DZIENNIK URZĘDOWY WOJEWÓDZTWA POMORSKIEGO

Gdańsk, dnia 16 grudnia 2009 r. Nr 172

TREŚĆ: Poz:

UCHWAŁA SEJMIKU WOJEWÓDZTWA POMORSKIEGO

3361 — Nr 1004/XXXIX/09 z dnia 26 października 2009 r. Sejmiku Województwa Pomor- skiego w sprawie zmiany planu zagospodarowania przestrzennego wojewódz- twa pomorskiego...... 13029

3361

UCHWAŁA Nr 1004/XXXIX/09 SEJMIKU WOJEWÓDZTWA POMORSKIEGO z dnia 26 października 2009 r. w sprawie zmiany planu zagospodarowania przestrzennego województwa pomorskiego

Na podstawie art. 18 pkt 3 ustawy z dnia 5 czerwca 1998 r. 2. treść załącznika do uchwały Nr 639/XLVI/02 zmienia się o samorządzie województwa (tj. Dz. U. z 2001 r. Nr 142 poz. odpowiednio do treści załącznika do niniejszej uchwały. 1590, z późn. zm.1), art. 42 ust 1 i 2, ustawy z dnia 27 marca 3. treść § 3 otrzymuje brzmienie: 2003 r. o planowaniu i zagospodarowaniu przestrzennym „Sejmik powierza Zarządowi Województwa Pomorskiego (Dz. U. z 2003 r. Nr 80 poz. 717 z późn. zm.2), w związku z koordynowanie prac nad wdrażaniem i popularyzacją Uchwałą Nr 374/XXV/04 Sejmiku Województwa Pomorskie- Planu zagospodarowania przestrzennego województwa go z dnia 19 lipca 2004 roku w sprawie przystąpienia do pomorskiego. W tym celu Zarząd: sporządzenia zmiany planu zagospodarowania przestrzen- 1) udostępni go w formie publikacji książkowej oraz na nego województwa pomorskiego oraz sporządzenia planu stronie internetowej województwa pomorskiego, zagospodarowania przestrzennego obszaru metropolitalne- 2) opracuje skrót Planu w pięciu wersjach językowych go, uwzględniając ustalenia Strategii rozwoju województwa (angielskim, niemieckim, rosyjskim, polskim i kaszub- pomorskiego oraz ustalenia Koncepcji polityki przestrzenne- skim) jako materiał promocyjno-marketingowy i umie- go zagospodarowania kraju; ści go w publikacji książkowej, 3) spopularyzuje treści dokumentu w innych wydawni- Sejmik Województwa Pomorskiego uchwala, co następuje: ctwach w charakterze edukacyjnym i promocyjnym, 4) przeprowadzi seminaria dla gmin i powiatów oraz służb § 1 planistycznych, W uchwale Nr 639/XLVI/02 Sejmiku Województwa Pomor- 5) będzie organizował doroczne konkursy na „Najlepszą skiego z dnia 30 września 2002 r. w sprawie uchwalenia Przestrzeń Publiczną Województwa Pomorskiego”, planu zagospodarowania przestrzennego województwa 6) będzie prowadził monitoring jego realizacji w celu two- pomorskiego wprowadza się następujące zmiany: rzenia Raportu o stanie zagospodarowania przestrzen- 1. treść § 1 otrzymuje brzmienie: nego województwa pomorskiego”. „Uchwala się plan zagospodarowania przestrzennego § 2 województwa pomorskiego stanowiący tekst jednolity planu zagospodarowania przestrzennego województwa Marszałkowi Województwa Pomorskiego powierza się prze- pomorskiego, będący załącznikiem do niniejszej uchwały, kazanie uchwały wraz z dokumentacją prac planistycznych na który składają się: Wojewodzie Pomorskiemu w celu oceny zgodności z przepi- 1) część tekstowa – 1 tom, sami prawnymi oraz ogłoszenia w wojewódzkim dzienniku 2) cześć graficzna – 63 rysunki”. urzędowym. Dziennik Urzędowy Województwa Pomorskiego Nr 172 — 13030 — Poz. 3361 § 3 3.2.1. Główne kierunki polityki przestrzennej kraju w W uchwale Nr 639/XLVI/02 Sejmiku Województwa odniesieniu do województwa Pomorskiego z dnia 30 września 2002 r. uchyla się § 2 3.3. Międzywojewódzkie uwarunkowania rozwoju prze- i § 4 strzennego 3.3.1. Problemy wymagające rozwiązania wspólnie z § 4 województwami sąsiednimi Wykonanie uchwały powierza się Zarządowi Woje- 4. Uwarunkowania wewnętrzne zagospodarowania wództwa Pomorskiego. przestrzennego 4.1. Istniejąca struktura funkcjonalno-przestrzenna § 5 4.1.1. Układy węzłowe Uchwała wchodzi w życie 14 dni od dnia jej ogłoszenia 4.1.2. Układy węzłowo-pasmowe w Dzienniku Urzędowym Województwa Pomorskiego. 4.1.3. Układy strefowe 4.2. Środowisko przyrodniczo-kulturowe i krajobraz Przewodniczący Sejmiku 4.2.1. Struktura środowiska przyrodniczo-kulturowego Województwa Pomorskiego i krajobrazu Brunon Synak 4.2.2. Prawne formy ochrony zasobów i wartości przy- rodniczo-kulturowych 1 tj. Dz. U. z 2001 r. Nr 142, poz. 1590, z 2002 r. Nr 23, 4.2.3. Zagrożenia i procesy kształtujące środowisko przy- poz. 220, Nr 62, poz. 558, Nr 153, poz. 1271, Nr 214, rodnicze, dziedzictwo kulturowe oraz krajobraz poz. 1806, z 2003 r. Nr 162, poz. 1568, z 2004 r. Nr 4.3. Sieć osadnicza 102, poz. 1055, Nr 116, poz. 1206, Nr 167, poz. 1759, 4.3.1. Charakterystyczne cechy sieci osadniczej z 2006 r. Nr 126, poz. 875, Nr 227, poz. 1658, z 2007 r. 4.3.2. Przekształcenia sieci osadniczej Nr 173, poz. 1218, z 2008 r. Nr 180, poz. 1111, Nr 216, 4.3.3. Struktura sieci osadniczej poz. 1370, Nr 223, poz. 1458. 4.4. Uwarunkowania demograficzne i społeczne 2 Dz. U. z 2004, Nr 6 poz. 41, z 2004 Nr 141 poz. 1492, z 4.4.1. Stan, procesy i prognozy demograficzne 2005, Nr 113 poz. 954, z 2005, Nr 130 poz. 1087, z 2005, 4.4.2. Stan zdrowotny Nr 45 poz. 319, z 2006, Nr 225 poz. 1635, z 2007 r., Nr 4.4.3. Wykształcenie 127 poz. 880, z 2008, Nr 199 poz. 1227, z 2008, Nr 201 4.4.4. Rynek pracy poz. 1237, z 2008, Nr 220 poz. 1413. 4.4.5. Pomoc społeczna 4.5. Infrastruktura społeczna – rozmieszczenie i dostęp- Załącznik ność do uchwały nr 1004/XXXIX/09 4.6. Sfera gospodarcza Sejmiku Województwa Pomorskiego 4.6.1. Predyspozycje środowiska dla prowadzenia dzia- z dnia 26 października 2009 r. łalności gospodarczej 4.6.2. Warunki rozwoju elektroenergetyki PLAN 4.6.3. Czynniki społeczne rozwoju gospodarczego ZAGOSPODAROWANIA PRZESTRZENNEGO 4.6.4. Predyspozycje i zagospodarowanie dla turystyki WOJEWÓDZTWA POMORSKIEGO 4.6.5. Instytucjonalne czynniki rozwoju gospodarki 4.6.6. Inne funkcje gospodarcze SPIS TREŚCI 4.7. Infrastruktura transportowa Spis tablic 4.7.1. Stan istniejący infrastruktury transportowej Spis wykresów 4.7.2. Uwarunkowania wynikające z potrzeb rozwoju Spis ilustracji 4.8. Systemy infrastruktury technicznej Spis rysunków 4.8.1. Gospodarka wodno-ściekowa Objaśnienie skrótów stosowanych w PZPWP 4.8.2. Gospodarka energetyczna WPROWADZENIE 4.8.3. Gospodarka odpadami I. Podstawy prawne, cel i zakres treści planu 4.8.4. Telekomunikacja i teleinformatyka I.1. Podstawy i uwarunkowania prawne opracowania 4.9. Infrastruktura bezpieczeństwa i obrony planu 4.9.1. Tereny zamknięte i ich strefy ochronne I.2. Cel, zakres treści planu 5. Bariery rozwoju i konflikty przestrzenne II. Zasięg, charakter i rola Planu 5.1. Bariery ograniczające rozwój społeczno – gospodar- II.1. Zasięg terytorialny planu czy II.2. Charakter opracowania 5.2. Konflikty przestrzenne II.3. Funkcje planu 6. Obszary problemowe II.4. Związki planu z innymi dokumentami planistyczny- 6.1. Typy sytuacji problemowych mi, strategicznymi i programowymi 6.2. Rozmieszczenie i charakterystyka obszarów proble- III. Przebieg procedury przygotowania Planu mowych CZĘŚĆ B - AGLOMERACJA TRÓJMIASTA JAKO SZCZE- UWARUNKOWANIA ZAGOSPODAROWANIA PRZE- GŁOWY OBSZAR PROBLEMOWY STRZENNEGO 7. Położenie i zasięg aglomeracji Trójmiasta CZĘŚĆ A – WOJEWÓDZTWO 7.1. Kształtowanie się aglomeracji Trójmiasta 1. Położenie i cechy przestrzeni 7.2. Zasięg obszaru aglomeracji Trójmiasta 2. Kluczowy problem rozwoju przestrzennego 8. Obszar aglomeracji Trójmiasta na tle kraju 3. Uwarunkowania zewnętrzne zagospodarowania 9. Uwarunkowania wewnętrzne zagospodarowania przestrzennego przestrzennego 3.1. Europejskie uwarunkowania rozwoju przestrzenne- 9.1. Istniejąca struktura funkcjonalno-przestrzenna aglo- go meracji Trójmiasta 3.2. Krajowe uwarunkowania rozwoju przestrzennej 9.1.1. Układy pasmowo-węzłowe Dziennik Urzędowy Województwa Pomorskiego Nr 172 — 13031 — Poz. 3361 9.1.2. Układy strefowe 12.2.3.Kształtowanie lokalnych elementów systemu 9.1.3. Najważniejsze procesy kształtujące strukturę funk- osadniczego cjonalno-przestrzenną 12.3. Infrastruktura społeczna 9.2. Środowisko przyrodniczo-kulturowe i krajobraz aglo- 12.4.Kształtowanie warunków przestrzennych rozwoju meracji gospodarczego 9.2.1. Struktura środowiska przyrodniczo-kulturowego 12.4.1.Rozwój gospodarki turystycznej i zasoby krajobrazu 12.4.2.Lokalizacja wielkopowierzchniowych obiektów 9.2.2. Prawne formy ochrony środowiska przyrodniczo- handlowych kulturowego 12.5.Infrastruktura transportowa 9.2.3. Stan i zagrożenia środowiska przyrodniczo-kultu- 12.6.Systemy infrastruktury technicznej rowego i krajobrazu 12.6.1.Gospodarka wodno-ściekowa 9.2.4. Obszary konfliktowe środowiska przyrodniczo-kul- 12.6.2.Gospodarka energetyczna turowego i krajobrazu 12.6.3. Gospodarka odpadami 9.3. Aglomeracyjny system osadniczy 12.6.4.Infrastruktura telekomunikacji i teleinformatyki 9.3.1. Funkcje i struktura przestrzenna sieci osadniczej 12.7.Rozwój infrastruktury systemów bezpieczeństwa 9.3.2. Procesy suburbanizacji w obszarze aglomeracji i obronności 9.4. Uwarunkowania rozwoju funkcji metropolitalnych 13. Polityka przestrzenna na obszarach problemowych 9.4.1. Przestrzeń publiczna dla rozwoju funkcji metropo- CZĘŚĆ B - AGLOMERACJA TRÓJMIASTA JAKO SZCZE- litalnych GŁOWY OBSZAR PROBLEMOWY 9.4.2. Identyfikacja funkcji metropolitalnych 14. Kierunki zagospodarowania przestrzennego 9.4.3. Struktura przestrzenna funkcji metropolitalnych 14.1.Ochrona i kształtowanie środowiska przyrodniczo- 9.4.4. Predyspozycje i bariery rozwoju funkcji metropoli- kulturowego i krajobrazu talnych 14.1.1.Kształtowanie struktury przestrzennej środowiska 9.4.5. Szanse i zagrożenia rozwoju funkcji metropolital- przyrodniczego i kulturowego nych 14.1.2.Ochrona i gospodarowanie zasobami przyrodni- 9.5. System transportowy obszaru aglomeracji czo-kulturowymi 9.5.1. Uwarunkowania zewnętrzne 14.1.3.Ochrona i kształtowanie zasobów krajobrazo- 9.5.2. Stan istniejący infrastruktury transportowej wych 9.5.3. Polityka transportowa samorządów w obszarze 14.2. System osadniczy centralnym aglomeracji 14.2.1.Kształtowanie struktury sieci osadniczej 9.6. Wybrane systemy infrastruktury technicznej aglo- 14.2.2.Kształtowanie lokalnych elementów struktury meracji 14.3.Kierunki rozwoju funkcji metropolitalnych 9.6.1 Ochrona przed powodzią 14.3.1.Obszary strategiczne rozwoju funkcji metropoli- 9.6.2. Odprowadzanie i oczyszczanie wód opadowych talnych i roztopowych 14.3.2.Programy rozwoju funkcji metropolitalnych 14.4.Rozwój systemu transportowego aglomeracji CELE I ZASADY 14.5.Rozwój wybranych systemów infrastruktury tech- 10. Cele i zasady zagospodarowania przestrzennego nicznej aglomeracji 10.1.Cele zagospodarowania przestrzennego wojewódz- twa NARZĘDZIA REALIZACJI PLANU 10.2.Podstawowe zasady gospodarowania przestrzenią 15. Rozmieszczenie inwestycji celu publicznego o zna- województwa czeniu ponadlokalnym 11. Kształtowanie struktury funkcjonalno-przestrzennej 15.1.Zadania umieszczone w Centralnym Rejestrze Zadań 11.1.Strategiczne dylematy kształtowania przestrzeni Rządowych województwa 15.2. Inne programy rządowe 11.2.Modele struktury funkcjonalno-przestrzennej woje- 15.3.Programy Samorządu Województwa Pomorskiego wództwa 15.4.Regionalny Program Operacyjny dla Województwa 11.3.Model równoważenia struktury funkcjonalno-prze- Pomorskiego 2007-2013 strzennej województwa 16. Inne narzędzia wdrażania ustaleń planu 11.3.1.Model umiarkowanej policentrycznej koncentracji 16.1.Rekomendacje do krajowej polityki przestrzennej województwa i działań administracji rządowej 11.3.2.Model policentryczno-pasmowy aglomeracji Trój- 16.2.Szczególne obszary interwencji polityki regional- miasta nej 11.4.Procesy kształtujące strukturę funkcjonalno-prze- 16.3.Rekomendacje do działań na polu polityki prze- strzenną strzennej 11.5.Rozwiązania zawarte w PZPWP odnoszące się do 17. Monitoring zmian w zagospodarowaniu przestrzen- polityki przestrzennej wyrażonej w KPPZK nym ANEKSY i SPISY KIERUNKI ZAGOSPODAROWANIA PRZESTRZENNEGO CZĘŚĆ A – WOJEWÓDZTWO 1 Słownik 12. Kierunki zagospodarowania przestrzennego 2 Najważniejsze przepisy prawa wymagające uwzględ- 12.1.System obszarów chronionych nienia w planowaniu zagospodarowania przestrzen- 12.1.1.System ochrony środowiska przyrodniczego nego 12.1.2.System ochrony środowiska kulturowego 3 Bibliografia 12.1.3.System ochrony walorów krajobrazu 12.1.4.Ochrona zasobów środowiska SPIS TABLIC: 12.2. System osadniczy Tablica 1 Prognoza demograficzna dla województwa 12.2.1 Hierarchia ośrodków i obszary obsługi pomorskiego na lata 2005–2030 12.2.2.Kształtowanie systemu osadniczego wojewódz- Tablica 2 Użytki rolne w województwie pomorskim wg twa klas bonitacyjnych gleb w 2000 r. Dziennik Urzędowy Województwa Pomorskiego Nr 172 — 13032 — Poz. 3361 Tablica 3 Warunki lokalizacji nowych źródeł Tablica 31 Wskaźniki monitoringu realizacji Planu energii w województwie pomorskim zagospodarowania województwa pomorskiego – Tablica 4 Roczna praca przewozowa dla obszar problemowy aglomeracji Trójmiasta poszczególnych rodzajów dróg w województwie pomorskim SPIS WYKRESÓW: Tablica 5 Stan techniczny dróg w województwie Wykres 1. Relacje Planu zagospodarowania pomorskim przestrzennego województwa do innych dokumentów Tablica 6 Częstotliwość kursowania pociągów planistycznych i strategicznych na wybranych liniach regionalnych województwa Wykres 2. Zmiany liczby ludności miast (powyżej 10 pomorskiego 1990–2006 tys. mieszk. w roku 2005) województwa pomorskiego Tablica 7 Podział śródlądowych dróg wodnych w w latach 1950–2005 województwie pomorskim na klasy techniczne Wykres 3. Rozwój demograficzny ludności Tablica 8 Średniodobowe potoki podróżnych w województwa pomorskiego w latach 1995–2007 przewozach kolejowych w województwie pomorskim Wykres 4. Przyrost naturalny w podregionach NTS- na głównych kierunkach w latach 2004–2015 3 województwa pomorskiego w latach 1995–2007 Tablica 9 Poziom motoryzacji w powiatach Wykres 5. Saldo migracji w podregionach NTS-3 obszaru aglomeracji Trójmiasta w roku 2005 województwa pomorskiego w latach 1995–2007 Tablica 10 Szacunkowa liczba ludności miast Wykres 6. Struktura wieku i płci ludności województwa pomorskiego (powyżej 10 tys. w roku województwa pomorskiego w roku 2007 2006) w roku 2030 Wykres 7. Struktura wieku ludności województwa Tablica 11 Wybrane wskaźniki celów gospodarki pomorskiego według powiatów w roku 2007 energetycznej w województwie pomorskim Wykres 8. Prognoza demograficzna ludności Tablica 12 Zadania rządowe umieszczone w 2003–2030 województwa pomorskiego według grup Centralnym Rejestrze Zadań Rządowych wiekowych ze względu na szczebel edukacji Tablica 13 Zadania rządowe Programu NSIP nie Wykres 9. Prognoza demograficzna ludności ujęte w Centralnym Rejestrze Zadań Rządowych 2003–2030 województwa pomorskiego według Tablica 14 Lista projektów indywidualnych dla grup wiekowych ze względu rynek pracy i wiek Programu Operacyjnego Infrastruktura i Środowisko emerytalny (lipiec 2009) Wykres 10. Struktura wiekowa ludności w roku 2005 Tablica 15 Lista projektów indywidualnych z listy i 2030 województwa pomorskiego według Prognozy rezerwowej dla Programu Operacyjnego Infrastruktura demograficznej GUS 2003–2030 i Środowisko (lipiec 2009) Wykres 11. Zachorowalność i chorobowość na Tablica 16 Lista projektów indywidualnych dla choroby układu krążenia w województwie pomorskim Programu Operacyjnego Innowacyjna Gospodarka w latach 2001–2006 (lipiec 2009) Wykres 12. Zachorowalność i chorobowość na Tablica 17 Lista projektów indywidualnych z listy choroby nowotworowe w województwie pomorskim rezerwowej dla Programu Operacyjnego Innowacyjna w latach 2001–2006 Gospodarka (lipiec 2009) Wykres 13. Struktura i zmiany poziomu Tablica 18 Inwestycje zawarte w Krajowym wykształcenia ludności w latach 1988–2002 Programie Oczyszczania Ścieków Komunalnych Wykres 14. Struktura wykształcenia ludności wg w Tablica 19 Inwestycje zawarte w Programie powiatach województwa pomorskiego w 2002 Ochrony Brzegów Morskich Wykres 15. Bezrobocie w województwie pomorskim Tablica 20 Inwestycje zawarte w Programie w latach 1999 – III 2009 budowy dróg krajowych na lata 2007–2013 Wykres 16. Liczba łóżek w szpitalach na 10 tys. Tablica 21 Inwestycje zawarte w Master Planie dla ludności w powiatach województwa pomorskiego w transportu kolejowego do roku 2030 2007 roku Tablica 22 Inwestycje zawarte w Programie Wykres 17. Liczba ludności przypadająca na 1 Przygotowanie i wykonanie przedsięwzięć Euro placówkę biblioteczną w powiatach województwa 2012 pomorskiego w 2007 roku Tablica 23 Inwestycje zawarte w Wieloletnim Wykres 18. Lesistość w powiatach w województwie Programie Inwestycyjnym Województwa Pomorskiego pomorskim w 2007 r. na lata 2007–2013 Wykres 19. Struktura agrarna gospodarstw rolnych Tablica 24 Inwestycje rezerwowe zawarte w ogółem w województwie pomorskim Wieloletnim Programie Inwestycyjnym Województwa Wykres 20. Udział wybranych roślin uprawnych Pomorskiego na lata 2007–2013 w strukturze zasiewów w powiatach województwa Tablica 25 Inwestycje zawarte w Programie Małej pomorskiego w 2002 r. Retencji Województwa Pomorskiego do roku 2015 Wykres 21. Podmioty gospodarki narodowej REGON Tablica 26 Inwestycje zawarte w Programie na 1000 mieszkańców w roku 2007 w województwie udrażniania rzek województwa pomorskiego pomorskim Tablica 27 Inwestycje zawarte w Planie Gospodarki Wykres 22. Struktura zużycia paliw w województwie Odpadami dla Województwa Pomorskiego 2010 pomorskim (stan na 2005) Tablica 28 Inwestycje zawarte w Program Rozwoju Wykres 23. Struktura zapotrzebowania na ciepło w dróg wodnych Delty Wisły i Zalewu Wiślanego województwie pomorskim (stan na 2005) Tablica 29 Inwestycje indykatywne zawarte Wykres 24. Liczba studentów w ogółem oraz na w Regionalnym Programie Operacyjnym dla 1000 mieszkańców w największych miastach Polski Województwa Pomorskiego 2007–2013 w roku akademickim 2007/2008 Tablica 30 Wskaźniki monitoringu realizacji Planu Wykres 25. Liczba obsłużonych pasażerów w ruchu zagospodarowania województwa pomorskiego regularnym oraz czarterowym w polskich portach Dziennik Urzędowy Województwa Pomorskiego Nr 172 — 13033 — Poz. 3361 lotniczych w latach 2004–2008 podregionów w roku 2005 Wykres 26. Koncepcja układu priorytetów Strategii il. 22. Wieloprzestrzenne formy ochrony przyrody w rozwoju województwa pomorskiego 2020 obszarze aglomeracji Trójmiasta Wykres 27. Powiązanie celów strategicznych rozwoju il. 23. Strategie rozwoju jednostek osadniczych województwa z celami głównymi zagospodarowania il. 24. Istniejący układ drogowy centrum aglomeracji Trój- przestrzennego województwa pomorskiego miasta Wykres 28. Przełożenie celów głównych polityki il. 25. Modele struktury funkcjonalno-przestrzennej woje- przestrzennej województwa na cele operacyjne wództwa zagospodarowania przestrzennego obszaru il. 26. Korytarze transportowe w województwie pomor- problemowego aglomeracji Trójmiasta skim Wykres 29. Zasadnicze elementy różnicujące modele il. 27. Układ dróg samochodowych szczególnie ważnych struktury funkcjonalno-przestrzennej województwa dla obsługi województwa pomorskiego Wykres 30. Działania kształtujące strukturę il. 28. Klasyfikacja techniczna dróg wojewódzkich funkcjonalno-przestrzenną województwa il. 29. Układ linii kolejowych szczególnie ważnych dla pomorskiego przewozów regionalnych w województwie pomor- Wykres 31. Model zintegrowanej i zrównoważonej skim gospodarki energetycznej il. 30. Krajowe i regionalnie węzły integracyjne w woje- Wykres 32. Schemat relacji systemu monitoringu wództwie pomorskim województwa pomorskiego il. 31. Zalecane i niekorzystne wzorce rozwoju przestrzen- nego jednostek osadniczych SPIS ILUSTRACJI: il. 32. Rozmieszczenie infrastruktury transportowej w il. 1.Międzynarodowe formy uznania dla obiektów ochro- pasmach koncentracji osadnictwa aglomeracji ny środowiska przyrodniczego i kulturowego...... il. 33. Planowany układ drogowy w centrum aglomeracji il. 2.Wielkoprzestrzenne formy ochrony przyrody – parki Trójmiasta narodowe, parki krajobrazowe i obszary chronione- il. 34. Sieć tras rowerowych w obszarze aglomeracji Trój- go krajobrazu miasta il. 3.Ustanowione i projektowane obszary NATURA 2000 SPIS RYSUNKÓW: il. 4.Udział powierzchni obszarów chronionych w UWARUNKOWANIA ZAGOSPODAROWANIA PRZE- powierzchni administracyjnej powiatów (bez obsza- STRZENNEGO rów NATURA 2000 CZĘŚĆ A – WOJEWÓDZTWO POMORSKIE il. 5.Prognoza demograficzna dla województwa pomor- Rys. 1 Podział administracyjny – struktura terytorialna skiego a) 2010, b) 2020, zarządzania przestrzenią Prognoza demograficzna dla województwa pomor- Rys. 2 Europejskie uwarunkowania rozwoju przestrzen- skiego c) 2030 nego il. 6.Warunki nauczania w: a) szkołach podstawowych w Rys. 3 Koncepcja Polityki Przestrzennego Zagospodaro- roku szkolnym 2007/2008 wania Kraju Warunki nauczania w: b) gimnazjach, c) szkołach Rys. 4 Ogólna charakterystyka województwa – istniejąca średnich w roku szkolnym 2007/2008 struktura funkcjonalno-przestrzenna il. 7.Klasyfikacja funkcjonalna sieci drogowej w woje- Rys. 5 Ukształtowanie terenu i podział fizyczno-geogra- wództwie pomorskim – stan 31.XII.2008 ficzny il. 8.Klasyfikacja techniczna sieci drogowej w wojewódz- Rys. 6 Prawne formy ochrony środowiska przyrodnicze- twie pomorskim – stan 31.XII.2008 go il. 9.Sieć kolejowa w województwie pomorskim – stan Rys. 7 Obiekty cenne kulturowo i typy krajobrazu kultu- 31.XII.2008 rowego il. 10.Czas dostępności transportem kolejowym do Gdań- Rys. 8.Zagrożenia środowiska przyrodniczego, kulturo- ska i Gdyni w roku 2008 wego i krajobrazu il. 11.Intensywność połączeń autobusowych w woje- Rys. 9.Stan i zagrożenia zasobów wody oraz zagrożenia wództwie pomorskim w roku 2008 osuwiskami il. 12.Kartogram natężeń ruchu drogowego dla woje- Rys. 10. Wielkość jednostek osadniczych, dynamika wództwa pomorskiego w roku 2030 zmian oraz gęstość zaludnienia gmin il. 13.Obszary bezpośredniego zagrożenia powodzią Rys. 11. Struktura przestrzenna i funkcjonalna sieci osad- i istniejące wały przeciwpowodziowe niczej il. 14.Dostęp do wodociągów w gminach województwa Rys. 12. Przyrost naturalny i saldo migracji w latach pomorskiego (stan na 2006 r.) 1995–2007 il. 15.Ludność korzystająca z kanalizacji sanitarnej w gmi- Rys. 13. Rozmieszczenie uczelni wyższych i placówek nach województwa pomorskiego (stan na 2006 r.) naukowo-badawczych il. 16.Ludność korzystająca z oczyszczalni ścieków w gmi- Rys. 14. Rozmieszczenie placówek lecznictwa zamknięte- nach województwa pomorskiego (stan na 2006 r.) go na tle liczby łóżek na 1000 mieszkańców il. 17.Aglomeracje ściekowe w województwie pomor- Rys. 15. Rozmieszczenie placówek kultury i sportu oraz skim (stan na XII. 2008) uczestnictwo w kulturze il. 18.Zdelimitowany obszar aglomeracji Trójmiasta w Rys. 16. Predyspozycje do rozwoju produkcji strukturze administracyjnej województwa pomor- Rys. 17. Zasoby naturalne skiego Rys. 18. Zasoby bioenergetyczne il. 19.Gęstość zaludnienia na 1 km2 w Polsce według Rys. 19. Podmioty gospodarcze na 1000 mieszkańców powiatów w 2006 r. i instytucje otoczenia i wspierania gospodarki il. 20.Dynamika zmian liczby ludności w Polsce według Rys. 20. Turystyka powiatów w latach 1995–2006 Rys. 21. Infrastruktura transportu drogowego i dostęp- il. 21.Produkt Krajowy Brutto i jego dynamika według Dziennik Urzędowy Województwa Pomorskiego Nr 172 — 13034 — Poz. 3361 ność do Trójmiasta i ośrodków subregionalnych Rys. 59. Rozwój funkcji metropolitalnych Rys. 22. Infrastruktura transportu kolejowego, wodnego Rys. 60. Infrastruktura dostępności transportowej i po- i lotniczego prawiająca funkcjonowanie aglomeracji Trójmiasta Rys. 23. Gospodarka wodno-ściekowa Rys. 61. Węzły przesiadkowe transportu publicznego Rys. 24. Bezpieczeństwo, ochrona przeciwpowodziowa aglomeracji Rys. 25. System zaopatrzenia w gaz i paliwa płynne NARZĘDZIA REALIZACJI PLANU Rys. 26. System zaopatrzenia w energię elektryczną i cie- Rys. 62. Zadania rządowe umieszczone w CRZR oraz pło projekty indywidualne w sektorowych programach Rys. 27. Ograniczenia możliwości lokalizacji elektrowni operacyjnych 2007–2013 wiatrowych Rys. 63. Zadania umieszczone w Regionalnym Progra- Rys. 28. Gospodarka odpadami mie Operacyjnym Województwa Pomorskiego na Rys. 29. Zasięg i granice terenów zamkniętych lata 2007–2013 Rys. 30. Obszary problemowe Objaśnienie skrótów stosowanych w PZPWP CZĘŚĆ B – AGLOMERACJA TRÓJMIASTA JAKO akronim oznaczenie SZCZEGÓLNY OBSZAR PROBLEMOWY ANR – Agencja Nieruchomości Rolnych Rys. 31. Istniejąca struktura funkcjonalno-przestrzenna ATUE – Agenda Terytorialna Unii Europejskiej obszaru aglomeracji AGTC – umowa europejska o ważnych międzynarodo- Rys. 32. Prawne formy ochrony środowiska przyrodni- wych liniach transportu kombinowanego i obiektach czego towarzyszących Rys. 33. Obiekty cenne kulturowo i typy krajobrazu kul- AGC – umowa europejska o głównych międzynarodo- turowego wych liniach kolejowych Rys. 34. Struktura przestrzenna sieci osadniczej oraz pro- B+R – badania i rozwój cesy jej przekształceń BSPA – Baltic Sea Protected Areas Rys. 35. Przestrzenie publiczne i struktura przestrzenna BSSC – Baltic Sea Subregional Co-Operation – sieć funkcji metropolitalnych centrum aglomeracji współpracy regionów państw Morza Bałtyckiego Rys. 36. System transportowy aglomeracji Biotopes CORINE – europejski program koordynacji Rys. 37. Ochrona przed powodzią i gospodarka wodami informacji o środowisku, realizowany w Polsce od opadowymi i roztopowymi połowy lat 90., część programu obejmująca identyfi- kację, inwentaryzację i opis miejsc, których ochrona CELE ZAGOSPODAROWANIA PRZESTRZENNEGO jest szczególnie istotna dla zachowania dziedzictwa Rys. 38. Model struktury funkcjonalno-przestrzennej przyrodniczego Europy – równoważenie rozwoju CMK – Centralna Magistrala Kolejowa Rys. 39. Model policentryczno-pasmowy obszaru aglo- CPU – Centralne Pasmo Usługowe meracji DK – droga krajowa DW – droga wojewódzka KIERUNKI ZAGOSPODAROWANIA PRZESTRZENNEGO DP – droga powiatowa CZĘŚĆ A – WOJEWÓDZTWO POMORSKIE ECONET – koncepcja europejskiej sieci ekologicznej, Rys. 40. Koncepcja prawnych form ochrony przyrody opracowana w ramach europejskiego programu Rys. 41. Koncepcja systemu powiązań ekologicznych Międzynarodowej Unii Ochrony Przyrody (IUCN) Rys. 42. Ochrona i kształtowanie dziedzictwa kulturowe – w Polsce wyznaczono zintegrowany przestrzennie go system obszarów węzłowych i korytarzy ekologicz- Rys. 43. Ochrona krajobrazu nych o wysokich walorach przyrodniczych, wskaza- Rys. 44. Ochrona zasobów środowiska nych do ochrony Rys. 45. Hierarchia ośrodków, obszar aglomeracji i funk- EFRR – Europejski Fundusz Rozwoju Regionalnego (ang. cjonalne obszary miejskie ERDF – European Regional Development Fund) Rys. 46. Kształtowanie struktury przestrzennej infrastruk- ESPON – European Spatial Planning Observation tury społecznej Network – Europejska Sieć Obserwatoriów Plano- Rys. 47. Stabilizacja i kierunki rozwoju gospodarczego wania Przestrzennego Rys. 48. Turystyka FUAs – Functional Urban Areas – miejskie obszary funk- Rys. 49. Struktura przestrzenna tras rowerowych cjonalne Rys. 50. Infrastruktura transportu GPZ – główny punkt zasilania Rys. 51. Ochrona przed powodzią, gospodarka wodno- GZWP – główny zbiornik wód podziemnych -ściekowa KPOŚK – Krajowy Program Oczyszczania Ścieków Komu- Rys. 52. System zaopatrzenia w gaz i paliwa płynne nalnych Rys. 53. System zaopatrzenia w energię elektryczną KPZK – Koncepcja Przestrzennego Zagospodarowania Rys. 54. Gospodarka odpadami Kraju – krajowy dokument planistyczny, określają- cy uwarunkowania, cele i kierunki zrównoważone- CZĘŚĆ B – AGLOMERACJA TRÓJMIASTA JAKO go rozwoju kraju oraz działania niezbędne do jego SZCZEGÓLNY OBSZAR PROBLEMOWY osiągnięcia. Za przygotowanie tego dokumentu Rys. 55. Koncepcja prawnych form ochrony przyrody odpowiada Ministerstwo Rozwoju Regionalnego aglomeracji KPPZK – Koncepcja Polityki Przestrzennego Zagospo- Rys. 56. Koncepcja systemu korytarzy i płatów ekologicz- darowania Kraju – aktualnie obowiązujący krajowy nych aglomeracji dokument planistyczny, opracowany przez nieistnie- Rys. 57. Ochrona i kształtowanie środowiska kulturowego jące już Rządowe Centrum Studiów Strategicznych, i krajobrazu opublikowany w 2001 r. (Monitor Polski, nr 26, poz. Rys. 58. Hierarchia sieci osadniczej, kierunki przekształ- 432) ceń struktury obszaru aglomeracji KPZL – Krajowy Program Zwiększania Lesistości Dziennik Urzędowy Województwa Pomorskiego Nr 172 — 13035 — Poz. 3361 LKP – Leśne Kompleksy Promocyjne RISM – Road Infrastructure Safety Management – zarzą- MaB – Man and Biosphere – Międzynarodowy Pro- dzanie bezpieczeństwem infrastruktury drogowej gram „Człowiek i Biosfera”, zapoczątkowany przez REGON – Rejestr Gospodarki Narodowej UNESCO w 1971 r. Celem programu jest kreowanie RLM – Równoważna Liczba Mieszkańców – oznacza zrównoważonych relacji między ludźmi i biosferą, ładunek substancji organicznych biologicznie rozkła- zaś metodą realizacji tego zamierzenia jest tworzenie dalnych, wyrażony jako wskaźnik pięciodobowego międzynarodowej Sieci Rezerwatów Biosfery biochemicznego zapotrzebowania na tlen w ilości MEGAs – Metropolitan European Growth Areas – euro- 60 g tlenu na dobę pejskie metropolitalne ośrodki wzrostu RPO WP – Regionalny Program Operacyjny Wojewódz- MŚP – małe i średnie przedsiębiorstwa twa Pomorskiego NATURA RDLP – Regionalna Dyrekcja Lasów Państwowych 2000 – tworzony w Europie (w Polsce w fazie projekto- RZGW – Regionalny Zarząd Gospodarki Wodnej wania) europejski system obszarów chronionych SIP – System Informacji Przestrzennej – oparty na wyznaczonych ostojach i siedliskach o SIT – System Informacji o Terenie wysokich walorach przyrodniczych wskazanych do SAPPHIRE ochrony ARC – Strategy and Action Programme for Developing NSIP – The NATO Security Investment Programme a South-Baltic Arc Region – koncepcja planowania – Program Inwestycji Organizacji Traktatu Północ- przestrzennego na rzecz procesu integracji regionów noatlantyckiego w Dziedzinie Bezpieczeństwa południowej części regionu bałtyckiego NSRO – Narodowe Strategiczne Ramy Odniesienia SOOS – specjalne obszary ochrony siedlisk, wyznaczone – dokument strategiczny, przygotowywany przez na podstawie tzw. Dyrektywy Habitatowej każdy kraj członkowski UE, określający priorytety SUTP – Sustainable Urban Transport Plan – zrównowa- i obszary wykorzystania środków unijnych i krajo- żony rozwój transportu miejskiego wych w latach 2007–2013 oraz system wdrażania SSSE – Słupska Specjalna Strefa Ekonomiczna funduszy strukturalnych: Europejskiego Funduszu TEN-T – Trans European Network-Transport Rozwoju Regionalnego (EFRR), Europejskiego Fun- UNESCO – United Nations Educational, Scientific and duszu Społecznego (EFS) oraz Funduszu Spójności w Cultural Organization – Organizacja Narodów Zjed- ramach Nowej Perspektywy Finansowej 2007–2013 noczonych do Spraw Oświaty, Nauki i Kultury NUTS – Nomenclature of Units for Territorial Statistics UR – użytki rolne – standard geokodowania, rozwinięty w Unii Euro- VASAB 2010 – Vision and Strategies around the Baltic pejskiej na potrzeby identyfikowania statystycznych Sea 2010 – Wizje i strategie wokół Bałtyku jednostek terytorialnych WIOŚ – Wojewódzka Inspekcja Ochrony Środowiska NMF – Norweski Mechanizm Finansowy – instrument WKOP – Wojewódzka Komisja Ochrony Przyrody finansowy (obok Funduszy Strukturalnych i Fundu- WSSE – Wojewódzka Stacja Sanitarno-Epidemiologicz- szu Spójności), źródło bezzwrotnej pomocy zagra- na nicznej. WOH – wielkopowierzchniowe obiekty handlowe Norwegia w zamian za możliwość korzystania ze ZKPZK – Zaktualizowana Koncepcja Przestrzenne- swobód Jednolitego Rynku, zobowiązała się utwo- go Zagospodarowania Kraju – krajowy dokument rzyć Mechanizm w celu stworzenia warunków do planistyczny, nieobowiązujący – efekt prac nad udzielenia pomocy finansowej mniej zamożnym przygotowaniem Koncepcji Przestrzennego Zago- członkom UE, posiadającym najniższy poziom PKB. spodarowania Kraju Podobnie funkcjonuje Mechanizm Finansowy EOG ZPH-U – Zachodnie Pasmo Handlowo-Usługowe stworzony przez Islandię i Lichtenstein ZZO – zakład zagospodarowania odpadów NSP – Narodowy Spis Powszechny ZZOP – Zintegrowane Zarządzanie Obszarami Przybrzeż- OChK – Obszary Chronionego Krajobrazu nymi OOU – obszar ograniczonego użytkowania OSOP – Obszary Specjalnej Ochrony Ptaków, wyznaczo- I. PODSTAWY PRAWNE, CEL I ZAKRES TREŚCI PLANU ne na podstawie tzw. Dyrektywy Ptasiej I.1. Podstawy i uwarunkowania prawne opracowania OPAT – Obwodnica Północna Aglomeracji Trójmiasta planu PERN – Przedsiębiorstwo Eksploatacji Rurociągów Naf- W dniu 19 lipca 2004 r. Sejmik Województwa Pomor- towych skiego podjął uchwałę nr 374/XXV/04 w sprawie przystą- PIOŚ – Państwowa Inspekcja Ochrony Środowiska pienia do sporządzenia zmiany Planu zagospodarowania PKB – Produkt Krajowy Brutto przestrzennego województwa pomorskiego (PZPWP) PSSE – Pomorska Specjalna Strefa Ekonomiczna oraz sporządzenia Planu zagospodarowania przestrzen- PTTK – Polskie Towarzystwo Turystyczno-Krajoznaw- nego obszaru metropolitalnego, zobowiązując Marszałka cze Województwa do przygotowania projektu planu. PO „IG” – Program Operacyjny „Innowacyjna Gospo- Podstawą prawną opracowania Planu zagospodaro- darka” wania przestrzennego województwa pomorskiego jest: PO „IS” – Program Operacyjny „Infrastruktura i Środo- - ustawa z dnia 5 marca 1998 r. o samorządzie wisko” województwa (Dz. U. z 2001 r., Nr 142, poz. 1590, z PZTO – Plan Zintegrowanego Transportu Miejskiego późn. zm.); RAMSAR - ustawa z dnia 27 marca 2003 r. o planowaniu List – Konwencja ramsarska (Ramsar Convention on i zagospodarowaniu przestrzennym (Dz. U. z 2003 r. Wetlands) – potoczna nazwa układu międzynarodo- Nr 80, poz. 717, z późn. zm.). wego dotyczącego ochrony przyrody na obszarach Plan zagospodarowania przestrzennego województwa wodno-błotnych mających znaczenie międzynaro- pomorskiego sporządzono w dostosowaniu do przepi- dowe, zwłaszcza jako środowisko życiowe ptactwa sów powszechnie obowiązującego prawa, przy uwzględ- wodnego nieniu przepisów prawa miejscowego, w szczególności Dziennik Urzędowy Województwa Pomorskiego Nr 172 — 13036 — Poz. 3361 – odnoszących się do kształtowania strategicznych ele- prowadzą analizy i studia oraz opracowują koncepcje mentów przestrzeni województwa. Wykaz najważniej- i programy odnoszące się do obszarów i problemów szych przepisów prawa, wymagających uwzględnienia zagospodarowania przestrzennego odpowiednio do przy planowaniu zagospodarowania przestrzennego potrzeb i celów podejmowanych w tym zakresie prac województwa, zamieszczono w części końcowej – aneks (art. 38). nr 1. - Sejmik województwa podejmuje uchwałę o W przygotowaniu projektu Planu wykorzystano: przystąpieniu do sporządzenia planu zagospo- - Raport o stanie zagospodarowania przestrzennego darowania przestrzennego województwa (art. 39, ust. województwa pomorskiego1 (2009); 1). - Opracowanie ekofizjograficzne do Planu zagospodaro- - Plan zagospodarowania przestrzennego województwa wania przestrzennego województwa pomorskiego2 uchwala sejmik województwa (art. 42, ust. 1). (2006). - W planie zagospodarowania przestrzennego Prognozę oddziaływania na środowisko Projektu województwa uwzględnia się ustalenia strategii Planu, sporządzono zgodnie z przepisami ustawy z rozwoju województwa oraz określa się w szczególności dnia 3 października 2008 r. o udostępnianiu informacji (art. 39, ust. 3): o środowisku i jego ochronie, udziale społeczeństwa 1) podstawowe elementy sieci osadniczej woje- w ochronie środowiska oraz o ocenach oddziaływania wództwa i ich powiązań komunikacyjnych oraz na środowisko (Dz. U. Nr 199, poz. 1227). infrastrukturalnych, w tym kierunki powiązań trans- I.2. Cel, zakres treści planu granicznych; Regionalna wspólnota samorządowa jest podmio- 2) system obszarów chronionych, w tym obszary tem gospodarowania w wydzielonej części przestrzeni ochrony środowiska, przyrody i krajobrazu kulturo- państwa i w określonym stopniu odpowiada za kształto- wego, ochrony uzdrowisk oraz dziedzictwa kulturo- wanie jej warunków rozwoju. Samorząd województwa wego i zabytków oraz dóbr kultury współczesnej; wykonuje zadania o charakterze wojewódzkim określone 3) rozmieszczenie inwestycji celu publicznego o zna- ustawami, w szczególności ustawą o samorządzie woje- czeniu ponadlokalnym; wództwa, w zakresie: 4) obszary problemowe wraz z zasadami ich zagospo- - określenia i realizowania strategii rozwoju darowania oraz obszary metropolitalne; województwa3, uwzględniającej m.in. kształtowanie 5) obszary wsparcia6; i utrzymanie ładu przestrzennego, przy czym na 6) obszary narażone na niebezpieczeństwo powodzi; prowadzoną przez samorząd województwa politykę 7) granice terenów zamkniętych i ich stref ochron- rozwoju województwa składają się m.in.: racjonalne nych; korzystanie z zasobów przyrody oraz kształtowanie 8) obszary występowania udokumentowanych złóż środowiska naturalnego, zgodnie z zasadą kopalin. zrównoważonego rozwoju, tworzenie warunków - W planie zagospodarowania przestrzennego rozwoju gospodarczego, utrzymanie i rozbudowa województwa uwzględnia się ustalenia koncepcji infrastruktury społecznej i technicznej o znaczeniu przestrzennego zagospodarowania kraju, o której wojewódzkim, promocja walorów i możliwości mowa w art. 47 ust. 1 pkt 1, oraz programy o których rozwojowych województwa; mowa w art. 48, ust. 1. (art. 39, ust. 4). - zagospodarowania przestrzennego, ochrony - W planie zagospodarowania przestrzennego środowiska, gospodarki wodnej, w tym ochrony województwa umieszcza się te inwestycje celu przeciwpowodziowej, transportu zbiorowego i dróg publicznego o znaczeniu ponadlokalnym (…), które publicznych4. zostały ustalone w dokumentach przyjętych przez Plan zagospodarowania przestrzennego Sejm Rzeczypospolitej Polskiej, Radę Ministrów, województwa pomorskiego uwzględnia zapisy właściwego ministra lub sejmik województwa, strategii Rozwoju województwa i jest z nią spójny5. zgodnie z ich właściwością (art. 39, ust. 5). Ustawa o planowaniu i zagospodarowaniu przestrzen- - Dla obszaru metropolitalnego uchwala się plan nym precyzuje zadania samorządu województwa w zagospodarowania przestrzennego obszaru zakresie zagospodarowania przestrzennego. Stanowi metropolitalnego jako część planu zagospodarowania ona m.in., że: przestrzennego województwa (art. 39, ust. 6). - Kształtowanie i prowadzenie polityki przestrzennej - Ustalenia planu zagospodarowania przestrzennego w województwie, w tym uchwalanie planu województwa wprowadza się do planu miejscowego zagospodarowania przestrzennego województwa, po uprzednim uzgodnieniu terminu realizacji inwestycji należy do zadań samorządu województwa (art. 3, ust. celu publicznego o znaczeniu ponadlokalnym 3). i warunków wprowadzenia ich do planu miejscowego - Wójt, burmistrz albo prezydent miasta sporządza (art. 44, ust. 1). studium (…), uwzględniając zasady określone w - Plan zagospodarowania przestrzennego województwa koncepcji przestrzennego zagospodarowania kraju, podlega okresowej ocenie. Zarząd województwa, ustalenia strategii rozwoju i planu zagospodarowania co najmniej raz w czasie kadencji sejmiku, przestrzennego województwa (art. 9, ust. 2). dokonuje przeglądu zmian w zagospodarowaniu - W studium określa się w szczególności obszary, przestrzennym, opracowuje raport o jego stanie w na których rozmieszczone będą inwestycje celu zakresie określonym w art. 39 ust. 3 oraz sporządza publicznego o znaczeniu ponadlokalnym, zgodnie z ocenę realizacji inwestycji, o których mowa w art. 39 ustaleniami planu zagospodarowania przestrzennego ust. 5, podlegającą zaopiniowaniu przez wojewódzką województwa (art. 10, ust. 2, pkt 7). komisję urbanistyczno-architektoniczną. Wyniki tego Rozdział 3. tej ustawy, zatytułowany Planowanie prze- przeglądu oraz raport jest przedstawiany sejmikowi strzenne w województwie, mówi m.in.: województwa (art. 45). - Organy samorządu województwa sporządzają plan Szereg wymogów odnoszących się bezpośrednio do zagospodarowania przestrzennego województwa, planu zagospodarowania przestrzennego województwa Dziennik Urzędowy Województwa Pomorskiego Nr 172 — 13037 — Poz. 3361 zawartych jest także w innych przepisach prawa, m.in.: projektów miejscowych planów zagospodarowania dotyczących ochrony wartości przestrzeni (przyrody, przestrzennego); zabytków, krajobrazu), gospodarowania zasobami prze- - uzyskanie narzędzia do programowania rozwoju strzeni i środowiska (w tym: wodami, lasami, zasobami (formułowanie wniosków do regionalnych programów surowców) nieruchomościami (w tym gruntami rolnymi operacyjnych, służących skuteczniejszemu i leśnymi), kształtowania przestrzeni (zabudowy i zago- pozyskiwaniu funduszy strukturalnych i skoordyno- spodarowania), a także w umowach międzynarodowych wania realizacji – oferty inwestycyjne, promocja); i przepisach prawa miejscowego. - stworzenie listy priorytetów inwestycyjnych w Wobec braku określenia przez ministra właściwego ds. kontekście nowych możliwości finansowych oraz budownictwa, gospodarki przestrzennej i mieszkaniowej, tworzenie optymalnych warunków przestrzennych w drodze rozporządzenia, wymaganego zakresu projektu do ich realizacji. planu zagospodarowania przestrzennego województwa Treść podstawową uszczegółowienia zapisów PZPWP w części tekstowej i graficznej – sporządzono projekt dla obszaru problemowego aglomeracji Trójmiasta planu bazując na doświadczeniach powstałych przy spo- tworzą przede wszystkim zagadnienia dotyczące spe- rządzeniu i uchwaleniu dokumentu w roku 20027. cyfiki i problemów charakterystycznych dla obszaru Zgodnie ze stanowiskiem Rządowego Centrum potencjalnej metropolii, warunkujących jego rozwój Legislacji, obowiązującym dokumentem planowania i oddziaływanie na procesy rozwojowe w całym regionie. przestrzennego na szczeblu krajowym jest Koncepcja Za najważniejsze uznano zagadnienia9: polityki przestrzennego zagospodarowania kraju8. W do- - funkcji metropolitalnych, w tym m.in.: kumencie tym brak jest ustaleń, dotyczących wskazania - określenia strategicznej wizji i zasad rozwoju funk- obszarów metropolitalnych. W związku z tym – do czasu cji metropolitalnych, wejścia w życie nowej Koncepcji przestrzennego zago- - kształtowania przestrzeni publicznych, bizneso- spodarowania kraju – brak jest podstaw do sporządzenia wych, rekreacyjnych i turystycznych o znaczeniu i uchwalenia planu obszaru metropolitalnego jako części ponadlokalnym, planu zagospodarowania przestrzennego województwa - rozwoju innowacji, unowocześnienia gospodarki w rozumieniu art. 39 ust. 6 ustawy o planowaniu i zago- oraz wzmocnienia jej konkurencyjności; spodarowaniu przestrzennym. Jednocześnie w obowią- - systemu transportowego, w tym m.in.: zującym stanie prawnym możliwie jest, zgodnie z art. - dostępności do portów od strony lądu i rozbudowy 39 ust. 3 pkt 4 ww. ustawy, określenie w planie zago- ich potencjału, spodarowania przestrzennego województwa obszarów - sprawności funkcjonowania transportu wewnątrz problemowych wraz z zasadami ich zagospodarowania. aglomeracji oraz jej powiązań zewnętrznych, W związku z tym stanowi to alternatywę uwzględnienia - integracji elementów publicznego transportu zagadnień rozwoju i zagospodarowania przestrzennego pasażerskiego w metropolii (kolej, SKM, tramwa- aglomeracji miejskich wraz z otaczającymi je terenami je, trolejbusy, autobusy miejskie, PKS i prywatne, w sporządzanym przez samorząd województwa planie taksówki, żegluga przybrzeżna, lotnisko), zagospodarowania przestrzennego. - bezpieczeństwa ruchu drogowego i jego uciążliwo- Główną intencją określenia szczegółowo (w stosunku ści, do pozostałych obszarów problemowych) zasad zago- - strategicznych elementów infrastruktury transpor- spodarowania przestrzennego obszaru aglomeracji towej (węzły integracyjne, obwodnice, drogi wyjaz- Trójmiasta, jako potencjalnego obszaru metropolital- dowe, miejsca obsługi podróżnych); nego, jest wzmacnianie konkurencyjności aglomeracji - systemu osadniczego, w tym m.in.: jako szczególnego ogniwa struktury przestrzennej kraju - struktury funkcjonalno-przestrzennej sieci osadni- i województwa. czej, Do podstawowych zadań uszczegółowienia zapisów - rewitalizacji istniejących osiedli i innych zespo- dla obszaru problemowego aglomeracji Trójmiasta łów zabudowy (np. poprzemysłowych, powojsko- należą: wych), - konkretyzacja celów oraz zasad i kierunków - opanowania procesów suburbanizacji (bezładne- zagospodarowania przestrzennego, określonych w go rozlewania się zabudowy na tereny rolne i cen- Strategii rozwoju województwa pomorskiego 2020 ne); oraz w Planie zagospodarowania przestrzennego - struktury przyrodniczo-kulturowej, w tym m.in.: województwa pomorskiego, odnoszących się do - zintegrowanej ochrony wartości przyrodniczo-kul- aglomeracji Trójmiasta jako kształtującego się obszaru turowych, metropolitalnego; - kształtowania przestrzeni publicznych znaczących - określenie zakresu integracji strategicznych dla wizerunku i tożsamości metropolii, i planistycznych opracowań województwa i gmin na - efektywnego wykorzystania zasobów i wartości tym obszarze; przyrodniczych, kulturowych i krajobrazu; - uzyskanie narzędzia do wdrażania polityki przestrzennej - elementy infrastruktury technicznej o charakterze samorządu województwa (w tym uzgadnianie studiów ponadlokalnym, w tym m.in.: uwarunkowań i kierunków zagospodarowania - integracji systemów infrastruktury technicznej, przestrzennego gminy, miejscowych planów zagospo- - bezpieczeństwa i sprawności funkcjonowania darowania przestrzennego, decyzji o ustaleniu systemów infrastruktury technicznej. lokalizacji inwestycji celu publicznego, terminu Określenie strategicznych celów, kierunków rozwoju realizacji inwestycji celu publicznego o znaczeniu oraz zasad gospodarowania przestrzenią obszaru aglo- ponadlokalnym i warunków wprowadzenia ich do meracji pozwoliło stworzyć ramy integracji działań pla- planu miejscowego, wyrażanie opinii, składanie nistycznych i strategicznych, służących kształtowaniu wniosków oraz udostępnianie informacji gminom metropolii. przy sporządzaniu projektów studium uwarunkowań i kierunków zagospodarowania przestrzennego lub Dziennik Urzędowy Województwa Pomorskiego Nr 172 — 13038 — Poz. 3361 II. ZASIĘG, CHARAKTER I ROLA PLANU programów rozwoju i programów operacyjnych II.1. Zasięg terytorialny planu województwa; 1. W analizach uwarunkowań wzięto pod uwagę - kryterium przestrzeni: w niezbędnym zakresie, stosownie do specyfiki - plan jest elementem systemu planowania prze- rozpatrywanych zagadnień, obszary sąsiednie strzennego – pełniąc rolę ogniwa łączącego pla- i funkcjonalnie związane z województwem, położone nowanie krajowe i ponadkrajowe z planowaniem poza jego granicami administracyjnymi. miejscowym, pozwala formułować propozycje 2. Plan uwzględnia powiązania elementów zagospo- do koncepcji przestrzennego zagospodarowania darowania przestrzennego województwa z zagospo- kraju, planów zagospodarowania przestrzennego darowaniem przestrzennym istniejącym i planowanym obszarów morskich oraz województw sąsiednich; przez jednostki samorządu terytorialnego sąsiadujące na podstawie planu możliwe jest formułowanie z województwem oraz powiązania z przestrzenią regionalnych wniosków do studiów uwarunko- krajową i europejską, szczególnie w Regionie wań i kierunków zagospodarowania przestrzenne- Bałtyckim. go gmin, miejscowych planów zagospodarowania 3. Zasięg przestrzenny analiz przeprowadzonych w części przestrzennego oraz ich oceny z punktu widzenia Uwarunkowania zagospodarowania przestrzennego regionalnego; obszaru aglomeracji Trójmiasta obejmuje obszar - kryterium czasu: trzech powiatów grodzkich: Gdańska, Gdyni - plan ma charakter długookresowy – uwzględnia i Sopotu, sąsiadujących z nimi powiatów ziemskich: przebieg procesów przestrzennych z perspektywy gdańskiego, kartuskiego, nowodworskiego, puckiego życia jednego pokolenia, formułuje propozycje roz- i wejherowskiego oraz czterech gmin: miasto Tczew, wiązań realizowanych w okresie około 25 lat; gmina Tczew, miasto Lębork i gmina Nowa Wieś - merytorycznego: Lęborska, położonych w powiatach tczewskim - plan ma charakter planu struktury – diagnozuje i lęborskim – nie graniczących bezpośrednio z podstawowe zróżnicowania przestrzennych uwa- Trójmiastem. runkowań rozwoju, określa elementy składowe 4. Plan obejmuje swoimi zapisami kierunkowymi, w układu przestrzennego województwa i ich wzajem- tym ustaleniami, obszar województwa w granicach ne relacje (wartości i funkcje środowiska przyrod- określonych ustawą z 24 lipca 1998 r. o wprowadzeniu niczego i kulturowego, osadnictwa i infrastruktury zasadniczego trójstopniowego podziału terytorialnego społecznej i technicznej, określające kształt i funk- państwa (Dz. U. nr 96, poz. 603, z późn. zm). cjonowanie zagospodarowania przestrzennego 5. W części dotyczącej obszaru aglomeracji Trójmiasta, województwa) oraz wskazuje pożądaną ich struk- zapisy kierunków zagospodarowania przestrzennego, turę; w tym ustaleń obejmują wyłącznie zdelimitowany - ma charakter planu działania – formułuje cele obszar aglomeracji (patrz 7.2.). Składa się on z 12 gospodarowania przestrzenią województwa, zasady gmin miejskich: Gdańsk, Gdynia, Sopot, Tczew, jej kształtowania oraz określa kierunki polityki Wejherowo, Rumia, Reda, Pruszcz Gdański, Puck, Hel, przestrzennej i proponuje narzędzia ich realizacji; Jastarnia, Władysławowo; 2 gmin miejsko-wiejskich: daje podstawę dla formułowania tej polityki w Kartuzy i Żukowo oraz 16 gmin wiejskich: Cedry dokumentach programowych i operacyjnych; Wielkie, Kolbudy, Kosakowo, Luzino, Pruszcz Gdański, - nie jest planem użytkowania terenu – nie stanowi Przodkowo, Przywidz, Pszczółki, Puck, Somonino, wystarczającej podstawy do określenia lokalizacji Stegna, Suchy Dąb, Szemud, Tczew, Trąbki Wielkie inwestycji. i Wejherowo. Obejmuje łącznie 30 podstawowych - prawnego: jednostek samorządu terytorialnego. - plan nie jest aktem prawa miejscowego – nie naru- sza uprawnień gmin w zakresie miejscowego pla- II.2. Charakter opracowania nowania zagospodarowania przestrzennego, nie Planowanie przestrzenne charakteryzuje: stanowi podstawy prawnej do wydawania decyzji - ciągłość – przestrzeń podlega ciągłym zmianom, administracyjnych; musi być stale monitorowana, a wyniki monitoringu - jest aktem kierownictwa wewnętrznego – wiąże uwzględniane sukcesywnie w planowaniu organy i jednostki organizacyjne samorządu woje- i programowaniu działań; wództwa oraz inne organy, które go uzgodniły w - kompleksowość – obejmuje wszystkie fazy zakresie dokonanych uzgodnień; oddziaływuje bez- cyklu planowania przestrzennego i polega na pośrednio na dokumenty miejscowego planowania współzależności decyzji przestrzennych od przestrzennego przez ustalenia. uwarunkowań społecznych, gospodarczych i środowi- II.3. Funkcje planu skowych; 1. Informacyjno-edukacyjno-poznawcza – służy - długookresowość – działania związane ze zmianą wzbogacaniu wiedzy poszczególnych jednostek w zagospodarowaniu przestrzennym wymagają i wspólnot o przestrzeni województwa. długiego czasu, w związku z tym skutki nie są 2. Koordynacji i zarządzania – uwzględnia wzajemne natychmiastowe. relacje podmiotów w procesie decyzyjnym (role, kom- W związku z powyższym, z punktu widzenia: petencje i współdziałanie), koordynuje rozwiązania - rozwoju województwa: podejmowane w planowaniu miejscowym i stano- - plan jest elementem regionalnego planowania wi merytoryczną płaszczyznę odniesienia dla strategicznego – stanowi on podstawowe narzędzie podejmowanych decyzji przestrzennych na szczeblu równoważenia różnych sfer rozwoju województwa planowania regionalnego i krajowego. w przestrzeni, a jednocześnie służy konkretyzacji 3. Promocyjno-marketingowa – umiejscawia wartości przestrzennej celów sformułowanych w strate- przestrzeni w grze rynkowej, zakreślając pole dla gii rozwoju województwa pomorskiego i określa inicjatyw i przedsiębiorczości kapitału prywatnego uwarunkowania przestrzenne do formułowanych i publicznego. 4. Stanowiąca – wynika z roli dokumentu w zakresie Dziennik Urzędowy Województwa Pomorskiego Nr 172 — 13039 — Poz. 3361 kształtowania przestrzeni regionu przez jego zapisy - punktowym – wskazują tylko lokalizację ogólną na będące ustaleniami. terenie danej gminy lub rejonu; a) zaznaczone w tekście tłem szarym są wiążące dla - liniowym – dotyczą generalnych kierunków, powią- gminy przy sporządzaniu studium uwarunkowań zania punktu początkowego z końcowym, o charak- i kierunków zagospodarowania przestrzennego, a terze struktury; także jednostek organizacyjnych samorządu woje- - powierzchniowym (poza określonymi w przepi- wództwa przy realizacji określonych polityk; sach prawa) odnoszą się tylko do wskazań rejonu b) rysunki nie są ustaleniami planu – oznaczenia występowania zjawiska, procesu lub pożądanych przedstawione na rysunkach PZPWP mają charak- kierunków rozwoju, ale wymagają uszczegółowie- ter orientacyjny, właściwy dla skali, w której zostały nia na poziomie powiatu lub gminy bądź określenia sporządzone. Nie mogą w związku z tym być bez- szczegółowych granic przez właściwy organ (np. pośrednio przenoszone do rysunków w skalach proponowane nowe obszary ochrony przyrody). bardziej szczegółowych. Wskazane na rysunkach II.4. Związki planu z innymi dokumentami planisty- PZPWP elementy o charakterze: cznymi, strategicznymi i programowymi

* zgodnie z zapisami ustawy o zasadach prowadzenia polityki rozwoju (Dz.U z 2006, nr 227, poz. 1658 z późn. zm.) długookre- sowa i średniookresowa strategia rozwoju uwzględnia wymiar społeczny, środowiskowy, gospodarczy i terytorialny, i zawiera określone treści w zakresie rozwoju przestrzennego

