Objaœnienia Do Szczegółowej Mapy Geologicznej Polski

PAÑSTWOWY INSTYTUT GEOLOGICZNY

JAN RZECHOWSKI, STEFAN CIEŒLIÑSKI, STANIS£AW MARSZA£EK

G³ówny koordynator Szczegó³owej mapy geologicznej Polski — S. LISICKI Koordynator regionu Wy¿yny Lubelskiej i Wy¿yny Ma³opolskiej — M. ¯ARSKI

OBJAŒNIENIA DO SZCZEGÓ£OWEJ MAPY GEOLOGICZNEJ POLSKI

1:50000

Arkusz Hrebenne (961) (z 3 fig., 3 tab. i 2 tabl.)

Wykonano na zamówienie Ministra Œrodowiska za œrodki finansowe wyp³acone przez Narodowy Fundusz Ochrony Œrodowiska i Gospodarki Wodnej

WARSZAWA 2008 Autorzy: Jan RZECHOWSKI1, Stefan CIEŒLIÑSKI1, Stanis³aw MARSZA£EK2 1Pañstwowy Instytut Geologiczny, ul. Rakowiecka 4, 00-975 Warszawa 2Przedsiêbiorstwo Geologiczne POLGEOL SA w Warszawie Zak³ad w Lublinie, ul. Budowlana 26, 20-469 Lublin

Redakcja merytoryczna: El¿bieta GRUSZCZYÑSKA

Akceptowa³ do udostêpniania Dyrektor Pañstwowego Instytutu Geologicznego doc. dr hab. Jerzy NAWROCKI

ISBN 978-83-7538-422-2

Przygotowanie wersji cyfrowej: Stanis³aw OLCZAK, Jacek STR¥K

2 SPIS TREŒCI

I. Wstêp ...... 5 II. Ukszta³towanie powierzchni terenu ...... 9 III. Budowa geologiczna ...... 11 A. Stratygrafia...... 11 1. Kreda ...... 13 a. Kreda górna ...... 13 Kampan ...... 13 Kampan dolny ...... 13 Mastrycht ...... 14 Mastrycht dolny ...... 14 Mastrycht górny ...... 15 2. Paleogen ...... 15 a. Eocen ...... 15 Eocen œrodkowy ...... 16 3. Neogen ...... 18 a. Miocen ...... 18 Miocen œrodkowy ...... 18 Baden...... 18 4. Czwartorzêd ...... 19 a. Plejstocen ...... 19 Zlodowacenia po³udniowopolskie ...... 19 Zlodowacenie Sanu 2 ...... 19 Zlodowacenia œrodkowopolskie ...... 20 Zlodowacenie Warty ...... 20 Zlodowacenia pó³nocnopolskie ...... 20 Zlodowacenie Wis³y ...... 20 Stadia³ œrodkowy ...... 20 Interstadia³ ...... 20 Stadia³ górny ...... 21

3 b. Czwartorzêd nierozdzielony ...... 22 c. Holocen ...... 22 B. Tektonika i rzeŸba pod³o¿a czwartorzêdu ...... 22 C. Rozwój budowy geologicznej ...... 24 IV. Podsumowanie ...... 27 Literatura ...... 28

SPIS TABLIC

Tablica I — Szkic geomorfologiczny w skali 1:100 000 Tablica II — Szkic geologiczny odkryty w skali 1:100 000

4 I. WSTÊP

Obszar arkusza Hrebenne (961) Szczegó³owej mapy geologicznej Polski 1 :50 000 po³o¿ony jest w po³udniowo-wschodniej Polsce, miêdzy wspó³rzêdnymi geograficznymi: 23°30’ i 23°45’ d³ugoœci wschodniej oraz 52º10’i 52°20’szerokoœci pó³nocnej. W granicach Polski po³o¿ona jest pó³nocno-zachodnia czêœæ obszaru. Administracyjnie obszar arkusza obejmuje czêœci województw: lubelskiego (powiat to- maszowski z gmin¹ Lubycza Królewska) i podkarpackiego (powiat lubaczowski z gmin¹ Horyniec). Pod wzglêdem fizycznogeograficznym badany obszar po³o¿ony jest w obrêbie dwóch podprowincji: Wy¿yna Lubelsko-Lwowska z mezoregionem Roztocze Wschodnie (Rawskie) i Wy¿yna Wo³yñsko-Podolska z mezoregionem Równina Be³zka (Kondracki, 2002). Jest to teren rolniczy, gdzie wystêpuj¹ gleby kompleksów: pszennego i ¿ytniego. Znaczn¹ czêœæ powierzchni (oko³o 55%) zajmuj¹ lasy. Na omawianym obszarze wystêpuje typ osadnictwa wiejskiego. Wioski usytuowane s¹ wzd³u¿ dolin rzecznych lub szlaków komunikacyjnych. Najwiêksz¹ wsi¹ jest Hrebenne, nieco mniejsze s¹: Dêby, Kornie, Mosty Ma³e, Siedliska oraz Prusie. Teren arkusza przecina droga krajowa nr 17 (Warszawa–Hrebenne). Drogi o znaczeniu lokalnym ³¹cz¹ Hrebenne z Siedliskami i Machnowem Starym. W Hrebennem znajduje siê drogowe przejœcie gra- niczne miêdzy Polsk¹ a Ukrain¹. Na obszarze arkusza przebiegaj¹ dwie linie kolejowe. Linia Za- moœæ–Be³¿ec–Lubycza Królewska–Hrebenne prowadzi do kolejowego przejœcia granicznego. Mniejsze znaczenie ma linia hutniczo-siarkowa z Lubaczowa przez Prusie do Rawy Ruskiej na Ukrainie. Badania geologiczne na obszarze arkusza Hrebenne przeprowadzono zgodnie z projektem badañ geologicznych, opracowanym przez J. Rzechowskiego i P. Barana w 1990 r., zatwierdzonym przez Ministra Ochrony Œrodowiska, Zasobów Naturalnych i Leœnictwa decyzj¹ numer KOPBG/015/3304/91 z dnia 5.02.1991 r. Podstaw¹ opracowania arkusza mapy by³y terenowe prace geologiczno-zdjêciowe prowadzone w latach 1991–1992 przez J. Rzechowskiego i S. Cieœliñskiego. W czasie tych prac wykonano 513 sond

5 rêcznych o ³¹cznym metra¿u 1180,4 m, 13 wkopów i szurfów, 35 sond mechanicznych o g³êbokoœci 2,0 do 19,0 m i ³¹cznym metra¿u 345,0 m oraz opisano kilkanaœcie ods³oniêæ. Wybrane punkty doku- mentacyjne przedstawiono w tabeli 1.

Tabela 1 Wykaz wybranych punktów dokumentacyjnych (sond mechanicznych)

Numer Lokalizacja Rzêdna G³êbokoœæ (miejscowoœæ) (m n.p.m.) (m) Uwagi na mapie w notatniku geologicznej terenowym

1 18 Kornie 223,5 3,5 Przekrój geologiczny A–B

2 19 Kornie 221,0 9,0 Budowa tarasu nadzalewowego So³okiji

3 26 Potoki 245,0 11,4 Budowa tarasu nadzalewowego So³okiji

4 31 Teniatyska 237,0 17,0 Przekrój geologiczny C–D

5 240 Kornie 259,5 3,0

6 13 Hrebenne 231,0 11,5 Wydma na tarasie nadzalewowym

7 16 Hrebenne 231,5 10,0 Sto¿ek nap³ywowy Prutnika

8 17 Kornie 227,0 11,5 Dno doliny So³okiji

9 20 Hrebenne 237,0 11,5 Przekrój geologiczny A–B

10 5 Hrebenne 254,0 16,0 Przekrój geologiczny A–B

11 2 Hrebenne 261,0 7,0 Osady plejstoceñskie na antyklinie Hrebenne

12 28 Hrebenne 259,5 5,5 Lessy na utworach badenu

13 1 Hrebenne 277,0 10,0 Lessy starsze

14 10 Hrebenne 262,0 19,0 Przekrój geologiczny A–B

15 260 D³ugi Goraj 336,0 3,0

16 21 Hrebenne-Bukowinki 284,0 16,0 Przekrój geologiczny A–B

17 11 Siedliska 253,5 17,5 Osady doliny kopalnej

18 22 Siedliska 288,0 19,0 Przekrój geologiczny A–B

19 23 Siedliska 310,0 6,0 Przekrój geologiczny A–B

20 32 Siedliska 279,0 16,0 Osady badenu poni¿ej uskoku

21 12 Siedliska-Las 267,5 13,0 Osady doliny kopalnej

W roku 1991 odwiercono na zlecenie Pañstwowego Instytutu Geologicznego trzy otwory badawcze (kartograficzne): Prusie-1 (otw. 8), Goraj-2 (otw. 7) oraz Hrebenne-3 (otw. 6) o ³¹cznym metra¿u 122,3 m. W otworach tych przewiercono osady czwartorzêdowe, neogenu, paleogenu i za- koñczono je w utworach kredy górnej (fig. 1). Dok³adniejsza lokalizacja otworów kartograficznych zosta³a poprzedzona wykonaniem badañ geoelektrycznych wzd³u¿ projektowanego przekroju oraz wzd³u¿ trzech linii przekrojów dodatko- wych. W czasie tych prac wykonano 55 sondowañ geoelektrycznych wzd³u¿ ci¹gów o ³¹cznej d³ugoœci 13,25 km (Jagodziñska, 1991). Zasadniczym celem badañ geofizycznych by³o uzyskanie danych o ukszta³towaniu rzeŸby powierzchni podczwartorzêdowej i rozprzestrzenieniu poziomów litostraty-

6 graficznych czwartorzêdu. W oparciu o geologiczn¹ interpretacjê przekroju geoelektrycznego wyzna- czono bardzo urozmaicony strop utworów podczwartorzêdowych w rowie tektonicznym So³okiji. Bardzo pomocne do konstrukcji przekroju geologicznego by³y przes³anki geofizyczne, wskazuj¹ce na du¿e zaanga¿owanie tektoniczne na badanym obszarze.

mn.p.m. Otwór 7 Goraj-2 350 346,0 m n.p.m.

2,3

340 7,0 9,8 12,5 330

320 30,0 34,0 M2 310

41,3 43,0 300

290 56,0

Cr3 63,0 280

Otwór 8 270 Prusie-1 Otwór 6 262,0 m n.p.m. Hrebenne-3 260 256,5 m n.p.m.

250

19,0 14,3 Cr3 21,3 240 17,8 19,8

24,0 230 E2

35,9 220 Cr3 38,0 1 234

5 678

Fig. 1. Zestawienie otworów badawczych dla SMGP (kartograficznych)

1 — piaski, 2 — piaski glaukonitowe, 3 — mu³ki glaukonitowe, 4 — lessy, 5 — wapienie, 6 — opoki, 7 — margle, 8 — gezy; liczba oznacza g³êbokoœæ wystêpowania osadów w m

Badania laboratoryjne prowadzono w latach 1991–1993 na materiale uzyskanym z rdzeni wiert- niczych i sond. Analizy mikropaleontologiczne (15 próbek) z utworów kredy wykona³a Gawor-Bie- dowa (1992), natomiast z osadów neogenu (szeœæ próbek) — Giel (1995) i Smagowicz (1992). Analizy palinologiczne osadów paleogenu (osiem próbek) wykona³a S³odkowska (1993), a osadów czwartorzêdowych (dwie próbki) — Winter (1992). Analizê petrograficzn¹ p³ytek cienkich z wapieni

