De Novorossiya-Ideologie in Donetsk, Oost-Oekraïne

UNIVERSITEIT GENT

FACULTEIT POLITIEKE EN SOCIALE WETENSCHAPPEN

Het Verleden als een Wapen: de Novorossiya-Ideologie in Donetsk, Oost-Oekraïne

Wetenschappelijke verhandeling

Aantal woorden: 23.347

Céline Decottignies

MASTERPROEF MANAMA CONFLICT AND DEVELOPMENT

PROMOTOR: PROF. DR. BRUNO DE CORDIER

COMMISSARIS: PROF. DR. BRECHT DE SMET

ACADEMIEJAAR 2014 – 2015

Deze pagina is niet beschikbaar omdat ze persoonsgegevens bevat. Universiteitsbibliotheek Gent, 2021.

This page is not available because it contains personal information. Ghent University, Library, 2021.

Woord vooraf

Deze scriptie vormt het sluitstuk van de masteropleiding Conflict en Ontwikke- ling. Het brede onderwerp van deze studie,de crisis in Oekraïne, is tot op heden een brandend actueel thema. Met deze thesis hoop ik bij te dragen aan een grotere kennisopbouw van het gedachtegoed en de beweegredenen van de pro-Novorossiya rebellen in het oosten van het land. De Novorossiya-ideologie begrijpen is belangrijk om kennis te nemen van de doelstellingen, maar ook van de grievances van zowel de meest strijdlustige opstandelingen als de lokale bevolking. Deze studie kan een hulpmiddel vormen bij toekomstige onderhandelingen die erop gericht zijn om de situatie in Donetsk verder te de-escaleren, maar ook voor de werking van ngo’s die aan maatschappelijke heropbouw doen. Een uitgebreide kennis en begrip van de eisen en grieven van de opstandelingen maakt het mogelijk om een potentiële lange termijn oplossing te vinden, en kan een herhaling van het conflict uitsluiten. Boven- dien demonstreert deze analyse hoe een rebellie het verleden als een wapen kan gebruiken, om zowel een ideologie te definiëren als populaire steun te verkrijgen. Tot slot kan dit onderzoek bijdragen aan het intellectuele debat over geopolitieke vraagstukken, territorium en staatssoevereiniteit, nu en in de toekomst. Een eindwerk schrijven blijft een enorme uitdaging. Bij deze zou ik dan ook de mensen willen bedanken die mee gezorgd hebben voor de realisatie van deze studie. Vooreerst wil ik mijn promotor, Professor dr. Bruno De Cordier bedanken. Het onderwerp heeft mij, mede dankzij zijn vakkundig advies, een verruimende blik gegeven op de Oekraïne-crisis, maar ook geleerd om op een kritische en doordachte manier om te gaan met internetinformatie en mediaberichten. Ik wil hem danken voor alle tijd en moeite. Verder ook een welgemeend woord van dank voor Ivan Nechepurenko, voor de tijd die hij voor mij heeft vrijgemaakt om een interessante analyse te geven van de gebeurtenissen in Oekraïne. Ik wil ook Steven Vanhee bedanken. Ik overdrijf niet als ik zeg dat zonder zijn ongelofelijke hulp bij de layout, het schrijven van deze masterpaper onmogelijk was geweest. Ik wil hem danken voor de onvoorwaardelijke steun die hij mij het voorbije jaar gegeven heeft. Tot slot een woord van dank voor mijn ouders, voor de goedbedoelde raad tijdens het schrijfproces, en de controle van het eindresultaat.

vii Het Verleden als een Wapen: de Novorossiya-Ideologie in Donetsk, Oost-Oekraïne Céline DECOTTIGNIES Masterproef ingediend tot het behalen van de academische graad van Master of Science in Conflict and Development Promotor: Prof. dr. Bruno DE CORDIER Commissaris: Prof. dr. Brecht DE SMET Vakgroep Conflict- en Ontwikkelingsstudies Faculteit Politieke en Sociale Wetenschappen, Universiteit Gent (UGent)

Academiejaar 2014-2015 Abstract

Deze studie verricht een onderzoek naar het Novorossiya-concept in de retoriek van de pro-Russische opstandelingen in Donetsk, Oost-Oekraïne. Novorossiya verwijst naar een gebied waar de rebellen een vorm van zelfbestuur eisen sinds 2014. De term verwijst ook naar een gelijknamige tsaristische provincie uit de achttiende eeuw. Het verleden kan een wapen bieden in de opbouw en verspreiding van een ideologisch concept in een conflictgebied. Dit onderzoek toont aan dat de rebellen in Donetsk Oekraïne beschouwen als een historische utopie. Verschillende tastbare en virtuele symbolen moeten de bevolking doen herinneren aan een glorieus verleden, en maken deel uit van een poging om een nieuw, gezamenlijk identiteitsgevoel te creëren. Het verleden van de regio vormt bovendien de basis van het gedachtegoed van Novorossiya. De ideologie van het project is gebaseerd op een anti-Kiev sentiment, communistisch geïnspireerde sociaaleconomische idealen, een heimwee naar de Sovjetperiode, en het dwepen met de Russische cultuur. Verschillende opiniepeilingen geven aan dat de voornaamste grievances van de bevolking in de bezette gebieden van Donetsk hier deels mee instemmen. De inwoners van Donetsk zijn namelijk het meest ontevreden over de pro-EU koers en de almacht van de leiders in Kiev. De visies over de toekomst van Novorossiya, en bij uitbreiding de Donbass, lopen echter sterk uiteen, zeker sinds de tijdelijke opschorting van het Novorossiya- project in mei 2015. De huidige tendens in de vredesonderhandelingen lijkt de rich- ting van een decentralisatie uit te gaan – al gaat dit volgens de pro-Novorossiya rebellen absoluut niet ver genoeg. Toch is een einde maken aan de vijandigheden en een uitbreiding van de rechten en vrijheden van de Donbass voorlopig het prioritaire doel van zowel de bevolking als de rebellenleiders.

Kernwoorden: Novorossiya, Donbass, crisis Oost-Oekraïne, Donetsk, separatisme, regionalisme

Inhoudsopgave

Woord vooraf ...... v

Abstract ...... vii

Inhoudsopgave ...... ix

Nomenclatuur ...... xi

I. Inleiding ...... 1

II. Novorossiya: een historische en actuele situering ...... 5 II.1. De historische provincie Novorossiya ...... 5 II.2. Het concept Novorossiya en de situatie in de Donetsk-oblast sinds 2014 ...... 6 II.3. Historisch gegroeide verschillen in Oekraïne ...... 8

III. Ideologie en doelstellingen van Novorossiya ...... 12 III.1. Geschiedenis van het gebruik van het Novorossia-concept ...... 12 III.2. De ideologie en doelstellingen van Novorossiya ...... 15 III.2.1. Oekraïne als een historische blunder: het gebruik van het verleden als een wapen ...... 15 III.2.2. Het ideologisch gedachtegoed en de ambities van het Novorossiya-project ...... 20 III.3. De band tussen Novorossiya en Russisch nationalisme ...... 30 III.4. Het Novorossiya-gedachtegoed en de wensen en grievances van de bevolking in Donetsk ...... 32 III.4.1. De status van het Russisch en het vertrouwen in Kiev . . . . . 32 III.4.2. Zelfbestuur binnen de Oekraïense natie ...... 34 III.4.3. Een brede steun voor nauwe relaties met Rusland ...... 35 III.4.4. Sociale mediakanalen ...... 36 III.4.5. Tussentijdse conclusie ...... 37

IV. De huidige situatie en toekomst van het Novorossiya-concept . . . . . 38 IV.1. De huidige situatie in de Donbass ...... 38 IV.2. De toekomst van Novorossiya - enkele finale bedenkingen ...... 41

V. Conclusie ...... 43

Bibliografie ...... 47

Bijlagen ...... 56

Nomenclatuur

Acroniemen

DPR Donetsk People’s Republic: De zelfverklaarde Volksrepu- bliek van Donetsk, uitgeroepen na een referendum op 11 mei 2014 EDU Euraziatische Douane-Unie: economisch samenwerkingsver- band tussen Rusland, Kazachstan en Wit-Rusland EU Europese Unie

KIIS Kiev International Institute of Sociology

LPR Luhansk People’s Republic: De zelfverklaarde Volksrepu- bliek van Luhansk, uitgeroepen na een referendum op 11 mei 2014 SCCU State Statistics Committee of Ukraine

VN Verenigde Naties

VS Verenigde Staten van Amerika

Definities

Gubernia Term voor provincie in het Russische tsarenrijk

Oblast Term voor provincie in Oekraïne

Donetsk (1) Oblast in het oosten van Oekraïne (2) Hoofdstad van de oblast Donetsk Luhansk (1) Oblast in het oosten van Oekraïne (2) Hoofdstad van de oblast Luhansk Donbass Term om de regio van de oblasts Donetsk en Luhansk aan te duiden

I. Inleiding

Sinds begin 2014 verkeert het oosten van Oekraïne in een hevig conflict met Kiev. Toen delen van de oblasts Luhansk en Donetsk bekend maakten dat ze een vorm van zelfbestuur nastreefden en daarop een referendum organiseerden, startte Kiev met een zogenaamde ‘anti-terroristen’ campagne. Een van de redenen hiervoor was het gebruik van de term ‘Novorossiya’ in de retoriek van de opstandelingen. Novoros- siya verwijst naar een uitgestrekt gebied waar de rebellen een vorm van autonomie eisen. Het was tevens de naam van een tsaristische provincie in het oosten en zuiden van het huidige Oekraïne. Tot op heden is het, ondanks vredesonderhandelingen en akkoorden over wederzijdse wapenstilstanden, erg onrustig in de streek. Er zijn nog steeds dagelijkse confrontaties tussen het leger en de milities van Kiev enerzijds, en volksmilities uit Donetsk en Luhansk anderzijds. De westerse, Europese berichtgeving over het conflict is eenzijdig, en sinds de Minsk-akkoorden van februari 2015 ook beperkt. De algemene teneur in de media en op het politieke toneel is dat Rusland imperialistische aspiraties heeft in Oekraïne. De grootmacht zou er op uit zijn om een verdeel-en-heers politiek te voeren, valse- lijk propaganda te verkondigen, en uiteindelijk het oostelijk deel van een verdeeld Oekraïne in te lijven bij de Russische federatie, naar het scenario van de Krim. De term pro-Russische separatisten wordt dan ook gretig in gebruik genomen. Deze berichten en verklaringen zorgen er echter voor dat werkelijke grievances bij de bevolking volkomen genegeerd worden. Deze scriptie is erop gericht om de ideologie achter het zogenaamde Novorossiya- concept te ontrafelen. De studie heeft twee grote doelen. Het eerste omvat het opbouwen van een overzicht van het gedachtegoed en de beweegredenen van Novo- rossiya en haar aanhangers. Een tweede doel onderzoekt in welke mate de geschiedenis van de regio een invloed heeft op het ideologisch project, en hoe het verleden als een mogelijk wapen gebruikt wordt in de strijd, vooral om een bredere bevolking te overtuigen van een ideologie. Zoeken naar een gezamenlijk verleden kan bovendien een middel zijn voor de opbouw van een ‘nationale’ identiteit. De Novorossiya- ideologie begrijpen is belangrijk om kennis te nemen van de doelstellingen van de rebellen, maar ook om de grieven in de regio in kaart te brengen. Dit onderzoek kan een hulpmiddel vormen bij verdere vredesonderhandelingen. Bovendien is het noodzakelijk dat ngo’s en andere organisaties die de samenleving in de streek willen heropbouwen, kennis hebben van de specifieke ambities van de Novorossiya- aanhangers en begrijpen wat de regionale pijnpunten zijn. Dit is zeker nodig om een HET VERLEDEN ALS EEN WAPEN: DE NOVOROSSIYA-IDEOLOGIE IN 2 DONETSK, OOST-OEKRAÏNE herhaling van het conflict te vermijden. Verschillende onderzoeksvragen worden behandeld. Vooreerst wordt een analyse gemaakt van de ideologische overtuigingen en ambities van de Novorossiya- rebellen. Daarna volgt een studie naar de manier waarop de geschiedenis als een wapen gebruikt wordt in de opbouw en verspreiding van deze ideologie. Tot slot wordt bevraagd of het ideologisch gedachtegoed overeenkomt met de wensen en grievances van de bevolking in Donetsk. Onrechtstreeks onderzoekt de studie ook of het labelen van de opstandelingen als pro-Russische separatisten terecht is. De analyse van de ideologie kan bepalen of het gebruik van de term separatisme over- eenstemt met de vorm van statehood die de rebellen beogen. Deze vraagstelling is ongetwijfeld belangrijk in conflictbemiddeling. De term separatisme wordt daarom bewust vermeden. Deze scriptie gebruikt onder meer de woorden opstandelingen, sympathisanten of aanhangers, vanuit de veronderstelling dat deze termen een meer neutrale connotatie dragen. Eerdere studies naar dit onderzoeksonderwerp zijn schaars. Er zijn slechts een beperkt aantal artikelen gepubliceerd over Novorossiya als een ideologisch concept. Ze zijn vaak gekleurd en lijken vooral politiek advies te willen geven aan internationale beleidsmakers. Bovendien is terreinonderzoek schaars en bouwen de gepu- bliceerde artikelen vaak op een problematische manier voort op clichés en vooroor- delen. Deze scriptie gaat dieper in op het gebruik van het verleden in de identiteitsopbouw en de verspreiding van de ideologie. Er moet overigens een duidelijk onderscheid gemaakt worden tussen Novorossiya als de unie tussen de Volksrepublieken van Donetsk en Luhansk, en Novorossiya als een ideologisch en vooral virtueel begrip. Novorossiya is immers een concept dat het duidelijkst vorm kreeg op het internet. Het blijft dus een ideologisch concept eerder dan een staatsvorm, hoewel het uiteindelijke doel wel de installatie van een eigen statehood is. Een toepassing van Novorossiya als volksrepubliek in de praktijk is niet geslaagd. Er zijn wel een aantal ‘officiële’ documenten die de oprichting van de unie tussen Donetsk en Luhansk bevestigden, en er is een Novorossiya-parlement opgezet. Het ideologisch concept heeft echter een veel groter doel op oog –acht Oekraïense provincies verenigen– maar heeft dit niet kunnen waar maken. Het parlement had bovendien geen feitelijke macht, maar was eerder een symbolisch orgaan. De Volksrepubliekenvan Donetsk en Luhansk zijn dan wel weer politieke realiteiten –hoewel ze tot op heden niet erkend worden– en maken deel uit van het dagelijkse leven van de burger. De internationale context valt volledig buiten het bereik van deze studie. Een al dan niet vermeende betrokkenheid van Rusland bespreken is absoluut niet relevant. Ook aan het militaire aspect wordt voorbijgegaan. De focus vestigt zich hoofdzakelijk op de politieke en economische ideologie van Novorossiya. Het tijdsbestek van de I. INLEIDING 3 studie situeert zich tussen eind februari 2014, het begin van de crisis in het oosten van Oekraïne, en mei 2015, wanneer het parlement van Novorossiya verkondigde dat de Novorossiya-Unie voor onbepaalde tijd opgedoekt werd. Hoofdstuk IV vormt hierop een uitzondering. De ruimtelijke afbakening voor dit onderzoek is Novoros- siya als de Unie van de provincies Donetsk en Luhansk. Aangezien het verzet echter het meest uitgesproken is in Donetsk, en zich daar ook concentreert, ligt de focus hoofdzakelijk op deze oblast. Dat betekent ook dat vooral opiniepeilingen en statistieken over Donetsk gebruikt worden, tenzij dat anders vermeld wordt. Deze scriptie hanteert heel uiteenlopend bronnenmateriaal. Het leeuwendeel van de bronnen is afkomstig van het internet. Het Novorossiya-project kreeg immers vooral vorm in de virtuele wereld. Websites die het Novorossiya-concept en de ideologie formuleren en bespreken zijn onder meer Novorossia.su, Novorossia.Today en Novorossiya-gov.ru. Deze sites bieden actuele informatie over de toestand in Donetsk en Luhansk, en geven via artikelen ook zicht op hun ideologische beweegredenen. De meest uitgesproken bron die de ideologie in kaart brengt is ongetwijfeld de Novorossiyan Herald. Dit tijdschriftje, waarvan slechts twee oplages zijn verschenen, is in het Engels gepubliceerd en lijkt zo een breed publiek te willen aanspreken. Een andere belangrijke bron is de opinieblog van Pavel Gubarev, een van de bezielers van de Novorossiya-Unie en een voornaam ideoloog. De man verklaarde zichzelf ‘volksgouverneur’ van de Volksrepubliek Donetsk, en is veruit de meest vocale en uitgesproken vertegenwoordiger van de Novorossiya-ideologie. Zowel via zijn persoonlijke blog en sociale media als in de praktijk verwoordt hij de doelstellingen, de ambities en het gedachtegoed van Novorossiya. Naast websites zijn ook sociale media een cruciale bron voor dit onderzoek. Facebook, Twitter en het Russischtalige VKontakte (VK) zijn de voornaamste kanalen. Hoewel berichten, accounts en pagina’s van sociale media bezwaarlijk representatief bronnenmateriaal vormen, is het wel mogelijk om een aantal algemene tendensen te ontdekken en conclusies te trekken. Daarnaast worden ook YouTube-filmpjes gebruikt. Verder worden opiniepeilingen van verschillende denktanks bestudeerd. Bovendien zijn ook officiële documenten, zoals de unificatieverklaring van Novorossiya, een grote bron van informatie. Tot slot werden ook interviews via e-mailverkeer afgenomen. Deze scriptie probeert op elk moment het bronnenmateriaal zo neutraal en objectief mogelijk te gebruiken. Omdat de artikelen, sociale mediakanalen en blogs opgesteld zijn in een periode van conflict en oorlog, vallen propagandaboodschappen echter niet uit te sluiten. In het eerste onderdeel van het onderzoek wordt een korte uiteenzetting gegeven van de historische provincie Novorossiya. Dit hoofdstuk maakt tevens een beknopte opsomming van de crisis in het oosten van Oekraïne, gevolgd door een bespreking van historisch gegroeide verschillen in de verscheidene landsdelen. Een volgend, HET VERLEDEN ALS EEN WAPEN: DE NOVOROSSIYA-IDEOLOGIE IN 4 DONETSK, OOST-OEKRAÏNE lijvig hoofdstuk handelt over de ideologie en doelstellingen van Novorossiya. Dit onderdeel probeert alle gestelde onderzoeksvragen in de diepte te beantwoorden. Het slothoofdstuk schetst een beeld van de huidige situatie en maakt enkele finale bedenkingen en suggesties voor verder onderzoek. 5

II. Novorossiya: een historische en actuele situering

II.1. De historische provincie Novorossiya

Bij een analyse van het Novorossiya-concept is het van belang om eerst een gron- dige kennis te hebben van de historische provincie Novorossiya. De opstandelingen in Donetsk en Luhansk alluderen er immers voortdurend naar, zowel in hun propaganda als in de uitwerking van hun ideologie. Novorossiya verwijst ruwweg naar een historisch gebied aan de Zwarte Zee in het oosten en zuiden van het huidige Oekraïne.1 Sommige semi-historische voorstel- lingen rekenen ook Transnistrië bij Novorossiya, hoewel de de-facto staat nooit een onderdeel heeft gevormd van de historische regio. Het historisch Novorossiya omvat de huidige oblasts Donetsk, Kherson, Zaporizhya, Odessa, Mykolaiv, en delen van Luhansk en Dnjepropetrovsk. Het Russische Rijk kreeg vanaf 1764 controle over het gebied, in de context van de oorlogen tegen het Turks-Ottomaanse rijk. Voor de Russische annexatie maakte Novorossiya deel uit van het Kanaat van Krim, dat een vazalstaat was van de Ottomanen. Met het verdrag van Küçük Kaynarca in 1774 werd de regio officieel een provincie van het Russische tsarenrijk onder de naam Novorossiya (Senkus, 1993). Op het moment van de Russische aanhechting was de regio dun bevolkt. Onder tsarina Katerina II werd migratie naar het steppegebied aangemoedigd, onder meer door de toekenning van landsubsidies aan kolonisten. De bevolking die er ging wonen bestond hoofdzakelijk uit Russische adel en voet- volk, Kozakken, Serviërs, Montenegrijnen, Hongaren, Italianen en zelfs Corsicanen. Deze bevolkingsgroepen mengden zich met etnische Oekraïners die het gebied toen bevolkten. Grigorii Potemkin, een Russische maarschalk en vertrouweling van Kate- rina II, kreeg zowel de civiele als militaire autoriteit in handen. Hij liet verschillende steden bouwen die uitgroeiden tot metropolen, zoals het huidige Dnjeprope- trovsk. De gubernia werd in 1783 tijdelijk opgedoekt en in 1796 opnieuw ingesteld (Magocsi et al., 2002, p. 284). In 1802 werd Novorossiya gesplitst in drie provincies: Mykolaiv, Katerynoslav en Tavriya (Katchanovski et al., 2013, p. 392). Als historische, bestuurlijk-administratieve provincie bestond Novorossiya dus officieel van 1764 tot 1783, en van 1796 tot 1802, voor het opgedeeld werd in drie nieuwe guber- nias. De regering onder tsaar Alexander I stelde door de aanhoudende migratie naar

1 Zie bijlage B.1. HET VERLEDEN ALS EEN WAPEN: DE NOVOROSSIYA-IDEOLOGIE IN 6 DONETSK, OOST-OEKRAÏNE de regio limieten op de voordelen die Russische settlers kregen. Vanaf 1819 werd de aanmoediging voor kolonisatie naar de provincie definitief stopgezet (Kappeler et al., 2001, p. 51). Toch bleef de etnische samenstelling van de regio in de loop van de negentiende eeuw veranderen door een continue migratie van verschillende bevolkingsgroepen. Naast etnische Oekraïners en Russen, bevolkten nu ook bedui- dende gemeenschappen van Grieken, Armenen, Roemenen en Tartaren het gebied. Russisch was de gesproken taal in de grote steden. In kleinere steden en dorpen was Oekraïens de voertaal. Tsaar Alexander II, die regeerde van 1855 tot 1881, ondernam echter pogingen om de Oekraïense taal en cultuur in te perken. Verschillende histo- rici gaan ervan uit dat dit een katalysator was voor de verspreiding van russofobie in Oekraïne (Ferreira-Lopes, 2014, p. 3). Een algemene census uit 1897 toont echter aan dat het Oekraïens tegen het eind van de negentiende eeuw de meest gesproken taal was in Novorossiya, al behield het Russisch een dominante positie, vooral in stedelijke gebieden (Demoscope Weekly, 2015; Kappeler et al., 2001, p. 296).2 De regio bleef onderdeel van het Russische tsarenrijk tot de bolsjewistische revolutie eind 1917. De woelige en onduidelijke toestand in Moskou zorgde in februari 1918 voor de oprichting van de zelfverklaarde maar kortstondige Donetsk-Krivoy Rog Republiek. Een maand later werd de Republiek opgedoekt en samengevoegd met de Volksrepubliek Oekraïne, tot de oprichting van de Sovjet-socialistische Repu- bliek Oekraïne. Met de vrede van Riga in 1921 werd Oekraïne officieel deel van de Sovjet-Unie, voorlopig nog zonder de westelijke gebieden Volhynia en Galicia, die op dat moment nog onder Pools gezag stonden. In 1939 werden deze westelijke provincies toegekend aan Oekraïne, en in 1956 volgde de Krim (Ferreira-Lopes, 2014, p. 3). Met het einde van de Sovjet-Unie in 1991 verklaarde Oekraïne zich een zelfstandige staat. Dit werd formeel bevestigd met een referendum in december 1991, waarin een overweldigende meerderheid –inclusief het oosten van het land– voor de onafhankelijkheid stemde (Subtelny, 2009, p. 597 e.v.).

