 1825 Hendrikje Cornelis' Stonebrink (Storenbrink), geb./ged.St. Jacobiparochie 16 maart/16 april 1797, winkelier- sche, overl. St. Jacobiparochie 14 okt.1886, dochter van Cornelis Hendricus' Stonebrink en Geertje Klazes: hertr.Het Bildt 6 juli 1838 JanJorna,werkman. Uit dit huwelijk: 8.2.1. WIJPKJE JOHANNES' BEILANUS, geb. St. Jacobiparochie 19 mei 1826; tr. 1) Het Bildt 4 mei 1854 Arjen Aarts Kramer, geb. St. Jacobiparochie 18 jan. 1829, werkman, overl. St. Jacobiparochie 30 nov. 1856, zoon van Aart Arjens Kramer, werkman, en Pietje Pieters Plat; tr. 2) Het Bildt 20 dec. 1860 Sierk Zonder van, geb. St. Jacobiparochie 14 jan. 1831, werkman, zoon van Andries Sierks Zondervan, schipper, en Klaasje Hendriks Algra 166). Het echtpaar Zondervan-Beilanus vertrekt op 8 mei 1886 naar Minnertsga. 8.2.2. GEERTJE JOHANNES' BEILANUS, geb. St. Jacobiparochie 1 maart 1830; tr. Het Bildt 8 mei 1856 Reinder Sjoerds Dijkstra, geb. St. Jacobipa­ rochie 2 april 1825, werkman, zoon van Sjoerd Reinders Dijkstra, werkman, en Aukje Klazes. 8.2.3. CORNELIS JOHANNES' BEILANUS, geb. St. Jacobiparochie 18 aug. 1832, werkman, winkelier; tr. Het Bildt 17 mei 1860 AntjeSmidt, geb. St. Ja­ cobiparochie 3 jan. 1820, overl. St. Jacobiparochie 30 nov. 1881, dochter van Johannes Jans Smidt, grofsmid, en Klaasje Hendriks. Cornelis wordt kort na 4 jan. 1872 benoemd tot Armvoogd van het Burgerlijk Armbestuur van Het Bildt 167). in april 1884 vertrekthij naar Noord-Amerika.

53 7.2 4 WIJBE MATTHIJS' BEILANUS (BEYLANUS, BEIJLANUS), geb. Rij- perkerk 15 febr i797 168), werkman, overl. St. Jacobiparochie 23 juli 1852; tr 1) Het Bildt"n april 1824 Eeke Jelles Steensma, geb./ged. St. Jacobipa­ rochie 21 april/io mei 1801, overl. St. Jacobiparochie Idee. 1832, dochter van Jelle Arjens steensma, guardenier, en Ymkje Hendriks; tr 2) Het Bildt 25 juli 1833 Maatsen Jans Dijkstra, geb./ged. St. Jacobiparochie 11 nov.1803/ 1 jan. 1804, overl St Jacobiparochie 9 jan. 1837, dochter van Jan Pieters Dijkstra en Sjoukje Jacobs Zuidema; tr. 3) Het Bildt 5 april 1838 Tji(e)tske Gosses Miedema geb. /ged. Minnertsga 22 okt./26 nov. 1809, overl. na 1876 169), dochter van Gosse Minnes Miedema, arbeider, en Ietske Martens. Uit het eerste huwelijk: 8.3.1. PETüONELLE (PIETJE) BEILANUS, geb. St. Jacobiparochie 11 aug. 1824, overl. St. Jacobiparochie 31 maart 1840. 8.3.2. IJMKJE WYBES BEILANUS, geb. St. Jacobiparochie 23 aug. 1827, overl. St. Jacobiparochie 29 juni 1900; tr. Het Bildt 20 april 1854 Piebe Jans Wynsma, geb. St. Jacobiparochie 3 àug. 1824, werkman, zoon van Jan Roe - lofs Winsma, Werkman, en Trijntje Walings de Jong. 8.3.3. MATTHIJS, volgt. 8.3.4. WYTSKE BEILANUS, geb. St. Jacobiparochie 6 okt. 1832, overl. St. Jacobiparochie 23 jan. 1833. Uit het tweede huwelijk: 8.3.5. JAN WIJBES BEILANUS, geb.St. Jacobiparochie 2 dec. 1836, overl. St. Jacobiparochie 13 okt. 1838. Uit het derde huwelijk: 8.3.6. WIJTSKE BEILANUS, geb. St. Jacobiparochie 25 okt. 1838, overl. St. Jacobiparochie 31 jan. 1870; tr. Het Bildt 4 juni 1863 Dirk Wiersma, geb. Betterwird 23 febr. 1840, werkman, overl. na 1870, zoon van Wijbe Dirks Wiersma, guardenier, en Antje Jans Anjema. 8.3.7. GOSSE BEILANUS, geb. St. Jacobiparochie 29 aug. 1840, overl. St. Jacobiparochie 18 sept. 1842. 8.3.8. YTSKE WIJBES BEIJLANUS, geb. St. Jacobiparochie 1 nov. 1842, overl. St. Jacobiparochie 9 mei 1845. 8.3.9. PETRONELLA WIJBES BEIJLANUS, geb. St. Jacobiparochie 1 nov. 1842, tweeling met voorgaande. 8.3.10. YETSKE BEILANUS, geb. St. Jacobiparochie 10 okt. 1845, overl. St. Jacobiparochie 14 okt. 1845. 8.3.11. IJTSKE BEIJLANUS, geb. St. Jacobiparochie 22 april 1847; tr. Hennaarderadeel 20 mei 1876 Douwe Dirks Posthumus, geb. Weisrijp 14 juni 1846, arbeider, zoon van Dirk Taekes Posthumus, arbeidar, en HinkeTjeerds Jellema. 8.3.12. PIETJE WIJBES BEYLANUS, geb. St. Jacobiparochie 19 sept. 1849, overl. St. Jacobiparochie 21 nov. 1854.

7.3.3. JOHANtfES CASPARUS' BEILANUS, geb./ged. Ee 6 mei/2 juni 1799, sjouwerman, schipper, "kolonist", overl. Ommerschans 30 jan. 1859, verh. Tjitske Wopkes Mud> geb. Terwispel c. 1800, overl. Leeuwarden 17 sept. 1825, dochter van Wopke Jans Mud, arbeider, en Martsen Sytses Klitsema; tr. Leeuwarden 15 Juni 1834 Grietje Wopkes Mud, geb.Terwispel 1 nov.1803, overl. Leeuwarden 4 aug. 1879; zuster van Tjitske.

54 Een huwelijk van Johannes met Tjitske is in Friesland niet geregistreerd, in de huwelijksakte van hem met Grietje wordt over zo'n huwelijk evenmin ge­ rept, zodat we aannemen dat de verhouding met Tjitske niet wettig was; toch draagt Gettje de naam Beilanus. Op 15 maart 1853 wordt Johannes vanuit de stad Zwolle naar de Ommerschans opgezonden, reden: bedelarij/landloper ij. Hij wordt op 29 juli 1854 ontsla­ gen 170). Op 11 nov. 1858 wordt hij voor de tweede maal naar de Ommer­ schans opgezonden, nu vanuit Assen 171). Zijn beroep is op dat moment schippersknecht, en hij zal de inrichting niet meer verlaten, want ruim twee maanden daarna overlijdt hij. De Ommerschans 172) was in vroeger tijden een kolonie waarin bedelaars en landlopers werden opgenomen. De kolonie viel onder het beheer van de Maat­ schappij van Weldadigheid; opname geschiedde aanvankelijk op vrijwillige ba­ sis; later werd plaatsing op strafrechtelijke gronden eveneens mogelijk. In 1824 werd de kolonie door het Rijk aan de Maatschappij afgestaan, op 16 sept. 1859 nam het Rijk de kolonie weer van de Maatschappij over. De kolo­ nie werd tenslotte in 1896 opgeheven. Uit de verhouding met Tjitske: 8.4.1. GETTJE BEILANUS, geb. Leeuwarden 30 aug. 1825, overl. Leeu­ wardens okt. 1905; tr. Leeuwarden 10 nov. 1861 Hendrik Aarden, geb. Oos­ terhout (N.-B.) 21 jan. 1821, arbeider betrokken bij inpolder ingswerkz aam - heden, overl. Leeuwarden 11 april 1897, zoon van Wilhelmus Aerde (Willem Aarden), arbeider, R.K. , en Adriana van Kuyk, R.K. Een aangeboren heupafwijking bezorgt Gettje de naam "Gettje met de kruk­ ken". Voor wat betreft de Ommerschans gaat zij haar vader voor: zij wordt vanuit Heerenveen naar deze kolonie opgezonden op 29 april 1847. In hetzelf­ de jaar, op 21 december, wordt zij weer ontslagen 173). Uit de verhouding met Grietje: 8.4.2. WOPKE JOHANNES' BEILANUS, geb. Leeuwarden 2 juli 1826, overl. Leeuwarden 19 juli 1826. 8.4.3. MARTZEN, volgt.

Hotze van Assen, geb./ged. Dokkum 5/9 juli 1777, houtkoper, lid gemeente­ bestuur en burgemeester van Dokkum, overl. Arum 29 nov. 1852, zoon van Harmannus van Assen en Trijntje van Sinderen (zie bij nr. 6.2.3.); tr. Dok­ kum 30 dec. 1804 Regina Hinke van Steenwijk, geb./ged. Holwerd 9 jan./ 11 maart 1781, overl. Dokkum 15 juni 1815, dochter van ds. Petrus Steen­ wijk, predikant te Suawoude/Tietjerk, Witmarsum, Holwerd en Leermens, en Lutske Benedictus' Riemersma. Uit dit huwelijk: 7.4.1. Ds. THEODORUS COENRAAD KOCK BEILANUS VAN ASSEN, geb. Dokkum 31 maart 1813, hulppredikant te Paesens (1837-1841), predikant te Longerhouw/Schettens (1841-1847) en Arum (1847-1883), overl. Doesburg 23 aug. 1903; tr. Bolsward 5 april 1846 Geertje Simons de Jong, geb. Bolsward 1 mei 1822, overl. Doesburg 12 jan. 1904, dochter van Simon Berends de Jong, bakker, koopman, en Pietje Abes de Jong. Ds. Theodorus Coenraad woont als eerste in de in 1860 nieuw gebouwde pas­ torie van Arum 174), Hij wordt op 1 juli 1883 emeritus en vertrekt in augus­ tus van dat jaar naar Doesburg.

55 Bij zijn geboorte, huwelijk en overlijden heet deze predikantTheodorus Coen­ raad van Assen. Deze naam wordt ook genoteerd bij de geboorte van zijn bei­ de dochters. Hoe komt hij nu aan de toevoegingen Koek en Beilanus? Als hij in 1883 in het Doesburgse bevolkingsregister wordt ingeschreven, worden de toevoegingen er wèl bij opgeschreven, en ook ds. Romein vermeldt in zijn predikantenlijst zijn naam als Theodorus Coenraad Koek Beilanus van As­ sen 175). Tenslotte staat bij zijn geboorteakte geen aantekening dat zijn naam is gewijzigd bij Koninklijk Besluit. De familie-overlevering geeft echter het antwoord! Op 2-jarige leeftijd ver­ liest Theodorus Coenraad zijn moeder, en hij wordt dan opgenomen in het kinderloze gezin van zijn oom en tante, ds. Th. C. K. Beilanus en Gertje van Assen; naar deze oom was Theodorus Coenraad ook vernoemd. Het echtpaar Beilanus-van Assen beschouwt de jonge Theodorus als hun zoon, en volgens familie-overlevering staan zij erop dat de namen "Koek" en "Beilanus" aan de familienaam Van Assen worden toegevoegd. Omdat dit nooit door K. B. werd bekrachtigd, konden de beide dochters van hem deze toevoegingen niet krijgen. Wel heeft de tweede dochter, Pietje van Assen, geprobeerd het "Koek Beilanus" bij de aangifte van de geboorte van haar jongste zoon, Theodorus Coenraad van Wijngaarden, aan diens naam toegevoegd te krijgen. De ambtenaar van de Burgerlijke Stand te Mijdrecht weigert dit, maar laat wel ruimte tussen "Theodorus Coenraad" en "van Wijngaarden", om de mogelijkheid te scheppen later "Koek Beilanus" erbij te vermelden als dat per K.B. toegestaan zou worden. De familie heeft ech­ ter verder geen moeite hiervoor gedaan 176), Uit dit huwelijk: - Regina Hinke van Assen, geb. Arum 23 jan. 1847, overl. Driebergen- Rijsenburg 11 jan. 1941; tr. Bolsward 25 sept. 1872 Richard van Hinloopen Labberton, geb. Gouda 29 sept. 1840, boekhandelaar, overl. Doesburg 1 april 1897 177). - Pietje van Assen, geb. Arum 22 nov. 1853, overl. 's-Gravenhage 6 ju­ ni 1931; tr. Arum 20 april 1878 Christiaan van Wijngaarden, geb. Oudewater 23 maart 1843, post- en telegraafdirekteur te Mijdrecht, later te Koog aan de Zaan, voorzitter Rederijkerskamer, meester-vrijmetselaar, overl. Koog aan de Zaan 7 juni 1903 178).

8.3.3. MATTHIJS WIJBES BEILANUS, geb. St. Jacobiparochie 15 febr. 1830, werkman, overl.na 1887; tr. Het Bildt 5 mei 1853 Trijntje Cornelis' Zonder­ van, geb. St. Jacobiparochie 5 dec. 1831, overl. na 1887, dochter van Cor­ nelis Krijns Zondervan, werkman, en Geertje Klazes Kaper. Matthijs, zijn vrouw Trijntje en hun kinderen Klaas, Eke en Ymkje vertrek­ ken 5 mei 1887 naar Noord-Amerika. Uit dit huwelijk: 9.1.1. WYBE, volgt. 9.1.2. CORNELIS BEIJLANUS, geb. St. Jacobiparochie 23 sept. 1856, overl. St. Jacobiparochie 20 febr. 1861. 9.1.3. JELLE BEIJLANUS, geb. St. Jacobiparochie 6 jan. 1859, overl. St. Jacobiparochie 15 sept. 1871. 9.1.4. HILTJE BEILANUS, geb. St. Jacobiparochie 7 okt. 1861; tr. Het Bildt 8 sept. 1881 Jan Stap, geb. Hallum 4 sept. 1859, boerenknecht, zoon

56 van Abraham Jans Stap, werkman, en Alida Anthonij van Velden. 9.1.5. KORNELIS, volgt. 9.1.6. JOHANNES BEILANUS, geb. St. Jacobiparochie 11 aug. 1866. Hij vertrekt op 16 april 1888 naar Noord-Amerika. 9.1.7. KLAAS BEILANUS, geb. St. Jacobiparochie 30 mei 1869. 9.1.8. GEERTJE BEILANUS, geb. St. Jacobiparochie 29 jan. 1871, overl. St. Jacobiparochie 24 april 1880. 9.1.9. EKE BEILANUS, geb. St. Jacobiparochie 17 sept. 1873. 9.1.10. YMKJE BEILANUS, geb. St. Jacobiparochie 21 sept. 1875.

8.4.3. MARTZEN JOHANNES' BEILANUS, geb. Drachten 6 nov. 1829, overl. Leeuwarden 27 juli 1911; tr. 1) Leeuwarden 26 maart 1851 Willem van der Veen, geb. Kampen c. 1822, timmerman, overl. Leeuwarden 13 april 1851, zoon van Lucas van der Veen en Ida Nijland; tr. 2) Leeuwarden 9 april 1854 Ernst Talma, geb. Leeuwarden 20 juni 1832, sjouwerman, overl. Leeuwar­ den 22 juni 1891, zoon van Wieger Talma, sjouwerman, en Marijke Kieffer. Een natuurlijke dochter van Martzen: 9.2.1. GRIETJE BELANUS, geb. Leeuwarden 30 juli 1849, overl. Leeu­ warden 17 juli 1850. De vroedvrouw Maijke vanderKooij, die aangifte doet van de geboorte van Grietje, laat de ambtenaar als moeder noteren: "Martje Belanus".

9.1.1. WYBE BEILANUS, geb. St. Jacobiparochie 28 febr. 1854, werkman; tr. HetBildt 9 mei 1878 FroukjeDijkstra, geb. Vrouwenparochie 11 dec.1849, dochter van Cornelis Anskes Dijkstra, werkman, en Eeke Pieters Zijlstra. Wybe, Froukje en hun zoon Matthijs vertrekken 15 maart 1881 naar Noord- Amerika. Uit dit huwelijk: 10.1.1. MATTHIJS BEILANUS, geb. St. Jacobiparochie 20 nov. 1878, overl. St. Jacobiparochie 10 okt. 1880. 10.1.2. MATTHIJS BEILANUS, geb. St. Jacobiparochie 29 nov. 1880.

9.1.5. KORNELIS BEILANUS, geb. St. Jacobiparochie 27 jan. 1864, werk­ man, melkrijder, gardenier; tr. HetBildt 3 mei 1888 Mettje van der Ploeg, geb. St. Annaparochie 1 april 1868, dochter van Roelof van der Ploeg, werk­ man, en Aaltje Pluimer. Kornelis, Mettje en hun kinderen Aaltje en Wijbe vertrekken 23 maart 1911 naar New Yersey (USA). Uit dit huwelijk: 10.2.1. ROELOF BEILANUS, geb. St. Jacobiparochie 28 mei 1889. Hij vertrok 20 dec. 1920 naar New Yersey. 10.2.2. MATHIJS BEILANUS, geb. St. Jacobiparochie 10 febr. 1893. Hij vertrok eveneens 20 dec. 1920 naar New Yersey. 10.2.3. AALTJE BEILANUS, geb. St. Jacobiparochie 26 april 1895. 10.2.4. WIJBE BEILANUS, geb. St. Jacobiparochie 9 juni 1902.

57 9. (NOG) NIET AAN TE SLUITEN BEILANI . .. BEILANUS, Vrouwenparochie, was als Nieuw-Bildt-eigenaar medeonder­ tekenaar van een stuk, gedateerd 6 april 1688, waarin de overdracht van het Octrooi voor de bedijking der Pollen werd geregeld 179).

JODOCUS BEILANUS, stud. Franeker 1626 180).

WILHELMUS BEILANUS, stud. phil postea iur Franeker 1678 181).

N. BEILANUS, stud. Franeker 1705 182). Is hij nr. 4.1.1. ?

T.BEILANUS, stud. iur cand Franeker 1727 183). Is hij nr. 4.4. 7. ?

Inde Leeuwarder Courant van 26 jan. 1799 verschijnt de volgende adverten­ tie. Gafnr. 5.3.8. deze advertentie op? Op den 24 January, overleed ten mynen huize onze waarde Neef de Heer ANDB.E LOUIS ROBERT, in Leven Gepensio- neert Collonel, in den Ouderdom van byna 80 Jaaren. J.VAN BEILANUS by absentie van de Kinderen van de Overledene. Leeuwarden, den 24 January 1799.

JUSTUS BEILANUS, gereformeerd, verkrijgt Zwolle 24 jan. 1724 klein-bur- gerschap 184).