Dziennik Urzędowy Województwa Pomorskiego Nr 172 — 13040 — Poz. 3361 Wykres 1. Relacje Planu zagospodarowania prze- 5. Tworzenie bazy informacyjnej o stanie, procesach strzennego województwa do innych dokumentów pla- przekształceń przestrzeni i opracowaniach nistycznych i strategicznych. planistycznych – zgromadzone i opracowane zasoby danych przestrzennych: III. PRZEBIEG PROCEDURY PRZYGOTOWANIA PLANU - warstwy wektorowe mapy numerycznej wojewódz- Projekt Planu zagospodarowania przestrzennego twa oraz bazy danych utworzone przy współdziała- województwa pomorskiego został przygotowany w niu z geodetą województwa, Pomorskim Urzędem Departamencie Rozwoju Regionalnego i Przestrzenne- Wojewódzkim i in. instytucjami; go przy konsultacjach z innymi departamentami Urzędu - rastrowe mapy topograficzne województwa 1:50 Marszałkowskiego Województwa Pomorskiego. 000 w układzie 1992. Generalny Projektant: 7. W dniu 1 grudnia 2004 r. Marszałek Województwa - Feliks Pankau – generalny projektant Planu, dr powołał Komisję Planu zagospodarowania inż. architekt – uprawniony do projektowania w przestrzennego obszaru metropolitalnego i pięć planowaniu przestrzennym (nr 648/88), członek zespołów zadaniowych 10: Północnej Okręgowej Izby Urbanistów (nr G- - Zespół ds. osadnictwa 008/2002) - Zespół ds. funkcji metropolitalnych Zespół Generalnego Projektanta: - Zespół ds. transportu - Jakub Pietruszewski – koordynator zespołu, mgr - Zespół ds. środowiska geografii – specjalizacja: geografia społeczno- - Zespół ds. ponadlokalnej infrastruktury technicz- ekonomiczna; nej. - Anna Błażewicz-Stasiak, mgr inż., inżynieria 8. W odpowiedzi na zawiadomienie do 31 grudnia środowiska – specjalność: urządzenia sanitarne; 2004 r., wpłynęło 281 wniosków od 75 instytucji - Jarosław Czochański, dr nauk o Ziemi w zakresie i organizacji, które rozpatrzono. geografii – specjalizacja: kształtowanie i ochrona środowiska; Etap II – Prace studialne, diagnostyczne, strategie - Anna Golędzinowska, mgr inż. architekt; i programy wojewódzkie - Jaromar Łukowicz, mgr inż., inżynier budownictwa 1. Wykonanie prac studialnych i opracowań planistycz- lądowego; nych do aktualizacji Planu zagospodarowania - Lech Michalski, dr inż., inżynier ruchu drogowego; przestrzennego województwa pomorskiego i aktualizo- rzeczoznawca SITK, regionalny ekspert TAIEX, członek wanej Strategii rozwoju województwa pomorskiego. Sekcji Komunikacji PAN; 2. Studia wyróżnionych obszarów problemowych: - Ryszard Musiał, mgr inż., inżynier urządzeń sanitarnych, - plany strategiczno-operacyjne: uprawniony do projektowania i wykonawstwa; - Plan Zintegrowanego Zarządzania Obszarami - Bartosz Pępek, mgr geografii – specjalizacja: geografia Przybrzeżnymi – aspekty przestrzenne. fizyczna; - opracowania planistyczne: - Aleksandra Rudzińska, geograf – specjalista GIS. - Studium możliwości rozwoju energetyki wiatro- W opracowaniu planu uczestniczyli także: mgr Maciej wej w województwie pomorskim. Beister, mgr inż. arch. Iwona Markešić, mgr Karolina - Ocena zasobów i potencjalnych możliwości Virághalmi oraz pracownicy Wojewódzkiego Biura Pla- pozyskania surowców dla energetyki odnawial- nowania Przestrzennego: mgr inż. Krzysztof Wojcieszyk, nej. mgr Hanna Wojcieszyk, mgr inż. Mirosława Hałuzo, inż. - Identyfikacja najważniejszych czynników różni- Grażyna Kubicz, mgr Marcin Grzybiński, mgr Agnieszka cujących przestrzeń województwa do aktualizacji Żebiałowicz-Łach. strategii rozwoju województwa pomorskiego. Przygotowanie projektu planu przebiegało w pięciu - Delimitacja obszaru metropolitalnego Trójmia- etapach: sta. - Zróżnicowanie przestrzenne i dynamika zmian w Etap I – przygotowawczy zagospodarowaniu obszarów wiejskich. 1. Uchwała nr 374/XXV/04 Sejmiku Województwa - Struktura funkcjonalno-przestrzenna wojewódz- Pomorskiego z 19 lipca 2004 r. w sprawie przystąpienia twa pomorskiego. Miasta na tle subregionów, do sporządzenia zmiany Planu zagospodarowania powiatów i ich rola w rozwoju społeczno-gospo- przestrzennego województwa pomorskiego oraz darczym. sporządzenia Planu zagospodarowania przestrzennego - projekty międzynarodowe: obszaru metropolitalnego. - SAPPHIRE ARC – Strefa Rozwoju Południowego 2. Ogłoszenie prasowe – 27 września 2004 r. w dzienniku Bałtyku w ramach Interreg IIIB; „Rzeczpospolita” o przystąpieniu do sporządzenia - PlanCoast – Interreg IIIB CADSES; Planu i możliwości składania wniosków w terminie - SEBco (City – hinterland cooperation as motor do 31 grudnia 2004 r. for regional development In the SE-Baltic). 3. Zawiadomienie o przystąpieniu do prac – 22 września 3. Wykonane analizy i studia: 2004 r. – wysłanie do instytucji i organów właściwych - Identyfikacja wartości krajobrazu kulturowego do uzgadniania i opiniowania Planu zawiadomienia specyficznego dla obszaru wybrzeża i ocena zaso- o możliwości składania wniosków. Łącznie – 436 bów. zawiadomień. - Aspekty przestrzenne zarządzania obszarami przy- 4. Zamieszczenie obwieszczenia Marszałka o brzeżnymi w województwie pomorskim w zakresie przystąpieniu do sporządzania Planu – 22 września gospodarki morskiej. 2004 r. w siedzibie Urzędu Marszałkowskiego w - Ocena wielkości ruchu drogowego w obszarach Gdańsku i jego delegaturze w Słupsku oraz w przybrzeżnych w sezonie letnim. Pomorskim Urzędzie Wojewódzkim w Gdańsku i jego - Aktualne i potencjalne zagrożenia wybrzeża zjawi- delegaturze w Słupsku. skami meteorologicznymi i klimatycznymi. Dziennik Urzędowy Województwa Pomorskiego Nr 172 — 13041 — Poz. 3361 - Aspekty przestrzenne hydrograficznych uwarunko- trakcie warsztatów planistycznych (wrzesień–grudzień wań zarządzania obszarami przybrzeżnymi. 2007). - Podstawy naukowe i uwarunkowania polifunkcyj- 2. Prezentacja zapisów IV roboczej wersji na posiedzeniu nego zrównoważonego rozwoju i zagospodarowa- Rady Metropolitalnej Zatoki Gdańskiej 7 listopada nia przestrzennego subregionu nadwiślańskiego. 2007 r. - Ocena zasobów energii geotermalnej i możliwości 3. Konsultacje wewnętrzne V roboczej wersji PZPWP na ich wykorzystania. poziomie Urzędu Marszałkowskiego Województwa - Stan zagospodarowania przestrzennego Półwyspu Pomorskiego. Helskiego oraz Mierzei Wiślanej – rozpoznanie sytu- 4. Konsultacje zapisów V roboczej wersji PZPWP z acji konfliktowych oraz propozycja kierunków dzia- zespołami zadaniowymi ds. obszaru aglomeracji łań. – czerwiec 2008. - Równoważenie procesów suburbanizacji w metro- 5. Redakcja Projektu zmiany PZPWP oraz opracowanie polii Trójmiasta. techniczne załączników graficznych i rysunków. - Koncepcja kształtowania metropolitalnego systemu 6. Sporządzenie Prognozy oddziaływania PZPWP usług i przestrzeni publicznych w metropolii Trój- na środowisko – Wojewódzkie Biuro Planowania miasta. Przestrzennego w Słupsku. - Ocena funkcjonowania i kierunki rozwoju infra- 7. Opiniowanie Projektu zmiany PZPWP przez struktury transportowej w obszarze metropolital- Wojewódzką Komisję Urbanistyczno-Architektoniczną nym Zatoki Gdańskiej. i przyjęcie Opinii na posiedzeniu WKU-A w dniu 10 - Studium migracji w województwie pomorskim. grudnia 2008 r. - Operat przyrodniczy do Planu zagospodarowania 8. Rozpatrzenie Projektu zmiany PZPWP przez Zarząd przestrzennego województwa pomorskiego oraz Województwa Pomorskiego w dniu 12 stycznia Planu zagospodarowania przestrzennego metro- 2009 r. polii Trójmiasta. - Studium ochrony krajobrazu województwa pomor- Etap V – Konsultacje opiniowanie i uzgadnianie oraz skiego. weryfikacja projektu - Identyfikacja i potencjał rozwojowy funkcji metro- 1. Udostępnienie projektu PZPWP wraz z Prognozą politalnych w obszarze metropolitalnym Trójmia- oddziaływania PZPWP na środowisko do publicznej sta. wiadomości na stronie www.woj-pomorskie.pl od - Stan szkolnictwa wyższego w metropolii Trójmia- 29 stycznia 2009 r. oraz ogłoszenie prasowe w tej sta. sprawie, zamieszczone w prasie regionalnej: „Gazeta - Stan i procesy rozwoju społeczno-gospodarczego Wyborcza” w dniu 29 stycznia 2009 r. obszaru metropolitalnego Trójmiasta. 2. Konsultacje projektu PZPWP z instytucjami, - Studium atrakcyjności inwestycyjnej województwa podmiotami gospodarczymi i społecznymi na pomorskiego. konferencjach subregionalnych w Kwidzynie (24 4. Publikacje w serii Pomorskie Studia Regionalne lutego 2009), Chojnicach (3 marca 2009), Słupsku (5 przygotowane w trakcie sporządzania Planu: marca 2009), Sopocie (10 marca 2009) i Gdańsku (12 - Studia obszarów problemowych województwa marca 2009). pomorskiego (red. Pankau F., 2004); 3. Opiniowanie projektu PZPWP przez właściwe instytucje - Regionalna strategia innowacji dla województwa i organy, a także wojewodę, zarządy powiatów, pomorskiego (red. Parteka T., Kasprzak P., 2004); wójtów, burmistrzów gmin i prezydentów miast - Uwarunkowania i kierunki rozwoju turystyki w położonych na terenie województwa oraz rządowych województwie pomorskim (red. Wanagos M., i samorządowych organów administracji publicznej na 2004); terenach przyległych do granic województwa organy - Strategia rozwoju turystyki w województwie administracji rządowej w województwie, samorządy pomorskim (red. Wanagos M., 2004); gmin i powiatów w województwie. - Strategia rozwoju województwa pomorskiego 2020 4. Uzgodnienie projektu PZPWP z organami określonymi (red. Matczak r., 2005); w przepisach odrębnych. - Raport o stanie zagospodarowania przestrzennego 5. Przedstawienie projektu PZPWP ministrowi województwa pomorskiego. Ocena realizacji inwe- właściwemu ds. budownictwa, gospodarki stycji, (red. Pankau F., 2006); przestrzennej i mieszkaniowej w celu stwierdzenia - Studia ekofizjograficzne województwa pomorskie- jego zgodności z Koncepcją przestrzennego zagospo- go (red. Czochański J., 2006); darowania kraju. - Studia nad obszarem metropolitalnym Trójmiasta 6. Weryfikacja projektu PZPWP w wyniku (red. Pankau F., 2006); przeprowadzonych konsultacji, opiniowania - Studia przyrodniczo-krajobrazowe województwa i uzgadniania. pomorskiego (red. Czochański J., Kistowski M., 7. Przyjęcie przez Zarząd Województwa Pomorskiego 2006). projektu PZPWP i skierowanie go do Sejmiku Województwa Pomorskiego celem uchwalenia. Etap III – Synteza studiów, diagnoz i prognoz – kon- cepcja planu Etap VI – Uchwalenie i opublikowanie Planu 1. Założenia dotyczące układu i treści dokumentów 1. Prace w komisjach Sejmiku Województwa planu11. Pomorskiego. 2. Prace merytoryczne nad dokumentami syntetyzującymi 2. Uchwalenie Planu zagospodarowania przestrzennego – publikacje wyników w serii Pomorskie Studia województwa pomorskiego przez Sejmik Województwa Regionalne. Pomorskiego w dniu 26 października 2009 r. Etap IV – Projekt planu 3. Opublikowanie uchwały Sejmiku Województwa 1. Przygotowanie wersji roboczej PZPWP i weryfikacja w Pomorskiego o przyjęciu PZPWP w Dzienniku Dziennik Urzędowy Województwa Pomorskiego Nr 172 — 13042 — Poz. 3361 Urzędowym Województwa Pomorskiego nr Środkowoeuropejskiego – Wieżyca 329 m n.p.m.; duża lesistość (3. miejsce w kraju – w roku 2007 r. lasy pokrywały 36% powierzchni), duże kompleksy leśne, 1 http://www.woj-pomorskie.pl/Pages/Lang/pl/Article/ w tym Bory Tucholskie i wiele jezior (w tym 10 dużych wazne,raport_o_stanie_zagospodarowania.html. powyżej 500 ha); jedne z najlepszych gleb w Dolinie 2 http://www.woj-pomorskie.pl/Pages/Lang/pl/Article/ Wisły i bardzo słabe na pojezierzach; oryginalne wazne,oe_pzpwp.html. 3 Art. 11 ust. 1–3. ustawy z dnia 5 marca 1998 r. o samorzą- układy krajobrazowe pobrzeży (klify, mierzeje), dzie województwa (tj. Dz. U. z 2001 r., Nr 142, poz. 1590, z Półwyspu Helskiego, Mierzei Wiślanej i Pojezierza późn. zm.). Pomorskiego; 4 Art. 14 ustawy z dnia 5 marca 1998 r. o samorządzie woje- - silne zróżnicowanie rozmieszczenia ludności – gęstość wództwa (tj. Dz. U. z 2001 r., Nr 142, poz. 1590, z późn. zaludnienia 120,3 os./km2 zbliżona do średniej w kraju zm.). (122); wysoki poziom urbanizacji – 67% (4. miejsce w 5 Strategia rozwoju województwa pomorskiego 2020, przy- kraju – śr. kraj. 61,3%); wysoki stopień koncentracji jęta uchwałą nr 587/XXXV/05 Sejmiku Województwa i zróżnicowanie rozmieszczenia ludności – Trójmiasto Pomorskiego z dnia 18 lipca 2005 r., opublikowana w serii skupia 35% mieszkańców województwa, gminy Pomorskie Studia Regionalne, UMWP, 2005. 3 6 Podstawa prawna określająca definicję tych obszarów utra- nadmorskie – 40% ludności . ciła moc prawną. - wielofunkcyjny charakter rozwijanej działalności – 7 Plan zagospodarowania przestrzennego województwa znaczący ośrodek akademicki i kulturalny, gospodarka pomorskiego, przyjęty przez Sejmik Województwa Pomor- morska, przemysł wydobywczy i przetwórczy, skiego uchwałą nr 639/XLVI/02 z dnia 30 września 2002 r. rolnictwo, turystyka i rekreacja, leśnictwo, usługi o 8 Przyjęta przez Radę Ministrów w dniu 5 października 1999 r. znaczeniu ponadregionalnym oraz infrastruktura o oraz przez Sejm RP 17 listopada 2000 r. – MP nr 26, poz. znaczeniu ponadregionalnym; 432. 9 Na podstawie załącznika nr 3 do Uchwały nr 374/XXV/04 - złożona i wielofunkcyjna aglomeracja nadmorska Sejmiku Województwa Pomorskiego z dnia 19 lipca 2004 r. kształtująca się jako metropolia – jeden z głównych w sprawie przystąpienia do sporządzenia zmiany planu ośrodków rozwijającego się układu metropolitalnego zagospodarowania przestrzennego województwa pomor- miast południowego Bałtyku, rozciągnięty na długości skiego oraz sporządzenia planu zagospodarowania prze- 60 km, koncentrujący działalność produkcyjną strzennego obszaru metropolitalnego. bezpośrednio i pośrednio związaną z morzem, 10 Zarządzenie Marszałka Województwa Pomorskiego nr transport morski oraz wyspecjalizowane usługi 59/2004 z dnia 1 grudnia 2004 r., zmienione Zarządzeniem związane z turystyką i rybołówstwem, a także usługi Marszałka Województwa Pomorskiego nr 11/2007 z dnia 9 lutego 2007 r. ponadregionalne (nauka, edukacja, kultura, ochrona 11 Prezentacja na posiedzeniu Rady Metropolitalnej Zatoki zdrowia, media); Gdańskiej w dniu 14 stycznia 2004 r. oraz na posiedzeniu - 100-tysięczna aglomeracja Słupska o znaczeniu Wojewódzkiej Komisji Urbanistyczno-Architektonicznej w regionalnym, ogniskującą aktywność w północno- dniu 28 czerwca 2004 r. zachodniej części województwa oraz równomiernie rozmieszczone ośrodki regionalne o liczbie ludności Uwarunkowania Zagospodarowania Przestrzennego powyżej 35 tys. mieszkańców: Tczew, Starogard Gdański, Wejherowo, Chojnice, Lębork, Malbork, Część A Kwidzyn; Województwo - Dolina Dolnej Wisły wraz z odcinkiem ujściowym Wisły i strefą Żuław Wiślanych, z głównym korytarzem 1. POŁOŻENIE I CECHY PRZESTRZENI infrastruktury technicznej, łączącym strukturę Województwo pomorskie, jedno z 16 województw nadmorską z innymi ośrodkami krajowymi położonymi Polski, położone jest najdalej na północ w układzie prze- nad Wisłą i z południem Europy; obszar, w którym strzennym kraju. Sąsiaduje z 4 województwami: należy podejmować działania skoordynowane we kujawsko-pomorskim, warmińsko-mazurskim, wielko- współpracy z województwem warmińsko-mazurskim, polskim i zachodniopomorskim oraz Obwodem Kalinin- służące rewaloryzacji technicznej, gospodarczej gradzkim Federacji Rosyjskiej. i kulturowej tego obszaru; - rozległa strefa pojezierna, stanowiąca zaplecze Regionalna wspólnota samorządowa województwa struktury nadmorskiej, którą charakteryzuje duża pomorskiego liczy2.219.512 mieszkańców1, lesistość, liczne, w tym duże jeziora, małe zaludnienie, a województwo zajmuje powierzchnię 18 314 km2 niski stopień przekształceń; - znaczne zasoby dziedzictwa kulturowego – największe Strukturę terytorialną województwa tworzą: skupiska w stolicy województwa, ponad 1000-letnim - na poziomie powiatowym: 16 powiatów ziemskich2 i 4 Gdańsku; miasta na prawach powiatu (tzw. powiaty grodzkie); - system cennych obszarów przyrodniczych obejmujący [Rys.1] 2 parki narodowe: Słowiński i Borów Tucholskich, - na poziomie gminnym: 123 gminy, w tym 25 miejskich, 9 parków krajobrazowych, 984 obszary chronione 17 miejsko-wiejskich i 81 wiejskich. NATURA 2000, a także obszary chronionego krajobrazu; ogółem obszary te (z wyłączeniem obszarów NATURA Do podstawowych cech przestrzeni województwa 2000) zajmują blisko 1/3 powierzchni województwa. należą: - położenie nad Morzem Bałtyckim – jedno z 3 2. KLUCZOWY PROBLEM ROZWOJU PRZESTRZEN- nadmorskich województw Polski, integralna część NEGO Regionu Morza Bałtyckiego; blisko głębi morskiej Kształtowanie struktur przestrzennych jest procesem Zatoki Gdańskiej i Ławicy Słupskiej; długotrwałym. Zmiany w zagospodarowaniu przestrzen- - duże zróżnicowanie naturalnych warunków rozwoju nym, będące efektem przyjętej i prowadzonej polityki – depresje na Żuławach; najwyższe wzniesienie Niżu przestrzennej nie zachodzą szybko, a jednocześnie Dziennik Urzędowy Województwa Pomorskiego Nr 172 — 13043 — Poz. 3361 natężenie i zasięg przestrzenny tych zmian są nierów- - poprawie i wyrównywaniu podstawowych warunków nomierne. Ma to swoje szczególne odbicie w warunkach życia mieszkańców (bezpieczeństwo, stan środowiska, gospodarki rynkowej, w której zjawiskiem naturalnym stan zdrowotności). jest tendencja do polaryzacji przestrzennej rozwoju. Działania mające służyć kształtowaniu konkurencyjnej, W efekcie pewne obszary rozwijają się szybciej – zmiany dostępnej i spójnej struktury funkcjonalno-przestrzennej zachodzą dynamiczniej, a inne wolniej. Stąd stabilność województwa pomorskiego winny być realizowane w zagospodarowania przestrzennego. nawiązaniu do: Sytuacja ta jest charakterystyczna także dla woje- - strategicznych ram dla terytorialnego rozwoju Europy wództwa pomorskiego, które choć w wielu kategoriach – Agenda Terytorialna Unii Europejskiej; i wskaźnikach statystycznych rozwija się dynamicznie, - polityki przestrzennej państwa – Koncepcja to w swej strukturze jest regionem silnie wewnętrznie przestrzennego zagospodarowania kraju; zróżnicowanym. Odnosi się to zarówno do cech środo- Ważnymi instrumentami operacyjnymi ich realizacji wiska, form użytkowania, sposobów zagospodarowania będą: i wyposażenia w urządzenia infrastruktury transporto- - polityka spójności Unii Europejskiej, urzeczywistniona wej, technicznej i społecznej. w ramach Narodowej Strategii Spójności (NSS) 2007– Województwo cechuje dwudzielność potencjału i po- 2013 oraz przez kolejne perspektywy finansowe Unii ziomu rozwoju gospodarczego, poziomu i warunków Europejskiej; życia ludności oraz dynamiki procesów transformacji - programy rządowe finansowane z budżetu państwa występujących pomiędzy kształtującą się metropolią a przy wsparciu funduszami UE; pozostałymi obszarami województwa, zwłaszcza wiej- - Wieloletni Program Inwestycyjny Województwa skimi i peryferyjnymi. Wynika to z ukształtowanej do Pomorskiego; lat dziewięćdziesiątych XX wieku struktury gospodar- - aktywność gmin i powiatów, podmiotów gospodar- czej województwa, a przede wszystkim z prowadzenia czych i społecznych oraz organizacji pozarządowych. gospodarki rolnej w ramach Państwowych Gospodarstw W znacznej mierze ich realizacja przyczyni się do: Rolnych na znacznej części obszaru województwa. Po - wzrostu dostępności zewnętrznej w ramach rozwiązaniu PGR-ów na obszarach wiejskich wzrosło Unii Europejskiej dzięki efektywnemu włączeniu bezrobocie strukturalne i wystąpiły braki w potencjale w transeuropejskie sieci infrastrukturalne oraz dla endogenicznego wzrostu gospodarczego. wewnętrznej regionu dzięki rozwojowi infrastruktury Jednym ze skutków tej sytuacji jest znaczne prze- technicznej i transportowej o znaczeniu regionalnym strzenne skupienie produkcji i koncentracja przedsię- i lokalnym; biorczości na terenie i wokół dużych miast, co znajduje - wzrostu dostępności do edukacji, kultury, ochrony swoje odzwierciedlenie w poziomie dochodów i PKB w zdrowia i sportu, a w konsekwencji do podniesienia poszczególnych subregionach. Istotne jest więc podej- poziomu wykształcenia i kwalifikacji, zwiększenia mowanie działań prowadzących do równoważenia roz- możliwości uczestnictwa w kulturze, poprawie stanu woju województwa poprzez dążenie do osiągnięcia jego zdrowia mieszkańców; spójności wewnętrznej w aspekcie terytorialnym, spo- - wzrostu atrakcyjności inwestycyjnej i osiedleńczej łecznym i gospodarczym5. regionu, przez wzmacnianie metropolii, ośrodków Wybór właściwej drogi rozwoju przestrzennego subregionalnych i pasm aktywizacji; wymaga więc odpowiedzi na: - wzrostu atrakcyjności turystycznej poprzez kreowanie KLUCZOWY PROBLEM ROZWOJU WOJEWÓDZ- wysokiej jakości przestrzeni dla rozwoju wypoczynku TWA: i rekreacji; JAK KSZTAŁTOWAĆ STRUKTURĘ FUNKCJONALNO- - wzrostu atrakcyjności gospodarczej przestrzeni PRZESTRZENNĄ WOJEWÓDZTWA, przez tworzenie warunków dla osiągnięcia wyższej oddziaływującą na silną i trwałą pozycję regionu w konkurencyjności przedsiębiorstw i stworzeniu skali europejskiej – KONKURENCYJNOŚĆ; efektywnych mechanizmów transferu wiedzy ze sfery ograniczającą nadmierne zróżnicowania wewnątrzre- badawczo-rozwojowej do sfery gospodarczej. gionalne – SPÓJNOŚĆ; 3. UWARUNKOWANIA ZEWNĘTRZNE ZAGOSPODARO- ułatwiającą mobilność ludzi, dostępność do usług WANIA PRZESTRZENNEGO oraz sprawne i efektywne funkcjonowanie systemów Podstawowe dokumenty wspólnotowe, których infrastruktury — DOSTĘPNOŚĆ. ustalenia bezpośrednio wpływają na cele kierunki Tak postawiony problem, w odniesieniu do priory- i zasady zagospodarowania przestrzennego tetów rozwoju województwa pomorskiego: Konkuren- województwa, to Agenda Terytorialna Unii cyjność, Spójność, Dostępność6, wskazuje wyraźnie, że Europejskiej (ATUE) i Karta Lipska. Mocno korelują działanie związane z kształtowaniem struktury funkcjo- one z wyzwaniami, jakie stawia przed państwami nalno-przestrzennej powinny koncentrować się przede członkowskimi Strategia Lizbońska. wszystkim na: Na poziomie krajowym podstawowym dokumentem - poprawie dostępności i jakości infrastruktury planowania przestrzennego, powiązanym z Planem technicznej, transportowej i społecznej; zagospodarowania przestrzennego województwa, - tworzeniu warunków przestrzennych podnoszących jest Koncepcja Przestrzennego Zagospodarowania konkurencyjność i innowacyjność podmiotów Kraju. Wskutek przeciągających się prac nad jej gospodarczych, a w konsekwencji całego regionu; sporządzeniem, dokumentem stanowiącym podstawę - tworzeniu warunków dla budowania społeczeństwa uzgodnienia projektu Planu zagospodarowania otwartego, aktywnego i uczącego się; przestrzennego województwa pomorskiego - wzmacnianiu potencjału obszaru metropolitalnego przez ministra właściwego do spraw gospodarki oraz głównych ośrodków miejskich; przestrzennej jest Koncepcja Polityki Przestrzennego - przezwyciężaniu marginalizacji obszarów wiejskich; Zagospodarowania Kraju. - poprawie atrakcyjności regionu m.in.: turystycznej, inwestycyjnej; Dziennik Urzędowy Województwa Pomorskiego Nr 172 — 13044 — Poz. 3361 3.1. Europejskie uwarunkowania rozwoju przestrzennego także dla Morza Bałtyckiego. Obszarami o wysokich [Rys.2] walorach i zróżnicowaniu środowiska – tworzące Istotnym uwarunkowaniem rozwoju przestrzenne- przestrzenną spójność systemu ekologicznego kraju go jest Agenda Terytorialna Unii Europejskiej (ATUE), i wiążące go z układami europejskimi stanowią: przyjęta przez kraje członkowskie w maju 2007 roku7. - wody przybrzeżne Bałtyku z Wybrzeżem Słowiń- Agenda nie ma charakteru obligatoryjnego, ale stanowi skim i Pobrzeżem Gdańskim oraz z jeziorami przy- strategiczne ramy dla terytorialnego rozwoju Europy, brzeżnymi; w tym dla krajowych polityk rozwoju przestrzennego. - Dolina Wisły z Żuławami Wiślanymi; W swych założeniach realizacja ATUE przyczynić się - doliny rzeczne obszaru Borów Tucholskich (Brdy, ma do trwałego wzrostu gospodarczego oraz tworzenia Wdy, Gwdy), łączące go ze strukturami dolin Wisły miejsc pracy, jak również do społecznie i ekologicznie i Noteci. zrównoważonego rozwoju poprzez wzmocnienie spójno- Do zewnętrznych uwarunkowań rozwoju ści terytorialnej Europy. Celem Agendy jest wzmocnienie przestrzennego, związanych z utrzymaniem regionu w globalnej konkurencyjności regionów Europy poprzez strukturach przyrodniczo-kulturowych kraju i Europy zidentyfikowanie i wsparcie potencjałów wewnętrznych, Bałtyckiej, należy zaliczyć: tworzących podstawy ich rozwoju. ATUE wyznacza pań- - zachowanie i ochronę: stwom członkowskim i regionom następujące priorytety - trwałości obszarów leśnych i torfowiskowo-bagien- rozwoju przestrzennego Europy: nych jako regionalnej składowej struktur przyrodni- 1. Wzmacnianie rozwoju policentrycznego oraz innowacji czych Europy Bałtyckiej i tzw. zielonego pierścienia poprzez tworzenie sieci współpracy regionów Bałtyku; metropolitalnych i miast. - korytarzy ekologicznych, łączących większe struk- 2. Rozwój partnerstwa w zarządzaniu miastem i jego tury przyrodnicze i stanowiących korytarze migra- wiejskim otoczeniem. cyjne o randze europejskiej – prowadzących ze 3. Wspieranie regionalnych klastrów (gron) konkurencyj- wschodu na zachód Europy – w tym w szczegól- ności i innowacji w Europie. ności pas przybrzeżny Bałtyku, Dolinę Wisły oraz 4. Wzmacnianie i rozbudowa sieci transeuropejskich. lasy i doliny rzeczne strefy Pojezierzy Południowo- 5. Wspieranie transeuropejskiego zarządzania ryzykiem, bałtyckich; z uwzględnieniem efektów zmian klimatycznych. - przyrodniczych obszarów chronionych o znaczeniu 6. Wzmacnianie struktur ekologicznych i zasobów międzynarodowym – parków narodowych (w tym kulturowych jako wartości dodanej dla rozwoju. Słowiński Światowy Rezerwat Biosfery), obszarów Ważnym uwarunkowaniem europejskim w sferze konwencji RAMSAR, Obszarów Chronionych Regio- rozwoju przestrzennego jest współpraca państw nu Morza Bałtyckiego oraz NATURA 2000 (ostoje Regionu Morza Bałtyckiego. Jest ona prowadzona ptasie i siedliskowe) i tworzenie nowych, zabezpie- głównie w oparciu o program VASAB 20108. Ogólne czających cenne dla przyrody europejskiej zasoby cele kształtowania przestrzeni zostały przedstawione biotyczne; w tzw. Raporcie Gdańskim w trzech systemach - przed degradacją zasobów wodnych – w tym Głów- przestrzennych: nych Zbiorników Wód Podziemnych (GZWP) oraz - systemy zurbanizowane i obszary wiejskie: jezior; - duże miasta jako centra współpracy regional- - zasobów dziedzictwa kulturowego, w tym Zespołu nej; Zamkowego w Malborku, wpisanego na Listę Świa- - wielofunkcyjny rozwój obszarów wiejskich; towego Dziedzictwa Kulturowego UNESCO; - infrastruktura i spójność przestrzenna: - zrównoważone wykorzystanie zasobów natural- - rozwój regionalnych sieci transportowych; nych i energii oraz ograniczenie ilości odpadów; - tworzenie sprawnego, zintegrowanego systemu - powstrzymanie zmian klimatu zgodnie z założenia- infrastruktury transportowej intermodalnej; mi Protokołu z Kioto; - poprawa infrastruktury granicznej; - eliminowanie zagrożeń antropogenicznych dla - wykorzystanie potencjału dla rozwoju transportu obszarów prawnie chronionych; morskiego; - utrzymanie dobrego stanu i polepszanie jakości - promowanie transportu kolejowego; wód odprowadzanych do Morza Bałtyckiego w - lepsze wykorzystanie różnych zasobów energe- celu poprawy jego stanu biologicznego i fizyko- tycznych; chemicznego; - obszary specyficzne: - wdrażanie wytycznych Europejskiej Konwencji Kra- - współpraca przygraniczna w zakresie ochrony jobrazowej9, sporządzonej we Florencji 20 paździer- naturalnych ekosystemów oraz właściwego nika 2000 r. wykorzystania zasobów naturalnych; 2) Sieć osadnicza - ochrona żywych zasobów Morza Bałtyckiego; Cechy strukturalne systemu osadniczego Polski – - rozwój turystyki na terenach nadmorskich. rozkład wielkości miast, gęstość sieci i rozmieszczenie Do podstawowych elementów struktury województwa w przestrzeni w świetle kryteriów przyjętych w ESPON pomorskiego, składających się na główne pasma, węzły określają współczesny system struktury przestrzennej i struktury o znaczeniu europejskim należą: miast Polski jako najlepszy w Unii Europejskiej10. Na 1) Środowisko przyrodnicze, kulturowe i krajobraz główne jej elementy w województwie pomorskim Rozwój zrównoważony i ład struktur przestrzennych, składają się: zgodny z oczekiwaniami polityki europejskiej, - Trójmiasto (Gdańsk, Gdynia i Sopot) – jako kształ- wymaga w sferze przyrodniczej uwzględnienia roli tujący się ośrodek metropolitalny o znaczeniu euro- województwa pomorskiego w zachowaniu walorów pejskim; i ciągłości przestrzennej struktur naturalnych oraz - aglomeracja Słupska i gęsta sieć ośrodków miej- tworzeniu warunków dla zachowania i uzyskania skich o wyraźnie policentrycznej strukturze. wysokiej jakości parametrów środowiska – w tym Dziennik Urzędowy Województwa Pomorskiego Nr 172 — 13045 — Poz. 3361 3) Infrastruktura transportowa - Agenda 21 dla regionu Morza Bałtyckiego – „Bałtyk Najważniejsze uwarunkowania europejskie dla rozwoju 21” – program przedstawiający 30 różnych działań sieci transportowej województwa pomorskiego przyczyniających się do zrównoważonego rozwoju wynikają z: w regionie Morza Bałtyckiego. Program jest podzie- - przebiegu przez województwo: lony na trzy części: wspólne działania dotyczące - połączeń w ramach sieci TEN-T, w tym prioryte- zagadnień wielosektorowych, wybrane specyficzne towych: linia kolejowa E65 Gdańsk – Warszawa działania sektorowe oraz działania w sferze plano- – Brno/Bratysława – Wiedeń (projekt nr 23), auto- wania przestrzennego. strada A1 Gdańsk – Brno/Bratysława – Wiedeń (pro- - VASAB 2010 – deklaracja ministrów właściwych ds. jekt nr 25), autostrady morskie na Bałtyku (projekt planowania przestrzennego państw regionu Morza nr 21), satelitarny system nawigacji i pozycjonowa- Bałtyckiego wraz z tematycznym dokumentem nia Galileo (projekt nr 15)11; (policy document), adresujące potrzebę opracowa- - dróg wodnych E-40 (Wisła – Bug – Dniestr) i E-70 nia długookresowej perspektywy przestrzennego (śluza Hohensaaten – Odra – Warta – Noteć – Kanał rozwoju regionu, która odpowiadałaby na nowe Bydgoski – Brda – Wisła – Nogat – Zalew Wiślany wyzwania stojące przed planowaniem przestrzen- – Morze Bałtyckie); nym i zintegrowanym rozwojem przestrzennym. Do - lokalizacji na terenie województwa dwóch portów najważniejszych implikacji dla polskiej przestrzeni morskich o znaczeniu narodowym w Gdańsku należą: i Gdyni oraz międzynarodowego portu lotniczego - współpraca w zwalczaniu negatywnych zjawisk w Gdańsku, stanowiących element sieci TEN-T; społeczno-gospodarczych hamujących stabilny - dorobku prawnego UE w zakresie polityki trans- rozwój; portowej, w tym w planowaniu zrównoważonego - kształtowanie policentrycznej struktury osadniczej, rozwoju transportu miejskiego (SUTP) i zarzą- transnarodowych stref rozwoju, poprawa dostęp- dzania bezpieczeństwem infrastruktury drogowej ności oraz zarządzanie i planowanie zasobami (RISM); morza i strefy brzegowej. - rezultatów wspólnych, transportowych progra- - Rezolucja Parlamentu Europejskiego z 20 maja mów i projektów regionów Morza Bałtyckiego, 2008 r. w sprawie zintegrowanej polityki morskiej nakładających na województwo pomorskie okre- Unii Europejskiej. ślone zobowiązania do promowania wspólnej poli- - Współpraca transgraniczna z Obwodem Kalinin- tyki transportowej i działań w zakresie transportu gradzkim Federacji Rosyjskiej, w tym problemy intermodalnego i rozwoju portów12, żeglugi bałty- ekologiczne. ckiej i sieci drogowo-kolejowej13 oraz zmniejszania - Rezultaty wspólnych, transportowych programów negatywnego oddziaływania transportu na środo- i projektów regionów Morza Bałtyckiego nakładają wisko14. na województwo pomorskie określone zobowią- 4) Region Morza Bałtyckiego zania do promowania wspólnej polityki transpor- Region Morza Bałtyckiego jest obszarem, którego towej i promowania działań w zakresie transportu znaczenie w strukturze Europy wyraźnie wzrasta, intermodalnego i rozwoju portów16, żeglugi bałty- a współpraca polityczna i gospodarcza jest coraz ckiej i sieci drogowo-kolejowej17 oraz zmniejszania silniejsza. Prognozy wskazują, że handel między negatywnego oddziaływania transportu na środo- krajami bałtyckimi będzie się zwiększać, a potrzeby wisko18. transportowe będą większe na kierunku: wschód- 10 czerwca 2009 r. został opublikowany Komunikat zachód, niż północ-południe15. Przyczyną asymetrii Komisji Europejskiej ws. Strategii dla Regionu Morza w popycie na przewóz ładunków we wspomnianych Bałtyckiego. Strategia ta przyjmuje formę komunikatu kierunkach jest prognozowana struktura handlu, która i planu działania zawierającego wykaz 80 sztandarowych wskazuje na to, że szczególnie dynamicznie będzie projektów, spośród których pewne projekty zostały już rozwijać się wymiana między Rosją i Niemcami, uruchomione. Cztery fundamenty strategii mają na celu między Polską i Niemcami oraz między Finlandią, sprawienie, że ta część Europy stanie się: Rosją, Estonią, Litwą i Łotwą oraz Skandynawią. - przyjazna dla środowiska (np. dzięki oczyszczaniu Oczekiwane jest także znaczne ożywienie handlu ścieków); między Polską i Skandynawią, ale ze względu na - dobrze prosperująca (np. poprzez promowanie niski obecny poziom obrotów, szacuje się, że wielkość innowacji w małych i średnich przedsiębiorstwach); przewożonych ładunków osiągnie ok. 3 mln ton. - łatwo dostępna i atrakcyjna (np. poprzez polepszenie Wzrost obrotów wymaga przygotowania korytarzy połączeń komunikacyjnych); transportowych, którymi będą mogły być przewożone - bezpieczna (np. poprzez lepsze systemy reagowania ładunki. Ich budowa i modernizacja determinuje w razie wypadku). przestrzenne zagospodarowanie kraju. W związku z 3.2. Krajowe uwarunkowania rozwoju przestrzennego tym uwarunkowania wynikające z podpisanych umów [Rys.3] i udziału w programach w sposób szczególny wpływają Strategia Rozwoju Kraju 2007–2015 (SRK) jest pod- na określenie kierunków i zasad zagospodarowania stawowym dokumentem planowania strategicznego przestrzennego województwa pomorskiego. Należą na szczeblu krajowym, określającym cele i priorytety do nich: rozwoju społeczno-gospodarczego kraju. Stanowi ona - HELCOM Baltic Sea Action Plan – strategiczny plan odniesienie dla innych strategii i programów rządowych, działania zmierzający do przywrócenia równowagi oraz samorządowych, w tym przede wszystkim dla Naro- ekologicznej wód Morza Bałtyckiego, z czterema dowej Strategii Spójności 2007–2013. głównymi priorytetami: eutrofizacja, substancje Głównym celem Strategii Rozwoju Kraju jest „pod- niebezpieczne (toksyczne), bioróżnorodność oraz niesienie poziomu i jakości życia mieszkańców Polski”, przyjazna dla środowiska eksploatacja zasobów co ma zostać osiągnięte przy zachowaniu zasad zrówno- morza. Dziennik Urzędowy Województwa Pomorskiego Nr 172 — 13046 — Poz. 3361 ważonego rozwoju, a także pielęgnowaniu i zachowaniu mie światowym. Na system celów strategicznych, z nim dziedzictwa kulturowego Polski, przy jednoczesnym współzależnych, składają się: przeciwdziałaniu znacznemu zróżnicowaniu poziomu - kształtowanie mechanizmów generujących efektywny rozwoju regionów i marginali-zacji obszarów wiejskich. ekonomicznie rozwój społeczno-gospodarczy; Ponadto podkreśla się konieczność poszanowania ładu - stopniowa, lecz stała i społecznie odczuwalna poprawa przestrzennego. Na tej podstawie sformułowano priory- standardu cywilizacyjnego społeczeństwa; tety, których realizacja pozwoli na osiągnięcie głównego - ochrona i racjonalne kształtowanie środowiska celu SRK. Są to: przyrodniczego; - wzrost konkurencyjności i innowacyjności gospodar- - ochrona dziedzictwa kulturowego; ki; - podnoszenie bezpieczeństwa państwa. - poprawa stanu infrastruktury technicznej Do realizacji celów strategicznych niezbędne jest kształ- i społecznej; towanie struktur przestrzennych: - wzrost zatrudnienia i podniesienie jego jakości; - nawiązujących do europejskiego systemu gospodarki - budowa zintegrowanej wspólnoty społecznej i jej przestrzennej; bezpieczeństwa; - tworzących warunki efektywnego gospodarowania; - rozwój obszarów wiejskich; - umożliwiających poprawę jakości życia społeczeństwa, - rozwój regionalny i podniesienie spójności niezależnie od zróżnicowanych przestrzennie terytorialnej. warunków środowiskowych i cywilizacyjnych; SRK wskazuje także kierunki polityki regionalnej pań- - hamujących degradację środowiska przyrodniczego, stwa wobec poszczególnych regionów. W województwie umożliwiających aktywną ochronę jego wartości; pomorskim będzie wspierany kierunek działań zmierzają- - umożliwiających ochronę krajobrazu kulturowego cych do poprawy dostępności regionu dzięki usprawnie- i pojedynczych zabytków przed zniszczeniem, niu krajowej i europejskiej sieci transportowej, zarówno w degradacją i dewaloryzacją; układzie północ–południe, jak i wschód–zachód. Wzmac- - charakteryzujących się wzrostem walorów obronnych, niane będą funkcje regionu jako bałtyckiego węzła logi- zapewniających optymalne bezpieczeństwo i ochronę stycznego, wiążącego autostrady morskie z zapleczem ludności, niezawodność i ciągłość funkcjonowania zespołu portowego Gdańsk–Gdynia i oferującego atrak- w warunkach wojennych oraz w wysokim stopniu cyjne warunki dla rozwoju działalności gospodarczej. odpornych na skutki lokalnych awarii i klęsk Polityka regionalna będzie wspierać także rozwój funkcji żywiołowych. metropolitalnych Trójmiasta i innych biegunów rozwoju z naciskiem na podniesienie europejskiej, w tym bał- 1) Środowisko przyrodnicze i jego ochrona tyckiej rangi obszaru metropolitalnego. Istotna będzie Istotnym elementem polityki ekologicznej państwa trwała aktywizacja gospodarcza Żuław, m.in.: poprzez jest wymóg prawnego utrwalenia krajowego systemu realizację infrastruktury niezbędnej dla prawidłowego ochrony przyrody. Projekt krajowej sieci ekologicznej funkcjonowania gospodarki wodnej w delcie i dolinie ECONET obejmuje łącznie 46% powierzchni Polski i skła- Dolnej Wisły. Ponadto polityka regionalna państwa w da się z 32 krajowych i 46 europejskich obszarów węzło- województwie będzie także wspierać wysiłki regionu na wych, połączonych siecią korytarzy ekologicznych. rzecz zrównowa-żonego i efektywnego wykorzystania W granicach województwa pomorskiego znalazły się jego walorów kulturowych i przyrodniczych, jako zasobu znaczące fragmenty czterech obszarów i skrajny wyci- turystycznego o znaczeniu międzynarodowym. nek piątego. Są to: wybrzeże Bałtyku (2M), ujście Wisły 3.2.1.Główne kierunki polityki przestrzennej kraju w (3M), Pojezierze Kaszubskie (9M), Bory Tucholskie (11M) odniesieniu do województwa i Zachodnio-mazurski Obszar Węzłowy (13M). Podstawowym krajowym dokumentem strategicznym Za korytarze ekologiczne o znaczeniu międzynarodo- w zakresie polityki przestrzennej jest Koncepcja Polity- wym uznano w obrębie województwa: Korytarz Pobrzeża ki Przestrzennego Zagospodarowania Kraju19 (KPPZK). Kaszubskiego (1m), Korytarz Kwidzyński Dolnej Wisły KPPZK zakłada aktywne i świadome niwelowanie ist- (2m), Korytarz Pojezierza Iławskiego (6m). niejących dysproporcji w rozwoju i zagospodarowaniu Sieć tę uzupełnia północny fragment krajowego obsza- przestrzennym przez realizację polityki: ru węzłowego 5K – Gwdy oraz korytarze ekologiczne o - polaryzacji aktywności społeczno-gospodarczej w znaczeniu krajowym, obejmujące doliny rzeczne Słupi celowo wybranych węzłach i pasmach systemu (8k), Łupawy (9k), Redy–Łeby (10k) i południową część przestrzennego zagospodarowania kraju (europole, korytarza Wieprzy (07k). krajowe ośrodki równoważenia rozwoju, pasma Szczegółowe kierunki działań w zakresie poprawy dynamizujące rozwój); stanu środowiska określa II Polityka ekologiczna pań- - aktywnego wyrównywania ukształtowanych stwa: historycznie i pojawiających się w procesie tego a) zintegrowane i proekologiczne zasady gospodarki rozwoju dysproporcji w poziomie zagospodarowania wodnej: kraju; - gospodarowanie, planowanie i sterowanie zaso- - kształtowania zarówno warunków przestrzennych bami wodnymi prowadzić w granicach dorzeczy, synergicznie przyspieszających rozwój zgodny zlewni rzecznych i jeziornych, na podstawie planów z parametrami europejskimi, jak i warunków – warunków korzystania z wód dorzecza; powinny tworzących „szansę dla każdego”, bez względu na one uwzględniać także problematykę długofalowej miejsce funkcjonowania w otwar-tym społeczeństwie prewencji przeciwpowodziowej; obywatelskim. - na obszarach deficytów wód powierzchniowych lub Celem generalnym wskazanym w KPPZK jest histo- podziemnych priorytetem jest zaopatrzenie w wodę ryczna konieczność i szansa dynamizacji rozwoju ludności i zachowanie w korytach rzek nienaruszal- i osiągnięcia na tej drodze europejskich standardów nych przepływów hydrobiologicznych; wynika stąd życia społeczeństwa poprzez istotne zwiększenie kon- konieczność wodochronnej gospodarki w zlewniach kurencyjności gospodarki narodowej w otwartym syste- Raduni i Brdy; Dziennik Urzędowy Województwa Pomorskiego Nr 172 — 13047 — Poz. 3361 - wody podziemne przeznaczana na być przede - utrzymanie średniej ilości odpadów komunalnych wszystkim dla ludności oraz hodowli, a w szcze- na poziomie 300 kg/mieszkańca; gólnych przypadkach dla przemysłu i usług wyma- c) ograniczenie uciążliwości życia na obszarach gających wody wysokiej jakości; zurbanizowanych poprzez m.in.: - poprawa jakości wody dostarczanej poprzez wodo- - poprawę relacji pomiędzy powierzchnią terenów ciągi komunalne i dostosowanie jej do zaostrzo- intensywnie zainwestowanych i terenów otwar- nych wymagań prawnych; tych, stanowiących podstawową bazę dla rekreacji - ochrona wód powierzchniowych i morskich przed i wypoczynku oraz zapewniających właściwą cyrku- eutrofizacją; dotyczy to w pierwszej kolejności poje- lację i wymianę powietrza z obszarami sąsiednimi; zierzy, obszarów przyrody chronionej oraz wód wymagać to będzie m.in. hamowania tendencji do Zatoki Gdańskiej i Zalewu Wiślanego, a w następ- zabudowy terenów tworzących system ekologiczny nej kolejności wód otwartych Morza Bałtyckiego; miast; - szczególna ochrona środowiska w regionach źród- - kształtowanie zieleni zorganizowanej, która ponad- liskowych (m.in. strefa głównego wododziału to pełni funkcje ochronne; pomorskiego) i na obszarach alimentacji głębokich - wyznaczenie stref ograniczonego użytkowania wód podziemnych; wokół lotnisk, terenów przemysłowych, urządzeń - ochrona wód przed zanieczyszczeniami wywołany- elektroenergetycznych, radiokomunikacyjnych mi ze źródeł komunalnych, przemysłowych i rolni- i radiolokacyjnych oraz głównych dróg i szlaków czych; drogowych i kolejowych; - budowa, rozbudowa i modernizacja oczyszczalni d) ochronę i wzmocnienie różnorodności biologicznej ścieków z podwyższonym usuwaniem biogenów przez: w aglomeracji trójmiejskiej (do 2015 r.) i jednost- - włączanie jej problematyki do programów rozwoju kach osadniczych o równoważnej liczbie mieszkań- zrównoważonego oraz ochrony środowiska; ców powyżej 10 000, systemów kanalizacyjnych - renaturalizację zniszczonych, cennych ekosyste- i oczyszczalni ścieków we wszystkich jednostkach mów i siedlisk; o równoważnej liczbie mieszkańców powyżej 2 e) wzbogacanie i racjonalne użytkowanie zasobów 000 i zabudowie skupionej, rozwiązanie w sposób leśnych przez: systemowy sanitacji terenów zabudowy rozproszo- - renaturalizację obszarów leśnych; nej; - poprawę stanu zdrowotnego lasów; - zaniechanie regulacji rzek zachowujących funk- - wprowadzanie bezpiecznych technologii prac leś- cje przyrodnicze; na specjalną ochronę zasługują nych; korytarze ekologiczne, obejmujące doliny rzeczne, - ochronę przed pożarami; wyróżniające się bogactwem przyrody; - zwiększanie lesistości i kompleksową ochronę eko- - odbudowa i modernizacja małej retencji w połą- systemów leśnych; czeniu z prawidłową melioracją użytków zielonych f) ochronę gleb przed ich degradacją poprzez: dla wyrównania przepływu w rzekach; racjonaliza- - ochronę gleb nadających się do wykorzystania rol- cja gospodarowania spływami opadowymi w celu niczego i leśnego; ograniczenia szybkiego ich odprowadzania do wód - ochronę przed zanieczyszczeniami i degradacjami otwartych, zachowanie naturalnych zbiorników antropogenicznymi oraz naturalnymi; retencyjnych, takich jak tereny podmokłe i nieure- - ograniczenie intensyfikacji produkcji rolnej; gulowane cieki. Wskazuje się także na celowość - rekultywację i przywracanie do użytkowania gospo- zagospodarowania turystycznego polskich odcin- darczego; ków europejskich szlaków wodnych w kooperacji g) ochronę zasobów kopalin poprzez: międzynarodowej oraz wspieranie zrównoważone- - poszukiwanie efektywnych ekologicznie i ekono- go rozwoju turystyki i jej infrastruktury w dolinach micznie substytutów kopalin; wielkich rzek. Związane z tym jest: - zmniejszanie wskaźników zużycia surowców; - ekologicznie uwarunkowane wykorzystanie - zwiększanie efektywności wykorzystania rozpozna- dolnej Wisły; nych i eksploatowanych złóż poprzez: - rozbudowa retencji poprzez budowę wielozada- - kontynuację prac poszukiwawczych i rozpozna- niowych zbiorników (problem kaskady dolnej wania nowych złóż; Wisły); - ograniczanie naruszeń środowiska towarzyszą- b) ograniczenie uciążliwości produkcji i kompleksowe cych pracom eksploatacyjnym i geologicznym. uporządkowanie gospodarki odpadami: 2) Kształtowanie sieci osadniczej - opracowanie planów gospodarowania odpadami na W KPPZK wskazano obok metropolii stołecznej – War- szczeblu regionalnym i lokalnym, z wydzieleniem szawy, także potencjalne tzw. europole, wśród których planów gospodarowania odpadami niebezpiecz- wymienia się aglomerację Trójmiasta. Szanse aglome- nymi i z opakowań, przygotowanie programów racji należy wiązać z rozwojem logistyki transportowej, likwidacji odpadów niebezpiecznych zawierających usług wyższego rzędu, nauki i kultury oraz obsługi ruchu metale ciężkie i trwałe zanieczyszczenia organicz- turystycznego. Wzmocnienia wymaga pozycja aglomera- ne; cji w systemie miast Europy Bałtyckiej. W systemie osad- - likwidacja mogilników, w których są przechowywa- niczym województwa aglomeracja powinna stanowić ne przeterminowane środki ochrony roślin i inne podstawę do jakościowego wzmocnienia równomiernie substancje niebezpieczne, składowanie jedynie rozmieszczonych regionalnych ośrodków obsługi. unieszkodliwionych odpadów; Na obszarze województwa nie wyodrębniono ośrod- - wdrożenie systemów selektywnej zbiórki odpadów ków równoważenia rozwoju o znaczeniu krajowym ani komunalnych, budowa zintegrowanej infrastruktu- ponadregionalnym. Do regionalnych ośrodków rów- ry dla ich zbierania, transportu, segregacji, wyko- noważenia rozwoju zaliczono miasta średnie – Słupsk, rzystania i unieszkodliwiania; Wejherowo, Starogard Gdański i Tczew, spełniające Dziennik Urzędowy Województwa Pomorskiego Nr 172 — 13048 — Poz. 3361 rolę wielofunkcyjnych ośrodków usług wyższego rzędu zwiększenie konkurencyjności portów morskich jako i produkcji przemysłowej w skali kraju, a także rozwinię- węzłów transportowych i niedopuszczenie do ich pery- tych węzłów komunikacji o znaczeniu krajowym i regio- feryzacji na rynku międzynarodowym i w żegludze bli- nalnym. Utrzymanie i rozwinięcie charakteru tych miast skiego zasięgu. Za ważne zadanie państwa przyjmuje oraz sprawne połączenie z aglomeracją będzie wymagać się poprawę dostępności portów od strony lądu i mo- poprawy dostępności komunikacyjnej. rza. Podwyższanie zdolności konkurencyjnej polskich Szczególne znaczenie w dynamizacji rozwoju syste- portów warunkuje wykorzystanie atutów położenia w mu przestrzennego kraju mają w województwie pasma, powiązaniu zarówno z potrzebami polskiej gospodarki, których przebiegi oparto o autostradę A1 i drogę eks- jak i zaplecza gospodarczego państw Europy Środko- presową S6. wowschodniej. 3) Obszary wiejskie Transport lotniczy koncentruje się na połączeniach Naczelną zasadą kształtowania zagospodarowania i lotniskach międzynarodowych, uzupełnionych siecią przestrzennego obszarów wiejskich jest dążenie do likwi- połączeń regionalnych. W systemie portów lotniczych dacji lub minimalizacji sytuacji konfliktowych, występu- znaczenie międzynarodowe jest przypisane także do jących między funkcjami gospodarczymi a środowiskiem Gdańska. przyrodniczym. Należy uznać nadrzędność ochrony Transport pasażerski w dużych miastach preferuje roz- środowiska przyrodniczego w strukturze funkcji obsza- wiązania inwestycyjne i organizacyjne oparte na trans- rów wiejskich. W obliczu redukcji funkcji rolnej, stale porcie zbiorowym oraz szynowych środkach transportu rosnące znaczenie dla rozwoju obszarów wiejskich ma w aglomeracjach. gospodarka turystyczna. Dla właściwego wykorzystania Żegluga śródlądowa odgrywa uzupełniającą rolę w ujawnionych i potencjalnych zasobów oraz osiągnięcia przewozach ładunków masowych krajowych i międzyna- możliwych efektów właściwe będą: rodowych. Perspektywy jej rozwoju są ściśle uzależnione - rozwój zagospodarowania turystycznego strefy od popytu i możliwości przejęcia ładunków w znaczącym pojezierzy; rozmiarze. Transport ten zamierza się utrzymywać na kie- - zahamowanie procesu degradacji walorów runkach i w rejonach wyspecjalizowanych w ruchu towa- turystycznych i dekapitalizacji majątku trwałego w rowym i pasażerskim. Potrzeba gruntownej modernizacji strefie nadmorskiej; i ewentualnej rozbudowy dróg wodnych śródlądowych - rozwój zagospodarowania turystycznego dla wymaga dalszych głębokich studiów i analiz uwarunko- wypoczynku mieszkańców aglomeracji – szczególnie wań wynikających z ochrony środowiska naturalnego na obszarach wiejskich; dolin rzecznych. - dostosowanie sanitarne całości bazy i przestrzeni 5) Infrastruktura energetyczna turystycznej do wymogów UE. KPPZK w zakresie rozwoju infrastruktury energetyki 4) Infrastruktura transportu przewiduje: Zaspokajanie potrzeb w zakresie infrastruktury odby- - zmianę kierunku importu paliw płynnych i wzrost wać się będzie z uwzględnieniem ograniczeń środowi- udziału dostaw z krajów Bliskiego Wschodu i Europy skowych. Sieć korytarzy transeuropejskich na terenie Zachodniej, w związku z tym rozbudowę urządzeń województwa pomorskiego obejmuje: portowych i związanych rurociągów przesyłowych; - Korytarz I: Helsinki – Tallin – Ryga – Kowno – Warszawa - szersze zastosowanie gazu ziemnego w procesach (Via Baltica) z odgałęzieniami IA Ryga – Kaliningrad spalania; – Elbląg – Gdańsk; w Korytarzu IA znajduje się linia - dywersyfikację struktury kierunków dostaw, czyli kolejowa Malbork – Braniewo i droga krajowa S22; zapewnienia możliwości niezależnych dostaw z - Korytarz VI: Gdynia – Gdańsk – Warszawa – Katowice różnych kierunków i zróżnicowanymi metodami – – Żilina; w korytarzu tym położone są linie kolejowe: E potencjalne źródła to Morze Północne, Algieria i Iran 65 Gdynia – Gdańsk – Warszawa – CMK – Katowice oraz tradycyjnie Rosja. — Zebrzydowice (objęta umowami międzynarodowymi Zwiększone dostawy gazu wymagają rozbudowy AGC i AGTC), CE 65 (Gdańsk) – Tczew – Bydgoszcz infrastruktury, w tym zwiększenia pojemności magazy- – Zduńska Wola – Karsznice – Tarnowskie Góry – nów podziemnych na terenie kraju, w tym również na Gliwice – Pszczyna (objęta umową międzynarodową obszarze województwa pomorskiego. Przed polskim AGTC) oraz autostrada A1 i drogi krajowe nr 1 i nr 7. systemem elektroenergetycznym, w coraz wyższym Rozwój sieci autostrad i dróg ekspresowych wiąże się stopniu podlegającym regułom gospodarki rynkowej z rozwojem logistyki i centrów logistycznych, pośród (np. regionalne różnicowanie cen energii), stoją proble- których jako jedną z lokalizacji wskazano aglomerację my o znacznych skutkach przestrzennych: Trójmiasta. - część elektrowni cieplnych, ze względów technicznych Głównymi celami rozwoju infrastruktury kolejowej jest i ekologicznych, powinna zaprzestać produkcji; podniesienie sprawności najważniejszych linii tranzyto- - utrzyma się proces przesuwania źródeł wytwarzania wych zachód–wschód i północ–południe. Kolej powin- energii z południa do centrum i na północ kraju; na odgrywać znaczącą rolę i skutecznie konkurować z - podjęcie budowy elektrowni atomowej (o transportem drogowym w przewozach pasażerskich oraz najwyższym poziomie technologicznej sprawności towarowych, zwłaszcza w tranzycie (z wykorzystaniem i bezpieczeństwa) będzie zależało od tempa przyrostu technologii multimodalnych). Priorytety rozwoju sieci zapotrzebowania na energię. Wstępne wyniki kolejowej są przede wszystkim związane z moderniza- roboczych analiz, prowadzonych w ramach prac nad cją linii biegnących wzdłuż paneuropejskich korytarzy założeniami polityki energetycznej państwa wskazują, transportowych, w tym modernizowaną linią kolejową że udział energetyki jądrowej w krajowym bilansie E65 Gdynia/Gdańsk – Warszawa – Idzikowice – Zawiercie paliw i energii może pojawić się dopiero około – Katowice – Zebrzydowice (korytarz VI). 2020 r. i to tylko w warunkach wysokich wymagań Transport morski odgrywa istotną rolę w relacjach ekologicznych (dotyczących m.in. radykalnej redukcji międzykontynentalnych, zwłaszcza w zakresie połączeń emisji CO2). promowych. Podstawowym kierunkiem rozwoju jest Główne kierunki rozwoju polityki energetycznej pań- Dziennik Urzędowy Województwa Pomorskiego Nr 172 — 13049 — Poz. 3361 stwa wskazują na: Polanowa, Białego Boru a także Gwdy rozwija się - modernizację elektroenergetycznej infrastruktury funkcja turystyczna; sieciowej na terenach wiejskich; - system transportowy: - wzrost wykorzystania energii ze źródeł odnawial- - drogi krajowe: nr 6 (klasy E, Kołbaskowo – nych; Szczecin – Koszalin – Słupsk – Gdynia – Gdańsk - wprowadzenie wykorzystania odnawialnych źródeł – Łęgowo); nr 20 (klasy G, Stargard Szczeciński do wojewódzkich i powiatowych programów – Szczecinek – Biały Bór – Bytów – Kościerzyna zrównoważonego rozwoju, a także do wojewódzkich, – Gdynia); nr 25 (klasy G, Biały Bór – Rzeczenica powiatowych i gminnych planów energetycznych oraz – Człuchów – Bydgoszcz – Inowrocław – Kalisz do planów zagospoda-rowania przestrzennego; – Pleśnica); - wprowadzenie nowoczesnych technologii i urządzeń - drogi wojewódzkie: nr 201 (klasy Z, Gwda Mała przetwarzających energię ze źródeł odnawialnych na – Czarne – Barkowo); nr 203 (klasy Z, Koszalin nośniki użyteczne we wszystkich sferach produkcji, – Darłowo – Postomino – Ustka); nr 206 (klasy Z, usług i konsumpcji; Koszalin – Polanów – Miastko); nr 208 (klasy Z, - wykorzystanie niekonwencjonalnych, w tym Barcino – Wielim); nr 209 (klasy Z, Warszkowo odnawialnych źródeł energii do wzmocnienia – Suchorze – Bytów); bezpieczeństwa energetycznego w skali lokalnej - linie kolejowe znaczenia państwowego: nr 202 i poprawy zaopatrzenia w energię na terenach o słabo (Gdańsk Główny – Słupsk – Koszalin –Stargard rozwiniętej infrastrukturze. Szczeciński); nr 210 (Chojnice – Czarne – Szcze- 3.3. Międzywojewódzkie uwarunkowania rozwoju prze- cinek – Runowo Pomorskie); strzennego - linie kolejowe znaczenia lokalnego:; nr 405 (Piła Województwo pomorskie graniczy z 27 gminami, poło- – Szczecinek – Miastko – Słupsk); żonymi w 12 powiatach i w czterech województwach: - system infrastruktury technicznej: - zachodniopomorskim (powiaty: koszaliński, - linie elektroenergetyczne: 400 kV Krajnik sławieński, szczecinecki); – Dunowo – Słupsk – Gdańsk; 220 kV Żydowo - wielkopolskim (powiat złotowski); – Gdańsk; 110 kV Darłowo – Ustka, Sianów – - kujawsko-pomorskim (powiaty: grudziądzki, Słupsk (na odcinku Sławno – Słupsk przewidzia- sępoleński, świecki, tucholski); na do modernizacji), Żydowo – Słupsk, Żydowo - warmińsko-mazurskim (powiaty: braniewski, elbląski, – Miastko, Szczecinek – Czarne – Człuchów; iławski, ostródzki). - gazociąg wysokiego ciśnienia Koszalin – Północną granicę województwa stanowi linia brzego- Słupsk; wa Morza Bałtyckiego o długości 316 km (z Półwyspem - kabel światłowodowy międzynarodowy Dania Helskim), a ogólna długość wybrzeża wód wewnętrz- – Europa Południowa; nych i morza terytorialnego (wraz z Zalewem Wiślanym) - radiolinia Gołogóra – Słupsk. wynosi 358 km, w tym – na długości 2 km Mierzei Wiśla- 2) województwo wielkopolskie nej – przebiega granica z Obwodem Kaliningradzkim - obszary chronione: OChK Dolina rzeki Debrzynki; Federacji Rosyjskiej. Obszary NATURA 2000: PLTMP 210 Dolina Łobżon- W zakres obecnych i potencjalnych powiązań Pomor- ki, PLTMP 007 Dolina Debrzynki, PLTMP 386 Dolina skiego z województwami sąsiednimi wchodzą: Szczyry, wymagają działań ochronnych; 1) województwo zachodniopomorskie - główne zbiorniki wód podziemnych: nr 126 „Szcze- - obszary chronione: OChK jezioro Łętowskie i okoli- cinek” – fragment; nr 127 „Złotów” wymagające ce Kępic, OChK Okolice Żydowo-Biały Bór, Obsza- wspólnej ochrony i racjonalnego użytkowania; ry NATURA 2000: PLH 220038 – Dolina Wieprzy - sieć osadnicza: ośrodek powiatowy Złotów; ośrodki i Studnicy, PLH 220024 Przymorskie Błota, PLH znaczenia lokalnego: Lipka, Okonek oraz działania 320040 Jezioro Bobięcińskie, PLH 320003 Dolina mające na celu ich aktywizację; Grabowej, PLTMP 551 Jezioro Wicko i Modelskie - funkcje obszarów: rolnicza, uzupełniona funkcją Wydmy, PLB 990002 Przybrzeżne wody Bałtyku; przemysłową; propozycja utworzenia w strefie przygranicznej - system transportowy: Szczecinecko-Polanowskiego Parku Krajobrazowe- - drogi krajowe: nr 22 (klasy GP, Kostrzyn – go, OChK Pas Pobrzeża na zachód od Ustki; Dolina Gorzów Wielkopolski – Chojnice – Starogard Grabowej, Przymorskie Błota wymagają działań Gdański – Malbork – Elbląg – Grzechotki (odc. ochronnych; Jastrowie – Człuchów i Malbork – Elbląg); - główne zbiorniki wód podziemnych: nr 118 „Zbior- - drogi wojewódzkie: nr 188 (klasy Z, Piła – Debrz- nik międzymorenowy Polanów”; nr 120 „Zbiornik no – Człuchów); międzymorenowy Bobolice”; nr 126 „Zbiornik mię- - linie kolejowe znaczenia państwowego: nr 203 dzymorenowy i trzeciorzędowy Szczecinek”; nr 127 (pierwszorzędna, Tczew – Chojnice – Piła). „Subzbiornik Tr Złotów – Piła – Strzelce Krajeńskie” 3) województwo kujawsko-pomorskie wymagają wspólnej ochrony i racjonalnego użyt- - obszary chronione: Tucholski Park Krajobrazowy, kowania; graniczący z województwem Wdecki Park Krajo- - obszar problemowy ponadregionalny: słabe brazowy oraz w sąsiedztwie województwa: Zespół obszary wiejskie, tzw. popegeerowskie, wymagają Parków Krajobrazowych Doliny Dolnej Wisły i Kra- dużego wsparcia; jeński Park Krajobrazowy; Obszary NATURA 2000: - sieć osadnicza: ośrodki subregionalne Sławno, PLB 040003 Dolina Dolnej Wisły, PLH 040022 Krze- Szczecinek; ośrodki znaczenia lokalnego: Polanów, winy, PLH 040017 Sandr Wdy, PLTMP 210 Dolina Biały Bór, Postomino oraz działania mające na celu Łobżonki, wymagające działań ochronnych; ich aktywizację; - główne zbiorniki wód podziemnych: nr 128; nr 210 - funkcje obszarów: rolnicza, uzupełniona funkcją „Iława” fragment, wymagające wspólnej ochrony przemysłową; w strefie nadmorskiej, w rejonie i racjonalnego użytkowania; Dziennik Urzędowy Województwa Pomorskiego Nr 172 — 13050 — Poz. 3361 - sieć osadnicza: około stutysięczny Grudziądz, o - funkcje obszarów: rolnicza, uzupełniona funkcją silnej pozycji w środkowej części Pomorza Nadwi- przemysłową w ośrodkach Iława, Pasłęk i Elbląg, ślańskiego jako ośrodek administracyjny, kultural- oraz turystyczna w rejonie Zalewu Wiślanego; ny i gospodarczy; ośrodki subregionalne: Tuchola - system transportowy: – jako ośrodek o silnych związkach z Chojnicami, - drogi krajowe: nr 7 (klasy E, Żukowo – Gdańsk potencjalnie stanowiący wraz z Człuchowem układ – Elbląg – Warszawa – Kielce – Chyżne; nr 22 tripolarny, Sępólno Krajeńskie; ośrodek znaczenia (klasy GP, Kostrzyn – Gorzów Wielkopolski lokalnego: Kamień Krajeński; – Chojnice – Starogard Gd. – Malbork – Elbląg - funkcje obszarów: leśna uzupełniona funkcją prze- – Grzechotki; mysłową w ośrodkach Sępólno Krajeńskie, Tucho- - drogi wojewódzkie: nr 515 (klasy G Malbork – la, Świecie, oraz turystyczną; Dzierzgoń – Susz); nr 519 (klasy Z, Stary Dzierz- - system transportowy: goń – Małdyty – Morąg); nr 520 (klasy Z, Prabuty - drogi krajowe: autostrada A1; nr 91 (klasy G, – Kamieniec); nr 521 (klasy Kwidzyn – Prabuty Gdańsk – Toruń – Łódź – Częstochowa – Cie- – Iława); nr 522 (klasy G, Górki – Prabuty – Tru- szyn); nr 25 (klasy G, Bobolice – Człuchów – Byd- mieje – Sobiewola); nr 526 (klasa Z, Zalewo goszcz – Inowrocław – Kalisz – Pleśnica); nr 55 – Przezmark – Gołutowo); nr 527 (klasy G, Dzierz- (klasy G, Nowy Dwór Gd. – Malbork – Kwidzyn goń – Pasłęk – Olsztyn); – Grudziądz – Stolno); - linie kolejowe znaczenia państwowego: nr 9 - drogi wojewódzkie: nr 212 (klasy Z, Osowo (magistralna, Gdańsk Główny – Iława – War- Lęborskie – Chojnice – Zamarte); nr 214 (klasy G, szawa Wschodnia Osobowa); nr 204 (Malbork Łeba – Lębork – Kościerzyna – Warlubie); nr 237 – Braniewo – granica państwa); (klasy Z, Czersk – Tuchola – Mąkowarsko); nr 240 - tory wodne: na Zalewie Wiślanym (morskie (klasy G, Chojnice – Tuchola – Świecie); nr 377 wody wewnętrzne); (klasy Z, Pieniążkowo – Twarda Góra – Nowe); - drogi wodne: nr E-70 szlak wodny o znaczeniu - linie kolejowe znaczenia państwowego: nr 131 europejskim – od śluzy Hohensaaten w górę (magistralna, Tczew – Bydgoszcz – Chorzów Odry, a dalej Wartą, Notecią, Kanałem Bydgo- Batory); nr 207 (Grudziądz – Gardeja); nr 208 skim, Brdą, Wisłą, Nogatem, Zalewem Wiślanym (Jabłonowo Pomorskie – Chojnice); do Kaliningradu; oraz nr E-40 szlak wodny pro- - drogi wodne: nr E-70 szlak wodny o znaczeniu wadzący z Gdańska Wisłą do Warszawy i dalej europejskim – od śluzy Hohensaaten w górę Bugiem do Brześcia, gdzie łączy się z drogą Odry, a dalej Wartą, Notecią, Kanałem Bydgo- wodną prowadzącą przez Polesie do Dniepru. skim, Brdą, Wisłą, Nogatem, Zalewem Wiślanym - system infrastruktury technicznej: do Kaliningradu; oraz nr E-40 szlak wodny pro- - linie elektroenergetyczne 400 kV Elbląg – Gdańsk; wadzący z Gdańska Wisłą do Warszawy i dalej 110 kV Braniewo – Gdańsk, Elbląg – Nowy Dwór Bugiem do Brześcia, gdzie łączy się z drogą Gdański, Elbląg – Malbork; wodną prowadzącą przez Polesie do Dniepru; - gazociąg wysokiego ciśnienia Elbląg – Mal- - system infrastruktury technicznej: bork. - linie elektroenergetyczne: 400 kV Grudziądz 5) Morze Bałtyckie – Gdańsk; 200 kV Bydgoszcz – Gdańsk; 110 kV Morze Bałtyckie uznane jest za jeden z dziesięciu Grudziądz – Malbork, Grudziądz – Kwidzyn, najbardziej wrażliwych obszarów morskich na świecie. Sępólno Krajeńskie – Chojnice, Tuchola – Choj- Cechuje się szczególną wrażliwością na zanieczyszcze- nice, Warlubie – Tczew; nia. Jest akwenem stosunkowo płytkim o ograniczonej - GPZ 400/110 Grudziądz; wymianie wód z sąsiednim Morzem Północnym, przez - gazociągi wysokiego ciśnienia Włocławek co odporność na zanieczyszczenia jest niska. Całkowita – Gdańsk, Nowe – Tczew, Świecie – Chojnice, wymiana słonawych wód bałtyckich na dobrze natlenio- Tuchola – Czersk, Kamień Krajeński – Chojnice; ne, o wysokim zasoleniu wody oceaniczne trwa około - ropociąg Płock – Gdańsk. 25–35 lat. Wszystkie obce substancje wnoszone do Bałty- 4) województwo warmińsko-mazurskie ku pozostają w nim przez wiele lat, stwarzając ogromne - obszary chronione: Park Krajobrazowy Pojezie- zagrożenie ekologiczne akwenu. rza Iławskiego, Park Krajobrazowy Wysoczyzny Na podstawie wieloletnich badań stwierdzono, że Elbląskiej; propozycja utworzenia w strefie przy- najważniejszym czynnikiem degradującym akweny granicznej Transgranicznego Obszaru Chronione- przybrzeżne, zwłaszcza obszary zatokowe ze względu go Krajobrazowego Zalewu Wiślanego; Obszary na trudniejszą wymianę wód (Zatoka Pucka, Gdańska), NATURA 2000: PLB 280010 Zalew Wiślany, PLB jest nadmierny spływ z lądu związków azotu i fosforu 280005 Lasy Iławskie, PLH 280007 Zalew Wiślany oraz substancji organicznych, bezpośrednio, czy poprzez i Mierzeja Wiślana, PLH 280027 Ostoja Iławska, rzeki. Przyczynia się do tego gospodarka komunalna, rol- PLTMP 518 Ostoja w Prabutach; nictwo, przemysł i transport. Największy ładunek sub- - główne zbiorniki wód podziemnych: nr 210 „Iława” stancji organicznych i biogennych w pasie przybrzeżnym fragment; nr 203 „Letniki”, wymagające wspólnej województwa pomorskiego, wnosi do Bałtyku rzeka ochrony i racjonalnego użytkowania; Wisła20. W stosunku do 2003 r. wzrósł on o 27,6% – z - obszar problemowy ponadregionalny: potrzeba 857,22 tys. ton do 1093,83 tys. ton w 2006 r. Ładunek wspólnych skoordynowanych działań obu woje- odprowadzany Wisłą stanowił 95% całości ładunku wno- wództw w obrębie Żuław Wiślanych, nieustannie szonego rzekami do Bałtyku w pasie przybrzeżnym woje- zagrożonych powodzią. wództwa pomorskiego. Spływ związków biogennych z - sieć osadnicza: Elbląg – jako główny ośrodek subre- lądu do morza, powoduje eutrofizację – przeżyźnienie gionu prawobrzeżnej części Delty Wisły i otoczenia środowiska. Na wysoki stopień eutrofizacji wód Bałty- Zalewu Wiślanego; ośrodki znaczenia lokalnego: ku wskazuje m.in. obserwowa-ne w latach 2000–2006 Frombork, Tolkmicko, Zalewo, Susz, Kisielice; masowe występowanie glonów w okresie od wczesnej Dziennik Urzędowy Województwa Pomorskiego Nr 172 — 13051 — Poz. 3361 wiosny do późnej jesieni. W wyniku tego zmienia się jezierza Iławskiego) (woj.: kujawsko-pomorskie skład jakościowy flory i fauny bałtyckiej. Zamiast buj- i warmińsko-mazurskie); nych niegdyś łąk trawy morskiej, będących miejscem - zwiększenie zakresu powiązań przyrodniczych tarła wielu gatunków ryb, dno Zatoki Gdańskiej pokry- obszarów chronionych zwłaszcza w rejonie wają glony nitkowate. Wskaźniki jakości wód Bałtyku zachodniej granicy województwa – obszary ulegają okresowym wahaniom, jednak przez ostatnie 10 NATURA 2000, OChK, korytarze ekologiczne (woj. lat ogólnie jakość wód nie uległa znaczącym zmianom. zachodniopomorskie); Lokalne polepszenie sytuacji nastąpiło tylko w strefie - Zintegrowane Zarządzanie Obszarami Przybrzeż- brzegowej. nymi (ZZOP) (woj.: zachodniopomorskie, warmiń- Nie bez znaczenia dla jakości wód Bałtyku są zanie- sko-mazurskie); czyszczenia pochodzące z żeglugi i rybołówstwa, tj. - ochrona zasobów: zrzuty szkodliwych substancji ciekłych przewożonych - poprawa stanu czystości wód rzeki Wisły i Zalewu jako ładunek, ścieków sanitarnych, odpadów, zrzuty Wiślanego (województwa w zlewni Wisły); wód i osadów balastowych, zawierających niepożądane - ochrona zasobów Głównych Zbiorników Wód Pod- organizmy inwazyjne, przenikanie do środowiska prze- ziemnych; ciwporostowych środków z powłok malarskich kadłubów - ochrona zlewni rzeki Brdy (województwo kujawsko- statków, zanieczyszczenia ropą i olejami silnikowymi, pomorskie); emisji do atmosfery gazów spalinowych i technicznych. - przeciwdziałanie postępującemu deficytowi hydro- Szacuje się jednak, że zanieczyszczenia powstające na logicznemu na pograniczu województw warmiń- lądzie stanowią 97% zanieczyszczeń wprowadzanych do sko-mazurskiego i pomorskiego; Bałtyku, natomiast wynikające z działalności na morzu - funkcje obszarów wiejskich: – zaledwie 3%. - kompleksowa restrukturyzacja rolniczej przestrzeni Akwen Morza Bałtyckiego wraz z jego zalewami sta- produkcyjnej, modernizacja infrastruktury i urzą- nowi wspólny obszar problemowy trzech województw dzeń melioracyjnych oraz zabezpieczających przed nadmorskich (pomorskiego, zachodniopomorskiego powodzią obszaru Żuław Wiślanych (woj. warmiń- i warmińsko-mazurskiego). W obszarze wód wewnętrz- sko-mazurskie); nych i morza terytorialnego znajdują się liczne zasoby - wielofunkcyjny rozwój obszarów wiejskich (głównie gospodarcze, eksploatowane z obszaru tych woje- drobnej przedsiębiorczości z zakresu przetwórstwa wództw. Stwarza to określone uwarunkowania roz- rolno-spożywczego i gospodarki leśnej); woju stref nadbrzeżnych i wpływa na powstawanie - system transportowy: różnorodnych i złożonych problemów na styku lądu z Rozwój infrastruktury transportowej, zwłaszcza w obszarem morskim. Akwen ten posiada liczne eksploato- obszarach sąsiadujących z innymi województwa- wane zasoby geologiczne (kruszywa, ropę naftową, gaz mi, uwarunkowany jest w pewnym zakresie ich ziemny), nieeksploatowane (sole potasowo–magnezowe strategiami rozwoju i planami zagospodarowania i sól kamienna), a także eksploatowane zasoby biolo- przestrzennego. Dotyczy to przede wszystkim roz- giczne. Jest on miejscem realizacji funkcji transporto- woju infrastruktury w korytarzach transportowych, wych i przemysłowych, jednocześnie na wielu obszarach spójnej kategoryzacji sieci drogowej, skoordyno- pozostaje niezwykle cennym unikatem przyrodniczym (z wanego wykorzystania linii kolejowych i lotnisk propozycjami ochrony prawnej). powojskowych. W tym aspekcie przyjmuje się, że: Styk morza i lądu to wspólne dla wymienionych - województwa pomorskie, zachodniopomorskie województw problemy: ekologiczne, ochrony brzegu, i warmińsko-mazurskie zainteresowane są szybkim zagrożenia bezpieczeństwa ludzi i infrastruktury, rozwoju rozwojem korytarza północnego (Via/Rail Hansea- gospodarczego dziedzin związanych z morzem. Oddzia- tica), proponowanego do włączenia do sieci TEN- łują one na zagospodarowanie nadbrzeżnego pasa nad- T; morskiego i wymuszają ponadregionalne (a czasami - województwa pomorskie, warmińsko-mazurskie, międzynarodowe) współdziałanie, generując w procesie kujawsko-pomorskie, zachodniopomorskie i wielko- interakcji zwrotne oddziaływania na system morski. polskie zainteresowane są rewitalizacją dróg wod- 3.3.1. Problemy wymagające rozwiązania wspólnie z nych; województwami sąsiednimi - planowana wcześniej linia kolejowa Centralna - obszary chronione: Magistrala Kolejowa (CMK) jest zadaniem o bliżej - zintegrowanie form i działań ochrony przyrody nieokreślonym czasie realizacji i obecnie nie będzie Zalewu Wiślanego i jego otoczenia (parki krajo- miała wpływu na formułowanie ustaleń planu zago- brazowe: Mierzeja Wiślana i Wysoczyzna Elbląska, spodarowania przestrzennego; projektowany obszar NATURA 2000) z uwzględnie- - uwzględnienie budowy przekopu Mierzei Wiślanej, niem perspektyw współpracy międzynarodowej z stanowiącego silne uwarunkowanie rozwoju portu w Obwodem Kaliningradzkim Federacji Rosyjskiej Elblągu (woj. warmińsko-mazurskie), uzależnione jest (województwo warmińsko-mazurskie); od pozytywnych ocen środowiskowych i ekonomi- - utworzenie Światowego Rezerwatu Biosfery „Bory cznych; Tucholskie” (województwo kujawsko-pomor- - systemy infrastruktury technicznej: skie); - realizacja gazociągu wysokiego ciśnienia Włoc- - utworzenie obszarów chronionych, odpowiada- ławek – Żarnowiec – Kosakowo; jących kryteriom sieci NATURA 2000 w obrębie - turystyka: Koszalińsko-Słupskiego Pasa Nadmorskiego - rozwój turystyki, zwłaszcza w regionach: Zalewu i Zalewu Wiślanego (woj.: zachodniopomorskie Wiślanego i Borów Tucholskich, w strefie nadmor- i warmińsko-mazurskie); skiej, na Wysoczyźnie Polanowskiej i Pojezierzu - wprowadzanie zasad zagospodarowania określo- Krajeńskim; nych w planach ochrony parków krajobrazowych, - wspólna realizacja tras rowerowych międzynaro- przeciętych granicą województwa (Tucholski i Po- dowych (Hanzeatycka Trasa Rowerowa) i międzyre- Dziennik Urzędowy Województwa Pomorskiego Nr 172 — 13052 — Poz. 3361 gionalnych (Malbork – Kopanka – Jazowa – Elbląg; 19 Dokument przyjęty 5 października 1999 r. przez Radę szlak teutoński: Malbork – Dzierzgoń – Rychliki Ministrów oraz 17 listopada 2000 r. przez Sejm Rze- – Bągart – Pasłęk – Tolkmicko; szlak pojezierny: czypospolitej Polskiej, opublikowany w obwieszcze- Gardeja – Prabuty – Połatki – Susz); niu Prezesa Rady Ministrów z dnia 26 lipca 2001 r. o - zagospodarowanie turystyczne szlaków kajakowych ogłoszeniu Koncepcji polityki przestrzennego zago- Brdy i Wdy (województwo kujawsko-pomorskie). spoda-rowania kraju (MP nr 26, poz. 432). 1 Stan 31 grudnia 2008 r. – Bank Danych Regionalnych 20 Por.: Zagospodarowanie i rozwój przestrzenny strefy GUS. przybrzeżnej Bałtyku – rekomendacje dla KPZK, 2 Od 1 stycznia 2002 r. oprac. dr Kazimierz Szefler, dr hab. Kazimierz Fur- 3 Dane na 31 grudnia 2007 r. – Bank Danych Regional- mańczyk, materiały Okrągłego Stołu nt. priorytetu nych GUS. „Środowisko” w ramach Strategii UE dla regionu 4 Rozporządzenie Ministra Środowiska z dn. 5 wrześ- Morza Bałtyckiego, Gdańsk, 13 listopada 2008 r. nia 2007 r., zmieniające rozporządzenie w sprawie obszarów specjalnej ochrony ptaków NATURA 2000 4. UWARUNKOWANIA WEWNĘTRZNE ZAGOSPODARO- (Dz. U. nr 179, poz. 1275) oraz Rozporządzenie Mini- WANIA PRZESTRZENNEGO [Rys.4] stra Środowiska z dn. 27.10.2008 zmieniające rozpo- 4.1. Istniejąca struktura funkcjonalno-przestrzenna rządzenie w sprawie obszarów specjalnej ochrony Charakterystyczną cechą dotychczasowego rozwoju ptaków NATURA 2000 (Dz. U. nr 198, poz. 1226). jest duże uzależnienie struktur zagospodarowania prze- 5 Regionalny Program Operacyjny dla Wojewódz- strzennego od warunków przyrodniczych. Wpłynęło twa Pomorskiego na lata 2007-2013, przyjęty przez ono na ukształtowanie się w długim procesie rozwoju Zarząd Województwa Pomorskiego w dniu 16 sierp- powiązanych elementów struktury przestrzennej i funk- nia 2007 r. po negocjacjach z Komisją Europejską. cjonalnej województwa. Struktura ta wykazuje znaczną 6 Strategia rozwoju województwa pomorskiego 2020, trwałość i będzie wywierała zasadniczy wpływ na moż- przyjęta uchwałą Sejmiku Województwa Pomorskie- liwości przyszłego rozwoju. go nr 587/XXXV/05. Najistotniejsze cechy struktury funkcjonalno-prze- 7 W dniach 24–25 maja 2007 r. w Lipsku (Niemcy) strzennej to węzłowy i pasmowo-węzłowy układ sieci odbyło się nieformalne spotkanie ministrów osad-niczej oraz zróżnicowany pod względem funkcji państw członkowskich Unii Europejskiej ds. Spój- układ strefowy – od dominacji rolnictwa po splot funkcji ności Terytorialnej i Rozwoju Miast, organizowane rolniczo-leśnych i rekreacyjnych oraz nakładających się przez Prezydencję niemiecką. Spotkanie to stano- na nie funkcji ekologicznych. wiło zwieńczenie trwającej od 2004 r. współpracy 4.1.1. Układy węzłowe ministrów nad wypracowaniem wspólnej perspek- Podstawową organizację węzłową przestrzeni woje- tywy rozwoju przestrzennego UE w postaci Agendy wództwa tworzy sieć ośrodków osadniczych, która hie- Terytorialnej. Efektem końcowym spotkania było rarchizuje poszczególne elementy systemu osadniczego, przyjęcie dwóch dokumentów politycznych: Leipz- relacje zachodzące pomiędzy ośrodkami a ich bezpośred- ig Charter on Sustainable European Cities (Karta nim otoczeniem przez nie obsługiwanym oraz w powią- Lipska, KL) – oraz Territorial Agenda of the European zaniach zewnętrznych. Union (TAEU). Dominującą pozycję w strukturze funkcjonalno- 8 VASAB 2010 jest programem współpracy międzyna- przestrzennej regionu zajmuje aglomeracja Trójmiasta rodowej na polu planowania przestrzennego, obej- – strefa zurbanizowana, skupiająca usługi o znaczeniu mującym wszystkie kraje bałtyckie oraz Białoruś, a ponadregionalnym (nauka, edukacja, kultura, ochrona także – po przerwie trwającej od 2003 r. – Norwegię, zdrowia, administracja), działalność produkcyjną bez- reprezentowane przez ministrów odpowiedzialnych pośrednio i pośrednio związaną z morzem (przemysł za rozwój i planowanie przestrzenne. Niemcy i Rosja okrętowy, portowy, petrochemiczny, transport i spedycja biorą udział w tej współpracy również poprzez repre- morska, wyspecjalizowane usługi związane z turystyką zentantów regionów nadmorskich (odpo-wiednio i rybołówstwem). Charakteryzuje ją spoistość, złożoność – landów w Niemczech oraz republik i okręgów w oraz relatywnie wysoka intensywność zagospodarowa- Rosji). Istotny wpływ na kształtowanie się współpra- nia i wykorzystania przestrzeni centrum aglomeracji oraz cy mają również regiony i ich władze samorządo- znaczne rozproszenie i brak spoistości w strefie subur- we. banizacji. Jednocześnie przestrzeń ta ma wiele manka- 9 Dz. U. z 2006 r., nr 14, poz. 98. mentów i problemów rozwojowych istotnych z punktu 10 Korcelli P., Zmiany systemu osadniczego polski na widzenia społecznego, gospodarczego i ekologicznego. tle przemian demograficznych, ekspertyza do aktu- Należą do nich: alizacji KPZK. - słabości strukturalne (zły stan infrastruktury 11 Decision No 884/2004/EC of The European Parlia- transportowej, monofunkcyjne koncentracje ment and of the Council of 29 April 2004. jednorodnych miejsc pracy i zamieszkania, słabo 12 Projekt Baltic Gateway, BSR INTERREG IIIB. ukształtowane ośrodki centralne); 13 Survey on the transport infrastructure planning in - dysproporcje w sferze społecznej i technicznej the Baltic Sea Region” BSSSC 2006 r. (ograniczone możliwości zaspokojenia potrzeb 14 Projekt Łuk Południowego Bałtyku (South Baltic Arc), mieszkaniowych i usługowych, nie w pełni BSR INTERREG IIIB. zintegrowany i spójny, nie obsługujący w sposób 15 Baltic Maritime Outlook 2006. Goods flows and mari- dostateczny całego obszaru system transportu time infrastructure in the Baltic Sea Region, 2006. publicznego); 16 Projekt Baltic Gateway, BSR INTERREG IIIB. - niezadowalający w wielu miejscach stan środowiska 17 Survey on the transport infrastructure planning in i poziom ładu przestrzennego; the Baltic Sea Region, BSSSC 2006 r. - niezadowalające ekologiczne warunki życia (m.in. 18 Projekt Łuk Południowego Bałtyku (South Baltic Arc), nieliczne i słabnące powiązania ekologiczne między BSR INTERREG IIIB. Trójmiejskim Parkiem Krajobrazowym i pasem Dziennik Urzędowy Województwa Pomorskiego Nr 172 — 13053 — Poz. 3361 przymorskim oraz innymi obszarami, czy niedobór wające ważną rolę w powiązaniach wewnątrzregio- terenów zieleni urządzonej w miastach); nalnych oraz w dostępie zewnętrznym zwłaszcza do - rozprzestrzenianie się osadnictwa na obszarach terenów turystyczno-rekreacyjnych. otaczających miasta (suburbanizacja) przy słabym Infrastruktura techniczna o znaczeniu międzynarodo- wyposażeniu infrastrukturalnym tych terenów wym, krajowym i regionalnym, którą tworzą linie elektro- i niedostatecznym stopniu wykorzystania miejsc energetyczne najwyższych i wysokich napięć, gazociągi centralnych. wysokiego ciśnienia, rurociągi paliw i produktów nafto- W skład aglomeracji Trójmiasta, poza Gdańskiem, wych oraz sieci telekomunikacyjne i światłowody – pro- Gdynią i Sopotem – centrum aglomeracji, wchodzą wadzone są w korytarzach: także regionalne ośrodki: Tczew i Wejherowo oraz silne - południkowym: Trójmiasto – Tczew – Malbork – ośrodki lokalne Pruszcz Gdański, Rumia, Reda, a także Kwidzyn, dalej Grudziądz; wraz z zasobami wodnymi sąsiednie gminy wiejskie. Poszerzanie się obszaru aglo- Wisły oraz obszarem deltowym tej rzeki, korytarz meracji następuje w wyniku kształtowania się stref/pasm kreuje złożony subregion problemowy o bardzo osadniczych: zachodniego: Żukowo, Kolbudy, Kartuzy; wysokim poten-cjale rozwojowym oraz potencjalnych północnego: Kosakowo, Puck, Luzino; południowego: zagrożeniach ekologicznych na przecięciach Pruszcz Gdański oraz Pszczółki, Tczew (gm.). infrastruktury z korytarzami ekologicznymi; W pozaaglomeracyjnej przestrzeni województwa sieć - równoleżnikowym: Trójmiasto – Wejherowo – Lębork osadnicza ma strukturę policentryczną, odzwierciedla- – Słupsk, dalej Koszalin. jącą historyczne podziały polityczno-administracyjne. Największe zagęszczenie sieci i urządzeń infrastruk- Najważniejszą rolę wśród nich sprawuje regionalny, w tury technicznej występuje wokół dzielnic portowo- pełni ukształtowany i wyposażony w rozwinięte funkcje prze-mysłowych Gdańska i Gdyni. Pozostałe obszary Słupsk, ogniskujący aktywność społeczno-gospodarczą koncentracji infrastruktury technicznej zlokalizowane są w północno-zachodniej części województwa. Podobny w: Tczewie, Starogardzie Gdańskim, Kwidzynie, Chojni- charakter ma także położony poza granicami wojewódz- cach i Malborku. twa Elbląg. 4.1.3. Układy strefowe Ponadto ważną rolę w strukturze obsługi regionu Układy strefowe tworzą kompleksy wypełniające prze- pełnią ośrodki regionalne: Chojnice o silnych powią- strzenie między pasmami. Należą do nich obszary rol- za-niach społeczno-gospodarczych z Człuchowem oraz nicze, leśne, tereny rekreacyjne pełniące jednocześnie Tucholą (województwo kujawsko-pomorskie), Kwidzyn, funkcje ekologiczne. Są to przede wszystkim: Lębork, Malbork i Starogard Gdański. Osadnictwo wokół - strefa nadmorska, na którą składają się miejscowości tych ośrodków rozlewa się poza granice miast, wchła- i osiedla rekreacyjne oraz tereny rekreacji między niając sąsiednie miejscowości, tworząc większe formy nimi; o charakterze miejskim, o często wyższej dynamice roz- - strefa pobrzeża o charakterze rolnym i rolno-leśnym woju niż ośrodek rdzeniowy. (od Pucka do Ustki); 4.1.2. Układy węzłowo-pasmowe - strefa pojezierna związana z zespołami jezior W strukturze funkcjonalno-przestrzennej regionu i kompleksów leśnych o charakterze rolno-leśnym, kształtują się – w oparciu o system transportowy – układy leśnym i rekreacyjnym; węzłowo-pasmowe: - strefa żuławska i Doliny Wisły – kompleksy rolnicze o - duże węzły transportowe morskie (Port w Gdańsku wysokich wartościach dla produkcji rolnej; i Port w Gdyni) i lotniczy (Port Lotniczy w Gdańsku), - strefa zaborsko-krajeńska o charakterze rolnym zapewniające powiązania międzynarodowe oraz i rolno-leśnym (od Chojnic do miasta Czarne). umożliwiające przeładunek towarów i pasażerów Strefy te, mimo zróżnicowania, są ze sobą częścio- na układ lądowych dróg komunikacyjnych; wo powiązane korytarzami ekologicznymi, wymagają- - pasma podstawowe: cymi dalszej ochrony i wzmocnienia oraz kształtowania - południkowe: w korytarzu wzdłuż Zatoki Puckiej, nowych powiązań ekologicznych, zwłaszcza w rejonach Zatoki Gdańskiej i Wisły, ograniczone od zacho- przecinania się ich z elementami antropogenicznymi. du drogą wojewódzką DW nr 222, a od wschodu Wysoki stopień zainwestowania rekreacyjnego i in- drogą krajową DK nr 50, obejmujące ciągi auto- tensywności użytkowania przestrzeni cechuje Mierzeję strady A1, drogi krajowej DK nr 91, linii kolejowej Helską, Mierzeję Wiślaną, Trójmiasto oraz tereny Pojezie- Gdynia – Bydgoszcz, rzekę Wisłę. Pasmo to tworzy rza Kaszubskiego; mniejszy – pas nadmorski na zachód szeroki układ o najwyższym (poza kształtującą się od Nadmorskiego Parku Krajobrazowego oraz obszar metropolią Gdańską) zagęszczeniu osadnictwa, Borów Tucholskich. Szybko narasta zainwestowanie który zawiera ciąg miast, zaczynający się od linii stref położonych blisko aglomeracji na cele mieszka- Tczew – Starogard Gdański – Malbork, poprzez niowe i rekreacyjne – pobyt weekendowy, świąteczny, Pelplin, Gniew i Kwidzyn; za południową granicą urlopowy. województwa jest on kontynuowany; 4.2. Środowisko przyrodniczo-kulturowe i krajobraz - równoleżnikowe: północne wzdłuż dróg krajo- [Rys.5] wych DK nr 7, S6 i 6 (Elbląg – Nowy Dwór Gdański Warunki życia oraz prowadzenia działalności społecz- – Trójmiasto – Lębork – Słupsk i dalej Koszalin); nogospodarczej mieszkańców województwa w dużej południowe wzdłuż drogi krajowej DK nr 22 (Elbląg mierze są uzależnione od zasobów, stanu i procesów – Malbork – Tczew – Starogard Gdański – Czersk kształtujących środowisko przyrodnicze, kulturowe – Chojnice – Człuchów i dalej Wałcz); środkowe oraz krajobraz (jego strukturę i fizjonomię). Ich zacho- wzdłuż drogi krajowej DK nr 20 wraz z odcin- wanie warunkuje kształtowanie ładu przestrzennego oraz kiem drogi wojewódzkiej DW nr 211 (Trójmiasto trwały, zrównoważony rozwój. Zależności przestrzenne – Żukowo – Kartuzy/Kościerzyna – Bytów – Miast- i funkcjonalne oraz potrzeba zintegrowanego podejścia ko); do spraw rozwoju i zagospodarowania przestrzennego, - pasma pozostałe o niższych parametrach, ale odgry- Dziennik Urzędowy Województwa Pomorskiego Nr 172 — 13054 — Poz. 3361 decydują o wspólnym ujmowaniu w polityce przestrzen- się Żuławy Wiślane z obniżeniami depresyjnymi, nej województwa spraw środowiska przyrodniczego, sięgającymi na obszarze województwa około kulturowego i krajobrazu oraz realizacji założeń idei 1 m p.p.m. Cechą charakterystyczną Pobrzeża „trójochrony”. Pomijanie tych składowych w ocenie Kaszubskiego jest rozczłonkowanie obszaru na szereg warunków rozwoju i brak bilansu kosztów rozwoju prze- kęp wysoczyznowych rozdzielonych głęboko wciętymi strzenno-gospodarczego (co jest powszechną praktyką), dolinami lub pradolinami. Kępy takie, zbudowane z skutkuje dewaloryzacją przestrzeni, niszczeniem zaso- glin zwałowych i piasków, porozdzielane obniżeniami bów przyrodniczych, pogarszaniem stanu środowiska dolin, charakterystyczne są szczególnie dla wybrzeża i krajobrazu oraz rozciągniętymi w czasie ujemnymi zja- Zatoki Gdańskiej (kępy: Swarzewska, Pucka, Oksywska wiskami, ograniczającymi korzystne ekologiczne warunki i Redłowska). Fragmentarycznie wytworzyły się życia mieszkańców i możliwości trwałego rozwoju. na nich strome, urwiste krawędzie brzegowe, Położenie geograficzne województwa i wynikające z wśród nich klif redłowski w Gdyni. Zachodnia niego cechy fizyczne i funkcjonalne komponentów śro- część makroregionu stanowi rozległą wysoczyznę dowiska nadają dość wyraziste rysy jego zróżnicowanej zdecydowanie wyodrębnioną z otoczenia za sprawą strukturze krajobrazowej. Mają wpływ na jej charakter, pradolin Redy–Łeby i Płutnicy. Centralną część zjawiska, fizjonomię i potencjał gospodarczy. Zmienność wierzchowin wysoczyzn morenowych, o równinnym cech środowiska i krajobrazu następuje od linii brzego- lub falistym charakterze, zajmują kompleksy leśne, wej morza w kierunku południowym, tworząc specy- z których największy stanowi Puszcza Darżlubska. ficzne struktury przestrzenne, przechodzące od różnego Interesującym elementem geomorfologicznym jest typu akumulacyjnych równin przymorskich, przez strefę najpotężniejsza forma pradolinna Polski północnej wysoczyzn morenowych do strefy równin wodno-lodow- – Pradolina Redy–Łeby – stanowiąca południowy cowych. Układ ten przecinany jest dolinami rzecznymi, kraniec makroregionu i oddzielająca go od Pojezierza wśród których najrozleglejszą strukturę stanowi Dolina Kaszubskiego: jej szerokość sięga pomiędzy Gdynią a Dolnej Wisły, z aluwialnym obszarem ujściowym Żuław Wejherowem 5 km. Wysokość zboczy pradoliny wynosi Wiślanych. Struktury te, o zachowanych w znacznym miejscami 100 m. W dnach dolin i pradolin występują stopniu naturalnych walorach przyrodniczych, budują utwory hydrogeniczne, z płytkim zaleganiem wód osnowę ekologiczną przestrzeni województwa. gruntowych, a użytkowanie powierzchni, poza Zróżnicowanie krajobrazowe, uczytelniane przez cechy terenami zabudowanymi, jest typowo rolnicze rzeźby i pokrycie terenu, decyduje o wyróżnieniu jedno- – z licznymi obszarami zmeliorowanymi i dużym stek fizycznogeograficznych. Poszczególne mezoregiony udziałem użytków zielonych. Szerokość Pobrzeża fizycznogeograficzne cechują się wyraźną indywidual- Gdańskiego maleje w kierunku południowo- nością, odzwierciedlając silne zróżnicowanie material- wschodnim, osiągając minimum pomiędzy Gdynią a no-funkcjonalne środowiska geograficznego i w istotny Sopotem. Charakterystycznym i cennym przyrodniczo sposób kształtując zmienność krajobrazu. elementem struktury krajobrazowej pobrzeża są Cechy fizycznogeograficzne poszczególnych makro- piaszczyste mierzeje – Kaszubska, Helska i Wiślana. regionów: Stanowią one długie i wąskie ciągi wydmowe o - Pobrzeże Słowińskie – obejmuje północno- nieregularnym kształcie i zróżnicowanej szerokości zachodni fragment województwa, ma wybitne – od kilkudziesięciu metrów na Mierzei Wiślanej walory przyrodniczo-krajobrazowe; mezoregiony: do ok. 3 km na Półwyspie Helskim, o uporządko- Równina Słupska, Wysoczyzna Damnicka i Wybrzeże wanej, równoległej do brzegu morskiego strukturze Słowińskie. Makroregion sięga od zachodniego krańca krajobrazowej. Mezoregionem o odmiennym województwa, wzdłuż wybrzeża Morza Bałtyckiego typie środowiska i krajobrazu są Żuławy Wiślane, po zachodnie krańce Pobrzeża Kaszubskiego, które stanowiące deltę Wisły. Jest to rozległa równina, stanowią zachodnie krawędzie Pradoliny Redy–Łeby zawdzięczająca swą postać działalności człowieka, i tzw. Wysoczyzny Żarnowieckiej. Charakteryzuje go zbudowana z piaszczystych i ilastych utworów występowanie przybrzeżnego pasa wydmowego, tzw. aluwialnych oraz utworów organogenicznych, Mierzei Kaszubskiej, z hydrogenicznymi równinami rozciągająca się po obu stronach obwałowanego przymorskimi o płytkim zaleganiu wód podziemnych koryta Wisły. Ich zachodnią granicę wyznaczają na jego zapleczu, z jeziorami przybrzeżnymi: krawędzie wysoczyznowe pojezierzy Kaszubskiego Gardno (pow. 24,7 km2), Łebsko (pow. 71,4 km2) i Starogardzkiego, zaś wschodnią granicę – krawędź i Sarbsko (pow. 6,7 km2), z obszarami torfowo- Pojezierza Iławskiego i Wysoczyzny Elbląskiej. bagiennymi i rozległymi użytkami zielonymi. - Pojezierze Zachodniopomorskie – zajmuje niewielki W zachodniej części Mierzei Kaszubskiej, położony fragment województwa w jego środkowo-zachodniej jest najbardziej znany i unikatowy zespół wydm części. Stanowi północny skłon wysoczyzn nadmorskich w Polsce – objęty ochroną w ramach morenowych, przechodzący na północno-zachodnim Słowińskiego Parku Narodowego. krańcu w nadmorską Równinę Słupską, a na krańcu - Pobrzeże Gdańskie – stanowi rozległy w części północno-wschodnim w Wysoczyznę Damnicką. zachodniej i zwężający się w kierunku wschodnim W jego skład wchodzą dwa mezoregiony o dużym obszar nadmorski, obejmujący północną i północno- podobieństwie przyrodniczo-krajobrazowym wschodnią część województwa. Cechuje się silnym – Wysoczyzna Polanowska i Pojezierze Bytowskie. zróżnicowaniem środowiskowym i fizjonomicznym, Najwyżej położony jest południowy pas makroregionu, wchodzących w jego skład mezoregionów – Pobrzeża osiągający wysokości bezwzględne przekraczające Kaszubskiego, Mierzei Helskiej, Mierzei Wiślanej 200 m n.p.m. – z kulminacjami 238 i 256 m n.p.m. i Żuław Wiślanych. Największą wysokość, nieco Północny skłon wysoczyzn morenowych poprzecinany ponad 100 m n.p.m., osiąga teren na Wysoczyźnie jest dolinami cieków spływających ku Pobrzeżu Żarnowieckiej, gdzie wśród wzniesień morenowych, Słowińskiemu – Łupawy, Słupi, Wieprzy, Grabowej położone jest duże rynnowe Jezioro Żarnowieckie, i Radwi. o pow. 14,7 km2. Najmniejszą wysokością cechują - Pojezierze Wschodniopomorskie – obejmuje środkową Dziennik Urzędowy Województwa Pomorskiego Nr 172 — 13055 — Poz. 3361 i południowo-wschodnią część województwa, gólnie obszarów pojeziernych); jego trzy mezoregiony to: Pojezierze Kaszubskie, - szeroki dostęp do strefy brzegowej i wód morskich Pojezierze Starogardzkie i oddzielone od niego Bałtyku – jego potencjalnych zasobów i walorów; Doliną Dolnej Wisły Pojezierze Iławskie. Pojezierze - dostępność lądowych zasobów wodnych (duże Wschodniopomorskie osiąga swą kulminację zasoby wód powierzchniowych i podziemnych); szczytem Wieżyca (329 m n.p.m.) w kompleksie - duży potencjał agroekologiczny – w północnej Wzgórz Szymbarskich. Region odwadniają od zachodu i wschodniej części województwa; rzeki Wierzyca i Radunia, od wschodu Osa i Liwa, - duża liczba i powierzchnia form ochrony przyrody zaś w północno-zachodniej części – Łeba i Łupawa, – zawierających m.in. unikaty przyrodnicze w skali spływające w kierunku północnym do jezior przybrzeż- europejskiej i posiadających w centralnej części nych Łebsko i Gardno, oraz cieki spływające do rzeki województwa dobrą spójność przestrzenną; Redy. W zachodniej części pojezierza, w dorzeczu - duży potencjał rekreacyjny wynikający z walorów górnej Raduni, znajduje się duże zgrupowanie jezior, z środowiska przyrodniczego; największymi zbiornikami Jezior Raduńskich o łącznej - dobry stan warunków aerosanitarnych (z wyjątkiem powierzchni 8,5 km2 oraz z Jeziorem Ostrzyckim. centrów terenów zurbanizowanych). - Pojezierze Południowopomorskie – rozciąga się Za słabe strony województwa, obniżające jego rangę w południowo-zachodniej części województwa, ponadregionalną, należy uznawać: obejmując swym zasięgiem trzy mezoregiony – - niski stopień skanalizowania wiejskich jednostek Równinę Charzykowską, Pojezierze Krajeńskie i Bory osadniczych województwa, zagrażający środowisku Tucholskie. Teren geomorfologicznie jest urozmaicony zanieczyszczeniem; przez występowanie rynien subglacjalnych, dolin - niewystarczający stan gospodarki odpadami – rzecznych i obniżeń wytopiskowych. Obniżenia szczególnie poza obszarami miast; terenu zajmują liczne zbiorniki jeziorne, wśród nich - stosunkowo zły stan sanitarny wód powierzchnio- największe jezioro Wdzydze (15,1 km2) oraz również wych; duże jeziora: Somińskie, Kruszyńskie, Karsińskie, - relatywnie zły stan środowiska przyrodniczego Morza Charzykowskie, Długie, Krępsko, Rychnowskie Bałtyckiego; i Szczytno. Obszar makroregionu odwadniany jest w - duże rozdrobnienie kompleksów leśnych w centralnej kierunku południowym do pradoliny Noteci–Warty części województwa i brak ich ciągłości przestrzennej przez wody Wdy, Gwdy i centralnie płynącej Brdy w kierunku wschodnim; – stanowiącej główny ciek regionu. Rzeki te tworzą - brak spójności przestrzennej obszarów chronionych w malownicze, kręte i miejscami głęboko wcięte doliny, o kierunkach wschodnim i zachodnim oraz brak łączności silnym spadku i wysokich walorach krajobrazowych. z krajowym systemem obszarów chronionych i ich - Dolina Dolnej Wisły – rozciąga się na długości około 120 nawiązania do obszarów europejskich; km – od Bydgoszczy po Gniew, rozcinając wysoczyzny - antropogeniczne zagrożenie kompleksów leśnych morenowe Pojezierza Wschodniopomorskiego i obszarów chronionych w sąsiedztwie terenów i dzieląc je w tym rejonie na mezoregiony Pojezierza zurbanizowanych; Starogardzkie-go po zachodniej i Pojezierza - stosunkowo mała powierzchnia obszarów chronionych Iławskiego – po wschodniej stronie doliny Wisły. o najwyższym reżimie ochronnym oraz brak lub mała W jej skład wchodzi w województwie pomorskim powierzchnia ich stref ochronnych (szczególnie Dolina Kwidzyńska. Szerokość Doliny Dolnej Wisły dotyczy to Słowińskiego Parku Narodowego i Parku wynosi od 5 do 8 km, a jej zbocza, o stosunkowo Narodowego „Borów Tucholskich”); silnym nachyleniu, osiągają wysokość względną 50– - brak szerokiej, społecznej akceptacji działań w zakresie 60 metrów. tworzenia obszarów chronionych i realizacji na ich 4.2.1. Struktura środowiska przyrodniczo-kulturowego obszarze gospodarki proekologicznej; i krajobrazu - postępujące obniżanie walorów naturalnych na 1) Środowisko przyrodnicze obszarach intensywnie zagospodarowywanych Województwo pomorskie, poprzez swoje centralne i użytkowanych turystycznie (np. parki położenie w Polsce północnej i Regionie Bałtyckim, krajobrazowe); odgrywa ważną rolę w kształtowaniu procesów - obniżanie walorów naturalnych strefy brzegowej przyrodniczych, posiada specyficzne i wysokie walory Bałtyku w wyniku silnej antropopresji; środowiskowe oraz przyjmuje istotne dla środowiska - brak ustanowienia przybrzeżnych akwenów morskich oddziaływania zewnętrzne. Generuje jednocześnie dla ochrony walorów przyrodniczych, zgodnie z wyraźne oddziaływania własne, wynikające przede przepisami międzynarodowymi. wszystkim z nadmorskiego położenia. Struktura ekologiczna województwa stanowi istotny Mocne i słabe strony stanu środowiska w jego – z punktu widzenia funkcjonowania środowiska powiązaniach krajowych i europejskich warunkują nie – element przestrzeni, gwarantujący (poprzez tylko stan obecny funkcjonowania środowiska i jego zachowanie warunków migracji organizmów) znaczenie społeczno-gospodarcze, ale wyznaczają też utrzymanie możliwości wymiany i istnienia puli kierunki strategii ochrony i kształtowania walorów genetycznej, liczebności osobników i gatunków, a w przyrodniczych. konsekwencji zachowanie różnorodności biologicznej Mocnymi stronami województwa w zakresie środowiska. przyrodniczym są w skali europejskiej: W strukturze przyrodniczej regionu wyróżnia się płaty - silnie zróżnicowane struktury przyrodniczo-krajo- i korytarze ekologiczne, których przestrzenna łączność brazowe i duże zróżnicowanie biologiczne – pod- tworzy ogół warunków bytowych biosfery i podstawę noszące atrakcyjność województwa i tworzące utrzymania jej różnorodności biologicznej. Korytarze podstawy rozwoju wielu form aktywności społecz- łączą i przenikają płaty ekologiczne, tworząc rzeczywi- no-gospodarczej; stą spójność przestrzenną obszarów przyrodniczych. - stosunkowo wysoka lesistość i jeziorność (szcze- Dlatego wyznacza się je jako przestrzenie ciągłe, uwi- Dziennik Urzędowy Województwa Pomorskiego Nr 172 — 13056 — Poz. 3361 daczniające powiązania przyrodnicze w większej skali - na terenie całego województwa występują liczne przestrzennej. obiekty ceglane: zamki krzyżackie (np. Malbork, Na strukturę ekologiczną województwa pomorskiego Kwidzyn, Bytów, Sztum, Gniew), fortyfikacje składają się: i mury miejskie (np. Gdańsk, Chojnice, Skarszewy), - struktura ekologiczna rangi krajowej: średniowieczne kościoły parafialne, ratusze (np. - płaty ekologiczne: Borów Tucholskich, charzykow- Malbork) i inne budynki użyteczności publicznej; sko-kościerski, lasów kępicko-bytowskich, lasów popularność tego budulca w województwie spowodo- sianowsko-miasteckich, lasów szczecinecko-koczal- wana jest warunkami naturalnymi – duża dostępność skich; gliny i znaczna odległość od kamieniołomów. - korytarze ekologiczne: doliny Wisły, przymorski 3) Struktura krajobrazu – południowobałtycki, pojezierny – północny; Na zasoby krajobrazowe województwa pomorskiego - struktury ekologiczne rangi regionalnej: składają się cechy środowiska przyrodniczego i kultu- - płaty ekologiczne: stężycko-kartuski, lasów oliwsko- rowego, które kształtują makroprzestrzenne wartości darżlubkich, lasów na południe od Lęborka, lasów wizualno-estetyczne regionu, wykształcone w wyniku górnej Słupi i Łupawy, lasów mirachowskich; ich współwystępowania elementy ekspozycji wizualnej - korytarze ekologiczne: doliny Słupi, doliny Łupawy, i kompozycji krajobrazowej oraz mikroprzestrzenne ele- Pradoliny Redy–Łeby, dolin Wieprzy i Studnicy, menty przyrodnicze i kulturowe urozmaicające krajobraz. doliny Gwdy, doliny Brdy i Zbrzycy, doliny Wdy, Do podstawowych elementów kształtujących strukturę doliny Wierzycy, doliny Raduni i Motławy, doliny krajobrazową województwa należą: Liwy, doliny Nogatu, doliny Szkarpowy, doliny rzeki - ukształtowanie terenu: Dzierzgoń, Morawski, Przywidzki, Piaśnicy i rynny - najpowszechniejszą formą jest rzeźba falista, ze sto- Jeziora Żarnowieckiego; sunkowo płaskimi formami, często o charakterze - struktury ekologiczne rangi subregionalnej o mniejszej równin porozcinanych rynnami i dolinami lub licz- skali, ale ważne dla funkcjonowania środowiska. nymi zagłębieniami; stanowi ona 42% powierzchni Przebieg i zasięg korytarzy określany jest z różną województwa i przeważa w jego części południo- dokładnością (zależną od źródła opracowania), wej, w obrębie Równiny Charzykowskiej, Borów wymaga doprecyzowania i uszczegółowienia w Tucholskich i Pojezierza Krajeńskiego (tu jest dokumentach planistycznych na poziomie gminy. urozmaicona licznymi misami jeziornymi) oraz 2) Dziedzictwo kulturowe północno-zachodniej, na Wysoczyźnie Damnickiej Województwo pomorskie charakteryzuje się ogrom- i Równinie Słupskiej; nym zróżnicowaniem zarówno form, jak i intensywności - 37% powierzchni województwa stanowi rzeźba występowania obiektów dziedzictwa kulturowego. Stan pagórkowa, bardziej urozmaicona, z licznymi ten wynika ze skomplikowanego politycznie procesu wzgórzami morenowymi i innymi formami rzeźby dziejowego kształtowania struktury regionu oraz wystę- glacjalnej; koncentruje się w centralnym pasie pujących warunków naturalnych, a w związku z tym województwa: na Pojezierzu Kaszubskim i Bytow- – dominujących form użytkowania terenu, zasobności skim, także na Pojezierzu Iławskim i Wysoczyźnie mieszkańców i dostępności mniej lub bardziej trwałych Żarnowieckiej. materiałów budowlanych: - trzeci pod względem powszechności występowania - w powiatach położonych w północno-zachodniej jest typ rzeźby płaskiej (prawie 16% obszaru regio- części województwa (przede wszystkim powiaty nu), koncentrujący się we wschodniej i północnej słupski i lęborski), gdzie występują dobre warunki do części województwa: Żuławy Wiślane, Dolina Kwi- upraw rolnych dzyńska, Wybrzeże Słowińskie oraz Pradolina Redy — w przeszłości lokowano wielkie majątki ziemskie; i Łeby, a także znaczna część Pobrzeża Kaszubskie- reliktem świetności tych obszarów są liczne założenia go; mało urozmaicona rzeźba, złożona głównie pałacowo- i dworsko-parkowe; z den dolin i równin, daje możliwość obserwacji - na żyznych ziemiach Żuław Wiślanych, często rozległych krajobrazów, ograniczonych często położonych depresyjnie, dominowało intensywne „ostrymi” krawędziami sąsiadujących wysoczyzn osadnictwo oparte na rolnictwie, dzięki czemu morenowych; ukształtował się unikatowy w tej części Europy - do pozostałych niewielkich powierzchniowo form krajobraz kulturowy z charakterystycznym należą: strefa krawędziowa wysoczyzny z licznymi systemem hydrotechnicznym, wiatrakami, domami kępami i klifami w strefie nadmorskiej i strefa ryn- podcieniowymi i tzw. zagrodami olęderskimi; nowa wokół dużych jezior; walory te zostały mocno zdegradowane w wyniku - użytkowanie (pokrycie) terenu: działalności PGR-ów oraz przesiedlonej tu ludności, - wśród typów użytkowania ziemi w województwie nie związanej kulturowo z tym obszarem; pomorskim zdecydowanie dominują grunty orne - na Kaszubach stanowiących region etnograficzny o (52,5%), przeważające w północnej, centralnej wyrazistej tożsamości kulturowej, o słabych glebach i wschodniej części województwa, a także na Poje- i rozdrobnionej strukturze agrarnej, dominowała zierzu Krajeńskim w części południowo-zachodniej; zabudowa drewniana, która łatwo uległa zniszczeniu należą do nich: zarówno w wyniku stopniowej degradacji budulca, jak - uprawy polowe z enklawami leśnymi i zwartym i nagłemu działaniu żywiołów; osadnictwem wiejskim na Wysoczyźnie Damni- - na terenach leśnych południowej części województwa ckiej i Żar-nowieckiej oraz na Pojezierzu Iławskim (część powiatu człuchowskiego, chojnickiego i zachodniej części Pojezierza Krajeńskiego; i starogardzkiego), zasiedlanych ekstensywnie, o - mozaikowate uprawy polowe z enklawami leś- ubogiej architekturze – podobnie jak w przypadku nymi i zwartym osadnictwem wiejskim na Poje- Kaszub zachowały się nieliczne elementy dziedzictwa zierzu Bytowskim, w północnej i wschodniej kulturowego; części Pojezierza Kaszubskiego i na Pojezierzu Iławskim; Dziennik Urzędowy Województwa Pomorskiego Nr 172 — 13057 — Poz. 3361 - pola uprawne z osadnictwem zwartym, pozba- w sąsiedztwie większych miast, jak: Słupsk, wione enklaw innych typów użytkowania Starogard Gdański, Tczew, Lębork, Wejherowo, – dominują na Żuławach Wiślanych, Pojezierzu Chojnice; obszary urbanizujące się cechuje silna Starogardzkim, we wschodniej części Pojezierza dewastacja oryginalnego krajobrazu, zatracanie jego Krajeńskiego i północ-nej Pojezierza Iławskie- przyrodniczych i kulturowych cech oraz duży chaos go; przestrzenny, często większy niż w centrach starych, - mozaikowate pola z enklawami leśnymi i osad- dawniej ukształtowanych ośrodków miejskich. nictwem rozproszonym (3% obszaru wojewódz- - tereny najsilniej przekształcone antropogenicznie: twa), częste na Pojezierzu Kaszubskim; - obszary miejskie, wielkomiejskie oraz przemysło- - użytki zielone (łąki i pastwiska) zajmują niespełna we, łącznie zajmujące blisko 2% powierzchni woje- 4% obszaru województwa, z czego najrozleglejsze są wództwa, z czego połowa to obszary miejskie, do łąki i pastwiska z enklawami leśnymi i osadnictwem których zaliczono wszystkie miasta regionu o licz- zwartym, koncentrujące się w północnej części bie mieszkańców nie przekraczającej 100.000 osób; województwa, w Pradolinie Redy i Łeby oraz w są one względnie równomiernie rozmieszczone na dnach dolin i na równinach Wybrzeża Słowińskiego terenie regionu, z pewną przewagą w jego części i Pobrzeża Kaszubskiego, w dnie doliny Wisły oraz wschodniej; na wschodnim skraju Doliny Kwidzyńskiej, a także w - obszary wielkomiejskie, o największym nasyceniu hydrogenicznych, dolinnych krajobrazach Równiny tkanką infrastruktury miejskiej oraz najsilniejszym Charzykowskiej i Borów Tucholskich; wykształceniu struktur wielkomiejskich – Gdańsk, - kompleksy leśne zajmujące prawie 36% powierzchni Gdynia i Sopot; regionu, przeważają w południowej i zachodniej części - tereny przemysłowe istotne w skali regional- województwa, a także w północnej części Pojezierza nej: dzielnica portowo-przemysłowa w Gdańsku, Kaszubskiego; wśród nich dominują: portowo-stoczniowa w Gdyni, obszar strefy eko- - kompleksy leśne z enklawami rolnymi, występujące nomicznej w Żarnowcu oraz teren zakładów celu- na prawie 29% obszaru województwa, stanowiące lozowo-papierniczych IP w Kwidzynie; większość terytorium: Borów Tucholskich, Równiny - pokrycie kulturowe: Charzykowskiej i Wysoczyzny Polanowskiej, Wyso- - zwarte średniowieczne wsie kmiece, zajmujące 19% czyzny Żarnowieckiej i północnej części Pojezierza obszaru regionu, do których należą: Kaszubskiego; - żuławskie średniowieczne wsie kmiece prezentują- - duże zwarte obszary leśne, pozbawione enklaw ce wysoką wartość kulturową; innych użytków, zajmujące prawie 4% powierzchni - pozostałe średniowieczne wsie kmiece dominujące regionu, stosunkowo częste na Wysoczyźnie Dam- w zachodniej części regionu – na Ziemiach: Sławień- nickiej, Pojezierzu Iławskim, na mierzejach (Sło- skiej, Bytowskiej, Człuchowskiej i w zachodnich wińskiej, Helskiej i Wiślanej) oraz w sąsiedztwie częściach Ziem Słupskiej i Kościerskiej; istotny jest ich Gdańska i Sopotu (Lasy Oliwskie); udział na Ziemi Lęborskiej, Czerskiej oraz częściowo - kompleksy z dominacją jezior, które są powszechnym na Kociewiu Polnym; elementem krajobrazu młodoglacjalnego, zajmują - wielka własność ziemska, stanowiąca 16% regionu blisko 3% powierzchni regionu; należą do nich: obszar charakterystyczna dla północnej części województwa Zalewu Wiślanego, będący zbiornikiem o charakterze (Ziemie: Słupska, Lęborska i częściowo Pucko- pośrednim między akwenem morskim i jeziornym Wejherowska), południowo-wschodniej (Ziemie: (laguna przybrzeżna) oraz kilka największych jezior Sztumska, Kwidzyńska, Ostródzka oraz południowa województwa (Charzykowskie, Dybrzk i sąsiednie, część Ziemi Gdańskiej, a także północna Kociewia Raduńskie i Chmieleńskie, Jasień, Dzierzgoń, Polnego) oraz fragmenty terenu w południowych Żarnowieckie, Bobięcińskie); największe zbiorniki, częściach ziem: Chojnickiej i Człuchowskiej; położone na Wybrzeżu Słowińskim, Łebsko i Gardno, - blisko 9% powierzchni regionu stanowi rozproszone są bardziej zintegrowane ze swoim otoczeniem kaszubskie osadnictwo jednodworcze, występujące w i zaliczono je do typów mieszanych, gdzie jeziorom centralnej części regionu, położonej prawie wyłącznie towarzyszą łąki, pastwiska, bagna oraz osadnictwo na Ziemiach Kartusko-Żukowskiej i Kościerskiej, a w zwarte; niewielkich fragmentach na Pucko-Wejherowskiej - specyficznym typem pokrycia terenu są wydmy, i Czerskiej. Enklawy takiego osadnictwa rozproszonego zajmujące w zwartych kompleksach tylko około w typie żuławskim znajdują się na południe od Stegny 1% powierzchni województwa, stanowiące i Sztutowa oraz na północny zachód od Malborka, w charakterystyczne elementy dla wybrzeży morskich, rejonie miejscowości Stogi; szczególnie na mierzejach: Łebskiej i Helskiej; - pozostałe typy osadnictwa wiejskiego zajmują - blisko 3% obszaru regionu zaliczono do typu stosunkowo niewielkie powierzchnie: urbanizujących się obszarów podmiejskich, przy - rozproszone nowożytne osadnictwo kolonijne czym 1/4 z nich stanowią tereny o dużej mozaice form – ponad 3% obszaru województwa, koncentrują- użytkowania ziemi (występują na nich pola uprawne, ce się w północno-wschodniej części Żuław przy użytki zielone, lasy oraz jeziora, a także osadnictwo Zalewie Wiślanym i w Dolinie Dolnej Wisły, oraz wiejskie, ale coraz bardziej w ich krajobrazie dominuje pojedyncze miejscowości tego typu, położone poza jedno- i wielorodzinna zabudowa mieszkaniowa o obszarem Żuław Wiślanych: Karwieńskie Błota w charakterze miejskim oraz towarzyszące im obiekty, pasie nadmor-skim oraz Kniewskie Błota leżące w jak centra handlowe, usługowe, zakłady produkcyjne, dolinie Redy na północ od Bolszewa; hurtownie i giełdy); największy taki obszar położony - osadnictwo mieszane, o zróżnicowanej genezie jest na zachód od Trójmiasta i na północ od Gdyni i różnorodnej formie rozplanowania, występujące na Pojezierzu Kaszubskim, inne ważniejsze to strefa na 2% powierzchni województwa, w jego południo- wzdłuż drogi krajowej nr 1 pomiędzy Pruszczem wej części, w obrębie Kociewia Polnego i Leśnego Gdańskim a Tczewem oraz tereny położone oraz Ziemi Czerskiej; Dziennik Urzędowy Województwa Pomorskiego Nr 172 — 13058 — Poz. 3361 - pozostałe tereny osadnicze analizowanego regionu ramach ustawowego systemu obszarów chronionych to obszary zurbanizowane (w tym przemysłowe) i obejmuje wszystkie przewidziane prawem formy ochro- i urbanizujące się, zajmujące łącznie niespełna 4% ny. powierzchni regionu. Jak już wspomniano w opisie Prawna ochrona zasobów przyrodniczych i krajobra- pokrycia terenu, koncentrują się one we wschodniej zowych realizowana jest na podstawie ustawy o ochro- części województwa, w rejonie aglomeracji nie przyrody, natomiast ochrona walorów kulturowych trójmiejskiej oraz na osi Wisły po obu stronach na podstawie ustawy o ochronie zabytków i opiece nad rzeki. zabytkami – występują zatem dwa odrębne systemy W układzie przyrodniczym i historyczno-kulturo- ochrony prawnej. Natomiast zachowanie obiektów i ich wym za obszary o najwartościowszym w województwie walorów tworzy wspólną płaszczyznę odniesienia dla pomorskim krajobrazie należy uznać: Żuławy Malbor- innych działań i procesów zachodzących w przestrzeni. skie (południową i centralną część Żuław Wiślanych), Wspólnie też walory przyrodniczo-kulturowe i krajobra- część Pojezierza Iławskiego położoną w trójkącie Sztum zowe decydują o randze obszarów i ich atrakcyjności – Stary Dzierzgoń – Prabuty, południową część Pojezierza – nie tylko turystycznej, ale coraz częściej gospodarczej Kaszubskiego położoną pomiędzy Kościerzyną a Tcze- i osadniczej. wem, północno-zachodnią część Wysoczyzny Żarnowie- 1) Ochrona przyrody [rys.6] ckiej, północno-wschodnią i południową część Pojezierza Od wstąpienia Polski do UE zaszły istotne zmiany w Starogardzkiego, fragmenty Wysoczyzny Polanowskiej, organizacji ochrony przyrody, m.in. wprowadzono Euro- fragmenty Pradoliny Łeby, fragmenty Pobrzeża Kaszub- pejską Sieć Ekologiczną NATURA 2000. Formy ochrony skiego, Równinę Słupską, Wysoczyznę Damnicką, Poje- swym położeniem zasadniczo odpowiadają rozmiesz- zierze Bytowskie, centralną, północną i zachodnią część czeniu największych walorów środowiska, zaś ono samo Pojezierza Kaszubskiego, Mierzeję Helską, Żuławy Gdań- (pod względem zasobowym, fizycznym i fizjonomicznym) skie (północno-zachodnia część Żuław Wiślanych), Zalew odznacza się znacznym zróżnicowaniem. Wiślany, Dolinę Kwidzyńską, większość obszaru Pojezie- Województwo cechuje się wysokimi i unikatowymi rzy: Starogardzkiego i Iławskiego, zachodnią i wschodnią walorami przyrodniczymi, dużą zmiennością typów śro- część Pojezierza Krajeńskiego. dowiska i znaczną liczbą form ochrony przyrody. Ogólna 4.2.2.Prawne formy ochrony zasobów i wartości przy- powierzchnia przyrodniczych obszarów prawnie chronio- rodniczo-kulturowych nych (bez obszarów NATURA 2000) wynosi ok. 596 316 Województwo pomorskie charakteryzuje się na tle ha, co stanowi 32,6% powierzchni województwa. Walory kraju ponadprzeciętnymi walorami, wynikającymi ze te są także uwzględniane w koncepcjach, programach znacznego zróżnicowania środowiska i krajobrazu przy- oraz konwencjach międzynarodowych i europejskich rodniczego oraz stopnia zachowania naturalności nie- obejmujących obszar Polski (m.in. MaB, BSPA, RAMSAR których ekosystemów. Ich ochrona prowadzona jest w List, CORINE Biotopes, ECONET, NATURA 2000) (il. 1).

1. Międzynarodowe formy uznania dla obiektów ochrony środowiska przyrodniczego i kulturowego

Dziennik Urzędowy Województwa Pomorskiego Nr 172 — 13059 — Poz. 3361 Obiektami najcenniejszymi są (il. 2): - 12 zespołów przyrodniczo-krajobrazowych; - 2 parki narodowe – Słowiński (32.744,03 ha, w tym - 2736 pomników przyrody. 21.572,89 ha na terytorium lądowym województwa Od 2004 r. powoływane są i projektowane przez Mini- pomorskie-go, zaś 11.171,14 ha na obszarze wód stra Środowiska obiekty ochrony przyrody, stanowiące przybrzeżnych) i Bory Tucholskie (4.798 ha); polską część składową europejskiego systemu ochrony - 125 rezerwatów przyrody – o powierzchni łącznej przyrody, nazywanego Europejską Siecią Ekologiczną 7.934 ha (stan w grudniu 2008)3; NATURA 2000. Dotychczas (31 lipca 2009) w wojewódz- - 9 parków krajobrazowych – Dolina Słupi, Kaszubski, twie pomorskim wyznaczono: 13 OSOP, obejmujące Mierzeja Wiślana, Nadmorski, Pojezierza Iławskiego, łącznie 363288,5 ha powierzchni województwa, oraz 2 Tucholski, Trójmiejski, Wdzydzki, Zaborski – o łącznej obszary na wodach morskich w jego strefie przybrzeż- powierzchni 167.855,3 ha (w tym 2 z sąsiednimi nej. Ogólna powierzchnia wód przybrzeżnych objętych województwami). tą formą ochrony w obszarach Zatok Puckiej i Gdańskiej Poza nimi system ten obejmuje1: oraz pasa przybrzeżnego od Helu do Łeby i Ławicy Słup- - 45 obszarów chronionego krajobrazu (o powierzchni skiej wynosi 336884,7 ha2. Jednocześnie na obszarze 396 054 ha); województwa dotychczas ustanowiono lub przekazano - 665 użytków ekologicznych; do Komisji Europejskiej listy 119 projektowanych SOOS3, - 7 stanowisk dokumentacyjnych; o łącznej powierzchni 206.400 ha (il. 3).

2. Wielkoprzestrzenne formy ochrony przyrody – parki narodowe, parki krajobrazowe i obszary chronionego krajobrazu Dziennik Urzędowy Województwa Pomorskiego Nr 172 — 13060 — Poz. 3361

3. Ustanowione i projektowane obszary NATURA 2000

4. Udział powierzchni obszarów chronionych w powierzchni administracyjnej powiatów (bez obszarów NATURA 2000)

Dziennik Urzędowy Województwa Pomorskiego Nr 172 — 13061 — Poz. 3361 Cechą charakterystyczną przestrzennego rozkładu Najwyższe nasycenie obiektami zabytkowymi (na obszarów chronionych jest ich większe nagromadzenie km2) występuje w gminach: Ustka, Słupsk, Choczewo, w centralnej części województwa – Pobrzeże Kaszub- Hel, Puck, Chmielno, Gdynia, Sopot, Gdańsk, Żukowo, skie, Pojezierze Kaszubskie i Bory Tucholskie. Rozkład Pruszcz Gdański, Pszczółki, Tczew, Subkowy, Skarszewy, obszarów i obiektów chronionych (il. 4) nie zmienił się Starogard Gdański, Pelplin, Smętowo Graniczne, Sztum, w istotny sposób od wielu lat. Obszary chronione sta- Dzierzgoń6. W województwie występuje duże zróżni- nowią ponad 50% powierzchni powiatów: chojnickie- cowanie typów obiektów zabytkowych (mieszkalne, go (ok. 58,7%) i kościerskiego (ok. 54,8%), poniżej 15% rezydencjonalne, sakralne, przemysłowe, gospodarcze, powiatów: malborskiego (ok. 8,3%), człuchowskiego (ok. militarne, użyteczności publicznej, układy zabudowy). 10,6%) i tczewskiego (ok. 12,7%). Tylko obiekty rezydencjonalne i sakralne tworzą zwarte Dużymi powierzchniami chronionymi o najwyższym obszary jednorodnych typów. reżimie ochronnym (bez obszarów NATURA 2000), Pośród obiektów dziedzictwa kulturowego wojewódz- nakładającymi znaczące ograniczenia w gospodarowa- twa można wyróżnić elementy o wybitnej wartości, które niu przestrzenią i jej zasobami (park narodowy, rezerwat winny być nie tylko chronione, ale również w odpowied- przyrody), cechują się powiaty: słupski, chojnicki i lębor- ni sposób udostępniane jako dobro narodowe i wyróżnik ski oraz gminy: Smołdzino (65,5%), Chojnice (10,5%), tożsamości regionu. Należą do nich7: Główczyce, Wicko i Łeba. Ustanowione w 2004 r. oraz - zabytki o znaczeniu światowym: zgłoszone do Komisji Europejskiej obszary NATURA - nieruchome: Zespół Zamkowy w Malborku (wpi- 2000 w znacznym stopniu nakładają się na istniejące sany na Listę Światowego Dziedzictwa Kultural- inne formy ochrony przyrody, a największą powierzch- nego i Natural-nego UNESCO), Zespół zabytkowy nię zajmują w powiatach: nowodworskim (28,4%), choj- Gdańsk8 – miasto w zasięgu obwarowań z XVII w., nickim (25,7%), słupskim (17,3%) i bytowskim (13,0%). Pole bitwy na Westerplatte, Bazylika Konkatedralna Natomiast obszary NATURA 2000 największą powierzch- Najświętszej Marii Panny w Gdańsku, Plac Solidar- nię zajmują w gminach: Hel (100%), Krynica Morska ności wraz z Pomnikiem Poległych Stoczniowców, (100%), Jastarnia (99,8%), Sztutowo (66,5%) i Smołdzino bramą Nr 2, salą BHP oraz budynkiem Dyrekcji9; (63,9%). - ruchome (aktualne miejsce ekspozycji): Sąd Osta- Przyrodnicze obszary chronione nie tworzą w woje- teczny Hansa Memlinga (Muzeum Narodowe w wództwie spójnego przestrzennie systemu, pozosta- Gdańsku), Biblia Gutenberga (Muzeum Diecezjalne wiając poza ochroną liczne drobne, choć cenne, obiekty w Pelplinie); przyrodnicze oraz elementy powiązań ekologicznych, - zabytki o znaczeniu europejskim: które winny wzmacniać przestrzenną ciągłość systemu - nieruchome: w Gdańsku (Ratusz Głównego Miasta, przyrodniczego. Dwór Artusa ze Studnią Neptuna, Wielki Arsenał, Twierdza Wisłoujście, Brama Wyżynna, Brama Złota 2) Dziedzictwo kulturowe [rys7] i Dwór Bractwa św. Jerzego, Brama Zielona, Żuraw Ewidencja zabytków w województwie obejmuje ponad Portowy, zespół kościoła św. Trójcy w Gdańsku, 70 tys. obiektów nieruchomych; dokładna liczba nie jest zespół pocysterski w Oliwie), zabudowania byłego znana, ponieważ weryfikacja oraz ewidencjonowanie hitlerowskiego obozu zagłady KL Stuthoff w Sztu- jest prowadzone na bieżąco4. Jednak prawnymi formami towie oraz fortyfikacje XX-wieczne na Półwyspie ochrony zabytków są: wpis do rejestru zabytków, uzna- Helskim; nie za pomnik historii, utworzenie parku kulturowego - ruchome (aktualne miejsce ekspozycji): kolek- oraz ustalenia ochrony w miejscowym planie zagospo- cje sztuki flamandzkiej i holenderskiej, rzemiosła darowania przestrzennego. artystycznego oraz rysunki i grafika Dürera, Hol- Wykaz obiektów nieruchomych wpisanych do rejestru beina, Rembrandta i Rubensa (Muzeum Narodo- zabytków województwa pomorskiego obejmuje 1851 po- we w Gdańsku), zabytkowe elementy Wielkiej Sali zycji5. Większość stanowią pojedyncze budynki, można Rady Ratusza Głównego Miasta oraz Dworu Artusa jednak wyróżnić szereg układów przestrzennych: (Muzeum Historyczne Miasta Gdańska), kolekcja - 26 układów urbanistycznych m.in.: Bytów, Człuchów włoskich i holenderskich obrazów marynistycznych (śródmieście), Gdańsk (w granicach obwarowań (Centralne Muzeum Morskie w Gdańsku); z XVII w.), Gdańsk (Oliwa z zespołem Potoku - archeologiczne: cmentarzysko w Wielbarku, pra- Oliwskiego), Gdynia (zespół urbanistyczny Kamiennej cownie bursztyniarskie na obszarze Żuław (jedyne Góry, śródmieście), Gniew (Stare Miasto), Kartuzy, zachowane w Europie zagłębie bursztynowe dato- Kościerzyna, Lębork, Malbork (układ urbanistyczny wane na epokę kamienia), osada łowców fok w z zespołem budowlanym), Puck, Skarszewy, Skórcz, Rzucewie (jedyna nad południowym Bałtykiem), Słupsk, Starogard Gdański (Stare Miasto), Tczew Megality Łupawskie (jedyny zachowany na Niżu (Stare Miasto), Ustka, Łeba; Europejskim zespół osad i cmentarzysk megali- - 4 układy urbanistyczno-krajobrazowe: Pelplin, tycznych kultury pucharów lejkowatych z Rezer- Wejherowo (zespół Starego Miasta), Sopot, Gdańsk watem Archeologicznym w Runowie), zespół (zespół Jaśkowej Doliny); stanowisk archeologicznych neolitycznych i kultury - 21 układów ruralistycznych, m.in.: Swołowo (gm. wielbarskiej w obrębie wychodni gleb kopalnych Słupsk), Nowa Wioska (gm. Gardeja), Gdynia (na obszarze Słowińskiego Parku Narodowego z (Oksywie), Wdzydze Tucholskie (gm. Karsin), Wiele Górą Rowokół), cmentarzyska kurhanowe z kręga- (gm. Karsin), Juszki (gm. Kościerzyna), Drewnica (gm. mi kamiennymi, tworzące tzw. „Szlak wędrówki Stegna); Św. Wojciech (Gdańsk), Żuławki (gm. Stegna), Gotów”: Babi Dół – Borcz, Węsiory, Leśno i Odry; Hel, Jastarnia i Bór, Krynica Morska, Kuźnica; - zabytki o znaczeniu krajowym: - 1 układ ruralistyczno-kuracyjny: Orłowo (Gdynia); - nieruchome: obiekty zabytkowe głównie z miasta - liczne zespoły parkowo-pałacowe, m.in.: w Gdańska (w tym Kanał Raduni) oraz z terenu Pelpli- Rzucewie, zespoły klasztorne w Żarnowcu, Żukowie na (w tym zespół pocysterski), Wejherowa (Kalwa- i Kartuzach. ria z XVII w.), Gniewu, Sopotu, Kartuz (w tym zespół Dziennik Urzędowy Województwa Pomorskiego Nr 172 — 13062 — Poz. 3361 klasztorny), Bytowa, Gdyni, Słupska, Tczewa, Żar- obszarach najintensywniej zagospodarowanych i zalud- nowca (w tym zespół pocysterski), Żukowa (w tym nionych, dla których konieczne są działania mające na zespół ponorbertański), Kwidzyna (w tym zespół celu przywrócenie i zachowanie różnorodności biologicz- zamkowo-katedralny kapituły pomezańskiej), zało- nej cennych przyrodniczo ekosystemów. Najsilniej nara- żenie ruralistyczne w Karwieńskich Błotach; ponad- żona na antropopresję jest wrażliwa przyrodniczo strefa to obiekty tej rangi występują we wsiach: Leśnie, wybrzeża morskiego, gdzie koncentruje się aktywność Mątowach Wielkich oraz na Półwyspie Helskim; gospodarcza i narastają konflikty wobec potrzeb i działań - ruchome (aktualne miejsce ekspozycji): Malar- w sferze ochrony środowiska. W tej strefie najintensyw- stwo Polskie XIX w. i I poł. XX w., Polska Sztuka niej zagospodarowanym fragmentem jest kształtująca Współczesna, Sztuka Gdańska i Pomorska XV – XIX się metropolia, której system przyrodniczy: w. rzemiosło artystyczne (Muzeum Narodowe w - podlega nasilającej się suburbanizacji (w kierunku Gdańsku); kolekcja Pastelowych Portretów Stani- zachodnim, południowym i północnym od Trójmiasta) sława Ignacego Witkiewicza – największa w Polsce z jednoczesnym pogarszaniem się warunków (Muzeum Pomorza Środkowego w Słupsku), kolek- higienicznych, zdrowotnych i estetycznych oraz cja średniowiecznych witraży i zbiorów oręża od ekologicznego komfortu życia, a także presji XIII do XVIII w. (Muzeum Zamkowe w Malborku); inwestycyjnej wywołującej jego dewaloryzację zabytkowe jednostki pływające: Dar Pomorza i ORP i degradację; Błyskawica (Nabrzeże Pomorskie w Gdyni), Sołdek - podlega silnej presji inwestycyjnej w strefie (nabrzeże przy Centralnym Muzeum Morskim w mierzejowej (Mierzeja Wiślana i Półwysep Helski), Gdańsku); co w kontekście jej dużej wrażliwości i potencjalnych - archeologiczne: cmentarzyska kultury pomorskiej zagrożeń jest niebezpieczne dla walorów z popielnicami twarzowymi, cmentarzyskami kur- przyrodniczych, kulturowych oraz krajobrazowych; hanowymi kultury łużyckiej (na obszarze Pojezierza - utracił łączność przestrzenną strefy brzegowej z Kaszubskiego), wczesnośredniowieczne cmenta- zapleczem pojeziernym. rzysko kurhanowe w Chrząstowie (największe na Podobne zagrożenia antropopresją występują także Pomorzu), wczesnośredniowieczne cmentarzysko w okolicach Słupska i Kwidzyna. szkieletowe w Mikorowie (od końca starożytności Dobra jakość środowiska przyrodniczego i zrównowa- po II poł. X w.), cmentarzyska gockie w Głuszy- żone wykorzystanie jego zasobów jest podstawą trwa- nie i Szczypkowicach, zespół cmentarzysk kultury łego rozwoju gospodarczego regionu. Na tym tle stan pomorskiej z osadami (na Pojezierzu Bytowskim). i zagrożenia poszczególnych komponentów środowiska Obok formy ochrony, jaką jest wpis do rejestru przyrodniczego przedstawia się następująco: zabytków, w województwie pomorskim istnieją - w zakresie litosfery i gleb: trzy pomniki historii: Zespół Zamkowy w Malbor- - wzrost wydobycia surowców mineralnych (wydo- ku, Zespół zabytkowy Gdańsk – miasto w zasięgu bycie w latach 2003–2006 wzrosło o 12%); obwarowań z XVII w. oraz Pole bitwy na Wester- - ubywanie areału trwałych użytków zielonych, szcze- platte. gólnie na Żuławach; Na terenie województwa zostały ustanowione dwa - zagrożenia abrazją brzegu morskiego; parki kulturowe10: Osada łowców fok w Rzucewie - wysokie zagrożenie gruntów rolnych i leśnych (gm. Puck) i Park ośmiu Błogosławieństw (gm. Sie- erozją wodną – trzecie miejsce w kraju11 – zwłasz- rakowice), a przygotowania do powołania tej formy cza na obszarze Pojezierza Bytowskiego i Kaszub- trwają w Wejherowie i Ustce. skiego; 4.2.3.Zagrożenia i procesy kształtujące środowisko przy- - trwałe zakwaszenie większości gleb województwa rodnicze, dziedzictwo kulturowe oraz krajobraz przez wzrost emisji do atmosfery tlenków azotu, 1) Środowisko przyrodnicze [Rys.8 i Rys9] powraca-jących na ziemię w postaci kwaśnych Obserwowana od początku lat 90. XX w. poprawa deszczy; wartości większości wskaźników monitoringowych stanu - nierozwiązany problem gospodarki osadami z środowiska w ostatnich latach uległa wyraźnemu spo- oczyszczalni ścieków komunalnych; wolnieniu. Wzrost gospodarczy pociągnął za sobą wzrost - niedostatecznie rozwinięty system selektywnego presji na środowisko; coraz silniej zaczyna się dostrzegać zbierania odpadów komunalnych i niski poziom ich liczne zagrożenia: odzysku – zaledwie 6,8%; - ocieplenie klimatu; - w zakresie jakości wód podziemnych: - zwiększającą się eutrofizację siedlisk i zbiorników - 54%12 zasobów Głównych Zbiorników Wód Pod- wodnych; ziemnych charakteryzuje się wysoką jakością – Ia - zmniejszanie się ilości terenów zielonych w centrach i Ib (po prostym uzdatnieniu), ok. 20% w klasie II miast i powierzchni czynnej biologicznie; (po dokładniejszym uzdatnieniu), o typowej ponad- - wzrastającą powierzchnię terenów zabudowanych normatywnej zawartości żelaza i manganu, ok. 26% i zainwestowanych rekreacyjnie; przy obecnym poziomie technologii uzdatniania nie - degradację fizjonomii i estetyki krajobrazu; nadaje się do użytku; - wzrastającą presję budownictwa na obszary cenne - niezadowalająca jakość wód podziemnych na tere- przyrodniczo i o funkcjach ekologicznych; nie Żuław Wiślanych, Doliny Kwidzyńskiej, Pojezie- - wzrastającą liczbę zagrożeń związanych z rozbudową rza Iławskiego i Starogardzkiego; infrastruktury rekreacyjno-turystycznej; - obniżona jakość wód podziemnych w pasie przy- - rosnącą depozycję odpadów, wzrost hałasu i emisji brzeżnym od Ustki po Władysławowo oraz na mie- zanieczyszczeń komunikacyjnych. rzejach Helskiej i Wiślanej; Zmianom stanu środowiska przyrodniczego towa- - lokalnie niezadowalająca jest także jakość wód rzyszą pogarszające się generalnie naturalne warunki Głównych Zbiorników Wód Podziemnych (GZWP), i komfort życia mieszkańców. Problem stanowi także głównie na Żuławach (GZWP 112, GZWP 203) i w koncentracja różnorodnych zagrożeń środowiska w strefie nadmorskiej (GZWP 109, GZWP 110, GZWP Dziennik Urzędowy Województwa Pomorskiego Nr 172 — 13063 — Poz. 3361 107, GZWP 115) – co uwarunkowane jest wysoką rzeniu nowych form ochrony przyrody lub bierna przepuszczalnością i niskimi właściwościami sorp- postawa wobec posiadanych uprawnień do two- cyjnymi, nie stanowiącymi wystarczającej bariery rzenia tych form; ochronnej dla wód podziemnych; - presja budowlana, związana nie tylko z infrastruk- - do najbardziej zagrożonych antropogenicznie turą rekreacyjną, ale także z tworzeniem nowych, należą zasoby wodne uprzemysłowionych terenów odległych od centrów miast osiedli mieszkanio- Trójmiasta oraz gminy Kosakowo w obrębie GZWP wych, coraz silniej wywiera wpływ na obszary 110 i GZWP 112, gdzie występują koncentracje parków krajobrazowych oraz obszarów chronione- zakładów dużego i zwiększonego ryzyka, składo- go krajobrazu. W obecnym stanie prawnym obsza- wiska odpadów, oczyszczalnie ścieków oraz gęsta ry te są chronione w zakresie niewystarczającym sieć dróg transportu materiałów niebezpiecznych; tak dla zasobów przyrodniczych, jak i walorów kra- - lokalnie duża koncentracja bezściółkowych ferm jobrazowych; trzody chlewnej (klasyfikowanych jako mogące - w zakresie stanu powietrza: powodować znaczne zanieczyszczenie wód GZWP), - wysoki poziom zanieczyszczenia powietrza, prze- np. w powiecie człuchowskim, oraz ferm drobiu, kroczenia norm i wzrost liczby dni z przekrocze- zlokalizowana w projektowanym obszarze ochron- niem dopuszczalnego stężenia pyłem zawieszonym nym GZWP 110 i GZWP 118; PM10 (pochodzącym głównie z niskiej emisji), - naturalne anomalie geochemiczne, pojawiające odnotowano w Trójmieście15 oraz w strefach kwi- się jako zagrożenia ingresją słonych wód mor- dzyńsko-tczewskiej (powiaty: tczewski, kwidzyński skich, szczególnie w pasie przybrzeżnym Bałtyku i starogardzki) i kartusko-kościerskiej (powiaty: i dotyczące rejonu Ustki, Możdżanowa, Rowów, gdański, kartuski, kościerski), dla których wymaga Łeby i Żarnowca oraz w okolicy Słupska i na tere- się sporządzenia programów ochrony powietrza; nie Żuław. - największym źródłem zanieczyszczeń powietrza są - w zakresie wód powierzchniowych: w dalszym ciągu energetyka i przemysł, a główne - znaczne obszary bezpośredniego zagrożenia powo- źródła zanieczyszczeń zlokalizowane są w Trójmie- dzią w dolinach rzek i otoczeniu jezior; ście, Kwidzynie, Słupsku, Tczewie i Starogardzie - mała zdolność retencyjna gleb na obszarach poje- Gdańskim; ziernych i proces opadania lustra jeziora (zwłasz- - zauważalny wzrost emisji gazów ogółem – w tym

cza w zlewni Brdy, Wdy i Wierzycy), powodująca CO2; dynamicznie rosnący ruch samochodowy niebezpieczne obniżenie lustra wód gruntowych przyczynia się do wzrostu zanieczyszczenia powie-

i powierzchniowych oraz pojawiające się okresowo trza dwutlenkiem azotu NO2, zwłaszcza w centrach susze, czemu przeciwdziałać może budowa obiek- miast oraz wzdłuż głównych tras komunikacyjnych tów małej retencji; (szczególnie w Trójmieście i strefie kwidzyńsko-

- mimo licznych inwestycji nadal pozostają one tczewskiej), natomiast emisja SO2 podlega drob- najsilniej zanieczyszczonym komponentem środo- nym wahaniom; wiska13 – spadek ilości ścieków komunalnych nie - wysoki poziom stężeń benzo(a)pirenu w powietrzu przyniósł istotnego obniżenia ładunku zawartych w na obszarze Trójmiasta, Słupska oraz w strefach: nich zanieczyszczeń; kartusko-kościerskiej, kwidzyńsko-tczewskiej i pu- - w badanych wodach jeziornych zauważalny jest cko-wejherowskiej – poziom docelowy tego zanie- trend pogarszania ich stanu na skutek eutrofizacji czyszczenia, określony w Dyrektywie 2004/107/WE (np. w obszarze Pojezierza Kaszubskiego); dla 2013 r., jest zagrożony w 4 strefach: słupskiej - wody płynące cechują się przeciętną jakością: brak oraz kartusko-kościerskiej, kwidzyńsko-tczewskiej jest I i II klasy jakości, dominuje klasa III (72%14) i pucko-wejherowskiej; oraz niezadowalająca IV (ok. 20%) rzutujące na - w zakresie klimatu akustycznego: jakość wód przybrzeżnych i Zalewu Wiślanego; - wysoki i stały wzrost natężenia hałasu komunikacyj- - brak jest wód płynących spełniających wymaga- nego, przede wszystkim w centrach miast – Gdańsk nia, jakim powinny odpowiadać wody śródlądo- i Gdynia (trasy dojazdowe do portów morskich, we, będące środowiskiem życia ryb łososiowatych okolice portu lotniczego oraz tereny wzdłuż magi- i karpiowatych w warunkach naturalnych; stralnej linii kolejowej) i w sąsiedztwie głównych - zła jakość wód na odcinkach poniżej zrzutu ścieków tras komunikacyjnych: DK nr 6 Pruszcz – Wejhe- z oczyszczalni oraz w przekrojach ujściowych rzek rowo, DK nr 91 Pruszcz Gdański – Tczew – Czarlin, Nogatu, Szkarpawy, Chylonki i wschodniej części DK nr 21 Słupsk – Ustka, DW nr 216 Reda – Puck Przymorza – uchodzących do Zatoki Puckiej (IV – Władysławowo, DW nr 232 Mareza – Kwidzyn, i sporadycznie V – najniższa klasa jakości); DW nr 214 Osowo – Puzdrowo, DW nr 218 Gdańsk - w zakresie bioróżnorodności: – Chwaszczyno, DW nr 222 Gdańsk – Godziszewo, - niska spójność przyrodniczych obszarów chronio- DW nr 221 Gdańsk – Kolbudy, DW nr 211 Miechu- nych, stanowiących element osnowy ekologicznej cino – Kartuzy; województwa oraz zbyt mały (w stosunku do walo- - pogarszające się warunki klimatu akustycznego, rów) obszar powierzchni prawnie chronionej; szczególnie w otoczeniu Portu Lotniczego im. Lecha - zagrożenia różnorodności biologicznej przez nisz- Wałęsy w Gdańsku oraz lotnisk wojskowych (Mal- czenie oraz fragmentację siedlisk wrażliwych gatun- bork, Siemirowice, Babie Doły, Pruszcz Gdański); ków, nadmierną eksploatację oraz inwazje obcych - eliminowanie (ze względu na rozwój komunikacji) gatunków – jako wynik postępującej urbanizacji, bardzo dużej ilości zieleni, wpływającej na ograni- procesów eutrofizacji wód, odwadniania terenów czenie rozprzestrzeniania hałasu i zanieczyszczeń wodno-błotnych, zakwaszania i zanieczyszczania (wg POŚ tylko w latach 2003–2006 wycięto co naj- gleb, znacznego udziału monokultur produkcyjnych mniej 30 tysięcy drzew przydrożnych i leśnych przy w agrocenozach i zbiorowiskach leśnych; terenach komunikacyjnych). - przeciwstawianie się samorządów lokalnych two- Powyższe czynniki pogarszają warunki ekologiczne Dziennik Urzędowy Województwa Pomorskiego Nr 172 — 13064 — Poz. 3361 życia mieszkańców i prowadzenia działalności gospo- charakterze śródmiejskim; darczej, a podejmowane liczne działania nie przynoszą - pas nadmorski i strefa pojezierna – brak znaczących efektów poprawy stanu środowiska – w zrównoważonych polityk rozwojowych miejscowości szczególności w zakresie stanu jakości wód i powietrza. atrakcyjnych turystycznie powoduje niekontrolowany, Pozytywne tendencje zaznaczyły się natomiast wyraźnie nastawiony na szybkie osiągnięcie zysków rozwój w zakresie oszczędności energii, materiałów i surowców. tych ośrodków oraz powstawanie form zabudowy o Są one skutkiem unowocześniania się gospodarki i me- niskiej jakości, co skutkuje zacieraniem historycznie chanizmów ekonomicznych. ukształtowanych elementów przestrzeni, odejściem 2) Dziedzictwo kulturowe i dobra kultury od tradycyjnych form zabudowy oraz obniżanie współczesnej atrakcyjności obiektów zabytkowych poprzez Świadomość wagi właściwego kształtowania i kom- bardzo niskie walory i poziom architektoniczny ich pleksowej ochrony walorów przestrzeni (zarówno obiek- otoczenia; tów, jak i otaczającego krajobrazu) jest większa w dużych - Żuławy Wiślane i ziemia słupska – zanik miastach, gdzie estetyka przestrzeni stała się dobrem charakterystycznych form architektury wiejskiej mierzalnym również w kategoriach ekonomicznych. Na powodowany emigracją grup etnicznych, które je obszarach wiejskich formy budownictwa regionalnego kształtowały i utrzymywały. są wypierane, zaś w miejscowościach wypoczynkowych Obok nich należy wymienić zagrożenia o charakterze ograniczenia dotyczące zagospodarowania lub formy strukturalnym, występujące w wielu miejscach spotykają się z oporem – traktowane są jako bariery dla województwa: rozwoju lokalnej przedsiębiorczości, ograniczenie wol- - zmiany pierwotnej struktury agrarnej użytków rol- ności i prawa własności. nych (nadmierne rozdrabnianie niezgodne z histo- Stan i perspektywy dla ochrony obiektów cennych rycznymi podziałami); kulturowo są uwarunkowane zarówno - zanieczyszczenie powietrza oraz wibracje wywoła- - sposobem użytkowania, jak i kompetencją ne ruchem drogowym oraz obniżenie poziomu wód i sprawnością organizacyjną zarządzających: gruntowych, stanowiące zagrożenie dla trwałości - obiekty sakralne stanowią najliczniejszą grupę substancji zabytkowej – przede wszystkim w ośrod- zabytków – obecnie większość tego zasobu kach miejskich oraz w pobliżu głównych ciągów administrowana jest przez kościół rzymskokatolicki komunikacyjnych; i zachowuje swoją pierwotną funkcję, część kościołów - negatywne przekształcanie środowiska kulturo- pełni dodatkowo rolę muzeów, miejsc organizacji wego w wyniku oddziaływania aktywności gospo- wystaw, czy koncertów; darczej – przede wszystkim w pasie nadmorskim - kwestią nie posiadającą właściwego rozwiązania jest i wzdłuż głównych ciągów komunikacyjnych; opieka nad dziedzictwem grup wyznaniowych, które - mała liczba inwestorów zainteresowanych racjonal- wyemigrowały z obszaru województwa pomorskiego nym wykorzystywaniem i utrzymywaniem zabyt- – w szczególności menonitów i ewangelików; część ków skutkuje postępującą degradacją tych obiektów obiektów jest obecnie użytkowana przez inne grupy – w szczególności dotyczy to zasobu znajdującego religijne (np. zbór mennonicki w Gdańsku), znaczna się na terenach dawnych PGR-ów oraz obiektów część zborów pozostaje nieużytkowana (np. w militarnych, przemysłowych i zabytków techniki; Skórczu), a pozbawione stałej opieki cmentarze - nieodpowiednie funkcje lub brak funkcji pozwalają- niszczeją (np. cmentarz żydowski w Sopocie); cych w sposób racjonalny gospodarować zasobem, - dobra koniunktura w branży turystycznej oraz a tym samym jego ochroną, przede wszystkim wzrastające zainteresowanie architekturą rezyden- obiektów technicznych, przemysłowych i gospo- cjalną przyczyniły się w ostatnich latach do znaczącej darczych – skutkujący postępującą degradacją; poprawy stanu wielu tego typu założeń (np. Pałac w - skromne środki finansowe na skuteczne progra- Rzucewie, Dwór Oliwski w Gdańsku); z kolei obiekty my badawcze, ratownicze i zabezpieczające – na obronne często adaptowane są na cele rekreacyjne wszystkich szczeblach administracji; (np. Fort Grodzisko w Gdańsku, Opływ Motławy w - niski poziom zrozumienia i poszanowania dla histo- Gdańsku, zamek w Gniewie); rycznych wzorców kształtowania przestrzeni; - znaczna część zabytkowego zasobu architektury - zanik rzemiosł, związanych z tradycyjnymi dla przemysłowej i gospodarczej ulega dewastacji, regionu sposobami budowy – skutkuje zanikaniem nieliczne obiekty są adaptowane na inne funkcje tradycyjnych form, w szczególności na obszarach (np. Filharmonia na Ołowiance – dawny obiekt wiejskich; elektrociepłowni); - nawarstwianie się problemów społecznych, eko- - tradycyjna architektura wiejska jest często nomicznych i infrastrukturalnych w dzielnicach o degradowana przez nową zabudowę, która ma dużym zasobie zabytkowej zabudowy mieszkalnej lepiej zaspokajać potrzeby właścicieli, natomiast – postępująca degradacja tego typu struktur, np. krajobraz wiejski jest niszczony poprzez chaotyczne Gdańsk Orunia. struktury zagospodarowania, stanowiące zabudowę Obiekty dziedzictwa kulturowego to substancja, której o charakterze podmiejskim, nie korespondującą z właściwe utrzymanie wymaga nakładów finansowych elementami lokalnego dziedzictwa kulturowego ani i wysiłku, nie bez przyczyny są określane mianem „walo- przyrodniczego; rów”. - jakością środowiska przyrodniczego: Relikty poprzednich pokoleń stanowią o tożsamości - gminy sąsiednie Trójmiasta i Słupska – silna presja regionu. Dzięki swoim wartościom artystycznym, histo- urbanizacji w połączeniu z brakiem prawnych rycznym i sentymentalnym obiekty zabytkowe są miej- ograniczeń w wyborze terenów pod rozwój nowych scami uznawanymi za szczególne i prestiżowe. Można osiedli powoduje chaotyczny rozwój miejscowości, wyróżnić szereg typów obiektów zabytkowych posiada- zacieranie się historycznie ukształtowanych elementów jących szczególny potencjał dla rozwoju województwa: przestrzeni i ekspansję obcej kulturowo zabudowy o - obiekty dziedzictwa morskiego i rzecznego – Dziennik Urzędowy Województwa Pomorskiego Nr 172 — 13065 — Poz. 3361 charakterystyczne elementy krajobrazu, stanowiące - architektura socrealizmu: założenia Grunwaldzkiej o jego tożsamości i urodzie (np. latarnie morskie, Dzielnicy Mieszkaniowej w Gdańsku, obiekty Twierdza Wisłoujście, Żuraw w Gdańsku, Most administracyjne w Pruszczu Gdańskim, dawny Morski Tczewski, zabudowa hydrotechniczna Wisły i Żuław Dom Kultury w Nowym Porcie w Gdańsku oraz Wiślanych, Wielki Kanał Brdy wraz z Akweduktem gmachy poczty i kina przy ul. Długiej w Gdańsku; w Fojutowie, zespół elektrowni wodnych Raduni), - architektura drugiej połowy lat 50. i 60.16, np.: dlatego – mimo że posiadają one ograniczony Teatr „Wybrzeże”, „Dom Technika”, Bar „Alga” w potencjał dla bezpośredniego wykorzystania Sopocie, restauracja „Cristal” w Gdańsku, wieżowiec gospodarczego (np. funkcja muzealna statków, Centralnego Ośrodka Konstrukcyjno-Badawczego elektrowni wodnych, czy wykorzystanie latarni Przemysłu Okrętowego (tzw. „Zieleniak”) w Gdańsku, morskich jako punktów widokowych) – w interesie kościół św. Michała w Sopocie, kościół Wniebowzięcia publicznym leży ich utrzymanie, ochrona walorów NMP we Władysławowie; wśród przykładów jako elementu podwyższającego atrakcyjność architektury mieszkaniowej warto wspomnieć o miejscowości i regionu; blokach powstałych na terenie historycznej dzielnicy - układy przestrzenne objęte ochroną – potencjalne Osiek oraz zabudowę osiedla VII Dwór w Gdańsku; strefy prestiżu, w których inwestor musi sprostać - architektura lat 70., np.: hala sportowa „Olivia”, narzuconym wymogom dotyczącym kształtowania kościół N.M.P Królowej Różańca Świętego (tzw. struktur przestrzennych, jednak w zamian ma „Okrąglak”) w Gdańsku. Wśród licznie powstających zagwarantowaną trwałość walorów otoczenia w owym czasie osiedli mieszkaniowych niewątpliwą – miejsca dogodne do lokalizacji funkcji turystyki, innowacją było osiedle „Przymorze”, rozpoznawalne kultury, ekskluzywnych usług i mieszkalnictwa; dzięki charakterystycznym „falowcom”; - przemysłowe i gospodarcze obiekty zabytkowe - architektura lat 90., np.: nowy gmach Centralnego (dawny browar w Gdańsku Wrzeszczu, obiekty Muzeum Morskiego w Gdańsku, kościół Chrystusa Stoczni Cesarskiej), których pierwotna funkcja Króla w Bobowie, kościół św. Teresy Benedykty w utraciła już swoją zasadność – z uwagi na strukturę Koszwałach, kościół św. Jacka w Straszynie, Dom historycznego rozwoju ośrodków są to często obiekty Handlowy „Batory” w Gdyni. położone w strefie śródmiejskiej, w przypadku 3) Krajobraz obiektów z II poł. XIX w. – w pobliżu linii kolejowej Zachowanie walorów przyrodniczych i kulturowych – atrakcyjna lokalizacja i prestiż obiektu zabytkowego przestrzeni ma podstawowe znaczenie dla ogólnego stanowią dobrą przestrzeń dla lokalizacji funkcji charakteru warunków krajobrazowych, które na wielu metropolitalnych i centrotwórczych (np. kultury, obszarach województwa (objętych intensywnym pro- wystawienniczych, usług rynku finansowego, nauki cesem zagospodarowania) można uznać za zagrożone, i innowacji) oraz turystyki i rekreacji (np. hotele, sale z uwagi na: bankietowe, gastronomia, centra informacji i obsługi - proces suburbanizacji, polegający na ekspansji turystycznej); zabudowy mieszkaniowej i towarzyszącej jej - zabytkowe układy ruralistyczne, obszary o dobrze zabudowy usługowej, drogowej itp. na podmiejskie zachowanym krajobrazie wiejskim – miejsca atrakcyjne tereny otwarte: najbardziej narażone na ten rodzaj dla osób zmęczonych krajobrazem i intensywnością zagrożeń są: bodźców jakie oferuje miasto, dogodne do rozwoju - rejon aglomeracji trójmiejskiej (Koleczkowo, agroturystyki oraz różnych form rekreacji świątecznej Bojano, Chwaszczyno, Banino, Miszewo; Reszki i weekendowej; i Zbychowo – enklawy osadnicze w Trójmiejskim - zamki i inne zabytkowe obiekty obronne – stanowią Parku Krajobrazowym; pasmo Rumia – Reda – Wej- dominanty w panoramach i sylwetach miejscowości, herowo – tzw. „małe Trójmiasto”; Puck – południe; najczęściej otoczone rozległą przestrzenią publiczną Żelistrzewo, Mrzezino – położone w sąsiedztwie – doskonały potencjał dla funkcji turystyki i rekreacji rezerwatu przyrody „Beka”; Rewa – Mechelinki; (m.in.: ekspozycyjno-muzealna, hotelowa, pasmo Pruszcz Gdański – Tczew); gastronomiczna); - strefy podmiejskie: Słupsk – Kobylnica, Lębork – - kościoły i założenia klasztorne – obok kontynuowanej Nowa Wieś Lęborska, Starogard Gdański – Nowa w większości funkcji sakralnej, podobnie jak obiekty Wieś Rzeczna, Chojnice – Charzykowy oraz Kałdo- obronne stanowią element charakterystyczny w wo (zachodnie przedmieścia Malborka). panoramach i sylwetach miejscowości – pożądany Strefy suburbanizacji o niewielkim zasięgu powstają element szlaków lub innych produktów turystyki także wokół większości pozostałych miast oraz więk- krajoznawczej (np. szlak cysterski); w wielu obiektach szości wsi gminnych województwa pomorskiego, możliwe jest uzupełnienie funkcji sakralnej o funkcję jednak uznano je za posiadające charakter lokalny i nie kultury (miejsce organizacji wystaw lub koncertów). uwzględniono ich w niniejszym opracowaniu. W sumie Obok obiektów uznanych za zabytki (zarówno objęte powierzchnia zagrożona intensywnymi procesami sub- ochroną, jak i w rozumieniu potocznym) istnieje szereg urbanizacji wynosi ponad 140 km2; elementów przestrzeni stworzonych w okresie po 1945 r., - zainwestowanie turystyczne, które podlega koncentracji wartych zachowania ze względu na szczególne walory. w kompleksach rekreacyjnych, przeobraża krajobraz Dobra kultury współczesnej obok prezentowanych warto- regionu na wielu obszarach atrakcyjnych turystycznie, ści estetycznych, funkcjonalnych czy innowacyjnej myśli przede wszystkim nadmorskich i pojeziernych. Do inżynieryjnej, stanowią świadectwo zachodzących burz- najważniej-szych stref zainwestowania zaliczyć liwych przemian. Ze względu na zastosowane uniwersal- można: pasmo nadmorskie na odcinku od Karwi do ne technologie w budownictwie nie można wyróżnić tu Helu, pasmo nadmorskie Trójmiasta, Mierzeję Wiślaną żadnych regionalizmów, natomiast koncentracja takich od Gdańska Sobieszewa do Kątów Rybackich; strefy obiektów najczęściej pokrywa się z utrzymującym się do brzegowe większych jezior na Pojezierzu Kaszubskim lat 80. celem migracji – dużymi ośrodkami miejskimi. Do (jeziora: raduńsko-ostrzyckie, chmieleńskie, szczególnych należą: Mausz, Gowidliń- skie, Sitno i okoliczne, Kamień Dziennik Urzędowy Województwa Pomorskiego Nr 172 — 13066 — Poz. 3361 i Wysoka) oraz w Borach Tucholskich i na Równinie zachodzi tak powszechnie, jak parcelacja. Uznano, że Charzykowskiej (jeziora: Wdzydzkie, Charzykowskie scalanie obecnie i w najbliższej przyszłości nie powinno – wschodni brzeg, Sudomie, Wielki Ocypel). stanowić istotnego zagrożenia dla zasobów krajobrazo- Oprócz wymienionych stref, zagospodarowanie tury- wych regionu; styczne i związany z nim ruch koncentrują się w kilku - negatywny wpływ na krajobraz, może mieć izolowanych ośrodkach, których większość położona transformacja użytków zielonych w inne użytki rolne jest na wybrzeżu Bałtyku. Należą do nich: Ustka, Rowy, (grunty orne, sady), leśne lub osadnicze. Potencjalnie Łeba, Dębki, Lubiatowo, Białogóra, Krynica Morska. może ona wystąpić na wielu obszarach województwa, Pozostałe mniejsze kompleksy ośrodków wypoczynko- na których nie wprowadzono instrumentów wych i domków letniskowych położone są głównie na finansowych wspierających utrzymanie łąk i pastwisk Pojezierzach: Kaszubskim, Starogardzkim i Bytowskim. (w formie programów rolno-środowiskowych). Skala ich oddziaływania na krajobraz jest jednak znacz- Przyczyny transformacji użytków zielonych mogą być nie mniejsza i ma z reguły charakter lokalny. Łączna dla różne: nieopłacalność hodowli, chęć przestawienia województwa powierzchnia terenów, które uznano za się na uprawy przemysłowe (np. rzepak przeznaczany wizualnie zagrożone przez zagospodarowanie turystycz- na biopaliwa), okopowe lub zbożowe, zalesienie w ne, wynosi blisko 150 km2; celu uzyskania profitów finansowych z tego tytułu, - wycinka drzew – zagraża utracie dróg alejowych, presja osadnictwa w atrakcyjnych dla niego terenach do których zaliczyć należy m.in.: Gdynia – Żukowo, podmiejskich i turystycznych. Największe kompleksy Gdańsk – Żukowo, Malbork – Elbląg, Malbork – Sztum łąk i pastwisk, które w najbliższych latach mogą ulec – Kwidzyn – Gardeja, Nowy Staw – Nowy Dwór transformacji, położone są na terenie: Pradoliny Redy Gdański, Szymankowo – Lichnowy, Sławutówko i Łeby, Żuław Gdańskich i Malborskich (szczególnie na – Brudzewo, Trąbki Wielkie – Gołębiewo. wschód od Pruszcza Gdańskiego i północ od Tczewa), Zagrożona wycinką jest także większość alei przy wschodniej części Doliny Kwidzyńskiej, Pojezierza drogach powiatowych. Koncentrują się one głównie we Bytowskiego w rejonie doliny Kamienicy. Szereg wschodniej części województwa, na Żuławach Wiśla- mniejszych kompleksów łąkowo-pastwiskowych nych i Pojezierzu Iławskim, a w mniejszym stopniu w zagrożonych transformacją znajduje się także na części północnej, szczególnie na zachód od Słupska, przy Równinie Słupskiej i na Pojezierzach: Kaszubskim, granicy z województwem zachodniopomorskim. Łączna Krajeńskim, Starogardzkim i Iławskim. Łącznie na długość dróg alejowych zagrożonych wycinką drzew terenie województwa zajmują one ponad 450 km2. wynosi blisko 400 km. - Wyjątkowo silnie na degradację wizualnych wartości - stopniowa redukcja i zajmowanie przez tereny krajobrazu wpływają formy architektoniczne zabudowane i zainwestowane ciągów naturalnych wprowadzanego zainwestowania. Pomimo, że w skali powiązań ekologicznych (sąsiadujące, rozdrobnione województwa wydają się być drobnym elementem płaty leśne lub dna i zbocza niezainwestowanych przestrzennym, to jednak intensywność i zasięg dolin rzecznych, zabudowa w pasie nadmorskim w ich pojawiania się stwarza nową, tym razem silnie Jelitkowie). odbieraną w makroprzestrzeni jakość. - deprecjacja wartości architektury regionalnej (układ Niestety, pojawiające się współczesne formy archi- przestrzenny wsi, zagród, detal architektoniczny, tektoniczne i sposoby zagospodarowania otoczenia proporcje budynków) oraz zacieranie charaktery- zabudowy nie spełniają, z różnych powodów, warunku stycznych dla regionu układów zieleni (np. obumieranie harmonijnego wkomponowania w istniejące walory kra- historycznych szpalerów kasztanowców, wycinka jobrazowe. szpalerów drzew wzdłuż dróg), których efektem jest Najczęstszą przyczyną jest stosowanie zbyt zindywi- zerwanie z tożsamością krajobrazową i kulturową; dualizowanej formy architektury, gdzie architekt, często - zmiany pierwotnej struktury agrarnej użytków realizując wprost życzenie inwestora-nieprofesjonalisty, rolnych, polegające przeważnie na wtórnej parcelacji wykorzystuje wszystkie znane mu rozwiązania formal- pod zabudowę nierolniczą, zachodzą na obszarze ne – co tworzy w krajobrazie efekt chaosu wizualnego. całego województwa pomorskiego, jednak w skali Dostępność wszelkich nowych technologii, opracowa- istotnie dewastującej wartości krajobrazu, spotyka nych dla innych regio-nów Europy czy nawet świata, się je w szczególności w części północnej, na powoduje zacieranie indywidualności i niepowtarzal- Wybrzeżu Słowińskim i Wysoczyźnie Żarnowieckiej. ności krajobrazu kulturowego. Cztery główne obszary ich występowania to: zespół Cechy środowiska przyrodniczego i kulturowego, łąk nadmorskich w okolicy Karwi i Karwieńskich które kształtują makroprzestrzenne wartości wizualno- Błot, pasmo łąk i mokradeł nadmorskich Widowo – estetyczne zasobów krajobrazowych regionu oraz zesta- Białogóra (Wierzchucińskie Bagna, Łąki Karwieńskie, wienie zagrożeń tych zasobów pozwoliło zidentyfikować Żarnowieckie Łąki, Odargowskie Łąki), pasmo łąk rozkład przestrzenny stref priorytetowych, w obrębie któ- i mokradeł nadmorskich na wysokości miejscowości: rych powinno się różnicować politykę przestrzenną w Lubiatowo – Kopalino – Sasino – Ulinia – Sarbsk – odniesieniu do ochrony i kształtowania krajobrazu. Nowęcin, okolice Jeziora Salińskiego i miejscowości Zestawienie oceny wartości i zagrożeń krajobrazu Mierzynko. wskazuje na bardzo duże zróżnicowanie przestrzenne Duże, historycznie ukształtowane kompleksy łąk, są w regionie współwystępowania obu tych zmiennych. tu dzielone na małe działki, z reguły przeznaczane pod Wynika z niej, że najcenniejsze, a równocześnie naj- zabudowę rekreacyjną. Zabudowa poprzedzona jest z bardziej zagrożone krajobrazy regionu, koncentrują reguły melioracją (odwodnieniem) terenu, zmianą pod- się we wschodniej i północnej część województwa: na łoża glebowego i usunięciem seminaturalnej roślinno- Żuławach Wiślanych i Pojezierzu Iławskim, części pół- ści łąkowej, co skrajnie przeobraża wartości ekologiczne nocnej: na Równinie Słupskiej, północno-wschodniej i krajobrazowe. Powierzchnia objęta tymi procesami części Wysoczyzny Polanowskiej oraz na Wysoczyźnie wynosi ponad 80 km2. Struktura agrarna ulega także Żarnowieckiej, a także południowej części Pojezierza zmianie w wyniku scalania gruntów, które jednak nie Kaszubskiego i fragmentach Pojezierza Starogardzkiego, Dziennik Urzędowy Województwa Pomorskiego Nr 172 — 13067 — Poz. 3361 w których podjęcie działań jest najpilniejsze. W niektó- 12 Program Ochrony Środowiska Województwa Pomorskiego rych przypadkach wynika to z dużego zagrożenia krajo- na lata 2007–2010 z uwzględnieniem perspektywy 2011- brazu – tam należy podjąć nie tylko działania ochronne, 2014, przyjęty uchwałą Sejmiku Województwa Pomorskie- ale także redukować czynniki zagrażające krajobrazowi go Nr191/XII/07 z dnia 24 września 2007 r. 13 Szczegółowe, aktualne informacje o zagrożeniach środo- i odtwarzać przekształ-cone jego fragmenty. W innych wiska (w tym wód) zawiera Program Ochrony Środowiska rola czynników degradacyjnych jest mniejsza i należy Województwa Pomorskiego na lata 2007-2010 z uwzględ- koncentrować się tam na działaniach ochronnych, nieniem perspektywy 2011-2014, Pomorskie Studia Regio- powstrzymujących rozwój źródeł degradacji krajobrazu nalne, Gdańsk, 2007. i jego przekształcenia. 14 Stan – badania Wojewódzkiego Inspektoratu Ochrony Śro- Na redukcji źródeł degradacji krajobrazu należy także dowiska w Gdańsku, 2005. skoncentrować się w zachodniej i północnej części woje- 15 Dla którego sporządzono w 2007 r. Program ochrony wództwa (Pojezierze Bytowskie, Wysoczyzna Damnicka, powietrza dla aglomeracji Trójmiejskiej w województwie pomorskim za rok 2004 oraz Program ochrony powietrza Pradolina Redy–Łeby, Równina Charzykowska, Wybrzeże dla aglomeracji trójmiasta w województwie pomorskim Słowińskie, Pobrzeże Kaszubskie oraz północna cześć – aktualizacja za 2006 r. Żuław, Dolina Kwidzyńska i południowa część Pojezie- 16 Architektoniczne Punkty Odniesienia; Honorowa Nagroda rza Iławskiego), gdzie co prawda zasoby krajobrazowe SARP 1966–2006, SARP, Warszawa 2007. posiadają nieco niższą wartość, jednak podlegają silne- mu oddziaływaniu czynników antropogenicznych. 4.3. Sieć osadnicza Na pozostałych obszarach regionu polityka ochrony 4.3.1. Charakterystyczne cechy sieci osadniczej i kształtowania krajobrazu może być nieco mniej restryk- 1) Rozmieszczenie ośrodków osadniczych w strukturze cyjna, co nie oznacza, że zakres proponowanych działań administracyjnej jest znacznie mniejszy niż na wcześniej wymienionych Struktura administracyjna sieci osadniczej obszarach. województwa rozpatrywana jest w trzech ujęciach: Uwagę należy także zwrócić na strefy przede wszyst- - ponadregionalnym – ośrodki województwa kim na zapleczu (i częściowo w obrębie) aglomeracji uczestniczące w strukturze funkcjonalnej całego i niektórych innych większych miast województwa, w kraju oraz wymianie międzynarodowej, skupiające których co prawda zasoby krajobrazowe, głównie ze zdecydowaną większość instytucji pełniących funkcje względu na ich zniszczenie, są aktualnie relatywnie naj- administracyjne: Gdańsk (57 instytucji) i Gdynia niższe w województwie, jednak położenie ich implikuje (34); konieczność poprawy stanu krajobrazu, który stanowi - regionalnym – ośrodki z terenu województwa istotną składową warunków jakości życia mieszkańców. uczestniczące w podziale funkcji zaspokajających A właśnie w tym obszarze aktualnie powstają i będą potrzeby i obsługujących zadania na obszarze powstawać w przyszłości dalsze tereny mieszkalne dla województwa: Słupsk (29) b. miasto wojewódzkie; ludności aglomeracji. - lokalnym – ośrodki pełniące funkcje zaspokajania potrzeb społeczności gminnych lub powiatowych (z 1 Liczba i powierzchnia obszarów chronionych poza obszarami zakresu m.in.: polityki podatkowej, rolnictwa, organów NATURA 2000 (aktualność na dzień 31.XII.2008) zaś obszary ścigania, nadzoru budowlanego, kuratorium oświaty, NATURA 2000 (aktualność na dzień 31.05.2009). 2 Rozporządzenie Ministra Środowiska z dn. 5 września statystyki publicznej oraz inspekcji sanitarnych), ale 2007 r., zmieniające rozporządzenie w sprawie obszarów wpływające na procesy w skali całego województwa specjalnej ochrony ptaków NATURA 2000 (Dz. U. nr 179, lub jego części. poz. 1275) oraz Rozporządzenie Ministra Środowiska z dn. 2) Wielkość jednostek osadniczych i ich powiązania z 27.10.2008 zmieniające rozporządzenie w sprawie obsza- układem transportowym [rys.10] rów specjalnej ochrony ptaków NATURA 2000 (Dz. U. nr W roku 2008 w województwie były 42 miasta oraz 198, poz. 1226). 2.893 miejscowości wiejskie. Ponad 3/4 miejscowości 3 Dane aktualne na dzień 1 maja 2008 r. Bieżące informacje (ok. 2.300 jednostek), to jednostki osadnicze o średniej o postępie prac nad tworzeniem systemu NATURA 2000 przekazuje Ministerstwo Środowiska (m.in. na stronie por- wielkości ok. 60 osób, które zamieszkuje łącznie 138 tys. talu www.mos.gov.pl). mieszkańców. Miasta stanowią główne elementy sieci 4 Dane na podstawie Raportu o stanie zachowania zabyt- osadniczej o charakterze węzłowym. Dominującymi pod ków z 2004 r. oraz szacunków Regionalnego Ośrodka Badań względem wielkości ośrodkami miejskimi są: Gdańsk i Dokumentacji Zabytków w Gdańsku. (455.581 mieszkańców), Gdynia (249.257) i Słupsk 5 Stan na dzień 14 lipca 2009 r. (97.331) (wykres 2). W strukturze województwa wyróżnić 6 Identyfikacja struktury.., 2001. można grupę miast, których liczebność mieści się między 7 Program opieki nad zabytkami województwa pomorskiego ok. 35–60 tys. mieszkańców: Tczew (60.119), Starogard na lata 2007–2010. 8 Czynione są starania o kolejny wpis na Listę Światowe- Gdański (48.313), Wejherowo (46.579), Sopot (38.821), go Dziedzictwa Kulturalnego i Naturalnego UNESCO, pod Chojnice (39.960), Malbork (38.156), Kwidzyn (38.057), nazwą Gdańsk – Miejsce Pamięci i Wolności. Przedmio- Lębork (34.681) oraz Rumia (45.095), która jest jedynym tem wniosku są dwa miejsca pamięci, które symbolizują miastem niepowiatowym w tej klasie wielkości. Łącznie początek II wojny światowej (Westerplatte) i koniec tzw. w 12 miastach liczących powyżej 35.000 osób mieszka „zimnej wojny” (fragment Stoczni Gdańskiej) oraz zespół ok. 1,2 mln osób, co stanowi ponad połowę ludności historycznych budowli położonych na terenie Głównego województwa. Miasta. W grupie miast od ok. 15 do 25 tys. mieszkańców 9 Na Listę Światowego Dziedzictwa Kulturalnego i Natu- ralnego UNESCO „Pamięć Świata” wpisano Tablice z 21 mieszczą się 4 miasta powiatowe: Pruszcz Gdański (25,6), postulatami powstałymi podczas strajku w 1980 r. w Stocz- Kościerzyna (23,0), Bytów (16,7) i Kartuzy (15,0) oraz dwa ni Gdańskiej. miasta inne: Reda (19,6) i Ustka (16,1). W kolejnej grupie 10 Ustawa z dnia 23 lipca 2003 r. o ochronie zabytków i opiece miast od 10–15 tys. mieszkańców, znajdują się 4 pozo- nad zabytkami zawiera formę ochrony w postaci parku kul- stałe miasta powiatowe (Człuchów, Puck, Nowy Dwór turowego – co umożliwia jednoczesną ochronę walorów Gdański, Sztum) i 2 inne (Władysławowo, Miastko). Po 9 dziedzictwa i krajobrazu. miast jest w grupie jednostek osadniczych zaludnionych 11 Rocznik Ochrony Środowiska 2006, GUS, Warszawa 2006. Dziennik Urzędowy Województwa Pomorskiego Nr 172 — 13068 — Poz. 3361 przez 5–10 tys. i poniżej 5 tys. mieszkańców. Brodnickiego oraz innych terenów pojeziernych, gdzie Rozkład gęstości sieci osadniczej oraz średniej wiel- występują stosunkowo słabe warunki do wielkotowa- kości jednostek osadniczych mają charakter komple- rowej gospodarki rolnej. Odmienne jest przestrzenne mentarny. Jest to widoczne szczególnie w środkowej rozmieszczenie jednostek osadniczych o największej części województwa, na Kaszubach i Kociewiu. Analiza średniej wielkości. Poza Trójmiastem i jego bezpośred- na poziomie obrębu geodezyjnego wskazuje, że obszary nim sąsiedztwem, obszary takie tworzą pasma wzdłuż historycznie trudniej dostępne (leśne i pojezierne) cha- Wisły, pradoliny Redy i Łeby, Pobrzeża Słowińskiego w rakteryzują się rozdrobnieniem i rozproszeniem osad- kierunku Słupska oraz w żyźniejszych enklawach Borów nictwa, rozmieszczonego wyspowo. Natomiast wzdłuż Tucholskich i pojezierzy. szlaków komunikacyjnych tworzą się pasma większych Wielkość i rozmieszczenie jednostek osadniczych miejscowości. Obszary trudniej dostępne wykazują rów- uwidaczniają wyraźnie wyższy stopień koncentracji we nież większe zróżnicowanie gęstości sieci osadniczej w wschodniej części województwa pomorskiego, a ściślej ramach jednej gminy, gdyż obok obszarów gęściej zalud- obszaru rozciągającego się od Półwyspu Helskiego, nionych i wypełnionych licznymi, małymi miejscowoś- wokół Zatoki Gdańskiej, z dominującymi swą wielkoś- ciami występują również obszary leśne, bardzo rzadko cią ośrodkami Trójmiasta, następnie wzdłuż linii Wisły zaludnione, gdzie generalnie sieć osadnicza jest bardzo do południowych granic województwa. Z tego obszaru uboga. intensywne osadnictwo rozciąga się ku zachodowi na Gęstość sieci osadniczej jest największa na obszarach Pojezierze Kaszubskie aż do łuku Wejherowo – Sierako- Pojezierza Kaszubskiego, Puszczy Darżlubskiej, Borów wice – Kościerzyna – Zblewo – Skórcz. Tucholskich, leśnych fragmentów Pojezierza Iławsko-