II.2. Het concept Novorossiya en de situatie in de Donetsk-oblast sinds 2014

De term Novorossiya is sinds 2014 in gebruik door de opstandelingen in het oosten van Oekraïne, om een aanzienlijk gebied aan te duiden waar ze een vorm van autonomie eisen. In hun ideologische beweegredenen en doelstellingen verwijzen ze graag naar de geschiedenis. Op die manier willen ze benadrukken dat het gebied dat ze claimen tot het Russische tsarenrijk behoorde. Oekraïne in de huidige vorm

2 Kappeler et al. (2001, p. 296): de census uit 1897 toont aan dat op het einde van de negentiende eeuw 42,9 procent van de bevolking in de regio bestond uit Oekraïners. 29,8 procent waren etnische Russen en 10 procent Roemenen. De overige bevolking bestond uit onder meer Duitsers en Tataren. II. NOVOROSSIYA: EEN HISTORISCHE EN ACTUELE SITUERING 7 is volgens de Novorossiya-sympathisanten slechts een illusie. Het land bestaat uit verschillende delen die tot de twintigste eeuw een verschillende geschiedenis hebben en daarom niet bijeen horen. Het verzet in het oosten van het land was in de eerste plaats een spontane uiting van misnoegen om de ‘ver-Oekraïnisering’ van het beleid. De bevolking, die een sterke voeling met de Russische taal en cultuur heeft, defini- eerde het beleid van Kiev als russofoob. Het exacte streefdoel bleef echter onduidelijk en dubbelzinnig.3 De crisis in Oekraïne startte al in november 2013. Aanvankelijk op kleine schaal, en vooral in Kiev, protesteerden Oekraïners tegen het besluit van toenmalige president Yanukovych op de toenadering tot de EU op te schorten. In plaats daarvan opteerde de president immers voor een nauwere samenwerking met buurland Rusland. Vanaf januari 2014 nam deze zogenaamde Euromaidan-beweging in het westen van het land regeringsgebouwen in. De reactie van de regering was even heftig. De eerste dodelijk slachtoffers vielen. Met de Euromaidan-protesten in het westen van het land, kwam ook een tegenbeweging op gang, die vooral in het oosten van het land actief was. Deze anti-Maidan groepering wilde nauwere banden creëren met Rusland. De beweging kreeg vanaf eind februari 2014, toen het parlement in Kiev na het vertrek van Yanukovich de wet op Russisch als regionale taal wilde afschaffen, meer steun. In maart werd in de Krim een referendum voor zelfbestuur georganiseerd, waarop het schiereiland lid werd van de Russische federatie –hoewel dit tot op heden niet erkend wordt door zowel EU als de VS. In de oblasts Donetsk, Luhansk en Kharkiv eisten protestanten een gelijkaardig referendum voor zelfbestuur (Kinstler, 2014). De reactie van Kiev bleef niet uit: vanaf midden april zette de Oekraïense veiligheidsdienst een ‘anti-terroristische’ operatie op, met steun van de EU en de VS. Het Oekraïense leger herwon de controle over grote steden als Mariupol waardoor de opstand beperkt bleef tot enkele delen in de Donbass. Een verwijzing van de Russische president Poetin naar Novorossiya als historisch gebied, en zijn uitspraak dat de claim van Oekraïne op dit territorium niet geldig is, zorgde voor een golf van motivatie bij de sympathisanten (Menon et al., 2015, pp. 7-8). Op 11 mei riepen de DPR en de LPR hun onafhankelijkheid uit, na referenda die tot op vandaag niet erkend worden door de regering in Kiev. In gebieden van de Donbass die onder controle stonden van het Oekraïense leger was een referendum uiteraard uitgesloten, maar ook op plaatsen waar lokale autoriteiten pro-Kiev waren, konden bewoners niet stemmen. De uitslagen van de referenda zijn bovendien nog steeds niet eenduidig en dus voor interpretatie vatbaar (Interfax Russia, 2014).4 Op 22 mei hielden de

3 Zie sectie III.4. 4 Volgenscijfers vrijgegeven door het Novorossiya-parlement, daagde bijna 75 procent van de bevolking van Donetsk op. 89,07 procent stemde voor een onafhankelijke Volksrepubliek (New Russia Official, 2015c). VolgensKiev daagde slechts 32 procent van de inwoners op en was het referendum dus niet representatief (Global Security, 2015). HET VERLEDEN ALS EEN WAPEN: DE NOVOROSSIYA-IDEOLOGIE IN 8 DONETSK, OOST-OEKRAÏNE rebellen een congres dat de DPR en LPR verenigde in een Novorossiya-Unie met bijhorend parlement (RT News, 2014). De opstanden tegen het centrale gezag en de reactie van Kiev zorgden voor de uitbraak van een ware burgeroorlog, met wisse- lend succes voor beide partijen. De vredesovereenkomst in Minsk op 5 september 2014 belette niet dat beide zijden elkaar bleven bestrijden. Op 16 september 2014 werd een wetsvoorstel opgesteld voor meer zelfbestuur voor de bezette regio’s in de Donbass (Global Security, 2015). Op 2 en 3 november verkozen de DPR en LPR nieuwe leiders (BBC News, 2014). Het hoofd van de DPR werd Alexander Zakhar- chenko. Hoewel in februari 2015 vredesonderhandelingen leidden tot akkoorden in Minsk, blijven tot op vandaag de spanningen in de provincies Luhansk en Donetsk hoog staan, en is er van een staakt het vuren in de praktijk helemaal geen sprake (Buchanan, 2015).5

II.3. Historisch gegroeide verschillen in Oekraïne

In de literatuur, krantenartikelen en opiniepeilingen wordt steevast een onderscheid gemaakt tussen het oosten, het westen, het zuiden en het centrum van Oekraïne. Deze geografische indeling is veelal afhankelijk van de interpretatie, maar in de meeste studies wordt de categorisering gemaakt die ook terug te vinden is in de kaart in de bijlage.6 In dit onderdeel wordt beknopt onderzocht of de verschillen tussen de landdelen zo duidelijk waarneembaar zijn als de pro-Novorossiya bronnen beweren, en in welke mate dit een basis vormt van het huidige conflict en beweegredenen van de opstandelingen. Het tijdschrift Novorossiyan Herald, de sites Novorossiya Today en Novorossia Vision, verschillende pagina’s op sociale media en andere pro-Novorossiya websites, stellen dat een eengemaakt Oekraïne slechts een mythe is. Volgens de Novorossiyan Herald heeft het westen van het land nooit rekening gehouden met de geschiedenis van het zuidoosten, dat eeuwenlang onderdeel was van het Russische tsarenrijk:

“They’ve never cared about the history of the people of the south-east, who, having shared thick and thin with Russia for centuries, ended up bound to it in all imaginable ways – economic, cultural, mental and psychological” (‘Novorossiyan Herald II’ 2014, p. 11).

Naast een historisch verschil is er tevens een mentaliteitsverschil tussen de gebieden (‘Novorossiyan Herald II’ 2014, pp. 13–20). De websites Novorossia.Vision en Novorossia.su beweren dat Oekraïne nooit een eigen statehood heeft gehad. Het

5 In juni 2015 waren er nog hevige gevechten tussen rebellen en het Oekraïense leger net buiten Donetsk. De steden Donetsk en Luhansk zijn momenteel in handen van de opstandelingen. 6 Zie bijlage B.2. II. NOVOROSSIYA: EEN HISTORISCHE EN ACTUELE SITUERING 9 oosten, zuiden en centrum van het land maakten deel uit van het Russische rijk en beoogden na de bolsjewistische revolutie een andere toekomst. Daarom werd in het oosten bijvoorbeeld de Donetsk-Krivoy Rog Republiek gesticht. De enige reden waarom Oekraïne volgens de websites na de val van de Sovjet-Unie eengemaakt gebleven is, is dat de bevolking in het oosten de situatie al gewoon was, en het voor- uitzicht kreeg om in vrede en partnerschap met Rusland te leven. Het westen van het land begon echter de geschiedenis te verdraaien, en wilde alle banden met Rusland en het Russische verleden verbreken (Novorossia Vision, 2015; Burya, 2015). De pro-Novorossiya bronnen geven dus een beeld van polarisatie tussen het oosten en het westen van Oekraïne, en benadrukken duidelijk dat de Oekraïense eenmaking een historische fout was. Het land heeft effectief een vrij uiteenlopende geschiedenis. Het huidige centraal Oekraïne werd in 1796 onderdeel van het Russische rijk. Na de bolsjewistische revolutie vormden het zuiden, oosten en centrum de Sovjetrepubliek Oekraïne. Het westen van het land –de huidige oblasts Chernivitsi, Ivano-Frankivsk, Khem- lynisky, L’viv, Rivne, Ternopil, Volyn en Zakarpathia– behoorde tot Oostenrijk- Hongarije en Polen, en pas in 1939 werd de regio bij de Oekraïense Sovjetrepubliek gevoegd (Kubicek, 2000, p. 275; Ferreira-Lopes, 2014, p. 3). Tijdens de Sovjetpe- riode speelde de Oekraïense staat een beperkte rol in het dagelijkse leven van de burger. Er waren geen nationale eenmakingssymbolen en de autoriteit van de regering was zeker in de uithoeken van het land zeer gering (Kubicek, 2000, p. 276). VolgensRiabchuk is het oosten van Oekraïne beïnvloed door de Ottomaanse cultuur, en vooral door de Russische cultuur, terwijl het uiterste westen tot aan de vooravond van de Tweede Wereldoorlog zich op Centraal-Europa richtte. Volgens de onder- zoekster werkt dit verschil tot op heden door. Dit uit zich vooral op het vlak van internationale relaties, waarbij het westen van het land zich meer verbonden voelt met Europa, terwijl het oosten zich sterker richt naar de Russische wereld (Riabchuk, 2012, p. 439). Ook op economisch vlak zijn er verschillen tussen de regio’s. Het oosten is sterk geïndustrialiseerd, met al sinds de negentiende eeuw de aanwezigheid van een zware industrie.7 Het Sovjetrijk investeerde gigantische bedragen in de industrie en voorzag ook in sociale zaken zoals onderwijs. Na de val van de Sovjet-Unie finan- cierde Kiev de intussen verouderde industriële sector in het oosten verder via subsidies. Volgens Kubicek waren op bepaalde momenten de subsidies zelfs hoger dan de feitelijke opbrengst. Toch behoorde de provincie Donetsk in de jaren voor de burgeroorlog tot de rijkste regio’s van het land. Zo was het maandelijks inkomen voor

7 Bijvoorbeeld: in Donetsk werd in de 18e eeuw kool ontdekt. Onder invloed van een groeiende staal- industrie in het Russische rijk werd ook de koolindustrie in de regio uitgebreid (Donetskcity.com, 2014). HET VERLEDEN ALS EEN WAPEN: DE NOVOROSSIYA-IDEOLOGIE IN 10 DONETSK, OOST-OEKRAÏNE 2012 een stuk boven het Oekraïense gemiddelde. In het westen van het land daarentegen, bijvoorbeeld in L’viv, ligt het gemiddelde inkomen per inwoner stukken lager (State Statistics Committee of Ukraine, 2013).8 In het westen en centrum van Oekraïne is er meer lichte industrie en landbouw (Kubicek, 2000, p. 274). Zoals zal blijken in sectie III.4, zijn ook de meningen over de internationale handelspartners van Oekraïne verdeeld. Het centrum en het westen van het land hebben het meeste vertrouwen in de Europese Unie, terwijl het oosten zich wil richten naar de Russi- sche federatie. De geografische ligging speelt hierbij mogelijk ook een rol (Kubicek, 2000, pp. 273–274). De oorlogspropaganda van Novorossiya-aanhangers betoogt vaak dat er een groot aantal etnische Russen en Russischtaligen in de Donbass woont. De meest recente Oekraïense census uit 2001 legt een aantal vaststellingen bloot met betrekking tot de etnische identificatie van de bevolking. Etnie wordt voor deze studie gedefinieerd als Oekraïners en Russen als oost-Slavische bevolkingsgroepen. In Donetsk bestaat de meerderheid van de inwoners uit mensen die zich omschrijven als etnisch Oekra- ïens. Iets meer dan een derde van de bevolking in Donetsk is etnisch Russisch (State Statistics Committee of Ukraine, 2001a).9 De situatie is gelijkaardig in Luhansk en Kharkiv. De bevolkingssamenstelling in het westen en het centrum is helemaal anders. Een overgrote meerderheid van de bevolking bestaat uit etnische Oekraïners, terwijl er in de meeste gevallen niet meer dan twee procent etnische Russen woont.10 In het zuiden van het land identificeert de grote meerderheid van de bevolking zich als Oekraïens, met ook een belangrijke minderheid Russen, vooral in de streek rond Odessa. Toch zegt etnie slechts weinig over het identiteitsgevoel van de inwoners. Een bevolking kan bij wijze van spreken uit een derde etnische Russen bestaan, terwijl iedereen Russisch spreekt en zich meer aangetrokken voelt tot de Russische cultuur. Bovendien is ‘etnie’ een moeilijk te conceptualiseren en heel interpretatief begrip. Een zicht op het taalgebruik in het oosten van het land kan meer duidelijkheid verschaffen. Taal is immers een belangrijk identificatiemiddel en een substantieel onderdeel van de identiteit van een persoon. In het oosten van Oekraïne lijkt de taal –en de vrijheid hebben die te spreken en te gebruiken– van belang. Dat valt bijvoorbeeld af te leiden uit de commotie rond de mogelijke invoer van een wet in februari 2014 die het Russisch als een officiële regionale taal zou afschaffen. Dit was een belangrijke katalysator voor onrust in Donetsk en Luhansk. De meest volledige cijfers met betrekking tot taalgebruik zijn eveneens afkomstig uit de census van 2001. Opmerkelijk is dat de cijfers sterk verschillen van de etnische census: hoewel de meerderheid van de bevolking in Donetsk volgens de census etnisch Oekraïens

8 Zie bijlage B.4.1. 9 Zie bijlage B.5.1. 10 Zie bijlage B.5.2. II. NOVOROSSIYA: EEN HISTORISCHE EN ACTUELE SITUERING 11 is, is het Oekraïens slechts voor een vierde de moedertaal. 75 procent van de bevolking duidt Russisch aan als de moedertaal (State Statistics Committee of Ukraine, 2001d).11 Etnische Oekraïners opteren dus in vele gevallen voor de Russische taal. Het verschil met het westen van het land is enorm. Bijna de hele bevolking daar ziet Oekraïens als de moedertaal. Degenen die etnisch Oekraïens zijn spreken in bijna alle gevallen ook Oekraïens en kiezen niet voor het Russisch.12 De resultaten zijn gelijkaardig voor centraal-Oekraïne. In het zuiden van het land, bijvoorbeeld in Odessa, houden het Oekraïens en het Russisch elkaar in evenwicht.13 Oekraïne heeft in feite een lange traditie van tweetaligheid. Zeker in het oosten worden beide talen in het dagelijks leven los door elkaar gebruikt. Een peiling van het Razumkov Center toont aan dat zo’n 95 procent van de bevolking in Donetsk vlot Russisch kan spreken (The Razumkov Centre, 2014). Toch werd het Russisch pas in 2012 de tweede officiële taal in de Donbass (Ferreira-Lopes, 2014, p. 5). Algemeen kan geconcludeerd worden dat er duidelijke verschillen zijn tussen wat in de literatuur aangeduid wordt als het oosten, het zuiden, het centrum, en het westen van Oekraïne. De verschillen die het meest in het oog springen zijn historisch, economisch en linguïstisch. Ook de visie op de geopolitieke oriëntatie van Oekraïne varieert. Toch is het belangrijk om de zaken niet al te simplistisch voor te stellen. Dergelijke kunstmatige onderverdelingen doen immers de culturele realiteiten en de etnische diversiteit die de regio rijk is, geen eer aan. De verschillen tussen de regio’s worden in de media en propaganda vaak te zwart-wit voorgesteld en uitvergroot (Riabchuk, 2012, pp. 442–443). Bovendien is de etnisch-linguïstische identiteit in het oosten van het land fluïde en moeilijk in kaart te brengen. In alledaagse conver- saties wordt zowel het Oekraïens als het Russisch gesproken. Ook in de media en op het internet worden de twee talen door elkaar gebruikt. De linguïstische identiteit is dus ambigu en beide talen lijken sterk ingebed te zijn in het dagelijks leven.

11 Zie bijlage B.5.3. 12 Zie bijlage B.5.4. 13 Zie bijlage B.5.3. 12

III. Ideologie en doelstellingen van Novorossiya

Om een beter overzicht te krijgen van wat Novorossiya precies inhoudt, is het nodig de ideologie en doelstellingen van het project te kaderen. Dit onderdeel focust vooreerst op het historisch gebruik van het concept. De term heeft immers een voor- geschiedenis die teruggaat tot de val van de Sovjet-Unie. Het werd gebruikt door een groep die voor zichzelf geen plaats zag in een post-Sovjet Oekraïne. Boven- dien wordt een studie gemaakt naar de manier waarop de geschiedenis van de regio gebruikt wordt als propagandamiddel en argument door de rebellen, en hoe het verleden een wapen vormt in de verspreiding en de opbouw van de ideologie. Daarna volgt een bespreking van de ideologie en doelstellingen van Novorossiya en haar aanhangers. Een derde deel onderzoekt beknopt de link tussen Novorossiya en verschillende stromingen binnen het Russisch nationalisme. Tot slot volgt een studie naar de mate waarin de ideologische doelstellingen en ambities van Novorossiya overeenkomen met de wensen en grievances van de bevolking in Donetsk. Voor dit laatste onderdeel wordt beroep gedaan op bestaande, grootschalige opiniepeilingen en sociale media.

III.1. Geschiedenis van het gebruik van het Novorossia- concept

Op 17 april 2014 zei de Russische president Vladimir Poetin tijdens een televisie- interview het volgende:

“The essential issue is how to ensure the legitimate rights and interests of etnic Russians and Russian-speakers in the south-east of Ukraine. I would like to remind you of what was called Novorossiya back in the Tsarist days –Kharkiv, Luhansk, Donetsk, Kherson, Zaporozhya, Niko- laev, Odessa– were not part of Ukraine back then. These terretories were given to Ukraine in the 1920s by the Soviet government. Why? Who knows. They were won by Potemkin and Catherine the Great in a series of well-known wars. The centre of that territory was Novorossi- isk, so the region is called Novorossiya. Russia lost these terretories for various reasons, but the people remained. Today, they live in Ukraine, III. IDEOLOGIE EN DOELSTELLINGEN VAN NOVOROSSIYA 13

and they should be full citizens of their country. That’s what this is all about” (Herszenhorn, 2014; Sakwa, 2014, pp. 152–153).

Deze opmerkelijke uitspraak gaf ongetwijfeld een forse motivatie aan de opstandelingen in het oosten van Oekraïne. Het betekende immers een stilzwijgende erkenning van hun territorium door de grootmacht. De uitlating had dus een symbolisch belang. Westerse media en politici daarentegen steigerden. Toch was dit de enige keer dat de Russische president de term Novorossiya expliciet zou gebruiken. Wel gebruikte het Kremlin vanaf dan het woord in officiële documenten die betrekking hadden tot de crisis in Oekraïne (EurActiv, 2014). Zo sprak de Russische administratie de opstandelingen in het oosten aan als ‘The Novorossiya militias’ (The Kremlin, 2014). Er sloop evenwel een historische fout in Poetins fameuze tv- uitspraak. Kharkiv is immers, samen met kleine delen van de oblast Luhansk, nooit deel geweest van het historische Novorossiya (Basora et al., 2014).14 Het is van belang om voorzichtig om te gaan met deze imperiale mythe. De bewering dat een aanzienli djk deel van het huidige Oekraïne in feite deel was van Rusland, betekent impliciet de ontkenning van het bestaan van Oekraïne als nationale entiteit voor 1991 (Riabchuk, 2012, p. 441). Bovendien valt het verre verleden van een bepaald territorium moeilijk gelijk te stellen aan de hedendaagse realiteit. De argu- menten van Poetin kunnen op zowat ieder gebied in Europa –en elders– toegepast worden. Dat de uitspraak van de president vooral symbolisch belang had, kan geconcludeerd worden uit de vele verwijzingen ernaar op sociale media en propaganda- websites.15 De term Novorossiya, en de idee erachter –de heropleving van de oude tsaristische provincie– bestond al voor de crisis in het oosten begon in 2014. In 1989 werd een ‘Internationale Beweging van de Donbass’ opgericht. Deze groepering pleitte toen al voor een autonome status voor de Donbass-regio. Door gebrek aan populaire steun bleef de beweging echter marginaal (Burya, 2015; Kolstø et al., 1995, p. 176). In 1992 werd een etnische Republiek Novorossiya uitgeroepen, maar een paar dagen later werd die alweer opgedoekt door een gebrek aan brede steun van de bevolking (Global Security, 2015). Dmitry Trenin, geleerde aan het Carnegie Moscow Center, schrijft dat ook in 2003 sommige Russische academici het idee bediscussieerden om een pro-Russisch Novorossiya op te zetten in het zuiden en oosten van Oekraïne (Stewart, 2014; Trenin, 2011, p. 100). Toch kwam het concept pas weer aan de opper- vlakte met de Euromaidan-beweging en de anti-Maidan protesten. Pavel Gubarev