7 miocenu (szeœæ próbek) wykona³ Radlicz (1992). Stratygrafiê ska³ kredowych na podstawie badañ terenowych opracowa³ Cieœliñski (1992). Oznaczenia wieku bezwzglêdnego metod¹ termoluminescencyjn¹ TL wykona³ Butrym (1991). Opracowanie kameralne arkusza objê³o analizê wszystkich materia³ów geologicznych zebranych w czasie kartowania terenowego (opisy wierceñ kartograficznych, sond rêcznych i mechanicznych, profile ods³oniêæ, wkopów i szurfów), badañ laboratoryjnych, jak i nielicznych materia³ów archiwalnych (profile dziesiêciu wierceñ i czterech dokumentacji surowcowych). Badania geologiczne na obszarze arkusza Hrebenne rozpoczê³y siê doœæ póŸno. Najwczeœniej badania terenowe prowadzili: Trejdosiewicz (1883, 1895a, b), £omnicki (1899), Siemiradzki (1910), Bieda (1910) oraz Rogala (1912). Opracowania te maj¹ ju¿ tylko znaczenie historyczne. Podsumowa- niem wszystkich starszych opracowañ by³a Przegl¹dowa mapa geologiczna Polski 1:300 000, arkusz Zamoœæ (Jahn, Rühle, 1950; Mojski, Rühle, 1954). Podsumowanie badañ geologicznych prowadzonych w latach 50-ych stanowi¹ dwa bardzo wa¿ne opracowania: Wy¿yna Lubelska — rzeŸba i czwartorzêd (Jahn, 1956b) oraz Regionalna geologia Polski, gdzie Po¿aryski (1956) przedstawi³ zagadnienia dotycz¹ce kredy i tektoniki, Areñ (1956) — trzecio- rzêdu, a Jahn (1956) — czwartorzêdu. Prowadzone w latach 60-ych intensywne poszukiwania z³ó¿ ropy naftowej i gazu oraz wêgla umo¿liwi³y rozpoznanie wg³êbnej budowy geologicznej obszaru lubelskiego. W najbli¿szym s¹siedztwie omawianego terenu wykonano miêdzy innymi otwór geologiczno-strukturalny Ruda Lubycka-1 (do g³êbokoœci 1890,0 m), zakoñczony w osadach syluru. Rezultaty regionalnych badañ lubelskiego paleozoiku, obejmuj¹ce równie¿ omawiany obszar, zosta³y przedstawione przez Chi¿niakowa i ¯elichowskiego (1974) oraz ¯elichowskiego (1972, 1974). Najnowsz¹ syntezê budowy geologicznej i wystêpowania surowców regionu lubelskiego stanowi Atlas geologiczno-surowcowy obszaru lubelskiego (¯elichowski, Koz³owski, 1983), a najnowszych danych dotycz¹cych tektoniki dostarczy³y wyniki badañ sejsmicznych (Brauer, Ha³oñ, Kulig, 1988; Brauer, Kulig, 1991; Krynicki, 1995, 1996). Z opracowañ o charakterze geologiczno-surowcowym wymieniæ nale¿y prace odnosz¹ce siê do pokrywy mezozoicznej (Cieœliñski, Rzechowski, 1992, 1993; Cieœliñski, Wyrwicka, 1970; Krassowska, 1976; Niemczycka, 1976; Po¿aryski, 1974; Wyrwicka, 1977). Badania paleogenu i neogenu dotycz¹ za- gadnieñ geologiczno-stratygraficznych (Ney, 1969; Peryt, Jasionowski, Roniewicz, Wysocka, 1998; Wysocka, Jasionowski, Peryt, 2007), litologiczno-sedymentologicznych (Brzyski, 1998; Buraczyñski, Krzowski, 1994; Buraczyñski, Rzechowski, 1998; GaŸdzicka, 1994; Heflik, 1996; Huber, Zych; 2007, Klusek, 2004; Krzowski, 1993; Krzysik, 1971; Maruszczak, 2001; Musia³, 1987a, b; Rzechowski, 1997, 2001; Wysocka, 2006, 2007) oraz surowców skalnych (Flisowska, 1970; Koz³owski, 1984; Manterys, 1969; Morawski, 1962; Musia³, 1976; Nakonieczny, 1957; Sokoliñska, 1985).

8 Badaniami osadów czwartorzêdowych na omawianym obszarze zajmowali siê miêdzy innymi: Buraczyñski (1974, 1994); Buraczyñski, Superson (1993); Dolecki (1981, 1994, 1995); Dolecki, Harasi- miuk, Wojtanowicz (1994); Dolecki, £anczont, Nowak (1996); Lindner, Maruszczak, Wojtanowicz (1985); Maruszczak (1976, 1986, 1991, 1994); Rzechowski, Superson (1998) oraz Superson (1983). Nale¿y tak¿e wspomnieæ o wynikach badañ nad tektonik¹ (Brzeziñska-Wójcik, 1989/90, 1997a, b; Jaroszewski, Pi¹tkowska, 1988) oraz rzeŸb¹ Roztocza (Brzeziñska-Wójcik, 1996; Buraczyñski, 1997, 2002; Harasimiuk, 1980; Maruszczak, 1972). Podsumowaniem badañ hydrogeologicznych s¹: Mapa hydrogeologiczna Polski 1:200 000, arkusz Tomaszów Lubelski (Malinowski, 1984) oraz Mapa hydrogeologiczna Polski 1:50 000, arkusz Hrebenne (Meszczyñski, Kopacz, 2002). Z prac kartograficznych w s¹siedztwie badanego obszaru dotychczas zosta³y opracowane arkusze Szczegó³owej mapy geologicznej Polski 1:50 000: od zachodu Horyniec (Popielski, 2000a, b), To- maszów Lubelski (Buraczyñski, Brzeziñska-Wójcik, Superson, 2002a, b) oraz od pó³nocy Lubycza Królewska (Buraczyñski, Rzechowski, 2007). Podsumowaniem najnowszych badañ geologicznych jest Mapa geologiczna Polski 1:200 000, arkusz Tomaszów Lubelski i Do³hobyczów (Cieœliñski, Ku- bica, Rzechowski, 1996; Rzechowski, Kubica, 1996). W 2005 r. zosta³ wydany arkusz Hrebenne Mapy geologiczno-gospodarczej Polski 1:50 000, opracowany przez Kacprzaka i Baranowskiego.

II. UKSZTA£TOWANIE POWIERZCHNI TERENU

Obszar arkusza Hrebenne po³o¿ony jest w obrêbie dwóch podprowincji: Wy¿yna Lubelsko-Lwow- ska z mezoregionem Roztocze Wschodnie i Wy¿yna Wo³yñsko-Podolska z mezoregionem Równina Be³zka (Kondracki, 2002). Na Roztoczu Wschodnim (Rawskim), obejmuj¹cym przewa¿aj¹c¹ czêœæ badanego obszaru, charakte- rystycznymi elementami rzeŸby terenu s¹ powierzchnie zrównañ, krawêdzie oraz doliny. Do za³o¿eñ tektonicznych nawi¹zuj¹ bloki ró¿nej wielkoœci. Nale¿y wyró¿niæ tu bloki: Lubyczy Królewskiej, Hrebennego oraz ¯urawnicy (Buraczyñski, 1997, 2002). Na skutek procesów denudacyjnych wytworzy³y siê powierzchnie zrównañ, a w strefach uskoków powsta³y krawêdzie i doliny. W zachodniej czêœci obszaru arkusza zaznaczaj¹ siê najwiêksze deniwelacje. RzeŸba jest bardzo urozmaicona, a spadki terenu doœæ znaczne. Najwy¿ej po³o¿ony punkt zlokalizowany jest na zachód od Hrebennego, na garbie D³ugiego Goraju (344,7 m n.p.m.). W krajobrazie badanego obszaru charakterystyczna jest dolina So³okiji. Na odcinku górnym rzeka p³ynie w obrêbie rowu tektonicznego, wype³nionego osadami eocenu i czwartorzêdu. W rejonie Korni gwa³townie skrêca z kierunku po³udniowo-wschodniego na kierunek pó³nocno-wschodni,

9 wp³ywaj¹c na Równinê Be³zk¹, utworzon¹ ze ska³ mastrychtu o ró¿nej odpornoœci, na których rozwi- nê³a siê rozleg³a równina denudacyjna. W dnie doliny So³okiji, tu¿ przy granicy obszaru, zlokalizowany jest najni¿szy punkt powierzchni terenu na wysokoœci 215,3 m n.p.m. G³ówne elementy rzeŸby terenu ukszta³towa³y siê w pliocenie i plejstocenie dolnym w wyniku procesów denudacyjnych (Jahn, 1956b; Maruszczak, 1972) i tektonicznych (Buraczyñski, 1997, 2002). Formy akumulacyjne s¹ przejawem dzia³alnoœci l¹dolodu (równina wodnolodowcowa), proce- sów eolicznych (pokrywy lessowe, wydmy), rzecznych (tarasy nadzalewowe, dna dolin) oraz jezior- nych (równina jeziorna, równiny torfowe; tabl. I). Niewielki fragment równiny wodnolodowcowej wystêpuje na pó³nocy obszaru arkusza oraz na wschodzie, tu¿ przy granicy pañstwowej. Pokrywy lessowe obejmuj¹ wschodnie stoki równole¿nikowej grzêdy D³ugiego Goraju oraz wzgórza na wschód od Hrebennego. Pokrywa ta o d³ugoœci oko³o 7 km (do granicy pañstwa) i szerokoœci 1–2 km ci¹gnie siê od D³ugiego Goraju a¿ po Hrebenne. Wysokoœci dochodz¹ tu do 320–330 m n.p.m. w czêœci zachodniej, obni¿aj¹c siê w kierunku wschodnim do 277,8 m n.p.m. (wzgórze z cerkiewk¹ nad Hrebennem). Obszar wystêpowania wydm ogranicza siê tylko do tarasów nadzalewowych So³okiji i Raty. Wydmy w czêœci œrodkowej tworz¹ wa³y o d³ugoœci 0,3–1,5 km i wysokoœci 3,0–5,0 m. Na pó³noc od tego ci¹gu pojawiaj¹ siê wydmy paraboliczne (na zachód od Mostów Ma³ych i Teniatysk) o d³ugoœci nawet do 0,9 km, szerokoœci do 300 m i wysokoœci do 5 m. Dna dolin rzecznych kszta³towane s¹ przez wody p³yn¹ce rzek: So³okiji z dop³ywem Prutnik oraz Raty. Wspó³czesne dno doliny So³okiji od granicy obszaru, a¿ po skrêt za Mostami Ma³ymi, doœæ w¹skie (200–500 m), obni¿a siê od oko³o 235 do 227 m n.p.m. Od Hrebennego rozszerza siê od 800–900 m w okolicy Korni do 2–3 km przy pó³nocnej granicy obszaru, obni¿aj¹c siê od 227,2 do 215,3 m n.p.m. Szerokoœæ doliny Raty (po³udniowa czêœæ badanego obszaru), biegn¹cej rów- nole¿nikowo, dochodzi do 200 m. Jedynie w rejonie wsi Prusie rozszerza siê do 400 m. Tarasy akumulacyjne w dolinach rzecznych owysokoœci 3,0–5,0 m n.p. rzeki, wystêpuj¹ asymetrycznie po obu stronach dolin So³okiji oraz Raty. W zachodniej czêœci doliny So³okiji ich szerokoœæ wynosi prawie 2 km (okolice Mostów Ma³ych), natomiast po stronie wschodniej — tylko 300 m (okolice Teniatysk). Krawêdzie tarasów wyraŸnie zaznaczaj¹ siê w dolinie So³okiji, w okolicy Teniatysk, Mostów Ma³ych oraz Korni. Formy denudacyjne wystêpuj¹ce na badanym obszarze obejmuj¹ doœæ bogaty zespó³ form. Na Roztoczu sp³aszczenia wierzchowinowe Jahn (1956b) uzna³ za relikty plioceñskich powierzchni zrównañ. Powierzchnia zrównañ wy¿sza (320,0–330,0 m n.p.m.) rozwinê³a siê na bloku Hrebennego — garbie o kierunku NW–SE, ograniczaj¹cym od po³udniowego zachodu obni¿enie rowu So³okiji. Na po³udniowy zachód od g³ównego garbu wystêpuj¹ powierzchnie

10 zrównañ ni¿sze (300,0–320,0 m n.p.m.) nakulminacjach izolowanych wzgórz. Ni¿- szypoziom erozyjny tworz¹ garby kredowe o wysokoœci oko³o 260 m n.p.m. woko- licy Mostów Ma³ych i Hrebennego. Równiny denudacyjne zajmuj¹ powierzchnie utworzone na ska³ach górnokredowych na poziomie 220,0–240,0 m n.p.m. Stanowi¹ one charakterystyczne formy rzeŸby terenu na pó³nocny wschód od garbu Mostów Ma³ych, na po³udnie od garbu Hrebennego oraz miêdzy tarasem nadzalewowym a stokami wzgórz w czêœci zachodniej badanego obszaru. D³ugie stoki wzgórz zachodniej czêœci obszaru arkusza s¹ rozciête dolinkami denudacyjnymi onieckowatym profilu poprzecznym, szerokoœci 200–300 m i d³ugoœci dochodz¹cej do 2 km. U wylotu niektórych dolin utworzy³y siê niekiedy wyraŸne sto¿ki nap³ywowe (okolice Hrebennego). Nale¿y tak¿e wspomnieæ o du¿ym zag³êbieniu nazachód od PGR Hrebenne. Wzd³u¿ g³ównych linii tektonicznych rozwinê³y siê krawêdzie o kierunkach NW–SE i NNW–SSE, wyznaczaj¹ce granice rowu So³okiji. KrawêdŸ o wysokoœci 20–30 m ci¹gnie siê od Te- niatysk do Mostów Ma³ych. Na pó³noc od Korni wystêpuje p³aska powierzchnia równiny jeziornej, le¿¹cej na wy- sokoœci 225–230 m n.p.m. Równiny torfowe rozwinê³y siê w dolinie So³okiji i w obni¿eniach terenu w pó³nocnej czêœci badanego obszaru. W okolicy Korni wyró¿niono nasypy drogowe oraz g³êbokie wciêcia kolejowe w okolicy Siedlisk i Prusia. Na po³udnie od Hrebennego od niedawna istniej¹ stawy. Pod wzglêdem hydrograficznym obszar arkusza le¿y w dorzeczu Bugu. G³ówn¹ rzek¹ jest So³okija, która p³ynie z pó³nocnego zachodu na po³udniowy wschód, a poni¿ej Mostów Ma³ych gwa³townie skrêca ku pó³nocnemu wschodowi. W miejscu zmiany kierunku jest ona zasilana dodatkowo przez dop³yw Prutnik, p³yn¹cy z po³udnia. Przez po³udniow¹ czêœæ obszaru przep³ywa rzeka Rata.