500,0

450,0 Gdańsk

400,0 Gdynia

Słupsk 350,0 Tczew

300,0 Starogard Gdański

Wejherow o 250,0

Rumia¹

200,0 Sopot

Chojnice 150,0

Malbork

100,0 Lębork

Pruszcz Gdański 50,0

0,0 1950196019701980199020002005

Wykres 2. Zmiany liczby ludności miast (powyżej 10 tys. mieszk. w roku 2005) w województwie pomorskim w latach 1950–2005. Oprac. własne na podstawie: Rocznik Statystyczny 1950, tabl. 6; Rocznik Statystyczny 1955, tabl. 2; Rocznik Statystyczny 1960, tabl. 3 (23); Rocznik Statystyczny 1965, tabl. 4 (23); Rocznik Statystyczny 1970, tabl. 4 (37); Rocznik Statystyczny 1975, tabl. 3 (46); Rocznik Statystyczny 1980, tabl. 2 (52); Rocznik Statystyczny 1985, tabl. 3 (65); Rocznik Statystyczny 1990, tabl. 7 (65); Rocznik Statystyczny 1995, tabl. 7 (76); s. 53–54; Bank Danych Regionalnych GUS. Dziennik Urzędowy Województwa Pomorskiego Nr 172 — 13069 — Poz. 3361 Rozwój tego obszaru jest historycznie uwarunkowa- stek oraz zespołów osadniczych, a także kształtowania ny: wynika z dostępu do morza, korzystnych warunków się sieci osadniczych i rozmieszczenia ludności: agroekologicznych, przebiegu głównych szlaków trans- - centrum obszaru aglomeracji (Gdańsk, Gdynia, portowych (w tym drogi krajowej nr 1, linii kolejowej Sopot): Gdynia – Bydgoszcz, w przeszłości także szlaku żeglow- - obszar o największej koncentracji ludności, rynku nego Wisły). Współcześnie o jego randze decyduje kon- pracy, zróżnicowanej oferty edukacyjnej oraz centracja w postaci aglomeracji nadmorskiej położonej funkcji gospodarczych i administracyjnych – nie w węzłach lotniczym i morskich sieci TEN-T. Większość zapewnia jednocześnie przystępnej lub atrakcyjnej powiatów położonych wokół Zatoki Gdańskiej i wzdłuż (głównie cenowo) oferty terenów inwestycyjnych linii Wisły wykazuje wysoką gęstość zaludnienia, prze- i nowych zasobów mieszkaniowych. Miasta wyka- kraczającą 100 os./km2, tworząc obszar osadnictwa od zują zróżnicowaną dynamikę wzrostu ludności i za- brzegu Bałtyku do południowej granicy województwa. sobów mieszkaniowych, ale jako całość Trójmiasto W poszczególnych gminach gęstość zaludnienia jest traci ludność. Spadku ludności nie hamuje rozwój bardziej zróżnicowana i waha się od 37 os./km2 w gm. nowych osiedli na wielkich obszarach (Gdańsk Miłoradz do 155 os./km2 w gm. Pszczółki, od 13 os./km2 Południe, Gdynia Zachód). W Trójmieście widocz- w mieście Krynica Morska (wliczając do powierzch- na jest poprawa wskaźników jakości zamieszkania, ni gminy wody Zalewu Wiślanego) do 2697 os./km2 w co wiąże się z jednej strony z rozgęszczaniem ist- mieście Tczew. Wartości z przedziału 40–150 os./km2, niejących zasobów mieszkaniowych, z drugiej – z dotyczą wyłącznie gmin wiejskich. W zachodniej części tworzeniem się nowych. Brak wystarczającej koor- województwa najgęściej zaludnione gminy wiejskie dynacji rozwoju w skali szerszej, skutkuje chaosem spoza obszarów podmiejskich nie sięgają tego minimum na poziomie dzielnic i całych miast, objawiającym (typowe wartości wahają się w przedziale 15–40 os./km2). się tworzeniem izolowanych funkcjonalnie i trans- Kształtujące się obszary koncentracji osadnictwa cha- portowo wysp zainwestowania, monofunkcyjnym rakteryzują się w dalszym ciągu tendencjami wzrostu, mieszkaniowym charakterem oraz nie rozwiązany- o czym świadczy wyraźny ciągły wzrost gęstości zalud- mi problemami transportowymi i obsługi miesz- nienia. kańców; Współcześnie intensyfikacja procesów urbanizacyj- - obszar funkcjonalny aglomeracji – pierścień gmin: nych, społecznych i gospodarczych, zachodząca wokół - gminy wiejskie i miasta na tym obszarze wykazują niektórych miast regionu (przede wszystkim Trójmiasto, zarówno dynamikę demograficzną, jak i inwesty- ale także Słupsk, Chojnice i Kwidzyn), przyczynia się do cyjną. Rośnie powierzchnia terenów zainwesto- wyraźnego kształtowania subregionalnych obszarów wanych zarówno na cele mieszkaniowe, jak też na funkcjonalnych. [Rys.11] potrzeby komercyjnych usług i produkcji. Poprawa - W przypadku Trójmiasta obserwuje się wyraźne wskaźników jakości zamieszkania idzie w parze z powiązania oparte przede wszystkim o drogi krajowe: żywiołowym procesem rozwoju nowych zasobów DK nr 91 i DK nr 22 (widoczny jest intensywny rozwój mieszkaniowych. Na obszarach graniczących z Trój- osadnictwa zwłaszcza od Trójmiasta przez Tczew, miastem oraz Rumi, Redy, Wejherowa, Pruszcza Starogard Gdański do Zblewa), DK nr 6 (na odcinku Gdańskiego obserwowane są procesy zbliżone do od Trójmiasta do Luzina, gdzie odnotowuje się opisanych w Trójmieście. Poza miastami, dyna- nie tylko wysoką gęstość zaludnienia, ale znaczną miczne procesy suburbanizacji mają w większości dynamikę jej wzrostu w ciągu ostatnich lat) oraz DK charakter „spontaniczny” lub wręcz „chaotyczny”, nr 20 (intensywniejsze procesy osadnicze występują nie kształtując pełnowar-tościowej struktury prze- od Trójmiasta do Kościerzyny). W kształtowaniu strzennej; subregionu istotne znaczenie mają także drogi - obszary z dominacją rolnictwa i leśnictwa: wojewódzkie, w tym zwłaszcza DW nr 216, 221, 222. - obszary centralne województwa (głównie Kaszu- - Subregion funkcjonalny Słupska oparty jest przede by, w mniejszym stopniu fragmenty Kociewia wszystkim na relacjach zachodzących na drogach i północnej części Powiśla) wykazują wyższą krajowych DK nr 6 (intensywniejsze procesy od średniej wojewódzkiej i krajowej dynamikę, urbanizacyjne oraz większa dynamika rozwoju, zarówno wzrostu demograficznego, jak i rozwoju obserwowana zwłaszcza na linii Lębork – Słupsk) i DK przestrzennego, w tym inwestycji mieszkanio- nr 21, powiązanej z kierunkiem na Bytów drogami wych. Widoczny wzrost ludnościowy związany wojewódzkimi DW nr 210 i 212. jest z przyrostem naturalnym, a procesy inwe- - Subregion funkcjonalny Chojnic oparty jest przede stycyjne dotyczą zarówno obszarów usług i pro- wszystkim o drogę krajową DK nr 22, gdzie większa dukcji, jak też zabudowy mieszkaniowej; niż w otaczających gminach gęstość zaludnienia - obszary zachodnie i południowo-wschodnie występuje od Czerska do Człuchowa, a dodatkowo województwa są zaliczane do obszarów najgłęb- wzmacniana jest układem dróg wojewódzkich DW nr szej w skali Polski depresji społecznej i gospo- 235 i 240. darczej, wykazują odpływ ludności i stagnację - Subregion funkcjonalny Kwidzyna rozwija się przede inwestycyjną; wszystkim w oparciu o drogę krajową DK nr 55. Słabe - enklawy wzrostu wokół miast takich jak Słupsk, oddzia-ływanie ośrodka ograniczane jest brakiem Kwidzyn, czy Chojnic z Człuchowem – procesy powiązań transportowych (brak mostu na rzece Wiśle) rozwojowe koncentrują się głównie w ośrodkach z zachodnią częścią województwa. miejskich i ich najbliższym otoczeniu, kształtu- 4.3.2. Przekształcenia sieci osadniczej jąc miejskie obszary funkcjonalne. Rozwój tych 1) Formy i zjawiska przekształceń sieci osadniczej obszarów wynika z warunków tworzonych przez Analiza cech i wskaźników charakteryzujących system skupisko ludności, bogatszą i intensywniejszą osadniczy pozwala zaobserwować mechanizmy i procesy infrastrukturę miejską oraz istnienie większych związane z przestrzennym rozwojem osadnictwa. Rysują podmiotów gospodarczych. Jest on kompenso- się obszary rozwoju lub stagnacji poszczególnych jedno- wany przez dalsze otoczenie, w którym występuje Dziennik Urzędowy Województwa Pomorskiego Nr 172 — 13070 — Poz. 3361 strukturalna depresja społeczno-gospodarcza; oraz wznoszenia nowych budynków mieszkalnych - obszary nadmorskie: dla „rezydentów”. Na miejsce rdzennych, stałych - miasta nadmorskie: Krynica Morska, Jastarnia, mieszkańców napływa ludność przebywająca w Władysławowo, Łeba, Ustka, korzystające z walo- mieście sezonowo, niejednokrotnie zameldowana rów swojego położenia, wykazują dużą dynamikę w innej gminie, a więc również nie wnosząca tutaj demograficzną i inwestycyjną, chociaż o bardzo części podatków i opłat lokalnych. specyficznym charakterze, związanym z rozwojem - Wyjaławianie tkanki miejskiej, polegające na: usług turystycznych – rozwój często przyjmuje cha- - przenoszeniu działalności gospodarczej poza rakter mikrosuburbanizacji, wykazującej (analogicz- obszary miejskie lub na ich peryferia; ne do obszaru aglomeracji) zjawisko „rozlewania - odpływie zakładów usługowych i produkcyjnych się”; razem z ich siedzibami, a ruchu tego nie kom- - inne gminy nadmorskie – szybko tracą swój dotych- pensuje tworzenie lub lokalizacja miastotwór- czasowy rybacki lub rolniczy charakter i prze- czych usług wyższego rzędu. kształcają się w nadmorskie osiedla lub (częściej) - W jednostkach osadniczych, w których odnotowu- w amorficzne obszary zabudowy rekreacyjnej, w je się wzrost liczby ludności, rozwój przestrzenny tym letniskowej, całkowicie zacierającej pierwotne ma charakter spontaniczny, tworzący mechanizm układy ruralistyczne; chaotycznego procesu suburbanizacji. Mechanizm - dolina Wisły, jej delta i otoczenie: ten wynika z: - stosunkowo gęsto zaludnione oraz wykazujące - kierowania się inwestorów indywidualnych i in- dynamikę inwestycyjną pasmo wzdłuż drogi stytucjonalnych przy wyborze lokalizacji swoich krajowej nr 91, autostrady A1, linii kolejowej przedsięwzięć inwestycyjnych głównie dostępnoś- Gdańsk – Bydgoszcz; stopniowo wypełniane cią komunikacyjną i ceną gruntów; są wolne tereny wzdłuż dróg. Duży udział mają - podaży terenów budowlanych w odpowiedzi na tu inwestycje związane z produkcją, składami, popyt – właściciele gruntów próbują zbyć wszystkie magazynami, centrami logistycznymi; również tereny, które mogą znaleźć potencjalnych nabyw- pasmowo rozwija się zabudowa mieszkaniowa. ców. Gęstość zainwestowania, najwyższa w okolicach - Rozwój zainwestowania w pobliżu dróg niezależ- Pruszcza Gdańskiego, maleje w miarę oddalania nie od ich kategorii i funkcji pełnionych w układzie się Trójmiasta. transportowym. Powoduje to „obrastanie” istnieją- Wszystkie powyższe procesy wywołane są następu- cych dróg krajowych, wojewódzkich, powiatowych jącymi zjawiskami: początkowo rozproszoną, stopniowo zagęszczającą - odpływem ludności (gminy zachodnie i południowo- się zabudową, która długotrwale nie jest w pełni wschodnie); obsługiwana infrastrukturalnie (skala zjawiska jest - odpływem ludności i budową nowych zasobów zależna od wielkości ośrodka rdzeniowego tego mieszkaniowych (Trójmiasto); procesu). Wynika to z: - intensywnym rozwojem budownictwa oraz wzrostem - braku terenów kompleksowo przygotowanych liczby ludności, związanym z wysokim, dodatnim do inwestycji (uprzednio uzbrojonych i dobrze przyrostem naturalnym (Kaszuby) lub migracją skomunikowanych), każdy, do którego istnieje dotychczasowych mieszkańców Trójmiasta na tereny dojazd, bez względu na stopień uzbrojenia, staje gmin sąsiednich (rozlewanie się miast). się atrakcyjny. W ramach wyżej omówionych obszarów można - Przy dużej gęstość sieci osadniczej opartej na wyróżnić dwie zasadnicze klasy: małych miejscowościach (np. gminy położone na - obszary rozwoju zainwestowania, na których południowy zachód od Trójmiasta) brak jest czyn- przekształcenia przestrzenne, w dynamicznej formie, ników stymulujących kształtowanie się pełnostan- związane są z ekspansją zabudowy, wprowadzaniem dardowych ośrodków. Należą do nich: nowych form zagospodarowania, rozbudową - warunki do wykreowania centrum wraz z moż- infrastruktury technicznej i transportowej; skutkiem liwością kształtowania w jego granicach prze- ich jest zatarcie pierwotnych form krajobrazowych strzeni publicznych; i przyrodniczych cechujących do niedawna te - możliwości stworzenia powiązań transportowych tereny; z ośrodkami wyższej rangi; - obszary stagnacji zainwestowania, na których notuje - dysponowanie potencjałem przestrzennym do się ujemne saldo migracji; nie oznacza to braku budowy koncentrycznych stref rozwojowych, rozwoju nowej zabudowy i zainwestowania o różnym opartych o nową sieć uliczną i infrastruktural- charakterze i jakości, ale towarzyszy jej degradacja ną. części starej tkanki osadniczej, a z nią dekapitalizacji Przy takich uwarunkowaniach zabudowa rozwija się infrastruktury technicznej i transportowej. chaotycznie, w oderwaniu od istniejących jednostek 2) Procesy przekształceń zagospodarowania elementów osadniczych, w oparciu o nieprzystosowaną do tych sieci osadniczej celów sieć transportową, tworzoną z myślą o funkcjach - Rozwój przestrzenny w niewielkim stopniu jest ponadlokalnych. Jest to główna przyczyna obserwowa- efektem działań samorządów, przygotowujących z nych zjawisk suburbanizacji, gdy wzdłuż istniejących wyprzedzeniem tereny inwestycyjne (planistycznie dróg tworzą się struktury o charakterze pasm rozwo- i infrastrukturalnie). jowych nie będące w stanie wykreować kompletnych - Gdańsk i Gdynia zmniejszają liczbę ludności, tracąc pod względem funkcjonalnym jednostek osadniczych. często najzamożniejszą i najaktywniejszą grupę Charakteryzuje je amorficzny i monotonny układ prze- mieszkańców, którzy w poszukiwaniu wyższego strzenny, w którym zacierają się granice pomiędzy standardu zamieszkania przenoszą się do gmin poszczególnymi miejscowościami, a strefy usług rozmy- podmiejskich. wają się, nie kształtując centrów. Te pasmowe struktury, - W Sopocie pojawia się zjawisko wykupu mieszkań obsługiwane bezpośrednio z istniejących dróg, będących Dziennik Urzędowy Województwa Pomorskiego Nr 172 — 13071 — Poz. 3361 formalnie drogami zbiorczymi, głównymi i wyższych klas cie wpłynęłoby na awans tak ukształtowanego ośrodka technicznych, zakłócają funkcje transportowe tych dróg. w skali województwa i kraju. Skutkiem jest dezorganizacja układu transportowego, 1) Organizacyjne i techniczne czynniki kształtowania utrudniająca poruszanie się wewnątrz funkcjonalnego struktury sieci osadniczej obszaru miejskiego i dojazd do niego z zewnątrz. Doty- Obecna struktura osadnicza zdefiniowana jest głównie czy to zarówno obszaru metropolitalnego, jak również na podstawie kryterium administracyjnego, mającego obszarów zurbanizowanych pozostałych ośrodków miej- genezę historyczną (często sięgającą XIX wieku, a skich województwa. nawet średniowiecza), opartego na kryteriach wielkości - Dominująca, szczególnie poza Trójmiastem, rola ośrodków oraz podziałach administracyjnych. Były budownictwa indywidualnego, w większości w one zaburzane w historii podziałami politycznymi. formie zabudowy jednorodzinnej, będącej efektem Współcześnie można zaobserwować szereg procesów, tysięcy indywidualnych decyzji, nie opartych o szerszy które wkrótce mogą podważyć tę strukturę; są to: kontekst przestrzenny i infrastrukturalny, jako że - zmiany warunków komunikacyjnych: wynikają one z jednostkowych interesów i celów, - skracanie dystansu czasowego w dostępie do nastawionych na doraźne rozwiązanie problemu różnych ośrodków, za sprawą rozwoju systemów inwestora. transportu publicznego oraz wzrostu poziomu 4.3.3. Struktura sieci osadniczej motoryzacji; Charakteryzując znaczenie ośrodka uwzględniono - nowe technologie łączności i komunikacji, umoż- następujące czynniki: liwia- jące prowadzenie pracy, załatwianie spraw - wielkość ośrodka – mierzona liczbą mieszkańców; urzędowych i wymianę informacji bez konieczności - występowanie i wielkość ścisłego centrum obszaru fizycznego przemieszczania; miejskiego – mierzona liczbą mieszkańców; - nowe warunki organizacji usług publicznych: - rolę ośrodka w stosunku do otoczenia, głównie - rosnąca specjalizacja i zakres usług publicznych przez pryzmat funkcji, których zasięg oddziaływania świadczonych na poszczególnych szczeblach admi- wykracza poza granice administracyjne samego nistracji, wymagających coraz liczniejszej i wyżej ośrodka; kwalifikowanej kadry; - położenie przy szlakach transportowych o określonym - coraz wyższe wymagania w zakresie technicznego znaczeniu; oprzyrządowania usług publicznych, które generują - położenie względem innych ośrodków – przy czym koszty inwestycji i bieżącej obsługi, a następnie cią- istotne są: wielkość tych ośrodków, ich odległość w głego rozwoju, w ślad za nieustającym postępem stosunku do badanego ośrodka, podobieństwo i technicznym; komplementarność funkcji. - komplikujące się procedury realizacji zadań pub- Wielkość ośrodków jest pochodną wielowiekowych licznych. procesów, w których cechy położenia, lokalizacja sie- Powyższe uwarunkowania wpływają na: dzib centrów administracji i dostępność wpływały na - rosnące koszty (względne i bezwzględne) utrzymania rozwój, stagnację lub degradację różnych jednostek administracji i usług publicznych; osadniczych. - coraz większe potrzeby kadrowe, tak w zakresie Sieć osadniczą, jako zhierarchizowany układ roz- samej liczby pracowników, jak i liczniejszej grupy mieszczonych w przestrzeni i wzajemnie powiązanych specjalności, niezbędnych dla zapewnienia ośrodków, trzeba rozpatrywać wraz z otoczeniem tych niezakłóconego świadczenia funkcji publicznych. ośrodków, bowiem posiada ono znaczny wpływ na ich Istniejący podział administracyjny hamuje naturalne pozycję w rankingu miejscowości. Każdy ośrodek pozo- procesy kształtowania struktury osadniczej, które nie staje we wzajemnej zależności funkcjonalnej z bezpo- zawsze muszą być korzystne. W związku z tym konieczne średnim sąsiedztwem. Przy wyższej randze ośrodków, jest jej kształtowanie w kierunku ograniczania kosztów obszar funkcjonalny i obszar obsługi, się rozdzielają. i poprawy efektywności funkcjonowania. Podział admi- Obszar funkcjonalny tworzy ośrodek wraz z bezpośred- nistracyjny o historycznej genezie, tworzący wokół nie- nim otoczeniem (strefą wpływu), w którym zlokalizo- wielkich ośrodków nieduże powiaty, wpływa na sztuczne wane są funkcje zarówno o charakterze lokalnym, jak wyrównywanie wielkości jednostek osadniczych oraz i ponadlokalnym, dostępne dla wszystkich mieszkańców zmierza do wymuszenia równego ich wyposażenia w obszaru. W dalszym zasięgu tworzy się obszar oddziały- usługi. O ile w przypadku części funkcji może być to wania funkcji o charakterze ponadlokalnym, dla którego korzystne, to w przypadku bardziej zaawansowanych ośrodek stanowi centrum usługowe, odpowiadające jego usług wpływa na rozpraszanie potencjału, powodując randze, w ten sposób wyodrębniając obszar obsługi. obniżenie jakości świadczeń oraz niemożliwość uzyska- Z punktu widzenia przestrzeni województwa istotne nia konkurencyjności w rywalizacji z innymi ośrodkami. są funkcjonalne obszary ośrodków o wyselekcjonowa- Zbyt równomierna struktura z dużą liczbą równorzęd- nych cechach, tworzące się wokół dużych lub średnich nych ośrodków skutkuje większymi potrzebami w zakre- miast. Jeżeli ludność takiego obszaru przekracza 50 tys. sie rozwoju odpowiedniej klasy systemów infrastruktury, mieszkańców i jednocześnie miasto (miasta), które w w tym powiązań transportowych, jak również uniemoż- nich dominują przekraczają łącznie 15 tys. mieszkańców, liwia kształtowanie się wyspecjalizowanych czy wielo- tworzy się funkcjonalny obszar miejski. funkcyjnych centrów gospodarczych. Porównanie potencjałów ośrodków i pełnostandardo- W związku z powyższym, skoncentrowanie się na wych funkcjonalnych obszarów miejskich, w tym aglo- wybranych ośrodkach, posiadających już w miarę dobre meracji Trójmiasta wskazuje na znaczną i istotną wartość wyposażenie, pozwoli: ukrytego potencjału, który mógłby zostać zaktywizowa- - uzyskać szybszy efekt związany z modernizacją ny w przypadku, gdyby wspólna polityka przestrzen- istniejącej infrastruktury, ułatwiający uzyskanie na przekroczyła granice podziałów administracyjnych. standardów odpowiednich dla ośrodków o określonej Umożliwiłoby to – poprzez powiązania transportowe randze; instytucjonalne i gospodarcze – synergię potencjałów - skanalizować procesy osadnicze i inwestycyjne, poszczególnych miejscowości (ludzkiego, usługowego, ułatwiając obsługę większej ilości gospodarstw produkcyjnego, kulturowego, kapitałowego itp.), w efek- domowych i podmiotów gospodarczych za pośred- Dziennik Urzędowy Województwa Pomorskiego Nr 172 — 13072 — Poz. 3361 nictwem tej samej infrastruktury, jak również stosować chociaż nie tworzone w formie tradycyjnej tkanki miej- efektywniejsze przedsięwzięcia kompleksowe; skiej, utrzymywało kontinuum osadnicze o strukturze - w przypadku inwestycji gospodarczych – wzmocnić komórkowej. wybrane ośrodki, na rzecz wielofunkcyjnego rozwoju, Od lat 80. zaznacza się bardzo intensywne wzmacnia- uzyskując efekt synergii opartej na koncentracji nie się pasmowych struktur zainwestowania wzdłuż dróg przedsięwzięć o odpowiedniej skali i o określonej wylotowych, powodujących przekształcenie owalnych strukturze funkcjonalnej. lub wielokątnych granic miasta w formy pasm miejskich 2) Makrostruktura sieci osadniczej lub formy gwiaździste. W latach 90. w przypadku śred- Kształtowanie struktury przestrzennej w skali makro nich miast pojawiły się zjawiska nieciągłości zabudowy. może wiązać się z działaniami korygującymi procesy Dla mniejszych miejscowości nieciągłość ta ma charak- osadnicze i inwestycyjne, poprzez wyznaczanie granic ter ziarnisty, dla większych – wyspowy. Rzadko pojawiają ekspansji zainwestowania, kanalizowanie procesów się struktury węzłowo-satelitarne. osadniczych w określonych kierunkach, a także wpły- W przypadku obszaru aglomeracji Trójmiasta – do lat wanie na kształt mikrostruktur wewnątrz wielkoobsza- 80. posiadał on charakter struktury węzłowo-satelitarnej, rowych układów osadniczych. przy czym ośrodki węzłowe podlegały tym samym pro- W skali całego województwa wyraźnie dominuje Trój- cesom, jak wyżej opisane procesy w miastach średnich. miasto z własnym obszarem funkcjonalnym, który obej- W latach 80. i 90. wzmocnił się proces wypełniania prze- muje aglomerację Trójmiasta oraz kilka kształtujących strzeni pomiędzy poszczególnymi jednostkami osadni- się pasm osadniczych. Razem z miastami położonymi w czymi. Obserwuje się różne negatywne modele: ciągłe pozostałej części województwa można mówić o modelu pasmowe (wzdłuż dróg wylotowych lub tranzytowych), policentrycznym, w którym ośrodkami (na różnych pozio- nieciągłe o charakterze ziarnistym i rozproszonym. mach hierarchii sieci osadniczej) są ośrodki powiatowe Powoduje to powstanie rozległej amorficznej przestrzeni, oraz gminne. źle powiązanej funkcjonalnie, w której dostęp do usług Zaletą takiej struktury sieci osadniczej jest możliwość staje się coraz bardziej problematyczny, a jednocześnie hierarchizacji ośrodków, a wraz z nimi elementów syste- rośnie obciążenie transportowe istniejącego układu dro- mów transportowych i infrastruktury technicznej. Układ gowego, przy jednoczesnym niedorozwoju transportu sieci osadniczej i kształt systemów infrastrukturalnych publicznego i zaniku transportu kolejowego (poza osią oddziałują na siebie wzajemnie. Dlatego narzędziem SKM). wzmacniającym ten model może być budowa syste- Modele ciągłe są korzystne w przypadku niewielkich mów transportowych wpisujących się w pożądany układ jednostek osadniczych o dobrze ukształtowanej struktu- powiązań poszczególnych ośrodków (struktura drze- rze funkcjonalno-przestrzennej, dysponujących rozwi- wiasta, w której przestrzenne relacje pomiędzy węzłami niętymi centrami obsługi, które są w stanie udźwignąć poszczególnych poziomów mają charakter gwiaździ- obciążenie związane z rozwojem nowych obszarów. Od sty). Pewną wadą natomiast jest tendencja do rozpra- pewnej skali miasta grozi powstanie „molocha” (kolej- szania potencjału organizacyjnego i instytucjonalnego ne dzielnice, mimo pewnej odrębności, zaczynają two- – poszczególne ośrodki mają skłonność do powielania rzyć nieczytelny, ciągły układ urbanistyczny). Skutkiem funkcji ośrodków o wyższej randze. Przeciwdziałanie tym ubocznym jest gorszy dostęp do terenów rekreacyjnych, procesom jest możliwe przez ustalenie hierarchii ośrod- gorszy wyjazd z miasta, przegęszczenie zabudowy, nie- ków i konsekwentne decyzje lokalizacyjne w zakresie wydolność lokalnych układów transportowych. Przy budowy systemów transportowych, lokalizacji obiektów nieuporządkowanej strukturze przestrzennej wszystkie i urządzeń infrastruktury technicznej, lokalizacji instytucji zalety mogą zostać utracone, a wady staną się uciąż- i podmiotów infrastruktury społecznej. liwsze (model miast XIX-wiecznych). Ten typ rozwoju w Rozwój obszarów miejskich wewnątrz większych form przypadku większych jednostek może się okazać nieko- makrostruktury, takich jak kształtującą się metropolia rzystny. Obserwacja wskazuje, że w wielkich lub śred- Trójmiasta lub pasmo osadnicze wzdłuż Doliny Wisły, nich ośrodkach ten model zazwyczaj zastępowany jest prowadzi do zlewania się terenów zainwestowanych w modelem wyspowym. większe twory, które zaburzają pierwotnie policentrycz- 4.4. Uwarunkowania demograficzne i społeczne ny charakter osadnictwa. Rozwój pozaaglomeracyjnych 4.4.1. Stan, procesy i prognozy demograficzne ośrodków miejskich w kierunku formy funkcjonalnych Województwo pomorskie w dniu 31.12.2008 r. obszarów miejskich nie zmienia natomiast policentrycz- zamieszkiwało 2.219.512 osób, co stanowiło 5,8% ogółu nego charakteru osadnictwa zachodniej części woje- ludności Polski (7 pozycja w kraju). W miastach zamiesz- wództwa. Również obszar miejski Słupska wraz z Ustką kiwało 1.472 tys. osób, (66,7% ogółu ludności woje- oraz kształtująca się aglomeracja chojnicko-człuchow- wództwa; 4. pozycja w kraju – za śląskim, dolnośląskim ska, która, ze względu na bliskość tych dwóch ośrodków, i zachodniopomorskim). przekształca się w dwubiegunowy obszar zlewającego 1) Przyrost rzeczywisty ludności w latach 1995–2007 się osadnictwa z dominującą rolą Chojnic, w skali całego [Rys.12] województwa mogą być ciągle traktowane jako większe W latach 1995–2007 w województwie pomorskim węzły policentrycznej sieci osadniczej. nastąpił niewielki wzrost liczby ludności o 2,08%. Był 3) Mikrostruktury sieci osadniczej województwa on wynikiem przede wszystkim wysokiego przyrostu Plan zagospodarowania przestrzennego poza obsza- naturalnego oraz utrzymywania się dodatniego salda rem aglomeracji nie rozpatruje szczegółowo struktur migracji. W 2006 r. saldo migracji w województwie wewnętrznych poszczególnych ośrodków i ich obszarów spadło poniżej wartości dodatnich do -0,4‰ (przede na zainwestowania. Zaobserwować można ogólne tenden- skutek migracji do krajów UE). Niewielkie zawirowania w cje przekształceń mikrostruktur (lokalnych struktur) osad- roku 2006 miały charakter chwilowy, a tendencje wzrostu niczych miast i miejscowości tworzących sieć osadniczą wydają się być trwałe, dlatego należy przypuszczać, że województwa. przyrost rzeczywisty w najbliższych latach będzie efek- Średniej wielkości miasta, ukształtowane historycznie, tem zarówno dodatniego salda migracji, jak i przyrostu zachowały w części charakter zainwestowania ciągłego, naturalnego. koncentrycznego. Nowe zainwestowanie powojenne, Dziennik Urzędowy Województwa Pomorskiego Nr 172 — 13073 — Poz. 3361

4,00 3,44 3,50 3,21 3,29 2,97 2,83 2,92 2,93 3,23 3,00 3,27 3,23 2,65 2,73 2,44 2,49 3,12 2,32 2,67 2,50 2,55 2,40 2,46 2,58 2,00 2,24 2,01 1,97 2,06 2,07 1,50 [‰] 0,87 1,00 0,52 0,46 0,49 0,39 0,31 0,50 0,17 0,28 0,19 0,56 0,03 0,00

-0,50 -0,17 -0,42 -1,00 1995 1996 1997 1998 1999 2000 2001 2002 2003 2004 2005 2006 2007

przyrost naturalny saldo migracji przyros t rzeczywis ty

Wykres 3. Rozwój demograficzny ludności województwa pomorskiego w latach 1995–2007 Źródło: Bank Danych Regionalnych Zróżnicowanie przestrzenne wskaźników demogra- Parametry składowe przyrostu rzeczywistego, tj. przy- ficznych w roku 2007 wskazuje, że: rost naturalny i saldo migracji, są w województwie zróż- - największy przyrost rzeczywisty ludności występuje nicowane przestrzennie. w gminach powiatów sąsiadujących z Trójmiastem, W latach 1995–2007 największy przyrost natural- przede wszystkim w powiatach: gdańskim (+29,9‰), ny (ponad 8 osób na 1000 mieszkańców) odnotowano kartuskim (+18,5‰) i wejherowskim (+16,1‰); nieco w gminach wiejskich powiatów kartuskiego (+8,5‰): mniejszy w powiecie puckim (+13,0‰); Chmielno, gm. Kartuzy, Przodkowo, Sulęczyno, Sierako- - w pozostałych powiatach ziemskich przyrost wice, Somonino, Stężyca, Żukowo; kościerskim (6,2‰): rzeczywisty wahał się od -2,3‰ w powiatach Dziemiany, Stara Kiszewa, Lipusz, gm. Kościerzyna; wej- człuchowskim i malborskim do +6,2‰ w powiecie herowskiego (+6,1‰): Gniewino, Linia, Luzino, Łęczyce, kościerskim; gm. Wejherowo, Szemud oraz w kilku gminach powiatów - w miastach na prawach powiatu wartości te były bytowskiego, kościerskiego i puckiego. Ujemny przyrost ujemne: w Gdańsku (-1,9‰), Gdyni (-6,3‰), Słupsku naturalny wystąpił w Gdańsku, Gdyni, Gniewie, Sopocie (-7,5‰) i w Sopocie (-12,8‰). oraz w gminie Osiek.

7,00

5,70 6,00 5,47 5,53 4,81 4,57 4,73 4,64 5,00 4,30 4,46 5,01 4,07 4,12 4,94 4,89 3,78 4,00 4,48 3,42 3,59 3,53 3,45 2,92 2,84 3,00 3,44 2,69 2,50 3,21 2,28 3,12 2,632,67 [‰] 2,00 2,55 2,40 2,46 2,58 2,49 2,24 2,01 1,97 2,06 1,00

0,00 -0,40 -0,30 -1,00 -0,26 -0,65 -0,45 -0,75 -0,55 -0,76 -0,85 -0,84 -1,01 -1,03 -1,15 -2,00 1995 1996 1997 1998 1999 2000 2001 2002 2003 2004 2005 2006 2007

słupski gdański Gdańsk-Gdynia-Sopot województwo

Wykres 4. Przyrost naturalny w podregionach NTS-3 województwa pomorskiego w latach 1995–2007 Źródło: Bank Danych Regionalnych Dziennik Urzędowy Województwa Pomorskiego Nr 172 — 13074 — Poz. 3361 Tendencje migracyjne, ich natężenie i zróżnicowanie rze gmin sąsiadujących z Trójmiastem. przestrzenne, pozwalają w retrospekcji ostatnich lat W okresie 1995–2007 saldo migracji w Trójmieście wyróżnić obszary o wzmożonym napływie i odpływie systematycznie spadało i w roku 2007 wyniosło -3,5‰, ludności. Od roku 1995 saldo migracji w skali wojewódz- z tego w Gdańsku -1,8‰, Gdyni -6,1‰, Sopocie -7,7‰. twa ma tendencje wzrostowe, jednak w ponad połowie W tym samym okresie powiaty otaczające Trójmiasto miast przyjmuje ono wartości ujemne, w przeciwień- odnotowały wartości dodatnie: gdański (+24,6‰), wej- stwie do obszarów wiejskich, które stają się obszarami herowski (+10,0‰), kartuski (+10,0‰) i pucki (+7,4‰). napływu migracyjnego. Są to przeważnie gminy wiejskie Podobne tendencje odnotowano w powiecie słupskim otaczające miasta największe i niektóre średniej wielko- (+1,1‰). Jako jedyny położony poza sąsiedztwem dużych ści, a zjawisko to związane jest z narastającym procesem miast dodatnie saldo migracji zanotował powiat staro- suburbanizacji. Najsilniej zjawisko to zachodzi na obsza- gardzki (+0,8‰).

6,00

5,00 5,06

3,63 4,00 2,79 2,72 3,00 2,42 2,30 1,88 2,07 2,00 1,36 1,10 1,18 0,87 0,59 0,75 1,00 0,52 0,39 0,31 0,46 0,49

[‰] 0,28 0,19 0,03 0,17 0,56 -0,17 0,00 0,32 -0,06 0,21 -0,35 -0,29 -1,00 -0,45 -0,32 -0,49 -0,42 -0,72 -0,93 -0,85 -1,24 -2,00 -1,34 -1,34 -1,82 -1,65 -1,70 -2,37 -2,18 -2,16 -2,08 -2,61 -3,00 -2,29 -3,51 -4,00 -3,43 1995 1996 1997 1998 1999 2000 2001 2002 2003 2004 2005 2006 2007

słupski gdański Gdańsk-Gdynia-Sopot województwo

Wykres 5. Saldo migracji w podregionach NTS-3 województwa pomorskiego w latach 1995–2007 Źródło: Bank Danych Regionalnych

Ujemne saldo migracji dotyczy większości miast, Średnia gęstość zaludnienia w województwie pomor- w tym powiatowych: Kartuzy (-6,7‰), Sztum (-4,6‰), skim w 2007 r. wyniosła 121 os./km2 (Polska – 122 os./ Bytów (-4,1‰), Starogard Gdański (-4,1‰), Kościerzy- km2). W przekroju miast i gmin zróżnicowanie średnich na (-2,8‰), Wejherowo (-2,7‰), Nowy Dwór Gdański (- gęstości jest bardzo duże – od 2.692 w Tczewie do 12 2,6‰), Puck(-2,3‰), Malbork (-1,2‰), Chojnice (-0,98‰), os./km2 w Krynicy Morskiej. Tczew(-0,7‰) i Lębork (-0,09‰). W Kwidzynie i Pruszczu Największa gęstość zaludnienia – ponad 1000 osób/ Gdańskim saldo było dodatnie i wyniosło odpowiednio km2 – występuje w Tczewie (2.692 os./km2) i w miastach +0,02‰ i +7,1‰. Także Słupsk zanotował saldo ujemne na prawach powiatu: Sopocie (2.258 os./km2); Słupsku (-1,9‰), przez co miasto utraciło miejsce w gronie miast (2.258 os./km2); Gdyni (1.852 os./km2); Gdańsku (1.742 stutysięcznych. os./km2) oraz w większości pozostałych (ok. 70%) miast. Główne obszary odpływowe w województwie uległy Najmniejszą zanotowano w Krynicy Morskiej – 12 os./km2. dość znaczącej zmianie. Szczególnie wysokim ujemnym Należy zauważyć, że gdyby od powierzchni dużych miast saldem migracji charakteryzowały się gminy wiejskie takich jak Gdańsk, Gdynia czy Sopot odjąć powierzchnie powiatów zachodniej i wschodniej części województwa: terenów leśnych, to wartości gęstości zaludnienia byłyby człuchowski (-4,8‰), sztumski (-4,8‰), malborski (-4,4‰), znacznie większe i wynosiły np. w Gdańsku 21.900 os./ bytowski (-2,8‰). Taki obraz należy tłumaczyć relatywnie km2, zaś w Gdyni 16.500 os./km2. niską atrakcyjnością osiedleńczą tych powiatów, przede Gminy wiejskie charakteryzują się stosunkowo wysoką wszystkim z punktu widzenia możliwości rozwoju gospo- gęstością zaludnienia (70–150 os./km2), przy czym naj- darczego i kreowania miejsc pracy. wyższe wartości występują w sąsiedztwie aglomeracji Analiza wartości salda migracji wskazuje w podregio- trójmiejskiej (gm. Pszczółki 150 os./km2) oraz wzdłuż dróg nach NTS-3 na dynamikę spadkową przede wszystkim krajowych nr 22 i nr 1. Zdecydowanie niską gęstością w podregionie słupskim oraz niewielkie ujemne saldo zaludnienia (12–30 os./km2) charakteryzują się gminy migracji w podregionie Gdańsk–Sopot–Gdynia. W pod- powiatów człuchowskiego (Koczała, Rzeczenica) i by- regionie gdańskim wyraźne są tendencje wzrostowe o towskiego (Lipnica, Parchowo, Studzienice). Wynika to znaczniej dynamice, wynikające z pogłębiającego się z dużego udziału lasów w ogólnej powierzchni gmin oraz procesu suburbanizacji. Jednocześnie dodatnia wartość niskiej wartości rolniczej przestrzeni produkcyjnej. salda migracji w podregionie gdańskim wpływa na utrzy- 3) Struktura wieku ludności mujące się dodatnie saldo migracji w województwie. Przeciętna długość życia w Polsce wynosi obecnie 70,8 Sytuacja pod tym wzglądem jest w miarę stabilna i nie lat dla mężczyzn i 79,4 lat dla kobiet. Po okresie spadku należy spodziewać się ujemnych wartości tego wskaź- w latach osiemdziesiątych, od 1991 r. wskaźniki te syste- nika w okresie 10–15 lat. matycznie rosną. W województwie pomorskim w okresie 2) Rozmieszczenie ludności – gęstość zaludnienia 1995–2007 średnie trwanie życia mężczyzn wydłużyło się z 68,5 do 71,6 lat, zaś kobiet z 76,3 do 79,6 lat. Dziennik Urzędowy Województwa Pomorskiego Nr 172 — 13075 — Poz. 3361 Województwo charakteryzuje korzystna struktura Podstawowy wpływ na liczebność grupy wieku przed- wieku ludności1. Ludność w wieku: produkcyjnego ma utrzymujący się w powiatach kaszub- - przedprodukcyjnym (0–17 lat) stanowi 20,9% ogółu skich dodatni przyrost naturalny. W miastach na prawach ludności (Polska – 19,6%); powiatu przyrost jest ujemny, co przy jednoczesnym - produkcyjnym mobilnym (18–44 lat) stanowi 40,9% przejściu pokolenia ostatniego wyżu demograficzne- ogółu ludności (Polska – 39,7%); go przełomu lat 70 i 80. w wiek produkcyjny wyraźnie - produkcyjnym niemobilnym (45–64 lat mężczyźni wpływa na spadek populacji w tej grupie wiekowej. i 45–59 lat kobiety) 23,7% ogółu ludności (Polska Miasta na prawach powiatu charakteryzuje zdecy- – 24,7%); dowanie wyższy odsetek osób w wieku produkcyjnym: - poprodukcyjnym (65 i więcej lat mężczyźni, 60 lat Słupsk (66,6%), Gdańsk (65,6%), Gdynia (65,0%). W po- i więcej kobiety) 14,5% ogółu ludności (Polska – wiatach ziemskich, zwłaszcza kaszubskich, populacja 16,0%). wieku produkcyjnego przyjmuje wartości między 61,4% Znacznie większe zróżnicowanie struktury wiekowej w kartuskim, a 65,8% w gdańskim. W przypadku Sopotu występuje między powiatami. Największy odsetek ludno- prawie 23,8% mieszkańców to ludność w wieku popro- ści w wieku przedprodukcyjnym odnotowano w powia- dukcyjnym, w pozostałych powiatach wartości oscylu- tach: kartuskim (27,4%), kościerskim (25,0%), bytowskim ją między 11,0% w gdańskim do 14,1% w malborskim. (24,2%), wejherowskim (24,2%) i puckim (24,1%), a naj- Generalnie należy stwierdzić, że ludność wiejska jest niższy w miastach na prawach powiatu: Sopocie (12,7%), zdecydowanie młodsza, podczas gdy struktura wieku Gdańsku (16,4%), Gdyni (16,7%) i Słupsku (17,2%). ludności miast dużych i ośrodków subregionalnych wskazuje na proces starzenia się populacji.

80 ≤

75-79

70-74

65-69

60-64

55-59

50-54

45-49

40-44

35-39

30-34

25-29

20-24

15-19

10-14

5-9

0-4

0 20000 40000 60000 80000 100000 120000 kobiety mężczyźni Wykres 6. Struktura wieku i płci ludności województwa pomorskiego w roku 2007. Źródło: Główny Urząd Statystyczny – www.stat.gov.pl 100%

80%

60%

40%

20%

0% i i i t k ki k ki ki ki i ki sk ic ski rs psk s s rs s s ń jn w u ń tu e ń rsk pucki rdzk o bo łupski a r i y lborski o a da Sopo ę s Sł d a śc z g ro wski Gdynia cho ch l g k o sztumski e G bytowski k ma tczew złu kwid taro c s nowodw wejh przedprodukcyjny produkcyjny poprodukcyjny Wykres 7. Struktura wieku ludności województwa pomorskiego według powiatów w roku 2007. Źródło: GUS – www.stat.gov.pl Dziennik Urzędowy Województwa Pomorskiego Nr 172 — 13076 — Poz. 3361 4) Prognoza demograficzna do 2030 (2035) roku pomorskim występować będą różnokierunkowe zmiany Prognoza demograficzna dla Polski na lata 2008– w liczebności poszczególnych grup wiekowych ludności, 20352 znacząco zmienia przyjęte dotychczas założenia o kreujących popyt na dobra i usługi bądź warunkujących postępującym spadku urodzeń. Wobec obserwowanych procesy na rynku pracy: dynamicznych zmian społeczno-gospodarczych, przewi- - liczba dzieci w wieku przedszkolnym (3–6 lat) będzie dywane trendy zmian przebiegu procesów demograficz- obniżać się z 92,4 tys. w 2005 r. do 69,5 tys. w 2030 r., nych oraz kierunków i rozmiarów ruchów migracyjnych przy czym do 2020 r. utrzyma się na poziomie 87 wykazują znaczący (w per-spektywie roku 2035) wzrost tys., a następnie zacznie gwałtownie spadać; liczby ludności województwa o 2,35%. Plasuje to woje- - liczba dzieci w wieku szkoły podstawowej (7–12 lat) wództwo na drugim miejscu w kraju po mazowieckim będzie się zmniejszać dynamicznie ze 157 tys. w (+5,4%), przy czym wzrost ludności prognozowany jest 2005 r. do 135 tys. w 2012 r., po czym ustabilizuje się jeszcze w województwach małopolskim (+1,5%) i wielko- na poziomie 132 tys. do 2023 r., a następnie zacznie polskim (+0,2%). Spodziewany przyrost ludności w przy- gwałtownie spadać, osiągając w 2030 r. około 120 padku województwa pomorskiego w znacznej mierze tys.; pokrywa się z wcześniejszymi prognozami wzrostu liczby - liczba młodzieży w wieku gimnazjalnym (13–15 lat) ludności w województwie, ale skala wzrostu jest znacz- będzie obniżać się z 94,5 tys. w 2005 r. do 67 tys. w nie większa. 2017 r., po czym ustabilizuje się na poziomie 65 tys. Prognoza demograficzna GUS na lata 2003–20303 do 2030 r.; dla pomorskiego przewiduje wzrost liczby ludności do - liczba młodzieży w wieku licealnym (16–18 lat) będzie 2020 r. o niecały 1% (do prawie 2,22 mln mieszkańców), obniżać się ze 100 tys. w 2005 r. do 66 tys. w 2020 r., po czym zacznie ona spadać, osiągając w 2030 r. 98,3% po czym ustabilizuje się na poziomie 65 tys. do 2030 poziom z 2005 r. – 2,2 mln osób. r.; Migracje ludności z miast na obszary wiejskie spowo- - liczba młodzieży w wieku studiów wyższych (19–24 dują spadek poziomu urbanizacji z 67,1% w 2005 r. do lat) spadnie z 230 tys. w 2005 r. do 135 tys. w 2023 r., 61,4% w 2030 r. W latach 2005–2030 w województwie po czym ustabilizuje się na poziomie 132 tys.;

tys. 250

200

150

100

50

0

5 8 0 2 07 09 24 26 011 028 200 2006 20 2008 20 2010 2 2012 2013 2014 2015 2016 2017 201 2019 202 2021 202 2023 20 2025 20 2027 2 2029 2030

przedszkole szkoła podstaw ow a gimnazjum liceum studia

Wykres 8. Prognoza demograficzna ludności województwa pomorskiego 2003–2030 wg grup wiekowych ze względu na szczebel edukacji Źródło: Główny Urząd Statystyczny – www.stat.gov.pl tys. 1600

1400

1200

1000

800

600

400

200

0

5 1 2 3 4 5 9 0 1 2 3 4 9 0 1 1 1 1 2 2 2 2 2 3 009 010 0 0 0 018 0 0 0 0 0 028 0 0 200 2006 2007 2008 2 2 2 2 2 201 201 2016 2017 2 2 2 2 2 2 202 2025 2026 2027 2 2 2

rynek pracy emerytura Wykres 9. Prognoza demograficzna ludności 2003–2030 województwa pomorskiego według grup wiekowych ze względu rynek pracy i wiek emerytalny Źródło: Główny Urząd Statystyczny – www.stat.gov.pl Dziennik Urzędowy Województwa Pomorskiego Nr 172 — 13077 — Poz. 3361 - liczba osób w wieku produkcyjnym, tj. potencjalne będzie zdecydowanie wyższa niż obecnie. zasoby pracy (kobiety w wieku 18–59 lat i mężczyźni Struktura wiekowa ludności według grup wiekowych w wieku 18–64 lata) wzrośnie z 1415 tys. w 2005 r. do w Prognozie demograficznej GUS na lata 2005–2030 1440 tys. w 2010 r., do 2015 r. spadnie do poziomu wskazuje na trend starzenia się społeczeństwa woje- 1402 tys., po czym będzie spadać do poziomu 1260 wództwa. Odsetek osób w wieku przedprodukcyjnym tys. osób w 2030 r.; spadnie do poziomu 16% w 2030 r., przy jednoczesnym - liczba osób w wieku emerytalnym (kobiety 60 lat wzroście liczby osób w wieku produkcyjnym niemobil- i więcej, mężczyźni 65 lat i więcej) wzrastać będzie nym i poprodukcyjnym – odpowiednio z 24 do 26,5% od poziomu 446 tys. w 2005 r. do poziomu 552 tys. w i 14 do 26%. Skutkować to będzie wzrostem obciążenia 2030 r. Tak więc zdecydowanie w wyniku procesów ekonomicznego ludności, a w związku z tym – większy- demograficznych i wydłużania się przeciętnego mi wydatkami socjalnymi na różne usługi dla ludności dalszego trwania życia, ludność tej grupy wiekowej wieku emerytalnego.

2005 2030 100% 13,88 25,60

80% 23,84

60% 26,59

40,59 40%

31,84

20%

21,69 15,97

0% w iek przedprodukcyjny w iek produkcyjny mobilny w iek produkcyjny niemobilny w iek poprodukcyjny

Wykres 10. Struktura wiekowa ludności województwa pomorskiego w roku 2005 i 2030 wg Prognozy demograficznej GUS 2003–2030. Źródło: Główny Urząd Statystyczny – www.stat.gov.pl

a) Dziennik Urzędowy Województwa Pomorskiego Nr 172 — 13078 — Poz. 3361

b) 5. Prognoza demograficzna dla województwa pomorskiego: a) 2010, b) 2020

c) 5. Prognoza demograficzna dla województwa pomorskiego: c) 2030 Źródło: Główny Urząd Statystyczny – www.stat.gov.pl

W okresie 2005–2030 w dużych miastach na prawach do 12% wzrośnie liczba mieszkańców powiatów kościer- powiatu oraz w powiecie malborskim przewidywany jest skiego, nowodworskiego, puckiego i starogardzkiego. spadek liczby ludności. Największy wystąpi w Sopocie W pozostałych powiatach przyrost rzeczywisty liczby i Gdańsku, w których w 2030 r. mieszkać będzie odpo- mieszkańców nie powinien przekroczyć 5%, przy czym wiednio 31 tys. (spadek o ok. 9 tys.) i 360 tys. osób po 2020 r. zacznie spadać liczba mieszkańców powiatu (spadek o ok. 95 tys.). W pozostałych powiatach należy człuchowskiego, w którym w 2030 r. odnotowany zosta- oczekiwać przyrostu liczby mieszkańców, przy czym naj- nie ujemny przyrost rzeczywisty -0,46% w porównaniu większy wzrost w powiatach otaczających Trójmiasto do 2025 r., kiedy prognozowany przyrost ludności wynie- (gdański 24%, kartuski 25% i wejherowski 16,5%). Od 8 sie +0,34%. Dziennik Urzędowy Województwa Pomorskiego Nr 172 — 13079 — Poz. 3361

Tablica 1. Prognoza demograficzna dla województwa pomorskiego na lata 2005–2030 2010 2020 2030 powiat 2005 liczba liczba liczba 2005=100 2010=100 2020=100 ludności ludności ludności bytowski 75439 76312 101,16 78638 103,05 79273 100,81 chojnicki 90827 92031 101,33 94408 102,58 94622 100,23 człuchowski 56865 56868 100,01 57214 100,61 56601 98,93 gdański 83641 88583 105,91 98083 110,72 103635 105,66 kartuski 107384 113040 105,27 124837 110,44 133709 107,11 kościerski 66704 68492 102,68 72283 105,53 74543 103,13 kwidzyński 80563 81832 101,58 84081 102,75 84099 100,02 lęborski 63922 64661 101,16 66143 102,29 66302 100,24 malborski 63000 62828 99,73 62641 99,70 61629 98,38 nowodworski 36032 36679 101,80 38257 104,30 39455 103,13 pucki 72598 74226 102,24 77291 104,13 78520 101,59 słupski 92137 93176 101,13 95480 102,47 96486 101,05 starogardzki 121870 124026 101,77 129269 104,23 132133 102,22 sztumski 42030 42097 100,16 42491 100,94 42282 99,51 tczewski 112564 113330 100,68 114446 100,98 112874 98,63 wejherowski 179574 187658 104,50 202315 107,81 209139 103,37 m. Gdańsk 457404 446450 97,61 411742 92,23 362385 88,01 m. Gdynia 254477 253225 99,51 242473 95,75 219233 90,42 m. Słupsk 98875 96802 97,90 90559 93,55 81346 89,83 m. Sopot 40296 38301 95,05 34604 90,35 31069 89,78 WOJEWÓDZTWO 1345150 1375839 102,28 1437877 104,51 1465302 101,91 Źródło: Główny Urząd Statystyczny – www.stat.gov.pl

W związku z wynikami Prognozy demograficznej, ski, tczewski i sztumski. należy wspierać działania mające na celu ograniczanie W latach 2002–2006 obserwuje się rosnącą liczbę suburbanizacji. Wskazywane trendy migracyjne dotyczą- zachorowań na choroby krążenia, jak i choroby nowo- ce rozwoju obszarów wiejskich w strefie dużych miast, tworowe, przy czym od roku 2004 widoczna jest pewna zwłaszcza wokół centrum aglomeracji Trójmiasta, powin- stabilizacja w liczbie nowych zachorowań. W 2006 r. ny być szczególnie analizowane i wpływać na korekty największą zachorowalnością (w przeliczeniu na 1000 polityk przestrzennych w centrach miast. Dotyczy to w mieszkańców) na choroby układu krążenia charakte- szczególności Gdańska, który najwyraźniej tracąc znacz- ryzowały się powiaty: Gdańsk, Gdynia, Sopot, wejhe- ną liczbę mieszkańców na rzecz gmin podmiejskich, nie rowski, lęborski, a na nowotwory – Gdynia, Gdańsk, jest w stanie swoimi instrumentami polityki przestrzen- wejherowski, gdański6. Największa zachorowalność na nej przeciwdziałać temu niekorzystnemu zjawisku. choroby nowotworowe na 1000 mieszkańców wystę- 4.4.2. Stan zdrowotny puje w Gdańsku i Sopocie oraz w powiatach tczewskim Od szeregu lat jednostką chorobową najczęściej i wejherow-skim. Najmniejsza – w powiatach chojnickim, występującą wśród mieszkańców regionu są choroby kościerskim, malborskim i słupskim. układu sercowo-naczyniowego. Stanowią one ok. 42,9% Podniesienie zdrowotności mieszkańców wiąże się przyczyn wszystkich zgonów (kraj – 45,6%) i nowotwory przede wszystkim z koniecznością poprawy dostępu do – 30,4% (kraj –25,4%)4. Analiza danych z lat 2002–2006 specjalistycznych usług medycznych oraz do badań pro- wskazuje na utrzymującą się stałą tendencję wzrostową filaktyczno-diagnostycznych, zwłaszcza dla mieszkańców wskaźnika zgonów spowodowanych nowotworami (z małych miast i obszarów wiejskich. Stan infrastruktu- 244,0 do 259,2) oraz zahamowanie wzrostu i powolny, a ry opieki zdrowotnej wymaga w wielu przypadkach od 2005 r. nieprzerwaną spadkową tendencję wskaźnika natychmiastowej modernizacji, a także wyposażenia zgonów spowodowanych chorobami układu krążenia (z w specjalistyczny sprzęt i aparaturę. Przestarzałe jed- 372,5 w 2004, do 366,0 w 2006 r.5). Najwyższą umieral- nostki opieki medycznej na obszarach wiejskich nie są nością z powodu ww. chorób charakteryzują się powiaty: w stanie spełnić standardów jakości nowoczesnej medy- Sopot, Gdańsk, Gdynia, Słupsk, nowodworski, malbor- cyny. Poprawy wymaga zwłaszcza opieka kardiologiczna i onkologiczna.

350 000 324547

293032 300 000 263273 265161

250 000 211497 200 000 170963

150 000

100 000

56451 51699 52364 37622 44029 40534 50 000

0 2001 2002 2003 2004 2005 2006 kontynuacja leczenia po raz pierwszy leczeni

Wykres 11. Zachorowalność i chorobowość na choroby układu krążenia w województwie pomorskim w latach 2001–2006 Oprac. własne na podstawie statystyk Pomorskiego Centrum Zdrowia Publicznego w Gdańsku oraz MID WIG Dziennik Urzędowy Województwa Pomorskiego Nr 172 — 13080 — Poz. 3361

21 000

17219 17577 17747 18 000 16178

15 000 13862

11393 12 000

9 000

5908 6 000 4036 4558 4009 4238 3925

3 000

0 2001 2002 2003 2004 2005 2006 kontynuacja leczenia po raz pierwszy leczeni

Wykres 12. Zachorowalność i chorobowość na choroby nowotworowe w województwie pomorskim w latach 2001–2006 Oprac. własne na podstawie statystyk Pomorskiego Centrum Zdrowia Publicznego w Gdańsku oraz MID WIG

4.4.3. Wykształcenie osób z wykształceniem ponadpodstawowym; w okre- Badaniem poziomu wykształcenia w czasie NSP 2002 sie międzyspisowym nastąpił wzrost udziału z 66,3% w województwie pomorskim objęto 1.830,7 tys. osób w do 74,6%, w tym z wykształceniem wyższym z 9,8 do wieku 13 lat i więcej. Wykształcenie ponadpodstawowe 14,3%. Ludność wiejska również szybko uzupełniała posiadało 1.218,2 tys. osób, tj. 69%. Mieszkańcy miast swoje wykształcenie; odsetek osób z wykształceniem charakteryzują się zdecydowanie wyższym odsetkiem ponadpodstawowym wzrósł z 41,3% w 1988 do 56,2% w 2002 r., w tym z wykształceniem wyższym z 2,1% do 4,4%.

40

35 37,6

30 31,7 28,5 25 26,8 24,7 23,9 % 20

15

10 10,9 5 7,6 3,3 2,8 0 wyższe średnie i policealne zasadnicze podstaw ow e podstaw ow e zaw odow e ukończone nieukończone 1988 2002

Wykres 13. Struktura i zmiany poziomu wykształcenia ludności w latach 1988–200217 Źródło: NSP – Raport z wyników: Ludność. Stan oraz struktura, Województwo Pomorskie, US Gdańsk, Tabl. 19 (23), s. 139

17 NSP w 2002 r. obejmował badaniem wykształcenia ludności grupę wiekową 13 lat i więcej. Natomiast NSP w roku 1988 obejmował tym badaniem tylko ludność w wieku 15 lat i więcej. Dziennik Urzędowy Województwa Pomorskiego Nr 172 — 13081 — Poz. 3361

100%

90%

80%

70%

60%

50%

40%

30%

20%

10%

0%

i i i i i i i i i i a k k k k k k k k k k sk ot c rs s s ski c s s ń p ni p ń ń rs rdz m a j bo a iers pu a d So ę słu Słupsk c bo tu Gdyni bytowskicho l gd kartuski ś al z tczew G o rog s jherowski k kwidzy m a e człuchowski nowodworski st w

wyższe średnie i policealne zasadnicze zawodowe podstawowe ukończone podstawowe nieukończone

Wykres 14. Struktura wykształcenia ludności wg w powiatów województwa pomorskiego w 2002 r. Źródło: NSP – Raport z wyników: Ludność. Stan oraz struktura, Województwo Pomorskie, US Gdańsk, Tabl. 19 (23), s. 139.

W okresie 1988–2002 poziom wykształcenia ludności W 2007 r. wskaźnik zatrudnienia wg wieku produkcyj- województwa pomorskiego wyraźnie wzrósł. Odsetek nego wyniósł 61,9% wobec 62,3% w Polsce. osób z wykształceniem ponadpodstawowym zwiększył Stopa bezrobocia w województwie od lat była nieco się z 59,1% w 1988 r. do 66,33% w 2002 r. Obserwuje wyższa niż średnia w kraju, choć w ostatnich latach się tendencję wzrostową odsetka osób z wykształceniem zauważyć można tendencję wskazującą na zrównywa- wyższym z 7,6% do 10,9% oraz średnim i policealnym nie się jej poziomu z poziomem krajowym, a nawet od z 26,8% do 31,7% (dynamika wzrostu liczby osób z 2007 r. spadek, osiągający w 2008 r. 8,4% (w kraju 9,5%). wykształceniem wyższym 43,4% oraz średnim i police- Szczególnie wysoki wzrost liczby bezrobotnych nastą- alnym wynosi 18,3%). Niewielki spadek dotyczył osób z pił w latach 1998–2003; od 2004 r. utrzymuje się wyraź- wykształceniem zasadniczym zawodowym – z 24,7% do na tendencja spadkowa, związana z wysoką migracją 23,9%, natomiast wyraźny spadek nastąpił w liczbie osób zarobkową do krajów UE i wzrostem gospodarczym w z wykształceniem podstawowym – z 37,6% do 28,5% Polsce. Jednocześnie, w związku z globalnym kryzysem i niepełnym podstawowym – z 3,3% do 2,8%. ekonomicznym u schyłku 2008 r., spadkowa tendencja Poziom wykształcenia jest mocno zróżnicowany tery- utrzymująca się w ostatnich latach zaczyna ponownie torialnie. W 2002 r. prawie 69% społeczeństwa legity- wzrastać. mowało się wykształceniem ponadpodstawowym, w Ponad 60% zarejestrowanych bezrobotnych to osoby poszczególnych powiatach wskaźnik wahał się od ok. długotrwale bezrobotne. Największa ich liczba, powy- 55%: w słupskim (55,8%); sztumskim (56,5%); bytow- żej 39% ogółu bezrobotnych, występuje w powiatach: skim (57,1%) – do prawie 80% w miastach na prawach lęborskim, słupskim i człuchowskim. Czynnikiem pogłę- powiatu: Gdynia (76,9%); Sopot (76,8%); Gdańsk (74,3%) biającym nierównowagę na rynku pracy jest silna presja i Słupsk (71,8%). demograficzna, czego efektem jest szczególnie nieko- 4.4.4. Rynek pracy rzystne zjawisko bezrobocia wśród osób w wieku do 25 Sytuacja na pomorskim rynku pracy jest rezultatem lat – to ponad 1/5 ogółu zarejestrowanych bezrobotnych. zmian, jakie nastąpiły od początku transformacji ustrojo- Zjawisko to może się pogłębić w związku z osiąganiem wej. Wyraziły się one znacznym spadkiem zatrudnienia wieku produkcyjnego przez kolejne roczniki wyżu demo- i pojawieniem się dużego bezrobocia o charakterze dłu- graficznego z przełomu lat 70. i 80. go-okresowym. Rynek pracy charakteryzuje się niskim poziomem zatrudnienia na tle kraju i regionów UE. Dziennik Urzędowy Województwa Pomorskiego Nr 172 — 13082 — Poz. 3361

250000 21,2 21,5 21,3 22 19,6 19,3 20

200000 16,6 18 19,1 13,8 18,1 18 15,5 16 17,4 17,6 14 15,1 14,9 150000 10,8 13,1 12 11,2 10,9 9,5 10,1 10 100000 8,4 8

6

50000 4

2 124676 147219 175735 191752 191525 179658 159900 129951 86599 67 771 82390 0 0 1999 2000 2001 2002 2003 2004 2005 2006 2007 2008 III 2009 Bezrobotni Stopa bezrobocia w województwie Stopa bezrobocia w Polsce

Wykres 15. Bezrobocie w województwie pomorskim w latach 1999 – III 2009 (dane na 31 grudnia, w przypadku roku 2009 – 28 lutego) Źródło: Główny Urząd Statystyczny – www.stat.gov.pl, publikacje Wojewódzkiego Urzędu Pracy w Gdańsku

Region charakteryzuje się silnym przestrzennym zróż- gdańskim (11,2%) i wejherowskim (11,7%). nicowaniem poziomu bezrobocia. Różnica pomiędzy Na koniec 2006 r. w województwie funkcjonowało najwyższą i najniższą stopą bezrobocia w końcu marca 45 domów pomocy społecznej dysponujących 4.025 2009 r. w powiatach wynosiła 21,6 punkty procentowe. miejscami. Na skutek wzrostu liczby osób bezdomnych Najwyższa w powiatach nowodworskim 24,1%; bytow- rośnie potrzeba organizowania większej ilości noclegow- skim 22,5%; sztumskim 22,5%, zaś najniższa w Sopocie ni i schronisk – w 2006 r. było ich 41. 2,5%, Gdyni 3,0% i Gdańsku 3,3%. Szczególnie trudna sytuacja dotyczy obszarów wiejskich, gdzie nasilenie 1 Koniec 2006 r. 2 Prognoza demograficzna opracowana przez GUS w roku 2008 zawiera problemu bezrobocia wiąże się ściśle z załamaniem pań- wyłącznie odniesienia do poziomu województw. W związku z tym stwowej gospodarki rolnej i trudnościami w pokonywa- w niniejszym Planie za punkt odniesienia przyjmuje się Prognozę niu barier organizacyjnych, mentalnych i finansowych demograficzną na lata 2003–2030, opracowaną w roku 2009. umożliwiającym znalezienie innych, efektywnych moż- 3 Stan wyjściowy 31 grudnia 2002 r. jest oparty na wynikach Narodowego Spisu Powszechnego 2002 r. i ujęty w powyższym liwości rozwoju gospodarczego. podziale administracyjnym. Prognoza opublikowana na stronach Obecnie mieszkańcy wsi stanowią około 40% ogółu Głównego Urzędu Statystycznego: www.stat.gov.pl/dane_spol-gosp/ bezrobotnych. Ich niskie w większości kwalifikacje zawo- ludnosc/prognoza_ludnosci/index.htm. 4 Obliczenia własne na podstawie BDR GUS Warszawa. Stan na dowe oraz mała mobilność zawodowa i przestrzenna 31.12.2006 r. powodują, że tworzenie miejsc pracy na obszarach 5 Obliczenia własne na podstawie BDR GUS Warszawa. Stan na wiejskich oraz redukcja już istniejącego tam wysokiego 31.12.2002–2006 r. bezrobocia stanowi bardzo poważne wyzwanie dla władz 6 Dane Pomorskiego Centrum Zdrowia Publicznego w Gdańsku z lat 2003–2006 r. samorządowych i społeczności lokalnych. Wyzwanie tym 7 Województwo Pomorskie – Ocena stanu i efektywności pomocy większe, że na części tych obszarów nierzadkim zjawi- społecznej w 2006 r., Wydział Polityki Społecznej Pomorskiego skiem jest bierność społeczna. Urzędu Wojewódzkiego w Gdańsku, październik 2007. 8 8. Województwo Pommorskie - ocena stanu i efektywności pomocy 4.4.5. Pomoc społeczna spoecznej w roku 2006 r., Wydzia polityki Spoecznej Pomorskiego Obecna sytuacja w zakresie świadczenia pomocy spo- Urzędu Wojewódzkiego w Gdańsku, październik 2007 łecznej, z uwagi na różne uwarunkowania m.in.: finan- sowe pozwala kontynuować i rozwijać szereg inicjatyw 4.5. Infrastruktura społeczna – rozmieszczenie i dostęp- związanych z przeciwdziałaniem wykluczeniu społecz- ność nemu, tym bardziej, że następuje zdecydowana popra- Poziom wyposażenia województwa pomorskiego w wa na rynku pracy, dzięki czemu pomniejsza się grono urządzenia i instytucje świadczące usługi i służące zaspo- osób bezrobotnych, będących beneficjentami systemu kajaniu potrzeb społecznych jest mocno zróżnicowany. pomocy społecznej. Sytuacja ta powinna sprzyjać pracy Duża koncentracja infrastruktury społecznej o znacze- socjalnej na rzecz osób i rodzin nie potrafiących samo- niu ponadlokalnym występuje w Trójmieście. Dosyć dzielnie przezwyciężyć swoich trudności życiowych, w dobrze wyposażone są ośrodki regionalne, w tym przede tym głównie ludzi niepełnosprawnych, starszych, samot- wszystkim Słupsk, natomiast ośrodki mniejsze i obszary nych, bezdomnych, dzieci pozbawionych opieki, osób wiejskie posiadają podstawową infrastrukturę lokalną, dotkniętych przemocą w rodzinie. która w wielu miejscach bądź jest niewystarczająca, bądź Z pomocy w różnych formach skorzystało łącznie 90,9 jej stan nie pozwala na prawidłową obsługę. tys. rodzin skupiających ponad 283 tys. osób. Objęci 1) Infrastruktura edukacyjna, w tym szkolnictwo pomocą stanowili 12% ogólnej liczby mieszkańców woje- wyższe wództwa, z tego 55% to mieszkańcy miast. Nadal rejona- W roku szkolnym 2007/2008 w województwie pomor- mi o największej liczbie osób objętych pomocą społeczną skim wychowaniem przedszkolnym zapewniającym były powiaty zachodnie i południowe: bytowski (20,5%), opiekę, wychowanie i naukę, objęto 51,7 tys. dzieci, w człuchowski (22%), słupski (22,9%), starogardzki (21,2%) 932 placówkach (w tym w szkołach podstawowych z oraz kwidzyński (22%). Poprawę w tym zakresie odnoto- oddziałami „0”). W gminach funkcjonowało 418 placó- wuje się w powiatach puckim i sztumskim. Najmniej wek organizujących wczesną edukację dzieci w przed- gospodarstw domowych objętych pomocą społeczną szkolach, przy czym w 18 gminach: Chojnice (gm.), było w powiatach otaczających Trójmiasto, zwłaszcza Kępice (m. i gm.), Malbork (gm.), Skórcz (gm.), Ustka Dziennik Urzędowy Województwa Pomorskiego Nr 172 — 13083 — Poz. 3361 (gm.), Czarna Dąbrówka, Kobylnica, Konarzy-ny, Kosa- skiego działało łącznie 710 szkół podstawowych i 402 kowo, Lichnowy, Linia, Morzeszczyn, Osiek, Parchowo, gimnazja. Przywidz, Stary Targ, Suchy Dąb i Trzebielino nie dzia- W większości gmin wiejskich na 1 pomieszczenie do łała żadna placówka tego typu. nauczania w szkołach podstawowych przypada mniej Rok szkolny 2007/2008 był kolejnym rokiem, w którym niż 18 uczniów, jednocześnie w 51 gminach wartości te odnotowano spadek liczby dzieci rozpoczynających edu- są znacznie większe, co oznacza w nich znacznie gorsze kację w szkołach podstawowych. Liczba uczniów w wieku warunki nauczania. W przypadku szkół gimnazjalnych 7–12 lat, czyli w nominalnym wieku sześcioklasowej warunki nauczania są znacznie gorsze – średnia liczba szkoły podstawowej, zmniejszyła się o 6,1 tys. (tj. o 4,0%) uczniów na pomie-szczenie szkolne wynosi 23,1 – przy i wynosiła 146 tys. Podobną sytuację dało się zauważyć czym w 50 gminach wartości te są znacznie większe, a w gimnazjach, w którym liczba uczniów w wieku 13–15 w przypadku 12 gmin gimnazja nie posiadają własnej lat zmniejszyła się o 4,2 tys. (tj. o 4,7%) i wynosiła 86,6 bazy dydaktycznej, korzystając z zaplecza szkół podsta- tys. Na terenie wszystkich gmin województwa pomor- wowych.

6 a. Warunki nauczania w szkołach podstawowych

b) Dziennik Urzędowy Województwa Pomorskiego Nr 172 — 13084 — Poz. 3361

c) Ryc. 6. Warunki nauczania w: b) gimnazjach, c) szkołach średnich w roku szkolnym 2007/2008 Źródło: Bank Danych Regionalnych GUS

Dostępność usług edukacyjnych w województwie 2007/2008 w województwie pomorskim studiowało pomorskim, głównie na poziomie szkolnictwa średnie- ponad 100,2 tys. osób (5,1% liczby studentów w kraju). go i wyższego, wykazuje przestrzenne zróżnicowanie Nadal jednak liczba studentów na 10 tys. ludności, w układzie miasto – wieś. W regionie w roku szkolnym wynosząca 433,2 jest znacząco niższa od analogicznego 2007/2008 funkcjonowały 142 licea ogólnokształcące, wskaźnika dla kraju (493,0) i stawia województwo na 10. do których uczęszczało 39,3 tys. uczniów. W 3 miastach: miejscu w kraju. Studenci mają do wyboru 73 ze 118 Kępicach, Krynicy Morskiej oraz w Debrznie nie było kierunków nauczania w Polsce. Kształcenie na poziomie liceów. 112 liceów ogólnokształcących jest wyposażo- magisterskim oprócz uczelni publicznych prowadzi także nych w pracownie komputerowe, zaś 79 posiada sale 5 szkół niepublicznych. Podstawową formą edukacji są gimnastyczne – sytuacja się stale poprawia. Największe studia dzienne – w tej formie kształci się 53,6% studen- braki w dostępie do sal gimnastycznych w roku szkolnym tów, jednak wraz z rozwojem szkolnictwa niepublicznego 2007/2008 zauważalne były w gminach: Gdańsku – 14, jego udział się zmniejsza (w roku akademickim 1995/1996 Bytowie – 2, Miastku – 1, Chojnicach – 4, Człuchowie wskaźnik ten wyniósł 67%). Powiększa się grupa osób – 1, Czarnym – 1, Lęborku – 3, Kępicach – 1, Kartuzach studiujących nie tylko w systemie zaocznym, ale także – 3, Sierakowicach – 1, Kościerzynie – 3, Kwidzynie – 2, wieczorowym czy eksternistycznym. Studia doktoranckie Malborku – 2, Pucku – 1, Władysławowie – 1, Helu – 1, prowadzi 5 uczelni publicznych: Uniwersytet Gdański, Starogardzie Gdańskim miasto – 2, Skórczu – 1, Skarsze- Politechnika Gdańska, Gdański Uniwersytet Medyczny wach – 1 i Czarnej Wodzie – 1. w Gdańsku, Akademia Wychowania Fizycznego i Sportu W roku szkolnym 2007/2008 funkcjonowały 103 w Gdańsku, Akademia Pomorska w Słupsku. Uczestniczy technika i 76 liceów profilowanych, w których eduka- w nich około 1,7 tys. osób. cję pobierało odpowiednio 30,6 tys. i 5,9 tys. uczniów. Znacznemu wzrostowi liczby studentów nie towa- W przypadku techników liczba uczniów wzrasta, zaś rzyszy dostatecznie szybki rozwój infrastruktury uczel- liceów profilowanych spada, co wynika z faktu, że szkoły nianej, zwłaszcza dydaktycznej. W uczelniach wyższych te kształcą jedynie w profilach ogólnozawodowych, nie zatrudnionych jest 6,1% akademickiej kadry krajowej. dając konkretnego zawodu. Największym ośrodkiem akademickim, koncentrującym W województwie w ciągu ostatnich lat poprawił się zdecydowaną większość studentów i kadry naukowej poziom komputeryzacji szkół. W roku szkolnym 2007/2008 województwa, jest Trójmiasto – to jednocześnie naj- 89,3% szkół podstawowych było wyposażonych w kom- większy ośrodek akademicki Polski północnej. Uczelnie putery, komputeryzacja w gimnazjach wyniosła 76,9%, zlokalizowane w Trójmieście: zaś szkół ponadgimnazjalnych 40,6%. [Rys.13] - Gdańsk – 14, w tym 6 publicznych: Uniwersytet Na terenie województwa swoją siedzibę w roku aka- Gdański, Politechnika Gdańska, Gdański Uniwersytet demickim 2007/2008 miało 30 szkół wyższych, w tym 9 Medyczny, Akademia Muzyczna, Akademia Sztuk publicznych i 21 niepublicznych. Efektem poprawy dostę- Pięknych, Akademia Wychowania Fizycznego pu do edukacji na poziomie wyższym jest dynamiczny i Sportu; wzrost liczby studentów. Łącznie w roku akademickim - Gdynia – 6, w tym 2 publiczne: Akademia Morska, Dziennik Urzędowy Województwa Pomorskiego Nr 172 — 13085 — Poz. 3361 Akademia Marynarki Wojennej; 2) Infrastruktura ochrony zdrowia i opieki zdrowotnej - Sopot – 2 niepubliczne szkoły wyższe. [Rys.14] Ponadto uczelnie wyższe zlokalizowane były: Ochrona zdrowia – w zakresie stacjonarnej opieki - w Słupsku – 2, w tym 1 publiczna Akademia medycznej – należy do grupy typowych usług ponadlo- Pomorska; kalnych. W województwie w 2007 r. funkcjonowało 37 - w Chojnicach, Warcinie (gm. Kępice), Kwidzynie, szpitali ogólnych (28 publicznych oraz 9 niepublicznych). Pelplinie, Starogardzie Gdańskim oraz w Wejherowie, W każdym powiecie (poza gdańskim i słupskim) jest szpi- Rusocinie (gm. Pruszcz Gdański) – po 1 szkole tal, przy czym największa koncentracja placówek leczni- wyższej. ctwa stacjonarnego występuje w miastach na prawach Poza Trójmiastem dostępność do szkół wyższych jest powiatu, w szczególności w Gdańsku i Gdyni. ograniczona. W powiatach: bytowskim, kościerskim, Pod względem dostępności do szpitali sytuacja jest kartuskim, nowodworskim, puckim i sztumskim nie ma znacznie zróżnicowana. W Gdańsku, Słupsku, Sopocie, żadnej uczelni. Mieszkańcy powiatów sąsiadujących z powiecie sztumskim oraz kościerskim na 10.000 miesz- Trójmiastem mają możliwość skorzystania z ofert szkół kańców przypada ponad 55 łóżek, zaś w powiatach wyższych Gdańska, Gdyni i Sopotu. Ponadto w Tczewie, puckim, tczewskim, starogardzkim, człuchowskim i mal- Lęborku, Malborku, Człuchowie i Chojnicach zlokalizo- borskim nie przekracza 25 łóżek. Utrzymuje się tenden- wane są oddziały zamiejscowe uczelni Trójmiasta i in- cja spadkowa liczby łóżek w szpitalach ogólnych, uległ nych szkół wyższych kraju. Słaba dostępność do uczelni także skróceniu czas pobytu pacjenta, przy jednoczes- wpływa na stosunkowo duże dysproporcje w poziomie nym wzroście liczby hospitalizowanych osób. Mieszkań- wykształcenia ludności. cy powiatów gdańskiego i słupskiego mają zapewniony Oferta szkół i instytucji szkoleniowych świadczą- dostęp do szpitali w Gdańsku i w Słupsku. cych usługi edukacyjne stale się rozszerza (w roku 2006 Ważny problem, zwłaszcza w kontekście wysokiej powstała w Rusocinie filia Uniwersytetu Warmińsko- w porównaniu z innymi regionami zachorowalności Mazurskiego z kierunkami rolniczymi), ale jest jeszcze na choroby nowotworowe, choroby układu sercowo- niewystarczająca. Zdecydowanie większość szkół i in- naczyniowego i cukrzycę, stanowią wewnątrzregional- stytucji szkolących znajduje się w Trójmieście i Słupsku. ne dysproporcje w dostępie do wyspecjalizowanych Utrudnia to edukację osobom dorosłym zamieszkującym usług medycznych, które skupiają się w Gdańsku, Gdyni tereny odległe od dużych miast. Uruchomienie w ostat- i Słupsku. nich latach zamiejscowych ośrodków dydaktycznych lub Na ambulatoryjną opiekę zdrowotną w wojewódz- utworzenie całkiem nowych szkół wyższych niepublicz- twie pomorskim w 2007 r. składało się 628 zakładów nych w mniejszych miastach województwa wpłynęło opieki zdrowotnej. Na 1 ambulatoryjny zakład opieki na większe zainteresowanie kontynuacją nauki i podno- zdrowotnej w regionie przypada 4406 mieszkańców. szeniem kwalifikacji, zwłaszcza na terenach o wyższym Najwięcej zakładów zlokalizowanych jest w Gdańsku poziomie bezrobocia. Niestety, dysponują one wąską (112), przy czym część z nich, z uwagi na specjalistyczny ofertą kierunków kształcenia (przeważnie kierunki eko- charakter, ma zasięg wojewódzki. W powiatach Sopot, nomiczne). Słupsk oraz lęborskim na 1 zakład opieki ambulatoryjnej przypadało mniej niż 3 tys. mieszkańców. Natomiast w Gdyni, powiecie wejherowskim, kartuskim, a szczegól- nie w nowodworskim na 1 zakład ambulatoryjnej opieki medycznej przypadało ponad 6 tys. osób.

70

60

50

40

30

20

10

0

t i i i ki i i i i sk k k ski k ia s k k k k po ń rs ń n u z s o ms o y t rd ws ń da u cierski jnic borski ar towski pucki a Słupsk S t ś k ze d słupski G sz dw ho Gd lę by ga tc g ko c malbors łuchowskiro kwidzy z ta nowo wejherowski c s

łóżka w szpitalach na 10 tys. ludnosci

Wykres 16. Liczba łóżek w szpitalach na 10 tys. ludności w powiatach województwa pomorskiego w 2007 roku Źródło: Rocznik Statystyczny 2008, US w Gdańsku Dziennik Urzędowy Województwa Pomorskiego Nr 172 — 13086 — Poz. 3361 Dostępność usług medycznych w województwie Gdańsku, Teatr Muzyczny im. Danuty Baduszkowej w pomorskim, mierzona liczbą personelu medycznego Gdyni oraz Nowy Teatr w Słupsku; (lekarzy, stomatologów, farmaceutów, pielęgniarek), - 36 placówek muzealnych (nie licząc oddziałów) jest wyższa od średniej krajowej i zbliżona do poziomu zlokalizowanych przede wszystkim w Gdańsku krajów UE (głównie za sprawą funkcjonowania Gdań- i Gdyni, ale także pojedyncze placówki występujące skiego Uniwersytetu Medycznego w Gdańsku). na terenie całego województwa, prezentujące dzieje, Stan infrastruktury opieki zdrowotnej wymaga w wielu kulturę materialną i artystyczną, dawną i współczesną przypadkach natychmiastowej modernizacji i remontów, regionu – do najważniejszych należą: Centralne a także wyposażenia w specjalistyczny sprzęt i aparaturę. Muzeum Morskie w Gdańsku, Muzeum Archeologiczne Przestarzałe jednostki opieki medycznej na obszarach w Gdańsku, Muzeum Narodowe w Gdańsku, Muzeum wiejskich nie są w stanie spełnić standardów jakości Historyczne Miasta Gdańska, Muzeum Zamkowe w nowoczesnej medycyny. Poprawy wymaga zwłaszcza Malborku, Muzeum Stutthof w Sztutowie, Muzeum opieka kardiologiczna i onkologiczna. Pomorza Środkowego w Słupsku, Muzeum Kaszubski Obok podstawowych usług zdrowotnych w wojewódz- Park Etnograficzny im. T. i I. Gulgowskich we twie pomorskim w dwóch ośrodkach: Ustce i Sopocie, Wdzydzach Kiszewskich (gm. Kościerzyna), Muzeum rozwinięte jest lecznictwo uzdrowiskowe oraz rehabilita- Wisły w Tczewie; cja i profilaktyka zdrowotna. Jednak uwarunkowania śro- - galerie i centra wystawiennicze: Centrum dowiskowe, związane z warunkami klimatycznymi oraz Wystawiennicze „Zielona Brama” w Gdańsku, zasobami naturalnymi predysponują rozwój nowych Państwowa Galeria Sztuki w Sopocie, Bałtycka ośrodków uzdrowiskowych zarówno w strefie nadmor- Galeria Sztuki Współczesnej w Słupsku, Centrum skiej, jak i pojeziernej. Baza uzdrowiskowa, odziedziczo- Wystawienniczo-Regionalne Dolnej Wisły w na po gospodarce socjalistycznej, mimo zrealizowanych Tczewie; licznych przedsięwzięć modernizacyjnych, wymaga - 22 kina, w tym w miastach powiatowych: Bytowie, dalszego unowocześniania zakładów i urządzeń przyro- Chojnicach, Człuchowie, Lęborku, Kwidzynie, doleczniczych, urządzeń ochrony środowiska, budowy Sztumie, Malborku i Starogardzie Gdańskim i rozbudowy infrastruktury drogowej, transportowej i sa- oraz w miejscowościach nadmorskich: Ustce, natoryjnej oraz poprawy bezpieczeństwa i usprawnienia Władysławowie, Helu, Miastku. 2 obiekty kinowe komunikacji. znajdują się w Słupsku. W Trójmieście, oprócz 3) Infrastruktura kultury i sztuki [Rys.15] kilku kin posiadających jedną salę kinową, działa 5 W województwie pomorskim obiekty kultury, sta- obiektów sieci multikin: 3 w Gdańsku i po 1 w Gdyni nowiące infrastrukturę społeczną o znaczeniu ponad- i Sopocie; lokalnym, to przede wszystkim: muzea, teatry, sale - biblioteki uczelni wyższych: Uniwersytetu Gdańskiego koncertowe, galerie, zespoły kin i filie biblioteki woje- – o statusie Centralnej Biblioteki Morskiej, Politechniki wódzkiej, biblioteki powiatowe i miejskie. Dostępność Gdańskiej – największa naukowo-techniczna biblioteka do instytucji kultury, a także stopień korzystania z nich w Polsce północnej; Gdańskiego Uniwersytetu wykazuje znaczne zróżnicowanie między miastem a wsią. Medycznego w Gdańsku, Akademii Pomorskiej w W 2007 r. obiekty prezentacji kultury i sztuki o znaczeniu Słupsku oraz innych uczelni; regionalnym i ponadregionalnym reprezentowały: - biblioteki specjalistyczne instytucji naukowych, w tym - sale koncertowe, w tym Polska Filharmonia Bałtycka Biblioteka Gdańska PAN oraz Pedagogiczna Biblioteka im. Fryderyka Chopina w Gdańsku, posiadająca Wojewódzka im. Gdańskiej Macierzy Szkolnej w swoją siedzibę w Centrum Muzyczno-Kongresowym Gdańsku z filiami w Chojnicach, Gdyni, Kościerzynie, na Ołowiance, oraz Opera Leśna w Sopocie i sala Kwidzynie, Malborku, Nowym Dworze Gdańskim, koncertowa w Kolbudach; Pruszczu Gdańskim, Pucku, Sopocie, Starogardzie - 9 teatrów (w tym 5 dramatycznych, 2 lalkowe, 1 Gdańskim, Sztumie, Tczewie i w Wejherowie, muzyczny i 1 operowy) zlokalizowanych w Trójmieście Pedagogiczna Biblioteka Wojewódzka w Słupsku z i w Słupsku – do najważniejszych należą: Teatr filiami w Lęborku, Bytowie, Człuchowie i Miastku; Wybrzeże w Gdańsku, Państwowa Opera Bałtycka w

12000

10000

8000

6000 śr. województwa - 4957

4000

2000

0

i i t i i i i k i k k o i k k ki i ki nia s sk ck s k s s sk y p ń i op ws ń ń rsk rski w łu a jn pucki tus e a y e o ms orski o lbors S r d i b tu w Gd S Gd h erow a cz g śc lę z słupsk c jh k t s bytowski ma e widz ko wod k o w starogardzki człucho n

liczba ludności przypadająca na 1 placów kę biblioteczną

Wykres 17. Liczba ludności przypadająca na 1 placówkę biblioteczną w powiatach województwa pomorskiego w 2007 roku Źródło: Rocznik Statystyczny 2008, US w Gdańsku Dziennik Urzędowy Województwa Pomorskiego Nr 172 — 13087 — Poz. 3361 - poza bibliotekami uczelnianymi i specjalistycznymi Sopocie, Malborku, Starogardzie Gdańskim, instytutów naukowych w województwie funkcjonowało Wejherowie, Kwidzynie i Tczewie; 338 bibliotek i punktów bibliotecznych. Najwięcej - zespoły kortów tenisowych: w Sopocie i Gdyni; zlokalizowanych było w Gdańsku – 32, Gdyni – 23, - pola golfowe: Postołowo (gm. Trąbki Wielkie), Słupsku – 9 i Sopocie – 7. Pętkowice (gm. Wejherowo). Charakterystyczna dla większości instytucji kultury Duża liczba obiektów stanowiących bazę sportową w województwie, w szczególności na wsi i w małych województwa pomorskiego wymaga modernizacji i do- miastach, jest dekapitalizacja ich substancji materialnej stosowania do standardów europejskich, szczególnie w i wyposażenia. Wymagają one remontów, często kapi- małych miastach i na wsi. Brak odpowiedniej infrastruk- talnych i nowego wyposażenia. W lepszej sytuacji są tury sportowej ogranicza mieszkańcom regionu dostęp instytucje kultury podległe samorządowi województwa do zajęć sportowo-rekreacyjnych. Na potwierdzenie lub resortowi kultury i samorządom dużych miast. tej tezy wskazują dane dotyczące klubów sportowych Dla rozwoju funkcji kulturalnej południowej części i aktywności mieszkańców w klubach. Według stanu na województwa utworzono w Chojnicach Książnicę wraz dzień 31 grudnia 2007 r. w województwie pomorskim z nowoczesną mediateką. Istotne ożywienie zauważalne działało 710 klubów sportowych, tj. o 172 kluby więcej jest także w coraz aktywniej działających galeriach i sa- niż w 2004 r., z czego najwięcej w Gdańsku (109) i Gdyni lonach sztuki, pozytywne tendencje rozwoju wystawien- (63) oraz w powiecie słupskim (51), kartuskim i chojni- nictwa zostały spotęgowane dzięki otwarciu nowego ckim (po 50). Najmniej w powiecie nowodworskim (8), salonu wystawienniczego w odrestaurowanej Zielonej kościerskim i lęborskim (po 18) oraz puckim (19). Bramie w Gdańsku. Szeroką ofertę uczestnictwa w kul- W województwie trwa budowa hali widowiskowo- turze przedstawiają instytucje prowadzące profesjonalną sportowej dla 15 tys. widzów na granicy Sopotu i Gdań- działalność widowiskową: teatry, instytucje muzyczne ska oraz stadionu piłkarskiego do organizacji Mistrzostw i rozrywkowe. Większe zainteresowanie kulturą wyższą Europy 2012. nastąpiło w wyniku zakończenia inwestycji Centrum Realizacja tych obiektów sportowych umożliwi orga- Muzyczno-Kongresowego Polskiej Filharmonii Bałty- nizację dużych imprez o znaczeniu krajowym i między- ckiej w Gdańsku. Również Teatr Wybrzeże, korzystając z narodowym. nowych tendencji pojawiających się w sztuce teatralnej 4.6. Sfera gospodarcza przekształca się w nowoczesny wielosceniczny obiekt Trwałe czynniki rozwoju gospodarczego wynikają z teatralny. cech przestrzeni – przyrodniczej i społeczno-gospodar- 4) Infrastruktura sportowa czej oraz zróżnicowania i dynamiki zjawisk społeczno- Sport i rekreacja są dziedzinami życia silnie wpływa- gospodarczych. jącymi na integrację regionu, pozwalającymi kreować Do dziedzin gospodarki, dla których warunki środowi- jego [Rys.15] wizerunek, promującymi go na zewnątrz, skowe i położenie geograficzne odgrywają szczególną a jednocześnie zapewniającymi jego mieszkańcom rolę, należą: gospodarka morska, rolnictwo, leśnictwo, aktywny wypoczynek jako najlepszą formę profilakty- rybactwo, rybołówstwo i przetwórstwo z nimi związa- ki zdrowotnej. Poprzez organizację dużych, znaczących ne, energetyka oraz turystyka. Pozostała działalność jest imprez sportowych i udostępnianie nowoczesnej bazy uwarunkowana przede wszystkim czynnikami społecz- sportowej w znaczny sposób można przedłużyć sezon no-gospodarczymi, jak kwalifikacje i przedsiębiorczość turystyczny i zwiększyć liczbę turystów odwiedzających mieszkańców, oraz ekonomicznymi, jak dostęp do kapi- województwo. Do głównych obiektów sportowych o zna- tału, nowych technologii, sieci transportu i infrastruktury czeniu ponadlokalnym należą: technicznej. - ponadregionalne centra sportowe: obiekty Akademii 4.6.1. Predyspozycje środowiska dla prowadzenia dzia- Wychowania Fizycznego i Sportu w Gdańsku, łalności gospodarczej [Rys.16] Centralny Ośrodek Przygotowań Olimpijskich Do najważniejszych cech środowiska województwa – Cetniewo (m. Władysławowo), Chojnicki Klub pomorskiego, kształtujących predyspozycje dla rozwoju Żeglarski – Port Jachtowy w Charzykowach; działalności gospodarczej należą: - stadiony piłkarskie w: Bytowie, Chojnicach, - nadmorskie położenie; Człuchowie, Gdańsku, Gdyni, Gniewinie, Kartuzach, - zasoby wodne; Lęborku, Malborku, Rumi, Słupsku, Sopocie, - zasoby leśne; Starogardzie Gdańskim, Tczewie i Wejherowie; - zasoby geologiczne; - stadiony specjalistyczne: żużlowy w Gdańsku, - inne zasoby energetyczne; hipodrom w Sopocie, rugby w Sopocie, lekko- - potencjał agroekologiczny. atletyczne w Gdań-sku i Sopocie; 1) Nadmorskie położenie i zasoby morza - porty jachtowe, przystanie żeglarskie – w Gdańsku, Nadmorskie położenie wpływa na możliwości rozwoju Gdyni, Pucku, Łebie, Krynicy Morskiej, Charzykowach, portów morskich, a funkcjonowanie portów jest istotnym Tczewie; czynnikiem przemysłotwórczym, zwłaszcza w segmencie - hale widowiskowo-sportowe w: Chojnicach, gospodarki morskiej i innych przemysłów generujących Chmielnie, Czersku, Człuchowie, Dębnicy Kaszubskiej, przepływ ładunków przez port. Wpływa ono na kształto- Gdańsku, Gdyni, Główczycach, Gniewie, Jezierzycach, wanie struktury przestrzennej i funkcjonalnej ośrodków Kartuzach, Kwidzynie, Lęborku, Malborku, Miastku, portowych o znaczeniu podstawowym dla gospodarki Nowym Dworze Gdańskim, Pruszczu Gdańskim, Gdańska i Gdyni, jak również mniejszych: Ustki, Łeby, Przodkowie, Pucku, Rumi, Sierakowicach, Sopocie, Władysławowa, Jastarni, Helu. Wszystkie porty w woje- Słupsku, Starogardzie Gdańskim, Tczewie, Trąbkach wództwie odnotowują wzrost ilości przeładowywanych Wielkich, Wejherowie i Żukowie; towarów. Jednakże dla uzyskania konkurencyjnej pozy- - tory specjalistyczne: wyciągi narciarskie w Sopocie cji wobec zachodnich (a ostatnio również wschodnich) (Łysa Góra), Wieżycy i Przywidzu; rywali, zwłaszcza, że mają gorszą pozycję konkurencyj- - baseny w: Chojnicach, Gdańsku, Gdyni, Gniewinie, ną z powodu usytuowania w znacznym oddaleniu od Kartuzach, Lęborku, Pruszczu Gdańskim, Słupsku, głównych szlaków transoceanicznych – muszą się roz- Dziennik Urzędowy Województwa Pomorskiego Nr 172 — 13088 — Poz. 3361 budowywać, zwiększać swój potencjał przeładunkowy, cje transportowe i przeładunkowe innych towarów niż a także podnosić zdolności do rozwijania przemysłów ryby – ładunków masowych i drobnicy. Z uwagi na ich portowych. subregionalne znaczenie, cele strategiczne ich rozwo- Istotnym czynnikiem lokalizacji zakładów przemy- ju powinny przyczynić się do wzrostu gospodarczego słowych na terenach portowych i okołoportowych jest oraz stać się ważnym czynnikiem rozwoju lokalnego dostępność do akwatorium morskiego. Wpływa ona na i regionalnego w stosunku do bezpośredniego i dalszego lokalizację i potencjał dla lokalizacji: otoczenia. Chodzi też o sprostanie warunkom międzyna- - działalności przemysłowej związanej z produkcją rodowej konkurencji, a przez to stworzenie możliwości i remontem statków – najlepsze warunki pod tym rozwoju na obszarze portów przedsiębiorstw funkcjonu- względem występują na terenie portów gdańskiego jących i potencjalnych. i gdyńskiego, w których znajdują się stocznie 2) Zasoby wodne budowlane i remontowe (Stocznia Gdynia S.A., Województwo pomorskie należy do nielicznych w Stocznia Gdańska S.A., Gdańska Stocznia Remontowa kraju posiadających bogate zasoby wodne, tworzą- S.A. oraz szereg mniejszych, w tym m.in. z udziałem ce warunki do rozwoju gospodarczego. Bogactwo to kapitału zagranicznego, jak: Damen Shipyards Gdynia obejmuje zarówno wody powierzchniowe stojące pre- S.A. w Gdyni, Shipyard Radunia International Ltd. dysponowane do rozwoju turystyki wodnej i rybactwa w Gdańsku, Stocznia Marynarki Wojennej w Gdyni, śródlądowego, oraz wody płynące przydatne w rozwoju Stocznia Remontowa Nauta S.A.); zarówno przemysłów wodochłonnych, jak też turystyki, - przemysłu chemicznego i petrochemicznego, hydroenergetyki i rybactwa śródlądowego. związanego ciągami technologicznymi ze stanowi- Duże powierzchnie wód śródlądowych wojewódz- skami przeładunkowymi – dogodne warunki występują twa stwarzają korzystne warunki do rozwoju rybactwa na terenie Portu Gdańskiego, gdzie swoją produkcję śródlądo-wego oraz hodowli rybackiej. Największe zlokalizowały m.in.: GZNF „Fosfory”, a w okolicach powierzchnie wód śródlądowych znajdują się w nad- Portu – Rafineria w Gdańsku; morskich gminach Smołdzino – 8,5 tys. ha i Wicko – 2,3 - sektora paliwowo-energetycznego – największy w tys. ha. (Wody Zalewu Wiślanego w gminach Krynica kraju potencjał rozwojowy charakteryzujący się: Morska, Sztutowo mają status wód morskich wewnętrz- - najdogodniejszymi na polskim wybrzeżu warun- nych). Bardzo korzystne warunki mają też gminy położo- kami odbioru drogą morską ropy naftowej, paliw ne na obszarze pojeziernym – Lipnica, Czarna Dąbrówka, płynnych, gazu skroplonego (LNG), gazu sprężone- Miastko, Chmielno, Dziemiany, Kartuzy, Stężyca, Osiek, go (CNG) i paliw stałych; Prabuty i Kościerzyna – od 1 do 2 tys. ha. gruntów pod - technicznymi możliwościami przesyłu ropy naftowej wodami. Mimo sprzyjających okoliczności, jeziorowe rurociągami do głównych rafinerii w Gdańsku i rzeczne rybactwo śródlądowe rozwinięte jest w nie- i Płocku; wielkim stopniu. Najwięcej podmiotów zajmujących się - technicznymi możliwościami transportu paliw odłowem i hodowlą ryb znajduje się w powiatach nowo- płynnych i gazu ziemnego do odbiorców w centralnej dworskim, bytowskim i chojnickim. i północnej Polsce; Relatywnie czyste rzeki o dużych spadkach i szyb- - najkorzystniejszymi warunkami lokalizacji baz kich przepływach wód (Słupia, Łupawa, Łeba, Wieprza, zbiornikowych na ropę naftową i paliwa płynne Brda, Wda) oraz naturalne i sztuczne zbiorniki wodne, na zapleczu terminali przeładunkowych w Porcie na obszarach pojeziernych stanowią podstawę rozwoju Gdańskim; hodowli ryb słodkowodnych, w tym szczególnie łososio- - zakładów zajmujących się przetwórstwem ryb – watych i karpiowatych. Chów i hodowla ryb oparta jest zlokalizowane na zapleczu portów rybackich w Ustce, na urządzeniach wodnych, przede wszystkim stawach Łebie, Władysławowie, Jastarni, Helu, Gdyni, Gdańsku rybnych zlokalizowanych głównie w środkowej i zachod- Górkach Zachodnich, Gdańsku Górkach Wschodnich, niej części województwa. Hodowla ryb jest tradycyjną Gdańsku. gałęzią gospodarki obszarów wiejskich, zwłaszcza w Wyzwaniem dla portów w Gdańsku i Gdyni jest przy- powiatach słupskim, bytowski, chojnickim, kościerskim. stosowanie ich infrastruktury do wymagań rynku odnoś- Obserwuje się dynamiczny rozwój ośrodków intensyw- nie obsługi ładunków i statków, w tym zapewnienie nej hodowli pstrąga – coraz częściej łączonej ze wstęp- warunków do tworzenia konkurencyjnych multimodal- nym przetwór-stwem. Ośrodki te w największej liczbie nych łańcuchów logistyczno-transportowych, w ramach występują w powiatach: bytowskim i słupskim oraz w budowy Pomorskiego Centrum Logistycznego (PCL) w wejherowskim i chojnickim. Porcie Gdańskim na obszarze ok. 210 ha oraz w Porcie Zasoby wodne odgrywają zasadniczą rolę w lokalizacji Gdynia w dwóch lokalizacjach o łącznej powierzchni ok. tzw. przemysłów wodochłonnych, gdzie woda wykorzy- 65 ha. stywana jest do chłodzenia lub procesów technolo- Pozostałe porty w województwie, niezależnie od ich gicznych, np. w zakładach celulozowo-papierniczych. wielkości i znaczenia, są zawsze istotnym składnikiem Lokalizacja z dala od rzek podnosi koszty produkcji ze potencjału rozwojowego – w skali gminy, regionu czy względu na konieczność doprowadzenia wody z odle- kraju i powinny być przedmiotem polityki lokalnej, głych terenów, dlatego pod tym względem najlepsze kształtowanej na szczeblu gminy czy miasta oraz polity- predyspozycje w województwie mają tereny w dolinie ki regionalnej, kształtowanej na szczeblu województwa. dolnej Wisły, gdzie rzeka posiada najwyższe wartości Porty w Helu, Łebie, Pucku oraz w Jastarni, a także w średnich przepływów w Polsce (około 900 m3/s w Tcze- Kątach Rybackich, Krynicy Morskiej, Rowach, funkcjonu- wie i około 1000 m3/s u ujścia)1. Pozostałe większe rzeki ją głównie jako transportowo--turystyczno-rybackie, przy województwa mają wielokrotnie mniejsze przepływy, np. czym funkcja turystyczna ma charakter sezonowy, a funk- Słupia – 16,2 m3/s, Radunia – 7,1 m3/s, Reda – 5,3 m3/s. cja rybołówstwa ogranicza się raczej do obsługi kutrów Wysoki potencjał lokalizowania nowych źródeł wytwa- i łodzi rybackich cumujących w portach. Porty we Wła- rzania energii elektrycznej mają okolice Dolnej Wisły, dysławowie i Ustce są jednymi z najważniejszych portów jezioro Żarnowieckie, Martwa Wisła w rejonie rafinerii rybackich na Bałtyku, jednak mogą one także pełnić funk- LOTOS. Nie będzie on jednak w pełni wykorzystywany, Dziennik Urzędowy Województwa Pomorskiego Nr 172 — 13089 — Poz. 3361 tak ze względów ekonomicznych, jak i ekologicznych. Doliny Kwidzyńskiej i Pojezierza Iławskiego, występują Potencjał energetyczny pozostałych rzek, charakteryzu- licznie wody w IV i V klasie czystości. Podobna sytuacja jących się odpowiednimi spadkami i przepływami, jest ma miejsce na Pojezierzu Starogardzkim. Są to obszary w znacznej części wykorzystywany. Szczególną efektyw- intensywnie użytkowane rolniczo. W środkowej i połu- nością wyróżniają się w skali kraju m.in. rzeki Radunia dniowo-zachodniej części województwa, na Pojezierzu i Słupia. Kaszubskim i Bytowskim oraz na Równinie Charzykow- Energię odnawialną, tzn. wyprodukowaną w elektro- skiej, notowane są wody klasy I, II i III, sporadycznie IV. wniach przepływowych wytwarza kilkadziesiąt małych Czyste wody obserwuje się też w aglomeracji trójmiej- elektrowni wodnych zlokalizowanych na Słupi, Raduni, skiej i pradolinie Redy–Łeby oraz w dorzeczu Słupi. Nie- Łupawie, Wierzycy, Brdzie, Wdzie i Gwdzie. Łączna znacznie gorszą jakością odznaczają się wody w pasie moc w nich zainstalowana wynosi około 29 MW. Pozo- przybrzeżnym oraz na Mierzei Wiślanej. stałe małe obiekty prywatne, wykorzystujące przeważnie 3) Zasoby leśne budowle hydrotechniczne, nie posiadają istotnego zna- Lasy województwa pomorskiego zajmowały w roku czenia dla funkcjonowania sieci energetycznej. Część z 2007 łącznie nieco ponad 676,6 tys. ha (36% powierzch- nich pracuje wyłącznie na potrzeby właściciela. ni) – wzrost w stosunku do 2000 r. o 0,4%. Pod wzglę- W województwie pomorskim występuje 19 Głównych dem lesistości województwo jest na 3. miejscu w kraju, Zbiorników Wód Podziemnych, z których 6 rozprzestrze- za województwem lubuskim i podkarpackim. Lasy nia się także na terenach sąsiednich województw. Stano- rozmieszczone są nierównomiernie – największe i naj- wią one podstawowy rezerwuar wody. Ich szacunkowe bardziej zwarte kompleksy występują w części zachod- zasoby dyspozycyjne wynoszą ok. 1.040 tys. m3/dobę, niej i środkowej. Największą lesistością (ponad 45% zaś jakość oceniana jest ogólnie jako dobra2. Ogółem powierzchni) charakteryzują się powiaty: bytowski, choj- wielkość lokalnych zasobów wodnych szacowana jest na nicki, kościerski, lęborski, człuchowski oraz miasta Sopot ok. 7.897 mln m3 wody, co pozwala nie stosować w woje- i Gdynia, najmniejszą powiaty nadwiślańskie: malborski wództwie ograniczeń w dostępie do zasobów wodnych. i nowodworski (poniżej 10%). W części wschodniej województwa, na terenie Żuław,

60

50

40 śr. województwa 36,0%

30

20

10

0

i i i i i i i k a k k k k k k k ski s c s s ski sk ski s pot icki rs ni p ń ń ń rs o jn y w łu pu rtu y a m łup S o cie d borski s a z d tu S wors bo chowski ś G er o lę k g Gda z al bytowski ch u o h wid s tczewski k k wod m czł wej star ogar dzki no

lesistość w %

Wykres 18. Lesistość w powiatach w województwie pomorskim w 2007 r. Źródło: Rocznik Statystyczny Województwa Pomorskiego 2008, US, Gdańsk 2008

W województwie występuje sprzyjająca gospodar- gruntów rolniczo nieprzydatnych stanowi jedną z zasad ce leśnej struktura własności lasów – ok. 588 tys. ha w gospodarki leśnej. W pomorskim notuje się systema- zarządzie Lasów Państwowych, 70,3 tys. prywatnych, tyczny wzrost powierzchni lasów i przewiduje się – do pozostała część we władaniu różnych osób prawnych. 2020 r. – zalesienie 19,6 tys. ha gruntów. Duże powierzchnie lasów prywatnych skupiają się w Lasy województwa charakteryzują się dużym udziałem środkowej i południowej części województwa, zaś w cen- drzewostanów jednogatunkowych (sosna) – zwłaszcza tralnej – szczególnie na Pojezierzu Kaszubskim (gminy: na terenach powojennych zalesień porolnych. Intensyw- Chmielno, Sulęczyno, Stężyca i Przodkowo) oraz w pół- nie rozwijająca się od kilku lat rekreacja niesie liczne nocnej części Borów Tucholskich (gminy: Karsin, Dzie- zagrożenia dla zachowania dobrego stanu ekosystemów miany, Konarzyny) - do 60% drzewostanów w gminie. leśnych. Wskaźnik lesistości wskazuje od wielu lat wyższą niż Wzrost produkcji przemysłowej związanej z produkcją średnio w kraju dodatnią dynamikę wzrostu. Stosownie drewna, wyrobów z drewna i mebli wskazuje tendencję do Krajowego Programu Zwiększania Lesistości (KPZL), rosnącą – należy oczekiwać dalszego wzrostu pozyski- powiększanie zasobów leśnych poprzez zalesianie wania drewna przy zachowaniu zasad racjonalnej gospo- Dziennik Urzędowy Województwa Pomorskiego Nr 172 — 13090 — Poz. 3361 darki zasobami leśnymi. Stwarza to szanse dla rozwoju gowo, Ryjewo oraz Somonino) eksploatowane są złoża i modernizacji zakładów przetwórstwa drzewnego, zloka- torfu oraz pojedyncze złoża surowców ilastych ceramiki lizowanych głównie w powiatach o największej lesistości: budowlanej, iłów do produkcji kruszywa lekkiego, piasku chojnickim, bytowskim i kościerskim. Gospodarka leśna kwarcowego oraz kredy jeziornej. tworzy miejsca pracy na obszarach wiejskich, dostar- Z kopalin podstawowych – na terenie województwa cza surowca do przerobu i drewna na opał. Ponadto pomorskiego występują po 4 złoża gazu ziemnego i ropy runo leśne (w tym jagody, grzyby) doskonale uzupeł- naf-towej („Żarnowiec”, „Żarnowiec W”, „Białogóra” nia dochody mieszkańców wsi. Przetwórstwo płodów i „Dębki”), położone na terenie gminy Krokowa, oraz eks- runa leśnego rozwija się w małych miastach, np. Brusy, ploatowane złoża wód leczniczych w Sopocie i Ustce. Do Czersk, i gminach: Dziemiany, Karsin, Brusy, Kościerzyna złóż podstawowych zalicza się także borowiny. Wystę- – w rejonach o dużej lesistości – jednak ze względu na pują one znacznie rzadziej niż złoża typowego torfu. Naj- niewielką skalę zakładów przetwórczych jest to czynnik większe eksploatowane z takich złóż, o zasobach 196 tys. miastotwórczy niezbyt silny, który może być znaczący ton, zlokalizowane jest koło Ustki. jedynie w skali lokalnej niewielkiej miejscowości. Znaczne zasoby nieeksploatowanych złóż soli kamien- Zwiększenie lesistości kraju jest trwałym elementem nej („Łeba”, „Mechelinki” i „Zatoka Pucka”) oraz soli polityki ekologicznej i gospodarczej kraju. Wśród zadań potasowo-magnezowych („Chłapowo”, „Mieroszyno”, stawianych gospodarce leśnej, do najważniejszych zali- „Swarzewo”, „Zdrada”), tworzą najkorzystniejsze w cza się zwiększanie lesistości na wododziałach, wzdłuż kraju warunki do budowy kawernowych zbiorników cieków oraz w strefach ochronnych zbiorników i ujęć magazynowych na gaz ziemny, paliwa płynne lub ropę wodnych. Krajowy program zwiększania lesistości naftową. zakłada osiągnięcie do 2020 r. lesistości na poziomie 5) Inne zasoby energetyczne [Rys.18] 30% i określa transfer gruntów rolnych do leśnictwa w Województwo pomorskie, jest jednym z nielicznych skali kraju na 700 tys. ha, w tym 100 tys. ha w postaci województw posiadających duże zasoby różnych źródeł naturalnej sukcesji. Znaczna część terenów wojewódz- energii odnawialnej – wiatru, słońca, biomasy i wód twa pomorskiego położona jest w obszarze o wysokich geotermalnych (głównie niskotemperaturowych). Udział preferencjach zwiększania lesistości: obszar wzniesień energii odna-wialnej w produkcji energii cieplnej jest moreny czołowej, słabych gleb, zagrożeń erozyjnych, niewielki (ok. 5%), jednak według szacunków istniejące wododziału pobrzeża Bałtyku, stosunkowo niskiej degra- zasoby pozwalają na zaspokojenie ok. 25% perspekty- dacji środowiska i dużej podaży gruntów do zalesień, wicznego zapotrzebowania. Do obszarów o największych głównie własności państwowej. zasobach należą: Szczególnie preferowane do zwiększania lesistości - północne rejony województwa wg badań wietrzności3 są gminy: Kościerzyna, Kosakowo, Linia, Pruszcz Gdań- posiadają najlepsze warunki do lokalizacji elektrowni ski, Przodkowo, Szemud, Wejherowo, Żukowo, Miast- wiatrowych w kraju; ko, Cewice, Lipnica, Przechlewo i Chojnice. Klasyfikacja - północne obszary województwa należą także do większych obszarów gruntów do zalesienia powinna być najbardziej korzystnych dla wykorzystywania energii poprzedzona ich oceną przyrodniczą, aby nie zniszczyć słonecznej; średnioroczne sumy promieniowania wielu nieużytków cennych pod względem ekologicznym słonecznego całkowitego padającego na jednostkę (np. murawy kserotermiczne, tereny podmokłe, łąki, powierzchni poziomej wynoszą dla województwa torfowiska niskie) poprzez wprowadzenie w ich miejsce pomorskiego 1076 kWh/m2/rok (dla Polski centralnej monokultury leśnej. – 985 kWh/m2/rok); 4) Zasoby geologiczne [Rys. 17] - zasoby energii z biomasy pozwalają na zaspokojenie Potencjał surowcowy województwa pomorskiego ok. 25% perspektywicznego zapotrzebowania jest niewielki. Do najpowszechniejszych eksploatowa- województwa na energię cieplną w odniesieniu nych kopalin, związanych z osadami czwartorzędowymi, do zasobów istniejących (nadwyżki słomy, drewno należą piaski, żwiry, iły oraz kreda jeziorna i torfy. Naj- odpadowe z lasów, sadów, parków i dróg, osady liczniejszą grupę stanowią złoża kruszywa naturalnego, ściekowe, odpady komunalne i odchody zwierzęce) wykorzystywanego przede wszystkim w inwestycjach oraz 85% z uwzględnieniem zasobów potencjalnych drogowych i budowlanych. Złoża piasków, iłów i żwirów (plantacje roślin energetycznych)4. występują powszechnie na terenie niemal całego woje- 6) Potencjał agroekologiczny i gospodarka rolna wództwa poza obszarami pokrytymi utworami organo- Przyrodnicze uwarunkowania rozwoju rolnictwa genicznymi, jak Żuławy obejmują w szczególności elementy klimatyczne, lito- Wiślane i szerokie dna pradolin. Największymi zasobo- logiczno-glebowe i morfologiczne. Walory rolniczej wo złożami wyróżniają się gminy Kościerzyna, Żukowo, przestrzeni produkcyjnej województwa różnicują się od Lipnica, Puck, Czarna Dąbrówka, Potęgowo, Skarszewy, bardzo dobrych do wybitnie niekorzystnych (zarówno w a największą liczbę złóż udokumentowano w powiatach odniesieniu do typów i jakości gleb, zmienności warun- wokół aglomeracji gdańskiej, cechującej się największym ków klimatycznych, jak i ukształtowania terenu), co spra- zapotrzebowaniem. wia, że występują tu obszary o wysokich walorach do W 2006 r. eksploatowanych było łącznie 125 złóż prowadzenia produkcji rolnej, jak też takie, na których kopalin, z czego najwięcej (97) stanowią złoża kruszy- produkcja ta powinna być zaniechana ze względów przy- wa naturalnego, wydobywanego na terenie ponad 40 rodniczych i ekonomicznych. Odzwierciedleniem śred- gmin. Najwięcej złóż eksploatowanych jest na terenie niej w regionie przydatności gleb dla upraw rolnych jest gminy Kościerzyna (7), oraz w gminach Trąbki Wielkie udział użytków rolnych w klasach bonitacyjnych (Tablica (6), Pszczółki (5) i Szemud (5). Z innych kopalin pospoli- 2.). tych w 6 gminach (Główczyce, Wicko, Kołczygłowy, Potę- Dziennik Urzędowy Województwa Pomorskiego Nr 172 — 13091 — Poz. 3361

Tablica 2. Użytki rolne w województwie pomorskim wg klas bonitacyjnych gleb w roku 2000 Udział procentowy klas bonitacyjnych gruntów / kategoria opisowa gleb Rodzaje użytków I II III IV V VI najlepsze bardzo dobre średnie słabe bardzo dobre słabe Grunty orne 0,3 3,9 25,1 37,3 19,5 13,9 Sady 0,0 6,7 33,3 33,3 16,7 10,0 Łąki trwałe 0,0 7,5 14,8 41,2 28,3 8,2 Pastwiska trwałe 0,1 7,4 15,9 33,1 26,9 16,6 OGÓŁEM 0,2 4,7 23,0 37,5 21,03 13,3 Źródło: Wykaz gruntów województwa pomorskiego, Główny Urząd Geodezji i Kartografii, Warszawa 2001

Rejonizacja warunków produkcji rolniczej dla hodowli bydła. Z uwagi na wysoką produkcyjność W województwie kształtują się obszary rolnicze o obszaru, w strefie tej panują korzystne warunki do odmiennych warunkach naturalnych do produkcji i ich rozwoju przetwórstwa rolno-spożywczego oraz znaczeniu dla utrzymywania i opłacalności tej dziedziny produkcji biopaliw z biomasy rolniczej, w tym gospodarki. biogazu rolniczego z ferm trzody chlewnej w części - Strefa o najwyższej przydatności do produkcji południowo-zachodniej. rolnej – obejmuje obszar Żuław Wiślanych, Doliny - Strefa o niskiej przydatności dla produkcji rolnej Kwidzyńskiej oraz środkową i wschodnią część – obejmuje tereny rolne i rolno-leśne Pojezierzy: Pojezierza Starogardzkiego. Charakteryzuje ją bardzo Kaszubskiego, Bytowskiego i zachodniej części wysoki udział użytków rolnych oraz dominacja Starogardzkiego, Wysoczyzny Polanowskiej, Równiny wysokoproduktywnych gleb I–III klasy bonitacyjnej Charzykowskiej i Borów Tucholskich. Strefę tę (głównie mad, iłów, gleb brunatnych właściwych, charakteryzują: rolno-leśny charakter użytkowania torfowych i murszowo-torfowych), wchodzących w gruntów, różnorodna konfiguracja przewa-żającej skład najwartościowszych kompleksów glebowo- części terenu (zagrożenie erozją) oraz zdecydowana rolniczych: pszennych – bardzo dobrego i dobrego przewaga gleb V i VI klasy bonitacyjnej – piaszczystych, oraz trwałych użytków zielonych bardzo dobrych, przepuszczalnych, kwaśnych, o niskiej i bardzo niskiej dobrych i średnich. Panują tu najbardziej korzystne urodzajności (brunatne wyługowane i kwaśne, w regionie warunki do wysokotowarowej uprawy pseudobielicowe, torfowe o znacznym stopniu roślin posiadających najwyższe (w warunkach Polski) zmurszenia). Przeważają grunty orne najsłabszych wymagania klimatyczno-glebowe: pszenicy, buraków kompleksów żytnich oraz użytki zielone słabe i bardzo cukrowych, rzepaku, kukurydzy, strączkowych, owoców słabe. Niekorzystne warunki klimatyczne i glebowe i warzyw. Duży potencjał trwałych użytków zielonych oraz stosunkowo krótki okres wegetacji ograniczają na Żuławach i w Dolinie Kwidzyńskiej sprzyja hodowli plonowanie i dobór roślin uprawnych (żyto, owies, bydła, na Pojezierzu Starogardzkim zaś, panują bardzo ziemniaki, gryka, łubin). Na większości obszaru dobre warunki paszowe dla hodowli trzody chlewnej. występują sprzyjające warunki do hodowli owiec, Produktywność polderowej części przestrzeni rolniczej a w niektórych rejonach – bydła. Uwarunkowania uzależniona jest jednak od stanu funkcjonowania przyrodniczo-społeczne sprzyjają rozwojowi rolnictwa urządzeń odwadniających. Bogata baza surowcowa, ekologicznego oraz drobnego przetwórstwa lokalnych rozwinięte zaplecze techniczne i wieloletnie tradycje produktów. W strefie tej występują największe sprawiają, że panują tu sprzyjające warunki do potrzeby związane z wyłączaniem z produkcji rozwoju przetwórstwa rolno-spożywczego, a także i zalesianiem najsłabszych gruntów rolnych. produkcji biopaliw w oparciu o surowce pochodzenia Użytkowanie gruntów, struktura agrarna i rolnicza rolniczego. przestrzeni produkcyjna - Strefa o wysokiej i średniej przydatności do Powierzchnia geodezyjna użytków rolnych (UR) woje- produkcji rolnej – obejmuje obszary położone w wództwa 1.01.2005 r. wynosiła 942.562,0 ha co stano- części północnej (Pobrzeże Kaszubskie, Wybrzeże wiło 51,53% powierzchni województwa. Udział użytków Słowińskie, Wysoczyzna Damnicka i Równina Słupska) rolnych w powierzchni regionu sukcesywnie maleje, co oraz południowo-zachodniej (Pojezierze Krajeńskie). spowodowane jest presją funkcji nierolniczych oraz zale- Strefę tę charakteryzuje przewaga gleb III i IV klasy sianiem najsłabszych gleb. Rolnicze użytkowanie terenu bonitacyjnej, przeważnie brunatnych wyługowanych dominuje w rejonach występowania najlepszych gleb. i kwaśnych, bielicowych, torfowych i murszowo- Najwyższy odsetek użytków rolnych posiadają gminy torfowych, stanowiących grunty orne o dominacji żuławskie i części Powiśla (śr. 70–90% pow. gminy). kompleksów żytnich – bardzo dobrego i dobrego Rolniczy charakter ma też większość Pojezierza Kaszub- oraz użytków zielonych – średnich. Występują tu skiego (szczególnie powiat kartuski), gdzie mimo sła- ko-rzystne warunki do towarowej uprawy: przede bych gleb funkcja rolna tradycyjnie utrzymywana jest wszystkim rzepaku, jęczmienia, pszenicy, ziemniaków w rozdrobnionych gospodarstwach rodzinnych. Inny oraz, z uwagi na korzystne warunki termiczne w części sposób użytkowania cechuje obszary środkowo-zachod- południowej, buraków cukrowych, tytoniu, warzyw niej części regionu, tam występują znaczne ograniczenia gruntowych i upraw sadowniczych. Plonowanie dla rolnictwa (Równina Charzykowska, Bory Tucholskie). tych roślin jest tu niższe niż w strefie pierwszej z Dominacja bardzo słabych gleb oraz urozmaicona kon- uwagi na słabsze warunki glebowe, w tym wysokie figuracja terenu zadecydo-wały tu o leśnym sposobie zakwaszenie większości gleb rolniczych. Duże zasoby wykorzystania gruntów. W gminach Borów Tucholskich naturalnych trwałych użytków zielonych w części odsetek użytków rolnych wynosi średnio zaledwie 20– północnej stwarzają szczególnie sprzyjające warunki 25%. Dziennik Urzędowy Województwa Pomorskiego Nr 172 — 13092 — Poz. 3361

2% 13%

30% do 1 ha 10% 1 – 5 ha 5 – 10 ha 10 – 15 ha

14% 15 – 50 ha 50 ha i więcej

31%

Wykres 19. Struktura agrarna gospodarstw rolnych ogółem w województwie pomorskim. Źródło: Gospodarstwa rolne wg grup obszarowych, PSR 2002, US, Gdańsk 2003

W 2002 r. na terenie pomorskiego5 było 76,7 tys. rolnego wynosiła 11,33 ha (w Polsce – 5,76 ha) – pod gospodarstw rolnych (spadek od 1996 r. o 9,3%). Prze- tym względem pomorskie zajmowało trzecią pozycję w ciętna powierzchnia użytków rolnych 1 gospodarstwa kraju.