14 Toch is voor de Novorossiya-sympathisanten Kharkiv een onderdeel van het historische én beoogde Novorossiya (New Russia Official, 2015b). 15 Onder meer Novorossiya Today en Eurasia Today verwijzen in hun artikelen vaak naar de uitlating van Poetin. De uitspraak werd ook meteen opgenomen door Westerse media, die er vooral een provocatie of geopolitiek spelletje in zagen (Taylor, 2014; Kinstler, 2014). HET VERLEDEN ALS EEN WAPEN: DE NOVOROSSIYA-IDEOLOGIE IN 14 DONETSK, OOST-OEKRAÏNE beweert op zijn blog dat al sinds de eerste protesten in Kiev eind 2013, geleerden in Donetsk vergaderden om het Novorossiya-concept nieuw leven in te blazen. Rond diezelfde periode heeft hij en zijn medestanders de typerende Novorossiya-vlag bedacht (Gubarev, 2015c).16 Sociale media en websites werden de voornaamste platformen waarop voorstanders de Novorossiya-ideologie verspreidden. Talloze accounts en steunpagina’s werden in het voorjaar en de zomer van 2014 opgericht, zowel op Facebook, Twitter als VK.17 Op 14 mei 2014, drie dagen na het referendum voor zelfbestuur, werd officieel de Novorossiya-partij gesticht, onder voor- zitterschap van Pavel Gubarev. De Twitter-pagina van de Volksrepubliek Donetsk verkondigt dat de DPR en LPR zich op 22 mei verenigd hebben in een Novorossiya- Unie (Sputnik International, 2014; RT News, 2014; New Russia Official, 2015b). 145 afgevaardigden van de oblasts Donetsk, Luhansk, Dnjepropetrovsk, Kharkiv, Kherson, Nikolaev, Odessa en Zaporozhya stemden op de bijeenkomst voor een unificatie, hoewel enkel de eerste twee provincies deels niet meer onder controle van Kiev stonden (RT News, 2014). Het officiële document van het stichtingscongres verklaart dat burgers in de staat Novorossiya niet uitgesloten worden om hun taal, afkomst of geloof. Zo wordt onder meer verzekerd dat onderwijs in de eigen taal mogelijk gemaakt zal worden.18 De nadruk op vrijheid van taalgebruik en cultuur is zeker opmerkelijk. Symboliek speelde op het congres een duidelijke rol. Zo droeg Gubarev een zwart-oranje Sint-Joris lintje.19 Tijdens het congres werd ook de typerende rood-blauwe vlag voorgesteld (Sakwa, 2014, p. 150). De formele documenten tussen de leiders van de LPR en DPR werden ondertekend op 24 mei. Er werd ook een Novorossiya-parlement gesticht. Dit parlement is het voornaamste orgaan van de gezamenlijke politieke coördinatie tussen beide volksrepublieken (Owen IV et al., 2015). Verschillende hoge leiders zetelden in parlement, waaronder Alexander Zakharchenko, leider van de DPR. Toch lijkt het parlement hoofdzakelijk een symbolische functie gehad te hebben in het formuleren van een gemeenschap- pelijk doel, namelijk de creatie van een vrije staat Novorossiya waarin mensen de eigen culturele en linguïstische traditie kunnen bewaren (Owen IV et al., 2015). Op 16 september 2014 verenigden de milities en bataljons van Luhansk en Donetsk zich in een Novorossiya-leger hoewel dit in de praktijk weinig verschil lijkt uit te maken (Novorossia.su, 2014). Vanaf dat moment spreekt de Novorossiyan Herald van een offensieve in plaats van een defensieve strategie: de focus lag nu op het verdedigen van een gedachtegoed en een cultuur in plaats van louter goederen en mensen (‘Novorossiyan Herald I’ 2014, p. 24). Militaire uniformen waren herkenbaar aan

16 Voor een verdere bespreking van de vlag: zie sectie III.2. 17 Ter illustratie: Vk.com/RepublicNovorossia, opgericht op 17 mei 2014; Facebook.com/Novorossiya.center, opgericht op 26 september 2014. 18 Een stuk van de verklaring is terug te vinden in bijlage B.7. 19 Zie bijlage B.3.3. III. IDEOLOGIE EN DOELSTELLINGEN VAN NOVOROSSIYA 15 het rood-wit-blauwe wapenschild op de mouwen. Op 12 december 2014 werd de Unie van Novorossiya herbevestigd met een congres. Op deze bijeenkomst werden zeven nieuwe amendementen aangenomen. Die verklaren nogmaals dat Novoros- siya de Unie vormt van twee soevereine republieken. De staatssoevereiniteit mag door de burgers, al dan niet gewapenderhand, verdedigd worden. De nadruk in de amendementen ligt op de zelfbeschikking van naties, zoals vastgelegd in het VN- stichtingscharter. Op het congres werd ook bekend gemaakt dat Novorossiya politiek geen deel meer zou uitmaken van Oekraïne. Een van de amendementen verkondigt bovendien dat Novorossiya goede relaties wil aangaan met Rusland – al wordt niets verklaard over een eventuele toetreding tot de Russische federatie. Het Russisch zou tot slot de officiële taal worden van de nieuwe staat (Congress of Deputies of All Levels, 2014).20

III.2. De ideologie en doelstellingen van Novorossiya

III.2.1. Oekraïne als een historische blunder: het gebruik van het verleden als een wapen

De Novorossiyan Herald ziet, net als onder meer Novorossia.su en Novorossia Vision, Oekraïne als een samenraapsel van landsdelen die historisch gezien niet bij elkaar horen. Oekraïne is niet meer dan een mythe (‘Pavel Gubarev [Facebook.com]’ 2015; ‘Novorossiyan Herald II’ 2014, p. 9). De Novorossiyan Herald betoogt dat, door het historisch verschil tussen de verschillende Oekraïense gebieden, er ook een sterk mentaliteitsverschil is (‘Novorossiyan Herald II’ 2014, pp. 13–20). Pavel Gubarev, een van de grote bezielers van de Novorossiya-Unie, beweert dat pas in de Sovjetperiode voor het eerst over ‘de Oekraïners’ gesproken werd (Novo- rossia Today, 2015b). De Oekraïense staatsidee is volgens Gubarev gevormd door de Sovjet-ideologie. Die omvatte principes van gelijkheid en sociale rechtvaardigheid. Tijdens de Sovjetperiode werd dit de voornaamste staatsideologie, waardoor regionale spanningen ondergronds bleven en een Oekraïense nationaliteit identiteit gevormd werd door het socialistisch-communistisch gedachtegoed. Met het einde van de Sovjet-Unie rees een sterke vorm van Oekraïens nationalisme op vanuit het westen van het land, wat de onderlinge spanningen tussen de regio’s opnieuw versterkte. Volgens Gubarev werd Oekraïens nationalisme toen de nieuwe staatsideologie. Het westen van het land zag zichzelf graag als de culturele elite, en de Russisch-sprekende bevolking werd gedegradeerd tot tweederangsburgers. De opstand in de Donbass en de Krim vanaf 2014 was volgens de ideoloog dan ook gericht tegen de oppressie van de etnische en linguïstische identiteit van de

20 De Engelse vertaling van de verklaring is terug te vinden in bijlage B.6. HET VERLEDEN ALS EEN WAPEN: DE NOVOROSSIYA-IDEOLOGIE IN 16 DONETSK, OOST-OEKRAÏNE Russischtalige bevolking. Fundamentele burgerrechten, zoals vrijheid van taal, onderdrukken, ziet Gubarev als inherent aan een samenleving die gedomineerd wordt door ‘West-Oekraïne’. Gubarev gelooft dat Donetsk daarom niet meer kan bestaan in het Oekraïne van voor de Euromaidan-opstanden (Novorossia Today, 2014a). In zijn Facebookberichten verwijst Gubarev vaak naar de geschiedenis van de tsaristische gubernia, terwijl de voormalige volksgouverneur telkens verkondigt dat de eenmaking van Oekraïne na de val van de Sovjet-Unie een grove historische fout is: het zorgt immers voor discriminatie van een groot deel van de bevolking. Hoewel de Oekraïense grondwet voorziet in gelijkheid van het Oekraïens en het Russisch, wordt het Russisch sinds de val van het Sovjetrijk in de praktijk gediscrimineerd:

“Nevertheless the [constitutional] law was ignored in practice. Ukrainian lawmakers with the obstinacy of a maniac cranked out anti- constitutional laws and acts aimed at the limitations of the Russian language sphere of usage, first of all in education and paperwork. (...) Meanwhile, Ukrainian human rights movements totally ignored the humanitarian and social aspects of the language problem, viewing the struggle of Russian-speaking population for their rights exclusively in the context of irredentism and separatism. Russian irredentism in the Crimea and Donbass was the direct result of this policy. Actualization of the ‘Novorossiya project’ was the response to the long-term discrim- ination. Notably, Donbass and Novorossiya as a whole remain a multiethnic region” (Gubarev, 2015a).

De algemene teneur op sociale media en pro-Novorossiya websites luidt nog steeds dat Oekraïense nationalisten nooit rekening gehouden hebben met de diverse historische achtergronden van de verschillende landsdelen (‘Novorossiyan Herald II’ 2014, p. 11). De Facebookpagina Novorossiya verkondigt dat Oekraïne geen eigen geschiedenis, cultuur of identiteit heeft. De hele natie is niets meer dan een “kunstmatige creatie van het verdrag van Brest-Litovsk” (‘Republic Novorossiya [Facebook.com]’ 2015). Bovendien lijken verschillende filmpjes op YouTube een campagne gestart om mensen ervan te overtuigen dat Novorossiya historisch gezien niet bij Oekraïne hoort.21 Een aantal kritische opmerkingen zijn toch nodig. De interpretatie die deze bronnen geven aan de geschiedenis, is op zijn minst simplistisch te noemen. Bovendien worden de beweringen nauwelijks gefundeerd. De websites doen bovendien alsof Oekraïne als land niet bestond voor 1991. Ze lijken zo te vergeten dat de brede roep naar verandering pas zeer recent is. Een overweldigende meerderheid –zo’n negentig

21 Ter illustratie: ‘History of Novorossia [Youtube.com]’ (2014). III. IDEOLOGIE EN DOELSTELLINGEN VAN NOVOROSSIYA 17 procent– stemde in 1991 immers voor een onafhankelijk én eengemaakt Oekraïne. Dit referendum kon ook op grote steun rekenen in het oosten van het land (Stewart, 2014). De Russischgezinde rebellen verwijzen ook in de praktijk naar de geschiedenis van de regio om te benadrukken dat het gebied waar om ze strijden deel uitmaakte van het Russische Rijk, en later de Sovjet-Unie. De aanname van het ‘memorandum of Donetsk People’s Republic on state-building, political and historical continuity’ op 6 februari 2015 is hier een mooi voorbeeld van (Burya, 2015). Het memorandum verklaart formeel dat de Donetsk-Krivoy Rog Republiek de voorloper is van de Volksrepubliek Donetsk:

“We confirm historical connection of state formations of the Donetsk- Krivoy-Rog Republic and the Donetsk Peoples’ Republic (...) Territo- ries of the former Kharkiv and Yekaterinoslav Governorates, the Krivoy Rog Region of the Kherson Governorate, several counties of Tauric Governotrate and the industrial regions of the Don Cossack Host con- stituted the Republic. The Donetsk-Krivoy-Rog Republic did not cease to exist officially in spite of German occupation, hostilities and social catastrophes. Its ideas were alive in the hearts and souls of millions of people” (Novorossia Today, 2015c; Riabchuk, 2012, p. 441).

Deze in 1918 opgerichte republiek bestond slechts een maand, maar de leiders van de DPR zien het als de geestelijke voorloper van de DPR en Novorossiya. De verklaring heeft ook een onrechtstreekse boodschap: net zoals de Donetsk-Krivoy Rog Republiek is blijven bestaan tijdens de Duitse bezetting, zal ook de DPR, en bij uitbreiding Novorossiya, blijven bestaan, ondanks druk van ‘de bezetter’ Kiev. Het is bovendien een bewijs dat, ondanks de korte levensduur van de republiek, Oekraïne in de huidige vorm niet legitiem is. Met het einde van het tsarenrijk beoogde deze regio immers een andere toekomst, buiten een eengemaakt Oekraïne. Volgens Novorossiya-supporters was die eenmaking een vergissing en ging het om een louter administratieve beslissing. De Donetsk-Krivoy Rog Republiek wordt daarom als een argument voor autonomie of federalisme gebruikt (Edwards, 2014; Burya, 2015). Het gedachtegoed en de mythische symboliek van deze kortstondige republiek is dus tot op heden van tel. Ook de officiële website van Novorossiya bewijst dat de bevolking geen deel wilde uitmaken van Oekraïne in 1918 (New Russia Official, 2015b). Daarnaast lijkt er ook heimwee te bestaan naar de Sovjetperiode en vooral naar de economische bloei die de regio toen kende. Volgensde Novorossiyan Herald heeft het oosten van Oekraïne de exploitatie van natuurlijke hulpbronnen als metaal te danken aan de Russen. In de negentiende eeuw, toen een groot deel van Oekraïne al onder controle van de tsaren viel, heeft het Russische Rijk immers de zware indu- HET VERLEDEN ALS EEN WAPEN: DE NOVOROSSIYA-IDEOLOGIE IN 18 DONETSK, OOST-OEKRAÏNE strie in het oosten uitgebouwd. De enorme subsidiëring van de regio ging verder tijdens de Sovjetperiode. Volgens Novorossiya Today en de Novorossiyan Herald heeft Donetsk ook de intellectuele en sociale ontwikkeling aan Rusland te danken (‘Novorossiyan Herald I’ 2014, p. 5). De meest visuele manier waarop naar het verleden verwezen wordt, is door het gebruik van specifieke symbolen. De vlaggen van Novorossiya springen het meest in het oog.22 De rode vlag met een blauw kruis erdoorheen werd voorgesteld tijdens het stichtingscongres van de Novorossiya-Unie (Roth, 2014). Een variant ervan wordt gebruikt als wapenschild op militie-uniformen. Er worden verschillende interpreta- ties gegeven aan de vlag. Gubarev beweert dat hij de vaandel gebaseerd heeft op de vlaggen die de Kozakken in de achttiende eeuw gebruikten toen ze het territorium van het latere Novorossiya van de Ottomanen opeisten voor Rusland. De voormalige volksgouverneur geeft aan dat hij ook deels geïnspireerd is door het embleem van de Internationale Beweging voor de Donbass (Gubarev, 2015c). Daar- naast is er een opvallende overeenkomst met de vlag van de Russisch-tsaristische marine die sinds 1712 in gebruik is. Sommige auteurs beweren dat dit een symbolische keuze is, omdat het de historisch-culturele band met Rusland demonstreert (Sonne, 2015). De tweehoofdige adelaar op de vlag doet denken aan het officiële wapenschild van Rusland. De hamer en sikkel onder de adelaar verwijzen naar de Sovjetperiode. Andere bronnen suggereren dan weer dat de vlag geïnspireerd is op de confederale vlag van de Verenigde Staten (Gubarev, 2015c). Dit lijkt echter zeer onwaarschijnlijk. De ideologie en propaganda van Novorossiya is net sterk anti-Amerikaans.23 Het zou dus vreemd zijn om een belangrijk symbool te inspi- reren op een vlag die zo geassocieerd wordt met de Amerikaanse geschiedenis. In augustus 2014 werd een bijkomende vlag voorgesteld, gebaseerd op de imperiale Russische wit-geel-zwarte tricolor.24 Deze vlag is minder te zien in het straat- beeld, maar wordt op verschillende websites gebruikt, onder meer op de de offi- ciële website van Novorossiya (New Russia Official, 2015b). Volgens Laruelle is de vaandel nog een veel duidelijkere verwijzing naar het tsaristische verleden van het gebied. Door het gebruik van de imperiale vlag wordt het eigen verleden op een symbolische manier integraal onderdeel van de Russische geschiedenis (Laruelle, 2015, p. 3). De vlaggen worden verspreid via verschillende kanalen. Het internet, en in bijzonder sociale media, blijkt heel effectief. Verschillende steunpagina’s en accounts gebruiken de marine-vlag als profielfoto.25 Ook bij anti-Kiev protestacties is de vlag in de straten te zien. Er worden T-shirts, stickers en zelfs bikini’s met de

22 Zie bijlagen B.3.1. 23 Zie deel III.2.2. 24 Zie bijlage B.3.2. 25 Een voorbeeld: ‘Republic Novorossiya [Facebook.com]’ (2015) en ‘Novorossia [Vk.com]’ (2015). III. IDEOLOGIE EN DOELSTELLINGEN VAN NOVOROSSIYA 19

Novorussische vlag erop verkocht (Business Insider UK, 2015). Een ander symbool dat vaak opduikt is het Sint-Joris lint. Afgevaardigden van de zuidelijke en ooste- lijke oblasts droegen het lintje tijdens het stichtingscongres van de Novorossiya- Unie. Verschillende kopstukken, waaronder Gubarev, lijken het symbolische attri- buut bij zowat elk publiek optreden te dragen.26 Het oranje-zwarte lintje wordt al sinds de tsarenperiode uitgereikt bij militaire onderscheidingen. Het zou echter ook een Russisch-nationalistisch symbool zijn. Wie het draagt, zweert namelijk trouw aan het Kremlin (Edwards, 2014). Er zijn nog pogingen om de eigen geschiedenis vast te leggen. De Russische Izborsky-Club –waarover meer in sectie III.3– kondigde op de VK-pagina aan dat de leden een boek schrijven over de geschiedenis van Novorossiya. Het boek zou teruggaan tot de creatie van de tsaristische provincie in de achttiende eeuw (‘Novo- rossia [Vk.com]’ 2015). De DPR stelde in maart 2015 een eigen boek voor over de geschiedenis van de regio en de stichting van de Volksrepubliek. De oorlog in de Donbass, en dus ook de stichting van Novorossiya, worden zo een onlosmake- lijk deel van de geschiedenis van de regio (Novorossia.su, 2015a). Op 11 mei 2015 werd in Donetsk een herdenkingsdienst georganiseerd om het referendum van een jaar geleden te vieren. Ook dit kan een manier zijn om een eigen geschiedenis te construeren (New Russia Official, 2015a). Er wordt zo een gezamenlijk identiteitsgevoel gecreëerd die verschilt van de rest van Oekraïne. Daarnaast speelt ook het internet een belangrijke rol. Ontelbare YouTube-filmpjes willen de geschiedenis van de regio vertellen.27 Al doet de een dit op een accuratere manier dan de ander. Er gaat dus een sterke aandacht naar het verleden van de regio. Dit is ongetwijfeld een sterk propagandamiddel. De historische connectie tussen de DPR en de Donetsk- Krivoy Rog Republiek geeft een belangrijk argument aan de opstandelingen omdat het de claim dat Donetsk geen deel uitmaakt van Oekraïne versterkt. Sociale media en internet spelen hierop in en verspreiden dit idee. Het gebruik van symbolen zoals de tsaristisch-geïnspireerde vlaggen versterken de bewering dat de geschiedenis van de Novorossiya-regio verschilt met die van de rest van Oekraïne. Het bevestigt de overtuiging dat het een gebied is met een andere geschiedenis en cultuur, en stelt zo Oekraïne als territoriale entiteit in vraag. Bovendien kunnen historische symbolen en acties zoals herdenkingen bijdragen tot de creatie van een gezamenlijke, ‘nationale’ identiteit. Dit is van belang, want het is een mogelijk bindmiddel in een etnisch zeer diverse regio. Tot slot legt het formuleren van de eigen geschiedenis een basis voor de uitbouw van de Novorossiya-ideologie. De bewering dat het verleden van de regio verschilt van de rest van Oekraïne, en Oekraïne een historische misvatting is, vormt immers de onderliggende basis van het ideologisch gedachtegoed, de motivaties en

26 Zo droeg Gubarev het lintje bij een herdenking aan de Tweede Wereldoorlog in mei 2015. 27 Ter illustratie: ‘History of Novorossia [Youtube.com]’ (2014). HET VERLEDEN ALS EEN WAPEN: DE NOVOROSSIYA-IDEOLOGIE IN 20 DONETSK, OOST-OEKRAÏNE de beweegredenen van het Novorossiya-project.

III.2.2. Het ideologisch gedachtegoed en de ambities van het Novorossiya-project

De regering in Kiev als een fascistische junta

De algemene tendens in het bronnenmateriaal luidt dat de huidige regering in Kiev het resultaat is van een onwettige coup. Omdat zowel Luhansk als Donetsk niet deelgenomen hebben aan de presidentsverkiezingen van 25 mei 2014, vindt Novo- rossiyan Herald dat de huidige Oekraïense president Poroshenko illegitiem aan de macht is (‘Novorossiyan Herald I’ 2014, p. 26). De Facebookpagina Donbass Revo- lution is naar eigen zeggen opgemaakt om nieuws te verkondigen over ‘de opstand in het voormalige Oekraïne’. Oekraïne bestaat voor de pagina niet langer omdat een deel van het land een ander deel basisrechten zoals democratische inspraak ontzegt (‘Donbass Revolution [Facebook.com]’ 2015). Een documentaire op Novorossia.su wil aantonen dat de leiders in Kiev onwettelijk aan de macht gekomen zijn. De documentaire is erop gericht om de inwoners van Centraal- en West-Oekraïne ‘de waar- heid van de oorlog’ te vertellen. De website Novorossia.su biedt over het algemeen artikelen aan die telkens een sterk anti-Kiev karakter hebben (Burya, 2015). De blog Novorossiya Info wil misbruik door Oekraïense militairen aanklagen, en tegelijk bewijzen dat de machthebbers in het westen neonazi’s zijn (Scoop, 2015). Dat laatste willen zowat alle sociale media-pagina’s aantonen, vaak met behulp van foto’s. De authenticiteit van de afbeeldingen valt helaas moeilijk te achterhalen. Propaganda- boodschappen en artikelen op pro-Novorossiya nieuwssites schilderen Oekraïense beleidsmakers en soldaten steevast af als nazi’s en oligarchen.28 Het uitgesproken anti-nazisme komt ook tot uiting door impliciete vergelijkingen met de terreur van de Duitsers in Oekraïne tijdens de Tweede Wereldoorlog. De bronnen vinden dat de leiders in Kiev de rechten van het hele volk moeten waarborgen. Door pogingen te ondernemen om de taal en cultuur in bepaalde regio’s te verbannen, bijvoorbeeld met wetten die het Russisch als regionale taal afschaffen, tonen de beleidsmakers dat ze niet de leiders zijn van heel Oekraïne (‘Novorossiyan Herald I’ 2014, p. 9; ‘Novo- rossiyan Herald II’ 2014, p. 25). De huidige oorlog in het oosten van het land wijdt de Novorossiyan Herald aan de leiders in Kiev die hun macht willen bestendigen. Na het verlies van de Krim begon de bevolking in eigen kamp immers te morren. Nog een deel van het land verliezen kan Kiev zich dus niet permitteren (‘Novorossiyan Herald I’ 2014, p. 15). Ook de verwijzing naar de Kiev-regering als een junta is een terugkerend discours, vooral in internetbronnen en op sociale mediakanalen.29

28 Ter illustratie: Novorossia.su (2015b) en Gubarev (2015c). 29 Onder meer ‘Novorossia [Vk.com]’ (2015) en ‘Novorossiyan Herald I’ (2014, p. 9). III. IDEOLOGIE EN DOELSTELLINGEN VAN NOVOROSSIYA 21

Een ander ideologisch kenmerk hiermee verbonden is een onmiskenbaar anti- amerikanisme. De ‘Novorussische revolutie’ die de Novorossiyan Herald beoogt, is gericht tegen alle vormen van internationale bemoeienis, maar vooral tegen de Verenigde Staten. Het anti-amerikanisme komt vooral tot uiting in beschuldigingen dat de VS de bombardementen van Kiev op eigen burgers steunt. Ook de officiële website van Novorossiya doet mee aan de anti-Amerikaanse propaganda. Zo publi- ceert de site onder andere brieven van ‘gewone Amerikanen’ die hun beklag doen over de rol van de VS in de Oekraïense crisis (New Russia Official, 2015c).

