UCHWAŁA NR XXXIII/265/2010 RADY GMINY RYCZYWÓŁ

z dnia 8 września 2010 r.

w sprawie przyjęcia Gminnego Programu Opieki nad Zabytkami na lata 2010 - 2013.

Na podstawie art. 18 ust. 2 pkt 15 ustawy z dnia 8 marca 1990 r. o samorządzie gminnym ( Dz. U. z 2001 r. Nr 142, poz. 1591 z późn. zm.) w związku z art. 87 ust. 1 ustawy z dnia 23 lipca 2003 roku o ochronie zabytków i opiece nad zabytkami ( Dz.U. Nr 162, poz. 1568 ze zm.) po uzgodnieniu z Wojewódzkim Konserwatorem Zabytków w Poznaniu Rada Gminy Ryczywół uchwala, co następuje :

§ 1. Przyjmuje się Gminny Program Opieki nad Zabytkami na lata 2010 - 2013 w brzmieniu załącznika do niniejszej uchwały. § 2. Wykonanie uchwały powierza się Wójtowi Gminy. § 3. Uchwała wchodzi w życie z dniem podjęcia i podlega opublikowaniu w Dzienniku Urzędowym Województwa Wielkopolskiego.

Id: GYMZF-HMMTT-ROOPV-MPTHT-CHGHQ. Podpisany Strona 1 Uzasadnienie Przepisy ustawy o ochronie zabytków i opieki nad zabytkami zobowiązują Wójta do sporządzenia na okres 4 lat gminnego programu opieki nad zabytkami. Po przeprowadzeniu inwentaryzacji oraz przeanalizowaniu stanu technicznego zabytków na terenie naszej Gminy program został przygotowany, a jego treść została uzgodniona z Wojewódzkim Konserwatorem Zabytków w Poznaniu ( pismo z dnia 28.06.2010r. ). Jednocześnie zgodnie z zapisem ustawowym zobowiązuje się Wójta Gminy do przedstawiania Radzie Gminy co 2 lata sprawozdania z realizacji programu. Wobec powyższego podjęcie uchwały jest uzasadnione.

Id: GYMZF-HMMTT-ROOPV-MPTHT-CHGHQ. Podpisany Strona 1 Załącznik do Uchwały Nr XXXIII/265/2010 Rady Gminy Ryczywół z dnia 8 września 2010 r.

Program Opieki nad Zabytkami

WSTĘP Postanowienia ogólne Ilekroć w niniejszym programie mowa o : a) ustawie – rozumie się przez to ustawę z dnia 23 lipca 2003 r. o ochronie zabytków i opiece nad zabytkami (Dz. U. Nr 162, poz. 1568 oraz z 2004 r. Nr 96 poz. 959, Nr 238, poz. 2390, nr 50 poz. 362 z 2006 r) b) Gminie – rozumie się przez to Gminę Ryczywół c) Programie - rozumie się przez to Gminny Program Opieki nad Zabytkami Gminy Ryczywół na lata 2010- 2013 d) Konserwatorze – rozumie się przez to Wielkopolskiego Wojewódzkiego Konserwatora Zabytków w Poznaniu e) Planie – rozumie się przez to Plan Zagospodarowania Przestrzennego Województwa Wielkopolskiego z dnia 26 listopada 2001 r. f) Strategii – rozumie się przez to Strategię Rozwoju Województwa Wielkopolskiego do roku 2020 z dnia 19 grudnia 2005 r. g) Programie Operacyjnym – rozumie się przez to Wielkopolski Regionalny Program Operacyjny na lata 2007- 2013, h) Narodowej Strategii – rozumie się przez to Narodową Strategię Rozwoju Kultury na lata 2004-2013, i) Wojewódzkim Programie – rozumie się przez to Wielkopolski Wojewódzki Program Opieki nad Zabytkami na lata 2008-2013 CEL OPRACOWANIA GMINNEGO PROGRAMU OPIEKI NAD ZABYTKAMI. Celem „Gminnego Programu Opieki nad Zabytkami Gminy Ryczywół” jest: - wzmocnienie ochrony i opieki nad materialną części dziedzictwa kulturowego oraz poprawa stanu zabytków poprzez zahamowanie procesów ich degradacji, a w dalszej kolejności poprawa stanu ich zachowania, - uwzględnianie uwarunkowań ochrony zabytków przy sporządzaniu i zmianie miejscowych planów zagospodarowania przestrzennego gminy, - aktywne zarządzanie zasobem stanowiącym materialne dziedzictwo kulturowe poprzez kompleksową rewaloryzację zabytków i po wykonaniu analizy funkcjonalnej ich adaptację na cele kulturalne, turystyczne, edukacyjne, rekreacyjne i inne cele społeczne. Projekty mszą posiadać znaczący wpływ ekonomiczny na rozwój regionalny, w tym przyczyniać się szczególnie do wzrostu dochodów i zwiększania ilość miejsc pracy. - określenie celów, kierunków działań oraz zadań, które powinny być podjęte przez organy i jednostki administracji publicznej w zakresie ochrony zabytków i opieki nad zabytkami. - zapoznanie się z zasobami dziedzictwa kulturowego, historią i zabytków gminy, z wykazem obiektów wpisanych do rejestru zabytków oraz wykaz obiektów typowanych do Gminnej Ewidencji Zabytków, - ocena stanu gminnego zasobu zabytków nieruchomych – określenie kategorii i stopnia zagrożeń - podejmowanie i określanie warunków współpracy z właścicielami obiektów zabytkowych dla zapewnienia im należytej opieki oraz określenia sposobów udostępnienia dóbr kultury narodowej, będących ich własnością, a także wskazywanie potencjalnych źródeł finansowania,

Id: GYMZF-HMMTT-ROOPV-MPTHT-CHGHQ. Podpisany Strona 1 - inicjowanie i wspieranie działań edukacyjnych, informacyjnych, turystycznych itp. mających na celu propagowanie znajomości zabytków i uświadamianie konieczności opieki nad zabytkami. - wspieranie działań mających na celu pozyskanie środków finansowych na opiekę nad zabytkami. 1.3 PODSTAWA PRAWNA OPRACOWANIA GMINNEGO PROGRAMU OPIEKI NAD ZABYTKAMI. CZĘŚĆ I. Uregulowania formalno prawne ochrony i opieki nad zabytkami. Art.1. Wykonanie „Gminnego programu opieki nad zabytkami gminy Ryczywół” programu wynika z: - Ustawy z dnia 8 marca 1990 r. o samorządzie gminnym (Dz. U. Z 2001 r. Nr 142 poz. 1591 z późniejszymi zmianami). Ustawa ta włącza do zadań własnych gminy ochronę zabytków i opiekę nad zabytkami (art. 7 ust. 1 pkt 9) - Ustawy z dnia 23 lipca 2003 r. o ochronie zabytków i opiece nad zabytkami (Dz. U. Nr 162, poz. 1568 oraz z 2004 r. Nr 96 poz. 959, Nr 238, poz. 2390) Przeanalizowano akty prawne określające możliwości oraz warunki ochrony i opieki nade zabytkami. Ustawa o ochronie zabytków określa przedmiot, zakres i formy ochrony zabytków oraz opieki nad nimi, zasady tworzenia krajowego programu ochrony zabytków i opieki nad zabytkami oraz finansowania prac konserwatorskich, restauratorskich i robót budowlanych przy zabytkach a także organizację organów ochrony zabytków (rozdz. 1 art. 1) W ustawie określono podział kompetencji w zakresie ochrony zabytków. Zgodnie z art. 87. 1 wójt ma obowiązek sporządzenia na okres 4 lat odpowiednio gminnego programu opieki nad zabytkami. Ustawa nakłada na gminę obowiązki i uprawnienia - zgodnie z art. 16 ust. 1 rada gminy, po zasięgnięciu opinii wojewódzkiego konserwatora zabytków, ma możliwość stworzenia parku kulturowego na podstawie podjętej uchwały, celem objęcia skuteczną ochroną krajobrazu kulturowego oraz wyróżniających się krajobrazowo terenów, na którym zabytki charakterystyczne dla danego regionu (po uprzednim zasięgnięciu opinie właściwego konserwatora zabytków) - art. 18, art. 19, art. 20 wprowadzają obowiązek uwzględniania ochrony zabytków i opieki nad zabytkami przy sporządzaniu i aktualizacji miejscowych planów zagospodarowania przestrzennego, studiów uwarunkowań i kierunków zagospodarowania przestrzennego oraz uzgodnienia ich projektów zmian z wojewódzkim konserwatorem zabytków. - art. 22 ust. 4 nakłada na Wójta Gminy Ryczywół obowiązek prowadzenia gminnej ewidencji zabytków w formie zbioru kart adresowych zabytków nieruchomych z terenu gminy, objętych wojewódzką ewidencją zabytków - art. 31 ust. 1 pkt 2, ust 2 oraz art. 33 ust. 1 i ust. 2 zobowiązuje wójta (burmistrza, prezydenta miasta) do przyjęcia zawiadomienia o odkryciu lub znalezieniu przedmiotu co do którego istnieje podejrzenie, ze jest zabytkiem lub zabytkiem archeologicznym oraz natychmiastowego przekazania tej wiadomości wojewódzkiemu konserwatorowi zabytków - art. 71 ust.1 i ust. 2 –w przypadku gdy jednostka samorządu terytorialnego posiada tytuł prawny do zabytku do jej zadań własnych należy sprawowanie opieki w tym finansowanie prac konserwatorskich, restauratorskich i budowlanych przy tym zabytku - art. 81 – organ stanowiący gminy lub powiatu może udzielać dotacji na prace konserwatorskie, restauratorskie lub roboty budowlane przy zabytku wpisanym do rejestru według zasad określonych w podjętej prze ten organ uchwale, - art. 87 - Wójt Gminy Ryczywół sporządza na okres 4 lat gminny program opieki nad zabytkami, z którego sporządza co 2 lata sprawozdanie, które przedstawia Radzie Gminy Ryczywół UWARUNKOWANIA ZEWNĘTRZNE OCHRONY ZASOBÓW DZIEDZICTWA KULTUROWEGO. CZĘŚĆ II. RELACJE GMINNEGO PROGRAMU OPIEKI NAD ZABYTKAMI Z OPRACOWANIAMI WYKONANYMI NA POZIOMIE WOJEWÓDZTWA. KSIĘGA I. Strategią rozwoju województwa wielkopolskiego „Strategia rozwoju województwa wielkopolskiego do roku 2020” została opracowana przez Urząd Marszałkowski Województwa Wielkopolskiego a przyjęta przez Sejmik Województwa Wielkopolskiego w dniu 19 grudnia 2005 r. Dokument ten stanowi podstawę do sporządzenia planu zagospodarowania

Id: GYMZF-HMMTT-ROOPV-MPTHT-CHGHQ. Podpisany Strona 2 przestrzennego województwa oraz określa najważniejsze kierunki rozwoju społeczno-gospodarczego regionu. Strategia wyznacza kierunki działań i pozwala zorientować priorytety na konkurencyjność regionalną, wzrost zatrudnienia oraz wzrost wykształcenia mieszkańców, Jednym z głównych celów kierunkowych strategii jest „Poprawa jakości przestrzeni województwa, systemu edukacji, rynku pracy, gospodarki oraz sfery społecznej skutkująca wzrostem poziomu życia mieszkańców” poprzez zwiększenie konkurencyjności regionalnej poprzez promocję dziedzictwa kulturowego i kulturowego miast i obszarów miejskich (budowa marki i wizerunku regionu) oraz zwiększenie spójności społecznej, gospodarczej i przestrzennej dzięki zachowaniu i wykorzystaniu dziedzictwa kulturowego, przyrodniczego i rozwój turystyki. Główny cel strategiczny – „Dostosowanie przestrzeni do wyzwań XXI wieku” ma zostać osiągnięty za pomocą zróżnicowanych celów operacyjnych. Jednym z nich jest wzrost znaczenia i zachowanie dziedzictwa kulturowego. Dziedzictwo kulturowe wykorzystane w sposób efektywny może stanowić jeden z elementów rozwoju gospodarczego regionu jako baza dla turystyki i usług kulturalnych oraz czynnikiem integracji społecznej. Cel ten ma być realizowany poprzez: ”inwestycje w instytucje kultury, ochronę dorobku kulturowego, wsparcie działań powiększających dorobek kulturalny regionu, promocję aktywności kulturalnej mieszkańców”. Jego miarą będzie m.in. ilość odrestaurowanych obiektów dziedzictwa kulturowego. KSIĘGA I. Planem zagospodarowania przestrzennego Województwa Wielkopolskiego. Plan Zagospodarowania Przestrzennego Województwa Wielkopolskiego został uchwalony w dniu 26 listopada 2001 r. przez Sejmik Województwa Wielkopolskiego (Uchwała nr XLII/628/2001). Jest to dokument planowania strategicznego określający działania, za pomocą których samorząd województwa wpływa na rozmieszczenie funkcji terenów w przestrzeni i ich wzajemne powiązanie. Za cel przewodni przyjęto doprowadzenie do zrównoważonego rozwoju całego terytorium województwa poprzez tworzenie m.in. ładu przestrzennego, ekonomicznego i ekologicznego. Ład przestrzenny wyrażający się dążeniem do harmonijności i proporcjonalności wszystkich elementów środowiska człowieka, który można uzyskać przez realizowanie następujących zasad stosowanych w czasie tworzenia miejscowych planów zagospodarowania przestrzennego oraz studiów uwarunkowań i kierunków zagospodarowania przestrzennego gmin w aspekcie szeroko rozumianej ochrony zasobów kulturowych. W planie określone zostały ogólne zasady kształtowania przestrzeni: kształtowanie przestrzeni miejskiej poprzez ochronę dziedzictwa kulturowego, tożsamości i tradycyjnych elementów środowiska (zabytkowe dzielnice, budynki, dominanty przestrzenne, panoramy, tereny zielone, tereny otwarte) – w miejscowych planach zagospodarowania przestrzennego mają zostać zwiększone wymogi architektoniczne odnośnie nowych obiektów powstających w pobliżu terenów o ważnych pod względem kulturowym i przyrodniczym, respektowanie wytycznych konserwatorskich nie tylko w przypadku obiektów objętych ochrona ale także w przypadku zagospodarowania zabytkowych układów urbanistycznych i ruralistycznych, - w celu lepszego wyeksponowania miejsc szczególnie cennych kulturowo wykorzystanie atutów wynikających z ukształtowania terenu, osi widokowych, panoram, - w zapisach miejscowych planów zagospodarowania przestrzennego położenie nacisku na harmonijne wkomponowywanie nowej architektury w historyczną zabudowę w obszarach śródmiejskich oraz w pobliżu terenu o najwyższych walorach kulturowych i przyrodniczych, - podejmowanie opracowań dotyczących rewaloryzacji zabytkowych dzielnic. - w przypadku nowej zabudowy odwoływanie się do wzorców architektury regionalnej, - podkreślona została ochrona środowiska przyrodniczego poprzez objęcie obszarów chronionego krajobrazu oraz zespołów przyrodniczo-krajobrazowych miejscowymi planami zagospodarowania przestrzennego,