58

10. NOTEN (Zie de lijst van gebruikte afkortingen, pag. 35 en 36).

1. A.Ferwerda, Adelyk en Aanzienelyk Wapen-boek, Leeuwarden 1763, deel II, ta­ bel I. (P) 2. A. A. Vorsterman van Oijen, Stam-en Wapenboek van aanzienlijke Nederlandsche Familiën, Groningen 1885, deel I, plaat 8. (P) 3. J.B.Rietstap, ArmorialGénéral I, Gouda 1884, p. 153: Beilanus (van)-Frise. De sin. à la fasce d'or, ace. en chef d'une fleur-de-lis d'arg., et en p. de deux chi- cots au nat., passés en saut. C.: la fleur-de-lis. L. d'or et de sin. (P) 4. Atlas Van Stolk, Rotterdam. 5. G.Hesman, Wapenboek (hs.), 1708, p. 172. (G, nr. A828). 6. RAFRAXX, 17 juni 1664. 7. A.Ferwerda, a.w. , 1760, I. 8. J.Kok, Nederlandsch Geslacht- Stam- en Wapenboek. 9. A.A. Vorsterman van Oijen, a.w., I, p. 52, 53. 10. M.de Haan Hettema en A. van Halmael Jr. , Stamboek van den Frieschen, vroege- ren en lateren, Adel, Leeuwarden 1846, 2 delen. 11. R.S.Roarda, Nammen út de bylagen fan de sentinsjes fan it Hof fan Fryslân 1700- 1811, Leeuwarden 1959/1963, 4 delen. 12. R.S.Roarda, Nammen út âlde Liifrinte-Registers yn Fryslân, Leeuwarden 1954. 13. T.A.Romein, Naamlijst der predikanten, sedert de Hervorming tot nu toe, inde Hervormde Gemeenten van Friesland, Leeuwarden 1886. (P) 14. J.J. Fockema Andreae en Th. J.Meijer, Album Studiosorum Academiae Frane­ kerensis (1585-1811, 1816-1844), Franeker 1968. (P) 15. Th. J.Meijer, Album Promotorum Academiae Franekerensis (1591-1811), Frane­ ker 1972. (P) 16. RAFRAI8,p. 761, 977, 1005. 17. Nieuw Nederlandsch Biografisch Woordenboek X, p. 39. 18. RA LWN Hyp, 24/35v. 19. RA LWN Hyp, 52/112v. 20. RA MEN 08, p. 253. 21. LWN Groot Consentboek 12 dec. 1662, f. 120. 22. Aangesteld 19 juli 1651 (cf. Kollektie Reddingius II, p. 80). (R) 23. R.S.Roarda, Lijst van studenten in Franeker. (R) 24. Zie noot 14, student nr. 2459. 25. Zie noot 15. 26. Archief Hof van Friesland MMM, Matricula advocatorum. 27. RAMEN08, p. 255, 256, 257. 28. RA LWN Magistraatsresoluties 1647, p. 43. 29. LWN Gr. Cons. 12 dec. 1648, f. 24. 30. LWN Gr. Cons. 1651, f. 39. 31. LWN Gr. Cons. 12 dec. 1662, f. 120. 32. RA BARQ7, f. 196. 33. RA LWLQ4, f. 82. 34. LWN Gr. Cons. 14 juni 1664, f. 34. 35. Familie-Archief van Kingma-State, 's-Gravenhage 1908, p. 95. 36. LWN Klein Consentboek 1667, f. 216. 37. LWN KL Cons. 1 sept. 1676, f. 77. 38. LWN Gr. Cons. 16 aug. 1678, f. 116. 39. Zie noot 12, p. 114. 40. Genealogysk Jierboekje 1966, p. 91, 92. 41. Zie noot 35, C5. 42. RA LWN Magistr. 1682, p. 259. 43. Zie noot 35, p. 99. 44. Bijl. civ. sent. Hof van Friesland port. 304-17.

60 45. RA LWL M38, p. 292, vermeld wordt Aletta als weduwe. 46. Zie noot 35, p. 110. 47. RA TIE P8, p. 380. 48. Zie noot 35, p. 11. 49. Koll. Reddingius II, p. 64. (R) 50. Zie noot 35, p. 102. 51. Vorsterman van Oijen geeft als huwelijksdatum 25 aug. 1688, zonder evenwel de plaats aan te geven. 52. LWHGr. Cons. 18 mei 1683, f. 83. 53. Zie noot 35, p. 105. 54. LWNGr. Cons. 6 febr. 1711, f. 91. 55. RA BAR Q12; Genealogysk Jierboekje 1966, p. 53; noot 33, p. 108. 56. Zie noot 35, p. 111. 57. Zie noot 35, p. 112. 58. Zie noot 35, p. 66. 59. Zie noot 35, p. 76. 60. LWN KI. Cons. 30 aug. 1715, f. 87. 61. LWNGr. Cons. 19 febr. 1722, f. 271. 62. RA WED Q16, f. 30. 63. Zie noot 12, p. 104. 64. Zie noot 13. 65. R.S.Roarda, Grafschriften III, hs., Barradeel. (R) 66. Zie noot 14, student nr. 3032. 67. RA MEN 08, p. 254, 255. 68. LWN Gr. Cons. 21 april 1654, f. 257 en LWN Gr. Cons. 12 juli 1682, f. 40. 69. RA OOD M3, f. 190. 70. Benedictus is een broer van Petronella van Velsen, díe met dr. Nicolaus Beilanus (nr. 2.1.1.) huwt. 71. Kollektie Reddingius II, p. 122. 72. Zie noot 71. 73. LWN KL Cons. 27 juni 1684, f. 126. 74. RA LWN C3, p. 293. 75. Zie noot 14, student nr. 10154 en 10487. 76. Zie noot 26. 77. Noot 26 geeft "obiit 1714". 78. Bijl. civ.sent. Hof v. Fr. port. 290-2 en Arch. Hof v. Fr. DDD 2, f. 187v. 79. RA LWN Hyp, 112/93v. , 94. 80. D.J. van der Meer, Grafschriften tussen Flie en Lauwers IV, Menaldumadeel, Leeuwarden 1959, p. 45. 81. RA LWN, Hyp, 112/25, 25v. 82. Zie noot 14, student nr. 6518. 83. Zie noot 15. 84. Zie noot 26. 85. LWN KI. Cons. 24 dec. 1688, f. 82. 86. RA WED D5, 23 april 1689. 87. LWN Gr. Cons. 4 april 1691, f. 153. 88. LWN KL Cons. 6 febr. 1692, f. 193. 89. Zie noot 26. 90. LWN KL Cons. 27 febr. 1711, f. 46. 91. Zie noot 14, student nr. 10169. 92. Zie noot 12, p. 11, 13 en 25. 93. LWN KI. Cons. 6 febr. 1717, f. 165. 94. LWN KI. Cons. 20 juli 1720, f. 204. 95. N.H. Lidmatenboek 3, p. 213 (Gemeentearchief, Zwolle). 96. LWNGr. Cons. 28 april 1741, f. 53.

61 97. LWN KI. Cons. 21 sept. 1753, f. 9. 98. LWN KI. Cons. 19 febr. 1723, f. 35. 99. Zie noot 14, student nr. 7382. 100. Klassis Dokkum, p. 175 (volgens T.A.Romein, noot 13). 101. Zie noot 14, student nr. 7517 en 8195. 102. Zie noot 15. 103. Zie noot 26, hier wordt ook de overlijdensdatum vermeld. 104. LWN Gr. Cons. 7 febr. 1728, f. 19. 105. RA LWN Hyp 132/21v, 22. 106. Zie noot 14, student nr. 10773 en 11081. 107. Zie noot 15. 108. Zie noot 26. 109. Zie noot 26. 110. Bijl. civ. sent.Hof v. Fr. Port. 1030-1. 111. LWN Gr. Cons. 6 febr. 1756, f. 2. 112. Zie noot 14, student nr. 11086 en 11343. 113. Zie noot 15. 114. Zie noot 26. 115. RA LWN CIO, p. 255. 116. De Amsterdamse ondertrouwakte vermeldt: Acte Verleent Den 1 Decemb(er) 1715: om tot Uijtregt te Trouwen. Dit huwelijk werd Gemeentelijk Archief Utrecht niet gevonden. 117. RA LWN Hyp, 92/87v, 88. 118. RA LWN C8, p. 322, 323. 119. LWN Gr. Cons. 31 okt. 1722, f. 304. 120. LWN Gr. Cons. 24 febr. 1728, f. 21. 121. Hobbe Baart van Sminia, overl. Oudkerk 23 okt. 1721. 122. Zie noot 26. 123. D.J. van der Meer, a.w., p. 74, 75. 124. Theodora Rudolfa de Wendt, geb. Batavia 17 dec. 1748, overl. na 1813; tr. 1) (otr. Batavia 19 febr.) Colombo (Ceylon) 28 febr. 1763 mr. dr. Iman Willem Frans-- Willems Falck, geb./ged. Colombo 25 maart/l april 1736, student Utrecht 1756, gouverneur op Ceylon (1765-1785), overl./begr. Colombo 6/10 febr. 1785; tr. 2) Gale 26 okt. 1785 E lias de Paravicini di Capelli, van Breda, majoor der artillerie te Colombo, ingenieur; weduwnaar van Johanna van der Poel (cf. De Navorscher 1901, p.546; W. Wijnaendts van Resandt, De gezaghebbers der Oost-Indische Com­ pagnie op hare Buiten-Comptoiren in Azië, p. 83; maandblad Sibbe 1943, 6. p.166). 125. Zie noot 65, p. 75. 126. Begraafboek RBSO-739, p. 229 (Gemeentearchief, Zwolle). 127. N.H. lidmatenboek 2, p. 307 (Gemeentearchief, Zwolle). 128. Het College der Veertigen was het parlement van de stadrepubliek Emden. 129. LWN KI. Cons. 12 mei 1775, f. 173. 130. LWN Gr. Cons. 20 okt. 1780, f. 128. 131. LWN KI. Cons. 12 dec. 1806, f. 123. 132. G.A.Wumkes, Stads-en Dorpskroniek van Friesland (1700-1800), deel 1, p. 66. 133. LWN KI. Cons. 24 okt. 1732, f. 116. 134. Arch. Eysinga-Vegelin van Claerbergen, port. nr. 399. De bedoelde grietman is Willem Hendrik van Hiemstra, grietman van Kollumerland en Nieuwkruisland. 135. LWN Gr. Cons. 3 mei 1776, f. 7. 136. LWN Gr. Cons. 12 juli 1776, f. 17. 137. LWN KI. Cons. 3 maart 1780, f. 170. 138. RA LWN W16, f. 128. 139. Cf. noot 13. Volgens de bijlagen bij huwelijksakte Het Bildt 5 april 1838 van W. M. Beilanus/T. G.Miedema is ds. Johannes overleden Ee 18 maart 1793. 140. Cf. noot 12, p. 35. Volgens de bijlagen genoemd in noot 132 is Petronella overle- den Ee 15 dec. 1791. 141. Zie noot 12, p. 11. 142. Bijl. eiv. sent. Hof v. Fr. port. 1030-1. 143. RA BAR Q12, f. 270v en noot 125, p. 64. 144. LWN Gr. Cons. 28 april 1780, f. 95. 145. LWN Gr. Cons. 10 okt. 1788, f. 166. 146. LWN Gr. Cons. 22 mei 1792, f. 32. 147. Zie noot 14, student nr. 13950. 148. Zie noot 132, deel 2, p. 46. 149. Zie noot 132, deel 2, p. 63. 150. Zie noot 132, deel 2, p. 54. 151. Boekzaal der geleerde wereld 1813b, p. 413. 152. Zie noot 151, p. 569. 153. Jierboekje fan it Genealogysk Wurkforbân 1956, p, 15, 154. LWN Gr. Cons. 31 jan. 1806, f. 89. 155. J. Loosjes, De Gereformeerde Kerk van Ameland 1611-1816, Leiden 1912, p. 123. 156. Cf. doopboek LWN. Volgens de lijst van inwoners van arrondissement Zierikzee is de geboortedatum 11 sept. 1774. 157. Jierboekje fan it Genealogysk Wurkforbân 1954, p. 11. 158. Zie noot 12, p. 81. Volgens bijl. huw. Het Bildt 15 mei 1825 J. M. Beilanus/H. C. Stonebrink is de overlijdensdatum 17 nov. 1808 en volgens bijl. huw. Het Bildt 5 april 1838 W. M.Beilanus/T. G. Miedema is deze datum 11 nov. 1808. 159. Volgens haar overlijdensakte echter: geb. Bergum. 160. LWN Gr. Cons. 31 jan. 1794, f. 150. 161. Vriendelijke mededeling van de schout-bij-nacht b.d. Klaassen te 's-Gravenhage. 162. Volgens de bijlagen bij het huwelijk Leeuwarden 15 juni 1834 J. C. Beilanus/G. W. Mud. 1.63. Zie noot 12, p. 81. 164. LWN Gr. Cons. 1 dec. 1797, f. 80. 165. Zie noot 2, p. 53. 166. In de huwelijksakte Het Bildt 20 dec. 1860 W. J. Beilanus/S. Zondervan staat "Klaas Hendriks Algra". 167. H.Sannes, Geschiedenis van Het Bildt, Franeker 1956, UIA, p. 263. 168. Blijkens de bijlagen bij het huwelijk van hem met T. G. Miedema. 169. T. G. Miedema woont 1876 in Oosterbierum. 170. Zie noot 173, deel Q, nr. 3899. 171. Zie noot 173, deel U, nr. 4548. 172. De heer A.Piel te Balkbrug heeft veel materiaal over de Ommerschans verzameld en een uitgebreide historie over deze kolonie geschreven (Rijksarchief, Sassen- poort, Zwolle, nrs. 71 en 72). 173. Archief Ommerschans, deel M, nr. 5859 (Rijksarchief, Assen). 174. J.F.Broos, Uit de geschiedenis van het dorp Arum, Bolsward 1960, p. 96. 175. Zie noot 13, p. 311. 176. Vriendelijke mededeling van de heer C. H. van Wijngaarden te Drachten. 177. Het gezin Van Hinloopen Labberton-van Assen is Remonstrants. Een zoon uit dit huwelijk is prof. dr. Daniel Johannes van Hinloopen Labberton, geb. 1883, hoog­ leraar in Japan en rector van het Theosofisch Lyceum "Drafna" bij Naarden. 178. Genealogie Van Wijngaarden, De Nederlandsche Leeuw 1970, p. 236-259. 179. H.Sannes, a.w., deel II, Franeker 1953, p. 28. 180. Zie noot 14, student nr. 2328. 181. Zie noot 14, student nr. 7666. 182. Zie noot 14, student nr. 10403. 183. Zie noot 14, student nr. 11687.

63 11. MEDEWERKING Bij het samenstellen van deze genealogie ondervond ik de welwillende mede­ werking in de vorm van aanvullingen van de volgende heren:

W. Dolk, Leeuwarden (Leeuwarden) Carl van Dyken, Emden (Emden) J.Grooten, Middelburg (Zeeland) Ds. J.J.Kalma, Leeuwarden (predikanten) Drs. K.M. van der Kooi, Dronrijp (wapens) P. Luinstra, Groningen (Groningen) D.J.vander Meer, Roordahuizum (algemeen) P.Nieuwland, Leeuwarden (Tietjerksteradeel) Mr. dr. W. de Vries, Vught (Noord-Brabant) W. Zondervan, Doesburg (Doesburg)

12. EPILOOG Zoals het met de meeste genealogieën wel het geval zal zijn, zo is het ook met deze Beilanus-studie: er ontbreken nog de nodige gegevens. Het onder­ zoek is nog niet afgesloten, en men vraagt zich af wanneer dat wel het geval zal zijn, want ook in onze dagen ontdekt men nog steeds nieuwe bronnen die een ander licht werpen op de historie van een geslacht, een land, een volk. Daarom moet de lezer de nummering als voorlopig beschouwen, en worden aanvullingen en verbeteringen dankbaar aanvaard door de samensteller

C. E. Kuipers.

Drachten, 31 oktober 1975.

64 HET GESLACHT STUUR

Het hier te behandelen geslacht Stuur stamt uit Nieuwe Pekela. Een kleinzoon van de stamvader, Albert Harms Stuur (Illb) vestigde zich te Harlingen en in het bijzonder zijn nakomelingen zetten het geslacht, ook in vrouwelijke lijn, voort. _ Een achterkleindochter van hem, Elisabeth Helena Land (1882-1946), heeft enige aantekeningen nagelaten, waarin zij in korte karakteristieken de ver­ schillende familieleden typeert: intellectuele en uiterlijke kwaliteiten, muzi­ kaliteit, drankzucht, zwaarmoedigheid, gevoel voor humor naast haar beken­ de voorvallen uit het leven van die nakomelingen. Zij deelt mee, dat haar overgrootvader ƒ 200. 000, — naliet; hij zal, wat hij naliet, wel zelf verdiend hebben, want van zijn ouders zal hij weinig geërfd hebben, maar uit de schei­ ding van zijn nalatenschap op 19 augustus 1863 voor notaris J. A. Zaal Stro- band te Harlingen blijkt, dat deze toen op ruim ƒ 48. 000, — getaxeerd werd. Het is natuurlijk ook verder de vraag, in hoeverre deze aantekeningen de toets der objectiviteit kunnen doorstaan, maar andere bronnen zijn er zeker voor de oudste generaties niet.

Deze familie Stuur voert tegenwoordig als wapen: in goud een rood stuurwiel; dekkleden en wrong: goud en rood; helmteken: het stuurwiel van het schild. Naast het hier te behande­ len geslacht zijn enige an­ dere groepen personen met dezielfde naam te onder­ scheiden, van wie ik de oudst bekende generaties, voor zover de gegevens hierover mij bekend zijn, laat volgen in een bijlage.

JSkuuv 65 Genealogie. I. GERRIT REINDERS; tr. (ondertr. Nieuwe Pekela 4 aug. 1743) Frauwke Harms. Uit dit huwelijk: 1. Hilligje Gerrits, geb. 1743, ged. Nieuwe Pekela 15 nov. 1745. 2. Harm Gerrits, ged. Nieuwe Pekela 28 okt. 1747. 3. Harm, volgt II. 4. Wyger Gerrits, ged. Nieuwe Pekela 26 aug. 1753. 5. Wijcher Gerrits, geb. Nieuwe Pekela 19 okt., ged. ald. 26 okt. 1755. 6. Jantje Gerrits, geb. Nieuwe Pekela 5 juli, ged. ald. 9 juli 1758. II. HARM GERRITS STUUR, ged. Nieuwe Pekela 6 sept. 1750, koopvaardij- schipper, overl. Nieuwe Pekela 5 dec. , begr. ald. 11 dec. 1805; tr. ald. 26 febr. 1775 Grietje Alberts Jonker, geb. 1753, overl. Nieuwe Pekela 29 okt. 1814, dochter van Albert Hindriks Jonker en Margje Pieters Schuiring. Harm Gerrits Stuur komt enige malen in het rechterlijk archief van Nieuwe Pekela voor: 22 febr. 1780 verkopen hij en zijn vrouw, Grietje Alberts Jon­ ker, hun tjalkeschuit met zeil, treil en alle verdere annexen, zowel koks- als andere gereedschappen voor ƒ 2250.10. -. 26 febr. 1784 treedt hij als getuige op en 27 febr. 1784 nemen hij en zijn vrouw ƒ 600 op van Jacob Klazen Jonker en Grietje Jans Wegenaar te Amsterdam tegen 5% onder hypothecair verband van al hun goed. Uit dit huwelijk: 1. Gerrit, volgt lila. 2. Marghijn Harms Stuur, geb. Nieuwe Pekela 14 okt., ged. ald. 19 okt. 1777, overl. voor 29 okt. 1814. 3. Albert, volgt Illb. 4. Frouwke Harms Stuur, geb. Nieuwe Pekela 18 dec. , ged. ald. 25 dec. 1782, overl. Harlingen 7 aug. 1842; tr. Nieuwe Pekela 3 juli 1816 DerkHin- driks de Boer, ged. ald. 12 sept. 1751, overl. voor haar, zoon van Hindrik Reinders de Boer, landbouwer, en Niesje Derks, en weduwnaar van Jacoba Geerts Holtman. 5. Hindrik, volgt Illh, pag. 73. 6. Reinder Harms Stuur, geb. Nieuwe Pekela 30 maart, ged. ald. 1 april 1787, overl. voor 29 okt. 1814. lila. GERRIT HARMS STUUR, geb. Nieuwe Pekela 20 jan., ged. ald. 28 jan. 1776, schipper (1831), overl. Veenhuizen, 2de etablissement, 9 juli 1841; tr. (ondertr. Nieuwe Pekela 19 jan. 1800) Grietje (Margrieta) Reintjes (Rijntjes), overl. Groningen voor 22 mei 1828. Uit dit huwelijk: 1. Harm Gerrits Stuur, geb. Oude Pekela 23 jan. , ged. Nieuwe Pekela 1 febr. 1801, schipper (1830), overl. Groningen 4 febr. 1831; tr. Jansje Eissema. 2. Anna Gerrits Stuur, geb. Nieuwe Pekela 18 okt., ged. ald. 30 okt. 1803, overl. Groningen 4 mei 1840; tr. ald. 22 mei 1828 Richt Witkop, ged. Gro­ ningen 28 okt. 1803, schuitevoerder (1828), extraordinaris commies (1836), overl. Groningen 1 nov. 1836, zoon van Jan Witkop, vleeshouwer te Gronin­ gen, en Jantjen Richts.