Taal en culturele beleving

De opstand in de Donbass moet zich volgens de bronnen richten op alle Russischta- ligen of etnische Russen in andere landen. De Novorossiyan Herald wil Russen die opkomen voor hun rechten overal ter wereld steunen:

“Novorossiya is the Russian world’s awakening everywhere: in Baltic countries and Moldova, in ex-Ukraine and even in Russia itself where a lot of people are still under a deep post-soviet sleep” (‘Novorossiyan Herald II’ 2014, p. 33).

In feite vormt panslavisme dus ook een onderdeel van de Novorossiya-ideologie. Het tijdschrift gaat nog een stap verder en maakt een historische vergelijking met de Sovjet-Unie: net zoals het Sovjetrijk destijds socialistische en communistische bewegingen ondersteunde, moet Novorossiya gelijkgezinde groeperingen bijstaan (‘Novorossiyan Herald II’ 2014, p. 32). De eigen cultuur wordt dan ook gelijkge- steld met de Russische cultuur. De Novorossiyan Herald betoogt dat de inwoners van Donetsk en Luhansk erfgenamen zijn van een rijke Russische cultuur. Opnieuw wordt naar het tsaristisch en Sovjet-verleden verwezen (‘Novorossiyan Herald I’ 2014, p. 26). Zakharchenko spreekt steevast over de Russische federatie als ‘onze broeders’ (‘Alexander Zakharchenko [Youtube.com]’ 2015). De census uit 2001 – en zoals ook zal blijken in III.4– gaf reeds aan dat 75 procent van de bevolking in de oblast Donetsk het Russisch aan als de moedertaal (State Statistics Committee of Ukraine, 2001b).30 Een eerste bekommernis lijkt dus de eigen taal en culturele beleving te verzekeren. Een verlies van taalrechten en een beperking op de culturele beleving lijken grote bezorgdheden te zijn (Sakwa, 2014, pp. 148-155). De Novoros- siyan Herald beweert dat het Russisch gediscrimineerd wordt in de praktijk, onder meer in het onderwijs, ondanks de formele bescherming die de taal geniet in de Oekraïense grondwet. Het tijdschrift ziet de bewuste discriminatie als onderdeel van een grootschalige ‘de-russificatie-politiek’ vanuit Kiev (‘Novorossiyan Herald II’

30 Zie bijlage B.5.3. HET VERLEDEN ALS EEN WAPEN: DE NOVOROSSIYA-IDEOLOGIE IN 22 DONETSK, OOST-OEKRAÏNE 2014, p. 24). Door de poging om het Russisch uit gebruik te nemen, zou het exclu- sief de taal worden van wat Kiev de pro-Russische separatisten noemt (Novorossia Today, 2015c; ‘Novorossiyan Herald II’ 2014, p. 25). Ook Pavel Gubarev duidt de onderdrukking van de Russische taal aan als de voornaamste reden van de opstand tegen Kiev:

“In Ukraine, it has become the norm to humiliate, to discriminate and to destroy Russia, Russian language and culture” (Novorossia Today, 2015d).

Meteen na het referendum van 11 mei en de oprichting van de Unie van Novo- rossiya, namen de leiders in het oosten dan ook maatregelen om de Russische taal dieper in de samenleving in te bedden. Zo werden pogingen ondernomen om een onafhankelijke, publieke Tv-zender in het Russisch in te voeren, als een reactie op het besluit vanuit Kiev om begin 2014 alle Russische staatszenders te vervangen door Oekraïense kanalen (Jameson, 2014; Tsvetkova, 2014; ‘Novorossiyan Herald II’ 2014, p.7). Sinds 21 april worden identiteitskaarten ook uitgereikt in het Russisch (Novorossia Today, 2015a). Bovendien wordt momenteel in het onderwijs en de lokale bureaucratie in Donetsk zowel het Russisch als Oekraïens toegestaan. Beide talen hebben er een officiële status, wat ook vastgelegd in de onderwijsdecreten van het DPR Ministerie van Onderwijs (The DPR Ministry of Education and Science, 2015). De soevereiniteitsverklaring van Novorossiya verkondigt dat het Russisch in de nabije toekomst de officiële taal wordt (Congress of Deputies of All Levels, 2014). Rusland wordt duidelijk in een positief daglicht gesteld. Op de pro-Novorossiya nieuwssites en sociale media verschijnen tal van gunstige berichten over Russische humanitaire hulp en andere steun.31 Daar tegenover staat Oekraïne en de leiders in Kiev, die hun eigen burgers bombarderen. Geregeld verschijnen op nieuwssites en sociale media berichten over Oekraïense bataljons die bijvoorbeeld humanitaire hulpkonvooien aanvallen of blokkeren.32

Economische ambities en nauwe relaties met Rusland

Novorossiya Today en de Novorossiyan Herald zien in Rusland de politieke en economische hoofdpartner voor Novorossiya. Beide politieke entiteiten hebben immers dezelfde waarden en normen, én een gemeenschappelijke geschiedenis, taal en cultuur. Bovendien grenst Novorossiya aan Rusland. Een groot deel van de export van de regio ging al voor de oorlog naar Rusland, dus verdere economische samenwerking met de grootmacht is volgens het tijdschriftje niet meer dan logisch (Breeg,

31 Ter illustratie: ‘Relief Fund of New Russia [Vk.com]’ (2015). 32 Bijvoorbeeld: Novorossia Today (2014c). III. IDEOLOGIE EN DOELSTELLINGEN VAN NOVOROSSIYA 23

2014; ‘Novorossiyan Herald II’ 2014, pp. 34 e.v.). Op sociaaleconomisch vlak lijkt collectivisme een doelstelling te zijn. Alle natuurlijke rijkdom is eigendom van de inwoners van Novorossiya. Dat betekent ook dat privébezit tot op zekere hoogte geweerd wordt. Soevereiniteitsverklaring van Novo- rossiya verkondigt het volgende:

“Novorossiya shall recognize all forms of ownership. However, it shall support state and collective ownership, disallow excessive private monopolization threatening public interests, privatization of utilities and infrastructure, as well as abuse of the right to private property to the detriment to citizens, labor collectives, society and state” (Congress of Deputies of All Levels, 2014).

Nationalisering maakt deel uit van de economische ideologie. Dit geeft de staat de mogelijkheid om de inkomsten op een eerlijke manier onder de bevolking te herverdelen. In feite wordt de economische ideologie gekenmerkt door een vorm van economisch communisme, waarbij alle productiemiddelen –zowel natuurlijk als fysiek kapitaal– gemeen goed zijn (‘Novorossiyan Herald I’ 2014, p. 29). Daarnaast wordt heftig gepleit voor een nauwe economische samenwerking met Rusland:

“Russians and the vast majority of residents of Novorossiya are inter- ested in the closest economic cooperation and absence of economic borders between Novorossiya and Russia. Cooperation in the sphere of security is no less important as well as preservation of centuries-old cultural, humanitarian, family and personal bonds between two parts of the Russian people” (‘Novorossiyan Herald II’ 2014, p. 34).

Alexander Zakharchenko, de leider van de DPR, verklaarde in een interview in maart 2015 dat dichte banden met de hele Russische federatie absoluut noodzakelijk zijn. Een belangrijk doel voor Novorossiya is zelfvoorzienend zijn, onafhankelijk van Oekraïne.33 Een cruciaal onderdeel hiervan is buitenlandse, vooral Russische, investeringen aantrekken. Novorossiya Today suggereert dat grote industriesectoren, gastransport, en energieproductie onder staatsbeheer plaatsen de beste manier is om een zelfvoorzienende regio te creëren (Novorossia Today, 2014b). De populistische redenering hierachter betoogt dat het zuiden en oosten van Oekraïne altijd het meest hebben bijgedragen aan de economie van het land. Volgens die logica zou economische zelfvoorziening Donetsk dus enkel ten goede komen (Novorossia.su, 2015b). Hoewel Donetsk effectief een van de rijkste provincies is van Oekraïne, met een hoog Bruto Regionaal Product, waren ook de subsidies vanuit Kiev de jaren voor

33 Bijvoorbeeld: Novorossia Today (2014b). HET VERLEDEN ALS EEN WAPEN: DE NOVOROSSIYA-IDEOLOGIE IN 24 DONETSK, OOST-OEKRAÏNE de crisis enorm hoog (State Statistics Committee of Ukraine, 2013). Begin januari 2015 verklaarde Zakharchenko dat er serieuze plannen zijn om een vrijhandelszone op te zetten tussen de LPR en de DPR (Gubarev, 2014). Op die manier wil hij de kansen om een volledige zelfstandige regio te creëren vergroten. De economische staatssoevereiniteit-verklaring van Novorossiya van 12 december 2014 verkondigt dat een dichte relatie vormen met de Russische federatie een hoofd- doel is (Congress of Deputies of All Levels, 2014). Maar vooral de Novorossiyan Herald verwoordt uitvoerig de verschillende voordelen van een nauwe samenwerking met de grootmacht. De precieze aard van de relatie is overigens niet duidelijk. Het tijdschrift beoogt “an idependent cooperation with Russia”, maar of dit een relatie is tussen twee onafhankelijke partners dan wel een volledige integratie in de Russische federatie, is alles behalve helder. De Novorossiyan Herald verwacht bovendien dat bij een samenwerking tussen Rusland en Novorossiya, de grenzen tussen beide entiteiten volledig zullen wegvallen. Vrij verkeer van personen en goederen is dus de toekomst. Daarnaast voorspelt het tijdschrift een verhoging van de salarissen ‘omdat de salarissen in Rusland ook hoger zijn dan die in Oekraïne’. Wanneer Novorossiya een sterke sociaaleconomische samenwerking met Rusland aangaat, zullen volgens de Novorossiyan Herald ook de pensioenen stijgen, de voedselprijzen dalen, en elektriciteit, water en gas veel goedkoper zijn dan voor de rest van Oekraïne. Deze beweringen blijven vaag, en worden niet nader verklaard. Bovendien wordt ook geen rekening gehouden met de conflictsituatie, en mogelijke globale fluctuaties in prijzen van onder meer voedsel. Wel wordt verondersteld dat de Russen goedkoop gas en olie zullen leveren aan ‘hun broeders’ (‘Novorossiyan Herald II’ 2014, pp. 35–36). De Novorossiyan Herald voorspelt dat door de lage energieprijzen er meer investeringen zullen komen. De auteurs van het tijdschrift voorzien ook een uitbreiding van de afzetmarkten van goederen uit Novorossiya (‘Novorossiyan Herald II’ 2014, p. 37). Op internationaal niveau verklaren de Novorossiyan Herald, Novorossiya Today, Novorossia.su en vele pagina’s op Facebook en VK zich een voorstander van de Euraziatische Unie.34 De bronnen zien in dit voorgedragen samenwerkingsver- band tussen verschillende voormalige Sovjetstaten een waardige tegenhanger van Westers-geleide instellingen als de NAVO of de EU. De Novorossiyan Herald uit zich een voorstander van een multipolaire wereld waarin de VS niet langer een dominante heerser is. Lid worden van de Euraziatische Unie betekent bovendien deel uitmaken van een alliantie van naties die historische en economische banden hebben met Rusland (‘Novorossiyan Herald II’ 2014, p. 33). De toegang tot de wereldmarkt en de politieke invloed van de regio op globaal niveau zal stijgen door de goede

34 Ter illustratie: ‘Republic Novorossiya [Facebook.com]’ (2015). III. IDEOLOGIE EN DOELSTELLINGEN VAN NOVOROSSIYA 25 relatie met Rusland. De voorspelde economische groei zal volgens de Novoros- siyan Herald ook zorgen voor een demografische groei: omdat de overheid meer inkomsten zal hebben door de buitenlandse investeringen, zal dit ook op sociaal vlak vruchten afwerpen. Er wordt tot slot door de hogere inkomsten van de staat een verbetering verwacht in de infrastructuur en het openbaar vervoer zoals de spoor- wegen (‘Novorossiyan Herald II’ 2014, pp. 39–40). Het is echter problematisch dat het tijdschrift geen van deze beweringen staaft of concreet maakt. Telkens wordt een vergelijking gemaakt met de situatie in de Krim, hoewel Novorossiya of de DPR, in tegenstelling tot de Krim, nog steeds niet officieel door Rusland erkend wordt. Pavel Gubarev beschrijft op zijn blog dat Novorossiya afhankelijk is van de welwil- lendheid van Rusland. Enkel met Russische steun kan Novorossiya de economische welvaart heropbouwen, zeker in de industriële sector. De grootmacht moet volgens hem investeren en exporteren. Gubarev pleit daarnaast voor een grotere focus op moderne technologieën en menselijk vermogen. De quartaire sector moet de basis vormen van de Novorussische economie. Ook hier is de hulp van Rusland cruciaal; in de Sovjetperiode lag de focus tevens menselijk vermogen en wetenschappelijke kennis. De ideoloog is bovendien een fervent voorstander van selectief protectio- nisme. Hij vindt daarnaast dat werkgevers een sociale verantwoordelijkheid hebben en compromissen moeten sluiten met de arbeiders, die mee de productie en het management beheren. Op sociaal vlak is Gubarev een voorstander van progressieve herverdelingsmechanismen en sociale rechtvaardigheid (Gubarev, 2015c).

Vrijheid van spirituele beleving

Wat de precieze religieuze of spirituele ideologische doelstellingen zijn voor Novo- rossiya, wordt nergens specifiek verwoord. Wel maakt de stichtingsverklaring van Novorossiya het volgende bekend:

“We are committed to the creation of a common future for all citizens of the country of the future, from which none of our fellow citizens can be expelled because of his native language, nationality, ethnic origin or religious beliefs. In Novorossia we see a place where freedom of conscience is connected to respect for all traditional religions and Or- thodox culture” (Owen IV et al., 2015).

Een bepaalde staatsreligie wordt dus niet beoogd, vrijheid van religieuze ideeën des te meer.

Zelfbeschikkingsrecht van volkeren

Zelfbeschikkingsrecht van volkeren staat centraal in de ideologie van Novorossiya. In de amendementen van het bevestigingscongres van de Unie van Novorossiya HET VERLEDEN ALS EEN WAPEN: DE NOVOROSSIYA-IDEOLOGIE IN 26 DONETSK, OOST-OEKRAÏNE worden internationale documenten als het VN-stichtingscharter aangehaald om de argumentatie te versterken (Congress of Deputies of All Levels, 2014). Om diezelfde reden vindt onder meer de Novorossiyan Herald de afscheiding van de Krim gerecht- vaardigd. Alle volkeren moeten volgens het tijdschrift de mogelijkheid krijgen om een eigen staatsvorm op te zetten als ze zich bedreigd voelen in hun culturele beleving en sociaaleconomische welvaart (‘Novorossiyan Herald I’ 2014, p. 14).

Identiteitsopbouw

De bronnen beseffen dat Novorossiya als staatsvorm een nieuw gegeven zou zijn. Er lijken daarom zowel in de virtuele wereld als in de praktijk pogingen ondernomen te worden om een gemeenschapsgevoel te creëren. Volgens Novorossia.su moet de Novorossiya-identiteit steunen op drie grote fundamenten. De eerste omvat de historische traditie. Er zijn het afgelopen jaar inspanningen geweest om zo’n gezamenlijke historische traditie vast te leggen. Zoals aangehaald zou de Izborsky-Club een geschiedenisboek over de regio schrijven. Ook historische herdenkingen en de connectie tussen de DPR en de Donetsk-Krivoy Rog Republiek officieel vastleggen –zie sectie III.2.1– kan de basis vormen om gemeenschappelijke, ‘nationale’ historische tradities te creëren. Het gebruik van beide tsaristisch-geïnspireerde vlaggen verwijst bovendien naar het gezamenlijk, glorieus verleden. Het tweede fundament van de Novorossiya-identiteit bestaat uit grote morele en ethische normen. Een voorbeeld hiervan is de verspreiding van waarden zoals anti-oligarchisme, anti-nazisme, solidariteit voor de Russische medemens. De verwijzing naar beleidsmakers in Kiev als een junta, fascisten, en oligarchen, creëert een tegenstelling tussen wij en de rest van Oekraïne, en benadrukt wat de inwoners van Novorossiya net niet zijn. Een laatste basisfundament is de promotie van de Russische taal. De herinstallatie van Russische Tv-zenders en de bestendiging van Russischtalig onderwijs zijn hier tref- fende voorbeelden van. Bovendien werd ook een officieel volkslied aangenomen, waarin Novorossiya bezongen en bewierookt wordt (‘Novorossiya [Youtube.com]’ 2014). Tot slot kan ook de installatie van het Novorossiya-parlement als een poging gezien worden om een ‘nationale’ identiteit te creëren. Dit is bovendien een provocatie naar Kiev toe want de legitimiteit van de Oekraïense instanties, die nog steeds aanwezig zijn in de provincies, wordt in vraag gesteld.

De toekomstambities

Er is geen uniforme toekomstvisie onder de Novorossiya-aanhangers. De Novo- rossiyan Herald schetst twee mogelijke scenario’s. In een eerste scenario wordt Oekraïne gefederaliseerd. Russisch krijgt dan de status van officiële taal krijgen en zou dus niet langer een regionale, tweederangstaal zijn. In deze beleidslijn kunnen III. IDEOLOGIE EN DOELSTELLINGEN VAN NOVOROSSIYA 27 de regio’s bovendien hun eigen cultureel, economisch en onderwijsbeleid volgen. Federalisme vergroot overigens de kans op een eventueel lidmaatschap bij de Eurazi- atische Unie aanzienlijk. De tweede optie beoogt de creatie van een onafhankelijke Novorossiya-Republiek. Ook dit verhoogt de mogelijkheid om toe te treden tot de Euraziatische Unie. Tot slot sluit de Novorossiyan Herald een eengemaakt Oekraïne niet volledig uit, op voorwaarde dan dat een andere regering de macht overneemt – maar die kans acht het tijdschrift miniem. Zolang Russischsprekenden behandeld worden als tweederangsburgers, en onderhandelingen over een toetreding tot de Euraziatische Unie uitgesloten zijn, is unificatie volgens de Novorossiyan Herald onwaarschijnlijk. Het tijdschriftje zelf lijkt een voorstander te zijn van federalisering:

“In the present situation, the most correct way for Novorossiya’s people is to openly demand federalization of Ukraine (which, by the way, many residents of Western and Central Ukraine will be ready to support), also providing the regions with extensive rights to form their foreign policy and economic relations and entering the Eurasian Union” (‘Novoros- siyan Herald II’ 2014, p. 34).

Het tijdschrift stelt dat de winsten van bedrijven uit de streek steevast naar Kiev gingen.35 Bij federalisering kan de regio de eigen inkomsten beheren en behoort de oost-west geldstroom voorgoed tot het verleden. Hierdoor kunnen de inkomsten ook eerlijk onder de bevolking verdeeld worden. In mei 2014 verklaarde het Novorossiya-parlement dat Novorossiya een ‘open project’ is, “leaving the right to proclaim full independence”. Deze vage uitspraak deed toen al vermoeden dat de precieze doelstellingen en toekomstperspectieven verre van duidelijk waren (Owen IV et al., 2015). Dit uitte zich ook in de toenmalige strijd om het leiderschap. Tot begin november 2014 was het onduidelijk wie de officiële leiding had over de DPR en de Novorossiya-Unie. De uiteenlopende uitspraken en invullingen van het toekomstscenario deden echter al vroeg in de crisis vermoeden dat er geen consensus was binnen de leiding van Novorossiya. Bovendien zijn de formeel verklaarde stand- punten tegenstrijdig. Oleg Tsarev, de voorzitter van het Novorossiya-parlement, pleit voor een autonoom Novorossiya binnen Oekraïne. Oleg Popov, een militiecommandant uit Luhansk, meent dat het doel van het Novorossiya-project de creatie van een confederatie van onafhankelijke volksrepublieken is:

“Part of the Novorossiya-project is that we’ll have eight republics, that’s the minimum. These will be independent people’s republics; just like in the USA you have many states. We are going to be a separate

35 Het tijdschrift geeft hiervoor evenwel geen bewijs of bronnenvermelding. HET VERLEDEN ALS EEN WAPEN: DE NOVOROSSIYA-IDEOLOGIE IN 28 DONETSK, OOST-OEKRAÏNE LPR within the Novorossiya-confederation with very close economic, political, and military union with Russia” (Warwick, 2015).

De soevereiniteitsverklaring van december 2014 verkondigt dan weer duidelijk dat Novorossiya alle politieke banden met Oekraïne wil verbreken:

“Novorossiya hereby dissolves all political ties with the former state of Ukraine, it shall neither be nor strive to be a part of a common political space with it. As a free and independent state, Novorossiya shall be authorized to declare war and make peace, to enter alliances, to conduct international trade and to take any actions to which any independent state is entitled” (Congress of Deputies of All Levels, 2014).

Alexander Borodai, voormalige eerste minister van de DPR, zei op 1 januari 2015: “There is no Novorossiya (...) The state was a dream that was not brought to life”. Hij noemt Novorossiya “a false start” (BelSat TV, 2015). Borodai ontkent meteen ook dat separatisme het doel is. Hij beweert zelf te vechten voor een ‘eengemaakte ruimte’ waarin alle Russen en Russischsprekenden in harmonie kunnen samenleven. De Oekraïense bevolking hoort daar volgens hem ook in thuis. Maar Oekraïne als een eengemaakte natie is volgens de politicus een misrekening uit het verleden (Fitzpatrick, 2014). Pavel Gubarev verwoordt op zijn blog dat de creatie van een onafhankelijke staat die in de toekomst geünificeerd wordt, het uiteindelijke doel van het Novorossiya-project is. Hij beseft echter ook dat dit ideaal nog ver weg is, en veel afhangt van wat Ruslands ambities voor de regio zijn. Daarom lijkt de voormalige volksgouverneur zich momenteel uit te spreken voor een federalisering, op voorwaarde dat de rechten en belangen van de regio prioritair blijven. Hij blijft ook pleiten voor een heel nauwe economische samenwerking met de Russi- sche federatie (Gubarev, 2015b). Gubarev vindt dat regionale autonomie-eisen een van de belangrijkste doelstelling vormt van het Novorossiya-project. Dat betekent momenteel ook dat de aanname van bijkomende regionaliserings-amendementen in de Oekraïense grondwet noodzakelijk is (Novorossia.su, 2015b). De verschillende toekomstperspectieven zorgen voor onduidelijkheid, en tot op heden wordt geen uniform, officieel standpunt meegedeeld over de beoogde status voor de regio. Sepa- ratisme lijkt in de nabije toekomst evenwel geen optie meer te zijn, mogelijk omdat de steun en erkenning van Rusland zeer beperkt gebleven is. De website Novo- rossia.su uit zich, net als de Novorossiyan Herald en Novorossiya Today, een voorstander van een federaal Oekraïne met een sterk lokaal gezag. Volgens de websites kan iedere regio zo de eigen identiteit bewaren en is de kans op een vlug vredesakkoord groter. De VK-pagina Das Neurussland is dan weer een voorstander van een onafhankelijke Novorossiya-Republiek dat goede relaties onderhoudt met Rusland III. IDEOLOGIE EN DOELSTELLINGEN VAN NOVOROSSIYA 29

(‘Drang Nach Ukraine [Vk.com]’ 2015). Ondanks de onduidelijke toekomst ambities vinden alle bronnen –zowel websites als sociale media– dat Novorossiya in de toekomst een groter gebied moet omvatten dan enkel Donetsk en Luhansk. Voor de meeste bronnen bestaat het toekomstige Novorossiya uit de huidige oblasts Donetsk, Luhansk, Dnjepropetrovsk, Kharkiv, Kherson, Nikolaev, Odessa en Zaporozhya, zoals ook het stichtingsamendement beaamt.36 De verspreiding van de Novorossiya-ideologie lijkt overigens voor een groot deel via internet en sociale media te gebeuren. Talloze pagina’s op Facebook, Twitter, VK, maar ook accounts op YouTube uiten steun voor de pseudo-staat. De afkomst van deze pagina’s traceren is echter onbegonnen werk. Het is dus niet duidelijk of de pagina’s opgezet zijn door Oekraïners, Russen of andere sympathisanten. De steunpagina’s zijn hoofdzakelijk informatief en lijken ideeën van politici en ideologen, zoals Pavel Gubarev, te willen verspreiden. Zo staat op de Facebookpagina van Novorossiya Today het volgende te lezen:

“The International Department of the Information Agency Novorossiya has been carrying out its activity since April of this year. Our objective is putting across information about what is going on in Donbass and Ukraine on the whole to the European community as well as form- ing a positive image of the militia and public opinion about it abroad, and information support of Pavel Gubarev and the DPR government” (‘Novorossia Today [Facebook.com]’ 2015).