Id: GYMZF-HMMTT-ROOPV-MPTHT-CHGHQ. Podpisany Strona 3 - w przypadku kształtowania przestrzeni wiejskiej przyjęto ochronę charakterystycznych układów ruralistycznych, zespołów sakralnych, pałacowo-parkowych, folwarków, zabytkowych budynków mieszkalnych, gospodarskich, użyteczności publicznej oraz pozostałych elementów typowych dla architektury wiejskiej (przydrożne krzyże, kapliczki). W zakresie ochrony dziedzictwa kulturowego przyjęto zasadę bezwzględnego zachowania obowiązującego prawa, ujętego w ustawie z dnia 15 lutego 1962 r. o ochronie dóbr kultury (Dz.U. z 1999 r. Nr 8 poz. 1150) oraz w ustawie o muzeach z dnia 21 listopada 1996 r o ochronie dóbr kultury znajdujących się w zbiorach muzealnych. Ochrona krajobrazu kulturowego ma być realizowana poprzez stosowanie zapisów zawartych w studiach uwarunkowań i kierunków zagospodarowania przestrzennego gminy oraz w miejscowych planach zagospodarowania przestrzennego. Główne zasady zagospodarowania przestrzennego Województwa Wielkopolskiego: - tworzenie warunków do współistnienia środowiska przyrodniczego i zurbanizowanego, - zachowanie dziedzictwa kulturowego i wpisanie go w struktury przestrzenne i otaczający krajobraz. Za ograniczenia mające wpływ na kształtowanie przestrzeni regionu uznano: bariery określone w planach ochrony parków krajobrazowych, dokumentach powołujących obszary chronionego krajobrazu oraz w ogólnych zasadach konstruujących ład przestrzenny, w myśl których dąży się do zachowania obiektów cennych kulturowo a ich otoczenie chroni się przed działaniami dysharmonizującymi. Specjalne zapisy ukierunkowujące kształtowanie przestrzeni dotyczą stref ochrony konserwatorskiej i stref ochrony widokowej. Zagospodarowanie przestrzeni na tych obszarach powinno odbywać się na zasadach określonych przez służby konserwatorskie oraz odpowiednie zapisy w miejscowych planach i studiach uwarunkowań. W punkcie dotyczącym wykorzystania szans i możliwości tkwiących w zagospodarowaniu przestrzennym Plan podkreśla, że elementy naturalne i kulturowe w krajobrazie mogą spełniać rolę stymulatora innych dziedzin życia ile zostaną wykorzystane we właściwy sposób, min. wykorzystanie zasobów dziedzictwa kulturowego dla celów turystycznych poprzez dostosowanie obiektów do nowych funkcji, dbałość o stan techniczny oraz estetykę zarówno samych zabytków jak i ich otoczenia. KSIĘGA I. Wielkopolski Regionalny Program Operacyjny na lata 2007-2013. Wielkopolski Regionalny Program Operacyjny na lata 2007-2013 został opracowany w związku z Rozporządzeniem Rady nr 1083/2006 z dnia 11.07.2006 r, w którym ustanowiono przepisy ogólne dotyczące Europejskiego Funduszu Rozwoju Regionalnego, Europejskiego Funduszu Społecznego i Funduszu Spójności. W VI Priorytecie Programu dotyczącym „Turystyki i środowiska kulturowego” określono główny cel – wykorzystanie środowiska przyrodniczego i kulturowego dla zwiększenia atrakcyjności regionu. Zostanie on osiągnięty poprzez realizację następujących celów szczegółowych: wzrostu udziału turystyki w gospodarce regionu oraz wzrostu udziału kultury w życiu mieszkańców. KSIĘGA II. Tezy krajowego programu ochrony zabytków. Opracowanie Krajowego Programu Ochrony Zabytków i Opieki nad Zabytkami jest ustawowym obowiązkiem Ministra Kultury i Dziedzictwa Narodowego, zgodnie z zapisem ustawy z dnia 23 lipca 2003 r. o ochronie zabytków i opiece nad zabytkami. Zadaniem głównym polityki Państwa jest stworzenie mechanizmów porządkujących sferę ochrony zabytków i dostosowanie jej do gospodarki rynkowej. Zadaniem programu jest określenie celów, kierunków oraz zadań poszczególnych organów i jednostek administracji publicznej w zakresie ochrony i opieki nad zabytkami, wzmocnienie ochrony, opieki nad dziedzictwem kulturowym oraz sposób finansowania planowanych działań wraz z harmonogramem ich realizacji. Tezy dotyczące zakresu opracowania programu ochrony zabytków: a) uwarunkowania ochrony i opieki nad zabytkami, - stan zabytków nieruchomych, ruchomych, archeologicznych, zabytków techniki, pomników historii i obiektów wpisanych na listę światowego dziedzictwa, stan służb konserwatorskich, stan opieki nad zabytkami, stan uregulowań prawnych, b) działania o charakterze systemowym:

Id: GYMZF-HMMTT-ROOPV-MPTHT-CHGHQ. Podpisany Strona 4 - powiązania ochrony z polityką ekologiczną, ochroną przyrody, architektoniczną i przestrzenną, celną i polityka bezpieczeństwa państwa, - wypracowanie strategii ochrony dziedzictwa i wprowadzenie jej do polityk sektorowych, c) system finansowania - stworzenie sprawnego systemu finansowania i opieki konserwatorskiej d) dokumentowanie, monitorowania i standaryzacja metod działania e) kształcenie i edukacja - kształcenie specjalistyczne, podyplomowe i system uznawalności wykształcenia, - edukacja społeczeństwa, - edukacja właścicieli i użytkowników, f) współpraca międzynarodowa - współpraca z instytucjami i organizacjami, - współpraca w obszarze Europy Środkowej KSIĘGA III. Narodowa Strategia Rozwoju Kultury na lata 2004-2013 Strategiczne cele polityki w zakresie ochrony zabytków zostały sformułowane z Narodowym Programie Kultury „Ochrona Zabytków i Dziedzictwa Kulturowego na lata 2004-2013” przyjętym przez Rząd RP 21 września 2004 r. Podstawa jego opracowania było określenie dziedzictwa kulturowego jako potencjału poszczególnych regionów, który sprzyjać ma wzrostowi konkurencyjności regionów dla turystów, inwestorów i mieszkańców oraz uznanie go za podstawę rozwoju kultury i upowszechniania kultury. Jest to dokument podejmujący próbę określenia nowocześnie pojmowanej polityki kulturalnej państwa, funkcjonującej na warunkach rynkowych. Celem strategicznym Narodowego Programu jest zrównoważenie rozwoju kulturalnego regionów w Polsce, który ma zostać osiągnięty poprzez realizację następujących celów cząstkowych: - wzrost efektywności zarządzania sferą kultury, - wprowadzenie innowacyjnych rozwiązań w systemie organizacji działalności kulturalnej i w systemie upowszechniania kultury, - zmniejszenie dysproporcji regionalnych w rozwoju kultury, - wzrost uczestnictwa i wyrównywanie szans w dostępie do szkolnictwa artystycznego, dóbr i usług kultury, - poprawa warunków działalności artystycznej, - efektywna promocja twórczości, - zachowanie dziedzictwa kulturowego i aktywna ochrona zabytków - zmniejszenie luki cywilizacyjnej poprzez modernizację i rozbudowę infrastruktury kultury. Określone zostały następujące priorytety „Narodowego Programu Kultury „Ochrona Zabytków i dziedzictwa Kulturowego” na lata 2004-2013: 1) aktywne zarządzanie zasobem stanowiącym materialne dziedzictwo kulturowe; - budowa nowoczesnych rozwiązań organizacyjno-finansowych w sferze ochrony zabytków, których głównym celem jest dostosowanie sfery ochrony zabytków do rzeczywistości gospodarczej, - kompleksowa rewaloryzacja zabytków i ich adaptacja na cele kulturalne, turystyczne, edukacyjne, rekreacyjne i inne cele społeczne, - zwiększenie roli zabytków w rozwoju przedsiębiorczości i turystyki poprzez tworzenie zintegrowanych narodowych produktów turystycznych. 2) Edukacja i administracja na rzecz ochrony i zachowanie dziedzictwa kulturowego:

Id: GYMZF-HMMTT-ROOPV-MPTHT-CHGHQ. Podpisany Strona 5 - rozwój zasobów ludzkich oraz podnoszenie świadomości społecznej w sferze ochrony dziedzictwa kulturowego, - ochrona i zachowanie dziedzictwa kulturowego przed nielegalnym wwozem, wywozem i przewozem przez granice. KSIĘGA IV. Uzupełnienie Narodowej Strategii Rozwoju Kultury na lata 2004-2020 Jest to program uzupełniający Narodową Strategię Rozwoju Kultury na lata 2004-2020 r., poprzez rozszerzenie celów strategii, wprowadzenie systemu jej realizacji, monitorowania i ewaluacji. Określone zostały kierunki działań z zakresu kultury przyjęte we wstępnym projekcie Narodowego Planu Rozwoju na lata 2007-2013 dot. ochrony i zachowania dziedzictwa kulturowego obejmujące min. kompleksową rewaloryzację zabytków, obiektów poprzemysłowych i powojskowych, ich adaptację na cele kulturalne, turystyczne, edukacyjne, rekreacyjne, a także inne cele społeczne, zwiększenie roli zabytków w rozwoju turystyki i przedsiębiorczości, tworzenie zintegrowanych narodowych produktów turystycznych, budowę i rozbudowę sieci informatycznych w celu promocji potencjału kulturowego regionów, inwentaryzację i digitalizację zabytków dziedzictwa ruchomego i nieruchomego oraz jego promocję, organizację imprez o międzynarodowym charakterze, tworzeniu warunków dla rozwoju i ochrony dziedzictwa kultury ludowej, zachowaniu i ochronie krajobrazu kulturowego wsi. Celem strategicznym jest zrównoważenie kultury w regionach, które zostanie osiągnięte poprzez realizację min. następujących celów cząstkowych; - wzrost efektywności zarządzania sferą kultury, - zmniejszenie dysproporcji regionalnych w rozwoju i dostępie do kultury, - wzrost udziału kultury w PKB, - zachowanie dziedzictwa kulturowego i aktywna ochrona zabytków, - modernizacja i rozbudowa infrastruktury kultury, - wzrost uczestnictwa w kulturze, - efektywna promocja twórczości. W programie operacyjnym „Dziedzictwo kulturowe” określono dwa priorytety: rewaloryzację zabytków nieruchomych i ruchomych oraz rozwój kolekcji muzealnych. KSIĘGA V. Wielkopolski Wojewódzki Program Opieki nad Zabytkami na lata 2008-2011 Podstawowym celem Wielkopolskiego Wojewódzkiego Programu Opieki nad Zabytkami w skali województwa jest koordynacja i stymulacja działań związanych z opieką nad zabytkami. Cele programu opieki nad zabytkami zostały określone w ustawie z dnia 23 lipca 2003 r. o ochronie zabytków i opiece nad zabytkami (Dz. U. Nr 162, poz. 1568 z późn. zmianami). Program zawiera dane z raportu o stanie zabytków na terenie województwa wielkopolskiego opracowane przez WWKz w 2004 r. oraz założenia programu ochrony zabytków i stanowi element regionalnej polityki rozwoju. Omówiono zasoby dziedzictwa i krajobrazu kulturowego województwa z podaniem zabytków nieruchomych wpisanych do rejestru, zabytków nieruchomych ujętych w ewidencji konserwatorskiej, zabytków ruchomych i parków kulturowych. Wymieniono obiekty znajdujące się na liście światowego dziedzictwa, europejskiego dziedzictwa, pomniki historii, parki kulturowe oraz szlaki kulturowe występujące na terenie województwa. Określono uwarunkowania wewnętrzne opieki nad zasobami dziedzictwa i krajobrazu kulturowego w Województwie Wielkopolskim określając stan zachowania i współczesne zagrożenia zabytków w Wielkopolsce. W pkt. 5 „Realizacja Wielkopolskiego Wojewódzkiego Programu Opieki nad Zabytkami” określono źródła finansowania zadań realizowanych w ramach wojewódzkiego programu opieki nad zabytkami w województwie wielkopolskim min. w okresie programowania 2007-2013 z postulatem, aby w obiektach, w których przeprowadzono prace z udziałem środków publicznych, istniała możliwość udostępnienia dla społeczeństwa. Określone zostały sposoby organizacji i realizacji Wielkopolskiego Wojewódzkiego Programu Opieki nad Zabytkami poprzez: ewidencję, dokumentację, udostępnianie, promocję i monitoring.

Id: GYMZF-HMMTT-ROOPV-MPTHT-CHGHQ. Podpisany Strona 6 CZĘŚĆ III. ZASOBY DZIEDZICTWA I KRAJOBRAZU KULTUROWEGO GMINY Gmina Ryczywół zajmuje obszar na północny-zachód od Poznania i Obornik, w północnej części województwa wielkopolskiego stanowiąc część Powiatu Obornickiego. Od wschodu graniczy z gminą Rogoźno, od północy z gminą Budzyń, na południu z gminą Oborniki, od zachodu z gminami Czarnków i Połajewo. Gmina o typowo rolniczym charakterze zlokalizowana daleko od dużych ośrodków miejskich i przemysłowych, położona w całości w dorzeczu Warty, w obrębie Mezoregionu Pojezierza Chodzieskiego oraz mezoregionu Kotliny Gorzowskiej. Dużą część jej powierzchni zajmują dwa zawarte obszary wysocczyznowe oddzielone od siebie doliną rzeki Flinty ( część zachodnia wysoczyzny rozciąga się od miejscowości Radom przez Skrzetusz, Gorzewo do Dąbrówki Ludomskiej). Teren gminy leży Gmina Ryczywół należy do obszaru Borów Nadnoteckich. W jej południowych granicach znajdują się obszary chronionego krajobrazu: fragment kompleksu leśnego Puszczy Noteckiej, lasy grądowe w dolinie Flinty oraz lasy bagienne - torfowisko „Chlebowo”. Rezerwat „ Bagno Chlebowo”, największy teren torfowiskowy w Wielkopolsce, został założony w 1959 r. i obejmuje 4,42 ha. Jest to torfowisko wysokie typu atlantyckiego o budowie kępkowodolinkowej z charakterystycznymi zespołami roślin bagiennych. Na terenie gminy zlokalizowane są trzy udokumentowane złoża kruszywa naturalnego: w miejscowości Ludomy (złoże piasków drobno- i średnioziarnistych), Gorzewo (złoże surowców ilastych), i punkt eksploatacji torfu w obrębie torfowiska „Chlebowo” . W skład gminy wchodzi 14 sołectw. Są to: Ryczywół – siedziba gminy, Dąbrówka Ludomska, Gorzewo, Gosciejewko, Lipa, Ludomy, Łopiszewo, Ninino, Piotrowo, Radom, Skrzetusz, Tłukawy, Wiardunki, Zawady. Gmina Ryczywół znajduje się w rozwidleniu dwóch ważnych dróg : międzyregionalnej drogi krajowej nr 11 prowadzącej z Poznania przez Piłę do Koszalina ( przebiegająca przy wschodniej granicy gminy) oraz pozaregionalnej drogi wojewódzkiej nr 178 z Obornik Wlkp. przez Czarnków i Wałcz do Kołobrzegu ( przebiega przez południowo –zachodni obszar gminy). Na obecnym obszarze gminy nieliczne osadnictwo średniowieczne powstawało głównie przy szlakach handlowych. Najwcześniejsza udokumentowana wzmianka w źródłach historycznych pochodzi z 1368 r. i dotyczy wsi Tłukawy (wchodzącej w skład starosta rogozińskiego jako wieś królewska). Następne wymieniane wsie to Ninino (1381), Ludomy (1389). W XIV w. tereny obecnej gminy należały do województwa i powiatu poznańskiego. Część stanowiła własność szlachecką, a północno-wschodnie tereny włączono do starostwa rogozińskiego. Miejscowość Ryczywół została założona w pocz. XV w. jako miasto prywatne pod nazwą Nowy Ostrów w pobliżu wsi Krężoły. Przez wieki należał do kolejnych rodów szlacheckich. W 1934 r. odebrano mu prawa miejskie. W prawie wszystkich wsiach zachowały się rezydencje, parki i zespoły folwarczne związane z tradycją ziemiańską znamienitych rodów szlacheckich bądź późniejszych przybyłych osadników niemieckich. Na 10 zespołów pałacowo- lub dworsko-parkowych 8 jest wpisanych do rejestru zabytków. Wsie należące do obecnej gminy nie stanowiły znaczących ośrodków gospodarczych ani politycznych. Zachowana zabudowa wiejska, pochodząca przeważnie z 2 poł. XIX w., związana była z zespołami rezydencjonalnymi. Zabudowa gospodarcza narażona była na daleko idące przekształcenia. Część folwarcznych układów kompozycyjnych uległa zniszczeniu na skutek podziałów własnościowych, przebudów obiektów, wznoszeniu nowych budowli i rozbiórki starych. W wielu wsiach zachowana jest historyczna zabudowa gospodarstw wiejskich. Często oprócz domu mieszkalnego ocalały również budynki gospodarcze, predysponując do objęcia ochroną konserwatorską zagrody wiejskiej jako nierozerwalnej części dawnego „obejścia” chłopskiego. W części wsi zachowały się historyczne układy przestrzenne – owalnicowe (zawarta zabudowa usytuowana wokół okrągłego placu tworzącymi zamknięty pierścień z jednym lub wejściami do wsi). Na terenie gminy znajduje się niewielka ilość obiektów sakralnych. Przeważnie są to obiekty pochodzące głównie z 2 poł. XIX w. lub pocz. XX w. Kościół filialny p.w. NMP Niepokalanie Poczętej w Ludomach został wzniesiony na potrzeby gminy ewangelickiej ob. pełni funkcje świątyni katolickiej, p[odobnie pochodzący z 1912 r. niewielki kościół w Radomiu. Kościół poewangelicki w Ryczywole, będący własnością Gminy Ryczywół, jest nieużytkowany. Pozostałe kościoły zostały wzniesione jako świątynie katolickie. KSIĘGA I. OBIEKTY ZABYTKOWE WPISANE DO REJESTRU ZABYTKÓW NIERUCHOMYCH: Do rejestru zabytków wpisano najcenniejsze obiekty sakralne i założenia pałacowo-dworsko-parkowe oraz sakralne.