III. BUDOWA GEOLOGICZNA

A. STRATYGRAFIA

Stratygrafiê osadów na badanym obszarze opracowano w oparciu o szczegó³owe zdjêcie geologiczne, profile otworów kartograficznych, sond rêcznych i mechanicznych oraz opisy ods³oniêæ. Wy- korzystano tak¿e wyniki badañ litologiczno-petrograficznych oraz specjalistycznych (ekspertyzy paleontologiczne osadów pod³o¿a paleogeñsko-neogeñskiego i czwartorzêdu). Dokonano szcze- gó³owej analizy wszystkich profili otworów archiwalnych (hydrogeologicznych, surowcowych i innych), w szczególnoœci na linii przekroju geologicznego A–B. Przy konstrukcji przekroju bardzo pomocna okaza³a siê interpretacja geologiczna sondowañ geoelektrycznych.

11 Na obszarze objêtym arkuszem Hrebenne nie wykonano ¿adnego otworu badawczego, w któ- rym przewierconoby osady paleogeñsko-neogeñskie i starsze. Ogóln¹ charakterystykê wg³êbnej budowy geologicznej przedstawiono na podstawie opisów profili otworów geologiczno-strukturalnych: Ruda Lubycka-1 oraz Machnów-1 i Machnów-2 (fig. 2).

Fig. 2. Profil utworów starszych od czwartorzêdu

1 — piaski, 2 — kreda pisz¹ca, 3 — wapienie, 4 — wapienie margliste, 5 — wapienie dolomityczne, 6 — opoki margliste, 7 — gezy, 8 — dolomity, 9 — piaskowce, 10 — mu³owce, 11 — ³upki ilaste, i³owce i i³y, 12 — fosforyty, 13 — anhydryty, 14 — czerty i krzemienie

12 Badany obszar znajduje siê w po³udniowo-zachodniej czêœci platformy prekambryjskiej. Profil Ruda Lubycka-1 reprezentuje schemat budowy geologicznej podniesienia radomsko-kraœnickiego, natomiast profile Machnów-1 i Machnów-2 — rowu mazowiecko-lubelskiego (¯elichowski, 1974). W otworach tych nawiercono: i³owce szare z graptolitami, miejscami wapniste z soczewkami wapieni z faun¹ ma³¿ów, trylobitów i brachiopodów syluru (Ruda Lubycka-1 — na g³êbokoœci 1040,0–1890,0 m) oraz piaskowce, mu³owce, dolomity i wapienie dewonu (profile Machnów-1 i Machnów-2). Kompleks utworów mezozoicznych rozpoczynaj¹ wapienie, mu³owce oraz dolomity jury górnej (Niemczycka, 1976). Kredê doln¹ reprezentuj¹ piaski kwarcowe z glaukonitem (22,0 m) albu œrodkowe- go, przykryte osadami marglisto-piaszczystymi z fosforytami o mi¹¿szoœci do 1,5 m (Ruda Lubycka-1). Profil utworów kredy górnej rozpoczynaj¹ wapienie piaszczysto-margliste, wapienie inocera- mowe, w stropie margliste cenomanu, o mi¹¿szoœci oko³o 15–20 m. Osady turonu s¹ dwudzielne, w czêœci dolnej — wapienie bardzo twarde z olisteginami, stylolitami i pojedynczymi czertami, o mi¹¿szoœci do 68,0 m, a wy¿ej — wapienie margliste i wapienie o mi¹¿szoœci do 95 m. Ponad nimi wystêpuj¹ wapienie margliste koniaku (oko³o 50 m). Wapienie margliste z wk³adkami margli santonu o mi¹¿szoœci do 120 m stanowi¹ pod³o¿e utworów kampanu. W czêœci dolnej przewa¿aj¹ wapienie margliste jasnoszare z zielonymi smugami, wy¿ej przechodz¹ce w jasnoszare wapienie margliste i margle oraz opoki i gezy w czêœci najwy¿szej. Ponad nimi wystêpuj¹ margle, opoki, opoki margliste, gezy, wapienie margliste oraz kreda pisz¹ca mastrychtu dolnego i górnego. Osady paleogenu i neogenu reprezentuj¹ piaski i mu³ki glaukonitowe eocenu, piaski kwarcowe i kwarcowo-glaukonitowe oraz wapienie badenu.

1. Kreda

a. Kreda górna

Utwory kredy górnej posiadaj¹ najwiêkszy udzia³ mi¹¿szoœciowy w profilu pokrywy mezozoicznej. Mi¹¿szoœæ ich wynosi od 718 na podniesieniu radomsko-kraœnickim (po³udniowo-zachodnia czêœæ obszaru arkusza) do 1036 m w obrêbie rowu lubelskiego. Charakterystykê litologiczn¹ i straty- grafiê ska³ kredy górnej, stanowi¹cych powierzchniê podczwartorzêdow¹ (kampan dolny, mastrycht dolny i mastrycht górny) opracowano na podstawie wyników szczegó³owego kartowania terenowego (Cieœliñski, 1992; Cieœliñski, Rzechowski, 1992).

Kampan

Kampan dolny

Osady kampanu dolnego wystêpuj¹ w po³udniowej czêœci badanego obszaru (okolice wsi Prusie). Na s¹siednim obszarze arkusza Horyniec (Popielski, 2000a, b) utwory te ci¹gn¹ siê szerokim pasem

13 od sk³onu Roztocza a¿ po liniê £ukawiec–Werchrata. S¹ to przewa¿nie gezy,wktórych Cieœliñski (1992) stwierdzi³ wystêpowanie gatunków: Rostellana cf. Aequecostata (Favre), Belemnitella mu- cronata cf. senior (Nowak) oraz Chlamys cf. cretosa (Defrane), charakterystycznych dla kampanu dolnego.

Mastrycht

Utwory mastrychtu osi¹gaj¹ na badanym obszarze mi¹¿szoœæ do 500 m. Stan wiedzy o utworach mastrychtu tej czêœci Roztocza przedstawiaj¹ prace Krassowskiej (1976) i Wyrwickiej (1977) oraz Cieœliñskiego i Rzechowskiego (1992, 1993). Badania te pozwoli³y wykryæ istnienie fleksury Ruda Lubycka-Kornie oraz kredowej antykliny Rudy Lubyckiej. Podstawowe materia³y do opracowania szkicu geologicznego odkrytego (tabl. II) zosta³y zebrane podczas szczegó³owego zdjêcia geologicznego. Kartowanie pod³o¿a czwartorzêdu dotyczy³o przede wszystkim dok³adnego okreœlenia odmian litofacjalnych ska³ mastrychtu. Szczególn¹ uwagê zwrócono na precyzyjne oznaczenie przynale¿noœci biostratygraficznej poszczególnych wydzieleñ. Podstaw¹ by³o biostratygraficzne oznaczenie makro- fauny (Cieœliñski, 1992), uzupe³nione oznaczeniami mikrofauny (Gawor-Biedowa, 1992). Na powierzchni badanego obszaru osady mastrychtu ods³aniaj¹ siê w czêœci po³udniowo-zachodniej (okolice wsi Prusie), pó³nocno-zachodniej (okolice Dêbów i Potoków) oraz pó³nocno-wschodniej (rejon Mostów Ma³ych i Korni). W rowie So³okiji utwory mastrychtu przykryte s¹ osadami eocenu, a na garbie D³ugiego Goraju — miocenu i czwartorzêdu. Schemat stratygrafii osadów mastrychtu zosta³ opracowany na podstawie przewodniej makro- fauny — g³ównie amonitów, belemnitów i inoceramów. Podstaw¹ podzia³u osadów by³y przede wszystkim belemnity. Mastrycht podzielono na dwa podpiêtra (dolne i górne) oraz cztery poziomy. W mastrychcie dolnym wyró¿niono: poziom ni¿szy z Belemnella lancelota i poziom wy¿szy z Belemnella occidentalis, a w górnym: poziom ni¿szy z Belemnitella junior Nowak i poziom wy¿szy z Belemnitella kazimiroviensis Sko³ozdrówna (Cieœliñski, Rzechowski, 1993).

Mastrycht dolny

Mastrycht dolny ni¿szy — poziom z Belemnella lancelota (Schlotheim), jest najstarszym udo- kumentowanym paleontologicznie ogniwem mastrychtu, który ods³ania siê na powierzchni. Utwory tego wieku ods³aniaj¹ siê w j¹drze antykliny Rudy Lubyckiej (okolice Mostów Ma³ych i Korni) oraz w rejonie Hrebennego. S¹ to jasnoszare m a r gle, opoki margliste, wkierunku po³udniowo-zachodnim opoki te przechodz¹ w gezy szare i szarozielone, bogate w glaukonit. Ska³y te s¹ bardzo porowate i skrzemionkowane, na wychodniach czêsto odwapnione.

14 Wiek osadów dokumentuj¹ bardzo liczne szcz¹tki fauny, najczêœciej przewodni gatunek Belem- nella lancelota (Schlotheim). Doœæ licznie reprezentowane s¹ inoceramy (Inoceramus batticus Bo- hem, Inoceramus regularis d’Orbigny) oraz szcz¹tki bakulitów, je¿owców, ma³¿y i œlimaków. Mi¹¿szoœæ osadów tego poziomu waha siê w granicach 150–200 m (Cieœliñski, Rzechowski, 1993). Mastrycht dolny wy¿szy — poziom z Belemnella occidentalis, wykszta³cony jest doœæ podob- nie. S¹ to g³ównie jasnoszare m a r g l e i opoki margliste. Wiektych osadów okreœla niezbyt liczna Belemnella occidentalis Birkelund. Ich mi¹¿szoœæ wynosi oko³o 100 m. Na powierzchni terenu ods³aniaj¹ siê w¹skim pasem na po³udnie od garbu D³ugiego Goraju (okolice Siedlisk) oraz w otocze- niu j¹dra antykliny Rudy Lubyckiej (na wschód od Dêbów, okolice Mostów Ma³ych i Korni).

Mastrycht górny

Mastrycht górny ni¿szy — poziom z Belemnitella junior Nowak, jest wyraŸnie dwudzielny litologicznie. Górn¹ czêœæ tego poziomu tworz¹ bia³e, doœæ miêkkie m a r g l e i m a r g l e piaszczyste, niekiedy warstwowane lub z³upkowane. W marglach tych doœæ czêsto spotyka siê okazy wy¿ej wymienionego gatunku przewodniego oraz ma³¿y. Czêœæ ni¿sza wykszta³cona jest g³ównie w postaci jasnoszarych opok marglistych z wk³adkami margli, opok i wapieni marglistych.Osady s¹ bardzo ubogie w szcz¹tki fauny. Wiek oznaczono na podstawie rzadkich okazów Belemnitella junior Nowak. Mi¹¿szoœæ osadów poziomu ni¿szego dochodzi do 150–200 m. Na powierzchni terenu ods³aniaj¹ siê one w pó³nocno-zachodniej czêœci obszaru arkusza (okolice Dêbów) oraz w rejonie PGR Hrebenne. Osady mastrychtu górnego wy¿szego — poziomu z Belemnitella kazimiroviensis Sko³ozdrówna, znane s¹ tylko w pó³nocno-wschodniej czêœci badanego obszaru (okolice Korni), przykryte cienk¹ pokryw¹ osadów czwartorzêdowych. Wykszta³cone s¹ przewa¿nie w facji kredy pisz¹cej, zcien- kimi wk³adkami margli. Spotyka siê w nich rzadko fragmenty inoceramów oraz pojedyncze okazy Belemnitella kazimiroviensis Sko³ozdrówna. Aktualna mi¹¿szoœæ tej serii jest niewielka (20–50 m), wy¿sze partie zosta³y zerodowane (Cieœliñski, 1992; Cieœliñski, Rzechowski, 1993).

2. Paleogen

a. Eocen

Osady eocenu wystêpuj¹ w rowie tektonicznym So³okiji (fig. 3). Mi¹¿szoœæ maksymalna tych osadów dochodzi do 20 m. W kilku miejscach, w pó³nocnej czêœci badanego obszaru, utwory eocenu ukazuj¹ siê na powierzchni terenu. Najczêœciej s¹ przykryte seri¹ utworów plejstoceñskich o mi¹¿szoœci od kilku do kilkunastu metrów. W profilu Hrebenne-3 (otw. 6) pod nadk³adem (24,0 m) osadów plej- stoceñskich wystêpuje seria utworów eoceñskich o mi¹¿szoœci 11,9 m (Cieœliñski, Rzechowski, 1993; Buraczyñski, Rzechowski, 1998).