De Facebookpagina Republic Novorossiya heeft als doel “(to give) information and news about Republic Novorossija (RN) in the English language” (‘Republic Novo- rossiya [Facebook.com]’ 2015). De VK-pagina Republic Novorossia-Antimaydan, een steungroep met meer dan 150.000 likes, is mogelijk opgericht vanuit Rusland, aangezien er vaak verwezen wordt naar de Russische binnenlandse politieke situatie. De steunpagina heeft hoofdzakelijk een propagandadoel en verheerlijkt milities die in Oost-Oekraïne vechten (‘Novorossia [Vk.com]’ 2015). De pagina’s gebruiken meestal de rood-blauwe Novorossiya vlag als profielfoto. Op die manier wordt de vlag verder verspreid in de virtuele wereld. De huidige prioriteit van alle partijen is een einde maken aan de gewelddadigheden. Sinds februari 2015 werken de leiders in het oosten in overleg met Kiev aan constitutionele wijzigingen. De belangrijkste eisen omvatten het Russisch de status van officiële taal te geven, zowel de DPR als LPR een speciale status binnen Oekraïne toe te kennen, economische voordelen aan beide regio’s uit te reiken, en een politie- macht op te zetten onder controle van lokale autoriteiten (New Russia Press, 2015).37

36 Zie bijlage B.6. 37 Zie sectie III.4 HET VERLEDEN ALS EEN WAPEN: DE NOVOROSSIYA-IDEOLOGIE IN 30 DONETSK, OOST-OEKRAÏNE III.3. De band tussen Novorossiya en Russisch nationalisme

Verschillende politieke analisten leggen verbanden tussen Novorossiya en Russisch nationalisme. Dit beknopt onderdeel gaat na in welke mate deze veronderstellingen terecht zijn, en of er in de praktijk tekenen zijn die doen vermoeden dat elementen van het Novorossiya-project geïnspireerd zijn door Russisch-nationalistische ideeën over de creatie van een Groot-Rusland. Een onderzoek van Laruelle brengt drie grote stromingen binnen het Russisch nationalisme naar voor. De zogenaamde rode stroming verlangt naar een terugkeer van de grootsheid van het imperiale Russische Rijk, maar vooral de Sovjet-Unie. De creatie van Novorossiya is een ideologische rechtvaardiging voor de toekomstige herrijzenis van Rusland als een absolute wereldnatie. De voornaamste, Russische ideoloog binnen deze beweging is Alexander Dugin. De Izborsky-Club, een groepering van Russisch-nationalistische geleerden en ideologen, zijn de bedenkers van deze rode stroming. De witte stroming wil een restauratie van het Rusland van voor de Bolsjewistische revolutie. Een strenge, orthodoxe religie installeren is een van de doelstellingen. Laruelle bespreekt de oprichting van een zogenaamd ‘Russisch- Orthodox leger’ in het oosten van Oekraïne, dat gebruik maakt van een Russisch- imperiale vlag en pro-tsaristisch is (Laruelle, 2015, p. 3). Tot slot is er de bruine stroming, die Laruelle neofascistisch noemt (Laruelle, 2015, pp. 7–12). Alexander Dugin duikt op verschillende sleutelmomenten op. Bij het begin van de onrust in het oosten van Oekraïne, verklaarde Dugin in een interview dat militaire interventie in Novorossiya noodzakelijk is. Hij sprak er over ‘de Russische Lente’. De ideoloog ziet in de opstand in de Donbass namelijke het begin van een heropleving van de oude grandeur van Rusland. Via Igor Strelkov, een Russische mili- tair en militiecommandant, staat Dugin rechtstreeks in contact met de militanten in Novorossiya (Newman, 2014). Hij was ook een opvallende aanwezige op het stichtingscongres van de Novorossiya-Unie. Dugin is bovendien een van de oprichters van de site Novorossia.su, en een fervent voorstander van de Euraziatische Unie. De Russische ideoloog voorziet een mogelijke integratie van Novorossiya in de toekomstige Euraziatische Unie (Aron, 2014). Daarnaast is Dugin een vooraanstaand lid van de Izborsky-Club, net als Gubarev en Borodai. De groepering van Russisch- nationalistische geleerden zijn de pleitbezorgers van de oprichting van een ‘Eurazi- atisch rijk’, vergelijkbaar met de Sovjet-Unie of het tsarenrijk op haar hoogtepunt (Sakwa, 2014). De Izborsky-Club heeft zich in de eerste maanden van de crisis laten opmerken, met Borodai als de voornaamste vertegenwoordiger ter plaatse (Laruelle, 2015, pp. 4–5). Er werd een regionale afdeling van de club opgericht in Donetsk, en III. IDEOLOGIE EN DOELSTELLINGEN VAN NOVOROSSIYA 31 midden juni 2014 vond de eerste ontmoeting plaats (‘Izborsky Klub [Vk.com]’ 2014; Nakanune.Ru, 2014). De club is erop gericht “to create the political, economic and ideological conception of the new state of Novorossiya” (Izborskiy-Club Journal, 2015). Behalve het lidmaatschap van Borodai en Gubarev en de rol van Dugin in de Oekraïne-crisis, is de aard van de band tussen de Izborsky-Club en de Novorossiya- ideologie echter niet duidelijk. Aangezien de club een grote Euraziatische ruimte gedomineerd door Rusland nastreeft, lijkt ook het logisch dat de groepering Novo- rossiya, als potentieel lid van de toekomstige Euraziatische Unie, ideologisch ondersteunt. Alexander Prokhanov, een Russische patriot en ook lid van de Izborsky-Club, beloofde dat de club een grondwet zou uittekenen voor Novorossiya, want “all polit- cial, military and economic leaders are products of our school” (Laruelle, 2014, p. 2). Die grondwet is er echter nooit gekomen. De club beloofde bovendien een boek te schrijven over de geschiedenis van Novorossiya (Novorossia TV, 2015). De rode stroming legt een sterke klemtoon op de Sovjet-herinnering. Dit aspect komt terug in de trots van de Novorossiya-aanhangers op de industriële erfenis en de economische welvaart die ze naar eigen zeggen te danken hebben aan het Russische Rijk én de Sovjet-Unie (Laruelle, 2015, p. 1). Er is een zekere heimwee naar de Sovjet-periode. Toch zijn er ook verschillen tussen de ideologie van het Novorossiya-project en de ideeën van de Izborsky-Club. Waar de leiders van Novorossiya in eerste instantie federalisering beogen, willen de Russische nationalisten een directe integratie van het gebied in Rusland, en vooral de Euraziatische Unie. Voor de Izborsky-Club zijn Oekraïners en Russen eenzelfde volk. Elementen van de witte Russisch-nationalistische stroming zijn veel minder terug te vinden in het Novorossiya-project. Behalve een verwijzing naar de aartsengel Gabriël in het wapenschild van Novorossiya lijkt religie een zeer minimale rol te spelen (Laruelle, 2015, pp. 7–8; zie sectie III.2.2). De bruine stroming lijkt al helemaal geen invloed te hebben in de ideologievorming van Novorossiya. Integendeel, de ideologie en propaganda van de Unie legt net de nadruk op anti-fascisme en anti- nazisme. Al is de band tussen de rode stroming van het Russisch nationalisme en het Novorossiya-project aanwezig, toch hameren de websites ideologen op de uitwerking van een eigen ideologie. In Luhansk werd, geheel los van de Izborsky-Club, een discussiegroep opgericht om manieren te bespreken om Novorossiya als oude tsaristische provincie nieuw leven in te blazen. Door bijeenkomsten te organi- seren, wil de groepering het ideologisch en intellectueel potentieel van Novoros- siya volledig ontwikkelen, onafhankelijk van Russisch-nationalistische invloeden (Novorossia.su, 2015b). Hoewel er dus een zekere inwerking is van het Russisch nationalisme en er een beperkte ondersteunende, ideologische relatie is tussen de rode stroming en het Novorossiya-concept, willen de militanten vooral op een HET VERLEDEN ALS EEN WAPEN: DE NOVOROSSIYA-IDEOLOGIE IN 32 DONETSK, OOST-OEKRAÏNE actieve manier een eigen ideologie en identiteit op te bouwen. Beide ideologische stromingen hebben wel heimwee naar de Sovjetperiode en de wens om lid te worden van een grote Euraziatische ruimte gemeen.

III.4. Het Novorossiya-gedachtegoed en de wensen en grievances van de bevolking in Donetsk

Dit onderdeel onderzoekt de sympathie die het ideologische gedachtegoed van het Novorossiya-project bij bevolking in Donetsk geniet. Vooreerst wordt bestudeerd of de status van het Russisch als een ‘tweederangstaal’ ook werkelijk een grievance is bij de lokale bevolking, zoals de Novorossiya-aanhangers beweren. Vervolgens wordt bevraagd of het gedachtegoed zoals geformuleerd in sectie III.2.2 steun krijgt, en of de bevolking eveneens verlangt naar een meer autonome status voor de regio binnen Oekraïne. Tot slot wordt nagegaan of er populaire steun is voor dichte relaties met Rusland. Deze scriptie steunt voor het beantwoorden van de onderzoeksvragen op grootschalige opiniepeilingen en sociale mediaplatformen, maar raadt elke vorm van praktisch micro-onderzoek in de streek aan wanneer de situatie zich daartoe verleent. Verschillende surveys doen geen onderzoek in de door rebellen gecontro- leerde gebieden in Donetsk, waardoor deze peilingen bewust achterwege gelaten worden wegens sterke twijfels over de representativiteit ervan. Aangezien de regio zich in een conflict situatie bevindt worden ook onderzoeken van voor de oorlog in de Donbass gebruikt. Hoewel polls over de specifieke vraag van steun aan Novoros- siya niet bestaan, en peilingen uiteraard niet de opinie van de volledige bevolking opmeten, kunnen wel een aantal conclusies gemaakt worden over de doelstellingen die het ideologisch project beoogt en of de elementen ervan steun verkrijgen bij de inwoners. De wensen en de grievances van de bevolking kennen en weten in welke mate dit overeenkomt met de wensen en de grievances van de rebellen en onderhandelingspartners, kan bovendien belangrijk zijn in conflictbemiddeling en het opzetten van een vredesproces, om herhalingen van geweld te vermijden.

III.4.1. De status van het Russisch en het vertrouwen in Kiev

Zoals in hoofdstuk II al werd aangegeven, duidt 75 procent van de bevolking in Donetsk het Russisch aan als de moedertaal. Hoewel de meerderheid van de bevolking bestaat uit etnische Oekraïners, lijkt Russisch wel de belangrijkste taal te zijn (State Statistics Committee of Ukraine, 2001b).38 Ook de traditie van tweetaligheid in het oosten van Oekraïne werd reeds toegelicht. Volgens een poll uit 2012, twee jaar voor de oorlog, was 84 procent van de inwoners van de Donbass-regio

38 Zie bijlage B.5.3. III. IDEOLOGIE EN DOELSTELLINGEN VAN NOVOROSSIYA 33 er voorstander van om ook het Russisch de status van officiële landstaal te geven (Rating Group, 2013).39 Een onderzoek van het Pew Research Center, officieel een onpartijdige denktank, toont aan dat 73 procent van de inwoners in ‘het oosten’ het noodzakelijk vindt dat zowel Russisch als Oekraïens de officiële talen van Oekraïne worden. Van de Russischsprekende bevolking in het oosten wil 86 procent dat beide talen staatstalen worden (Pew Research Center, 2014).40 In april 2014 deed het Kyiv International Institute of Sociology (KIIS) een opiniepeiling in de Donetsk-oblast. De resultaten van de poll omvatten dus zowel bezette als onbezette gebieden. Een van de vragen peilt naar de grootste zorgen van de inwoners. Meer dan de helft van de burgers heeft schrik voor diefstal, geweld, en economische problemen. Slechts 9,4 procent geeft aan dat de oplegging van één taal de grootste zorg is. Een vijfde vreest dat de centrale regering in Kiev geen aandacht heeft voor de problemen in het oosten. Een andere vraag uit de peiling van het KIIS onderzoekt wat volgens de inwoners een ‘oplossing’ kan zijn voor het conflict in het oosten. 15,6 procent wilde een meer evenwichtig beleid met aandacht voor de specifieke cultuur, taal en mentaliteit van de inwoners. Dat zou immers een eerste stap vormen om de situatie in het oosten te de-escaleren. De meerderheid van de ondervraagden pleit echter voor een grotere steun aan de economie van het zuidoosten. Slechts een beperkt aantal respondenten ziet een versterking van de taalrechten als een mogelijke oplossing voor het conflict (Kiev International Institute of Sociology, 2014b). Een gelijkaardig onderzoek in december 2014 vraagt de mening over taalgebruik in de streek. Slechts drie procent van de inwoners is er voorstander van om enkel het Oekraïens als officiële taal te behouden. 61 procent wilt dat het Russisch erkend wordt als officiële taal in de gebieden waar de meerderheid het spreekt. Drie op tien wenst dat tweetaligheid in het hele land de norm wordt (Kiev International Institute of Sociology, 2014a).41 Op de vraag of Russisch een taal in het onderwijs moet worden, antwoordt de meerderheid dat het Russisch evenveel academische uren verdient als het Oekraïens. Een op vijf is hier niet mee akkoord en vindt dat het Oekraïens de hoofdtaal moet blijven in het onderwijs. Ongeveer een tiende is van mening dat de Russische taal behandeld moet worden als elke andere buitenlandse taal (Kiev International Institute of Sociology, 2014a).42 Een veel duidelijkere grievance in het oosten lijkt een gebrek aan vertrouwen in de centrale overheid te zijn. Een rondvraag van het Pew Research Center geeft aan dat slechts een kwart van de ondervraagden in het oosten van het land tevreden is met

39 Zie bijlage B.8.1. 40 8 mei 2014; het oosten voor het onderzoek van het Pew Research Center omvat de provincies Luhansk, Donetsk, Zaporozhya, Kherson, Kharkiv, Dnjepropetrovsk, Mykolaiv, Odessa, Kiro- vohrad, Poltava en Sumy (zie bijlage B.8.2). 41 Zie bijlage B.8.3. 42 Zie bijlage B.8.4. HET VERLEDEN ALS EEN WAPEN: DE NOVOROSSIYA-IDEOLOGIE IN 34 DONETSK, OOST-OEKRAÏNE de huidige regering. Niet meer dan een vijfde vindt dat de regering genoeg rekening houdt met persoonlijke vrijheden van de inwoners. Dit percentage zal sinds de esca- latie van het conflict in mei 2014 wellicht nog lager liggen. Het ongenoegen over het beleid vanuit Kiev blijkt heel groot. Meer dan de helft van de ondervraagden bekent expliciet de autoriteiten in Kiev te verafschuwen. Zelf een nog groter aantel meent dat de beleidsmakers door een illegale coup aan de macht gekomen zijn. De respondenten drukken daarnaast hun ongenoegen uit over de sterk gecentraliseerde staat (Pew Research Center, 2014).43 Ook onderzoekers van een lopend project van Oxford University trekken de voorlopige conclusie dat het vertrouwen in de centrale regering zo beperkt is, dat enkel een grotere zeggenschap van de regio’s in Oekraïne een potentiële oplossing kan zijn voor de huidige problemen en ontevredenheid (Chaisty et al., 2015). De onderzoeken van het Pew Research Center en Ratinggroup tonen aan dat taalgebruik en de vrijheid hebben het Russische te gebruiken belangrijk is in Donetsk en omstreken. Een groot deel van de respondenten is er voorstander van om ook het Russisch een officiële status te geven, als landstaal of als regionale taal in Donetsk. Taalrechten lijken inderdaad van belang. De volksopstanden na geruchten over een mogelijke afschaffing van het Russisch als een regionale taal bevestigen deze conclusie. Toch lijkt dit momenteel niet de grootste ontevredenheid te zijn. Een einde maken aan het geweld en een restauratie van de economie blijken belangrijker voor de bevolking. Wat wel duidelijk is, is dat er absoluut geen vertrouwen is in Kiev. Dit is zelfs een grotere grievance dan de status van de taal. De peilingen van het Pew Research Center tonen aan dat een groot deel van de bevolking in Donetsk de autoriteiten in Kiev niet erkent. Dat Donetsk en Luhansk niet deelgenomen hebben aan de presidentsverkiezingen van 25 mei 2014, zit daar waarschijnlijk voor een groot deel tussen. Pogingen ondernemen om het vertrouwen van de bevolking in Kiev te herstellen –en misschien zelfs een grotere decentralisering doorvoeren– lijkt dan ook zeker een prioriteit te zijn.

III.4.2. Zelfbestuur binnen de Oekraïense natie

Zoals aangegeven werd, is het doel van het Novorossiya-project een vorm van autonomie te creëren, al dan niet binnen een gefederaliseerd Oekraïne. Tot op heden zijn de ambities nog steeds onduidelijk en uiteenlopend. In een nationale opiniepeiling uit 2007, spreekt slechts een kleine vijf procent van het oosten –de provincies Kharkiv, Donetsk en Luhansk– zich uit voor autonomie (onafhankelijkheid, federalisering of onderdeel worden van een ander land). De meeste inwoners –ook Russischtaligen– willen echter deel blijven van een eengemaakt

43 Zie bijlage B.8.2. III. IDEOLOGIE EN DOELSTELLINGEN VAN NOVOROSSIYA 35

Oekraïne (Riabchuk, 2012, p. 443). De poll van het Pew Research Center uit april 2014 toont dan weer aan dat zeven op tien van de ondervraagden in Donetsk het land intact wilt houden. Toch drukken de inwoners ook hun ongenoegen uit over de sterk gecentraliseerde staat die veel beslist voor de regio’s. Van de Russischsprekende inwoners in de regio, wil 58 procent leven in een eengemaakt Oekraïne. Een peiling uit maart van dat jaar geeft gelijkaardige resultaten (Pew Research Center, 2014). Chaisty et al. (2015), onderzoekers binnen het lopende Oxford-project, trekken de tussentijdse conclusie dat de steun voor separatisme zeer beperkt is. Een poll uitge- voerd door de Donetsk National University, en later gepubliceerd door Novorossiya Today, besluit dan weer dat slechts een vijfde van de ondervraagde inwoners uit Donetsk een toekomst ziet binnen een federaal Oekraïne. De rest van de bevolking wil geen deel meer uitmaken van Oekraïne (Novorossia Today, 2014a). Een onderzoek van Baltic Surveys/The Gallup Organisation uit maart 2014 levert een andere conclusie. Bijna de helft van het oosten wil dat het land één blijft, een vierde is voorstander van een federaal Oekraïne, en slechts 4 procent wil volledige onafhankelijkheid (Baltic Surveys/The Gallup Organization, 2014a, 14–26 maart).44 Een gelijkaardige bevraging van Baltic Surveys uit april 2014 geeft aan dat bijna de helft van het oosten wil dat Oekraïne één blijft. 35 procent is voorstander van federalisering, en slechts 5 procent wil dat het huidige Oekraïne verdeeld wordt in verschillende nieuwe naties (Baltic Surveys/The Gallup Organization, 2014b, 3–12 april). Het onderzoek van het KIIS uit april 2014 concludeert dat ongeveer evenveel inwoners pleiten voor decentralisering als voor federalisering. Een ander deel ziet ook een successie van Oekraïne en unificatie met Rusland als een optie, maar er zijn meer tegenstanders dan voorstanders voor een mogelijke unie met de Russische federatie (Kiev International Institute of Sociology, 2014b). Hoewel de meningen duidelijk verdeeld zijn, lijkt de meerderheid een vorm van zelfbestuur in het oosten te ondersteunen, maar dan binnen Oekraïne als natie. De oost-Oekraïense bronnen echter geven aan dat de meerderheid van de inwoners geen toekomst ziet binnen Oekraïne.

III.4.3. Een brede steun voor nauwe relaties met Rusland

Het KIIS bevraagt in de opiniepeiling van april 2014 naar welk samenwerkingsver- band de voorkeur uitgaat: de EU of de Euraziatische Douane-Unie. Van de ondervraagde bevolking in Donetsk wil slechts een klein deel dat Oekraïne lid wordt van de EU. De overgrote meerderheid wil lid worden van de EDU. Bij de vraag op welke manier de orde in het land hersteld kan worden, antwoordt bijna 30 procent dat een

44 Het oosten wordt hier gedefinieerd als de provincies Donetsk Luhansk, Kharkiv en Dnjeprope- trovsk. HET VERLEDEN ALS EEN WAPEN: DE NOVOROSSIYA-IDEOLOGIE IN 36 DONETSK, OOST-OEKRAÏNE dialoog met Rusland een mogelijke oplossing kan zijn (Kiev International Institute of Sociology, 2014b). Een poll van de Ilko Kucheriv Democratic Initiatives Foun- dation in samenwerking met het KIIS in de periode van 8 tot en met 18 februari peilt naar de Oekraïens-Russische relatie. De meerderheid van de respondenten uit zich een voorstander van een bondgenootschap tussen Oekraïne en Rusland. Grenzen tussen beide naties zouden dan moeten wegvallen. Een derde van de respondenten uit Donetsk pleit voor een unificatie tussen Oekraïne en Rusland. Dit is de meest radicale visie van alle ondervraagde provincies (Fund ‘Democratic Initiatives’, 2014, 8-18 feb.).45 Volgens de opiniepeiling van Baltic Surveys/ The Gallup Organisation wil 59 procent van de bevraagde bevolking lid worden van de EDU. Opnieuw pleit slechts een kleine minderheid voor een toetreding tot de EU. De tegenstelling met de andere regio’s van Oekraïne kon niet groter zijn.46 Rusland heeft in Donetsk overigens een uitstekend imago (Baltic Surveys/The Gallup Organization, 2014b, 3–12 april). Er lijkt een grote steun te zijn voor een nauwe samenwerking met Rusland. Het grootste deel van de bevolking in Donetsk, maar ook in Luhansk en Kharkiv, staat afkerig tegenover een Oekraïens lidmaatschap van de Europese Unie. De koers van Kiev, die zich duidelijk richt naar de EU, wordt absoluut niet ondersteunt door de bevolking in Donetsk. Mogelijk is het pro-EU beleid dan ook een van de grievances.