Id: GYMZF-HMMTT-ROOPV-MPTHT-CHGHQ. Podpisany Strona 7 Chlebowo- park dworski, 2 poł. XIX, nr rej.: A-459 z 11.10.1983 r. Dąbrówka Ludomska- zespół pałacowy, poł. XIX: - pałac, nr rej.: A-1447 z 12.04.1973 r. - park, nr rej.: A-456 z 11.10.1983 r. Gorzewo - zespół dworski, poł. XIX, nr rej.: A-1690 z 04.04.1975 r.: - dwór - park Ludomki- dwór, 1 poł. XIX, nr rej.: A-481 z 13.12.1983 r. Ludomy - kościół parafialny pw. Jana Chrzciciela 671/Wlkp/A - kościół z terenem cmentarza przykościelnego - plebania z terenem ogrodu - podwórze gospodarcze -otoczenie plebani - park dworski, XVIII/XIX, nr rej.: A-457 z 11.10.1983 r. Łopiszewo- park dworski, 2 poł. XIX, nr rej.: A-458 z 11.10.1983 r. Ninino- zespół pałacowy, 2 poł. XIX: - pałac, nr rej.: A-1691 z 04.04.1975 r. - park, nr rej.: A-407 z 12.03.1982 r. Orłowo- zespół dworski, k. XIX: Piotrowo- wiatrak paltrak, 1875 r., nr rej.: A-317 z 23.09.1977 r. (nie istnieje – nie został wykreślony z rejestru zabytków) Ryczywół: - - zespół kościoła parafialnego pw. Św. Mikołaja:670/Wlkp/A z 15.04.2008 kościół z terenem cmentarza przykościelnego teren sadu i ogrodu plebańskiego - - kościół ewangelicki z terenem przykościelnym, 1896-1898, nr. rej.: 537/Wlkp/A z 28.08.2007 r. Skrzetusz- kuźnia, 1 poł. XIX, nr rej.: A-759 z 10.11.1969 (przeniesiona do skansenu na Lednicy). KSIĘGA II. OBIEKTY WSKAZANE PRZEZ WWKZ DO UJĘCIA W GMINNEJ EWIDENCJI ZABYTKÓW PO WERYFIKACJI PRZEPROWADZONEJ PRZEZ URZĄD GMINY RYCZYWÓŁ Boruchowo - dom nr 11, mur., 2 poł. XIX w. - dom nr 75, mur., 3 ćw. XIX w. - cmentarz ewangelicki, XIX w., nieczynny. Chlebowo zespół dworski: - dwór, mur., 1907-1912 r. - oficyna, mur., drew., k. XIX w. - budynek gospodarczy, mur., k. XIX w. - kotłownia, mur., k. XIX w. - budynek mieszkalny, mur., k. XIX w.

Id: GYMZF-HMMTT-ROOPV-MPTHT-CHGHQ. Podpisany Strona 8 Dąbrówka Ludomska - dwór – mur, poł. XIX w. - park - zespół folwarczny: - dom mieszkalny - „rządcówka”, mur., 1860 r. - chlewnia i spichlerz, mur., p. XX w. - obora, mur., drew., 1909 r - kuźnia, mur., 1890 r. - stodoła I, mur., 1900 r. - stodoła II, mur., 1900 r. - obora, mur., 1909 r. - dom mieszkalny nr 11, dwojak, . mur., 1912 r. - dom mieszkalny nr 14, dwojak, mur., 1912 r. - dom mieszkalny nr 20, dwojak, ob mur-szach., 1919 r. Gościejewko - dom nr 7, mur., 4 ćw. XIX w. - dom nr 10, mur., 4 ćw. XIX w. - dom nr 15, mur., 1882 r. - dom nr 16, mur., 4 ćw. XIX w. - cmentarz ewangelicki, XIX w., nieczynny Gościejewo Leśne - cmentarz ewangelicki, XIX w., nieczynny Gorzewo - Zespół pałacowo-parkowy: - pałac, mur., ok. poł. XIX w., pocz. XX w, - oficyna – dom nr 3, mur.-szach., k. XIX w. - park, poł. XIX w. - dom nr 2, rządcówka, mur., k. XIX w. - gorzelnia, mur., k. XIX w. - obora, mur., k. XIX w. obecnie hala produkcyjna – obiekt przebudowany - chlewnia, mur., k. XIX w. j.w. - spichlerz, mur.-szach, k. XIX w. - stodoła I, mur., k. XIX w. nie istnieje - stodoła II, mur., k. XIX w. nie istnieje - budynek gospodarczy, mur., k. XIX w., przebudowany XX w. - masarnia, mur., pocz. XX w. przebudowany na biura i mieszkania - stolarnia, k. XIX w. - warsztat, mur., k. XIX w. obecnie hala produkcyjna - budynek mieszkalny, mur., szach., k. XIX w. nie ma – blok mieszkalny

Id: GYMZF-HMMTT-ROOPV-MPTHT-CHGHQ. Podpisany Strona 9 - budynek mieszkalny, mur., k. XIX w. j.w. - budynek mieszkalny, mur., k. XIX w. j.w. - dom nr 25, czworak mur., 3 ćw. XIX w. - dom nr 26, czworak mur., 2 poł. XIX w. - dom nr 27, czworak mur., 2 poł. XIX w., XX w. - dom nr 29, dwojak mur., 1 ćw. XX w. - dom nr 30, czworak mur., 2 poł. XIX w., XX w. - szkoła podstawowa, mur., l. 30-te XX w. obecnie świetlica wiejska Igrzyna - cmentarz ewangelicki, XIX w., nieczynny. Krężoły - zespół folwarczny: - dom nr 10, rządcówka, mur., szach., k. XIX w. - stodoła, mur., l.-20-te XX w. - chlewnia I, mur., l.-20-te XX w. - dwojak, mur., p. XX w. Lipa - szkoła podstawowa nr 99, mur. 1 ćw. XX w. - dom nr 47, mur., l. 30-te XX w. - dom nr 86, mur., l. 30-te XX w. - zagroda nr 93: dom, mur., l. 30-te XX w. obora, mur., l. 30-te XX w. dom nr 98, mur., 1 ćw. XX w. - zagroda nr 113: dom, mur., l. 30-te XX w. obora, mur., l. 30-te XX w. - cmentarz ewangelicki, XIX w., nieczynny Ludomicko - cmentarz ewangelicki, XIX w., nieczynny Ludomki - zespół dworsko-folwarczny: dwór, mur. poł. XIX w. pozostałość parku krajobrazowego, poł. XIX w. stodoła, drew., k. XIX w. - spalona chlewnia, mur., 1 ćw. XX w. – nie istnieje obora, mur., 1 ćw. XX w. – nie istnieje dom nr 2, pięciorak, mur., p. XX w. - zespół budynków dla wojsk niemieckich, drewn,. L.40 XX w

Id: GYMZF-HMMTT-ROOPV-MPTHT-CHGHQ. Podpisany Strona 10 - cmentarz ewangelicki, XIX w., nieczynny Ludomy - zespół kościoła parafialnego: kościół p.w. Jana Chrzciciela, 1868 r., 1871 r., 1894 r. plebania, mur., 4 ćw. XIX w. zabudowa gospodarcza - zespół kościoła poewangelickiego: kościół ewangelicki, ob. kat., p.w. Niepokalanego Poczęcia NMP, mur., 1910r. pastorówka, ob. plebania, mur., ok. 1910 r. - dom nr 3, mur., p. XX w. - nowy budynek - dom nr 10, mur., p. XX w. – nowy budynek - dom nr 12, mur., p. XX w. – nowy budynek - dom nr 14, mur., k. XIX w. – nowy budynek - dom nr 16, mur., poł. XIX w. - dom nr 17, mur., p. XX w. - dom nr 20 - d. szkoła podstawowa, mur., pocz. XX w. - obecnie przedszkole - dom nr 30, mur., k. XIX w. - zagroda nr 47: dom, mur., p. XX w. obora, mur., p. XX w. - zagroda nr nr 50: dom, mur., k. XIX w. stodoła , mur.,k. XIX w. - nie istnieje obora, mur., k .XIX w. - zagroda nr 57: - nie istnieje dom, mur., szach., p. XX w. obora, mur., l. 20-te XX w. - dom nr 59, mur., 3 ćw. XIX w. - zagroda nr 61: - przebudowana dom, mur., p. XX w. stajnia, mur., p. XX w. - budynek mieszkalno-gospodarczy nr 62, mur., p. XX w. - dom nr 94, mur., k. XIX w. - cmentarz rzymsko-katolicki, XIX w., czynny - cmentarz ewangelicki, XIX w., nieczynny Ninino - zespół pałacowo-pałacowy pałac, mur, 2 poł.XIX, pocz. XX, przeb. 1937 r. park krajobrazowy, 2 poł. XIX w.

Id: GYMZF-HMMTT-ROOPV-MPTHT-CHGHQ. Podpisany Strona 11 - zespół folwarczny: gorzelnia – ob. budynek mieszkalny, mur., 2 poł. XIX w., przebud. w 1937 r. spichlerz – ob. dom mieszkalny, mur., 3 ćw. XIX w. wozownia, mur., k. XIX w. - nie istnieje kuźnia, drew., p. XX w. – nie istnieje budynek mieszkalny, mur., p. XX w. - dom nr 2, mur., pocz. XX w. - dom nr 3, mur., 2 poł. XIX w. - dom nr 6, mur., 4 ćw. XIX w. - dom nr 10, mur., ok. poł. XIX w. - dom nr 12, mur.-szach., poł. XIX w. - dom nr 16, mur., 4 ćw. XIX w. - dom nr 26 z zabudową gospodarczą, mur., 1 ćw. XX w. Orłowo - zespół dworsko-folwarczny: dwór, mur., 1897 r. pocz. XX w. park krajobraz, k. XIX w. - zespół folwarczny: stajnia, mur., p. XX w. obora, mur., k. XIX w. cielętnik, mur., p. XX w. - rozebrany stodoła I, mur., k. XIX w. - rozebrany stodoła, mur., k. XIX w. kuźnia, mur., k. XIX w. - dom nr 4, czworak mur., k. XIX w., XX w. - przebudowany - dom nr 10, czworak mur., 2 poł. XIX w., pocz. XX w. – nie istnieje - dom nr 11, czworak mur., 2 poł. XIX w., pocz. XX w. – nie istnieje Piotrowo - dom nr 1, mur., ok. poł. XIX w. - dom nr 11, mur., 2 poł. XIX w., XX w. - dom nr 12, mur., 2 poł. XIX w., XX w. - cmentarz ewangelicki, XIX w., nieczynny - cmentarz ewangelicki, XIX w., nieczynny Połajewice - cmentarz ewangelicki, XIX w., nieczynny Radom - kościół p.w. Podwyższenia Krzyża Św., mur.-kam.-szach., ok. 1912 r. - szkoła – ob. dom nr 42, mur., p. XX w. - zespół dworsko-folwarczny:

Id: GYMZF-HMMTT-ROOPV-MPTHT-CHGHQ. Podpisany Strona 12 dwór, mur., 2 poł. XIX w., pocz. XX w. oficyna mieszk.-gosp., mur., 2 poł. XIX w., XX w. ( w dużej części rozebrana) czworak nr 46, mur., k. XIX w. spichlerz, mur., 2 poł. XIX w., XX w. stajnia obora, mur., p. XX w. stajnia i obora, mur., 1890 r. obora, mur., 3 ćw. XIX w. kuźnia, mur., szach., p. XX w. kurnik, l. 40-te XX w. - dom nr 18, dwojak, mur., k. XIX w. - dom nr 19, trojak, mur., p. XX w. - dom nr 20, dwojak, mur., p. XX w. - dom nr 21, dwojak, mur., k. XIX w. - dom nr 2, mur., k. XIX w. - dom nr 32, mur., p. XX w. - przebudowany - cmentarz ewangelicki, XIX w., nieczynny RYCZYWÓŁ - zespół kościoła parafialnego p.w. Św. Mikołaja kościół, mur., 1924-26 r. plebania, mur., poł. XIX w. budynek gospodarczy, mur., k. XIX w. - zespół kościoła ewangelickiego, ul. Czarnkowska nr 24: kościół ewangelicki, mur., 1889 r. - dom – ob. mieszkalny, ul. Czarnkowska 23, mur., 2 poł. XIX w. - ogrodzenie cm. kościelnego z bramą, mur., metal, k. XIX w. - bożnica – ob. dom mieszkalny, ul. Czarnkowska 44, mur., 2 poł. XIX w., przebud. XX w. - zespół szkoły, ul. Czarnkowska 25: budynek szkoły, mur., p. XX w. budynek gospodarczy, mur., p. XX w. - zespół szkoły, ul. Mickiewicza 14: budynek szkoły, mur., p. XX w. budynek gospodarczy, mur., p. XX w. - szkoła, ul. 6 Stycznia, mur., l. 30-te XX w. - poczta, ul. Kolejowa, mur., ok. 1900 r. - zespół dworca PKP, ul. Kolejowa: budynki, mur., pocz. XX w.: budynek dworca budynek gospodarczy, budynek szaletów,

Id: GYMZF-HMMTT-ROOPV-MPTHT-CHGHQ. Podpisany Strona 13 kolonia mieszkaniowa: dom pracowników kolei, ul. Kolejowa 15, mur., p. XX w. dom pracowników kolei, ul. Kolejowa 16, mur., p. XX w. dom pracowników kolei, ul. Kolejowa 19, mur., p. XX w. - Remiza Strażacka, ul. Mickiewicza nr 2, mur., 1 ćw. XX w. prawidłowo ul. 6 Stycznia 2 ul. Czarnkowska - dom nr 1, mur., 4 ćw. XIX w. - dom nr 2, mur., 1 poł. XIX w. - dom nr 3, mur., poł. XIX w. - dom nr 4, mur., 1 poł. XIX w. - dom nr 5, mur., 3 ćw. XIX w. - dom nr 6, mur., ok. poł. XIX w. - dom nr 8, mur., poł. XIX w., XX w. - dom nr 9, mur., 1 poł. XIX w. - dom nr 10, mur., poł. XIX w. - dom nr 13, mur., poł. XIX w. - dom nr 15, mur., k. XIX w. - dom nr 16, mur., poł. XIX w. - dom nr 17, mur., poł. XIX w. - dom nr 18, mur., poł. XIX w. - dom nr 19, mur., 3 ćw. XIX w. - dom nr 20, mur., poł. XIX w. - dom nr 21, mur., poł. XIX w. - dom nr 26, mur., pocz. XX w. - dom nr 27, mur., 2 poł. XIX w. - dom nr 29, mur., k. XIX w. - dom nr 30, mur., poł. XIX w. - dom nr 31, mur., poł. XIX w. - dom nr 32, mur., poł. XIX w. - dom nr 35, mur., 2 poł. XIX w. - dom nr 36, mur., 2 poł. XIX w. - dom nr 38, mur., poł. XIX w. - dom nr 39, mur., k. XIX w. - dom nr 41, mur., poł. XIX w. - dom nr 42, mur., poł. XIX w. - dom nr 43, mur., p. XX w. - dom nr 45, mur., 1 poł. XIX w. ul. Kolejowa - dom nr 1, mur., 1 ćw. XX w.

Id: GYMZF-HMMTT-ROOPV-MPTHT-CHGHQ. Podpisany Strona 14 - dom nr 2, mur., pocz. XX w. - dom nr 3, mur., pocz. XX w. - dom nr 4, mur., ok. 1900 r. - dom nr 7, mur., ok. 1900 r. - dom nr 9, mur., 1 ćw. XX w. - dom nr 10, poczta, mur., ok. 1900 r. - dom nr 11, mur., ok. 1900 r. - dom nr 12, mur., ok. 1900 r. - dom nr 13, mur., poł. XIX w. - dom nr 22, mur., ok. 1900 r. - dom nr 26, mur., ok. 1900 r. - dom nr 27, mur., ok. 1900 r. ul. Obornicka - młyn, mur., ok. 1900 r. Plac 1 Maja - zespół domu nr 19: dom z restauracją, mur., k. XIX w. piekarnia, mur., k. XIX w. – nie istnieje – budynek mieszkalny spichlerz, mur., k. XIX w. – nie istnieje - dom nr 1, mur., poł. XIX w. - dom nr 3, mur., k. XIX w. - dom nr 4, mur., 3-4 ćw. XIX w. - dom nr 5, mur., poł. XIX w. - dom nr 6, mur., ok. 1900 r. - dom nr 7, mur., poł. XIX w. - dom nr 8, mur., poł. XIX w. - dom nr 9, mur., 1 poł. XIX w. - dom nr 10, mur., 1 poł. XIX w. - dom nr 11, mur., ok. 1900 r. - dom nr 13, mur., poł. XIX w. - dom nr 14, mur., poł. XIX w. - dom nr 15, mur., poł. XIX w. - dom nr 17, mur., poł. XIX w. - dom nr 18, mur., poł. XIX w. - dom nr 22, mur., poł. XIX w. - dom nr 22, mur., 1913 r. - dom nr 23, mur., ok. poł. XIX w. - dom nr 24, mur., poł. XIX w. - dom nr 26, mur., 3 ćw. XIX w.