66 3. Reinder, volgt IVa. 4. Willem Gerrits Stuur, ged. Groningen (N.K.) 18 juni 1809, zeeman (1840), later sjouwer te Rotterdam, overl. ald. 26 okt. 1862; tr. Groningen 13 aug. 1837 Anna Willems Maathuis, geb. Zuidwolde 29 nov. 1813, overl. Rotterdam 1 dec. 1859, dochter van Albert Maathuis en Grietje Jans Verzee. 5. Gerrit Stuur, geb. Groningen 2 okt. 1816, korporaal bij het reserve­ bataljon van de 2e afdeling infanterie, overl. Leeuwarden 28 jan. 1839. 6. Johannis Hendricus Stuur, geb. Groningen 22 maart 1821, arbeider bij de Maatschappij van Weldadigheid, overl. Veenhuizen, 2de etablissement, 9 mei 1838.

IVa. REINDER GERRITS STUUR, geb. Nieuwe Pekela 4 juli, ged.ald. 13 juli 1806, schuitevoerder en trekschipper, overl. Groningen 10 sept. 1842; tr. ald. 21 mei 1829 Anna Maria Pieterdina Roos, geb. Uithuizen 28 juli 1805, overl. Groningen, Nosocomium academicum, 13 mei 1842, dochter van Jan Roos en Pieterdina Sen. Uit dit huwelijk: 1. Jan Roelfs Stuur, geb. Groningen 25 mei 1830, schoenmakersknecht, overl. Groningen 4 mei 1852. 2. Margaretha Stuur, geb. Groningen 20 dec. 1832, overl. ald. 27 febr. 1833. 3. Margaretha Stuur, geb. Groningen 5 juli 1834, overl. ald., Gerefor­ meerd diaconie armen- en kinderhuis, 18 mei 1847. 4. Pieterdina Stuur, geb. Groningen 16juni 1836, overl. ald. 7 aug. 1913; tr. Veendam 17 dec. 1873 Aaldrik Meijer, geb. ald. 11 juli 1836, zeeman (1873), tolpachter te Bedum (1886), overl. ald. 9 april 1904, zoon van Jan Berends Meijer, arbeider, en Grietje Aaldriks Pot, en weduwnaar van Jantje Gras. 5. Pieter Stuur, geb. Groningen 31 mei 1839, overl. ald. 20 nov. 1842. 6. Reinder Gerrit Stuur, geb. Groningen 12 mei 1842, overl. ald. 28 febr. 1844.

Illb. ALBERT HARMS STUUR, geb. Nieuwe Pekela 26 juli, ged. ald. 30 juli 1780, kapitein vaneen kofschip, reder en zeehandelaar, firmant Hubert Jansz. & Co., houtkopers te Harlingen, overl. ald. 30 april 1863; tr. 1) Veendam 23 dec. 1811 Hendrikje Thyssens Rogaar, geb. ald. 23 jan. 1788, overl. Veendam 25 sept. 1814, dochter van Thys Derks Rogaar, schipper, scheeps­ bouwer te Veendam, en Janna Heines; tr. 2) Harlingen 4 april 1816 Pietje Wopkes van der Stel, geb. Harlingen 27 juli, ged. ald. 12 aug. 1792, overl. Harlingen 12 maart 1831, dochter van Wopke Djoerds van der Stel, houtkoper te Harlingen, en Joukje Wiegers; tr. 3) Harlingen 1 nov. 1832 Joukje Sjoerds Wiarda, geb. ald. 18 dec. 1793, overl. Harlingen 20 maart 1861, dochter van Sjoerd Piebes Wiarda, koopman en lid van de raad te Harlingen, en Anna Pieters Nauta, en weduwe van Piebe Pieters de Jong, mr. verver te Harlin­ gen. Uit het eerste huwelijk: 1. Harm, volgt IVb. 2. Thies, volgt IVc. Uit het tweede huwelijk:

67 3. Wopke Stuur, geb. Harlingen 27 febr. 1817, houtkoper, later winke­ lier te Smilde, overl. ald. 6 april 1886; tr. Smilde 2 mei 1856 Henderkien Slijkman, geb. ald. 29 maart 1823, overl. Smilde 14 juni 1909, dochter van Arend Slijkman, schipper, en Janna Gosens. 4. Joukje Stuur, geb. Harlingen 8 okt. 1818, overl. ald. 24juni 1891; tr. Harlingen 20 mei 1839 Jan Appeldoorn, geb. Leeuwarden 21 juli 1813, apo­ theker, kapitein der dienstdoende schutterij 1856 en voogd der algemene ar­ men te Harlingen, overl. ald. 20 nov. 1885, zoon van Jan Bruinissen Appel­ doorn, apotheker en diaken der hervormde kerk te Harlingen, en Hinke Jans van der Veen. 5. Frouwke Stuur, geb. Harlingen 4 nov. 1820, overl. Heerenveen 9 sept. 1900; tr. Harlingen 8 okt. 1843 Egbert Land, geb. Dokkum 6 mei, ged. ald. 26 mei 1811, koek-en banketbakker te Dókkum, bakker en voogd der alge­ mene armen 1848 te Harlingen, overl. Baarn 25 juli 1894, zoon van Jan Pie- ter Land, adelborst, koopman, reder, fabrikant, directeur der posterijen van 1817 tot overlijden, burgemeester 1814 en lid van de raad van 1816 tot over­ lijden te Dokkum, en Hyke Egberts Visser, en weduwnaar van Antje Santée.

Joukje Alberts Stuur 1818-1891 Jan Appeldoorn echtgenote van 1813-1885 Jan Appeldoorn

Frouwke Alberts Stuur 1820-1900 Egbert Land echtgenote van 1811-1894 Egbert Land 68 6. Reinder, volgt IVd. 7. Douwe, volgt IVf. 8. Hendrik, volgt IVg. 9. Grietje Stuur, geb. Harlingen 28 okt. 1827, overl. Culemborg llnov. 1912; tr. Voorst 19 april 1854 Johan Gerrit Middelbeek, geb. ald. 21 dec. 1824, koopman te Utrecht, kruidenier te Culemborg, overl. ald. 27 april 1911, zoon van Rijk Middelbeek, onderwijzer te Voorst, en Aaltje van Beek. 10. Dirk Stuur, geb. Harlingen 9 okt. 1829, zeeman, overl. (verdronken) op reis van Noorwegen naar Harlingen a/b kofschip De Houthandel 4 aug. 1845.

IVb. HARM ALBERTS STUUR, geb. Veendam, aan het Oostdiep, 19 sept. 1812, stuurman ter koopvaardij (1832), was bij de scheiding van de nalaten­ schap van zijn vader (1863) zonder vaste woon- of verblijfplaats, heet bij het eerste huwelijk van zijn zoon Hein (1864) overleden, maar bij het tweede (1871) nog in leven; tr. Harlingen 16 aug. 1832 (door echtscheiding ontbonden bij vonnis Rechtbank Sneek 27 juli 1836, ingeschreven Harlingen 16 nov.1836) Trijntje Willems Hidma, geb. Schraard 1 okt., ged. ald. 14 okt. 1810, overl. voor 1 sept. 1864, dochter van Willem Rinses Hidma, boerenknecht, en Lolk- jen Heins Heinsma. Uit dit huwelijk: 1. Albert Stuur, geb. Harlingen 12 dec. 1832. 2. Hein, volgt Vb.

Vb. HEIN HARMENS STUUR, geb. Schraard 14 aug. 1834, gardenier te Mid- lum, boer te Harlingen, arbeider te Almenum (gem. Barradeel, 1876), ver­ trok vandaar op een niet bekende datum naar elders; tr. 1) Wonseradeel 1 sept. 1864 Tetje Taedes Brinksma, geb. Sneek 14 nov. 1840, overl. Harlin­ gen 19 febr. 1871, dochter van Taede Brinksma, arbeider te Sneek, en Eli- sabeth Stellingwerf; tr. 2) Harlingen 28 sept. 1871 Geeske Ales Osinga, geb. Tietjerk 24 maart 1846, overl. Harlingen 4 okt. 1875, dochter van Ale Sijt- zes Osinga, landbouwer te Tietjerk, en Elisabeth Rinzes Rinsma. Uit het eerste huwelijk: 1. Harmen Stuur, geb. Midlum 29 mei 1865, overl. Harlingen 3 nov. 1872. 2. Elisabeth Stuur, geb. Midlum 1 maart 1867, overl. Harlingen 25 mei 1870. 3. Albert Stuur, geb. Midlum 4 febr. 1869, overl. Harlingen 21 april 1870. Uit het tweede huwelijk: 4. Elisabeth Stuur, geb. Harlingen 25 april 1872, overl. ald. 9 febr. 1873. 5. Harmen Stuur, geb. Harlingen 10 juni 1873, vertrok met zijn vader naar Almenum en vandaar op een niet bekende datum naar elders. 6. Elisabeth Stuur, geb. Harlingen 22 dec. 1874, overl. ald. 29 juni 1875.

IVc. THIES STUUR, geb. Veendam 19 sept. 1814, winkelier te 's-Graveland (1850-1863), overl. Amsterdam 27 febr. 1875; tr. Elizabeth Petronella Maria Schuijnderman, geb. Amsterdam 8 april 1820, winkelierster in galanterieën ald. (failleerde in 1867), overl. Amsterdam, Hersteld Luthers diaconie Wees-, Oude mannen- en vrouwenhuis, 23 mei 1888, dochter van Jan Schuijnderman jr. , schuitevoerder, en Elisabeth Schierholtz.

69 Uit dit huwelijk: 1. Albert Stuur, geb. 's-Graveland 30 juli 1850, overl.ald. 12 maart 1855. 2. Johannes Stuur, geb. 's-Graveland 25 jan. 1852, kapitein op een pak­ ketboot, vertrok naar het toenmalige Nederlands Indie' 5 juli 1882. 3. Reindert Stuur, geb. 's-Graveland 6 aug. 1853, banketbakker (1879), later kantoorbediende te Amsterdam, overl. Sloten (N.H.) 6 okt. 1899; tr. Amsterdam 11 dec. 1879 Johanna Ruijter, geb. ald. 16 juli 1856, overl. Am­ sterdam. 6 jan. 1901, dochter van Jan Willem Ruijter, verfkoper te Amster­ dam, en Dorothea Brinkman. 4. Albert Stuur, geb. 's-Graveland 16 april 1855, zeeman, vertrok naar Amerika 25 aug. 1888. 5. Hendrik Stuur, geb.'s-Graveland 17 juni 1857, overl. ald. lOnov.1858.

IVd. REINDER ALBERTS STUUR, geb. Har­ lingen 13 aug. 1822, bakker (1848), boer (1849-1851), fabrikant (1853-1861) en op­ nieuw bakker (1872) te Workum, overl. ald. 8 maart 1872; tr. 1) Workum 22 maart 1848 Tryntje Gerbens Deinum, geb. ald. 3 dec. 1824, overl. Workum 14 jan. 1849, dochter van Gerben Jarichs Deinum, bakker, later koopman te Workum, en Aaltje Siebrens Deinum; tr. 2) Workum 29 mei 1850 (schei­ ding van tafel en bed bij vonnis Arrondisse- ments-RechtbankSneek 28 sept. 1869) Geer­ tje Potma, geb. Workum 24 maart 1822, Re inde r Alberts Stuur overl. ald. 20 nov. 1888, dochter van Al­ 1822-1872 bert Lieuwes Potma, secretaris van Wor­ kum, en Eke Harmens van Wetzinga. Uit het eerste huwelijk: 1. Trijntje Stuur, geb. Workum 5 jan. 1849, overl. Harlingen 10 april 1939; tr. ald. 24 sept.1868 Cornelis Posthumus, geb. Harlingen 20 okt.1836, mast-, blok- en pompmaker, later houtkoper ald., overl.Amsterdam 21 dec. 1916, zoon van Godert Posthumus, mr.broodbakker te Harlingen, en Trijntje Gorter. Uit het tweede huwelijk: 2. Eke Stuur, geb. Workum 17 maart 1851, overl. ald. 20 aug. 1855. 3. Pietje Stuur, geb. Workum 11 febr. 1853, huishoudster, overl. Alk­ maar 9 juli 1927. 4. Albert Harmen, volgt Vd. 5. Harmen Stuur, geb. Workum 23 april 1856, timmerman ald., overl. Workum 6 juni 1949; tr. Menaldumadeel 9 mei 1895 Sijke van der Heide, geb. Marssum 21 jan. 1866, onderwijzeres, overl. Workum 28 juni 1931, dochter van Jan Reinders van der Heide, verver te Marssum, en Trijntje Oreel. 6. Eke Stuur, geb. Workum 20 mei 1858, overl. ald. 17 aug. 1941; tr. Workum 2 mei 1886 Sjoerd Sierk Hobma, geb. ald. 24 aug. 1857, timmerman, later lid fa. S.S. Hobma & Zn., handel in bouwmaterialen en tíetonwerken te Workum, overl. ald. 18 juni 1943, zoon van Gerben Sjoerds Hobma, timmer­ man te Workum, en Janke Tromp van Noord.

70 7. Joukje Stuur, geb. Workum 14 juli 1861, huishoudster, overl. Har­ lingen 1 mei 1943. 8. Zoon, levenloos aangegeven Workum 28 aug. 1863.

Vd. ALBERT HARMENSTUUR, geb. Workum 6 sept.1854, brood- en koekbak- ker ald., overl. Workum 30 aug. 1934; tr. ald. 3 juni 1883 Simkje Schootstra, geb. Workum 14 juni 1862, overl. ald. 24 maart 1916, dochter van Folkert Johannes Schootstra, horloge- en uurwerkmaker te Workum, en LeentjeAbma. Uit dit huwelijk: 1. Geertje Stuur, geb. Workum 20 maart 1884, overl. Bolsward 2 sept. 1967; tr. Workum 7 maart 1907 Anne Lentz, geb. ald. 9 juli 1881, stations­ chef te Bloemendaal, overl. Voorschoten 30 jan. 1941, zoon van Johannes Lentz, brievenbesteller te Workum, en Geertje Donker. 2. Folkert, volgt VId. 3. Leentje Stuur, geb. Workum 23 aug. 1887, huishoudster, overl. Veen- wouden 4 juli 1971. 4. Trijntje Stuur, geb. Workum 4 april 1889, overl. Groningen 27 okt. 1953; tr. Workum 12 mei 1911 Bauke Algera, geb. Gaast (Wonseradeel) 12 april 1882, kruidenier te Koudum, overl. Exmorra 27 juni 1954, zoon van Sijtse Algera, timmerman, en Jantien van Hijlkema Vlieg. 5. Reinder, volgt Vle. 6. Maaike Stuur, geb. Workum 8 jan. 1894, overl. ald. 22 mei 1925; tr. Workum 11 aug. 1920 Huite Gielstra, geb. ald. 19 dec. 1889, brievenbestel­ ler te Workum, overl. ald. 8 juni 1963, zoon van Siemon Gielstra en Corne- lia Faber; hij hertr. Workum 23 dec. 1926 Joltje de Vries. 7. Joukje Stuur, geb. Workum 2 dec. 1897, overl. Alkmaar 4 febr. 1976; tr. Workum 13 aug. 1919 Sibbele Willems Bakker, geb. Workum 7 juni 1896, firmant Weduwe W. Bakker, fabrikanten van kruiwagens en gereedschappen ald., overl. Veldhoven 26 sept. 1963, zoon van Willem Bakker en Henderica Piebenga.

VId. FOLKERT STUUR, geb. Workum 10 jan. 1886, brood- en koekbakker ald., overl. Workum 31 juli 1952; tr. ald. 6 aug. 1926 Grietje Klein, geb. Harlingen 30 juni 1896, dochter van Ate Klein, banketbakker te Harlingen, en Jetske Boersma /Workum/. Uit dit huwelijk: 1. Albert Harmen, volgt Vlld. 2. Jetske Simkje Stuur, geb. Workum 12 sept. 1936; tr. ald. 2 febr. 1960 Anne Sjirk Twijnstra, geb. Workum 6 maart 1936, vee- en pluimveehouder, zoon van Gerrit Twijnstra, veehouder, en Gerbrig Cnossen /Workum/.

Vlld. ALBERT HARMEN STUUR, geb. Workum 12 juli 1927, brood- en ban­ ketbakker tot 1969, zuivelbewerker; tr. Workum 21 maart 1962 Pietje van der Heide, geb. ald. 5 juli 1935, dochter van Jan van der Heide, werkzaam bij de firma van S.W. Bakker, en Trijntje Sterk /Workum/. Uit dit huwelijk: 1. Trijntje Grietje Stuur, geb. Workum 25 mei 1967. 2. Folkert Reinder Stuur, geb. Workum 8 nov. 1968. 3. Jan Stuur, geb. Workum 27 dec. 1970.

71 Vle. REINDER STUUR, geb. Workum 31 mei 1891, bakker te Wârns, overl. Koudum 9 juli 1976; tr. Hemelumer Oldeferd 15 april 1920 Rink Quarré, geb. Koudum 20 sept. 1891, overl. Warns 5 maart 1955, dochter van Sjouke Quarré, voerman te Koudum, en Ybeltje Jansma. Uit dit huwelijk (behalve een jong overleden kind): Albert Harmen Stuur, geb. Warns 11 okt. 1926, overl. (auto-ongeluk) Bremi (Indonesië) 8 okt. 1948.

IVf. DOUWE ALBERTS STUUR, geb. Harlingen 18 jan. 1824, mr. bakker te Workum, koek- en banketbakker te Harlingen, overl. ald. 17 mei 1882; tr. Workum 1 mei 1850 Syke Klases Hingst, geb. ald. 29 sept. 1825, overl. Har­ lingen 25 febr. 1887, dochter van Klaas Jans Hingst, "pannefabrikeur" te Workum, en Aaltje Tjeerds Abbring. Uit dit huwelijk: 1. Zoon. doodgeb. Workum 25 febr. 1852. 2. Aaltje Stuur, geb. Workum 23 maart 1854, overl. Huizum 4 sept. 1925; tr. Harlingen 21 okt. 1875 Rinse Gooikes van Slooten, geb. ald. 25 juli 1849, oprichter en directeur N.V. R. G. van Slooten's Suikerwerkfabriek te Leeu­ warden, overl. Harlingen 18 febr. 1929, zoon van Gooike Abes van Slooten, oprichter en firmant G. A. van Slooten te Harlingen, en Antje Smit. 3. Joukje Stuur, geb. Workum 6 jan. 1857, overl. Zetten 25 juli 1894. 4. Klaas, volgt Vf. 5. Albert Stuur, geb. Workum 10 mei 1862, overl. ald. 22 maart 1863. 6. Dochter, doodgeb. Harlingen 8 dec. 1866. 7. Albert Stuur, geb. Harlingen 24 april 1868, overl. ald. 22 mei 1868.