III.4.4. Sociale mediakanalen

Het is een haast onmogelijke opgave om aan de hand van sociale media te achterhalen hoe populair het project is. Sociale media zijn bovendien niet representatief, om verschillende redenen. Ten eerste is het twijfelachtig dat in een conflictsituatie een bevolking vlot toegang heeft tot het internet. Bovendien zijn Facebook en Twitter weinig gebruikte kanalen in de Russischsprekende gebieden. VooralVK lijkt een populair medium te zijn. Tot slot is het in geen enkel geval duidelijk wie de oprichter van een bepaalde steunpagina is, welke nationaliteit hij of zij heeft, en waar de volgers vandaan komen. Toch is het mogelijk om, na een analyse van verschillende steungroepen en -pagina’s en berichten, een aantal conclusies te trekken. Er is sinds begin 2015 een dalende trend op het aantal volgers op de steunpagina’s. In de meeste gevallen werd ook veel minder gepost dan in 2014. Vanaf juni 2015 verdwenen bovendien tal van pagina’s, wat mogelijk te maken heeft met de

45 Het oosten wordt hier gedefinieerd als Kharkiv, Donetsk en Luhansk. 46 In het westen van het land wil ongeveer 90 procent bij de EU, slechts 3 procent bij de Douane-Unie (Baltic Surveys/The Gallup Organization, 2014a). III. IDEOLOGIE EN DOELSTELLINGEN VAN NOVOROSSIYA 37 formele ontbinding van Novorossiya.47 De Facebookpagina’s hebben vrij weinig likes, ondanks dat er in het gebied van Novorossiya een aantal miljoenen inwoners resideert. VK lijkt een veel populairder medium voor de verspreiding van de ideologie en propaganda van Novorossiya. Mogelijk heeft dit te maken met de taal en de populariteit van VK in Russischsprekende gebieden De VK-pagina Novorossia Republic-Antimaydan heeft zo’n 155.000 volgers, het account South Ukraine zelfs meer dan 300.000 (‘New Russia [Vk.com]’ 2015). De informatie die op dergelijke pagina’s gegeven wordt, is sterk anti-Kiev, pro-Russisch en anti-Amerikaans.48 Aan grote ideologische boodschappen doen de kanalen echter niet mee. Informatie geven over de lokale conflictsituatie en propaganda verspreiden lijken de voornaamste ambities te zijn.49

III.4.5. Tussentijdse conclusie

Hoewel de opiniepeilingen niet de hele bevolking vertegenwoordigen, kunnen toch een aantal algemene conclusies getrokken worden. Het valt niet te ontkennen dat taal een belangrijk gegeven is in Donetsk. De vrijheid en het recht om de taal naar keuze te spreken vinden steun bij de bevolking. Een meerderheid van de respondenten in de Donbass-regio vindt dat het Russisch de status van een officiële nationale of regionale taal in Oekraïne moet krijgen. Er is echter een veel grotere ontevredenheid over de huidige regering in Kiev. Er ontbreekt vertrouwen in de leiders en er heerst een dominant gevoel dat de machthebbers illegitiem zijn. De resolute uitsluiting van een groot deel van de bevolking van Donetsk en Luhansk bij de presidentsverkiezingen biedt hiervoor een verklaring. De pro-EU koers van Kiev lijkt een andere reden van ontevredenheid te zijn. Het beleid is duidelijk in tegenspraak met wat de regio wil. Donetsk schaart zich achter Rusland. De historische band en geografische nabijheid houdt hiermee verband. Dat Rusland een positieve reputatie heeft, uit zich duidelijk in de peilingen. Wat betreft de toekomst van de regio, pleit de bevolking voor meer zelfbestuur, maar duidelijk binnen Oekraïne. Meer inspraak krijgen in het centrale beleid is een centrale doelstelling. Maar vooral een einde maken aan het geweld, is de prioriteit van de bevolking van Donetsk.

47 Bijvoorbeeld : op de Facebookpagina werd vanaf eind mei de informatie zeer beperkt; de pagina Truth from Ukraine, met meer dan 22.000 likes, werd om onbekende redenen verwijderd. Het zelfde geldt voor de Facebookpagina Donbass Revolution. Ook het Facebookaccount van Pavel Gubarev werd verwijderd, hoewel hij zelf op andere sociale media en blogs actief blijft. Vermoedelijk heeft dit dus eerder te maken met het beleid van Facebook. 48 Ter illustratie: het Twitter-account Novorossiyan, met meer dan 23.000 volgers, is opgericht uit anti-Kiev sentiment en post geregeld anti-Westers/Amerikaans materiaal (‘Novorossiyan [Twitter.com]’ 2015). 49 Bijvoorbeeld: de VK-pagina Newsfront Novorosssiya presenteert bijna dagelijks nieuwsberichten via (amateuristische) filmpjes (‘News-Front, Novorossia [Vk.com]’ 2015). 38

IV. De huidige situatie en toekomst van het Novorossiya-concept

Dit laatste onderdeel onderzoekt kort de huidige gesteldheid van het Novorossiya- project. In mei 2015 werd het project vrij onverwachts opgedoekt. Toch blijft het ideologisch concept, zeker op internet, aanhangers hebben. In onderdeel IV.2 worden een aantal finale bedenkingen gemaakt over de toekomstmogelijkheden van het concept. Tot slot volgen nog een aantal suggesties voor verder onderzoek.

IV.1. De huidige situatie in de Donbass

Op 20 mei 2015 verklaarde Oleg Tsarev dat het Novorossiya-parlement alle activiteiten voor onbepaalde duur zou opschorten. De politicus verkondigde:

“The work of Novorossiya [official] structures has been frozen because it does not conform to the [Minsk II] peace agreement signed in the presence of the Normandy Four countries [Ukraine, Russia, Germany, and France, on February 12]” (Kolesnikov, 2015).

Ook Alexander Kofman, de minister van buitenlandse zaken van de DPR, bevestigde dat alle pogingen om een unie te creëren tussen de Volksrepublieken van Donetsk en Luhansk tijdelijk gestaakt worden (De Standaard Online, 2015; Dergachov et al., 2015). Kofman verklaart dat Kiev geslaagd is in haar opzet om de pro-Russische gevoelens in het oosten en zuiden van Oekraïne te onderdrukken. Het Novorossiya- project krijgt dus onvoldoende steun in de gebieden die niet onder controle staan van de rebellen:

“The Novorossia project is frozen until a new political elite emerges in all these regions that will be able to head the movement. We don’t have the right to impose our opinion on [the Ukrainian cities of] Kharkiv, Zaporizhia and Odessa” (Nechepurenko, 2015).

Niet alle beoogde regio’s lijken dus steun te geven aan het Novorossiya-project. Volgens Gazeta.ru is ook de lokale bevolking niet langer gemotiveerd om het concept te ondersteunen (Dergachov et al., 2015; Nechepurenko, 2015). Het is overigens niet de eerste keer dat een vooraanstaande Novorossiya-leider expliciet erkende dat het Novorossiya-concept niet werkt. Al sinds het begin van 2015 IV. DE HUIDIGE SITUATIE EN TOEKOMST VAN HET NOVOROSSIYA-CONCEPT 39 beweert Alexander Borodai, de voormalige eerste minister van de DPR, dat Novo- rossiya in feite niet meer is dan een idealistische illusie:

“There is no Novorossiya. We all do use this term, but frankly speaking, it is a false start. Novorossiya is an idea, a dream, let’s put it that way. This is the idea that wasn’t brought to life due to a number of objective conditions” (BelSat TV, 2015).

Toch spreekt hij hoopvol over de toekomst, en lijkt ervan overtuigd dat Novorossiya als staatsvorm niet verloren was. De droom blijft dus leven. De Minsk-akkoorden waar Tsarev in zijn verklaring naar verwijst, werden besloten op 12 februari 2015. De overeenkomsten omvatten onder meer een regeling om de gebieden die gecontroleerd worden door de DPR en LPR onder voorlopig zelf- beheer te plaatsen. Bovendien leggen de Minsk-akkoorden ook een constitutionele hervorming voor Oekraïne op. Een belangrijk aspect hiervan is de afspraak voor een uiteindelijke decentralisatie van de macht. De grondwettelijke hervorming geeft ook het recht aan de provincies om de taal naar keuze te gebruiken, onder meer in het onderwijs. Daarnaast moeten de verkozen pro-Russische leiders als legitieme onderhandelingspartners erkend worden, en de DPR en LPR de mogelijkheid krijgen om in de toekomst nauw met de Russische federatie samen te werken, en eigen milities op te zetten die de publieke orde bewaren (OSCE, 2015; The Telegraph, 2015). Op 16 juli 2015 keurde het parlement in Kiev een grondwetswijziging goed over de speciale status van de Donbass-regio, ondanks kritiek van beide kanten. Veel beleidsmakers in Kiev vinden immers dat het toekennen van een speciale status ook een impliciete erkenning van de Volksrepublieken inhoudt. De Novorossiya- aanhangers menen daarentegen dat Kiev niet ver genoeg gaat in haar besluiten. De invulling van de wijziging wijkt bovendien inhoudelijk af van de Minsk-akkoorden. De bijzondere status wordt immers enkel toegekend na uitzonderlijke verkiezingen (Zenits et al., 2015; Interfax Russia, 2015; Drachev, 2015; De Telegraaf, 2015). Deze lokale verkiezingen zijn intussen vastgelegd op 18 oktober 2015. De grondwets- wijzing over de speciale status benadrukt dat Oekraïne in de toekomst een unitaire staat blijft. Dat lijkt in tegenspraak te zijn met wat Zakharchenko midden juni plots verklaarde:

“The future of the DPR for me personally is a free independent state that can talk as an equal with Ukraine. All kinds of processes going on here should be in the spirit of independence (...) The blood shed by our fellow citizens for this cause is unforgettable. All kinds of self-proclaimed au- tonomy in composition of Ukraine are out of the question” (Novorossia Today, 2015e). HET VERLEDEN ALS EEN WAPEN: DE NOVOROSSIYA-IDEOLOGIE IN 40 DONETSK, OOST-OEKRAÏNE Of de leider van de DPR hiermee bedoelt dat hij in een verre toekomst de creatie van een onafhankelijke staat voor ogen heeft, is niet duidelijk. Het lijkt in elk geval in tegenspraak te zijn met het vredesproces dat nu aan de gang is, dat er net volledig op gericht is om Oekraïne als eengemaakte staat te behouden. Mogelijk is de opvallende uitspraak eerder een sterk staaltje oorlogsretoriek. De rebellen zelf zijn immers als sinds februari 2015 druk bezig om amendementen voor een meer gedecentrali- seerd Oekraïne op te stellen. Dit deed toen al vermoeden dat, ongeacht provoce- rende uitspraken, een werkelijk herstel van Novorossiya als onderdeel van Rusland of als onafhankelijke staat, voorlopig geen optie is (Nechepurenko, 2015). De pro- Novorossiya websites blijven wel verkondigen dat de uiteindelijke ambitie van de rebellen de creatie van een autonome staatsvorm is en vinden dat de constitutionele veranderingen niet ver genoeg gaan en vooral te laat komen. De stichter van de Facebookpagina Donbass Revolution meent dat de toekomt van Novorossiya niet binnen Oekraïne ligt. Hij acht het immers niet mogelijk in harmonie samen te leven met een deel van land dat de aanvallen en bombardementen van het leger op de eigen bevolking goedkeurt. Hij erkent echter wel dat een vredesakkoord vastleggen de prioriteit is (‘Facebook-conversatie met een politiek activist’ 2015, 23 juli). Pavel Gubarev, de man die altijd het meest uitgesproken geweest is over Novoros- siya, reageerde vlug op de verklaringen van Tsarev en Kofman:

“What would I like to say in this regard? Oleg Tsarev most probably meant his own kitchen-garden called ‘the Parliament of Novorossia’ – the initially empty creation, exercising no power. What I mean by ‘the Novorossia project’? For me it is a Great Idea concerning the reconstruction of the common Russian civilizational space and restora- tion of its territorial integrity. And Novorossia is one of the vectors of this process, which has natural historical character. Thus, it cannot be closed on anyone’s order. Glory to Russia! Glory to Novorossia! Glory to Donbass!” (Gubarev, 2015d).

Gubarev verklaarde zich op zijn eigen blog nader. Volgens hem leeft Novorossiya nog steeds in de harten en geesten van mensen. Hij erkent dat het scenario zoals hij en vele anderen voor ogen hadden –een volledige restauratie van de tsaristische provincie in de praktijk– gefaald heeft. Dat komt volgens hem omdat het grootste deel van deze territoria onder controle staan van ‘fascisten’. Er is geen persvrij- heid, oppositiewebsites worden verwijderd, en de hele bevolking heeft schrik van de Oekraïense inlichtingendienst. Op zijn blog maakt Gubarev een vergelijking tussen het nazisme van de Tweede Wereldoorlog en het nazisme in Kiev: net zoals de nazi- Duitsers overwonnen werden, zo kan ook Novorossiya een einde maken aan het fascistisch bewind van Kiev. Bovendien vindt de ideoloog een unitair Oekraïne IV. DE HUIDIGE SITUATIE EN TOEKOMST VAN HET NOVOROSSIYA-CONCEPT 41 niets meer dan een utopie. Het land is immers een etnisch en cultureel lappen- deken. Gubarev beschrijft dat, zelfs als Oekraïne een unitaire staat blijft, hij en zijn gevolg Novorossiya zullen blijven verdedigen, in welke context ook. Novorossiya uitbouwen als een politieke staat is voorlopig niet mogelijk, zo beseft hij. De oorlog in de Donbass beëindigen is de absolute prioriteit, maar de ideologie blijft bestaan. Toch stelt Gubarev ook, in tegenstelling tot Borodai, Tsarev en Kofman, dat Novo- rossiya een succes geweest is. Er is een revolutie gekomen in de Donbass en een collaps van de ‘oude Oekraïense elites’. De energie die er bij de bevolking gekomen is door de ‘Russische lente’, zal in zijn visie niet meer verdwijnen (Gubarev, 2015c).

IV.2. De toekomst van Novorossiya - enkele finale bedenkingen

Ondanks de officiële ontbinding van het Novorossiya-concept, lijkt het project nog een sterke aanhang te hebben. Het staken van de activiteiten van het parlement betekent niet het einde van het ideologische concept, hoewel de rebellen zelf erkennen dat de praktische invulling van het project een mislukking is. Ondanks dat er nu en dan nog berichten opduiken over pro-Russische manifestaties in de regio, lijkt het concept zich terug te trekken naar het internet. Sinds de aankondiging van de ontbinding van het parlement hebben de leiders in het oosten geen pro-Novorossiya uitspraken meer gedaan. Op sociale media blijven aanhangers van het concept echter actief, en pro-Novorossiya websites blijven artikelen publiceren. Dit gebeurt echter steeds in beperktere mate. Na de ontbinding van het parlement werden ook heel wat pagina’s van onder meer Facebook verwijderd.50 Eind juli 2015 ging ook de nieuwswebsite Novorossiya Today om onbekende redenen plot offline.51 De oproep voor humanitaire hulp ‘om Novorossiya te ondersteunen’ blijft wel.52 Opvallend ook is dat de officiële website van het Novorossiya-parlement actief blijft. Dage- lijks verschijnen er nog berichten alsof een ontbinding van het parlement nooit heeft plaatsgehad. Ivan Nechepurenko, een Russische journalist en politiek analist, geeft in een interview via e-mailverkeer zijn visie op de toekomst van Novorossiya. Hij schetst twee mogelijke toekomstscenario’s. Omdat Novorossiya tot op heden internationaal niet erkend wordt, ziet Nechepurenko een parallel met Transnistrië in Moldavië of Nagomo-Karabach in Armenië. Hij vreest dat in dat geval een hevige sociale en economische crisis voor de regio onvermijdelijk is. In een tweede potentieel scenario erkent Kiev de Novorossiya-leiders als volwaardige onderhandelingspartners, en

50 Bijvoorbeeld: ‘Donbass Revolution [Facebook.com]’ (2015). 51 Medio augustus kwam de website opnieuw online in een geüpdatete versie. 52 Bijvoorbeeld: ‘Antimaydan Donbass Help, Self-defense units [Vk.com]’ (2015). HET VERLEDEN ALS EEN WAPEN: DE NOVOROSSIYA-IDEOLOGIE IN 42 DONETSK, OOST-OEKRAÏNE sluiten beide partijen rechtstreeks vredesakkoorden met elkaar. Toch acht Neche- purenko het laatste scenario pas op lange termijn mogelijk, wanneer er in Kiev een wissel van de macht komt. In elk geval gelooft de journalist dat een terugkeer naar het Oekraïne van voor de Euromaidan-beweging uitgesloten is:

“I don’t see any other exit from this situation apart from holding elections in these two regions, supported by both government in Kiev, representatives of the unrecognized republics and overseen by the OSCE. Once you have elected legitimate representatives of these regions, you can start negotiations on the future status of their and Ukraine’s statehood” (‘E-mail verkeer met Ivan Nechepurenko, Russisch journalist en politiek analist’ 2015, 17 aug.).

Wat de toekomst voor het project en de regio ook inhoudt, zeker is dat, zolang de ideologische beweegredenen en de doelstellingen van het concept niet de volledige en onvoorwaardelijke steun krijgen van de lokale bevolking, het zeer onwaarschijnlijk is dat het project ooit zal slagen. 43

V. Conclusie

Deze studie heeft aangetoond dat het verleden een wapen kan zijn in de opbouw en verspreiding van een ideologisch concept in conflictgebieden. Novorossiya als een tsaristische provincie én als een toekomstige statehood beamen volgens de rebellen dat Oekraïne een historische blunder is. De officieel gemaakte connectie tussen de Donetsk-Krivoy Rog Republiek en de DPR is daarin een belangrijk argument. Het bewijst volgens de rebellen dat een eengemaakt Oekraïne nooit de toekomstvisie geweest is van de mensen in het oosten van het land. In de praktijk wordt naar het verleden verwezen door onder meer het gebruik en de verspreiding van twee tsaristische vlaggen, en de creatie van eigen geschiedenisboeken die de geschiedenis van de regio volledig losweken van dat van Oekraïne. Sociale media en het internet spelen hier gretig op in en verspreiden de idee dat Oekraïne een illegitieme natie is. Historische symbolen zoals de vlaggen en de herdenkingen kunnen bovendien bijdragen tot de creatie van een gezamenlijke, ‘nationale’ identiteit. Ook op andere manieren wordt gepoogd om een identiteit op te bouwen, bijvoorbeeld door een volkslied aan te nemen, of door Russisch taalgebruik aan te moedigen. Dit alles bevestigt de bewering dat Oekraïne verschilt van Donetsk en Luhansk, en stelt het land als een territoriale eenheid sterk in vraag. Het is daarom het recht van de oblasts om hun eigen cultuur, die verschilt met die van Oekraïne, te verdedigen, desnoods gewapenderhand. De historische symbolen zoals de vlag zijn bovendien een nuttig propagandamiddel, zowel virtueel als in de praktijk. Het is een herkenbaar identificatiemiddel, en geeft de opstandelingen en inwoners in het oosten het gevoel dat ze iets gemeenschappelijks hebben. De geschiedenis van de regio vormt dus de basis van de ideologie. Ook de idee ‘dat het vroeger beter was’ komt naar voor. Er lijkt, althans bij de leiders van de Novorossiya-sympathisanten, een nostalgie te zijn naar de Sovjet-periode. Zeker op economisch vlak zouden er niet enkel grote investeringen geweest zijn, maar ook de wetenschappelijke kennis werd vanuit Rusland naar het oosten van Oekraïne overgebracht. Dit heeft bijgedragen tot de economische welvaart en bloei van de regio. Bij een studie naar de ideologie en doelstellingen van het Novorossiya-concept, komen een aantal opmerkelijke deelaspecten naar voor. Vooreerst is er een uitgesproken anti-Kiev sentiment aanwezig in alle pro-Novorossiya bronnen en op sociale media. Steevast wordt gesproken van een junta die met een illegale coup de macht in handen genomen heeft. De huidige regering respecteert in geen geval de rechten en wensen van het volk. De machthebbers in Kiev zijn bovendien oligar- HET VERLEDEN ALS EEN WAPEN: DE NOVOROSSIYA-IDEOLOGIE IN 44 DONETSK, OOST-OEKRAÏNE chen die erop uit zijn zichzelf zoveel mogelijk te verrijken. Vele bronnen proberen door middel van foto’s te bewijzen dat de pro-Kiev milities en het Oekraïense leger bestaat uit nazi’s en fascisten. De vergelijking met het Duitse nazisme tijdens de Tweede Wereldoorlog is nooit ver weg. Er heerst bovendien een sterk anti- amerikanisme. De meeste bronnen hebben ook een sterke afkeer van de internationale bemoeienissen van de grootmacht. De Novorossiya-ideologie streeft naar een multipolaire wereld, waarin niet één land haar dominantie laat gelden. De Novorossiya-beweging is tegelijk internationaal gericht. Solidariteit met een bredere Russische wereld is de norm. Het project wil een voorbeeld vormen voor alle etnische Russen en Russischtaligen in de wereld. Een vereenvoudigde vorm van panslavisme is dus een aspect van de ideologie. Hierbij wordt een vergelijking getrokken met de voormalige Sovjet-Unie die gelijkgezinde, communistische bewegingen over de wereld steunde. Het sociaaleconomisch gedachtegoed doet overigens ook denken aan de Sovjet-periode. De Novorossiya-aanhangers pleiten immers voor nationalisering van middelgrote en grote bedrijven. Collectivisme is het ideaal. Dit zorgt volgens hen voor meer sociale rechtvaardigheid. Rusland heeft een prima reputatie in het oosten. Een nauwe samenwerking met Rusland moet de inkomsten verhogen en een eerlijke herverdeling van land en kapitaal mogelijke maken. Enkel door dichte economische banden met de Russische federatie kan Novorossiya ook zelfvoorzienend worden. De ideologie is bovendien sterk georiënteerd naar de toekomstige Euraziatische Unie en de huidige EDU. De geraadpleegde opiniepeilingen geven aan dat de bevolking in Donetsk een toetreding tot het samenwerkingsverbond steunt. Een ander belangrijk aspect van de Novorossiya-ideologie is de praktische gelijkstelling van de eigen cultuur aan de Russische cultuur. Veel ideologen, waaronder Gubarev, zien Russen en Oekraïners als eenzelfde, Slavisch volk. De bezorgdheid om het behoud van de taal en cultuur is groot. Het bronnenmateriaal verspreidt de idee dat Russischtaligen gediscrimineerd worden. Het Russisch heeft immers nooit de status van een officiële landstaal verkregen in Oekraïne. Een groot deel van de bevolking in Donetsk duidt het Russisch aan als de moedertaal, ondanks dat de meerderheid van de inwoners bestaat uit etnische Oekraïners. Etnie zegt dus niet veel over de linguïstische en culturele beleving van een bevolking. In de gebieden die de rebellen in handen hebben, zijn er momenteel pogingen om de Russische taal een formele status te geven, onder meer door de herinstallatie van Russische televisiekanalen en de invoering van het Russisch in het onderwijs. Tegelijk benadrukken de bronnen dat er plaats blijft voor de Oekraïense taal. Desondanks wordt de grievance van een gebrek aan taalrechten overschat, zo blijkt uit de opiniepeilingen – al vindt een grote meerderheid van de respondenten in de Donbass-regio wel dat het Russisch een officiële staatstaal moet worden in Oekraïne. Het Russisch is de meest gesproken taal in Donetsk en een V. CONCLUSIE 45 belangrijk identificatiemiddel. Er is een ontevredenheid over de status van de lokale taal en cultuur. Dit alles is sterk gerelateerd met het ongenoegen over de centralisti- sche politiek van Kiev. Ook de onvrede over de pro-EU koers is groot. Mogelijk zien de Novorossiya-sympathisanten in het Kiev-beleid een discriminatie van de traditio- nele gerichtheid van de regio naar Rusland, en zo ook van hun cultuurbeleving. Dat Kiev besluiten maakt voor het hele land, is ontegensprekelijk een bron van ongenoegen. Daarom wordt ook een sterke nadruk gelegd op het zelfbeschikkingsrecht van volkeren, met verwijzingen naar verschillende internationale verdragen. Over de visie op de toekomst lopen de meningen uiteen. Politieke doelstellingen voor Novorossiya formuleren is en blijft problematisch. Het uiteindelijke doel van de Novorossiya-ideologie lijkt de banden met Kiev te verzwakken of zelfs te verbreken. De beoogde vorm van statehood blijft tot op heden vaag. Er zijn voorstanders van federalisering, maar ook van een heel verregaande autonomie voor Novorossiya. De lokale bevolking in de bezette gebieden lijkt bij Oekraïne te willen blijven, maar dan in een staatsvorm die meer rechten en vrijheid toekent aan de regio’s. Een unie met Rusland lijkt echter uitgesloten, wat ongetwijfeld te maken heeft met de lauwe reactie van Rusland op de onafhankelijkheidsverklaringen van de DPR en LPR. De huidige vredesonderhandelingen leggen de focus op een decentralisatie en de aanname van extra amendementen in de Oekraïense grondwet. Toch blijven Gubarev en andere ideologen en bronnen dromen van een autonome statehood voor het zuiden en oosten van Oekraïne, dat meer oblasts zal omvatten dan enkel Donetsk en Luhansk. Ondanks het gretig gebruik van de term ‘separatisme’ door verschillende media en beleidsmakers, lijkt de term niet van toepassing op Donetsk, om diverse redenen. Ten eerste is de statehood die de Novorossiya-sympathisanten beogen verre van duidelijk. Als er geen eensgezindheid is in de toekomstvisie van de rebellen, hebben buitenstaanders weinig aanleiding om beschuldigingen van separatisme te uiten. Ten tweede geven vele bronnen duidelijk aan federalisering op het oog te hebben. Uiteraard streven bepaalde ideologen en radicale stemmen naar niets minder dan een volledig onafhankelijke Novorossiya-Republiek. Maar zoals de opiniepeilingen duidelijk maken, is dit absoluut niet de algemene wens van de bevolking. Tot slot wijst alles erop dat de huidige vredesonderhandelingen zoeken naar decentralisatie. De regio’s meer rechten en vrijheden toekennen, en in de toekomst een speciale status met een beperkte vorm zelfbestuur, is nu het doel van de onderhandelingen. De term ‘separatisme’ gebruiken leidt dus een absolute simplificering van de realiteit. Er is wel een bijzondere evolutie merkbaar. Aanvankelijk was Novorossiya een onderwerp van historische interesse. In het voorjaar van 2014 werd het een beleids- concept, met de uitwerking van een eigen ideologie, politieke partij, en zelfs een HET VERLEDEN ALS EEN WAPEN: DE NOVOROSSIYA-IDEOLOGIE IN 46 DONETSK, OOST-OEKRAÏNE parlement (Goble, 2014). Sinds de opschorting van de activiteiten van het parlement, lijkt het concept gedoemd om een virtueel bestaan te leiden. De focus ligt nu eerder op de herintegratie van de DPR en LPR in Oekraïne als territoriale eenheid, natuurlijk wel met wijzigingen in de grondwet en een grotere aandacht voor de rechten van de regio’s. Het plan om de historische provincie herop te bouwen, verdwijnt nu naar een schimmige achtergrond. Wat de toekomst inhoudt voor Novorossiya, valt moeilijk te voorspellen. De Novorossiya-ideologen blijven positief en lijken ervan overtuigd dat het concept en ideologie niet zal verdwijnen. Het zal immers verder leven de herinneringen van de mensen. Ook op sociale media en op het internet blijft het concept –wel in beperktere mate– verdedigd worden. 47