Id: GYMZF-HMMTT-ROOPV-MPTHT-CHGHQ. Podpisany Strona 15 - dom nr 27, mur., 2 poł. XIX w. - dom nr 28, mur., ok. 1900 r. - dom nr 30, mur., 1 poł. XIX w. - dom nr 32, mur., poł. XIX w. - dom nr 35, mur.-glin., 1 poł. XIX w. - dom nr 36, mur., 4 ćw. XIX w. - dom nr 37, mur., 1 poł. XIX w. ul. Marcinkowskiego - dom nr 1, mur., ok. 1900 r. - dom nr 2, mur., ok. 1900 r. - dom nr 11, mur., 3-4 ćw. XIX w. - dom nr 15, mur., 3-4 ćw. XIX w. ul. Mickiewicza - dom nr 2, mur., 1 ćw. XX w. - dom obok remizy, mur., p. XX w. - dom nr 4, mur., 1 ćw. XX w. - dom nr 7, mur., 1 ćw. XX w. - dom nr 10 (ob. Urząd Gminy), mur., 1 ćw. XX w. - dom nr 11, mur., 1 ćw. XX w. - zespół domu nr 13: dom, mur., p. XX w. budynek gospodarczy, mur., p. XX w. - dom nr 16, mur., 1 ćw. XX w. - dom nr 18, mur., 1 ćw. XX w. - dom nr 23, mur., 1 ćw. XX w. - dom nr 26, mur., p. XX w. - dom nr 23, mur., szach., 1 ćw. XX w. - zespół domu nr 32: dom, mur., szach., p. XX w. stolarnia, mur., 1 ćw. XX w. - dom nr 34, mur., 1 ćw. XX w. ul. 6 Stycznia - dom nr 1, mur., ok. 1900 r. - budynek mleczarni, ul. Mickiewicza 33, mur., 1 ćw. XX w. - młyn, ul. Obornicka 5, mur., p. XX w. - młyn i paszarnia, ul. Mickiewicza 5, mur., 1 ćw. XX w. - spichlerz, ul. Mickiewicza 1, mur., ok. 1900 r. os. Parkowe (Łopiszewo) - zespół dworsko-folwarczny:

Id: GYMZF-HMMTT-ROOPV-MPTHT-CHGHQ. Podpisany Strona 16 dwór, mur., 1942-45 r. gorzelnia, mur., 1875 r. stajnia, ob. obora, mur., k. XIX w. obora, mur., 4 ćw. XIX w. owczarnia, mur., p. XX w. stodoła, mur., 1866 r. - budynek mieszkalny, ob. dom ul. 6 stycznia nr 2, mur., 4 ćw. XIX w. - budynek mieszkalny, ob. dom nr 6, mur., 4 ćw. XIX w. - czworak nr 8, mur., kam., k. XIX w. - obora przy czworaku nr 8, mur., drew., k. XIX w. - nie istnieje - brama folwarczna, mur., k. XIX w. – nie istnieje - dom nr 9, mur., k. XIX w. - dom nr 17, mur., 1917 r. - cmentarz ewangelicki, XIX w., nieczynny - cmentarz rzymsko-katolicki, XIX w., czynny - cmentarz żydowski, XVIII w., nieczynny Skrzetusz - zespół szkoły: budynek szkoły, ob. dom nr 13, mur., p. XX w. budynek gospodarczy, mur., p. XX w. - przedszkole, dom nr 59, mur., l. 30-te XX w. - dom nr 8, mur., 1 ćw. XX w. - dom nr 9, mur., pocz. XX w. - dom nr10, mur., pocz. XX w. - dom nr 11, glina oblicowna cegłą, pocz. XX w. - dom nr 41, mur.-glin.-drewn., ok. poł. XIX w. - dom nr 42, mur., k. XIX w. - budynek mieszkalno-gospodarczy nr 58, mur., pocz. XX w. - dom nr 63, mur., pocz. XX w. - budynek mieszkalno-gospodarczy nr 70, mur., pocz. XX w. - dom nr 71, mur., pocz. XX w. - dom nr 72, mur., pocz. XX w. - budynek mieszkalno-gospodarczy nr 73, mur., pocz. XX w. - dom nr 83, mur., 1905 r. - dom nr 86, mur., 1900 r. - cmentarz ewangelicki, XIX w., nieczynny - cmentarz epidemiczny, XIX w., nieczynny Tłukawy - dom nr 1, mur., 3 ćw. XIX w.

Id: GYMZF-HMMTT-ROOPV-MPTHT-CHGHQ. Podpisany Strona 17 - dom nr 6, mur., poł. XIX w., XX w. - dom nr 17, mur., poł. XIX w. - dom nr 19, mur., 2 poł. XIX w. - dom nr 22, mur., 2 poł. XIX w. - dom nr 23, mur., 2 poł. XIX w. - dom nr 26, mur., 2 poł. XIX w. - dom nr 29, mur., poł. XIX w. - dom nr 30, mur., ok. poł. XIX w. - dom nr 31, mur., 2 poł. XIX w. - dom nr 32, mur., 2 poł. XIX w. - dom nr 33, mur., 4 ćw. XIX w. - cmentarz ewangelicki, XIX w., nieczynny Trzy Góry - Zespół dworsko –folwarczny: Dwojak, mur., kon. XIX w - cmentarz ewangelicki, XIX w., nieczynny Wiardunki - dom nr 9, mur.-szach., poł. XIX w. - dom nr 12, mur., pocz. XX w. - dom nr 15, szach., poł. XIX w. (przebudowany) - dom nr 27, mur., 2 poł. XIX w. - cmentarz ewangelicki, XIX w., nieczynny Zawady - dom nr 2, mur., 4 ćw. XIX w. - dom nr 13, mur., k. XIX w. - dom nr 18, mur., pocz. XX w. - rozebrany - dom nr 25, mur., k. XIX w. - cmentarz ewangelicki, XIX w., nieczynny KSIĘGA IV. ZABYTKI RUCHOME. Na terenie gminy Ryczywół nie wpisano dotąd do rejestru żadnych ruchomych obiektów zabytkowych. Niemniej zasługują na to zespoły wystroju i wyposażenia kościołów parafialnych p.w. św. Jana Chrzciciela w Ludomach oraz p.w. św. Mikołaja w Ryczywole. Dotychczas na terenie gminy zinwentaryzowano kilkanaście zabytków ruchomych pochodzących z kościołów parafialnych p.w. świętego Mikołaja w Ryczywole gdzie zewidencjonowano 10 obiektów, p.w. św. Jana Chrzciciela w Ludomach gdzie zewidencjonowano 6 zabytkowych obiektów ruchomych oraz witraże w poewangelickim kościele w Ludomach. STANOWISKA ARCHEOLOGICZNE: TYTUŁ I. Wykaz stanowisk archeologicznych wpisanych do rejestru zabytków Ninino, stan. , AZP 44-27/60 - grodzisko

Id: GYMZF-HMMTT-ROOPV-MPTHT-CHGHQ. Podpisany Strona 18 - nr rejestru 855/A, decyzją z dnia 17 lutego 1970 r. TYTUŁ II. Wykaz stanowisk o własnej formie krajobrazowej Na terenie gminy zarejestrowano 2 stanowiska archeologiczne o własnej formie krajobrazowej. Jest to grodzisko wpisane do rejestru zabytków w m. Ninino oraz domniemany gródek w m. Skrzetusz. TYTUŁ III. Zestawienie liczbowe zewidencjonowanych stanowisk archeologicznych łącznie z ich funkcją oraz krótką analizą chronologiczną (opis koncentracji stanowisk archeologicznych – uwarunkowania fizjograficzne). Podstawową i wiodącą metodą ewidencjonowania stanowisk archeologicznych jest ogólnopolski program badawczo – konserwatorski Archeologiczne Zdjęcie Polski ( AZP). Systematyzuje dotychczasowy zasób wiedzy o rozpoznaniu archeologicznym terenu, poprzez obserwację archeologiczną terenu oraz uwzględnianie informacji zawartych w archiwach, zbiorach muzealnych, instytucjach i publikacjach. Należy jednak pamiętać, że zbiór dokumentacji AZP, reprezentujący ewidencję zasobów archeologicznych, jest otwarty i ciągle uzupełniany w procesie archeologicznego rozpoznania terenu. Do zbioru włączane są informacje o wszystkich sukcesywnie odkrywanych reliktach przeszłości niezależnie od charakteru badań, a także wszystkie bieżące informacje weryfikujące lub uzupełniające dotychczasowe dane. W ten sposób dokumentacja stanowisk archeologicznych utworzona metodą AZP jest źródłem najbardziej aktualnej wiedzy o terenie. Poniższa tabela prezentuje zasoby archeologicznego dziedzictwa kulturowego na terenie gminy Ryczywół.

-STANOWISKA ARCHEOLOGICZNE -ILOŚĆ -W TYM WPISANYCH DO REJESTRU -grodziska -2 -1 -osady -320 -x -cmentarzyska -16 -x -inne -1 -x Stanowiska archeologiczne z terenu gminy przede wszystkim są reprezentowane przez osady. Osadnictwo wykazuje zależność od sieci hydrograficznej i koncentruje się głównie w strefie pradoliny rzeki Flinty, na styku tej pradoliny z wysoczyzną oraz wokół jej dopływów. Miejscem intensywnego osadnictwa był rejon miejscowości Skrzetusz, Tłukawy, Boruchowo, Wiardunki i Ninino. Najstarsze ślady bytności człowieka związane są z okupowaniem, przez krótkotrwałe obozowiska mezolitycznych społeczności myśliwsko-rybackich, krawędzi małych dolin w pobliżu Skrzetusza. Wśród punktów osadniczych pochodzących z okresu neolitu szczególną wartość reprezentują osady z Piotrowa, Tłukaw oraz z Zawady. Wśród stanowisk liczną grupę stanowią stanowiska wielokulturowe obrazujące cały przekrój od pradziejów poprzez wczesne i późne średniowiecze. Dużą wartość poznawczą reprezentuje kompleks osadniczy w Boruchowie. Osadnictwo późnośredniowieczne dokumentuje materiał ceramiczny z XVI-XVIII w. wokół wsi jak Skrzetusz, Tłukawy, Ninino, Boruchowo będący śladem ich nieprzerwanego osadnictwa trwającego do dziś. KSIĘGA IV. UWARUNKOWANIA WEWNĘTRZNE OCHRONY ZASOBÓW DZIEDZICTWA I KRAJOBRAZU KULTUROWEGO. CHARAKTERYSTYKA ZASOBÓW KULTUROWYCH GMINY RYCZYWÓŁ TYTUŁ I. STAN ZACHOWANIA ZABYTKÓW NIERUCHOMYCH. Rozwój przestrzenny miejscowości Ryczywół miasta zasadza się na czworobocznym wydłużonym placu handlowym, późniejszym rynku, wydłużonym w kierunku północno wschodnim i południowo zachodnim, z układem ulic, wychodzących z każdego narożnika, z zgodnie z historycznymi wlotami w kierunku Rogoźna, Obornik, Chodzieży, Czarnkowa oraz lokalna do Łopiszewa. W 1896 r. miasto uzyskało połączenie kolejowe do Obornik (częściowo zachowany zespół dawnego dworca kolejowego). Zachowana historyczna zabudowa jest typowa dla małych miasteczek o funkcji rzemieślniczo-rolniczej z końca XIX i pocz. XX w. Szczególnie widoczna jest przy ul. Czarnkowskiej gdzie nadal istnieją ciągi historycznych budynków mieszkalnych o skromnych elewacjach, przeważnie parterowych, rzadziej jednopiętrowych, krytych wysokim dachem dwuspadowym, z sienią na osi lub przejazdem. Na terenie rynku zabudowa zróżnicowana, od domów jednokondygnacyjnych z końca XIX w. do nowszych trójkondygnacyjnych z fasadami opracowanymi dekoracyjnie głównie z pocz. XX w.

Id: GYMZF-HMMTT-ROOPV-MPTHT-CHGHQ. Podpisany Strona 19 W panoramie miejscowości dominantę architektoniczna stanowią dwa zespoły sakralne: kościoła katolickiego i ewangelickiego. Kościół parafialny pw. Św. Mikołaja został wzniesiony w latach 1924-1925 wg. projektów znanego wielkopolskiego architekta Stefana Cybichowskiego. Świątynia usytuowana na wschód od rynku, na miejscu wcześniejszego drewnianego bowiem parafia w Ryczywole istniała od XIV w. Budynek Cybichowskiego został zaprojektowany w formach neobarokowych wraz z wyposażeniem. Budynek murowany, tynkowany, na planie zbliżonym do prostokąta z nawą główna przekryta kopułą i nawami bocznymi w formie obejścia. Nad kruchtą dwukondygnacyjna wieża kryta baniastym hełmem z latarnią. Elewacje rozczłonkowane pilastrami o jońskich głowicach, z gzymsem międzykondygnacyjnym i wieńczącym, dekoracyjnymi obramieniami otworów okiennych i drzwiowych. Wnętrze o charakterze centralnym podkreślonym przez pseudokopułę wspartą na czterech masywnych filarach.Część wyposażenia z XVI - XVIII w. została przeniesiona z wcześniejszego drewnianego kościoła. Kościół poewangelicki został wzniesiony w 1898 r. Kamień węgielny położono w 1896 r. (widoczny we pd- wsch. narożniku nawy granitowy kamień z datą). Budowla jednonawowa w stylu neogotyckim o zwartej wieloczłonowej bryle zdominowanej przez wieżę pozbawioną obecnie hełmu. Od pn. do prezbiterium nawy przylega niska zakrystia z przedsionkiem pozbawiona obecnie dachu. Wnętrze jasne dzięki widocznej więźbie dachowej opracowanej dekoracyjnie. Zachowana empora zachodnia, fragmenty ambony, nastawy ołtarzowej, prospektu organowego oraz boazeria ścian. Zachowane ślady polichromii prezbiterium – malowane na niebiesko sklepienie z błyszczącymi gwiazdami, w dolnej partii ścian malowidło patronowe o geometrycznych czerwonym wzorze na jasnym tle, dwuskrzydłowe główne drzwi prowadzące do kościoła. Po 1945 r. kościół służył jako magazyn. Obecnie jest zamknięty i nieużytowany. W XVIII w Łopiszewie stanowiącym pierwotnie odrębną wieś (obecnie włączona do Ryczywołu) rodzina Chmielewskich wzniosła założenie dworsko-parkowe z dworem usytuowanym przy południowej granicy parku i biegnącej od niego główną osią widokową prowadząca do usytuowanego na drugim końcu parku stawu. Następnie zespół przeszedł na własność Franciszka Koszutskiego i Leona Pstrokowskiego. W poł. XIX w. majętność nabył Ernst Gottlob Lehmann, którzy z kolei odsprzedał ją w 1879 r. rodzinie Hoffmannów. W 1918 r. majątek przejęło na własność państwa pruskiego. W 1939 r. stary dwór wraz z oranżerią został zniszczony. Zachowały się pozostałości oficyny oraz budynek gospodarczy. W latach 1942-45 Erdmann von Sierakowski wzniósł nowy budynek dworu zlokalizowany przy zachodniej granicy parku. Obiekt piętrowy, na planie prostokąta, murowany i tynkowany, kryty dachem dwuspadowym. Elewacja ogrodowa urozmaicona trójosiowym występem, nad którym znajduje się balkon. Po 1945 r. całość zespołu przejął Skarbu Państwa. W latach 50 XX w. w budynku dworu funkcjonował Ośrodek Szkolenia Zawodowego. Od 1999 r. założenie dworsko-parkowe nabyła I Euro Henia Clinic (Pierwsza Klinika Przepuklin). Park w Łopiszewie jest uporządkowany i pielęgnowany jest na bieżąco. Utrzymany w stanie dobrym, wskazana rewaloryzacja i przywrócenie dawnego układu kompozycyjnego. Zespół dworsko-parkowy w Chlebowie został położony w pobliżu kopalni torfu. Pierwotnie majątek należał do rodziny Lipskich. Dwór z lat 1907-12 przebudowany w 1963-65 r. Z końca XIX w. pochodzą zabudowania folwarczne oraz oficyna, w której mieszkali zarządcy i dzierżawcy folwarku. Gospodarstwo związane było z największym w Wielkopolsce torfowiskiem, którego właściciel baron Konigmanna w latach 1907—12 wzniósł nową siedzibę. W 1921r. w posiadanie majątku wszedł starosta poznański Józef Głowiński. Do wybuchu 1939 r. folwarkiem zarządzała wdowa po nim. Po 1945 Chlebowo zostało przejęta na Skarb Państwa, od lat 90 XX w. zespół dworsko-parkowy znajduje się w rękach prywatnych.. Budynek dworu ceglany, na rzucie prostokąta z płytkim ryzalitem od frontu., piętrowy, pierwotnie o zwartej bryle z trzema ryzalitami, nakrytej wysokim mansardowym dachem. Obecnie bryła zniekształcona przez parterowe dobudówki boczne. Elewacje tynkowane z umieszczonymi na ryzalitach pionowo usytuowanymi płycinami z dekoracją. Park w Chlebowie z mocno zatartym układem kompozycyjnym. Prace pielęgnacyjne prowadzone są w bardzo ograniczonym stopniu i wykonywane są jedynie w bezpośrednim otoczeniu dworu. Najstarszy zachowany zespół na terenie gminy Ryczywół został wzniesiony ok. 1840 r. w Dąbrówce Ludomskiej dla ówczesnych właścicieli wsi– Łakomickich. Wiktor Łakomicki przyjaźnił się z wybitnym wielkopolskim lekarzem Karolem Marcinkowskim, który był w Dąbrówce częstym gościem, tam też zmarł w 1846 r. Obecnie przed fasadą dworu znajduje się obelisk upamiętniający Marcinkowskiego. Zabytkowy późnoklasycystyczny dwór w pożarze w 1979 r. utracił pokrycie dachowe wraz z więźbą. Nieużytkowany i dewastowany w kolejnych latach uległ w dużym stopniu zniszczeniu. Park krajobrazowy założony wraz z powstaniem rezydencji zachowany został w historycznych granicach, z pierwotnym podziałem i siecią dróg. Na skutek wieloletnich zaniedbań zadrzewienie uległo dużemu zubożeniu. Na terenie parku prowadzone są prace sanitarne i pielęgnacyjne. Obecnie założenie znajduje się prywatnych rękach. Największym założeniem jest zespół pałacowo-parkowy w Gorzewie, wzniesiony dla rodziny Grabowskich