Vf. KLAAS (NICHOLAS A. ) STUUR, geb. Workum 25 juni 1859, banketbakker te Leeuwarden, Amsterdam en Zaandam, sedert 1888 bakker te Grand Rapids (Mich., U.S.A.), overl. Kalamazoo (Mich.) 22 dec. 1921; tr. Grand Rapids 20 mei 1894 Delia A.Hickox, geb. Ovid (Mich.) 12 mei 1859, overl. Grand Rapids 16 nov. 1923, dochter van Lyman C.Hickox, farmer, en Caroline Rideout. Uit dit huwelijk: 1. George Albert, volgt Vlf. 2. Dow Lyman Stuur, geb. Grand Rapids 2 mei 1898, auto-mechanic, overl. Grand Rapids 25 dec. 1962.

Vlf. GEORGE ALBERT STUUR, geb. Grand Rapids 28 okt. 1895, furrier; tr. 1) Grand Rapids 12 aug. 1922 Anne Hoolsema, geb. ald. 18 aug. 1890, overl. Grand Rapids 13 okt. 1960, dochter van Jan Duurts Hoolsema, butcher, en Martje (Mary) de Boer (DeBoer); tr. 2) Lagrange (Indiana) 29 juni 1963 Irene Edna West, geb. Fife Lake (Mich.) 1 jan. 1908, dochter van George Wesley West, employed at the telegraph and signal department of the Pennsylvania Railway, en Eva May Galloway, en gesch. echtg. van Edwin Lemuel Brooks /Grand Rapids, Mich. /. Uit het eerste huwelijk: Richard Edward, volgt Vllf.

Vllf. RICHARD EDWARD STUUR, geb. Grand Rapids 19 juni 1923, bank

72 examiner (senior head); tr. Grand Rapids 5 sept. 1947 Louise Anne Weis- heimer, geb. ald. 28 sept. 1925, registered nurse, dochter van John Weigel Weisheimer, shoemaker and salesman, en Anna Marie Roth, registered nurse /Madison, Wisconsin/. Uit dit huwelijk: 1. Lori Anne Stuur, geb. Grand Rapids 22 okt. 1955. 2. Karen Louisa Stuur, geb. Grand Rapids 18 febr. 1958.

IVg. HENDRIK STUUR, geb. Harlingen 2 jan. 1826, zeeman, logementhouder en tapper te Rotterdam, stedelijk ambtenaar te Amsterdam, overl. Rotter­ dam 6 aug. 1906; tr. ald. 23 juli 1856 Tettje Symons Boetje, geb. Terhorne 24 aug. 1824, overl. Rotterdam 20 jan. 1908, dochter van Symon Sybes Boetje, schipper, en Antje Thomas van Spanjen, en weduwe van Sivert Christian Sön- derland. Uit dit huwelijk: 1. Alberta Stuur, geb. Rotterdam 4 okt. 1857, werkzaam voor Tessel- schade, overl. Rotterdam 27 nov. 1924. 2. Anna Elisabeth Stuur, geb. Rotterdam 7 okt. 1860, overl. Amsterdam 6 juni 1880.

Illh. HINDRIK HARMS STUUR, geb. Nieuwe Pekela 20 april, ged. ald. 24 april 1785, stuurman ter koopvaardij, overl. voor 16 juli 1848; tr. Veendam 31 dec. 1816 Jantje Jans Koops, geb. ald. 9 maart 1794, overl. Nieuwe Pekela 16 juli 1848, dochter van Jan Koops, schipper, en Geessien Hindriks Schipper. Uit dit huwelijk: 1. Harm Hindriks Stuur, geb. Veendam 23 okt. 1817. 2. Geesjen Hindriks Stuur, geb. Veendam 29 sept. 1819, hoedenmaakster, overl. Nieuwe Pekela 15 okt. 1858; tr. ald. 31 jan. 1851 Hidde Vissinga, geb. Nieuwe Pekela 22 nov. 1818, zeeman, zoon van Roelf Vissinga, wol­ kammer, en Geesien Menses; hij hertr. Nieuwe Pekela 30 dec. 1863 haar zuster, die sub 3 volgt. 3. Vroukina Mardina Stuur, geb. Groningen 6 okt. 1821, hoedenmaakster, overl. Nieuwe Pekela 29 maart 1873; tr. ald. 30 dec. 1863 Hidde Vissinga, weduwnaar van haar zuster sub 2.

Bijlage: ANDERE FAMILIES STUUR.

A. BARBARA STUUR; tr. Harm Jans, waaruit: Addo Harms (Stuur), overl. voor 5 juni 1775; tr. Finsterwolde (huw. contr. 15 okt. 1772) Foske Geerts, ged. Beer- ta 23 maart 1742, dochter van Geert Onnes, landbouwer en diaken te Beerta, en Wija Renken; zij hertr. Finsterwolde (huw. contr. 5 juni 1775) Jan Edes, land­ bouwer ald. (Zie: Gruoninga 1969, 13). Uit dit huwelijk: 1. Addo Harms Stuur, geb. Finsterwolde 11 aug., ged. ald. 22 aug.1773, land­ bouwer (1834, '37) en landgebruiker (1843) te Beerta, overl. ald. 9 okt. 1843; tr. (ondertr. Beerta 16 sept. 1798) Arma Lammerts van der Wal, geb. Beerta 18 maart 1779, overl. ald. 29 jan. 1851. Hun zoons Adde Harms Stuur (geb. 1802), Lammert Addes Stuur (1804-voor 1871),

73 Geert Addes Stuur (geb. ca. 1807), Tjakko Addes Stuur (1812-1873), Nanno Addes Stuur (geb. 1814) en Elzo Addes Stuur (1822-na 1852) zetten (gedeeltelijk) het ge­ slacht voort, eerst nog in de provincie Groningen, later ook elders in Nederland en in het toenmalige Nederlands Indië. 2. Jan Addes Stuur, geb. 1774/'75, arbeider, overl. Winschoten 30 okt. 1825; tr. Harmke Abels Hensums (Hemsens), geb. Winschoten in 1780, kraamster. Hun zoons Abel Steffens Stuur (1800-1846), Adde Stuur (1809-1849) en Steffen Stuur (geb. 1821) zetten het geslacht in de provincie Groningen en later te Am­ sterdam voort.

B. ADDO ROELFS STUUR, geb. 1782/'83, dagloner te Finsterwolde, begr. Am­ stelveen 18 sept. 1811; tr. Reinste Ibel(ing)s, geb. Boekemoer (O.-Fr.) ca. 1780, overl. (aang.) Oostwold (gem. Midwolda) 16 jan. 1811. Uit dit huwelijk een dochter Trientje.

C. GERARDUS STUURS, trekschipper; tr. Alagonda Meuge. Uit dit huwelijk een dochter Berendina, geb. Groningen 1768/'70, overl. ald. 27 aug. 1820.

D. GERRIT STUUR (STEUR), begr. Amsterdam (St. Anth.kh.) 11 okt. 1807; tr. Mietje Meijeri(n)k, begr. Amsterdam (St.Anth.kh. ) 20 mei 1806. Zij hadden een zoon Hendrik Stuur, ged. Amsterdam (O.K.) 24 sept. 1773, die twee maal huwde.

E. BRE(E)GT KLAASSENS STUUR, geb. Burger compagnie 1746/'47, overl. ald. 4 maart 1825; tr. Bonje Oomkes Mulder, overl. Burger compagnie, begr. Sappe- meer 25 jan. 1805. Uit dit huwelijk een dochter Jantje, geb. Burgercompagnie, ged. Veendam 9 febr. 1777.

F. ROMKE CLASEN STUUR, geb. 19 okt. 1759, overl. Kollum 6 nov. 1823; tr. 1786/'87 Boukje Jans Reitsma, geb. in 1763, overl. Kollum 27 aug. 1847, dochter van Jan Andries, executeur van Kollumerland. Uit dit huwelijk twee zoons, Jan Romkes Stuur (1788/'89-1831), Sierk Romkes Stuur en mogelijk een zoon Klaas Stuur, die het geslacht te Kollum voortzetten.

G. HINDRIK STUUR, geb. 1763/'64, letterzetter, boekdrukkersknecht; tr. Ca- tharina Ha(a)rhuizen, uit wier huwelijk te Groningen kinderen geboren werden.

H. EGBERT HARMENS STUUR, geb. Drachten in okt. 1782, overl. Ouderkerk aan den Amstel (?) 2 jan. 1853; tr. Aaltje Prins.

J. JAN STUUR; tr. Marie Buurs, uit wier huwelijk: 1. Jan (Johan Jacob) Stuur, geb. Hartlepool (Eng.) 12 juni 1840, zeeman, lo­ gementhouder te Rotterdam, caféhouder te Charlois, overl. ald. 5 jan. 1900, die twee maal huwde en nageslacht had. 2. Daniel Stuur, geb. 1850/'51.

Mr. O.Schutte.

74 DE WAPENS EN VLAGGEN VAN DE DORPEN IN DE GEMEENTE KOLLUMERLAND EN NIEUW-KRUISLAND

De navolgende wapens en vlaggen zijn in de jaren 1969/70 tot stand gekomen in overleg met de Fryske Rie foar Heraldyk en de heren Minnema, Keune en Offringa, leden van de Geakunde Commissie van Kollumerland c.a. In de ontwerpperiode hebben de besturen der Plaatselijk Belang-organisaties in elk der dorpen, de ontwerpen besproken, en goedgekeurd of verworpen, in welk laatste geval een nieuw ontwerp werd aangeboden. Bij het ontwerpen van de wapens voor de 14 dorpen is gezocht naar aankno­ pingspunten in de geschiedenis en de geografische ligging der dorpen. In 1971 zijn de dorpen Zandbulten en Zwagerveen opgeheven en samengevoegd met Kollumerzwaag. Om echter de volledige serie te presenteren worden de aan deze voormalige dorpen verleende wapens hier toch afgedrukt.

KOLLUM Wapen: "Doorsneden in drieën van rood, goud en groen, met over alles heen een zilveren zwaard, goud gesierd en met rood gevest, in het goud vergezeld van twee rode zespuntige sterren". Deze plaats voerde reeds vanouds een wapen, "doorsneden van rood, goud en groen". Andries Schoemaker documenteert dit wapen in zijn wapenboek uit 1695, terwijl Gerrit Hesman het wapen ook opneemt in zijn wapenboek van 1708. Hesman plaatst echter een rode ster op de gouden balk. Dit wapen sprak velen niet meer aan, zodat is gezocht naar wijziging van dit wapen. Een goed wapen mag evenwel niet zonder meer aan kant worden geschoven, zodat de oplossing gevonden is in een vermeerdering van het oude wapen. Op het oude wapen werd een zwaard geplaatst, symbool van de gerechtigheid. In Kol- lum stond vroeger het rechthuis. Bovendien was het St. Martinus, de patroon van de grote kerk in deze plaats, die met zijn zwaard de helft van zijn mantel afsneed en aan een bedelaar gaf. De sterren geven aan, dat Kollum de hoofd­ plaats is van de gemeente. Vlag: "Banen rood-geel-groen, met op het geel een rode zespuntige ster, één punt wijzend naar de bovenzijde". Alle dorpsvlaggen hebben dezelfde verhoudingen: H : L =3:4.

AUGSBUUR Wapen: "In goud een groene (rechter-) schuinbalk, beladen van boven naar beneden met een rechtopstaande vis, een roos en een rechtopstaande vis, al­ les van zilver, met een rode gekanteelde schildzoom". De Clant's, een invloedrijk hoofdelingengeslacht uit de Friese Ommelanden, hadden hier een stins, die de Clantburcht werd genoemd. Dit versterkte huis is na deze familie nog bewoond geweest door de ge slachten Roorda, VanSchel- tema en Van Aylva. De rode gekanteelde schildzoom geeft iets weer van deze stins, terwijl het schild het wapen vertoont van de familie Clant, waarbij de middelste vis op de schuinbalk is vervangen door een roos, een symbool uit de wapens der Roorda's en Van Aylva's. Vlag: "Banen geel-rood-groen; de bovenste twee kanteelsgewijs aaneengeslo­ ten".

75 KOL.IAJM AUOSBOTM ^^.BFSTEKM€IÆM 1 |l

MUHNEKEZEJIL KO)DLUMEKP(DMP VEENKL-O(DíSTE)R

76 ©UBWiOUTOE miÄJUMEMZW&Mi ZWMMEMNEEM SANBBUIiTEN H II II |l

,Wk.S WESTEP(GEEST

77 BURUM

Wapen: "In rood een gouden weegschaal, met in de schildvoet een van boven afgeplatte zilveren keisteen, beladen met een verkort zwart kruis; de kei ge­ steund door drie kleine zilveren keien". Aan de weegschaal in dit wapen kunnen twee betekenissen worden gehecht; ten eerste stond in Burum een waag en ten tweede werd in dit dorp recht gespro­ ken. Dit laatste geschiedde aan de rand van het kerkhof. In de dagen, dat de Abt van Gerkesklooster nog de jurisdictie over Burum had, zaten de rechters op de grote steen, die op de hoek van het kerkhof lag en die daar thans nog ligt. De kei in het wapen herinnert hieraan, terwijl het zwarte kruis op de kei herinnert aan de jurisdictie van de Abt over Burum. Vlag: "Geschaakt van rood en geel, negen rechthoeken in drie rijen; de mid­ delste rechthoek is zwart".

WARFSTERMOLEN

Wapen: "In goud drie rode molenijzers, geplaatst 1 : 2, met een groene schildvoet". Het gouden schild tracht iets weer te geven van het goud-gele koren, dat eens de streek rond Warfstermolen moet hebben gesierd. Op deze plaats stond eens een korenmolen, die het graan van de "bouwboeren" vermaalde. De drie molenijzers in het schild herinneren aan de reeds afgebroken molen. Molen­ ijzers zijn ijzeren voorwerpen, die in de molensteen vóór de as zitten. De groene schildvoet symboliseert de vruchtbare kleigrond. In de vlag kan men de beweging der molenwieken ontwaren. Vlag: "Gegeerd van geel en rood".

MUNNEKEZIJL

Wapen: "Gedeeld: I. Doorsneden: A. Van blauw, beladen met een vierkante schans van goud, waarvan het binnenmaaiveld van blauw en de hoofdlijnen van het beloop evenwijdig aan de bovenrand, respectievelijk de zijkanten van het schild; B. Gegolfd doorsneden van zilver en blauw, het blauw beladen met twee golvende dwarsbalken van zilver; over alles heen een rode muur met twee aan de bovenzijde halfronde openingen, en een zilveren schildhoofd. II. Van zwart, beladen met een monnik, in de linkerhand een schop over de schouder dragende, alles van zilver, in het schildhoofd vergezeld van twee gouden lelies". In 1471 bouwden de monniken van Gerkesklooster een sluis (zijl) ten noord­ noordoosten van Burum. Deze plaats kreeg de naam Munnekezijl naar de monniken die hem bouwden. Deze uitwaterings sluis staat in het wapen. Van afbraakmateriaal van het klooster Galilea werd in Munnekezijl een schans ge­ bouwd, die eveneens een plaatsje in het wapen heeft gekregen. De kleuren goud en blauw zijn die van Friesland. De schans heeft ongetwijfeld het Friese grondgebied tegen invallen vanuit Groningen moeten verdedigen. De monnik

78 met spade, een sprekend wapenfiguur voor dit dorp, staat in de heraldisch- linkerhelft van het schild. De monnik is van zilver (wit) omdat de monniken van Gerkesklooster tot de Cisterciënzers behoorden: zij droegen witte pijen. De gouden lelies komen uit het wapen van deze kloosterorde. Vlag: "Geschaakt van blauw en wit, negen rechthoeken in drie rijen; de mid­ delste rechthoek is rood".

KOLLUMERPOMP Wapen: "Doorsneden: A. Van zilver, beladen met twee rode zespuntige ster­ ren. B. Gegolfd doorsneden van zilver en blauw, het blauw beladen met twee golvende dwarsbalken van zilver, over alles heen een rode muur met één, aan de bovenzijde halfronde opening". Pomp betekent uitwateringssluis, duiker. Zo'n bouwwerk met een boogvormi­ ge opening, heeft een plaats in het wapen gekregen. De sterren herinneren aan het wapen van Kollumerland. Vlag: "Banen wit-blauw, met op het wit een rode zespuntige ster, één punt wijzend naar de bovenzijde".

VEENKLOOSTER Wapen: "In blauw een zilveren zwaan, en een schildzoom van hetzelfde, bela­ den met acht zwarte kruisjes". Het klooster is reeds lang verdwenen. De kruisjes in de schildzoom herinne­ ren aan de kloostertijd van dit dorp. Centraal staat Fogelsangh-state midden in een prachtig park. Het wapen van de familie Fogelsangh, een zilveren zwaan op blauw, heeft een voorname plaats in het dorpswapen gekregen, ter­ wijl in de vlag het kruis (van het klooster) centraal staat. Vlag: "Een blauwe vlag met een wit kruis op het midden; op het witte kruis een zwart kruis".

OUDWOUDE Wapen: "In goud drie groene uitgerukte bomen, geplaatst 2 : 1". Het wapenbeeld van dit dorp, de groene eiken op een gouden veld, spreekt voor zichzelf. Gelegen op de zandgrond, moet dit dorp, dat waarschijnlijk vroeger Holtwolde geheten moet hebben, vele bomen rijk geweest zijn. De eik is wel één der bekendste bomen op de zandgrond. Bovendien had de eik nog economische betekenis: als hoogwaardig bouwmateriaal en de schors le­ verde looistof. In de vlag valt de kleur blauw op, een kleur, die niet is terug te vinden in het wapen. Deze kleur is afkomstig uit het wapen van Veenklooster, het dorp, waar Oudwoude eeuwenlang onder ressorteerde. Vlag: "Banen, waarvan de lengten zich verhouden als 1 : 4; de baan aan de broekzijde: drie banen groen en geel; de baan aan de vluchtzijde: drie banen geel en blauw".

79 KOLLUMERZWAAG

Wapen: "In goud een stinstoren, driemaal gekanteeld, met een aan de boven­ zijde halfronde deur en vier vensters en twee windvanen, alles van rood, met twee brede groene palen, uitgaande van de linker en rechter schildrand, elk beladen met een afgewende gouden korenaar". "Weidegrond van Kollum" is de betekenis van deze plaatsnaam. Meestal was zo'n plaats nogal laag gelegen. De stins in het wapen houdt de herinnering levend aan het feit, dat in de 15de eeuw de Kollumerzwaagsters op last van de Groningers de drie "steenhuysen" (stinsen) bij het dorp zelf af moesten breken. De naam "Stinshiem" aan de zuidkant van de weg tegenover de vaart herinnert misschien nog aan één dezer drie stinsen. Landbouw was vroeger het voornaamste middel van bestaan. Symbool hiervan: de korenaren. De tijden zijn veranderd; landbouw heeft plaats gemaakt voor veeteelt. De kleur groen in het wapen getuigt hiervan. Vlag: "Drie banen groen en geel, waarvan de lengten zich verhouden als 1 : 2 : 1, met op het midden, ter hoogte van 1/3 van de vlaghoogte enter breedte van 1/4 van de vlaghoogte, een rode kasteeltoren op een laag voet­ stuk, met drie kantelen, een rechthoekige poortopening en twee smalle recht­ hoekige vensters".

ZWAGERVEEN (In 1971 opgeheven als zelfstandig dorp en bij Kollumerzwaag gevoegd.) Wapen: "In goud vier groene, in een kruis geplaatste klaverbladen met de ste­ len naar elkaar toe, met in het schildhoofd drie zwarte turven". De turven in het schildhoofd verbeelden het woordje "veen" uit de dorpsnaam. De klavers duiden op het agrarische karakter van het dorp. De plaatsing van de klavers in een kruisvorm heeft betrekking op het feit, dat het dorp op een kruising van wegen ligt. Vlag: "Drie banen groen en geel, . waarvan de hoogten zich verhouden als 1:2:1, met over het midden, ter hoogte van 1/6 en ter lengte van 1/3 van de vlaghoogte, naast elkaar, drie zwarte rechthoeken".