100%

90%

80%

70%

60%

50%

40%

30%

20%

10%

0% i i i i i i i ki i k a k ki sk zki ki k s i ot icki sk s sk r ń p n ń u ń d ws yn j upsk a t pucki ar ows d borsk cierski zy r tums So ytowsk lę słups Sł gd ar ś d dwo g ze Gda G b cho k o ro tc sz k wi malborsk k owo a człuchowski n st wejhe

zboża ziemniaki przemysłowe pastewne warzywa i owoce

Wykres 20. Udział wybranych roślin uprawnych w strukturze zasiewów w powiatach województwa pomorskiego w 2002 r. Źródło: opracowanie na podstawie wyników PSR 2002, US Gdańsk 2003, GUS Warszawa 2003

W ostatnich latach pozytywnie zmienia się struktura większości pozostałych gmin podmiejskich, a także na agrarna (wzrasta udział gospodarstw dużych, powiększa atrakcyjnych turystycznie terenach pojezierzy i strefy się powierzchnia UR) – najdynamiczniej w powiatach nadmorskiej wzrasta liczba gospodarstw małych (1–5 nowodworskim, malborskim i tczewskim, gdzie zanoto- ha UR), nie prowadzących produkcji rolnej6. Zjawisko to wano zarówno przyrost liczby dużych gospodarstw, jak uwidocznia się zwłaszcza w powiatach: bytowskim, człu- i ich powierzchni, a także w powiatach: sztumskim, człu- chowskim, słupskim i lęborskim oraz, w mniejszym stop- chowskim, puckim i kartuskim (przyrost powierzchni). niu, kartuskim, kościerskim, wejherowskim i gdańskim. Na terenach popegeerowskich północnej i zachodniej Podstawową grupę uprawianych roślin stanowiły części regionu zaznacza się przestrzenna dominacja sto- zboża, wśród których 1/3 zajmowała pszenica oraz rośli- sunkowo nielicznych gospodarstw wielkoobszarowych ny przemysłowe – głównie buraki cukrowe i rzepak. występujących w otoczeniu przeważającej liczby gospo- W produkcji zwierzęcej dominował chów trzody – pod darstw drobno i średniorolnych (do 10 ha UR). W rejonie względem liczebności pogłowia i obsady, województwo przewagi tradycyjnej gospodarki rolnej Kaszub i Kocie- pomorskie zajmowało 5. lokatę w kraju. Istotną pozycję wia struktura gospodarstw jest korzystniejsza – udział w produkcji zwierzęcej regionu odgrywa także produkcja gospodarstw do 10 ha UR jest niższy, przy sukcesyw- drobiarska. Najwięcej gospodarstw specjalizowało się w nie rosnącej średniej powierzchni rolnej. Na terenach uprawie zbóż oraz w chowie drobiu i trzody (odsetek tych gmin wiejskich położonych na obszarze aglomeracji oraz gospodarstw w regionie przewyższa średnie wartości Dziennik Urzędowy Województwa Pomorskiego Nr 172 — 13093 — Poz. 3361 dla kraju), mimo to poziom specjalizacji gospodarstw źródeł paliw, koszty ekologiczne, stały wzrost zużycia rolnych w regionie jest niski. energii oraz rosnące ceny energii powodują, że zapew- Na obszarze województwa rysuje się wyraźna rejoni- nienie bezpieczeństwa energetycznego staje się jednym zacja upraw roślin rolniczych, zaś dobór gatunków jest z priorytetów rozwoju kraju, w tym zwłaszcza polityki dostosowany do uwarunkowań przyrodniczych 7(wykres energetycznej. 20). Ze względu na bliskość aglomeracji w powiatach W województwie pomorskim zagadnienie to jest gdańskim i tczewskim, a także w powiatach kwidzyńskim szczególnie ważne w związku z niekorzystnym stanem i człuchowskim koncentruje się prawie cała produkcja bezpie-czeństwa energetycznego. Jednym z bardzo warzyw i owoców. istotnych działań w perspektywie najbliższych lat jest 4.6.2. Warunki rozwoju elektroenergetyki budowa nowych źródeł energii elektrycznej. Energetyka stanowi strategiczną gałąź gospodarki, Warunki lokalizacji nowych źródeł energii w regio- ponieważ warunkuje wszelkie działania związane z roz- nie można określić z punktu widzenia: lokalizacji źródła wojem społeczno-gospodarczym. Główną siłą napędową energii, uwarunkowań środowiska przyrodniczego, rozwoju jest nieograniczony dostęp – zarówno przedsię- kulturowego i krajobrazu, krajowego systemu przesy- biorstw, jak i gospodarstw domowych – do energii po łowego i dystrybucyjnego oraz konfliktów społecznych atrakcyjnych cenach. Jednak problemy z dywersyfikacją i ekologicznych.

Tablica 3. Warunki lokalizacji nowych źródeł energii w województwie pomorskim Elektrownie węglowe Elektrownie gazowe Elektrownia jądrowa → bliskość źródła dostawy węgla; → dobre położenie w stosunku do sieci → lokalizacja musi spełniać wyma-gania → dobre połączenie kolejowe; gazowej o dużej przepustowości; bezpieczeństwa jądrowego; → dobre warunki transportu → bliskość źródła dostawy gazu; → dobre warunki transportu elementów o elementów o bardzo dużym → dobre warunki transportu elementów o bardzo dużym ciężarze i o bardzo ródła energii energii ródła ź ciężarze i o bardzo dużych bardzo dużym ciężarze i o bardzo dużych dużych gabarytach; gabarytach; gabarytach; → pewność awaryjnego zasilania; → dogodne warunki chłodzenia; → niska wysokość nad poziom morza; → dogodne warunki chłodzenia; Istotne dla Istotne → dogodne warunki chłodzenia;

→ formy ochrony przyrody – zakazy i ograniczenia z nimi związane; → formy ochrony zabytków – zakazy i ograniczenia z nimi związane; → elementy osnowy ekologicznej województwa (Płaty i korytarze ekologiczne); rodowisko rodowisko

Ś → ochrona krajobrazu kulturowego;

niezależne od rodzaju paliwa: bliskość sieci elektroenergetycznej, położenie na obszarze deficytu mocy, dostępność wykwalifikowanej kadry, dobre warunki geologiczne, brak zagrożeń powodziowych, brak konfliktów społecznych. Pozostałe Pozostałe

4.6.3. Czynniki społeczne rozwoju gospodarczego skich: Łeba – 333,6; Krynica Morska – 310,3; Jastarnia [Rys.19] – 262,3; Władysławowo – 251,9. Ponadto wysokie wskaź- Do podstawowych czynników społecznych rozwoju niki odnotowano (oprócz miast na prawach powiatu) gospodarczego należy przedsiębiorczość mieszkańców. także w miastach i gminach położonych wokół aglome- Czynnik ten w województwie jest silnie zróżnicowany racji Trójmiasta. przestrzennie i uzależniony m.in. od poziomu wykształ- Najniższą wartością aktywności charakteryzowały się cenia i poziomu urbanizacji. gminy Nowy Staw – 32,4; Prabuty – 33,7; Debrzno – 34,4; Ogólna liczba podmiotów gospodarki narodowej na Sadlinki – 35,5. obszarze województwa pomorskiego wykazuje w dal- Rozkład aktywności gospodarczej w województwie szym ciągu tendencję wzrostową. W 2007 r. zróżnico- jest wynikiem zróżnicowanego poziomu urbanizacji, wanie przestrzenne w układzie powiatów wskazuje, że gęstości zaludnienia oraz nadmorskim położeniem, które wskaźnik liczby podmiotów gospodarczych zarejestro- w naturalny sposób wpływa na możliwości rozwoju pod- wanych w REGON na 1000 mieszkańców jest wyższy od miotów gospodarczych związanych z gospodarką morską średniej dla województwa, (wynoszącej 105,4) w mia- i turystyczną. W związku z tym znaczna liczba podmiotów stach na prawach powiatu: Sopocie (194,1); Słupsku gospodarczych koncentruje się w strefie kształtującego (140,9); Gdańsku (129,9) i Gdyni (128,3) oraz w nadmor- się obszaru metropolitalnego. Na pozostałym obszarze skim powiecie ziemskim: lęborskim (125,8). Najniższe województwa, poza regionalnymi centrami aktywno- wartości odnotowano w powiatach: bytowskim (77,0), ści gospodarczej oraz ponadregionalnymi korytarzami sztumskim (73,9) i kościerskim (68,4). transportowymi, wartości wskaźnika są niższe, co wynika Jeśli chodzi o zróżnicowanie na poziomie gmin, to przede wszystkim z rolniczo-leśnej struktury gospodarki najwyższe wartości odnotowywano w gminach nadmor- obszarów wiejskich. Dziennik Urzędowy Województwa Pomorskiego Nr 172 — 13094 — Poz. 3361

200,0

150,0 śr. województwa 105,4

100,0

50,0

0,0 i i ki ki sk s ski ki ki s ki ń ński ń dz icki łupsk pucki or ws łupski y rtuski n Sopot S borski w o s a j ciersk Gda Gdynia lę gda er idz k ho ś h tczewsk ogar c bytowski sztumski malbor łuchows j kw r ko owod e ta n cz w s podmioty na 1000 mieszkańców

Wykres 21. Podmioty gospodarki narodowej REGON na 1000 mieszkańców w roku 2007 w województwie pomorskim Źródło: Bank Danych Regionalnych GUS

4.6.4. Predyspozycje i zagospodarowanie dla turystyki niedostateczna, do 25 (na 82 zarejestrowane). [Rys.20] Uwarunkowania przyrodnicze predysponują obszar Turystyka stanowi ważny element gospodarki woje- nadmorski do zróżnicowanych form spędzania wolnego wództwa pomorskiego. Swoją rolę zawdzięcza przede czasu. Należą do nich: wszystkim atrakcyjności turystycznej województwa, - nadmorskie położenie: plażowanie, kąpiele w odgrywającej istotną rolę w kształtowaniu predyspozy- morzu, windsurfing i kitesurfing (Zatoka Pucka od cji do jej rozwoju. Władysławowa do Juraty i od Chałup do Pucka oraz Do czynników atrakcyjności turystycznej należy zali- okolice Sopotu, na otwartym morzu w Dębkach i w czyć walory przyrodniczo-środowiskowe oraz kulturowe. Łebie, na Zalewie Wiślanym w okolicach Krynicy Bogactwo walorów i zróżnicowany potencjał wojewódz- Morskiej); nurkowanie (podwodne wraki na dnie Zatoki twa ma zasadnicze znaczenie i decyduje o przydatności Gdańskiej i wokół Helu na różnych głębokościach 5–70 przestrzeni dla wielu form turystyki i rekreacji, generu- m); żeglarstwo (Ustka, Rowy, Łeba, Władysławowo, jących ruch turystyczny pochodzenia regionalnego, kra- Jastarnia, Jurata, Hel, Puck, Gdynia, Gdańsk, Kąty jowego i międzynarodowego. Rybackie, Krynica Morska); 1) Czynniki przyrodnicze rozwoju turystyki - klimat nadmorski: właściwości lecznicze Do podstawowych walorów środowiska przyrodni- i aeroklimatyczne morza; czego tworzących warunki do rozwoju turystyki należy - zasoby geologiczne: właściwości zdrowotne wód zaliczyć: nadmorskie położenie, ukształtowanie terenu, leczniczych i termalnych oraz borowin (uzdrowiska sieć wodną oraz zasoby geologiczne i klimat. Pozwalają w Sopocie i Ustce oraz inne obszary, na których one wyznaczyć na obszarze województwa trzy charakte- zlokalizowane są tego typu zasoby; rystyczne rejony przyrodniczo-turystyczne: - zasoby biosfery i krajobrazu: rekreacja piesza, Pas nadmorski rowerowa, konna obszarów atrakcyjnych przyrodniczo Podstawowe wartości przyrodniczo-turystyczne obsza- i krajobrazowo (Półwysep Helski, Mierzeja Wiślana, ru to nadmorskie plaże i ich leśne zaplecze, specyficzny Mierzeja Sarbska, Lasy Oliwskie); bioklimat (aerozol morski), sąsiedztwo odmiennych - ukształtowanie powierzchni: lotniarstwo akwenów morskich (Zatoka Pucka i Morze Bałtyckie), i paralotniarstwo (klify nadmorskie: Mechelinki, Rowy, właściwości lecznicze zasobów geologicznych (surowce Chłapowo). lecznicze) i atrakcyjne, w tym unikalne krajobrazy, np.: Strefa pojezierna ruchome wydmy (Słowiński Park Narodowy) oraz Półwy- Walory środowiska przyrodniczego strefy pojeziernej sep Helski i Mierzeja Wiślana. Podejmowane w ostatnich predysponują strefę do rozwoju form rekreacji: latach działania mające na celu eliminację zanieczysz- - jeziora: plażowanie bierne i aktywne nad licznymi czeń wnoszonych do Bałtyku przyczyniły się do poprawy jeziorami (m.in.: Wdzydzkie, Charzykowskie, stanu kąpielisk morskich. Raduńskie, Gowidlińskie, Mausz); sporty wodne, w Do 2015 r. wszystkie państwa członkowskie UE będą tym żeglarstwo i nurkowanie (Jezioro Bobięcińskie musiały wprowadzić w życie bardziej surowe przepisy, Wielkie i Małe, Jezioro Raduńskie, kompleks jezior o wymagane w dyrektywie dotyczącej zarządzania jakością nazwie Wdzydze); wody w kąpieliskach (Dyrektywa 2006/7/WE). Z przepro- - zasoby biosfery i krajobrazu: rekreacja piesza, wadzonej w 2006 r. przez Wojewódzką Stację Sanitarno- rowerowa, konna obszarów atrakcyjnych przyrodniczo Epidemiologiczną w Gdańsku wstępnej symulacji oceny i kraj-obrazowo (Bory Tucholskie, Lasy Kępicko- jakości wody kąpielisk morskich wynika, że wprowadze- Bytowskie, Lasy Sianowsko-Miasteckie, Lasy nie nowej dyrektywy może skutkować wzrostem liczby Szczecinecko-Koczalskie, Lasy Mirachowskie, kąpielisk morskich, w których ocena jakości wody będzie Lasy Starogardzkie); agroturystyka, zbieranie runa Dziennik Urzędowy Województwa Pomorskiego Nr 172 — 13095 — Poz. 3361 leśnego; przejażdżki statkami żeglugi przybrzeżnej, porty - sieć hydrograficzna: sporty wodne, w tym kajakarstwo i przystanie rybackie w Pucku, na Półwyspie Helskim, (m.in.: Brda, Gwda, Łupawa, Radunia, Słupia, Wda, w Sopocie, Gdyni Orłowie, Rewie (gm. Kosakowo), Wielki Kanał Brdy, Wieprza i Wierzyca); Świbnie (Gdańsk), Kątach Rybackich, Krynicy Morskiej, - ukształtowanie powierzchni: narciarstwo biegowe Piaskach i innych miejscowościach; przystanie (rozległe obszary Pojezierza Kaszubskiego żeglarskie i przystanie żeglugi przybrzeżnej, przystanie i Bytowskiego, trasy biegowe: Gdynia Pustki promowe. Statki udostępniane do zwiedzania (okręt- Cisowskie, Witomino, Sopot); narciarstwo zjazdowe muzeum ORP Błyskawica, Dar Pomorza w Gdyni, (Łysa Góra w Sopocie, szczyt Wieżycy, Przywidz). Sołdek w Centralnym Muzeum Morskim w Gdańsku), Żuławy Wiślane, Powiśle i Dolina Dolnej Wisły Muzeum Oceanograficzne i Akwarium Morskie w Rejon o złożonych cechach środowiska z jednej strony Gdyni, Fokarium Instytutu Oceanografii Uniwersytetu płaskie Żuławy Wiślane – obszar o gęstej sieci hydrogra- Gdańskiego na Helu, imprezy organizowane z okazji ficznej, z drugiej Dolina Kwidzyńska o dużym znaczeniu Dni Morza, regaty żeglarskie i wiele innych; przyrodniczym (fragment korytarza ekologicznego). - obiekty kulturalne i sportowe wraz z odbywającymi Obszar, ze względu na specyficzne uwarunkowania, się w nich imprezami, w tym: Opera Leśna w Sopocie, umożliwia rozwój następujących form turystyki: Polska Filharmonia Bałtycka i Państwowa Opera - zasoby biosfery i krajobrazu: rekreacja piesza, Bałtycka w Gdańsku, Teatr Muzyczny w Gdyni, rowerowa, konna obszarów atrakcyjnych przyrodniczo teatry, kina i galerie w Gdańsku, Gdyni i Sopocie; i krajobrazowo (Lasy Iławskie, Dolina Walichnowska, hala widowiskowa Olivia w Gdańsku, stadiony, Dolina Kwidzyńska); tor wyścigów konnych w Sopocie i stadnina - sieć hydrograficzna i jeziora: sporty wodne, w tym koni w Starogardzie Gdańskim, teren wyścigów kajakarstwo (m.in.: Nogat, Liwa, Wielka Święta – motocrossowych w Gdyni Kolibkach, pola golfowe, Tuga, Wisła, Zalew Wiślany, Szkarpawa); żeglarstwo np. w Postołowie; (Jezioro Dzierzgoń) oraz wędkarstwo na rzekach; - parki i ogrody, wśród których wymienić należy: - ukształtowanie powierzchni: narciarstwo biegowe palmiarnię i alpinarium w Gdańsku Oliwie, Ogród (Dolina Kwidzyńska). Zoologiczny w Gdańsku Oliwie, Arboretum i Ogród 2) Czynniki kulturowe rozwoju turystyki Dendrologiczny w Wirtach (gm. Zblewo); Drugą grupą czynników kształtujących warunki do roz- - znane imprezy handlowe, edukacyjne i kulturalne, woju turystyki są zachowane materialne elementy dzie- np. Festiwal Szekspirowski w Gdańsku, Festiwal dzictwa kulturowego, jak również kultywowanie tradycji. Teatrów Plenerowych i Ulicznych w Gdańsku, Jarmark Stanowią one interesujące walory dla krajoznawczego św. Dominika w Gdańsku, Jarmark Wdzydzki we ruchu turystycznego. Wdzydzach Kiszew-skich, Watra – krajowe spotkanie Do unikatowych zasobów dziedzictwa kulturowe- Ukraińców k. Bytowa, Festiwal Piosenki w Sopocie, go regionu, stanowiących podstawy rozwoju turystyki Czarne Wesele w Smołdzinie, Komeda Jazz Festival krajoznawczej i kulturowej, trzeba zaliczyć specyficz- w Słupsku i Festiwal Pianistyki Polskiej w Słupsku, ne dziedzictwo archeologiczne pradziejowe i wczes- Festiwal Polskich Filmów Fabularnych w Gdyni, nośredniowieczne. Należą do nich stanowiska kultury Open’er Festival w Gdyni, Międzynarodowy Festiwal rzucewskiej – Rzucewo (gm. Puck), kultury wielbarskiej Działań Teatralnych i Plastycznych „ZDARZENIA” w – Wielbark (gm. Malbork) oraz cmentarzyska kurhanowe Tczewie, Festiwal Pianistyczny w Kolbudach. w Leśnie (gm. Brusy) i kamienne kręgi w Odrach (gm. 3) Struktura przestrzenna turystyki Czersk) i w Węsiorach (gm. Sulęczyno). Największy potencjał turystyczno-rekreacyjny środo- Zasoby dziedzictwa kultury materialnej województwa wiska przyrodniczego i kulturowego występuje w gmi- koncentrują się w strefie Doliny Wisły, na Żuławach, w nach nadmorskich oraz w centralnej części Pojezierza strefie brzegowej Zatoki Gdańskiej oraz w pasie nad- Kaszubskiego i zachodniej części Borów Tucholskich. morskim. Umiarkowany, ale również znaczny występuje w pozosta- Ponadto większe koncentracje zasobów występują łej części Pojezierza Kaszubskiego i Borów Tucholskich wokół ośrodków klasztornych, zwłaszcza cystersów oliw- oraz na Pojezierzu Iławskim. Mały potencjał występuje w skich i pelplińskich, a także na Ziemi Puckiej i Lęborskiej. gminach: Pojezierza Starogardzkiego, Żuław Wiślanych Są to obszary o zdecydowanie większej gęstości zasobów i doliny Wisły. Generalnie potencjał środowiska przyrod- niż średnia w regionie. Na tym tle zupełnie wyjątkowymi niczego, wynikający z jego atrakcyjności rekreacyjnej, zasobami dziedzictwa urbanistyki i architektury pozo- jest na obszarze województwa duży, strefowo zróżnico- stają miasta Gdańsk i Malbork. Gdańsk dodatkowo jest wany, stwarzający możliwości rozwoju różnorodnych jedną z europejskich skarbnic gotyckich i renesansowych form rekreacji. dzieł sztuki sakralnej i świeckiej oraz jednym z tych miast Obecnie ważniejsze ośrodki wczasowo-wypoczynko- hanzeatyckich, gdzie w sposób szczególny koncentrują we to: Ustka, Łeba, Rowy (gm. Ustka), Gdańsk, Gdynia, się dzieła architektury obronnej szkoły niderlandzkiej, Chałupy (m. Władysławowo), Jastrzębia Góra (m. Wła- a morska Twierdza Wisłoujście jest unikatem na skalę dysławowo), Chłapowo (m. Władysławowo), Władysła- europejską. wowo, Krynica Morska, Kąty Rybackie (gm. Sztutowo), Na kształtowanie kultury i tożsamości regionu miała Stegna, Jantar (gm. Stegna), Mikoszewo (gm. Stegna), niewątpliwie wpływ wytwórczość zamieszkujących te Sopot, Jastarnia, Jurata (m. Jastarnia), Kuźnice (m. ziemie ludów (m.in. Kaszubów, Kociewiaków). Material- Jastarnia), Wdzydze Kiszewskie (gm. Kościerzyna), Borsk ne przejawy ich działalności można do dziś oglądać w (gm. Karsin), Charzykowy (gm. Chojnice) i Swornegacie wielu miejscowoś-ciach Kaszub – m.in. we Wdzydzach (gm. Chojnice). Statystyka wyróżniająca wymienione Kiszewskich, Klukach i Kartuzach. ośrodki nie uwzględnia jednak bazy nocle-gów ofero- Potencjał turystyczny regionu zwiększa również ist- wanych w ramach kwater indywidualnych i rozproszonej niejąca infrastruktura, a w szczególności: prywatnej zabudowy letniskowej, występującej przede - obiekty gospodarki i kultury morskiej, w tym: porty wszystkim na terenach pojeziernych. Ponadto istnieje handlowe udostępniane dla zwiedzających poprzez szereg ośrodków koncentracji różnych odmian ruchu Dziennik Urzędowy Województwa Pomorskiego Nr 172 — 13096 — Poz. 3361 turystycznego: roku 2007 na trzecim miejscu w kraju. - główne ośrodki krajoznawcze: Duże znaczenie dla rozwoju turystyki, szczególnie - ośrodki europejskiej turystyki krajoznawczej: Gdańsk, wypoczynkowej i krajoznawczej, ma: Malbork; - sieć szlaków rowerowych, w tym międzynarodowa - ważniejsze ośrodki krajowej turystyki krajoznawczej: trasa EuroRout R1 oraz planowane trasy Gdynia, Sopot, Słupsk, Pelplin, Gniew, Kwidzyn, międzynarodowe EURO-VELO: R10 (wokół Bałtyku) Sztutowo, Bytów, Będomin (gm. Kościerzyna), i R9 (z Puli w Chorwacji do Gdańska); Łeba, Hel, Rozewie (m. Władysławowo), Kluki (gm. - śródlądowe szlaki wodne przechodzące przez teren Smołdzino), Wdzydze Kiszewskie (gm. Kościerzyna), województwa (Wisła, Nogat, Szkarpawa, Zalew Chojnice; Wiślany) – Międzynarodowe Drogi Wodne E-70 i E- - ośrodki ruchu pielgrzymkowego: Gorzędziej (gm. 40 użytkowane w niewielkim stopniu, wymagające Subkowy), Kalwaria Wejherowska (m. Wejherowo), rewaloryzacji i rozwoju zaplecza; Kalwaria Wielewska (gm. Karsin), Matemblewo (m. - morska żegluga przybrzeżna; Gdańsk), Osiek, Piaseczno (gm. Gniew), Rowokół (gm. - pasażerska żegluga śródlądowa: Gdańsk Targ Rybny – Smołdzino), Sianowo (gm. Kartuzy), Swarzewo (gm. Motława – Martwa Wisła; Malbork – Śluza – Szonowo Puck), Święty Wojciech (m. Gdańsk); – Biała Góra; Malbork – Kamionka; Malbork – śluza - ośrodki lecznictwa uzdrowiskowego, rehabilitacyjnego Rakowiec – śluza Michałowo – Kępki – Osłonka; jez. i odnowy biologicznej: Łebsko, jez. Gardno; Grudziądz – Korzeniewo (gm. - uzdrowiska statutowe: Sopot, Ustka – posiadające od Kwidzyn) – Gniew – Tczew; lat na niezmiennym poziomie 3 sanatoria (668 łóżek - szlaki kajakowe: Brdy, Gwdy, Łupawy, Raduni, i 10,7 tys. leczonych kuracjuszy) oraz 2 zakłady Słupi, Wdy, Liwy, Wierzycy, Motławy, Wielkiej przyrodolecznicze; Świętej – Tugi, Wieprzy, Łeby, Redy, Szkarpawy, - uzdrowiska w rozwoju: Kościerzyna, Jastarnia, Jurata wymagające lepszego oznakowania, wyznaczenia (m. Jastarnia), Łeba oraz Krynica Morska; miejsc do biwakowania, stanic wodnych, udrożnienia, - potencjalne: Jastrzębia Góra (m. Władysławowo), Kąty likwidacji niebezpiecznych pozostałości dawnych Rybackie (gm. Sztutowo), Lubiatowo (gm. Choczewo), mostów i zniszczonych budowli hydrotechnicznych Stegna, Swornegacie (gm. Chojnice); oraz organizacji miejsc do wygodnego przenoszenia - inne ośrodki: Krojanty (gm. Chojnice), Jantar (gm. kajaków; Stegna). - sieć turystycznych znakowanych szlaków pieszych 4) Zagospodarowanie turystyczne – 2761 km; Po przystąpieniu Polski do Unii Europejskiej w woje- - kąpieliska – wg raportu Wojewódzkiej Stacji wództwie zaobserwowano znaczący wzrost liczby tury- Sanitarno-Epidemiologicznej w Gdańsku, jakość stów, przede wszystkim za sprawą: wód w województwie ulega sukcesywnej poprawie: - poprawiającej się dostępności komunikacyjnej 31 odcinków plaż morskich zdatnych jest do kąpieli – obecnie przede wszystkim dzięki zwiększającej nad tzw. otwartym morzem oraz 19 w obrębie Zatoki się siatce bezpośrednich połączeń lotniczych i dużej Gdańskiej i Mierzei Wiślanej (zakaz kąpieli obowiązuje częstotliwości lotów w Porcie Lotniczym im. L. Wałęsy w Mechelinkach, Rzucewie, Osłoninie oraz Gdyni w Gdańsku; Orłowie). Wskazano ponadto 177 zdatnych kąpielisk - wzrostu liczby pływających hoteli zwanych cruise’ami na jeziorach, najwięcej w powiatach: kościerskim, lub wycieczkowcami, zawijających do portów w kartuskim, chojnickim i bytowskim (negatywną ocenę Gdańsku lub Gdyni; uzyskały wody jezior Karlikowskiego, Tucholskiego, - rozwoju morskich międzynarodowych połączeń Żarnowieckiego w Bobkowie oraz odcinki rzek – promowych: Gdynia – Karlskrona, Gdańsk – Raduni w Pruszczu Gdańskim oraz Słupi w Słupsku Nynashamn. (stan 2008); Województwo pomorskie posiada jedną z najwięk- - agroturystyka – wzrasta liczba gospodarstw szych w kraju baz noclegowych zbiorowego zakwa- zainteresowanych prowadzeniem tej działalności. terowania. Oferta noclegowa w regionie jest bardzo Na początku 2007 r. funkcjonowało około 20008 zróżnicowana – składają się na nią zarówno hotele 5- gospodarstw agroturystycznych; najwięcej w pasie i 4-gwiazdkowe, hotele niższej klasy, jak też ośrodki nadmorskim oraz na Pojezierzach Kaszubskim wczasowe, campingi i pola biwakowe. Jej przestrzenne i Bytowskim oraz w Borach Tucholskich. zróżnicowanie można określić w następujący sposób: 4.6.5. Instytucjonalne czynniki rozwoju gospodarki - pas nadmorski: hotele średniej i niższej kategorii, Istotnym czynnikiem rozwoju gospodarczego jest ośrodki wczasowe, pensjonaty, domki kempingowe, ukształtowane i przyjazne środowisko prowadzenia pola namiotowe, kwatery prywatne; działalności gospodarczej, odgrywające istotną rolę w - pas pojezierny: ośrodki wczasowe, pensjonaty, rozwoju i funkcjonowaniu podmiotów gospodarczych, gospodarstwa agroturystyczne, domki kempingowe, przyczyniając się do wzrostu atrakcyjności gospodar- pola namiotowe, kwatery prywatne; czej i podniesienia konkurencyjności jednostek osadni- - Trójmiasto i Słupsk (w mniejszym stopniu): hotele czych. przystosowane do organizacji dużych konferencji o W latach 2003–2007 sfera otoczenia biznesu w woje- najwyższym standardzie; wództwie wykazywała wzrost liczby podmiotów gospo- - Malbork: jedyny w województwie camping darczych z zakresu pośrednictwa finansowego, obsługi pięciogwiazdkowy, dom wycieczkowy i schronisko o nieruchomości oraz obsługi firm z prawie 49 tys. do wysokim standardzie; prawie 52 tys. podmiotów – przyrost o 6%. Ośrodkiem - pozostałe obszary: występowanie pojedynczych posiadającym najlepiej rozwiniętą sferę otoczenia bizne- hoteli niższych kategorii oraz innych obiektów su jest m. Gdańsk, gdzie koncentruje się ok. 32%, zaś w noclegowych. całym Trójmieście ponad 54% ogółu takich podmiotów, Z ogólną liczbą 797 obiektów noclegowych, w tym 342 tj. ok. 30 tys. firm. Kolejne miejsce zajmują Słupsk z 3,6 całorocznych, województwo pomorskie plasowało się w tys. firm oraz Tczew i Kwidzyn po 1,3 tys. Dziennik Urzędowy Województwa Pomorskiego Nr 172 — 13097 — Poz. 3361 W województwie funkcjonują placówki udzielające 4.6.6. Inne funkcje gospodarcze podstawowych usług informacyjnych i doradczych oraz 1) Obiekty handlu wielkopowierzchniowego usług szkoleniowych oferowanych w ramach wsparcia Charakterystyczną cechą struktury przestrzennej publicznego dla przedsiębiorstw. Należą do nich dwie handlu w województwie pomorskim jest duże rozprosze- agencje rozwoju (Agencja Rozwoju Pomorza S.A. [ARP] nie obiektów. Dominują w strukturze obiekty małe, często w Gdańsku oraz Pomorska Agencja Rozwoju Regional- o jednoosobowej obsłudze i niewielkiej powierzchni. nego S.A. w Słupsku), organizacje samorządu gospo- W ciągu ostatnich 10 lat nastąpił rozwój licznych dużych darczego9, infrastruktura targowa (reprezentowana sieci handlowych o kapitale zagranicznym. W 2007 r. przez Międzynarodowe Targi Gdańskie S.A. – obecnie w województwie pomorskim ogólna liczba sklepów jedyny ośrodek targowy w Trójmieście i regionie) oraz wyniosła 20.863, z czego 19 to domy towarowe i han- konferencyjna. Do obsługi konferencyjno-kongresowej dlowe (sklepy wielodziałowe, o powierzchni sprzedaży przystosowane są zarówno obiekty hotelowe, jak i inne od 600 m2), 200 supermarkety (sklepy samoobsługowe instytucje użyteczności publicznej w dużych miastach o powierzchni sprzedażowej od 400–2500 m2), zaś 31 np. obiekty dydaktyczne uczelni. Istniejąca infrastruktura – hipermarkety (o powierzchni sprzedażowej powyżej kongresowa jest niewystarczająca (brak odpowiedniej 2500 m2 zwykle z dużym parkingiem na kilkaset aut). liczby miejsc w hotelach i ich znaczne rozproszenie, brak Początkowo ekspansja handlu wielkopowierzchnio- obiektu z kilkoma salami przystosowanymi dla celów wego związana była z lokalizacją na obrzeżach miast, w organizacji kongresów). województwie pomorskim dotyczyła głównie Trójmiasta. Pobudzenie przedsiębiorczości i działalności innowa- Jej efektem były realizacje inwestycji handlowych wzdłuż cyjnej następuje przede wszystkim poprzez zapewnie- Obwodnicy Trójmiasta: Centrum Handlowe Osowa, Cen- nie przedsiębiorcom dostępu do usług wysokiej jakości, trum Handlowe Matarnia, Auchan, Outlet Fashion House, świadczonych przez instytucje otoczenia biznesu. Poten- Centrum Handlowe Tesco w Gdyni Chyloni. Rozwój tych cjał znaczących i aktywnych instytucji otoczenia bizne- centrów handlowych przyczynił się do ukształtowania su w ujęciu ilościowym, w tym instytucji, które mogą tzw. Zachodniego Pasma Handlowo-Usługowego (ZPH- świadczyć usługi o charakterze proinnowacyjnym, jest U), skupiającego ponad 130 tys. m2 powierzchni sprze- rozłożony nierównomiernie w województwie. Jest on dażowej, konkurencyjnej względem Centralnego Pasma najwyższy w Gdańsku oraz znaczący w Gdyni i Słupsku, Usługowego (CPU) w zakresie handlu. Obudowanie dróg co oznacza również potencjalny wpływ tych instytucji na wzdłuż obwodnicy kolejnymi obiektami usługowo-han- najbliższe otoczenie w powiecie. dlowymi, a także produkcyjnymi i składowymi, zamie- W województwie funkcjonują już instytucje działają- nia strukturę węzłową ZPH-U na pasmowo-węzłową. ce na rzecz transferu wiedzy i wzrostu innowacyjności W przypadku Słupska pierwszy hipermarket powstał gospodarki pomorskiej. Dobrym przykładem są: Pomor- także na obrzeżach miasta, na terenie gminy Kobylnica, ski Park Naukowo-Technologiczny w Gdyni, Gdański Park ale kolejne inwestycje handlowe w postaci hipermar- Naukowo-Technologiczny, Centrum Zaawansowanych ketów i galerii handlowych z centrami rozrywkowymi Technologii Pomorze w Gdańsku oraz Europejskie Cen- rozpoczynają działalność także w centrum miasta. trum Transferu Innowacji w Tczewie. Jednak wciąż jest W kolejnych latach duże inwestycje handlowe stopnio- za mało instytucji w profesjonalny sposób zajmujących wo zaczęły pojawiać się w innych miastach wojewódz- się pośrednictwem pomiędzy sektorem nauki i badań a twa, m.in. w: Słupsku, Tczewie, Starogardzie Gdańskim, praktyką gospodarczą w zakresie transferu i komercjali- Lęborku, Malborku i Chojnicach. W Trójmieście dalszy zacji rozwiązań innowacyjnych. rozwój ilościowy handlu wielkopowierzchniowego zwią- Istotną rolę w aktywizacji rozwoju i podnoszeniu zany jest z lokalizacjami w Centralnym Paśmie Usługo- atrakcyjności inwestycyjnej spełniają w województwie: wym, głównie w oparciu o dzierżawy nieruchomości Pomorska (PSSE) i Słupska Specjalna Strefa Ekonomicz- położonych w głównym ciągu komunikacyjnym Gdań- na (SSSE). ska. Towarzyszy temu także rozwój jakościowy, przeja- - PSSE obejmuje siedemnaście10 terenów inwestycyj- wiający się wzbogacaniem oferty usługowej śródmieść nych, z czego 12 o powierzchni 448,03 ha w pomorskich o obiekty handlowo-usługowe w formie wielokondyg- gminach: Krokowa, Gniewino, Człuchów, Chojnice, nacyjnych galerii handlowo-usługowych, a także obiekty Tczew oraz miastach: Gdańsk, Tczew, Kwidzyn, typu multikina, dzięki czemu tereny śródmiejskie zaczę- Starogard Gdański, Malbork i Sztum. PSSE należy do ły zachowywać i ponownie rozwijać cechy „żyjącego najbardziej zapełnionych stref w kraju – stopień jej miasta”. Do obiektów tych należą galerie handlowe w zagospodarowania wynosi ponad 70%. Gdańsku i Gdyni. - SSSE obejmuje łącznie osiem terenów inwestycyjnych Poza tradycyjnymi wielkopowierzchniowymi obiek- o całkowitej powierzchni 401,09 ha, z czego 4 tami handlowymi typu dom towarowy, hipermarket, na położone są w województwie w gminach Debrzno, terenie województwa pomorskiego działają duże obiek- Słupsk i Żukowo oraz w mieście Słupsk11. Stopień ty handlowe – supermarkety. Należą one do sieci han- zagospodarowania SSSE wynosi ponad 25%. dlowych budujących mniejsze obiekty (400 do 2000 m2 W ostatnim okresie poprawia się aktywność powierzchni sprzedażowej). Są one ulokowane zarów- województwa wobec inwestorów (przede wszystkim no w Trójmieście, jak i w każdym mieście powiatowym działalność informacyjna prowadzona przez Centrum województwa. Obsługi Informacyjnej W zakresie handlu hurtowego w województwie naj- Inwestora – w ramach Agencji Rozwoju Pomorza). większe znaczenie mają: Makro Cash § Carry w Gdyni Jednak pod względem liczby ofert terenów atrakcyjnych i w Przejazdowie k. Gdańska, Pomorskie Hurtowe Cen- inwestycyjnie (lokalizacje gotowe do przyjęcia inwesty- trum Rolno-Spożywcze S.A. Rënk w Gdańsku (dominuje cji) województwo pomorskie zajmuje dopiero 9. pozycję handel kwiatami, artykułami dekoracyjnymi, ogrodniczy- w kraju. Istotnymi barierami na drodze dalszego zwięk- mi – produkcji krajowej i z importu, owocami i warzywa- szenia atrakcyjności inwestycyjnej województwa pomor- mi, artykułami spo-żywczymi, a powierzchnia handlowa skiego jest słaba dostępność transportowa. wynosi ok. 28 tys. m2), Aukcja Rybna w Ustce oraz powstały w 2004 r. Selgros Cash § Carry zlokalizowany Dziennik Urzędowy Województwa Pomorskiego Nr 172 — 13098 — Poz. 3361 w Gdańsku. Gdańsku i Pruszczu Gdańskim, Pomorska Izba Rzemieślnicza Powstają także liczne obiekty magazynowe przed- Małych i Średnich Przedsiębiorstw w Gdańsku (zrzeszającą siębiorstw handlowych, zlokalizowane również w Słup- kilkanaście cechów i spółdzielni rzemieślniczych z Pomorza sku i innych miastach województwa. Gdańskiego) oraz Izba Rzemiosła i Przedsiębiorczości Pomo- rza Środkowego w Słupsku (zrzeszającą cechy i spółdzielnie Należy stwierdzić, że lokalizacja obiektów handlu rzemieślnicze z obszaru dawnego województwa słupskie- wielkopowierzchniowego oddziałuje niekorzystnie go). także na stan środowiska przyrodniczego. Skutki to 10 563,57 ha PSSE położonych jest w województwie kujaw- koncentracja komunikacyjnych zanieczyszczeń powie- sko-pomorskim w gminach Barcin, Kowalewo Pomorskie, trza, zmiany w obiegu wody i niekorzystne warunki Łysomice oraz w miastach Świecie i Grudziądz, zaś 150 ha topoklimatyczne, wynikające z uszczelniania ogrom- w województwie zachodniopomorskim w mieście Stargard nych powierzchni handlowych i parkingowych, pozba- Szczeciński. wionych terenów zielonych. 11 O k. 212 ha SSSE położonych jest w województwie zachod- niopomorskim, w miastach Koszalin, Szczecinek i Wałcz, zaś 2) Biurowce 9,8 ha w gminie Rogoźno w województwie wielkopolskim. Centrum Obsługi Inwestora (COl) szacuje całkowite zasoby nowoczesnej powierzchni biurowej w Trójmie- 4.7. Infrastruktura transportowa 2 ście (obiekty o powierzchni powyżej 500 m ) na około Zapewnienie spójności rozwoju i planowania prze- 2 195.000 m . Tym samym, Trójmiasto jest czwartym po strzennego województwa z polityką transportową1 pań- Warszawie, Krakowie oraz Wrocławiu rynkiem biuro- stwa oznacza potrzebę: wym w Polsce. Najwięcej nowoczesnej powierzchni - koncentracji środków i działań na budowie infrastruktury biurowej w Trójmieście przypada na Gdańsk (60%), transeuropejskiej sieci transportowej TEN-T i jej nieco mniej zasobów posiada Gdynia (36%), a naj- połączeń z siecią wojewódzką; mniej Sopot (4%). Trójmiasto, będące bardzo młodym - ukierunkowania modernizacji infrastruktury transporto- rynkiem nieruchomości biurowych, prawdziwy rozwój wej na eliminowanie „wąskich gardeł” i poprawę przeżywa dopiero od kilku lat. Rozwój ten napędzany bezpieczeństwa w transporcie drogowym2, kolejowym3, jest przede wszystkim przez lokalnych deweloperów, morskim, lotniczym4; co odróżnia Trójmiasto od innych rynków. - zapewnienia wysokiego poziomu usług transportowych Należy sądzić, że w najbliższej perspektywie na trój- ukierunkowanych na usprawnienie i lepsze wykorzystanie miejskim rynku pojawi się co najmniej kilku nowych transportu publicznego, w tym miejskiego; inwestorów, którzy już teraz (II kwartał 2009) posiada- - poprawy konkurencyjności transportu kolejowego ją atrakcyjne grunty inwestycyjne. Wspomnieć warto i alternatywnych form transportu (lokalne linie kolejowe, chociażby o Echo Investment (projekt Tryton) czy kon- żegluga śródlądowa i przybrzeżna, drogi rowerowe); sorcjum Baltic Property Trust oraz TK Development - wzmocnienie roli ochrony środowiska w regionalnej (projekt Młodego Miasta). Obecnie w Trójmieście polityce transportowej. powstaje ponad 57.000 m2 nowoczesnych powierzch- ni biurowych. Budowane obiekty mają szansę zwięk- 4.7.1. Stan istniejący infrastruktury transportowej szyć współczynnik pustostanów, który obecnie wynosi [Rys.21] około 3%. Tak niski współczynnik pustostanów jest 1) Struktura systemu infrastruktury transportowej korzystny dla deweloperów, ale z drugiej strony stwa- Położenie województwa pomorskiego, rozwinięta rza pewne ograniczenia dla firm poszukujących więk- gospodarka (w tym morska) oraz zróżnicowana sieć osad- szej powierzchni biurowej. Firmy te, z braku wolnej nicza sprawiają, że na system transportowy województwa powierzchni dostępnej od zaraz, zmuszone są podpi- składają się wszystkie występujące w Polsce rodzaje trans- sywać umowy najmu przed bądź w trakcie realizacji portu lądowego, wodnego i powietrznego. Sieć transpor- obiektu. Z drugiej strony, od podpisania takich umów tową województwa tworzą: uzależnione jest często rozpoczęcie projektów przez - 19,5 tys. km dróg samochodowych, w tym 777 inwestorów. km krajowych (bez dróg krajowych5 w powiatach grodzkich); 1 Ochrona środowiska 2007. Informacje i opracowania sta- - 1,6 tys. km linii kolejowych, w tym 684 km znaczenia tystyczne, GUS, Warszawa2007, Tabl. 11. 2 Raport o stanie środowiska województwa pomorskiego, państwowego; WIOŚ, Gdańsk 2005. - 207,6 km dróg wodnych żeglownych; 3 Wg prof. Haliny Lorenc, Instytut Meteorologii i Gospo- - 12 portów morskich, w tym 2 znaczenia państwowego; darki Wodnej. - 10 lotnisk, w tym 1 port lotniczy w Gdańsku, 5 4 Ocena zasobów i potencjalnych możliwości pozyskania nieczynnych lub zamkniętych, oraz dwa lądowiska. surowców…, Biuro Planowania Przestrzennego w Słup- Podział długości dróg samochodowych na poszczególne sku, Słupsk 2004. administracje nimi zarządzające jest następujący: 5 Dane dot. rolnictwa bazują na Powszechnym Spisie - 3,9% – Generalna Dyrekcja Dróg Krajowych i Autostrad, Rolnym 2002, gdyż są to pełne i najświeższe dane odnoś- nie tej tematyki. Oddział Północny w Gdańsku; 6 Quasi – gospodarstwa rolne, których właściciele budowa- - 9,0% – Zarząd Dróg Wojewódzkich w Gdańsku; li domy mieszkalne lub letniskowe pod hasłem zabudowy - 31,0% – 16 zarządów dróg powiatowych; siedliskowej albo utrzy-mując się ze źródeł pozarolni- - 49,3% – jednostki samorządów gminnych; czych, ograniczali koszty opodatkowania i ubezpieczeń. - 6,9% – 4 samorządy miast na prawach powiatów. 7 Studium ekofizjograficzne województwa pomorskiego, Pomimo zaledwie 4-procentowego udziału dróg krajo- J. T. Czochański (red.), Gdańsk 2006. wych w łącznej długości dróg, na nich odbywa się ponad 8 Według danych szacunkowych Pomorskiego Ośrodka 30% pracy przewozowej województwa pomorskiego. Doradztwa Rolniczego w Gdańsku. 9 Do największych (najbardziej znaczących) należą: Pomor- ska Izba Przemysłowo-Handlową z jej oddziałami w Dziennik Urzędowy Województwa Pomorskiego Nr 172 — 13099 — Poz. 3361

Tablica 4. Roczna praca przewozowa dla poszczególnych rodzajów dróg w województwie pomorskim praca przewozowa (PP) kategorie dróg mln pojazdokilometrów / rok [%] krajowe 2.132 30,5 wojewódzkie 1.650 23,7 powiatowe 959 13,8 gminne i lokalne 1.043 14,9 w powiatach grodzkich 1.195 17,1 Razem 6.979 100,0 Źródło: Raport o stanie bezpieczeństwa ruchu drogowego w województwie pomorskim, Politechnika Gdańska, 2004

Przestrzenne rozmieszczenie infrastruktury transporto- 2) Stan funkcjonalno-techniczny infrastruktury transpor- wej jest silnie uwarunkowane strukturą osadniczą woje- towej wództwa. Obszar aglomeracji Trójmiasta od pozostałej Pod względem technicznym struktura sieci drogowej części województwa różni się znacznie zarówno rodza- jest mało zróżnicowana i niedostosowana do potrzeb jami, jak i gęstością sieci transportowych. Widoczna jest transportowych (il. 7 i 8), przede wszystkim do wielkości także mała spójność transportowa pomiędzy obszarami ruchu, pożądanego czasu dostępności (prędkości eks- poszczególnych byłych województw, które weszły w ploatacyjnej) i bezpieczeństwa ruchu. Wiele odcinków skład województwa pomorskiego w 1999 r. dróg krajowych i wojewódzkich nie odpowiada stan- W lądowych przewozach pasażerskich i towarowych dardom wynikającym z nadanej im klasy technicznej, zaznacza się dominacja transportu drogowego, pomimo pełnią rolę dróg wielofunkcyjnych (tzn. te same drogi stosunkowo powolnego rozwoju sieci drogowej. Wzrost użytkowane są dla podróży tranzytowych i lokalnych(. poziomu motoryzacji w kraju i regionie spowodował Około 43% dróg krajowych i 80% dróg wojewódzkich i powoduje nadal zmniejszanie się udziału kolei, a w kwalifikuje się do pilnego remontu, względnie poprawy dużych miastach udziału transportu miejskiego (auto- stanu technicznego. bus, trolejbus, tramwaj, kolej miejska) w przewozach. W latach 2002–2006 przeprowadzono roboty moderni- Jedynie pasażerskie przewozy lotnicze charakteryzują się zacyjne na wielu odcinkach dróg krajowych i wojewódz- dynamicznym wzrostem, co ma wpływ na rozwój nowo- kich. W październiku 2008 r. oddano do użytkowania cały czesnej infrastruktury lotniczej. Poprawia się jakość miej- pomorski odcinek autostrady A1 Rusocin – Nowe Marzy skiego transportu publicznego, w szczególności zdolność (kujawsko-pomorskie). Jednakże znaczna degradacja przewozowa, zróżnicowanie usług przewozowych, udział pozostałych dróg sprawia, że dotychczas wykonane proekologicznych środków transportu w przewozach. prace nie przyczyniły się do istotnej poprawy ogólnego stanu systemu transportowego województwa.

Tablica 5. Stan techniczny dróg w województwie pomorskim drogi krajowe drogi wojewódzkie Ocena km % km % Kwalifikuje się do pilnego remontu z uwagi na zły stan techniczny (wymaga modernizacji 117 12 863 49,0 lub wzmocnienia nawierzchni) Kwalifikuje się do wykonania zabiegów poprawiających stan techniczny (wymaga 210 31 532 30,5 odnowy nawierzchni) Stan zadowalający, wymagający bieżącego 450 57 355 20,5 utrzymania Źródło: Raport o stanie zagospodarowania przestrzennego województwa pomorskiego w 2006 r. Materiały informacyjne GDDKiA z dnia 31.08.2007

Poziom bezpieczeństwa ruchu drogowego w woje- nej modernizacji. Obecny stan powoduje zmniejszanie wództwie pomorskim jest średni w odniesieniu do się prędkości rozkładowej pociągów. Prędkość 40 km/ całego kraju. Corocznie na drogach województwa ginie h i mniejsza obowiązuje na ponad 25% długości sieci. około 300 osób a ponad 4 tys. jest rannych. Najwięcej Pogorszeniu ulega również stan torów na liniach magi- ofiar wypadków drogowych jest w powiecie grodzkim stralnych. W województwie pomorskim 414 km linii kole- Gdańsk oraz powiatach słupskim i kartuskim. [Rys.22] jowych jest zelektryfikowanych, jednak z uwagi na koszty, Infrastruktura kolejowa (il. 9), zarówno linie kolejo- trakcyjne znaczenie elektryfikacji nie jest obecnie takie, we, dworce i przystanki jak i tabor, wymaga intensyw- jak w latach siedemdziesiątych i osiemdziesiątych. Dziennik Urzędowy Województwa Pomorskiego Nr 172 — 13100 — Poz. 3361

Tablica 6. Częstotliwość kursowania pociągów na wybranych liniach regionalnych województwa pomorskiego 1990–2006 * Połączenie w granicach administracyjnych dwóch województw, poza sezonem wakacyjnym liczba par pociągów praca eksploatacyjna [pockm] Lp. linia długość [km] 1990 2006 2006/1990 1 Tczew – Chojnice 97 9 9 100% 2 Gdynia – (Reda) – Hel 70 12 8 67% 3 Gdynia – Kościerzyna 67 11 7 64% 4 Słupsk – Szczecinek* 105 6 4 67% 5 Malbork – Grudziądz* 76 8 4 50% 6 Kościerzyna – Chojnice 70 7 3 43% 7 Chojnice – Szczecinek* 62 9 3 33% Kościerzyna – Wierzchucin 8 66 6 2 33% (Bydgoszcz)* 9 Słupsk – Ustka 17 13 4 31% Źródło: Gospodarowanie w transporcie kolejowym na rynku europejskim, red. S. Miecznikowski, Wyd. Fundacja Rozwoju Uniwersytetu Gdańskiego, Gdańsk 2007

Nadal zmniejsza się długość linii kolejowych, na któ- ce – Nakło nad Notecią. Od 2003 r. nie kursują pociągi rych prowadzony jest ruch pasażerski. W latach 1990– na linii Kartuzy – Somonino. Obecnie ruch pasażerski 1995 wstrzymano obsługę linii Wejherowo – Choczewo prowadzony jest na liniach o łącznej długości około jed- – Garczegorze, Lipusz – Bytów – Korzybie, Pruszcz nego tysiąca kilometrów, a środkowo-zachodnia część Gdański – Kartuzy, Smętowo – Skórcz – Szlachta, zaś w województwa pozbawiona jest dostępności do trans- roku 1997 – linii Starogard Gdański – Skórcz. W 1999 r. portu kolejowego (il. 10). W tej sytuacji znaczącą rolę zawieszono przewozy pasażerskie na odcinku Malbork odgrywa zamiejski transport autobusowy, szczególnie – Małdyty, Prabuty – Kwidzyn, a w 2000 r. na odcin- w powiązaniach Trójmiasta, Słupska i Chojnic z przyle- kach Pszczółki – Skarszewy, Kartuzy – Lębork, Chojni- głymi powiatami (il. 11).

7. Klasyfikacja funkcjonalna sieci drogowej w województwie pomorskim – stan 31.07.2009

Dziennik Urzędowy Województwa Pomorskiego Nr 172 — 13101 — Poz. 3361 Ze względu na dostępność do infrastruktury lotniczej6 – ok. 300 tys. kontenerów oraz obsługujące ok. 600 tys. najlepiej, podobnie jak w kraju, wyposażona jest aglo- pasażerów. Port Gdańsk zlokalizowany jest na przecięciu meracja trójmiejska posiadająca trzy duże lotniska – Port głównych europejskich szlaków transportowych, stano- Lotniczy Gdańsk im. Lecha Wałęsy oraz dwa nie obsługu- wiących najdogodniejsze połączenie zarówno między jące do tej pory ruchu pasażerskiego wojskowe obiekty Europą Środkowowschodnią a Skandynawią, jak rów- lotniskowe Gdynia Oksywie oraz Pruszcz Gdański. nież pomiędzy Europą Zachodnią i Wschodnią. Pozostałe wojskowe obiekty lotniskowe znajdują się W Porcie Gdańsk działają specjalistyczne bazy prze- w: Malborku, Cewicach i Słupsku Redzikowie. W rejestrze ładunkowe wyposażone w wydajne i nowoczesne urzą- lotnisk cywilnych Urzędu Lotnictwa Cywilnego oprócz dzenia. W Porcie Wewnętrznym zaliczyć do nich można lotniska Gdańsk im. L. Wałęsy znajduje się lotnisko Aero- bazy: klubu Polskiego Krępa koło Słupska. Obecnie całość kontenerową przeznaczoną do obsługi linii feedero- komercyjnego ruchu lotniczego oraz przewozów pasaże- wych (Gdański Terminal Kontenerowy), przeładunku rów i cargo odbywa się w Porcie Lotniczym Gdańsk im. siarki płynnej i granulowanej, przeładunku fosforytów, Lecha Wałęsy. Tempo wzrostu ruchu lotniczego i liczby przeładunku owoców cytrusowych zlokalizowaną w obsłużonych pasażerów i ładunków uległo zdynamizo- Wolnym Obszarze Celnym (założonym w 1995 r.). Pozo- waniu po raz pierwszy w roku 2000/2001, a następnie stałe nabrzeża mają charakter uniwersalny. Możliwy w 2004 r. po przystąpieniu Polski do Unii Europejskiej. jest przeładunek większości drobnicy konwencjonalnej W 2008 r. Port Lotniczy obsłużył ponad 1,95 mln pasaże- i towarów masowych. Są tu urządzenia i infrastruktura rów, co lokuje je na 4. miejscu po Warszawie, Krakowie umożliwiające między innymi przeładunek zboża, nawo- i Katowi-cach. Obecna przepustowość terminalu nr 1 jest zów sztucznych, tarcicy, rudy, stali, kontenerów oraz szacowana na 3 mln osób rocznie, stąd podjęto prace obsługę statków ro-ro. Ważną funkcją Portu w Gdańsku inwestycyjne związane z rozbudową portu lotniczego, jest funkcja przewozu pasażerów (Terminal Promowy w tym z budową terminalu nr 2. Obserwowany co roku Westerplatte). W porcie zewnętrznym, zwanym Portem średni 10% wzrost liczby operacji lotniczych jest następ- Północnym, zlokalizowane są nowoczesne bazy ładun- stwem rosnącej ilości połączeń regularnych, zarówno ków masowych: baza przeładunku węgla, baza przeła- pasażerskich, jak i cargo, rejsów czarterowych oraz coraz dunku surowców i paliw płynnych (ropa naftowa, oleje większego ruchu samolotów nieregularnych (General napędowe i opałowe), baza przeładunku gazu ciekłego Aviation). Powoduje to ciągły rozwój siatki połączeń rea- (LPG). Port Północny posiada możliwość obsługi najwięk- lizowanych z Gdańska oraz coraz większą liczbę prze- szych na Bałtyku statków masowych i zbiornikowców. woźników operujących na gdańskim lotnisku. Generuje Port Gdynia charakteryzuje się bardzo korzystny- to także potrzebę rozbudowy pozostałej infrastruktury mi warunkami nawigacyjnymi, które zapewnia: łatwa lotniska, w tym nowych stanowisk postojowych. Zjawi- dostępność portu od strony morza – reda osłonięta przez skiem niekorzystnym jest sprzedaż lotnisk powojskowych Półwysep Helski, zewnętrzny falochron (2,5 km długoś- bez utrzymania funkcji lotniczej, co w kontekście wzro- ci), wejście do portu o szerokości 150 m i głębokości stu zapotrzebowania na usługi lotnicze oznacza utratę 14,1 m. Dwa główne tory wodne umożliwiają wygodne możliwości rozwoju lokalnej infrastruktury lotniczej w i bezpieczne podejście do nabrzeży przeładunkowych przyszłości. Dotyczy to w szczególności Lędziechowa, statkom pełnomorskim. Port Gdynia jest portem nieza- Pieniężnicy i Konarzyn. marzającym. W skład Portu Gdynia wchodzą: Bałtycka Lotnicze zespoły ratownictwa medycznego użytkują Baza Masowa Sp. z o.o., Bałtycki Terminal Kontenerowy na terenie województwa pomorskiego 6 lądowisk przy- Sp. z o.o., Gdynia Container Terminal S.A., Bałtycki Ter- szpitalnych, spełniających wymogi ustawy z dnia 3 lipca minal Drobnicowy Gdynia Sp. z o.o., Morski Terminal 2002 r. Prawo Lotnicze (DZ. U. 2006, nr 100, poz. 696 z Masowy Gdynia Sp. z o.o., Bałtycki Terminal Zbożowy późn. zm.): Szpital Gdańskiego Uniwersytetu Medycz- Sp. z. o.o. W 2007 r. w Porcie Gdynia oddano do eksplo- nego w Gdańsku, Gdańsk Zaspa, Wejherowo, Kartuzy, atacji drugi terminal kontenerowy, przystosowany głów- Człuchów, Kościerzyna. Pozostałe szpitale, posiadające nie do obsługi statków dowozowych. Podobnie jak Port szpitalne oddziały ratunkowe, zgodnie z Rozporządze- w Gdańsku, Port Gdynia obsługuje ruch pasażerski. niem Ministra Zdrowia z dnia 15 marca 2007 r. w spra- Pozostałe porty i przystanie morskie w województwie wie SOR (Dz. U. 2007, nr 55, poz. 365) dysponują innymi pomorskim pełnią funkcje związane przede wszystkim z miejscami przystosowanymi do lądowania w dopuszczo- rybołówstwem oraz obsługą żeglugi przybrzeżnej o cha- nej tym rozporządzeniem odległości od danego szpitala rakterze turystycznym. (Gdańsk, Gdynia, Malbork, Kwidzyn, Pelplin, Starogard Żegluga przybrzeża zajmuje ważne miejsce w obsłudze Gdański, Tczew, Hel, Lębork, Prabuty, Kwidzyn, Chojni- morskich przewozów turystycznych, przede wszystkim ce, Bytów). Ponadto na obszarze województwa znajdują pomiędzy portami aglomeracji trójmiejskiej i Półwyspu się 3 lądowiska wpisane do ewidencji lądowisk Urzędu Helskiego, jak i w komunikacji międzynarodowej z por- Lotnictwa Cywilnego: Wejherowo (sanitarne) oraz Koś- tami Obwodu Kaliningradzkiego. Uruchomienie z inicja- cieleczki i Korne (wielofunkcyjne). tywy samorządów miast aglomeracji trójmiejskiej tanich W województwie pomorskim zlokalizowane są dwa tramwajów wodnych do portów Półwyspu Helskiego, w duże morskie porty handlowe w Gdańsku i Gdyni o zna- celu odciążenia dróg prowadzących na ten Półwysep, czeniu podstawowym dla gospodarki, przeładowujące jest inicjatywą, która spotkała się z bardzo dużym zain- rocznie ok. 36 mln ton towarów, w tym 9,5 drobnicowych teresowaniem turystów. Dziennik Urzędowy Województwa Pomorskiego Nr 172 — 13102 — Poz. 3361

Tablica 7. Podział śródlądowych dróg wodnych w województwie pomorskim na klasy techniczne L.p. Nazwa śródlądowej drogi wodnej długość klasa rzeka Nogat od rzeki Wisły do ujścia do Zalewu 1 62,0 II Wiślanego rzeka Szkarpawa od rzeki Wisły do ujścia do Zalewu 2 25,4 II Wiślanego rzeka Wisła od ujścia rzeki Łążyny do miejscowości 3 190,5 II Tczew rzeka Wisła od miejscowości Tczew do granicy z 4 32,7 III morskimi wodami wewnętrznymi rzeka Martwa Wisła od rzeki Wisły w miejscowości 5 Przegalina do granicy z morskimi wodami 11,5 Vb wewnętrznymi Źródło: oprac. na podstawie Rozporządzenia Rady Ministrów z dnia 7 maja 2002 r. w sprawie klasyfikacji śródlądowych dróg wodnych (Dz.U. nr 77, poz. 695)

Transport wodny śródlądowy w województwie poprawę dostępności w powiązaniach międzynarodo- pomorskim nie ma znaczenia dla obsługi przewozów wych obserwuje się w wyniku systematycznego urucha- towarowych w regionie, pomimo istnienia żeglownych miania linii lotniczych z Gdańska do miast europejskich. dróg wodnych prowadzących do Zalewu Wiślanego oraz Obecna poprawa dostępności jest wynikiem przede dolnej Wisły i teoretycz-nej możliwości wykorzystania wszystkim dynamicznego rozwoju transportu powietrz- międzynarodowych dróg wodnych: E-70 (od Kłajpedy nego. Cechą wyróżniającą województwo pomorskie w przez Zalew Wiślany – Nogat – Wisłę – Brdę – Kanał skali kraju są przewozy morską żeglugą promową. Bydgoski – Noteć – Wartę – Odrę – drogi wodne Niemiec Zróżnicowanie dostępności transportowej wewnątrz i Holandii) oraz E-40 (od Gdańska przez Martwą Wisłę województwa objawia się zbyt długim czasem podróżo- – Wisłę – Bug i dalej na Ukrainę). Przyczyny tego stanu wania pomiędzy zachodnimi i południowo-wschodnimi rzeczy są złożone, jednakże do najważniejszych należy zły rejonami a aglomeracją trójmiejską, także pomiędzy stan techniczny tych dróg wodnych i brak odpowiednie- ośrodkami regionalnymi pierwszego rzędu a otaczający- go taboru. W fazie ocen technicznych i środowiskowych mi je powiatami. Prawie połowa powierzchni wojewódz- znajduje się projekt budowy przekopu przez Mierzeję twa charakteryzuje się średnim czasem dostępności do Wiślaną. Wynik tych ocen będzie przesądzał o realizacji stolicy województwa wynoszącym ponad 90 minut. tego projektu i poprawie warunków żeglugi pomiędzy Czas dojazdu do Gdańska z ośrodków regionalnych Elblągiem i portami Zalewu Wiślanego, a wodami Zatoki Słupsk, Chojnice i Kwidzyn wynosi ponad dwie godziny Gdańskiej. zarówno samochodem, jak i koleją. Wynika to z niskiego 3) Dostępność transportowa standardu regionalnej infrastruktury transportowej oraz Na tle innych centralnych i południowych regionów zatłoczenia w obszarze centralnym aglomeracji. W całym Polski i UE dostępność transportowa województwa tym obszarze, stanowiącym główny węzeł transportowy pomorskiego jest niska. Wynika ona z niskiej jakości regionu, następuje wydłużanie się czasu podróżowania techniczno-funkcjonalnej krajowej infrastruktury trans- pomiędzy jego rejonami (dzielnicami) i czasu dojazdu portowej, a przede wszystkim – braku linii kolejowych do portów morskich w Gdańsku i Gdyni. Dalszy wzrost wysokich prędkości i dróg szybkiego ruchu. Postępującą natężeń ruchu będzie miał wpływ na wydłużanie się tego czasu w całym województwie. Dziennik Urzędowy Województwa Pomorskiego Nr 172 — 13103 — Poz. 3361

8. Klasyfikacja techniczna sieci drogowej w województwie pomorskim – stan 31.07.2009

9. Sieć kolejowa w województwie pomorskim – stan 31.07.2009 Dziennik Urzędowy Województwa Pomorskiego Nr 172 — 13104 — Poz. 3361

10. Czas dostępności transportem kolejowym do Gdańska i Gdyni w roku 2008

11. Intensywność połączeń autobusowych w województwie pomorskim (stan na lipiec 2009) Dziennik Urzędowy Województwa Pomorskiego Nr 172 — 13105 — Poz. 3361 4) Integracja i intermodalność dobę). Integracja wewnątrz gałęziowa systemu transportowe- W poszczególnych aglomeracjach zanotowano zna- go zarówno w skali całego województwa, jak i obszaru czące różnice w obciążeniu sieci dróg wojewódzkich. aglomeracji Trójmiasta, jest na bardzo niskim poziomie. Największe obciążenie ruchem zarejestrowano w aglo- W rezultacie brak jest: meracji trójmiejskiej. Poza tym w 2005 r. na sieci dróg - koordynacji miejskiego i regionalnego transportu krajowych i wojewódzkich ruch w miesiącach letnich był autobusowego z transportem kolejowym; o około 14% większy, zaś w miesiącach zimowych – o - transportowych węzłów integracyjnych o znaczeniu około 15% mniejszy od średniego dobowego ruchu w metropolitalnym, regionalnym i lokalnym wraz z ciągu całego roku. infrastrukturą techniczną (np. system parkingów P+R Zagrożenie hałasem kolejowym jest znacznie mniej- przy dworcach kolejowych). sze i występuje głównie na trasach Gdańsk – Warszawa Powoduje to, że użytkownicy transportu nie mają i Gdańsk – Szczecin. Zmniejszenie presji hałasu kolejo- zapewnionej możliwości dokonania racjonalnego wyboru wego jest możliwe do osiągnięcia w trakcie realizacji drogi i środka transportowego. Od wielu lat wskazywane programów modernizacji linii kolejowych, które powinny były lokalizacje najważniejszych węzłów integracyjnych uwzględniać różnorodne środki ochrony akustycznej, np. (przystanki SKM, dworce kolejowe), nadal jednak żadna ekrany akustyczne wzdłuż torowisk. z nich nie funkcjonuje w formule węzła przesiadkowego Źródłem hałasu jest również Port Lotniczy w Gdańsku z systemem P+R. Należy jednak dodać, że poprzez powo- im. Lecha Wałęsy, na którym w ostatnich 2 latach zna- łanie Metropolitalnego Związku Komunikacyjnego Zatoki cząco wzrosła liczba lotów i połączeń lotniczych, oraz Gdańskiej podjęto pierwsze decyzje dające perspektywę lotniska wojskowe. Lotnisko w Gdańsku posiada ustano- szybkiej integracji i koordynacji usług transportowych na wiony obszar ograniczonego użytkowania8, jego granicę obszarze aglomeracji Trójmiasta. stanowi obwiednia izofony 50dB dla pory nocnej i 60dB W transporcie towarowym skala intermodalności dla pory dziennej. przewozów jest bardzo niska i koncentruje się w por- Poważnym zagrożeniem dla środowiska jest także tach morskich. Porty morskie i lotniska w województwie emisja spalin do atmosfery. Dynamicznie rosnący ruch pomorskim to nadal potencjalne węzły transportu inter- samochodowy przyczynia się do znacznego wzrostu modalnego, a pełne rozwinięcie tych funkcji jest silnie zanieczyszczenia powietrza tlenkami azotu, węgla, a uwarunkowane modernizacją infrastruktury wewnątrz- także wtórnym pyleniem z podłoża, związanym ze złym portowej oraz jakością zewnętrznych połączeń drogo- stanem technicznym i brakiem właściwego utrzymania wych i kolejowych z tymi węzłami. dróg. 5) Uciążliwość transportu dla środowiska 4.7.2. Uwarunkowania wynikające z potrzeb rozwoju Hałas komunikacyjny (drogowy, kolejowy, lotniczy) Potrzeby rozwoju systemu transportowego woje- jest głównym źródłem zanieczyszczenia klimatu aku- wództwa do 2020 r. wynikają z wielu przesłanek, w tym stycznego na terenie województwa pomorskiego. Hałas z takich założeń, jak: drogowy związany jest integralnie z natężeniem ruchu - wzrostu PKB wynoszącego przeciętnie 4–5% rocznie, samochodowego, które w ostatnich latach znacznie wzro- co może zwiększyć przewozy ładunków w transporcie sło. Z generalnego pomiaru ruchu, przeprowadzonego lądowym o 30–67%; przez Generalną Dyrekcję Dróg Krajowych i Autostrad w - dalszy wzrost motoryzacji indywidualnej – wskaźnik 2005 r. wynika, że na drogach międzynarodowych i po- motoryzacji wzrośnie o 32%, co spowoduje wzrost zostałych drogach krajowych województwa pomorskie- pracy przewozowej samochodami osobowymi o 80– go średni dobowy ruch wynosił 8.927 poj./dobę i wzrósł 110%; o 20% w porównaniu z 2000 r.7 - wzrost udziału transportu indywidualnego do 60–70%, W 2005 r. najbardziej obciążona była droga między- co prowadzić będzie do znacznego spadku (o 20–25%) narodowa E-28 (DK nr 6) na odcinku Gdańsk Osowa liczby pasażerów miejskiego transportu publicznego, – węzeł Matarnia, gdzie średniodobowy ruch wynosił a zwłaszcza autobusowego i tramwajowego w 35.185 poj./dobę oraz na odcinku Reda – Rumia, gdzie miastach i regionie; ruch wynosił 26.653 poj./dobę i droga E-75 (DK nr 91) na - promowanie transportu morskiego (przede wszystkim odcinku Pruszcz Gdański – Tczew o średniodobowym bliskiego zasięgu i żeglugi promowej) powiązanego z ruchu 18.062 poj./dobę. innymi gałęziami transportu w intermodalne łańcuchy Natomiast średniodobowe obciążenie ruchem sieci transportowe. dróg wojewódzkich w 2005 r. wynosiło 2.924 poj./dobę. W najbliższym okresie zadania w zakresie rozwoju W porównaniu z rokiem 2000, nastąpił wzrost natężenia podstawowej sieci drogowej powinny koncentrować ruchu o 19%. Największe obciążenie ruchem zarejestro- się na: wano na drogach: - budowie najbardziej istotnych dla systemu - nr 216 na odcinku Reda – Puck (13.927 poj./dobę); transportowego i najbardziej efektywnych ekonomi- - nr 216 Puck – Władysławowo (10.457 poj./dobę); cznie odcinków autostrad i dróg ekspresowych; - nr 232 na odcinku Mareza – Kwidzyn (12.325 poj./ - wzmocnieniach konstrukcji nawierzchni dróg; dobę); - programie budowy obejść miejscowości; - nr 210 na odcinku Ustka – Słupsk (9.241 poj./dobę); - modernizacji odcinków dróg krajowych pod kątem - nr 214 na odcinku Osowo – Puzdrowo (9.137 poj./ poprawy bezpieczeństwa ruchu, w tym uruchomienie dobę); programu uspokojenia ruchu na przejściach dróg - nr 218 na odcinku Gdańsk – Chwaszczyno (8.959 poj./ przez małe miejscowości; dobę); - poprawie warunków przejazdu dla ruchu tranzytowego - nr 222 na odcinku Gdańsk – Godziszewo (8.425 poj./ i ruchu źródłowo-docelowego w aglomeracjach dobę); miejskich i dużych miastach. - nr 221 na odcinku Gdańsk – Kolbudy (8.396 poj./ Pomorskie wybrzeże staje się coraz bardziej atrakcyj- dobę); ne dla turystyki żeglarskiej, w tym zagranicznej. Dużymi - nr 211 na odcinku Miechucino – Kartuzy (8.183 poj./ ośrodkami żeglarstwa są porty w Gdyni, Gdańsku z mari- Dziennik Urzędowy Województwa Pomorskiego Nr 172 — 13106 — Poz. 3361 nami nad Martwą Wisłą i ujściem Wisły Śmiałej, Hel, przystani jachtowych w portach województwa pomor- Łeba, Jastarnia, Puck i Ustka. Wzrastający ruch żeglar- skiego. ski wymagać będzie dalszej modernizacji i rozbudowy Prognozy ruchu drogowego przedstawiono na il.12 i Tablicy 8.

Tablica 8. Średniodobowe potoki podróżnych w przewozach kolejowych w województwie pomorskim na głównych kierunkach w latach 2004–2015 Rok 2004 2015 Wzrost % Liczba podróżnych tys. osób 56,2 61,8 10,0% Liczba pociągów 449 635 41,4% Źródło: oprac. własne na podstawie: Opracowanie strategii przewozowej w obszarze ciążącym do Metropolii Trójmiejskiej, CNTK, Praca nr 4098111, Warszawa, listopad 2004

W Porcie Lotniczym Gdańsk im. Lecha Wałęsy pro- i jednostkach ładunkowych do ok. 15–18 mln ton; gnozuje się obsługę ok. 3,5 mln pasażerów w 2015 r. i ok. - zmniejszania się przeładunków węgla; 5 mln w 2020 r. Należy przyjąć, że ta prognoza reprezen- - stabilizacji przeładunków zboża; tuje prognozę dla całego województwa pomorskiego. - stopniowego wzrostu przeładunku innych ładunków Dynamika wzrostu ruchu lotniczego w województwie masowych, zwłaszcza chemicznych; może osiągnąć poziom 12–15% rocznie. - wzrostu przeładunków rudy żelaza do poziomu 3–5 W portach morskich do 2020 r. należy się spodzie- mln ton. wać: Jednocześnie należy przyjąć, że nastąpi zmiana - wzrostu przeładunków ropy naftowej i jej przetworów struktury rodzajowej przeładunków na rzecz zwiększe- do ok. 20 mln ton; nia udziału w ogólnych obrotach drobnicy, rudy żelaza - wzrostu przeładunku drobnicy w kontenerach i paliw płynnych. Wysoką dynamikę wzrostu będą wyka- zywać przeładunki kontenerowe i ro-ro.

12. Kartogram natężeń ruchu drogowego dla województwa pomorskiego w roku 2030 Źródło: Katedra Inżynierii Drogowej Politechniki Gdańskiej

1 Polityka Transportowa Państwa na lata 2005–2025, 4 Strategia dla Transportu Kolejowego do roku 2009, Ministerstwo Infrastruktury, Warszawa, styczeń 2005. Ministerstwo Transportu, Warszawa, sierpień 2006. 2 Program Budowy Dróg Krajowych, Ministerstwo Transportu, 5 Wg materiałów informacyjnych GDDKiA z dnia 31.08.2007. Warszawa, maj 2007. 6 Studium strategicznego rozwoju sieci lotnisk na terenie 3 Program Rozwoju Sieci Lotnisk i Lotniczych Urządzeń województwa pomorskiego, Price Water House Coopers, Naziemnych, Ministerstwo Transportu, Warszawa, maj Warszawa, maj 2008. 2007. 7 Generalny pomiar ruchu 2005. Synteza wyników. 2006a, Biuro Dziennik Urzędowy Województwa Pomorskiego Nr 172 — 13107 — Poz. 3361 stani, falochronów, umocnień brzegowych). Powoduje Projektowo - Badawcze Dróg i Mostów Sp. z o.o. Transprojekt to degradację plaż, okresowo silnie rozmywanych oraz – Warszawa, Pracownia Ruchu i Studiów Drogowych. 8 Utworzony na mocy rozporządzenia Nr 8/2002 Wojewody występowanie osuwisk na skarpach nadmorskich wydm Pomorskiego z dnia 26 lipca 2002 r. (Dz. Urz. Woj. Pom. nr i klifów. Szczególne zagrożenie dotyczy 27 odcinków 49, poz. 1211). brzegu o łącznej długości 160 km. Istniejące umocnienia nie zapewniają dostatecznej ochrony brzegu morskiego; 4.8. Systemy infrastruktury technicznej ich stan wymaga przeprowadzenia prac modernizacyj- 4.8.1. Gospodarka wodno-ściekowa [Rys.23] nych. Zgodnie z Programem ochrony brzegów morskich1 1) Ochrona brzegów morskich modernizacji wymagają umocnienia w rejonie: Zalewu Województwo pomorskie cechują wyjątkowe walory Wiślanego u ujścia Wisły, Pucka – Gnieżdżewa, Jastarni, przyrodniczo-krajobrazowe wynikające z kontaktu morza Władysławowa, Jastrzębiej Góry, Karwi, Łeby i Ustki. i lądu. Długość linii brzegowej Morza Bałtyckiego wynosi Postępujące procesy erozyjne zagrażają bezpieczeń- 316 km wraz z Półwyspem Helskim. Występują tu wszyst- stwu budowli usytuowanych na bezpośrednim zapleczu kie typy brzegu morskiego: wydmowe, klifowe, zalewowe brzegów. Przewiduje się dalsze wzmaganie procesów i sztuczne umocnienia w celu ochrony przed rozmyciem. erozji wybrzeży południowego Bałtyku i wzrost zagrożeń Nasila się erozja brzegów, związana z podnoszeniem się powodzią sztormową niektórych nisko położonych części poziomu wód morskich i innymi naturalnymi zjawiska- wybrzeży, z uwagi na prognozowany wzrost poziomu mi fizycznymi (wiatr, falowanie, prądy morskie, ruch morza oraz wzrost częstotliwości występowania silnych osadów czy zmiany dna morskiego), a także techniczną sztormów. ingerencję człowieka (budowa i rozbudowa portów, przy- 2) Ochrona przed powodzią[Rys. 24]

13. Obszary bezpośredniego zagrożenia powodzią i istniejące wały przeciwpowodziowe

Z racji położenia i uwarunkowań fizjograficzno-hydro- i położenie w depresyjnej delcie Wisły, Żuławy funkcjo- logicznych część terenów województwa, a szczególnie nują gospodarczo dzięki osłonie przeciwpowodziowej. jego północno-wschodnia część, należy do obszarów Powodzie występujące na tym obszarze spowodowane o wysokim zagrożeniu powodziowym. Występują tu są przez różnorodne czynniki: wszystkie możliwe rodzaje zagrożeń powodzią: opado- - sztormowe, powstałe w wyniku spiętrzeń wiatrowych wą, roztopową, zatorową i sztormową. Obserwowane na Zatoce Gdańskiej i Zalewie Wiślanym; ocieplenie klimatu spowodowało nasilenie zagrożeń - opadowe, roztopowe lub zatorowe od głównego powodziowych oraz zauważalny trend wzrostu strat koryta Wisły – spowodowane przerwaniem wałów spowodowanych powodziami. Największe zagrożenie w przypadku wysokiego przepływu lub powstaniem powodziowe dotyczy Żuław Wiślanych i położonych zatorów lodowych w okresie pochodu lodów; tam jednostek osadniczych, a także znacznych obsza- szczególnym miejscem zatorogennym jest stożek rów Gdańska. napływowy, tworzący się u ujścia Wisły; Ze względu na specyficzne warunki przyrodnicze - sztormowo-roztopowe – spowodowane podniesie- Dziennik Urzędowy Województwa Pomorskiego Nr 172 — 13108 — Poz. 3361 niem się poziomu wód w ciekach w wyniku topnienia - ok. 25% z 95 stacji pomp odwadniających; śniegu, przy jednoczesnym podniesieniu się poziomu - ok. 30% z ponad 20 budowli hydrotechnicznych. morza spowodowanym wiatrem; 3) Regulacja stosunków wodnych - opadowe – związane z nagłym spływem wód Niezadowalający jest stan techniczny urządzeń melio- deszczowych z wysoczyzny; racyjnych, co wynika przede wszystkim z permanen- - wewnątrzpolderowe – spowodowane nawalnymi tnego braku środków finansowych na ich utrzymanie opadami na obszarach polderowych, przy i modernizacje. Szacuje się, że powierzchnia użytków jednoczesnym nie-dostatecznym odprowadzeniu wód rolnych, na której urządzenia wymagają pilnej odbudo- do cieków. wy lub modernizacji stanowi ok. 30% ogółu obszarów Należy podkreślić, że w przypadku wystąpienia specy- zmeliorowanych. ficznych warunków pogodowych, zagrożenia powodzio- W części województwa występuje proces obniżania we mogą się kumulować. Wpływ spiętrzeń wiatrowych w się poziomu wód gruntowych – zjawisko suszy, co spo- Zatoce Gdańskiej powoduje powstanie cofki w głównym wodowane jest przede wszystkim zmianami klimatycz- korycie Wisły, sięgającej nawet do Tczewa. nymi. Na niżej położonych obszarach miasta Gdańska Największe zagrożenie powodziowe dla Delty Wisły obserwuje się podnoszenie poziomu wód gruntowych występuje od strony Wisły. Głównym czynnikiem za- spowodowane przede wszystkim zmniejszaniem ilości bezpieczającym ten obszar przed wodami wiślanymi wydobywanych wód poziemnych. jest drożność głównego ujścia (Przekopu) rzeki Wisły 4) Zaopatrzenie w wodę [Rys. 26] do Zatoki Gdańskiej. Ujście Wisły wypłyca się w wyniku Stan funkcjonowania systemu zaopatrzenia w wodę akumulacji osadów niesionych przez rzekę. jest zróżnicowany, a jego główne cechy to: Podkreślenia wymagają problemy związane z głę- - Spadek ogólnego zużycia wody w latach 2000–2007 bokością ujściowego odcinka Wisły oraz przeprowa- wynikający głównie ze względów ekonomicznych dzaniem akcji lodołamania. Podczas pochodu lodów (opomiarowanie zużycia wody i wzrost jej kosztów). korytem Wisły kra lodowa osadza się na wypłyceniach Na koniec 2007 r.2 ogólne zużycie wody do celów stożka akumulacyjnego. Jednocześnie dominujące w bytowych wyniosło ponad 223 tys. dam3, w tym: w regionie wiatry zachodnie spychają krę z obszaru Zatoki gospodarstwach domowych ponad 74 tys. dam3, Gdańskiej w rejon ujścia rzeki. w przemyśle ok.139 tys. dam3 (ok. 122 tys. dam3 Główne węzły systemu ochrony przeciwpowodziowej wód powierzchniowych i ponad 17 tys. dam3 wód na tym terenie powiązane są z następującymi elemen- podziemnych) w rolnictwie ok. 10 tys. dam3 i w tami sieci hydrograficznej: Gdańskim Węzłem Wodnym, stosunku do 2006 r. wzrosło o ok. 5%. Wisłą, Zalewem Wiślanym, systemem polderów i głów- - Ustalone zasoby wszystkich ujęć wód podziemnych nych cieków odwadniających. wynoszą ok. 14.230 hm3 i są wielokrotnie wyższe Zwiększone w stosunku do obecnego zagrożenie od produkcji niezbędnej dla zaspokojenia może wystąpić na obszarach przymorskich w związku zapotrzebowania. z prognozowanym podnoszeniem się poziomu morza Na terenach wiejskich nadwyżki te są wysokie i w oraz wzrostem ilości i skali ekstremalnych zjawisk będą- większości gmin przekraczają 100%. cych efektem ogólnych zmian klimatycznych. Nasiliło - Wysoki odsetek mieszkańców województwa korzysta się zagrożenie powodzią sztormową Półwyspu Helskie- z wodociągów: średnio ok. 92% (w Polsce ok. 86%), go i terenów leżących w dolinach rzek uchodzących z czego ok. 98% w miastach (w Polsce ok. 95%) i ok. do morza oraz w otoczeniu jezior przymorskich. Skutki 80% na obszarach wiejskich (średnia krajowa 73%). powodzi mogą wielokrotnie przewyższać nakłady na Najwyższy odsetek w miastach: Gdańsk, Gdynia remonty i modernizacje urządzeń przeciwpowodzio- Sopot, Prabuty i Kępice – powyżej 99,5%. Najbardziej wych. ograniczony dostęp do wodociągów mają mieszkańcy Na obszarze województwa 141,0 tys. ha chronionych gmin: Osiek (ok. 27%), Lipusz (ok. 34%) i Stara Kiszewa jest wałami przeciwpowodziowymi (il. 14), a 111,7 tys. (ok. 46%) (il.14). ha znajduje się w zasięgu oddziaływania stacji pomp. - Na cele komunalne zużywane są przede wszystkim Pomimo inwestycji realizowanych po katastrofalnej wody podziemne. Wszystkie ujęcia tych wód są powodzi 2001 r., stan techniczny wałów na niektórych chronione poprzez ustanowione strefy ochrony odcinkach jest niezadowalający, a ilość i wydajność bezpośredniej oraz strefy ochrony pośredniej – tam, stacji pomp może nie zapewnić skutecznej ochrony prze- gdzie wynika to z uwarunkowań hydrogeologicznych. ciwpowodziowej. Na uwagę zasługuje również ograni- Zasady zagospodarowania stref ochronnych regulują czona retencja, będąca skutkiem intensywnego rozwoju przepisy prawa. Z wód powierzchniowych czerpanych zabudowy i uszczelniania powierzchni górnego tarasu na ujęciu Straszyn korzystają jedynie Gdańsk Gdańska. i Pruszcz Gdański. Zaniechanie eksploatacji tego Odbudowy lub modernizacji wymagają: ujęcia (rozważane przez władze Gdańska) pozwoli na - ok. 28% z blisko 660 km ogólnej długości wałów realizację pełnego zapotrzebowania na wodę pitną z przeciwpowodziowych; wód podziemnych; Dziennik Urzędowy Województwa Pomorskiego Nr 172 — 13109 — Poz. 3361

14. Dostęp do wodociągów w gminach województwa pomorskiego (stan na 2006 r.)

- Na obszarze województwa znajduje się siedem wydajności (1.000–10.000 m3/d) na obszarach wiejskich. ponadlokalnych systemów zaopatrzenia w wodę: Jakość wody3 dostarczanej do spożycia nie spełniała - gdański – obsługujący Gdańsk, Pruszcz Gdański i część wymagań sanitarnych w następujących wodociągach gminy Pruszcz Gdański; gminnych: Krynica Morska (Piaski), Gdańsk (Sobie- - gdyński – obejmujący Gdynię, Rumię, Redę oraz część szewo – Świbno, ujęcie Pleniewo, Osowa), Czersk, gmin: Wejherowo, Kosakowo i Puck; Kwidzyn (ujęcie Sportowa i Kamionka), Prabuty, - Centralny Wodociąg Żuławski – obejmujący gminy: Malbork, Sztum, Pelplin, Lipusz, Wicko (Białogarda, Stegna, Ostaszewo, Lichnowy, Malbork i Stare Pole; Skarszewo, Wojciechowo), Nowa Wieś Lęborska miasta i gminy Nowy Dwór Gdański, Nowy Staw oraz (Lędziechowo, Wilkowo), Wejherowo gm. (Łężyce, Elbląg; Sopieszyno, Gościcino), Morzeszczyn (Rzeżęcin), - nadmorski – obejmujący rejon Władysławowa oraz Karsin, Żukowo (Chwaszczyno), Sierakowice gminę Jastarnia; (Tuchlino), Zblewo, Smętowo Graniczne. Ponadto - słupski – obejmujący miasto Słupsk i gminę Słupsk; jakość wody nie spełnia wymagań sanitarnych w - lęborski – obejmujący Lębork i gminę Nowa Wieś kilkudziesięciu wodociągach lokalnych i zakładowych. Lęborska; Ponadnormatywną zawartość związków fluorków - łebski – obejmujący Łebę i gminę Wicko. stwierdzono w powiatach: gdańskim, kwidzyńskim, - Jakość wody dostarczanej do spożycia w wielu malborskim i tczewskim oraz w Gdańsku, natomiast miejscach jest niedostateczna. Dotyczy to szc zególnie ponadnormatywną zawartość azotanów wykryto w wodociągów lokalnych o małej wydajności (do 100 powiatach: bytowskim, człuchowskim, malborskim, m3/d) w miastach oraz wodociągów średnich i dużych słupskim i wejherowskim. 5) Odprowadzanie i oczyszczanie ścieków Dziennik Urzędowy Województwa Pomorskiego Nr 172 — 13110 — Poz. 3361

15. Ludność korzystająca z kanalizacji sanitarnej w gminach województwa pomorskiego (stan na 2006 r.)

Stan funkcjonowania systemu odprowadzania i oczyszczania ścieków w tych miastach nie jest i oczyszczania ścieków jest zróżnicowany, jego główne zadowalający. W pozostałych funkcjonowanie systemu cechy to: odprowadzania i oczyszczania ścieków można uznać - bardzo duże zróżnicowanie stopnia wyposażenia w za dobre; urządzenia do odprowadzania i oczyszczania ścieków - stan gospodarki ściekowej na obszarach wiejskich pomiędzy miastami a obszarami wiejskimi; jest wyraźnie gorszy niż w miastach i wysoce nieza- - na obszarach wiejskich wysoka dysproporcja pomiędzy dowalający. Zdecydowana większość miejscowości stopniem wyposażenia w kanalizację i wodociągi, (poza wsiami gminnymi) nie ma sieci kanalizacyjnych odsetki odpowiednio: 38–82%; i oczyszczalni ścieków. Zaledwie ok. 38% mieszkańców - odsetek mieszkańców województwa korzystających ma dostęp do urządzeń służących odprowadzaniu z kanalizacji wynosi ok. 74% (w Polsce ok. 60%), w i oczyszczaniu ścieków; miastach wynosi ok. 93% (w Polsce ok. 64%). - najniższy odsetek ludności korzystających z urządzeń Najwyższa liczba korzystających występuje w Gdańsku, służących odprowadzaniu i oczyszczaniu ścieków Gdyni, Sopocie, Prabutach i Kępicach – powyżej wy stępuje w gminach Bobowo i Osieczna – 0% 98%. W 25% miast odsetek ludności korzystającej oraz Wejherowo, Subkowy, Skarszewy, Prabuty, z kanalizacji jest niższy od 80% (Brusy, Prabuty, Ostaszewo, Szemud i Stary Targ – poniżej 10% (il. Reda, Czersk, Żukowo, Pelplin, Czarne, najniższy 16); w Skórczu) (il. 15). Stan systemu odprowadzania Dziennik Urzędowy Województwa Pomorskiego Nr 172 — 13111 — Poz. 3361

16. Ludność korzystająca z oczyszczalni ścieków w gminach województwa pomorskiego (stan na 2006 r.)

- zgodnie z przepisami prawa4 w województwie agroturystyczne i jest podstawowym czynnikiem pomorskim wyznaczono 90 aglomeracji ściekowych5. zanieczyszczeń bakteriologicznych rzek i jezior; Niezależnie od ich hierarchizacji określonej w - w 2006 r. ilość odprowadzanych ścieków wynosiła ok. Krajowym Programie Oczyszczania Ścieków Komunal- 141 tys. dam3; obserwując tendencję można założyć, nych6 przyjęto, że w pierwszej kolejności powinny że ilość ta będzie systematycznie spadać; być realizowane inwestycje w aglomeracjach, w - z gospodarstw domowych odprowadzono ponad 90 zlewniach rzek stanowiących źródło zaopatrzenia w tys. dam3 ścieków (spadek w stosunku do 2006 r. o wodę, tj. Raduni od źródeł do przekroju zamykającego, ok. 1%), a z przemysłu ponad 131 tys. dam3 ścieków przechodzącego przez jaz elektrowni wodnej w (spadek o ok. 5%); Juszkowie, i Brdy na obszarach cennych przyrodniczo - istniejące oczyszczalnie ścieków, zlokalizowane na oraz w zlewni Zalewu Wiślanego, jako akwenu ogół we wsiach gminnych, posiadają w większości szczególnie wrażliwego na zanieczyszczenia (il. 17). przypadków rezerwy przepustowości, co stwarza - na obszarach wiejskich nie posiadających kanalizacji szanse kanalizowania gmin z wykorzystaniem tych ścieki odprowadzane są do zbiorników przydomowych, oczyszczalni, przy wysokim stopniu koncentracji często nieszczelnych, lub bezpośrednio do wód systemów; powierzchniowych. Wg GUS7 tylko ok. 17% ścieków - zmniejszającej się ilości ścieków towarzyszy wzrost dowożonych jest do oczyszczalni, podczas gdy z stężeń zanieczyszczeń w nich zawartych. Zdecydowana kanalizacji na obszarach wiejskich nie korzysta ok. 70% większość oczyszczalni (szczególnie wiejskich) nie jest mieszkańców. Stan ten stwarza zagrożenie sanitarne, na to przygotowana i wymaga modernizacji; zmniejsza atrakcyjność inwestycyjną, obniża wartości Dziennik Urzędowy Województwa Pomorskiego Nr 172 — 13112 — Poz. 3361

17. Aglomeracje ściekowe w województwie pomorskim (stan na grudzień 2008 r.)

- w województwie funkcjonuje jedenaście ponad- jąca gminy Stegna i Sztutowo. lokalnych systemów odbioru i oczyszczania ścieków: 6) Odprowadzanie i oczyszczanie wód opadowych - gdyński obejmujący Gdynię, Wejherowo (miasto i roztopowych i część gminy), Rumię, Redę oraz części gmin Kosa- - W związku z niezwykle intensywnym zainwesto- kowo i Puck, z którego ścieki odprowadzane są do waniem, na obszarze Trójmiasta (Gdańsk, Gdynia, oczyszczalni „Dębogórze” w gminie Kosakowo, Sopot) oraz w rejonie Zatoki Puckiej występują - gdański obejmujący: Gdańsk, Sopot, miasto problemy z odprowadzaniem wód opadowych oraz i gminę Pruszcz Gdański oraz Żukowo i gminę Kol- ich oddziaływaniem na jakość wód Zatoki Gdańskiej budy; obsługiwany przez oczyszczalnię ścieków: i Puckiej. „Wschód”, - Urządzenia do odprowadzania wód opadowych na - nadmorski obejmujący gminę i miasto Puck oraz terenach zurbanizowanych funkcjonują na ogół gminę Władysławowo, poprawnie, natomiast ich stan techniczny jest bardzo - oczyszczalnia w Słupsku (obejmuje miasto i gminę zróżnicowany; w złym stanie pozostaje ok. 20% Słupsk oraz fragmenty gminy Kobylnica), urządzeń. - oczyszczalnia w Lęborku (obejmuje miasto Lębork 4.8.2. Gospodarka energetyczna8 oraz fragment gminy Nowa Wieś Lęborska), 1) Zaopatrzenie w gaz ziemny i paliwa płynne [Rys.25] - oczyszczalnia w Kwidzynie przyjmująca ścieki z - Istniejący system zaopatrzenia w gaz ziemny i ropę Kwidzyna i części gminy Kwidzyn, składa się przede wszystkim z przesyłowego gazociągu - oczyszczalnia w Łebie przyjmująca ścieki z Łeby wysokiego ciśnienia DN 400 Włocławek–Gdynia oraz i części gminy Wicko, rozdzielczych gazociągów wysokiego ciśnienia. Przez - oczyszczalnia Czerwone Stogi w Malborku obejmu- teren województwa przebiega rurociąg przesyłu paliw jąca Malbork oraz fragmenty gmin Malbork i Nowy płynnych Gdańsk–Płock. Staw, - W województwie w 2006 r. zużyto blisko 382 mln - oczyszczalnia w Ustce przyjmująca ścieki z Ustki m3 gazu, z czego ponad 118 mln m3 na potrzeby i części gminy Ustka, przemysłu i budownictwa (spadek w stosunku do - oczyszczalnia w Sławkach przyjmująca ścieki z 2005 r. o ok. 6%) oraz ponad 55 mln m3 na potrzeby gminy Somonino oraz części gminy Kartuzy, handlu i usług (wzrost o ok. 22%), na ogrzewanie - oczyszczalnia w Tczewie przyjmująca ścieki z mieszkań zużyto ok. 143 mln m3; z gazu korzysta ok. Tczewa i części gminy Tczew, 52% ogółu mieszkańców. - oczyszczalnia ścieków Mierzeja w Stegnie, obejmu- - W miastach stan systemu jest zadowalający (wysokie Dziennik Urzędowy Województwa Pomorskiego Nr 172 — 13113 — Poz. 3361 gęstości sieci i odsetki korzystających z gazu – ok. są podziemne magazyny gazu i paliw płynnych. 54%, sieci i urządzenia gazowe są w dobrym stanie - Nadmorskie położenia województwa, planowana technicznym). Poza zasięgiem obsługi pozostaje budowa zbiornika gazu „Kosakowo” i realizacja tylko kilka miast o nie-wielkiej liczbie mieszkańców gazociągu wysokiego ciśnienia Ø 500, (który może (ok. 4% ogółu mieszkańców miast). Brak możliwości służyć również do przesyłu gazu w głąb kraju) stwarzają wykorzystywania gazu do ogrzewania i produkcji dogodne warunki dla lokalizacji gazoportu (gaz ciepłej wody w takich miastach jak: Łeba, Jastarnia skroplony – LPG) oraz stanowiska przeładunku gazu i Krynica Morska oraz Ustka (z względu na małą pod wysokim ciśnieniem (CNG/LNG), zlokalizowanego przepustowość gazociągu przesyłowego) niekorzystnie w Zatoce Gdańskiej. Realizacja tych inwestycji będzie wpływa na stan czystości atmosfery, a w konsekwencji wymagała budowy: terminali lądowych przeładunku obniża atrakcyjność turystyczno-wypoczynkową gazu, gazociągów (część w dnie Zatoki Gdańskiej) tych ośrodków. Władze Łeby podjęły decyzję o łączących je z podziemnym zbiornikiem gazu oraz zgazyfikowaniu miasta w oparciu o gaz płynny (LNG), istniejącymi i projektowanymi gazociągami wysokiego do czasu doprowadzenia gazu ziemnego. ciśnienia. - Na obszarach wiejskich wskaźniki zużycia są 2) Zaopatrzenie w ciepło [Rys.26] wielokrotnie niższe (odsetek korzystających - Moc cieplna zainstalowana w elektrociepłowniach wynosi ok. 1,5%) i wskazują na bardzo ograniczony i kotłowniach lokalnych w 2007 r. wynosiła ok. 5.882 dostęp ludności do sieci gazu ziemnego (to wynik MW, w tym: oparcia rozwoju gazownictwa wyłącznie o kryteria - elektrociepłownie zawodowe Gdańska i Gdyńska ekonomicznej opłacalności inwestycji). Konieczność ok. 1196 MW, w tym współspalanie biomasy o realizacji długich gazociągów przy stosunkowo mocy 46 MW; niewielkiej liczbie odbiorców i niskiej ich koncentracji - elektrociepłownie przemysłowe ok. 350 MW, w tym powoduje, że rozwój gazownictwa jest nieopłacalny. ok. 80 MW w fabryce papieru International Paper w Dodatkowym czynnikiem utrudniającym rozwój są Kwidzynie, opalana odpadami drewna; wysokie i stale rosnące ceny gazu. Urząd Regulacji - dwa źródła wytwarzające ciepło w tzw. kogeneracji, Energetyki prognozuje, że wzrosną one w ciągu 15 lat polegającej na spalaniu gazu ziemnego w turbinach nawet trzykrotnie. gazowych sprzężonych z generatorami energii elek- - Szybkiej poprawy wymaga bezpieczeństwo zasilania trycznej i odzyskiwaniu energii cieplnej ze spalin (w i możliwości istotnego zwiększenia ilości przesyłanego Gdańsku – Matarnia ok. 11 MW i we Władysławo- gazu. Niezbędne jest zakończenie budowy drugiej nitki wie ok. 10 MW); gazociągu wysokiego ciśnienia Ø 500 mm (równolegle - kotłownie lokalne ok. 1300 MW, w tym: 110 kotłow- do istniejącej Ø 400 mm) i doprowadzenie gazociągu ni opalanych biomasą o łącznej mocy ok. 70 MW wysokiego ciśnienia do podziemnego zbiornika gazu (ok. 30 MW – słoma i ok. 40 MW – drewno i jego Kosakowo. odpady). - Przez województwo przebiega rurociąg przesyłający - Indywidualne urządzenia zaopatrujące w ciepło ropę naftową z bazy przeładunkowej w Porcie poszczególne mieszkania funkcjonują we wszystkich Gdańskim (PERN) do rafinerii w Gdańsku i Płocku. miastach i gminach województwa; szacuje się, że jest Przetworzone paliwa dystrybuowane są przez dobrze ich ok. 135 tys. na terenach wiejskich oraz ok. 45 tys. rozwiniętą sieć stacji paliw. System funkcjonuje w miastach. sprawnie. - Zapotrzebowanie na ciepło szacuje się w wielkościach: - Na obszarze województwa są dobre warunki do moc – Q ~ 6.660 MW, energia – Q ~ 61.500 TJ; strukturę magazynowania gazu i paliw płynnych w podziemnych zapotrzebowania i zużycia paliw ilustrują wykresy kawernach; stąd też w gminie Kosakowo planowane 22 i 23.