Bibliografie

Literatuur

Aron, L. (2014, januari). Putin and his dangerous Novorossiya. Geraadpleegd op 15-12-2014, via https://www.commentarymagazine.com/article/novorossiya/ Basora, A. A. & Fisher, A. (2014, mei). Putin’s ‘Greater Novorossiya’ – The Dismemberment of Ukraine. Geraadpleegd op 25-03-2015, via http://www. fpri.org/articles/2014/05/putins-greater-novorossiya-dismemberment-ukraine Buchanan, E. (2015, april). Ukraine crisis timeline: From the highs of independence to a full–blown war: Here are the key events in Ukraine’s history from the Orange Revolution to the conflict in the east. Geraadpleegd op 21-04-2014, via http://www.ibtimes.co.uk/ukraine-crisis-timeline-highs-independence- full-blown-war-1497629 De Telegraaf. (2015, juli). Kiev wil meer autonomie voor Oost-Oekraïne. Geraad- pleegd op 17-07-2015, via http://www.telegraaf.nl/buitenland/24276360/__ Meer_autonomie_Donetsk__.html EurActiv. (2014, september). Putin wants ‘statehood’ for Novorossiya. Geraad- pleegd op 15-04-2015, via http://www.euractiv.com/sections/global-europe/ putin-wants-statehood-novorossiya-308106 Ferreira-Lopes, T. (2014, maart). When Does A Country Become A Gamble? The Case Of Ukraine (& Crimea) In 2014. ‘Atlantic Voices: Ukraine’s Sovereignty & Russia’s Near Abroad’, ‘4’. URL: https://www.academia.edu/6548718/ When_does_a_country_become_a_gamble_The_case_of_Ukraine_and_ Crimea_in_2014 Goble, P. (2014, augustus). Putin Commits Himself to ‘Novorossiya’. Geraadpleegd op 25-11-2014, via http://www.interpretermag.com/putin-commits-himself- to-novorossiya/ Herszenhorn, D. M. (2014, april). What Is Putin’s ‘New Russia’? Geraadpleegd op 15-04-2015, via http://www.nytimes.com/2014/04/19/world/europe/what-is- putins-new-russia.html Kappeler, A. & Clayton, A. (2001). ‘The russian empire: a multiethnic history’. Pearson Education. Longman. URL: https : / / books . google . be / books ? id = 395oAAAAMAAJ Katchanovski, I., Kohut, Z., Nebesio, B. & Yurkevich, M. (2013). ‘Historical dicti- onary of ukraine’. Historical Dictionaries of Europe. Scarecrow Press. URL: https://books.google.be/books?id=-h6r57lDC4QC Kolstø, P. & Edemsky, A. (1995). ‘Russians in the former soviet republics’. Indiana University Press. HET VERLEDEN ALS EEN WAPEN: DE NOVOROSSIYA-IDEOLOGIE IN 48 DONETSK, OOST-OEKRAÏNE Kubicek, P. (2000). Regional polarisation in Ukraine: Public opinion, voting and legislative behaviour. ‘Europe-Asia Studies’, ‘52’(2), 273–294. Laruelle, M. (2014). Novorossiya: A Launching Pad for Russian Nationalists. In P. Eurasia (Red.), ‘Ponars eurasia policy memo no. 357’. The George Washington University. URL: http://www.ponarseurasia.org/sites/default/files/policy- memos-pdf/Pepm357_Laruelle_Sept2014.pdf Laruelle, M. (2015). The three colors of Novorossiya, or the Russian nationalist mythmaking of the Ukrainian crisis. ‘Post–Soviet Affairs’, 1–20. doi:10.1080/ 1060586X.2015.1023004. eprint: http://dx.doi.org/10.1080/1060586X.2015. 1023004 Magocsi, P.& Pop, I. (2002). ‘Encyclopedia of rusyn history and culture’. University of Toronto Press. URL: https://books.google.co.uk/books?id=ovCVDLYN% 5C_JgC Menon, R. & Rumer, E. (2015). ‘Conflict in Ukraine The Unwinding of the Post Cold War Order’. Boston Review Books. MIT Press. URL: https://books. google.be/books?id=gosyBgAAQBAJ Owen IV, J. M. & Inboden, W. (2015). Putin, Ukraine, and the Question of Realism. ‘Hedgehog Review’, ‘17’(1). Riabchuk, M. (2012). Ukraine’s ‘muddling through’: National identity and postcom- munist transition. ‘Communist and Post-Communist Studies’, ‘45’(3), 439– 446. Sakwa, R. (2014). ‘Frontline Ukraine: Crisis in the Borderlands’. I.B. Tauris. URL: https://books.google.be/books?id=w1u0BQAAQBAJ Sonne, P. (2015, mei). ‘Novorossiya’ Falls From Putin’s Vocabulary as Ukraine Crisis Drags: Revival of Czarist–era term for ‘New Russia’ fades ahead of European decision on sanctions. Geraadpleegd op 13-07-2015, via http : / / www.wsj.com/articles/novorossiya-falls-from-putins-vocabulary-as-ukraine- crisis-drags-1432936655 Subtelny, O. (2009). ‘Ukraine: A History, 4th Edition’. University of Toronto Press, Scholarly Publishing Division. URL: https://books.google.be/books?id= ktyM07I9HXwC The DPR Ministry of Education and Science. (2015, juni). Law on Education. Geraadpleegd op 20-07-2015, via http://mondnr.ru/wp- content/uploads/ Zakony/Zakon_Ob_obrazovanii.pdf Trenin, D. (2011). ‘Post-imperium: A Eurasian Story’. Carnegie Endowment for International Peace. URL: https : / / books . google . be / books ? id = ETPoQgAACAAJ BIBLIOGRAFIE 49

Bronnen

Blogberichten Gubarev, P. (2015b, mei). The ideology of victory – the future of New Russia. Geraadpleegd op 27-07-2015, via http://pavelgubarev.su/ideologia-pobedy- buduchee-novorossii/ Gubarev, P. (2015c, juni). Three Pillars of New Russia – Russian world, democracy and justice. Geraadpleegd op 27-07-2015, via http://pavelgubarev.su/ Izborskiy-Club Journal. (2015, juli). Izborsk Club includes Boroday, Gubarev and Strelkov. Geraadpleegd op 28-07-2015, via http://izborskiy-club.livejournal. com/23034.html Roth, C. (2014, april). Donetsk Rebels’ ‘Novorossiya’ Fits Russian Vision of Reshaped Europe in 2035. Geraadpleegd op 13-03-2015, via http : / / springtimeofnations.blogspot.be/2014/04/donetsk-rebels-novorossiya-fits- russian.html Senkus, R. (1993). New Russia gubernia. ‘Encyclopedia of Ukraine’. URL: http: //www.encyclopediaofukraine.com/display .asp?linkpath=pages%5CN% 5CE%5CNewRussiagubernia.htm

Interviews E-mail verkeer met Ivan Nechepurenko, Russisch journalist en politiek analist. (2015, augustus). Facebook-conversatie met een politiek activist. (2015, juli).

Officiële documenten Congress of Deputies of All Levels. (2014, december). Declaration of State Sove- reignty of Novorossiya. Geraadpleegd op 13-07-2015, via http://donr.su/INO/ AngDeklar.htm OSCE. (2015). ‘The set of measures to implement the Minsk Agreement’. Organi- sation of Security en Co-operation in Europe. Public Council of LPR and DPR. (2014, mei). Statement of the Public Council of Novorossiya. URL: http://vikkersss.livejournal.com/107763.html Vilbreht, A., Savinkov, A., Leonov, I. & Mihaylov, T. (1800). Map of Novorossiysk province and its 12 counties. In ‘Atlas of the russian empire’. eprint: http:// www.etomesto.ru/map-ukraine_novorossiya/. URL: http://www.etomesto.ru/ map-ukraine_novorossiya/

Online bronnen BBC News. (2014, november). Ukraine crisis: Timeline: Here is a timeline of events in the most dangerous conflict to grip Europe since the wars in the former Yugoslavia. Geraadpleegd op 10-07-2015, via http://www.bbc.com/news/ world-middle-east-26248275 HET VERLEDEN ALS EEN WAPEN: DE NOVOROSSIYA-IDEOLOGIE IN 50 DONETSK, OOST-OEKRAÏNE BelSat TV. (2015, januari). Ex-prime minister of unrecognised Donetsk republic: There’s no ‘Novorossiya’, but a false start. Geraadpleegd op 25-03-2015, via http://belsat.eu/en/articles/ex-prime-minister-unrecognised-donetsk-republic- theres-no-novorossiya-its-false-start/ Breeg, V. (2014, november). Literaturnaya Gazeta: What awaits Novorossiya? Geraadpleegd op 25-03-2015, via http : / / novorossia . today / literaturnaya - gazeta-what-awaits-novorossiya/ Burya, I. (2015). The resurrection of Novorossiya. Geraadpleegd op 25-03-2015, via http://novorossia.su/ru/ideology Business Insider UK. (2015, januari). A Russian online retailer is selling Ukrainian separatist bikinis. Geraadpleegd op 13-03-2015, via http://uk.businessinsider. com/voenpro-sells-bikinis-with-ukrainian-separatist-flag-2015-2?r=US% 20= De Standaard Online. (2015, mei). Poetin spreekt niet meer over ‘Novorossiya’. Geraadpleegd op 28-05-2015, via http : / / www . standaard . be / cnt / dmf20150526_01699541 Demoscope Weekly. (2015). The First General Census of the Russian Empire of 1897: Breakdown of population by mother tongue and districts* in 50 Gover- norates of the European Russia. Geraadpleegd op 13-03-2015, via http : / / demoscope.ru/weekly/ssp/rus_lan_97_uezd_eng.php?reg=422%20; Dergachov, V. & Kirilov, D. (2015, mei). The ‘New Russia’ is closed: The self- proclaimed republic announced the closing of the ‘New Russia’. Geraadpleegd op 03-07-2015, via http://www.gazeta.ru/politics/2015/05/19_a_6694441. shtml Donetskcity.com. (2014). History of Donetsk. via http://www.donetskcity.com/ ourhistory/ Drachev, V. (2015, mei). Donetsk, Luhansk republics say election proposals forwarded to Contact Group on Ukraine. Geraadpleegd op 21-07-2015, via http://tass.ru/en/world/794242 Edwards, M. (2014, juni). Symbolism of the Donetsk People’s Republic. Geraad- pleegd op 25-03-2015, via https://www.opendemocracy.net/od-russia/maxim- edwards / symbolism - of - donetsk - people % C3 % A2 % C2 % 80 % C2 % 99s - republic-flag-novorossiya Fitzpatrick, C. A. (2014, augustus). ‘Novorossiya’ and the ‘Fifth Column’ Around the Kremlin: Novaya Gazeta Interview with Boroday. Geraadpleegd op 13-04-2015, via http : / / www . interpretermag . com / novorossiya - and - the - fifth-column-around-the-kremlin-interview-with-separatist-leader-boroday/ Global Security. (2015). Federal State of Novorossiya – Union of People’s Repu- blics. Geraadpleegd op 25-04-2015, via http : / / www . globalsecurity . org / military/world/para/novorossiya.htm Gubarev, P. (2014, oktober). United Economic Area will be between the DPR and LPR, announced Zaharchenko. Geraadpleegd op 25-11-2014, via http : BIBLIOGRAFIE 51

//novorossia.today/united-economic-area-will-be-between-the-dpr-and-lpr- announced-zaharchenko/ Gubarev, P. (2015a, maart). Russian spring: the struggle for democratic rights and social justice. Geraadpleegd op 13-07-2015, via http : / / novorossia . today / russian-spring-the-struggle-for-democratic-rights-and-social-justice/ Gubarev, P. (2015d, mei). Tsarev: the Novorossia project is closed. Geraadpleegd op 13-07-2015, via http://novorossia.today/tsarev-the-novorossia-project-is- closed-pavel-gubarev/ Interfax Russia. (2014, oktober). West will have to recognize Novorossiya elections eventually – State Duma deputy. In Interfax: Russia & CIS Military Newswire (Red.). URL: http://connection.ebscohost.com/c/articles/99006896/west- will-have-recognize-novorossiya-elections-eventually-state-duma-deputy Interfax Russia. (2015, maart). DNR and LC refused to recognize the law on the special status. Geraadpleegd op 06-07-2015, via http : / / www . interfax . ru / world/430316 Jameson, B. (2014, april). Ukraine Crisis: Gunmen Seize Control of TV HQ In Donestk. Geraadpleegd op 13-07-2015, via http : / / www . todayfm . com / Ukraine-crisis:-Gunmen-seize-control-of-TV-HQ-in-Donetsk Kinstler, L. (2014, april). Protesters in Eastern Ukraine Are Chanting ‘New Russia’, an Old Term That’s Back in Vogue. Geraadpleegd op 25-03-2015, via http: //www.newrepublic.com/article/117284/federalized-ukraine-could-mean- return-novorossiya Kolesnikov, A. (2015, mei). Why the Kremlin Is Shutting Down the Novorossiya Project? Geraadpleegd op 01-07-2015, via http : / / linkis . com / carnegie . ru / eurasiao/YqVMW Nakanune.Ru. (2014, juni). In ‘Izborsky club’ entered Boroday, Gubarev and arrows. Geraadpleegd op 25-07-2015, via http://www.nakanune.ru/news/ 2014/6/6/22355804 Nechepurenko, I. (2015, mei). Death of Novorossia: Why Kremlin Abandoned Ukraine Separatist Project. Geraadpleegd op 13-07-2015, via http://www. themoscowtimes . com / news / article / death - of - novorossia - why - kremlin - abandoned-ukraine-separatist-project/522320.html New Russia Official. (2015a). News briefs novorossia – 11/5/2015. via http : / / novorossiya-gov.ru/news.php?id=20150511_00&img_num=1 New Russia Official. (2015b). Novorossiya Official Site. Geraadpleegd op 26-07-2015, via http://novorossiya-gov.ru/ New Russia Official. (2015c). Views and Analysis – current state. Geraadpleegd op 26-07-2015, via http://novorossiya-gov.ru/opinions.php?id=prihod_armii_ novorossii_na_yugo-vostok&img_num=1 New Russia Press. (2015, mei). Donbass Republics Propose Ukraine’s Non-Aligned Status in Constitution. Geraadpleegd op 15-07-2015, via http://newrussia. HET VERLEDEN ALS EEN WAPEN: DE NOVOROSSIYA-IDEOLOGIE IN 52 DONETSK, OOST-OEKRAÏNE press/politics/donbass-republics-propose-ukraines-non-aligned-status-in- constitution/ Newman, D. (2014, juli). Russian nationalist thinker Dugin sees war with Ukraine. Geraadpleegd op 11-11-2015, via http://www.bbc.com/news/world-europe- 28229785 Novorossia Today. (2014a, september). Most Residents in DPR trust authorities cannot imagine future as part of Ukraine: survey. Geraadpleegd op 22-10-2014, via http://novorossia.today/most-residents-in-dpr-trust-authorities-cannot- imagine-future-as-part-of-ukraine-survey/ Novorossia Today. (2014b, oktober). Own electric power system was established in the DPR. Geraadpleegd op 25-11-2014, via http://novorossia.today/own- electric-power-system-was-established-in-the-dpr/ Novorossia Today. (2014c, december). The battalion of the oligarch Kolomoyskiy brought to halt Ahmetov’s trucks with humanitarian aid for Donbass. Geraad- pleegd op 22-03-2015, via http://novorossia.today/the- battalion- of- the- oligarch-kolomoyskiy-brought-to-halt-ahmetovs-trucks-with-humanitarian- aid-for-donbass/ Novorossia Today. (2015a, april). LPR is going to issue passports in the Russian language. Geraadpleegd op 03-05-2015, via http://novorossia.today/lpr-is- going-to-issue-passports-in-the-russian-language/ Novorossia Today. (2015b). Novorossia Today Website. Geraadpleegd op 22-07-2015, via http://novorossia.today/ Novorossia Today. (2015c, februari). The DPR became a legal successor of the Donetsk-Krivoy-Rog Republic. Geraadpleegd op 25-03-2015, via http : / / novorossia.today/the-dpr-became-a-legal-successor-of-the-donetsk-krivoy- rog-republic/ Novorossia Today. (2015d, april). Ukraine as a threat to Eurasian integration. Geraadpleegd op 20-07-2015, via http : / / novorossia . today / ukraine - as - a - threat-to-eurasian-integration/ Novorossia Today. (2015e, juni). Zakharchenko: I do not see the future of DPR in composition of Ukraine. Geraadpleegd op 13-07-2015, via http://novorossia. today/zakharchenko- i- do- not- see- the- future- of- dpr- in- composition- of- ukraine/ Novorossia TV. (2015). Izborskiy Club Novorossiya. Geraadpleegd op 25-07-2015, via http://novorossiatv.com/projects/izborskiy_klub_novorossiya/ Novorossia Vision. (2015). Novorossia Vision: Our goal. Geraadpleegd op 26-03-2015, via http://novorossia.vision/our-goal/ Novorossia.su. (2014, september). DNR and LNR began to create an army of Novo- rossiya. Geraadpleegd op 13-11-2014, via http://novorossia.su/ru/node/6688 Novorossia.su. (2015a). First book about the birth of the People’s Republic of Donetsk. via http://novorossia.su/ru/node/20176 BIBLIOGRAFIE 53