ZANDBULTEN (Ook dit dorp is in 1971 als zelfstandig dorp opgeheven en bij Kollumerzwaag gevoegd.) Wapen: "In goud een groene spar op een heuveltje van hetzelfde". De spar is een herinnering aan het sparrebos, dat bij dit dorp heeft gestaan. Het heuveltje waarop de boom staat spreekt voor dit dorp voor zichzelf. Vlag: "Groen met een gele broekingsdriehoek, met de top op het midden van de vlag".

ZWAGERBOS

Wapen: "Gekwartileerd: I en IV: Van zilver, beladen met een groene uitgerukte boom.

80 II en III: Van rood, beladen met een schapeschaar, in het schildhoofd verge­ zeld van twee bijen, alles van zilver". Het "bos" in de naam van dit dorp is in het wapen weergegeven door de twee bomen in het eerste en vierde kwartier. Het rode tweede en derde kwartier symboliseren de eertijds in deze streken veel voorkomende heide. Op de hei­ de zochten de schapen hun voedsel en liet men in de zomer de bijen de honing verzamelen. Daarom hebben deze insekten en de schapescheerdersschaar hun plaats in dit dorpswapen gekregen. Vlag: "Groen, met een wit (Scandinavisch) kruis, de armen van het kruis ter dikte van 1/3 van de vlaghoogte; op het snijpunt van de kruisarmen een rood vierkant".

TRIEMEN Wapen: "Van goud, beladen met een groene boom op een grasgrond van het­ zelfde, met een blauw gekanteeld schildhoofd, beladen met twee zilveren le­ lies". Triemen ligt op de zandgrond. Deze grondsoort is altijd rijk geweest aan ei­ ken; vandaar dat zo'n boom een plaats heeft gekregen in dit wapen. Bij dit dorp heeft vroeger een stins gestaan: de Buma-stins. De gekanteelde deling van het schildhoofd geeft hier iets van weer. De blauwe kleur en de zilveren lelies zijn afkomstig uit het wapen der Buma's. Vlag: "Banen blauw-geel-groen; de bovenste twee kanteelsgewijs aaneenge­ sloten".

WESTERGEEST

Wapen: "Schuin gevierendeeld van zwart en groen, met over alles heen een gouden St.Andr ie skruis, beladen meteen rode uitgerukte boomstronk in de kruising". Een gouden Andreaskruis deelt het wapenschild in vier delen. Het is hier als met het dorp zelf. Nu misschien niet helemaal meer zichtbaar, maar vroe­ ger kwamen bij de kerk in het dorp vier wegenenpaden samen, die het dorps­ gebied op dezelfde wijze als in het schild in vieren deelden. De vroegere rechtspraak in dit gebied benutte deze geografische deling als volgt: Elk jaar werd een rechter uit het volgende kwartier aangewezen om recht te spreken. De kleuren goud, groen en zwart wijzen hier respectievelijk op de zandgrond, de klei en het veen, die elkaar bij Westergeest ontmoeten. De boomstronk in de kruising is een zgn. "kienstobbe" die hier in het veen beneden het maai­ veld in groten getale voorkomt. Eén zo'n kienstobbe is uit de Oude Zwemmer opgevist en deze ongeveer 7000 jaar oude, praktisch versteende stronk, heeft nu een plaatsje als monument in het dorp gekregen. Vlag: "Volgens de diagonalen gekwartileerd van zwart-groen, met op de dia­ gonalen een geel kruis ter dikte van 1/4 van de vlaghoogte".

J.C.Terluin.

81 HOEN een Leeuwarder familie

Toen de soldaat Michiel Hoen zich omstreeks 1682 in Leeuwarden vestigde en er trouwde, werd hij de stamvader van een Leeuwarder familie Hoen, die in het begin van de 19e eeuw uitstierf (1). De Leeuwarder archieven geven geen aanwijzingen omtrent zijn herkomst. Hij was soldaat in de compagnie van de kapitein Martinus van Wijckel in het regiment van Burmania. Het is echter niet bekend waar dit legeronderdeel zich vóór 1680 opgehouden heeft. De compagnie van Wijckel komt voor het eerst in 1680 in Leeuwarden voor (2). Op 17 augustus 1734 (3) solliciteert een Jan Hoen, soldaat in het regiment te voet van de Prins van Oranje (Oranje-Friesland) en geboren in Leeuwarden (hij blijkt een jongere zoon van genoemde Michiel te zijn, zie IIB) met talrij­ ke andere familieleden Hoen, die alle in Schinnen, land van Valkenburg, wo­ nen, als klein- en achterkleinkinderen van Herman Hoen naar de uitkering van de forse erfenis van diens broeder Jan Hoen. Deze zou kapitein ter zee in dienst van de Staten van Holland geweest zijn (4). De geschiedenis van deze erfenis, die sinds het overlijden van Jan Hoen op 6 mei 1663 beschikbaar was, is een verhaal op zich zelf en moet buiten het bestek van deze Friese genealogie blijven (5). In elk geval wijst deze akte erop, dat de herkomst van de familie in Zuid- Limburg te zoeken is. Ze komt inde 17e eeuw met name in Schinnen en Maas­ tricht voor. Het gebruik van de voornaam Michiel in alle drie plaatsen is voorts een argument voor de samenhang (6). Het is overigens de vraag of de Limburgse familie op enige manier zijn naam ontleend heeft aan de in die streek wonende adellijke familie Hoen van Hoensbroek (7). De soldaat Michiel Hoen in Leeuwarden is dezelfde als Michael, die 14 maart 1663 in Maastricht gedoopt is als zoon van Michael Hoen en Anna (8). Zijn zuster Eiisabeth, die 15 dec.1700 in Leeuwarden als doopgetuige optreedt (9), blijkt vervolgens 21 sept. 1657 in Maastricht gedoopt te zijn. In 1678 trouwt, ook in Leeuwarden, een soldaat Jan Hoen, wiens nakomeling­ schap overigens niet geheel vaststaat (zie onder B). Hij is ongetwijfeld een neef van Michiel Hoen. In Maastricht worden drie dopen van een Jan Hoen gevonden, maar waarschijnlijk is hij dezelfde als Johannes, gedoopt 30 juli 1654 als zoon van Martinus Hoen en Anna Reyners (10). Dat Jan en Michiel Hoen nauw verwant zijn, moge nog blijken uit het feit, dat Michiel in 1700 in Leeuwarden een van zijn kinderen laat dopen met de naam Eelck, naar de vrouw van Jan Hoen, die Eelck Gerbens heet. Beide broers waren katholiek zoals verder een groot deel van deze familie. De godsdienst laat zich door het ontbreken van doopinschr ij vingen veelal niet vaststellen. Reeds Michiel Hoen liet in 1689 een zoon hervormd dopen. Tenzij anders is aangegeven, zijn alle dopen katholiek.

82 Ter oriëntatie:

Michael Hoen Martinus Hoen en Anna N. en Anna Reyners te Maastricht te Maastricht

Michiel Hoen Jan Hoen 1663-1722 1654-1725 tr. Leeuwarden 1682 tr, Leeuwarden 1678 Trijntie Hendrix Eelck Gerbens

I Hendrik Hoen Jan Hoen Willem Hoen +1686-1734 1703-1753 tr. Leeuwarden 1699 tr. Leeuwarden 1708 tr. Leeuwarden 1722 Antje Eckringa Johanna Ca stele in Catharina Jurriens

Michiel Hoen Michiel Hoen + 1710-1783 + 1725-1776 tr. Leeuwarden 1744 tr. Leeuwarden 1752 Elisabeth Rothuisen Eeltje Hansen

Hendrik Hoen 1744-1825 tr. Leeuwarden 1778 Catharina Hoen

83 Genealogie. A I. MICHIEL HOEN, ged. Maastricht 14 maart 1663, soldaat in de compagnie van de kapitein M. van Wijckel in het sedert 1674 vacante regiment van Watzo van Burmania; overl. Leeuwarden 24 maart 1722, wonend op het Vliet (11); tr. Leeuwarden 27 april 1682 (ondertr. 11 febr.) met Trijntie (Catharina) Hendrix, van Leeuwarden; beiden op het Vliet; zij overl. Leeuwarden 14 april 1724, wonend in de Beyerstraat (12). Zijn zuster Elisabeth Hoen, ged. Maastricht 21 sept. 1657, komt voor 15 dec. 1700 als doopgetuige bij de doop van Michiels kind Eelcke. Uit dit huwelijk: 1. Hendrik Hoen, zie HA (AA). 2. Jan Hoen, ged. Leeuwarden herv. 8 dec. 1689(13), overl. voor 1703. 3. Eelcke Hoen, ged. Leeuwarden 15 dec. 1700 (14). 4. Jan Hoen, zie IIB (AB). AA HA. HENDRIK HOEN, geb. Leeuwarden 1685-'86, wolkammer, koopman, overl. Leeuwarden 19 sept. 1734, wonend aan het Schavernek (12); tr. Leeu­ warden 23 dec. 1708 (ondertr. 4 aug.) met Johanna Pytters Castelein, geb. Leeuwarden; woont in 1749 in de Poolsteeg, weduwe (Quot.reg.), dochter van Pytter Reiners Castelein en Marijke Willems. Hendrick Hoen en Johanna Pytters, te Leeuwarden, lenen 30 okt. 1709 500 car. gld. van hun ouders Pyter Reiners Castelein en Marijke Willems (15). De­ zelfden kopen 7 juli 1719 een huis op de hoek van het Groot Schavernek voor 1895 car.gld. (16). Marijke Reinders, wed. van Pytter Reinders Castelein, verkoopt 5 jan. 1731, met approbatie van haar kinderen, onder wie Johanna Pytters en haar man Hendrik Hoen, haar huis in de Sacramentstraat OZ, waarbij Hendrik tekent H.D.Hoen (17). Hendrik Hoen, als volle oom, wordt 4 juni 1731 aangesteld tot curator over de minderjarige kinderen van Roelof Buitenpost en wijlen Lena Pytters (Castelein), zijn schoonzuster (18). De­ zelfde, koopman te Leeuwarden, oud 48 jaar, getuigt 6 juli 1734 inzake een geval van suïcide. Hij tekent H.D. Hoen (19). Zijn weduwe, Johanna Caste­ lein, koopt 21 okt. 1738 een huis ca. in de Poststraat NZ voor 777 goud- gld. (20). Op 4 febr. 1741 koopt zij een huis ca. bij de Vismarkt WZ voor 200 car.gld. (21). Zij leent 15 juni 1744, "koopvrouw in haring, bokkens en sprot", wonend op de hoek van het Schavernek, 400 car.gld. om in Holland het nodige in haar winkel te kopen (22). Johanna Pytters, wed. Hoen, voor de ene helft, tevens voogdes over haar minderjarige dochter Johanna Hoen, Mi- chiel Hoen, Rebecca Hoen, vrouw van Jan Zwanenburg, Anna Hoen, vrouw van Jan Ruit, Pyttie Hoen, vrouw van Martinus Koen, Hendrikje Hoen, vrouw van Frans Haagmeijer, Marijke Hoen, vrouw van Gosse Koen, elk voor 1/7 van de andere helft, tezamen erfgenamen van hun vader Hendrik Hoen, te Leeuwarden, verkopen 27 mei 1746 hun huis op het Klein Schavernek WZ voor 840 car.gld. (23). Michiel Hoen, mr. kammaker, Rebecca Hoen, weduwe van Jan Swanenburg, Anna Hoen, vrouw van Jan Ruit, mr. koekbakker, Petronella Hoen, vrouw van Martynus Koen, mr. kastmaker, Maria Hoen, vrouw van Gosse Koen,

84 koopman, Johanna Hoen, vrouw van Marcus Antony van den Bussche, voorts Martynus Koen, last hebbende van Henderica Hoen, weduwe van Frans Hage- meyer, wonende te Bokhoven bij 's-Hertogenbosch, elk voor een zevende deel, als kinderen en erfgenamen van hun overleden ouders Hendrik Hoen en Johanna Castelein, verkopen 16 jan. 1776 het huis ca. inde Poststraat NZ voor 961 goudgld. (24). Uit dit huwelijk: 1. Michiel Hoen, zie HA. 2. Rebecca Hoen, geb. Leeuwarden, overl. ald. 2 jan. 1779, wonend bij het Vossegat (25), begr. 6 jan. (26); tr. Leeuwarden 28 juni 1733 (ondertr. 13 juni) Jan Engels Swanenburg, soldaat, overl. na 1749; Quot.reg. 1749: de man soldaat, Haniasteeg, lvolw., 1 kind. De man was blijkbaar afwezig. 3. Anna Hoen, geb. Leeuwarden 1714-'15, overl.ald. 1792-'94; tr. Leeu­ warden 15 mei 1735 (ondertr. 30 april) met Jan (de) Ruidt (Ruit, Ruyt), van Groningen, koekbakker; burgerrecht Leeuwarden 19 juli 1735, bakkersgilde 20 juli 1735, overl. tussen 1776 en 21 aug. 1788. Jan Ruit, mr. koekbakker, en Anke Hoen, echtel. te Leeuwarden, kopen 30 nov. 1755 een huis met koemelkerij en stal aan het Hoeksterkerkhof OZ voor 600 car.gld. (27). Zij, wonend bij de Dubbelde Piep, doet 1764 aangifte van diefstal van koek (28). Publieke verkoop op 18 juni 1790 door curatoren van de "gerepudieerde boe­ del" van wijlen Gosse Koen en Marijke Hoen, van het huis op de hoek van het Gr. Schavernek (zie HA) aan Anna Hoen, weduwe van de bakker Jan Ruit voor 1600 goudgld. (29). Op 21 aug. 1788 en 26 juli 1792 leent Anna Hoen, weduwe van Jan Ruit, van haar zoon Hendrik Ruit, bakker, en zijn vrouw Janke Johannes (30). Deze obligaties zijn geregistreerd 20 okt. 1794. Op 23 maart 1796 compareert een schoonzoon wegens de goederen, door wijlen Anna Hoen, weduwe van Jan Ruit, nagelaten (31). De vier kinderen, als erfgenamen van hun overleden ouders Jan Ruit en Anna Hoen te Leeuwarden verkopen 23 april 1800 het huis aan het Hoeksterkerkhof voor 800 car.gld. (32). 4. Petronella Hoen, geb. Leeuwarden, begr. ald. 27 sept. 1793, aan de Nieuwestad (33); tr. Leeuwarden 4 juni 1741 (ondertr. 19 mei) Martinus Koen (Coen), schrijnwerker, kastenmaker, kistenmaker, ged. Leeuwarden 14 april 1713 (Jansenist); burgerrecht 27 dec. 1748, begr. Leeuwarden 19 juli 1796, op de Tuinen (34), zoon van Symon Koen en Barber Huberts. Petronella Hoen, vrouw van Martinus Koen, wonend op de hoek van het Scha­ vernek, 33 å 34 jaar oud, en haar zuster Marijke Hoen, vrouw van Gosse Koen, aan het KI. Schavernek, ongeveer 30 jaar oud, beide "koopvrouw van pekelharingen, bockens en cijpels", doen aangifte van bedreiging en diefstal, op 2 sept. 1748 (35). Martinus Koen, mr. schrijnwerker, en Petronella Hoen kopen een huis bij de Dubbelde Pijp, hoek Nieuweburen, op 6 maart 1761 voor 603 goudgld. (36), en 24 aug. 1777 een huis op de brede zijde van de Nieuwe­ stad ZZ, waar het Wapen van de Stad Amsterdam uithangt, voor 2401 goud­ gld. (37). Hij, als erfgenaam van zijn overleden vrouw Petronella Hoen, ver­ koopt 12 aug. 1795 dit huis voor 4000 car.gld. (38). 5. Maria Hoen, geb. Leeuwarden ca. 1715, overl. ald. 9 maart 1790 (39); tr. Leeuwarden 6 aug. 1741 (ondertr. 21 juli) met Gosse Koen (Coen), schrijn­ werker, koopman, ged. Leeuwarden 4 febr. 1716 (Jansenist), overl. Leeu-

85 warden 24 dec. 1783 (39), zoon van Symon Koen en Barber Huberts. Zij was waarschijnlijk eerder getrouwd Leeuwarden 28 juli 1739 (ondertr. 12 juni) met Anne Gerbens, timmerman, van Leeuwarden. Gosse Koen, 33 jaar oud, en zijn vrouw Marijke Hoen, ongeveer 34 jaar oud, wonend op het KL Schavernek, doen dec. 1749 aangifte inzake mishandeling van hun buren (40). Zij, weduwe, te Leeuwarden, koopt 29 dec. 1785 een huis in de Torenstraat WZ voor 120 goudgld. "(41), 12 maart 1790 worden curato­ ren aangesteld over hun nagelaten boedel, door hun kinderen verworpen bij akte van 11 maart 1790 (42). 6. Johanna Hoen, geb. Leeuwarden; in 1746 onmondig; begr. Leeuwarden 23 aug. 1795 (26); tr. Leeuwarden 4 jan. 1760 (ondertr. 19 dec. 1759) met Mare Antony van den Bussche, kapitein, van Leeuwarden; vermeld 1776. 7. Henrica Hoen, geb. Leeuwarden, woont 1776 in Bokhoven bij 's-Her- togenbosch, weduwe; tr. Leeuwarden 7 nov.1745 (ondertr. 22 okt.) met Frans Hendrik Hagemeyer, guarde de corps van de Prins van Oranje; overl. 1760- 1776; afkomstig van Rinteln, Hessenland, zoon van Frans Hagemeyer, die 4 juli 1760 met zijn zoons Frans en Johannes burgerrecht in Leeuwarden ver­ krijgt. 8. Kind, overl. Leeuwarden 27 nov. 1727, "kind van monsr. Hoen bij het Schavernek" (12). N.B. De fichescoll. Van der Minne rekent onder de kinderen van HendrikHoen ook: Mettie Hendriks Hoen, tr. Leeuwarden 5 maart 1741 (ondertr. febr.) met Hendrik Thijles Plantinus, beide van St. Annaparochie; in 1749 (quot.reg.) vermeld als gardeniersarbeider; verder vermeld in 1761. Ze komen echter geen van beide voor in 1746, wanneer de gezamenlijke kinderen en erfgena­ men van Hendrik Hoen verkopen (23). Deze familie komt in de 17e en 18e eeuw in St.Annaparochie en omgeving voor, heeft geen verband met de Leeu­ warder familie en noemt zich meestal 't Hoen.

UIA. MICHIEL HOEN, geb. Leeuwarden, kammaker, in de N. Oldeh. Espel (Quot.reg. 1749); begr. Leeuwarden 22 okt. 1783, aan het Vliet (25); tr. Leeu­ warden 9 febr. 1744 (ondertr. 24 jan. ) met Elisabeth (Leysje) Bothuisen, geb. Leeuwarden, begr. ald. 28 febr. 1772, in de KI. Kerkstraat (47). Michiel Hoen treedt 4 dec. 1737 op als curator over de nagelaten goederen van Marijke Pieters Castelein, zijn oudtante (43), en doet 20 maart 1739 af­ rekening over het beheer hiervan (44). Op verzoek van Johanne£ Hoen, 17 jaar oud, en Hendrik en Catharina Hoen, beiden meerderjarig, wegens hun broer Gijsbertus Hoen, 23 jaar oud, die woont op Kaap De Goede Hoop, wordt Martinus Koen, kastenmaker, op 1 nov. 1776 tot curator benoemd over Jo­ hannes en Gijsbertus Hoen, voor de scheiding van de boedel van hun overle­ den grootouders Hendrik Hoen en Johanna Castelein, die hun door overlijden van hun vader Michiel Hoen aangeërfd is (45). Uit dit huwelijk: 1. Catharina Hoen, geb. Leeuwarden ca. 1741 (vlgs. overl. akte), onge­ huwd, overl. ald. 27 dec. 1820. 2. Hendrik Hoen, zie IVA. 3. (mogelijk) Hendrikje Hoen, ged. Leeuwarden 14 dec. 1746 zonder ver­ melding van ouders (46); het quot.reg. 1749 noemt slechts twee kinderen, dit moeten nr. 1 en 2 zijn. Waarschijnlijk is een kind uit een der huwelijken

86 Koen-Hoen bedoeld, zoals ook de aantekeningen Van der Minne suggereren. 4. Gijsbertus Hoen, ged. Leeuwarden 14 dec. 1751, overl. ald. 17 febr. 1752 (47). 5. Gisbertus Johannes Hoen, ged. Leeuwarden 9 okt. 1753; op 1 nov. 1776 op Kaap De Goede Hoop wonend, met Martinus Koen als curator (45); verder niet aangetroffen. C. Pama-C. Coetzee de Villiers, Geslachtsregisters van die ou Kaapse Families, 1966, vermeldt de naam Hoen niet. 6. Jan Hoen, ged. Leeuwarden 9 aug. 1757; mr. knopenmaker, ongehuwd, overl. Leeuwarden 21 okt. 1837. Johannes Hoen, knopenmaker, koopt 21 nov. 1788 een huis op de hoek van het Heer Yvostraatje voor 658 goudgld. (48) en 25 okt. 1807 een kamer in het Kromme Jat voor 125 car.gld. (49).