15 Fig. 3. Przekroje geologiczne C–D i E–F

1 — namu³y, 2 — torfy, 3 — piaski, 4 — piaski i mu³ki glaukonitowe, 5 — mu³ki, 6 — margle, 7 — margle piaszczyste, 8 — wapienie margliste, 9 — opoki margliste, 10 — gezy; pozosta³e objaœnienia jak na mapie geologicznej

Eocen œrodkowy

Profil osadów eocenu wykazuje wyraŸn¹ dwudzielnoœæ litofacjaln¹. Dolna seria o mi¹¿szoœci 11,0 m w profilu Hrebenne-3 (otw. 6) z³o¿ona jest z szarozielonych mu³ków (niekiedy mu³owców) glaukonitowych, miejscami z cienkimi wk³adkami piasków i mu³ków piaszczystych. W wy¿- szej czêœci lokalnie mog¹ pojawiaæ siê ³awice wapieni marglistych o mi¹¿szoœci do 20 cm. Górna seria, o mi¹¿szoœci 0,9 m w profilu Hrebenne-3 (otw. 6), jest bezwapienna. Tworz¹ j¹ piaski glaukonitowe, przewa¿nie ró¿noziarniste, Ÿle warstwowane, czêsto z domieszk¹ py³ów (Rze- chowski, 2001). Badania geochemiczne (tab. 2) wykaza³y bardzo niskie koncentracje wszystkich anali- zowanych pierwiastków. Bardzo niska zawartoœæ boru (17 p.p.m.) mo¿e sugerowaæ wys³odzenie zbiornika wodnego. Seria dolna, monotonna litologicznie, wyró¿nia siê zwiêkszon¹ (3–4-krotnie) koncentracj¹ wszystkich pierwiastków. Zawartoœæ boru (47 p.p.m.) mo¿e wskazywaæ na sedymentacjê w p³ytkim zbiorniku morza wewnêtrznego. O bliskoœci l¹du œwiadcz¹ nieliczne ziarna py³ku i spory ro- œlin l¹dowych, stwierdzone wœród fitoplanktonu morskiego przez S³odkowsk¹ (1993). Zespó³ minera³ów ciê¿kich wykazuje du¿e zró¿nicowanie. Wœród minera³ów nieprzezroczys- tych serii dolnej zawartoœæ glaukonitu dochodzi do 20%, natomiast bardzo liczne s¹ spirytyzowane szcz¹tki fauny i ziarna pirytu.

16 Wœród minera³ów przezroczystych g³ównymi sk³adnikami s¹ minera³y odporne na wietrzenie: dysten, staurolit, turmalin, rutyl, cyrkon oraz granaty. W serii dolnej zaznacza siê du¿a zawartoœæ chlorytu (do 10%), któremu czêsto towarzyszy biotyt.

Tabela 2 Wyniki analiz geochemicznych osadów eoceñskich w profilu otworu 6 (Hrebenne-3)

G³êbokoœæ Mg K Ca Fe Cr Sr Ba Li B (m) (%) (%) (%) (%) (ppm) (ppm) (ppm) (ppm) (ppm)

24,1–24,3 0,11 0,54 0,08 0,52 20 16 110 6 17

28,2–28,5 0,31 1,91 0,20 1,57 50 63 410 12 47

34,4–34,6 0,39 1,96 0,64 2,04 52 110 420 17 47

Wy¿ej opisany zespó³ minera³ów ciê¿kich wskazuje, ¿e dla osadów eocenu najwa¿niejszym Ÿród³em materia³u skalnego by³y ska³y krystaliczne masywu wo³yñskiego oraz ska³y kredy górnej (Buraczyñski, Rzechowski, 1998). Osady dolnej serii w rowie So³okiji akumulowa³y w zbiorniku morskim o normalnym zasoleniu, w warunkach klimatu ciep³ego, raczej w strefie nerytycznej. Wskazuje na to mu³owcowo-ilasty charakter osadów (GaŸdzicka, 1994). Seria górna tworzy³a siê w znacznie p³ytszym zbiorniku morskim, najprawdopodobniej w strefie li- toralnej. Sedymentacja serii dolnej mia³a przebieg spokojny, a warunki dynamiczne nie ulega³y istotnym zmianom, natomiast serii górnej charakteryzowa³a siê znaczn¹ zmiennoœci¹ dynamiki. Zmiennoœæ litolo- giczna osadów w po³¹czeniu z ubóstwem szcz¹tków organicznych i brakiem wêglanów mo¿e œwiadczyæ, ¿e seria górna tworzy³a siê blisko brzegu, byæ mo¿e w œrodowisku delty. Wzrost wielkoœci ziarn ku stropo- wi wskazuje na zbli¿anie siê do linii brzegowej. Na œrodowisko delty mo¿e tak¿e wskazywaæ obecnoœæ okrzemek ¿yj¹cych w wodach s³onawych lub wys³odzonych (Buraczyñski, Rzechowski, 1998). W celu udokumentowania pozycji stratygraficznej osadów wype³niaj¹cych rów So³okiji, wykonano analizy nanoplanktonu wapiennego (GaŸdzicka, 1994), fitoplanktonu (S³odkowska, 1993) i mikrofauny (Giel, 1995) w profilach: £aszczówka, Piekie³ko i Leliszka (na obszarach s¹siednich arkuszy) oraz Hrebenne-3 (otw. 6). Analizy te jednoznacznie okreœli³y wiek badanych osadów na eocen. Jednoczeœnie opisane wy¿ej dwie serie litofacjalne ujawni³y nieco odmienny inwentarz zespo³ów flory i fauny (Buraczyñski, Rzechowski, 1998). Zespó³ fitoplanktonu dolnej serii zawiera gatunki przewodnie dla eocenu œrodkowego (barto- nu): Areosphaerium dictyoplocus, Leontinia servata, Paucilobimorpha incurvata, Tectatodinium oraz Wetzeliella ovalis. Oznaczenie wieku osadów metod¹ potasowo-argonow¹ w profilu Hrebenne-3 (otw. 6) nie po- wiod³o siê z powodu nieodpowiedniej jakoœci glaukonitu. W profilu Leliszka na obszarze s¹siedniego

17 arkusza Lubycza Królewska wiek glaukonitu w sp¹gu serii dolnej wynosi 44,1 ±3,0 mln lat BP. W czê- œci sp¹gowej serii górnej uzyskano wiek 42,0 ±3,0 mln lat BP, a w stropowej — 41,6 ±3,0 mln lat BP (Rzechowski, 2001). Wyniki badañ paleontologicznych pozwalaj¹ stwierdziæ, ¿e osady eoceñskie rowu So³okiji s¹ równowiekowe z osadami okolic Siemienia i innych profili przedpola i samej Wy¿yny Lubelskiej.

3. Neogen

a. Miocen Miocen œrodkowy

Baden

Utwory miocenu wystêpuj¹ na wzniesieniach Roztocza. Na badanym obszarze tworz¹ rozleg³y garb D³ugiego Goraju (okolice Hrebennego) oraz izolowane wzgórza w rejonie Siedlisk i Prusia. Ni¿sz¹ czêœæ kompleksu mioceñskiego tworz¹ piaski kwarcowe i glaukonitowe z cienkimi prze³awiceniami margli kruchych i margli piaszczystych, glin marglistych, niekiedy silnie wzbogaconych w makroszcz¹tki fauny. W profilu Goraj-2 (otw. 7) osady te wystêpuj¹ bezpoœrednio na utworach mastrychtu (na wysokoœci 290,0–316,0 m n.p.m.). We wsi Hrebenne, na w¹skim cyplu ostrogi denudacyjnej, poni¿ej zabytkowej cerkiewki, ods³aniaj¹ siê osady miocenu, których profil rozpoczynaj¹ mu³ki gliniaste i piaski glaukonitowe (do 2 m). Ponad nimi wystêpuje seria bia³ych piasków kwarcowych o mi¹¿szoœci do 10 m. Piaski te przykrywa ³awica piaskowców krzemionkowych o mi¹¿szoœci do 1,5 m, które ukazuj¹ siê na powierzchni stoku wzgórza. Ponad piaskowcami le¿y cienka warstwa oliwkowo¿ó³tych mu³ków piaszczystych i piasków gliniastych. U podnó¿a D³ugiego Goraju, na pó³noc od wsi Siedliska, w piaskowni ods³aniaj¹ siê bia³e piaski kwarcowe, ró¿noziarniste, z niewielk¹ domieszk¹ glaukonitu (w stropie), a pod nimi piaski kwarcowo-glaukonitowe, miejscami zaglinione. W czêœci przysp¹gowej (niewidocznej w wyrobisku) wystê- puj¹ gliny piaszczyste, bogate w glaukonit. Miêdzy obu seriami piasków wystêpuje ³awica za¿elazio- nych glin i margli piaszczystych, w których mo¿na znaleŸæ pojedyncze skorupy ma³¿y. W zespole minera³ów ciê¿kich dominuje zdecydowanie dysten i staurolit (ponad 50%) oraz turmaliny i rutyl. Profil w piaskowni z Siedlisk jest w pe³ni analogiczny do dolnej czêœci profilu Goraj-2 (otw. 7). Wy¿sz¹ czêœæ osadów badenu tworz¹ ró¿norodne odmiany bio- i litofacjalne ska³ wêglano- wych: wapienie organodetrytyczne, detrytyczne i litotamniowo-detrytyczne (glonowe), niekiedy z prze³awiceniami piasków marglistych. W profilu Goraj-2 (otw. 7) osady te wystêpuj¹ na wysokoœci 316,0–333,5 m n.p.m. Wœród tego zespo³u skalnego czêste s¹ wza- jemne przejœcia litofacjalne zarówno oboczne, jak i pionowe (Radlicz, 1992).

18 Badania mikropaleontologiczne wykonane przez Gawor-Biedow¹ (1992) i Giel (1995) pozwoli³y zaliczyæ wy¿ej opisane osady do badenu. Miêdzy Siedliskami a Hrebennem znajduje siê liczne fragmenty skrzemionkowanych pni, le¿¹cych bezpoœrednio na osadach mastrychtu. S¹ to pnie drzew iglastych, reprezentowanych przez rodzaj Sequoia (Brzyski, 1998; Heflik, 1996; Huber, Zych, 2007; K³usek, 2004; Krzysik, 1971; Ma- ruszczak, 2001).

4. Czwartorzêd

Wœród osadów czwartorzêdu wystêpuj¹ utwory plejstocenu i holocenu. Osady plejstoceñskie reprezentowane s¹ przez utwory zlodowaceñ po³udniowopolskich (zlodowacenia Sanu 2), osady eks- traglacjalne zlodowaceñ œrodkowopolskich (zlodowacenia Warty) i zlodowaceñ pó³nocnopolskich (zlodowacenia Wis³y). Utwory czwartorzêdowe na badanym obszarze tworz¹ nieci¹g³¹ pokrywê. Wystêpuj¹ one przede wszystkim w dolinach rzecznych i obni¿eniach. W dolinie górnej So³okiji mi¹¿szoœæ osadów czwartorzêdowych wynosi od kilku do kilkunastu metrów. Mi¹¿szoœæ lessów na wschodnim sk³onie garbu D³ugiego Goraju wynosi 24,0 m. Na Równinie Be³zkiej mi¹¿szoœæ pokrywy nie przekracza 10,0, a w dolinie Raty dochodzi do 19,0 m (otw. 8). Osady czwartorzêdu le¿¹ na zdenudowanej powierzchni ska³ kampanu, mastrychtu i miocenu, a w dolinie So³okiji — równie¿ na eoceñskich piaskach i mu³kach glaukonitowych.

a. Plejstocen

Zlodowacenia po³udniowopolskie Zlodowacenie Sanu 2

Podczas zlodowacenia Sanu 2 najprawdopodobniej ca³y badany obszar by³ pokryty l¹dolodem. Zachowa³y siê tylko niewielkie p³aty osadów wodnolodowcowych i zastoiskowych. Mu³ki zastoiskowe wystêpuj¹ na powierzchni, w dawnym obni¿eniu pojeziornym, w pó³nocnej czêœci badanego obszaru. Na obszarze s¹siedniego arkusza Lubycza Królewska podobne osady datowano metod¹ termoluminescencyjn¹. Uzyskane wyniki: 432 ±64 ka BP (LUB-2321) i 467 ±70 ka BP (LUB-2492) wskazuj¹ na zlodowacenie Sanu 2 (Buraczyñski, Rzechowski, 2007). Piaski i ¿wiry wodnolodowcowe wystêpuj¹ na powierzchni terenu w pó³nocnej czêœci obszaru, kontynuuj¹c siê na obszarze s¹siedniego arkusza oraz w czêœci pó³nocno-wschodniej, tu¿ przy granicy pañstwa. Mi¹¿szoœæ ich nie przekracza kilku metrów.