Wykres 22. Struktura zużycia paliw w województwie pomorskim (stan na 2005 r.) Źródło: Diagnoza stanu gospodarki energetycznej i założenia do Strategii rozwoju energetyki, R. Musiał, Gdańsk, 2005. Dziennik Urzędowy Województwa Pomorskiego Nr 172 — 13114 — Poz. 3361

Wykres 23. Struktura zapotrzebowania na ciepło w województwie pomorskim (stan na 2005) Źródło: Diagnoza stanu gospodarki energetycznej i założenia do Strategii rozwoju energetyki, R.Musiał, Gdańsk 2005

- Udział źródeł odnawialnych w zużyciu ciepła szacuje na energię elektryczną w ok. 58% realizowane jest z się (marzec 2008) na ok. 6%. krajowego systemu elektroenergetycznego9, ze źródeł - Zorganizowana dystrybucja energii cieplnej funkcjo- spoza województwa. nuje poprawnie i charakteryzuje się: - Większymi producentami energii elektrycznej w - lokalnym zasięgiem i występowaniem tylko w nie- województwie są: elektrociepłownie w Gdańsku, których miastach; Gdyni, Kwidzynie (International Paper), Starogardzie - wysoką efektywnością wytwarzania i przesyłu ener- Gdańskim (Polfarma) oraz w Rafinerii w Gdańsku, gii w systemie scentralizowanym; wytwarzające energię elektryczną i ciepło w - dobrym stanem technicznym źródeł pracujących w skojarzeniu. Łączna produkcja energii elektrycznej w układzie skojarzonym; tych źródłach wynosi ok. 2300 GWh. W województwie - rezerwami zarówno w źródłach jak i w układach funkcjonuje ponadto (stan na koniec marca 2008 r.) przesyłowych; 10 zespołów elektrowni wiatrowych o łącznej mocy - poprawiającą się jakością węzłów cieplnych i coraz ok. 145 MW, a produkcję energii szacuje się na ok. większym odsetkiem sieci preizolowanych; 363 GWh, co stanowi ok. 5,1% ogólnego jej zużycia; - znacznym przyrostem ilości nowoczesnych urzą- pracuje też około 60 małych elektrowni wodnych, w dzeń regulacyjnych i pomiarowych; tym 31 elektrowni zawodowych, o łącznej mocy 29 - zmniejszającą się awaryjnością sieci. MW; wyprodukowaną energię szacuje się na ok. 110 W zaopatrzeniu w energię cieplną występują także GWh. Udział energii odnawialnej w ogólnym zużyciu elementy niekorzystne. energii elektrycznej szacuje się na ok. 6,6% (stan na - Utrzymujący się bardzo wysoki (ok. 70%) udział węgla; koniec marca 2008 r.). spalanie tego paliwa w urządzeniach o niskiej spraw- - Wnioski z analizy stanu źródeł energii: ności – indywidualne kotły centralnego ogrzewania - mały potencjał wytwórczy w stosunku do zapotrze- i piece (ponad 30% w województwie; ponad 60% bowania; na wsi), przestarzałe urządzenia ciepłownicze - bardzo krótki czas wykorzystania mocy zainstalo- zainstalowane w kotłowniach. Rzutuje to w istotny wanej (najkrótszy w Polsce). sposób na ekonomikę produkcji ciepła i niekorzystnie System energetyczny funkcjonuje na ogół poprawnie. wpływa na klimat aerosanitarny (szczególnie miast), - Aktualne zapotrzebowanie na energię elektryczną poprzez najbardziej dokuczliwą tzw. „niską emisję”. województwa jest zaspokajane, jednak z uwagi - Niezadowalający stan techniczny kotłowni lokalnych; na progno-zowany wzrost zużycia i potrzebę zdecydowaną większość stanowią obiekty przestarzałe zdecydowanej poprawy bezpieczeństwa energety- opalane węglem, około 20% obiektów zostało w cznego niezbędne jest zwiększenie produkcji energii ostatnich latach zmodernizowanych (kotłownie elektrycznej na terenie województwa. Z tego względu Nanice w Wej-herowie oraz w Sopocie, Gdyni i Rumi) rozpatruje się: i przestawionych na opalanie gazem i olejem. - rozbudowę istniejących źródeł i budowę dużej - Niezadowalający stopień termomodernizacji budyn- elektrowni węglowej (wraz z linią elektroenerge- ków, szczególnie mieszkalnych wielorodzinnych tyczną niezbędną do wprowadzenia wyproduko- i użyteczności publicznej. wanej energii do systemu krajowego) spełniającej - Rozwój energetyki cieplnej w oparciu o paliwa wymogi ochrony środowiska w zakresie dowozu odnawialne uzależniony jest w znaczącej mierze od paliwa, zagospodarowania odpadów palenisko- istniejących i potencjalnych zasobów. wych, odprowadzania wód chłodniczych i emisji

3) Zaopatrzenie w energię elektryczną [Rys.26] zanieczyszczeń (w tym CO2) do atmosfery, ochrony Stan i ocena funkcjonowania systemu obszarów cennych przyrodniczo, ochrony krajobra- - Zużycie energii w województwie wyniosło 7.150 GWh zu i dziedzictwa kulturowego oraz zabytków. Roz- (spadek w stosunku do 2005 r. o ok. 9%), w tym w patrywana jest lokalizacja w rejonie dolnej Wisły przemyśle 2.309 (32%), w energetyce 1.133 (16%), w między Tczewem a południową granicą wojewódz- sektorze transportowym 392 (5%), w gospodarstwach twa oraz w Gdańsku w rejonie Portu Północnego domowych 1.620 (23%), w rolnictwie 96 (1%), pozostali (możliwa także elektrociepłownia). odbiorcy zużyli 1600 GWh (22%). Zapotrzebowanie Korzystnymi elementami lokalizacji w rejonie portu są: Dziennik Urzędowy Województwa Pomorskiego Nr 172 — 13115 — Poz. 3361 możliwość dostaw paliwa i odbioru produktów pocho- – Olsztyn Mątki oraz Gdańsk Błonia – Grudziądz; dzących z zagospodarowania odpadów drogą morską - 220 kV: Żydowo – Gdańsk I i Gdańsk I – Jasiniec; oraz stosunkowo łatwe wyprowadzenie mocy do syste- - 110 kV oraz stacji transformatorowo-rozdzielczych mu krajowego (niewielkie odległości do linii elektroener- i głównych punktów zasilających (GPZ). getycznej 400 kV). Istotną jej wadą jest natomiast bardzo System dystrybucji energii charakteryzują: niekorzystny wpływ na klimat aerosanitarny miasta - Stan techniczny linii elektroenergetycznych 400 i 220 Gdańska. W obszarze tym występują także ograniczenia kV jest dobry, wymagają one jednak modernizacji ze wynikające z sąsiedztwa cennych wartości kulturowych względu na konieczność zwiększenia ich zdolności i zabytków oraz potrzeba zachowania potencjału dla przesyłowych; w ramach tych działań przewiduje się lokalizacji innych funkcji związanych z portami. Zaletami zmia-nę napięcia z 220 kV na 400 kV. lokalizacji w rejonie dolnej Wisły są korzystne warun- - Stan techniczny i funkcjonalny linii 110 kV jest dobry ki terenowe i możliwości wyprowadzenia wytworzonej i bardzo dobry, występują rezerwy przepustowości energii (bliskie sąsiedztwo linii elektroenergetycznej 220 linii; wyjątki stanowią linie: kV, w której przewiduje się zmianę napięcia na 400 kV). - Gdańsk Błonia – Pleniewo – Cedry Wielkie – Istotnymi jej wadami są: konieczność poboru wody z Nowy Dwór Gdański – EC Elbląg oraz Leśniewo rzeki Wisły i odprowadzania do niej wód chłodniczych, – Motława, których stan techniczny oceniany jest w rejonie znajdującym się w granicach obszaru NATURA jako zły; wymagają one pilnej modernizacji; 2000 oraz położonym na terenie Nadwiślańskiego Obsza- - Nowy Dwór Gdański – Cedry Wielkie – Gdańsk ru Chronionego Krajobrazu (w grani-cach projektowa- Błonia, EC Elbląg – Gdańsk Błonia, Darłowo nego Nadwiślańskiego Parku Krajobrazowego), a także – Ustka, Sianów – Sławno – Słupsk, Żydowo – występowanie obszarów krajobrazu kulturowego i za- Słupsk, Żydowo – Miastko, Szczecinek – Czarne bytków, na których wartości i ochronę lokalizacje takie – Człuchów, których stan techniczny oceniany mogą wywierać negatywny wpływ; jest jako średni; wymagają one modernizacji; - inne lokalizacje, np. w Gdańsku, będą możliwe w - Błonia – Starogard (z linią Czarna Woda) – Skar- przypadku spełniania wymogów analogicznych jak szewy – Kościerzyna (z linią Sierakowice) – Kieł- dla rejonu dolnej Wisły oraz ustaleń zawartych w pino – Gdańsk I. W warunkach normalnych obowiązujących naprawczych programach ochrony poziom obciążeń tej linii jest znacznie wyższy powietrza; zgłoszone zostały także propozycje niż średnio w pozostałych elementach układu lokalizacji elektrowni węglowej w rejonach Tczewa 110 kV z konsekwencjami w postaci wyższych i Żarnowca oraz elektrowni gazowej w rejonie strat i zróżnicowanego poziomu napięć. Sytua- Żarnowca; cje awaryjne lub przerwanie tego ciągu w związ- - budowę elektrowni jądrowej, np. w rejonie ku z wyłączeniami dla celów eksploatacyjnych jeziora Żarnowieckiego (po spełnieniu wszystkich stwarzają znaczne problemy z zachowaniem obowiązujących wymogów, w tym m.in. ogranicze- warunków napięciowych i pewności zasilania nia oddziaływania na wody odbiornika i innych na obszarach powiatów starogardzkiego, koś- oddziaływań na środowisko oraz uzyskaniu cierskiego, kartuskiego i wejherowskiego. Po akceptacji społecznej); korzystnymi cechami tej uruchomieniu części farm wiatrowych, które lokalizacji są zasoby wodne jeziora Żarnowieckiego, są w trakcie projektowania, rezerwy zdolności teren po przerwanej budowie elektrowni jądrowej przesyłowych linii zostaną wyczerpane, a przyłą- i przygotowane dla niej elemen-ty infrastruktury czanie kolejnych farm wymagać będzie znacznej technicznej oraz sąsiedztwo elektrowni szczytowo- modernizacji tej sieci. pompowej, stacji transformatorowo-rozdzielczych - Układy sieci linii napowietrznych 15 kV, istniejące 400/110 kV i linii 400 kV; ograniczeniami są występu- w obszarach o większym rozproszeniu zabudowy jące wartości przyrodnicze (NATURA 2000), krajobrazu i odbiorców wykazują często znaczną rozległość, kulturowego i zabytków, na które zamierzenie może co stwarza trudności z dotrzymaniem wymaganych wywierać negatywny wpływ; po ustaleniu lokalizacji parametrów napięciowych; niezbędne jest elektrowni konieczne będzie przeprowadzenie zagęszczenie sieci GPZ 110/15 kV na niektórych postępowania w sprawie transgranicznego obszarach. oddziaływania na środowisko; - Stan sieci linii napowietrznych niskiego napięcia jest - budowę systemowych i szczytowych elektrowni niezadowalający, sytuacja ta dotyczy szczególnie gazowych (zainteresowani są m.in. Lotos, Energa, obszarów wiejskich. Miasto Gdańsk); - Część linii kablowych, szczególnie średniego napięcia, - realizację obiektów energetycznych opartych o charakteryzuje niski poziom pewności zasilania (częste generację i kogenerację rozproszoną, z wykorzysta- awarie) spowodowany złą jakością izolacji kabli. niem odnawialnych zasobów energii (głównie - Istnieją możliwości rozwoju energetyki wiatrowej, w biomasa) w powiązaniu z budową „inteligentnych” tym na obszarach morskich RP, przy czym jej rozwój w sieci elektroenergetycznych (na obszarach wiejskich większej skali wymagać będzie znacznej przebudowy całego województwa). i rozbudowy sieci elektroenergetycznej 400 i 110 kV. Lokalizacje źródeł, o których mowa powyżej, nie zosta- - Wnioski z analizy układu przesyłowego: ły ustalone, a decyzje lokalizacyjne winny być poprze- - stosunkowo słabe powiązanie z resztą kraju; dzone postępowaniem w sprawie ich oddziaływania na - tranzytowe usytuowanie (przesył do województwa środowisko, zgodnie z uwzględnieniem zapisów obowią- warmińsko-mazurskiego); zujących aktów prawa miejscowego, zwłaszcza progra- - duże uzależnienie od ciągu linii 400 kV Płock – Gru- mów naprawczych ochrony powietrza. dziądz – Gdańsk Błonia, co może być szczególnie - Istniejący system elektroenergetyczny składa się niekorzystne w przypadku jej awarii. przede wszystkim z linii elektroenergetycznych: - Wnioski z analizy układu dystrybucyjnego: - 400 kV: Żarnowiec – Gdańsk I – Gdańsk Błonia, Kraj- - istnieją stacje z jednostronnym zasilaniem (Brusy, nik – Dunowo – Słupsk – Żarnowiec, Gdańsk Błonia Sierakowice); Dziennik Urzędowy Województwa Pomorskiego Nr 172 — 13116 — Poz. 3361 - część stacji 110/15 kV jest dość odległa od stacji ców i ponowne wykorzystanie odpadów, bezpieczne dla źródłowych (na południe od Tczewa): Kwidzyn, środowiska końcowe unieszkodliwianie odpadów nie- Malbork, Nowy Dwór Gdański, Chojnice; wykorzystanych, oparte na zintegrowanej sieci instala- - istnieją obszary o znacznych odległościach od cji i urządzeń służących do odzysku i unieszkodliwiania najbliższych stacji 110/15 kV. odpadów), stan systemu nie jest zadowalający. Podsta- Uwarunkowania lokalizacji elektrowni wiatrowych wowe mankamenty to: [Rys.27] - na terenach wiejskich z zabudową rozproszoną - W województwie pomorskim (w szczególności w zorganizowany systemem zbierania odpadów obszarze Pobrzeża Słowińskiego i Kaszubskiego) komunalnych nie obejmuje wszystkich mieszkań- panują wybitnie korzystne warunki wietrzne do ców; lokalizacji elektrowni wiatrowych. Wiązać się to - na 123 gminy tylko 63, tj. 51%, posiada uchwalone może z ryzykiem wystąpienia sytuacji konfliktowych, regulaminy utrzymania porządku i czystości, które są wynikających z bliskiego sąsiedztwa form ochrony aktami prawa miejscowego; przyrody, ochrony krajobrazu i zabytków, a także z - niedostateczny jest rozwój systemu selektywnej istniejącego zagospodarowania (przede wszystkim zbiórki odpadów komunalnych, w tym odpadów osadnictwa). niebezpiecznych występujących w strumieniu - Istotnym uwarunkowaniem rozwoju energetyki odpadów komunalnych; wiatrowej będzie możliwość odbioru wytworzonej - zbyt duża ilość lokalnych małych składowisk odpadów, energii przez system elektroenergetyczny; prognozo- nie spełniających wymagań prawnych, które muszą wane ilości energii z tych źródeł będą wymagały być zamknięte do końca 2009 r.; budowy nowych głównych punktów zasilających - unieszkodliwianie odpadów polega prawie wyłącznie (15/110 kV), linii elektroenergetycznych 110 i 15 kV na ich składowaniu, co nawet przy dobrze prowadzonej oraz modernizacji istniejących. eksploatacji składowisk stanowi duże zagrożenie dla - Uwzględniać należy obowiązujące przepisy prawa w wszystkich komponentów środowiska; szczególności: - spalanie odpadów w paleniskach domowych. - obszary objęte ochroną przyrody, w formie: parków Do pozytywnych cech systemu zagospodarowania narodowych i ich otulin, rezerwatów przyrody, odpadów należą: obszarów NATURA 2000, parków krajobrazowych - na ogół – poprawność usuwania i unieszkodliwiania i ich otulin, obszarów chronionego krajobrazu, odpadów z punktu widzenia obsługi mieszkańców; pomników przyrody, stanowisk dokumentacyjnych, - system zbierania odpadów komunalnych obejmuje użytków ekologicznych i zespołów przyrodniczo- wszystkich mieszkańców miast województwa. krajobrazowych; Z uwagi na konieczność dostosowania systemu unie- - projektowane obszary chronione, w tym wytypowa- szkodliwiania odpadów do przepisów obowiązujących w ne w ramach tworzenia Europejskiej Sieci Obsza- Unii Europejskiej, niezbędna jest: rów Chronionych NATURA 2000; - likwidacja do końca 2009 r. 35 lokalnych składowisk - obszary tworzące osnowę ekologiczną wojewódz- odpadów nie spełniających warunków technicznych twa – korytarze ekologiczne; wynikających z przepisów prawa i nie nadających się - tereny położone w strefach ekspozycji obiektów do modernizacji; dziedzictwa kulturowego: pomników historii, cen- - utworzenie szeregu zakładów zagospodarowania nych założeń urbanistycznych i ruralistycznych oraz odpadów o ponadlokalnym zasięgu obsługi, a na założeń zamkowych, parkowo-pałacowych i parko- obszarze aglomeracji Trójmiasta lokalizacja instalacji wo-dworskich; do termicznego unieszkodliwiania odpadów. - tereny w otoczeniu lotnisk wraz z polami wznosze- 2) Odpady przemysłowe i niebezpieczne nia i podejścia do lądowania; W 2006 r. w strukturze odpadów niebezpiecznych naj- - Przy planowaniu lokalizacji elektrowni wiatrowych większą część stanowiły oleje odpadowe (blisko 40%), uwzględnia się również lokalizację i sąsiedztwo: odpady z oczyszczalni ścieków (w większości osady ście- - terenów zabudowy mieszkaniowej oraz aktywnego kowe – ok. 19%) oraz odpady z prac budowlanych (ponad wypoczynku; 10%). Najwięcej odpadów niebezpiecznych (ponad 60%) - dróg o nawierzchni utwardzonej i linie kolejowe; powstało w Gdańsku i powiecie tczewskim. - linii elektroenergetyczne; Obecnie funkcjonujący system zagospodarowania - lasów oraz akweny i cieki wodne; odpadów niebezpiecznych oparty jest na 14 instala- - pasów technicznych i ochronnych brzegów mor- cjach przeznaczonych do odzysku i unieszkodliwiania skich; odpadów niebezpiecznych oraz dwóch składowiskach, - innych farm wiatrowych. na których gromadzone są odpady zawierające azbest - Lokalizacje elektrowni wiatrowych muszą obejmować – w Gilwie Małej (gm. Kwidzyn) oraz w Bierkowie (gm. możliwości przesyłu wyprodukowanej energii, Słupsk). uwzględniając oddziaływanie linii elektroenerge- Spośród problemów w zakresie zagospodarowania tycznych na komponenty środowiska. odpadów niebezpiecznych wyróżnić można: 4.8.3. Gospodarka odpadami10 - niewielki zasięg systemu selektywnej zbiórki 1) Odpady komunalne [Rys.28] odpadów niebezpiecznych; ok. 5 tys. Mg odpadów Na obszarze województwa funkcjonowały w 2007 r. 52 niebezpiecznych trafia na składowiska w strumieniu składowiska odpadów komunalnych, z których trzy sta- odpadów komunalnych; nowią ponadlokalne zakłady zagospodarowania odpa- - brak pełnej inwentaryzacji w zakresie odpadów dów: Bierkowo (gm. Słupsk), Gilwa Mała (gm. Gardeja) zawierających azbest; i Łężyce (gm. Wejherowo). - brak systemu zbierania olejów odpadowych z Z punktu widzenia nadrzędnego celu polityki eko- małych i średnich przedsiębiorstw oraz gospodarstw logicznej państwa w zakresie gospodarki odpadami domowych, szczególnie poza aglomeracją trójmiej- (zapobieganie powstawaniu odpadów, odzysk surow- ską. Dziennik Urzędowy Województwa Pomorskiego Nr 172 — 13117 — Poz. 3361 W strukturze odpadów przemysłowych około 80% jest zahamowanie rozwoju społeczno-gospodarczego stanowią fosfogipsy, ok. 14,6% – popioły z energetyki, województwa, a w dłuższej perspektywie może przynieść ok. 5,4% pozostałe. Blisko 47% wytworzonych odpadów załamanie całej gospodarki. pochodzących z przemysłu poddawanych jest procesom Rozbudowa szerokopasmowej infrastruktury infor- odzysku, z czego część w instalacjach mieszczących się matycznej w związku z tym wydaje się być koniecznym poza województwem pomorskim. Najwięcej unieszkod- narzędziem kształtującym konkurencyjność i atrakcyj- liwiono fosfogipsów oraz odpadów pochodzących ze ność spalania paliw, budowy i remontów oraz oczyszczalni lokalizacyjną całego województwa. ścieków. W województwie czynnych było 9 składowisk 4.9. Infrastruktura bezpieczeństwa i obrony odpadów przemysłowych, ponadto na składowisku Jednym z podstawowych warunków rozwoju spo- odpadów komunalnych w Gostomiu (gm. Kościerzyna) łeczno-gospodarczego i racjonalnego zagospodaro- znajduje się kwatera do składowania żużli pomiedzio- wania przestrzennego województwa jest zapewnienie wych. bezpieczeństwa, w tym podnoszenie zdolności obronnej System wymaga jednak podejmowania dalszych dzia- państwa. Wymaga to działań prewencyjnych i przeciw- łań zmierzających do minimalizacji strumienia odpa-dów działania nie tylko zagrożeniom militarnym, ale także oraz zwiększenia stopnia odzysku i recyklingu oraz pro- niszczącym czynnikom sił przyrody, potencjalnym dużym wadzenia rzetelnego monitoringu wpływu na środowi- awariom i katastrofom przemysłowym, działaniom ter- sko. W najbliższym czasie rozpocznie się rekultywacja rorystycznym. Współcześnie ocenia się, że katastrofy największego składowiska odpadów – fosfogipsów w i awarie techniczne, klęski żywiołowe i skażenia środo- Wiślince (gm. Pruszcz Gdański), które do 31.12.2009 wiska są równe skutkom wojny, a bezpieczeństwo naro- zostanie zamknięte11. dowe obejmuje w coraz większym stopniu – oprócz siły 4.8.4. Telekomunikacja i teleinformatyka militarnej — zdolność ochrony i ratownictwa ludności, Dostęp mieszkańców do telefonii stacjonarnej i ko- substancji materialnej i środowiska przed zagrożeniami mórkowej jest dobry, mimo iż poziom nasycenia pozo- niemilitarnymi12. Zapewnienie (w sferze zagospodarowa- staje poniżej średniej europejskiej. W ostatnich latach nia przestrzeni) rozwiązań właściwych z punktu widze- liczba abonentów telefonii stacjonarnej w województwie nia obronności i bezpieczeństwa publicznego, wymaga pomorskim znacznie wzrosła i w 2006 r. wynosiła 317,2 zdefiniowania źródeł i obszarów zagrożeń oraz obiektów telefonicznych łączy głównych na 1000 ludności (w kraju i urządzeń służących ochronie i bezpieczeństwu. 308,3). Należy jednak stwierdzić: 1) Potencjalne źródła poważnych awarii - brak dostępu do telefonii stacjonarnej dotyczy Obszarami zagrożeń środowiska i infrastruktury w nielicznych obszarów wiejskich; województwie są: - stopień telefonizacji miast jest dwukrotnie wyższy niż - w zakresie skażeń chemicznych: na wsi; - miasta, na obszarze których występują zakłady - istotną barierą integracyjną społeczności wojewódz- dużego i zwiększonego ryzyka: duże bazy magazy- twa jest istnienie kilku stref numerycznych w obrębie nowo-dystrybucyjne paliw ciekłych, m.in. Grupa województwa, a nawet niektórych powiatów; LOTOS S.A., PERN „Przyjaźń” S.A. w Gdańsku czy - część województwa nie ma dostępu do lokalnego Operator Logistyczny Paliw Płynnych S.A. w Dębo- programu telewizyjnego; górzu (gm. Kosakowo) i Ugoszczy (gm. Studzienice), - zasięg usług telefonii komórkowej obejmuje całość PKN ORLEN S.A. w Gdańsku; zakłady magazynują- województwa. ce substancje niebezpieczne, do których zalicza się Elementem pozytywnym jest dokonana w ostatnich m.in. Zakłady Farmaceutyczne Polpharma S.A. w latach wymiana central sieci na nowoczesne systemy Starogardzie Gdańskim czy International Paper Sp. cyfrowe, z pełną dostępnością do wszystkich usług sieci z o.o. w Kwidzynie; bazy magazynujące gaz LPG, zintegrowanej, oraz wymiana łączy teletransmisyjnych m.in. Petrolinvest S.A. w Gdyni i Łubianie, Gaspol pomiędzy centralami na światłowodowe. S.A. w Gdańsku, BP Polska Sp. z o.o. w Sąpolnie. Istnieją przesłanki rokujące zdecydowaną popra- Do grupy zakładów mogących spowodować poważ- wę sytuacji, a związane to jest z ostateczną likwidacją ne awarie w województwie pomorskim kwalifikują monopolistycznej pozycji Telekomunikacji Polskiej S.A. się: terminale przeładunkowe paliw płynnych i che- i wejściem na rynek – w znacznie szerszym stopniu niż mikaliów w portach Gdańska i Gdyni oraz zakłady ma to miejsce obecnie – konkurencyjnych operatorów. posiadające w większych ilościach ciekły amoniak Istotnym konkurentem telekomunikacji stacjonarnej staje stosowany w instalacjach chłodniczych; się telefonia komórkowa. - drogi przewozu materiałów niebezpiecznych, Województwo pomorskie znajduje się w bardzo nie- zwłaszcza drogi krajowe DK nr 6, 7, 22 i 91 oraz korzystnej sytuacji w zakresie dostępu do sieci infor- linie kolejowe, przede wszystkim łączące porty z matycznej, tak dla jednostek publicznych, takich jak ich naturalnym administracja samorządowa, służby ratownicze, szkoły, zapleczem; instytucje kultury, jak osób prywatnych. Komunikacja - wody morskie i wybrzeże Bałtyku – w wyniku może odbywać się tylko poprzez publiczną sieć inter- wycieku niebezpiecznych substancji chemicznych z netową, która nie zapewnia odpowiedniego poziomu pojemników składowanych przed i w czasie II wojny niezawodności, wydajności i bezpieczeństwa danych. światowej na dnie Bałtyku oraz w wyniku skażenia Szczególnie trudna sytuacja jest pod tym względem na sub-stancjami ropopochodnymi, które wyciekły ze terenach wiejskich, gdzie jedynym dostawcą jest Tele- statku lub instalacji platformy wydobywającej ropę komunikacja Polska, nie oferująca szerokopasmowe- z dna morza; go dostępu do Internetu. Jedynie w miastach działają - rurociągi przesyłu ropy naftowej i produktów naf- konkurujące firmy, oferujące tego typu usługi. Różnice towych, w tym: Gdańsk – Płock, Gdańsk Port Pół- te powodują znaczne rozwarstwienie pomiędzy obsza- nocny – Rafineria, Gdynia Oksywie – Dębogórze; rami wiejskimi i miejskimi, powodując wykluczenie - w zakresie katastrof komunikacyjnych: cyfrowe tych pierwszych, czego bezpośrednim efektem - miejsca niebezpieczne na drogach (zjazdy i ostre Dziennik Urzędowy Województwa Pomorskiego Nr 172 — 13118 — Poz. 3361 zakręty, skrzyżowania dróg) o dużym natężeniu promieniowanie elektromagnetyczne w otoczeniu ruchu pojazdów, gdzie kierowcy nie dostosowu- obiektów służących zapewnieniu łączności. ją prędkości jazdy do warunków panujących na Do kompleksów ćwiczeniowych (poligonów) należą: drodze; - ośrodek szkolenia poligonowego w Strzepczu (gm. - niestrzeżone przejazdy kolejowe; Linia), wykorzystywany przez pododdziały brzegowe - drogi przebiegające w dolinach, gdzie mogą wystę- Marynarki Wojennej i Akademię Marynarki Wojennej pować mgły i gołoledź; (ok. 2.500 ha); - lotniska lub ich najbliższe sąsiedztwo, gdzie może - Centralny Poligon Sił Powietrznych (ok. 4.000 ha), dojść do upadku samolotu w wyniku złych warun- położony na zachód od Ustki (częściowo na terenie ków atmosferycznych lub błędu pilota, zwłaszcza woje-wództwa zachodniopomorskiego) i przeznaczony okolice Portu Lotniczego w Gdańsku; do strzelań rakietowych i lotniczych. Jedna ze - rejony krzyżowania się torów wodnych transportu stref strzelań wychodzi poza granice polskich wód morskiego, a szczególnie redy portów w Gdańsku terytorialnych i jest ogłaszana jako niebezpieczna dla i Gdyni. żeglugi morskiej. 2) Funkcjonowanie systemu ratownictwa Zgodnie z wnioskami Dowództwa Sił Powietrznych Ze względu na występowanie dużych skupisk ludno- konieczne jest zachowanie i ochronna następujących ści, obecność zakładów dużego ryzyka, rosnący lawi- obiektów technicznych sił powietrznych zlokalizowanych nowo ruch samochodowy przy złej drożności ciągów w województwie: komunikacyjnych, a także ze względu na wysokie zagro- - obiekty lotniskowe – strefy podejść do lotniska i strefy żenie katastrofami ekologicznymi (powodzie, transport ochronne urządzeń ubezpieczenia lotów: lotniska morski, przeładunki i przetwórstwo materiałów ropopo- Słupsk, Łebunia (gm. Cewice), Gdynia Oksywie/Babie chodnych) oraz wysokie ryzyko pożarów lasów w okre- Doły, Pruszcz Gdański, Malbork; poligon Ustka; sie letnim, w województwie pomorskim odnotowuje się - obiekty techniczne mające strefy ochronne (strefy dużą ilość interwencji służb ratowniczych. Skuteczność ograniczonego użytkowania) o promieniu 3 km: podejmowanych akcji jest jednak w znacznym stopniu Dębina, Głobino, Władysławowo, Angowice, Lasowice utrudniona przez złą dostępność numeru alarmowego Wielkie, Jastrzębia Góra, Puck, Dąbrówka. 112, rozproszenie centrów zgłoszeniowych i brak pokry- 4.9.1. Tereny zamknięte i ich strefy ochronne [Rys.29] cia województwa łącznością radiową. Rozmieszczenie przestrzenne terenów zamkniętych W tych warunkach niedoposażone w sprzęt, bez i ich stref ochronnych zostało określone na podstawie jednolitego systemu łączności i centralnego ośrodka danych, dostarczonych przez Powiatowe Ośrodki Doku- koordynacji służby ratownicze zapewniają dostępność mentacji Geodezyjno-Kartograficznej, Rejonowy Zarząd i zdolność niesienia pomocy w czasie 8 min jedynie na Infra-struktury oraz Polskie Koleje Państwowe. 12% powierzchni województwa – ratownictwo medycz- W pobliżu terenu zamkniętego nie mogą funkcjonować ne, 35% powierzchni – ratownictwo gaśnicze i techniczne obiekty, które mogłyby negatywnie wpłynąć na realizację oraz 4% powierzchni – ratownictwo chemiczne i ekolo- zadań specjalnych. W związku z powyższym inwestycje w giczne. Dostępność do ratownictwa w województwie strefach ochronnych wokół terenów zamkniętych muszą pomorskim zdecydowanie odbiega od standardów euro- być uzgadniane z Wojewódzkim Sztabem Wojskowym pejskich. lub Dowódcą Marynarki Wojennej RP. 3) Infrastruktura bezpieczeństwa państwa Rozmieszczenie infrastruktury, którą użytkuje wojsko, Do podstawowych urządzeń infrastruktury obronności związane jest ze strukturą organizacyjną i dyslokacją Sił państwa i bezpieczeństwa mieszkańców w wojewódz- Zbrojnych RP oraz potrzebami Sojuszu Północnoatlan- twie należą obiekty: wojskowe, ochrony państwa, policji, tyckiego (NATO). Ponieważ zmiany w infrastrukturze straży granicznej, straży pożarnej, służby więziennej oraz wynikają z procesu restrukturyzacji i modernizacji Sił magazyny techniczno-usługowe, gospodarczo-eksploa- Zbrojnych RP, zachodzi konieczność ograniczenia możli- tacyjne, szkoleniowe, zakwaterowania itp. wości ewentualnego negatywnego wzajemnego oddzia- Niektóre z nich, będące w dyspozycji jednostek orga- ływania infrastruktury cywilnej i wojskowej na siebie. nizacyjnych podległych ministrom właściwym do spraw wewnętrznych, spraw zagranicznych, ministrowi obrony 1 Ustawa z dn. 28 marca 2003 r. o ustanowieniu programu narodowej oraz szefowi Agencji Bezpieczeństwa Wew- wieloletniego Programu ochrony brzegów morskich (D.U. nętrznego, mają charakter obiektów zamkniętych, tj. są 2003, nr 67, poz. 621). 2 Dotyczy to wszystkich informacji statystycznych. dostępne wyłącznie dla osób uprawnionych, a ich teren 3 Według: Ocena stanu sanitarnego i sytuacja epidemio- został wyznaczony w sposób określony w przepisach logiczna województwa pomorskiego w roku 2006, WSSE Prawa geodezyjnego i kartograficznego. Gdańsk. Część, zwłaszcza stanowiąca infrastrukturę obiektów 4 Ustawa z dnia 18 lipca 2001 r. Prawo wodne (Dz. U. z wojskowych, ochrony państwa, policji, straży granicz- 2001 r., nr 115, poz. 1229 z późn. zm.) i Rozporządzenie nej, straży pożarnej oraz służby więziennej, posiada Ministra Środowiska z dnia 22 grudnia 2004 r. w sprawie szczególne uwarunkowania lokalizacyjne, a ich umiej- sposobu wyznaczania obszaru i granic aglomeracji (Dz. U. scowienie niesie istotne ograniczenia w prowadzeniu z 2004 r., nr 283, poz. 2841 z późn. zm.). 5 Stan na lipiec 2009 r. określonych rodzajów działalności i zagospodarowania 6 Aktualizacja Krajowego programu oczyszczania ścieków przestrzennego w województwie, gdyż: komunalnych (przyjęta przez Radę Ministrów w dniu - wynika z warunków realizacji podstawowego celu 07.06.2005 r.). rozwoju kraju i umów międzynarodowych służących 7 Bank Danych Regionalnych, GUS. bezpie-czeństwu narodowemu i realizacji tych 8 Opis i analizy stanu istniejącego oraz kierunki działań umów; zawarte są w Regionalnej strategii energetyki ze szcze- - wymaga spełnienia określonych warunków w gólnym uwzględnieniem źródeł odnawialnych, uchwalo- otoczeniu – ograniczenia zabudowy i jej wysokości nej przez Sejmik Województwa Pomorskiego w grudniu 2006 r. ze względu na hałas i drogi powietrzne, ograniczenia 9 W g GUS na koniec 2006 r. produkcja energii elektrycznej w lokalizacji obiektów emitujących niejonizujące w województwie wynosiła 2970,3 GWh, a zużycie 7150 Dziennik Urzędowy Województwa Pomorskiego Nr 172 — 13119 — Poz. 3361 GWh. gospodarki, nauki, kultury i administracji o randze 10 Szczegółowy opis i analizy stanu istniejącego oraz kierunki ponadregionalnej; działań zawiera Plan Gospodarki Odpadami dla Wojewódz- - systemy infrastruktury technicznej: twa Pomorskiego 2010, uchwalony we wrześniu 2007 r. - poważne ograniczenia rozwoju z powodu braku przez Sejmik Województwa Pomorskiego w Gdańsku. 11 Na podstawie decyzji Marszałka Województwa Pomorskiego kanalizacji i oczyszczalni ścieków na terenach z dn. 5.02.2008 r. wiejskich i zbyt małych zasięgów obsługi w części 12 M. Renner, National Security: The Economic and Environ- miast, tym bardziej, że wzrostowi konsumpcji wody mental Dimensions (Paperback), Washington, D.C. 1989. z wodociągów nie zawsze towarzyszy adekwatny rozwój systemów kanalizacyjnych; 5. BARIERY ROZWOJU I KONFLIKTY PRZESTRZENNE - niezadowalający stan rozdzielczych sieci średniego W wyniku dotychczasowych procesów rozwoju spo- i niskiego napięcia oraz urządzeń do jego transfor- łeczno-gospodarczego, warunkowanych cechami i właś- macji na terenach wiejskich, wysoka awaryjność ciwościami środowiska, rozmieszczeniem ludności, linii kablowych, a także wysoki udział źródeł o strukturą sieci osadniczej oraz systemami infrastruktu- niskiej sprawności, wykorzystujących węgiel do ry transportowej i technicznej, ukształtowała się zróżni- produkcji energii cieplnej; cowana struktura rozwoju gospodarczego i warunków - zły stan techniczny systemów osłony przeciwpo- życia. Jest ona efektem różnego tempa i kierunków roz- wodziowej i odwodnienia Żuław, nie gwarantujący woju województwa, na co wpływ ma wiele czynników, zabezpieczenia przeciwpowodziowego miesz- między którymi tkwią zależności i sprzężenia zwrotne kańcom oraz obniżający efektywność produkcji generujące konflikty i niekorzystne oddziaływania, stwa- rolnej; rzające różnorodne bariery i ograniczenia dla rozwoju - niewystarczające działania związane z poprawą sto- społeczno-gospodarczego. Generalnie można je podzie- sunków wodnych i minimalizacją skutków suszy; lić na trzy grupy: - niewystarczający dostęp do edukacji na poziomie - czynniki zagospodarowania przestrzennego (np. wyższym i nieodpowiednie wyposażenie infrastruk- zdekapitalizowana substancja mieszkaniowa, niedro- turalne dla gospodarki opartej na wiedzy (techno- żne układy komunikacyjne śródmieść, zdegradowane logie informacyjne i komunikacyjne); obszary przemysłowe, braki w infrastrukturze - otoczenia gospodarczego i atrakcyjności inwesty- technicznej i społecznej) stwarzają progi rozwojowe cyjnej: miast i subregionów, zmniejszając efektywność - ograniczona dostępność do wyspecjalizowanych i możliwości rozwoju gospodarki oraz warunki i jakość usług doradczych instytucji otoczenia biznesu; życia ludności; - niewystarczająco rozwinięta sieć innowacji, obej- - czynniki społeczne związane z jakością kapitału mująca instytucje generowania i skutecznego ludzkiego i mobilnością zasobów ludzkich wynikają ze transferu rozwiązań innowacyjnych ze sfery badaw- struktury wieku ludności oraz poziomu wykształcenia czo-rozwojowej do sfery gospodarczej; i stanu zdrowia; - nie w pełni wykorzystany potencjał regionu dla - czynniki środowiskowe, związane z koniecznością przyciągania kapitału zagranicznego; ochrony bioróżnorodności, bezpieczeństwa ekologi- - niewystarczająca atrakcyjność osiedleńcza aglo- cznego i zdrowotnego ludności, niosące lokalnie meracji, wynikająca głównie z braku zróżnicowanej poważne ograniczenia, tworzą jednocześnie ogromny oferty usługowej o randze metropolitalnej (oferta potencjał warunkujący rozwój zrównoważony. kulturalna, edukacyjna, badawcza itd.) oraz mało 5.1. Bariery ograniczające rozwój społeczno-gospodar- urozmaicona oferta rynku pracy; czy - jedną z kluczowych barier dla rozwoju i zróżnico- Przestrzeń województwa cechuje niski poziom spójno- wania oferty turystycznej w pasie nadmorskim oraz ści, dostępności i konkurencyjności. Do podstawowych strefie pojeziernej jest krótki sezon turystyczny czynników ograniczających rozwój społeczno-gospodar- – przeważa baza noclegowa dostępna okresowo, czy należą: często o niskiej jakości; - systemy infrastruktury transportowej: - brak alternatywnej wobec wypoczynku nadwod- - niska dostępność transportowa zewnętrzna, zwłasz- nego (plażowanie) oferty turystycznej – zarówno cza związana z opóźnieniami budowy autostrady niedostateczny rozwój infrastruktury (np. zaplecza A1 na całym jej krajowym odcinku i słabą jakością uzdrowiskowego lub konferencyjnego), produktów dróg krajowych przebiegających na obszarze woje- turystycznych, jak i problemy natury komunikacyj- wództwa, w tym brak realizacji mostu na Wiśle w nej – ograniczona pozasezonowa dostępność miej- okolicach Kwidzyna; scowości wczasowych; - zbyt mała w stosunku do popytu siatka połączeń - wciąż niewystarczająco rozbudowana oferta usług lotniczych oraz niewystarczająca przepustowość okołoturystycznych (m.in. kulturalnych i sporto- Portu Lotniczego im. Lecha Wałęsy w Gdańsku; wych), które mogłyby generować ruch turystyczny - niewykorzystany potencjał portów Gdańska poza sezonem letnim. i Gdyni, źle skomunikowanych z ich naturalnym - cech społecznych i dostępności do infrastruktury zapleczem, a jednocześnie nie posiadających dróg społecznej: dojazdowych przystosowanych do ciężkiego trans- - silne zróżnicowanie dostępności do ośrodków edu- portu kontenerowego, nie kolidującego z ruchem kacji na poziomie wyższym; lokalnym wewnątrz struktury aglomeracji; - nie w pełni dostosowana do potrzeb rynku pracy - likwidacja wielu wewnątrzregionalnych połączeń oferta edukacyjna oraz zróżnicowanie jakości kształ- transportu publicznego – kolejowych i autobuso- cenia; wych; - jakość kapitału ludzkiego niedostosowana do real- - słabe powiązania transportowe między Portem nych potrzeb rynku pracy, zwłaszcza na obszarach Lotniczym w Gdańsku a portem morskim oraz wiejskich; najważniejszymi obszarami koncentracji obiektów - stan zdrowia społeczeństwa województwa pomor- Dziennik Urzędowy Województwa Pomorskiego Nr 172 — 13120 — Poz. 3361 skiego gorszy od przeciętnego w kraju, zwłaszcza wania i ograniczenia na tych obszarach regulują w zakresie zachorowalności na choroby nowotwo- odpowiednie przepisy ochrony przyrody; rowe; - obszary ochrony złóż kopalin (ok. 400 złóż kopalin - niedoinwestowanie i zły stan infrastruktury spo- podstawowych i pospolitych) oraz obszary zasila- łecznej; nia Głównych Zbiorników Wód Podziemnych (19 - czynniki wynikające z zagrożeń: obszarów), które należy chronić przed niewłaści- - obszary ograniczonego użytkowania – ustana- wym zagospodarowaniem, uniemożliwiającym ich wiane na podstawie przepisów Prawa ochrony przyszłe wykorzystanie. Zasoby geologiczne podle- środowiska, w celu dotrzymania standardów jako- gają ochronie ustawowej, zaś zalecenia dla obsza- ści środowiska poza terenem zakładu lub innego rów ochronnych zbiorników wód podziemnych obiektu: wokół Portu Lotniczego im. L. Wałęsy w określi w stosownych rozporządzeniach Dyrektor Gdańsku; wokół lotniska wojskowego w Królewie Regionalnego Zarządu Gospodarki Wodnej; Malborskim; dla trasy komunikacyjnej w obrębie - ograniczanie intensywności zagospodarowania skrzyżowań drogi krajowej nr 20 Gdynia – Stargard przestrzennego i zainwestowania na rzekach przy- Szczeciński z drogą powiatową nr 10212 Miszewo morskich stanowiących korytarze wędrówkowe – Gdańsk oraz z drogą powiatową nr 10211 Przod- ryb1; kowo – Leźno w miejscowości Miszewo; dla oczysz- - zachowanie powierzchni i wzmocnienie spójno- czalni ścieków w Lęborku; dla oczyszczalni ścieków ści przestrzennej ekosystemów leśnych, odgry- w miejscowości Nadole (gm. Gniewino). wających (szczególnie w obszarach pojeziernych - obszary zagrożenia powodziowego – wyznaczane i pasach wydmowych wybrzeża) ważną rolę śro- zgodnie z ustawą Prawo wodne – dla potrzeb pla- dowiskotwórczą i ochronną; nowania ochrony przed powodzią przez Dyrektora - obszary o wysokim poziomie wód gruntowych odpowiedniego Regionalnego Zarządu Gospodarki i małej nośności gruntów, silnie ograniczające moż- Wodnej w postaci studium ochrony przeciwpowo- liwości technicznego zagospodarowania terenu; dziowej. Obecnie tereny bezpośredniego zagroże- - obszary o wysokiej przydatności rolniczej gleb, nia powodziowego wyznaczone zostały w dolinach głównie: Żuław Wiślanych, Pojezierza Iławskiego, rzek: Bielawa, Bolszewka, Brda, Cedron, Gardęga, Pojezierza Starogardzkiego, Wysoczyzny Damni- Gościcina, Kamienica, Kamionka, Liwa, Martwa ckiej, Równiny Słupskiej i Pobrzeża Kaszubskiego; Wisła, Łeba, Łupawa, Motława, Piaśnica, Radunia, - strefy ochronne i ograniczenia wynikające z przepi- Reda, Skotawa, Słupia, Wda, Wieprza, Wietcisa, sów ustawy o lecznictwie uzdrowiskowym, uzdro- Wierzyca, Wisła, Zbrzyca; wiskach i obszarach ochrony uzdrowiskowej oraz - obszary i ograniczenia ustalone w trybie przepisów o gminach uzdrowiskowych – w zakresie zdefinio- ustawy Prawo wodne, związane z ustanowieniem wanym w art. 38 ustawy dla stref A, B i C wraz z stref ochrony bezpośredniej i pośredniej ujęć wód wymogami ich zagospodarowania (w Sopocie podziemnych i powierzchniowych; i Ustce); - obszary pasa technicznego i ochronnego – tworzą- - czynniki kulturowe i krajobrazowe związane z ochroną ce pas nadbrzeżny, wyznaczone przez Dyrektorów środowiska kulturowego i krajobrazu: Urzędów Morskich wzdłuż wybrzeża, na postawie - strefy ochrony konserwatorskiej, zagospodaro- ustawy o obszarach morskich Rzeczypospolitej Pol- wanie których winno odbywać się na warunkach skiej i administracji morskiej; określonych przez służby ochrony zabytków; - obszary narażone na niebezpieczeństwo powstawa- - zespoły wpisane (Zespół Zamkowy w Malborku, nia ruchów masowych ziemi (zależnych od spad- tablice z XXI postulatami Sierpnia ‘80) lub preten- ków terenu i typu utworów geologicznych oraz dujące do wpisu na Listę Światowego Dziedzictwa pokrycia terenu), stwarzające niebezpieczeństwo UNESCO (Śródmieście Gdańska); uszkodzenia lub katastrofy obiektów budowlanych - struktury i formy przestrzenne warte zachowania w oraz obszary narażone na rozwój procesów erozji odczuciu społeczności lokalnej (np. sprzeciw wobec gruntów – w tym odcinki klifowe wybrzeża morskie- wprowadzania nowych form architektonicznych w go; śródmieściu Gdańska); - strefy kontrolowane dla gazociągów wysokiego - zdekapitalizowane zasoby zabytkowe (np. Dolne ciśnienia, wolne od wszelkiej zabudowy, o okre- Miasto w Gdańsku, ruiny Zakładów Mięsnych, ślonych przepi-sami szerokościach; fragmenty śródmieścia Starogardu Gdańskiego) - strefy bezpieczeństwa wzdłuż rurociągów do – obniżenie atrakcyjności inwestycyjnej terenu, przesyłu paliw, użytkowane według pierwotnego zagrożenie dalszą degra-dacją tak zasobu zabytko- przeznaczenia, lecz bez dopuszczenia wznoszenia wego, jak i sąsiadującej zabudowy; budowli oraz składowania materiałów łatwopal- - nieuregulowany stan własności obiektów zabyt- nych; kowych i wartościowych oraz toczące się procesy - czynniki środowiskowe związane z ochroną środowi- przekształceń własnościowych i organizacyjnych; ska przyrodniczego: - charakterystyczne kulturowo układy przestrzen- - obszary ochrony przyrody, w tym: parki narodo- ne, panoramy, sylwety, osie widokowe – często we (ok. 26.186 ha), obszary NATURA 2000 (ok. nie objęte ochroną prawną, stanowiące jednak o 363.288,5 ha OSOP i 206.400 ha SOOS), rezerwa- atrakcyjności miejscowości; ty przyrody (ok. 7.934 ha), parki krajobrazowe (ok. - historyczna parcelacja gruntów – unikalne histo- 167.850 ha), obszary chronionego krajobrazu (ok. ryczne struktury są często w chaotyczny sposób 390.384 ha) oraz tzw. formy ochrony indywidualnej zacierane; (obejmujące ok. 16.800 ha łącznie) – użytki ekolo- - obiekty szczególnie cenne kulturowo, które wraz giczne, zespoły przyrodniczo-krajobrazowe, stano- ze swoim bezpośrednim otoczeniem wymagają wiska dokumentacyjne, pomniki przyro-dy i strefy ochrony konserwatorskiej i powodują ogranicze- związane z ochroną gatunkową – zasady postępo- nia architektoniczne oraz urbanistyczne dla nowych Dziennik Urzędowy Województwa Pomorskiego Nr 172 — 13121 — Poz. 3361 inwestycji; - koncentracje różnorodnych zagrożeń środowiska, - strefy ochrony widokowej wyznaczone w dokumen- w tym możliwości wystąpienia poważnych awarii w tach planistycznych gmin (osie widokowe, ciągi obszarze aglomeracji Trójmiasta oraz w korytarzu widokowe, dominanty przestrzenne, panoramy); transportowym przebiegającym po obu stronach - zachowanie unikatowych i specyficznych dla regio- doliny Wisły; mogą one znacząco negatywnie nu nadmorskiego walorów krajobrazowych – na oddziaływać na środowisko, w tym na wody Zatoki obszarach pobrzeży – w tym głównie typy wybrze- Gdańskiej oraz na przyrodnicze obszary chronione ży mierzejowo-wydmowych i klifowych oraz w i liczne pośród nich obszary NATURA 2000; strefach wysoczyzn morenowych, rynien polo- - strefa nadmorska, wyjątkowo cenna i wrażliwa dowcowych i sandrów na pojezierzach wschodnio przyrodniczo, objęta różnymi formami ochrony i południowopomorskim. przyrody lub przewi-dziana do ochrony w ramach 5.2. Konflikty przestrzenne sieci NATURA 2000, w której na skutek dużej Podstawą konfliktów w zagospodarowaniu prze- koncentracji ludności w sezonie letnim dochodzi do strzennym są: ograniczone zasoby przestrzeni, jakość jej przeksploatowania; przestrzeni i jej przydatność (funkcje). - Żuławy Wiślane, Dolina Dolnej Wisły i strefa - Konflikty o zasoby przestrzeni dotyczą dostępu do: przymorska, w których zagrożenia wynikają z działań - zasobów naturalnych, np.: surowców mineralnych, sił przyrody, zagrożeń powodzią na skutek złego stanu wody, przyrodniczych walorów turystycznych lub technicznego systemów osłony przeciwpowodziowej ekosystemów określonych typów; i odwodnienia Żuław, nie gwarantujący zabezpieczenia - zasobów antropogenicznych, składających się na przeciwpowodziowego mieszkańcom oraz obniżający tzw. środowisko zabudowane: infrastruktura trans- efektywność produkcji rolniczej; portowa, techniczna, mieszkaniowa, przemysłowa, - strefa suburbanizacji, szybsze, niż przeciętnie w kraju usługowa, zaś w szerszym kompleksowym ujęciu tempo przyrostu terenów zabudowanych na obszarach – systemy osadnicze; wokół ośrodków regionalnych oraz wyłączanie - zasobów przestrzeni – terenów przydatnych do gruntów z produkcji rolnej i leśnej, odbywające się zainwestowania, których wartość oprócz czynni- kosztem terenów biologicznie czynnych. ków przyrodniczych wynika także z renty ich poło- 2) Realizacja inwestycji infrastrukturalnych, w tym żenia. drogowych a wartości środowiska - Konflikty o jakość przestrzeni dotyczą: Choć transport jest ważnym czynnikiem sprzyjającym - ekologicznych warunków życia ludzi i jakości śro- rozwojowi, generuje również koszty środowiskowe (sza- dowiska zbudowanego; cowane na 1,1% PKB). Wysiłki zmierzające do zaspokoje- - potencjału środowiska a zwłaszcza jego walorów nia rosnących potrzeb mobilności oraz realizacji ścisłych krajobrazowych – przyrodniczych i kulturowych. norm ochrony środowiska zaczęły ujawniać konflikty, - Konflikty o funkcje przestrzeni dotyczą sposobu m.in. w wielu miastach niezbędny jest rozwój infrastruk- korzystania z terenu, powstają głównie na tle: tury z silnym uwzględnieniem na etapie planowania - zagrożenia stwarzanego przez lokalizację i rozwój ochrony przyrody i ograniczeń tego dotyczących3. Do danej funkcji w wymiarze ekologicznym, krajobra- głównych czynników konfliktowych należy zaliczyć: zowym lub ekonomicznym. - planowane inwestycje infrastrukturalne, których Powyższe typy konfliktów mogą występować na danym przebieg wywołuje konflikty związane z potrzebą obszarze w czterech układach: ochrony przyrody (ochrona bioróżnorodności, - o zasoby przestrzeni z konfliktami o jakość prze- spójność osnowy ekologicznej) i środowiska – także strzeni; w kontekście warunków i jakości życia (potencjalny - o zasoby przestrzeni z konfliktami o funkcje prze- wzrost zanieczyszczeń powietrza głównie pyłem

strzeni; zawieszonym i NO2 oraz natężenie hałasu); - o jakość przestrzeni z konfliktami o funkcje prze- Modernizacje istniejących dróg w obszarach strzeni; chronionych wymagają znacznie wyższych nakładów - o zasoby przestrzeni z konfliktami o jakość prze- finansowych. Inwestycje drogowe rodzą także wiele strzeni i z konfliktami o funkcje przestrzeni2. sprzeciwów społecznych, pojawiają się przeciwstawne Do podstawowych sytuacji konfliktowych w woje- sobie grupy interesów. wództwie pomorskim dochodzi w relacjach: 3) Użytkowanie rekreacyjne a ochrona wartości 1) System obszarów chronionych a aktywność środowiska gospodar- cza Likwidacja wielu ograniczeń w swobodnym obrocie System obszarów chronionych i dotyczące go regu- ziemią skutkuje masową presją na budowę obiektów lacje określające zasady gospodarowania wywołują rekrea-cyjnych, w tym indywidualnych letniskowych, niekiedy sprzeczności na płaszczyźnie: ochrona specy- najchętniej realizowanych w miejscach o dużych war- ficznych wartości przestrzeni i potrzeba ich zachowania tościach przyrodniczych, kulturowych i krajobrazowych. dla długookresowego rozwoju (rozwój rolnictwa ekolo- Efektem tego jest powstanie rozległych obszarów kon- gicznego i agroturystyki), a interes bieżący uzyskiwania fliktów między zagospodarowaniem i użytkowaniem natychmiastowych korzyści (sprzedaż gruntów rolnych rekreacyjnym a trwałym zachowaniem wartości przy- na realizację zabudowy mieszkaniowej, letniskowej, rodniczych, kulturowych i krajobrazu. Pojawiają się one przedsięwzięć produkcyjnych niebezpiecznych dla środo- głównie w strefie nadmorskiej, na Pojezierzu Kaszubskim wiska). Stosunek części mieszkańców do zasięgu i spo- i potęgują w postaci: sobów ochrony wartości jest wysoce krytyczny, bowiem - coraz liczniejszej zabudowy rekreacyjnej i towarzy- nie przynosi to natychmiastowych korzyści. szącej, lokalizowanej często w sposób nielegalny, Do głównych obszarów konfliktowych aktywności degradujący wartości istniejące, bez odpowiednich gospodarczej z potrzebami ochrony przyrody i środo- zabezpieczeń przed negatywnym oddziaływaniem na wiska w województwie pomorskim zaliczają się zwłasz- komponenty środowiska; cza: - wzrastającej penetracji terenów pozbawionych Dziennik Urzędowy Województwa Pomorskiego Nr 172 — 13122 — Poz. 3361 przystosowania do masowego użytkowania lub związane są najczęściej z lokalizacją zakładów niemożliwych do takiego przystosowania ze względu produkcyjnych oraz elementów infrastruktury na potrzebę ochrony wartości, w tym wartości technicznej (oczyszczalnie ścieków składowiska użytkowych dla innych funkcji (np. ochrony zasobów odpadów) w sąsiedztwie stref zamieszkania; wody na użytek aglomeracji); - miastach, w których zwłaszcza lokalizacja wielkopowie- - chaotycznej i coraz intensywniejszej zabudowy rzchniowych obiektów handlowo-usługowych rodzi mieszkaniowej na terenach wiejskich (osiedla domków konflikty z lokalną drobną przedsiębiorczością. rekreacyjnych czy mieszkalnych), niezwiązanej z 6. OBSZARY PROBLEMOWE [ Rys 30 ] produkcją rolną, zajmującej tereny rolne, najczęściej 6.1. Typy sytuacji problemowych najatrakcyjniejsze krajobrazowo, pozbawiające niemal Przedstawione wcześniej bariery, ograniczenia i kon- całkowicie wsie pobrzeża i pojezierza, przestrzeni flikty z jednej strony oraz niewykorzystane dotychczas otwartych; możliwości tkwiące w strukturze przestrzennej z drugiej - wzrastającego rekreacyjnego ruchu samochodowego – pozwalają na wyróżnienie w województwie sytuacji i zagospodarowania towarzyszącego, obsługującego charakteryzujących się określoną strukturą problemową rekreację (mieszkalnictwo i usługi dla rekreacji), – typów przestrzennych sytuacji problemowych. Są to powodujących przekształcanie tych rejonów w obszary przede wszystkim sytuacje wynikające z: często zbliżone charakterem do zurbanizowanych. - nadmorskiego położenia regionu oraz wzajemnych Ograniczona chłonność rekreacyjna środowiska, relacji przestrzennych morza i lądu; przede wszystkim w strefie nadmorskiej i w centralnej - dużego skupienia ludności, zagospodarowania części Pojezierza Kaszubskiego, określona jest gospodarczego i usług publicznych w Trójmieście przez jego odporność na użytkowanie rekreacyjne. – największej aglomeracji w Polsce Północnej; Nadmierne użytkowanie prowadzi do dewaloryzacji - charakteru ośrodków regionalnych i tworzących się i utraty wartości, które były podstawą rozwoju funkcji aglomeracji o charakterze bipolarnym: Słupska z rekreacyjnej. Najmniejszą przyrodniczą chłonność Ustką, Chojnic z Człuchowem, oraz policentrycznej rekreacyjną posiadają nadmorskie obszary wydmowe, sieci ośrodków regionalnych Powiśla: Tczew, Kwidzyn, w obrębie których występuje „naturalna dysproporcja” Malbork, Starogard Gdański wraz z ich otoczeniem; między bardzo dużą chłonnością rekreacyjną plaż - położenia w obszarze ujściowym największej polskiej i bardzo małą chłonnością wydm na ich zapleczu. rzeki, gdzie kumulują się różnorodne czynniki Specyficznym problemem strefy brzegowej morza na sprzyjające rozwojowi i ograniczające rozwój; jej odcinkach klifowych jest naturalna dostępność plaż. - rozległych obszarów strukturalnie słabych, Na obszarach pojeziernych wysoczyzn morenowych dysponujących niewykorzystanymi zasobami chłonność rekreacyjną limitują przede wszystkim typy leśnymi i wodnymi, tworzących warunki do rozwoju zbiorowisk roślinnych, nachylenia terenu i tolerancja gospodarki opartej na tych zasobach. systemów jeziornych. 6.2. Rozmieszczenie i charakterystyka obszarów prob- 4) Realizacja dużych przedsięwzięć budowlanych o lemowych charakterze komercyjnym Analiza zasięgów przestrzennych występowa- Sytuacje konfliktowe powoduje zmiana, a nawet ujaw- nia wymienionych wyżej typów sytuacji problemo- niony zamiar zmiany obecnego sposobu użytkowania wych pozwala na wyróżnienie w województwie kilku i zagospodarowania na odmienny, o istotnych oddziały- zasadniczych obszarów problemowych – stref i pasm waniach zewnętrznych wynikających z wielkości przed- występowania problemów i konfliktów przestrzennych sięwzięcia budowlanego i jego charakteru. Sytuacje – wymagających zróżnicowanych przestrzennie rozwią- konfliktowe rodzą lokalizacje wielkopowierzchniowych zań w zakresie polityki przestrzennej prowadzonej przez obiektów handlowych, elektrowni wiatrowych i przekaź- samorząd województwa. Obszarami tymi są zwłaszcza: ników telefonii komórkowej. Najczęstsze konflikty mają - wybrzeże Bałtyku; charakter społeczny i zachodzą w: - obszar aglomeracji Trójmiasta – szczególny obszar - strefie podmiejskiej, w której na przykład planuje problemowy; się przebieg dróg obwodowych na skutek wzrostu - centra regionalne – obszar koncentracji potencja- natężenia ruchu w obszarach centralnych; łów; - obszarach wiejskich, w których sytuacje konfliktowe - Dolina Dolnej Wisły wraz z jej obszarem deltowym; - obszary wiejskie strukturalnie słabe. Dziennik Urzędowy Województwa Pomorskiego Nr 172 — 13123 — Poz. 3361

WYBRZEŻE BAŁTYKU

Lp. Obszary szczegółowe Typ problemu Zagadnienia szczegółowe

→ stopniowa degradacja i likwidacja historycznej zabudowy regionalnej, głównie gospodarczej; → presja wielkokubaturowego i wysokiego budownictwa turystycznego oraz intensywnej zabudowy pensjonatowej na niewielkich działkach; cały pas gmin 1. → nowe realizacje architektoniczne pozbawione w większości nie tylko cech nadmorskich zagrożenie utratą charakteru krajobrazu kulturowego i regionalnych, ale w ogóle indywidualnych; tożsamości kulturowej → ograniczenie połowów stanowiące znaczne zagrożenie dla rybołówstwa łodziowego; → propagowany model spędzania czasu zagraża tradycji i poczuciu wspólnoty; → degradacja i likwidacja historycznej zabudowy miejskiej, w tym 2. miasta Ustka i Łeba szachulcowej i chat rybackich; → przekształcanie przestrzeni wiejskiej w miejską wskutek intensywnej obszary intensywnego urbanizacji; rozwoju postępująca utrata ładu → znaczny przyrost terenów inwestycyjnych realizowanych kosztem lasów i zagospodarowania przestrzennego wartościowej przestrzeni rolniczej; i użytkowania turystycznego → urbanizacja wyprzedzająca rozwój infrastruktury – zwłaszcza komunikacyjnej; → sezonowy wzrost obciążenia komunikacyjnego dróg nadmorskich i ulic miejskich; → sezonowy wzrost natężenia hałasu komunikacyjnego i miejskiego, przekraczający poziomy dopuszczalne i wpływający niekorzystnie na stan obniżenie jakości życia zdrowotny; 3. stałych mieszkańców → zwiększony w okresie sezonu pobór wód konsumpcyjnych powodujący obszary intensywnego ingresję wód morskich oraz ascenzję zasolonych wód głębinowych; rozwoju → przypadki inwestowania w podnoszenie atrakcyjności turystycznej kosztem zagospodarowania potrzeb stałych mieszkańców; i użytkowania turystycznego cd. słabe rozpoznanie i → niedostateczne udokumentowanie zasobów złóż leczniczych, wód wykorzystanie szczególnych termalnych i walorów zdrowotnych klimatu, ograniczające możliwości zasobów rozwoju funkcji uzdrowiskowej; → wprowadzanie nieoczyszczonych spływów wód opadowych i roztopowych z terenów zurbanizowanych i zabudowanych do wód powierzchniowych; → tendencja do nadkoncentracji funkcji turystycznej w obszarach wrażliwych, o szczególnych walorach; → duża dysproporcja pomiędzy ludnością korzystającą z sieci nadmorskie obszary wodociągowej (88,7%) a sieci kanalizacyjnej (ok.42%); wiejskie, zwłaszcza → niedostatecznie oczyszczone ścieki komunalne odprowadzane do gminy powiatów wód powierzchniowych – żadna z oczyszczalni powyżej 15 000 RLM nowodworskiego nie spełnia standardów dla ścieków odprowadzanych do wód w 4. i puckiego (Stegna, zakresie usuwania związków biogennych; zagrożenie degradacją Sztutowo, Nowy Dwór → degradacja krajobrazu rolniczego oraz spadek bioróżnorodności Gdański, Krokowa, cennych i wrażliwych walorów środowiska; w agrocenozach (agroekosystemach), spowodowany uproszczeniem Władysławowo gospodarowania polowego (sztucznie utworzone wielkoobszarowe areały polowe, dominacja monokultur zbożowych); Półwysep Helski, 5. Nadmorski Park → nadmierna sezonowa eksploatacja, zagrażająca równowadze ekologicznej; Krajobrazowy

Zalew Wiślany, Zatoka → ubożejąca bioróżnorodność biotopów przybrzeżnych, niekorzystne zmiany 6. Pucka warunków tarliskowych ryb i eutrofizacja wód morskich;

→ rosnący ruch statków transportowych, w tym tankowców i chemi-kaliowców, ń 7. Zatoka Gda ska zwiększający zagrożenie zanieczyszczeniem wód przybrzeżnych i plaż; Dziennik Urzędowy Województwa Pomorskiego Nr 172 — 13124 — Poz. 3361

→ potrzeba zagospodarowania nowo udokumentowanych złóż ropy i gazu oraz niedostateczne rozpoznanie i ich gospodarczego wykorzystania; obszar wód wykorzystanie szczególnych → niewielkie w stosunku do zasobów połowy niektórych gatunków ryb 8. przybrzeżnych i morza zasobów bałtyckich; terytorialnego → degradacja środowiska morskiego skutkująca zmniejszeniem produk- tywności morza (związane z tym zmniejszenie limitów połowowych); → słabe wykorzystanie potencjału portów – brak wyspecjalizowanych usług i nowoczesnej produkcji wykorzystujących przepływ towarów; ograniczenia → w funkcjonowaniu wzrost bezrobocia związany z redukcją miejsc pracy w rybołówstwie tradycyjnych gałęzi i przetwórstwie z nim związanym, przemyśle stoczniowym i zakładach obszary portów kooperujących; 9. gospodarki morskiej i ich zaplecza → część obszarów europejskiej sieci NATURA 2000 wyznaczono w kolizji z istniejącymi funkcjami gospodarczymi (główne porty); → blokada części obszarów przez przedsiębiorstwa upadłe lub w stanie bliskim upadłości;

→ tereny upadłych przedsiębiorstw i zwolnionych przez rozformowane degradacja przestrzeni tereny powojskowe jednostki wojskowe, stanowiące gruzowiska rozpadających się obiektów i 10. i środowiska i popegeerowskie nielegalne składowiska odpadów, w tym niebezpiecznych;

→ blokowanie rozwoju miast i planowania przestrzennego poprzez zagrożenie walorów środowiska i 11. tereny zamknięte utrzymywanie terenów zamkniętych dla obszarów nie przeznaczo-nych de ładu przestrzennego facto do funkcji obronnych kraju; → duże zasoby wiatru inspirujące lokalizacje farm wiatrowych, pomimo rosnąca presja rozwoju energetyki środkowe i zachodnie licznych kolizji przestrzennych związanych z cennymi walorami 12. wiatrowej na lądzie wybrzeże przyrodniczymi, w tym zwłaszcza z ostojami ptaków oraz walorami i na morzu krajobrazowo-turystycznymi; → zagrożenie powodziami odmorskimi i odlądowymi, podniesieniem poziomu wód morskich i gruntowych oraz erozją brzegów; → zmiany położenia linii brzegu morskiego na odcinkach narażonych na erozję morską oraz w obrębie stożków napływowych w ujściach rzek → niewystarczająca skuteczność ograniczeń inwestowania na obszarach pas nadbrzeżny, rosnące zagrożenie katastrofami zagrożonych powodzią i erozją brzegów morskich 13. tj. pas techniczny naturalnymi, wywoływanymi → odrębność zadań i odmienność struktur organizacyjnych zarządzających i ochronny UM zmianami klimatycznymi terenami lądowymi i morskimi, utrudniająca porozumienie w kwestiach inwestowania i zagospodarowania; → zagrożenie przeinwestowaniem i dewastacją bardzo wrażliwego środowiska strefy przybrzeżnej; → niedostateczne współdziałanie większości władających terenami ze służbami planowania przestrzennego i ochrony środowiska; → małe głębokości i zamulenie Zalewu; → ograniczona dostępność śródlądowych dróg wodnych (m.in. nieodpowiednie parametry przepraw mostowych); → ograniczone możliwości żeglugi trudności w korzystaniu z Cieśniny Pilawskiej jako toru wodnego 14. Zalew Wiślany na Zalewie Wiślanym i umożliwiającego połączenie polskich portów Zalewu Wiślanego z Morzem dostępności do jego portów Bałtyckim (brak polsko-rosyjskich unormowań prawnych); → decyzja o budowie przekopu przez Mierzeję Wiślaną – kontrower-syjna przy braku do końca rozpoznanych skutków ekologicznych i wysokich kosztach przedsięwzięcia, nieproporcjonalnych do korzyści, dotyczących głównie portu w Elblągu;

CENTRA REGIONALNE – KONCENTRACJI POTENCJAŁÓW

Lp. Obszary szczegółowe Typ problemu Zagadnienia szczegółowe

→ przestarzałe technologicznie, często nieczynne lecz cenne kulturowo zakłady wszystkie ośrodki brak zasadności 1. przemysłowe (w szczególności wielkoprzestrzenne przemysłowe struktury miejskie kontynuowania funkcji miejskie z XIX–XX w.) przy obecnym sposobie użytkowania stanowią elementy dezintegrujące tkankę miejską; Dziennik Urzędowy Województwa Pomorskiego Nr 172 — 13125 — Poz. 3361

→ brak wystarczających środków na utrzymanie zabytkowego zasobu mieszkaniowego; → wizerunek zdegradowanych dzielnic zniechęca potencjalnych inwestorów i degradacja historycznej nowych mieszkańców; struktury mieszkaniowej na → terenach miejskich postępuje funkcjonalne odrywanie się historycznej struktury miast od funkcjonalnego układu miasta; → patologie społeczne i ubóstwo nawarstwiają się – potrzeba intensywnych działań na rzecz walki wykluczeniem społecznym; → bezrobocie w dalszym ciągu stanowi problem społeczny, mimo że niekorzystna struktura w ostatnim okresie wyraźnie spada; społeczna i gospodarcza → monofunkcyjna struktura gospodarcza, zwłaszcza niski poziom innowacyjności podmiotów gospodarczych; → monotonia zabudowy osiedlowej realizowanej po 1945 roku; → niewielkie realizacje przestrzeni publicznych z tradycyjnymi elementa-mi, takimi jak zabudowa pierzejowa realizowana wzdłuż śródmiejskich ulic, place, ład przestrzenny obciążony ciągi piesze niezależne od układu komunikacji kołowej; spuścizną gospodarki → mała intensywność zabudowy terenów śródmiejskich i wysoka intensywność planowanej zabudowy na obrzeżach miast; → zaburzona skala zabudowy, szczególnie na terenach starych dzielnic willowych w miastach zabudowanych od lat 70. wielkimi blokami wielorodzinnymi; → słabe powiązania dwóch dużych kompleksów przyrodniczych; osnowa ekologiczna miasta → nie wystarczająco powiązana pozostałe tereny o funkcji ekologicznej są rozdrobnione i zajmują niewielkie powierzchnie zwłaszcza w zachodniej części miasta; ograniczona dostępność 2. Słupsk → utrudnienia w sprawnym funkcjonowaniu zespołu miejskiego, gdyż cały ruch komunikacyjna tranzytowy ogniskuje się w Śródmieściu; i podniesienie jakości → przestrzeni publicznej nadkoncentracja wielkopowierzchniowych obiektów handlowych wzdłuż Śródmieścia głównej Trasy Średnicowej miasta – drogi krajowej DK nr 6; → zaczynają zaznaczać się naturalne procesy aglomeracyjne wynikające z korzyści lokalizacji; → znaczne rezerwy terenów położonych w bezpośredniej bliskości drogi krajowej DK nr 22, należących głównie do Agencji Własności Rolnej Skarbu kształtujący się południowo- Państwa, gminy Chojnice oraz Skarbu Państwa w użytkowa-niu wieczystym zachodni biegun rozwoju 3. Chojnice – Człuchów Instytutu Hodowli i Aklimatyzacji Roślin, które leżą na terenie gmin województwa w postaci układu Chojnice i Człuchów; bipolarnego → duże rezerwy w zakresie istniejącego uzbrojenia technicznego terenu: moc elektryczna, woda pitna, gaz ziemny oraz oczyszczanie ścieków; → zły stan techniczny drogi krajowej DK nr 22 oraz ograniczona liczba połączeń kolejowych z Trójmiastem; → spadek znaczenia Starogardu Gdańskiego i całego Kociewia w regionie wskutek koncentracji procesów rozwoju w metropolii Trójmiasta, przy zagrożenie marginalizacją jednoczesnym słabym wykształceniu zasobów pracy – skutku przemysłowej w związku z ograniczoną przeszłości miasta i rolniczej Kociewia; dostępnością i jakością → niewystarczające powiązania komunikacyjne z Trójmiastem, w tym niski kapitału ludzkiego poziom parametrów technicznych dróg; 4. Starogard Gdański → postępujące zjawisko suburbanizacji; → niewykorzystane walory naturalnego korytarza ekologicznego, Wierzycy; nie w pełni wykorzystane → mała powierzchnia terenów zielonych ogólnodostępnych i dobrze walory środowiska zagospodarowanych; przyrodniczego i kulturowego → oraz przeciętny stan słaba lokalna osnowa ekologiczna; środowiska → nie wyeksponowane i niewykorzystane tereny potencjalnie atrakcyjne i bardzo atrakcyjne, np. śródmieście, nad Wierzycą, Wzgórze św. Jana;

peryferyjna lokalizacja → brak mostu na Wiśle w okolicach Kwidzyna; 5. Kwidzyn geograficzna wobec głównych → zawieszanie wielu połączeń kolejowych; szlaków komunikacyjnych → niewystarczające powiązania komunikacyjne z Trójmiastem; niewykorzystany potencjał → brak uporządkowanego systemu przestrzeni publicznej integrującej Starego Miasta w bezpośrednim poszczególne części miasta; otoczeniu zespołu katedralno- → zniszczona zabudowa kwartałów przylegających do katedry oraz rażące na tle -zamkowego starej zabudowy budynki mieszkaniowe z lat 60.; Dziennik Urzędowy Województwa Pomorskiego Nr 172 — 13126 — Poz. 3361

niska spójność systemu → mały udział powierzchniowy urządzonych terenów zieleni miejskiej; przyrodniczego w wymiarze → wewnątrzmiejskim, przy brak połączeń lokalnych struktur przyrodniczych, aktywnych pod względem jednoczesnej spójności biotycznym, z przyrodniczym otoczeniem miasta, co hamuje procesy terytorialnej w bezpośrednim regeneracji środowiska w mieście i pogarsza warunki życia jego otoczeniu miasta mieszkańców; → niszczejąca wartościowa historyczna zabudowa Starego Miasta i śródmieścia, niewykorzystanie unikatowych rejonu dworca PKP, warsztaty kolejowe zlokalizowane w sąsiedztwie walorów historyczno- śródmieścia; -kulturowych i przyrodniczych dla → występowanie sytuacji, gdzie wartości kulturowe deprecjonowane są przez rozwoju wielu funkcji miasta – ograniczoność kręgu użytkowników (elementy niedostępne lub użytkowane 6. Tczew szczególnie usługowych przez ograniczone kręgi odbiorców, np. stary wiatrak, parowozownia i związanych z obsługą ruchu warsztaty kolejowe, stara zabudowa przemysłowa; turystycznego (dolina Wisły i → dekompozycja układów przestrzennych w rejonie starych fortyfikacji przy ul. Stare Miasto) Nowej, Warsztatowej i Czyżykowskiej; → spadek zainteresowania wartością przestrzenną śródmieścia i Starego Miasta; → niski poziom jakościowy funkcji związanych z rolą miasta jako ośrodka turystycznego o znaczeniu międzynarodowym; niski poziom wykorzystania → wadliwe funkcje i obiekty dysharmonizujące otoczenie historycznych potencjału turystycznego miasta 7. Malbork obszarów miasta; dla rozwoju społeczno- → gospodarczego brak odpowiedniej liczby miejsc parkingowych związanych z obsługą Zespołu Zamkowego; → zły stan techniczny drogi krajowej DK nr 22; → duży udział terenów przekształconych i zdegradowanych wymagających słaba osnowa ekologiczna rekultywacji; 8. Lębork niewykorzystany potencjał → brak miejsca koncentracji wysokostandardowych obiektów usługowych walorów śródmieścia w rozwoju dzielnicy śródmiejskiej. społeczno-gospodarczym miasta

DOLINA DOLNEJ WISŁY WRAZ Z JEJ OBSZAREM DELTOWYM Obszary Lp. Typ problemu Zagadnienia szczegółowe szczegółowe Nowy Dwór Gdański zagrożenie rozwoju funkcji → 1. potrzeba stabilizacji i wzbogacenia bazy miastotwórczej w obszarach miejskich i Nowy Staw miastotwórczych Nowy Staw, Nowy Dwór Gdański → zły stan systemu przeciwpowodziowego oraz urządzeń melioracji szczegółowych i podstawowych, co obniża naturalny, wysoki potencjał produkcyjny gleb i utrudnia, na wielu obszarach, prowadzenie intensywnej produkcji rolnej, opartej o nowe technologie; → brak środków finansowych, uniemożliwiający dostosowanie gospodarstw rolnych do obowiązujących i przewidywanych standardów produkcji (w tym związanych z wprowadzeniem zasady wzajemnej zgodności) oraz powodujący dekapitalizację części gospodarstw rolnych, szczególnie małych i średnich; → ograniczanie środków na budowę i modernizację sektora przetwórstwa rolno- spożywczego i przechowalnictwa spowalnia proces jego dosto-sowania do panujących standardów oraz osłabia konkurencyjność; → zła jakość wody pitnej, która ze względu na wysoką zawartość fluoru nie może być wykorzystywana w chowie bydła mlecznego, uniemożliwia prowadzenie produkcji mleka na terenie, który ze względu na warunki naturalne jest predysponowany do tego kierunku produkcji; → niski poziom wykształcenia znacznej części rolników to bariera w dostosowaniu cały obszar 2. bariery w sferze gospodarczej prowadzonej przez nich produkcji do nowych warunków oraz podejmowanie Doliny Dolnej Wisły działalności pozarolniczej; → nadmierne zasoby siły roboczej, szczególnie w mniejszych gospodarstwach rolnych, generujące tzw. ukryte bezrobocie; → wysoki poziom bezrobocia, szczególnie na obszarach wiejskich, w tym na terenach popegeerowskich; → rozwój innych dziedzin gospodarki utrudniony jest zaniedbaniami infrastrukturalnymi, przejawiającymi się w złym stanie dróg szczególnie gminnych, powiatowych i dojazdowych do pól, sieci wodociągowej i elektroenergetycznej (średniego i niskiego napięcia), niskim stopniu skanalizowania wsi, nieuregulowanej gospodarce odpadami, słabo rozwiniętej infrastrukturze turystycznej i rekreacyjnej; → słabe wykorzystanie potencjalnie dużych możliwości w zakresie transportu wodnego ze względu na niski poziom techniczny szlaków wodnych; → mała aktywność mieszkańców w podejmowaniu działalności gospodarczej; → niska siła nabywcza mieszkańców, będąca przyczyną słabego popytu na rynku lokalnym; Dziennik Urzędowy Województwa Pomorskiego Nr 172 — 13127 — Poz. 3361

→ zmiany granic administracyjnych województw, przez co powstała niespój-ność w występowaniu form ochrony przyrody na tym obszarze (podział Delty Wisły na lewobrzeżną, w całości będącą Obszarem Chronionego Krajobrazu, i prawobrzeżną, gdzie tą formą ochrony objęto jedynie wąski pas międzywala rzeki Wisły oraz obszar ujścia rzeki Szkarpawy); → brak środków na inwestycje proekologiczne, w tym także w rolnictwie, którego działalność wywiera silny wpływ na stan środowiska naturalnego; → zagrożenie walorów przyrodniczo-krajobrazowych przez brak ciągłości obszaru chronionego (sąsiedztwo poza granicami województwa z zespołem nadwiślańskich parków krajobrazowych). bariery w sferze środowiska → brak dostatecznych środków na budowę nowej oraz modernizację i remonty już naturalnego istniejącej infrastruktury społecznej; → utrudniony dostęp mieszkańców do specjalistycznych usług medycznych, co w powiązaniu z trudnymi warunkami zdrowotnymi terenu wzmaga występowanie schorzeń charakterystycznych dla tego obszaru (np. chorób reumatycznych); → ograniczony dostęp do obiektów i imprez kulturalnych oraz sportowych, nie pozwalający na umocnienie tożsamości lokalnej mieszkańców; → braki w sferze edukacji dzieci i dorosłych, skutkujące gorszym dostępem do kształcenia na poziomie średnim i wyższym dzieci i młodzieży z tere-nów wiejskich, niedostosowaniem kształcenia zawodowego do potrzeb lokalnego rynku pracy, problemami w reorientacji zawodowej dorosłych; → wysokie bezrobocie i postępująca za nim stagnacja społeczna oraz wzrost patologii – brak zatrudnienia staje się problemem „dziedziczonym” przez następne pokolenie, a jego skutki będą dawały o sobie znać przez szereg lat; → bariery w sferze społecznej brak tradycji i chęci współpracy między sektorem publicznym, społecznym i gospodarczym. Jedną z przyczyn tego stanu rzeczy jest słabość sektora społecznego, przejawiająca się brakiem zaangażowania obywatelskiego mieszkańców i wynikającą z tego małą liczbą prężnie działających organizacji pozarządowych; → brak miejscowych planów zagospodarowania przestrzennego regulują-cych takie zasady kształtowania przestrzeni, które tworzy harmonijną całość oraz uwzględnia w uporządkowanych relacjach wszelkie uwarunkowania i wymagania funkcjonalne, społeczno-gospodarcze i środowiskowe, kulturowe bariery w sferze ładu oraz kompozycyjno-estetyczne; przestrzennego → brak powszechnej świadomości istnienia miejscowej tradycji budowlanej, jej form architektonicznych i układów osadniczych, co powoduje rozwój budownictwa mieszkaniowego, turystycznego i rekreacyjnego niezgodny z tą tradycją i zacieranie się historycznych układów przestrzennych.

OBSZARY WIEJSKIE STRUKTURALNIE SŁABE Obszary Lp. Typ problemu Zagadnienia szczegółowe szczegółowe → niedostateczna dostępność komunikacyjna, zły stan dróg; → niedorozwój infrastruktury technicznej: sieci wodociągowej i urządzeń uzdatniania wody, sieci gazowej, sieci energetycznej nn. i sieci teletechnicznej; niska atrakcyjność osiedleńcza → likwidacja małych placówek szkolnictwa podstawowego; → zagrożenie podstaw rozwoju małych miast monofunkcyjnych – Kępice, Czarne, Debrzno, Nowy Staw; → brak pozarolniczych miejsc pracy; 1. cały obszar → odpływ migracyjny młodej i wykształconej ludności

→ degradacja historycznej zabudowy wiejskiej mieszkalnej i gospodarczej; → zastępowanie tradycyjnej zabudowy wiejskiej standaryzowaną, pozbawioną wyraźnego charakteru regionalnego; lokalizowanie obiektów zanik wartości i regionalnego dysharmonizujących – modernistycznych pawilonów usługowych, stacji paliw i charakteru krajobrazu obiektów sakralnych oraz nowobogackich rezydencji; wiejskiego → zacieranie się tradycyjnych układów urbanistycznych; → masowe wycinki i naturalne wypadanie drzewostanu w zabudowie wsi i wzdłuż ciągów komunikacyjnych Dziennik Urzędowy Województwa Pomorskiego Nr 172 — 13128 — Poz. 3361

→ duża ilość założeń dworsko-parkowych pozbawionych opieki właścicieli – zarówno prywatnych, jak ANR; → część obiektów pałacowych pozostaje zasiedlona przez bezrobotnych byłych północno-zachodnia degradacja założeń pracowników PGR, co sprzyja degradacji; 2. część województwa i dworsko-parkowych → Powiśle historyczne folwarki i obiekty gospodarcze niszczeją nie znajdując nowego przeznaczenia; → całkowity brak opieki nad parkami i zabytkowym drzewostanem, skutkujący zarastaniem, wycinkami i zatarciem założeń; → intensywna urbanizacja o charakterze i skali nieadekwatnej do otoczenia; → lokalizacja prymitywnych przedsięwzięć gospodarczych na bazie siedlisk sąsiedztwo ośrodków rolniczych; 3. utrata ładu przestrzennego miejskich → znaczna część zabudowy lokalizowana bez planu na podstawie decyzji administracyjnych; → niedorozwój układów komunikacyjnych → niedostateczny rozwój sieci kanalizacji sanitarnej oraz niedostateczna skuteczność i pojemność części oczyszczalni ścieków, niewielkie możliwości lokalizacji na terenach wiejskich nowych przedsiębiorstw oraz ograniczenie rozwoju ograniczenie w rozwoju 4. cały obszar istniejących; gospodarczym → nadmierna ilość substancji biogennych i zawiesiny w wodach śródlądo-wych wyklucza przydatność wód dla ryb łososiowatych i karpiowatych do naturalnego bytowania; → niski poziom wdrożenia systemu selektywnej zbiórki odpadów, niewłaści-wie zorganizowane składowiska odpadów i porzucanie odpadów, w tym niebezpiecznych, w miejscach do tego nie przeznaczonych; → nieprawidłowe składowanie i zagospodarowywanie odchodów zwierząt gospodarskich, skutkujące niekontrolowanym przenikaniem ścieków do gruntu; zagrożenie wód → niedostateczny stan lub brak podczyszczania wód opadowych z dróg 5. cały obszar powierzchniowych, podziemnych prowadzących ruch o dużym natężeniu; i powietrza atmosferycznego → powierzchniowy spływ zanieczyszczeń z rolnictwa, zawierających związki biogenne, pestycydy oraz wypłukiwane frakcje gleby; → niewielki udział paliw ekologicznych w strukturze zużycia nośników energii, spalanie odpadów w paleniskach domowych skutkujące emisją substancji szkodliwych; ograniczenie w rozwoju → brak sprawnych przepraw przez Wisłę utrudnia komunikację i ogranicza 6. Powiśle gospodarczym i społecznym możliwości gospodarczego i społecznego rozwoju; Żuławy, Powiśle oraz → brak całościowego studium ochrony przeciwpowodziowej dla województwa potencjalne zagrożenia 7. obszary w zlewniach pomorskiego; powodziowe rzek Przymorza → zły stan istniejących urządzeń infrastruktury przeciwpowodziowej; → presja wysokiej efektywności ekonomicznej powoduje zanikanie tradycyjnych metod upraw roli, uprawy tradycyjnych odmian i chowu lokalnych ras zwierząt gospodarskich; obszar przestrzeni → spowodowany uproszczeniem gospodarowania polowego zanik mozaikowatej rolniczej wysokiej struktury własności i upraw, sieci miedz, zadrzewień śródpolnych, oczek wartości wodnych i innych nieprodukcyjnych elementów przestrzeni rolniczej, stanowiących ostoję dla dzikich gatunków; zagrożenie bioróżnorodności → intensywna gospodarka rybacka zagrażająca eutrofizacją wód płynących i jezior, środowiska; konflikty pomiędzy przyspieszone zanikanie zbiorników wodnych; potrzebą ochrony cennych 8. → słabe przystosowanie obszarów atrakcyjnych turystycznie, zwłaszcza obrzeży zasobów przyrodniczych zbiorników wodnych i parków krajobrazowych do wzmożonej presji masowej i kulturowych, a gospodarczym turystyki; obszary atrakcyjne wykorzystaniem przestrzeni → ograniczanie powierzchni terenów otwartych wskutek ekspansji zabudowy turystycznie letniskowej; → urbanizacja o charakterze i skali osiedli podmiejskich; → osuszanie terenów wodno-błotnych w celu uzdatniania pod zabudowę; → presja na lokalizację dużych farm wiatrowych rodząca konflikty w sąsiedztwie północna część licznych obszarów Natura 2000 i obszarów o wysokiej atrakcyjności województwa krajobrazowej; → brak systemu rekompensowania lokalnym społecznościom ograniczeń działalności inwestycyjnej, wymaganych dla zachowania walorów obszary objęte prawną 9. przyrodniczych; ochroną przyrody ograniczenia w inwestowaniu i prowadzeniu działalności → brak zatwierdzonych planów ochrony – dokumentów regulujących zasady gospodarczej gospodarowania i inwestowania; Dziennik Urzędowy Województwa Pomorskiego Nr 172 — 13129 — Poz. 3361

10. obszary o wysokiej → dominacja gospodarki leśnej – zagrożenie monokulturą gospodarczą; lesistości → ograniczenia w rozwoju infrastruktury technicznej; → utrwalone strukturalne bezrobocie; niski poziom życia mieszkańców → niski poziom wykształcenia ogólnego; → bierność życiowa i zawodowa; obszary, na których 11. dominowały PGR degradacja przestrzeni → degradacja porzuconych folwarków i obiektów gospodarczych, wzniesionych i środowiska częściowo ze szkodliwych materiałów budowlanych; zagrożenie zasobów wód → intensywne nawożenie mineralne i nawadnianie wysokotowarowych upraw podziemnych, rolniczych; udokumentowanych w głównych → funkcjonowanie wielkofermowej hodowli trzody chlewnej, skutkujące wzmożoną 12. powiat człuchowski zbiornikach wód podziemnych produkcją gnojowicy; → ciążenie do silnych ośrodków ościennych – realizowanie części potrzeb obszary położone gospodarczych i kulturalnych w Bydgoszczy, Grudziądzu, Iławie, Elblągu; wzdłuż południowej → odpływ aktywnych mieszkańców z terenu województwa do rozwijających się 13. relatywnie słabe więzi z regionem i wschodniej granicy ośrodków ościennych; województwa → niedostateczne w stosunku do potrzeb nakłady inwestycyjne na terenach „przygranicznych”; → przeważającą ilość ludności przesiedlono z innych terenów Polski, a także spoza obszary pozostające jej obecnych granic; przed 1939 rokiem niedostateczna świadomość → mozaika narodowościowa i wyznaniowa; 14. poza granicami lokalna i regionalna → brak identyfikacji z „małą ojczyzną”, niedostateczny rozwój wielopokole- Państwa Polskiego niowych więzi sąsiedzkich, sprzyjających modelowi „godziwego życia”; → niska aktywność polityczna i obywatelska.

1 Uwarunkowania określone w Programie udrażniania rzek i cykliczne wydarzenia kulturalne; Województwa Pomorskiego, przyjętym uchwałą Sejmiku nr - gospodarcze – wynikające przede wszystkim z renty 355/XXIV/04. położenia, wpływające na rozwój gospodarki morskiej, 2 Przewoźniak M., Konflikty w zagospodarowaniu przestrzennym będącej generatorem rozwoju wielu usług i branż obszaru przybrzeżnego województwa pomorskiego, Gdańsk 2007 – praca wykonana na zamówienie Wojewódzkiego Biura silnie powiązanych z sektorem chemicznym oraz Planowana Przestrzennego w Słupsku w ramach projektu elektromaszynowym, a także wzrastającego sektora „PlanCoast” (Interreg IIIB CADSES). wysokich technologii (informatyka, biotechnologia, 3 Komunikat Komisji dla Rady i Parlamentu Europejskiego. automatyka). Utrzymać Europę w ruchu – zrównoważona mobilność dla Trójmiasto wraz z miastami Tczew, Pruszcz Gdański, naszego kontynentu. Przegląd średniookresowy Białej Księgi Rumia, Reda, Wejherowo tworzą układ przestrzenny o Komisji Europejskiej dotyczącej transportu z 2001 r. wyraźnie pasmowej policentrycznej strukturze. Został on ukształtowany w wyniku splotu uwarunkowań UWARUNKOWANIA ZAGOSPODAROWNANIA PRZE- środowiskowych, społecznych, ekonomicznych i polity- STRZENNEGO cznych. Warunki położenia nadmorskiego wpłynęły CZĘŚĆ B na ukształtowanie się struktury funkcjonalno- przestrzennej aglomeracji poprzez: AGLOMERACJA TRÓJMIASTA JAKO SZCZEGÓLNY - zdeterminowaną przestrzennie lokalizację portów OBSZAR PROBLEMOWY morskich w miejscach najkorzystniejszych z 7. POŁOŻENIE I ZASIĘG OBSZARU AGLOMERACJI punktu widzenia warunków komunikacyjnych TRÓJMIASTA i hydrotechnicznych: portu gdańskiego w ujściu Wisły Obszar aglomeracji Trójmiasta położony jest w pół- do Zatoki Gdańskiej, portu gdyńskiego w Pradolinie nocno-wschodniej części województwa pomorskiego. Kaszubskiej u ujścia rzeki Chylonki; Jego powierzchnia (bez zaplecza) wynosi 3072 km2, a - rozwój ośrodków śródmiejskich Gdańska i Gdyni w liczba mieszkańców ponad 1,216 mln.1, co stanowi odpo- bezpośrednim sąsiedztwie portów jako następstwo wiednio 16,7% powierzchni i 54,9% ludności wojewódz- funkcjonalno-przestrzenne ich lokalizacji; twa pomorskiego. Nadmorska aglomeracja obejmuje - rozwój pasmowego układu miejskiego położonego rozległy obszar powiązań funkcjonalno-przestrzennych, na terasie komunikacyjnej u podnóża Wysoczyzny gospodarczych i demograficznych. Kaszubskiej między dwoma portami oraz na południe Centrum aglomeracji stanowi Trójmiasto, zamieszka- i zachód od nich. ne łącznie przez ok. 742 tys. osób2, zajmujące 418 km2. Istotnym czynnikiem kształtującym tę strukturę jest Do wiodących funkcji metropolitalnych kształtującej się proces rozrastania się zabudowy wzdłuż, podstawowych metropolii należą: ciągów komunikacyjnych, zbiegających się w Gdańsku - administracyjne – szereg instytucji rządowych i Gdyni. Uformowały się w ten sposób strefy i pasma i samorządowych, placówki dyplomatyczne; podmiejskich osiedli o charakterze nierolniczym, zbie- - naukowe – uczelnie wyższe i ośrodki naukowo- gające się promieniście do Gdyni i Gdańska. Proces ten badawcze, parki naukowo-technologiczne; najintensywniej występuje w kierunku Tczewa, Wejhe- - kulturalne – teatry, muzea, filharmonia, opera rowa i Kartuz. Wzrost liczby codziennych dojazdów do Dziennik Urzędowy Województwa Pomorskiego Nr 172 — 13130 — Poz. 3361 pracy oraz postępujące procesy urbanizacji wsi stanowią integracji polskiej przestrzeni z przestrzenią europejską najbardziej widoczną konsekwencję oddziaływania aglo- wskazują na zasadność diagnostyczno-koncepcyjną włą- meracji na otaczający ją region. Oprócz tych powiązań czenia jej do zbioru kilku aglomeracji wielkomiejskich i stymulowanych przez nie procesów narastają także kraju, które mają szansę wejścia do europejskiej sieci relacje funkcjonalno-przestrzenne o skali ponadlo-kalnej, metropolii o znaczeniu krajowym i międzynarodowym. wiążące: Aglomeracja Trójmiasta jako kształtujący się obszar - miejsca zamieszkania – z centrum aglomeracji o metropolitalny ma wyjątkowy charakter, ze względu na wysokospecjalizowanych usługach, nie wymagające fakt kształtowania się na bazie trzech miast: Gdańska, codziennej częstotliwości korzystania z nich; Gdyni i Sopotu, stanowiących ciągłą strukturę prze- - miejsca zamieszkania – z ośrodkiem akademickim strzenną, charakteryzujących się zróżnicowaną tożsa- Trójmiasta; mością kulturową, specyfiką rozwoju gospodarczego - miejsca zamieszkania w centrum aglomeracji – z oraz odmiennością struktury przestrzennej i fizjonomii. terenami rekreacji codziennej i cotygodniowej. Rozwój obszaru uwarunkowany jest wieloma względami Charakter powyższych związków funkcjonalno-prze- – m.in. historycznymi, politycznymi, gospodarczymi oraz strzennych i ich układ charakteryzują się brakiem cią- prawnymi. głości przestrzennej zabudowy i różnym zasięgiem Początki aglomeracji wiążą się z rozwojem osadni- przestrzennym poszczególnych funkcji. Szybki rozwój ctwa u ujścia Wisły do Zatoki Gdańskiej. W późnym centrum aglomeracji, jej coraz silniejsze powiązanie średniowieczu gdańskie skupisko miejskie obejmowało ze strefą funkcjonalną oraz integrująca rola kształtują niezależnie lokowane, na różnych prawach, i posiadające region funkcjonalny charakteryzujący się wszystkimi kla- odrębne admini-stracje Główne Miasto, Stare Miasto sycznymi cechami regionu metropolitarnego3. i Nowe Miasto. Znaczenie i wielkość miasta, w wyniku Układ osadniczy Trójmiasta stanowi obecnie najwięk- rozwijającego się handlu związanego z przeładunkami w szą aglomerację portowo-przemysłowo-miejską w stre- porcie morskim oraz umiejscowieniu na jego terytorium fie południowego Bałtyku, która może przekształcić się strategicznych instytucji i obiektów, dało mu pod koniec w bałtycką metropolię polską o znaczeniu europejskim XV wieku pozycję najludniejszego miasta Rzeczypospo- przez wykorzystanie: litej. Miasto stało się jednym z najważniejszych miast - ukształtowanej w procesie dotychczasowego rozwoju hanzeatyckich, tym samym wysunęło się na czoło miast infrastruktury technicznej oraz lądowych i morskich północnoeuropejskich. Dobra koniunktura trwała aż do węzłów komunikacyjnych oraz ich dalszą modernizację XVII wieku. Ludność bogacącego się miasta wzrosła z i rozbudowę; ok. 30 tys. w końcu XV wieku do ok. 50 tys. na przełomie - potencjalnie korzystnych warunków rozwoju XVI i XVII w. W wieku XVIII rozbiory Polski zahamowa- ważnego dla Europy Środkowowschodniej ośrodka ły rozwój portu, a miasto rozwijało się powoli, osiąga- międzynarodowego handlu, którego podstawę jąc w 1910 r. liczbę 170 tys. mieszkańców. Po I wojnie stanowiłyby walory techniczne obu portów morskich światowej obok Gdańska, stanowiącego wraz z najbliż- aglomeracji i ich naturalnego zaplecza – chłonnych szym otoczeniem odrębną strukturę państwową, wyrósł rynków Środkowowschodniej i Wschodniej Europy; konkurencyjny port, a wraz z nim miasto Gdynia, która - innowacyjności i przedsiębiorczości społeczności osiągnęła szybko 120 tys. mieszkańców. W ten sposób metropolitalnej, która dzięki swojej otwartości, stworzył się zalążek aglomeracji nadmorskiej5. Uogól- relatywnie wysokiemu poziomowi wykształcenia niając dotychczasowy proces jej rozwoju można wyod- stanowi podstawę dynamizacji rozwoju gospodar- rębnić w nim siedem etapów: czego; 1) kształtowanie podstaw aglomeracji (okres od - dobrze rozwiniętego i komplementarnego potencjału powstania Gdyni do 1939 r.): naukowo-badawczego, nie odbiegającego od średnie- - tworzenie materialnej bazy przyszłej aglomeracji; go standardu europejskich ośrodków naukowych; - istnienie granicy politycznej utrudniało proce- - korzystnych warunków ekologicznych rozwoju sy integracyjne na kierunku Gdynia – Sopot – atrakcyjnych struktur zurbanizowanych, odpowia- Gdańsk; dających standardom miast europejskich; - żywiołowy w zasadzie rozwój obu ośrodków porto- - atrakcyjności osiedleńczej i turystycznej ukształto- wo-miejskich poddany rygorom gospodarki rynko- wanych historycznie centrów aglomeracji oraz wej i sytuacji geopolitycznej; unikatowych wartości środowiska przyrodniczego 2) otwarcie polityczne układu i odbudowa (lata 40.): w ich bezpośrednim zapleczu (Półwysep Helski, - odbudowa zniszczeń wojennych; Pojezierze Kaszubskie, Zalew Wiślany). - wzbudzenie wysokiej dynamiki rozwoju wszystkich 7.1. Kształtowanie się aglomeracji Trójmiasta funkcji i ludności; Problematyka rozwoju aglomeracji trójmiejskiej i jego - rekonstrukcja starego układu historycznie ukształ- najbliższego otoczenia była wielokrotnie podejmowana. towanego; Po II wojnie światowej w prowadzonych pracach plani- - narastanie potrzeby integracji w zakresie komuni- stycznych używano pojęcia zespołu portowo-miejskiego, kacji w wyniku wzrostu powiązań wzdłuż pasma; pod koniec lat 60. proces urbanizacji i związki funkcjonal- 3) narastanie integracji technicznej (lata 50.): no-przestrzenne między miastami określano jako aglo- - budowa Szybkiej Kolei Miejskiej wzmacniającej merację trójmiejską, obecnie zaś coraz częściej mówi się układ pasmowy; o metropolii trójmiejskiej w powiązaniu z regionem lub - dynamiczny rozwój demograficzny; obszarem metropolitalnym4. - rozwój funkcji morskich; Ukształtowana w procesie historycznego rozwoju aglo- - równowaga między rozwojem funkcji a zagospo- meracja gdańska nie jest jeszcze w pełni ukształtowaną darowaniem komplementarnym; metropolią europejską o silnej pozycji w skali kontynen- - wyczerpywanie rezerw terenowych i infrastruktury tu, na co wskazują prace ESPON. Natomiast studia strate- technicznej; giczne, prowadzone od kilku już lat, dotyczące procesów - pierwsze objawy dysproporcji; Dziennik Urzędowy Województwa Pomorskiego Nr 172 — 13131 — Poz. 3361 4) narastanie dysproporcji i ograniczeń progowych (lata zrealizowanych działań przestrzennych (np. Trasa 60.): Kwiatkowskiego łącząca obwodnicę trójmiejską z - narastanie dysproporcji między rozwojem funkcji miastem i portem, powiązania z lotniskiem w Gdań- i ludnością a rozbudową systemu komunikacyjne- sku, dokończenie budowy oczyszczalni ścieków); go, energe-tycznego, wodociągowo-kanalizacyjne- - częściowa prywatyzacja obsługi komunalnej miesz- go, budownictwa mieszkaniowego i usług; kańców (np. prywatyzacja wodociągów w Gdańsku - zmniejszenie dynamiki rozwoju funkcji i ludności; i ich przejęcie przez Saur Neptun Gdańsk); narastanie luki technologicznej w gospodarce mor- - niedokończenie budowy wielkich osiedli z tzw. wiel- skiej i przemyśle, wyczerpywanie się bazy mate- kiej płyty (Chełm, Zaspa, Witomino, Obłuże, Karwi- rialnej nauki i szkolnictwa wyższego, zły stan bazy ny) wsku-tek zapaści w budownictwie, ale również kulturalnej; – pod koniec lat 90. – rozwój nowego budownictwa - deglomeracja jako przeciwdziałanie rozwijaniu się mieszkaniowego; dysproporcji; - kreowanie przez firmy developerskie rynku miesz- - intensyfikacja nadmorskiego układu pasmowego kaniowego o relatywnie wysokich cenach mieszkań i rozwój terytorialny aglomeracji w jego strefie w atrak-cyjnych lokalizacjach; funkcjonalnej; - racjonalizacja działań samorządowych władz miej- - zmniejszenie sprawności funkcjonowania aglome- skich skoncentrowanych na niektórych problemach racji przy pogarszaniu się jakości życia ludności; środowiska, niosąca poprawę stanu wód kąpieli- - pierwsze przedsięwzięcia zmierzające do wyjścia z skowych Trójmiasta i praktycznie odblokowanie dysproporcji bez efektów finalnych (przygotowywa- funkcji rekreacyjnej; nie inwestycji w zakresie budowy ujęć, oczyszczalni - konsekwentne działania prawno-finansowe w sto- ścieków (w Gdańsku Wschód, w Gdyni Dębogórze), sunku do głównych sprawców zanieczyszczeń, zaopatrzenia w gaz i ciepło, rozbudowy i moderni- inspirujące przedsięwzięcia inwestycyjne oraz zacji układu komunikacyjnego); zmiany w technologii w głównych zakładach pro- 5) pokonywanie ograniczeń progowych, tworzenie dukcyjnych (Rafineria Gdańska, Fosfory, Siarkopol, podstaw nowej jakościowo struktury (lata 70.): Polifarb) związane z procesem prywatyzacji; - realizacja kompleksowego programu likwidacji - znaczący wzrost zatrudnienia i tworzenie nowych dysproporcji w zakresie infrastruktury technicznej miejsc pracy w usługach, w tym w handlu wielko- i społecznej; powierzch-niowym, w pierwszej fazie wzdłuż obwo- - wyczerpanie pojemności funkcjonalno-przestrzen- dowej Trójmiasta, w kolejnej – wewnątrz struktur nej dolnego tarasu i biegunów wzrostu w starych śródmiejskich; układach; - naturalne wygaśnięcie mechanizmu ssania nowej - zapoczątkowanie nowego jakościowo układu funk- siły roboczej do wielkich zakładów przemysłowych, cjonalno-przestrzennego aglomeracji, spowodowa- powodu-jące radykalne zmniejszenie liczby dojaz- ne budową kompleksu portowo-przemysłowego dów do pracy; Martwej Wisły związanego z Portem Północnym, - uaktywnienie funkcji rekreacyjnej nad Zatoką Gdań- Rafinerią Gdańską, Fosforami oraz Siarkopolem, ską, szczególnie w okresie letnim i weekendowym, budową Uniwersytetu Gdańskiego; wyjście aglo- w związ-ku z poprawą stanu czystości wód przy- meracji na wysoczyznę kaszubską (fabryka domów, brzeżnych; osiedla mieszkaniowe, zachodnia obwodnica Trój- - symptomy rozwoju przestrzennego jednorodzin- miasta, lotnisko); nego budownictwa mieszkaniowego w pasmach 6) hibernacja ukształtowanego w latach 1945–1980 atrakcyjnych krajobrazowo (pasmo Żukowo – Kar- układu funkcjonalno-przestrzennego (lata 80.): tuzy, Gdynia – Chwaszczyno – Żukowo, Rumia - w wyniku narastającego od połowy lat siedem- – Wejherowo) o lepszym niż dotąd standardzie, w dziesiątych kryzysu społeczno-ekonomicznego oparciu o prywatne tereny i prywatnych inwesto- i politycznego kraju nastąpił zastój przekształceń rów; strukturalnych; - żywiołowy wzrost motoryzacji, przekroczenie 7) transformacja systemowa w kierunku zarządzania statystycznego wskaźnika 400 samochodów na samorządowego i gospodarki rynkowej (lata 90.): 1000 mieszkań-ców, co zaczyna stanowić problem - kształtujący się, począwszy od przełomu ustro- porównywalny z aglomeracjami europejskimi (z jowego, nowy system polityczny i społeczno- wszystkimi tego negatyw-nymi konsekwencjami); ekonomiczny powodował strukturalne zmiany w - dezintegracja miast aglomeracji i prowadzenie funkcjonowaniu aglomeracji; przez te miasta nieskoordynowanych wzajemnie - gwałtowny spadek dynamiki rozwoju demograficz- działań, częściowo bez strategii rozwoju przestrzen- nego w centrum metropolii na rzecz gmin podmiej- nego i funkcjonalnego, nawet kosztem sprawności skich; układu i jakości życia mieszkańców (np. brak zinte- - mechanizmy gospodarki rynkowej, funkcjonujące growanego systemu komunikacji zbiorowej mimo zgodnie z regułami popytu i podaży, konkuren- znacznych przemieszczeń wzajemnych mieszkań- cyjności i wzrostu rzeczywistych wartości i renty ców); położenia, powodowały proces strukturalnej - konkurowanie miast aglomeracji w kreowaniu dekompozycji ukształtowanego dotychczas układu nowych czynników rozwoju (funkcja portowa i tar- funkcjonalno-przestrzennego aglomeracji; gowo-wystawiennicza, kształcenie, handel, usługi) - przekształcenia własnościowe sektorów gospodar- z konsekwencjami pozytywnymi (jakości) i nega- ki, najoporniej przebiegające w wielkich zakładach tywnymi (efekt dla inwestorów)6. produkcyjnych; Występujące dotychczas procesy wskazują na trwa- - komunalizacja miast metropolii i zainicjowanie łość trendu wielofunkcyjnej koncentracji aktywności mechanizmów samorządowych, rozwój miast społeczno-gospodarczej w kształtującym się obszarze wyrażający się samodzielnym dopełnianiem nie- metropolitalnym. Jego siłą nośną jest i będzie położenie Dziennik Urzędowy Województwa Pomorskiego Nr 172 — 13132 — Poz. 3361 geograficzno-ekonomiczne, które pomimo zmiennych by sporządzenia niniejszego Planu, wykonana została sytuacji geopolitycznych, zawsze stanowiło źródło prze- na podstawie m.in. badań zespołu prof. Jerzego Koło- trwania, ponownej ekspansywności i innowacyjności dziejskiego z lat 2000–20019, opracowania Delimitacja społeczno-gospodarczej. obszaru metropolitalnego Zatoki Gdańskiej10 oraz prac Można przewidywać, że w nowych uwarunkowaniach analitycznych prowadzonych w Urzędzie Marszałkow- geopolitycznych, związanych z członkostwem Polski w skim Województwa Pomorskiego11. Wyniki uporządko- Unii Europejskiej, i ustrojowych, związanych z usta- wano wg kryteriów problemowych charakterystycznych wodawstwem w zakresie funkcjonowania obszarów dla metropolii: metropolitalnych, potencjalny trójmiejski obszar metro- - kryterium rozmieszczenia funkcji metropolitalnych; politalny nie utraci skumulowanych dotychczas wartości - kryterium spójności infrastrukturalnej (rozumianej i sił generujących, których aktywizująca dyfuzja będzie jako zasięg obsługi zintegrowanych, ponadlokalnych także stymulować rozwój całego województwa. systemów: wodociągowego, kanalizacyjnego, gospo- Ta optymistyczna diagnoza strategiczna opiera się na darki prawidłowościach rozwoju ukształtowanych już struktur odpadami oraz publicznej komunikacji miejskiej); nadmorskich, które bardzo rzadko poddają się procesom - kryterium potencjału ludnościowego. przejściowych recesji ekonomicznych. Potwierdzeniem Analiza syntetyczna została przeprowadzona dla zasadności tej tezy jest trwałość rozwoju miast, aglo- ograniczonego terytorialnie obszaru wyznaczonego w meracji portowych nowożytnej i współczesnej Europy szczegółowych badaniach delimitacyjnych dla całego w nawet skrajnie niekorzystnych sytuacjach wywoływa- województwa pomorskiego. Do granic badanego terenu nych przez przejściową dekoniunkturę ekonomiczną, czy przyjęto Trójmiasto z otaczającymi je powiatami: puckim, nawet zmiany geopolityczne. wejherowskim, kartuskim, gdańskim oraz nowodwor- Także procesy polskiej transformacji ustrojowej nie skim, a także ze względu na wyraźne powiązania z Trój- spowodowały załamania rozwoju aglomeracji Trójmia- miastem i dość szybki rozwój – miasta: Tczew i Lębork, sta, stanowiącej wyspę względnej równowagi i stabilno- gminy: Tczew i Nowa Wieś Lęborska. ści w Polsce Północnej, opanowanej skutkami likwidacji Funkcje metropolitalne stanowią jeden z czynników Państwowych Gospodarstw Rolnych (PGR-ów). Z drugiej kształtujących metropolię. Są wyznacznikiem rangi strony za uzasadniony można przyjąć pogląd, że dyna- i miejsca aglomeracji w przestrzeni zewnętrznej oraz mika przekształceń i osiągnięte efekty są za niskie w organizatorem jej przestrzeni wewnętrznej, zwłaszcza stosunku do potencjału gospodarczego i społecznego, części centralnej. Należą do nich m.in. przedstawiciel- ukształtowanego w dotychczasowym procesie kształto- stwa państw i organizacji międzynarodowych, organy wania i rozwoju obszaru aglomeracji7. administracji publicznej, firmy i instytucje wpływające 7.2. Zasięg obszaru aglomeracji Trójmiasta na rozwój regionu, szkoły wyższe, obiekty infrastruktury Określając zasięg przestrzenny aglomeracji trójmiej- technicznej o ponadlokalnym znaczeniu, obiekty kultury skiej zwykle przyjmowano, że jej obszar centralny tworzą i urządzenia sportowe i rekreacyjne podnoszące rangę Gdańsk, Sopot i Gdynia; do zespołu miejskiego (obszaru regionu. Z przeprowadzonej analizy rozmieszczenia węzłowego aglomeracji) zaliczano dodatkowo Pruszcz funkcji metropolitalnych jednoznacznie wynika, że zlo- Gdański i Rumię, w późniejszym czasie także Redę kalizowane są one niemal w 100% na terenie Gdańska, i Wejherowo. W latach 70. do obszaru wewnętrznego Gdyni i Sopotu. aglomeracji włączono Tczew i Puck. Gminy wiejskie Analiza spójności infrastrukturalnej pozwoliła wskazać otaczające ww. miasta, gdzie gęstość zaludnienia była gminy powiązane systemami komunikacji, wodociągów, zawsze wyraźnie niższa, wraz ze wzrostem aglomeracji kanalizacji i gospodarki odpadami. Związki gminne sta- zaczęto także traktować jako wchodzące w jej skład (deli- nowią struktury zarządzania przestrzenią, które realizują mitowanej jako istniejąca lub obszar planowanej). zadania z dziedziny ochrony środowiska m.in.: zaopatrze- Pierwsze prace przyjmowały różne kryteria wyznacza- nie miast i gmin w wodę, odbiór i oczyszczanie ścieków, nia terytorium: przede wszystkim status miejski, parame- składowanie i utylizacja odpadów. Ich funkcjonowanie try gęstości zaludnienia na obszarze administracyjnym świadczy o potrzebie integracji i koordynacji działań sąsiadujących ze sobą miast (niekiedy także gmin wiej- miast i gmin powiązanych systemami infrastruktural- skich), duży udział ludności pozarolniczej. Wraz z rozwo- nymi. jem komunikacji i narastaniem masowych dojazdów do Integracją organizacyjno-przestrzenną objęta została pracy środkami komunikacji publicznej i zakładowej (roz- także komunikacja publiczna. Na obecnym jej etapie nie winiętymi zwłaszcza w latach 70.), to kryterium zaczęło objęła ona jeszcze Szybkiej Kolei Miejskiej, co jest jednak odgrywać ważną rolę. Większego znaczenia nabierały tylko kwestią czasu, gdyż wymaga wprowadzenia aktów też związki funkcjonalne kształtowane przez integrują- legislacyjnych dotyczących zarówno nowego sposobu ce systemy infrastruktury komunalnej oraz korzy-stanie jej finansowania i zarządzania, jak też określenia formy z usług i terenów rekreacyjnych. W obręb aglomeracji własności. włączano kolejne miasta i gminy, coraz silniej zintegro- Kryterium potencjału ludnościowego wypracowane wane z Trójmiastem. Obszar tych związków zaczęto też zostało na podstawie przeprowadzonych szczegóło- różnicować, wydzielając w nim określone strefy, pasma wych analiz, w których wzięto pod uwagę mierniki, słu- lub ośrodki o wielorakim natężeniu powiązań. W struk- żące ocenie rozwoju demograficznego, takie jak gęstość turze Trójmiasta zaczęto wyodrębniać obszar centralny zaludnienia, przyrost naturalny, saldo migracji, liczbę aglomeracji, pasmo usługowe Gdańsk – Gdynia, zespoły ludności w wieku produkcyjnym na 1000 mieszkańców portowo-przemysłowe związane z portami w Gdańsku oraz procent ludności z wykształceniem wyższym. Prze- i Gdyni, nadmorskie pasmo rekreacyjne, zaplecze leśne prowadzone analizy migracyjne ludności na terenie aglo- aglomeracji, a w końcu obszar węzłowy i związane z nim meracji dowodzą istnienia niekontrolo-wanego procesu pasmowo-węzłowe struktury osadnicze8. suburbanizacji. Delimitacja obszaru aglomeracji jako potencjalnego Zadaniem planu jest m.in. określenie mechanizmów obszaru metropolitalnego, przeprowadzona na potrze- i działań służących sterowaniu tym procesem. Dziennik Urzędowy Województwa Pomorskiego Nr 172 — 13133 — Poz. 3361

18. Zdelimitowany obszar aglomeracji Trójmiasta w strukturze administracyjnej województwa pomorskiego Źródło: oprac. własne Departamentu Rozwoju Regionalnego i Przestrzennego

W wyniku przeprowadzonej delimitacji, w której brane - wspólne urządzenia komunalne infrastruktury były pod uwagę m.in. aspekty przestrzenne, uwarunko- technicznej (system miejskiej komunikacji zbioro- wania społeczno-gospodarcze, prawno-polityczne, eko- wej, zintegrowana sieć wodociągowa, powiązane logiczne, funkcjonalno-techniczne, ekonomiczne oraz sieci kanalizacji i urządzenia oczyszczania ścieków, syntezy ww. kryteriów wyznaczony został Obszar aglo- instalacje zaopatrzenia w ciepło i gaz oraz system meracji Trójmiasta, w którym wyróżniono podstawo- utylizacji odpadów itp.); we elementy składowe jego struktury oraz rozpatrzono - wyższy w porównaniu z otoczeniem stopień powiązania wewnętrzne i zewnętrzne. urbanizacji mierzony wskaźnikami społecznymi, Elementami składowymi obszaru aglomeracji Trój- demograficznymi, ekonomicznymi i techniczno- miasta są: przestrzennymi; 1. Centrum aglomeracji (jądro): Gdańsk, Gdynia, Sopot; - silny proces suburbanizacji – przemieszczania się charakteryzują je: dotychczasowych mieszkańców Trójmiasta na - intensyfikacja zainwestowania wzdłuż głównych tereny sąsiednich gmin. ciągów komunikacji, m.in. przy węzłach obwodo- 3. Otoczenie aglomeracji – strefa pośredniego wej Trójmiasta; oddziaływania, tworzona przez miasta: Hel, Jastarnia, - nagromadzenie funkcji metropolitalnych; Puck, Kartuzy, Władysławowo, gminy wiejskie – Puck, - utrzymywanie słabo zagospodarowanych terenów Luzino, Przodkowo, Kartuzy, Somonino, Przywidz, w bardzo atrakcyjnych miejscach centralnych (np. Trąbki Wielkie, Pszczółki, Suchy Dąb, Cedry Wielkie, Młode Miasto w Gdańsku, Międzytorze w Gdyni). Stegna, Tczew. Charakteryzuje się ono: 2. Obszar funkcjonalny aglomeracji – bezpośrednio - występowaniem relacji okazjonalnych – korzysta- silnie powiązany z Trójmiastem relacjami: miejsce nie z terenów wypoczynku, kooperacja z zakładami pracy – miejsce zamieszkania – obszary rekreacji produk-cyjnymi i usługowymi – nasilenie związków weekendowej. Tworzą go: miasta – Pruszcz Gdański, wzdłuż tras komunikacyjnych; Rumia, Reda, Wejherowo, Tczew, gmina miejsko- - mniejszym nasileniem procesów suburbanizacji. wiejska Żukowo oraz gminy wiejskie – Pruszcz 8. OBSZAR AGLOMERACJI TRÓJMIASTA NA TLE Gdański, Kolbudy, Szemud, Wejherowo, Kosakowo. KRAJU Obszar charakteryzuje: Do niedawna wszelkie działania podejmowane przez - wysoki stopień domknięcia funkcjonalnego relacji polskie duże miasta, pretendujące do miana metropo- codziennych: miejsca zamieszkania – miejsca pracy, lii, miały znikome szanse, by w zasadniczym stopniu miejsca zamieszkania – tereny rekreacji codziennej, zmienić swoje oblicze. Obecnie sytuacja ulega zmianie. miejsca zamieszkania – miejsca częstych kontaktów W ostatnich latach miały miejsce przełomowe prze- usługowych (zwłaszcza w zakresie edukacji); obrażenia polskich aglomeracji: skuteczne reformy, Dziennik Urzędowy Województwa Pomorskiego Nr 172 — 13134 — Poz. 3361 które wyzwoliły energię obywate-li; nowe rozwiązania - spuścizny historycznej; prawne, które uczyniły z władz samorządowych praw- - naturalnych atutów i słabości miasta; dziwych gospodarzy własnego domu; akcesja do Unii - jakości zarządzania w ostatnich kilkunastu latach12. Europejskiej. 1) Rozmieszczenie ludności w aglomeracjach na tle Fundusze unijne dostępne od 2007 r. otwierają nowy kraju rozdział dostępu do środków dla rozwoju polskich aglo- Obszar aglomeracji Trójmiasta należy do najbardziej meracji. Tym ważniejsze wydaje się określenie rangi zaludnionego obszaru w Polsce Północnej. Procesy każdej metropolii pod względem kilku parametrów cha- kształtujące dysproporcje w rozmieszczeniu ludności rakteryzujących jej potencjały. Umożliwi ono dokonanie wskazują na ustabilizowanie się obszarów o wysokiej prawidłowej oceny słabych i mocnych stron aglomeracji i niskiej gęstości zaludnienia. Charakterystyczny jest oraz wyboru strategii, służącej jak najszybszemu nadro- trójkąt o wyższej od średniej gęstości zaludnienia, któ- bieniu odziedziczonych zaniedbań. Analizując sytuację rego wierzchołek usytuowany jest w Trójmieście, zaś wielkich ośrodków w Polsce u progu przełomowych podstawa obejmuje obszar ciągnący się od południo- zmian należy pamiętać, że ich potencjał rozwojowy jest wo-zachodnich po południowo-wschodnie krańce kraju pochodną trzech elementów: (il. 19).

19. Gęstość zaludnienia na 1 km² w Polsce według powiatów w 2006 r. Źródło: opracowanie własne na podstawie Banku Danych Regionalnych GUS.

2) Rozwój demograficzny aglomeracji kim w ich strefach zewnętrznych, rzadziej centralnych Różnice we wskaźnikach ruchu naturalnego i migracji i obszarach podmiejskich. W tym samym czasie nastę- prowadzą do pogłębiania różnic w rozmieszczeniu ludno- puje odpływ mieszkańców z miast w granicach admini- ści. Obecnie obserwowane jest zjawisko dekoncentracji stracyjnych do strefy podmiejskiej. Saldo migracji, czyli ludności w miastach centralnych aglomeracji i koncen- suma odpływów i napływów jest wysokie, ale z reguły tracji w obszarach metropolitalnych wokół miast central- tylko w strefie podmiejskiej efektywność migracji jest nych. Szczególnie wysoka dynamika wzrostu w latach wysoka i dodatnia. 1995–2005 koncentrowała się w strefach podmiejskich Ważnym czynnikiem mogącym mieć wpływ na pro- wokół obszarów aglomeracji Gdańska, ale także War- cesy rozwoju demograficznego w aglomeracjach miej- szawy, Poznania, Bydgoszczy i Torunia. Dużą dynamikę skich jest wzrost presji migracyjnej, zarówno ze strony wzrostu notuje się też we Wrocławiu i Krakowie. imigrantów z krajów Europy Wschodniej, jak i Azji Środ- W obrębie wspomnianych obszarów aglomeracji kowej, spodziewany i obserwowany wraz z poprawą następuje charakterystyczny proces przepływów ludnoś- sytuacji gospodarczej kraju (il. 20). ciowych. Do wielkich miast napływa ludność z obszarów peryferyjnych, osiedlając się najczęściej przede wszyst- Dziennik Urzędowy Województwa Pomorskiego Nr 172 — 13135 — Poz. 3361

20. Dynamika zmian liczby ludności w Polsce według powiatów w latach 1995–2006 Źródło: opracowanie własne na podstawie Banku Danych Regionalnych GUS

3) Potencjał zasobów ludzkich aglomeracji zagranicznych koncernów z branży informatyki, auto- Szczególnie istotne są mierniki reprezentatywne dla matyki przemysłowej oraz powstawania nowych silnych czynników kreujących rozwój w kategoriach mobilności podmiotów krajowych, działających także w sektorze bio- i gotowości wobec wyzwań konkurencyjności. Zasoby technologii i farmacji. Należą do nich m.in.: Intel, Young pracy mierzone ilością pracujących na 1000 mieszkańców Digital Planet, Suruga, Oceanic. sytuują metropolię Gdańską za Warszawą, Katowicami, Mieszkańców aglomeracji Trójmiasta cechuje wysoko Krakowem, Poznaniem, lecz przed Szczecinem, Wrocła- rozwinięta (na tle kraju) przedsiębiorczość. Średnio na wiem, Łodzią. Zasoby ludzkie przygotowywane do pracy 1000 mieszkańców Trójmiasta zarejestrowanych jest zawodowej, mierzone ilością uczniów szkół średnich ponad 129,6 firm. Sektor małych i średnich przedsię- oraz studentów, nie tworzą dobrej pozycji konkurencyj- biorstw przyczynia się do rozwoju metropolii i całego nej aglomeracji Trójmiasta. Jest to diagnoza zagrożenia regionu jako czynnik łagodzący problemy na rynku dla tworzenia jakościowych podstaw rozwoju przyszłej, pracy, a także jako czynnik zwiększający potencjał eko- konkurencyjnej metropolii, może bowiem uniemożliwić nomiczny. transfer nowych technologii, gdyż nie będzie kadry dla Potencjał podmiotów B+R, szczególnie uczelni, jest ich obsługi. w aglomeracji Trójmiasta relatywnie duży. Nie jest 4) Predyspozycje innowacyjne gospodarki on jednak dostatecznie ukierunkowany na zastosowa- Obszar aglomeracji Trójmiasta, a w szczególności jego nia gospodarcze. Przeszkodą w szerszej współpracy część centralna, jest największym ośrodkiem gospodar- zespołów B+R z firmami jest wąski profil aktywności czym w Polsce północnej. Zlokalizowane są w nim dwa badawczo-rozwojowej oraz mała elastyczność w dosto- porty morskie stymulujące rozwój działalności powiąza- sowywaniu się do oczekiwań potencjalnych partnerów nych z gospodarką morską oraz innych, korzystających gospodarczych. z renty położenia w koncentracjach portowo-przemysło- W aglomeracji istnieją szczególnie korzystne warunki wych. Głównymi tradycyjnymi produktami gospodarki rozwoju gospodarczego, bowiem skoncentrowana w nim aglomeracji są: statki i ich wyposażenie, konstrukcje infrastruktura społeczna i gospodarcza dostarcza pod- i wyroby metalowe, wieże wiertni-cze i urządzenia eks- stawowych źródeł wiedzy i potencjału innowacyjnego, ploracji dna mórz, produkty rafineryjne, przetwórstwo intelektualnej infrastruktury dla przemysłów chłonących spożywcze (w tym mięsne i rybne oraz napoje), nawozy naukę, a kadrom naukowym – socjalną i kulturalną bazę. fosforowe. Obok tych tradycyjnych pojawiły się całkiem Podstawy do szybszego rozwoju gospodarki opartej na nowe: na przykład gry i zabawki (największy w Polsce wiedzy i innowacji zostały już przygotowane, m.in. na producent puzzli). W coraz większym stopniu daje się skutek utworzenia Pomorskiego Parku Naukowo-Tech- zauważyć rozwój działalności gospodarczych pobudza- nologicznego w Gdyni, Gdańskiego Parku Naukowo- nych przez placówki naukowo-badawcze Trójmiasta, np. Technologicznego oraz centrów transferu technologii w branży informatycznej, oprogramowaniu i biotech- i innowacji na uczelniach. nologii. Przejawia się on w postaci napływu inwestycji Fakt, że coraz większa liczba gałęzi działalności gospo- Dziennik Urzędowy Województwa Pomorskiego Nr 172 — 13136 — Poz. 3361 darczej wiąże swój rozwój z nauką i że rośnie znaczenie Zagospodarowania Kraju – wskazującej na ośrodek Trój- środowisk miejskich w procesie innowacyjnym, wpływa miejski, jako jeden z kilku obok Warszawy, Pozna-nia na zmianę zasadniczego charakteru miast. Wraz z nauką i Krakowa, węzłów europejskiej sieci wymiany informacji dynamicznie postępuje rozwój nowych technik i tech- i generowania innowacyjności współczesnych gospo- nologii. Te również kierują się w stronę dużych miast, darek.14 zmieniając ich strukturę, kształt i organizację całego 5) Produkt Krajowy Brutto aglomeracji systemu osadniczego. Tak więc rozwój nauki, techniki Analiza udziału podregionów NUTS 3 w tworzeniu i technologii, w tym zwłaszcza koncentracja potencjału PKB w 2004 r. pokazuje że na czoło wysuwają się ośrod- naukowo-technologicznego w miastach, ma olbrzymie ki centralne aglomeracji miejskich. I tak Warszawa, znaczenie dla rozwoju gospodarczego i społecznego Łódź, Wrocław, Kraków, Poznań i Trójmiasto wytwa- postępu. rzają ponad 26,7% krajowego PKB. Jeśli zaś dodać do Nowe technologie, związane z rozwojem nauki, przy- nich otaczające je podregiony oraz podregion centralny czyniły się do zmiany kryteriów lokalizacji zakładów prze- śląski, to udział w wytwarzaniu PKB dla tak zdefiniowa- mysłowych, wśród których do najważniejszych należą nych obszarów wzrasta do 49,2% (il. 21). Świadczy to o m.in. obecność szkół wyższych i instytutów badawczych. ogromnym potencjale gospodarczym i roli, jaką aglome- Ośrodki uniwersyteckie, ze znaczącymi zasobami kadry racje miejskie odgrywają w rozwoju społeczno-gospo- naukowej, to obecnie główne ogniwa pobudzające darczym kraju jako jego „lokomotywy” rozwoju. wzrost gospodarczy. Wokół nich tworzą się (w krajach W układzie przestrzennym zróżnicowanie PKB pomię- wysoko rozwiniętych) nowe obszary przemysłowe, takie dzy poszczególnymi ośrodkami centralnymi aglomeracji jak parki naukowo-technologiczne, parki przemysło- miejskich jest znaczne. W 2004 r. najwyższy Produkt Kra- we czy bieguny technologii. Często miasta te stają się jowy Brutto w przeliczeniu na 1 mieszkańca zanotowano technopoliami, a strategia ich rozwoju gos-podarczego w Warszawie (68,1 tys. zł), zaś w Trójmieście 34,7 tys. zł. polega na waloryzacji istniejącego potencjału naukowe- Pod tym względem podregion Trójmiasta zajął czwartą go i badawczego, który ma powodować powstawanie pozycję za Warszawą, Poznaniem i Krakowem. nowych form przemysłu o zaawansowanej technologii. Koncentracja podmiotów gospodarczych w Warsza- Aby sfera nauki transformowała rozwój ekonomiczny, wie jest przytłaczająca i powinna być traktowana jako należy wszystkie jej składniki (edukacja uniwersytecka, zagrożenie dla obecnej policentrycznej struktury syste- badania naukowe, innowacje, technopolie) zintegro- mu osadniczego i gospodarczego kraju. Oprócz Warsza- wać, dla utworzenia szeroko pojętej kultury naukowej wy największymi ośrodkami koncentracji działalności miasta13. Tak więc aglomeracje miejskie i miejsko-prze- gospodarczej są kolejno: Poznań, Katowice, Kraków mysłowe mają obecnie do odegrania wiodącą rolę jako i Trójmiasto. Wyraźnie gorsza pod tym względem jest miejsca kształtowania podstaw nowoczesnej gospodar- pozycja Łodzi, Wrocławia i Szczecina. W sektorze pro- ki, wśród nich znajduje się również Trójmiasto. Teza ta dukcyjnym specjalizacja występuje przede wszystkim ma swoje odniesienie m.in. w strategicznych dokumen- w Katowicach, Gdańsku, Łodzi i Wrocławiu. Najbardziej tach rządowych, takich jak Strategia Rozwoju Kraju na wielofunkcyjny charakter, z udziałem różnych usług, lata 2007–2013 oraz Koncepcji Polityki Przestrzennego mają natomiast Warszawa, Poznań, Kraków, Szczecin i Gdynia15.