Id: GYMZF-HMMTT-ROOPV-MPTHT-CHGHQ. Podpisany Strona 20 w poł. XIX w. Początkowo wybudowana została centralna część, później wschodnie skrzydło, a na przełomie XIX/XX w. – zachodnie skrzydło. Kompozycja składała się z części rezydencjonalnej, podwórza folwarcznego z licznymi obiektami gospodarczymi oraz kolonii mieszkalnej. Budynek pałacowy, będący własnością Skarbu Państwa (ANR Oddział w Pile). Park krajobrazowy o pow. 3,7 ha założony w 2 poł. XIX w. Z dawnego drzewostanu zachowały się stare drzewa, m.in. lipy, jesiony, buk, dąb oraz platan. Park na bieżąco pielęgnowany w niezbędnym zakresie. Układ kompozycyjny możliwy do odtworzenia. Niewielki dwór pochodzący z 1 poł. XIX w. zachowany został w Ludomkach. Wzniesiony z cegły na rzucie prostokąta, jednokondygnacyjny, kryty dachem naczółkowym. Od strony wschodniej budynek poprzedzony nieznacznym ryzalitem, otwartym trzema półkoliście zamkniętymi arkadami do wnętrza sieni. Przeprowadzone po 1945 r. remonty zniszczyły całkowicie detal architektoniczny zdobiący elewacje dworu. Zachowały się pozostałości sztukaterii w jednym z pomieszczeń. Dwór stanowi własność prywatną, od kilku lat pozostaje niezamieszkany, dewastowany. W położonych niedaleko Ludomach z założenia, w którego skład pierwotnie wchodziły budynki dworskie oraz park, po rozparcelowaniu wszystkich budynków dworskich i ziemi przez Komisję Kolonizacyjną w całości zachował się jedynie park podworski. W 1910 r. koloniści wybudowali na jego terenie kościół ewangelicki z pastorówką. Park pielęgnowany jedynie w ograniczonym stopniu, jego układ jeszcze jest czytelny, jednak poprzez wieloletnie zaniedbania w pielęgnacji został prawie zatarty. Konieczna pełna rewaloryzacja całego parku i przywrócenie dawnego układu kompozycyjnego. Park jest własnością gminy Ryczywół i pełni rolę ogólnodostępnego parku wiejskiego. Kościół pw. Jana Chrzciciela w Ludomach z lat 1868-94 . Pierwszy kościół powstał prawdopodobnie ok. XIII/XIV w. W 1868 r. poświęcono kamień węgielny pod budowę nowego przybytku wg. projektu architektów Statza z Poznania i Platha z Obornik. W 1894 r. miała miejsce konsekracja budowli wzniesionej w stylu neogotyckim. Wnętrze jasne, przestronne z nawą główną przekrytą sklepieniem krzyżowym, boczne gwiaździstymi, prezbiterium sieciowo-gwiaździste. Dach nad korpusem dachowym dwuspadowy, wieża z hełmem wiciowym. Widoczne ślady pierwotnego pokrycia łupkowego. W nawach bocznych pierwotnie znajdowały się wejścia do grobowców do rodziny Grabowskich i Łakomickich, obecnie zamurowane. Ołtarze główny neogotycki z 1880 wykonany z masy gipsowej, z umieszczonym w centrum obrazem przedstawiający „Chrzest Chrystusa” (oryginał z 1871 r., obecnie kopia z 1954 r). W ołtarzu bocznym pn. „Matka Boska tzw. Macierzyńska” z XVI w. pochodząca z wcześniejszego kościoła. Na emporze prospekt organowy z 1871 r. wykonany przez braci Walter z Żagania w 1871 r. oraz należące do wyposażenia wcześniejszego kościoła barokowe rzeźby: Św. Stanisław Biskup z XVII w., Św. Wojciech z XVII w., Św. Piotr i Paweł z XVIII w a także rzeźba ludowa Św. Wawrzyniec znajdują się w depozycie Muzeum Archidiecezjalnego w Poznaniu. Kościół poewangelicki obecnie p.w. Niepokalanego Poczęcia Najświętszej Marii Panny zbudowany w 1910 r. Obecnie kościół filialny. Po parcelacji dawnego majątku Ludomy (zespołu dworsko-parkowego Lipskich) kościół wznieśli osadnicy niemieccy. Budowę świątyni wraz z niewielką pastorówką zakończono w 1910 r. na terenie parku podworskiego Lipskich. Po opuszczeniu Ludom przez Niemców w 1949 r. kościół poświęcono jako0 kaplice publiczną. Pełnił funkcje kościoła sukuralnego i znajdował się pod opieką sióstr ze Zgromadzenia Służebnic Mary. Organy przeniesiono do kościoła w Kiszewie. Od lat 90 Xx w funkcjonuje jako kostnica i kaplica przedpogrzebowa i jest własnością parafii pw. Jana Chrzciciela w Ludomach. Budynek na planie prostokąta, z nawą przekryta dwuspadowym dachem z oknami powiekowymi. Fasada od zach. zamknięta prostą ścianą, w fasadzie dominuje wieża z baniastym hełmem, nad nią sygnaturka, do ściany wsch. przylega parterowa zakrystia. Elewacje tynkowane o gładkim licu z przyporami na narożach. Wnętrze salowe kryte pseudokolebką, zamknięte od pn. prostokątnym prezbiterium. Z oryginalnego wyposażenia zachowały się metalowy piec, świeczniki oraz wit5raże z pracowni Adolfa Seilera z widoczną sygnaturą i datą Breslau 1906, na wieży mechanizm zegarowy oraz dzwon. W Nininie historyczny układ pałacowo-parkowy został częściowo zatarty. Pałac wzniesiono w 2 poł. XIX w. rozbudowano w 1937 r. Obecnie rezydencja posiada wieloczłonową bryłę, o zróżnicowanej wysokości. Wieloosiowe elewacje zachowały prosty detal architektoniczny: profilowane gzymsy i opaski, elementem ozdobnym pozostaje także ganek z neorenesansowymi motywami dekoracyjnymi. Dobra ninińskie po I wojnie światowej przeszły na własność Skarbu Państwa ( obecnie ANR Oddział Terenowy w Pile. Od północnego zachodu pałac otoczony jest niewielkim parkiem o pow. 2,53 ha, z zachowanym starodrzewiem, m.in. pomnikowymi okazami lip. Układ czytelny choć zniekształcony poprzez zlokalizowana tu hydrofornię oraz budynki gospodarcze mieszkańców dworu. Na terenie Ninina znajduje się grodzisko wpisane do rejestru zabytków. Dwór w Orłowie nawiązuje w swojej formie do niewielkiej zwartej neorenesansowej willi. Został zaprojektowany przez spółkę architektoniczną Gropious Schmieden i wzniesiony w 1872 r. Obiekt o zwartej parterowej bryle z wyższym poddaszem i piętrowymi wystawkami na osi oraz usytuowanym od południa

Id: GYMZF-HMMTT-ROOPV-MPTHT-CHGHQ. Podpisany Strona 21 arkadowym gankiem z balkonem. Elewacje utrzymane są w jednolitej szacie stylowej z wykorzystaniem dekoracyjnego kontrastu czerwonej klinkierowej cegły i białego tynku. W latach powojennych zmieniono układ wnętrz, pokrycie dachowe wymieniono na papę. Całe założenie jest własnością Skarbu Państwa, obecnie jest dzierżawione. Park w stylu krajobrazowym z k. XIX w. obejmujący obszar 8,45 ha. Najstarsze drzewa liczą ok. 150 lat. Układ kompozycyjny czytelny, mocno zatarty na skutek braku prac pielęgnacyjnych i rozrastające się w sposób niekontrolowany dzikie krzewy i samosiewny. Park pielęgnowany jedynie w bezpośrednim sąsiedztwie dworu dalsza części parku pielęgnowana jedynie okazjonalnie. W owalnicowej wsi Radom średniowiecznej metryce, w 2 poł. XIX w. niemiecka rodzina Schnedel zbudowała zespół dworsko- folwarczny. Po 1945 r. zespół przeszedł na własność państwa i został przejęty przez PGR. Obecnie znajduje się w rękach prywatnych. Dwór wzniesiony w 2 poł. XIX w, na rzucie prostokąta z dwiema prostokątnymi dobudówkami, rozbudowany w pocz. XX w. o piętrowe skrzydło od pn-zach. Elewacje tynkowane ze skromną dekoracją w postaci prostych gzymsów i opasek okiennych. Kościół ewangelicki obecnie filialny kościół pw. Podwyższenia Krzyża w Radomiu (filia kościoła parafialnego w Połajewie) został zbudowany staraniem gminy ewangelickiej ok. 1912 r. Zgodnie z projektem wykonanym w pracowni Oskara Hossfelda powstała świątynia w formach nawiązujących do monachijskich kościołów wiejskich z przełomu XVII i XVIII w, z wieżyczką usytuowaną w połaci dachowej, łącząca się ze ścianą szczytową budynku. Wzniesiony z cegły ceramicznej na wysokim kamiennym cokole z kamienia polnego łamanego. Elewacje tynkowane, podparte masywnymi betonowymi szkarpami. Kruchta wybudowana w konstrukcji ryglowej. Kościół jednonawowy z trójbocznie zamkniętym prezbiterium, współczesna przybudówka mieszczącą zakrystię. Przed wejściem głównym podcień wsparty na dwóch kolumnach. Wieżyczka pierwotnie z zegarem. TYTUŁ II. ZŁY STAN ZACHOWANIA Dabrówka Ludomska – obiekt całkowicie pozbawiony zadaszenia od lat, silnie zawilgocony, z niszczejącymi murami oraz pozostałościami stropów i wrastającą w mury roślinnością. Zachowane mury obwodowe oraz część ścian działowych z pozostałościami sztukaterii. Gorzewo - niezbędne jest osuszenie murów, wykonanie właściwej izolacji pionowej i poziomej oraz skucie starych odpadających tynków i remont elewacji. Ludomki – dwór niezabezpieczony przed dostępem osób trzecich, nieużytkowany, stopniowo popadający w ruinę. Wnętrza zdewastowane, w części pomieszczeń zawalone stropy. Ninino – budynek zawilgocony. Wybrakowana instalacja odgromowa stanowi niebezpieczeństwo zarówno dla mieszkańców jak i samego obiektu. Orłowo – budynek dworu w bardzo złym stanie technicznym, zawilgocony, piwnice zamoknięte, brak izolacji, silne zarysowania elewacji, ubytki w obramieniach okiennych, stolarka okienna i drzwiowa oryginalna lecz w złym stanie Ryczywół –kościół ewangelicki w złym stanie technicznym, z zawilgoconymi i zagrzybionymi elementami więźby dachowej i nieszczelnym pokryciem dachowym. Parki w Gorzewie, Orłowie, Nininie – nie są prowadzone prace pielęgnacyjne ani sanitarne. Zatarciu uległy osie widokowe oraz ciągi komunikacyjne. TYTUŁ III. STAN ZACHOWANIA STANOWISK ARCHEOLOGICZNYCH Należy zaznaczyć na wstępie, że wszystkie stanowiska archeologiczne są tak samo ważne dla rekonstrukcji większych procesów lub wyjaśnienia mniejszych problemów i zagadnień. W myśl art. 6 pkt. 3 Ustawy z dnia 23 lipca 2003 r. o ochronie zabytków i opiece nad zabytkami (Dz. U. Nr 162, poz. 1568) wszystkie zabytki archeologiczne – bez względu na stan zachowania podlegają ochronie i opiece. Stanowisko archeologiczne wpisane do rejestru zabytków tj. grodzisko w m. Ninino położone jest w lesie. W chwili obecnej nie zagraża mu działalność gospodarcza człowieka, jednak zagrożeniem mogą być nielegalne poszukiwania z wykrywaczami metalu. Stanowiska archeologiczne nie wpisane do rejestru zabytków, ujawnione głównie podczas badań AZP, stanowią podstawową i najliczniejszą grupę, która składa się na archeologiczne dziedzictwo kulturowe. Z powodu ich liczebności trudno określić stan zachowania każdego pojedynczego stanowiska archeologicznego. Z pewnością można jedynie stwierdzić, że stanowiska położone na terenach niezabudowanych, nieużytkach i zalesionych należą do najlepiej zachowanych.

Id: GYMZF-HMMTT-ROOPV-MPTHT-CHGHQ. Podpisany Strona 22 TYTUŁ IV. OBSZARY NAJWIĘKSZEGO ZAGROŻENIA DLA ZABYTKÓW NIERUCHOMYCH: W oparciu o plany inwestycyjne gminy można określić obszary zagrożone pod względem zachowania zabytków: a) urbanistyka: - zły stan techniczny obiektów powstałych w końcu XIX w. oraz nie przystawanie do standardów współczesnego budownictwa powodują zastąpienie ich współczesnymi realizacjami, - znaczenie nowej zabudowy lokalizowanej w obrębie zespołów historycznych - wprowadzanie nowoczesnej wielkokubaturowej architektury w ciągach historycznej zabudowy, problemy z respektowaniem stałych zasad kształtowania architektury w odniesieniu do zabytkowej zabudowy oraz harmonijnym wprowadzeniem nowego budownictwa - wymogiem koniecznym przy projektowaniu jest dopasowanie nowych budynków gabarytami oraz stylistyką do istniejącej historycznej zabudowy poprzez zachowanie tradycyjnych kształtów dachów, ceramicznych pokryć, stonowanej kolorystyki, - zabudowa gospodarcza – w niewielkich miejscowościach budownictwo mieszkaniowe było ściśle powiązane z zabudowa gospodarczą. W związku z zanikaniem pierwotnej funkcji następuje szybka degradacja obiektów prowadząca do całkowitego zniszczenia a w kolejności do rozbiórki budynków gospodarczych, - wprowadzanie elementów obcych stylowi – wpływ na taki stan rzeczy mają przekształcenia własnościowe obiektów nieruchomych przez właścicieli prywatnych często wykonujących prace przy zabytku bez wymaganego pozwolenia konserwatorskiego w sposób niezgodny z zasadami sztuki i techniki konserwatorskiej, - brak ogólnego miejscowego planu zagospodarowania przestrzennego będącego jedną z form ochrony zabytków, powoduje narażenie obiektów z terenu gminy posiadających walory historyczne bądź wartość lokalno-kulturową, nie objętych wpisem do rejestru zabytków a ujętych w ewidencji WWKZ, na degradację spowodowaną wymogami współczesności i w związku z tym prowadzonymi adaptacjami i remontami obiektów zabytkowych. Likwidacja oryginalnych elementów dekoracji architektonicznej, zdobionej stolarki okiennej, drzwiowej, klatek schodowych, dawnych witryn sklepowych,, wprowadzanie współczesnych materiałów budowlanych typu blacha dachówkopodobna, w miejsce ceramicznych pokryć dachowych, okien z PVC oraz ocieplanie płytami styropianowymi - prowadzi do degradacji pojedynczych obiektów a także całych obszarów starej zabudowy, pozbawiając je charakterystycznego klimatu a co za tym idzie wartości turystycznych. Brak szczegółowych zapisów dotyczących ochrony historycznych założeń ruralistycznych, zespołów folwarcznych, cmentarzy umożliwia wprowadzanie daleko idących przekształceń przestrzennych, kubaturowych, materiałowych, architektonicznych niekorzystnych dla krajobrazu kulturowego gminy, b) obiekty sakralne - kościoły poewangelickie - większość tego typu z obiektów jest nieużytkowana lub użytkowana w sposób nieprawidłowy, - duże problemy z utrzymaniem świątyń mają wspólnoty parafialne zlokalizowane na obszarach wiejskich, gdzie istniała parafia katolicka oraz ewangelicka. Po 1945 r. kościoły ewangelickie, ze względu na brak wiernych przeszły w ręce parafii katolickich lub na własność gmin.. Wiejskie wspólnoty liczące kilkuset wiernych nie mają możliwości zebrania wystarczających środków finansowych, pozwalających na przeprowadzenie niezbędnych prac remontowo – konserwatorskich. Prowadzi to do postępującej degradacji obiektów zabytkowych stanowiących historyczny element zabudowy trwale wpisany w panoramę miejscowości i często jest to jedyny zachowany ślad po ewangelickich mieszkańcach (np. w Ludomach czy Ryczywole), - synagogi – najczęściej pozbawione swej pierwotnej funkcji, z całkowitym zatarciem pierwotnego wyglądu i utratą jakichkolwiek indywidualnych cech dekoracji architektonicznej (np., synagoga w Ryczywole zlokalizowana przy ul. Czarnkowskiej pełniąca funkcje budynku mieszkalnego), c) zespoły pałacowo/dworsko-parkowe :