19 Zlodowacenia œrodkowopolskie Zlodowacenie Warty

W okresie zlodowaceñ œrodkowopolskich obszar arkusza znajdowa³ siê w strefie peryglacjalnej. Zachowa³y siê tylko utwory zlodowacenia Warty. W profilu Hrebenne-3 (otw. 6) na g³êbokoœci 20,0–24,0 m stwierdzono wystêpowanie ¿ó³tosza- rych mu³ków, poziomo laminowanych, maj¹cych charakter lessów subakwalnych, wstêpnie zali- czonych do lessów starszych górnych (Rzechowski, 2001). Wed³ug podzia³u Maruszczaka (1991) lessy starsze górne by³y akumulowane podczas zlodowacenia Warty.

Zlodowacenia pó³nocnopolskie

Procesy zachodz¹ce w okresie zlodowaceñ pó³nocnopolskich mia³y znaczny wp³yw na ukszta³towanie powierzchniowej budowy geologicznej obszaru zarówno w dolinach, jak i na wierzchowinach. W tym czasie narasta³a pokrywa lessowa na garbie D³ugiego Goraju, tworzy³y siê tarasy nadzalewowe w dolinach So³okiji i Raty.

Zlodowacenie Wis³y

Stadia³ œrodkowy

Lessy (m³odsze dolne). W profilu Goraj-2 (otw.7) na g³êbokoœci 9,8–12,5 m nawiercono lessy rdzawobrunatne, zaglinione, odwapnione. W czêœci stropowej zachowa³ siê poziom gleb kopalnych (najprawdopodobniej interstadialnych), z dobrze widocznym poziomem humusowym, ubogich w ¿elazo (1,22%), magnez (0,26%) oraz chrom i mangan. Ni¿ej wystêpuje poziom iluwialny, wzbogaco- ny wyraŸnie w mangan, ¿elazo i potas. Wœród minera³ów ciê¿kich zdecydowanie dominuj¹ cyrkon z rutylem przy sta³ej obecnoœci zwietrza³ego biotytu i chlorytu oraz podrzêdnych iloœciach granatów. Taki zespó³ minera³ów œwiadczy, ¿e g³ównym Ÿród³em materia³u skalnego by³y ska³y kredy górnej i pokrywy wietrzeniowe. Lessy te, zaliczone do lessów m³odszych dolnych, by³y datowane na 42 ±6 tys. lat BP (Rzechowski, 2001).

Interstadia³

Starsza czêœæ interstadia³u by³a na tyle ch³odna, ¿e warunki klimatyczne sprzyja³y akumulacji lessów. Lessy (m³odsze œrodkowe) zachowa³y siê miêdzy innymi w profilu Goraj-2 (otw. 7), gdzie osi¹gnê³y 2,8 m mi¹¿szoœci. Lessy te s¹ ca³kowicie odwapnione lub zawieraj¹ œladowe iloœci wêglanów (0,3%). Dziel¹ siê one na trzy poziomy. Poziom najwy¿szy o mi¹¿szoœci 0,8 m zwieñczony jest w stropie poziomem gleb kopalnych brunatnych, miejscami wy³ugowanych, w których stwierdzono wysok¹ koncentracjê ¿elaza (2,67%) i manganu.

20 Poziom œrodkowy o mi¹¿szoœci 1,2 m jest prawie w ca³oœci oglejony. W stropie zachowa³a siê cienka warstewka sedymentu glebowego o doœæ wysokiej koncentracji ¿elaza (2,49%). Lessy poni¿ej zawieraj¹ najwy¿sz¹ dla ca³ego profilu zawartoœæ manganu. Poziom dolny o mi¹¿szoœci 0,8 m, z zaznaczaj¹c¹ siê w stropie warstw¹ lessów oglejonych, wy- ró¿nia siê wyraŸnym poziomym smugowaniem. W ca³ym profilu lessów m³odszych œrodkowych zaznacza siê przewaga rutylu i cyrkonu nad granatami. Wysoka frekwencja chlorytu i zwietrza³ego biotytu œwiadczy o zaawansowanych proce- sach wietrzeniowych. W profilu Hrebenne-3 (otw. 6) lessy m³odsze œrodkowe nawiercono na g³êbokoœci 14,3–17,8 m. Datowanie metod¹ termoluminescencyjn¹ da³o wynik 29 ±4 tys. lat BP (LUB-2491).

Stadia³ górny

Piaski i mu³ki rzeczne tarasów nadzalewowych 3,0–5,0 m n.p. rzeki wystêpuj¹ w dolinach: So³okiji (fig. 3), Raty i Prutnika. W górnej czêœci tarasy zbudowane s¹ z piasków drobno- i œrednioziarnistych z przewarstwieniami mu³ków. W rejonie Mostów Ma³ych pod piaskami drob- noziarnistymi o mi¹¿szoœci do 7,0 m wystêpuj¹ mu³ki ¿ó³tobr¹zowe, lekko wapniste, o mi¹¿szoœci 2,3 m, le¿¹ce na marglach. Wœród minera³ów ciê¿kich granaty przewa¿aj¹ nad amfibolami i staurolitem. Lessy (m³odsze górne). Na powierzchni garbu D³ugiego Goraju (profil Goraj-2 — otw. 7) oraz na jego pó³nocno-wschodnim zboczu (profil Hrebenne-3 — otw. 6) wystêpuj¹ lessy o mi¹¿szoœci od 7,0 do 14,3 m. W profilu Goraj-2 do g³êbokoœci 2,4 m lessy s¹ zupe³nie odwapnione, ni¿ej bardziej zasobne w wêglany (do 8,4%). Charakterystyczna jest du¿a domieszka frakcji piaszczystej (do 30%) na g³êbokoœci do 5,0 m. We frakcji ciê¿kiej przewa¿aj¹ granaty, którym towarzysz¹ cyrkon i turmalin. Ze œrodkowej czêœci warstwy pobrano próbkê do badañ wieku i uzyskano wynik 18 ±3 tys. lat BP (LUB-2487). W profilu Hrebenne-3 (otw. 6) lessy m³odsze górne wydatowano w czêœci sp¹gowej na 22 ±3 tys. lat BP (LUB-2490). Strefa odwapniona siêga do g³êbokoœci 6,0 m, poni¿ej osady bogate s¹ w wêglany oraz posiadaj¹ sk³ad granulometryczny typowy dla lessów. Widoczne jest tak¿e zró¿nicowanie sk³adu minera³ów ciê¿kich, w czêœci odwapnionej i zapiaszczonej przewa¿aj¹ minera³y pochodz¹ce ze ska³ miocenu Roztocza i ska³ kredowych. Ni¿sza czêœæ (wêglanowa) zawiera minera³y ze ska³ kredowych i pokryw wietrzeniowych (Rzechowski, 2001). Lessy piaszczyste i gliniaste (mu³ki lessopodobne) o niewielkiej mi¹¿szoœci (2–3 m) wystêpuj¹ w okolicy Hrebennego oraz na po³udnie od Prusia. Tworz¹ one cienkie pokrywy na ska³ach górnokredowych.

21 b. Czwartorzêd nierozdzielony

Gliny i piaski zwietrzelinowe (eluwialne), czêœciowo przemieszczone, tworz¹ cienkie pokrywy (oko³o 2 m) gliniasto-piaszczyste na ska³ach górnokredowych (okolice na pó³noc od Prusia). Piaski eoliczne w wydmach wystêpuj¹ w dolinach So³okiji i Prutnika na tarasach nadzalewowych. Najwiêksze skupiska wydm o wysokoœci do kilku, miejscami kilkunastu metrów, stwierdzono w okolicy Teniatysk, Potoków oraz Hrebennego. Piaski, mu³ki i gliny deluwialne wype³niaj¹ suche doliny. S¹ to g³ównie utwory py³owo-piaszczyste o mi¹¿szoœci do kilku metrów.

c. Holocen

Do utworów wieku holoceñskiego nale¿¹ osady rzeczne, deluwialne oraz pochodzenia orga- nicznego. Piaski, piaski humusowe i mu³ki (mady) rzeczne tworz¹ wspó³czesne dna dolin So³okiji i Raty. Mi¹¿szoœæ osadów nie przekracza kilku metrów. Piaski i mu³ki sto¿ków nap³ywowych rozwinê³y siê u wylotów dolin bocz- nych. Najwiêkszy sto¿ek nap³ywowy zaobserwowano na pó³noc od garbu D³ugiego Goraju. Piaski i gliny, miejscami z materia³em organicznym, deluwialne wype³niaj¹ dna suchych dolinek. Mi¹¿szoœæ ich nie przekracza 2–3 m. Torfy przejœciowe zag³êbieñ bezodp³ywowych tworz¹ du¿e torfowisko rozwiniête w kotlinie krasowej na pó³noc od Korni. Torfy niskie den dolinnych wystêpuj¹ w pó³nocnej czêœci badanego obszaru, miê- dzy innymi w okolicy Korni. S¹ to najczêœciej torfy turzycowo-szuwarowe i turzycowe o mi¹¿szoœci oko³o 2 m. Namu³y i namu³y torfiaste wystêpuj¹ w dolinach: So³okiji (pó³nocno-wschodnia czêœæ obszaru arkusza), Raty i Prutnika. S¹ to mu³ki z przewarstwieniami torfów, o mi¹¿szoœci do 2 m.

B. TEKTONIKA I RZEBA POD£O¯A CZWARTORZÊDU

Obszar arkusza Hrebenne le¿y w peryferyjnej czêœci platformy wschodnioeuropejskiej, na pograniczu dwóch jednostek strukturalnych: podniesienia radomsko-kraœnickiego i rowu mazowiecko-lubelskiego. Jednostki te rozdziela uskok Zamoœæ–Ruda Lubycka–Rawa Ruska (Ney, 1969; ¯elichowski, 1972, 1974; ¯elichowski, Koz³owski, 1983).

22 Przedmezozoiczne struktury w obrêbie platformy ukszta³towa³y siê w czasie fazy aryjskiej orogenezy kaledoñskiej. Fundament orogeniczny podniesienia radomsko-kraœnickiego na badanym obszarze stanowi¹ sfa³dowane osady syluru (otw. Ruda Lubycka-1). W rowie mazowiecko-lubelskim natomiast rozwinê³a siê sedymentacja mi¹¿szych serii osadów dewonu. Ukszta³towanie ram strukturalnych, g³ów- nie w stylu tektoniki blokowej, nast¹pi³o w orogenezie waryscyjskiej. Ruchy tektoniczne faz bretoñskiej i asturyjskiej spowodowa³y dyslokacjê i rozciêcie osadów paleozoiku uskokami w dwóch kierunkach: NW–SE i NE–SW. W fazie asturyjskiej nast¹pi³o g³ówne wydŸwigniêcie podniesienia radomsko-kra- œnickiego. Silna denudacja doprowadzi³a do zredukowania pokrywy osadów dewoñskich. Na powierzchni podjurajskiej ods³aniaj¹ siê osady syluru, a w obrêbie rowu lubelskiego — osady dewonu. Pokrywê mezozoiczn¹ tworz¹ osady jury górnej oraz kredy: od albu do mastrychtu. Stanowi¹ one po³udniowo-zachodnie skrzyd³o szerokiej niecki lubelskiej. Luka sedymentacyjna zwi¹zana jest z denudacj¹, jaka nast¹pi³a po orogenezie m³odokimeryjskiej. W basenie jurajskim i kredowym nast¹pi³o zró¿nicowanie procesów sedymentacji, wyra¿aj¹ce siê zarówno w litologii osadów, jak te¿ ich mi¹¿szoœci (¯elichowski, 1972, 1974). Tektonika kompleksu mezozoicznego rozwija³a siê w czasie orogenezy alpejskiej w nawi¹zaniu do starszych (paleozoicznych) linii tektonicznych. Pokrywa mezozoiczna pociêta zosta³a sieci¹ usko- ków, które czêœciowo s¹ zgodne z przebiegiem struktur paleozoicznych. Ostateczne sformowanie obecnych struktur nast¹pi³o w fazie laramijskiej, w jej efekcie nast¹pi³o te¿ ca³kowite wynurzenie obszaru, zapocz¹tkowane w mastrychcie górnym. Na podstawie przeprowadzonych badañ w budowie geologicznej obszaru mo¿na wyodrêbniæ szereg dotychczas nieznanych struktur tektonicznych, które daj¹ nowy obraz, czêœciowo tylko zbie¿ny z pogl¹dem Krassowskiej (1976). G³ównym elementem strukturalnym jest d³uga asymetryczna antyklina, ci¹gn¹ca siê od Rawy Ruskiej (Ukraina) przez rejon Hrebennego, Lubyczy Królewskiej i Tomaszowa Lubelskiego, w kierunku Krasnobrodu. W obrêbie tej struktury antyklinalnej, zbudowanej z utworów mastrychtu dolnego wy¿szego, wystêpuje kilka niewielkich, asymetrycznych brachyantyklin, w j¹drach których ukazuj¹ siê naj- starsze osady mastrychtu dolnego ni¿szego. Brachyantykliny te prawdopodobnie poprzesuwane s¹ wzglê- dem siebie wzd³u¿ uskoków poprzecznych do osi struktury. Czêœæ z tych form zaznacza siê wspó³czeœnie w rzeŸbie terenu, tworz¹c wyraŸne garby. Osie brachyantyklin maj¹ generalnie ten sam kierunek — NW–SE. Na obszarze arkusza, od po³udnia, wyró¿nia siê brachyantykliny Hrebennego i Teniatysk. Miêdzy nimi wy- stêpuje rów tektoniczny, wype³niony osadami mastrychtu górnego. Oœ rowu jest poprzeczna do osi antyklin. Zrzuty ograniczaj¹ce rów mo¿na szacowaæ na co najmniej 100, a maksymalnie nawet do 300 m. Na po³udniowy zachód od omawianej antykliny, równolegle do niej, zaznacza siê niewielka, doœæ p³aska synklina, wype³niona osadami mastrychtu górnego ni¿szego w facji opok marglistych. Otoczona jest utworami mastrychtu dolnego, wykszta³conymi w tych samych facjach.