IVA. HENDRIK HOEN, ged. Leeuwarden 14 dec. 1744, dagloner (liste civique 1811: journalier), overl. ald. 6 april 1825; tr. Leeuwarden 17 mei 1778 (on- dertr. 18 april) met Catharina Hoen, "cum dispensatione in tertio consan- guintatis gradu", zie voor haar IIIB. Uit dit huwelijk: 1. Elisabeth Hoen, ged. Leeuwarden 20 dec. 1778, overl. ald. 29 aug. 1822; tr. Leeuwarden 26 mei 1811 (ondertr. 11 mei) met Arnoldus Kemper- man, schoenmaker, geb. ca. 1780 in Emmerich, overl. Leeuwarden 7 april 1861, zoon van Everardus Kemperman en Maria Rondes (Ronde). 2. Michiel Hoen, ged. Leeuwarden 3 april 1780.

AB

IIB. JAN HOEN, ged. Leeuwarden 20 sept. 1703, in 1734 soldaat in het regi­ ment Oranje-Friesland (zie inl.), begr. Leeuwarden 7 sept. 1753, indePip- steeg (47); tr. Leeuwarden 8 nov. 1722 (ondertr. 24 okt. ) met Catharina (Trijntie) Jurriens; begr. Leeuwarden 12 april 1767, "Nienke Hoen uit het Zaijland" (47). Trijntie Jurriens, weduwe van Jan Hoen, doet 22 mei 1761, wonend in de Pip- steeg, aangifte van ruzie van haar buren (50). Uit dit huwelijk (volgorde onzeker): 1. Catharina Hoen, ged. Leeuwarden 10 april 1724, overl. ald. 18 febr. 1776 (39). 2. Michiel Hoen, zie IIIB. 3. Henrica Hoen, ged. Leeuwarden 18 aug. 1730. 4. Johanna Hoen, geb. Leeuwarden 1744 (vlgs. overl. akte), overl. ald. 21 febr. 1822; tr. Leeuwarden 26 jan. 1766 (ondertr. 11- jan.) met Servatius Arrets (Arents), boerenarbeider, geb. Maaseik 1733-34, overl. Leeuwarden 26 jan. 1821, zoon van Arnoldus Arrets en CorneliaRief. Zij was waarschijn­ lijk eerder getrouwd Leeuwarden 11 aug. 1748 (ondertr. 27 juli) met Jacobus van den Bijlart, hovenier. Servaas Arets, oud 63 jaar, wonend op het Hoof sterkerkhof, doet 18 en 19 ju­ li 1797 aangifte van belediging door zijn buurman die met een rijtuig zijn deur blokkeerde en hem bij een poging deze wagen te verplaatsen in het haar ge­ grepen en geslagen heeft, zodat hij al acht dagen hoofdpijn heeft (51). 5. (waarsch.) Anna Hoen, geb. Leeuwarden 1731; leeft nog 1797; tr. 1)

87 Leeuwarden 15 aug.1762 (ondertr. 31 juli) met Engelbert Harmens Boschagie, mr. wever; overl. ald. na Pinksteren 1764 (11); hij was eerder getrouwd Leeuwarden 13 febr. 1746 (ondertr. 29 jan. ) met Anna Klein; tr. 2) Leeuwar­ den 6 jan. 1766 (ondertr. 21 dec. 1765) met Gerhardus (de) Jager, hovenier; overl. ald. 17 juli 1802 (34). Engelbertus Boschagie, koopman, en Antie Klein, zijn vrouw, kopen 9 dec. 1754 een huis in de KI. Kerkstraat WZ en hij, wever, verkoopt het 12 mei 1761 (52). Anna Hoen, vrouw van Gerhardus Jager, getuigt op 22 mei 1797 inzake herhaalde dronkenschap van een buurman (53). 6. (waarsch.) Maria Hoen; tr. Leeuwarden 30 sept. 1764 (ondertr. 15 sept. ) met Jan van Zwoll, soldaat.

IIIB. MICHIEL HOEN, geb. Leeuwarden 1722-30, overl. ald. 27 febr. 1776 (25); in 1752: gewezen soldaat; tr. Leeuwarden 30 jan. 1752 (ondertr. 15 jan. ) met Eeltje (Hiltje, Helena) Hansen (Jansens, Jans). Uit dit huwelijk: 1. Johannes Hoen, ged. Leeuwarden 8 juli 1751, overl. voor sept. 1754. 2. Catharina Hoen, ged. Leeuwarden 6 febr. 1753, overl. ald. 4aug.l820; tr. Leeuwarden 17 mei 1778 met haar achterneef HendrikHoen, zie boven, IVA. 3. Johannes Hoen, ged. Leeuwarden 11 sept. 1754.

B

I. JAN HOEN, zie voor hem ook de inleiding; tamboer in de compagnie van de kapitein Cornelis van Scheltinga in het sedert 1677 vacante regiment van Ger- rit van Amama (54); overl. Leeuwarden 28 juni 1725, op de Nieuweburen (12); tr. Leeuwarden 25 dec. 1678 (ondertr. 7 dec. ) met Eelck Gerbens, beide van Leeuwarden. Uit dit huwelijk vermoedelijk (zie ook Coll. Van der Minne):

II. WILLEM HOEN (ook Hoensen, Hansen); tr. Leeuwarden 2 april 1699 (on­ dertr. 4 febr.) met Antje Eckringa, van Leeuwarden, dochter van Cornelis Janssen? Uit dit huwelijk:

III. EELCKJEN HOENS WILLEMSDR. , ged. Leeuwarden herv. 1 febr. 1709 (55); blijkbaar genoemd naar haar grootmoeder Eelck Gerbens. Opvallend is, dat een kind van Michiel Hoen, A-I, zo genoemd wordt, wat op verwantschap wijst met Jan Hoen. J.T. F. Sluiter.

Noten. 1. De vroegere stadsarchivaris mr. A. van der Minne heeft zich reeds verdiept in de­ ze familie: Fichescoll. Van der Minne, Gem.Arch. Leeuwarden. Zijn conclusies komen voor een groot deel met de.mijne overeen. 2. Meded.Sectie Krijgsgesch.Staf Bevelh. Landstrijdkr. Den Haag, en de heer H.J. Wolters, Maarssen.

88 3. Geen der Oranje-regimenten lag overigens tussen 1715 en 1734 in Limburg. Me­ ded. Sectie Krijgsgesch. enz. 4. Publ. Soc. hist. archéol. Limbourg, 65 (1929) 85-244, op Dlz. 213-214. 5. Zie een reeks kopieën van akten in Verz. KL Fam. Archieven, sub Gadet, in R.A. Limburg, waarop de heer J.H.M.Hoen, Spaubeek, mij attendeerde. 6. DTB-boeken Maastricht en Schinnen; Publ. Limbourg, 1. c. ; Limb. Leeuw, 13(1965) 35. 7. J.M. v.d. Venne, J.Th.H.de Win en P.A.H.M.Peeters, Geschiedenis van Hoens- broek. Uitg. Gem.Best.Hoensbroek. 1967; voorts vermeldingen in Geneal. Repert, 1972. 8. Meded. van de heer J. H. M. Hoen n. a. v. mijn reactie op zijn vraag in Gens Nostra 27 (1972) 400. 9. G.A. Leeuw. DTB. nr. 83. Voorzover niet anders vermeld, berusten de nog te noemen stukken in het Gem.Arch. Leeuwarden. 10. G.A.Maastricht DTB. nr. 87. Deze Martinus Hoen is een broer van Michael, de vader van Michiel Hoen. Zie DTB. nr. 10, Maastricht, huwelijk 16 febr. 1651: Martinus Hoen et Anna Reyners; testes Michael Hoen, frater sponsi, etc. De heren J. H. M. Hoen en A. J. A. Hoen hebben het voornemen de genealogie van de Limburgse familie Hoen elders te publiceren. 11. DTB. nr. 84-1. 12. DTB. nr. 24. 13. DTB. nr. 35 14. DTB. nr. 83, ook 84-1. 15. Hyp.bk. nr. 102, fol. 29v. 16. Gr.Cons.bk. ee 33, fol. 171v. 17. Hyp.bk. nr. 122, fol. 3v. 18. Author.bk. W 14, fol. 46v. 19. Inform.bk. C 12, blz. 328. 20. Gr.Cons.bk. ee 37, fol. 135. 21. Kl.Cons.bk. ff 30, fol. 24. 22. Hyp.bk. nr. 132, fol. 104v. 23. Gr.Cons.bk. ee 39, fol. 103v. 24. Gr.Cons.bk. ee 48, fol. 174v. 25. DTB. nr. 26. 26. Grafboek Oldehoofsterkerkhof, 1779-1794. 27. Gr.Cons.bk. ee 41, fol. 172. 28. Inform.bk. C 18, blz. 64. 29. Gr.Cons.bk. ee 54, fol. 108. 30. Hyp.bk. nr. 162, fol. 94. 31. Author.bk. W 18, fol. 75v. 32. Gr.Cons.bk. ee 57, fol. 216. 33. DTB. nr. 27. 34. DTB. nr. 28. 35. Inform.bk. C 15, blz. 12. 36. Gr.Cons.bk. ee 43, fol. 94. 37. Gr.Cons.bk. ee 49, fol. 143. 38. Hyp.bk. nr. 162, fol. 159. 39. DTB. nr. 88-1. 40. Inform.bk. C 15, blz. 192 en 193. 41. Kl.Cons.bk. ff 40, fol. 149. 42. Author.bk. W 18, fol. 12v. 43. Author.bk. W 14, fol. 129. 44. Weesbk. 1706-1782, fol. 327a. 45. Author.bk. W 17, fol. 9. 46. DTB. nr. 88, vermeld op een los blaadje.

89 47. DT.B. nr. 25. 48. Gr.Cons.bk. ee 54, fol. 23. 49. Kl.Cons.bk. ff 46, fol. 5. 50. Inform.bk. C 17, blz. 387. 51. Inform.bk. C 44, blz. 204 en 205. 52. Gr.Cons.bk. ee 43, fol. 91 en ee 44, fol. 134. 53. Inform.bk. C 44, blz. 166. 54. Dit regiment lag In 1672-73 in Friesland, maar daarna waarschijnlijk tot 1678 in de Zuidelijke Nederlanden, echter niet in Maastricht, dat tot 1678 in Franse han­ den bleef (Meded. H.J.Wolters, Maarssen). 55. DTB. nr. 36.

90 WIGMANA

Inleiding.

De ontwikkeling van het Rooms-Katholieke eigenerfde geslacht Wigmana is nauw verbonden met het dorp Abbega in Wymbritseradeel. De Tegenwoordige Staat van Friesland III, 236 (1786) vermeldt onder Abbega: "In de buurt die niet groot is, en de Abbegaster-Ryge genaamd wordt, lagen oudtijds Wigmana en Heeringa". De kaart van C.Schotanus van 1696 en de gelijke van C.Schotanus en Halma van 1718 geven op de Eige twee plaatsen met een naam aan, de westelijke is Wigmana, de oostelijke Heeringa. In het stemkohier van Abbega komt de saté Wigmana voor als nr. 22. Zeker een eeuw lang is deze boerderij door de thans bekende stamvader Pyt- ter Tyaerdts en zijn nakomelingen bewoond geweest. Vanaf omstreeks 1650 beginnen de kinderen van Pytter Tyaerdts - hijzelf is dan reeds geruime tijd overleden - met de naam Wigmana voor te komen. De herkomst van de naam is nog niet opgehelderd, al bestaan daarvoor wel ze­ kere aanwijzingen. In het begin van de zeventiende eeuw heeft een Siurdt Wigmans te Kornwerd, gehuwd met de uit Abbega afkomstige Teth Wopckedr. , een schoonzuster van Bauck Pytters Wigmana (I, 5), bepaalde relaties met Abbega. Wellicht was hij een zoon van Wigman Siurdtzoon, die in 1578 te Engwier vermeld wordt. Het is denkbaar, dat bij deze Wigman de bron van de familienaam Wigmana ligt. In elk geval mag wel als vaststaand worden aangenomen, dat de naam van het geslacht op de boerderij is overgegaan en niet omgekeerd.

Üp de vraag, wanneer Pytter Tyaerdts zich in Abbega heeft gevestigd, wordt licht geworpen door een aantal vermeldingen in processen voor het Hof van Friesland. Tussen 1606 en 1608 wordt Pytter Tyaerdts vermeld in processen tegen Goyke (Godefridus) Bruins Alsma, notarius publicus te Sneek en Dirck Jans Bruins te Sneek en tegen Hyppolitus Roelof s Crack, grietman van Aeng- wirden voor zich en de medeërfgenamen van zijn vader Roelof Gerryts Crack. Uit deze processen kan worden afgeleid, dat hij zich tussen 1606 en 1607 in Abbega heeft gevestigd (R. A. Quaclappen Hof YY 21 en 22).

De verdere gang van zaken met de boerderij blijkt uit de regeling van de erf­ opvolging in 1632. Zes kinderen van Pytter Tyaerdts hebben dan de plaats in eigendom en verpachten deze aan hun broer Gatze Pytters. Het stemkohier van 1640 bevestigt de enkele jaren tevoren ontstane situatie, met dien verstande dat Gatze Pytters nu ook tot de medeëigenaren behoort. Uit het stemkohier van 1698 blijkt, dat er dan geen Wigmana's meer op de plaats zitten. De Wigmana's worden in Abbega voor het laatst vermeld in 1682 (Pytter Gatzes Wigmana, Illb). Wel blijft de boerderij tot 1708 bewoond door familie. In dat jaar overlijdt Tjalling Fongers, weduwnaar van Hutje Ulbes Foekema, een dochter van Ulbe Nannes Foekema en Geertje Jans Wig­ mana (lid, 3). In 1698 wordt hij al als gebruiker van de saté vermeld.

Vanuit Abbega heeft het geslacht zich vooral verspreid over een plattelands­ gebied, dat aaneensluitende gedeelten van de grietenijen Wymbritseradeel, Wonseradeel en Hennaarderadeel beslaat en dat globaal wordt begrensd door de lijn Makkum - Bozum - Sneek - Workum met inbegrip van de steden Wor- kum en Sneek en, met name in de achttiende eeuw, Leeuwarden. Tijdelijk ko­ men ook leden in de steden Dokkum, Harlingen en Groningen voor. Verschil­ lende leden bleven de landbouw uitoefenen, anderen die naar de stad gingen zochten meer stedelijke beroepen. Enkelen werden kunstschilder, waaronder met name Gerardus (IV), die bekendheid verwierf als de Friese Raphaël en in de eerste helft van de achttiende eeuw in Amsterdam woonde. Het geslacht is te volgen tot het eind van de achttiende eeuw, wanneer het spoor in Leeu­ warden vervaagt en tenslotte wordt uitgewist. Tot het geslacht zal hebben behoord Mayke Jans Wigmana vanIJlst, die trouw­ de Sneek, stadhuis, 9 mei 1721 Doeke Lourens Straetsma van Sneek. Zij kan een dochter zijn van Jan Tiaerdts (IIIc) of van Jan Pytters Wigmana (IVa). Als curiosum kan worden vermeld, dat dr. G.A.Wumkes zich in een in 1949

92 gedateerd geschrift over het Oera Linda Boek bediende van het pseudoniem WorpWigmana (It Beaken, dec. 1971, bl. 240-246).

De genealogie dankt zijn ontstaan aan het feit, dat een aantal jaren geleden aan het gemeentebestuur van Workum een werk van de in deze stad geboren schilder Gerardus Wigmana werd aangeboden. Door de medewerking van de Ottema-Kingmastichting, die het schilderij - een Heilige Familie - aankocht en aan de stad Workum in bruikleen aanbood, kon dit stuk voor Friesland worden verworven. Bij een studie over de figuur van Gerardus Wigmana kwamen zoveel genealo­ gische gegevens aan het licht, dat het de moeite waard bleek, een genealogie van het geslacht samen te stellen. Gaarne betuig ik mijn dank aan verschillende leden van het GenealogyskWurk- forbân, die mij voor en vooral ook na een inleiding over dit onderwerp voor het Wurkforbân waardevolle gegevens en aanwijzingen hebben verstrekt. Zon­ der de stimulerende medewerking van het Wurkforbân was deze genealogie zeker niet tot stand gekomen. Veel dank ben ik verschuldigd aan de heer H. W. F. Aukes te Sneek, kenner bij uitstek van Katholieke Friese geslachten, die voor de oudere generaties be­ langrijke aanvullingen heeft gegeven en voor wie geen moeite te veel is ge­ weest om gegevens betreffende de stamvader boven water te halen. De belangrijkste bron die een inzicht geeft in de samenhang van het geslacht over een tijdsverloop van meer dan een eeuw zijn de bijlagen bij een proce­ dure over een erfeniskwestie in 1735-'40 (E.A. bijl. Civ. Sent. port. 681, doss. 4), waarin Marijke Wybes Wigmana (lila, 1), Johannes Thomas, echtgenoot van Geertie Nannes Foekema (relatie met lid, 3), Douwe Wigmana (lic, b) en Gerardus Wigmana (IV) hun verwantschap met Pytter Sibbles Wigmana (Ilb, 2) moeten bewijzen. Hiervoor werd een aantal documenten op tafel gelegd, waarvan het oudste het contract uit 1632 is. Voor de transcriptie van dit stuk, dat als bijlage is opgenomen, ben ik drs. J. Visser erkentelijk. Tenslotte: voor verdere aanvullingen houd ik mij gaarne aanbevolen.

93 Genealogie.

I. PYTTER TYAERDTS, landbouwer te Abbega, eigenaar Wigmana-sate, ver­ meld 1606-1608 (vanaf 1607 te Abbega, E.A. Quaclappen Hof, YY 21 en 22), vermeld te Abbega 1619, overl. voor mei 1632; tr. Sipck Sibbles, overl. voor mei 1632.

Handtekening Pytter Tyaerdts R.A. HennaarderadeelK 10

Uit dit huwelijk: 1. Tyaerdt Pytters, volgt Ha. 2. Sibble Pytters, volgt Ilb. 3. Gatze Pytters, volgt lic. 4. Syoerdt Pytters, vermeld te Abbega 1632. 5. Bauck Pytters Wigmana; tr. 1) Yge Wopckes, vermeld 1602, waarsch. zoon van Wopcke Yges en Rieme Birdes te Abbega; tr. 2) Leeuwarderadeel, gerecht, 9 okt. 1619 Tjaert Hettes (van) Epema te Wirdum, met wie zij wordt vermeld te Hidaard in 1632. Hij was eerder weduwnaar van SjoerdtjeTjaerts- dr. van Andringa. (De Haan Hettema, Stamboek, II, 140.) 6. Edwer Pytters; tr. Anne Ruyrts, beiden vermeld in 1632. 7. Auck Pytters, volgt lid. 8. (volgorde onbekend) Siuck Pytters Wigmana, vermeld 1664, 1667, overl. (kort) voor 6 sept.1671 (G.A.Leeuwarden, Inv. boek 1698/9 Y 72 f. 160-162v); tr. in of voor 1633 Gerlof Tiernes Gerlsma, geb. 1607/8, burger van Bols- ward 20 jan. 1633, koopman ald. vermeld 1654, 1670, overl. voor zijn vrouw, zoon van Tierne Gerlofs en Gepck Alles (Gerlsma) te Piaam.