21. Produkt Krajowy Brutto i jego dynamika według podregionów w roku 2005 Źródło: Produkt Krajowy Brutto. Rachunki regionalne 2004, Główny Urząd Statystyczny, Katowice 2006 Dziennik Urzędowy Województwa Pomorskiego Nr 172 — 13137 — Poz. 3361 6) Funkcje nauki i szkolnictwa wyższego Krakowie, aglomeracji śląskiej, Wrocławiu, Poznaniu, W okresie ostatnich kilkunastu lat nastąpił w Trój- Łodzi i Lublinie, a czwarte miejsce z uwagi na liczbę szkół mieście, podobnie jak w całej Polsce, znaczący rozwój wyższych. Jeśli chodzi o liczbę studentów przypadającą szkolnictwa wyższego. Jego charakterystyczną cechą na 1000 mieszkańców, to w tej kategorii Trójmiasto pla- było powstanie niepublicznych szkół wyższych. Na 23 suje się dopiero na 13 miejscu. uczelniach (w tym 8 państwowych) w roku akademickim Podobnie jak pod względem liczby studentów, uczel- 2007/2008 studiowało blisko 92,2 tys. studentów (4,5% nie trójmiejskie plasują się wśród innych wskaźników: studiujących w kraju). Dla porównania – w roku akademi- liczby nauczycieli akademickich oraz liczby profesorów. ckim 1995/1996 na 12 uczelniach naukę pobierało około Odsetek profesorów w liczbie nauczycieli akademickich 41,5 tys. osób. W latach 1995–2007 powołano 11 szkół wypada dla trójmiejskich uczelni bardzo niekorzystnie wyższych (wszystkie niepaństwowe), a liczba studentów (jeden z najniższych). Najwyższym odsetkiem nauczycieli wzrosła dwukrotnie. akademickich z tytułem profesorskim charakteryzują się W skali kraju Trójmiasto pod względem liczby stu- takie ośrodki, jak Warszawa, Toruń, Opole i Poznań. dentów ogółem zajmuje ósmą pozycję po Warszawie,

300 350

300 250 ców ń 250 200

200 150 150

100 100 liczba studentów ogólem w tys. w liczba studentówogólem

liczba studentów/1000 mieszka 50 50

0 0

ń ń n ź k to ok ru ów s zna lą rak Lubli Łód o szów zecin Ś łyst -To K P ze zc R S rójmias Wrocław Bia T Warszawa oszcz g Byd liczba studentów /1000 mieszkańsców liczba studentów ogółem Wykres. 24. Liczba studentów ogółem oraz na 1000 mieszkańców w największych miastach Polski w roku akademickim 2007/2008. Źródło: oprac. na podstawie Bank Danych Regionalnych GUS

7) Pasażerski ruch lotniczy w aglomeracjach Stopniowa zmiana polityki taryfowej LOT-u zwiększyła Wejście Polski do Unii Europejskiej zaowocowało też przewozy na trasach krajowych. Fala szybkiego wzro- istotnym czynnikiem rozwojowym dla portów lotniczych stu trwa w dalszym ciągu, powodując systematyczną w kraju. Główną przyczyną tego był rozwój tanich linii decentralizację ruchu lotniczego. lotniczych.

10,00

9,00

8,00

7,00

6,00

5,00 w milionach 4,00

3,00

2,00

1,00

0,00 Warszawa Kraków Katowice Gdańsk Wrocław Poznań Łódź Rzeszów Szczecin Bydgoszcz

2004 2005 2006 2007 2008 Wykres. 25. Liczba obsłużonych pasażerów w ruchu regularnym oraz czarterowym w polskich portach lotniczych w latach 2004–2008. Źródło: oprac. na podstawie danych Urzędu Lotnictwa Cywilnego

Dziennik Urzędowy Województwa Pomorskiego Nr 172 — 13138 — Poz. 3361 Na podstawie danych Urzędu Lotnictwa Cywilnego wództwa Pomorskiego, Gdańsk 2000. coraz bardziej widoczna jest zmiana struktury przewozów 10 Pietruszewski J., 2003, Delimitacja obszaru metropolitalne- lotniczych w Polsce. Największy udział w rynku ma w go Zatoki Gdańskiej. dalszym ciągu Port Lotniczy w Warszawie, który w całym 11 T. Parteka, F. Pankau, I. Markešić, Prace badawcze wykonane w Departamencie Rozwoju Regionalnego i Przestrzennego 2008 r. obsłużył ponad 9,43 mln pasażerów, co stanowi Urzędu Marszałkowskiego Województwa Pomorskiego. 45,7% wszystkich pasażerów korzystających z polskich 12 Raport na temat wielkich miast Gdańsk, Price Water House lotnisk. Udział ten jednak systematycznie maleje na rzecz Coopers, 2007. portów regionalnych. Pod względem ilości obsłużonych 13 Badania przeprowadzone przez OECD i potwierdzone przez pasażerów do najwięk-szych portów regionalnych należy większość przykładów amerykańskich i europejskich wska- zaliczyć Kraków – Balice im. Jana Pawła II (2,89 mln), zały ewidentne niebezpieczeństwo fiaska przedsięwzięć Katowice – Pyrzowice (2,40 mln) oraz Gdańsk im. Lecha w przypadku tworzenia technopolii bez spełnienia serii Wałęsy (1,95 mln). warunków koniecznych. Do najważniej-szych warunków należy zaliczyć: 8) Instytucje o charakterze metropolitalnym • obecność wy specjalizowanych laboratoriów badaw- Jednym z wyróżników aglomeracji o charakterze czych na światowym poziomie (technopolie rozwijają metropolii są funkcje określane jako metropolitalne. Są się raczej wokół pewnej specyficznej dziedziny techno- to funkcje egzogeniczne, charakteryzujące te ośrodki logicznej, jak np. telekomunikacja czy biotechnologie, wielkomiejskie, w których skupiają się instytucje repre- aniżeli dzięki obecności uniwersytetu); zentujące usługi wyższe-go rzędu (rzadko występujące), • istnienie trwałej techniki badawczej w dobrze „trafio- wykraczające swoim zasięgiem oddziaływania daleko nych” dziedzinach; poza granice miasta i województwa, budujące konkuren- • obecność konsekwentnych inwestycji publicznych zarówno w postaci finansowania badań, jak i wyposa- cyjność, atrakcyjność i dostępność ośrodka w układach żenia w nowoczesny sprzęt; międzynarodowych. W obszarze aglomeracji Trójmiasta • lokalne otoczenie sprzyjające organizacji produkcji inte- do najważniejszych, wyróżniających się w skali kraju, lektualnej (badania dowodzą, że zwykłe zgromadzenie należą: firm high-tech oderwanych od środowiska lokalnego nie - największa po Warszawie koncentracja funkcji może wzbudzić trwałej dynamiki rozwoju). dyplomatycznych (przedstawicielstwa dyplomatyczne Wysoki poziom potencjału naukowego i technologicznego państw) – 27 państw europejskich, południowo- nie wystarcza do generowania dynamiki technopolijnej. amerykańskich oraz azjatyckich; Niezbędny jest pewien stopień organizacji terytorium, przejawiający się w komplementarności i synergiach będą- - największa koncentracja jednostek badawczo- cych nośnikami rozwoju gospodarczego. W: T. Markow- rozwojowych, naukowych i uczelni wyższych ski, Zarządzanie rozwojem miast, Wydawnictwo Naukowe specjalizujących się w badaniach przyrodniczych, PWN, Warszawa 1999, cyt. za: Gruchman, Pietrzyk 1996. ekonomicznych i prawnych morza; 14 Stan szkolnictwa wyższego w metropolii Trójmiasta. Szkol- - koncentracja przedstawicielstw organizacji między- nictwo wyższe Trójmiasta na tle kraju: problemy bazy narodowych, regionów i instytucji z państw i regionów dydaktyczno-badawczej, maszynopis, Urząd Marszałkowski basenu Morza Bałtyckiego; Województwa Pomorskiego. - liczne wydarzenia kulturalne o charakterze między- 15 Raport o stanie zagospodarowania przestrzennego kraju, narodowym i krajowym, w tym m.in.: Festiwal Ministerstwo Budownictwa, Warszawa, luty 2007. Szekspirowski w Gdańsku, Międzynarodowy Festiwal Organowy w Oliwie, Festiwal Polskich Filmów 9. UWARUNKOWANIA WEWNĘTRZNE ZAGOSPODARO- Fabularnych w Gdyni, Sopot Festiwal, Gdański WANIA PRZESTRZENNEGO Areopag. 9.1. Istniejąca struktura funkcjonalno-przestrzenna aglo- meracji Trójmiasta [ Rys. 31 ] 1 Stan na dzień 31 grudnia 2008. Istotną cechą obszaru aglomeracji Trójmiasta jest 2 Stan na dzień 31 grudnia 2008. złożona struktura środowiska przyrodniczego wynika- 3 Pomorski region funkcjonalny. Studium geograficzno-przy- jąca przede wszystkim ze specyfiki położenia w strefie rodnicze, Kołodziejski J., (red.) Gdańsk 2000, maszynopis styku pięciu odmiennych pod względem przyrodniczym Urząd Marszałkowski Województwa Pomorskiego. mezoregionów fizyczno-geograficznych: Pojezierza 4 M.in.: Pankau F., 2001, Transformacja struktury funkcjonal- Kaszubskiego, Pobrzeża Kaszubskiego, Żuław Wiślanych, no-przestrzennej Trójmiasta, [w:] Kształtowanie ładu prze- Pojezierza Starogardzkiego i Mierzei Wiślanej. Determi- strzennego polskich metropolii w procesie transformacji nuje ona kształtowanie się elementów struktury funkcjo- ustrojowej III RP. Pod red. J. Kołodziejskiego i T. Parteki, Biuletyn KPZK PAN, z. 193, Warszawa, s. 189–218. nalno-przestrzennej obszaru aglomeracji. Kołodziejski J., 2001, Miejsce i szanse metropolii trójmiej- Najistotniejsze cechy struktury funkcjonalno-prze- skiej (obszaru metropolitalnego) w gospodarce przestrzen- strzennej obszaru aglomeracji są pasmowo-węzłowy nej Polski w basenie Morza Bałtyckiego w Europie, [w:] i węzłowy układ osadniczy oraz zróżnicowane pod wzglę- Ład polskiej przestrzeni. Studium przypadku – Metropolia dem funkcji układy strefowe – od stref suburbanizacyj- Trójmiejska. Pod red. J. Kołodziejskiego i T. Parteki, Biule- nych, rolniczo-leśne po rekreacyjne oraz nakładające się tyn KPZK PAN, z. 199, Warszawa, s. 9–26. na nie struktury ekologiczne. 5 Raport o stanie zagospodarowania przestrzennego 9.1.1. Układy pasmowo-węzłowe województwa pomorskiego. Ocena realizacji inwestycji, F.Pankau (red.), Pomorskie Studia Regionalne, Urząd Mar- Dominującą pozycję w strukturze funkcjonalno-prze- szałkowski Województwa Pomorskiego, Gdańsk, 2006. strzennej obszaru aglomeracji pełni Trójmiasto. Z punktu 6 Na podstawie: Pomorski Region Funkcjonalny. Studium widzenia ciągłości pasma zurbanizowanego jest ono ele- geograficzno-przyrodnicze, Kołodziejski J., (red.), Gdańsk mentem centralnym układu rozciągającego się na połu- 2000. dniu od Pruszcza Gdańskiego po Wejherowo na północy. 7 Pomorski Region Funkcjonalny. Studium geograficzno- Składają się na nie: przyrodnicze, Kołodziejski J., (red.), Gdańsk 2000, maszy- - centrum aglomeracji Gdańsk, Gdynia i Sopot, w nopis UMWP. którym wyróżnić można: 8 Pankau F., 2001, Transformacja…, s. 189–190. 9 Podsumowanie syntetyczne badań znajduje się w II części - Centralne Pasmo Usługowe – zwarty obszar zago- publikacji Strategia rozwoju województwa pomorskiego, spodarowany wzdłuż głównego ciągu komuni- Pomorskie Studia Regionalne, Urząd Marszałkowski Woje- kacyjnego i SKM z nagromadzonymi funkcjami Dziennik Urzędowy Województwa Pomorskiego Nr 172 — 13139 — Poz. 3361 metropolitalnymi i usługami ponadregionalnymi - pasmo kościerskie: Gdańsk – Straszyn – Kolbudy (nauka, edukacja, kultura, ochrona zdrowia, admi- – Przywidz, oparte o drogę wojewódzką DW nr 221 o nistracja), głównie w obszarach śródmiejskich funkcjach mieszkaniowo-produkcyjno-usługowych; (Śródmieście Gdańska, Wrzeszcz, Oliwa, Sopot, - pasmo kociewskie: Pruszcz Gdański – Pszczółki – Śródmieście Gdyni) z elementami chaotycznej, czy Tczew, oparte o drogę krajową DK nr 91 oraz linię przypadkowej zabudowy przeznaczanej do likwida- kolejową E-65 (Gdynia – Gdańsk – Tczew) o funkcjach cji, przekształceń; mieszkaniowo-produkcyjno-usługowych. - dwa zespoły portowo-przemysłowe Gdańska i Gdy- - pasmo chwaszczyńsko-żukowskie: Chwaszczyno – ni, skupiające funkcje gospodarcze bezpośrednio Żukowo, oparte o drogę krajową DK nr 20 o funkcjach i pośrednio związaną z morzem (przemysł okręto- mieszkaniowo-produkcyjno-usługowych. wy, petrochemiczny, działalność portowa, usługi 9.1.2. Układy strefowe transportowe, wyspecjalizowane usługi związane Układy strefowe tworzą kompleksy wypełniające z turystyką i rybołówstwem); przestrzenie między pasmami i należą do nich obszary - monofunkcyjne wielkie osiedla mieszkaniowe z lat rolnicze (grunty rolne o wysokiej przydatności rolniczej, 60. do 80., niedoinwestowane w zakresie infrastruk- podlegające ochronie), duże kompleksy leśne, tereny tury społecznej o substandardowych przestrze- rekreacyjne (plaże nadmorskie i jeziora) oraz przyrodni- niach publicznych i słabej tożsamości. Wymagają cze obszary chronione o wysokim reżimie ochronnym one kompleksowej rewitalizacji albo humanizacji (funkcje ekologiczne). – nie wszystkie osiedla muszą być rewitalizowane Są to przede wszystkim: w niektórych wystarczy niewielka pomoc miasta - strefa nadmorska, na którą składają się: i zaangażowanie wspólnot mieszkaniowych (miesz- - wielkopowierzchniowe obszary objęte ochroną kańców), aby poprawić wizerunek takiego osied- w postaci Nadmorskiego Parku Krajobrazowego la; i Parku Krajobrazowego Mierzeja Wiślana; - liczne zdegradowane pod względem techniczno- - miejscowości i osiedla rekreacyjne, przede wszyst- przestrzennym i społecznym obszary mieszkanio- kim Mierzei Wiślanej i Półwyspu Helskiego; we, poprzemysłowe oraz zdewastowane tereny - strefa pojezierna związana z zespołami jezior zieleni i nieużytków miejskich. Wiele terenów jest i kompleksów leśnych w której można wyróżnić: ekstensywnie użytkowanych, co obniża efektyw- - wielkopowierzchniowe obszary objęte ochroną ność obsługujących je systemów technicznych; w postaci Trójmiejskiego Parku Krajobrazowego - słabo zagospodarowane obszary w bardzo atrak- (struktura położonej na krawędzi wysoczyzny), cyjnych miejscach centralnych (np. Młode Miasto Kaszubskiego Parku Krajobrazowego; i Wyspa Spichrzów w Gdańsku, Międzytorze w - strefy aktualnej suburbanizacji – obejmujące obsza- Gdyni); ry peryferyjne miast oraz tereny gmin sąsiadują- - węzeł transportu lotniczego w Gdańsku o charak- cych z miastami, głownie wzdłuż pasm i węzłów terze międzynarodowym; infrastruktury, w których następuje proces inten- - znaczne przestrzenie ochrony konserwatorskiej sywnego zainwestowania, głównie o charakterze – historyczne tereny centrów miast. mieszkaniowym, produkcyjnym i usługowym; - ośrodki węzłowe poza centrum aglomeracji: Pruszcz - strefy potencjalnej suburbanizacji – obejmujące Gdański, Rumia, Reda i Wejherowo; obszary wiejskie położone w otoczeniu aglomera- Poza policentrycznym, wielofunkcyjnym pasmem cji, na których obserwuje się symptomy rozwoju osadniczym strukturę węzłową obszaru aglomeracji zabudowy mieszkaniowej o charakterze suburba- uzupełniają ośrodki o zróżnicowanym potencjale i funk- nizacyjnym; cjach: Tczew, Lębork, Kartuzy, Puck, Żukowo, Nowy - kompleksy rolnicze o wysokich wartościach dla Dwór Gdański, Władysławowo, Hel, Jastarnia i Krynica produkcji rolnej zwłaszcza na Żuławach Wiślanych Morska. oraz ich sąsiedztwie, a także w pasach: północnym Niewielkie odległości między węzłami obszaru od Kosakowa do Ustki. aglomeracji, funkcjonujące układy transportowe 9.1.3. Najważniejsze procesy kształtujące strukturę oraz rozprzestrzenianie się osadnictwa na obszarach funkcjonalno-przestrzenną otaczających miasta (suburbanizacja) przy słabym Proces kreowania struktury funkcjonalno-przestrzen- wyposażeniu infrastrukturalnym tych terenów nej obszaru aglomeracji Trójmiasta ma charakter dłu- i niedostatecznym stopniu wykorzystania miejsc gotrwały a jego podstawowa prawidłowość polega na centralnych zarówno w centrum aglomeracji, a także tym, że wraz z jego rozwojem społeczno-gospodarczym, w innych węzłach przyczyniają się do kształtowania następuje intensyfikacja zagospodarowania i wzrost systemu pasmowego opartego na ośrodkach integracji funkcjonalnej i technicznej aglomeracji i jej nanizanych na istniejący układ transportowy, głównie otoczenia funkcjonalnego z jednoczesnym jej rozwojem drogowy. przestrzennym na coraz to nowe tereny przyległe. Tworzą go: W okresie powojennym proces ten charakteryzował - pasmo nadmorskie: Reda – Puck – Władysławowo, się, jak to już przedstawiono, stopniowym rozwojem oparte o drogę wojewódzką DW nr 216 o funkcjach układu zurbanizowanego wzdłuż Centralnego Pasma mieszkaniowo– rekreacyjnych; Usługowego. Najsilniejszymi tendencjami i najkorzyst- - pasmo lęborskie: Wejherowo – Gościcino – Luzino niejszymi warunkami dalszego rozwoju urbanizacji cha- – Bożepole Wielkie, oparte o drogę krajową DK rakteryzuje się pasmo Wejherowo – Gdynia i Gdańsk nr 6 i linię kolejową nr 202 (Gdynia – Wejherowo – Tczew. Coraz większe znaczenie zaczyna odgrywać – Lębork) o funkcjach mieszkaniowo-produkcyjno- także pasmo Gdańsk – Kokoszki – Żukowo – Kartuzy. usługowych; Niezależnie jednak od skali i struktury funkcjonalno- - pasmo kartuskie: Żukowo – Kartuzy, oparte o drogę przestrzennej rozwoju procesów urbanizacyjnych w krajową DK nr 7 i drogę wojewódzką DW nr 211 o przyszłości główną koncentracją usługową i przemysło- funkcjach mieszkaniowo-rekreacyjno-usługowych; wo-miejską regionu funkcjonalnego pozostanie wykształ- Dziennik Urzędowy Województwa Pomorskiego Nr 172 — 13140 — Poz. 3361 cone dotychczas centrum aglomeracji – Trójmiasto. kreatywne konsekwencje dla kształtowania się Siłą napędową dalszego rozwoju będzie proces podstaw struktur i funkcji metropolii. Konsekwencje metropolizacji, który przyczyniać się będzie do utrwala- kreatywne to kształtowanie się strefy struktur nia usług o znaczeniu metropolitarnym przy stopniowym wykorzystujących potencjał gospodarczy (porty ograniczaniu się innych funkcji w tym także gospodarki i przemysł okrętowy, handel), zasobowy (turystyka morskiej i przemysłu tradycyjnego. morska i wypoczynek) oraz kulturowy (fronty wodne Analiza rozwoju kształtującego się obszaru aglomera- jako czynnik kształtowania tożsamości kulturowej cji na tle trendów rozwojowych metropolii europejskich położenia). Konsekwencje ograniczające, to „utrata” umożliwia sformułowanie następujących przesłanek części otoczenia lądowego, zmniejszająca pole tworzących uwarunkowania zewnętrzne kształtowania manewru przestrzennego i zwiększająca presję funkcji struktury funkcjonalno-przestrzennej: metropolii na część pozostałą (rekreacja, osadnictwo - decydującym czynnikiem rozwoju obszarów aglomera- podmiejskie, lokalizacja elementów infrastruktury cyjnych są te dziedziny gospodarki, które współpracują technicznej i składowanie odpadów). ze środowiskiem naukowym – tzw. transfer wiedzy - Sytuacja przestrzenno-demograficzna wynikająca z i innowacji; dodatniego salda migracji w skali całego regionu, ale - proces metropolizacji rodzi ostrą konkurencję między znacznie zróżnicowanego przestrzennie. Otoczenie aglomeracjami, co prowadzi do kształtowania się ich centrum aglomeracji (Trójmiasta) charakteryzuje się hierarchicznego układu, obejmującego: metropolie znacznym napływem ludności; dotyczy to zarówno wymiaru światowego, metropolie kontynentalne, ościennych powiatów, jak i – w jeszcze większym metropolie subkontynentalne oraz metropolie skali stopniu – otaczających je gmin. Oznacza to, że siła krajowej; przyciągania aglomeracji – zwłaszcza jej rynek pracy - proces metropolizacji dotyczy także największych – wyznacza obszar kształtowania się subregionalnego miast polskich, choć poza Warszawą możemy aktualnie systemu osadniczego. mówić wyłącznie o metropolitalności krajowej skali; - Fizjograficzne, przestrzenno-techniczne i ekonomiczne - efektem procesu metropolizacji jest ponowne progi rozwoju terytorialnego, wynikające zarówno z ożywianie centralnych dzielnic miejskich poprzez uwarunkowań środowiskowych (sąsiedztwo cennych ich restrukturyzację i jeszcze bardziej intensywną i uraźliwych struktur parków krajobrazowych: Trójmiej- zabudowę i użytkowanie; skiego, Nadmorskiego, Kaszubskiego i Mierzei Wiślnej; - funkcje metropolitalne powodują kształtowanie się chronionego obszaru Żuław, ukształtowanie terenu), istniejących i co raz wyraźniej zarysowujących się jak i z uwarunkowań przestrzennych (asymetria obszarów o specyficznych funkcjach – są to dzielnice otoczenia i nieciągłość systemu osadniczego oraz ich kulturalno – artystyczne, dzielnice wiedzy, dzielnice wpływ na ekonomikę systemów technicznych). rekreacyjno-sportowe, handlowe, ulice (strefy) - Sytuację społeczno-ekonomiczną wpływającą na zakupów prestiżowych oraz porty morskie i port dysproporcje pomiędzy centrum aglomeracji i jej lotniczy; otoczeniem w zakresie rozwoju gospodarczego (np. - obok czynników sprzyjających rozwojowi funkcji poziom dochodów, struktura gospodarki, stopa metropolitalnych oddziaływać będą też bariery bezrobocia). hamujące lub spowalniające ten proces, posiadające - Wysokie walory środowiska przyrodniczego zwiększają charakter wewnętrzny lub zewnętrzny: żywiołową presją osadnictwa i rekreacji na te obszary - z barier wewnętrznych najsilniej mogą oddziały- przyczyniając się do konfliktów przestrzennych wać: niedorozwój infrastruktury technicznej, zła i pogarszania stanu środowiska. dostępność portów i słaby rozwój urządzeń porto- - Zjawisko transformacji struktur przestrzennych wych oraz opóźnienia modernizacji sieci kolejowej, wywołane przez trendy gospodarki rynkowej; starzenie się ludności i depopulacja Trójmiasta; polegające na przyspieszonej utracie użyteczności - z czynników zewnętrznych niebezpieczne mogą być: niektórych struktur (tereny poprzemysłowe) oraz załamanie się gospodarki światowej, konkurencja na kształtowaniu nowych w oparciu o kryterium lądowych dróg transportowych względem drogi doraźnych korzyści lokalizacyjnych (zabudowa morskiej (z Hamburga do Sankt Petersburga przez produkcyjno-usługowa terenów podmiejskich). Kopenhagę – Malmö – Sztokholm – Helsinki oraz - Rozwój funkcji metropolitalnych, których zalążek już Berlin – Poznań – Warszawa – Wilno – Kowno); istnieje. Są to: - stosunkowo duże szanse na dalszy rozwój funkcji - przede wszystkim funkcje nauki i edukacji oparte metropolitalnych rangi europejskiej mają: Kraków, na istniejących uczelniach wyższych i instytucjach Poznań, Wrocław i Trójmiasto. Nie stanie się to jednak badawczo-rozwojowych; samo z siebie, gdyż wymaga odpowiednich działań ze - funkcje kulturalne oparte na zasobach dziedzictwa strony państwa, władz regionalnych oraz lokalnych a kulturowego i instytucjach kultury; także napływu poważnego kapitału inwestycyjnego; - gospodarcze oparte na szeroko rozumianej gospo- - dynamikę kształtowania funkcji metropolitalnych darce morskiej. Trójmiasta wzmocnić może jego położenie i rozwijana Jednocześnie faktyczne kierunki rozwoju funkcji współpraca w ramach Regionu Bałtyckiego, jakkol- metropolitalnych Trójmiasta podyktują w takim samym wiek potencjały demograficzne i gospodarcze, w stopniu czynniki natury deterministycznej (głównie nawiązaniu do odległości, są na tyle słabe aby wewnętrzne) co losowej (czynniki zewnętrzne) i dziś wykształcić gęstą i różnorodną sieć powiązań w sferze trudno jednoznacznie określić które, kiedy i jak zadziałają. gospodarczej i społecznej. Jedno jest pewne, zaczątek takich funkcji jest i nie można Z punktu widzenia uwarunkowań wewnętrznych struk- zmarnować tego kapitału. W tych działaniach nie uda się turę funkcjonalno-przestrzenną obszaru aglomeracji ukształtować aglomeracji Trójmiasta jako metropolii bał- Trójmiasta kształtować będą1: tyckiej bez współpracy władz krajowych, regionalnych a - Nadmorskie położenie i jego ograniczające oraz zwłaszcza lokalnych Gdańska, Gdyni i Sopotu. Dziennik Urzędowy Województwa Pomorskiego Nr 172 — 13141 — Poz. 3361 9.2. Środowisko przyrodniczo-kulturowe i krajobraz jest rozcięcie wysoczyzny morenowej dużymi, głębokimi aglomeracji dolinami na odrębne kępy. Najbardziej charakterystycz- Stan środowiska przyrodniczego i kulturowego ną jest Kępa Oksywska otoczona Meandrem Kaszubskim. oraz dostępność ich walorów stają się podstawowym Znacznie mniejsze Redłowska, Pucka i Rekowska. Specy- czynnikiem decyzji lokalizacyjnych w gospodarce ficzną jednostką jest tzw. Platforma Oliwsko-Wrzeszczań- i społeczeństwie opartym na wiedzy. Warunki przyrod- ska, która na południu przechodzi w Żuławy Wiślane. niczo-kulturowe i potrzeba ich ochrony stają się istot- Stanowi ją rozległa terasa erozyjna nadbudowana przez nym czynnikiem wysokiej jakości życia, którą powinien stożki napływowe, które ukształtowały cieku spływające charakteryzować się obszar aglomeracji kreowany na niegdyś z wysoczyzny. Stwarza ona korzystne warunki metropolię. fizjograficzne dla rozwoju zabudowy, co potwierdza jej W aglomeracji Trójmiasta ze względu na jego poło- prawie 100% zainwestowanie. Efektem tego jest silnie żenie geograficzne, zachowały się nie tylko unikatowe przekształcone środowisko przyrodnicze i ubóstwo tere- walory przyrodniczo-krajobrazowe, ale także specy- nów nawiązujących do naturalnych. ficzna struktura przestrzenna stanowiąca wyróżnik tej - Żuławy Wiślane, jako delta Wisły, stanowią rozległa aglomeracji wśród innych polskich aglomeracji. Loka- równinę zbudowaną z piaszczystych i ilastych aluwiów lizacja w bezpośrednim sąsiedztwie strefy brzegowej oraz utworów organogenicznych – torfów i utworów Zatoki Gdańskiej oraz skłonu wysoczyzny morenowej mułowo-torfowych. Specyfiką przyrodnicza Żuław jest Pojezierza Kaszubskiego jest jednym z podstawowych skomplikowany system hydrograficzny z dwoma, wza- uwarunkowań kształtowania tego obszaru. Unikalnym jemnie uzupełniającymi się rodzajami odwodnienia zjawiskiem jest również Trójmiejski Park Krajobrazowy – grawitacyjnym i polderowym. Ze względu na żyzne – wielki kompleks leśny, o znaczących walorach przy- gleby typu mad, w użytkowaniu ziemi dominują grunty rodniczych, krajobrazowych i rekreacyjnych we wnętrzu orne oraz łąki i pastwiska. Na terenach zurbanizowa- aglomeracji. nych, które przystosowano do zabudowy przez palowa- Zróżnicowanie fizyczno-geograficzne obszaru aglome- nie, osuszanie lub zastosowanie gruntów nasypowych, racji znajduje swoje odzwierciedlenie w zróżnicowaniu środowisko przyrodnicze jest całkowicie przekształcone. środowiska zurbanizowanego aglomeracji i w jej obliczu Dotyczy to przede wszystkim Startego i Głównego Miasta krajobrazowym. w Gdańsku oraz jego dzielnicy portowo-przemysłowej, - Pojezierze Kaszubskie obejmuje zachodnią część częściowo Nowego Portu, Brzeźna, Stogów, Oruni i So- aglomeracji i jest reprezentowane przez dwa podstawo- bieszewa. Głównym ciekiem tego obszaru jest Martwa we typy: wysoczyzny morenowe i strefy krawędziowe. Wisła, pozostającą pod bezpośrednim wpływem Morza, Wysoczyzny dominują w zachodniej części aglomeracji co przejawia się zasoleniem wody i silnym związkiem i charakteryzuje je zróżnicowane ukształtowanie równin- stanów wody w rzece i w morzu. ne oraz faliste i pagórkowe ze słabym rozwojem sieci - Pojezierze Starogardzkie zajmuje południowo- rzecznej i dużym udziałem terenów bezodpływowych zachodnią część obszaru metropolitalnego i wyróżnia się powierzchniowo. Typowy krajobraz pojezierny, z zespo- najsłabszym zróżnicowaniem rzeźby, z przeważającymi łami jezior występuje np. w rejonie Kamień – Kielno falistymi i równinnymi wierzchowinami, wzniesionymi – Tuchomek, czy w okolicach Wzgórz Szymbarskich. średnio 60–100 m n.p.m. Występują tu żyzne gleby bru- Specyfika warunków klimatycznych tego obszaru wynika natne, użytkowane jako grunty orne. Podstawowe uroz- przede wszystkim z wysokości bezwzględnych do ponad maicenie środowiska wprowadzają tu doliny rzek. 300 m n.p.m., co powoduje niższe temperatury powietrza - Mierzeja Wiślana rozciąga się wąskim pasem wzdłuż i większe prędkości wiatru. W użytkowaniu ziemi prze- brzegu morskiego na odcinku od Sopot po Krynice ważają tereny zurbanizowane lub urbanizujące się o róż- Morska i Piaski. Jej ciągłość przerywają ujścia wiły: pier- nych funkcjach (osiedla mieszkaniowe, przemysł, składy, wotne – czyli ujście Wisły Martwej, ujście Wisły Śmiałej lotnisko) oraz tereny rolnicze o charakterze strefy pod- i przekop Wisły. Szerokość Mierzei Wiślanej wynosi od miejskiej. Strefa krawędziowa wysoczyzny morenowej kilkudziesięciu metrów w rejonie Sopotu i Jelitkowa do Pojezierza Kaszubskiego jest wiodącą strukturą przyrod- około 2 km na Mierzei Wiślanej. Tworzą ją zespoły wydm niczą centrum metropolii. Jest to obszar silnie rozcięty nadmorskich, ukształtowane przez procesy eoliczne. licznymi dolinami erozyjnymi, które utworzyły rozległe Mają one charakter wzniesień i pagórków o nieregular- zgrupowania odosobnionych pagórków, o wysokościach nych kształtach oraz wałów wydmowych. Ich wysokość względnych sięgających nawet ponad 100 m i nachyle- wzrasta w kierunku wschodnim do ponad 30 m n.p.m. na niach stoków ponad 40o. Dna dolin rozcinających strefę odcinku mierzejowym. Większość wydm jest ustabilizo- krawędziową charakteryzuje zróżnicowana szerokość, wana przez porastające je lasy, głównie bory sosnowe, od kilkudziesięciu do kilkuset metrów oraz ich funkcja a w niższych partiach lasy mieszane. Środowisko wydm tranzytowa, polegającą na „linijnym” wynoszeniu mate- jest mało odporne na oddziaływanie antropogeniczne rii ku terenom położonym u ich podnóża. Szczególną Warunki środowiska przyrodniczego aglomeracji Trój- rolę przyrodniczą pełnia lasy. Wynika to z ich znaczenia miasta, wskazują na potrzebę i konieczność odmiennego ekologicznego, jako najwyżej zorganizowanego układu ich traktowania w planowaniu rozwoju aglomeracji. roślinności, z zajmowanego dużego obszaru i z funkcji 9.2.1. Struktura środowiska przyrodniczo-kulturowego krajo-brazowej. Największą powierzchnię zajmują lasy i zasoby krajobrazu bukowe, zaś w dolnych partiach występują grady i łęgi. 1) Środowisko przyrodnicze Prawie cała, zalesiona strefa krawędziowa objęta jest Obszar aglomeracji Trójmiasta należy do najsilniej ochroną w postaci Trójmiejskiego Parku Krajobrazo- zróżnicowanych biotycznie i siedliskowo oraz najcen- wego. Południowy bezleśny skraj strefy, o mniejszym niejszych regionów w Polsce, nadających mu znaczenie zróżnicowaniu rzeźby terenu, podlega obecnie silnym międzynarodowe. Jest to efektem współwystępowania procesom urbanizacyjnym. Jest to główny obszar prze- i sąsiedztwa różnych typów środowiska przyrodniczego, strzennego rozwoju Gdańska w ciągu ostatnich lat. mających kluczowe znaczenie dla utrzymania różnorod- - Pobrzeże Kaszubskie obejmuje północno-wschod- ności biologicznej. Położenie w strefie pięciu całkowi- nią część metropolii, jej główną wyróżniającą się formą cie odmiennych pod względem specyfiki przyrodniczej Dziennik Urzędowy Województwa Pomorskiego Nr 172 — 13142 — Poz. 3361 mezoregionów fizyczno-geograficznych (Pojezierze i funkcjonalności w środowisku przyrodniczym; Kaszubskie, Pobrzeże Kaszubskie, Żuławy Wiślane, Poje- - istnienie dużych i dawnych tradycji kształtowania zierze Starogardzkie i Mierzeja Wiślana) oraz uroz-mai- zieleni kulturowej, przejawiające się pozostałościami cenie sąsiedztwem Morza Bałtyckiego i Zatoki Gdańskiej wielu parków podworskich oraz licznych jeszcze, (strefa oddziaływania morza na środowisko przyrodni- urozmaiconych pod względem składu gatunkowego, cze lądu) jest zauważalne przede wszystkim w zmianach alei drzew przydrożnych; również istotne znaczenie przebiegu elementów i zjawisk klimatycznych, w rozwoju mają stare tradycje gospodarki leśnej, warunkującej morfologicznym brzegu morskiego, w kształtowaniu się m.in. obecność wiekowych nasadzeń drzew obcych selektywnych siedlisk i na nich specyficznych zbiorowisk geograficznie, introdukowanych na Pomorzu. roślinnych oraz w zmianach dynamiki i składu chemicz- Zróżnicowanie cech środowiska przyrodniczego nego wód powierzchniowych i podziemnych. i krajobrazu wskazuje na potrzebę kształtowania Najważniejszymi cechami środowiska aglomeracji, powiązań struktur ekologicznych obszaru aglomeracji określającymi jego wysoką wartość przyrodniczą, są: Trójmiasta, stanowiących spójny system osnowy - przyleganie do wód morskich Bałtyku, skutkujące ekologicznej, przenikający obszary zurbanizowane, obecnością specyficznych siedlisk – wydm pasów umożliwiający powiązania funkcjonalne przez mierzejowych, brzegów klifowych, ujściowych cyrkulację atmosferyczną, obieg wody, migrację odcinków dolin rzecznych, a także przyległych zwierząt i roślin i inne procesy przyrodnicze. Istnienie obszarów, np. rozległych błot przymorskich; osnowy ekologicznej warunkuje utrzymanie względnej - rozległa równina deltowa Wisły stanowiąca równowagi ekologicznej środowiska przyrodniczego, specyficzny typ środowiska i obszar migracji wielu wzbogaca jego strukturę i urozmaica krajobraz w gatunków (np. niektórych roślin górskich na niż, sensie fizjonomicznym. Na strukturę ekologiczną gatunków synantropijnych), dolina ta ma zarazem obszaru aglomeracji składają się elementy: znaczenie, jako bariera, dla pewnych zbiorowisk - rangi krajowej: i gatunków roślin; - korytarze ekologiczne: doliny Wisły, przymorski - wysoka jeziorność znacznej części obszaru, z – południowobałtycki; obecnością jezior zróżnicowanych pod względem - rangi regionalnej: wielkości, pocho-dzenia, cech ich wód; na szczególną - korytarze ekologiczne: Pradoliny Redy – Łeby, uwagę zasługują jeziora lobeliowe oraz specyficzne doliny Raduni i Motławy, doliny Nogatu, doliny zbiorniki dystroficzne; ważna jest także obecność Szkarpowy, Przy-widzki, doliny Piaśnicy i rynny licznych obszarów źródliskowych, dających początek Jeziora Żarnowieckiego, płaty ekologiczne: stę- wielu ciekom regionu; życko-kartuski, lasów oliwsko-darżlubkich, - obecność licznych torfowisk, o zróżnicowanej - rangi subregionalnej i lokalnej: wielkości, genezie i stopniu zniekształcenia szaty - płaty ekologiczne: wydmowych kompleksów leś- roślinnej, wciąż stanowiących ogromny potencjał nych, lasów Otomińskich; środowiska; o ich wybitnej wartości decyduje zarówno - korytarz ekologiczny: doliny rzeki Kaczej, Koli- rola retencyjna, jak też ostoi ginących i zagrożonych bianki, Swelini, Świemirowski, Potoku Oliw- zbiorowisk roślinnych, gatunków roślin, grzybów skiego, stanowiące zanikające połączenia i zwierząt; zalesione strefy krawędziowej Wysoczyzny - bogactwo siedlisk, zróżnicowanych pod względem Gdańskiej i strefy brzegowej Zatoki Gdańskiej; wilgotności i żyzności – od mad żuławskich, po - inne elementy osnowy ekologicznej: siedliska moren czołowych i piaszczystych pasów - mikropłaty ekologiczne drobnych kompleksów leś- mierzejowych, powiększone przez obecność stref nych, posiadające istotne walory fizjonomiczne; ekotonowych – na styku jedno-stek o odmiennych - mikropłaty ekologiczne zbiorników wodnych wraz z warunkach; ich bezpośrednim otoczeniem, zarówno zbiorników - znaczna lesistość – z obecnością kilku rozległych relatyw-nie dużych jak i licznych drobnych oczek kompleksów leśnych, jak Lasy Oliwskie, Puszcza wodnych; Darżlubska, Lasy Mirachowskie, warunkująca - doliny z potokami o zróżnicowanym stopniu zan- bogactwo leśnych ekosystemów i wartościowe cechy tropizowania np. Strzyży, Potoku Siedleckiego krajobrazu; bardzo ważne jest występowanie terenów i Oruńskiego; posiadających ciągłość istnienia siedlisk leśnych od - tereny urządzonej zieleni miejskiej, jak parki, pradziejów, w odróżnieniu od zalesień na gruntach, skwery, zieleńce oraz założenia dworsko-parko- użytkowanych w przeszłości rolniczo; we; - koryta licznych cieków, cechujące się silnym - zgrupowania drzew i krzewów o istotnej roli krajo- spadkiem i prędkością przepływu, stanowiące łączniki brazowo-fizjonomicznej, w tym: najbardziej znane ekologiczne pomiędzy Pojezierzem Kaszubskim a spośród nich i szczególnie cenne lipy wzdłuż Alei strefa brzegową; Zwycięstwa w Gdańsku, ul. gen. J. Hallera, będące - pas wybrzeża morskiego stanowi ważny szlak migracji pod stałą opieką, podlegające konserwacji i uzupeł- ptaków; nianiu. - obecność starych ośrodków osadniczych, w tym dużych Mikropłaty ekologiczne ze względu na zachowanie – miejskich oraz wielu wsi, o ciągłości osadniczej ekologicznych warunków funkcjonowania środowiska liczącej wiele wieków. Warunkują one wzbogacenie od i życia mieszkańców oraz kształtowanie walorów krajo- pradziejów różnorodności siedlisk i związanych z nimi brazowych powinna być w całości zachowana zwłaszcza, zbiorowisk oraz gatunków synantropijnych; obecność że często podlegają silnej antropopresji związanej z zain- „bram” wlotowych dla obcych gatunków, takich jak westowaniem terenów. porty morskie, oraz szlaki komunikacyjne o znaczeniu Najważniejszą cechą osnowy ekologicznej aglome- ponadregionalnym, powoduje większe urozmaicenie racji Trójmiasta jest jej duża rola w skali regionalnej świata przyrody i wprowa-dza wiele gatunków i słabość w skali subregionalnej i lokalnej, wynikającą z inwazyjnych, komplikując sprawę różnorodności znacznego stopnia zantropizowania. Najpoważniejszym Dziennik Urzędowy Województwa Pomorskiego Nr 172 — 13143 — Poz. 3361 problemem funkcjonowania sieci powiązań ekologicz- połowie XIII w. na prawym brzegu Wisły. Zbudowano nych jest niemal całkowita izolacja i fragmentacja wielu sieć zamków umożliwiających kontrolę i obronę obszaru cennych przyrodniczo obszarów w centrum aglomeracji państwa. Do dziś przetrwały jedynie relikty archeologicz- (np. Lasy Oliwskie, Lasy Gdyńskie). Potencjalne kory- ne lub ruiny (m.in. w Gdańsku, Pucku), w bezpośred- tarze ekologiczne, które mogłyby wiązać przyległą do nim sąsiedztwie metropolii znajduje się umieszczony na aglomeracji część Trójmiejskiego Parku Krajobrazowego Liście Światowego Dziedzictwa Naturalnego i Kulturo- (TPK) z Pojezierzem Kaszubskim (dolina Kaczej, dolina wego UNESCO zespół zamkowy w Malborku. Pozosta- Strzyży, rynna Jeziora Wysockiego i dolina Strzelenki, łością po tym okresie jest również kanał Raduni wraz z lasy wokół Góry Donas i rynna Jeziora Tuchom-skiego), systemem hydrotechnicznym. przestają spełniać swoją funkcję, a niedawne mateczniki Innym charakterystycznym elementem architektury zwierzyny w obrębie TPK stały się obecnie miejscami aglomeracji jest architektura gotycka ceglana, reprezen- masowej rekreacji mieszkańców osiedli powstających to-wana m.in. przez: Ratusz Głównego Miasta w Gdań- na granicy parku. Sposób zagospodarowania terenu (w sku, liczne kościoły, w tym największa ceglana świątynia tym jego grodzenie) dodatkowo skutecznie uniemożliwia na świecie bazylika Najświętszej Marii Panny w Gdań- przemieszczanie się dzikich zwierząt. sku. 2) Dziedzictwo kulturowe W obrębie aglomeracji można odnaleźć liczne relikty Jednym z walorów obszaru aglomeracji Trójmiasta, architektury renesansu (przeważnie jego niderlandzkiej wyróżniających ją na tle innych, jest znajdujące się na odmiany) i baroku – w przeciwieństwie do zabytków stosunkowo niewielkim obszarze, bogactwo walorów średniowiecznych są to w większości obiekty świeckie. środowiska kulturowego. Zróżnicowanie warunków przy- W owym czasie Pomorze znalazło się pod silnymi wpły- rodniczo-krajobrazowych (brzeg morski, ujścia cieków wami protestantyzmu, nurtu promującego prostotę wodnych, duże kompleksy leśne, wzgórza morenowe i ascezę. Przejęte przez protestantów kościoły pozbawia- i krawędź wysoczyzny, sąsiedztwo płaskich terenów ne były średniowiecznych malowideł (np. kościół Naj- depresyjnych) predysponowało ten obszar do rozmai- świętszej Marii Panny w Gdańsku). Przykłady ówczesnej tych form zagospodarowywania. Szczególne miejsce na architektury mieszczańskiej najliczniej występują na tere- drodze europejskich wędrówek ludów, koncentracja szla- nie Gdańska. Obok reprezentacyjnych kamienic trzeba ków handlowych oraz strategiczne znaczenie militarne tu koniecznie wymienić Wielką Zbrojownię, Ratusz Sta- spowodowało, że w reliktach oraz zachowanych obiek- romiejski oraz bramy: Wyżynną, Zieloną i Złotą, a także tach dziedzictwa kulturowego można odczytać wpływy zachowany w większości unikalny system fortyfikacji wielu kultur i narodowości. Powszechne zasiedlenie tych ziemnych z XVII w. Jedynym przykładem miasta loko- terenów nastąpiło na przełomie IV i III tys. p.n.e. Począt- wanego w tym czasie jest Wejherowo. kowo osady koncentrowały się wzdłuż wybrzeża Bałtyku, Pozostałością po nurcie kontrreformatorskim w koś- w strefie krawędziowej Doliny Wisły i w Delcie Wisły, ale ciele są barokowe wnętrza gotyckich kościołów (m.in. również w Dolinie Redy nad Łebą i Bukowiną, jeziorami św. Mikołaja w Gdańsku oraz dawny kościół cystersów Żarnowieckim i Raduńskim. w Oliwie), które często wyposażano w organy. Najsłyn- Nazwa Gdańsk, w dokumentach historycznych pojawi- niejszym miejskim obiektem ówcześnie zbudowanym ła się w X wieku, jednak stabilizacja pierwszych struktur jest Kaplica Królewska w Gdańsku, ufundowana przez osadniczych nastąpiła we wczesnym średniowieczu (VII Jana III Sobieskiego dla katolickiej mniejszości. Baroko- i VIII w.). Do tej pory przetrwało niewiele reliktów tego wa architektura sakralna powstawała najczęściej z dala okresu. Ówczesne osady koncentrowały się głównie od miast, przy okazji lokowania nowych grup zakonnych na obszarach o lepszych glebach, również nad rzekami (np. jezuici w Starych Szkotach – obecnie w obrębie (Wisła, Radunia, Reda), jeziorami, rzadziej na terenach Gdańska, reformaci w Wejherowie). Cennym zabytkiem leśnych. Obok osad rozproszonych z czasem pojawiały z tego okresu jest zespół kilku najstarszych kaplic w się wsie regularne, składające się z od kilku do kilku- Kalwarii Wejherowskiej. Na obszar Delty Wisły przyby- dziesięciu domostw rozlokowanych na planie owalu (np. li w tym czasie uciekający przed prześladowaniami we Luzino, Reda). własnym kraju mennonici, wprowadzając m.in. nowe Silny wpływ na dziedzictwo kulturowe i kształtowa- metody uprawy ziemi. Dziś występujący tu historycz- nie przestrzeni tego obszaru wywarły ośrodki zakonne ny system polderów uważany jest za jeden z najlepiej – np. cystersów (Oliwa), norbertanek (Żukowo), kartu- zachowanych w Europie. Na tych bogatych, ale trudnych zów (Kartuzy), dawniej cysterek – obecnie benedykty- w uprawie ziemiach wykształciły się charakterystyczne nek (Żarnowiec) oraz sieć obiektów obronnych zakonu formy budownictwa wiejskiego – tzw. zagrody olęderskie krzyżackiego. Główna fala fundacji zakonów miała miej- oraz domy podcieniowe (m.in. Gdańsk Lipce). sce od XII do XIV w. Klasztory były lokowane z dala od XIX w. nie przyniósł wiele dobrego Gdańskowi ówczesnych miast i wraz z rozwojem swojego zaplecza – miasto zostało zmarginalizowane jako jeden z kilku stanowiły zaczyn dla rozwoju nowych ośrodków – do pruskich portów morskich. W wyniku polityki Bismarcka dziś przetrwały specyficzne przyklasztorne osady. Ele- zakończył się czas harmonijnego współistnienia wielu mentem krajobrazu śródmieścia Gdańska jest architek- kultur. Ówczesny porządek pozostawił jednak liczne znaki tura zakonów żebraczych. W XIII w. do Gdańska i Tczewa w krajobrazie kulturowym. W połowie XIX w. rozpoczęto przybyli dominikanie, później, w XV w. w Gdańsku, a w budowę linii kolejowej, zaczęły powstawać wielkoob- XVII w. w Wejherowie pojawili się franciszkanie. szarowe zakłady przemysłowe (np. stocznie, cukrownie, Kluczowy dla rozwoju struktury terytorialnej był okres później gazownie i elektrownie) oraz urządzenia inżynie- lokowania miast na prawie lubeckim (I poł. XIII w.), póź- ryjne (np. latarnie morskie, urządzenia hydrotechnicz- niej (za panowania Krzyżaków) głównie chełmińskim, ne, mosty zwodzone). Miasto wyszło daleko poza swoją będącym wersją prawa magdeburskiego. Na początku średniowieczną strukturę, pod koniec XIX w. w krajobra- XIV w. powstała jednostka administracyjna (Państwo zie pojawiły się dominujące obiekty handlowe (np. hala Krzyżackie) łącząca oba brzegi dolnej Wisły – obszar targowa w Gdańsku), gmachy użyteczności publicznej delty stał się miejscem najbardziej intensywnego osad- (np. neorenesansowy dworzec i gmach Politechniki w nictwa. Dziesiątki miast i setki wsi powstało w drugiej Gdańsku) oraz siedziby firm (np. dawny Bank Rzeszy Dziennik Urzędowy Województwa Pomorskiego Nr 172 — 13144 — Poz. 3361 (NBP) przy ul. Okopowa 1, eklektyczny gmach Dyrekcji - zespół urbanistyczny Gdyni, którego powstanie Okręgowych Kolei Państwowych w Gdańsku). Przykłady i rozwój przestrzenny jest wyjątkowym zjawiskiem architektury eklektycznej i historyzującej można odna- w kulturze zagospodarowania przestrzeni okresu leźć również poza obszarami miejskimi. Najczęściej są to międzywojennego, wraz z dzielnicą – ogród na obiekty rezydencjalne (np. pałace w Rzucewie i Leźnie) Kamiennej Górze, a także inne elementy historycznego i sakralne (np. kościół w Redzie). krajobrazu kulturowego: Okres tzw. dwudziestolecia międzywojennego to czas - wioska rybacka na Oksywiu; intensywnego rozwoju fragmentu wybrzeża znajdujące- - zespół kuracyjny w Orłowie; go się w granicach Polski. Zbudowano port we Włady- - wieś lokacyjna Wielki Kack; sławowie, a przede wszystkim stworzono Gdynię – port - zespół urbanistyczno-krajobrazowy Wejherowa, który wraz z modernistycznym układem miejskim mającym nie wytworzył kontynuacji przestrzennej w postaci konkurować z Wolnym Miastem Gdańskiem. II wojna dodatko-wych kulturowo obszarów; światowa wywarła szczególnie silne piętno. Znaczna - najstarsza część wsi lokacyjnej Żukowo wraz z część kształtowanych przez wieki struktur miejskich zespołem klasztornym; uległa zniszczeniu. Dziś szczególną opieką otaczane są - miasto Kartuzy wraz z zespołem klasztornym; miejsca walki i martyrologii (Westerplatte, Hel, Poczta - zespół Starego Miasta w Tczewie; Polska w Gdańsku). - zespół Starego Miasta w Pucku wraz z portem. Kolejny przełom miał miejsce po II wojnie światowej. Obok powyższych struktur osadniczo-urbanistycznych Obszar obecnej aglomeracji, w szczególności Gdańsk, zasób zagospodarowania przestrzeni o wysokiej wartości Gdynia i Sopot były miejscem intensywnych migracji. kulturowej tworzą także rozległe systemy przetworzo- Nastąpił niespotykany dotąd wzrost udziału obszarów nego kulturowo krajobrazu, unikatowe pod względem zurbanizowanych. Nowe dzielnice powstawały w ode- treści i formy, posiadające duże wartości poznawcze, a rwaniu od tradycji miejsca, nadawano im ujednolicony dwa z nich także do tej pory znaczenie funkcjonalne: charakter. Wyjątkiem była akcja odbudowy Głównego - rozległy leśny park spacerowy lasów oliwsko- Miasta w Gdańsku. Zrekonstruowany układ nie sta- sopockich utworzony w XIX wieku; nowi wiernego odtworzenia stanu pierwotne-go, lecz - system kaskady rzeki Raduni z jej urządzeniami jego adaptację uwzględniającą współczesne wymogi technicznymi (śluzy, spiętrzenia, elektrownie wodne, funkcjonalne – m.in. standardy dotyczące zacienienia, wieże ciśnień); powierzchni zielonych czy dostępności komunikacyj- - średniowieczne dzieło inżynierskie Kanału Raduni nej. Z perspektywy kilkudziesięciu lat trudno ocenić, jak doprowadzające wodę do Gdańska i jego ówczesnych trwały będzie wpływ zabudowy okresu socjalizmu na urządzeń przemysłowych. krajobraz kulturowy aglomeracji Trójmiasta, jako kształ- 3) Krajobraz tującej się metropolii. Położenie aglomeracji Trójmiasta w strefie różnych Analiza właściwości i wartości historycznych form mezoregionów fizyczno-geograficznych, w tym zwłaszcza środowiska kulturowego wykazuje istnienie zasobu pojezierza, strefy krawędziowej wysoczyzny i pobrzeża zespołów osadniczo-urbanistycznych o dużych wartoś- skutkuje niepowtarzalnymi echami krajobrazowo-eks- ciach kulturowych, często porównywanych z obiektami pozycyjnymi, które w połączeniu z elementami krajobra- chronionymi, które razem tworzą strukturę historyczne- zu kulturowego stanowią o wyjątkowości nadmorskiej go krajobrazu kulturowego. Należą do nich2: aglomeracji. - zespół urbanistyczny Gdańska w obrębie nowożytnych Z uwagi na występowaniem aktualnych i potencjal- fortyfikacji w powiązaniu z rozwiązaniami planistyczno- nych funkcji pełnionych przez różne struktury prze- urbanistycznymi historycznie z nim związanymi lub strzenne obszaru aglomeracji Trójmiasta pod względem tworzonymi w ramach jego historycznego rozwoju fizjonomii krajobrazu wyróżniają się cztery zasadnicze przestrzennego: strefy urbanizacyjne (zabudowa mieszkalna i jej towa- - układ i zabudowa obecnego południowego przed- rzysząca) oraz rekreacyjne spełniane na terenach otwar- mieścia Gdańska: ciąg ulicy Trakt św. Wojciecha; tych: - zaprojektowania w I ćw. XX wieku zabudowa miesz- - zurbanizowanej (miejskiej) – obejmującej historyczne kaniowa wielorodzinna i willowa górnego tarasu w tereny centrów miast oraz ich zainwestowane Gdańsku wraz z komponowanymi zespołami Aka- otoczenie, jak i zwarte kompleksy zabudowy na demii Medycznej oraz Politechniki Gdańskiej; peryferiach miast zrealizowane do końca ubiegłego - zaprojektowania w I ćw. XX wieku zabudowa miesz- stulecia; kaniowa wielorodzinna dzielnicy Nowe Szkoty; - aktualnej suburbanizacji – obejmujące obszary na - zespół urbanistyczny Nowego Portu; peryferiach miast oraz w sąsiadujących z miastami - zespół kuracyjny w Brzeźnie; gminach wiejskich, w których w ostatnich dwóch - zabudowa miejska wielofunkcyjna dzielnicy dolny dekadach następują procesy mniej lub bardziej Wrzeszcz; intensywnego zainwes-towania, głównie o charakterze - zespół urbanistyczno-krajobrazowy Jaśkowa Dolina mieszkaniowym i usługowym; z zabudową willową Wrzeszcza; - potencjalnej suburbanizacji – na których w ostatnich - zespoły obronne Gdańska Twierdza Wisłoujście – kilku latach pojawiają się pierwsze sygnały o Westerplatte; rozpoczynających się procesach rozlewania - zespół urbanistyczno-krajobrazowy Oliwy, z najbardziej zabudowy, w postaci podziałów gruntów rolnych i ich wartościowymi rozwiązaniami przestrzennymi: przekwalifikowywania na działki budowlane, a także - unikatowy zespół dworów mieszczańskich przy ul. powstawania inicjalnej nowej zabudowy; Polanki, którego początki sięgają XVII wieku; - rolniczo-leśno-rekreacyjnej – w której przeważające - zaprojektowania w I ćw. XX wieku zabudowa miesz- obszary zajmują lasy, grunty rolne dobrej jakości kaniowa wielorodzinna i willowa Starej Oliwy; (podlegające ochronie), duże kompleksy jeziorne, - zespól kuracyjny w Jelitkowie; tereny mokradłowe, przyrodnicze obszary chronione - zespół urbanistyczno-krajobrazowy Sopotu; o wysokim reżimie ochronnym; na większości z nich Dziennik Urzędowy Województwa Pomorskiego Nr 172 — 13145 — Poz. 3361 możliwy jest aktywny wypoczynek, przy czym nie Koncentrują się na zachodnim zapleczu Trójmia- powinny one w przewadze podlegać intensywnemu sta, w gminach Szemud i Żukowo, a także częś- zagospodarowaniu, zarówno o charakterze osadni- ciowo na terenie miast (Gdańsk, Gdynia, Rumia, czym, jak i turystycznym. Reda, Tczew). Największy taki obszar znajduje się Dla percepcji krajobrazu aglomeracji Trójmiasta duże w Pradolinie Kaszubskiej, a także na sąsiadującej znaczenie mają lasy, które zajmują na jej obszarze sto- z nią od północnego wschodu Kępie Oksywskiej. sunkowo znaczną powierzchnię, zbliżoną do średniej Znaczny obszar o umiarkowanej wartości krajobra- ogólnopolskiej (około 30%). Szczególne znaczenie posia- zu znajduje się także w południowej części gminy da kompleks lasów oliwsko-wejherowskich, Puszcza Puck. Do tej grupy zaliczono także krajobraz Mierzei Darżlubska na północ od Wejherowa i Redy, lasy Mierzei Wiślanej, w szczególności jej części położonej na Helskiej i Wiślanej, a także mniejsze kompleksy leśne na Wyspie Sobieszewskiej. Pojezierzu Kaszubskim. Wśród wartościowych krajobrazowo obszarów należy Bardzo istotnym czynnikiem urozmaicającym wartość wyróżnić: krajobrazu jest zróżnicowana rzeźba terenu, tworząca - Doliny rozcinające krawędź wysoczyzny Pojezierza możliwości obserwacji płaszczyzny morza z bardzo wielu Kaszubskiego, wśród których jako najmniej miejsc znajdujących się wewnątrz struktury urbanistycz- przekształcone zainwestowaniem uwzględnić nej, począwszy od południowych przedmieść Gdańska należy: Radości Potoku Jelitkowskiego w Oliwie, kończąc na punkcie widokowym na Kamiennej Górze w Świeżej Wody Potoku Prochowego w Oliwie, Ewy w Gdyni lub na Rozewiu. Urozmaiceniu rzeźby towarzyszy Oliwie, Potoku Rynarzewskiego w Lasach Oliwskich, także znaczący zasób krajobrazu w postaci licznych dolin Potoku Świemirowskiego w Sopocie Wyści-gach, rzecznych, występu-jących licznie na Pojezierzu Kaszub- Swelini (Bernardowską) na granicy Sopotu i Gdyni, skim – w jego części centralnej na zachód od Gdańska Marszewskiej Strugi w Gdyni Chyloni, Zagórskiej (gminy: Szemud, Przodkowo, Żukowo) oraz południo- Strugi w Rumi, Cedronu w Wejherowie. wowschodniej – na południe od Gdańska (w gminach - Drogi pejzażowe, stanowiące równocześnie ciągi Kolbudy, Przywidz, Trąbki Wielkie, a częściowo Pruszcz widokowe. Oprócz wcześniej uwzględnionych Gdański oraz Tczew). Krajobraz tej części obszaru metro- najważniej-szych tego typu obiektów w skali politalnego urozmaicają także liczne naturalne zbiorniki województwa, dodatkowo na terenie aglomeracji wodne, które w szczególności występują w gminach Kar- Trójmiasta za istotne uznać należy: DW nr 218 i DW nr tuzy i Szemud, a w nieco mniejszej liczbie na obszarze 224 Sopieszyno – Wejherowo, DW nr 218 Koleczkowo gmin: Wejherowo, Kolbudy, Przywidz, Trąbki Wielkie – Bieszkowice, DW nr 218 Nowy Dwór Wejherowski i Tczew. Trzy wymienione czynniki: rzeźba, sieć wodna – Wejherowo, DP nr 1400G Gniewowo – Reda, DP nr i roślinność (szczególnie lasy) silnie urozmaicają krajo- 1401G Zbychowo – Reda, DP nr 1412G Koleczkowo braz aglomeracji Trójmiasta. – Gdynia Pustki Cisowskie, S6 Obwodnica Trójmiasta Urozmaicenie struktury przyrodniczej aglomeracji na odcinkach: Karwiny – Chwarzno oraz Chwarzno przyczynia się do dużego bogactwa elementów ekspo- – Demptowo, DP Starzyno – Gnieżdżewo, DW nr 216 zycji wizualnej i kompozycji krajobrazowej, także w sto- Władysławowo – Jastarnia, DW nr 215 Jastrzębia sunku do obszaru całego województwa pomorskiego. Góra – Karwia, DW nr 222 Kleszczewo – Jagatowo Należą do nich obszary o: – Straszyn, DW nr 233 Mierzeszyn – Trzepowo, DK nr - wybitnej wartości, położone w południowej i centralnej 91 Pruszcz Gdański – Tczew, DP nr 2239G Kiezmark części aglomeracji Trójmiasta: – Przegalina, DP nr 2328G Mikoszewo – Dworek. - w części południowej są to głównie tereny wyso- - Punkty widokowe, w tym także historyczne czyznowe Pojezierza Kaszubskiego położone na komponowane tzw. „lunety widokowe”. Najważniejsze południu gmin: Somonino, Przywidz i Pruszcz z nich to: wzniesienie Góra Zamkowa w Wejherowie, Gdański, w centralnej części gminy Trąbki Wielkie, punkt widokowy „Drei Städte Blick” nad parkiem w zachodniej części gminy Pszczółki i północnej „Stawowie” w Sopocie, wieża widokowa na górze Tczew; Pachołek w Oliwie, luneta widokowa „Widok - w części centralnej najwybitniejszymi krajobrazami na morze” w programie kompozycyjnym Parku cechuje się zalesiona krawędź wysoczyzny moreno- Oliwskiego, punkty widokowe „na morze” z terenów wej położona w obrębie Gdyni, Rumi, Redy i Wej- parkowych zespołów rezydencjonalnych Dworów przy herowa. W tej części metropolii bardzo wysokimi ulicy Polanki w Oliwie, nieczynna wieża widokowa walorami cechuje się także krawędź wysoczyzny w Gdyni Witomino, punkt widokowy z rezerwatu na terenie Gdańska i Sopotu oraz w południowej przyrody „Kępa Redłowska” na Zatokę Gdańską, części gminy Wejherowo; wzniesienie u wylotu doliny Zagórskiej Strugi w Rumi, - bardzo wysokiej wartości krajobrazu, występujące: wzniesienie w lasach nad Marszewską Strugą w Gdyni - w centralnej i południowej części Żuław Gdań- Pustkach Cisowskich, pawilon widokowy w Parku skich; Kolibki w Gdyni Orłowie, wzniesienie Łysa Góra w - we wschodniej części gminy Trąbki Wielkie; Sopocie, „Wzgórza Królowej Marysieńki” w Sopocie, - wokół Kartuz i Somonina; latarnia morska w Helu, latarnia morska w Roze-wiu - w rejonie Pucka i Starzyna, a także na Mierzei Hel- (m. Władysławowo), Wieża widokowa Wieżyca (gm. skiej; Stężyca), Góra Sobótki w Ręboszewie (gm. Kartuzy), - wysokiej wartości, która cechuje: Złotej Górze w Brodnicy Górnej (gm. Kartuzy). - pozostałą część Żuław Gdańskich i część Żuław w Generalnie, przeważająca część aglomeracji Trójmia- gminie Stegna; sta cechuje się wysokimi i bardzo wysokimi zasobami - zachodnią i północną część gminy Puck; krajobrazowymi, przy czym w jej strukturze znajdują się - prawie całą zachodnią część obszaru aglomeracji dysharmonijne struktury krajobrazu miast: w obrębie Pojezierza Kaszubskiego; - chronione relikty historycznego krajobrazu wymaga- - południe gminy Tczew; jące dostosowania: - niższej w skali aglomeracji Trójmiasta wartości. - XX-wieczne zespoły zabudowy robotniczej i pod- Dziennik Urzędowy Województwa Pomorskiego Nr 172 — 13146 — Poz. 3361 miejskiej (Pruszcz Gdański, Orunia, Oliwa, Nowy sta zostały dostrzeżone i stosunkowo wcześnie i objęte Port); ochroną np.: w 1938 r. został powołany jeden z pierw- - XIX-wieczne zespoły zabudowy czynszowej we szych w Polsce rezerwatów przyrody „Kępa Redłowska”. Wrzeszczu; W latach 50. i 80. XX w. utworzono szereg rezerwatów - XIX/XX-wieczne zespoły zabudowy robotniczej w bezpośrednim sąsiedztwie rozrastających się miast, a dużych zakładów przemysłowych (Kolonie Abbega, lasy otaczające Trójmiasto, mimo prowadzenia w nich kolonia Stoczniowa, kolonie Suchanino); gospodarki leśnej, zostały zachowane i w 1979 r. objęte - zajmujące stosunkowo duże obszary w tkance ochroną w postaci Trójmiejskiego Parku Krajobrazowe- miasta dawne zakłady przemysłowe, składowe, go. transportowe; O wysokiej wartości zachowanych dotychczas natu- - wymagające przywrócenia wartości kompozycyj- ralnych i seminaturalnych terenów przyrodniczych nych krajobrazu kulturowego: świadczy znaczna liczba i powierzchnia prawnych form - cześć osiedli mieszkaniowych z wielkiej płyty; ochrony przyrody. W samym centrum aglomeracji, obej- - substandardowe i tymczasowe osiedla mieszka- mującym Trójmiasto, znajduje się: niowe (Olszynka, Redłowo, Grabówek, Oksywie, - 10 rezerwatów przyrody, fragmenty 6 obszarów Orunia); NATURA 2000, Trójmiejski Park Krajobrazowy, - chaotyczne zagospodarowanie wzdłuż głównych fragmenty 3 obszarów chronionego krajobrazu, 15 ciągów komunikacyjnych, głównie SKM i obwod- użytków ekologicznych, 2 zespoły przyrodniczo- nica Trójmiasta; krajobrazowe i ponad 240 pomników przyrody. - utrzymanie reliktów substandardowego zagospo- Obiekty te stanowią łącznie ponad 26% ogólnej darowania ciągu nadmorskiego oraz jego „niecią- powierzchni Trójmiasta (il. 22). Natomiast w granicach głe” zagospo-darowanie w dzielnicach: Brzeźno analiz obszaru aglomeracji znajduje się ogółem: (centrum), Brzeźno — Zaspa, Jelitkowo, Redłowo; - 58 rezerwatów przyrody, 62 obszary NATURA 2000 (9 - zespoły ogródków działkowych. OSOP i 53 SOOS), 4 parki krajobrazowe, 15 obszarów 9.2.2.Prawne formy ochrony środowiska przyrodniczo- chronionego krajobrazu, 80 użytków ekologicznych, kulturowego 4 stanowiska dokumentacyjne, 10 zespołów 1) Środowisko przyrodnicze [Rys.32] przyrodniczo-krajobrazowych, ponad 860 pomników Walory przyrodnicze obszaru aglomeracji Trójmia- przyrody.

22. Wieloprzestrzenne formy ochrony przyrody w obszarze aglomeracji Trójmiasta

Dziennik Urzędowy Województwa Pomorskiego Nr 172 — 13147 — Poz. 3361 W poszczególnych gminach obszaru aglomeracji uznania w formie wpisu na Listę Światowego Dziedzi- tereny chronione stanowią od poniżej 2% powierzchni ctwa Kulturalnego i Naturalnego UNESCO. gminy (w gminach Trąbki Wielkie, Przodkowo i miastach Zabytki znajdujące się na terenie aglomeracji oraz w Tczew, Pruszcz Gdański), do 100% jej powierzchni (w jej bezpośrednim sąsiedztwie można podzielić na kilka gminach Hel, Jastarnia). Większość powierzchni chro- kategorii, najciekawsze przykłady to: nionych stanowią parki krajobrazowe i obszary chronio- - śródmiejskie kompleksy kulturowe o charakterze nego krajobrazu, przy niewielkim odsetku obszarów o nadmorskim: wyższym reżimie ochronnym. - Gdynia – Skwer Kościuszki z Nabrzeżem Pomorskim Zróżnicowanie siedlisk oraz gatunków w otoczeniu i Dworcem Morskim, basenem jachtowym, ciągiem aglomeracji, cechującym się silnym zróżnicowaniem ul. Świętojańskiej wraz z przyległą zabudową; warunków abiotycznych środowiska powoduje, że wciąż - Sopot – molo, ciąg ul. Boh. Monte Cassino i Plac jeszcze znaczna jest ilość drobnych obiektów przyrodni- Konstytucji 3. Maja wraz z Operą Leśną; czych o wysokich walorach biotycznych i ekologicznych, - zespoły i obiekty sakralne (ze szczególnym które dotychczas nie zostały objęte ochroną. Ponadto uwzględnieniem gotyckich): żaden z parków krajobrazowych położonych w obsza- - Gdańsk: Oliwa – zespół poklasztorny Cystersów, rze aglomeracji Trójmiasta nie posiada opracowanych kościół p.w. Najświętszej Marii Panny, zespół i aktualnych planów ochrony, co ogranicza sprawność kościoła i klasztoru pofranciszkańskiego, zespół ochrony przyrody. Presja urbanizacyjna na niezagospo- pielgrzymkowo-krajobrazowy dawnej wsi Święty darowane dotychczas tereny jest bardzo silna i stanowi Wojciech z kościołem św. Wojciecha i Kalwarią; istotne zagrożenie dla bardzo cennych, a powierzchnio- - Żukowo: zespół ponorbertański; wo małych, pozostałości ekosystemów naturalnych. - Kartuzy: zespół poklasztorny kartuzów; Trwałość zasobów różnorodności biologicznej regio- - Żarnowiec (gm.Krokowa): klasztor pocysterski; nu utrzymywana jest np. dzięki sieci korytarzy i łączni- - Stegna: kościół parafialny; ków ekologicznych, które umożliwiają wymianę genów - Wejherowo: kalwaria; między lokalnymi populacjami roślin, zwierząt i grzybów. - dużo cennych obiektów sakralnych jest też we Zachowanie ciągłości tej sieci jest szczególnie ważne dla wsiach wchodzących w skład aglomeracji, są one niewielkich powierzchniowo obszarów cennych przy- mniejsze, mniej znane, ale także cenne; rodniczo, których izolacja doprowadzić może do zaniku - kompleksy poprzemysłowe, postoczniowe: stanowisk najcenniejszych taksonów, mimo objęcia ich - Gdańsk – Stocznia Cesarska, b. Zakłady Naprawcze ochroną prawną. Korytarze ekologicz-ne zapewniają Taboru Kolejowego, zespół b. Zakładów Mięsnych, wielu gatunkom możliwość dyspersji; w przypadku tak- zespół dawnego browaru we Wrzeszczu; sonów osiągających tu granicę zasięgu, warunkują utrzy- - Nowy Dwór Gdański: zespół budynków fabryki manie ich obecności w regionie (w znacznym stopniu i browaru Stobbego; niestabilnej), poprzez zasilanie lokalnych puli genowych - Żukowo: zespół papierni i kanału rzeki Słupnicy z przez osobniki z innych części kraju. Umożliwiają również zespołami urządzeń wodnych; wielu zwierzętom długodystansowe sezonowe wędrów- - zespoły i obiekty militarne, pola bitew, kompleksy ki, związane z rozrodem lub zimowaniem. Przynajmniej powojskowe, tereny obozów zagłady: te ostatnie mają znaczenie międzynarodowe, ponieważ - Gdańsk: zespół fortyfikacji Grodziska, Biskupiej trasy, np. migracji ptaków czy nietoperzy, osiągają wiele Górki, zespół fortyfikacji nowożytnych nad Opły- tysięcy kilometrów, wykraczając poza granice obszaru wem Motławy, zespół Reduty Biskupiej Górki, aglomeracji, województwa, kraju, a nawet Wspólnoty Zespół Twierdzy Wisłoujście, Wielki Arsenał, Europejskiej. teren dawnej Wojskowej Składnicy Tranzytowej W całym obszarze aglomeracji Trójmiasta zwalory- na Westerplatte, tereny powojskowe przy ul. Sło- zowano ogółem i wskazano do potencjalnego objęcia wackiego; ochroną ponad 400 takich obiektów3. Do największych - Hel: zespół obiektów fortyfikacji polskich rejonu obszarów tego typu zalicza się: umocnień „Hel” na Półwyspie Helskim; - Puszczę Darżlubską, Lasy Lęborskie, Lasy - Sztutowo: b. obóz koncentracyjny KL „Stutthof”; Mirachowskie, Prodolinę Redy–Łeby, Dolinę Dolnej - zespoły dworsko – parkowe i pałacowe: Wisły, Mostowe Błota, Równinę Błot Przymorskich, - Krokowa, Rzucewo (gm. Puck), Leźno (gm. wybrzeża Kępy Swarzewskiej i Zatoki Puckiej. Żukowo), Starzyński Dwór (gm. Puck), Sławotów- 2) Dziedzictwo kulturowe [Rys. 33] ko (gm. Puck), Sulicice (gm. Krokowa), Parszkowo Nasycenie obiektami dziedzictwa kulturowego w prze- (gm. Krokowa), Choczewko (gm. Choczewo), Jacko- strzeni obszaru aglomeracji Trójmiasta jest nierówno- wo (gm. Choczewo), Ciekocino (gm. Choczewo), mierne. Największe występuje w Śródmieściu Gdańska Łętowo (gm. Choczewo), Starbienino (gm. Chocze- i w Oliwie. Mimo występowania licznych założeń o wyso- wo), Sasino (gm. Choczewo), Słuszewo (gm. Gnie- kich walorach dziedzictwa kulturowego i krajobrazu, wino), Chynów (gm. Gniewino), Bożepole Wielkie tylko „Osada łowców fok w Rzucewie” (gm.Puck) została (gm. Łęczyce), Parszyno (gm. Łęczyce), Borcz (gm. objęta ochroną w formie parku kulturowego, prowadzo- Somonino), Przyjaźń (gm. Żukowo), Rusocin (gm. ne są przygotowania do powołania parku kulturowego Pruszcz Gdański), zespoły dworów przy ul. Polanki Kalwarii Wejherowskiej. Na terenie aglomeracji znajdują w Gdańsku Oliwie; się dwa zespoły objęte ochroną w formie pomnika histo- - kompleksy zieleni kulturowej: parki, ogrody, rii: Gdańsk – zespół w granicach obwarowań XVII-wiecz- cmentarze: nych i Pole Bitwy na Westerplatte. Trwają starania, aby - Al. Zwycięstwa w Gdańsku, tzw. układ Wielkiej dla zespołu budowli historycznych na Głównym Mieście, Alei; a także miejsc pamięci: Westerplatte – miejsca, gdzie - Zespól pocysterski w Oliwie – Park Oliwski; rozpoczęła się II wojna światowa oraz fragmentu Stoczni - Parki zdrojowe w Brzeźnie i Jelitkowie; Gdańskiej związanego z powstaniem Solidarności wraz z - układy ruralistyczne o wartościach kulturowych Pomnikiem Poległych pozyskać międzynarodową formę (wsie rybackie, zespoły krajobrazowe o charakterze Dziennik Urzędowy Województwa Pomorskiego Nr 172 — 13148 — Poz. 3361 rolniczym): związane z ekspansją zabudowy na nowe tereny. Wsku- - Trąbki Wielkie, Krynicy Morska, Karwieńskie Błota tek „rozlewania się” jednostek osadniczych oraz two- (gm. Krokowa), Żuławki i Drewnica (gm. Stegna); rzenia izolowanych funkcjonalnie i transportowo wysp - Gdańsk: zespół ruralistyczny przedmieścia Św. zainwestowania o monofunkcyjnym charakterze (w tym Wojciecha, Jelitkowo; wielkopowierzchniowe obiekty handlowe) zacierają się - Sopot: przystań rybacka; pierwotne formy krajobrazowe i przyrodnicze. - Gdynia: zespół ruralistyczno-kuracyjny Orłowa, Różnorodne źródła zagrożeń środowiska koncentrują wieś rybacka Oksywie, d. wieś Wielki Kack; się wzdłuż wymienionych wyżej osi komunikacyjnych, - Jastarnia: osady rybackie Jastarnia i Bór oraz Kuź- prowadząc do obniżenia jego jakości. W sposób bezpo- nica; średni lub pośredni oddziałują również na środowisko - średniowieczne założenia gospodarcze: wód przybrzeżnych Zatoki Gdańskiej i Puckiej. Proce- - Gdańsk i Pruszcz Gdański: Kanał Raduni wraz z Trak- sy urbanizacyjne, transport, działalność przemysłowa tem Św. Wojciecha z Wielkim i Małym Młynem; i usługowa (w tym strefy przemysłowe, zakłady o dużym - Zespól pocysterski w Oliwie – zespół kulturowo kra- ryzyku wystąpienia poważnej awarii, rurociągi przesyło- jobrazowy Doliny Radości i założeniami młynów we produktów naftowych) skoncentrowane na terenach (Ogród Zoologiczny powstał po wojnie); miejskich i podmiejskich oddziałują na powierzchnię - średniowieczne gotyckie zespoły zabudowy miej- ziemi, przekształcając rzeźbę terenu i krajobraz, zmie- skiej: niając właściwości mechaniczne i skład chemiczny - Lębork – starówka i kościół; gleb. Rozwój infrastruktury, intensywna zabudowa i to- - Tczew – Stare Miasto z kościołem farnym; warzyszące jej uszczelnianie terenów, powodują zmiany - średniowieczne gotyckie zespoły miast portowych: stosunków gruntowo-wodnych oraz zmiany wielkości - Gdańsk – Pomnik historii: miasto w zasięgu obwa- i kierunków odpływu wód powierzchniowych. Rzutują rowań z XVII w. wraz z projektowaną Drogą do Wol- również na jakość płytszych poziomów wodonośnych, ności; powodują wzrost zagrożenia niektórych komunalnych - Puck – zespół Starego Miasta z kościołem i starym ujęć wody (m.in. na terenie Gdańska) oraz obszarów portem rybackim; zasilania Głównych Zbiorników Wód Podziemnych. - Hel – port rybacki; Zwierciadło wód podziemnych na terenach zurbanizo- - zabytki techniki: wanych podlega wahaniom. Zmniejszony w ostatnich - latarnie morskie: Stilo (gm. Choczewo), Hel, Roze- latach pobór wód podziemnych z ujęć komunalnych wie (m. Władysławowo), Gdańsk, Sopot; i przemysłowych na terenie Gdańska spowodował pod- - Most na Wiśle w Tczewie; niesienie poziomu wody gruntowej na niskim tarasie - zabytki archeologiczne: i wystąpienie podtopień. Wahania lustra wód grunto- - Zamczysko w Gdańsku; wych spowodowane nierównomiernym poborem wód - Rezerwat archeologiczny „Sopockie Grodzisko”; wpływają niekorzystnie na bezpieczeństwo zabudowy Znaczna część zasobu zabytkowego stanowi jedno- miejskiej. Z kolei gwałtowne opady deszczu, podnosze- cześnie obiekty cenne pod względem przyrodniczym. nie się poziomu wód gruntowych oraz okresowe wez- Lasy ciągnące się wzdłuż wzgórz morenowych spajają brania rzek i potoków uaktywniły zjawisko osuwania się liczne zespoły zabytkowe: mas ziemnych na krawędzi wysoczyzny morenowej aglo- - założenia parkowe i rekreacyjne: relikty parków Oruni, meracji. Proces ten próbuje się powstrzymać poprzez relikty parku „Studzienka”, Jaśkową Dolinę wraz budowę zbiorników retencyjnych w obrębie terenów z Teatrem Leśnym, założenia ogrodowe wzdłuż ul. zurbanizowanych. Polanki, Park Oliwski, park „Stawowie” w Sopocie, Zmianom podlega klimat lokalny, zmniejsza się bio- zespoły ogrodowe w okolicach Opery Leśnej, zespół różnorodność. Tereny biologicznie czynne w miastach dworsko-parkowy w Orłowie, założenia willowo- to przede wszystkim trawniki, ogródki przydomowe ogrodowe Dolnego Sopotu, zespół urbanistyczny i działkowe, drzewa przydrożne, skwery, parki, cmenta- Kamiennej Góry w Gdyni; rze. Ogólnie dostępne parki, zieleńce i zieleń osiedlowa - cmentarze i inne zespoły sakralne: sanktuarium zajmują zaledwie 0,45% ogólnej powierzchni obszaru Św. Wojciecha, cmentarz żydowski na Chełmie, aglomeracji. cmentarz w Oliwie, cmentarze w Sopocie, Kalwaria Intensywnie penetrowane i zaśmiecane lasy miejskie Wejherowska. oraz lasy Trójmiejskiego Parku Krajobrazowego tracą 9.2.3. Stan i zagrożenia środowiska przyrodniczo-kul- swój naturalny charakter. turowego i krajobrazu Zagrożenia środowiska przyrodniczego obejmują Struktura funkcjonalno-przestrzenna obszaru aglo- zarówno elementy biotyczne, jak i abiotyczne, wpływa- meracji Trójmiasta rozrasta się promieniście – wzdłuż jąc ogólnie na funkcjonowanie i stan środowiska, jak podstawowych ciągów komunikacyjnych zbiegających i warunki życia mieszkańców. Obszar aglomeracji Trój- się w Gdańsku i Gdyni kształtują się pasma podmiejskich miasta i jego centrum należą do najbardziej zagrożonych osiedli zajmujących niedawne tereny rolnicze. Proces fragmentów województwa, z racji narastającej inten- urbanizacji najsilniej przebiega w kierunku Tczewa, Wej- sywności zagospodarowania i użytkowania przestrzeni. herowa i Kartuz. Żywiołowej i w znacznej mierze chao- W prawdzie, w przekroju wieloletnim (ostatnich kilka- tycznej urbanizacji podlegają w coraz większym stopniu naście lat), stan elementów abiotycznych środowiska w gminy na zachód od Trójmiasta (Wejherowo, Szemud, tym obszarze generalnie uległ pewnemu polepszeniu, to Żukowo, Kolbudy) oraz w pasie między Pruszczem Gdań- w ostatnich 2–3 latach proces ten został przyha-mowany. skim a Tczewem, a także na północ od Gdyni i Redy Zidentyfikowano następujące zagrożenia: (gm. Kosakowo i Puck). W kierunku Półwyspu Helskiego - Słaba, wobec zaostrzanych kryteriów, tendencja i Mierzei Wiślanej rozrastają się natomiast miejscowości poprawy jakości powietrza. Duża część obszaru i osiedla rekreacyjne. Urbanizacja turystyczna nasiliła aglomeracji może wymagać programów napraw- się szczególnie na południe od Karwi i Jastrzębiej Góry. czych w zakresie ochrony powietrza ze względu Postępują niekorzystne przekształcenia przestrzenne na przekroczenia dopuszczalnych poziomów Dziennik Urzędowy Województwa Pomorskiego Nr 172 — 13149 — Poz. 3361 zanieczyszczenia powietrza pyłem zawieszonym, wano w punktach usytuowanych poniżej zrzutu wielopierścieniowymi węglowodorami aromatyczny- ścieków z oczyszczalni komunalnych, na terenie mi, w tym zwłaszcza benzo(a)pirenem oraz wzrost lub poniżej dużych miast oraz w przekrojach przy- poziomu tlenku azotu. Wysokie stężenie zanie- ujściowych rzek; o jakości wód decyduje przede czyszczeń gazowych i pyłowych w powietrzu wszystkim wysoki poziom substancji organicznych, atmosferycznym: których głównymi źródłami są ścieki komunalne - dwutlenku azotu – w Tczewie, Gdańska – Śródmieś- oraz spływy powierzchniowe. ciu (63–75% dopuszczalnej normy); - stan wód przybrzeżnych Morza Bałtyckiego, którego - pyłu zawieszonego (PM10) – w aglomeracji trój- źródłem zanieczyszczeń, oprócz eksploatacji statków, miejskiej (głównie: Gdańsk Śródmieście, Brzeźno, są zanieczyszczenia pochodzące z lądu (m. in. z Letnica, Stogi, Orunia, Gdańsk Południe, Wrzeszcz, napływem zanieczyszczonych wód rzecznych, brakiem Gdynia Dąbrówka), powiatach tczewskim, gdań- oczyszczania wód opadowych i roztopowych oraz skim i kartuskim (strefy klasy C – o przekroczonych spływami substancji z terenów użytkowanych rolniczo, wartościach dopuszczalnych wymagające opra- przyspieszającymi eutrofizację) jest niezadowalający cowania programu ochrony powietrza i realizacji - w ostatnich latach nastąpiła poprawa stanu czystości działań naprawczych), związanego między innymi kąpielisk morskich wokół Zatoki Gdańskiej, a w 2008 r. z niską emisję pochodzącą z lokalnych systemów do kąpieli nie dopuszczono jedynie kąpieliska w Gdyni energetycznych o niskiej wydajności spalania; Orłowie (w 2003 r. – 4 kąpieliska); w celu utrzymania - dwutlenku siarki – w powiecie tczewskim przekro- przydatności wód przybrzeżnych do kąpieli niezbędne czone wartości dopuszczalne zobowiązują do opra- jest podejmowanie dalszych działań ograniczających cowania programu naprawczego i realizacji działań dopływ do Bałtyku substancji biogenicznych naprawczych 4; i systematyczne usuwanie wszelkich zanieczyszczeń - benzo(a)pirenu (BaP) w powietrzu (w stosunku groma-dzących się w strefie brzegowej; do wartości określonych w Dyrektywie 2004/107/ - duże wahania lustra wód gruntowych spowodowane WE) – w powiatach: gdańskim, kartuskim, puckim, nierównomiernym poborem wód wpływają niekorzyst- tczewskim i wejherowskim. nie na bezpieczeństwo zabudowy miejskiej i terenów - Wzrost zagrożenia hałasem terenów zabudowy zurbanizowanych położonych na niskim tarasie mieszkaniowej przekraczający normy zanotowano w Gdańska. zakresie hałasu: - Wzrost gospodarczy i narastające tempo konsumpcji - drogowego we wszystkich punktach pomiarowych niesie ze sobą zagrożenie dla środowiska w postaci w centrach miast (Gdańsku, Gdyni, Sopocie, Rumi, odpadów. Unieszkodliwianie ich odbywa się głównie Redzie, Wejherowie, Żukowie, Tczewie, Lębor- poprzez deponowanie na 6 składowiskach, z których ku i Pruszczu Gdańskim) i sąsiedztwie głównych jedynie Zakład Unieszkodliwiania Odpadów Eko- ciągów komunikacyjnych i portów morskich Gdań- Dolina w Łężycach (gm. Wejherowo), spełnia wymogi ska i Gdyni5; przepisów o odpadach – do zamknięcia w 2009 r. - lotniczego w otoczeniu gdańskiego Portu Lotni- kwalifikują się pozostałe składowiska z powodu braku czego im. Lecha Wałęsy – związany ze znacznym uszczelnienia podłoża – na dwóch z nich: Szadółki (m. wzrostem liczby operacji lotniczych (przekroczenia Gdańsk) i Rokitki (gm. Tczew) planowana jest budowa dopuszczalnego poziomu hałasu kolejowego odno- nowych kwater, spełniających prawne wymagania towano na 2,7% powierzchni miasta Gdańska); techniczne6. - kolejowego na terenach położonych wzdłuż linii - W zakresie osnowy ekologicznej i terenów zielonych magistralnych Gdynia – Warszawa i Gdynia należy stwierdzić: – Szczecin oraz linii tramwajowych w Gdańsku - ekspansję zabudowy miast i wsi w sąsiedztwie lub (przekroczenia dopuszczalnego poziomu hałasu nawet na terenach chronionych (np.: Trójmiejski kolejowego odnotowano na 4,2% powierzchni i Nadmorski Park Krajobrazowy, Park Krajobrazo- miasta Gdańska); wy Mierzeja Wiślana), prowadząca do przerwania - wiążącego się z rosnącą liczbą obiektów usługo- spojności przestrzennej obszarów przyrodniczych wych i handlowych (markety, stacje benzynowe, i mogąca doprowadzić do eliminacji ostatnich już działalność rozrywkowa itp.) lokalizowanych nie- dróg przemieszczania się fauny leśnej, wyelimino- rzadko w pobliżu zabudowy chronionej (mieszkal- wania obszarów ich bytowania (z narażeniem na nej); całkowite wymarcie) i ograniczenia prze-mieszcza- - w zakresie hałasu spowodowanego działalnością nia się organizmów roślinnych; przemysłową odnotowano spadek natężenia dzięki - brak dbałości o zachowanie terenów otwar- wprowa-dzaniu nowoczesnych technologii produk- tych i łączności przestrzennej obszarów o wyso- cji. kich walorach ekologicznych w wyniku wzrostu - W zakresie jakości wód należy stwierdzić, że: powierzchni terenów zabudowanych, zarówno w - wody podziemne posiadają przeważnie II i III klasę granicach centrum aglomeracji, jak i w jej szerokim czystości, wykazując lokalnie typową w tym obsza- otoczeniu; rze uwarunkowaną czynnikami naturalnymi: pod- - intensywną penetrację i użytkowanie rekreacyjne wyższoną zawartość żelaza, manganu, fluorków, terenów leśnych Trójmiejskiego Parku Krajobrazo- wodorowęglanów i antropogenicznymi: azot amo- wego w stosunku do innych obszarów miejskich w nowy, azotyny, fosforany, arsen; województwie; - spadła dynamika poprawy jakości wód płynących: - brak uchwalonych planów ochrony parków krajo- na podstawie badań prowadzonych w latach 2004– brazowych (Trójmiejskiego, Nadmorskiego, Mierzei 2006 dominują (68%) wody zadowalającej jakości Wiślanej, Kaszubskiego); w klasie III, - niszczeniu ulegają istniejące wcześniej płaty zieleni pozostałe 32% stanowią wody złej i niezadowalają- śródmiejskiej, a w obszarach objętych nową zabu- cej jakości w klasie V i IV). Wody klasy IV i V noto- dową nie wyznacza się terenów otwartych; duże, Dziennik Urzędowy Województwa Pomorskiego Nr 172 — 13150 — Poz. 3361 bogate w rozmaite gatunki ogrody, z jakich niegdyś Na wielu obszarach aglomeracji krajobraz podlega słynął Gdańsk w Europie, od dawna nie istnieją, a z znacznej degradacji, przy czym dominującym czynnikiem wielu wspaniałych parków pozostało dziś w zubo- jego przeobrażeń jest suburbanizacja, czyli proces „roz- żałej postaci zaledwie kilka; lewania” się miast aglomeracji trójmiejskiej i mniejszych powstają wprawdzie nieliczne nowe obiekty, ale ośrodków, a także urbanizacja „turystyczna” występu- sąsiadują one z obszarami już dawno zurbanizowa- jąca przede wszystkim na wybrzeżu Bałtyku oraz z nieco nymi, a w terenach objętych nowy zainwestowa- mniejszym natężeniem na Pojezierzu Kaszubskim. Do niem mieszkaniowym praktycznie nie wyznacza się najbardziej zagrożonych krajobrazowo obszarów należą i nie zachowuje otwartych przestrzeni zielonych. przede wszystkim: - widoczne symptomy przeeksploatowania gospodar- - zachodnie peryferia Trójmiasta, na terenie Gdańska czego zasobów przyrodniczych strefy przymorskiej, i Gdyni, a także w sąsiednie gminy: Żukowo, Szemud postępuje niszczenie i zajmowanie pod infrastrukturę i Wejherowo, Kolbudy i Pruszcz Gdański, fragmenty nowych terenów; gminy Trąbki Wielkie; - Występowanie zjawisk osuwiskowych zwłaszcza na - strefa pomiędzy Rumią a Wejherowem z odnogą w czynnych odcinkach klifowych brzegów morskich Redzie ku północy w kierunku Rekowa; (Sopot – Orłowo – Kamienna Góra, Oksywie, Cetniewo - pas nadmorski w rejonie Karwi – Ostrowa – Jastrzębiej – Rozewie – Jastrzębia Góra) w obrębie północnej Góry i Jastarni, a także pas Jantar – Stegna – i północno-wschodniej krawędzi wysoczyzny Pojezie- Junoszyno; rza Kaszubskiego (Gdańsk – Wrzeszcz – Oliwa), - strefa między Pszczółkami a Tczewem. dolina Raduni (Somonino – Żukowo, Pręgowo Dolne Umiarkowane zagrożenia krajobrazu są notowane – Bielkówko). na Mierzei Helskiej i Wiślanej (chociaż lokalnie mogą - Znaczne zagrożenie powodzią, (uwarunkowane one być znaczące), na Kępie Swarzewskiej i w północ- działaniem sił przyrody i intensywną urbanizacją) nej części Pradoliny Kaszubskiej, w gminie Przodkowo, oraz zły stan techniczny systemów osłony przeciw- w połud-niowej części gmin Somonino i Przywidz oraz powodziowej i odwodnienia Żuław Wiślanych w centrum gminy Trąbki Wielkie, a także w większości oraz depresyjnych i przydepresyjnych obszarów żuławskiej części gminy Stegna. Gdańska niezapewniający zabezpieczenia przeciw- 9.2.4. Obszary konfliktowe środowiska przyrodniczo- powodziowego mieszkańcom. kulturowego i krajobrazu - Znaczne zagrożenie brzegu morskiego na całej Najpoważniejsze sytuacje konfliktowe obejmujące długości powodziami sztormowymi i erozją morską, funkcje ochronne (dla środowiska przyrodniczego i kul- dodatkowo wzmocnione skutkami zmiany klimatu. turowego) i użytkowe, występują w kilku obszarach: - W zakresie ochrony zasobów dziedzictwa kulturo- - na styku centrum aglomeracji Trójmiasta z zespołami wego: leśnymi Trójmiejskiego Parku Krajobrazowego oraz - efektem ubocznym rozwoju struktur osadniczych pasa nadmorskiego; jest szereg zagrożeń dla cennych obiektów zabyt- - na styku terenów zagospodarowywanych i użytko- kowych, w tym układów zieleni urządzonej (np. wanych rekreacyjnie z naturalnymi zbiorowiskami zatarciu uległ historycznie ukształtowany układy wydmo-wymi w granicach parków krajobrazowych przestrzenne – oś widokowa łącząca Park Oliwski z – Nadmorskiego i Mierzei Wiślanej; morzem; - w otulinie Trójmiejskiego Parku Krajobrazowego od - zmiana stosunków wodnych powoduje osiadanie strony Pojezierza Kaszubskiego, na styku terenów budynków w obrębie historycznego śródmieścia rozrastającej się suburbanizacji z naturalnymi Gdańska oraz obumieranie drzew Wielkiej Alei (al. obszarami leśnymi, ekosystemami torfowiskowo- Zwycięstwa w Gdańsku); bagiennymi, zbiornikami wodnymi i korytarzami - historyczne dzielnice Gdańska położone w dolnym ekologicznymi; tarasie (np. Orunia, Główne Miasto, Wrzeszcz) nara- - w obrębie śródmieścia Gdańska – strefa ochrony żone są na powodzie wywołane wodami opado- archeologicznej, w granicach zespołu wpisanego wymi. Ostatnia miała miejsce w 2001 r. wywołując wpisanego do rejestru zabytków i uznanego za ogromne szkody m.in.: przerwanie kanału Raduni, pomnik historii oraz strefa ochrony jego ekspozycji, zalanie Wrzeszcza; powodem tej sytuacji jest sukce- szczególnie od strony przekształcanych terenów sywne zabudowywanie zalesionych wzgórz, które postoczniowych; dotychczas absorbowały nadmiar wody, brak zbior- - na terenach mieszkaniowych położonych w sąsiedz- ników retencyjnych (niektóre jak zbiornik na Strzyży twie Portu Lotniczego im. L.Wałęsy w Gdańsku i w we Wrzeszczu zostały zabudowane). jego strefie nalotów – narażonych na wysoki poziom - Eliminacja naturalnych przyrodniczo-krajobrazowych hałasu (także w porze nocnej); komponentów przestrzeni, szczególnie widoczne na - wpisanego do rejestru zabytków i uznanego za obrzeżach aglomeracji – w strefach chaotycznego pomnik historii rejonu Westerplatte (wraz z Mewim rozlewania się zabudowy mieszkaniowej, wypo- Szańcem) i Twierdzy Wisłoujście (wraz z jej Szańcem czynkowej i wzdłuż korytarzy transportowych jest Zachodnim) – na styku obszarów o ważnych walorach zagrożeniem dla walorów estetycznych i jakości życia kulturowych i terenów portowych; aglomeracji7. - na styku modernistycznego śródmieścia Gdyni, - Rozwojowi usług turystycznych w obrębie aglomeracji wpisanego do rejestru zabytków (obszar postulowany (szczególnie w miejscowościach nad Zatoką Gdańską do uznania za pomnik historii) i przekształcanych oraz na Półwyspie Helskim) często towarzyszy terenów poprzemysłowych. powstawanie chaotycznej, oderwanej od lokalnych Rozwiązanie konfliktów w tych terenach jest praktycz- wzorców zabudowy oraz zmiany w zagospodarowaniu nie niemożliwe bez pełnego wdrożenia zasad rozwoju terenu niezgodne z zasadami zrównoważonego zrównoważonego i idei ładu przestrzennego. Wymaga rozwoju. Zjawisko to jest najbardziej nasilone w strefie ono osiągania konsensusu pomiędzy oczekiwania- nadmorskiej. mi dotyczącymi rozwoju terenów zurbanizowanych Dziennik Urzędowy Województwa Pomorskiego Nr 172 — 13151 — Poz. 3361 i towarzyszącej im infrastruktury technicznej, rozwoju - główne ośrodki koncentracji usług i funkcji metro- gospodarczego i konkurencyjności, a potrzebą ochrony politalnych: zarządzania, wydarzeń i twórczości, środowiska i koniecznością zachowania podstawowych badań i inno-wacji, obsługi i gospodarki; zasobów przyrodniczych, krajobrazowych i kulturowych - gospodarka morska, której głównymi składnikami oraz form ich ochrony. Konflikty przestrzenne utrudniają są porty morskie, usługi morskie, przemysł okrę- rozwój przestrzenny, a więc przyczyniają się do spadku towy – budowy i remonty statków i okrętów, rybo- konkurencyjności aglomeracji więc podejmowane łówstwo morskie — bałtyckie i dalekomorskie oraz działania muszą sprowadzać się przede wszystkim do przemysł wykorzystujący rentę lokalizacji infra- minimalizacji istniejących i zapobiegania powstawaniu struktury portowej; nowych. - gospodarka turystyczna, wykorzystująca wartości Obok powszechnie rozpoznawalnych zabytków o krajoznawcze miast nadmorskich Gdańska, Sopotu funkcji sakralnej, czy muzealnej elementem krajobrazu i Gdyni – nadmorska strefa rekreacji; kulturowego aglomeracji są zdegradowane zabytkowe - infrastruktura obronności wybrzeża polskiego, które zespoły poprzemysłowe (Stocznia Gdańska, Zakłady tworzyły centrum logistyczne doradztwa marynarki Mięsne w Gdańsku, Zakłady Naprawcze Taboru Kole- wojennej, baza floty wojennej, ośrodki kształcenia jowego w Gdańsku, dawny Browar we Wrzeszczu). kadr. Potencjalnie stanowią one walor – przestronne obiekty - polifunkcyjne skupiska usług w Centralnym Paśmie najczęściej zlokalizowane w strukturach śródmiejskich Usługowym od Gdańska do Gdyni; lub ich pobliżu doskonale nadają się do lokalizacji wielu - monofunkcyjne skupiska usług, związane z narasta- funkcji metropolitalnych. Bez inwestorów będących jącym w połowie lat 90. zjawiskiem lokalizowania wstanie udźwignąć koszty adaptacji dużych obiektów placówek handlowych na obrzeżach terenów zabu- zabytkowych ulegają jednak dalszemu zniszczeniu dowanych, zwłaszcza wzdłuż Obwodnicy Trójmia- i pozostają elementem dysharmonijnym, naruszającym sta spójność struktury miejskiej. Podobne problemy wiążą - skupiska monofunkcyjnych osiedli mieszkanio- się z historycznym zasobem mieszkaniowym. Najstarsze wych z lat 60. i 80., niedoinwestowanych w zakresie zachowane dzielnice (Orunia Dolna, Dolne Miasto, Nowy infrastruktury społecznej i lokalnych miejsc pracy, Port i Letnica w Gdańsku) są dotknięte wieloma patolo- o substandardowych przestrzeniach publicznych giami społecznymi. i słabej tożsamości, wymagające kompleksowej rewitalizacji (w tym proekologicznych programów 1 Na podstawie: Plan strategiczno-operacyjny równo- ważenia redukcji zużycia wody i energii); struktury aglomeracji Trójmiasta, Baranowski A., (red.) - występowanie licznych zdegradowanych pod Wydział Architektury Politechniki Gdańskiej, Gdańsk, 2000, względem techniczno-przestrzennym i społecz- maszynopis. nym obszarów mieszkaniowych (Orunia, Chylonia, 2 Klasyfikacja wg: Kistowski M., Lipińska B., Studiów przyrodniczo-krajobrazowych województwa pomor- skiego Obłuże, Olszynka), terenów poprzemysłowych (np. s. 141–144. tereny postoczniowe, pokolejowe) oraz zdewasto- 3 Studia przyrodniczo-krajobrazowe…, 2006. wanych terenów zieleni i nieużytków miejskich; 4 Ocena roczna jakości powietrza w województwie pomorskim Funkcje te stymulowały całą strefę rozwoju egzo- za 2006 r., WIOŚ Gdańsk, 2007. genicznego oraz współzależny z nimi rozwój demo- 5 Czochański, Hałuzo, Kubicz, Wojcieszyk, 2006. graficzny. Jego struktura wynikała z dominacji 6 Raport o stanie środowiska w województwie pomorskim w funkcji morskich, które determinowały szybszy niż 2006 r., IOŚ WIOŚ w Gdańsku 2007. w innych regionach kraju rozwój procesów urbani- 7 Szereg innych zagrożeń zostało wskazanych i omówionych szczegółowo w Programie Ochrony Środowiska dla zacji. Skala i dynamika tych procesów przesądzała Województwa Pomorskiego (2007). Wskazano w nim także, o charakterze zmian społeczno-kulturowych roz- że narastającym problemem staje się konflikt o dostęp wijających się w kierunku zurbanizowanego stylu do przestrzeni i zasobów środowiska różnych funkcji i warunków życia, otwarcia na świat, internacjo- i przedsięwzięć, w efekcie wywołujący niezadowolenie nalizacji, konkurencyjności i przedsiębiorczości. mieszkańców, złą ocenę warunków życia oraz wpływający Funkcje morskie oraz urbanizacja stworzyły stały na dewaloryzację i degradację elementów środowisk popyt na rozbudowę infrastruktury technicznej przyrodniczego, kulturowego i krajobrazu – uznawanych za – komunikacji, energetyki, gospodarki wodnej, walory przestrzeni metropolitalnej. urządzeń technicznych ochrony środowiska przy- rodniczego i usług gospodarki komunalnej. 9.3. Aglomeracyjny system osadniczy - obszar funkcjonalny aglomeracji – bezpośrednio 9.3.1. Funkcje i struktura przestrzenna sieci osadniczej silnie powiązany z Trójmiastem: relacjami miejsce [Rys. 34] pracy – miejsce zamieszkania, jak również syste- Cechą struktury sieci osadniczej obszaru aglomera- mami infrastruktury transportowej i technicznej. cji Trójmiasta jest jego niejednorodność, wynikająca z Funkcje komplementarne dla Trójmiasta. Podsta- charakteru procesów urbanizacyjnych, zainwestowania wowe cechy obszaru to: i funkcji poszczególnych jej elementów. Strukturę osad- - znaczna gęstość zaludnienia i duża liczba miesz- niczą obszaru tworzą miasta i osiedla o zróżnicowanej kańców – ponad 290 tys.; hierarchii i funkcjach, jakie pełnią względem siebie i ob- - liczne monofunkcyjne osiedla mieszkaniowe w szaru obsługiwanego. Z punktu widzenia struktury prze- Wejherowie, Rumi, Redzie czy Pruszczu Gdań- strzennej i funkcji sieć osadniczą aglomeracji tworzą: skim z lat 60. i 80., niedoinwestowane w zakre- - obszar centralny – Trójmiasto z dominacją dwóch sie infrastruktury społecznej i lokalnych miejsc ośrodków miejskich Gdańska i Gdyni. Główne pracy, o substandardowych przestrzeniach pub- funkcje Trójmiasta zgodnie z naturalną logiką rozwoju licznych i słabej tożsamości, wymagające kom- wynikają z renty położenia nadmorskiego. Jego cechy pleksowej rewitalizacji (w tym proekolo-gicznych to: programów redukcji zużycia wody i energii); - największa w województwie koncentracja ludności - wspólne urządzenia komunalne infrastruktury – ok. 750 tys. mieszkańców; Dziennik Urzędowy Województwa Pomorskiego Nr 172 — 13152 — Poz. 3361 technicznej (system miejskiej komunikacji zbio- Dwór Gdański, Lębork; gminy Sztutowo, Nowy rowej, zintegrowa-na sieć wodociągowa, powią- Dwór Gdański, Ostaszewo, Stężyca, Chmielno, zane sieci kanalizacji i urządzenia oczyszczania Sierakowie, Sulęczyno, Linia, Łęczyce, Gniewino, ścieków, instalacje zaopatrzenia w ciepło i gaz Choczewo, Krokowa, Nowa Wieś Lęborska. Pod- oraz system utylizacji odpadów itp.); stawowe cechy obszaru: - rozwinięte funkcje gospodarcze, głównie produk- - obszar zamieszkuje ponad 143 tys. mieszkań- cyjne (elektronika, przetwórstwo rolno-spożyw- ców; cze, produkcja opakowań, maszyn i urządzeń), - silny ośrodek powiatowy Lębork posiadający usługi podstawowe oraz uzupełniające dla liczne instytucje administracji powiatowej i sub- metropolitalnych. regionalnej, koncentruje miejsca pracy; W ramach tego obszaru można wyróżnić dwie struk- - ośrodek powiatowy o niepełnym wyposażeniu tury osadnicze: w standardowe usługi oraz rozwinięte funkcje - ośrodki miejskie: produkcyjne i usłu-gowe dla rolnictwa: Nowy - silne ośrodki powiatowe: Tczew, Wejherowo, posia- Dwór Gdański; dające liczne instytucje administracji powiatowej - podstawowe funkcje obszaru związane są z i subregionalnej, koncentrujące miejsca pracy; ekspansją zabudowy mieszkaniowej, letnisko- - ośrodki powiatowe o niepełnym wyposażeniu w wej i rekreacyjnej na obszarach pojeziernych standardowe usługi oraz rozwinięte funkcje pro- i nadmorskich oraz rolnictwem intensywnym, dukcyjne: Pruszcz Gdański; wysokotowarowym w strefie żuławskiej. - ośrodki miejskie nie będące siedzibami powiatów 9.3.2. Procesy suburbanizacji w obszarze aglomeracji1 wyposażone w standardowe usługi oraz rozwinięte Procesy suburbanizacji2 definiuje się jako migracje funkcje produkcyjne: Rumia, Reda; ludności z centrów miast na ich peryferia, co często - ośrodki gminne wyposażone w usługi podstawowe: związane jest ze wzrostem aktywności gospodarczej kultury, zdrowia, edukacji i handlu: Żukowo; zasiedlanych obszarów i spadkiem liczby mieszkań- - struktury suburbanizacji tworzące strefę ekspansji ców w centrach miast. Identyfikując przyczyny rozwoju terytorialnej miast: gmina miejsko-wiejska Żukowo obszarów suburbialnych metropolii Trójmiasta, należy oraz gminy wiejskie: Pruszcz Gdański, Kolbudy, zaznaczyć, iż są one swego rodzaju prawidłowością Szemud, Wejherowo, Kosakowo – szerzej w rozdziale obserwowaną także w innych polskich aglomeracjach. Proces suburbanizacji w obszarze aglomeracji. Siła narastania procesu suburbanizacji w sensie funk- Podstawowe cechy obszaru: cjonalnym i społecznym, wynika z: - wyższe w porównaniu z otoczeniem parametry - odejścia od polityki państwa polegającej na urbanizacji mierzone wskaźnikami społecznymi, zaspokojeniu potrzeb mieszkaniowych przez realizację demograficznymi, ekonomicznymi i techniczno- intensywnej zabudowy blokowej z jednoczesnymi przestrzennymi; ograniczeniami w zakresie ilości i powierzchni - potencjał do koncentracji wielostronnych funk- mieszkań posiadanych przez gospodarstwo domo- cji usługowych, produkcyjnych i składowych w we; rejonach węzłowych autostrady: Pruszcz Gdański - odrodzenia się rzeczywistej wartości renty gruntowej (Rusocin); co spowodowało, realizację szeregu inwestycji na - silny proces suburbanizacji – przemieszczania się peryferiach ośrodków miejskich, charakteryzujących mieszkańców Trójmiasta na tereny sąsiednich się niższymi cenami nieruchomości w porównaniu ze gmin. ścisłymi centrami miast; - otoczenie aglomeracji – miasta: Hel, Jastarnia, Puck, - istniejącego układu drogowego, w tym drogi Władysławowo, gmina miejsko-wiejska: Kartuzy, obwodowej Trójmiasta, stanowiącej obecnie obok gminy: Puck, Luzino, Przodkowo, Somonino, Przywidz, trasy średnicowej główną sieć rozwojową Trójmiasta, Trąbki Wielkie, Pszczółki, Suchy Dąb, Cedry Wielkie, koncentrującą szereg osiedli mieszkaniowych o Stegna i Tczew bardzo zróżnicowanej zabudowie oraz aktywności - obszar zamieszkuje ponad 134 tys. mieszkańców; gospodarczej, w tym monofunkcyjnych centrów - obszar rozszerzających się powiązań, którego pod- usługowych (wielkopowierzchniowe obiekty handlo- stawowe funkcje związane są z rolnictwem oraz we); rekreacją i turystyką (nadmorska strefa rekreacji - żywiołowego rozwoju motoryzacji indywidualnej, i strefy intensywnego wypoczynku świątecznego) umożliwiającej przemieszczanie się mieszkańców z opartą na walorach przyrodniczo-krajobrazowych, obszarów oddalonych od centrum. których wykorzystanie tworzy potencjał do rozwoju W strukturze sieci osadniczej aglomeracji Trójmiasta wąskiej grupy funkcji metropolitalnych; można zauważyć następujące prawidłowości: - ośrodki powiatowe w pełni wyposażone w stan- - w miastach obszaru aglomeracji jako kształtującego się dardowe usługi i rozwinięte funkcje produkcyjne obszaru metropolitalnego uwidacznia się podział na i turystyczno-rekreacyjne: Kartuzy, Puck; obszar podmiejskie: północne i północno-zachodnie - ośrodki gminne wyposażone w usługi podstawowe: związane z Gdynią i południowe oraz południowo- kultury, zdrowia, edukacji i handlu oraz rozwinię- zachodnie związane z Gdańskiem; ty segment gospodarki morskiej – rybołówstwo - w części północnej, głównie w Rumi, Redzie, i przetwórstwo ryb: Jastarnia, Hel, Władysławo- Wejherowie oraz gminach: Kosakowo, Wejherowo, wo; Szemud i Żukowo następują zmiany ilościowe - potencjał do koncentracji wielostronnych funk- i jakościowe w procesie urbanizacji, tj. wzrasta liczba cji usługowych, produkcyjnych i składowych w ludności, saldo migracji jest dodatnie, polepszają się rejonach węzłowych autostrady: Kociewie Północ również warunki życia; (Swarożyn); - w części południowej tj. gminy podmiejskie bezpośre- - osadnictwo miejskie i wiejskie w sąsiedztwie obsza- dnio przylegające do Gdańska (Kolbudy, Pruszcz ru aglomeracji – miasta: Krynica Morska, Nowy Gdański, Żukowo), zmiany mają podobny przebieg Dziennik Urzędowy Województwa Pomorskiego Nr 172 — 13153 — Poz. 3361 jak w północnej, tzn. następują zmiany ilościowe wiejskiego wykształcają się lokalne ośrodki o i jakościowe w procesie urbanizacji, tj. wzrasta liczba charakterze miejskim (Sierakowice, Pszczółki); ludności, saldo migracji jest dodatnie, polepszają się - miasta i gminy otoczenia aglomeracji w większości również warunki życia; przypadków cechują się mniejsza dynamika wzro- - w miastach Gdańsk, Gdynia i Sopot następują głównie stu liczby ludności, a w związku z tym mniejszą zmiany jakościowe; od lat ubywa liczba ludności (w intensywności zjawisk suburbanizacji. Ich ranga Gdyni jest to jak na razie zjawisko jednoroczne), jak i funkcje pełnione w sieci osadniczej się nie zwiększa się natomiast wyposażenie w usługi, polepsza zmieniają; się jakość substancji mieszkaniowej i poprawiają - w gminach żuławskich (m.in.: Cedry Wielkie, Suchy warunki życia; w przypadku Gdańska warunki te Dąb, Ostaszewo) o korzystnych warunkach do uprawy jeszcze daleko odbiegają od oczekiwanych; roli proces urbanizacji następuje najwolniej; - wzdłuż centrum aglomeracji oraz miast obszaru - gminy atrakcyjne turystycznie (głownie Półwysep aglomeracji funkcjonalnej rozciąga się strefa Helski i Pojezierze Kaszubskie) charakteryzują się intensywnej suburbanizacji, w której wskaźniki wzrostem intensywności zabudowy związanej z tzw. zainwestowania szybko rosną, a rozwój chaotycznej urbanizacją turystyczną. zabudowy i brak odpowiednich rozwiązań techni- Do najważniejszych czynników, bezpośrednio wpły- cznych (kanalizacja, wodociągi, drogi) powoduje że wających lub mogących wpływać na stan i strukturę odczuwana jakość życia w bliskiej perspektywie może strefy podmiejskiej, należą przede wszystkim: zacząć spadać; - wzrost migracji z miast do gmin podmiejskich, - w nielicznych przypadkach na obszarach osadnictwa będący zasadniczym elementem i przejawem subur- banizacji;

23. Strategie rozwoju jednostek osadniczych

Źródło: Urban Pattern Specification – Stephen Marshall-Institute of Community Studies, London 21st January 2005 Dziennik Urzędowy Województwa Pomorskiego Nr 172 — 13154 — Poz. 3361 - wzrost podaży gruntów pod rozwój budownictwa jednostki osadniczej (il. 23b); mieszkaniowego w gminach podmiejskich; - ekspansja liniowa lub korytarzowa – rozwój wzdłuż - lokalizacja inwestycji produkcyjnych na przedmie- określonych pasm rozwoju (il. 23b); ściach tzw. „greenfield” lub przenoszenie ich z - tworzenie nowych jednostek osadniczych – powstawa- obszarów centralnych na tereny podmiejskie; nie oderwanych od istniejącego zainwestowania - rozwój transportu publicznego związany z konieczno- obszarów osadniczych (satelitów lub wysp) (il. 23b); ścią powiązań obszaru centralnego ze strefą - ekspansja chaotyczna – pomieszanie opcje (il. 23b), podmiejską; często dodatkowo skomplikowane przez formy - rozwój funkcji logistycznych związany ze wzrostem zabudowy rozproszonej (il. 23c). intensywności powiązań aglomeracji z innymi Dodatkowo każda z powyższych opcji może kształto- ośrodkami metropolitalnymi; wać nowe lub utrwalać istniejące centra i z tego punktu - rozwój funkcji rekreacyjnych i turystycznych związany widzenia, mieć charakter monocentryczny, policentrycz- popytem mieszkańców metropolii na infrastrukturę ny lub amorficzny. turystyczną, sportową i rekreacyjną w strefie 9.4. Uwarunkowania rozwoju funkcji metropolitalnych podmiejskiej. W Trójmieście popyt ten jest dodatkowo Aglomeracje miejskie, a zwłaszcza potencjalne metro- zintensyfikowany przez ruch turystyczny wynikający polie koncentrują atrakcje, wydarzenia, usługi, instytucje z unikatowych walorów przyrodniczo-kulturowych wysokiego rzędu oraz działalności, które określane są i krajobrazowych całego obszaru aglomeracji mianem funkcji metropolitalnych, bowiem obsługują nie (Pojezierze Kaszubskie, Półwysep Helski, Mierzeja tylko znaczne obszary kraju, ale także położone poza jego Wiślana, wybrzeże, Żuławy); granicami. Pełnią one istotną rolę w rozwijaniu kapitału - przemiany lokalnych społeczności będące efektem społecznego (zwłaszcza w zakresie szkolnictwa wyższe- intensyfikacji związków społecznych, gospodarczych, go, specjalistycznej ochrony zdrowia, kultury, mediów, kulturo-wych z Trójmiastem, – tzw. urbanizacja gospodarki i innowacji, różnorodnych spotkań i kreo- społeczna lokalnych środowisk; wania nowych działalności). W procesie rozwojowym - transformacja gospodarcza strefy podmiejskiej, regionów, przyczyniają się do rozwoju usług wyższego wynikająca ze wzrostu kontaktów i zależności między poziomu w mniejszych ośrodkach (np. filie Politechniki Trójmiastem a obszarem podmiejskim. Gdańskiej w Kościerzynie, Grudziądzu). Wpływ procesów urbanizacyjnych na obszary Poziom, rangę ośrodków i zasięg obsługi funkcji podmiejskie pozwala wyznaczyć obszary o różnej metropolitalnych w nich zlokalizowanych nie jest łatwo intensywności zjawiska suburbanizacji, w zależności zdiagnozować. Najbardziej jednoznaczna jest obsługa od odległości od obszarów centralnych aglomeracji. przez instytucje, których zasięg jest administracyjnie W strukturach obszaru aglomeracji wyróżniono określony. Należą do nich funkcje administracyjne, w następujące strefy suburbanizacji: tym o charakterze wojewódzkim obsługujące region - wewnętrzną, na którą składają się osiedla strefy w granicach administracyjnych, ale także obsługujące krawędziowej Wysoczyzny Gdańskiej oraz inne większe obszary np. Prokuratura Apelacyjna w Gdańsku intensywnie zagospodarowane dzielnice Gdańska obejmująca zakresem swojego działania obszar właści- i Gdyni, nie leżące na dolnym tarasie; wości 6 Prokuratur Okręgowych w: Bydgoszczy, Elblągu, - suburbanizacji właściwej, na którą składają się tereny Gdańsku, Słupsku, Toruniu i Włocławku. ekspansji osadnictwa poza granice administracyjne Ośrodki aglomeracyjne o charakterze metropolital- miast – gminy podmiejskie bezpośrednio przylegające nym, jako miejsca koncentracji potencjału demograficz- do Gdańska (Kolbudy, Pruszcz Gdański, Żukowo) nego tworzą dość wyraźny poziom w hierarchii ośrodków i Gdyni (Szemud, Wejherowo, Kosakowo). usługowych. Poza usługami o administracyjnie ustalo- Suburbanizacja w granicach i otoczeniu obszaru nym zasięgu koncentrują szereg innych o swobodnym aglomeracji Trójmiasta przybiera coraz powszechniej wyborze lokalizacji, do których zaliczyć należy różnorod- charakter tzw. „rozlewania się”, co wiąże się z tworze- ne funkcje kultury, edukacji, nauki i badań, turystyki, roz- niem rozległych obszarów zabudowy rozproszonej lub rywki i sportu. Ich koncentracja i jakość w powiązaniu z monofunkcyjnych jednostek, nie tworzących ośrodków. dostępnością transportową i warunkami funkcjonowa- Pomiędzy tymi amorficznymi i monofunkcyjnymi jed- nia systemów transportowych sprzyjają kształtowaniu nostkami tworzą się rozległe tereny, na których rozrzuco- konkurencyjności obszaru aglomeracji w skali krajowej ne są strefy i obiekty przemysłowe oraz centra handlowe i europejskiej, tworząc zarazem warunki dla rozwoju o różnej skali i koncentracji, wymaga-jące dojazdu indy- nowoczesnej gospodarki. widualnymi środkami transportu. 9.4.1. Przestrzeń publiczna dla rozwoju funkcji Jednostki te nie są wyposażone w zdefiniowane centra metropolitalnych3 [Rys. 35] osadnictwa integrujące jednostkę osadniczą, skupiające Zmiany warunków społeczno-ekonomicznych, pozwa- przestrzenie publiczne, kompletny zestaw usług, zwłasz- lające mówić o wkroczeniu w nowy etap rozwoju – okres cza podstawowych. Nie są również powiązane systema- poprzemysłowy – zmieniły tendencje funkcjonowania mi trans-portu publicznego z ośrodkami wyższej rangi i rozwoju miast. W wyniku tych przeobrażeń na nowo i pośrednio z centrum obszaru aglomeracji. zdefiniowane zostały zadania i rola przestrzeni publicz- Można zidentyfikować następujące opcje rozwojowe nej4 w życiu miasta oraz sposób podejścia docelowego związane są z wyborem określonych strategii rozwoju kształtowania miasta, zwłaszcza różnych fragmentów jednostek osadniczych, z których wszystkie poza pierw- jego przestrzeni publicznej. Współcześnie występują szą związane są z suburbanizacją. Implikują one kształt równocześnie dwa zjawiska, determinujące przekształ- granic, ciągłość i układ uliczny obszarów zainwestowa- cenia przestrzeni publicznej: nia: - dostrzeganie roli dobrze i celowo uformowanej - intensyfikacja – rozwój „do wewnątrz” poprzez przestrzeni publicznej – nie tylko w sferze jakości dogęszczanie istniejących struktur (il. 23a); życia mieszkańców, ale także w kategoriach ściśle - ekspansja krawędziowa – rozwój na zewnątrz poprzez ekonomicznych; kontynuację obszarów zainwestowania wzdłuż granic - postępująca ekspansja miast na ich obrzeża, powoduje Dziennik Urzędowy Województwa Pomorskiego Nr 172 — 13155 — Poz. 3361 zainteresowanie władz, mieszkańców oraz inwestorów licznych – intensywnie odwiedzanych i użytkowanych, starannie i świadomie przygotowywanym procesem można kwalifikować i oceniać wartości określonych odnowy i ożywienia obszarów wewnętrznych miasta, miejsc, które odpowied-nio wzmocnione i eksponowane mający się przyczynić do ukształtowania przestrzeni mogą stać się kluczowymi przestrzeniami publicznymi publicznej, pełniącej przede wszystkim funkcje obszaru aglomeracji Trójmiasta, przyciągając uwagę społeczne i kulturowe. mieszkańców, turystów i innych użytkowników. Obecnie przestrzenie publiczne Trójmiasta oraz i in- Podstawę kwalifikacji5 takich obszarów stanowią cele, nych miast aglomeracji Trójmiasta funkcjonują głównie jakim powinny służyć przestrzenie publiczne. Należą do w oparciu o miejsca, które są związane z urządzoną już nich: przestrzenią publiczną – Trakt Królewski w Gdańsku, - generowanie ruchu pieszego, sprzyjające wielostron- „Monciak” w Sopocie, czy Skwer Kościuszki i Bulwar nym kontaktom mieszkańców i turystów; Nadmorski w Gdyni oraz różnego rodzaju obiekty usługo- - budowanie tożsamości aglomeracji jako kształtującej we – głównie centra handlowe. Jednocześnie zauważyć się metropolii, przez kształtowanie miejsc, z którymi można, że samorządy miast, ale także i gmin wiejskich identyfikują się mieszkańcy i zapadają w pamięci w obliczu narastającej konku-rencji ze strony innych turystów; ośrodków dostrzegły znaczenie przestrzeni publicznej - kształtowanie miejsc o wyrazistej strukturze, dobrej w kształtowaniu warunków dla aktywizacji gospodarczej, dostępności i konkurencyjności w stosunku do przyciągania inwestorów, pozyskiwania nowych miesz- obszarów o funkcjach mieszkaniowych; kańców itp. W związku z tym pojawiają się liczne próby - tworzenie miejsc wypoczynku, rozrywki, wydarzeń komponowania nowych założeń przestrzeni publicznych i twórczości; w obszarze aglomeracji np.: Park spacerowo-wypoczyn- - pobudzanie procesów synergii pojawiających się kowy na północnym brzegu Opływu Motławy w Gdań- dzięki koncentracji różnych wartości i ofert w jednym sku, Park im. Ronalda Reagana w Pasie Nadmorskim w miejscu. Gdańsku na odcinku Brzeźno Jelitkowo, Nowe Centrum Dokonaniu kwalifikacji obszarów, jako istniejących Sopotu, Faktoria Rzymska na Szlaku Bursztynowym w lub potencjalnych przestrzeni publicznych o charakterze Pruszczu Gdańskim. metro-politalnym posłużyły następujące kryteria: Współczesne przestrzenie publiczne występują w - dobra dostępność z całego obszaru aglomeracji; dwóch postaciach: - związek z koncentracjami funkcji usługowych, w tym - przestrzeń publiczna zurbanizowana – klasyczna metropolitalnych; miejska przestrzeń publiczna mająca postać formy - możliwości rozwinięcia systemu przestrzeni publicznej wyraźnie wyodrębniającej się i zazwyczaj ograniczonej o nowe założenia w sąsiedztwie śródmieść; pierzejami zabudowy ulic czy placów związanych z - wybitne i oryginalne wartości kulturowe (w tym gęsto zagospo-darowaną tkanką miejską, stanowiąca mające charakter symbolu) integrujące społeczność wnętrze urbanistyczne w zabudowie; całej metropolii – zatem wspólne dla jej wszystkich - przestrzeń publiczna terenów otwartych – założenia o części. przewadze funkcji rekreacyjnych, które tworzą strefy W obszarze centralnym aglomeracji Trójmiasta wyróż- penetrowane przez użytkowników, tzw. tereny zielone, niono następującą przestrzeń publiczną: związane często z wartościowymi układami krajobrazu - w Gdańsku – rozczłonkowanie układu śródmiejskiego otwartego. Gdańska (znaczenie Wrzeszcza oraz dominacja 1) Przestrzeń publiczna zurbanizowana Śródmieścia) powoduje konieczność wyraźnego Na podstawie oceny szans na utrwalenie pozycji lub wyodrębnienia stref śródmiejskich, na tle których włączenie w system metropolitalnych przestrzeni pub- można dopiero określić położenie rejonów:

− śródmieście Wrzeszcza, czyli obszar między zakończeniem alei Lipowej od południa do al. Wojska Polskiego od północy, skoncentrowany wokół głównej osi komunikacyjnej (ul. Grunwaldzkiej, al. Zwycięstwa oraz linii kolejowej). Do przestrzeni publicznej najwyższej rangi należy: → rejon dworca PKP we Wrzeszczu, z rozwinięciem w kierunku zachodnim, północnym i wschodnim (węzeł ul. Słowackiego, Dolny Wrzeszcz wraz z dawnym browarem)

najwyższa – węzeł integracyjny, wejście od centrum Wrzeszcza (ul. Klonowa, dostępność Lendziona, Dmowskiego) wysokie – autentyzm Gdańska przedwojennego, popularyzowanego przez literaturę wartości kulturowe Gϋntera Grassa; socrealistyczny układ Grunwaldzkiej Dzielnicy Mieszkaniowej; nowe formy śródmiejskie zderzone z XIX-wiecznymi i późniejszymi miejsca plac przed dworcem, okolice browaru, ul. Wajdeloty i przedwojenne struktury o szczególnych tworzące kameralną przestrzeń publiczną; wykorzystanie potencjału obszaru predyspozycjach wymaga kompleksowych działań rewitalizacyjnych

− śródmieście Gdańska – obszar rozciągający się między Głównym Miastem i główną osią komunikacyjną, z rozwinięciami poprzecznymi do tej osi (ul. Kartuska, Stare Miasto). Do przestrzeni publicznej najwyższej rangi należy:

→ rejon dworca Głównego PKP w Gdańsku z koncentracją w kierunku wschodnim (Stare Miasto) i za- chodnim (fortyfikacje Grodziska) Dziennik Urzędowy Województwa Pomorskiego Nr 172 — 13156 — Poz. 3361

najwyższa – węzeł integracyjny znaczenia krajowego, wejście do śródmieścia dostępność bliskość Głównego Miasta różnorodne i wielostronne (choć nie zintegrowane), pełny przekrój form i założeń urbanistyczno-architektonicznych od średniowiecza po współczesność, liczne obiekty wartości kulturowe kultury i dziedzictwa kulturowego; bezpośrednie sąsiedztwo historycznego śródmieścia Gdańska – pomnik historii założenie przydworcowe, ul. Rajska i jej skrzyżowanie z ul. Heweliusza, Kanał miejsca Raduni wraz z Wielkim Młynem i Ratuszem Staromiejskim i kościołem św. Katarzyny o szczególnych i św. Brygidy; wykorzystanie potencjału obszaru wymaga uporządkowania predyspozycjach przestrzeni, zwłaszcza wzdłuż Kanału Raduni (Osiek) oraz poprawa dostępności fortyfikacji Grodziska

→ rejon południowo-zachodniej części śródmieścia z zespołem Targu Węglowego i Targów Siennego i Rakowego oraz planowanym przystankiem SKM – Gdańsk Śródmieście

najwyższa, węzeł integracyjny, skrzyżowanie dwu głównych zewnętrznych dostępność kierunków komunikacyjnych – osi W-Z i Północ–Południe, wejście do Głównego Miasta oraz powiązań wewnętrznych wybitne, różnorodne – zestaw form i założeń ostatniego stulecia, zestawionych z wcześniejszymi – najwyższej rangi: Traktem Królewskim wraz z Zespołem wartości kulturowe Przedbramia i Długim Pobrzeżem, liczne obiekty publiczne m.in.: kultury, edukacji i nauki oraz administracji

miejsca Targ Węglowy, Targ Rakowy, Targ Sienny, wejście na Trakt Królewski; prestiż o szczególnych miejsca wymaga rekompozycji przestrzennej oraz zagospodarowania tworzącego predyspozycjach wnętrze urbanistyczne

→ rejon północnej części śródmieścia, początek Młodego Miasta

dostępność średnia, wejście od strony dworca kolejowego Gdańsk Główny wybitne znaczenie symboliczne – Plac Solidarności z pomnikiem Poległych wartości kulturowe Stoczniowców

miejsca Wystawa Drogi do Wolności oraz Plac Solidarności, zespół Stoczni Cesarskiej; o szczególnych wykorzystanie potencjału obszaru wymaga poprawy dostępności oraz włączenia predyspozycjach go w system tkanki śródmiejskiej

→ rejon wschodniej części śródmieścia (północna część Wyspy Spichrzów oraz rejon Ołowianki z Cen-tralnym Muzeum Morskim i Centrum Muzyczno-Kogresowym)

dostępność wysoka z Dolnego Miasta, niedostateczna z obszaru aglomeracji skupione na obu wyspach relikty historyczne oraz funkcje kulturalne najwyższej rangi wartości kulturowe (muzeum, filharmonia), także ciąg widokowy eksponujący sylwetę Głównego Miasta bogate fronty wodne, zamykające wnętrze Motławy, plany rozwojowe Ołowianki miejsca w p[owiązaniu z istniejącą filharmonią, ruiny północnego cypla Wyspy Spichrzów; o szczególnych wykorzystanie potencjału obszaru wymaga poprawy dostępności, zagospodarowania predyspozycjach Wyspy Spichrzów oraz działań rewitalizacyjnych

− Oliwa – obszar o odmiennej strukturze przestrzennej niż śródmieście Gdańska i Wrzeszcza z dominacją zabudowy małomiasteczkowej, rozciągnięty między dworcem PKP Gdańsk Oliwa a Zespołem Pocysterskim. Do przestrzeni publicznej najwyższej rangi należy:

→ Oliwa – rejon dworca PKP z rozwinięciem w kierunku Miejskiego Ogrodu Zoologicznego „Wybrzeże”.

wysoka – węzeł integracyjny, wejście do centrum (Stara Oliwa) od ul. Ceynowy, dostępność Poczty Gdańskiej i Krzywoustego wysokie – Zespół Pocysterski wraz z typową architekturą willową, w tym wartości kulturowe rezydencjalną oraz małomiasteczkową z przełomu XIX i XX wieku wykorzystanie potencjału obszaru wymaga ukształtowania formy urbanistycznej miejsca i architektonicznej placu przydworcowego, zagospodarowania terenów frontowych o szczególnych ogrodu zoologicznego wraz z systemem parkingowym oraz możliwość wykształcenia predyspozycjach centrum Oliwy w rejonie węzła komunikacyjnego „Pętla Oliwska” Dziennik Urzędowy Województwa Pomorskiego Nr 172 — 13157 — Poz. 3361

w Gdyni – zintegrowany układ śródmiejski wskazuje wybrane rejony przestrzeni publicznych występujące w tkance śródmieścia lub na jego obrzeżach. Do przestrzeni publicznej najwyższej rangi należą: → rejon dworca PKP, z rozwinięciem w kierunku północnym i wschodnim (początek tzw. Międzytorza)

najwyższa – węzeł integracyjny znaczenia krajowego z wyjściem do centrum miasta dostępność od strony północnej i zachodniej: Skwer Kościuszki, ul. Świętojańska modernistyczne założenie urbanistyczne placu przydworcowego, początek wartości kulturowe podwójnej osi wschód–zachód (dworzec kolejowy – Skwer Kościuszki) plac przed dworcem kolejowym, wykorzystanie potencjału obszaru z rozwinięciem na miejsca Międzytorze wymaga nowego zagospodarowania przestrzeni, adekwatnego do o szczególnych śródmiejskiego charakteru miejsca, uwzględniającego zarówno interes ekonomiczny predyspozycjach portu, jak i aspekt kulturowy obszaru

→ rejon nasady Skweru Kościuszki i jego skrzyżowania z osią północ-południe

dostępność bardzo wysoka i wielostronna zarówno od strony lądu jak i morza najwyższe – unikalny w Polsce kontakt dużego miasta z morzem, wyjątkowa ranga wartości kulturowe założenia Skweru Kościuszki, oraz założenia poprzecznego: Gemini – Teatr Muzyczny – Bulwar Nadmorski itp. założenia Skweru Kościuszki i jego skrzyżowanie z osią północ–południe wymagają miejsca uzupełnienia i modernizacji oraz dążenia do stworzenia na styku śródmieścia z o szczególnych morzem i portem czytelnego frontu wodnego, wykorzystującego naturalne walory predyspozycjach krajobrazowe oraz tradycyjną rolę Gdyni jako morskiej stolicy kraju

→ rejon przystanku SKM Wzgórze św. Maksymiliana

najwyższa – węzeł integracyjny, z wyjściem do centrum miasta od strony dostępność południowej i zachodniej: ul. Świętojańska, Al. Marszałka J. Piłsudskiego wysokie, związane z ciągiem o charakterze parku wzdłuż Al. Marszałka wartości kulturowe J. Piłsudskiego wraz z Pomnikiem Ofiar Grudnia 1970, lokalizacją Urzędu Miejskiego, skrzyżowanie głównych osi kompozycyjnych śródmieścia

unikalna oś komunikacyjno-spacerowa o dużym udziale terenów zielonych, łącząca miejsca przystanek SKM Wzgórze św. Maksymiliana z Bulwarem Nadmorskim, wiążąca o szczególnych zabytkowe założenie urbanistyczne Kamiennej Góry i położoną wzdłuż brzegu predyspozycjach morskiego bazę hotelową ze śródmieściem

w Sopocie – zintegrowany układ śródmiejski wskazuje wybrane rejony przestrzeni publicznych występujące w tkance śródmieścia lub na jego obrzeżach. Do przestrzeni publicznej najwyższej rangi należą:

→ rejon dworca PKP z rozwinięciem w kierunku terenów Uniwersytetu Gdańskiego

najwyższa – węzeł integracyjny, wejście do centrum miasta – ul. Bohaterów Monte dostępność Cassino – oś łączącą rejon nasady Molo z Operą Leśną, wraz z rozwinięciem alternatywnej osi – ul. Kościuszki wysokie – typowa dla Sopotu, drobna struktura przestrzeni publicznej o charakterze wartości kulturowe kuracyjnym, z przełomu XIX i XX wieku miejsca dworzec kolejowy wymagający ukształtowania formy urbanistycznej o szczególnych i architektonicznej do charakteru miasta. predyspozycjach

→ rejon nasady Molo – skrzyżowanie głównej osi miasta, wylotu ul. Bohaterów Monte Cassino z osią po-przeczną (wzdłuż brzegu morza)

dostępność wysoka i wielostronna zarówno od strony lądu jak i morza najwyższe – kontakt z morzem, znaczenie założenia Mola, koncentracja „sopockiej” wartości kulturowe architektury typowej dla kurortu np.: Grand Hotel, Sheraton Hotel, Dom Zdrojowy, Szpital Balneologiczny, Latarnia Morska oraz mała architektura uzdrowiskowa miejsca oryginalne założenia przestrzeni publicznej, łączącej jej zurbanizowane formy o szczególnych z nadwodnymi predyspozycjach Dziennik Urzędowy Województwa Pomorskiego Nr 172 — 13158 — Poz. 3361 Poza wymienionymi wyżej rejonami i miejscami, zwią- Stogach, kompleks leśny wzdłuż plaży pomiędzy zanymi bezpośrednio z dojrzałymi strukturami miejskimi Brzeźnem a Jelitkowem w Gdańsku (Park Brzeź- można wyróżnić miejsca potencjalne do kształtowania nieński, Park im. r. Reagana, Park Millenium Gdań- przestrzeni publicznych o znaczeniu aglomeracyjnym ska, Park Jelitkowski); i metropoli-talnym. Należą do nich: - w Sopocie: Park Południowy i Park Północny, rejon - rejon Hali Sportowo-Widowiskowej na granicy południowy Wyścigów Konnych, z rozwinięciem o Gdańska i Sopotu; nowe założenia w kierunku wschodnim, aż do pasa - rejon pasa nadmorskiego w Sopocie wraz z istniejącą przyplażowego; i rozbudowywana bazą uzdrowiskową; - w Gdyni: Park w Kolibkach, Kępa Redłowska, Kępa - rejon al. Niepodległości w Sopocie z potencjalnym Oksywska, Bulwar Nadmorski; terenem rozwojowym dla funkcji administracyjno- - plaże i kąpieliska w Gdańsku, Sopocie i Gdyni; biznesowych – tzw. Oś Administracji i Biznesu; - tereny rekreacyjne w dolinach rzek: - rejon węzła integracyjnego „Czerwony Most” w - Otomiński Obszar Chronionego Krajobrazu położo- Gdańsku z rozwinięciem w kierunku południowym ny na terenie Gdańska, Żukowa i Kolbud; (Orunia Dolna – wymagająca poprawy atrakcyjności - Zespół Przyrodniczo-Krajobrazowy Dolina Potoku przestrzeni – jako bramy południowej Centralnego Oruńskiego w Gdańsku; Pasma Usługowego); - Zespół Przyrodniczo-Krajobrazowy Dolina Strzy- - oś ul. Kołobrzeskiej powiązaną z przystankiem SKM ży; – Gdańsk Przymorze – Uniwersytet i z rozwinięciem - Zielony pierścień historycznego śródmieścia w kierunku zachodnim, w postaci nowych elementów Gdańska z parkiem wzdłuż Opływu Motławy wraz kampusu uniwersyteckiego, tworzących założenie o z zespołem zieleni fortyfikacji Grodzisko i Biskupiej randze metropolitalnej; Górki; - rejon stadionu gdańskiego na EURO 2012 – w Gdańsku - Zespół zieleni wokół Potoku Oliwskiego wraz Par- Letnicy wraz z rozwinięciem w kierunku placu muzycz- kiem Oliwskim wraz z założeniami Zespołu Pocy- nego, bazy promowej i Nowego Portu – wymagającym sterskiego i Miejskim Ogrodem Zoologicznym w działań podnoszących jego atrakcyjność. Gdańsku; 2) Przestrzeń publiczna terenów otwartych - pozostałe tereny rekreacyjne: System przestrzeni publicznych terenów otwartych - zespół zieleni ulicznej Wielkiej Alei wraz z towa- ma zdecydowanie inny charakter od klasycznej zurba- rzyszącymi parkami spacerowo wypoczynkowymi nizowanej przestrzeni publicznej, a także nieco inne (m.in.: Park im. Steffensa, Park Akademicki, Park determinanty rozwojowe i relacje z otoczeniem. Dla Uphagena); kształtowania takich przestrzeni publicznych, Istotne są: - Park im. Jana Pawła II w Gdańsku; dostępność oraz wybitne wartości, nie tylko przyrodni- - Park na Kamiennej Górze w Gdyni; cze, ale i kulturowe oraz powszechny odbiór przez licz- - kompleks leśny na Obłużu w Gdyni; nych potencjalnych użytkowników. - ciąg o charakterze parku wzdłuż Al. Marszałka Przestrzeń publiczna typu rekreacyjnego ma znacznie J.Piłsudskiego w Gdyni; bardziej zdekoncentrowaną strukturę, choć muszą się - zespół zieleni wokół Potoku Kamiennego z Gro- w niej znaleźć miejsca kluczowe, skupiska szczególnie dziskiem, założeniem parkowym przy ul. Goyki w interesujących atrakcji, a także węzły – przyłączenia do Sopocie. systemu komunikacji masowej. Realizacja funkcji rekreacyjnych przestrzeni publicz- Istniejące, w pełni ukształtowane przestrzenie publicz- nych terenów otwartych może stanowić podstawę roz- ne o funkcjach rekreacyjnych obejmują: woju gospodarczego obszarów przyrodniczo cennych, - parki krajobrazowe: dlatego tak ważne jest utrzymywanie przyrodniczych - Trójmiejski Park Krajobrazowy (TPK) – największy walorów obszaru aglomeracji Trójmiasta. Ponadto kompleks zieleni w obszarze metropolitalnym o pewne cechy środowiska przyrodniczego (kwitnące powierzchni ok. 20 000 ha, składający się z dwóch rośliny, ptactwo, szum lasu, morza) budują pozytywne zespołów leśnych rozdzielonych przez zurbanizo- doznania estetyczne i emocjonalne, wpływające bezpo- wane tereny Wielkiego Kacka, Małego Kacka i Gdy- średnio na jakość życia mieszkańców kształtu-jącej się ni Dąbrowy. Kompleks północny obejmuje część metropolii. tere-nów Gdyni, Rumi, Szemudu i Wejherowa, zaś 9.4.2. Identyfikacja funkcji metropolitalnych południowy, dwukrotnie mniejszy – fragmenty Rozmieszczenie w przestrzeni obszaru aglomeracji terenów Gdyni, Sopotu i Gdańska; Trójmiasta obiektów, instytucji i wydarzeń reprezentu- - Nadmorski Park Krajobrazowy (NPK) – obejmuje jących funkcje metropolitalne wskazuje na znaczną ich pas wybrzeża od Białogóry po Mierzeję Helską, liczbę oraz kształtowanie się ich struktur przestrzennych. Zatokę Pucką oraz jej zachodnie wybrzeże; Należy zauważyć bardzo dużą polaryzację w ich rozmiesz- - Park Krajobrazowy Mierzeja Wiślana (PK „MW”) czeniu – ponad 90% analizowanych obiektów, instytucji, położony na obszarze Mierzei Wiślanej od Sztuto- wydarzeń pełniących funkcje metropolitalne na obsza- wa do granicy państwowej z Rosją w Piaskach, o rze województwa zlokalizowanych jest w Trójmieście, powierzchni 4410 ha; zaś pozostałe w kilku ośrodkach powiatowych i strefie - Kaszubski Park Krajobrazowy (KPK) położony w nadmorskiej obszaru metropolitalnego. Zidentyfikowa- centralnej części Pojezierza Kaszubskiego o po- ne funkcje metropolitalne pogrupowano w cztery sfery: wierzchni 33.202 ha, ustanowiony dla ochrony zarządzania, wydarzeń i twórczości, badań i innowacji typowego krajobrazu pojezierzy młodoglacjal- oraz działalności gospodarczej. nych; Należą do nich: - pasmo lasów nadmorskich i plaż z kąpieliskami: 1) w sferze zarządzania m.in.: - w Gdańsku: Obszar Chronionego Krajobrazu Wyspy a) przedstawicielstwa dyplomatyczne państw i orga- Sobieszewskiej, kompleks zieleni miejskiej Wester- nizacji międzynarodowych, w tym: platte i Twierdzy Wisłoujście, kompleks leśny na - konsulaty generalne (7) – w Gdańsku: Republiki Dziennik Urzędowy Województwa Pomorskiego Nr 172 — 13159 — Poz. 3361 Federalnej Niemiec, Federacji Rosyjskiej, Ukrai- Administracyjny, Sąd Apelacyjny, Sąd Okręgowy, ny, Repub-liki Białorusi oraz Chińskiej Republiki Sąd Konsumencki przy Wojewódzkim Inspektora- Ludowej; w Gdyni – Republiki Rumunii; w Sopo- cie Inspekcji Handlowej, Stały Sąd Polubowny przy cie – Republiki Islandii; Pomorskiej Izbie Przemysłowo-Handlowej, Krajowy - konsulaty honorowe (16) – w Gdańsku: Królestwa Rejestr Karny przy Sądzie Okręgowym; Danii, Królestwa Hiszpanii, Królestwa Niderlandów, - samorządowa administracja wojewódzka – w Gdań- Republiki Peru, Republiki Łotewskiej, Zjednoczone- sku: Urząd Marszałkowski Województwa Pomor- go Królestwa Wielkiej Brytanii i Irlandii Północnej, skiego, Zarząd Melioracji i Urządzeń Wodnych Republiki Litewskiej, Republiki Seszeli, Królestwa Województwa Pomorskiego, Wojewódzki Urząd Szwecji; w Gdyni – Republiki Austrii, Republiki Pracy, Zarząd Dróg Wojewódzkich. Włoskiej, Królestwa Norwegii, Republiki Chile, c) administracja kościelna – w Gdańsku: Kuria Republiki Cypryjskiej, Republiki Finlandii; w Sopo- Metropolitalna Archidiecezji Gdańskiej. cie – Meksyku; 2) w sferze wydarzeń i twórczości m.in.: - agencje konsularne (2) – w Gdyni Republiki Finlan- a) instytucje kultury i cykliczne wydarzenia kulturalne, dii, w Sopocie Republiki Francuskiej; w tym: - przedstawicielstwa organizacji międzynarodo- - teatry i obiekty prezentacji sztuki – w Gdańsku: wych i regionów, w tym m.in.: Przedstawicielstwo Państwowy Teatr „Wybrzeże”, Polska Filharmo- Kalmaru, Przedstawicielstwo Landu Szlezwik-Hol- nia Bałtycka im. F. Chopina, Państwowa Opera sztyn, Sekretariat Generalny Związku Miast Bałty- Bałtycka, Teatr Miniatura, w Gdyni: Teatr Miej- ckich, Sekre-tariat Konwencji Helsińskiej – Helcom, ski im. W. Gombro-wicza, Teatr Muzyczny im. D. Wspólny Sekretariat Techniczny Programu Połu- Baduszkowej, w Sopocie: Teatr „Atelier” im. A. dniowy Bałtyk; Osieckiej, Opera Leśna; b) administracja publiczna, w tym: - muzea i galerie – w Gdańsku: Centralne Muzeum - administracja rządowa, krajowa i delegatury – w Morskie z oddziałami w Gdyni, Helu, Tczewie Gdańsku: Agencja Bezpieczeństwa Wewnętrzne- i Rozewiu, Muzeum Narodowe, Muzeum Etno- go – Delegatura, Archiwum Państwowe, General- graficzne, Muzeum Archeologiczne, Muzeum na Dyrekcja Dróg Krajowych i Autostrad – Oddział, Historyczne Miasta Gdańska, Muzeum Archi- Krajowe Biuro Wyborcze – Delegatura, Minister- diecezjalne, w Gdyni: Muzeum Miasta Gdyni, stwo Skarbu Państwa – Delegatura, Najwyższa w Sztutowie: Muzeum Stutthof, w Sopocie: Izba Kontroli – Delegatura, Morski Oddział Straży Muzeum Miasta Sopot, Państwowa Galeria Granicznej, Urząd Żeglugi Śródlądowej, Urząd Lot- Sztuki; nictwa Cywilnego – Delegatura Północ-na, Agencja - instytucje animacji kultury, w tym najważniejsze: Restrukturyzacji i Modernizacji Rolnictwa – Oddział w Gdańsku: Nadbałtyckie Centrum Kultury, w Regionalny, Urząd Transportu Kolejowego, Agen- Sopocie: Bałtycka Agencja Artystyczna BART; cja Rynku Rolnego – Oddział Terenowy, Urząd - wydarzenia kulturalne, w tym najbardziej znane Ochrony Konkurencji i Konsumentów – Delegatura, odbywają się w Trójmieście, należą do nich: Jar- Urząd Regulacji Energetyki w Warszawie Północny mark św. Dominika, Sopot Festiwal, Międzyna- Oddział Terenowy, Regionalny Zarząd Gospodarki rodowy Festiwal Muzyki Organowej w Oliwie, Wodnej, Regionalna Dyrekcja Lasów Państwowych; Festiwal Polskich Filmów Fabularnych, Open’er w Gdyni: Urząd Komunikacji Elektronicznej Oddział Festival, Festiwal Szekspirowski, Międzynaro- Okręgowy, Urząd Morski; dowy Festiwal Muzyki Sakralnej, Ladies Jazz - rządowa administracja wojewódzka – w Gdańsku: Festiwal, Festiwal Teatrów Ulicznych, Festiwal Pomorski Urząd Wojewódzki, Wojewódzki Komi- Gwiazd, Świętojańskie Świętowanie, Festi- tet Przeciwpowodziowy, Komenda Wojewódzka wal „Dwa Teatry”, cykliczne koncerty z cyklu Policji, Komenda Wojewódzka Państwowej Straży Przestrzeń Wolności w Gdańsku, Festiwal TOP Pożarnej, Kuratorium Oświaty, Wojewódzka Stacja TRENDY, Gdański Areopag, Festiwal Ludwiga Sanitarno-Epidemiologiczna, Wojewódzki Inspek- van Beethovena w Gdańsku, Globaltica – Word torat Inspekcji Ochrony Roślin i Nasiennictwa, Culture Festiwal w Gdyni, Międzynarodowy Wojewódzki Inspektorat Inspekcji Farmaceutycz- Festiwal Działań Teatralnych i Plastycznych ZDA- nej, Wojewódzki Inspektorat Inspekcji Handlowej, RZENIA w Tczewie; Wojewódzki Inspektorat Weterynarii, Wojewódzki b) media: Inspektorat Nadzoru Budowlanego, Wojewódz- - prasa, w tym redakcje: „Polska – Dziennik Bał- ki Inspektorat Ochrony Środowiska, Wojewódzki tycki”, „Gazety Wyborczej”, „Super Expresu”, Urząd Ochrony Zabytków, Obwodowy Urząd Miar, „Rzeczpospolitej”, „Trybuny”, „Faktu” (wszyst- Okręgowy Inspektorat Służby Więziennej, Okręgo- kie zlokalizowane w Gdańsku); wy Inspektorat Pracy, Regionalna Izba Obrachun- - radio, w tym rozgłośnie zlokalizowane w Gdań- kowa, Wojewódzki Urząd Statystyczny, Wojewódzki sku: Radio Gdańsk, Radio Plus, Radio HIT FM, Inspektorat Transportu Drogowego; w Gdyni: Radio ZET; w Sopocie: Radio Trefl, RMF fm; w Wojewódzki Inspektorat Jakości Han-dlowej Arty- Gdyni: ESKA Nord, a także we Władysławowie: kułów Rolno-Spożywczych; Radio Kaszëbë; - administracja, jednostki, sądy wojskowe – w - telewizja, w tym stacje: Telewizja Polska Oddział Gdańsku: Wojewódzki Sztab Wojskowy, 17. Tere- Gdańsk, TVN 24, Grupa ITI, Polsat, TV Plus nowy Oddział Lotniskowy, w Gdyni: Dowództwo Oddział w Gdańsku, Telewizja Kablowa UPC Marynarki Wojennej RP, Morski Oddział Terenowy (wszystkie zlokalizowane w Gdańsku); Agencji Mienia Wojskowego, Rejonowy Zarząd c) ogrody rekreacyjne, do których zaliczyć należy Infrastruktury, Wojskowy Sąd Garnizonowy, Woj- Ogród Zoologiczny „Wybrzeże”, Palmiarnia w skowa Prokuratura Garnizonowa; Gdańsku Oliwie, Ogród Botaniczny w Gołubiu, a - sądy i prokuratura – w Gdańsku: Prokuratura Okrę- także Fokarium w Helu, Oceanarium w Gdyni; gowa, Prokuratura Apelacyjna, Wojewódzki Sąd d) obiekty sportowe i cykliczne wydarzenia sportowe, w tym: Dziennik Urzędowy Województwa Pomorskiego Nr 172 — 13160 — Poz. 3361 - urządzenia sportowe – pole golfowe Gdańsk Golf Rynkową w Gdańsku, Instytut Morski w Gdańsku, § Country Club w Postołowie koło Gdańska, pole Centrum Techniki Okręto-wej S.A. w Gdańsku, golfo-we Sierra Golf Club w Pętkowicach koło Instytut Telekomunikacji w Gdańsku. Zdecydowana Wejherowa, Narodowe Centrum Żeglarstwa w większość tego typu placówek zlokali-zowana jest Gdańsku, stadion wielo-funkcyjny KS „Lechia” w Trójmieście; w Gdańsku, stadion żużlowy GKS „Wybrzeże” c) parki technologiczne – Pomorski Park Naukowo- w Gdańsku, stadion rugby MKS „Ogniwo” w Technologiczny w Gdyni, Gdański Park Naukowo- Sopocie, stadion lekkoatletyczny SKLA w Sopo- Techno-logiczny na terenie dawnych Zakładów cie, stadion piłkarski GOSiR w Gdyni, hala lekko- Graficznych atletyczna AWFiS w Gdańsku, 2 kryte lodowiska d) ośrodki transferu technologii – Centrum Transfe- w hali widowiskowo-sportowej „Olivia” w Gdań- ru Technologii w Gdańsku, Europejskie Centrum sku, Hipodrom w Sopocie, kompleksy kortów Trans-feru Innowacji w Tczewie, Biuro Transferu tenisa ziemnego w Sopocie i Gdyni, Hala Stule- Technologii Politechniki Gdańskiej. cia w Sopocie, hala widowiskowo-sportowa dla 4) w sferze działalności gospodarczej i obsługi m.in.: 12 tys. widzów na granicy Gdańska i Sopotu – w a) instytucje otoczenia biznesu wspierające działania budowie; na rzecz rozwoju społeczno-gospodarczego (patrz: - imprezy sportowe cykliczne – m.in. Gdynia Sai- Plan zagospodarowania przestrzennego wojewódz- ling Days, Sopot Sailing Grand Prix, Regaty o twa pomorskiego); Puchar Prezydenta Sopotu, Grand Prix Gdańska, b) prestiżowe biurowce, które stanowią jeden z waż- Memoriał im. Żylewicza, Światowy Turniej Teni- nych warunków rozwoju gospodarczego metro- sowy Polonii, turniej tenisowy Orange Prokom polii; zlokalizowane są one przede wszystkim w Open, Międzynarodowe Górskie Samochodowe centrum Gdańska i Gdyni. W większości oferowane Mistrzostwa Polski Lotos Grand Prix, Wyścigi są w nich do wynajmu powierzchnie biurowe i han- konne, Międzynarodowy Kongres Bałtycki w dlowo-usługowe; należą do nich m.in.: w Gdańsku Brydżu Sportowym, Maraton „Solidarności”; – Centrum Handlowe Manhattan, Office Park na ul. e) centra kongresowo-rekreacyjne – specjalistyczna Arkońskiej oraz powierzchnie biurowe w Centrum baza kongresowa w obszarze metropolitalnym Matarnia, Centrum Biurowe Gnilna (Madison Park), jest niewielka. Jej rolę pełnią Centrum Muzyczno- Centrum Techniki Okrętowej, Organika Trade, Artus Kongresowe na Ołowiance w Gdańsku oraz hotele, Park, Vigo, Centrum Biznesu Centromor, Allcon które dysponują salami konferencyjnymi, w tym Dmowskiego Centrum, oraz położone w sąsiedz- np.: w Gdańsku – Hanza, Holiday Inn, Mercure- twie Portu Lotniczego biurowce Allcon Słowa- Hevelius, Centrum Hotelowo-konferencyjne Hotel ckiego Centrum. Do najważniejszych biurowców Orle na Wyspie Sobieszewskiej; w Sopocie – Hotel zlokalizowanych w Gdyni należą: Baltic Business Haffner, Rezydent, Grand Hotel, Hotel Sheraton; Center (BBC), Alfa Plaza Business Center, Centrum w Gdyni – Nadmorski, Hotel Gdynia; w Straszynie Kwiatkowskiego, Centrum Biurowe HOSSA, Gdyń- – Międzynarodowe Centrum Szkolenia Energety- skie Centrum Biznesu, Atrium Gdyńskie, Chi-pol- ki; brok, Morska Centrum, City Arcade, Ergo Hestia w f) instytucje wystawiennicze – należą do nich Między- Sopocie; narodowe Targi Gdańskie S.A.; c) hotele o randze metropolitalnej (pięcio- i czterog- 3) w sferze badań i innowacji m.in.: wiazdkowe) to: w Gdańsku: Dwór Oliwski, Pode- a) uczelnie wyższe (z których większość znajduje się wils, Hanza, Holiday Inn, Hotel Gdańsk, Radisson; w Trójmieście): Uniwersytet Gdański z wydziałami w Sopocie: Sheraton, Sofitel Grand, Haffner, Rezy- w Gdańsku, Gdyni i Sopocie, Politechnika Gdań- dent, oraz w Gdyni: Hotel Nadmorski. ska, Gdańsk Uniwersytet Medyczny, Akademia 9.4.3. Struktura przestrzenna funkcji metropolitalnych Muzyczna w Gdańsku, Akademia Sztuk Pięknych Funkcje metropolitalne, określane są jako wielkomiej- w Gdańsku, Akademia Wychowania Fizycznego skie, wyspecjalizowane, wyznaczające rangę miasta– i Sportu w Gdańsku, Akademia Morska w Gdyni, metropolii w przestrzeni zewnętrznej oraz organizujące Akademia Marynarki Wojennej w Gdyni oraz kilka- jej przestrzeń wewnętrzną. Skoncentrowane w obszarze naście uczelni prywatnych; aglomeracji Trójmiasta instytucje i obiekty o charakterze b) instytuty naukowo-badawcze, biblioteki, w tym i funkcjach metropolitalnych swoim zasięgiem oddzia- m.in. Polskiej Akademii Nauk (Instytut Oceanolo- ływania obejmują obszar województwa pomorskiego, gii w Sopocie, Instytut Budownictwa Wodnego w część z nich ma znaczenie ponadregionalne lub krajowe, Gdańsku, Instytut Maszyn Przepływowych w Gdań- a tylko niewielka europejskie. sku) oraz inne, np. Instytut Badań nad Gospodarką

Wybrane instytucje i obiekty o funkcjach oddziaływanie metropolitalnych regionalne krajowe europejskie Uczelnie wyższe Jednostki badawczo-rozwojowe Instytucje otoczenia biznesu Środki masowego przekazu Instytucje kultury i sztuki Wydarzenia artystyczne, sportowe i biznesowe Administracja publiczna Placówki dyplomatyczne, przedstawicielstwa regionów Dziennik Urzędowy Województwa Pomorskiego Nr 172 — 13161 — Poz. 3361 Analiza rozmieszczenia instytucji i obiektów repre- funkcjonalnych; zentujących funkcje metropolitalne, zagregowanych w - wielkim parciem inwestycyjnym na przekształcenia cztery sfery: badań i innowacji, wydarzeń i twórczości, tych terenów w celach komercyjnych obliczonych zarządzania i działalności gospodarczej wskazała na na szybki zysk (odpowiadający na aktualny popyt) wysoki stopień koncentracji funkcji w centrum metro- przy bardzo niskim standardzie urbanistycznym polii – Trójmieście (92%). Pozostałe instytucje i obiekty zabudowania i zagospodarowania; zlokalizowane były w strefie nadmorskiej (Hel, Jastarnia, - realizacją jednostkowych obiektów nie liczących się Jastrzębia Góra, Puck, Sztutowo, Władysławowo) oraz w z kontekstem otoczenia (Oliwa – okolice Kampusu ośrodkach węzłowych: Tczew i Wejherowo. UG); Dominującą grupę (42%) wszystkich obiektów i insty- - małym stopniem wykorzystania renty położenia tucji reprezentujących funkcje metropolitalne zaliczono przywęzłowego. do sfery wydarzeń i twórczości. Wynika to z mocnych Procesy te należałoby traktować w kategoriach „zin- funkcji turystycznych i kulturowych metropolii (turystyka tegrowanego nieładu”, w obrębie którego można mówić morska, nadmorska, krajoznawcza, kulturowa, bizneso- o funkcjonalnej i kompozycyjnej, a w wielu wypadkach wa, kongresowa, sanatoryjno-rehabilitacyjna) wykształ- także technicznej degradacji. Mimo wszystko należy conych na bazie położenia oraz walorów i zasobów stwierdzić, że prezentują one znacznie wyższy standard przyrodniczo-krajobrazowych. niż zjawiska z lat 90. Czytelną oś koncentracji tworzy Centralne Pasmo 9.4.4. Predyspozycje i bariery rozwoju funkcji metro- Usługowe (CPU), predysponowane do ukształtowania się politalnych w pasmo o znaczeniu metropolitalnym. Niemal wszyst- Rozwojowi funkcji metropolitalnych obszaru aglome- kie cele ruchu metropolitalnego (poza otoczeniem trój- racji towarzyszą okoliczności zarówno sprzyjające, jak miejskiego lotniska i portów) zlokalizowane są w obrębie i ograniczające, a nawet hamujące ich rozwój. Tworzą wyznaczonego 2 km ekwidystantą pasma, zawartego je uwarunkowania obejmujące zespół cech, stanów i zja- pomiędzy brzegiem Zatoki Gdańskiej a zalesioną strefą wisk przestrzennych, gospodarczych, społecznych oraz krawędziową wysoczyzny. Długość tego pasma, między przyrodniczych o istotnym wpływie na zakres, tempo skrajnie zlokalizowanymi bazami promowymi Gdańska i możliwości rozwoju. Zadaniem władz publicznych i Gdyni, wynosi 32 km. Cele ruchu metropolitalnego są kształtującej się metropolii, będzie więc odpowiednie rozmieszczone głównie wzdłuż osi komunikacyjnych wykorzystywanie uwarunkowań sprzyjających oraz mini- (drogowych i kolejowych) łączących Gdańsk, Sopot malizowanie lub eliminowanie oddziaływania uwarun- i Gdynię. Rozproszenie celów ruchu aglomeracyjnego kowań ograniczających. jest rezultatem rozległości tego pasma. Niekorzystne dla Predyspozycje rozwoju funkcji metropolitalnych funkcjonowania potencjalnego centrum metropolital- - Zasoby dziedzictwa kulturowego stwarzają szansę na nego jest skrajne usytuowanie głównych źródeł ruchu z rozwój funkcji metropolitalnych opartych na kulturze, otoczenia europejskiego (terminale pasażerskie morskie dziedzictwie i tradycjach, zwłaszcza związanych z i lotniczy). Największe skupiska obiektów i instytucji o morskim charakterem aglomeracji. znaczeniu metropolitalnym znajdują się w obszarach - Zasoby oraz walory przyrodnicze i krajobrazowe strefy śródmieść Gdańska, Gdyni i So-potu Jego główne węzły nadmorskiej w połączeniu z dziedzictwem kulturowym tworzą trzy przystanki SKM usytuowane przy dworcach tworzą warunki rozwoju funkcji turystycznych, głównych miast Trójmiasta, skupiające od 7 — 28% sportowych i rekreacyjnych, w tym także turystyki zbioru obiektów o charakterze metropolitalnym. Są to: uzdrowiskowej. Gdańsk Główny (27,9%), Gdynia Główna Głowna (16,0%) - Znaczący potencjał naukowy i akademicki Trójmiasta oraz Sopot (7,2%). Drugą grupę stanowią przystanki wraz z potencjałem gospodarczym i zasobami wysoko SKM, wokół których koncentruje się od 3 – 7% takich wykwalifikowanej kadry tworzą warunki do rozwoju obiektów, a należą do nich: Gdańsk Wrzeszcz, Gdańsk gospodarki opartej na wiedzy. Oliwa, Gdynia Wzgórze św. Maksymiliana. Potencjał - Posiadane rezerwy terenowe, związane z obecnie strukturotwórczy CPU jest ciągle duży, tworząc szanse na niezagospodarowanymi obszarami poprzemysłowymi, dalszy rozwój rdzenia przyszłej metropolii. Poszczególne poportowymi i powojskowymi tworzące warunki ośrodki węzłowe (Gdańsk, Sopot Gdynia) są autonomicz- do rozwoju, np. nowych przestrzeni dla rozwoju nymi jednostkami samorządowymi, nie rezygnującymi biznesu. z rozwoju konkurencyjnych funkcji strukturotwórczych. - Korzystnie położone, dostępne i skomunikowane Przyrost nowych funkcji i źródeł ruchu (porty morskie) Centrale Pasmo Usługowe z węzłami integracji dotyczy zarówno Gdańska, jak i Gdyni. opartymi o międzynarodowy port lotniczy – jeden Istotą obszaru aglomeracji Trójmiasta jako kształtują- z największych w kraju, dwa rozwijające się porty cego się obszaru metropolitalnego jest wielowęzłowość morskie i terminale pasażerskie oraz liczne węzły i specjalizacja funkcji węzłów układu metropolitalnego. transportu aglomeracyjnego tworzą warunki dla Obszar aglomeracji jest coraz bardziej podzielony, a frag- kształtowania wielofunkcyjnej, wysokiej jakości menty te cechuje coraz większa specjalizacja. Centrum przestrzeni aglomeracji jako przestrzeni metropolita- w obszarze aglomeracji jest tylko jednym z miejsc, które lnej. konkurują między sobą o użytkowników i funkcje z nimi Bariery rozwoju funkcji metropolitalnych związane, wewnątrz aglomeracji. W przypadku obszaru - słabo rozwinięte połączenia transportowe z krajem aglomeracji Trójmiasta występuje brak wyraźnej specja- i Europą, szczególnie w zakresie szybkich powiązań lizacji poszczególnych ośrodków węzłowych oraz brak kolejowych i międzynarodowych połączeń lotniczych, rozwiązań kompleksowych. choć ostatnich liczba wzrasta; Spójność przestrzenna CPU jest poważnie zagrożona - tendencje do utrwalania się przestrzeni o niskim postępującą nadmierną liberalizacją gospodarki prze- standardzie i braku powiązań z otoczeniem na części strzennej, objawiającą się: obszarów aglomeracji; - daleko posuniętą swobodą użytkowników i właścicieli - niska jakość przestrzeni otaczającej główną oś terenów w zakresie kierunków przekształceń integracji aglomeracji – Centralne Pasmo Usługowe; Dziennik Urzędowy Województwa Pomorskiego Nr 172 — 13162 — Poz. 3361 - krótki sezon ograniczający rozwój funkcji związanych rozwojowych B+R o charakterze innowacyjnym oraz ze sferą rekreacji i turystyki; instytucji otoczenia biznesu o znaczeniu; - niewyraźna specjalizacja funkcji poszczególnych - niski poziom świadomości wśród społeczności ośrodków węzłowych; lokalnych, że silne centrum aglomeracji – Trójmiasto - niska sprawność funkcjonowania transportu publicz- to silny region. nego i systemu transportowego służącego integracji 9.4.5. Szanse i zagrożenia rozwoju funkcji metropoli- wewnętrz-nej Trójmiasta; talnych - duży udział natężenia ruchu o znaczeniu tranzytowym Analizę szans i zagrożeń rozwoju funkcji metropo- w śródmieściach – miejscach koncentracji funkcji litalnych odniesiono głównie do ujęć syntetycznych metropo-litalnych; i strukturalnych. - słaby rozwój przedsiębiorstw i zespołów badawczo-

SZANSE ZAGROŻENIA

• zaliczenie Trójmiasta do europejskich miast • pozostawanie Trójmiasta w grupie najsłabszych metropolitalnych (łącznie z Warszawą, Poznaniem, europejskich aglomeracji, jako obszarów metropolitalnych; Krakowem i Wrocławiem) w dokumentach planistycznych • zahamowanie tempa rozwoju infrastruktury poprawiającej kraju i Europy; jego dostępność transportową; • unikatowy w skali kraju rozwój funkcji metropolitalnych • brak polityki narodowej wspierającej rozwój funkcji opartych na położeniu nadmorskim i tradycjach metropolitalnych; wynikających z specyfiki i unikatowości Trójmiasta – klaster morza; • zwiększający się dystans pomiędzy standardem oferowanych usług krajowych i europejskich; • metropolitalne strategie tematyczne dotyczących rozwoju funkcji metropolitalnych; • brak środków w budżetach samorządowych na inicjowanie rozwoju funkcji metropolitalnych; • silna promocja obszaru aglomeracji jako obszaru metropolitalnego w otoczeniu europejskim, przede • niski poziom świadomości społecznej (i mediów) dot. wszystkim bałtyckim; hierarchii ważności (lokalne, regionalne, krajowe, międzynarodowe); • integracja europejska wymuszająca współpracę międzynarodową i międzyregionalną; • nadmierna liberalizacja gospodarki przestrzennej; • uczestnictwo w programach i funduszach strukturalnych • brak znaczącego postępu realizacji krajowych inwestycji oraz funduszu spójności UE, co daje podstawy do rozwoju infrastrukturalnych, co ogranicza rozwój funkcji. istniejących funkcji metropolitalnych i kreowania nowych; • organizacja znaczących wydarzeń kulturowych, sportowych i innych o charakterze krajowym i europejskim, w tym EURO 2012; • wykreowanie Gdańska na bazie Europejskiego Centrum Solidarności na miejsce dialogu o problemach i przyszłości Europy i świata – Gdańsk miasto Wolności i Solidarności.

Zestawienie obok siebie szans i zagrożeń pozwala w ramach ESPON8, Trójmiasto zaliczane jest do grona euro- odniesieniu do funkcji metropolitalnych stwierdzić, że ist- pejskich obszarów metropolitalnych (MEGAs)9, charak- nieje wyjątkowo sprzyjający układ warunków zewnętrz- teryzujących się dwucentrycznym układem osadniczym, nych wynikający z wejścia Polski do Unii Europejskiej ogniskującym się wokół Gdańska i Gdyni10. Układ ten i szans wynikających z możliwości absorpcji znaczących wpływa zasadniczo na sytuacje konkurencji w ramach środków na rozwój funkcji metropolitalnych. jednego organizmu funkcjonalno-przestrzennego, w tym 9.5. System transportowy obszaru aglomeracji także na kształtowanie się systemu transportowego tego 9.5.1. Uwarunkowania zewnętrzne [Rys. 36] obszaru. Dalszy rozwój funkcji metropolitalnych stanowi Ponadregionalne (międzyregionalne, krajowe i euro- istotne wyzwanie dla rozwoju aglomeracyjnego systemu pejskie) uwarunkowania rozwoju transportu w obsza- transportowego, zarówno od strony infrastrukturalnej rze aglomeracji wynikają z stanu rozwoju oraz regulacji jak i organizacyjnej. prawnych, strategii i programów odnoszących do spraw Samorząd województwa i samorządy miast w obsza- rozwoju przestrzennego i transportu. Jedną z najprężniej rze aglomeracji Trójmiasta biorą aktywny udział w pro- rozwijających się europejskich stref rozwoju jest obszar jektach i programach międzynarodowych. Uczestnictwo położony wokół Morza Bałtyckiego, którego ogniwem to z jednej strony umożliwia na wymianę doświadczeń, mogłaby stać się aglomeracja Trójmiasta jako kształtują- a drugiej zobowią-zuje do prowadzenia wspólnie uzgod- ca się metropolia. W koncepcjach bałtyckich aglomeracja nionej polityki transportowej. Dotychczas najważniejsze Trójmiasta jest częścią Europejskiego Megaregionu Bał- rekomendacje dla obszaru metropolitalnego wypływają z tyckiego (Baltic Sea Region)6. Nawiązuje do tego Strate- takich projektów jak Baltic Gateway, Seb Trans-Link oraz gia rozwoju województwa pomorskiego 2020, traktująca Łuk Południowego Bałtyku (South Baltic Arc) i dotyczą aglomerację jako jądro rozwijającego się układu metro- przede wszystkim: politalnego południowego Bałtyku7. W badaniach nad - rozwoju sieci TEN-T poprzez wprowadzenie do tej strukturami terytorialnymi w Europie prowadzonymi w sieci drogi krajowej S6 (Szczecin Główny – Gdańsk Dziennik Urzędowy Województwa Pomorskiego Nr 172 — 13163 — Poz. 3361 Główny) oraz linii kolejowej nr 202 (Gdańsk Główny proces zarządzania, na przykład poprzez porozumienia – Stargard Szczeciński); oparte na podzielonej odpowiedzialności. - rozbudowy infrastruktury portów morskich, w tym 9.5.2. Stan istniejący infrastruktury transportowej budowy nowego terminala promowego w Gdyni. Obecnie system transportowy w obszarze aglomeracji Analiza wykonana w 2006 r. w ramach BSSSC (Baltic Trójmiasta podobnie jak w całej Polsce charakteryzuje Sea Subregional Co-Operation) wskazuje na potencjalnie się niedoborem podaży w niektórych jej gałęziach, wyso- wysoką rolę całego korytarza transportowego nazywa- kimi kosztami eksploatacji i rozbudowy oraz małą podat- nego Via Hanseatica11. nością na zmiany popytu. Zużycie majątku trwałego w W 2007 r. przyjęty został przez Komisję Europejską sektorze transportowym wynosi około 60%. Od początku Program Współpracy Transnarodowej Regionu Morza lat 90. w aglomeracji, podobnie jak średnio w Polsce Bałtyckiego 2007–201312 służący większemu niż dotych- nastąpiły zmiany które zdecydowanie wpłynęły na jakość czas zaawansowaniu procesów integracji i działań na funkcjonowania infrastruktury w Polsce13. Wymienić tu rzecz uzyskania silniejszej pozycji konkurencyjnej w należy przede wszystkim: Europie. Program przewiduje m.in. promocję i przygoto- - znaczący przyrost liczby samochodów skutkujący wanie wspólnych rozwiązań transportowych, zwiększe- dwukrotnym wzrostem natężeń ruchu na drogach nie bezpieczeństwa na morzu i promowanie atrakcyjnych krajowych; miast i regionów. - przejęcie przez transport samochodowy większości Obszar aglomeracji Trójmiasta, w dużej części będący przewozów towarowych (80%); obszarem przybrzeżnym, powinien rozwijać się zgodnie - zmniejszenie pasażerskich przewozów kolejowych o z zasadami ZZOP, oznacza to, że rozwój infrastruktury 50%; transportowej w obszarze aglomeracji powinien być - znaczny wzrost ruchu granicznego samochodów (o oparty przede wszystkim o: 60% osobowych i 100% ciężarowych); - długoterminową perspektywę, uwzględniającą zasadę - wzrost przewozów pasażerskich transportem ostrożności oraz potrzeb obecnych i przyszłych lotniczym. pokoleń; Konsekwencje wzrostu motoryzacyjnego rozkładają - zaangażowanie wszystkich zainteresowanych stron się nierównomiernie. Ma na to wpływ między innymi (partnerzy gospodarczy i społeczni, organizacje zróżnicowany wskaźnik motoryzacji na obszarze aglome- reprezentujące mieszkańców obszarów nadbrzeżnych, racji Trójmiasta. Obecnie jest on najwyższy w Sopocie organizacje pozarządowe i sektor przedsiębiorstw) w (ponad 500 sam. os./1000 mieszk.).

Tabela. 9. Poziom motoryzacji w powiatach obszaru aglomeracji Trójmiasta w roku 2005 Liczba Wskaźnik Wskaźnik Liczba zarejestrowanych Jednostka zarejestrowanych motoryzacji motoryzacji samochodów osobowych pojazdów poj./1000 mieszk. s.os./1000 mieszk. Województwo Pomorskie 838.000 594.400 381 270 miasto Gdańsk 198.400 155.800 434 341 miasto Gdynia 95.200 77.000 372 301 miasto Sopot 25.700 21.100 614 505 powiat gdański 42.200 27.000 543 348 powiat kartuski 45.100 31.900 444 314 powiat nowodworski 11.500 6.500 310 175 powiat pucki 29.100 19.100 415 272 powiat wejherowski 41.500 29.400 240 170 Źródło: Prognoza ruchu na sieci dróg województwa pomorskiego do 2015 r., Politechnika Gdańska 2002

1) Infrastruktura drogowa - ciąg ulic Chłopska, Rzeczypospolitej, Legionów, W latach 70. XX w. historycznie ukształtowany pas- Mickiewicza, Hallera, Marynarki Polskiej, Jana z Kolna, mowy układ uliczny aglomeracji zaczął intensywnie prze- Wały Jagiellońskie w Gdańsku (oś Dolnego Tarasu); kształcać się i rozwijać zarówno po stronie wschodniej (w - ciąg ulic Nowolipie, Rakoczego, Potokowa w Gdańsku paśmie przymorskim) jak i po zachodnie i południowej (oś Górnego Tarasu); (na wysoczyźnie). Obecnie w centralnej części obszaru - ciąg ulic Władysława IV, Jana z Kolna Janka aglomeracji w sieci ulicznej wyróżnić można trasy rów- Wiśniewskiego, w Gdyni. noległe do brzegu morskiego (średnicowe i obwodowe) Do głównych poprzecznych powiązań wyżej wymienio- oraz łączące je trasy poprzeczne (promieniste). Do zasad- nych tras należą: niczych tras równoległych należą: - w Gdyni: Trasa Kwiatkowskiego, ciąg ulic Chwarznie- - Obwodnica Trójmiasta (DK nr S6); ńska, Kielecka/Stryjska, ciąg ulic Chwaszczyńska, - Trasa Średnicowa jako ciąg ulic: Morska, Śląska, Wielko-polska (DW nr 474); Piłsudskiego, Władysław IV, Al. Zwycięstwa w Gdyni, - w Gdańsku: ciąg ulic Spacerowa, Opata Rybińskiego, Al. Niepodległości w Sopocie, Al. Grunwaldzką, al. Pomorska/Piastowska, ciąg ulic Słowackiego (DW nr Zwycięstwa, Podwale Grodzkie, Wały Jagiellońskie, 472), Kościuszki, Hallera, ciąg ulic Kartuska, Podwale Okopowa, Trakt św. Wojciecha w Gdańsku; trasa ta Przedmiejskie, Elbląska (DK nr 7), ulica Armii Krajowej, leży po części w ciągu dróg krajowych DK nr 91 i 6 ciąg ulic Świętokrzyska, Małomiejska (DW nr 221), oraz drogi wojewódzkiej DW nr 468; ulica Starogardzka (DW nr 222). Dziennik Urzędowy Województwa Pomorskiego Nr 172 — 13164 — Poz. 3361

24. Istniejący układ drogowy centrum aglomeracji Trójmiasta

Sieć uliczna aglomeracji trójmiejskiej charakteryzuje kim w obszarach centralnych – Śródmieście Gdańska, się największymi wartościami średniorocznych dobo- Wrzeszcz, Sopot, Śródmieście Gdyni) i na ciągach ulicz- wych natężeń ruchu w roku 2005 notowanymi na dro- nych doprowadzających ruch do Trasy Średnicowej, jak gach województwa pomorskiego, a mianowicie: również w ciągu Obwodnicy Trójmiasta. - na Trasie Średnicowej: 2) Infrastruktura kolejowa - Al. Zwycięstwa i Al. Grunwaldzka w Gdańsku – od Układ sieci kolejowych w obszarze aglomeracji Trój- 56.200 do 84.200 pojazdów/dobę; miasta opiera się na liniach: - Al. Niepodległości w Sopocie – od 42.000 do 56.200 - nr 009 relacji Gdańsk Główny – Warszawa Wschodnia pojazdów/dobę; (linia zelektryfikowana, dwutorowa); - Al. Zwycięstwa w Gdyni wynoszą – od 33.900 do - nr 201 relacji 201 na odcinku Żukowo – Gdynia (linia 52.900 pojazdów/dobę; jednotorowa, niezelektryfikowana); - na ciągu ulic dolnego tarasu w Gdańsku (ul. Legionów, - nr 202 Gdańsk Główny – Stargard Szczeciński (linia ul. Rzeczpospolitej, ul. Chłopska) – od 23.600 do 48.400 zelektryfikowana, dwutorowa na odcinku Gdańsk pojazdów/dobę; – Gdynia Głowna oraz Rumia – Wejherowo); - na drodze krajowej nr 6 przechodzącej przez miasta - nr 213 relacji Reda – Hel (linia jednotorowa, z Gdynię, Rumię, Redę i Wejherowo wynoszą 13,3 ograniczeniami prędkości); – 31,4 tys. pojazdów/dobę; - nr 250 relacji Gdańsk – Rumia, (Zarządcza PKP Szybka - na Obwodnicy Trójmiasta wynoszą od 21 – 24 tys. Kolei Miejska, linia zelektryfikowana, dwutorowa). pojazdów/dobę. W ogólnej ocenie stan techniczny sieci kolejowej jest Ruch tranzytowy przez cały obszar aglomeracji Trój- dostateczny, większość odcinków wymaga rewitalizacji miejskiej stanowi 4,5% wszystkich pojazdów wjeżdża- i modernizacji, a liczne przejazdy kolejowe kategorii C, jących do i wyjeżdżających z niej. W rezultacie, główne D oraz E powodują wysokie ryzyko wypadków. Najwięk- skrzyżowania w obszarach centralnych obciążone są szą rolę w obsłudze aglomeracji Trójmiasta i ważnych ruchem przekraczającym przepustowość skrzyżowań, co węzłów transportowych jak porty morskie i lotniska w godzinach szczytu ruchu przyczynia się do długotrwa- tworzy oś transportowa Lębork – Wejherowo – Gdynia łych zatłoczeń i zmniejszania prędkości eksploatacyjnej – Gdańsk – Tczew. Z punktu widzenia jakości obsługi sieci ulicznej. Ogółem zidentyfikowano 65 skrzyżowań pasażerów brak jest nowocześnie urządzonych węzłów krytycznych, z czego 22 w Gdańsku, 9 w Sopocie i 34 integracyjnych, dworców, przystanków i peronów, w Gdyni14. Skrzyżowania krytyczne zlokalizowane są jak i również brak jest nowoczesnego i komfortowego głównie w ciągu Trasy Średnicowej (przede wszyst- taboru kolejowego. Dziennik Urzędowy Województwa Pomorskiego Nr 172 — 13165 — Poz. 3361 3) Infrastruktura portowa i użytkowane przez lotnictwo Wojsk Lądowych. W obszarze aglomeracji Trójmiasta znajdują się dwa Posiada stare wyposażenie radionawigacyjne duże porty morskie Gdańsk i Gdynia, które dysponują umożliwiające użytkowanie tylko w porze dziennej. najlepszymi na polskim wybrzeżu warunkami dostępno- Jest bazą szkoleniowa Aeroklubu Gdańskiego. Bliskie ści od strony morza. Oba porty w 2005 r. przeładowały położenie od centrum Gdańska stwarza potencjalne około 35 mln ton towarów. warunki dla użytkowania lotniska jako lokalnego portu W Porcie Gdańsk funkcjonują specjalistyczne bazy lotniczego. przeładunkowe dla przeładunku siarki płynnej i granu- Obecne powiązania transportowe drogowe i kolejowe lowanej, fosforytów, bananów, baza dla promów pasa- z lotniskami nie gwarantują sprawnej dostępności do żersko-towarowych i baza kontenerowa przeznaczona do tych lotnisk, zarówno transportem indywidualnym jak obsługi linii feederowych. W Porcie Północnym znajduje i zbiorowym. W Porcie Lotniczym Gdańsk wyczerpuje się baza przeładunku węgla, surowców i paliw płynnych się zdolność obsługi pasażerów, a w strefie przylotnisko- i gazu ciekłego gazu ciekłego (LPG). wej wzrasta deficyt miejsc parkingowych. Perspektywa Port Gdynia posiada największy na południowym Bał- dalszego, szybkiego wzrostu popytu na usługi lotnicze tyku terminal kontenerowy i ma stałe, rozwijające się w obszarze metropolitalnym sprawia, że pilną sprawą połączenie promowe ze Szwecją. W skład portu wchodzą jest: m.in. 2 terminale: kontenerowe, terminal drobnicowy, - rozbudowa urządzeń lotniskowych i terminalu masowy i zbożowy. pasażerskiego; Obecnie słabą stroną transportową portów jest: - rozbudowa układu drogowego w strefie - niska dostępność drogowa z powodu braku sieci dróg przylotniskowej; ruchu szybkiego w regionie, a także prowadzenia - budowa/modernizacja linii transportu szynowego dla ruchu do portów przez centralne obszary Gdańska powiązań portu lotniczego z obszarami centralnymi; i Gdyni; - przystosowanie lotnisk wojskowych, w pierwszej - zły stan techniczny połączeń kolejowych do Portu kolejności lotniska Gdynia Oksywie do funkcji Gdańsk; lokalnych portów lotniczych wspomagających Port - niedostosowanie dróg wodnych śródlądowych Lotniczy Gdańsk. powiązanych z Portem Gdańsk do pełnienia funkcji 5) Transport publiczny transportowej; W skład podsystemów zbiorowego transportu pasa- - niedorozwój infrastruktury służącej dynamicznemu żerskiego w aglomeracji Trójmiasta wchodzą: rozwojowi przewozów multimodalnych; - Spółka PKP Szybka Kolej Miejska w Trójmieście - brak nowoczesnych centrów logistycznych. funkcjonująca na odcinku Tczew – Gdańsk Gł. – Gdynia Poprawa sytuacji w wyżej wymienionych aspektach Gł. – Wejherowo – Lębork/Słupsk z wydzielonymi może istotnie przyczynić się do wzrostu konkurencyjno- torami na trasie Gdańsk Gł.– Rumia; ści portów w rejonie Morza Bałtyckiego. - podsystem tramwajowy rozbudowany na dolnym W obszarze aglomeracji funkcjonuje żegluga przy- tarasie Gdańska z przedłużeniem na Chełm; brzeżna pomiędzy portami aglomeracji, Półwyspu - podsystem autobusowy obsługujący przede wszystkim Helskiego i Obwodem Kaliningradzkim. Z racji starego tereny zurbanizowane pozostające poza zasięgiem taboru pływającego i problemów z dostępem do portów obsługi tramwaju i szybkiej kolei miejskiej; rosyjskich, przewozy pasażerskie miały tendencje spad- - podsystem trolejbusowy funkcjonujący w Gdyni kowa. W roku 2006 z inicjatywy zainteresowanych samo- i Sopocie; rządów uruchomiona została żegluga tzw. tramwajami - kolejowe przewozy regionalne na powiązaniach wodnymi pomiędzy Gdynią, Sopotem i Gdańskiem a aglomeracji z regionem; portami helskimi. Inicjatywa ta spotkała się z bardzo - zamiejska komunikacja autobusowa (regionalna, dużym zainteresowaniem turystów i ma dobre perspek- krajowa i międzynarodowa). tywy rozwojowe. Transport miejski funkcjonuje na obszarze miast: 4) Infrastruktura lotnicza Gdańska, Gdyni, Sopotu, Rumi, Redy, Wejherowa, Prusz- W obszarze aglomeracji Trójmiasta znajdują się trzy cza Gdańskiego i przyległych gmin: Kolbudy, Kosakowo, lotniska: Luzino, Szemud Wejherowo i Pruszcz Gdański. Powoła- - Port Lotniczy Gdańsk (droga startowa 2800 m) nie w 2007 r. Metropolitalnego Związku Komunikacyj- Port należy do grupy ośmiu portów w Polsce nego Zatoki Gdańskiej stworzyło realne perspektywy zaliczonych do lotnisk sieci TEN-T. Jest własnością integracji transportu publicznego w Trójmieście i całym spółki z udziałem kapitału samorządowego obszarze aglomeracji i systematyczny rozwój tego trans- i państwowego. W roku 2007 przekroczona została portu w zakresie: liczba 1,7 mln obsłużonych pasażerów i była ona - budowy nowoczesnych węzłów przesiadkowych; dwukrotnie wyższa niż w roku 2006; - integracji taryfowej i rozkładowej; - Lotnisko Gdynia Oksywie (droga startowa 2900 m - redukcji wrażliwości na zatłoczenia w ruchu i 1800 m) ulicznym; Lotnisko wojskowe stanowi składnik bazy - minimalizowania wrażliwości na zatłoczenia w ruchu morskiej NATO Marynarki Wojennej RP. W wyniku ulicznym; porozumienia zawartego pomiędzy ministrami - zwiększenia wykorzystania transportu szynowego transportu i obrony narodowej wojskowe lotnisko przez jego rozbudowę i modernizację. Gdynia Oksywie udostępnione jest dla obsługi lotów 6) Infrastruktura rowerowa cywilnych. Marynarka Wojenna kontynuuje inwestycje Przez obszar aglomeracji Trójmiasta przebiegają dwie podnoszące klasę lotniska. Budowę obiektów dla planowane trasy o międzynarodowym znaczeniu nale- portu lotniczego przewiduje się od roku 2008; żące do sieci Eurovelo: - Lotnisko Pruszcz Gdański (droga startowa 2500 m) - Hanzeatycka Trasa Rowerowa nr 10 (szlak wokół Morza Lotnisko wojskowe jest w trwałym zarządzie Bałtyckiego) o podstawowym przebiegu: Świnoujście Rejonowego Zarządu Infrastruktury w Gdyni – Ustka – Władysławowo – Puck – Wejherowo Dziennik Urzędowy Województwa Pomorskiego Nr 172 — 13166 — Poz. 3361 – Kartuzy – Tczew – Malbork – Elbląg – Frombork ście rozwój portów morskich, portów lotniczych oraz – Braniewo – Kaliningrad); nowoczesnych sieci drogowych i kolejowych jest pod- - Trasa „bis” przymorska: Sopot – Gdańsk (Park stawowym warunkiem dla rozwoju funkcji metropolital- Jelitkowski – Główne Miasto – Elbląska – Sobieszewska nych. W ramach tworzenia efektywnego i bezpiecznego – Świbno) – Stegna – Nowy Dwór z odgałęzieniem systemu transportowego województwa pomorskiego do Krynicy Morskiej i Piasków (wspólnie z żółtym strategiczne kierunki działań dotyczą szczególnie obszaru Szlakiem Jantarowym), dalej statkiem do Fromborka aglomeracji Trójmiasta, gdzie koncentrują się najwyższej lub Bałtijska; rangi funkcje transportowe województwa. Kierunki te - Trasa Rowerowa nr 9 – Szlak Bursztynowy (Gdańsk obejmują: – Pula). - budowę dróg prowadzących ruch tranzytowy W obszarze Trójmiasta, zwłaszcza w Gdańsku nastę- omijający tereny zurbanizowane; puje odczuwalny rozwój dróg rowerowych, co oznacza, - poprawę dostępności transportowej regionu m. in. że w najbliższej przyszłości spójna sieć dróg rowerowych poprzez rozwój pomorskiego węzła lotniczego i rozwój zachęcać będzie do powszechnego użytkowania roweru portów trójmiejskich jako węzła transportowego w w dojazdach do miejsc pracy, szkół i usług. sieci bałtyckich autostrad morskich; 7) Uciążliwość transportu dla środowiska - poprawę jakości powiązań pomiędzy obszarami Głównym źródłem zanieczyszczenia środowiska jest peryferyjnymi a obszarem aglomeracji i miastami hałas i spaliny wpływający na jakość klimatu Hałas dro- powiatowymi oraz poprawę dostępności transporto- gowy związany jest integralnie z natężeniem ruchu samo- wej do portów morskich i lotnisk; chodowego, które w ostatnich latach znacznie wzrosło. - rozwój i integracja systemu transportu pasażerskiego, Z generalnego pomiaru ruchu, przeprowadzonego przez w tym wprowadzenie efektywnych form zarządzania Generalną Dyrekcję Dróg Krajowych i Autostrad w 2005 transportem regionalnym i stworzenie zintegrowa- r., wynika15, że najbardziej obciążona była droga krajowa nego systemu transportu zbiorowego w obszarze nr 6 na odcinku Gdańsk Osowa – węzeł Matarnia, gdzie aglomeracji; średniodobowy ruch wynosił 35.185 poj./dobę oraz na - rozwój transportu multimodalnego, w tym wspieranie odcinku Reda – Rumia, gdzie ruch wynosił 26.653 poj./ skoordynowanego rozwoju centrów dystrybucyjno- dobę i droga krajowa nr 1 na odcinku Pruszcz Gdański logistycznych o znaczeniu ponadregionalnym, a także – Tczew o średniodobowym ruchu 18.062 poj./dobę16. wspieranie żeglugi przybrzeżnej i śródlądowej oraz Natomiast średniodobowe obciążenie ruchem sieci dróg modernizacji małych portów. wojewódzkich w obszarze metropolitalnym w 2005 r.17 W dokumentach polityki przestrzennej Gdańska19 wynosiło 2.924 poj./dobę. W porównaniu z 2000 r. nastą- zawarto zapis, że w modelowym rozwiązaniu syste- pił wzrost natężenia ruchu o 19%. Największe obciążenie mu transportowego na terenie Gdańska założono ruchem zarejestrowano na drogach: wprowadzenie integracji podsystemów w skali miasta - nr 216 na odcinku Reda – Puck (13 927 poj./dobę); i aglomeracji w zakresie integracji funkcjonalnej i prze- - nr 216 Puck – Władysławowo (10 457 poj./dobę); strzennej. Integracja funkcjonalna to działania obejmu- - nr 218 na odcinku Gdańsk – Chwaszczyno (8 959 poj./ jące poszczególne podsystemy transportowe w celu dobę); minimalizacji czasu podróży danym podsystemem oraz - nr 222 na odcinku Gdańsk – Godziszewo (8425 poj./ racjonalne wykorzystanie przepustowości tych podsy- dobę); stemów. Integracja przestrzenna zakłada maksymalne - nr 221 na odcinku Gdańsk – Kolbudy (8396 poj./ zbliżenie poszczególnych podsystemów transportowych dobę); w węzłach przesiadkowych (integracyjnych) w celu mini- - nr 211 na odcinku Miechucino – Kartuzy (8183 poj./ malizacji czasu przesiadki pasażerów pomiędzy podsy- dobę). stemami transportowymi. Zagrożenie hałasem kolejowym jest znacznie mniej- W dokumentach polityki przestrzennej Gdyni wska- sze i występuje głównie na trasach Gdańsk – Warszawa zuje się na konieczność przeciwdziałania zjawiskom i Gdańsk – Szczecin. Zmniejszenie presji hałasu kolejo- wynikającym z oczywistego nienadążania rozbudowy wego jest możliwe do osiągnięcia w trakcie realizacji układu drogowego za wzrostem ruchu samochodowego, programów modernizacji linii kolejowych, które powinny wskazując na pilność: uwzględniać różnorodne środki ochrony akustycznej, np. - zapewnienia priorytetu transportu zbiorowego w ekrany akustyczne, wzdłuż torowisk. obsłudze miast aglomeracji i równowagi transportu Źródłem hałasu jest również lotnisko cywilne w Gdań- zbiorowego i indywidualnego w obsłudze stref sku Rębiechowie („Port Lotniczy im. Lecha Wałęsy”), podmiejskich; na którym w ostatnich 2 latach znacząco wzrosła liczba - wdrożenie wspólnego dla obszaru aglomeracji lotów i połączeń lotniczych oraz lotniska wojskowe. Lot- systemu zarządzania i sterowania ruchem; nisko w Gdańsku posiada ustanowiony obszar ograni- - zintegrowania podsystemów komunikacji zbiorowej; czonego użytkowania18, jego granicę stanowi obwiednia - ustalenia kolejności podejmowania inwestycji: izofony 50dB dla pory nocnej i 60dB dla pory dziennej. transportu zbiorowy, ruch rowerowy, układ uliczny. 9.5.3. Polityka transportowa samorządów w obszarze Silny impuls dla rozwoju infrastruktury transporto- centralnym aglomeracji wej wspierającej rozwój funkcji metropolitalnych mają Sprawność, bezpieczeństwo i jakość systemu trans- wydarzenia o randze krajowej i międzynarodowej. Takim portowego obszaru aglomeracji Trójmiasta oraz jego wydarzeniem jest decyzja o organizacji mistrzostw powiązania z systemami krajowymi i międzynarodowymi Europy w piłce nożnej EURO 2012 między innymi w są strategicznymi czynnikami decydującymi o konkuren- Gdańsku. W związku z tym przewidziane w dokumen- cyjności aglomeracji jako kształtującej się metropolii. tach planistycznych kierunki rozwojowe mogą ulegać Jednym z strategicznych celów Strategii rozwoju woje- korektom co do skali i kolejności realizacji. Prioryteto- wództwa pomorskiego 2020 jest tworzenie silnej pozy- wymi działaniami w zakresie transportu staje się popra- cji i powiązań obszaru metropolitalnego w układzie wa dostępności do Trójmiasta w skali kraju i Europy, a ponadregionalnym, głównie bałtyckim. W tym kontek- lokalnie do planowanego stadionu Baltic Arena. Dziennik Urzędowy Województwa Pomorskiego Nr 172 — 13167 — Poz. 3361 9.6. Wybrane systemy infrastruktury technicznej aglo- „Puckie Błota” w gm. Puck i m. Puck), Czarnej Wody meracji (obszar „Bielawskie Błota” w gm. Puck), Piaśnicy 9.6.1. Ochrona przed powodzią [Rys.37] i Białogórskiej Strugi (obszar „Żarnowieckie Błota” Obszar aglomeracji Trójmiasta z racji swojego poło- i „Wierzchucińskie Błota”), Karwianki (obszar żenia i uwarunkowań fizjograficzno-hydrologicznych „Karwieńskie Błota” w gm. Krokowa). należy do obszarów o największym zagrożeniu skutka- 9.6.2. Odprowadzanie i oczyszczanie wód opadowych mi powodzi w Polsce. Występują tu wszystkie możliwe i roztopowych rodzaje zagrożeń powodzią: opadową, roztopową, zato- - Uwarunkowania zagospodarowania w zakresie rową i sztormową. Kumulacja różnych przyczyn wystą- odprowadzania i oczyszczania ścieków na obszarze pienia zjawisk powodziowych w tym samym czasie, aglomeracji są zbieżne z ogólnowojewódzkimi. potencjalnie możliwa do zaistnienia, powoduje wysokie Ich specyfiką jest jednak zasięg i wielkość obsługi zagrożenia znacznych przestrzeni i ludności oraz znaczne systemów ponadolkalnych, które wymagają rozbudo- niebezpieczeństwo strat materialnych. Zagrożenia powo- wy i modernizacji. dzią występują: - W związku z niezwykle intensywnym zainwestowaniem - wzdłuż brzegów morskich, w obszarze pasa na obszarze Trójmiasta (Gdańsk, Gdynia, Sopot) nadbrzeżnego brzegu morskiego oraz w obszarze oraz w rejonie Zatoki Puckiej występują problemy portów występuje zagrożenie powodzią morską w z odprowadzaniem wód opadowych oraz ich wyniku spiętrzeń sztormowych; oddziaływaniem na jakość wód Zatoki Gdańskiej - od strony Motławy, Opływu Motławy, Raduni, i Puckiej. Czarnej Łachy i Kanału Rudnickiego spowodowane - Urządzenia do odprowadzania wód opadowych na niedostatecznym stanem technicznym i zbyt niskimi terenach zurbanizowanych funkcjonują na ogół rzędnymi korony wałów. Niebezpieczeństwo poprawnie, natomiast ich stan techniczny jest bardzo powodzi istnieje w okresie spływów roztopowych zróżnicowany; w złym stanie ok. 20%. i długotrwałych, ulewnych deszczów, przy jednocześnie zamkniętych wrotach przeciwsztormowych, przy wysokich stanach wody w zatoce Gdańskiej; 1 Opracowano na podstawie Równoważenie procesów - na terenach depresyjnych i przydepresyjnych – suburbanizacji w obszarze metropolitalnym Trójmiasta szczególnie w przypadku wysokich stanów wody w – przygotowanym na zlecenie Samorządu Województwa rzekach przepływających przez te tereny. Zagrożenie Pomorskiego przez zespół autorski: Sagan I., Szmytkowska M., Masik G., Czepczyński M., Rzyski St.,. powodziowe jest tu zwiększane przez zły stan 2 Suburbanizacja jako zjawisko wieloaspektowe wpływa na techniczny pompowni, zbyt małe wydajności pomp, przekształcenia istniejącej struktury jakościowej i ilościowej zły stan rowów wywołany brakiem konserwacji sieci osadniczej. Zachodzą one w aspekcie: i właściwej eksploatacji, niedostoso-wanie systemów — demograficznym, co wyraża się przemieszczeniem melioracyjnych do obecnych potrzeb. Stan taki się ludności z miast na wieś, z dzielnic centralnych na uniemożliwia skuteczne przeciwdziałanie skutkom przedmieścia, przyczynia się do zmiany struktury demo- powodzi zewnętrznych; graficznej ludności zarówno obszarów odpływowych - od strony kanału Raduni spowodowane zbyt małą i napływowych; — ekonomicznym, związanym z stałym wzrostem liczby przepustowością kanału w stosunku do ilości ludności utrzymującej się ze źródeł pozarolniczych oraz spływających wód opadowych. Ocenia się, że jest coraz większym zróż-nicowaniem funkcjonalnym osied- ona kilka razy mniejsza od prawdopodobnego spływu li; wód deszczowych z jego zlewni. Podobne problemy — przestrzennym – rozlewanie się struktury przestrzennej pojawiają się w dopływach kanału, szczególnie w miast, niekontrolowany rozwój przedmieść i ośrodków obrębie Potoku Oruńskiego; podmiejskich, upa-dek śródmieścia jako centrum życia - od strony potoków miejskich pojawiło się po miejskiego, powiększanie terenów zainwestowanych, intensywnym zabudowaniu górnych części ich zlewni. zwiększanie się gęstości infrastruktury i zabudowy miej- skiej; W osiedlach gdańskich Piecki–Migowo, Niedźwiednik, — społecznym, wyrażającym się zmianą wartości i postaw; Suchanino i Siedlce wybudowano rozległą sieć przyjmowany coraz powszechniej miejskiego stylu życia kanałów deszczowych, zaniedbując przystosowanie mieszkańców stref sururbialnych. gabarytów potoków do przyjęcia zwiększonych 3 Opracowano na podstawie Koncepcja kształtowania spływów. metropolitalnego systemu usług i przestrzeni publicznych Jak wykazują wieloletnie obserwacje hydrologicz- –przygotowanym na zlecenie Samorządu Województwa no-meteorologiczne, w aglomeracji występują obszary Pomorskiego wykonanej przez D. Kochanowską. zagrożone wszystkimi możliwymi rodzajami powodzi. 4 Przestrzenie publiczne to miejsca, gdzie odbywają się procesy wielostronnej komunikacji między mieszkańcami Ważniejsze z nich to: miasta, toczy się autentyczne życie społeczności miejskiej, - Żuławy Wiślane z fragmentami miast: Gdańsk, Pruszcz gdzie kształtuje się wizerunek miasta i jego tożsamość, a Gdański i Tczew, miastami i gminami: Nowy Dwór także realizują się liczne potrzeby materialne i niematerial- Gdański, Cedry Wielkie, Ostaszewo, Pszczółki, Stegna, ne jego mieszkańców i użytkowników. Sztutowo, Suchy Dąb; 5 Metoda i kryteria wyboru przestrzeni publicznych przed- - fragmenty Gdańska zagrożone powodzią od Wisły, stawiła Kochanowska D., Koncepcja kształtowania metro- a także od rzek i potoków przepływających przez politalnego systemu usług i przestrzeni publicznych, red. miasto; Pankau. F., [w:] Studia nad obszarem metropolitalnym Trójmiasta, Pomorskie Studia Regionalne, UMWP, Gdańsk - Półwysep Helski z miastami Władysławowo, Jastarnia 2006. i Hel; 6 Kudłacz T., Markowski T., 2002, Zintegrowany rozwój - tereny przylegające do Kanału Młyńskiego obejmujące aglomeracji jako podstawa budowania konkurencyjności fragmenty miasta i gminy Tczew; polskiej przestrzeni społeczno-gospodarczej, Studia Regio- - tereny położone w dolinach rzek uchodzących do nalne i Lokalne, 2–3. morza i Zatoki Gdańskiej: Redy (obszar „Moście 7 Strategia rozwoju województwa pomorskiego, 2000, Błota” w gm. Kosakowo i Puck), Płutnicy (obszar red. Parteka T., Pomorskie Studia Regionalne, UMWP, Gdańsk. Dziennik Urzędowy Województwa Pomorskiego Nr 172 — 13168 — Poz. 3361 8 www.espon.lu -ESPON in progress. Preliminary results by Aby sprostać temu wyzwaniu polityka przestrzen- autumn 2003. na województwa pomorskiego służąca kształtowaniu 9 Metropolitan Europeana Growth Areas – obszary, których struktury funkcjonalno-przestrzennej musi uwzględniać liczbą ludności wynosi ponad 50.000 mieszkańców, posia- i realizować generalną zasadę: dają port lotniczy przewożący więcej niż 50.000 pasażerów, odpowiednią liczbę łóżek hotelowych, uczelnie wyższe, DŁUGOOKRESOWEGO RÓWNOWAŻENIA przedstawicielstwa firm zagranicznych, regionalne i krajo- ROZWOJURÓŻNYCH SFER ŻYCIA I DZIAŁALNOŚCI 1 we instytucje rządowe i samorządowe. W PRZESTRZENI WOJEWÓDZTWA 10 Dutkowski M., 2001, Pomorski Przegląd Gospodarczy, nr 2, Realizacja tej zasady musi przyjmować: IBnGR, Gdańsk. - policentryczny i zróżnicowany przestrzennie stopień 11 Survey on the transport infrastructure planning in the Baltic koncentracji zagospodarowania przestrzennego Sea Region: Baltic Sea Subregional Co-Operation 2006. i działalności gospodarczej jako ukształtowany 12 Program zatwierdzony został 21 grudnia 2007 r. i realizo- historycznie, będący trwałą cechą struktury społeczno- wany będzie w ramach Celu 3. polityki spójności Unii Euro- pejskiej - Europejska Współpraca Terytorialna. gospodarczo-przestrzennej; 13 Narodowa Strategia Rozwoju Transportu na lata 2000-2006. - potrzebę łagodzenia polaryzacji struktury społeczno- MTiGM 2000 r. gospodarczo-przestrzennej jako obiektywnie uwa- 14 Ocena funkcjonowanie i kierunki rozwoju infrastruktury runkowanej, zbieżnej z dążeniem do szybkiego transportowej w Obszarze Metropolitalnym Zatoki Gdań- i sprawnego wykorzystania szeroko rozumianych skiej, Fundacja Rozwoju Inżynierii Lądowej, Gdańsk, listo- zasobów i predyspozycji rozwojowych w poszcze- pad 2004. gólnych częściach regionu. 15 Generalny pomiar ruchu 2005. Synteza wyników. 2006a, Preferowanym kierunkiem rozwoju struktury Biuro Projektowo-Badawcze Dróg i Mostów Sp. z o.o. Transprojekt, Warszawa, Pracownia Ruchu i Studiów Dro- przestrzennej województwa jest gowych. POLITYKA RÓWNOWAŻENIA ROZWOJU 16 Generalny pomiar ruchu w 2005 r. Średni dobowy ruch w przejawiająca się kształtowaniem ośrodków, punktach pomiarowych w 2005 r., 2006b, Generalna Dyrek- pasm i stref aktywności, warunkujących rozwój cja Dróg Krajo-wych i Autostrad Oddział Gdańsk. przedsiębiorczości i innowacji w miejscach, które 17 Opoczyński K., 2006, Synteza wyników pomiaru ruchu na są i będą wybierane przez mechanizmy gospodarki drogach wojewódzkich w 2005 r. Biuro Projektowo-Badaw- rynkowej oraz aktywne inicjowanie i wspomaganie cze Dróg i Mostów Sp. z o.o. Transprojekt – Warszawa, przedsięwzięć samorządów lokalnych i podmiotów Pracownia Ruchu i Studiów Drogowych, Warszawa (maszy- nopis). publicznych, przy jednoczesnym zachowaniu cech, 18 Utworzony na mocy rozporządzenia nr 8/2002 Wojewody zasobów i walorów środowiska przyrodniczego, Pomorskiego z dnia 26 lipca 2002 r. (Dz. Urz. Woj. Pom. nr kulturowego i krajobrazu warunkujących wysoką 49, poz. 1211). jakość życia i zdrowie mieszkańców. 19 Uchwała Nr XVIII/431/07 Rady Miasta Gdańska z dnia 20 Obecnie te spośród obszarów, miast i gmin, które grudnia 2007 r. w sprawie Studium Uwarunkowań i Kie- utrzymują swoją przewagę lokalizacyjną w warunkach runków Zagospoda-rowania Przestrzennego m. Gdańska. społeczno-gospodarczych, stają się jeszcze silniejsze a inne, rozwijają się znacznie wolniej, pogłębiając dyspro- Cele i Zasdy porcje i spójność całego województwa. Podatność na zmiany, szczególnie takie, które miałyby doprowadzić 10. CELE I ZASADY ZAGOSPODAROWANIA PRZE- do zmniejszenia skrajnych różnic między relatywnie STRZENNEGO bogatym i rozwijającym się rdzeniem województwa, 10.1. Cele zagospodarowania przestrzennego woje- a słabszymi strukturalnie i stagnu-jącymi peryferiami wództwa województwa jest ciągle mała. Główny problem rozwoju i zagospodarowania prze- Polityka samorządu województwa powinna i w okre- strzennego województwa wskazuje, że jego dotychcza- ślony sposób może te zjawiska dość skutecznie kształto- sowa struktura funkcjonalno-przestrzenna: wać przede wszystkim za sprawą funduszy strukturalnych - nie oddziaływuje wystarczająco na konkurencyjność wdrażanych w województwie, zarówno w okresie 2007– całego województwa, pogłębiając wyraźnie jego 2013, jak i w ramach kolejnych perspektyw finansowych. polaryzację; Polityka przestrzenna powinna, w związku z tym, skupiać - cechuje się niskim poziomem spójności wewnątrz- się na: regionalnej wynikającym z różnej dostępności do usług - poprawie jakości infrastruktury technicznej (m.in. edukacyjnych, zdrowotnych, kultury; ograniczonych transportowej) i społecznej (m.in. edukacyjnej); możliwości w dostępie do miejsc pracy, słabego - wzmacnianiu potencjału obszaru metropolitalnego wykorzystania potencjałów rozwojowych; oraz głównych ośrodków miejskich; - stwarza bariery rozwoju wynikające w znacznej - przezwyciężaniu marginalizacji obszarów wiejskich; mierze ze złej dostępności transportowej zewnętrznej - poprawie atrakcyjności całego regionu (głównie i wewnętrznej województwa. turystycznej i inwestycyjnej); Wyzwaniem dla polityki przestrzennej województwa - poprawie warunków życia mieszkańców z tego wynikającym jest akceptowanie naturalnych dla (bezpieczeństwo, stan środowiska, stan zdrowot- gospodarki rynkowej tendencji do polaryzacji przestrzen- ności). nej rozwoju jako drogi do uzyskania efektywności przez Cele zagospodarowania przestrzennego wojewódz- koncentrację aktywności społeczno-gospodarczej w twa kojarzą priorytety i cele strategiczne określone w miejscach najkorzystniejszych dla kapitału i najefektyw- Strategii rozwoju województwa pomorskiego 2020 ze niej zaspokajających potrzeby społeczne. Winno to się strategicznymi celami rozwoju i przestrzennego zago- odbywać przy jednoczesnym prowadzeniu takich działań spodarowania kraju. W sferze polityki przestrzennej, związanych z kształtowaniem przestrzeni, które umożli- wynikającej ze stanu zagospodarowania przestrzenne- wiają zaspokojenie społecznych oczekiwań dotyczących go, ograniczeń i niedostatecznie wykorzystanych moż- równości w dostępie do szans na odczuwalną poprawę liwości, występujących barier i konfliktów, określa się jakości życia poszczególnych wspólnot lokalnych i całej generalny cel polityki przestrzennej: wspólnoty samorządowej województwa. Dziennik Urzędowy Województwa Pomorskiego Nr 172 — 13169 — Poz. 3361 KSZTAŁTOWANIE HARMONIJNEJ STRUKTURY Strategia obejmuje 14 celów strategicznych ujętych w FUNKCJONALNO-PRZESTRZENNEJ WOJEWÓDZTWA ramy 3 priorytetów. Cele strategiczne mają charakter sprzyjającej równoważeniu wykorzystywania ogólny i określają pożądane stany lub procesy. Układ cech, zasobów i walorów przestrzeni z rozwojem priorytetów przyjęty w strategii rozwoju województwa gospodarczym, wzrostem poziomu i jakości życia nawiązuje w bezpośredni sposób do trzech kryteriów oraz trwałym zachowaniem wartości środowiska dla kohezyjnych: spójności, dostępności i konkurencyjno- potrzeb obecnego i przyszłych pokoleń. ści. Zagospodarowanie przestrzeni województwa będzie Przyjęte w strategii rozwoju województwa trzy priory- następować w wyniku realizacji priorytetów określonych tety rozwoju określają wizję województwa jako regionu w Strategii rozwoju województwa pomorskiego 2020. dostępnego, spójnego wewnętrznie i konkurencyjne- go.

Wykres 26. Koncepcja układu priorytetów Strategii rozwoju województwa pomorskiego 2020

Zapisy priorytetów i celów strategicznych rozwoju województwa pomorskiego 2020 pozwalają sformuło- województwa pomorskiego zapisane w Strategii rozwoju wać: cele główne polityki przestrzennej województwa:

Wykres 27. Powiązanie celów strategicznych rozwoju województwa z celami głównymi zagospodarowania przestrzennego województwa pomorskiego

Dziennik Urzędowy Województwa Pomorskiego Nr 172 — 13170 — Poz. 3361

Na obszarach zurbanizowanych kluczowym zada- pomorskiego 2020. „Konkurencyjność” jest rozumiana niem jest kształtowanie relacji pomiędzy środowiskiem jako „oddziaływanie na silną i trwałą pozycję regionu przyrodniczym i środowiskiem zabudowanym, zapew- w skali europejskiej poprzez rozwój przedsiębiorczości, niających warunki harmonizacji rozwoju. Zgodnie z innowacji i nowych technologii; budowę aktywnego spo- Kartą Lipską2 oznacza to konieczność jednoczesnego łeczeństwa opartego na wiedzy; poprawę atrakcyjności i w równym stopniu uwzględniania wszystkich trzech osiedleńczej, inwestycyjnej i turystycznej”. W ramach wymiarów zrównoważonego rozwoju, czyli dobrobytu tego priorytetu został sformułowany cel strategiczny ekonomicznego, równowagi społecznej oraz aspektów 5: Silna pozycja i powiązania Trójmiejskiego Obszaru środowiskowych w polityce rozwoju miast. Polityka ta Metropolitalnego w układzie ponadregionalnym, głow- wymaga zintegrowanego podejścia, którego celem ma nie bałtyckim. Przypisane mu kierunki działań mają być podnoszenie konkurencyjności miast, jako ośrodków przyczynić się do poprawy konkurencyjności obszaru wzrostu. Może być ono dokonywane przez: metropolital-nego, we wszystkich jej wymiarach, przy - tworzenie oraz zapewnianie wysokiej jakości jednoczesnym zachowaniu walorów i zasobów środo- przestrzeni publicznej; wiska przyrodniczego: - modernizację sieci infrastruktury i podnoszenie 1) Włączenie obszaru metropolitalnego w międzyna- efektywności energetycznej; rodową sieć współpracy z udziałem innych metropolii - rozwój innowacji; europejskich, zwłaszcza bałtyckich. - szczególną troskę o dzielnice zdegradowane; 2) Wspieranie rozwoju sieci kooperacji obszaru - podnoszenie jakości środowiska przyrodniczego; metropolitalnego z jego otoczeniem regionalnym - wzmocnienie gospodarki lokalnej oraz lokalnego i krajowym. rynku pracy; 3) Rozwój potencjału instytucjonalnego i infrastru- - aktywną politykę edukacji i szkolenia dla dzieci i ludzi kturalnego obszaru metropolitalnego w zakresie młodych; organizacji wydarzeń targowo-wystawienniczych, - promocję wydajnego i dostępnego transportu kulturalnych, turystycznych i sportowych o zasięgu publicznego. ogólnopolskim i międzynarodowym, głównie bałty- Zintegrowane podejście do rozwoju obszaru aglome- ckim. racji Trójmiasta wskazuje na potrzebę jasnego określenia 4) Rozbudowa i poszerzenie oferty placówek edukacji, strategicznego celu jego rozwoju, który powinien być nauki, kultury, ochrony zdrowia, administracji i innych uwzględniany i wdrażany przez różne podmioty publicz- usług wyższego rzędu obszarze metropolitalnym. ne zaangażowane w jego rozwój. 5) Tworzenie warunków dla poprawy dostępności (m.in. Celem strategicznym rozwoju obszaru aglomeracji połączenia lotnicze i morskie). jest: 6) Realizacja wspólnych lub skoordynowanych przed- Wykorzystując unikatowe walory nadmorskie sięwzięć wzmacniających potencjał rozwojowy – zapewnienie trwałego, zrównoważonego rozwoju obszaru metropolitalnego oraz ochronę jego obszaru aglomeracji Trójmiasta przez wzrost jego systemu ekologicznego, krajobrazu i dziedzictwa konkurencyjności gospodarczej w Regionie Bałtyckim kulturowego. z jednoczesnym kreowaniem wysokiej jakości życia Strategiczny cel rozwoju obszaru aglomeracji wraz z i środowiska przyrodniczego systemem działań pozwala sformułować cele operacyj- W sposób bezpośredni cel ten wynika z zapisów prio- ne zagospodarowania przestrzennego, które nawiązują rytetu Konkurencyjność Strategii rozwoju województwa bezpośrednio do celów głównych polityki przestrzennej województwa: Dziennik Urzędowy Województwa Pomorskiego Nr 172 — 13171 — Poz. 3361

Wykres 28. Przełożenie celów głównych polityki przestrzennej województwa na cele operacyjne zagospodarowania przestrzennego obszaru problemowego aglomeracji Trójmiasta

Działania podejmowane w związku z celami opera- 4. Poprawa i kształtowanie ładu przestrzennego. cyjnymi zagospodarowania przestrzennego dążą do 5. Wykorzystywanie naturalnych predyspozycji środowi- podniesienia pozycji obszaru aglomeracji Trójmiasta w ska w planowaniu przestrzennym dla zrównoważonego strukturze przestrzennej i społeczno-gospodarczej kraju i wielofunkcyjnego rozwoju regionu. oraz jego rangi w układzie ośrodków metropolitalnych 6. Dążenie do poprawy stabilności i sprawności funkcjo- państw Regionu Bałtyckiego. nowania struktur przestrzennych oraz zwiększanie ich 10.2. Podstawowe zasady gospodarowania przestrzenią odporności na czynniki zewnętrzne. województwa 7. Zrównoważone wykorzystanie zasobów naturalnych, Zrealizowanie celów polityki przestrzennej jest moż- oszczędność energii i ograniczenie ilości odpadów. liwe pod warunkiem stosowania określonych ogólnych Uwzględniając dokumenty strategiczne krajowe i eu- zasad rozwijających zasadę generalną: długookresowe- ropejskie realizacja celów operacyjnych zagospodaro- go równoważenia rozwoju. Są to: wania przestrzennego obszaru aglomeracji Trójmiasta 1. Stałe równoważenie struktury funkcjonalno-przes- winna następować przy respektowaniu następujących trzennej regionu, zróżnicowanej terytorialnie zasad kształtowania struktury funkcjonalno-przestrzen- i warunkowanej dynamiką rozwoju. nej obszaru aglomeracji i jego zagospodarowania prze- 2. Stosowanie trójochrony (integralnej ochrony strzennego: wartości przyrodniczych, kulturowych i krajobrazu) 1. Ciągłości osnowy ekologicznej, jako podstawy dla utrzymania równowagi środowiska i poprawy rozwoju, realizowane przez: warunków i jakości życia. a) dążenie do zapewnienia ciągłości przestrzennej 3. Redukcja napięć i konfliktów w strukturach i funkcjonalnej miejskich terenów zielonych oraz przestrzennych, dążenie do harmonijnego powiązania ich powiązania ekologicznych z otoczeniem (obsza- potrzeb społecznych z cechami i funkcjonowaniem ry nadmorskie, tereny leśne i obszary wiejskie), środowiska. jako podstawy trwałości zasobów biotycznych śro- Dziennik Urzędowy Województwa Pomorskiego Nr 172 — 13172 — Poz. 3361 dowiska i ich różnorodności; wiającą pożądane uzupełnianie się technologii b) zachowywanie aktywnych biologicznie terenów produkcyjnych lub komunalnych oraz sposobów wewnątrz aglomeracyjnych, jako podstawy popra- wykorzystania terenu (m.in. wykorzystanie nadwyżek wy ekologicznych warunków życia; energii w postaci ciepła odpadowego procesów c) zwiększanie udziału powierzchni aktywnych bio- produkcyjnych, wtórne obiegi wody, wykorzystanie logicznie w strukturze zagospodarowania tere- odpadów poprodukcyjnych jako surowca w innych nów i zachowanie ich walorów krajobrazowych, procesach produkcyjnych, skojarzone technologie). jako podnoszących wartość przestrzeni metropolii i kształtujących wysoką jakość życia i wypoczynku 11. KSZTAŁTOWANIE STRUKTURY FUNKCJONALNO- jej mieszkańców. PRZESTRZENNEJ 2. Oszczędna gospodarka zasobami, polegająca na Strukturę funkcjonalno-przestrzenną regionu tworzą pierwszeństwie racjonalizacji wykorzystania już elementy węzłowe sieci osadniczej powiązane wzajem- zainwestowanych przestrzeni miejskich w stosunku nymi relacjami, dla których szkieletem jest układ trans- do ekspansji terytorialnej, realizowane przez: portowo-infrastrukturalny oraz obszary o szczególnych a) wykorzystywanie rezerw terenowych w obrębie cechach i wartoś-ciach ekologicznych i społeczno-gospo- obszarów zainwestowanych; darczych. b) intensyfikację wykorzystania obszarów już zainwe- 11.1. Strategiczne dylematy kształtowania przestrzeni stowanych; województwa c) restrukturyzację (zmiana funkcji lub technologii); Przed samorządem województwa stoją zasadnicze d) rewitalizację (podtrzymywanie lub odtwarzanie pytania dotyczące celu, istoty i skali ingerencji organów walorów użytkowych); samorządu w procesy rozwojowe odzwierciedlające się e) recyklizację (odpowiednio zaplanowane ponowne w przestrzeni województwa: wykorzystanie po ustaniu dotychczasowego użyt- - czy ograniczać ingerencję jedynie do zapobiegania kowania i po niezbędnym przystosowaniu). najbardziej drastycznym niebezpieczeństwom 3. Redukcji napięć i konfliktów funkcjonalno-przestrzen- i przeciwdziałać tylko najdrastyczniejszym sytuacjom nych wywołujących negatywne skutki środowiskowe, problemowym; społeczno-kulturowe i ekonomiczne, realizowane - czy traktować kształtowanie przestrzeni jako przez: pełnoprawny i ważny czynnik regulowania rzeczywi- a) zmianę i relokację funkcji; stości społeczno-gospodarczej i ekologicznej wojewó- b) właściwe zagospodarowywanie terenów otaczają- dztwa. cych (tzw. tereny stykowe); Przed dokonaniem wyboru podejścia i postępowania c) działania wymuszające usprawnienie lub zmianę pożyteczne jest wyobrażenie sobie efektów przyjętej technologii. postawy i skutków przestrzennych dla kształtowania 4. Wielofunkcyjnego rozwoju struktur przestrzennych struktury przestrzennej województwa, w postaci zaryso- wszędzie tam, gdzie nie ma przeciwwskazań wanego pola możliwych rozwiązań w których odmienne środowiskowych, społeczno-kulturowych lub ekono- będą: micznych, wskazujących na możliwość pogorszenia - skala różnicowania stopnia koncentracji zagospo- jakości przestrzeni i warunków jej zagospodarowania darowania w węzłach osadniczych; i użytkowania. Ponadto ma ona na celu zmniejszanie - proporcje natężenia aktywizacji zagospodarowania potrzeb przewozowych oraz integrację przestrzenną, w korytarzach transportowych; społeczną i kulturową poszczególnych obszarów - zasięg i skala ekologizacji obszarów oraz ochrona (struktur) i powinna być realizowana przez i wykorzystanie specyficznych cech i wartości prze- umożliwienie współistnienia funkcji. strzeni; 5. Kształtowanie tożsamości poszczególnych struktur, - stopień różnorodności i intensywności zagospoda- realizowane przez: rowania wybrzeża oraz ochrony brzegu morskie- a) identyfikację elementów tożsamości aglomeracji ze go; szczególnym uwzględnieniem elementów wybrze- - wykorzystanie położenia, zdolności rozwojowych ża; dla produkcji rolnej województwa; b) integrację funkcjonalno-przestrzenną i kompozy- - sposób aktywizacji obszarów trwałego bezrobo- cyjną otwartych przestrzeni publicznych, łączących cia. główne ciągi uliczne, place i obiekty użyteczności 11.2. Modele struktury funkcjonalno-przestrzennej woje- publicznej z terenami zielonymi; wództwa c) odtwarzanie i ochronę zieleni o wartościach kultu- Punktem wyjścia dla konstruowania przyszłych modeli rowych (parki, aleje, szpalery, zespoły krajobrazo- struktury funkcjonalnej województwa jest model struktu- we). ry istniejącej – uproszczony obraz stworzony dla celów 6. Łączenie funkcji komplementarnych prowadzące do projektowania rozwoju i zagospodarowania przestrzen- racjonalizacji gospodarki zasobami materialnymi nego województwa. Jego charakterystyka została przed- i energią oraz redukcję potrzeb transportowych, stawiona w Rozdz. 4.1., a obraz graficzny na Rysunku realizowane poprzez politykę lokalizacyjną, umożli- 6. Dziennik Urzędowy Województwa Pomorskiego Nr 172 — 13173 — Poz. 3361

25. Modele struktury funkcjonalno-przestrzennej województwa

Założono wariantowo, że dalszy rozwój może być pod- podmiotu polityki regionalnej w rozwój jedynie w dany w przyszłości: sytuacjach zagrożenia niebezpiecznych dla całości - procesom skoncentrowanych i skutecznie realizo- lub części struktury. wanych działań podmiotu polityki regionalnej w celu W celu dokonania strategicznych wyborów drogi uzyskania przez region korzystnej pozycji na rynku postępowania – przygotowano dwa hipotetycznie moż- konkurencji regionów lub liwe, skrajne obrazy modelowe przyszłej struktury odpo- - rozwijać się na zasadzie incydentalnego ingerowania wiadające wymienionym sytuacjom, dla których przyjęto nazwy: → model policentrycznej dekoncentracji; → model pasmowej koncentracji.

Model policentrycznej dekoncentracji Model pasmowej koncentracji policentryzacja aktywności oznacza: koncentracja aktywności oznacza: • rozwój uzyskiwany dzięki w miarę równomiernemu wspieraniu • rozwój uzyskiwany dzięki sterowanemu silnemu wspieraniu inicjatyw lokalnych przez instytucje rozwoju regionalnego; wyróżnionych inicjatyw lokalnych zgodnych z interesem • rozwój oparty na wykorzystywaniu wszelkich możliwości regionalnym; lokalnych; • rozwój dziedzin nowoczesnych i konkurencyjnych na rynku • międzynarodowym; gospodarcza, gospodarcza, równomierny rozwój ludnościowy niemal wszystkich miast i ść wielu ośrodków gminnych niezależnie od ich położenia w • znaczący wzrost liczby mieszkańców miast korzystnie województwie; położonych – największych, zwłaszcza w obszarze aglomeracji Trójmiasta, jako potencjalnym obszarze metropolitalnym; zachowania społeczne • ograniczony stopień migracji wewnętrznych ludności; Aktywno • duże migracje między peryferiami a centrum województwa i w skali lokalnej; policentryzacja zagospodarowania oznacza: koncentracja zagospodarowania oznacza: • rozwój wszystkich ośrodków miejskich stosownie do • przyspieszona modernizacja zagospodarowania obszaru posiadanych sił wewnętrznych; aglomeracji; • rozwój powiązań między centrum województwa a wszyst-kimi • rozwój podstawowych powiązań regionu z otoczeniem, korytarzy ośrodkami powiatowymi jako ośrodkami kooperacji; europejskich i osi wiążących centrum województwa z głównymi • umiarkowany rozwój wszystkich ośrodków pełniących istotne ośrodkami podregionalnymi; funkcje obsługi w strukturze przestrzennej województwa • umiarkowany rozwój ośrodków korzystnie położonych wzdłuż (miasta regionalne I i II rzędu oraz potencjalne regionalne); głównych korytarzy rozwojowych; • rozwój gęstej sieci powiązań między ośrodkami zapewniający • likwidacja najbardziej drastycznych dysporoporcji na pozostałym przestrzennym przestrzennym poprawę dostępności do lokalnych ośrodków pracy i usług; obszarze województwa; • rozwój zagospodarowania turystycznego na wszystkich • koncentracja zagospodarowania turystycznego w istnie-jących

Zmiany w zagospodarowaniu zagospodarowaniu w Zmiany obszarach dysponujących walorami przyrodniczymi rejonach i miejscowościach przy zapewnieniu ich stałej i kulturowymi. modernizacji.