Id: GYMZF-HMMTT-ROOPV-MPTHT-CHGHQ. Podpisany Strona 23 - - zły stan parków będących własnością Skarbu Państwa – szczególnie zaniedbane są parki w Nininie i Gorzewie . Są to miejsca gdzie budynki pałacowe zasiedlone są częściowo, a drzewostan w parkach służy w okresie zimowym do pozyskiwania drewna na opał, - dużym zagrożeniem dla parków są także podziały działek prowadzone na terenach parków, których konsekwencją jest zmiana własności części założenia jak stało się np. w Gorzewie gdzie z terenu parkowego została wydzielona działka budowlana. Tego typu postępowanie skutkuje zniszczeniem historycznych układów komunikacyjnych i osi widokowych. W związku z tym należy zapobiegać podziałom działek na terenach wpisanych do rejestru i dążyć do scalania powierzchni parków w ręku jednego właściciela, - brak środków finansowych na rewaloryzację i utrzymanie zieleni, - brak stref ochronnych istniejących w starych planach zagospodarowania przestrzennego. Stąd często pojawiają się zamiary lokalizowania tuż przy granicy parku lub w najbliższym sąsiedztwie bądź to zakładów lub urządzeń przemysłowych albo dużych ferm zwierzęcych. - degradacja obszarów parkowych oraz otulin parków poprzez wprowadzenie zabudowy przemysłowej (np. obrzeża parku w Nininie) lub inne źródła zanieczyszczeń: środki ochrony roślin, zrzuty ścieków na łąki, ścieki z gorzelni (np. w Gorzowie i os. Parkowym - Łopiszewie), nielegalne składowiska odpadów. W planach zagospodarowania przestrzennego należy dążyć do tego aby w najbliższym sąsiedztwie parków nie lokalizować inwestycji mogących niekorzystnie wpływać na warunki mikroklimatyczne panujące w parkach oraz stan zieleni, - zły stan obiektów pałacowych będących własnością ANR np. w Gorzewie i Nininie związany min. z brakiem regulacji prawnych odnośnie praw własności (ustawa reprywatyzacyjna), co w przypadku składanych roszczeń przez spadkobierców ostatnich właścicieli powoduje wstrzymanie przygotowywanych przez ANR przekształceń własnościowych i skutkuje brakiem możliwości zbycia nieruchomości, - remonty prowadzone w sposób nieprawidłowy, niezgodnie z zasadami sztuki konserwatorskiej z zastosowaniem najtańszych materiałów przeznaczonych do współczesnego masowego budownictwa, d) cmentarze - obszarami zagrożonymi są tereny dawnych XIX w. cmentarzy szczególnie ewangelickich, żydowskich lub miejsca po cmentarzach. Praktycznie wszystkie cmentarze niekatolickie uległy dewastacji. W wielu wypadkach zachowały się w zasadzie tylko miejsca pocmentarne gdzie jedynym widocznym elementem jest drzewostan bądź grupa krzewów i zarośli rosnąca w miejscu cmentarza (Boruchowo, Gościejewko, Gościejewo Leśne, Ludomki, Skrzetusz, Tłukawy). Na pozostałych cmentarzach ewangelickich zachowało się po kilka czasami kilkanaście mogił i nagrobków często porozbijanych, zdekompletowanych, czasami z czytelnymi inskrypcjami. Rzadko gdzie zachowały się inne elementy cmentarza np. krzyż cmentarny, fragmenty ogrodzenia lub kraty metalowe ogradzające mogiły (Igrzyna, Lipa, Ludomicko, Ludomy, Piotrowo, Połajewice, Radom, Trzy Góry, Wiardunki, Zawady). Głównym problemem jest tu brak środków finansowych na rewaloryzację i utrzymanie oraz brak oznaczeń i tablic informacyjnych, e) układy ruralistyczne, układy przestrzenne - trasy komunikacyjne - skala współczesnej infrastruktury drogowej w znacznym stopniu przekracza skalę dawno ukształtowanej przestrzeni, a natężenie ruchu kołowego, głównie ciężarowego, stwarza realną groźbę powstania nieodwracalnych zniszczeń dawnej tkanki mieszkaniowej. Wypływa stąd pilna potrzeba kontynuowania inwestycji, które mają na celu odsunięcie tras komunikacyjnych o szczególnie uciążliwym ruchu.: brak obwodnicy miejscowości Ludomy, przy dużym natężeniu ruchu, w tym ciężarowego stanowi dużą uciążliwość dla mieszkańców i zagrożenie dla substancji budowlanej tej części miasta,

Id: GYMZF-HMMTT-ROOPV-MPTHT-CHGHQ. Podpisany Strona 24 - generalnym problemem nie tylko w skali gminy lecz i powiatu jest lokalizacja wież telefonii komórkowej oraz pojawiające się potencjalnie nowe zagrożenie –elektrownie wiatrowe - wpływająca deprecjonująco na panoramę miejscowości i zespołów zabytkowych, stanowiąc konkurencję dla zabytkowej architektury – wież kościołów, będących historycznymi dominantami obszarów wiejskich i staromiejskich. Tego typu inwestycje mają niekorzystny wpływ na ukształtowanie zabytkowej przestrzeni jako element nie harmonizujący z krajobrazem kulturowym. Poprzez ingerencję elementów obcych zniszczeniu ulegają wartości widokowe– przestrzenne założenia, panoramy oraz otoczenie zabytkowych obiektów o wartości lokalnej, - kontynuowanie niekorzystnych zmian w układzie przestrzennym rynku. Zmiana nawierzchni oraz zaburzenie układu komunikacyjnego poprzez wprowadzenie miejsc postojowych dla autobusów, parkingu dla samochodów oraz rozdzielenie jednorodnej płyty rynku odcinkiem jezdni doprowadziło do jego zdeprecjonowania, - niewielka możliwość wykorzystania starych budynków folwarcznych do nowoczesnej produkcji, niszczenie kompozycji podwórza folwarcznego oraz charakteru zachowanej zabudowy. Budynki te wymagają przeróbek i adaptacji, a w wielu przypadkach również znalezienia nowej funkcji. Z tych powodów w złym stanie jest wiele obiektów folwarcznych na terenie gminy, f) niedostatek środków publicznych na rewitalizacje oraz brak powszechnej świadomości realnej i potencjalnej wartości zasobów kulturowych, który skutkuje bezmyślnym niszczeniem obiektów (ogrodzenie zespołu parkowego w Łopiszewie) lub powoduje degradację miejsc o lokalnej wartości historycznej, które stają się popularnym miejscem gromadzenia się grup popełniających wykroczenia (teren starego cmentarza poewangelickiego w Ludomach, przystanek autobusowy na obrzeżu parku podworskiego w Ludomach, teren rynku w Ryczywole). TYTUŁ V. ISTOTNE ZAGROŻENIA DLA ZABYTKÓW ARCHEOLOGICZNYCH Podstawowym zagrożeniem dla stanowisk archeologicznych oraz nawarstwień kulturowych są wszelkie inwestycje związane z zabudowaniem i zagospodarowaniem terenu, które wymagają prowadzenia prac ziemno- budowlanych. Aby zapobiec zniszczeniu stanowisk archeologicznych oraz nawarstwień kulturowych, prace ziemne prowadzone w strefie ochrony stanowisk archeologicznych wymagają prowadzenia badań archeologicznych w zakresie uzgodnionym z Wielkopolskim Wojewódzkim Konserwatorem Zabytków. Jest to szczególnie ważne podczas takich inwestycjach jak budowa budynków mieszkalnych i usługowych oraz inwestycje liniowe: przyłącza kanalizacji deszczowej, sanitarnej, gazowej, telekomunikacyjnej. Natomiast realizacja inwestycji takich jak budowa obwodnic, dróg, zbiorników retencyjnych, eksploatacja piaśnic i żwirowni, kopalnie kruszywa bezwzględnie wymaga prawidłowego rozpoznania terenu pod względem faktycznej ilość stanowisk archeologicznych oraz przeprowadzenia ratowniczych badań wykopaliskowych na wytypowanych stanowiskach. Z uwagi na szerokopłaszczyznowy zakres prac ziemnych charakteryzujący tego typu przedsięwzięcia budowlane, w bezpowrotny sposób niszczy się substancję zabytkową i obiekty archeologiczne. Należy pamiętać również o pracach ziemno-budowlanych związanych z przebudową lub rozbiórką budynków wpisanych do rejestru zabytków i ujętych w ewidencji zabytków. Towarzyszące im badania archeologiczne są niezwykle istotne w procesie rekonstrukcji dawnej zabudowy. Przebudowa układów urbanistycznych, ruralistycznych i założeń pałacowo-parkowych prowadzi często do naruszenia średniowiecznych i nowożytnych nawarstwień kulturowych. W związku z tym wszystkie prace ziemne wymagają jednoczesnego prowadzenia badań archeologicznych. Wyniki badań często stanowią jedyną dokumentację następujących po sobie epizodów osadniczych. na tym terenie. Pozwalają skorygować, uszczegółowić i potwierdzić dane ze źródeł pisanych. Pozyskany w trakcie badań materiał ruchomy umożliwia uzupełnienie danych o kulturze materialnej oraz statusie społecznym i zawodowym mieszkańców. Dlatego ważne jest wypełnianie przez inwestorów wymogów konserwatorskich określonych przez Wielkopolskiego Wojewódzkiego Konserwatora Zabytków w Poznaniu. Zagrożeniem dla dziedzictwa archeologicznego jest też rozwój turystyki zwłaszcza w obszarach leśnych i przy zbiornikach wodnych. Tereny te atrakcyjne pod względem rekreacyjnym często były również okupowane przez ludzi w pradziejach i wczesnym średniowieczu. Dostęp do wody, który stanowił podstawę egzystencji osadniczej umożliwiał tworzenie niezwykle licznych osad o metryce sięgającej od epoki kamienia po czasy nowożytne. Istotne zagrożenie dla zachowania substancji zabytkowej stanowisk archeologicznych zlokalizowanych

Id: GYMZF-HMMTT-ROOPV-MPTHT-CHGHQ. Podpisany Strona 25 w obrębie pół uprawnych stanowi głęboka orka. Niektóre zagrożenia pojawiły się w ciągu ostatnich lat, jak na przykład działalność tzw. poszukiwaczy skarbów z wykrywaczami metali, których rozmiarów nie potrafimy ocenić. Działalność ta szczególnie zagraża cmentarzyskom oraz grodziskom zlokalizowanym na terenie gminy. Wiele zagrożeń wynika z przyspieszonego rozwoju gospodarczego– jak już wspomniano użycie ciężkiego sprzętu w rolnictwie, rozwój budownictwa i budowa dróg. TYTUŁ VI. OBSZARY NAJWIĘKSZEGO ZAGROŻENIA DLA STANOWISK ARCHEOLOGICZNYCH Największym zagrożeniem dla stanowisk archeologicznych oraz nawarstwień kulturowych na terenie gminy, są jak już wspomniano wcześniej, wszelkie inwestycje związane z zabudowaniem i zagospodarowaniem terenu, które wymagają prowadzenia szerokopłaszczyznowych prac ziemno-budowlanych. Zadania te wymagają prowadzenia badań archeologicznych ze względu na niszczący charakter ich prac ziemnych. Na terenie gminy priorytetowe zamierzenia inwestycyjne wiążą się przede wszystkim z funkcjonowaniem układu drogowego, systemem wodno-kanalizacyjnym, siecią gazową oraz rozwojem infrastruktury społecznej. W oparciu o plany inwestycyjne na najbliższe lata, można wymienić obszary na terenie gminy, zagrożonych pod względem zachowania zabytków archeologicznych. Są to: budowa kanalizacji deszczowej, nawierzchni ulic i chodniki na Os. Przyjaźni i osiedlu domków jednorodzinnych „ pod lasem” w Ryczywole, budowa kanalizacji ściekowej (ul. Kolejowa) w Ryczywole, budowa kanalizacji deszczowej i położenie nowej nawierzchni na ul. Kolejowej w Ryczywole, budowa hali widowiskowo – sportowej w Ryczywole, przebudowa Pl. 1 Maja w Ryczywole, budowa ośrodka rekreacyjno – sportowego w Ryczywole wraz ze zbiornikiem retencyjnym na rzece Flincie, budowa infrastruktury wokół gimnazjum w Ryczywole, wymiana rur sieci wodociągowej w Ryczywole, budowa linii wodociągowej i kanalizacji ul. Mikołajczyka w Ryczywole, budowa kanalizacji deszczowej we Wiardunkach, budowa kanalizacji ściekowej w Gorzewie, budowa kanalizacji ściekowej w Lipie, budowa kanalizacji sanitarnej w Dąbrówce Ludomskiej, budowa kanalizacji ściekowej w Ludomach, budowa dróg Krężoły – Skrzetusz, Chmielewo, Łopiszewo, budowa drogi Gościejewko – Trzy Góry oraz drogi w Gościejewku, budowa drogi Gorzewo – Sierakówko, budowa drogi Lipa – Lipa Bagna, budowa drogi Ludomy – Lipa ( koło cmentarza ), budowa drogi Ludomy – Ludomki, budowa drogi wewnątrz wsi w Zawadach, budowa i utwardzenie dróg wewnętrznych w Dąbrówce Ludomskiej. W celu ochrony pradziejowych, średniowiecznych i nowożytnych nawarstwień kulturowych oraz stanowisk archeologicznych niezbędne jest uzgadnianie oraz wypełnianie przez inwestorów wymogów konserwatorskich określonych przez Wielkopolskiego Wojewódzkiego Konserwatora Zabytków. TYTUŁ VII. UWARUNKOWANIA WYNIKAJĄCE ZE STUDIUM UWARUNKOWAŃ I KIERUNKÓW ZAGOSPODAROWANIA PRZESTRZENNEGO GMINY RYCZYWÓŁ Studium uwarunkowań i kierunków zagospodarowania przestrzennego zostało uchwalone przez Radę Gminy Ryczywół uchwałą nr X/61/2000 z dnia 16.02.2000 r. i stanowi załącznik do Uchwały nr I/5/99 z dnia 10 lutego 1999. W Studium zostały ustalone podstawowe zasady rozwoju przestrzennego gminy, dotyczące działań w zakresie ochrony, rewitalizacji i kreacji wartości kulturowych. Cele strategiczne polityki przestrzennej gminy, gwarantujące zrównoważony rozwój obejmują min. ochronę zasobów przyrodniczych i kulturowych, gwarantujących zrównoważony rozwój społeczno-gospodarczy gminy. W części II „Ocena stanu zagospodarowania przestrzennego uwarunkowań rozwoju gminy” w pkt. 2 opisano środowisko kulturowe gminy Ryczywół, krótko scharakteryzowano najstarsze dzieje obecnego terenu gminy, które sięgają epoki kamienia. Wymieniono obszary, na których koncentrowało się prahistoryczne osadnictwo oraz jedno z ważniejszych stanowisk archeologicznych gminy -grodzisko w Nininie. Rozpoznane i nazwanie poszczególne układy ruralistyczne oraz zespoły rezydencjonalne i sakralne. Wysunięto postulat zachowania na