94 Ha. TYAERDT PYTTERS, vermeld Ysbrechtum 1632, later wonende te Al- lingawier, overl. Allingawier voor 7 okt. 1653 (Inv. sterfhuis te Allingawier); tr. (voor mei 1632) ImpckReins, overl. Allingawier voor 7 okt. 1653, mo­ gelijk dochter van Reijn Nannes te Abbega. Uit dit huwelijk: 1. Hiltie Tiaerdts Wigmana, geb. 1626/7; tr.Wonseradeel, gerecht, 5 febr. 1653 Jelle Lieuwes van Ferwoude, met zijn vrouw vermeld te Ferwoude tot 1669, overl. (kort voor 18 dec.) 1669. 2. Pytter Tiaerdts Wigmana, geb. 1628/9, burger van Workum, vermeld ald. 18 dec. 1669 als curator over de kinderen van zijn zuster Hiltie. 3. Sipck Tiaerdts, geb. 1631/2; tr. in of voor 1653 Hans Sjoerdts, "Ham­ burger vaarder", vermeld te Makkum 1658 en 1659. 4. Wybe Tiaerdts, volgt lila. 5. Sibble Tiaerdts Wigmana, bakker te Sneek, vermeld 1675 (R.A. Wonsdl. GG 16 f. 156, reg. op 4 juli 1681); tr. Sneek, stadhuis, 8 jan. 1672 Beitske Tibbes Jorna. 6. Mincke Tiaerdts; tr. Jan Gauckes, smakschipper, beiden vermeld te Makkum 1675. lila. WYBE TIAERDTS WIGMANA, geb. 1635/6, lakenkoper te Sneek, ver­ bleef op 9 mei 1692 "innocent" in het gasthuis ald. , overl. (verm. kort) na 7 nov. 1692; tr. 1) Sneek, stadhuis, 23 okt. 1668 Jetske Dircks, weduwe van Dirk Pytters, test. 29 mei 1676 (R.A. Bijlagen Civ.Sent. 179/20), vermeld tot 1685; tr. 2) Sneek, stadhuis, 11 nov. 1687 Leuckien Baarda van Sneek, vermeld 1688, 1689, waarsch. overl. voor 6 febr. 1690. Uit het eerste huwelijk: 1. Marijke Wybes Wigmana, geb. in of voor 1676, vermeld 1735; tr. Sneek stadhuis, 17 juni 1692 Obbe Jacobs te Sneek, vermeld 1695, overl. voor 28 juli 1735. 2. Tjeerd Wybes Wigmana, geb. na 1676, vermeld 1707, te Leeuwarden 1725 (R.A. Bijl. Crim.Sent., port.nr. 76, met de onjuiste vermelding "out 56 jaren").

Ilb. SIBBLE PYTTERS WIGMANA, vermeld te Abbega 1632, burger van Wor­ kum, vermeld 1653, 1657 (R.A. Procl.boeken EE 6, bl. 333 en 337), 1659, overl. kort voor 31 jan. 1665; tr. Geertien Douwes Potma, overl. kort voor 23 aug. 1671. (Volgens De Haan Hettema, Stamboek, II, 8, was haar moeder een Rodenrijs.) Uit dit huwelijk: 1. Sipck Sibbles Wigmana, geb. 1648/9, overl. tussen 1665 en 1671. 2. Pytter Sibbles Wigmana, geb. 1656/7, gegoed te Workum, bezitter van 71 pm. land, waaronder de 46 pm. grote Pytter Sibbles Wigmanapolder met bijbehorende molen. Deze polder lag ten noorden van de tegenwoordige R.K. kerk te Workum. Overl. Workum 14 juli 1735. 3. Trijntje Sibbles Wigmana, geb. 1658/9, vermeld 1665, 1671. 4. Eduard Sibbles Wigmana, geb. 1659/60, overl. tussen 1665 en 1671.

IIc. GATZE PYTTERS, vermeld te Abbega 1632, krijgt dan saté Wigmana in gebruik, gebruiker van de saté in 1640, Stemkoh.nr. 22 (zijn broers en zus-

95 ters zijn dan medeëigenaren), overl. kort voor 23 maart 1659; tr. 1) N.N.; tr. 2) (voorjaar) 1632 Meinsck Tiernes Gerlsma, geb. (omstreeks november) 1614, overl. (voor haar man?) in of voor 1659, dochter van Tierne Gerlofs en Gepck Alles (Gerlsma) te Piaam. Uit het eerste huwelijk (waarschijnlijk): 1. Pytter Gatzes, volgt Illb. 2. Sipck Gatzes Wigmana; tr. Sicke Jans Yntema, beiden vermeld 1659, wonende te Tjerkwerd en overl. ald. voor 9 mei 1670. Uit het tweede huwelijk: 3. Gepck Gatzes Wigmana, geb. 1638/9, te Bolsward 1666; tr. 1) Wonse- radeel, gerecht, 8 dec. 1666 Hessel Pytters Pettinga, te Burgwerd (in diens derde huwelijk); tr. 2) Bartle Ellerts, met wie zij in 1698 wordt vermeld te Irnsum. 4. Jayts(ke) Gatzes, volgt IIIc. 5. Bauck(ien) Gatzes Wigmana, geb. 1643/4; tr. (na 1673) Jacob Yp(p)es, huisman te Folsgare, beiden vermeld tot 1698. 6. Tierne Gatzes Wigmana, geb. 1645/6, burger van Workum, vermeld ald. van 1673 tot 1692, ondertr. ald. 9 april 1668 (DTB838) met AnkeTjeerds, van Workum. 7. Tiaerdt Gatzes Wigmana, geb. Abbega 1647/8, vermeld te Abbega 1673, Franeker 1675, burgerkoopman en kalkbrander te Makkum 1679, overl. voor 1683; tr.Wonseradeel, gerecht, 15 mei 1675 Brecht(ie) Siouckes, geb. 1653/4, van Makkum, dochter van Sioucke Haucx en Jets Minnes. (Zij tr. 2) voor 4 april 1683 Jarich Lolkes.) Uit dit huwelijk kinderen, vermeld in 1683. Vermoedelijk behoort hiertoe Jetske Tjeerds, ongeh., vermeld Makkum 1735.

Illb. PYTTEE GATZES WIGMANA, vermeld te Abbega 1659, 1670, idem, als medecurator over de kinderen van zijn zuster 11 maart 1676 (R.A. Wonsdl. Y 12, bl. 32), te Teroele 1678 (Wonsdl. S 70, nr. 18), weer te Abbega 1682 (Wymbr. X 12, akte 6 mei 1682, reg. 8 jan. 1684; akte 25 nov. 1682 Wonsdl. GG 16, f. 271v); tr. N.N., overl. kort voor 15 mei 1685. Uit dit huwelijk: 1. Sipck Pytters. In 1685 is Wybe Tiaerdts Wigmana (lila) curator over haar wegens haar moederlijke goederen.

IIIc. JAYTS(KE) GATZES WIGMANA, geb. 1640/1, overl. kort voor 17 nov. 1698 (Inv. 3 jan. 1699, G.A. Leeuwarden Y 72, f. 160-162); tr. voor 1673 Jan Tiaerds, burger van Workum, koopman ald., overl. kort voor 15 febr. 1689. Hij was eerder gehuwd met Bauckien Tjaerts van Epema, dochter van Tjaert Hettes van Epema en Bauck Pytters (I, 5). Uit het eerste huwelijk van Jan Tiaerds: a. Tjaerdt Jans, burger van Workum, vermeld ald. 1689, 1698/9 met zijn halfbroer Jacobus (IIIc, 2) medecurator over zijn halfzuster Bauckien (IIIc, 3). (W 11 f. 43, G.A. Leeuwarden.) b. Douwe Jans, geb. na 1664 (in 1689 minderjarig), vermeld 1698. Waar­ schijnlijk is deze identiek met Douwe Wigmana, vermeld Wirdum 1735, en is Jan Douwes Wigmana, die dan als lasthebber voor hem optreedt, een zoon van hem.

96 Uit het huwelijk van Jaytske Gatzes Wigmana met Jan Tiaerds: 1. Gatze, volgt IV. 2. Jacobus Wigmana, geb. tussen 1674 en 1677, kunstschilder, vermeld 1698, te Leeuwarden, Grachtswal 1702 (Bijl. Civ.Sent. nr. 74/28 R.A. ; W 11 fol. 144c G.A. Leeuwarden), te Harlingen 1735; tr. 1) Rinske van Brunsvelt, vermeld 1702, 1703; tr. 2) (huw. voorwaarden te Amsterdam 8 april) 1710 An­ na Catharina de Waal, wed. van Sander Badmerinck. Het enige van Jacobus'bekende werk is een ontwerp voor een ets van Matthijs Pool, een allegorische voorstelling, in J.Lamigue, HistoìreduPrinced'Orange et de Nassau, 1715, Leeuwarden (Prov.Bibl.). Zie voor de herkomst van zijn eerste vrouw de genealogie Bruinsveld van Ir. G. L. Meesters, Gens Nostra, april/mei 1972, bl. 141. In aanmerking komt Rinckien Bruinsvelt, ged. Waaxens 27 dec. 1674, dochter van Ds. Johannes Bruinsvelt en diens derde vrouw Ursel Worps van Tiessens. De mogelijke verbintenis van deze domineesdochter met een rooms-katholieke Wigmana levert wel een vraagteken op. Overigens is het interessant op te merken, dat bij de Bruins velts verschillende goudsmeden voorkwamen, terwijl de vrouw van Jacobus' broer Gerardus uit de bekende zilversmedenfamilie Van der Le- ly stamde. 3. Baukjen Wigmana, geb. 1683/4, vermeld 1698, 1707 (als Barbara), te Amsterdam 1735/6.

IV. GATZE (GERARDUS) WIGMANA, geb. Workum, waarsch.Súd, 7/17 sept. 1673, kunstschilder, bijgenaamd "De Friese Raphaël", vermeld in Frankrijk 1698, te Rome 1699-1702, Dokkum 1702, te Leeuwarden tot ca. 1715, poor­ ter van Amsterdam 21 mei 1721, wonende Reguliersgracht ald. 1730, overl. Amsterdam 22 mei 1741, begr. Nieuwezijds kapel; tr. Leeuwarden, stadhuis en R.K.kerk Koornmarkt 1 juli 1707 Petronella Maria van der Lely, vermeld register Broederschap H. Rozenkrans Leeuwarden 1693, overl. Amsterdam, Begijnhof, kort voor 6 juli 1742, begr. Nieuwezijds kapel, dochter van Fre- derik" Jarichs van der Lely en Janke (Johanna) Bruinsma. Zie voor hem: Mr. B. van Haersma Buma, Gerardus Wigmana, de Friese Ra­ phaël, De Vrije Fries 1969, bl. 43-65. Wigmana behoorde tot de achttiende- eeuwse fijnschilders. Volgens oudere bronnen was hij een leerling van Wil­ lem van Mieris. Mogelijk had hij contacten met de omgeving van De Lairesse. In Friesland bevinden zich van hem thans de volgende schilderijen: Zgn. Be­ zoek van Czaar Peter de Grote, 1697, stadhuis Dokkum; portret van een R.K. geestelijke, 1709, Fries Scheepvaart Museum Sneek; De Zwijgzaamheid, ca. 1715, oorspronkelijk sopra-porte, stadhuis Leeuwarden; Lezende grijsaard in nis, met ganzeveer, 1739, coll. Beeling, Leeuwarden; Heilige Familie, stadhuis Workum; Ecce Homo en Maria met kind, Fries Museum, Leeuwar­ den. Zie voor het geslacht Bruinsma: H.W.F.Aukes, Katholieke Friese geslach­ ten, Groningen 1941, bl. 60. Uit dit huwelijk: 1. Johannes Ignatius, volgt V. 2. Johanna Maria Wigmana, geb. 1711/2, tekende en schilderde, overl. Amsterdam mei 1730, begr. Nieuwezijds kapel. Van haar zijn uit de litteratuur enige stillevens bekend.

97

V. JOHANNES IGNATIUS WIGMANA, geb. tussen 1708 en 1710, kunstschil­ der, vermeld te Groningen 1734/5 (burgerrecht 9 sept.1734, in hetzelfde jaar opgenomen in het gilde der schilders en glazenmakers), te Amsterdam 1736- 1740, te Leeuwarden, St. Jacobsstraat, 1745, overl. kort voor 8 sept. 1752; tr. Leeuwarden, Jacobijnerkerk, 27 april 1732 Catharina Geertruyd van der Werff, geb. 1700/1, overl. na 27 aug. 1761 en verm. voor 19 febr. 1763. Als schilder stond Johannes ver achter bij zijn vader. Uit de litteratuur zijn verschillende werken van hem bekend. De in de R.K. pastorie op Ameland bewaarde Kruisiging, die vanouds wordt toegeschreven aan Gerardus, is wel­ licht van zijn hand. Het werk staat duidelijk achter bij het werk van de vader. Een relatie met Ameland is aanwezig door het huwelijk van zijn zoon Gerar­ dus Petrus met Juliana Jacobs, die van Ameland afkomstig was. (L. J. van der Heyden, St. C Ie mensparochie op Ameland, Frisia Catholica VI, 1946, bl. 44.) Uit dit huwelijk: 1. Gerardus Petrus, volgt Vla. 2. Paulus Thomas, volgt VIb.

Vla. GERARDUS PETRUS WIGMANA, geb. (voor 18 juni) 1733, apotheker te Leeuwarden, won. bij de Vismarkt 1761, bij de Vleesmarkt 1766, 1768, ver­ meld tot 1783 (W 17 fol. 49 en 78; C 29, bl. 1/2; C 14, bl. 178/180; C 29 d 1 bl. 212, 331/2; G.A. Leeuwarden; Sminia archief Ruerda doos III betr. de boedel van Je 11e van Hout); tr. Leeuwarden stadhuis en R.K. statie Nieuwe- stad 28 maart 1758 Jetske (Juliana) (Maria) Jacobs, geb. Ameland 1732/3. Uit dit huwelijk: 1. Catharina Gertrudis Wigmana, ged. Leeuwarden R.K. Vleesmarkt/ Nieuwestad 18 febr. 1759. 2. Jacobus Henricus Wigmana, ged. Leeuwarden R. K. Vleesmarkt/Nieu­ westad 8 juni 1761, begr. Leeuwarden 17 juli d. a. v. 3. Jacobus Henricus Wigmana, ged. Leeuwarden R. K. Vleesmarkt/Nieu­ westad 13 maart 1766, begr. Leeuwarden 23 maart d. a. v. 4. Johannes Ignatius Wigmana, ged. Leeuwarden R.K. Vleesmarkt/Nieu­ westad 24 april 1768, begr. Leeuwarden 10 mei d. a. v.

Vlb. PAULUS THOMAS WIGMAMA, ged. Groningen R. K. statie Oosterstraat 27 april 1734, won. Leeuwarden bij de Vleesmarkt 1761; tr. 1755/6 Johanna Gertrudis Artz. Uit dit huwelijk: 1. Wibrandus Adrianus Wigmana, ged. Leeuwarden R.K. Vleesmarkt/ Nieuwestad 13 mei 1757. 2. Theodorus Johannes Wigmana, ged. Leeuwarden R.K. Vleesmarkt/ Nieuwestad 9 maart 1759. 3. Catharina Wigmana, ged. Leeuwarden R.K. Vleesmarkt/Nieuwestad 27 aug. 1761, begr. Leeuwarden 28 aug. d.a.v. 4. Gerardus Petrus Wigmana, ged. Leeuwarden R. K. Vleesmarkt/Nieu­ westad 19 febr. 1763.

Ild. AUCK PYTTERS, vermeld 1651 (= Auck Jans Wigmana, overl. onder de R.K. statie Roodhuis 1670 ?); tr. Hennaarderadeel, gerecht, 20 maart 1619 Jan Thomas, met zijn vrouw vermeld te Lutkewierum 1632, overl. in of voor 1651.

99

Uit dit huwelijk: 1. Thomas Jansen Wigmana, geb.tussen 1611 en 1621, won. te Lutkewie- rum, 1677-'79 bestuurder van de statie Roodhuis voor de cryte Rien/Lutke- wierum (de statie Roodhuis - de naam was toen nog niet in gebruik - was des­ tijds verdeeld in vier kriten), test. 19 okt. 1677 (R.A. Fideicomm. reg.boek 19 febr. 1680), overl. 19 maart 1681; tr. Roodhuis 1 okt. 1671 Sjoerdtje Het- tes Reen, geb. 1619/20, test. 19 okt. 1677, overl. 5 juni 1678, waarsch. dochter van Hette van Reen en Trijn Wijnzes te Lutkewierum. (De Haan Het- tema, Stamboek, II, 202, die voorts vermeldt, dat het huwelijk kinderloos bleef.) Mogelijk tr. 2) Roodhuis 1 sept. 1680 Trintie Alberts van Jorwerd. 2. Yfke Jans Wigmana, overl. nal698; tr. voor 1680 Teede Teedes te Nij- land, vermeld ald. 1676, overl. ald. 28 mei 1695. 3. Geertje Jans Wigmana, vermeld 1680, overl. voor 1698; tr. Baardera- deel, gerecht 13 nov. 1651 Ulbe Nannes Foekema, vermeld te Bozum 1651, 1653 (R.A. Henndl. M 5, akte 2 mei 1653, reg. 22 april 1654), ontvanger te Tjalhuizum, overl. ald. 28 juli 1696. 4. Pytter Jansen, volgt Illd. 5. Sieucke Jansen Wigmana, vermeld 1680, te Lutkewierum 1681.

Illd. PYTTER JANSEN WIGMANA, vermeld 1680, 1698, 1679-'81 Bestuurder van de statie Roodhuis voor de cryte Rien/Lutkewierum (zie lid, 1), overl. voor 1708; tr. Roodhuis 3 febr. 1676 Peerck Johannes van Nij land, vermeld 1708. Uit dit huwelijk: 1. Hiltje Pytters Wigmana, overl. 11 maart 1748; tr. Johaen Hoytes, won. te Hidaard, beiden vermeld ald. 1735, overl. 15 maart 1748. 2. Acke Pytters Wigmana, overl. 23 juli 1756; tr. Anske Minnes, beiden vermeld te Lutkewierum 1735, overl. 11 april 1774. 3. Jan Pytters, volgt IVa. 4. Sieucke Pytters Wigmana; tr. 12 april 1719 Sintje Djurres, won. te Rien, beiden vermeld 1735.

IVa. JAN PYTTERS (WIGMANA), vermeld te Tirns en Rien; tr.Eelsk Japeks, overl. 1724. Uit dit huwelijk: 1. PeerkJans, geb. 1720. 2. Pieter Jans, geb. 1722.

101

Bijlage. Uit: Hof van Friesland, inv.nr. SS 681, Bijlagen bij de civiele sententie van 27 okt. 1740, nr. 4. Bijlage bij de probatoire positiën voor Johannes Ignatius Wigmana, posant, contra dr. Pierius Binckes cum sociis, poseerden, gemerkt D.