23 Na pó³nocny wschód od struktury antyklinalnej osady mastrychtu górnego zapadaj¹ monokli- nalnie w kierunku pó³nocno-wschodnim. Pojawiaj¹ siê tam coraz m³odsze osady tego wieku, reprezentowane przez margle i kredê pisz¹c¹. Wa¿nym, lecz s³abo widocznym w morfologii terenu elementem tektonicznym jest fleksura Ruda Lubycka–Kornie, wyró¿niona przez Krassowsk¹ (1976). Na szkicu geologicznym odkrytym (tabl. II) zaznaczono j¹ jako uskok obcinaj¹cy czêœciowo brachyantyklinê Rudy ¯urawieckiej (poza obszarem arkusza) od wschodu. Taka interpretacja oparta jest na rezultatach kartowania geologicznego, z których wynika, ¿e w czêœci przypowierzchniowej terenu nast¹pi³o przerwanie ci¹g³oœci warstw. Kierunki g³ównych elementów strukturalnych odpowiadaj¹ mezozoicznym kierunkom tektonicznym. Oprócz tego wystêpuj¹ tak¿e liczne, na ogó³ krótkie linie dyslokacji o kierunkach poprzecznych lub diagonalnych do kierunku g³ównego: NE–SW oraz ENE–WSW. Równolegle do antykliny Rawa Ruska–Krasnobród zaznaczaj¹ siê w morfologii terenu dwa progi tektoniczne. Szczególnie wyraŸna jest krawêdŸ po wschodniej stronie rzeki So³okiji. Miêdzy t¹ krawêdzi¹ a antyklin¹ ci¹gnie siê w tym samym kierunku rów tektoniczny So³okiji, wype³niony mi¹¿sz¹ seri¹ osadów eocenu. Pó³nocno-wschodnie zbocze rowu jest bardzo strome, zaœ po³udniowo-zachodnie raczej po³ogie. Mog³oby to sugerowaæ, ¿e w³aœciwym okreœleniem tego elementu strukturalnego jest pó³rów tektoniczny. Mo¿na te¿ s¹dziæ, ¿e re- jestrowana jeszcze wspó³czeœnie labilnoœæ tektoniczna strefy rowu (pó³rowu) So³okiji ma jakiœ wp³yw na œwie¿oœæ wznosz¹cej siê ponad rowem krawêdzi (Jagodziñska, 1991; Cieœliñski, Rzechowski, 1993). WskaŸnikiem m³odej aktywnoœci tektonicznej mog¹ byæ œwie¿e szczeliny tektoniczne, obser- wowane przez autorów w kamienio³omie na D³ugim Goraju. W dnie wyrobiska, w p³ytach litych wapieni piaszczystych basenu istnia³ zespó³ otwartych szczelin o azymucie 250°. Szerokoœæ rozwarcia dochodzi³a do 20 cm, a odstêp miêdzy szczelinami — 2–3 m (Cieœliñski, Rzechowski, 1993). Obecny zarys tektoniki badanego obszaru nale¿y wi¹zaæ g³ównie z ruchami m³odotrzeciorzêdo- wymi (posarmackimi) i czwartorzêdowymi. Pocz¹tki tych ruchów siêgaj¹ niew¹tpliwie fazy laramijskiej. Badania geofizyczne (geoelektryczne) i teledetekcyjne potwierdzi³y wyniki obserwacji terenowych poczynionych przez autorów (Graniczny, Doktór, Kucharski, 1995).

C. ROZWÓJ BUDOWY GEOLOGICZNEJ

Sedymentacja utworów wêglanowych kampanu i mastrychtu odbywa³a siê w warunkach otwar- tego morza przy znacznej subsydencji (tab. 3). Rozpoczêta w mastrychcie górnym regresja morza trwa³a tak¿e w paleogenie jako wyraz fazy laramijskiej orogenezy alpejskiej, która doprowadzi³a do wynurzenia obszaru i tworzenia siê pierwszych zrêbów l¹du. Wynurzenie terenu na pocz¹tku paleoce- nu rozpoczê³o rozwój rzeŸby paleogeñskiej. Wygasaj¹ce ruchy orogenezy alpejskiej zaznaczy³y siê rozwojem uskoków, które doprowadzi³y do powstania garbu Roztocza. Rozwija³ siê wtedy rów

24 Tabela 3 TABELA LITOLOGICZNO-STRATYGRAFICZNA

Stratygrafia Procesy geologiczne

Utwory (opis litologiczny) na wierzchowinach w dolinach Piêtro i stokach i obni¿eniach System Oddzia³ Podpiêtro

Namu³y i namu³y torfiaste — Q nh Akumulacja organicz- Torfy niskie den dolinnych — Q thn na i organiczno-mine- ralna w zag³êbieniach Torfy przejœciowe zag³êbieñ bezodp³ywowych bezodp³ywowych — Q tzp h Piaski i gliny, miejscami z materia³em organicznym, Akumulacja delu- deluwialne — d Q wialna (sp³ukiwanie pg h materia³u ze zboczy) Rozwój rozciêæ

Holocen Piaski i mu³ki sto¿ków nap³ywowych — s Q erozyjnych i tworze- pm h nie siê sto¿ków nap³ywowych u wylotu dolin Piaski, piaski humusowe i mu³ki (mady) rzeczne Akumulacja rzeczna — Q Erozja ph

Piaski, mu³ki i gliny deluwialne — d Sp³ukiwanie osadów pm Q na stokach Piaski eoliczne w wydmach — eQ w p Akumulacja eoliczna Gliny i piaski zwietrzelinowe (eluwialne) — z Q Procesy gp wietrzeniowe Piaski i gliny deluwialne (pokryw stokowych) — d Q Sp³ukiwanie osadów pg na stokach

Lessy — QB3 Akumulacja lp4 eoliczna Lessy piaszczyste i gliniaste (mu³ki lessopodobne) Procesy eoliczne — QB3 i deluwialne lpp 4 Stadia³ górny Piaski i mu³ki rzeczne tarasów nadzalewowych 3,0–5,0 m Akumulacja rzeczna n.p. rzeki — f B3 t pm Q 4 p Erozja gl B2– 3 Zlodowacenie Wis³y Gleby kopalne — Q Procesy glebowe p4

Lessy — B2– 3 Akumulacja eoliczna Erozja Zlodowacenia pó³nocnopolskie Q 4 Interstadia³ lp

B2 Czwartorzêd Lessy — Q lp4 Stadia³

œrodkowy Akumulacja eoliczna Erozja

W Plejstocen Zlodowacenia Zlodowacenie Lessy — Q œrodkowopolskie Warty lp3

fg G Piaski i ¿wiry wodnolodowcowe — Q Akumulacja wodnolodowcowa Zlodowacenia p¿ p2 Zlodowacenie po³udniowo- Sanu 2 b G polskie Mu³ki zastoiskowe — Q Akumulacja zastoiskowa m p2

Erozja. Powstanie rynny doliny Raty

Rozwój powierzchni zrównañ i g³êbokich dolin Pliocen

Nasilenie ruchów tektonicznych Sarmat

Miocen œrodkowy Wapienienie organodetrytyczne, detrytyczne i litotam- Akumulacja morska w strefie nerytycznej,

Neogen lagunowej niowo-detrytyczne (glonowe) — wor M2 Miocen Akumulacja w p³ytkim morzu w strefie Baden Piaski kwarcowe i kwarcowo-glaukonitowe — pQM 2 nerytycznej

25 cd. tabeli 3

Erozja. Usuniêcie znacznej czêœci osadów eoceñskich Oligocen Wyp³ycenie zbiornika morskiego. Sedymen- Eocen górny tacja piasków kwarcowych i glaukonitowych

Eocen Sedymentacja morska w strefie nerytycz- Eocen œrodkowy Piaski i mu³ki glaukonitowe — E pmGk 2 nej. Rozwój rowu So³okiji

Paleogen Powstanie garbu Roztocza Rozwój uskoków Wynurzenie obszaru Paleocen

Kreda pisz¹ca i margle — kp Cr m3 Margle, margle piaszczyste, opoki margliste i wapienie górny

Mastrycht margliste — me Cr m3 Mastrycht

Margle i opoki margliste — meome Cr m1 Sedymentacja morska

dolny Margle, opoki margliste i gezy — me Cr m1 Mastrycht Kreda górna Gezy — Cr Kreda Kampan ge cp1 dolny Kampan

So³okiji, na który w eocenie œrodkowym wkroczy³o morze. W zbiorniku najpierw osadzi³y siê mu³ki glaukonitowe, a w eocenie górnym zbiornik uleg³ wyp³yceniu. Przejawem tego by³a sedymentacja piasków kwarcowych i glaukonitowych. W wyniku erozji w oligocenie znaczna czêœæ osadów eoceñskich zosta³a usuniêta. W miocenie, w wyniku ruchów orogenezy alpejskiej, garb Roztocza zosta³ oddzielony od zapadliska przedkarpackiego dyslokacj¹ Hedwi¿yn–P³azów. W badenie na badany obszar wkroczy³o morze, którego osady tworz¹ równole¿nikowy garb D³ugiego Goraju. Nasilenie ruchów tektonicznych mia³o miejsce w sarmacie (Ney, 1969). W pliocenie na wypiêtrzonej powierzchni rozwija³y siê cy- klicznie, w zmieniaj¹cych siê warunkach klimatycznych, powierzchnie zrównañ i g³êbokie doliny. Dla Roztocza charakterystyczne s¹ dwie powierzchnie zrównañ: wy¿sza i ni¿sza (Jahn, 1956a, b; Bura- czyñski, 2002), datowane ostatnio na pliocen dolny i górny (Buraczyñski, 1974, 1997). Pocz¹tek czwartorzêdu zaznaczy³ siê erozj¹ i powstaniem rynny doliny Raty, prawdopodobnie w strefie aktywnoœci tektonicznej. W okresie zlodowaceñ po³udniowopolskich badany obszar by³ pokryty l¹dolodem. Zachowa³y siê tylko niewielkie œlady akumulacji wodnolodowcowej i zastoiskowej zlodowacenia Sanu 2. W czasie zlodowaceñ œrodkowopolskich obszar arkusza le¿a³ w strefie peryglacjalnej, objêtej akumulacj¹ lessów. Lessy zlodowacenia Warty zachowa³y siê w okolicy Hrebennego. Podczas zlodowaceñ pó³nocnopolskich dominuj¹cym czynnikiem morfotwórczym by³a denudacja w warunkach klimatu peryglacjalnego. Denudacja stoków spowodowa³a zasypywanie dolin py³owymi i piaszczystymi utworami deluwialnymi. Zlodowacenie Wis³y (stadia³ œrodkowy, interstadia³ i stadia³ górny) by³o okresem natê¿onych procesów akumulacji eolicznej (lessów) na garbie i sto-

26 ku pó³nocnym garbu D³ugiego Goraju. W stadiale górnym, na skutek erozji i akumulacji rzecznej, kszta³towa³y siê tarasy nadzalewowe. U schy³ku zlodowacenia Wis³y powsta³y liczne wydmy na p³askich tarasach nadzalewowych dolin So³okiji i Raty. Na stokach zachodzi³y procesy sp³ukiwania i zmywania osadów oraz akumulowania ich u pod- nó¿a. W holocenie, po pocz¹tkowej fazie erozyjnej, w dolinach rozwija³a siê akumulacja powodziowa, a nastêpnie jeziorno-rozlewiskowa, mineralno-organiczna i organiczna.