Id: GYMZF-HMMTT-ROOPV-MPTHT-CHGHQ. Podpisany Strona 26 obszarach wiejskich historycznie ukształtowanej zabudowy koncentrującej się wokół zespołów pałacowych, dworskich czy folwarcznych podlegających ochronie konserwatorskiej. W pkt. 4 „Ocena lokalnych zasobów środowiska przyrodniczego” do zieleni urządzonej zaliczono 7 tzw. parków wiejskich w Łopiszewie, Gorzowie, Orłowie, Nininie, Chlebowie, Ludomach i Dąbrówce Ludomskiej, będących parkami dworskimi. Park w Ludomach zlokalizowany w centrum wsi z alejami grabowymi, lipowo- grabowymi oraz grabowymi z rzadkimi gatunkami drzew jak sfora japońska. Park w Gorzewie z drzewami pomnikowymi oraz bukiem i jesionem o formach zawisłych. Park w Dąbrówce Ludomskiej z drzewami pomnikowymi min, kasztanowcem i topolą białą. Park w Chlebowie o odmiennym charakterze – zwarty kompleks drzew złożony głównie z dębów szypułkowych i buków. Parki wiejskie odgrywają ważną rolę w tworzeniu krajobrazu wsi oraz mają decydujący wpływ na kształtowanie warunków mikroklimatycznych w obrębie wsi. Powinny być uporządkowane, chronione przed zniszczeniem. Należący do gminy park w Ludomach powinien zostać zagospodarowany w taki sposób aby mógł służyć mieszkańcom wsi jako miejsce wypoczynku. Za warte zachowania ze względów krajobrazowych oraz przyrodniczych uznano szpalery drzew wzdłuż niektórych dróg w gminie. W części III „Studium uwarunkowań i kierunków zagospodarowania przestrzennego Gminy Ryczywół” w § 2 wśród celów strategicznych polityki przestrzennej gminy, gwarantujących zrównoważony rozwój wymieniono „ochronę zasobów przyrodniczych i kulturowych, gwarantujących zrównoważony rozwój społeczno- gospodarczy gminy” . W pkt. 2 „Uwarunkowania wynikające z cech środowiska kulturowego oraz prawnej ochrony dóbr kultury” do dziedzictwa kulturowego zaliczono historyczne układy przestrzenne, zabytkowe zespoły i obiekty architektury, budownictwa, przemysłu i techniki, założenia zieleni uporządkowanej (parki, cmentarze), zabytki archeologiczne, obiekty podlegające ochronie prawnej na podstawie Ustawy o ochronie dóbr kultury z dnia 15.02.1962 r. oraz obiekty stanowiące znaczącą wartość dla środowiska kulturowego gminy. Za szczególnie cenne oprócz obiektów wpisanych do rejestru zabytków uznano układ przestrzenny centrum miejscowości – dawny rynek (ob. Pl. 1 Maja oraz odchodzącą od niego główną arterię – ul. Czarnkowską), postulując utrzymanie układu placu i ulicy, podziałów parcelacyjnych oraz istniejącej zabudowy o wartości historycznej lub lokalno-kulturowej, historycznej kompozycji obiektów z dostosowaniem elementów nowych do kompozycji istniejącej, zachowaniu kompozycji układów zieleni wraz z koniecznością uzupełnienia ubytków i kontrolą dosadzeń, nawiązanie w nowej zabudowie do zasad historycznej kompozycji zespołu i typu zabudowy sąsiadującej. Postulowano także wprowadzenie strefy ochrony ekspozycji obejmującej obszar położony na północ od Pl. 1 Maja oraz ul. Czarnkowskiej, na którym nowe inwestycje powinny zostać dostosowane do sąsiadującego historycznego zespołu a plany zagospodarowania należy poprzedzić studiami panoramicznymi. Na terenie gminy znajduje się kilkaset zabytków archeologicznych i są one objęte ochroną konserwatorską. „Na terenie grodziska obowiązuje całkowity zakaz prowadzenia wszelkich prac. W przypadku pozostałych stanowisk archeologicznych (..) wymagana jest przy inwestycjach związanych z pracami ziemnymi na tych obszarach konsultacja z Konserwatorem Zabytków Archeologicznych, w celu objęcia ich ewentualnym nadzorem archeologicznym. Celem ochrony winno być wszechstronne udokumentowanie śladów osadniczych poprzez prowadzenie obserwacji archeologicznej w formie nadzoru nad realizacją robót ziemnych, po zakończeniu których teren może być trwale zainwestowany.” Ochronę stanowisk archeologicznych zawarto również przy charakterystyce wsi z terenu gminy. Stwierdzono, że obiekty wpisane do rejestru zabytków (głównie zespoły rezydencjonalno-parkowe) i objętych ochroną konserwatorską (zabudowania folwarczne, wiejska zabudowa mieszkalna) nie stanowią ograniczeń w rozwoju przestrzennym gminy. Za podlegające szczególnej ochronie uznane zostały zespoły pałacowo/dworsko-parkowe z zabudową folwarczną ponieważ tworzą historyczną przestrzeń zurbanizowaną. Należy dążyć do zachowania pierwotnych funkcji tych zespołów a za najbardziej optymalne rozwiązanie uznano powierzenie całego zespołu czyli części reprezentacyjno-mieszkalnej (pałac/dwór i park) oraz gospodarczej (folwark) jednemu właścicielowi. W historycznych wsiach Radom i Tłukawy za warty zachowania uznano historyczny układ urbanistyczny. Ze względu na duża ilość wiejskiej zabudowy ujętej w ewidencji konserwatorskiej nowe realizacje powinny skalą oraz charakterem nawiązywać do historycznej wiejskiej i małomiasteczkowej architektury (niski dom kryty dachem dwuspadowym), unikając wprowadzania elementów dysharmonizujących z przestrzenią krajobrazu rolniczego. Uwzględniono wymóg otrzymania pozwolenia konserwatora zabytków przed przystąpieniem do prac przy obiektach wpisanych do rejestru zabytków oraz zasięgania opinii WWOZ w przypadku obiektów znajdujących się w ewidencji WWOZ. Wskazano tez na zachowanie historycznych granic założeń zieleni, nie wprowadzając podziałów na mniejsze działki. Rozpoznane pod względem zasobów kulturowych zostały poszczególne miejscowości z krótkim opisem historycznym, określeniem układu przestrzennego i zabudowy i wskazaniami

Id: GYMZF-HMMTT-ROOPV-MPTHT-CHGHQ. Podpisany Strona 27 konserwatorskimi (Chlebowo, Dąbrówka Ludomska, Gorzewo, Ludomy, Ninino, Orłowo). W ust. 2.1 określono prawną ochronę zabytków wpisanych do rejestru zbytków ( ust. 2.1.1.zabytki architektoniczne, parki oraz stanowiska archeologiczne tj. grodzisko w Nininie) oraz objętych ochroną konserwatorską (2.1.2). W ust. 3 „Uwarunkowania wynikające z cech środowiska przyrodniczego” w pkt. 3.6.2 „Pomniki przyrody” wymieniono 14 pomników przyrody zlokalizowanych na tereni parków dworskich (Ludomy, Ninino, Gorzewo, Orłowo). W rozdziale II wśród celów strategicznych gminy wymieniono „ochronę zasobów przyrodniczych i kulturowych gwarantującą zrównoważony rozwój społeczno-gospodarczy gminy”. W pkt. 4 Ochrona środowiska przyrodniczego kulturowego” określając sposoby ochrony środowiska przyrodniczego i kulturowego poprzez: - ochronę prawną obszarów i obiektów poddanych ochronie na podstawie przepisów szczególnych, - ochronę prawną na podstawie przepisów prawa miejscowego, - zasady zagospodarowania i zabudowy wynikające z ustaleń miejscowych planów zagospodarowania przestrzennego, stanowiących przepis gminny powszechnie obowiązujący. W przypadku środowiska kulturowego określono najważniejsze elementy polityki przestrzennej gminy: - ochrona obiektów architektury znajdujących się w rejestrze zabytków, - rewitalizacja parków podworskich, - ochrona dawnych cmentarzy, jako miejsc pamięci oraz istotnych skupisk zieleni na obszarach wiejskich, - przekształcenia zasobów byłych folwarków dla nowych potrzeb gospodarczych, z zachowaniem ich wartości przestrzennych i historycznych, - objęcie ochroną zabytkowego układu urbanistycznego wsi Ryczywół, - ochrona krajobrazu gminy. W pkt. 5 Kierunki rozwoju sieci osadniczej, w podstawowych kierunkach rozwoju przestrzennego gminy kierunek rozwoju sieci osadniczej gminy podporządkowano historycznemu rozwojowi jednostek osadniczych. W podstawowych kierunkach rozwoju przestrzennego jednostek osadniczych wprowadzono zalecenia do ustaleń miejscowych planów zagospodarowania przestrzennego elementarnych poszczególnych miejscowościach określając obiekty podlegające ochronie konserwatorskiej: obszary wpisane do rejestru zabytków lub ujęte elementarnych ewidencji konserwatorskiej. TYTUŁ VIII. UWARUNKOWANIA WYNIKAJĄCE Z MIEJSCOWYCH PLANÓW ZAGOSPODAROWANIA PRZESTRZENNEGO. Zgodnie z Ustawą z dnia 27 marca 2003 r. o planowaniu i zagospodarowaniu przestrzennym (Dz.U. z 2003 r. Nr 80 po.717) większość planów utraciła w 2004 r. moc prawną. Nowe plany miejscowe obejmują fragmentaryczne części obszaru gminy. Miejscowe plany zagospodarowania przestrzennego, w których uwzględniono zasady ochrony dziedzictwa archeologicznego: - UCHWAŁA Nr XXXII/201/2002 RADY GMINY W RYCZYWOLE z dnia 9 października 2002 r. w sprawie: zmiany miejscowego planu zagospodarowania przestrzennego Gminy Ryczywół na obszarze wsi Lipa-działki o numerach ewidencyjnych 28, 29 i 33: dla ochrony dziedzictwa archeologicznego w tekście uchwały wprowadzono zapis: „§6.1 Wprowadza się konieczność wyprzedzającego powiadomienia Wojewódzkiego Konserwatora Zabytków o zamiarze przystąpienia do wykonywania prac ziemnych przy realizacji obiektów kubaturowych i podziemnego uzbrojenia technicznego.” - UCHWAŁA Nr XXXII/202/2002 RADY GMINY W RYCZYWOLE z dnia 10 października 2002 r. w sprawie: zmiany miejscowego planu zagospodarowania przestrzennego Gminy Ryczywół na obszarze wsi Radom-działka o numerze ewidencyjnym 216: dla ochrony dziedzictwa archeologicznego w tekście uchwały wprowadzono zapis: „§6.1 Wprowadza się konieczność wyprzedzającego powiadomienia Wojewódzkiego Konserwatora Zabytków o zamiarze przystąpienia do wykonywania prac ziemnych przy realizacji obiektów kubaturowych i podziemnego uzbrojenia technicznego.”

Id: GYMZF-HMMTT-ROOPV-MPTHT-CHGHQ. Podpisany Strona 28 - UCHWAŁA Nr XXXII/203/2002 RADY GMINY W RYCZYWOLE z dnia 9 października 2002 r. w sprawie: zmiany miejscowego planu zagospodarowania przestrzennego Gminy Ryczywół na obszarze wsi Wiardunki-działka o numerze ewidencyjnym 82/1: dla ochrony dziedzictwa archeologicznego w tekście uchwały wprowadzono zapis: „§6.1 Wprowadza się konieczność wyprzedzającego powiadomienia Wojewódzkiego Konserwatora Zabytków o zamiarze przystąpienia do wykonywania prac ziemnych przy realizacji obiektów kubaturowych i podziemnego uzbrojenia technicznego.” - UCHWAŁA Nr VI/60/2003 RADY GMINY W RYCZYWOLE z dnia 25 czerwca 2003 r. w sprawie: zmiany miejscowego planu zagospodarowania przestrzennego Gminy Ryczywół na obszarze wsi Ryczywół- działki o numerach ewidencyjnych 405/1 i 433/1 dla ochrony dziedzictwa archeologicznego w tekście uchwały wprowadzono zapis: „§6.1 Wprowadza się konieczność wyprzedzającego powiadomienia Wojewódzkiego Konserwatora Zabytków o zamiarze przystąpienia do wykonywania prac ziemnych przy realizacji obiektów kubaturowych i podziemnego uzbrojenia technicznego.” TYTUŁ IX. UWARUNKOWANIA WYNIKAJĄCE Z OCHRONY PRZYRODY I RÓWNOWAGI EKOLOGICZNEJ W gminie Ryczywół znajduje się 7 tzw. parków wiejskich w miejscowościach: Łopiszewo, Gorzewo, Orłowo, Ninino, Chlebowo, Ludomy i Dąbrówka Ludomska. Największy z parków – położony w Ludomach z alejami lipowymi, lipowo-grabowymi oraz grabowymi. Występują w nim rzadkie gatunki drzew jak np. sofora japońska. W parku w Gorzewie oprócz obiektów pomnikowych występują buk i jesion o formach zwisłych. Pomnikowe drzewa występują również w parku w Dąbrówce Ludomskiej, między innymi kasztanowiec i topola biała. Park w Chlebowie w formie zwartego kompleksu drzew składający się przede wszystkim z dębów szypułkowych i buka, a wiek poszczególnych egzemplarzy może wynosić tu nawet 200 lat. Parki wiejskie odgrywają ważną rolę nie tylko w tworzeniu krajobrazu wsi, ale także mają decydujący wpływ na kształtowanie warunków mikroklimatycznych w obrębie wsi. Parki w większości są zaniedbane i wymagają odnowienia i uporządkowania. Wzdłuż głównych dróg w gminie istnieją fragmenty szpalerów drzew, które ze względów krajobrazowych i przyrodniczych powinny zostać zachowane. Korzystne byłoby również wprowadzenie nasadzeń uzupełniających istniejące już ciągi drzew oraz całkiem nowych przy śródpolnych drogach. Na terenie gminy Ryczywół znajduje się 14 pomników przyrody, z których większość zlokalizowana jest na terenie parków dworskich i pałacowych we wsiach: Ludomy, Ninino, Gorzewo, Orłowo, Łopiszewo, najwięcej pomników przyrody stanowią dęby szypułkowe i lipy drobnolistne. Najpotężniejszy dąb o obwodzie 668 cm (Igrzyna), największa lipa o obwodzie 579 rośnie w Ludomach - zachowany jest jedynie dolny fragment jej pnia z młodymi odnogami. Na terenie gminy występują następujące pomniki przyrody: - grupa drzew – lipa drobnolistna Ludomy, - lipa drobnolistna – Ludomy, - grusza dzika – Skrzetusz, - dąb szypułkowy – Skrzetusz, - klon srebrzysty - Orłowo, - grupa lip drobnolistnych – Ninino, - sosna pospolita – Lipa, - dąb szypułkowy – Chlebowo, - dąb szypułkowy, jesion wyniosły Gorzewo, - platan klonolistny – Gorzewo, - dąb szypułkowy Igrzyna, - dąb szypułkowy nadleśnictwa Durowo Leśnictwo - Ludomy, - dąb szypułkowy Igrzyna. Obszary chronionego krajobrazu obejmują obszary leśne znajdujące się w południowej części gminy: - Puszcza Notecka – zajmuje południowo-zachodnią część gminy, swoim zasięgiem obejmuje fragment kompleksu leśnego oraz łąki i torfowisko „Chlebowo”,

Id: GYMZF-HMMTT-ROOPV-MPTHT-CHGHQ. Podpisany Strona 29 - Dolina Wełny i Rynna Gołaniecko-Wągrowiecka – wschodnie krańce Puszczy Noteckiej i fragment dolnego biegu doliny rzeki Flinty. TYTUŁ X. UWARUNKOWANIA WEWNĘTRZNE OCHRONY ZABYTKÓW ARCHEOLOGICZNYCH Przy sporządzaniu dokumentów planistycznych należy respektować strefy ochrony stanowisk archeologicznych i wynikające z tego zalecenia konserwatorskie. Wiąże się to z również z koniecznością wprowadzenie zapisu zapewniającego prawidłową ochronę archeologicznego dziedzictwa kulturowego w stosunku do tych stref oraz obszarów chronionych tj. układów urbanistycznych, ruralistycznych, założeń pałacowo-parkowych, cmentarzy, obiektów wpisanych do rejestru zabytków i ujętych w ewidencji zabytków. „Prace inwestycyjne, w tym ziemne związane z budownictwem i zagospodarowaniem terenu, w obrębie obszarów chronionych i stref występowania stanowisk archeologicznych, wymagają uzgodnienia z WUOZ, który określi warunki realizacji inwestycji.” Dla ochrony stanowisk archeologicznych wpisanych do rejestru zabytków istnieje konieczność uwzględniania zakazu prowadzenia wszelkich robót budowlanych oraz przemysłowych na terenie w/w stanowisk, a prace porządkowe prowadzone w ich obrębie wymagają uzgodnienia z WWKZ. KSIĘGA I. CELE GMINNEGO PROGRAMU OPIEKI NAD ZABYTKAMI. Opracowanie Gminnego Programu Opieki nad Zabytkami gminy Ryczywół ma na celu poprawę stanu zachowania lokalnego dziedzictwa kulturowego w oparciu o istniejące instrumenty prawne i działania ochronne. Poniższe cele wynikają z art. 87 ustawy z dnia 23 lipca 2003 r. o ochronie zabytków i opiece nad zabytkami: - włączenie problemów ochrony zabytków do systemu zadań strategicznych, wynikających z koncepcji przestrzennego zagospodarowania kraju i gminy, - uwzględnienie uwarunkowań ochrony zabytków, w tym krajobrazu kulturowego i dziedzictwa archeologicznego, łącznie z uwarunkowaniami ochrony przyrody i równowagi ekologicznej, - zahamowanie procesów degradacji zabytków i doprowadzenie do poprawy stanu ich zachowania, - wyeksponowanie poszczególnych zabytków oraz walorów krajobrazu kulturowego, - podejmowanie działań zwiększających atrakcyjność zabytków dla potrzeb społecznych, turystycznych i edukacyjnych oraz wspieranie inicjatyw sprzyjających wzrostowi środków finansowych na opiekę nad zabytkami, - określenie warunków współpracy z właścicielami zabytków, eliminując sytuacje konfliktowe związane z wykorzystaniem zabytków, - podejmowanie przedsięwzięć umożliwiających tworzenie miejsc pracy związanych z opieką nad zabytkami. KSIĘGA II. KIERUNKI DZIAŁAŃ DLA REALIZACJI GMINNEGO PROGRAMU OPIEKI NAD ZABYTKAMI. TYTUŁ I. Sporządzenie gminnej ewidencji zabytków nieruchomych: - sporządzenie gminnej ewidencji zabytków nieruchomych w terminie do końca 2009 r. - systematyczna weryfikacja gminnej ewidencji zabytków – przeprowadzanie przeglądów w terenie oraz uzupełnianie kart obiektów o uzyskane dane i dokumentację fotograficzną, wprowadzanie zmian dot. rozbiórek, modernizacji, remontów oraz zmian dotyczących stosunków własnościowych, - sporządzenie mapy dziedzictwa kulturowego gminy z naniesioną lokalizacją obiektów i obszarów chronionych, (Wpis zabytków nieruchomych do gminnej ewidencji sam w sobie nie stanowi formy ich ochrony, jednak stanowi podstawę do objęcia tych zabytków ochroną w formie zapisu w studium uwarunkowań i kierunków zagospodarowania przestrzennego oraz w miejscowym planie zagospodarowania przestrzennego). TYTUŁ II. Sporządzenie gminnej ewidencji zabytków archeologicznych: - wykonanie gminnej ewidencji zabytków archeologicznych w formie kart zespołu stanowisk archeologicznych,