Tyaerdt Pieters tot Isbrechtum, Sible Pieters ende Syoerdt Pieterszonen in Abbega, Tyaerdt Hettes als man ende vooehd van Bauck Pietersdochter tot Hydaert, Anne Ruyerdts als man ende vooehd van Edewer Pietersdochter, sijn wijff, ende Jan Thomas als man ende vooehd van Auck Pietersdochter, sijn wijff, wonende tot Lutkewierum, alle als erffgenaemen van wijlen Pieter Tyaerdtszoon ende Sipk Sibledochter, echtelieden, onse olders, doen cont ende bekennen bij desen tesaemen vercoft in huyeringhe overgedraegen te hebben, sulx doende bij desen, aen Gatze Pieters, onsen broeder, ende Meynsck Tyernedochter, echtelieden, den huysinghe, schuiere, hovinghe ende sijnbepotinghe ende beplantinghe annex den bruickma van omtrent vijffendetze- ventich pondematen landt, doch soe groot ende cleyn, goet ende quaet als die- selve bij ons olders is achtergelaeten, hecken ende hecstocken sampt horde met alle het veerspill tot denselven behorende sampt oock den andere eyndt- fogels, met ook het fruchtgebruick van het swaenemerct geduyrende den tijdt van de huyringhe van de plaets met oock het vruchtgebruick van sestien pon- demate nijgras ende dat geduyren den tijt van veertien naest aen malcander volgende jaeren, mits daervoor betaelende die somma van vijffduysent vijff- hondert goudgulden, dryeduysent tweehondert nu 1° maji 1632 gereet ende voort alle Meyedaegen daeraen volgende telkens vyerhondert goudgulden ende het laeste jaer 3hondert goudgulden, alles in vrijen schaedelosen gelde, mits betaelende daervoor te huyer hondert tzestich goudgulden met noch vijff gul­ den jaerlixe renten aan de weesvochden van Sneeck, ende sall daerop hoeden ende draegen negentien floreen schattinghe in den algemeenen aanbrengh soo- wel ordinaris als extraordinaris, geen exempt, ende nae het passeren van den eersten seven jaeren een jaer huyer tot een geschenck.

N.B. In bovenbedoelde probatoire positiën, stuk F van het fournissement van J.I. Wigmana, art. 24, wordt deze bijlage omschreven als "seecker oud con­ cept van huircontract" en aangehaald als bewijs voor het in art. 23 gestelde, "Dat Pyter Tjaards en Sipck Sibles, in tijden egtelieden, onder andere kinde­ ren hebben nagelaten Sible Pyters en Gatse Pyters". Mr. B. van Haersma Buma.

103 CONSEQUENTIE EN INCONSEQUENTIE IN AKTEN VAN DE BURGERLIJKE STAND (RITSMA - RINKEMA)

Hoewel de invoering van de akten van de Burgerlijke Stand in 1811 een be­ langrijke verbetering van de nauwkeurigheid van persoonsnamen betekende ten opzichte van de doop- en trouwboeken, hebben vroegere onnauwkeurighe­ den nog lang na 1811 doorgewerkt. Het komt dan ook vrij regelmatig voor, dat in huwelijksakten verklaringen van de trouwenden voorkomen, inhoudende dat de namen van ouders of grootouders zoals die in de overgelegde en als bijlagen bewaarde bewijsstukken voorkomen in feite anders moeten luiden. Uit het volgende voorbeeld moge blijken, dat niet altijd deze koninklijke weg om tot sluitende akten te komen werd toegepast: Bij het opstellen van mijn kwartierstaat (Gen.Jierb. 1972, blz. 14) liep ik vast op kwartier nr. 51; Ymkjen Jans, genoemd in de huwelijksakte dd. 2 april 1836 van haar dochter Geeske Hendriks Ritsma in Achtkarspelen. Zij is dan als weduwe van Hendrik Ritskes Ritsma woonachtig in Surhuizum. Geeskes geboortedatum wordt in de akte opgegeven als 4 dec. 1811 en is met vermel­ ding van de namen van beide ouders in het doopboek van Surhuizum terug te vinden. Het huwelijk van Hendrik Ritskes staat aangetekend in het trouwboek van Surhuizum op 5 juni 1808. De bruid heette toen echter niet Ymkjen Jans, doch Ytjen Berends! De doop van Ymkjen Jans noch die van Ytjen Berends komt in het doopboek van Surhuizum voor. Ook haar o ver lij densdatum bleek niet eenvoudig te vinden. Wel werd zij bij het overlijden van haar man aangeduid met achternaam (1834), nl. als Ykjen Berends Rinkema, een derde variatie dus. De enige overlijdensakte van ie­ mand met een daarop gelijkende naam in Achtkarspelen was die van Ypkje Jans Rinkema, overleden te Surhuizum op 7 maart 1839, 62 jaar oud, gebo­ ren in Opende (Gr.), echtgenote van Wytze Jans van der Veen en dochter van wijlen Jan Berends Rinkema. Dit kon echter bezwaarlijk mijn gezochte voor­ moeder zijn, daar het huwelijk Van der Veen-Rinkema reeds op 16 mei 1812 voltrokken was. De chaos werd nog iets groter, toen bleek, dat op 18 febr. 1814 nog een Geeske Hendriks Ritsma werd geboren als dochter van Hendrik Ritskes Ritsma te Surhuizum en Eekjen Beernts Rinkema. Een oplossing, die al deze gegevens recht deed leek niet aanwezig, zodat het onderzoek op dit punt voorlopig vast zat. Na 30 jaar proberende de draad weer op te vatten, leek het nuttig alle gege­ vens over Ymkje/Ykje/Eekje Jans/Beerends op te zoeken, die in geboorte- en huwelijksakten van haar kinderen voorkomen. Dit leidde tot de volgende opsomming (tenzij anders vermeld, geschiedde alles in Surhuizum):

5 juni 1808 huwelijk Hendrik Ritskes en Ytje Berends, beiden van Surhui­ zum. 25 dec. 1809 geboorte Ritske, zoon van Hendrik Ritskes en Ykjen Jans. 4 dec. 1811 idem Geeske, dochter van Hendrik Ritskes en Ymkjen Jans. 31 dec. 1811 Hendrik Ritskes neemt de naam Ritsma aan, mede voor zijn twee kinderen: Ritske, oud 2 jaar en Jetze, oud 1/4 jaar. 18 febr. 1814 geboorte Geeske Hendriks, dochter van Hendrik Ritskes Ritsma (36 jaar) en van Eekjen Beernts Rinkema.

104 21 febr. 1818 idem Iektje Hendriks, dochter van Hendrik Ritskes Ritsma (40 jaar) en van Ybeltjen Berends Rinkema. 31 okt. 1823 idem Gerben Hendriks, zoon van Hendrik Ritskes Ritsma (44 jaar) en van Ykjen Berends Rinkema. 17 okt. 1826 idem Jantje Hendriks, dochter van Hendrik Ritskes Ritsma (46 jaar) en van Ykjen Berends Rinkema. 2 april 1833 huwelijk Ritske Hendriks Ritsma, zoon van Hendrik Ritskes Ritsma (53 jaar) en van Ykje Jans Rinkema (handtekening: Y.Y. Rinkema). 18 mei 1834 idem Geeske Hendriks Ritsma (19 jaar), dochter van Hendrik Ritskes Ritsma en van Eekjen Beernts Rinkema, gehuwd met Sjoerd Alles Groenhof. 1 nov. 1834 overlijden Hendrik Ritskes Ritsma, 56 jaar, gehuwd met Ykje Berends Rinkema. geb. 4 dec 1811, 2 april 1836 huwelijk Geeske Hendriks Ritsma, 24 jaar, 1 nov.1834 en van dochter van Hendrik Ritskes Ritsma, overl. zijn nagelaten weduwe Ymkjen Jans (handtekening: Ymkjen Jans). 12 mei 1844 idem Iektje Hendriks Ritsma, 26 jaar, dochter van Hendrik Ritskes Ritsma, overleden, en van Ytje Berends Rinkema (handtekening: I. B. Rinkema). 10 juli 1852 idem Gerben Hendriks Ritsma, 28 jaar, zoon van Hendrik Ritskes Ritsma, overleden, en van Ykjen Berends Rinkema (handtekening: Y. B.Renkema). 26 mei 1855 idem Jantje Hendriks Ritsma, 28 jaar, dochter van Hendrik Ritskes Ritsma, overleden, en van Ykjen Berends Rinkema (handtekening: Y.B.Rienkema). 11 mei 1861 idem Geeske Hendriks Ritsma, 47 jaar, weduwe Sjoerd Alles Groenhof, dochter van Hendrik Ritskes Ritsma, overleden, en van Eekjen Beernts Rinkema, wonende Oostermeer (gem. Tie- tjerksteradeel). 1 juni 1868 overlijden Ykje Berends Rinkema, 80 jaar, geboren Opende (Gr.), wonende Oostermeer, dochter van.Berend en Ymkje, verdere namen onbekend. Uit het naar aanleiding van de laatste akte geraadpleegde doopboek van Open­ de (Gr.) bleek de doop aldaar op 27 april 1788 van Ykjen, dochter van Berent Geerts en van wijlen Ykjen Harms. Het huwelijk van Berent en Ykjen was op 12 aug. 1787 eveneens aldaar voltrokken. Hoewel blijkens bovenstaande opsomming de naam van de moeder chronolo­ gisch gezien bijzonder inconsequent opgegeven werd, is toch blijkbaar van dezelfde persoon sprake. Het duidelijkst volgt dit uit de akten van 2 nov. 1834 en 2 april 1836 waar de weduwe van Hendrik Ritskes eenmaal als Ykje Be­ rends Rinkema en eenmaal als Ymkjen Jans zonder achternaam wordt ver­ meld. Bij het zoeken naar een verklaring voor deze inconsequentie vallen toch enige regelmatigheden op: 1. denaam in haar overlijdensakte stemt overeen met die bij de doopinschrij- ving in Opende; 2. de handtekening onder de akten stemt overeen met de naam in de akten;

105 3. de naam die inde huwelijksakte vaneen kind wordt gebruikt stemt -behou­ dens één uitzondering - overeen met de bij geboorte of doop gebruikte naam: Eitske: Ykjen Jans (Rinkema) (1809, 1833) Geeske I: Ymkjen Jans (1811, 1836) Geeske II: Eekjen Beernts Rinkema (1814, 1834, 1861) Iektje: Ybeltjen (1818), resp. Ytjen Berends Rinkema (1844) Gerben: Ykjen Berends Rinkema (1823, 1852) Jantje: Ykjen Berends Rinkema (1826, 1855) Voorzover het de huwelijksakten betreft mag de conclusie dus zijn, dat de ambtenaar van de Burgerlijke Stand zich duidelijk heeft aangepast aan de overgelegde papieren, terwijl Ykje Berends zich met haar handtekening weer aanpaste aan de akte. De verklaring voor de verschillen in vermelding tussen de geboorteakten kan liggen in het in verscheidene akten aangetekende feit, dat Hendrik Ritskes Ritsma niet kon schrijven en -naar we mogen aannemen- dus ook niet kon lezen of zijn opgaven wel goed in de akte kwamen. Tenslotte nog de twee dochters Geeske in hetzelfde gezin, waarin geen twee gelijknamige grootmoeders vernoemd behoefden te worden. Hiervoor moet ik teruggrijpen op een mededeling van mijn moeder, die 14 jaar was toen haar overgrootmoeder (Geeske I) op 1 dec. 1903 op vrijwel 92-jarige leeftijd over­ leed en die haar nooit anders had gekend dan als "beppe Jetske". Deze mede­ deling gecombineerd met de akte van naamsaanneming van 1811, waarin zij als Jetze werd opgegeven, leidt tot de conclusie dat de doopinschrijving van 4 dec. 1811 in plaats van "Geeske, dochter van Ymkjen Jans" had moeten lui­ den: "Jetske, dochter van Ykjen Berends". Het spreekt welhaast vanzelf, dat beppe Jetske ook in de overlijdensakte van 1903 voorkomt als Geeske Hendriks Ritsma, dochter van Hendrik Ritskes Ritsma en van Ymkje Jans. Ik meen niet, dat hierdoor voorgaande conclusies worden aangetast.

J.A.Kuperus.

106 EAT OER PAKE SYTSE

As lyts amateur-genealooch haw ik my der ris ta set om eat oer de foarâlden fan Sytse Cavalier (ek dy fan Rink van der Velde) oan de weet to kommen. Eat dêr't de skriuwer - nei't er seit op side 54 fan it boek "Pake Sytse" - yn hingjen bleaun wie, ek al mei't it in wurk wêze soe dêr't gjin bigjinnensein oan is. Nou dat foei ta, hwant nei in dei of hwat sneupen wie ik al oan 1750 ta en dat wie gans fierder as Van der Velde neffens syn skriuwen kommen wie. By it neiplúzjen waerd it my al gau dúdlik, hwerom't er sa't er sei net fier­ der komme koe; it folk dat ik tsjinkaem (dus synfoarfaers) wie net fan it beste skaei en dat sil jim aenst ek wol dúdlik wurde, as jimme it fragmint stam- beam neijer bisjogge en ik kin my yntinke, dat hy der in punt efter sette woe. Hielendal oer de skreef giet Van der Velde lykwols as er ek it Genealogysk Wurkforbân der yn bihellet. Dat hie der neffens him in prestiizjekwestje fan makke en de leden fan it Wurkforbân dûke ûnder de tafel, as de namme Cava­ lier mar neamd wurdt. By neifreegjen by it bistjûr fan it Wurkforbân die it bliken, dat boppeneamde skriuwer der mar hwat hinne kriemt en ik ha sa foar 't forstân, dat er oer syn foarâlden leaver mar gjin praet hawwe wol. Dochs rnien ik, nou't it wurk der oan dien is, ien en oar buorkundich meitsje to moatten. Mei de skaeinamme "Cavalier", dêr't ek ien en oar oer to dwaen is, binne wy gau ré, as wy witte dat yn it lést fan 'e 18de ieu, de man dy't de turven oan de bult sette en op it skip loege, neffens it Aid Frysk Wurdboek in "kawalier" wie. Hoe't men oan dizze namme kommen is, is net mei wissichheit nei to gean, mar it hat mei kant, waring en lier to krijen. De kant by de waring fan in to laden skip moast to lead opset wurde en dat die de "kantwaringlier", dat letter ôfkoarte is ta "Kavalier". Alteast dy bitsjutting jowt Waling Dykstra der oan. Yn lettere tiid is de namme forfrânske en is dus "Cavalier" wurden mei in gans oare bitsjutting. Yn de akte fan namme-oannimming op 3 jannewaris 1812 stiet ek dúdlik "Ka­ valier" en Albert Fokkes, dy't de namme oannaem sil dat faeks dien ha nei it wurk, dat er die. Dat er yn de turf siet en yn in spitkeet wenne, is út de akten op to meitsjen. Oer de foarâlden fan Sytse it folgjende: Fokke Alberts, berne 1797, hie al seis bern, ear't er troude. Soks kaem doe op 'e heide mear foar en sil dus neat bisûnders west ha. Syn mem, Geeske Jans, hie al in pear bern "in onecht gewonnen", ear't se mei syn heit troude. Twa bern fan Fokke, nammentlik Japke, berne 1833 en Pierkje, berne 1836, spylje ek net swak by; de léste binammen mei't dy ek noch hwat seldsums sjen to litten hie, neffens har birop. Dat Pake Sytse it net fan frjemd hie hwat syn útpykjen oanbilanget, docht bli­ ken as wy witte, dat syn omkes Fokke Jacobs, berne 1855, en Jurjen Jacobs, berne 1858, harren froulju ek mei in keppel bern sitten litte ha en ôfstrutsen binne nei Dútslân. Fan beide mannen is nea wer hwat heard. Dat wie it dan hwat ik yn in ridlik koart skoft foun ha.

Ljouwert, febrewaris 1976. R. van Wijngaarden.

107 Voorouders en nageslacht van SYTSE CAVE LIER Sjoukje Fokkes Kawalier geb. Noorder Drachten 28 mrt 1816 x 7 juli 1841 Sikke Oebeles - Fokke Alberts — geb. S'veen Albert Kawalier 16 april 1797 geb. S'veen ovl. 22 sept.1851 30 nov.1818 x 2 mei 1829 x Trijntje Jacobs Harmke Binderts geb. Boorn- bergum 1798 Hinke Fokkes Albert Fokkes — geb. S'veen geb. S'veen • Martsen 2 jan.1821 1778 geb. 9 jan.1799 ovl. Opende ovl. Groningen 17 sept.1841 Fokke Alberts — 27 sept.1832 Sjoukje geb. 1750 (in het tucht­ geb. 16 april 1802 ovl, voor 1812 huis) Tetje x x25 febr.1799 geb. 7 april 1824 Sjoukje Andries Geeske Jans • Jan Alberts geb. 1752 geb. 7 sept.1804 Hemke ovl. 5 jan. 1817 Andries Fokkes geb. 9 juli 1827 geb. 1782 Trijntje ovl. 22 juli 1818 geb. 5 aug.1806 • Evert ovl. 4 aug. 1827 geb. 19 febr.1829

Jacob Fokkes Kawalier -Jan geb. 15 sept.1831 ged. S'veen x 18 mei 1854 (van Geeske 24 mrt 1783 Hendrikje Jurjens in onecht Kuiper gewonnen) -Froukje geb. 13 juni 1787 Japke Kawalier geb. 13 sept.1833 ovl. 14 mrt 1877

• Pierkje Cavelier geb. 13 juli 1836

Bareld geb. 5 april 1838 108 • Fokke Jacobs Cavelier geb. S'veen 4 juli 1855

Klaasje geb. 22 sept.1856

Jurjen Sikke Everts geb. 7 april 1858 Cavelier geb. S'veen Evert Jacobs — 17 juli 1894 Cavelier x 1) Froukje Klamer geb. 7 april 1862 x 2) Jantje ovl. 12 mrt 1913 Binderts x 7 mei 1894 de Boer Klaske Sikkes Jongstra Japik Everts geb. 5 aug.1872 Cavelier ovl. 7 sept.1923 geb. 3 sept.1896 Trijntje geb. 22 febr.1866 Pier Everts Cavelier Hemke geb. 7 okt. 1898 geb. 9 febr.1872 Hendrikje Everts •Japik Sytses Sjoukje geb. 2 jan.1901 Cavelier — Gerlof geb. 13 juli 1873 geb. 5 mrt 1924 Harm Everts x 7 juni 1945 Cavelier Trijntje geb. 19 febr.1903 Liauckema geb. 7 juni 1925 Trijntje Cavalier geb. 22 mrt 1853 Sytse Everts Cavelier — Lutske Albert geb. S'veen geb. 27 mei 1926 geb. 6 sept.1854 20 april 1905 r Bare ld x Beetsterzwaag Meine Sytses Cavelier : Klaas 11 aug.1925 - Sipke geb. 9 sept.1928 geb. 5 okt. 1855 Geeske Japiks Feikema x 17 juni 1949 geb. Tijnje Grietje Sipkes 12 juli 1905 Postma Trijntje Cavelier ovl. ald. geb. 3 april 1930 geb. 9 juni 1855 17 nov.1973 ovl. 16 juni 1855 Durkje Sytses (vader onbekend) Cavelier (Pierkje had als geb. 8 nov.1929 Elske beroep: vertoon- x 5 mei 1950 ster van natuur­ Hendrik de Jong - - Feikje lijke zeldzaam- geb. Drachten heden) 17 jan. 1928 Johannes 109

YNHALD

side

A.de Vries: Genealogysk Wurkforbân fan de Fryske Akademy Koart oersjoch foar it 26e jierboekje 3

J. Visser: Fryske Rie foar Heraldyk Jierforslach 1975/1976 4

J. C. Terluin: Wapen en vlag van Beetsterzwaag 5

Mr. J. A.U.M, van Grevenstein: Het geslacht (Van) Grevenstein in de 17e en 18e eeuw in Friesland 8

Wapenregistraesje 30

CE.Kuipers: Het geslacht Beilanus 32

Mr. O.Schutte: Het geslacht Stuur 65

J. C.Terluin: De wapens en vlaggen van de dorpen in de gemeente Kollumerland en Nieuw-Kruisland 75

J.T. F.Sluiter: Hoen, een Leeuwarder familie 82

Mr. B. van Haersma Buma: Wigmana 91

J.A.Kuperus: Consequentie en inconsequentie in akten van de Burgerlijke Stand (Ritsma-Rinkema) 104

R. van Wijngaarden: Eat oer Pake Sytse 107

111