IV. PODSUMOWANIE

Prace geologiczno-zdjêciowe prowadzone w latach 1991–1992 na obszarze arkusza Hrebenne Szczegó³owej mapy geologicznej Polski 1:50 000 dostarczy³y wiele nowych danych o budowie geologicznej. Pozwoli³y one na: — opracowanie pe³nego obrazu kartograficznego budowy geologicznej w skali szczegó³owej, opartego na badaniach terenowych; — udokumentowanie budowy geologicznej powierzchni ska³ górnokredowych wraz z przedsta- wieniem poziomów mastrychtu dolnego i górnego; — stwierdzenie w rowie So³okiji obecnoœci morskich osadów eocenu œrodkowego, datowanych na podstawie analiz otwornic, nanoplanktonu i fitoplanktonu; — przedstawienie obrazu rzeŸby podczwartorzêdowej oraz rozpoznanie sieci linii tektonicznych rozwiniêtych w paleogenie i neogenie; — rozpoznanie stratygraficzne utworów czwartorzêdowych, oparte na wynikach badañ litologiczno-petrograficznych i oznaczeñ wieku bezwzglêdnego metod¹ termoluminescencyjn¹ w profilach Goraj-2 (otw. 7) i Hrebenne-3 (otw. 6). Do nierozwi¹zanych zagadnieñ geologicznych nale¿y zaliczyæ problem zasiêgu mórz eoceñskiego i badeñskiego oraz szczegó³owe rozpoznanie paleogeografii rowu So³okiji.

Opracowano Zak³ad Kartografii Geologicznej w Pañstwowym Instytucie Geologicznym Struktur P³ytkich w Warszawie Pañstwowego Instytutu Geologicznego i Przedsiêbiorstwie Geologicznym w Warszawie POLGEOL SA w Warszawie Zak³ad w Lublinie Warszawa, 2008 r.

27 LITERATURA

Areñ B., 1956 — Trzeciorzêd. W: Regionalna geologia Polski. 2. Region lubelski. PWN, Kraków. Bieda T., 1910 — Utwory oligoceñskie na Roztoczu Lwowsko-Rawskim. Biul. Inf. PAU, ser. A. Brauer J., Ha³oñ B., Kulig W., 1988 — Dokumentacja sejsmicznych badañ refleksyjnych. Temat: £uków–Parczew–Che³m–Hrubieszów. Arch. Przeds. Bad. Geofiz., Warszawa. Brauer J., Kulig W., 1991 — Dokumentacja badañ sejsmicznych refleksyjnych. Temat: £uków–Par- czew–Che³m–Hrubieszów; rok badañ 1989/1990. Arch. Przeds. Bad. Geofiz., Warszawa. Brzeziñska-Wójcik T., 1989/90 — Elementy morfostrukturalne okolic Lubyczy Królewskiej (Roztocze Raw- skie). Ann. UMCS, Sect. B, 44/45. Brzeziñska-Wójcik T., 1996 — Wp³yw budowy geologicznej na rozwój rzeŸby Roztocza Tomaszowskiego i Rawskiego (praca doktorska). UMCS, Lublin. Brzeziñska-Wójcik T., 1997a — Aktywnoœæ tektoniczna w strefie krawêdziowej Roztocza Tomaszowskiego w œwietle wskaŸników morfogenetycznych. Ann. UMCS, Sect. B, 52. Brzeziñska-Wójcik T., 1997b — Topolineamenty strefy krawêdziowej Roztocza Tomaszowskiego i ich zwi¹zek z planem strukturalnym pod³o¿a. Ann. UMCS, Sect. B, 52. Brzyski B., 1998 — W sprawie skamienia³ych drzew na Roztoczu. Chroñmy Przyr.,4. Buraczyñski J., 1974 — Zarys geomorfologii Roztocza Rawskiego. Ann. UMCS, Sect. B, 29. Buraczyñski J., 1994 — Zmiennoœæ procesów eolicznych na Roztoczu i w Kotlinie Sandomierskiej podczas piêtra Wis³y. Ann. UMCS, Sect. B, 49. Buraczyñski J., 1997 — Roztocze: budowa–rzeŸba–krajobraz. Wyd. UMCS, Lublin. Buraczyñski J., 2002 — Roztocze. Œrodowisko przyrodnicze. Wyd. Lub., Lublin. Buraczyñski J., Brzeziñska-Wójcik T., Superson J., 2002a — Objaœnienia do Szczegó³owej mapy geologicznej Polski 1:50 000, ark. Tomaszów Lubelski (928). Centr. Arch. Geol. Pañstw. Inst. Geol., Warszawa. [dokument elektroniczny] Buraczyñski J., Brzeziñska-Wójcik T., Superson J., 2002b — Szczegó³owa mapa geologiczna Polski 1:50 000, ark. Tomaszów Lubelski (928). Centr. Arch. Geol. Pañstw. Inst. Geol., Warszawa. [dokument elektroniczny] Buraczyñski J., Krzowski Z., 1994 — Middle Eocene In The So³okija Graben On Roztocze Upland. Kwart. Geol., 38,4. Buraczyñski J., Rzechowski J., 1998 — Eocen Roztocza. W: Budowa geologiczna Roztocza. 69. Zjazd Nauk. Pol. Tow. Geol., Krasnobród, 23–26. wrzeœnia. Warszawa. Buraczyñski J., Rzechowski J., 2007— Szczegó³owa mapa geologiczna Polski 1:50 000, ark. Lubycza Królewska (929; wraz z Objaœnieniami). Centr. Arch. Geol. Pañstw. Inst. Geol., Warszawa. Buraczyñski J., Superson J., 1993—Litologia utworów mezo- i neoplejstoceñskich w dolinach górnego Wieprza i górnej So³okiji (Roztocze Tomaszowskie). W: Geneza, litologia i stratygrafia utworów czwartorzêdo- wych. Wyd. Nauk. UAM, Poznañ. Butrym J., 1991 — Wyniki badañ wieku bezwzglêdnego metoda termoluminescencyjn¹ TL na arkuszach: Hrebenne i Lubycza Królewska. Centr. Arch. Geol. Pañstw. Inst. Geol., Warszawa. Chi¿niakow J.W., ¯elichowski A.M., 1974 — Zarys tektoniki obszaru lubelsko-lwowskiego. Kwart. Geol., 18,4.

28 Cieœliñski S., 1992 — Stratygrafia osadów kredy na arkuszu Hrebenne — wyniki badañ analitycznych. Centr. Arch. Geol. Pañstw. Inst. Geol., Warszawa. Cieœliñski S., Kubica B., Rzechowski J., 1996 — Mapa geologiczna Polski 1:200 000, ark. Tomaszów Lubelski i Do³hobyczów, wyd. B. Pañstw. Inst. Geol., Warszawa. Cieœliñski S., Rzechowski J., 1992—Mapa stropu kredy dla arkuszy Szczegó³owej mapy geologicznej Polski 1:50 000 z obszaru Roztocza. Centr. Arch. Geol. Pañstw. Inst. Geol., Warszawa. Cieœliñski S., Rzechowski J., 1993 — Mapa geologiczna pod³o¿a czwartorzêdu Roztocza miêdzy Tomaszo- wem Lubelskim a Hrebennem. W: Tektonika Roztocza i jej aspekty sedymentologiczne, hydrogeologiczne i geomor- fologiczno-krajobrazowe. Wyd. UMCS, Lublin. Cieœliñski S., Wyrwicka K., 1970 — Kreda obszaru lubelskiego. W: Przew. 42. Zjazdu Pol. Tow. Geol., Lu- blin, 3–5 wrzeœnia. Wyd. Geol., Warszawa. Dolecki L., 1981 — Litologia i stratygrafia lessów Grzêdy Sokolskiej. Ann. UMCS, Sect. B, 32/33. Dolecki L., 1994 — Mezoplejstoceñskie lessy i osady lessopodobne polskiej czêœci Wy¿yny Wo³yñskiej. Georama,2. Dolecki L., 1995 — Litologia i stratygrafia mezoplejstoceñskich utworów lessowych po³udniowo-wschodniej czêœci Wy¿yny Lubelskiej. Rozpr. hab., 51. Wyd. UMCS, Lublin. Dolecki L., Harasimiuk M., Wojtanowicz J., 1994 — Stratygrafia utworów glacjalnych œrodkowego i górnego plejstocenu Polski po³udniowo-wschodniej. Ann. UMCS, Sect. B, 49. Dolecki L., £anczont M., Nowak J., 1996— Osady glacjalne mezoplejstoceñskie Polski po³udniowo-wschodniej na pograniczu z Ukrain¹. Ser. Geogr. UAM, 57. Flisowska E., 1970 — Sprawozdanie z prac zwiadowczych za kruszywem naturalnym na terenie powiatów: Kraœnik, Janów Lubelski i Tomaszów Lubelski. Centr. Arch. Geol. Pañstw. Inst. Geol., Warszawa. Gawor-Biedowa E., 1992 — Wyniki badañ mikropaleontologicznych 10 próbek dla tematu Szczegó³owa mapa geologiczna Polski 1:50 000, ark. Hrebenne (961). Centr. Arch. Geol. Pañstw. Inst. Geol., Warszawa. GaŸdzicka E., 1994 — Middle Eocene calcareous nannofossils from the Roztocze region (SE Poland) — Their bio- stratigraphic and palaeogeografic significance. Kwart. Geol., 38,4. Giel M.D., 1995 — Orzeczenie mikropaleontologiczne z wierceñ Goraj-2 i Leliszka-6. Centr. Arch. Geol. Pañstw. Inst. Geol., Warszawa. Graniczny M., Doktór S., Kucharski R., 1995 — Sprawozdanie z opracowania mapy liniowych elemen- tów strukturalnych Polski w skali 1:200 000 i 1:50 000 na podstawie kompleksowej analizy komputerowej zdjêæ geofizycznych teledetekcyjnych. Centr. Arch. Geol. Pañstw. Inst. Geol., Warszawa. Harasimiuk M., 1980—RzeŸba strukturalna Wy¿yny Lubelskiej i Roztocza (rozprawa habilitacyjna). UMCS, Lublin. Heflik W., 1996 — Badania skamienia³ych pni drzewnych z Roztocza. Pr. Muzeum Ziemi, 44. Huber M., Zych £., 2007 — Wstêpna petrologiczna charakterystyka skrzemienia³ych pni drzew z Siedlisk. W: Bu- dowa geologiczna regionu lubelskiego i problemy ochrony litosfery. Mat. 78. Zjazdu Pol. Tow. Geol., 29.08–1.09.2007, Lublin. Jagodziñska B., 1991 — Dokumentacja badañ geoelektrycznych. Szczegó³owa mapa geologiczna Polski 1:50 000, arkusze: Tyszowce (896), Lubycza Królewska (929) i Hrebenne (961). Centr. Arch. Geol. Pañstw. Inst. Geol., War- szawa. Jahn A., 1956a — Czwartorzêd Wy¿yny Lubelskiej, czêœæ œrodkowa i wschodnia. W: Regionalna geologia Polski. 2. Region Lubelski. PWN, Warszawa.

29 Jahn A., 1956b — Wy¿yna Lubelska. RzeŸba i czwartorzêd. Pr. Geogr. Inst. Geogr. PAN,7. Jahn A., Rühle E., 1950 — Przegl¹dowa mapa geologiczna Polski 1:300 000, ark. Zamoœæ, wyd. A. Pañstw. Inst. Geol., Warszawa. Jaroszewski W., Pi¹tkowska A., 1988 — O naturze niektórych lineamentów (na przyk³adzie Roztocza). Ann. Soc. Geol. Pol., 58, 3–4. Kacprzak L., Baranowski S., 2005 — Mapa geologiczno-gospodarcza Polski 1:50 000, ark. Hrebenne (961). Centr. Arch. Geol. Pañstw. Inst. Geol., Warszawa. [dokument elektroniczny] K³usek M., 2004 — Mioceñskie drewno z Roztocza (Polska po³udniowo-wschodnia). Geol. AGH, 30,1. Kondracki J., 2002 — Geografia regionalna Polski. Wyd. Nauk. PWN, Warszawa. Koz³owski S., (red), 1984 — Surowce mineralne œrodkowo-wschodniej Polski. Województwa: lubelskie, che³mskie, zamojskie, bialskopodlaskie, siedleckie. Wyd. Geol., Warszawa. Krassowska A., 1976 — Kreda miêdzy Zamoœciem, Tomaszowem Lubelskim a Kry³owem. Biul. Inst. Geol., 291. Krynicki T., 1995 — Faults in the Cretaceous and its base as displayed on seismic sections through the Lublin area (east Poland). Kwart. Geol., 39,3. Krynicki T., 1996 — Effect of tectonics on relief in the southern part of the Lublin region. Kwart. Geol., 40,4. Krzowski Z., 1993 — Trzeciorzêdowe osady glaukonitowe na Wy¿ynie Lubelskiej w œwietle geochronologii izoto- powej glaukonitu. Pr. Nauk. Pol. Lub., 231, 42. Krzysik F., 1971 — Skamienia³e drzewa z Siedlisk. Sylwan, 3. Lindner L., Maruszczak H., Wojtanowicz J., 1985 — Zasiêgi i chronologia starszych nasuniêæ stadial- nych l¹dolodu œrodkowopolskiego (Saalian) miêdzy górn¹ Wart¹ a Bugiem. Prz. Geol., 33,2. £omnicki A. M., 1898 — Atlas geologiczny Galicyi. Tekst do zeszytu dziesi¹tego. 2. Roztocze lwowsko-rawskie. Ni¿ bugowy. Komis. Fizjogr. AU, Kraków. Malinowski J., 1984 — Mapa hydrogeologiczna Polski 1:200 000, ark. Tomaszów Lubelski. Inst. Geol., Warszawa. Manterys A., 1969 — Sprawozdanie ze zwiadu geologicznego za piaskami do produkcji ceg³y wapienno-piaskowej „Lublin-S”. Centr. Arch. Geol. Pañstw. Inst. Geol., Warszawa. Maruszczak H., 1972 — Wy¿yny Lubelsko-Wo³yñskie. W: Geomorfologia Polski. 1. Polska po³udniowa. Góry i wy¿yny. PWN, Warszawa. Maruszczak H., 1976 — Stratygrafia lessów Polski po³udniowo-wschodniej. Biul. Inst. Geol., 297. Maruszczak H., 1986 — Loesses in Poland, their stratigraphy and paleogeografical interpretation. Ann. UMCS, Sect. B., 41. Maruszczak H., 1991 — Zró¿nicowanie stratygraficzne lessów polskich. W: Podstawowe profile lessów w Polsce. Wyd. UMCS, Lublin. Maruszczak H., 1994 — Korelacja chronostratygraficzna lessów Polski po³udniowej i Ukrainy pó³nocno-zachodniej. Prz. Geol., 42,9. Maruszczak H., 2001 — Skamienia³e szcz¹tki drzew lasu mioceñskiego na Roztoczu (Polska SE i Ukraina NW). Prz. Geol., 49,6. Meszczyñski J., Kopacz M., 2002 — Mapa hydrogeologiczna Polski 1:50 000, ark. Hrebenne (961). Centr. Arch. Geol. Pañstw. Inst. Geol., Warszawa. [dokument elektroniczny] Mojski J. E., Rühle E., 1954 — Przegl¹dowa mapa geologiczna Polski 1:300 000, ark. Zamoœæ, wyd. B. Inst. Geol., Warszawa.