Id: GYMZF-HMMTT-ROOPV-MPTHT-CHGHQ. Podpisany Strona 30 - sporządzenie elektronicznej systematycznie aktualizowanej bazy informacji o stanowiskach archeologicznych wpisanych do rejestru zabytków i stanowiskach archeologicznych wytypowanych do wpisania do rejestru zabytków zgodnie z informacjami przekazywanymi przez Wojewódzki Urząd Ochrony Zabytków w Poznaniu, - uzupełnianie i weryfikowanie wykonanej ewidencji zabytków archeologicznych poprzez włączanie informacji przekazywanych przez WWKZ o wszystkich sukcesywnie odkrywanych reliktach przeszłości niezależnie od charakteru badań. TYTUŁ III. Udostępnianie i promocja zabytków: - popularyzacja poszczególnych zabytków oraz krajobrazu kulturowego poprzez ich wyeksponowanie - rozwój turystyki kulturowej obejmującej szlaki i ścieżki przyrodniczo-kulturowe, - włączenie się do już istniejących oraz tworzenie tematycznych sieci rowerowych, pieszych, konnych, samochodowych szlaków turystycznych, co ma na celu zwiększenie atrakcyjności turystycznej regionu poprzez renowacje i udostępnianie zabytków, - współpraca z właścicielami zabytków dla zapewnienia im należytej opieki, wskazywanie potencjalnych źródeł finansowania, - ustalenie z właścicielami obiektów zabytkowych zasad udostępniania obiektów w celach turystycznych i edukacyjnych , - oznakowanie obiektów, udostępnianych w celach turystycznych, stanowiących własność gminną, prywatną, diecezjalną lub Skarbu Państwa (do 2012 r.), - opracowanie tablic informacyjnych zawierających podstawowe dane o obiekcie (do 2012 r.), - opracowanie elektronicznej mapy turystycznej z naniesionymi i opracowanymi obiektami zabytkowymi (do 2012 r.), - wydanie mapki z zaznaczonymi obiektami zabytkowymi na terenie gminy (do 2012 r.), - sporządzenie aktualnej dokumentacji i oznakowanie Miejsc Pamięci Narodowej i miejsc upamiętniających wydarzenia historyczne, - przygotowanie i oznaczenie szlaków turystycznych, rowerowych, pieszych – utworzenie ścieżek turystyczno- edukacyjnych, włączenie materiałów informacyjnych o przeszłości i historii miejscowości zlokalizowanych na terenie gminy oraz o zabytkach, oznakowanie szlaku i najważniejszych obiektów - powstanie tras rowerowych w oparciu o istniejący model gminnych połączeń drogowych: a) południowo-wschodniej, łączącej się z międzynarodowym rowerowym szlakiem cysterskiego, który lokalnie łączy Szamotuły z Rogoźnem i Wągrowcem, b) północnej, powiązanej z gminą Budzyń oraz z obszarami „Szwajcarii Chodzieskiej”, c) południowo-zachodniej, prowadzący do obszarów Puszczy Noteckiej oraz rezerwatu „Bagno Chlebowo” d) południowo-wschodniej, prowadzącej w „Szwajcarii Czarnkowskiej” (20 km. od Ryczywołu) z możliwością podłączenia się do Międzynarodowej Trasy Rowerowej Euro-Route. - przebudowa Placu 1 Maja w Ryczywole –do 2010 r. - oznaczenie i upamiętnienie cmentarzy ewangelickich na terenie gminy. TYTUŁ IV. Popularyzacja i edukacja: - edukacja w zakresie ochrony dziedzictwa kulturowego - włączenie w programy kształcenia szkół prowadzonych przez gminę (szkoły podstawowe i gimnazja) elementów wiedzy na ten temat, włączenie tematyki ochrony dóbr kultury do zajęć szkolnych – opracowanie z nauczycielami planów zajęć z młodzieżą i dziećmi uwzględniających problemy ochrony dziedzictwa kulturowego, przygotowanie konspektów oraz pomoc merytoryczna w prowadzeniu lekcji dotyczących ochrony dziedzictwa kulturowego, wspieranie inicjatyw zmierzających do upowszechnienia wiedzy na temat regionalnych zabytków i dziedzictwa,

Id: GYMZF-HMMTT-ROOPV-MPTHT-CHGHQ. Podpisany Strona 31 - popularyzacja tematyki poprzez publikację materiałów dotyczących ochrony zabytków i opieki nad zabytkami w prasie lokalnej i na stronie internetowej gminy, włączanie poprzez media środowiska lokalnego do różnorodnych inicjatyw w zakresie ochrony dziedzictwa kulturowego, informowanie mediów o sprawach związanych z ochroną zabytków oraz o inicjatywach podejmowanych w tym zakresie, współpraca z lokalną prasą i ukazywanie obiektów po przeprowadzeniu prac konserwatorskich, - upowszechnianie wyników badań naukowych za pośrednictwem multimediów, wydawnictw naukowych itp., - tworzenie stron internetowych na temat zabytków i tradycji, - wspieranie działań sprzyjających szerszemu zaangażowaniu się sektora prywatnego w ochronę dziedzictwa kulturowego, - wspieranie działalności organizacji społecznych, pozarządowych i środowisk zajmujących się ochroną i opieką nad zabytkami, - ustalenie stanu zasobów zabytkowych oraz ich znaczenia dla kultury regionu i kraju – zebraniu informacji o aktualnym stanie zachowania zabytków, w tym obiektów chronionych, inwentaryzacji terenowej obiektów o cechach zabytkowych, waloryzacji zabytków i określeniu ich znaczenia dla dziedzictwa regionu, - wykorzystanie ścieżek turystyczno-edukacyjnych do promocji znajdujących się na nich obiektów zabytkowych. TYTUŁ V. Włączenie zabytków w procesy gospodarcze: - wykorzystanie obiektów zabytkowych do celów min. turystycznych , w procesach gospodarczych należy uwzględnić kształtowanie przestrzeni kulturowej, w celu zwiększenia atrakcyjności przestrzeni należy prowadzić działania zmierzające do odtworzenia historycznych układów i obszarów ważnych dla kultury regionu i wzmocnienia lokalnej konkurencyjności, - wpisanie obiektów i obszarów chronionych w działania gospodarcze gminy podnoszące atrakcyjność jego wizerunku oraz rozwój przedsiębiorczości, - podjęcie działań promocyjnych w celu znalezienia użytkowników dla zdegradowanych obiektów użytkowych w gminie, prowadzenie na oficjalnej stronie internetowej oferty inwestycyjnej, uwzględniającej kompleksowe i wariantowe określenia proponowanych funkcji użytkowych obiektów zabytkowych, - wykorzystanie potencjału kulturowego, turystycznego gminy poprzez rozwój działalności agroturystycznej oraz turystyki aktywnej – zaplanowanie polityki promocyjnej, - zwiększenie absorpcji środków finansowych UE i innych grantów. TYTUŁ VI. Aktywizacja społeczności lokalnych na rzecz opieki nad zabytkami W celu poprawy stanu zasobów dziedzictwa kulturowego regionu należy podjąć działania w zakresie stałego podnoszenia świadomości społecznej poprzez zwiększanie atrakcyjności zabytków dla potrzeb społecznych, turystycznych i edukacyjnych: - zachowanie i wyeksponowanie unikalnych wartości historycznych i artystycznych zabytków o dużym znaczeniu dla społeczności lokalnej,- aktywizacja gospodarcza regionu poprzez podejmowanie przedsięwzięć umożliwiających tworzenie miejsc pracy związanych z opieką nad zabytkami, - przygotowanie kompleksowej i łatwo dostępnej informacji o ofercie turystyczno-kulturowej regionu, w tym bazy danych ofert,- podniesienie świadomości społeczeństwa do wagi ochrony dziedzictwa kulturowego, - dostęp do informacji o zabytkach, - ustanowienie skutecznych zasad interwencyjnych robót zabezpieczających, podejmowanych w przypadku zagrożenia zabytkowej substancji oraz skutecznej egzekucji zwrotu poniesionych kosztów, - realizacja zasad partnerstwa publiczno-prywatnego w sferze adaptacji zabytków do nowych funkcji, - ochrona dawnych cmentarzy jako miejsc pamięci oraz istotnych skupiska zieleni na obszarach wiejskich. - rozwój tożsamości regionalnej poprzez inwentaryzację zabytków regionu, infrastruktury zapewniającej jego bezpieczeństwo, propagowanie go wśród mieszkańców,

Id: GYMZF-HMMTT-ROOPV-MPTHT-CHGHQ. Podpisany Strona 32 KSIĘGA V. OKREŚLENIE SPOSOBU REALIZACJI POSZCZEGÓLNYCH CELÓW GMINNEGO PROGRAMU OPIEKI NAD ZABYTKAMI Władze gminy Ryczywół w latach 2010-2013 przewidują : - zagospodarowanie turystyczne gminy – uatrakcyjnienie oferty turystycznej przez inwestycje- remont i oznaczenie obiektów o charakterze historycznym i przyrodniczym, inwentaryzacja obiektów zabytkowych pomników przyrody, budowa ścieżki rowerowej Ryczywół-Radom (rezerwat „Źródliska Flinty”)-PROW środki własne i inne 2008-2010, - budowa ośrodka rekreacyjno-sportowego w Ryczywole wraz ze zbiornikiem retencyjnym na rzece Flincie (w latach 2010-2020 PROW, środki własne i inne), - kompleksową rewitalizację rynku – Pl. 1 Maja, obejmującą całą przestrzeń rynku, łącznie z rewaloryzacją płyty placu, pierzei z zabudową oraz ulic przyrynkowych z uporządkowaniem zapleczy działek, usunięciem elementów wtórnych i dysharmonizujących, z RPO i środków własnych do realizacji w latach 2010-2013 (wkład własny 150000, dofinansowanie 850000), - przy planowaniu kierunków rozwoju sieci dróg, w celu dostosowania ich parametrów do wzrastającego ruchu kołowego, gmina przewiduje zabezpieczenie terenów dla utworzenia obwodnicy miejscowości Ludomy, co pozwoli na wyłączenie ruchu tranzytowego i ciężarowego z centrum miejscowości, - gmina planuje współpracę z instytucjami wprowadzającymi dodatkowe oznakowania na drogach gminnych, powiatowych i wojewódzkich w celu ułatwienia dojazdu do obiektów zabytkowych z terenu gminy Ryczywół, - planuje się również nawiązanie współpracy z innymi gminami posiadającymi cmentarze ewangelickie i żydowskie w celu wypracowania wspólnych metod działania przy ich rewaloryzacji, wprowadzenia systemu monitoringu zapewniającego bezpieczeństwo i ochronę przed dewastacją oraz ewentualnego utworzenia wspólnych szlaków dydaktycznych, - odnośnie obiektów nie będących własnością gminy przewiduje się prowadzenie działań pośrednich wynikających z ustawy oraz polityki prowadzonej przez Gminie takich jak : określanie i stwarzanie, przy sporządzaniu dokumentów planistycznych, warunków sprzyjających właściwemu wykorzystaniu zabytków oraz zachowaniu ich w dobrym stanie, wspieranie poczynań właścicieli obiektów zabytkowych w działaniach związanych z właściwym użytkowaniem i utrzymaniem zabytków, - budowa ścieżek turystycznych -planuje się dalszą współpracę z innymi gminami regionu w celu włączenia zabytków z gminy do już istniejących szlaków stanowiących trasy wycieczek krajoznawczych, w celu promocji obiektów i regionu, - uwzględnienie dziedzictwa kulturowego przy sporządzaniu dokumentów planistycznych, - obiekty wpisane do rejestru zabytków stanowiące własność Gminy Ryczywół: a) park w Ludomach - planuje się do roku 2012 wykonanie prac rewaloryzacyjnych na terenie największego parku stanowiącego własność Gminy, mających na celu wyeksponowanie wartości krajobrazowej i historycznej. Prace pielęgnacyjne oraz sanitarne prowadzone są na bieżąco. Park ten ma decydujący wpływ na kształtowanie się warunków mikroklimatycznych w obrębie wsi. Zostaną podjęte działania zmierzające przywrócenia pierwotnego układu kompozycyjnego szczególnie wyeksponowanie alei lipowych, lipowo-grabowych oraz grabowych oraz min. nasadzenia uzupełniające drzewostan parkowy. Docelowo planuje się usunięcie wtórnej zabudowy z terenu zabytkowego parku, b) kościół poewangelicki w Ryczywole – Gmina planuje zagospodarować obiekt oraz przeznaczyć na cele związane z rozwojem turystyki kulturowej jako ważny element dla regionu. Ze względu na konieczność przeprowadzenia kompleksowych prac we wnętrzu budynku (badanie polichromii, której ślady są zachowane, konserwacja zachowanego wyposażenia) Gmina zamierza zwrócić się do Ministra Kultury i Dziedzictwa Narodowego o dofinansowanie planowanych prac i przeprowadzić do 2012 r. prace remontowo-konserwatorskie.

Id: GYMZF-HMMTT-ROOPV-MPTHT-CHGHQ. Podpisany Strona 33 KSIĘGA VI. INSTRUMENTARIUM REALIZACJI GMINNEGO PROGRAMU OPIEKI NAD ZABYTKAMI OKREŚLONE PRZEZ GMINE Gmina w odniesieniu do obiektów wpisanych do rejestru może korzystać z Ustawy o podatkach i opłatach lokalnych (Dz. U. z 12 stycznia 1991 r) zwalniającej z opodatkowania obiekty użytkowane i remontowane w sposób właściwy, zgodnie ze wskazaniami konserwatorskimi. Rada Gminy Ryczywół corocznie w uchwale budżetowej określi wysokość środków przeznaczonych na: sporządzenie ewidencji, inwentaryzacji, oznakowania obiektów zabytkowych, edukację, promocję zabytków, dotacje na prace konserwatorskie, restauratorskie lub roboty budowlane przy obiektach wpisanych do rejestru zabytków oraz prace rewitalizacyjne na terenie zabytkowego parku w Ludomach stanowiącego własność gminy. Koordynacje prac związanych z realizacją poszczególnych zadań wynikających z ustaleń ,,Gminnego Programu opieki nad zabytkami” w ramach organizacyjnych Urzędu Gminy Ryczywół, powierzono panu Januszowi Figlowi. KSIĘGA VII. MONITORING DZIAŁANIA GMINNEGO PROGRAMU OPIEKI NAD ZABYTKAMI – FORMA ORGANIZACYJNO-INSTYTUCJONALNA OKREŚLONA PRZEZ GMINĘ. Proces osiągania celów Programu opieki nad zabytkami będzie monitorowany przez wyznaczoną osobę odpowiedzialną za koordynacje prac. Monitoring prowadzony będzie poprzez analizę stopnia ich realizacji. Analiza ta będzie dokonywana każdorazowo po upływie 2 lat funkcjonowania i zakończona raportem przedkładanym Radzie Gminy. W miarę rozwoju systemu monitorowania przewiduje się weryfikację sposobu tejże oceny. W roku 2010 rozpoczęte zostaną przygotowania do opracowania i przyjęcia w roku 2012 Gminnego Programu Opieki nad zabytkami na lata 2013 –2016. KSIĘGA VIII. NIEKTÓRE ZEWNĘTRZNE ŹRÓDŁA FINANSOWANIA GMINNEGO PROGRAMU OPIEKI NAD ZABYTKAMI OKREŚLONE PRZEZ GMINĘ. W ramach pozyskiwania środków zewnętrznych na prowadzenie prac konserwatorskich, restauratorskich i rewitalizujących zabytków gmina na bieżąco monitorować będzie ogłaszane Programy Pomocowe z funduszy rządowych i pozarządowych oraz Projekty Unijne pomocne w uzyskaniu dotacji celowych. Unia Europejska finansuje sferę kultury, w tym ochronę zabytków w ramach celowych programów wspólnotowych ( adresowany bezpośrednio do sektora kultury był np. Program Kultura 2000) oraz poprzez fundusze strukturalne (FS) utworzone w celu wyrównywania poziomu rozwoju regionów ( z funduszy strukturalnych znaczenie dla możliwości finansowania sfery ochrony i opieki nad zabytkami do 2006 roku miały: Europejski Fundusz Rozwoju Regionalnego( ERDF), Europejski Fundusz Społeczny ( ESF), Europejski Fundusz Orientacji i Gwarancji Rolnych (EAGGF), Dofinansowanie z tych funduszy w przypadku niektórych działań możliwe będzie do 2008 roku). W celu pozyskania środków na finansowanie zadań przewidzianych w Gminnym Programie opieki nad zabytkami gmina zamierza także zabiegać o pozyskanie sponsorów wśród firm i osób prywatnych oraz fundacji i innych organizacji non – profit. Przewiduje się zarówno pozyskiwanie środków pozabudżetowych na odnowę zabytków, których właścicielem jest gmina, jak i pomoc właścicielom zabytków w pozyskiwaniu środków zewnętrznych (strukturalnych, z budżetu państwa, z fundacji) oraz przygotowanie właścicieli i dysponentów obiektów zabytkowych do absorpcji programowych funduszy Wspólnoty Europejskiej poprzez dysponowanie aktualnymi informacjami o możliwościach starania się o środki pozabudżetowe na dofinansowanie prac konserwatorskich przy obiektach zabytkowych. Rozważana jest także możliwości dofinansowania z budżetu gminy (poprzez podjęcie stosownych uchwał) prac remontowych prowadzonych przez właścicieli obiektów zabytkowych posiadających indywidualny wpis do rejestru zabytków.

Id: GYMZF-HMMTT-ROOPV-MPTHT-CHGHQ. Podpisany Strona 34