RT News. (2014, mei). Self-proclaimed Donetsk and Lugansk republics form ‘Novorossiya’ union. Geraadpleegd op 25-02-2015, via http://rt.com/news/ 161304-donetsk-lugansk-unite-state/ Scoop. (2015). Novorossiya info. Geraadpleegd op 25-07-2015, via http://www. scoop.it/t/novorossiya Sputnik International. (2014, mei). Donetsk, Lugansk People’s Republics unite in Novorossiya. Geraadpleegd op 25-02-2015, via http : / / sputniknews . com / voiceofrussia / news / 2014 _ 05 _ 24 / Donetsk - Lugansk - Peoples - Republics - unite-in-Novorossiya-1012/ Stewart, G. (2014, september). History does repeat itself: Novorossiya. Geraad- pleegd op 15-11-2014, via http : / / english . pravda . ru / world / ussr / 17 - 09 - 2014/128556-novorossiya-0/ Taylor, A. (2014, april). ’Novorossiya’, the latest historical concept to worry about in Ukraine. Geraadpleegd op 25-03-2015, via https://www.washingtonpost. com/blogs/worldviews/wp/2014/04/18/understanding-novorossiya-the-latest- historical-concept-to-get-worried-about-in-ukraine/ The Kremlin. (2014, augustus). President of Russia Vladimir Putin addressed Novo- rossiya militia. Geraadpleegd op 24-11-2014, via http://en.kremlin.ru/events/ president/news/46506 The Telegraph. (2015, februari). Minsk agreement on Ukraine crisis: text in full. Geraadpleegd op 05-03-2015, via http : / / www . telegraph . co . uk / news / worldnews/europe/ukraine/11408266/Minsk-agreement-on-Ukraine-crisis- text-in-full.html Tsvetkova, M. (2014, apil). Separatists seize control of TV HQ in east Ukraine city. Geraadpleegd op 13-07-2015, via http://www.reuters.com/article/2014/04/ 27/us-ukraine-separatists-tv-idUSBREA3Q0CZ20140427 Warwick, F. (2015, januari). Violence and suffering in Ukraine’s east: As fighting rages along the Ukraine-Russia border, fears grow of a return to all-out war. Geraadpleegd op 25-03-2015, via http://www.aljazeera.com/indepth/features/ 2015/01/violence-suffering-ukraine-east-201511962128808637.html Zenits, N. & Balfmorth, R. (2015, maart). Ukraine parliament offers special status for rebel east, Russia criticizes. Geraadpleegd op 11-04-2015, via http : / / www . reuters . com / article / 2015 / 03 / 17 / us - ukraine - crisis - status - idUSKBN0MD1ZK20150317

Opiniepeilingen en statistieken Baltic Surveys/The Gallup Organization. (2014a, maart). ‘Public opinion survey: residents of ukraine: Russian-Speaking Citizens Not Under Pressure or Threat’. International Republican Institute. URL: http://www.iri.org/sites/default/ files/2014%20April%205%20IRI%20Public%20Opinion%20Survey%20of% 20Ukraine,%20March%2014-26,%202014.pdf Baltic Surveys/The Gallup Organization. (2014b, april). ‘Public opinion survey: residents of ukraine: Opposition to Russian Military Intervention Strong in all HET VERLEDEN ALS EEN WAPEN: DE NOVOROSSIYA-IDEOLOGIE IN 54 DONETSK, OOST-OEKRAÏNE Regions’. International Republican Institute. URL: http://www.iri.org/sites/ default/files/2014%20April%2024%20Survey%20of%20Residents%20of% 20Ukraine,%20April%203-12,%202014.pdf Chaisty, P. & Whitefield, S. (2015, maart). Support for separatism in southern and eastern Ukraine is lower than you think. Geraadpleegd op 14-07-2015, via https:// www. psa.ac .uk /insight- plus /blog /support- separatism - southern- and-eastern-ukraine-lower-you-think Fund ‘Democratic Initiatives’. (2014, februari). How relations between ukraine and russia should look like? public opinion polls’ results. Geraadpleegd op 18-07-2015, via http://dif.org.ua/en/events/ukrainieyu-ne-hochut.htm Kiev International Institute of Sociology. (2014a, april). Attitude to the Staturs of the Russian Language in Ukraine. Geraadpleegd op 20-07-2015, via http:// www.kiis.com.ua/?lang=eng&cat=reports&id=517&page=1&t=10 Kiev International Institute of Sociology. (2014b, april). Tthe Views and the Options of South-Eastern Regions Residents of Ukraine. Geraadpleegd op 25-07-2015, via http://www.kiis.com.ua/?lang=eng&cat=reports&id=302&page=7 Pew Research Center. (2014, mei). Despite Concerns about Governance, Ukrainians Want to Remain One Country: Many Leery of Russian Influence, as Putin Gets Boost at Home. Geraadpleegd op 25-07-2015, via http://www.pewglobal.org/ 2014/05/08/despite-concerns-about-governance-ukrainians-want-to-remain- one-country/ Rating Group. (2013). The language question, the results of recent research in 2012. Geraadpleegd op 25-07-2015, via http://ratinggroup.com.ua/en/products/ politic/data/entry/14004/ State Statistics Committee of Ukraine. (2001a). About number and composition of population of Donetsk Region. Geraadpleegd op 20-07-2015, via http://2001. ukrcensus.gov.ua/eng/results/general/nationality/Donetsk/ State Statistics Committee of Ukraine. (2001b). Linguistic composition of the population. Geraadpleegd op 20-07-2015, via http://2001.ukrcensus.gov.ua/eng/ results/general/language/ State Statistics Committee of Ukraine. (2001c). National composition of population of Ukraine. Geraadpleegd op 13-07-2015, via http://2001.ukrcensus.gov.ua/ eng/results/general/nationality/ State Statistics Committee of Ukraine. (2001d). The language structure of Donets’k region. Geraadpleegd op 13-07-2015, via http://2001.ukrcensus.gov.ua/eng/ results/general/language/Donetsk/ State Statistics Committee of Ukraine. (2013). Average monthly wages and salaries by region from the beginning of year in 2012. Geraadpleegd op 13-07-2015, via http://www.ukrstat.gov.ua/operativ/operativ2012/gdn/reg_zp_p/reg_ zpp12_e.htm The Razumkov Centre. (2014). What languages do you speak? Geraadpleegd op 25-03-2015, via http://www.uceps.org/eng/poll.php?poll_id=594 BIJLAGEN 55

Sociale media en videofragmenten History of Novorossia [Youtube.com]. (2014, november). History of Novorossia. (2014, november). Geraadpleegd op 25-03-2015, via https://www.youtube. com/watch?v=PNq--1OxG7s Izborsky Klub [Vk.com]. (2014). Empire is alive! (2014). Geraadpleegd op 25-07-2015, via http://vk.com/izborskyclub Novorossiya [Youtube.com]. (2014). National Anthem of Novorossiya. (2014). Geraadpleegd op 25-04-2014, via https : / / www . youtube . com / watch ? v = vJcXzoFhBmM Alexander Zakharchenko [Youtube.com]. (2015, maart). DPR PM Alexander Zakharchenko presser 07/03/15. (2015, maart). Geraadpleegd op 07-03-2015, via https://www.youtube.com/watch?v=EVIkFBqlEqg Antimaydan Donbass Help, Self-defense units [Vk.com]. (2015). slavadnb.ru. (2015). Geraadpleegd op 25-07-2015, via https://vk.com/slavadnb Donbass Revolution [Facebook.com]. (2015). Timeline. (2015). Geraadpleegd op 25-05-2015, via https://www.facebook.com/DonbassRevolution2?fref=ts Donbass Revolution [Facebook.com]. (2015). Timeline. (2015). Geraadpleegd op 25-05-2015, via https://www.facebook.com/DonbassRevolution Drang Nach Ukraine [Vk.com]. (2015). The onslaught of the Ukraine - New Russia. (2015). Geraadpleegd op 25-07-2015, via http://vk.com/dasneurussland New Russia [Vk.com]. (2015). Russian charity organization ‘DobroRussiya’. (2015). Geraadpleegd op 25-05-2015, via http://vk.com/soutukraine News-Front, Novorossia [Vk.com]. (2015). Videos from the front lines. (2015). Geraadpleegd op 25-07-2015, via https://vk.com/newsfront_tv Novorossia Today [Facebook.com]. (2015). Timeline. (2015). Geraadpleegd op 25-07-2015, via https : / / www . facebook . com / pages / Novorossiatoday / 1452392635033241?fref=ts Novorossia [Vk.com]. (2015). Republic Novorossia, antimaidan. (2015). Geraad- pleegd op 25-07-2015, via http://vk.com/the_republic_of_new_russia Novorossiyan [Twitter.com]. (2015). Timeline. (2015). Geraadpleegd op 27-07-2015, via https://twitter.com/Novorossiyan Pavel Gubarev [Facebook.com]. (2015). Timeline. (2015). Geraadpleegd op 25-05-2015, via Facebook.com/PGubarev Relief Fund of New Russia [Vk.com]. (2015). spasidonbass.ru. (2015). Geraad- pleegd op 23-07-2015, via http://vk.com/spasidonbass Republic Novorossiya [Facebook.com]. (2015). Timeline. (2015). Geraadpleegd op 23-07-2015, via https://www.facebook.com/republicnovorossiya?fref=ts

Tijdschriften ‘Novorossiyan Herald I’. (2014, november). ‘Novorossiyan Herald II’. (2014, december). 56

Bijlagen

B.1. Historische kaart van Novorossiya

Bron: Vilbreht et al. (1800). BIJLAGEN 57

B.2. Regio’s in Oekraïne HET VERLEDEN ALS EEN WAPEN: DE NOVOROSSIYA-IDEOLOGIE IN 58 DONETSK, OOST-OEKRAÏNE B.3. Historische symbolen

B.3.1. Novorossiya vlag – 1

Bron: https://en.wikipedia.org/wiki/Template:Country_data_Novorossiya.

B.3.2. Novorossiya vlag – 2

Bron: http://www.globalresearch.ca/novorossiya-army-being-formed-in-east-ukraine/5396299.

B.3.3. Sint-Joris lintje

Bron: http://www.interpretermag.com/russia-update-january-23-2015/. BIJLAGEN 59

B.4. Economische status van Oekraïne

B.4.1. Gemiddeld maandelijks inkomen per oblast

Bron: State Statistics Committee of Ukraine (2013). HET VERLEDEN ALS EEN WAPEN: DE NOVOROSSIYA-IDEOLOGIE IN 60 DONETSK, OOST-OEKRAÏNE B.5. Etnische en linguïstische compositie van Oekraïne

B.5.1. Etnische compositie van de regio Donetsk

(%) 60 50 40 30 20 10 0

Bron: State Statistics Committee of Ukraine (2001a).

B.5.2. Etnische compositie van Oekraïne als geheel

Bron: State Statistics Committee of Ukraine (2001c). BIJLAGEN 61

B.5.3. Linguïstische compositie van Oekraïne

Percentage van de bevolking dat Russisch aanduidt als moedertaal. Bron: State Statistics Committee of Ukraine (2001b).

Percentage van de bevolking dat Oekraïens aanduidt als moedertaal. Bron: State Statistics Committee of Ukraine (2001b). HET VERLEDEN ALS EEN WAPEN: DE NOVOROSSIYA-IDEOLOGIE IN 62 DONETSK, OOST-OEKRAÏNE B.5.4. Vergelijking van de etnische en linguïstische compositie van Donetsk

% 100 0.8 90 80 70 60 74.9 50 Andere taal 40 33.4 Russisch taal 30 Oekraïense taal 20 37.7 10 23.4 24.1 3.8 0 0.5 0.2 Russisch Oekraïens Andere Totaal Etnische ooprong

Een kleine 57 procent van de bewoners van Donetsk heeft een etnisch Oekraïense afkomst. Daarvan geeft meer dan de helft aan dat Russisch hun moedertaal is. Van de etnische Russen daarentegen duidt slechts een miniem percentage het Oekraïens als moedertaal aan. Bijgevolg is het percentage aan Russisch-sprekenden in de regio veel groter dan het aantal etnische Russen.

Bron: State Statistics Committee of Ukraine (2001a) en State Statistics Committee of Ukraine (2001b). BIJLAGEN 63

B.6. Declaration of State Sovereignty of Novorossiya

Bron: Congress of Deputies of All Levels (2014).

The 12th of December, 2014 Declaration of State Sovereignty of Novorossiya

Adopted by Congress of Deputies of All Levels on the 12th of December, 2014

Proceeding from the principles of international law and the UN Charter, including the right of nations of self-determination, and the people's will to create a sovereign sate clearly expressed at the referendum on the 11th of May, 2014, Congress of Deputies of All Levels hereby adopts the present Declaration of State Sovereignty of Novorossiya and proclaims the creation of the Union of Sovereign Republics – the State of Novorossiya.

1. Novorossiya is hereby proclaimed as a state – Union of Sovereign Republic, on the ground of recognition of continuity of operation of the Treaty on the Creation of the USSR dated December 30, 1922. Any administrative territorial entities of the USSR that have recognized the operation of the Treaty on the Creation of the USSR dated December 30, 1922 (as amended on December 12, 2014) in any form on behalf of the people or with its support shall be participants of the Union of Sovereign Republics.

2. The people of Novorossiya shall be the holder of its sovereignty and the only source of state authority. The people shall have a right to armed defense of the sovereignty and territorial integrity of the Union of Sovereign Republics, a right to freely own weapons, to form armed People's Militia, to elect its commanders directly and to form armed People's Volunteer Corps in case of a war or a threat to sovereignty.

3. Novorossiya hereby dissolves all political ties with the former state of Ukraine, it shall neither be nor strive to be a part of a common political space with it. As a free and independent state, Novorossiya shall be authorized to declare war and make peace, to enter alliances, to conduct international trade and to take any actions to which any independent state is entitled.

4. Novorossiya shall form close, friendly, equal and, by common consent, allied relations with the Russian Federation. Russian shall be the official language of Novorossiya.

5. The executive, legislative and judicial authority, as well as territorial militia, shall be formed exclusively by the people, directly or through deputies elected by the people. Creation of independent authorities not controllable by the people or its legitimate representatives shall be prohibited. Deputies and officials shall be elected by the people HET VERLEDEN ALS EEN WAPEN: DE NOVOROSSIYA-IDEOLOGIE IN 64 DONETSK, OOST-OEKRAÏNE

directly and personally, replacement of direct elections by party lists shall be prohibited. Every deputy shall represent his or her electors and may be recalled by them.

6. Novorossiya is hereby proclaimed as a social state fully responsible for the well-being of all the members of society. Novorossiya shall recognize all forms of ownership. However, it shall support state and collective ownership, disallow excessive private monopolization threatening public interests, privatization of utilities and infrastructure, as well as abuse of the right to private property to the detriment to citizens, labor collectives, society and state. The conditions of operation of private enterprises using hired labor shall be determined by tripartite commissions composed of representatives of the employer, the labor collective and the state. Mineral resources, forests, water resources and land outside the territories of cities and villages shall be indivisible public property, land in cities and villages shall be municipal or private property. Everyone engaged in full-time farming or subsidiary farming in good faith shall retain his or her rights to till the earth and enjoy additional support of the state.

7. Everyone born in Novorossiya or residing in it legally and in good faith for more than five years, as well as everyone who took part in the defense of sovereignty of Novorossiya in the ranks of the Volunteer Corps shall be considered as a citizen of Novorossiya. All citizens of Novorossiya shall have equal rights. No citizen of Novorossiya may be deprived of citizenship without his or her consent. Citizens of Novorossiya shall have a right to get passports but shall not be obliged to have them. The availability or lack of any documents shall not influence the scope of civil rights of citizens of Novorossiya. Foreigners who are legally present in Novorossiya shall enjoy equal rights with its citizens, except the right to own arms, as well as electoral and labor rights.

Congress of Deputies of All Levels The 12th of December, 2014

BIJLAGEN 65

B.7. Statement of the Public Council of Novorossiya

Bron: Public Council of LPR and DPR (2014).

Statement of the Public Council of Novorossiya

24th of may 2014

What is "Novorossiya" and what are the political aspirations of its leaders? Communists talk about the USSR 2.0, state TV channels do not cease to frighten with the "genocide of Russian-speaking population" (forgetting to remind you that the genocide already goes on for years in Russia [translator's note: figuratively referring to White genocide & population replacement]), and pro-Kremlin nationalists even fantasize on the theme of the so-called "Russian Spring".

Despite the service of the first persons of Novorossiya in the repressive organs of the Russian Federation [FSB], despite the appointment of Communists in the chief political offices, despite numerous statements [of their] pro-Putin leaders' commitment to internationalism (remember the verbatim quote from Gubarev about "red orthodox project," recall Pushilin's public denial of the presence of any nationalism among the separatists, recall statements from commanders Girkin and Bezler about the commitment to heritage of the Red Army and willingness of "fight the Nazis," remember finally all that "Soviet- dedyvoevatelskaya" [translator's note: "dedyvoevatelskaya" - from "our grandfathers have fought" - derisive reference to cliches of Cult of Soviet Victory like "our grandfathers fought the nazis"] rhetoric, which permeates every frame of footage from the separatist camp), despite all this - pro-Kremlin nationalists continue the rituals over the expiring body of Novorossiyan Frankenstein, hoping to convince themselves that the red - it is white. such speculation contributes the fact that all information about the Novorossiya passes through bloggers who distort it for their own purposes, by wishful thinking. To once and for all reveal the true political aspirations and ideological principles of Novorossiya we turn to the source - namely, the statement of the Public Council of Novorossiya.

Public Council of Novorossiya was formed 24 and 25 May 2014 by representatives of Kharkov, Dnepropetrovsk, Zaporozhye, Odessa, Nikolaev, Kherson and Sumy regions of South-East of Ukraine, as well as the so-called Donetsk People's Republic and Lugansk People's Republic.

Public Council is one of the principal organs of the joint political coordination between DPR and LPR, and aims to form a new state entity - Novorossiya. Public Council is developing and agreeing on common principles of creating Novorossiya, definition of its values and objectives. During the congress of the public council of Novorossiya its HET VERLEDEN ALS EEN WAPEN: DE NOVOROSSIYA-IDEOLOGIE IN 66 DONETSK, OOST-OEKRAÏNE

members made a joint statement later published by the newspaper "Zavtra." [translator's note: "Political allegiance -- Stalinism , patriotism" ]

This statement is worth a careful read because it once and for all answers the question - what is Novorossiya and why Russian nationalists must destroy it. So:"We see Novorossiya as the place where will come to life the tradition of fraternal community of people, which will form a single civilization, overcoming ethnic, confessional and social limitations [translators note: another possible translation -- "separations"]. Sovereignty and identity of Russian world has always been based on the integration and consolidation of different traditions, cultures and peoples.Our values are the mutual enrichment of cultures and people, internationalism and anti-fascism, justice and solidarity. We are committed to the creation of a common future for all citizens, a future, from which none of our fellow citizens can not be excluded because of its native language, national origin or religious beliefs.

Novorossiya we see a place where freedom of conscience will be connected with respect for all religions and traditional Orthodox culture. We stand for the transformation of society on a democratic basis, to overcome the dominance of the oligarchy and true equality for all members of society, for equality, not only proclaimed the official documents, but guaranteed by real state practice, for equal access of all to culture and science, for the right to education in their native language.

We will fight for a society where citizens are provided with decent working conditions and employment support, for free accessible and quality education and health care, pensions and for decent living conditions. Our priority is to ensure the welfare and social rights of every family, socially oriented housing policy.

We see the future Novorossiya democratic, based on a real government, citizens' access to decision-making. Country, where different ideologies will have the right to exist - except Nazism and racism. We see the future Novorossiya place where the modern economy based on industrial upgrading, development of science and rational use of the creative potential of the people.

We are confident that our struggle and our commitment to a better future are the continuation of a great common history of Russia, Ukraine, the Soviet Union and modern Eurasian, the history that our peoples are creating today joining our forces.

Novorossiya is to become an open project for the implementation of the proclaimed values and principles, reserving a right to declare full independence.

Novorossiya is to become an arena for the realization of ideas, hopes and aspirations of all the people, sincerely worried about the fate of the Motherland, aspiring to make her happy and prosperous. BIJLAGEN 67

B.8. Gewenste officiële landsta(a)l(en)

B.8.1. Rating Group

ɉɿɞɬɪɢɦɤɚɧɚɞɚɧɧɹ ɪɨɫɿɣɫɶɤɿɣɦɨɜɿ ɫɬɚɬɭɫɭɞɟɪɠɚɜɧɨʀ

Ɍɚɤ ɋɤɨɪLɲɟɬɚɤ ȼɚɠɤɨɜLɞɩɨɜLɫɬɢ ɋɤɨɪLɲɟɧ i ɇi

ǾȓȑȳȜțȖ ǽȜșȳȠȖȥțȳȟȖȚȝȎȠȳȴ

ɍɤɪɚʀɧɚ 27 18 8 12 34 Ʉɉɍ 47 25 12 6 10

Ⱦɨɧɛɚɫ 61 23 8 4 3 ɉɚɪɬLɹɪɟɝLɨɧLɜ 45 26 9 8 13

ɋɯLɞ 42 29 11 8 10 ɍȾȺɊ 21 17 4 17 42

ɉLɜɞɟɧɶ 41 24 12 10 13 ȻɚɬɶɤLɜɳɢɧɚ 13 14 5 16 53

ɐɟɧɬɪ 15 18 9 19 39 ȽɪɨɦɚɞɹɧɫɶɤɚɩɨɡɢɰLɹ 6 19 8 23 43

ɉLɜɧLɱ 12 14 7 20 48 ɎɪɨɧɬɡɦLɧ 14 11 5 17 53

ɁɚɯLɞ 3 4 4 12 77 ɋɜɨɛɨɞɚ 10 90

Bron:ǞǻȃȒǻǸǻǰȒȄǺǭǰǽȀǼǭRating « ǝǲǶǿǵǺǰ Group» | ǜǵǿǭǺǺȌǹǻǯǵ (2013: ǽǲǴȀǸȉǿǭǿǵǻǾǿǭǺǺȒȂǱǻǾǸȒǱǳǲǺȉ). | ǿǽǭǯǲǺȉ 2012 12

B.8.2. Pew Research Center

Bron: Pew Research Center (2014). HET VERLEDEN ALS EEN WAPEN: DE NOVOROSSIYA-IDEOLOGIE IN 68 DONETSK, OOST-OEKRAÏNE B.8.3. Kiev International Institute of Sociology

70 (%)

60 West 50 Centrum 40 Zuid 30 Oost (met Donbass) 20

Bron: Kiev International Institute of Sociology (2014a).

B.8.4. Talen in het onderwijs

80 (%) Oekraïne 70 West 60 Centrum 50 Zuid 40 Oost (met Donbass) 30 20 10 0

Bron: Kiev International Institute of Sociology (2014a). BIJLAGEN 69

B.9. Toekomst van Oekraïne

B.9.1. Toekomst van Oekraïne: unitair, federaal of gesplitst?

In your opinion, should Ukraine…?

Remain a unitary country Remain a unitary country, but without Crimea Become a federal country Be divided into several countries Other Difficult to answer/No answer

West 86% 3% 3% 1% 8%

Center 78% 7% 6% 1% 8%

South 44% 25% 22% 2% 1% 6%

East 45% 8% 26% 4% 1% 16%

Bron:0%Baltic 10% Surveys/The 20% 30% Gallup 40% Organization 50% 60% (2014a 70%). 80% 90% 100% 37 B.9.2. Toekomst van Oekraïne: EU of EDU?

Please, imagine, that there was a referendum on whether Ukraine should join the European Union or the Customs Union with Russia, Belarus and Kazakhstan, You can vote for entry into the EU or into the Customs Union, What would be your choice in this case? 80 I would vote for entry into the European Union 70 60 I would vote for entry 50 into the Customs Union (%) 40 with Russia, Belarus and Kazakhstan 30 I wouldn’t participate in 20 the referendum 10 0 DIFFICULT TO SAY

REFUSE TO ANSWER

Bron: Kiev International Institute of Sociology (2014b).