30 Morawski J., 1962 — Dokumentacja geologiczna torfowisk doliny rzeki So³okiji — Mosty–Wierzbica–Nowosió³ki Kardynalskie. Arch. IMUZ, Falenty. Musia³ T., 1976 — Wystêpowanie i w³asnoœci piasków mioceñskich po³udniowego Roztocza oraz mo¿liwoœci ich go- spodarczego wykorzystania. Biul. Inst. Geol., 292. Musia³ T., 1987a — Litologia i w³aœciwoœci surowcowe wapieni mioceñskich Roztocza. Rozpr. Wydz. Geol. UW, Warszawa. Musia³ T., 1987b — Miocen Roztocza (Polska po³udniowo-wschodnia). Biul. Geol. Wydz. Geol. UW, 31, 2/3. Nakonieczny S., 1957 — Dokumentacja geologiczna z³o¿a torfu „Machnów”. Arch. IMUZ, Falenty. N e y R . , 1969 — Piêtra strukturalne w pó³nocno-wschodnim obramowaniu zapadliska przedkarpackiego. Pr. Geol. Kom. Nauk. Geol. PAN, 53. Niemczycka T., 1976 — Jura górna na obszarze wschodniej Polski (miêdzy Wis³¹ a Bugiem). Pr. Inst. Geol., 77. Peryt T. M., Jasionowski M., Roniewicz P., Wysocka A., 1998 — Miocen Roztocza. W: Budowa geologiczna Roztocza. 69. Zjazd Nauk. Pol. Tow. Geol., Krasnobród, 23–26. wrzeœnia. Warszawa. Popielski W., 2000a — Objaœnienia do Szczegó³owej mapy geologicznej Polski 1:50 000. ark. Horyniec (960) i arkusz Sieniawka (987). Centr. Arch. Geol. Pañstw. Inst. Geol., Warszawa. [dokument elektroniczny] Popielski W., 2000b — Szczegó³owa mapa geologiczna Polski 1:50000, ark. Horyniec (960). Centr. Arch. Geol. Pañstw. Inst. Geol., Warszawa. [dokument elektroniczny] Po¿aryski W., 1956 — Kreda. W: Regionalna geologia Polski. 2. Region lubelski. PWN, Kraków. Po¿aryski W., 1974 — Obszar œwiêtokrzysko-lubelski. W: Budowa geologiczna Polski. 4. Tektonika. 1. Wyd. Geol., Warszawa. Radlicz K., 1992 — Analiza petrograficzna siedmiu prób na podstawie p³ytek cienkich. Szczegó³owa mapa geologiczna Polski 1:50 000, ark. Hrebenne (961). Centr. Arch. Geol. Pañstw. Inst. Geol., Warszawa. Rogala W., 1912 — O warstwach oligoceñskich na Roztoczu Lwowsko-Rawskim. Ksiêga Pam. 11. Zjazdu Lek. i Przyr., Kraków. Rzechowski J., 1997 — Trzeciorzêd i czwartorzêd wschodniej czêœci Wy¿yny Lubelskiej i Roztocza na mapie geologicznej Polski 1:200 000. Prz. Geol., 45, 11. Rzechowski J., 2001 — Profile stratotypowe plejstocenu i paleogenu na obszarze po³udniowo-wschodniej czêœci Wy¿yny Lubelskiej i Roztocza Po³udniowego. Centr. Arch. Geol. Pañstw. Inst. Geol., Warszawa. Rzechowski J., Baran P., 1990—Projekt badañ geologicznych. Szczegó³owa mapa geologiczna Polski 1:50 000, arkusze: Tyszowce (896), Lubycza Królewska (929) i Hrebenne (961). Centr. Arch. Geol. Pañstw. Inst. Geol., Warszawa. Rzechowski J., Kubica B.,1996 — Mapa geologiczna Polski 1:200 000, ark. Tomaszów Lubelski i Do³hoby- czów, wyd. A. Pañstw. Inst. Geol., Warszawa. Rzechowski J., Superson J., 1998 — Osady czwartorzêdowe Roztocza. W: Budowa geologiczna Roztocza. 69. Zjazd Nauk. Pol. Tow. Geol., Krasnobród, 23–26. wrzeœnia. Warszawa. S³odkowska B., 1993 — Badania palinologiczne osadów trzeciorzêdowych z arkuszy Hrebenne (961) i Lubycza Królewska (929). Centr. Arch. Geol. Pañstw. Inst. Geol., Warszawa. Smagowicz M., 1992 — Nanoplankton wapienny z profilów na arkuszu Hrebenne. Centr. Arch. Geol. Pañstw. Inst. Geol., Warszawa.

31 Sokoliñska Z., 1985 — Dokumentacja geologiczna w kat. C2 z³o¿a czwartorzêdowych piasków budowlanych w czaszy projektowanego zbiornika wodnego Teniatyska-Zbiornik. Centr. Arch. Geol. Pañstw. Inst. Geol., Warszawa. Siemiradzki J., 1910 — Roztocze Lwowsko-Tomaszowskie. Ziemia,1. Superson J., 1983 — Litologia i stratygrafia piaszczystych utworów stokowych Roztocza Tomaszowskiego. Ann. UMCS, Sect. B, 38. Trejdosiewicz J., 1883 — O utworach trzeciorzêdowych guberni Lubelskiej (z map¹ utworów trzeciorzêdowych Guberni Lubelskiej 1:420 000). Pam. Fizjogr., 3. Trejdosiewicz J., 1895a — Mapa geologiczna guberni Lubelskiej 1:126 000. Pam. Fizjogr., 14. Trejdosiewicz J., 1895b — Objaœnienia do mapy geologicznej guberni Lubelskiej. Pam. Fizjogr., 13. Winter H., 1992 — Orzeczenie dotycz¹ce próbek z arkuszy: Hrebenne (961) i Lubycza Królewska (929). Centr. Arch. Geol. Pañstw. Inst. Geol., Warszawa. Wyrwicka K., 1977 — Wykszta³cenie litologiczne wêglanowych surowców skalnych mastrychtu lubelskiego. Biul. Inst. Geol., 299. Wysocka A., 2006 — Klastyczne utwory badeñskie Roztocza — przebieg sedymentacji w pó³nocnej, marginalnej strefie basenu zapadliska przedkarpackiego. Prz. Geol., 54,5. Wysocka A., 2007 — P³ytkomorska sedymentacja klastycznych utworów badeñskich w marginalnej strefie basenu zapadliska przedkarpackiego (Roztocza). W: Budowa geologiczna regionu lubelskiego i problemy ochrony litosfery. Mat. 78. Zjazdu Nauk. Pol. Tow. Geol., 29.08–1.09.2007, Lublin. Wysocka A., Jasionowski M., Peryt T. M., 2007 — Miocen Roztocza. Biul. Pañstw. Inst. Geol., 422. ¯elichowski A. M., 1972 — Rozwój budowy geologicznej obszaru miêdzy Górami Œwiêtokrzyskimi a Bugiem. Biul. Inst. Geol., 263. ¯elichowski A. M., 1974 — Obszar radomsko-lubelski. W: Budowa geologiczna Polski. 4. 1. Wyd. Geol., War- szawa. ¯elichowski A. M., Koz³owski S. (red), 1983 — Atlas geologiczno-surowcowy obszaru lubelskiego. Inst. Geol., Warszawa.

32 23o 30’ 23o 45’ Tablica I o o 50 r 50 Objaśnienia do Szczegółowej mapy geologicznej Polski 1:50 000 20’ 20’ Teniatyska r Ark. Hrebenne (961) Dęby

275 SZKIC GEOMORFOLOGICZNY

260 290 Kornie Skala 1:100 000 Mosty Małe

Formy wodnolodowcowe Formy o założeniach tektonicznych

300 Równiny wodnolodowcowe Krawędzie o założeniach tektonicznych

260

HREBENNE Formy eoliczne Formy jeziorne

Pokrywy lessowe r Równiny jeziorne (stare dna jezior) 330 s Wydmy Formy utworzone przez roślinność 300

Zagłębienia deflacyjne Równiny torfowe

Formy rzeczne Formy antropogeniczne 300 Dna dolin rzecznych Nasypy

Ukraina Prusie Rata Tarasy akumulacyjne w dolinach rzecznych Wcięcia kolejowe

310 Krawędzie tarasów s Dna stawów

310 Formy denudacyjne ab Powierzchnie zrównań: a — wyższe (320,0–330,0 m n.p.m.) Opracował: S. MARSZAŁEK b — niższe (300,0–320,0 m n.p.m.) Poziomy erozyjne (około 260 m n.p.m.)

Równiny denudacyjne (220,0–240,0 m n.p.m.)

Długie stoki

Dolinki denudacyjne

Stożki napływowe

Drobne zagłębienia o różnej genezie

50o 50o 10’ 10’ 23o 30’ 23o 45’

012345km Copyright by Ministerstwo Środowiska, Warszawa 2008 o o Tablica II 23 30’ B 23 45’ 50o 50o 3 6 6 Objaśnienia do Szczegółowej mapy geologicznej Polski 1:50 000 20’ 5 6 20’ Ark. Hrebenne (961) Cr3 6 1 277,0 4 2 3 Cr3 274,6 6 6 SZKIC GEOLOGICZNY ODKRYTY 5 7 Kornie 5 3 D F Skala 1:100 000 3 Cr3 233,0 6 5 5 5 5 Wapienie organodetrytyczne, detrytyczne 2 5 C 4 1 Cr3 236,6 i litotamniowo-detrytyczne (glonowe) MIOCEN 3 Cr3 224,0 BADEN 5 ŚRODKOWY

E MIOCEN 2 Piaski kwarcowe i glaukonitowe 2 5 7 NEOGEN A 1 6 E2 HREBENNE PALEO- EOCEN E2 232,5 2 EOCEN 3 Piaski i mułki glaukonitowe 7 2 GEN ŚRODKOWY M 333,5 2 5 3 2 1 4 Kreda pisząca i margle 5 5 MASTRYCHT 2 GÓRNY 7 5 Margle, marglepiaszczyste, wapienie margliste i opoki margliste 5 5 6 2 MASTRYCHT 7 6 6 Margle i opoki margliste MASTRYCHT KREDA DOLNY

KREDA GÓRNA 7 Margle, opoki margliste i gezy 7

8 KAMPAN Cr 243,0 8 Gezy KAMPAN Prusie 3 Ukraina DOLNY

2 7 Granice geologiczne

a b Uskoki: 8 a – pewne, b – przypuszczalne

300 Izohipsy stropu utworów podczwartorzędowych w m n.p.m.

3 Wybrane otwory wiertnicze z numeracją według mapy geologicznej (symbol oznacza wiek: M22 — miocen środkowy, E — eocen środkowy, Cr3 233,0 Cr3 — kreda górna; liczba — wysokość stropu utworów starszych od czwartorzędu w m n.p.m.)

B A Linia przekroju geologicznego na mapie geologicznej

D C Linie przekrojów geologicznych załączonych w tekście

Opracował: S. MARSZAŁEK

50o 50o 10’ 10’ 23o 30’ 23o 45’