Wykres 29. Zasadnicze elementy różnicujące modele struktury funkcjonalno-przestrzennej województwa Dziennik Urzędowy Województwa Pomorskiego Nr 172 — 13174 — Poz. 3361 Założono, że rzeczywisty rozwój mieścić się będzie w Bytów, Kartuzy; polu wyznaczonym przez te dwa modele. Charaktery- f) pozostałe ośrodki miejskie równoważące rozwój; styka modeli opiera się na prezentacji przestrzennego g) strefy gospodarki turystycznej, w których najwyższe w zróżnicowania sytuacji rozwojowych w województwie, w kraju walory środowiska przyrodniczego i unikatowe których lokalizacji zachodzi następujący mechanizm: wartości kultury materialnej będą pobudzać popyt - zmiany w rozmieszczeniu aktywności i związane z europejski i krajowy – główne źródło ich potencjalnej tym zmiany w rozmieszczeniu ludności wywołują aktywizacji: odpowiadające im zmiany zainwestowania gospodar- - strefa nadmorska; czego (produkcyjnego i usługowego), zmiany zain- - strefa pojezierna; westowania osiedleńczego, w tym systemów obsługi - strefa Powiśla i Żuław Wiślanych. społecznej i technicznej; Należy oczekiwać, że kształtujące się w ten sposób w - to z kolei powoduje konieczność zmian w systemie procesie gry rynkowej i celowo kształtowane przez poli- ochrony obszarów cennych ze względu na zagrożenia tykę samorządu województwa przy wsparciu polityką dla ich niezakłóconego zachowania oraz możliwość regionalną państwa i UE – ośrodki, pasma i strefy stawać rozmieszczenia aktywności. się będą głównymi ogniwami dynamizującymi rozwój 11.3.Model równoważenia struktury funkcjonalno-prze- województwa. strzennej W wyniku obiektywnie uwarunkowanych trendów Integracja przestrzeni województwa z systemem krajo- wspieranych aktywnym oddziaływaniem może umoc- wym, bałtyckim i europejskim oraz jego uwarunkowania nić się w najbliższym dwudziestoleciu jeden z ważnych wewnętrzne wskazują na potrzebę kształtowania otwar- polskich biegunów rozwoju, koncentrujący aktywność tego systemu przestrzennego zdolnego do dynamizacji społeczno-gospodarczą w Północnej Polsce i wiążący jego przekształceń w pierwszym trzydziestoleciu XXI w. gospodarkę kraju z innymi biegunami Regionu Bałtyckie- Wizją takiego systemu jest model umiarkowanej poli- go. Byłoby to ważnym czynnikiem zapobiegania wciąż centrycznej koncentracji który tworzyłyby: możliwej marginalizacji Północnej Polski w strukturze 11.3.1. Model umiarkowanej policentrycznej koncentra- integrującej się Europy. cji województwa [Rys. 38] 11.3.2. Model policentryczno – pasmowy aglomeracji a) europejski i krajowy system obszarów chronionych Trójmiasta [Rys.39] i powiązań ekologicznych, na który składają się W związku z rolą jaką odgrywa obszar aglomeracji systemy płatów i korytarzy ekologicznych, w tym Trójmiasta w rozwoju województwa pomorskiego oraz nakładające się na nie formy ochrony przyrody; rolą ośrodków regionalnych dla rozwoju poszczególnych b) europejski i krajowy system infrastruktury technicznej, części województwa, przyjęty w Planie zagospodarowa- którego konstrukcją nośną są sieci transportowe nia przestrzennego województwa pomorskiego model (autostrada A1, drogi ekspresowe, zmodernizowane umiarkowanej policentrycznej koncentracji okazuje się linie kolejowe, drogi wodne E-70 i E-40), węzły być optymalnym. Wykazuje on najlepsze możliwości dla transportowe (porty morskie i porty lotnicze) oraz kształtowania otwartego systemu przestrzennego, zdol- systemy energetyczne (linie elektroenergetyczne nego do dynamizacji jego przekształceń, przede wszyst- najwyższych i wysokich napięć, rurociągi paliw kim w oparciu o potencjał obszaru aglomeracji. płynnych i gazociągi wysokiego ciśnienia) sieci Za podstawę dynamizującego oddziaływania obszaru telekomunikacyjne i światłowodowe; aglomeracji Trójmiasta na obszar całego województwa c) aglomeracja Trójmiasta (Gdańsk, Gdynia i Sopot) jako pomorskiego oraz województwa sąsiednie należy przy- jeden z biegunów (ośrodków) rozwoju społeczno- jąć model policentryczno-pasmowy struktury funkcjo- gospodarczego o znaczeniu europejskim, który w nalno-przestrzennej aglomeracji Trójmiasta. Należy go procesie konkurencji międzynarodowej tworzyć traktować jako składowy modelu umiarkowanej policen- będzie coraz silniejszy węzeł koncentrujący funkcje trycznej koncentracji. Uwzględnia on w szczególności metropolitalne, aktywność gospodarczą i potencjał oddziaływanie aktywizujące nowoczesnych czynników innowacyjny oddziaływujący na przestrzeń polską rozwoju: edukacji, nauki oraz przemysłu wysokiej tech- i Region Bałtycki; nologii. Tworzą one system napędzający innowacyjność d) strefy i pasma potencjalnie najwyższej aktywności całej działalności społeczno-gospodarczej obszaru, gene- społeczno-gospodarczej kształtujące się współzależnie rowany przez koncentrację innowacyjnych czynników z budową i modernizacją międzynarodowego rozwoju zlokalizowanych przede wszyst-kim w Trójmie- i krajowego systemu infrastruktury, w tym: ście jako obszarze centralnym. - nadwiślańskie pasmo infrastrukturalne oparte o Model policentryczno-pasmowy aglomeracji Trójmia- autostradę A1 i drogi krajowe nr 91 i 55, wskazane sta uwzględnia zarówno generalne przesłanki wynikające do rozwoju wielofunkcyjnego, w tym jako główna z uwarunkowań rozwoju, jak i wymogi przestrzenno- oś rozwoju pomorskiego kompleksu energetyczne- funkcjonalne umożliwiające stymulację czynników inno- go; wacyjnych. Z tego względu: - pasmo koncentracji impulsów rozwojowych wzdłuż - cechuje się dużym stopniem elastyczności, szcze- drogi ekspresowej S6. gólnie w tych ogniwach struktury, które podlegać mogą e) sieć ośrodków wzmacniających strukturę policen- nieprzewidzianym impulsom; są to przede wszystkim: tryczną kreowanych w obszarach, które z powodu zespoły portowo-przemysłowe Gdańska i Gdyni, historycznie ukształtowanego opóźnienia cywiliza- ośrodki usługowe Gdańska, Gdyni, Sopotu, układ cyjnego i recesji okresu transformacji ustrojowej komunikacyjny łączący metropolię z krajem; pasma wymagają aktywizacji przy pomocy czynników urbanizacji najdogodniej położone komunikacyjnie w zewnętrznych, przeciwdziałającej ich peryferyzacji stosunku do rozwojowych kompleksów produkcyjnych i marginalizacji. Do ośrodków tych należy zaliczyć 2 i usługowych; kształtujące się układy bipolarne: Słupska z Ustką oraz - tworzy atrakcyjne warunki dla konkurencyjności, Chojnic z Człuchowem oraz Tczew, Starogard Gdański, wychodzące poza obszar centralny (Trójmiasto); Wejherowo, Kwidzyn, Malbork, Lębork, Kościerzyna, - kształtuje spójny system struktur ekologicznych, Dziennik Urzędowy Województwa Pomorskiego Nr 172 — 13175 — Poz. 3361 służący ochronie bioróżnorodności; - pozostałe ośrodki miejskie wspomagające struk- - odpowiada kryteriom wynikającym z wzrastającej turę policentryczną pasma osadniczego (Rumia, mobilności mieszkańców; Reda) – w których poza standardowymi usługami - kształtuje najkorzystniejsze warunki zamieszkania, miejskimi, lokalizować się będą funkcje usługowe pracy, racjonalnej dostępności do usług i rekreacji. o charakterze ponadlokalnym, głównie handlowe Kształtowanie otwartego systemu funkcjonalno-prze- i rekreacyjne; strzennego można uważać jako najkorzystniejszy wariant b) pozostałe ośrodki równoważące rozwój (Kartuzy, Puck, rozwoju jego struktury funkcjonalno-przestrzennej ponie- Władysławowo, Jastarnia i Hel) – których kształtowanie waż: będzie opierać się o przyspieszony rozwój wybranych - odpowiada obiektywnie występującym tendencjom usług o znaczeniu metropolitalnym. koncentracji ośrodkowej i pasmowej nowoczesnych Będą to w przypadku: Pucka, Władysławowa, Jastarni czynników rozwoju aglomeracji Trójmiasta; i Helu – funkcje: turystyczne (hotele, restauracje, - tworzy jednocześnie warunki do ograniczenia tych ośrodki szkoleniowe), rekreacyjne (odnowa tendencji przez kształtowanie innych atrakcyjnych biologiczna), zaś Kartuz osiedleńczo i lokalizacyjnie ośrodków i pasm — funkcje: handlowe, turystyczne i drobnej produk- koncentracji aktywności społeczno-gospodarczej w cji. oparciu o dalszy rozwój istniejących już ośrodków c) strefy zurbanizowane, składające się z jednostek uzupełniających obszaru aglomeracji Tczewa, osadniczych, kształtowanych w nawiązaniu do Wejherowa, Kartuz i Pruszcza Gdańskiego oraz głównych ciągów infrastruktury transportowej. krystalizujących sieć osadniczą: Rumi, Redy Będą one podlegały przekształceniom struktury i Żukowa. przestrzennej poprzez działania krystalizujące Podstawą kształtowania modelu policentryczno-pas- i porządkujące oraz kształtowanie racjonalnych mowego jest: powiązań komunikacyjnych z centrum aglomeracji a) wielofunkcyjny węzłowo-pasmowy układ osadniczy Trójmiasta. Ich funkcje zależeć będą od ich położenia – rozciągające się od Tczewa po Wejherowo, na względem układów transportowych. Będą to: które składają się różne struktury wymagające - strefy mieszkaniowo-produkcyjno-usługowe: zróżnicowanych działań: Gdańsk – Żukowo, Chwaszczyno – Żukowo, Wej- - centrum aglomeracji Trójmiasta (Trójmiasto) – w herowo – Bożepole Wielkie, Pruszcz Gdański najbliższych latach będzie następować intensy- – Pszczółki – Tczew, Gdańsk – Kowale – Bąkowo fikacja wykorzystania przestrzeni (zwłaszcza w – Kolbudy, Gdańsk Orunia – Borkowo – Straszyn Centralnym Paśmie Usługowym) zarówno tere- – Bielkówko; nów wolnych, dotąd niezabudowanych jak i tere- - strefy mieszkaniowo-rekreacyjne: Puck – Władysła- nów odzyskiwanych dla nowego zainwestowania wowo, Żukowo – Kartuzy – Sierakowice, Kolbudy poprzez restrukturyzację i rewitalizację zespołów – Przywidz; portowo-przemysłowych, pokolejowych, powojsko- Wszystkie ważniejsze pasma powinny zostać wych oraz mieszkaniowych, uwzględniająca potrze- wyposażone w system infrastruktury technicznej bę kształtowania powiązań ekologicznych między składający się z komunikacji drogowej i szynowej, strefą nadmorską a wysoczyzną. gazociągu, linii energetycznych 110 kV, linii Strefa najintensywniej zagospodarowywana roz- telekomunikacyjnych, magistral wodociągowo- ciągać się będzie wzdłuż głównej osi komunikacji kanalizacyjnych (systemy lokalne lub regionalne). drogowej i kolejowej z najważniejszymi ogniwami: Wzrastająca atrakcyjność osiedleńcza i ekonomicz- Śródmieściem Gdańska, Wrzeszczem, Oliwą, Sopo- na pasm zurbanizowanych uruchomi mechanizm tem i Śródmieściem Gdyni i obejmować będzie przemieszczeń ludności z terenów rolnych tworząc zespoły portowo-przemysłowe powiązane z portami samoczynny proces organizacji przestrzeni; lotniczymi w Gdańsku i Gdyni. W obszarze koncen- d) pozostałe strefy o charakterze rolniczym, turystycznym, trować się będą funkcje metropolitalne oraz gospo- turystyczno-rolniczym oraz rolniczo-leśnym z darcze związane z portami morskimi i turystyką, w lokalnymi ośrodkami usługowymi równomiernie związku z tym wymaga ona kształtowania wysokiej rozmieszczonymi w całej przestrzeni obszaru jakości przestrzeni publicznej. W centrum aglome- aglomeracji Trójmiasta. racji wg prognozy demograficznej GUS nastąpi Strefy te powinny zostać poddane regułom spadek liczby ludności w 2030 r. do ok. 620 tys. uwarunkowań ekologicznych, którym celem musi mieszkańców (Gdańsk 365 tys., Gdynia 220 tys., być ochrona wartości przyrodniczych. Jest to niczym Sopot 31 tys.). niezastępowany warunek nie tylko utrzymania - główne ośrodki wzmacniające strukturę policen- równowagi ekologicznej lecz także trwałych wartości tryczną pasma osadniczego (Pruszcz Gdański, funkcji tak uwarunkowanych ekologicznie jak Tczew i Wejherowo) – w których obserwować się rekreacja, gospodarka leśna, wodna i rolnictwo. będzie wzrost intensywności wykorzystania prze- 11.4. Procesy kształtujące strukturę funkcjonalno-prze- strzeni oraz wzrost atrakcyjności ich stref śródmiej- strzenną skich przez ich rewitalizację. Procesy kształtujące strukturę funkcjonalno-prze- Ośrodki te będą rozwijać zarówno usługi dla strzenną województwa z uwagi na jego zurbanizowany potrzeb bezpośredniego zaplecza jak i funkcje z potencjałem na metropolitalny charakter, przebiegać metropolitalne komplementarne oddziaływujące będą prawdopodobnie zgodnie z ogólnymi prawidło- na cały obszar aglomeracji oraz województwo lub wościami rozwoju europejskich regionów, w których jego część. Renta położenia (na głównych ciągach funkcjonują obszary metropolitalne. Oznaczałoby to z infrastruktury technicznej i transportowej) wpłynie jednej strony: korzystnie na rozwój w nich zwłaszcza w Tczewie - dalszy oparty na zasadach zrównoważonego rozwoju i Pruszczu Gdańskim przemysłów wysokiej techni- proces przekształcania się aglomeracji Trójmiasta ki. Dziennik Urzędowy Województwa Pomorskiego Nr 172 — 13176 — Poz. 3361 w obszar metropolitalny w wyniku postępujących budowy autostrady A1 na całym jej przebiegu w procesów restrukturyzacji ukształtowanego history- kraju, modernizacji dróg krajowych DK nr 20, 22 i 91 cznie potencjału społeczno-gospodarczego i poprawę oraz podniesieniu klasy technicznej DK nr 6, 7 i 22 pozycji konkurencyjnej w Regionie Bałtyckim;z drugiej (na odcinku A1 – Elbląg) do dróg ekspresowych, zaś: modernizacji linii kolejowych E-65 i CE-65, rozbudowie - konieczność dyfuzji innowacyjności i impulsów Portu Lotniczego im. L.Wałęsy i portów morskich w rozwoju gospodarczego i społecznego z obszaru Gdańsku i Gdyni; aglomeracji na całe województwo poprzez kształto- - wzroście aktywności i przedsiębiorczości mieszkań- wanie policentrycznej struktury osadniczej, równo- ców, jak i samorządów wszystkich szczebli w ważącej siły rozwojowe w całej jego przestrzeni; dążeniu do optymalnego wykorzystania istniejących - przyspieszenie procesu modernizacji i rozbudowy możliwości rozwojowych; infrastruktury transportowej i technicznej o znacze- Szczególne znaczenie dla rozwoju regionu będą miały niu regionalnym, krajowym i europejskim w celu obszary węzłowe: poprawy dostępności i spójności wewnętrznej - autostrady z przebudowanymi odcinkami dojazdowymi regionu oraz podwyższenia sprawności funkcjo- dróg wojewódzkich do węzłów autostrady: Pruszcz nowania regionu i jego powiązań z krajem i Unią Gdańsk d. Rusocin (m. Pruszcz Gdańsk, gm. Pruszcz Europejską. Gdański, gm. Trąbki Wielkie, gm. Przywidz, gm. Nowa W wyniku powyższych uwarunkowań ukształtuje się Karczma), Tczew d. Stanisławie (gm. Tczew), Pelplin struktura w której: (m. Starogard Gdański, gm. Starogard Gdański, m. a) siłą napędową generującą rozwój społeczno- i gm. Pelplin), Gniew d. Kopytkowo (m. i gm. Skórcz, gospodarczy województwa będzie w coraz m. i gm. Gniew, gm. Smętowo Graniczne) oraz drogi wyższym stopniu potencjał społeczno-ekonomiczny krajowej DK nr 22 – Kociewie Północ d. Swarożyn (gm. Trójmiasta – jako centrum kształtującego się obszaru Tczew); metropolitalnego; - dróg krajowych, wojewódzkich i linii kolejowych b) wzrost konkurencyjności i atrakcyjności osiedleńczej powiązane z portami lotniczymi i morskimi. Trójmiasta, powodować będzie dalszy rozwój Sprzężenie to spowoduje w tych rejonach narasta- i aktywizację gospodarczą najbliższego jego są- nie efektu synergii, którego skutkiem może być powsta- siedztwa – aglomeracji funkcjonalnej, tworząc nie pasm aktywizacji społeczno-gospodarczej, centrów strefę intensywnego i wielofunkcyjnego rozwoju logistycznych i zintegrowanych węzłów pasażerskich. skoncentrowaną wokół głównych węzłów i pasm W rezultacie powstaną okoliczności, które w sposób infrastruktury transportowej i technicznej; szczególnie silny będą oddziaływać na przekształcanie c) w miarę wzrostu intensywności, konfliktogenności się aglomeracji Trójmiasta w obszar metropolitalny. i kosztów zagospodarowania przestrzeni w obszarze Oddawane do użytku kolejne odcinki dróg ekspresowych aglomeracji, proces jej metropolizacji przenosić się S6, S7 i S22 będą wywoływać wzrost atrakcyjności loka- będzie na tereny bardziej odległe komunikacyjnie i w lizacyjnej nie tylko Trójmiasta, ale także Słupska, Tczewa, znacznym stopniu ekstensywniej zagospodarowane, Malborka, Lęborka, Starogardu Gdańskiego i Kwidzy- tworząc węzły aktywności położone korzystnie w na. Sprzyjać one będą rozwojowi funkcji metropolital- stosunku do Trójmiasta; wyspowy charakter tego nych Trójmiasta, a aktywność społeczno-gospodarcza procesu, zarysował się w dotychczasowym rozwoju kształ-tującej się metropolii oddziaływać będzie na cały obszaru aglomeracji silniejszymi powiązaniami region. społeczno-gospodarczymi strefy otoczenia aglomera- Przyjmuje się scenariusz hierarchicznej struktury cji; systemu osadniczego, z dynamicznym rozwojem Trój- d) poprawa dostępności transportowej województwa, miasta. Przewidywane oddziaływanie czynników roz- zarówno wewnętrznej i zewnętrznej, wywierać będzie wojowych zewnętrznych, prowadzące do równoważenia coraz większy wpływ na dekoncentrację procesów struktury funkcjonalno-przestrzennej województwa, społeczno-gospodarczych, wzrost urbanizacji i wielo- zachodzić będzie etapowo: funkcyjny rozwój ośrodków regionalnych i stref je - Etap I – obecne, zewnętrzne motywy lokalizacyjne otaczających; zjawisko to wpłynie na kształtowanie skupiają się w strefie oddziaływania Trójmiasta od się stref aktywności społeczno-gospodarczej w Tczewa do Wejherowa. Występuje też oddziaływanie korytarzach infrastruktury transportowej i technicznej; ośrodków regionalnych Słupska wraz z Ustką symptomy tego procesu są już widoczne; i Chojnic z Człuchowem na otaczające powiaty e) obszary wiejskie położone poza ośrodkami i pasmami przede wszystkim w zakresie rynku pracy i usług aktywizacji, mało zagęszczone i przekształcone, o wyższego rzędu. Brak mostu przez Wisłę w okolicach niskim stopniu koncentracji działalności gospodarczej Kwidzyna ogranicza jego aktywizujące oddziaływanie i unikatowych walorach przyrodniczych, powinny na znaczny obszar w południowo-wschodniej części zostać poddane regułom uwarunkowań ekologicznych, województwa. Jednocześnie uwidacznia się pozytywne jako podstawy regionalnej polityki aktywizacji; oddziaływanie pomorskiego odcinka autostrady A-1 f) subregion elbląski, ze względu na ukształtowane na miasta i gminy położone na lewym brzegu Wisły dotychczas powiązania Elbląga z Trójmiastem - Etap II – w okresie bliższej perspektywy (do 2013) w i korzystne położenie integracyjne, stanowić wyniku budowy kolejnych odcinków autostrady A- może funkcjonalne ogniwo kształtującego się 1 na całym jej przebiegu w kraju oraz modernizacji regionu metropolitalnego, niezależnie od swojej dróg wojewódzkich do węzłów autostrady, budowy przynależności administracyjnej do województwa Obwodnicy Południowej Gdańska w ciągu drogi warmińsko-mazurskiego. krajowej S7 oraz rozwijanych układów dróg Powyższy scenariusz kształtowania modelu struktury dojazdowych do portów Gdańska i Gdyni nastąpi funkcjonalno-przestrzennej został oparty na: istotne zwiększenie atrakcyjności lokalizacyjnej - realizacji kluczowych dla województwa, a także regionu, zarówno samego Trójmiasta, jak i nowych kraju inwestycji komunikacyjnych, tj. dokończeniu stref aktywizacji w okolicach Tczewa i Starogardu Dziennik Urzędowy Województwa Pomorskiego Nr 172 — 13177 — Poz. 3361 Gdańskiego oraz innych miast lewej strony Wisły. która w ujęciu długookresowym zdynamizuje rozwój Dodatkowym czynnikiem wzmacniającym rozwój całego regionu. Jednocześnie polaryzacja ta musi być będzie modernizacja linii kolejowej E-65. łagodzona potrzebą dążenia do szybkiego i sprawnego - Etap III – w okresie perspektywy średniookresowej wykorzystania zasobów i predyspozycji rozwojowych (2014–2020), realizacja Trasy Kaszubskiej jako drogi w poszczególnych częściach regionu. W przeciwnym ekspresowej S6 w kierunku Słupska, podniesie rangę razie przyspieszony rozwój kształtującej się metropolii, układu, zwiększając walory Lęborka i Słupska, a koncentrującej najważniejsze czynniki rozwojowe, może budowa mostu na Wiśle w ciągu drogi krajowej nr spowodować marginalizację oraz zacofanie cywilizacyjne 90 w okolicach Kwidzyna zwiększy jego rolę jako pozostałych obszarów województwa. Dlatego niezbędne regionalnego ośrodka I rzędu, rozbudowa Kolei jest zróżnicowanie przestrzenne podejmowanych działań, Metropolitalnej zwiększy oddziaływanie aglomeracji którym odpowiadają różne instrumenty realizacyjne. w kierunku zachodnim, w tym szczególnie na Istotnymi czynnikami rozwoju województwa będą: Kościerzynę i Bytów; - rosnące możliwości inwestycyjne krajowych - Etap IV – w okresie perspektywy długookresowej inwestorów i skłonność do inwestowania; (2021–2030) należy przewidywać wzmacnianie - rozwój infrastruktury gospodarczej, w tym banków strategicznego układu autostrady i dróg ekspresowych i innych instytucji finansowych; o kompleksową modernizację dróg krajowych nr 22 - rosnąca siła nabywcza ludności, a w ślad za tym (ewentualne podniesie-nie klasy technicznej do drogi rosnący popyt, m. in. na produkty regionalne; ekspresowej) i 55, co w znacznej mierze przyczyni się - gospodarka oparta na usługach związanych z do wzmocnienia atrakcyjności układu bipolarnego biznesem (finanse, handel międzynarodowy – w tym Chojnice – Człuchów, być może także w powiązaniu z rozwój nowych instytucji), nauką, edukacją, kulturą Tucholą (woj. kujawsko-pomorskie); i rozrywką, Reasumując można stwierdzić, że w województwie mediami, zarządzaniem, przetwarzaniem informacji; pomorskim bardzo wyraziście kształtują się tendencje - zrestrukturyzowana gospodarka morska i dziedziny powsta-wania atrakcyjnych obszarów rozwojowych w z nią związane (produkcja i remonty statków, nowe oparciu o zewnętrzne czynniki komunikacyjne, które bazy portowe, żegluga promowa i turystyczna, węzły docelowo zrównoważą strukturę przestrzenną regionu. logistyczne, przemysł portowy); Poważnym problemem jest jednak nieskoordynowana - wzmacnianie „społecznych warunków kreowania polityka przestrzenna na poziomie lokalnym, która pro- innowacji”, w tym rozwijanie instytucji nauki i edukacji wadzi wprost do chaosu przestrzennego – powstawania pomnaża-jące kapitał ludzki; często nieatrakcyjnych terenów zurbanizowanych, bez - rozwój produkcji „wysokiej techniki” (wykorzystanie wyraźnego charakteru i możliwości dalszego rozwoju, z dogodnych warunków lokalizacji, jakie tworzą: utratą szansy na zaistnienie w konkurencyjnej przestrze- ekologicznie czyste zaplecze regionu, zasoby ni europejskiej. W związku z tym polityka przestrzenna wykwalifikowanej lub łatwo adoptowanej siły województwa wyrażona w Planie zagospodarowania roboczej, możliwości naukowo-badawcze i kadrowe przestrzennego województwa pomorskiego, stanowić wyższych uczelni, wysoka atrakcyjność osiedleńcza); musi istotny instrument oddziaływania na ład i strukturę - poprawa sprawności funkcjonowania infrastruktury przestrzenną sprzyjającą równoważeniu rozwoju. transportowej i technicznej; Niezwykle ważnym uwarunkowaniem realizacji tego - sprawne zarządzanie rozwojem, w tym wdrożenie scenariusza jest synergia czynników rozwojowych. systemu zarządzania obszarem metropolitalnym; Dynamika rozwoju wynika bowiem z współdziała- - tworzenie warunków umożliwiających uzyskiwanie nia różnych, wzajemnie wspierających się czynników, wysokiego standardu jakości życia i środowiska skumulowanych w określonym miejscu i czasie. Stąd przyrodniczego. należy się liczyć z następowaniem polaryzacji rozwoju,

Wykres 30. Działania kształtujące strukturę funkcjonalno-przestrzenną województwa pomorskiego Dziennik Urzędowy Województwa Pomorskiego Nr 172 — 13178 — Poz. 3361 Przesłankami dalszego rozwoju mogą być czynni- miało kształtowanie zagospodarowania, którego ki demograficzne, stanowiące silny motyw alokacji podstawę tworzyłyby środowisko przyrodnicze. inwestycji. Rynek pracy i rynek konsumentów mogą w Poziom wykorzystywania zasobów środowiska przyro- znaczny sposób przyczynić się do dalszej aktywizacji dniczego dla generowania ich rozwoju społeczno- województwa pomorskie-go. Wiąże się to przede wszyst- gospodarczego w decydującym stopniu zależeć kim z utrzymującym się dodatnim przyrostem rzeczywi- będzie od wielkości popytu zewnętrznego i zasobów stym ludności, rosnącym poziomem wykształcenia oraz kapitałowych niezbędnych do jego zaspokajania. skalą i kierunkami migracji mieszkańców województwa. Wielką szansą dla tych obszarów stwarza rozwój Zjawiska demograficzne mogą skutkować: gospodarki turystycznej opartej o unikatowe dla - intensyfikacją rozwoju ośrodków regionalnych jako Europy walory turystyczne i uzdrowiskowe pasa biegunów rozwoju społeczno-gospodarczego; nadmorskiego i pasma - wzrostem atrakcyjności osadniczej związanej z pojeziernego. klimatem inwestycyjnym, warunkami przyrodniczo- W PZPWP wskazano strefy gospodarki turystycznej, krajobrazowymi. w których najwyższe w kraju walory środowiska Działania przedstawione na Wykresie 30 wyznaczają przyrodniczego i unikatowe wartości kultury material- kierunki realnych przekształceń przestrzeni. Ich cel final- nej będą pobudzać popyt europejski i krajowy – ny określa projekcja otwartego na wyzwania przyszło- główne źródło ich potencjalnej aktywizacji ści modelu umiarkowanej policentrycznej koncentracji. - strefa nadmorska; Model ten można uznać za najkorzystniejszy wariant roz- - strefa pojezierna; woju struktury funkcjonalno-przestrzennej województwa - strefa Powiśla i Żuław Wiślanych. pomorskiego, ponieważ: 4. Koncepcja krajowej sieci ekologicznej ECONET - bazuje na koncentracji nowoczesnych czynników tworzy wspólną płaszczyznę dla integracji działań rozwoju w kształtującym się obszarze metropoli- prowadzących do zachowania różnorodności talnym; biologicznej. Sieć ECONET — Polska identyfikuje: - tworzy jednocześnie warunki do kształtowania innych obszary węzłowe charakteryzujące się wysokim atrakcyjnych osiedleńczo i lokalizacyjnie ośrodków stopniem różnorodności biologicznej i krajobrazowej, i pasm aktywności społeczno-gospodarczej w oparciu korzystnymi uwarunkowaniami przestrzennymi dla o dalszy rozwój istniejących już ośrodków; zachowania siedlisk i ostoi gatunków o znaczeniu - stwarza szansę rozwoju wielu społeczności lokalnych krajowym lub europejskim. Koncentracja obszarów w zróżnicowanym strukturalnie województwie. węzłowych ma miejsce na północy kraju. Największy 11.5. Rozwiązania zawarte w PZPWP odnoszące się do obszar węzłowy – obszar Pojezierza Kaszubskiego polityki przestrzennej wyrażonej w KPPZK (9M) obejmuje powierzchnię 5.945,1km2. Korytarze 1. Wśród wskazanych w KPPZK europoli – ośrodków ekologiczne umożliwiają rozprzestrzenianie się o znaczeniu europejskim – znajduje się aglomeracja gatunków pomiędzy obszarami węzłowymi. Kory- Trójmiasta tarze ukierunkowują przepływ materii i informacji W PZPWP wskazano aglomeracje Trójmiasta, jako biotycznej w krajobrazie, przyjmując zazwyczaj postać jeden z biegunów (ośrodków) rozwoju społeczno- liniowych form rozciągających się wzdłuż dolin rzek gospodarczego o znaczeniu europejskim, który w lub obszarów układających się w szersze pasma o procesie konkurencji międzynarodowej tworzyć znacznie mniejszej intensywności użytkowania niż będzie coraz silniejszy węzeł koncentrujący funkcje tereny otaczające. metropolitalne, aktywność gospodarczą i potencjał W PZPWP wykorzystując studia dla potrzeb Krajowej innowacyjny oddziaływujący na przestrzeń polską Sieci Ekologicznej ECONET wskazano europejski i Region Bałtycki. i krajowy system powiązań ekologicznych, na który 2. W całym systemie przestrzennym kraju decydujące składają się 10 leśnych i rolno-leśnych płatów znaczenie dla dynamizacji jego rozwoju będą miały ekologicznych będących obszarami węzłowymi i 19 pasma, których osie konstrukcyjne wyznaczają przyszłe korytarzy ekologicznych. System ten w znacznym autostrady (zwłaszcza A-1, A-2 i A-4) i drogi ekspresowe stopniu pokrywa się z istniejącymi i proponowanymi o znacze-niu europejskim i ogólnokrajowym. Ich prawnymi formami ochrony przyrody. decydujący wpływ na kształtowanie wysokiej renty położenia terenów funkcjonalnie z nimi powiązanych 1 W Strategii rozwoju województwa pomorskiego zasada wskazuje na zasadnicze znaczenie skutecznej realizacji zrównoważonego rozwoju określona została następująco: programu budowy autostrad i dróg ekspresowych w „Osiągnięcie trwałego wzrostu poziomu życia mieszkańców wymaga rozwoju gospodarczego, który uzyskuje się w polityce kształtowania pasm. dłuższym okresie przy zapewnieniu równowagi społecznej, W PZPWP wskazano strefy i pasma potencjalnie ekologicznej i przestrzennej. Jest to niezbędny warunek najwyższej aktywności społeczno-gospodarczej kształ- stabilności społecznej, dobrej jakości życia i sprawnego tujące się współzależnie z budową i modernizacją funkcjono-wania regionu, co z kolei wpływa na wysoką międzynarodowego i krajowego systemu infrastru- atrakcyjność inwestycyjną i osiedleńczą”. ktury, w tym: 2 Karta Lipska w sprawie Europejskich Miast Zrównoważonych, - nadwiślańskie pasmo infrastrukturalne oparte o przyjęta w Lipsku w dniach 24–25 maja 2007 r. autostradę A1 i drogi krajowe nr 91 i 55, wskazane do rozwoju wielofunkcyjnego, w tym jako główna 12. KIERUNKI ZAGOSPODAROWANIA PRZESTRZENNE- oś rozwoju pomorskiego kompleksu energetyczne- GO WOJEWÓDZTWA go; 12.1. System obszarów chronionych - pasmo koncentracji impulsów rozwojowych wzdłuż Potrzeba rozwoju zrównoważonego i równoprawnego drogi ekspresowej S6. traktowania ochrony środowiska przyrodniczego, kultu- 3. Istotne znaczenie dla przełamania zapóźnienia rowego i krajobrazu stanowią podstawowe przesłanki cywilizacyjnego rozległej przestrzennie strefy Polski ochrony walorów przestrzeni województwa. Koncepcja północnej, północno-wschodniej i wschodniej będzie Dziennik Urzędowy Województwa Pomorskiego Nr 172 — 13179 — Poz. 3361 taka pozwala na nowoczesne, integralne podejście do ekologicznych, gwarantujących spójność tery- oceny walorów i zasobów przestrzeni oraz możliwości torialną i tworzących podstawę funkcjonowania ich wykorzystania i ochrony. Materialnym i przestrzen- środowiska. nym wymiarem tej koncepcji jest wskazanie obszarów b) Korytarze ekologiczne muszą spełniać następujące i walorów, których ochrona i od-powiednie (zrówno- warunki3: ważone) wykorzystanie powinno stanowić podstawę - zachowywać ciągłość przestrzenną i mieć dosta- podejmowania przestrzennych decyzji lokaliza-cyjnych teczną szerokość określaną w dokumentach pla- i użytkowych. nistycznych gmin; Prawne rozdzielenie ochrony zasobów przyrody - charakteryzować się wysokim stopniem zacho- i krajobrazu od ochrony walorów kulturowych nie musi wania naturalnych warunków pokrycia terenu; stanowić przeszkody w spójnym podejściu do zakresu - gwarantować zmienność siedlisk i typów środo- zagospodarowania i użytkowania najcenniejszych obsza- wiska dogodnych do rozprzestrzeniania gatun- rów województwa, gdzie ochronie przyrody towarzyszy ków; ochrona krajobrazu i zasobów kulturowych. Ich ochrona - zapewniać niezbędne warunki dla bytowania powinna stanowić ważny element kształtowania regio- i wędrówek zwierząt oraz wypoczynku i rekreacji nalnej struktury przestrzennej, specyficznej tożsamo- ludności. ści regionu i jego różnorodności oraz warunków życia c) Stosowanie rozwiązań minimalizujących wpływ mieszkańców. inwestycji infrastrukturalnych, przez rozważenie 12.1.1. System ochrony środowiska przyrodniczego rozwiązań alternatywnych w przypadku kolizji z [Rys. 40], [Rys. 41] wartościami przyrodniczymi, kulturowymi i krajo- Podstawę systemu przyrodniczych obszarów chro- brazowymi oraz stosowanie kompensacji przyrod- nionych stanowi w Polsce umocowany prawnie model, niczej w przypadku braku możliwości zastosowania obejmujący 10 form ochrony przyrody1, zajmujących w rozwiązań alternatywnych. województwie (bez obszarów NATURA 2000) łącznie Kierunki zagospodarowania przestrzennego: 32,6% jego powierzchni. Tworzą one strukturę niespój- 1) Zachowanie ustanowionych form ochrony przyrody: ną przestrzennie, w której powiązania między obszarami parków narodowych, rezerwatów przyrody, parków zachowane są jedynie w centralnej części województwa, krajobrazowych, obszarów chronionego krajobrazu, a utrzymanie ich wzajemnej łączności możliwe jest i nie- obszarów NATURA 2000, pomników przyrody, zbędne przez wyznaczenie, ukształtowanie i zachowanie stanowisk dokumentacyjnych, użytków ekologicznych tzw. korytarzy ekologicznych2, umożliwiających łączność, i zespołów przyrodniczo-krajobrazowych. migrację gatunków i trwałe funkcjonowanie przyrodni- 2) Powiększenie powierzchni obszarów prawnie czego systemu przestrzennego. chronionych o nie objęte dotychczas ochroną Zadania polityki przestrzennej: obszary cenne przyrodniczo i wskazane do ochrony 1) Utrzymanie istniejących form ochrony przyrody oraz (m.in. utworzenie parków krajobrazowych Dolnej dążenie do poprawy ciągłości przestrzennej systemu Wisły, Doliny Wdy, Bytowskiego i Lęborskiego) obszarów chronionych i powiązań ekologicznych, oraz wprowadzenie form indywidualnej ochrony zapewniających trwałość i różnorodność gatunkową przyrody (użytki ekologiczne, zespoły przyrodniczo- zasobów biosfery oraz stabilność procesów krajobrazowe), obejmujących większą gamę rzadkich przyrodniczych. i charakterystycznych siedlisk przyrodniczych Zasady zagospodarowania przestrzennego: – zwłaszcza wyróżniających się dużą liczbą a) Kształtowanie spójności systemu obszarów chro- gatunków chronionych oraz unikatowych walorów nionych i powiązań ekologicznych województwa krajobrazowych. winno odbywać się, w postaci dwóch komplemen- 3) Ukształtowanie struktury powiązań ekologicznych tarnych podsystemów przestrzennych: regionu składającej się z 10 leśnych i rolno-leśnych - przyrodniczych obszarów chronionych – usta- płatów ekologicznych o randze ponadregionalnej nowionych prawnie i zapewniających trwałość i regionalnej oraz 17 korytarzy ekologicznych4 o randze najcenniejszych wartości naturalnych; ponadregionalnej i regionalnej. Należą do nich: - powiązań ekologicznych – płatów i korytarzy Dziennik Urzędowy Województwa Pomorskiego Nr 172 — 13180 — Poz. 3361

a) płaty ekologiczne: Nazwa Opis obszaru RANGA PONADREGIONALNA zwarte kompleksy leśne środkowej części Borów Tucholskich, rozdzielone korytarzem ekolo- gicznym Brdy (element ponadregionalnego korytarza), pomiędzy korytarzami doliny Gwdy na Borów Tucholskich zach. i doliną Wdy (element ponadregionalnego korytarza) na wsch. W kierunku południowym (A) kompleks leśny przechodzi na obszar woj. kujawsko-pomorskiego i łączy się korytarzami ekolo- gicznymi dolin rzecznych z lasami Pojezierza Wałeckiego i doliny Noteci. Stanowi on element składowy większej jednostki rangi ponadregionalnej – Pojezierza Południowopomorskiego rozległy obszar północnego krańca Borów Tucholskich (na styku z Pojezierzem Kaszubskim) i środkowo-wschodniej części Równiny Charzykowskiej; zwarte i duże powierzchniowo charzykowsko- kompleksy leśne pomiędzy Kościerzyną i Bytowem na północy a rejonem Jeziora kościerski (B) Borzyszkowskiego na południowy-zachód i Kaliskami na południowy-wschód. W centralnej części położony jest zespół jezior wdzydzkich duży obszar leśny na zachodnim krańcu województwa, położony w centralnej części lasów kępicko- Wysoczyzny Polanowskiej, pomiędzy miastami Sławno, Miastko i Bytów. Od Kępic w kierunku bytowskich (C) południowo-wschodnim przybiera bardziej zwarty charakter mniej zwarte kompleksy leśne zachowujące łączność przestrzenną na obszarze pomiędzy lasów sianowsko- Sianowem a Miastkiem. Stanowią one północną część kompleksów leśnych ciągnących się miasteckich (D) z Pojezierza Kaszubskiego w kierunku zachodnim. Jest on łącznikiem ze strukturami ekologicznymi woj. zachodniopomorskiego duże, dobrze zachowane kompleksy leśne w środkowej i południowej części Równiny lasów szczecinecko- Charzykowskiej. W granicach województwa rozciąga się od jego zach. granic po granice koczalskich (E) Zaborskiego Parku Krajobrazowego, obejmując lasy na południe i wschód od Miastka RANGA REGIONALNA obszar o silnym urozmaiceniu rzeźby i pokrycia terenu, obejmując liczne, rozdrobnione zespoły leśne, tworzące mozaikę przestrzenną z obszarami rolniczymi i licznymi jeziorami. Rozciąga się stężycko-kartuski (F) od kompleksów leśnych otaczających Kartuzy (na północnym wschodzie) po kompleksy leśne na południowy-zachód od Stężycy kompleksy leśne o znacznej zwartości, rozciągające się od okolic Stażyna i Mechowa na lasów oliwsko- północy po południowy kraniec Trójmiejskiego Parku Krajobrazowego w granicach Gdańska, darżlubskich (G) rozdzielane trasami komunikacyjnymi na odrębne płaty o ograniczonej wzajemnej łączności przestrzennej na południe od drogi krajowej nr 6 i Lęborka, od miejscowości Wargowo i Mikorowo na lasów na pd. zachodzie po Luzino na wschodzie, zachowując w kierunku zachodnim łączność z kompleksami od Lęborka (H) leśnymi w dolinach Łupawy i Słupi (element ponadregionalnego korytarza)

lasów górnej Słupi rozdrobnione płaty leśne pomiędzy dolinami Słupi i Łupawy, przenikające się z obszarami użyt- i Łupawy (I) ków rolnych, zapewniające częściowo łączność pomiędzy korytarzami ekologicznymi obu rzek zwarte kompleksy leśne w otoczeniu Mirachowa, rozciągające się od otoczenia Jez. Potęgow- lasów skiego na północnym zachodzie po rejon Garcza i Łapalic na południowym wschodzie. Płat ten mirachowskich (J) stanowi łącznik pomiędzy Lasami Lęborskimi i płatem stężycko-kartuskim

a) korytarze ekologiczne:

Nazwa Opis obszaru RANGA PONADREGIONALNA

przybrzeżna strefa południowego Bałtyku, stanowiąca europejski korytarz wędrówkowy ptactwa wodnego, pomiędzy Europą północno-wschodnią a obszarami zimowania w Europie zachodniej. Przebiega w strefie przybrzeżnej Zatoki Gdańskiej i otwartego morza, od Mierzei Wiślanej, przez przymorski – Pobrzeże Gdańskie, półwysep Helski i Pobrzeże Słowińskie, sięgając od strony morza do południowobałtycki zasięgu izobaty 20 m, zaś od strony lądu obejmując pas wydmowy wraz ze zbiorowiskami lasów (1) nadmorskich, przybrzeżne równiny hydrogeniczne i jeziora. Istotnym ograniczeniem łączności przestrzennej tego korytarza są zagospodarowane strefy brzegowe miast portowych (aglomeracji Trójmiasta, Władysławowa, Łeby i Ustki). Miasta te przecinają ciągłość systemów lądowych, nie stanowią jednak definitywnej bariery dla wędrówek ptaków pojezierny – pas pojezierzy Polski północnej – od Puszczy Augustowskiej i Białowieskiej przez Pojezierze północny (2) Iławskie, dolinę Wisły, Bory Tucholskie, Pojezierze Kaszubskie. W granicach województwa Dziennik Urzędowy Województwa Pomorskiego Nr 172 — 13181 — Poz. 3361

obejmuje środkowo-zachodnią część lasów Pojezierza Iławskiego i dolinę rzeki Liwy, którą dociera do korytarza Wisły. Główny ciąg korytarza przekracza Wisłę na linii kompleksu leśnego poniżej miejscowości Sadlinki. Druga (północna) odnoga korytarza przebiega od kompleksu leśnego w rejonie Sadlinek do kompleksu leśnego w sąsiedztwie rezerwatów Wiosło Małe i Wiosło Duże, dalej (doliną rzeki Struga Młyńska) do kompleksów leśnych w rejonie miejsco- wości i rezerwatu Udzierz. Tu następuje rozdzielenie linii przebiegu korytarza na część północ- ną, biegnącą północnym krańcem Borów Tucholskich w rejon Jez. Wdzydze oraz południową, przez centralną częścią Borów Tucholskich – dolina rzeki Brdy. Dalej północny fragment korytarza biegnie przez kompleksy leśne wzdłuż doliny Wdy, a następnie doliny Słupi. Fragment południowy poprzez lasy Wdeckiego i Tucholskiego Parku Krajobrazowego, wzdłuż doliny Brdy i w rejonie Parku Narodowego Bory Tucholskie, w kierunku południowo-zachodnim, lasami ku dolinie Gwdy. Ten fragment krajowego korytarza lokuje się w obrębie wielkiego płatu ekolo- gicznego Borów Tucholskich i wspólnie z nim odgrywa ogromną rolę jako ostoja przyrodnicza, kształtując warunki zachowania różnorodności biologicznej całej środkowo-północnej Polski obejmuje całą dolinę Wisły, która szczególnie w swym środkowym i dolnym biegu zachowała naturalny i półnaturalny charakter wielkiej rzeki nizinnej z licznymi mieliznami, wędrującymi doliny Wisły (3) piaszczystymi łachami, terasami zalewowymi, stanowiącymi siedliska ptactwa wodnego. Na obszarze województwa pomorskiego cała dolina wraz z jej zboczami, stanowi ważny korytarz ekologiczny, typu lądowo-rzecznego RANGA REGIONALNA obejmuje całą dolinę rzeki: od jeziora Jasień w Parku Krajobrazowym Doliny Słupi po jezioro Gardno w Słowińskim Parku Narodowym. Posiada szczególne znaczenie dla gatunków ryb wędrownych i łączności pasa przybrzeżnego z obszarem pojeziernym. Jest to jednak korytarz doliny Łupawy (4) lądowo-rzeczny, zainwestowany infrastrukturą, w którym znaczne ograniczenie łączności przestrzennej jako korytarza lądowego występuje w rejonie zgrupowań miejscowości: Łupawa, Poganice, Zochowo, Damno, Bobrowniki, Drzeżewo oraz Smołdzino rozciąga się na wschodzie od kompleksu łąk nadmorskich w rejonie ujścia rzeki Redy do Zatoki Puckiej (Moście Błota), głęboko wciętą i krętą formą pradoliny pomiędzy Pobrzeżem i Pojezie- rzem Kaszubskim, przez północne otoczenie miasta Wejherowo w kierunku zachodnim ku Pradoliny Redy – źródliskom rzeki Redy, dalej przez niski dział wodny do dalszego ciągu pradoliny z płynącą Łeby (5) w kierunku pn.-zach. rzeką Łebą i przez miasto Lębork do jez. Łebsko w obrębie przymorskiego korytarza ekologicznego. Korytarz lądowo-rzeczny (z przewagą funkcji korytarza lądowego) obejmuje dno rozległej pradoliny z jej zboczami i lasami na górnej krawędzi, na styku z kompleksem lasów lęborskich rozciąga się od obszarów źródliskowych Wieprzy w rejonie wsi Wałdowo – Kramarzyny i kom- pleksów leśnych na północ od Miastka, w kier. pn.-zach. i pn. (po granice województwa) i dalej dolin Wieprzy w kierunku Sławna, obejmując doliny obu rzek wraz z przyległymi kompleksami leśnymi. Jest to i Studnicy (6) korytarz lądowo-rzeczny o stosunkowo dobrze zachowanej ciągłości przestrzennej. Górna i środkowa część dolin obu rzek stanowi element składowy krajowego korytarza wędrówkowego rozciąga się od jeziora Wielimie na północy do Doliny Noteci, obejmuje dolinę rzeki wraz z otaczającymi kompleksami leśnymi na południowo-zachodnim krańcu województwa. Korytarz doliny Gwdy (7) o charakterze lądowo-rzecznym z dużymi powierzchniami kompleksów leśnych otaczających doliny rzeki i jej dopływów Rozciąga się górnym fragmentem doliny Brdy od Jeziora Smołowe, wśród moren czołowych górny odcinek doliny Pojezierza Bytowskiego na północny wschód od Miastka do jeziora Szczytno, odkąd środkowy Brdy (8) i dolny odcinek rzeki stanowi już fragment korytarza rangi ponadregionalnej – Pojezierny północny. korytarz obejmuje dolinę rzeki Zbrzycy i rozciąga się od jeziora Duży Zbełk w okolicach dolina rzeki Zbrzycy miejscowości Dziemiany na Równinie Charzykowskiej i dalej obejmuje liczne jeziora: Wielkie (9) Sarnowicze, Somińskie, Kruszyńskie i dalej przez jezioro Witoczno łączy się z korytarzem rangi ponadregionalnej – Pojezierny północny. rozciąga się od Jeziora Wierzysko na granicy płatu ekologicznego lasów charzykowsko-kościer- skich w rejonie Kościerzyny, przez pd. część Pojezierza Kaszubskiego i Pojezierze Starogardz- kie po dolinę Wisły. Jest to korytarz w znacznym stopniu przekształcony antropogenicznie, porozcinany i ograniczony przestrzennie terenami zabudowanymi i użytkowanymi rolniczo, doliny Wierzycy (10) z licznymi i dużymi jednostkami osadniczymi, takimi jak Stawiska, Stara Kiszewa, Starogard Gdański, Pelplin, Gniew. Jednak ze względu na swe cechy morfologiczne i fragmentaryczne otoczenie lasami, dolina wciąż zachowała w długich odcinkach cechy korytarza i jest jednym z ostatnich elementów łączności obszaru pojezierzy z doliną Wisły Dziennik Urzędowy Województwa Pomorskiego Nr 172 — 13182 — Poz. 3361

rozciąga się od Jeziora Ostrzyckiego, położonego w płacie ekologicznym ostrzycko-kartuskim, po krawędź Żuław Gdańskich w Pruszczu Gdańskim, gdzie wpływa w silnie zainwestowane obszary miejskie, niwelujące praktycznie rolę korytarza ekologicznego. Dolina przedzielana jest doliny Raduni obszarami zainwestowania miejskiego na odcinki o osłabionych wzajemnych powiązaniach. i Motławy (11) W środkowym biegu dolina rzeki posiada unikatowy charakter przełomu przez wysoczyznę morenową Pojezierza Kaszubskiego, objęty ochroną w postaci rezerwatu przyrody. W przewa- żającej części rzeka pełni rolę korytarza rzecznego, ograniczonego funkcjonalnie licznymi barierami technicznymi – w tym progami zbiorników wodnych i urządzeń hydrotechnicznych rozciąga się od krawędzi doliny Wisły i sąsiadujących z doliną Nogatu kompleksów leśnych (w tym rezerwatem Las Mątawski), w kierunku pn.-wsch., wąską doliną pomiędzy wałem rzecznym a skarpą skłonu Pojezierza Iławskiego, przez centrum Malborka i dalej obszarem międzywala wraz z jego najbliższym otoczeniem, przez obszar Żuław Malborskich do połączenia doliny Nogatu (12) z rzeką Szkarpawą i ujścia do Zalewu Wiślanego. W końcowym odcinku korytarz obejmuje liczne ramiona i kanały w delcie Nogatu – od ujścia rzeki Elbląg do Zalewu po Szkarpawę i jej korytarz ekologiczny. Poza intensywną zabudową miejską Malborka pozostała część korytarza cechuje się zabudową rozproszoną wiejską i niemal wyłącznie gruntami rolnymi, ze znacznym udziałem użytków zielonych zbliżony charakterem do korytarza Nogatu, przecina północną część Żuław Wiślanych, przebiega od doliny Wisły (od Przekopu Wisły w rejonie śluzy Gdańska Głowa), poprzez wąskie, częściowo obwałowane koryto wraz z sąsiadującymi terenami użytków rolnych, do odgałęzienia Wisły Królewieckiej oraz dopływu rzeki Tugi i dalej rozszerzeniem obejmującym doliny Szkarpawy samą Szkarpawę, wraz z sąsiadującymi kanałami, do ujścia do Zalewu Wiślanego. Rzeka (13) i sąsiadujące kanały stanowią specyficzny system cechujący się, w okresach niskich stanów wód, minimalnym przepływem, zarośniętymi brzegami i dużym zamuleniem. Ponadto rzeka przyjmuje, przy sprzyjających wiatrach północnych, znaczące wlewy słonawych wód z Zalewu Wiślanego łączy korytarz rzeki Liwy z ekosystemem otoczenia jeziora Druzno oraz pn.-zach. Krańcem lasów Pojezierza Iławskiego, w sąsiedztwie jeziora Jeziorak. Stanowi rozgałęziający się ciąg doliny rzeki dolinny, obejmujący otoczenie doliny rzeki wraz z przyległymi drobnymi, śródpolnymi Dzierzgoń (14) kompleksami leśnymi i odgałęzieniem do Kanału Juranda. W środkowej części łączność przestrzenna doliny przerwana jest przez tereny zabudowane miasta Dzierzgoń, gdzie rzeka przepływa jedynie wąskim korytem obejmuje Morawski Obszar Chronionego Krajobrazu z zespołem jezior i doliną rzeki Gardeja, Morawski (15) stanowiąc boczny łącznik od korytarza rzeki Liwy do korytarza Wisły. Obejmuje ciąg leśno-bagienno-jeziorny, pozbawiony większych terenów zabudowanych rozciąga się pomiędzy korytarzami ekologicznymi rzek Raduni i Wierzycy. Obejmuje dolinę rzeki Wietcisy od Skarszew (stanowiących barierę przestrzenną na połączeniu z doliną Wierzycy) Przywidzki (16) po obszar źródliskowy rzeki, wraz z jej otoczeniem, oraz górny odcinek Reknicy z otaczającymi lasami do miejscowości Babi Dół. Obejmuje obszary chronionego krajobrazu Doliny Wietcisy (w części południowej) oraz Przywidzki (w części północnej) niewielki łącznik pomiędzy płatem ekologicznym lasów oliwsko-darżlubskich a rozległą strukturą europejskiego korytarza przymorskiego. Stanowi urozmaicony, niezwykły pod względem krajo- brazowym, naturalny fragment pn. skłonu Pobrzeża Kaszubskiego, obejmujący głęboko wciętą dolinę rzeki Piaśnicy i Jeziora Żarnowieckiego, oraz dolny, ujściowy fragment rzeki. W obrębie doliny Piaśnicy korytarza znajdują się też kompleksy leśne porastające silnie nachylone i porozcinane erozyjnie i rynny Jeziora zbocza doliny w otoczeniu jeziora, oraz fragment lasów olchowych na podmokłej równinie orga- Żarnowieckiego (17) nogenicznej Wierzchucińskich Błot. Całą dolinę wypełniają rozległe, podmokłe użytki zielone (w tym „Lubkowskie Łąki” i „Wierzchucińskie Błota”). Niestety wykonane w ostatnich latach regu- lacje hydrotechniczne (prostujące dolny odcinek rzeki) zniszczyły naturalny krajobraz i harmonię jej meandrującego koryta. Zagrożenie ciągłości przestrzennej korytarza stanowi zabudowa wkraczająca na tzw. Równinę Błot Przymorskich w rejonie Piaśnickich i Żarnowieckich Łąk.

4) Uzupełnienie struktury powiązań ekologicznych 12.1.2. System ochrony środowiska kulturowego [Rys. regionu o subregionalne korytarze ekologiczne 42] w rejonach Tczew – Starogard Gdański (Lasów W strukturze regionu można wyodrębnić obszary jed- Szpęgawskich), Skórcz – Pelplin, Sulęczyno – Lębork, noczesnego występowania charakterystycznych form Słupsk – Smołdzino (lasów między Słupią i Łupawą), architektonicznych, struktur krajobrazu i walorów dzie- Łęczyce – Choczewo, Gniewino – Władysławowo, dzictwa kulturowego. Ich integracja i wyeksponowanie Lasy Otomińskie – Lasy Oliwskie, doliny Debrzynki, przy pomocy szlaków tematycznych, produktów tury- 5) Ochronna, rekultywacja, rewaloryzacja i restytucja stycznych, czy rozwiązań kompozycyjno-przestrzennych korytarzy ekologicznych. sprzyja lepszemu zrozumieniu historycznych wzorców oraz kształtowaniu tożsamości kulturowej regionu. Dziennik Urzędowy Województwa Pomorskiego Nr 172 — 13183 — Poz. 3361 Ochrona elementów dziedzictwa kulturowego jest częś- i techniki (w tym systemów hydrotechnicznych), cią składową procesu kształtowania i ochrony ładu prze- kultury materialnej portów morskich i rzecznych oraz strzennego. wsi rybackich, materialnych reliktów dziedzictwa Zadania polityki przestrzennej: solidarnościowego, zespołów rezydencjalnych, 1) Zachowanie i eksponowanie przestrzennych świa- zespołów zieleni urządzonej, wybitnych dóbr kultury dectw tradycji morskich kraju i województwa, współczesnej. najwartościowszych zespołów i obiektów środowiska 2) Rewitalizacja zabytkowych układów przestrzennych kulturowego, wzmacniających wizerunek regionu zwłaszcza: jako integralnego elementu środowiska kulturowego a) obszarów portowych i poprzemysłowych związa- Europy Bałtyckiej. nych z przemysłem morskim i gospodarką morską 2) Zachowanie różnorodności kulturowej województwa w Gdańsku, Gdyni, Władysławowie, Pucku, Helu, oraz zapewnienie dostępności zasobów i walorów Łebie i Ustce; dziedzictwa kulturowego jako atutu w rozwoju b) obiektów powojskowych (np. w Gdańsku) i poko- zrównoważonym i konkurencyjności przestrzeni lejowych (np. w Gdyni, Kościerzynie, Gniewie); województwa. c) zabudowy typowo przemysłowej (np. cukrownia Zasady zagospodarowania przestrzennego: Pruszcz Gdański) i folwarcznej (np.: Bielkowo – gm. a) Ochrona różnorodności dziedzictwa kulturowego Kolbudy, Cisewie – gm. Karsin, Karżniczka – gm. wykształconego w wyniku wielu procesów kulturo- Damnica) wych oraz dóbr kultury współczesnej. d) obszarów i obiektów dziedzictwa morskiego i rzecz- b) Ochrona zachowanych zespołów obiektów nego oraz urządzeń hydrotechnicznych (np.: latar- zabytkowych o wyrazistej tożsamości – nawet jeśli nie morskie, śluzy, tamy, dworce morskie); poszczególne obiekty nie posiadają wybitnej wartości e) zabytkowych struktur mieszkaniowych i wzbogace- historycznej lub artystycznej. nie ich o nowe funkcje podwyższające atrakcyjność c) Wprowadzanie funkcji umożliwiających efektywne miejsca. i racjonalne gospodarowanie obiektem zabytko- 3) Ekspozycja i udostępnienie stanowisk archeolo- wym. gicznych o własnej formie krajobrazowej. d) Unikanie przekształceń przestrzennych mogących 4) Obejmowanie ochroną miejsc o wyjątkowych zagrażać zasobom dziedzictwa kulturowego, np.: wartościach, gdzie została zachowana historyczna dysharmonijne lub szkodliwe sąsiedztwo. struktura przestrzeni i szczególne walory przyrodni- e) Stwarzanie przestrzennych warunków dla kontynuacji czo-krajobrazowe – zalecane formy ochrony funkcji tożsamych dla tradycji miejsca, których to odpowiednie zapisy miejscowych planów podtrzymywanie jest racjonalne np.: targowe w zagospodarowania przestrzennego lub powołanie śródmieściach miast o korzeniu średniowiecznym, parku kulturowego: rybołówstwo na wybrzeżu i rybactwo na Zalewie a) Babi Dół – Borcz (gm. Somonino) – cmentarzysko Wiślanym. kurhanowe z kręgami kamiennymi; f) Eksponowanie w strukturze przestrzennej, w b) Bągart – Święty Gaj (gm. Dzierzgoń) – stanowiska panoramach i sylwetach miejscowości elementów archeologiczne związane z systemem drewnianych najcenniejszych i udostępnianie miejsc o wysokich pomostów stanowiących przeprawę przez dolinę walorach kulturowych, w szczególności zabytków Dzierzgonki datowanych na okres wpływów rzym- rangi światowej, europejskiej i krajowej oraz skich (na granicy z woj. warmińsko-mazurskim); wybitnych dóbr kultury współczesnej. c) Borzyszkowy (gm. Lipnica) – drewniany kościół g) Komponowanie nowych struktur z uwzględnieniem parafialny pw. Świętego Marcina z 1721–1722 r., historycznej zabudowy – uzupełnianie istniejących ciągłość tradycji rodowej; struktur o nowe elementy tworzące harmonijną d) Bytów – zamek krzyżacki murowany z XIV/XV w. całość. i miasto (ciągłość tradycji); h) W gminnych dokumentach planistycznych należy: e) Człuchów – zespół kulturowo-krajobrazowy zamku - zidentyfikować istniejące i potencjalne konflikty i starego miasta z otoczeniem; funkcjonalno-przestrzenne związane z ochroną f) Gałęźnia Mała i Wielka – przełom rzeki Skotawy walorów kulturowych; (gm. Kołczygłowy) – dwa grodziska, osada obron- - zidentyfikować elementy charakterystyczne krajo- na, cmentarzysko kurhanowe oraz zabytkowe elek- brazu kulturowego oraz określić zasady ich ochrony trownie i urządzenia wodne z 2 poł. XIX w; (np.: wskazanie wytycznych dotyczących zgodnych g) Gdańsk Oliwa – pocysterski zespół klasztorny; z tożsamością miejscowości zasad: posadowienia h) Gdańsk Westerplatte – pole bitwy będące miejscem obiektów na działce, formy obiektu, detalu archi- pamięci narodowej, miejsce rozpoczęcia II wojny tektonicznego); światowej; - określić elementy charakterystyczne w przypad- i) Gdańsk Święty Wojciech – Sanktuarium Świętego ku dóbr kultury współczesnej, które winny zostać Wojciecha; zachowane. j) Pruszcz Gdański i Gdańsk – Kanał Raduni – śred- Kierunki zagospodarowania przestrzennego: niowieczny zespół hydrotechniczny (kanał wraz z 1) Ochrona i odnowa charakterystycznych zasobów obiektami hydrotechnicznymi); dziedzictwa kulturowego regionu, m.in.: układów k) Gdańsk Wisłoujście – zespół unikatowych warowni urbanistycznych i ruralistycznych, zabytków wsi morskich, jedna z dwóch tego typu w Europie; pomorskiej, dziedzictwa morskiego i rzecznego, l) Głuszyno (gm.Potęgowo) – cmentarzysko gockie dziedzictwa budownictwa ceglanego (przede (element tzw. Megalitów Łupawskich); wszystkim najstarsze kościoły i założenia klasztorne, m) Gniew – zamek wzniesiony przez Krzyżaków po zamki krzyżackie) i drewnianego (przede wszystkim 1283 r. oraz zespół miejski lokowany po 1297 r. dziedzictwo kulturowe Ziemi Słupskiej, Żuław, Powiśla, (Pałac Marysieńki, Pałac Myśliwski, pozostałości Kaszub i Kociewia), obiektów dziedzictwa obronnego murów miejskich, ratusz, kościół parafialny pw. św. Dziennik Urzędowy Województwa Pomorskiego Nr 172 — 13184 — Poz. 3361 Mikołaja, kamienice podcieniowe z XIV–XV w.); skiem kurhanowym wczesnośrednio-wiecznym w n) Hel – Cypel Helski – blisko 40 obiektów militarnych Chrząstowie, wyznaczającym południową granicę o różnej wartości historycznej; jednostki plemiennej; o) Jastarnia Bór – unikatowa osada rybacka typu ff) Rzucewo (gm.Puck) – relikty neogotyckiego pałacu wyspowego; von Belowów; stanowisko archeologiczne kultury p) Kartuzy – zespół klasztorny z 1391 r. i założenie rzucewskiej z grobami szkieletowymi i śladami słu- krajobrazowe z cennym drzewostanem (buczyna powego budownictwa naziemnego (osada łowców pomorska), torfowiskami, jedyna kartuzja w Polsce fok); założenie rezydencjonalno-krajobrazowe; północnej, relikty krajobrazu manierystycznego; gg) Słowiński Park Narodowy – zespół stanowisk arche- q) Karwieńskie Błota (gm. Krokowa) – założenie rura- ologicznych neolitycznych i kultury wielbarskiej w listyczne, pozostałości (struktura niwy siedlisko- obrębie wychodni gleb kopalnych na obszarze z wej i rozłogu pól) po wsi holenderskiej lokowanej Górą Rowokół, na której znajdują się dwa grodzi- w 1599 r. przez starostę puckiego J. Wejhera, jedna ska, cmentarzysko szkieletowe kultury wielbarskiej z ostatnich zachowanych osad holenderskich tego oraz relikty XV-wiecznej kaplicy św. Mikołaja, miej- typu; sce kultu; r) Kluki (gm. Smołdzino) – wieś rybacka z zachowa- hh) Szczypkowice (gm. Główczyce) – cmentarzysko ną unikatową regionalną architekturą, z dawnym gockie (element tzw. Megalitów Łupawskich); układem melioracyjnym pól i łąk, z miejscowymi ii) Sopot – zespół urbanistyczny z XIX w. (ulica Boha- nazwami; terów Monte Cassino, molo, dworek z XVIII w., s) Krokowa – założenie rezydencjonalno-krajobra- ratusz, dom kuracyjny, Opera Leśna, hotel-kasyno), zowe, pałac z XIV w., ciągłość tradycji miejsca od najsławniejszy nad Bałtykiem kurort morski; późnego średniowiecza i wielka kompozycja krajo- jj) Swołowo (gm. Słupsk) – założenie ruralistyczne; brazowa; kk) Ustka – osada rybacka z dzielnicą uzdrowiskową t) Kwidzyn – zespół zamkowo-katedralny kapituły XIX/XX w.; pomezańskiej, założony jako baza wypadowa przez ll) Waplewo Wielkie (gm. Stary Targ) – założenie rezy- Krzyżaków ok. 1233 r., przekształcony w miasto ok. dencjonalne z pałacem Sierakowskich z XVII w., z 1254 r. (katedra, pałac Fermora, gmach sądu ziem- parkiem, kaplicą dworską, altaną z XVIII–XIX w.; skiego, kościół parafialny pw. Św. Trójcy XVIII–XIX mm) Wejherowo – kalwaria z XVII w., układ urbani- w., budynek poczty, pozostałości murów obron- styczny, założenie rezydencjonalno-krajobrazowe nych, domy, dworki gł. z XIX w.); rozwijane od XVI w., unikatowe w Europie miasto u) Kuźnica (gm.Jastarnia) – unikatowa osada rybacka kalwaryjne (założone na planie Jerozolimy); typu wyspowego; nn) Węsiory (gm. Sulęczyno) – rezerwat archeologicz- v) Leśno (gm.Brusy) – największe w Polsce cmenta- ny, cmentarzysko kurhanowe z przełomu epoki rzysko kurhanowe z kręgami kamiennymi kultury brązu i żelaza (kultura wejherowsko-krotoszyńska) wielbarskiej; z grobami skrzynkowymi i kurhanowymi oraz krę- w) Łeba – osada rybacka i ruiny gotyckiego miasta gami kamiennymi z poł. I–II w. n.e. (kultura grobów Starej Łeby (rezerwat archeologiczny); jamowych); x) Mikorowo (gm.Czarna Dąbrówka) – cmentarzysko oo) Wiele (gm. Karsin) – unikatowa kalwaria typu szkieletowe wczesnośredniowieczne (element tzw. bawarskiego (kościół z 1905 r.); Megalitów Łupawskich); pp) Wolinia (gm. Główczyce) – pałac z oficynami i par- y) Niedźwiedzica – Niedźwiedziówka (gm. Stegna) kiem z XVIII w.; – zespół pracowni bursztyniarskich kultury rzucew- qq) Zatoka Pucka (Małe Morze) – obszar tradycyjnego skiej, największy w Europie zespół neolitycznych rybołówstwa kaszubskiego (z miejscowymi nazwa- pracowni bursztynu; mi topo-graficznymi toni, mielizn, łach i punktów z) Odry (gm. Czersk) – kamienne kręgi, cmentarzysko orientacyjnych) oraz związanej z nim obrzędowości kurhanowe (rezerwat archeologiczny); i obyczajowości; aa) Pelplin – zespół pocysterski założony ok. 1276 r. rr) Żarnowiec (gm. Krokowa) – zespół klasztorny bene- (zespół klasztorny, katedra z cennymi organami z dyktynek (ok. 1279 r.), średniowieczna tradycja XVII w., klasztor z XIV w., gotyckie kaplice, kościół miejsca i kompozycja krajobrazowa; farny Bożego Ciała, pałac biskupi, kanonie), naj- ss) Żukowo – zespół poklasztorny norbertanek z 1209 r., większe założenie pocysterskie w Polsce północ- założony przez księcia Mściwoja I (zabudowania z nej; XIV–XV i XVII w., gotycki kościół Wniebowzięcia bb) Paraszyno (gm. Łęczyce) – zespół dworski i założe- NMP, kościół szkolny z XVII w., kaplica cmentarna nie krajobrazowe doliny Łeby, XVIII-wieczna rezy- z XVIII w.). dencja z wielką kompozycją krajobrazową; tt) Zespół osiedleńczy: Przymuszewo – Wysoka Zabor- cc) Rewa (gm. Kosakowo) – wieś rybacka i letniskowa, ska – Windorp – Parzyn (gm. Brusy). tradycje tzw. żeglugi rewskiej; 5) Uwzględnianie w dokumentach strategicznych dd) Runowo (gm. Potęgowo) – pomnikowy drzewostan i planistycznych stref koncentracji elementów bukowy, grodzisko, cmentarzysko kurhanowe (ele- dziedzictwa kulturowego wymagających szczególnej ment tzw. Megalitów Łupawskich); ochrony wartości kulturowych i krajobrazowych: ee) rynna Jezior Krępsko i Szczytno – cztery grodziska a) Obszar Żuław – obszar występowania wysokich w Krępsku, Gwieździnie, Olszanowie z osadami i umiarkowanych walorów przyrodniczo-kulturo- przygrodowymi oraz osadami od VI/VII/VIII wieku wych. Obszar silnego osadnictwa pradziejowego – do powstania XIII-wiecznej kasztelani szczycień- i wczesnośredniowiecznego; ślady osadnictwa skiej z siedzibą na wyspie jeziora Szczytno, cmen- kultury wielbarskiej – plemion skandynawskich tarzyskami kultury pomorskiej z popielnicami Gotów; największe w Europie „zagłębie” bur- twarzowymi, cmentarzyskami kurhanowymi kultury sztyniarskie; śladów osadnictwa ludności kultury łużyckiej oraz największym na Pomorzu cmentarzy- rzucewskiej (III/II tys. p.n.e.), liczne ślady ludno- Dziennik Urzędowy Województwa Pomorskiego Nr 172 — 13185 — Poz. 3361 ści kultury pomorskiej (VI–V w. p.n.e.) oraz ślady czworobocznych z budynkiem bramnym; bardzo rzymskie; charakterystyczne cechy budownictwa wysokie nasycenie najcenniejszymi obiektami ludowego w postaci występowania podcienia zabytkowymi – przewaga obiektów typu rezyden- wystawkowego (typu żuławsko-warmińskiego); cjonalnego; występowanie zachowanych historycz- występowanie budownictwa ryglowego; wysokie nych struktur osadniczych i charakterystycznych i średnie nasycenie najcenniejszymi obiektami cech krajobrazu kulturowego w postaci zadrzewień zabytkowymi – przewaga typu mieszkaniowego, śródpolnych i komponowanego krajobrazu rolni- gospodarczego i sakralnego; duża różnorodność czego. kulturowa; występowanie zachowanych historycz- f) Obszar kartusko-mirachowski – obszar wybitnych nych struktur osadniczych. i bardzo wysokich walorów przyrodniczo-kultu- b) Obszar ziemi puckiej – obszar w większości wystę- rowych. Charakterystyczne cechy budownictwa powania wybitnych i bardzo wysokich walorów ludowego w postaci występowania dymnikowego przyrodniczo-kulturowych. Bardzo duża koncentra- dachu naczółkowego oraz podcienia narożnego cja stanowisk archeologicznych reprezentujących pierwotnego; wysokie i średnie nasycenie naj- wszystkie okresy, od mezolitu po wczesne średnio- cenniejszymi obiektami zabytkowymi – przewaga wiecze; stanowiska z okresu mezolitycznego – kul- obiektów typu rezydencjonalnego, mieszkalnego tura chojnicko-pieńkowska; i sakralnego; obszar o dużej różnorodności kultu- unikatowość obszaru jest związana z kulturą rzu- rowej. cewską (m.in. epinimiczna osada w Rzucewie); 12.1.3. System ochrony walorów krajobrazu [Rys.43] charakterystyczne cechy budownictwa ludowego Walory krajobrazowe obszarów wynikają z wysokiej w postaci dymnikowego dachu naczółkowego oraz rangi naturalnych i kulturowych elementów środowi- podcienia narożnego pierwotnego; występowania ska. W większości przypadków walory te chronione są na budownictwa ryglowego; bardzo wysokie nasycenie mocy Ustawy o ochronie przyrody, a forma zintegrowa- obiektami zabytkowymi – przewaga typu rezyden- nej ochrony walorów kulturowych, przyrodniczych i kra- cjonalnego i gospodarczego; duża różnorodność jobrazowych przewidziana Ustawą o ochronie zabytków kulturowa; występowanie zachowanych historycz- i opiece nad zabytkami5, jest stosowana sporadycznie. nych struktur osadniczych i krajobrazowych domi- Zadania polityki przestrzennej nant kulturowych o znaczeniu ponadregionalnym; 1) Zachowanie i eksponowanie najwartościowszych występowanie zagród typu holenderskiego o ukła- zespołów i fragmentów krajobrazu, panoram widoko- dzie podłużnym oraz lokacyjnych zwartych wsi wych i wnętrz architektoniczno-krajobrazowych dla kmiecych; wzmacniania wizerunku regionu. c) Obszar Powiśla – obszar wysokich walorów przyrod- 2) Kształtowanie nowych walorów krajobrazowych, w niczo-kulturowych. Silne osadnictwo kultury wiel- tym odtworzenie krajobrazów zdegradowanych oraz barskiej (Goci) – obecne są pozostałości grodzisk; przeciwdziałanie procesom zagrażającym walorom charakterystyczne cechy budownictwa ludowego krajobrazu. w postaci występowania podcienia wystawkowego Zasady zagospodarowania przestrzennego (typu żuławsko-warmińskiego); tradycja stosowania a) W strefach krajobrazu harmonijnego (ziemia pucka, specyficznych materiałów budowlanych – obszar w bytowska, kartuska, słowińska, dolina dolnej Wisły, strefie zasięgu zwartego występowania budowni- Żuławy Wiślane, Równina Charzykowska oraz ctwa ryglowego typu glino-bitego; bardzo wysokie parki krajobrazowe, parki narodowe) zachowanie nasycenie najcenniejszymi obiektami zabytkowymi i uczytelnianie istniejących wartości estetyczno- – przewaga typu sakralnego i mieszkalnego; duża widokowych związanych z rzeźbą terenu oraz jego różnorodność kulturowa; elementy charakterystycz- naturalnym i kulturowym pokryciem. ne zagrody typu holenderskiego o układzie podłuż- b) W sferze krajobrazu dysharmonijnego i zdegrado- nym, wsie rzędowe pochodzenia olęderskiego oraz wanego (aglomeracja Trójmiasta, obszary podmiejskie zadrzewienia szpalerowe. ośrodków regionalnych, główne ciągi komunikacyjne) d) Obszar ziemi bytowskiej – obszar wybitnych, bardzo – przywracanie równowagi przyrodniczej, zwiększanie wysokich i wysokich walorów przyrodniczo-kultu- bioróżnorodności, porządkowanie i odtwarzanie rowych. Obecność stanowisk archeologicznych z zasobów kulturowych, usuwanie lub maskowania epoki brązu i wczesnej epoki żelaza (kultury łużycka zielenią elementów obniżających walory estetyczno- i pomorska); charakterystyczne cechy budownictwa widokowe. ludowego w postaci występowania dymnikowego c) Ograniczanie zainwestowania na terenach leśno- dachu naczółkowego, oraz podcienia narożnego rolnych (szczególnie o wysokich wartościach pierwotnego, występowanie budownictwa ryglo- kulturowych i estetycznych) przez wyznaczanie wego (mur pruski); wysokie i średnie nasycenie w dokumentach planistycznych gmin obszarów najcenniejszymi obiektami zabytkowymi – przewa- wyłączonych spod zabudowy i jej ograniczanie oraz ga rezydencyjnych i mieszkalnych; występowanie wskazywanie linii zabudowy oddzielającej obszar zachowanych historycznych struktur osadniczych, zabudowany od obszarów rolnych lub zagrodowej na ograniczonym obszarze występowanie lokacyj- zabudowy rozproszonej. nych zwartych wsi kmiecych; zwarte występowanie d) Eliminacja i przeciwdziałanie powstawaniu zabudowy budownictwa ryglowego typu glino-bitego; o cechach dysharmonijnych w strefach wglądów na e) Obszar ziemi białogardzkiej – obszar bardzo wyso- tereny o wysokich walorach krajobrazowych. kich i wysokich walorów przyrodniczo-kulturo- e) Eksponowanie i odtwarzanie dominant architekto- wych. Występowanie budownictwa ryglowego nicznych (np. baszty, wieże zamków, kościołów czy (mur pruski); szczególnie bogate zasoby dziedzi- ratuszy). ctwa archeologicznego; charakterystyczne cechy f) Preferowanie i kontynuacja dobrej praktyki w zagospo- budownictwa ludowego w postaci występowania darowania przestrzeni (układów ruralistycznych, niw dymnikowego dachu naczółkowego oraz zagród siedliskowych etc.) i sposobie użytkowania obszarów Dziennik Urzędowy Województwa Pomorskiego Nr 172 — 13186 — Poz. 3361 o wyraźnych walorach przyrodniczo-kulturowych h) zespołu klasztornego i dworsko-parkowego w Żar- i krajobrazowych. nowcu; g) Ochrona przestrzeni o specyficznych i unikatowych i) zespołu katedralnego w Pelplinie; walorach krajobrazowych. j) zespołu urbanistycznego Chojnic od strony północ- h) Ograniczanie wprowadzania obcych krajobrazowo no-zachodniej z drogi wojewódzkie nr 212; elementów i form zagospodarowania antropogeni- k) zabudowy kuracyjnej w Krynicy Morskiej; cznego oraz dewastowania elementów przyrodniczych l) zespołów ruralistycznych: i architektonicznych krajobrazu – ochrona tożsamości - dawnych wsi Półwyspu Helskiego: Jastarnia, wszystkich typów krajobrazu. Bór, Kuźnice, Hel, Chałupy; i) Kształtowanie i podnoszenie walorów krajobrazowych - wszystkich średniowiecznych wsi lokacyjnych na oraz ich lepsze udostępnienie, jako elementu jakości Żuławach Wiślanych; życia i atrakcyjności turystycznej województwa. - wsi „Krainy w Kratę” – Charnowo, Możdżano- j) Opracowywanie studiów krajobrazowych przy wo, Pęplino, Duninowo, Gąbino, Niestkowo, realizacji inwestycji wielkopowierzchniowych, Starkowo, Wodnica (gm. Ustka), Swołowo (gm. wysokościowych lub liniowych w dominujący sposób Słupsk), Runowo (gm. Potęgowo), Sierakowo oddziaływujących na przestrzeń. Słupskie (gm. Kobylnica) i innych podobnych k) Zachowanie charakterystycznych cech naturalnych miejscowości; krajobrazów nadmorskich i naturalnych procesów ich - miejscowości: Krasna Łąka (gm. Mikołajki kształtowania, ekspozycji widokowej. Pomorskie), Malenin (gm. Tczew), Trąbki Wiel- Kierunki zagospodarowania przestrzennego kie, Mirachowo (gm. Kartuzy), Bągart (gm. 1) Uzupełnienie sieci obszarów ochrony krajobrazu o Dzierzgoń), Jasna (gm. Dzierzgoń), Rudno (gm. nowe: Pelplin), Wielki Garc (gm. Pelplin), Gardeja, a) utworzenie parków krajobrazowych: Dolnej Wisły, Nowa Wioska (gm. Gardeja), Sominy (gm. Stu- Doliny Wdy, Bytowskiego i Lęborskiego; dzienice), Leśno (gm. Brusy), Wąglikowice (gm. b) powiększenie parków krajobrazowych: Dolina Słupi, Kościerzyna), Juszki (gm. Kościerzyna), Objazda Zaborskiego, Mierzei Wiślanej; (gm. Ustka), Wytnowo (gm. Ustka), Machowino c) obszary chronionego krajobrazu: OChK Żuław (gm. Ustka), Osieki Słupskie (gm. Ustka), Kluki Malborskich (w całości), Kociewski OChK (część (gm. Smołdzino), Izbica (gm. Główczyce), Gać lewobrzeżna Wisły), OChK Równiny Słupskiej, (gm. Słupsk), Stara Kiszewa, Bobowo, Pączewo Południowokaszubski OChK, Kociewski OChK, (gm. Skórcz), Nowa Cerkiew (gm. Morzeszczyn), Słowiński OChK, OChK Doliny Dolnej Łeby, OChK Brzeźno Lęborskie (gm. Łęczyce), Kaczkowo (gm. Pradoliny Kaszubskiej, OChK Pradoliny Płutnicy, Łęczyce), Świetlino (gm. Łęczyce), Wysokie (gm. Trójmiejsko-Lęborski OChK, OChK Górnej Słupi, Łęczyce), Chrzanowo (gm. Łęczyce), Osiek, Bukowiny i Łupawy, OCHK Dolnej Łupawy, Kościer- Jarzębina (gm. Ryjewo), Janowo (gm. Kwidzyn), ski OChK, Krajeński OChK, Człuchowski OChK, Kro- Gniewskie Pole (gm. Kwidzyn), Nowy Dwór (gm. kowski OChK, OChK Zlewni Wieprzy, OChK Borów Kwidzyn), Koniczki (gm. Sadlinki), Nebrowo (gm. Tucholskich Zachodnich, Sadlinki), Rusinowo (gm. Sadlinki), Bronisła- d) poszerzenie obszarów chronionego krajobrazu: wowi (gm. Sadlinki), Wielkie Walichnowy (gm. OChK Jeziora Dzierzgoń i Morawskiego, OChK Gniew), Małe Walichnowy (gm. Pelplin), Polskie Rzeki Dzierzgoń, Gowidliński OChK, OChK Źród- Gronowo (gm. Gniew), Pinczyn (gm. Zblewo), liskowy Obszar Brdy i Wieprzy, OChK Doliny Wie- Kniewskie Błoto (gm. Wejherowo); rzycy, Otomiński OChK, OChK Borów Tucholskich - zespołów folwarków żuławskich osadnictwa roz- Wschodnich. proszonego na obszarze Żuław Wiślanych; 2) Ochrona przedpola ekspozycji bądź poprawa m) zespołów dworsko- i pałacowo parkowych jako wyeksponowania m.in. przez ograniczenie wprowadza- dominant krajobrazowych we wnętrzach krajo- nia zabudowy, zalesień, reklam wielkoformatowych brazowych – szczególnie powiązanych ze sobą i innych przekształceń, ochronę charakterystycznych kompozycją krajobrazową majątków: Cecenowo akcentów i dominant, odtwarzanie wartościowych (gm. Główczyce), Wolinia (gm. Główczyce), Sto- elementów obiektów zabytkowych i historycznych więcino (gm. Główczyce), Rzuszcze (gm. Głów- sylwet panoramicznych, w tym szczególnie: czyce), Ciemino (gm. Główczyce), Skórzano (gm. a) zespołu zamkowego w Malborku z trasy wodnej Główczyce), Kłączno (gm. Studzienice), Rzechcino rzeki Nogat oraz tras drogowej i kolejowej; (gm. Potęgowo), Warblino (gm. Główczyce), Wyko- b) Starówki w Gdańsku z drogi krajowej nr 7 w okoli- powo (gm. Główczyce), Rumsko (gm. Główczyce), cach Przejazdowa i rafinerii oraz drogi wodnej E-40 Choćmirówko (gm. Główczyce), Będziechowo (gm. Martwej Wisły, od strony zachodniej z Al. Armii Główczyce), Żelkowo (gm. Główczyce), Żorucho- Krajowej, od strony północnej z „Błędnika”; wo (gm. Główczyce), Karzcino (gm. Słupsk), Borcz c) zespołu staromiejskiego w Tczewie z trasy wodnej (gm. Somonino), Wyczechowo (gm. Somonino), rzeki Wisły oraz tras kołowych (także z mostu w Będomin (gm. Nowa Karczma), Ciekocino (gm. Knybawie) i trasy kolejowej; Choczewo), Kurowo (gm. Choczewo), Lubiewo (gm. d) zespołu zamkowego i staromiejskiego w Gniewie Kolbudy), Prusiewo (gm. Krokowa), Waplewo (gm. z trasy kołowej oraz od strony Wisły z jej drogi Stary Targ), Warcinie (gm. Kępice) i Mirachowo wodnej E-70 i z drugiego brzegu rzeki; (gm. Kartuzy); e) zespołu zamkowego i staromiejskiego w Kwidzynie 3) Zachowanie przedpola ekspozycyjnego przez z trasy kołowej; ograniczenie wprowadzania zabudowy, zalesień, f) zespołów urbanistycznych Skarszew i Skórcza; reklam wielkoformatowych i innych przekształceń g) zespołu Starego Miasta w Pucku eksponowanego mogących przesłonić ekspozycję lub obniżyć walory z platformy widokowej Zatoki Puckiej oraz z drogi krajobrazu wzdłuż ciągów drogowych: wojewódzkiej nr 216 Reda – Półwysep Helski; a) na odcinku drogowym (DK nr 91) Subkowy – Rudno Dziennik Urzędowy Województwa Pomorskiego Nr 172 — 13187 — Poz. 3361 – Gniew oraz z drogi wodnej rzeki Wisły, na pano- 5) Zachowanie i rewitalizacja: ramę Gniewu i okolicznych terenów rolniczych, a a) jednodworczego kaszubskiego osadnictwa roz- w tym ekspozycja z miejscowości Rudno na Dolinę proszonego w rejonie miejscowości Szatarpy (gm. Walichnowską; Nowa Karczma), Szumleś Królewski i Szlachecki b) na odcinku drogowym (DK nr 91) Pruszcz Gdański (gm. Nowa Karczma), Grabowska Huta (gm. Nowa – Tczew (krawędź wysoczyzny), na Żuławy Gdań- Karczma), Starkowa Huta (gm. Somonino), Podjazy skie; (gm. Sulęczyno), okolice Jeziora Gowidlińskiego; c) na odcinku drogowym (DW nr 222) Kleszczewo b) śladów osadnictwa rozproszonego w rejonie miej- – Jagatowo – Straszyn na południowe tereny Gdań- scowości Otoczyn (gm. Gardeja), Osowo (gm. ska i Żuławy Gdańskie; Karsin) oraz na południe od miejscowości Odry d) wzdłuż Półwyspu Helskiego na odcinku drogowym (gm. Czersk); (DW nr 216) Władysławowo – Chałupy, oraz Kuźni- c) wtórnego osadnictwa rozproszonego w okolicy ca – Jastarnia, eksponującym jednocześnie wody „olęderskiej” wsi rzędowej Kniewskie Błoto; Zatoki Puckiej oraz Morza Bałtyckiego; d) osadnictwa rozproszonego kolonijnego Wilcze e) na odcinku drogowym (DW nr 213) Przebendowo Błota (gm. Lubichowo) i miejscowości Stare Polasz- – Choczewo – Lublewko, eksponującego Morze Bał- ki (gm. Stara Kiszewa); tyckie; e) zabudowy osad rybackich: m.in.: Bór (m. Jastar- f) na odcinkach drogowych (DW nr 209) Bytów nia), Kuźnica (m. Jastarnia), Łeba, Mechelinki (gm. – Borzytuchom oraz Kołczygłowy – Suchorze eks- Kosakowo), Rewa (gm. Kosakowo); ponujących enklawy harmonijnego krajobrazu rol- 6) Ochrona wodnych platform widokowych (m.in. niczego; przez zachowanie naturalnych i antropogenicznych g) na odcinku drogowym Dębina – Objazda – Gardna walorów krajobrazowych, zapewnienie warunków Wielka, eksponującym łąki wokół jeziora Gardno; kontynuacji aktywności typowej dla danego h) droga wodna rzeki Wisły – (np. panorama Gniewu, krajobrazu i stanowiącej o jego urodzie – np. rybactwa, Tczewa) i korona wału wiślanego (panoramy oto- żeglarstwa): czenia o wielokilometrowym zasięgu), krawędź a) Morza Bałtyckiego – „locji” brzegów na całej dłu- wysoczyzny m.in. w rejonie miejscowości Gorzę- gości brzegu morskiego znajdującego się w grani- dziej); cach województwa, łącznie z widokiem na północny i) na odcinku drogowym (DP 1454G – 1440G) Strze- brzeg Półwyspu Helskiego; bielino – Zielnowo – Słuszewo – Rybienko – Rybno b) Zatoki Puckiej – „locji” zachodniego brzegu Zatoki – Kniewo – Warszkowo, eksponującym Pradolinę z widokiem zabudowy Pucka oraz południowego Redy–Łeby; Półwyspu Helskiego z dominantą latarni helskiej j) na odcinkach drogowych (DW nr 607, 518, 532, 612) i akcentami w postaci portów w Jastarni i Helu; Ryjewo – Kwidzyn – Sadlinki – Okrągła Łąka, ekspo- c) Zalewu Wiślanego – „locji” brzegów Zalewu z eks- nujących prawobrzeżną Dolinę Kwidzyńską i lewy pozycją zespołu staromiejskiego we Fromborku; wysoki brzeg Wisły; d) Jezior Gardno i Łebsko – widoki brzegów obu jezior, k) na odcinku drogowych (DW nr 501) Mikoszewo możliwość obserwacji form ruchomych wydm na – Kąty Rybackie, z ekspozycją na Żuławy Wiślane; Mierzei Łebskiej; l) na odcinku drogowym (DW nr 501) Kąty Rybackie e) Jezioro Charzykowskie i Jezioro Karsińskie – widoki – Krynica Morska – Piaski, z ekspozycją na Zalew brzegów obu jezior, zróżnicowana ekspozycja form Wiślany i Morze Bałtyckie; roślinności; m) na odcinku północnym Obwodnicy Trójmiasta (DK f) Jeziora Wdzydze – widoki brzegów jeziora i zespo- nr S6) Osowa – Cisowa, z ekspozycją na lasy Trój- łów z nim związanych; miejskiego Parku Krajobrazowego; g) Jeziora Raduńskiego Dolnego i Górnego widoki n) na odcinku drogowym (DW nr 235) Kalisz – Dzie- brzegów jeziora. miany, z ekspozycją na zespół jezior Wdzydzkich; 7) Ochrona elementów ekspozycji krajobrazowej o) na odcinku drogowym (DK nr 6) Bożepole Wielkie w postaci punktów widokowych (m.in. przez – Godętowo – Mosty, z ekspozycją na Pradolinę zapewnienie trwałej dostępności oraz ochrona Redy–Łeby; walorów eksponowanych krajobrazów): p) odcinki dróg (DW nr 211 i 228) i (DP), eksponujące a) latarni morskich w Czołpinie, Stilo, Rozewiu, fragmenty jezior Raduńskich: Górne, Dolne, jezior Nowym Porcie, Sopocie, oraz Helu; Brodno Wielkie i Brodno Małe; b) wieży widokowej na wzniesieniu Wieżyca; q) odcinek linii kolejowej 201, z ekspozycją na jezioro c) punktów widokowych w rejonie zespołu Jezior Ostrzyckie; Raduńsko-Ostrzyckich (np. Złota Góra), na wznie- r) na odcinku drogowym (DW nr 213) Zdrada – Poł- sieniu „Psia Góra” (ekspozycja jest w ciągu jezior czyno, z ekspozycją na Pradolinę rzeki Płutnicy. Charzykowskiego i Karsińskiego), wzniesienia 4) Zachowanie ciągów alejowych dróg wojewódzkich, „Pachołek” w Gdańsku Oliwie; powiatowych i lokalnych: 8) Ochrona makrownętrz krajobrazowych, jako elemen- a) na odcinku DW nr 224 Egiertowo – Nowa Kar- tów odzwierciedlających atrakcyjność i różnorodność czma; krajobrazową województwa (m.in.: przez ochronę b) na odcinku DW nr 213 Żarnowiec – Krokowa, przed dewastacją istniejących walorów, ograniczenie c) na odcinku DP 1513G Rzucewo – Osłonino; wprowadzania intensywnej zabudowy terenów d) na odcinku DP 1330G Nawcz – Dzięcielec; otwartych, ograniczenie wprowadzania obcych e) na odcinku DP 1318G – DP 1317G Łęczyce – Świ- kulturowo form zagospodarowania terenu): chowo – Świchówko – Zwartowo; a) sekwencji wnętrz w Dolinie Dolnej Wisły (Dolina f) Aleja Jaworowa w Kościerzynie ul. Strzelecka Walichnowska oraz Dolina Kwidzyńska); – „Strzelnica”; b) wschodniego, ujściowego fragmentu doliny Redy g) na odcinku DP 2729G Stara Jania – Leśna Jania; – czytelne wnętrze z dróg biegnących dnem doliny, Dziennik Urzędowy Województwa Pomorskiego Nr 172 — 13188 — Poz. 3361 widoczna jako przekrój terenu z obszaru Półwyspu nie przeważają opłacalności ekonomicznej. Helskiego; c) Rewaloryzacja i rekultywacja największych c) wodnego – północno-zachodniej części Zatoki powierzchniowo obszarów o cechach rzeźby prze- Puckiej – widok z drogi Puck – Władysławowo; kształconych antropogenicznie, w kierunku przy- d) wodnego Zalewu Wiślanego; wrócenia im charakteru zbliżonego do naturalnego e) rzeki Płutnicy i Bielawskich Błot; – w szczególności na obszarach poprzemysłowych f) doliny rzeki Łeby na odcinku od jeziora Łebsko do i poeksploatacyjnych – m.in. w powiatach bytow- Lęborka; ski, kartuskim, kościerskim i puckim. g) rzeki Łeby na wysokości miejscowości Łęczyce; d) Objęcie ochroną indywidualną obszarów o unika- h) równiny akumulacji biogenicznej na zachód od towych cechach morfologiczno-krajobrazowych, jeziora Łebsko; charakterystycznych dla środowiska regionu (m.in. i) wodnego dwóch jezior Słowińskiego Parku Naro- rozcięcia erozyjne strefy krawędziowej wysoczyzn dowego – jeziora Gardno i Łebsko; i wybrzeży klifowych, formy brzegowe itp.), w j) zespołu przyrodniczo-krajobrazowego: „Kraina w postaci tzw. geoparków. Kratę w Dolinie Rzeki Moszczeniczki” e) Podejmowanie technicznych działań ochronnych w 1) W gminnych dokumentach planistycznych należy strefach wybrzeża o genezie akumulacyjnej (odcinki określić: plażowo-wydmowe), polegających na zabudowie a) elementy i obszary charakterystyczne dla krajobra- biologicznej, technicznej i refulacji na odcinkach zu kulturowego miejscowości oraz szczegółowe zniszczonych i zagrożonych zniszczeniem, szcze- zasady ich przekształceń; gólnie w obszarach o wybitnej funkcji rekreacyjnej b) strefy krajobrazu zdegradowanego oraz zasady – m.in. w rejonach Ustki, Łeby, Karwi i Półwyspu i kierunki ich przekształceń; Helskiego. c) sposoby rekompozycji, restylizacji i uporządkowa- f) Podejmowanie działań ochronnych na obszarach nia chaotycznych układów zabudowy; wzmożonych zjawisk morfodynamicznych zagraża- d) zasady zagospodarowania punktów widokowych jących bezpieczeństwu obiektów i ludności jedynie i ochrony panoram widokowych. w niezbędnym i ekonomicznie uzasadnionym zakre- 2) Ochrona walorów krajobrazowych systemu sie – zarówno na obszarze wybrzeża morskiego o polderowego Żuław ze współczesnymi układami genezie erozyjnej (klifowe), jak i w głębi lądu. elementów hydrograficznych i towarzyszących im II. Ochrona gruntów leśnych i rolnych zabytków techniki. Działania na rzecz ochrony gleb stanowią grupę 3) Podejmowanie czynnych działań – restytucji, działań skorelowanych z innymi działaniami na rewaloryzacji i rekultywacji elementów przyrodniczych rzecz ochrony zasobów biosfery i zapewnienia i architektoniczno-kulturowych decydujących o ekologicznych warunków życia i obejmują gleby o zachowaniu lub przywróceniu walorów krajobrazo- najwyższej przydatności rolniczej, a także grunty wych specyficznych dla poszczególnych typów leśne6 i obszary hydrogeniczne: obszarów. a) Zachowanie (niepomniejszanie) co najmniej obec- 4) Podejmowanie działań ochronnych na obszarach nej powierzchni terenów leśnych i stosowanie wiejskich mających na celu utrzymanie przestrzeni kompensacji przyrodniczej przy przeznaczeniu na otwartych cennych krajobrazowo, w tym głównie cele nieleśne. ochrona terenów leśnych i rolnych, poprzez b) Powiększanie areału gruntów leśnych przez zalesia- wyłączanie ich z terenów potencjalnie przeznaczanych nie gruntów o najniższych walorach produkcyjnych pod zabudowę. i zagrożonych procesami erozyjnymi, wzmacniające 12.1.4. Ochrona zasobów środowiska [Rys. 44] ich ekologiczną stabilność, spójność przestrzenną Zadania polityki przestrzennej struktur ekologicznych – szczególnie w centralnej, 1) Zachowanie i racjonalne gospodarowanie zasobami pojeziernej części województwa oraz w zdefiniowa- środowiska przyrodniczego (abiotycznego – nych korytarzach ekologicznych. kopaliny, gleby, wody, powietrze i biotycznego – c) Ochrona gleb o najwyższej przydatności rolniczej bioróżnorodność), kształtującymi jakość przestrzeni, (w tym zapobieganie rozczłonkowaniu zwartej warunki życia i zrównoważony rozwój regionu ze przestrzeni produkcyjnej) pochodzenia mineral- szczególnym uwzględnieniem rekreacji i turystyki. nego i organicznego w klasach bonitacyjnych I–III, 2) Podwyższanie skuteczności ochrony zasobów szczególnie na obszarach Żuław Wiślanych, pasa i walorów środowiska ekosystemu Morza pobrzeży oraz pojezierzy – Starogardzkiego, Iław- Bałtyckiego. skiego, Krajeńskiego i fragmentów Kaszubskiego. Zasady zagospodarowania przestrzennego d) Wprowadzanie trwałej zabudowy biologicznej I. Ochrona litosfery i zasobów kopalin – zadarnienia, zakrzewienia i zalesienia – na obsza- Dotyczy kopalin, unikatowych form ukształtowania rach użytków rolnych narażonych na rozwój proce- terenu oraz naturalnych procesów kształtujących sów denudacyjnych i erozyjnych oraz obszarach powierzchnię terenu, obejmuje: nieużytków i zagrożonych suszą. a) Zagospodarowanie przestrzeni w strefie występo- e) Ograniczanie do minimum stref bezpośredniej inge- wania udokumentowanych złóż kopalin w sposób rencji w trakcie prowadzenia inwestycji infrastruk- zapewniający w przyszłości możliwość podjęcia turalnych, rekultywacja miejsc zdegradowanych eksploatacji, z uwzględnieniem potrzeby i wymo- oraz wykorzystanie zabezpieczonej w czasie reali- gów ochrony walorów krajobrazowych. zacji tych inwestycji wierzchniej warstwy gleby. b) Eksploatacja surowców mineralnych przede wszyst- f) Przywracanie gruntom zdegradowanym wartości kim na obszarach objętych obecnie wydobyciem, użytkowych lub przyrodniczych przez właściwe jeśli brak przeciwwskazań środowiskowych i podej- ukształtowanie rzeźby terenu, uregulowanie sto- mowanie wydobycia na nowych terenach tylko w sunków wodnych, odtworzenie gleb. sytuacjach gdzie przeciwwskazania środowiskowe Dziennik Urzędowy Województwa Pomorskiego Nr 172 — 13189 — Poz. 3361 III. Ochrona zasobów i jakości wód kształtowanie powiązań ekologicznych między system Dotyczy zasobów wód podziemnych (19 Głównych obszarów i obiektów prawnie chronionych, ochro- Zbiorników Wód Podziemnych – GZWP), wód grunto- nę gatunkową i siedliskową. Stanowi ona gwarancję wych i obszarów wodno-błotnych – mających znaczenie zachowania zasobów i walorów naturalnych środowiska, dla kształtowania lokalnych warunków ekologicznych trwałość gatunków i siedlisk, eliminowanie uciążliwo- (m.in. gospodarki rolnej i leśnej) zarówno w ujęciu ści związanych z rozwojem cywilizacyjnym i zachowanie jakościowym, jak i ilościowym, a także ochronę wód ekologicznych warunków życia i wypoczynku mieszkań- powierzchniowych dla ujęć komunalnych Gdańska ców. Obejmuje: i Bydgoszczy, w zlewniach rzek Raduni oraz Brdy. Istotne a) Oszczędne gospodarowanie przestrzenią szczególnie jest także zachowanie wysokich parametrów jakości wód na obszarach istotnych z punktu widzenia ochrony powierzchniowych zlewni, z których wody spływają do bioróżnorodności. obszarów objętych ochroną prawną – przede wszystkim b) Ustanowienie planów ochrony parków krajobrazo- parków narodowych i obszarów NATURA 2000. wych: Nadmorskiego, Trójmiejskiego, Kaszubskiego, Ochrona zasobów obejmuje: Zaborskiego, Tucholskiego, Mierzei Wiślanej, a) Objęcie ochroną jezior lobeliowych i dystroficznych Pojezierza Iławskiego. na obszarze całego województwa. c) Ograniczanie lokalizowania elementów b) Zachowanie istniejących terenów hydrogenicznych infrastrukturalnych zagrażających funkcjonowaniu – wód powierzchniowych, mokradeł i torfowisk oraz korytarzy ekologicznych (np. farmy wiatrowe, odtwarzanie i odnawianie obszarów tzw. małej retencji elektrownie wodne, infrastruktura transportowa). dla utrzymania i powiększania zasobów wodnych d) Budowę pod lub nad drogami kołowymi i liniami oraz kształtowania właściwego stanu stosunków kolejowymi o dużym natężeniu ruchu, w sąsiedztwie wodnych. zbiorników wodnych i terenów bagiennych, urządzo- c) Ustanawianie w miarę potrzeb stref ochronnych ujęć nych przejść – tuneli o właściwych parametrach wód (podziemne i powierzchniowe) oraz obszarów i ukształtowanym wejściu dla płazów, gadów ochronnych zbiorników wód śródlądowych wraz z i drobnych ssaków, odpłaszaczy również dla dużych prowadzeniem monitoringu tych wód w tych strefach zwierząt oraz przepławek dla ryb. i obszarach ochronnych. e) Zachowanie pozostałości izolowanych naturalnych d) Wyznaczanie obszarów ochronnych Głównych kęp roślinności, nieużytków hydrogenicznych, kęp Zbiorników Wód Podziemnych, uregulowanie zasad lasów, założeń parkowych itp. oraz poszukiwanie ochrony oraz rodzajów nakazów i zakazów odnoszących możliwości kształtowania i odtworzenia ciągłości ich się do sposobów ich zagospodarowania. powiązań przestrzennych. e) Dalsze ograniczanie eksploatacji wód podziemnych f) Wprowadzenie zalesień, zakrzewień i zadarnień dla celów innych niż: zaopatrzenie w wodę do picia, jako elementu odbudowy naturalnych powiązań wykorzystanie w przemyśle farmaceutycznym oraz ekologicznych, m.in. wzdłuż dolin rzecznych – spożywczym. stanowiących potencjalne korytarze ekologiczne f) Zachowanie i renaturalizacja biegu cieków oraz na obszarach wzmacniających wewnętrzną przymorskich7 – w szczególności stanowiących spójność całej sieci i zwartość przestrzenną zbiorowisk miejsca bytowania gatunków ryb wędrownych leśnych. – łososia, troci i certy – w zlewniach Wieprzy, Słupi, g) Zachowywanie i odtwarzanie aktywnych biologicznie Łupawy, Łeby, Piaśnicy, Redy, Zagórskiej Strugi wewnątrzmiejskich terenów leśnych, wodnych i Wisły oraz udrożnienie odcinków rzek pojeziernych i torfowiskowo-bagiennych, jako podstawy poprawy dla wędrówki ryb przede wszystkim w zlewniach Brdy, warunków ekologicznych życia mieszkańców miast Wdy, Gwdy. oraz zapewniających równowagę ekologiczną g) Utrzymanie i zwiększanie zdolności do samooczy- środowiska. szczania wód powierzchniowych, w celu uzyskania h) W sąsiedztwie obszarów chronionych i w obrębie polepszenia ich klasy czystości (obsadzenie korytarzy ekologicznych ważne jest m.in.: optymalne roślinnością, napowietrzanie, nieregulowanie wykorzystanie pod budowę nowych odcinków przepływu itp.). sieci infrastrukturalnych już istniejących korytarzy h) Tworzenie i utrzymywanie ekotonów wokół powierz- infrastruktury, odtwarzanie zniszczonych siedlisk chniowych zbiorników wód i cieków, ogranicza jących przyrodniczych w miejscach zastępczych. spływ zanieczyszczeń i odtwarzających naturalne V. Ochrona powietrza atmosferycznego korytarze ekologiczne – szczególnie w sąsiedztwie a) Poprawa jakości powietrza atmosferycznego, obszarów użytkowania rolniczego i obszarów szczególnie w miastach, głównie poprzez ograniczanie zabudowy letniskowej. wielkości emisji gazów i pyłów do atmosfery. i) Zwiększenie naturalnej retencji na obszarach miejskich, b) W dokumentach planistycznych gmin (miasta) należy przeciwdziałanie nadmiernemu uszczelnianiu terenów wyznaczyć korytarze przewietrzające. otwartych. c) Przeznaczanie części terenów niezainwestowanych j) Likwidacja i ograniczanie wpływu na środowisko w granicach administracyjnych miast na założenia źródeł jego zanieczyszczeń, przede wszystkim ścieków terenów zielonych przenikających tkankę obszarów komunalnych i przemysłowych oraz miogenów zabudowanych oraz bezwzględna ochrona zadrzewień, transportowanych powierzchniowo do wód z terenów zakrzewień i istniejących terenów zieleni urządzonej rolniczych. – jako elementów naturalnych utrzymujących k) Objęcie szczególną ochroną wód zlewni Raduni dobre warunki klimatu lokalnego i ograniczających i Brdy stanowiących źródła wody dla Gdańska rozprzestrzenianie zanieczyszczeń oraz hałasu. i Bydgoszczy. d) Dążenie do wyprowadzania uciążliwych funkcji przemysłowych z centrów miast przy uwzględnieniu IV. Ochrona zasobów biosfery kierunków ruchu mas powietrza. Ochrona zasobów biosfery realizowana jest przez e) Wyprowadzanie ruchu o charakterze tranzytowym Dziennik Urzędowy Województwa Pomorskiego Nr 172 — 13190 — Poz. 3361 poza tereny miast i innych obszarów o wysokiej nym i zdolności konkurowania w ramach tego obszaru. koncentracji zabudowy. Przyjmuje się następującą hierarchię ośrodków obsłu- f) Na obszarach miast wzdłuż dróg o znacznym natężeniu gi mieszkańców i gospodarki: ruchu stosowanie pasów zieleni izolacyjnej. A. OŚRODEK PONADREGIONALNY VI. Ochrona przed hałasem i wibracjami 1) Ośrodek centralny aglomeracji: Gdańsk, Gdynia, a) Wprowadzanie zabudowy technicznej i biologicznej Sopot; ograniczającej rozprzestrzenianie hałasu wzdłuż 2) Ośrodki uzupełniające obszaru aglomeracji: ciągów komuni-kacyjnych w obszarach zabudowy a) regionalne: Wejherowo, Tczew; mieszkaniowej – szczególnie w centrach miast b) lokalne: Pruszcz Gdański, Kartuzy; obszaru aglomeracji oraz dużych miast powiatowych 3) Ośrodki krystalizujące sieć osadniczą na obszarach zlokalizowanych na ciągach komunikacyjnych dróg ciągłego zainwestowania: Rumia, Reda, Żukowo. krajowych. Ośrodek ten posiada rozwinięte usługi wyższego b) Wyprowadzenie tranzytowego ruchu samochodowego rzędu, o najwyższym prestiżu i stopniu specjalizacji; z centrów obszarów zurbanizowanych oraz należą do nich administracja wojewódzka, uczelnie modernizacja i przebudowa ciągów komunikacyjnych wyższe, instytuty naukowo-badawcze, instytucje leczni- wraz z ciągami torowisk zgodnie z zasadami ctwa związane z ośrodkiem akademickim w tym oddziały Zrównoważonego Rozwoju Transportu w Miastach rzadkich specjalności medycznych wymagające bliskiego (SUTP)8. zaplecza naukowego, siedziby największych firm i pre- c) Zabezpieczenie istniejących terenów w otoczeniu stiżowych instytucji kultury i sztuki. lotnisk przed negatywnym oddziaływaniem Na pozostałym obszarze województwa hierarchia (hałas, wibracje) ze strony rozwijającego się ruchu ośrodków wynika z roli poszczególnych miast w odnie- lotniczego. sieniu do ukształtowanych wokół nich obszarów obsługi. d) Ograniczenie zagrożeń hałasem, wibracjami Nazewnictwo odzwierciedla zależność ośrodka od tery- i promieniowaniem na obszarach ochrony torium (ośrodki regionalne i ponadgminne). uzdrowiskowej Ustki i Sopotu oraz na terenach B. OŚRODKI REGIONALNE9 (równoważenia rozwoju) predysponowanych do rozwoju funkcji uzdrowisko- I rzędu: Słupsk – Ustka, Chojnice – Człuchów, Kwidzyn wych. Skupiają część usług publicznych i instytucji samorządu e) Ochrona środowiska przed hałasem na obszarach województwa wymagających lepszej dostępności dla nim zagrożonych powinna odbywać się w oparciu o mieszkańców. Wyznaczenie w województwie ośrodków programy ochronne. regionalnych wiąże się z orientacyjnym podziałem na 12.2. System osadniczy [Rys. 45] obszary obsługi, w których będzie prowadzone wspólne 12.2.1. Hierarchia ośrodków i obszary obsługi zarządzanie dla tego typu usług, o mniejszym zasięgu Hierarchia ośrodków określana została na podsta- i prestiżu. wie kryteriów ludnościowych, gospodarczych i funk- II rzędu: Starogard Gdański, Malbork – Sztum i Lę- cjonalnych. Określenie pozycji ośrodków w hierarchii, bork uwzględnia aktywność społeczności lokalnych i sku- Pozostałe miasta powiatowe powyżej 35 tys. mieszkań- teczność działań samorządu – jest więc stwierdzenie ców, koncentrujące funkcje, których obszar oddziaływa- faktów, które nie mają waloru trwałości. Ranga ośrodka nia przekracza granice powiatu (szpitale specjalistyczne, ma jednak wpływ na sposób traktowania ośrodka przy szkoły wyższe, centra kultury i sztuki, centra sportu i re- adresowaniu określonych działań wynikających z polityki kreacji, usługi komercyjne wyższego rzędu) – jednym regionalnej w określonym horyzoncie czasowym. Dlate- z czynników wpływających na lokalizację takich usług go hierarchia ośrodków, określająca ich rangę stanowi jest własny potencjał ludnościowy ośrodka, wzmacniany ustalenie niniejszego planu. przez ludność miejskiego obszaru funkcjonalnego. 1) Hierarchia ośrodków Potencjalne ośrodki II rzędu: Kościerzyna, Bytów Hierarchia ośrodków jest rozpatrywana odrębnie z Grupa ośrodków, które mogą dysponować wielkoś- punktu widzenia całego województwa i odrębnie z punktu cią i potencjałem rozwojowym, o ile dokonają integra- widzenia obszaru aglomeracji Trójmiasta. Odzwierciedla cji odpowiednio rozległych obszarów funkcjonalnych, ona pozycję ośrodków wynikającą z potencjału społecz- poprzez systemy transportu publicznego, infrastruktu- nego, gospodarczego oraz zakresów kompetencji zlokali- ry i skoordynowanej polityki przestrzennej. Należą do zowanych w nich podmiotów administracji publicznej. nich: W obszarze aglomeracji Trójmiasta zainwestowanie C. OŚRODKI PONADGMINNE: Czersk, Miastko, Nowy poszczególnych jednostek osadniczych niejednokrotnie Dwór Gdański, Hel, Jastarnia, Puck, Władysławowo, się zlewa, obszary obsługi nakładają się na siebie i ulega- Łeba, Brusy, Pelplin, Gniew, Prabuty, Dzierzgoń, ją rozmyciu. W tych warunkach hierarchia ośrodków nie Nowy Staw, Czarna Woda, Skórcz, Debrzno, Skar- zależy od zasięgu terytorialnego oddziaływania ośrodka, szewy, Kępice, Czarne i Krynica Morska a niemal w całości wynika z potencjału endogennego Miasta powiatowe, które nie będące ośrodkami regio- i dostępności transportowej z poszczególnych jej części. nalnymi i nie predysponowane do tej roli, a także inne W związku z tym hierarchia ośrodków obszaru aglome- miasta pełniące rolę głównego ośrodka uzupełniającego racji Trójmiasta opiera się wyłącznie na potencjale włas- w powiatowych obszarach obsługi. Dziennik Urzędowy Województwa Pomorskiego Nr 172 — 13191 — Poz. 3361

Tablica 10. Szacunkowa liczba ludności miast województwa pomorskiego (powyżej 10 tys. w roku 2008) w roku 2030 spodziewana liczba spodziewana liczba liczba ludności w liczba ludności miasto ludności w roku miasto ludności w roku 2008 r. w tys. w 2008 w tys. 2030 2030 Gdańsk 455,6 360,0–400,0 Pruszcz Gdański 25,6 25,0–30,0 Gdynia 249,3 210,0–230,0 Kościerzyna 23,0 25,0–30,0 Słupsk 97,3 80,0–90,0 Reda 19,6 20,0–25,0 Tczew 60,1 50,0–60,0 Bytów 16,7 15,0–20,0 Starogard Gdański 48,3 45,0–55,0 Ustka 16,1 15,0–20,0 Wejherowo 46,6 40,0–50,0 Kartuzy 15,0 15,0–20,0 Rumia 45,0 40,0–50,0 Władysławowo 15,0 10,0–15,0 Chojnice 40,0 35,0–45,0 Człuchów 14,4 10,0–15,0 Malbork 38,2 35,0–45,0 Puck 11,3 10,0–15,0 Sopot 38,8 35,0–45,0 Miastko 11,0 8,0–13,0 Kwidzyn 38,0 35,0–40,0 Nowy Dwór Gdański 10,0 8,0–13,0 Lębork 34,7 30,0–35,0 Sztum 9,9 8,0–11,0 Źródło: opracowanie własne na podstawie Banku Danych Regionalnych (2008) i własnych szacunków.

2) Obszary obsługi b) terytorium obszaru obsługi: powiaty wejherowski, Skupienie na obszarze aglomeracji Trójmiasta, two- gdański, pucki, kartuski i nowodworski oraz leżące rzącym zintegrowany funkcjonalnie ośrodek ponadre- poza obszarem aglomeracji powiaty: tczewski, sta- gionalny, instytucji samorządu województwa, stanowi rogardzki, malborski, lęborski i kościerski. czynnik podnoszący rangę tego ośrodka. Działanie takie 2. Słupski obszar obsługi: sprzyja ukształtowaniu środowiska społecznego i gospo- a) Słupsk – centrum obszaru obsługi; darczego oraz przestrzeni o wysokim potencjale ludzkim b) terytorium obszaru obsługi: powiaty: słupski i by- i gospodarczym. Potencjał ten podnosi atrakcyjność dla towski; lokalizacji przedsięwzięć o zasięgu ogólnopolskim i mię- 3. Chojnicko-człuchowski obszar obsługi: dzynarodowym (usługi wyższego rzędu, centra zarządza- a) Chojnice – Człuchów – centrum obszaru obsługi; nia podmiotów i organizacji gospodarczych, instytucji b) terytorium obszaru obsługi: powiaty: chojnicki finansowych oraz instytucji i projektów kulturalnych oraz i człuchowski; naukowych). Mogą one mieć zarówno charakter publicz- 4. Kwidzyński obszar obsługi: ny jak i komercyjny. a) Kwidzyn – centrum obszaru obsługi (z otwarciem Obszar obsługi dla ośrodka regionalnego stanowi na Grudziądz); terytorium, na którym będą bilansowane potrzeby i moż- b) terytorium obszaru obsługi: powiaty: kwidzyński. liwości zaspakajania usług w zakresie i skali odpowiada- 12.2.2. Kształtowanie systemu osadniczego wojewódz- jącej randze tego ośrodka. Np. rozmieszczenie oddziałów twa medycznych o określonych specjalnościach w szpita- Zadania polityki przestrzennej lach winno być analizowane w kontekście wszystkich 1) Poprawa spójności sieci osadniczej województwa zespołów opieki zdrowotnej w danym obszarze obsłu- z przestrzenią Polski, Europy i Regionu Morza gi, aby uniknąć dublowania się tych specjalności, które Bałtyckiego, umożliwiająca wzrost aktywności nie stanowią standardowych usług z zakresu lecznictwa społecznej i gospodarczej mieszkańców województwa zamkniętego. Dlatego obok ośrodka ponadregionalne- w relacjach krajowych i międzynarodowych. go wyznaczone są ośrodki regionalne I rzędu: Słupsk 2) Optymalizacja przestrzennej struktury regionu – Ustka, Chojnice – Człuchów, Kwidzyn. Stworzenie poprzez udostępnienie zasobów, ochronę walorów ośrodków pośredniej rangi pomiędzy poziomem woje- oraz wydzielenie obszarów przeznaczonych na wództwa (ośrodek ponadregionalny) a typowym ośrod- cele gospodarcze, wzmacniających efektywność kiem regionalnym (ośrodek regionalny II rzędu – miasto i konkurencyjność województwa. powiatowe powyżej 35 tys. mieszkańców) pozwala unik- Zasady zagospodarowania przestrzennego nąć rozpraszania funkcji wojewódzkich oraz przyczynić a) Wyrównywanie szans dostępu do usług publicznych się do ukształtowania dynamicznych centrów równowa- i pracy na obszarze województwa, poprzez żących rozwój gospodarczy na terenach peryferyjnych. wykorzystanie hierarchicznej sieci ośrodków dla Wpisuje się to w ten sam mechanizm, w którym koncen- połączenia szerokiego zakresu i wysokiej jakości oferty tracja funkcji publicznych jest czynnikiem przyciągają- z obiektywnymi uwarunkowaniami jej realizacji. cym inne podmioty komercyjne i publiczne. Wyznaczenie b) Uwzględnianie w planowaniu przestrzennym ograniczonej liczby ośrodków o znaczeniu regionalnym funkcjonowania powiązań: dom – praca – usługi, pozwala zhierarchizować i skoncentrować rozmieszcze- zapewniające – przy wysokiej jakości środowiska nie systemów infrastruktury transportowej i technicznej, zamieszkania – minimalizację potrzeb transportowych aby przy ograniczonych środkach uzyskać szybsze efekty i ograniczenie zużycia energii i emisji do środowiska, gospodarcze z jej realizacji. związanych z przemieszczaniem się. 1. Aglomeracyjny obszar obsługi funkcjonuje jako Kierunki zagospodarowania przestrzennego organizm, którego najistotniejsze funkcje koncentru- 1) Utrzymanie policentrycznego charakteru osadnictwa ją się głównie w miastach rdzeniowych, ale które przez: są wspomagane przez szeroki zestaw funkcji a) wzmocnienie rangi ośrodków regionalnych i po- rozmieszczonych na całym obszarze. Na obszar nadgminnych przez kreowanie przestrzeni miejskiej aglomeracji obsługi składają się: wysokiej jakości charakteryzującej się: a) Gdańsk, Gdynia, Sopot – centrum aglomeracji; - dogodnymi warunkami zamieszkania stosownie Dziennik Urzędowy Województwa Pomorskiego Nr 172 — 13192 — Poz. 3361 do potrzeb i możliwości mieszkaniowych; Obszarów Miejskich w kierunku ukształtowania - jakością życia, obejmującą szeroką i zróżnico- kompletnych ośrodków udostępniających pełen waną ofertę usług, dobrą obsługę komunalną, zestaw usług podstawowych i wyższego rzędu, a dogodne warunki wypoczynku i rekreacji; jednocześnie zapewniających wysoką jakość świad- b) ukształtowanie ośrodków regionalnych i ponad- czeń w całym obszarze obsługi. gminnych na centra życia miejsko-wiejskiej spo- 3) Wzmacnianie związków funkcjonalnych pomiędzy łeczności zamieszkałej na obszarze obsługi ośrodka ośrodkami nadrzędnymi i podrzędnymi, w celu – przez poprawę: stabilizowania sieci ośrodków regionalnych - dostępności do oferty usługowej i rynku pracy i ponadgminnych i ich roli względem odpowiednich ośrodka dla ludności wiejskiej; obszarów obsługi. - warunków do świadczenia wszechstronnej 4) Przeciwdziałanie procesom suburbanizacji wokół obsługi potrzeb bytowych, gospodarczych ośrodków regionalnych przez krystalizację sieci i kulturalnych ludności terenów wiejskich, w tym osadniczej w ich otoczeniu, przyczyniające się do zaspokajających potrzeby, które nie mogą być ochrony wartości przyrodniczych, krajobrazowych zrealizowane poza miastem. i kulturowych. c) konsolidację rozproszonego na obszarze woje- 5) Tworzenie przygotowanych planistycznie wództwa potencjału gospodarczego, społecznego i infrastrukturalnie terenów inwestycyjnych dla i przyrodniczego. strategicznych przedsięwzięć gospodarczych przez Organom ustanawiającym akty prawa miejscowego, wyznaczenie w strukturze przestrzennej gmin zarządzającym gospodarką komunalną oraz obszarów wyłączonych z inwestycji mieszkaniowych odpowiadającym za lokalną i ponadlokalną politykę i z inwestycji związanych z podstawową obsługą przestrzenną zaleca się: mieszkańców. – kształtowanie w ośrodkach regionalnych węzłów a) zapewnienia warunków przestrzennych rozwoju organizujących wojewódzką sieć powiązań gospo- portów, centrów logistycznych, multimodalnych darczych i społecznych w celu wymiany z oto- węzłów transportowych, systemu lotnisk mię- czeniem – proponuje się wsparcie dla ośrodków dzynarodowych, krajowych i regionalnych, ich regionalnych w działaniach zmierzających do: wzajemnych powiązań drogowych i kolejowych - przekształcenia ich w bieguny aktywności gospo- oraz poprawy ich dostępności z obszarów obsługi darczej, skupiające potencjał ekonomiczny, indy- ośrodków ponadregionalnych i regionalnych; widualny i zbiorowy, zapewniając miejsca pracy b) modernizacji, przebudowy i rozbudowy dróg i linii dla mieszkańców ośrodka oraz jego otoczenia; kolejowych służących powiązaniu ośrodków obsza- - rozwoju w ośrodku usług adresowanych do ru aglomeracji oraz ośrodków regionalnych z infra- mieszkańców i podmiotów całego obszaru strukturą komunikacyjną sieci TEN-T i jej węzłami: obsługi otaczającego ośrodek; portami oraz lotniskami. - uczynienia z ośrodków pośredników w wymia- 6) Obszary atrakcyjne dla rozwoju turystyki i rekreacji nie informacji, wiedzy, towarów i usług z innymi należy wyłączyć z intensywnego monofunkcyjnego ośrodkami, w zakresie, w jakim niemożliwa jest osadnictwa i inwestycji gospodarczych kolidujących tego typu aktywność w drodze indywidualnej z usługami turystyki. i rozproszonej; 7) Na obszarach cennych z punktu widzenia dziedzictwa – rozwiązania zmierzające do uczynienia z ośrodków kulturowego oraz posiadających wybitne wartości regionalnych węzłów systemów infrastruktury krajobrazu kulturowego, ważne dla kształtowania tech-nicznej i transportowych, w tym transportu tożsamości regionu, należy: publicznego – proponuje się wsparcie: a) planować nowe rozwiązania transportowe, jed- - wzajemnych powiązań ośrodków regionalnych nocześnie chroniąc historyczne trakty i związane z ich obszarem obsługi, w tym pomoc w działa- z nimi elementy zagospodarowania i urządzenia, niach zmierzających do organizacji transportu w tym zachować i udostępnić dla celów turystyki publicznego na obszarze obsługi; historyczne drogi bite, brukowe, aleje przydrożne, - rozwiązań, zapewniających powiązanie ośrod- kuźnie i karczmy; ków z zewnętrznymi systemami transportowymi, b) kształtować sieć osadniczą i nowe zainwestowa- w tym transportu publicznego, w celu poprawy nie mieszkaniowe oraz gospodarcze w powiązaniu dostępu do obszaru aglomeracji Trójmiasta, z ochroną oryginalnych urządzeń i rozwiązań z węzłów autostrady i dróg ekspresowych, węzłów zakresu techniki i infrastruktury (systemy wodne, kolejowych o znaczeniu krajowym, lotnisk i por- irygacyjne, kanały i akwedukty, elektrownie, linie tów. kolejowe, tunele, wiadukty); 2) Kształtowanie Funkcjonalnych Obszarów Miejskich, c) uwzględniać w procesach inwestycyjnych związa- poprzez organizacyjne, instytucjonalne i techniczne nych z rozwojem jednostek osadniczych ochronę wiązanie miast z obszarami wiejskimi, wspólnie urządzonych, historycznych terenów zielonych, realizujących politykę przestrzenną, transportową, parków i zbiorników wodnych; infrastrukturalną oraz usługi wyższego rzędu. d) stosować wzorce rozwoju przestrzennego obsza- Organom ustanawiającym akty prawa miejscowego, rów zainwestowanych zmierzające do wyekspono- zarządzającym gospodarką komunalną gmin oraz wania atrakcji turystycznych, stworzenia właściwej odpowia-dającym za lokalną i ponadlokalną politykę oprawy dla zlokalizowanych na tych obszarach cen- przestrzenną, zaleca się: nych obiektów i jednocześnie zapewnienie obsługi a) wspieranie rozwoju infrastruktury technicznej ruchu turystycznego; i systemów transportu integrującej społeczności e) przyjąć wzorce rozwoju jednostek osadniczych lokalne, rynki pracy i potencjał gospodarczy funk- uwzględniających ochronę zabytków i historycz- cjonalnych obszarów miejskich; nych układów urbanistycznych i ruralistycznych, b) wspieranie miast rdzeniowych Funkcjonalnych jak również umożliwiających ich efektywną ekono- Dziennik Urzędowy Województwa Pomorskiego Nr 172 — 13193 — Poz. 3361 micznie rewitalizację. e) Kształtowanie ośrodków satelitarnych – w przypadku 8) Wprowadzanie do gminnych dokumentów planisty- rozwoju nieciągłego wynikającego z obiektywnych cznych uregulowań umożliwiających egzekwowanie uwarunkowań (występowania barier rozwoju zakazu przeznaczania na nowe tereny osadnicze ciągłego lub wielkości jednostki osadniczej), oraz inwestycyjne obszarów spełniających funkcje kształtować nowe jednostki osadnicze o charakterze retencyjne lub zalewowe, w zakresie ochrony kompletnych ośrodków, z wykluczeniem tworzenia przeciwpowodziowej. nieustruktalizowanych wysp. 9) W obszarze aglomeracji Trójmiasta i paśmie f) Harmonizacja rozwoju osadnictwa i racjonalny rozwój osadniczym doliny dolnej Wisły rozwój systemów infrastruktury – w pierwszym rzędzie wykorzystywać infrastruktury technicznej i transportowej wspierający istniejące rezerwy infrastruktury technicznej wielokierunkowe powiązania ośrodków, tak aby i transportowej, a także uwzględniać możliwości poprawić warunki wymiany usług i produktów rozwoju tych systemów (istniejące sieci magistralne, oraz kształtować wspólny rynek pracy, sprzyjający rozwinięcia i domknięcia istniejących struktur). wzrostowi konkurencyjności i jakości zlokalizowanych Planowanie rozwoju przestrzennego winno zapewnić w nich funkcji. równoległą ekspansję obszarów zainwestowania 12.2.3. Kształtowanie lokalnych elementów systemu z rozbudową systemów usług publicznych, osadniczego infrastruktury technicznej i transportowej. Zasady zagospodarowania przestrzennego: g) Harmonizacja osadnictwa z systemem transportowym a) Stosowanie wzorców rozwoju przestrzennego, – rozwój zainwestowania jednostek osadniczych zapewniających najefektywniejsze wykorzystanie koordynowany z przekształceniami systemu obszarów istniejącego zainwestowania oraz transportowego, tak, aby na wszystkich poziomach minimalizujących ekspansję na nowe obszary projektowania i na każdym etapie rozwoju, zainwestowania kosztem przestrzeni otwartych poprawnie były zdefiniowane powiązania obszarów przez: rozwojowych z odpowiednimi elementami sys- - udostępnianie do zabudowy i zainwestowania temu transportowego. Powiązania winny zapewnić kolejnych terenów zgodnie z potrzebami budowy możliwość realizacji przez układ transportowy całościowych struktur przestrzennych; wszystkich funkcji, które musi on wypełnić, w - wyłączenie z osadnictwa i zainwestowania gospo- tym tranzytowych i obsługowych w stosunku do darczego obszarów produkcji rolnej i leśnej; analizowanego obszaru, z uwzględnieniem niezbędnej - prowadzenie oszczędnej gospodarki terenami ist- ich separacji. niejącego i potencjalnego zainwestowania; h) Wielofunkcyjność – planowanie rozwoju - wyłączenie z osadnictwa i zainwestowania gospo- przestrzennego zmierza do kształtowania obszarów darczego określonych obszarów w celu ochrony wielofunkcyjnych łączących przeznaczenie mieszka- przestrzeni otwartych, jako elementu kształtowania niowe oraz usługowe, w celu ograniczenia koniecznych ładu przestrzennego, w tym przeciwdziałanie „roz- przemieszczeń w relacji dom – praca – usługi – lewaniu się” obszarów zainwestowania; rekreacja. b) Rozwój przestrzenny jednostek osadniczych i) Minimalizowanie konfliktów – planowanie obszarów realizowany przez wdrażanie polityki przestrzennej, monofunkcyjnych ograniczone do przypadków, w formie skoordynowanych pod względem prawnym, gdy istnieje zagrożenie konfliktami funkcjonalnymi finansowymi i technicznym programów. Zapewniają i przestrzennymi planowanego zagospodarowania one właściwą kolejność realizacji przedsięwzięć z funkcjami mieszkaniowymi, usługowymi oraz wraz z możliwością ich finansowania. Z polityki tej rekreacyjnymi. wynika zapotrzebowanie na tereny inwestycyjne j) Atrakcyjne i przyjazne dla pracowników kształtowanie (obszary rozwojowe). Oszczędność gospodarowania obszarów przemysłowych. Ustalanie wewnątrz przestrzenią stawia tu wymóg racjonalnego wyboru obszarów rozwojowych – niezależnie od przestrzeni modeli rozwoju, zapewniającego uzupełnianie otwartych położonych poza ich granicami – wielkości istniejącej zabudowy na obszarach istniejącego (proporcji) i ewentualnie granic terenów biologicznie zainwestowania oraz otwierania nowych terenów czynnych, a także zasad ich ochrony. inwestycyjnych na podstawie uzasadnionej potrzeby. k) Społeczna tożsamość – planowanie obszarów Służy temu ocena stanu istniejącego wyposażenia w rozwojowych z uwzględnieniem rozwiązań przestrzen- zakresie systemów usług publicznych, infrastruktury nych i estetycznych, sprzyjających identyfikacji technicznej, w tym transportowej oraz ocena wielkości mieszkańców ze swoim sąsiedztwem przez kreowanie niezbędnych przedsięwzięć, które należy podjąć dla funkcjonalnego centrum jednostki jako przestrzeni obsługi nowego zainwestowania. publicznej, a także zachowanie i eksponowanie c) Projektowanie obszarów rozwojowych winno obiektów i obszarów o wartościach kulturowych, jako uwzględnić rangę ośrodka oraz jego obecną elementów kierunkujących kompozycję przestrzeni wielkość, jak również spójność z planami rozwoju i estetyczny charakter jej wypełnienia. województwa; Kierunki zagospodarowania przestrzennego d) Domykanie granic zainwestowania – wyznaczanie 1) Wdrażanie zdefiniowanego przestrzennie i prawnie obszarów rozwojowych tak, aby ekspansja systemu wykluczeń i ograniczeń rozwoju osadnictwa zainwestowania na każdym etapie kształtowała i zainwestowania, w celu ochrony cennych zasobów czytelną krawędź terenów zagospodarowanych, przy przestrzennych. W ramach tego zaleca się organom czym należy: sporządzającym dokumenty planistyczne gminy - wypełniać luki w zainwestowaniu, nie stanowiące stosowanie: chronionych przestrzeni otwartych; a) rozwiązań umożliwiających kontrolowanie proce- - kontynuować zabudowę wykraczającą poza istnie- sów inwestycyjnych i prowadzenie polityki prze- jący obszar zainwestowania zgodnie z charakterem strzennej sprzyjającej egzekwowaniu nakazów, jednostki osadniczej. zakazów oraz ograniczeń, na terenach, które są Dziennik Urzędowy Województwa Pomorskiego Nr 172 — 13194 — Poz. 3361 wykluczone z zainwestowania na podstawie prze- pobytu ludzi; pisów ochrony przyrody; g) przedsięwzięcia i rozwiązania przestrzenne umożli- b) narzędzi kontroli rozwoju inwestowania, w tym wiające zwiększenie podaży przygotowanych plani- zakazu przeznaczania na nowe tereny osadnicze stycznie i infrastrukturalnie terenów rozwojowych oraz inwestycyjne obszarów cennych przyrodni- pod budownictwo mieszkaniowe; czo i krajobrazowo, nie stanowiących jednocześnie 4) Stanowienie aktów prawa miejscowego zapewnia- ustawowych form ochrony – co winno wynikać z jących: odpowiedni dla rangi ośrodków zestaw polityki przestrzennej gminy; funkcji, warunki zachowania ładu przestrzennego oraz c) przepisów umożliwiających egzekwowanie ograni- zrównoważony rozwój przez: czeń w zakresie funkcji, formy i intensywności zain- a) wykorzystanie w pierwszej kolejności terenów nie- westowania, w tym zakaz zabudowy na terenach zainwestowanych, które znajdują się w centrach stanowiących otuliny obszarów ochrony przyrody, miast, lub w bezpośrednim ich sąsiedztwie; służące łagodzeniu skutków rozwoju cywilizacyjne- b) dogęszczanie istniejących obszarów zainwestowa- go, rozprzestrzenianiu się zanieczyszczeń i nieko- nia przy równoczesnym zachowaniu lub poszerza- rzystnych oddziaływań działalności gospodarczej niu terenów zielonych i powierzchni biologicznie oraz osadnictwa; czynnej, w tym poprzez zmniejszenie wielkości 2) Podniesienie gospodarczej atrakcyjności przestrzeni terenów infrastruktury transportowej na rzecz tere- przez planistyczne i infrastrukturalne przygotowanie nów zielonych i zabudowy usługowej związanej z przez gminy terenów inwestycyjnych: zielenią – osiągnięcie tych wzajemnie kolidujących a) w ośrodkach regionalnych – dla przedsięwzięć zwią- wymagań może zostać dokonane dzięki: zanych z rozwojem budownictwa mieszkaniowego - promowaniu wielofunkcyjnych jednostek osad- oraz dla innych inwestycji, o charakterze odpowia- niczych w celu zmniejszenia ilości dojazdów dającym specyfice, rynkowi pracy i gospodarczej zmotoryzowanych na rzecz ruchu pieszego i ro- tradycji tych ośrodków; werowego; b) na obszarach powiązanych siecią drogową i kolejo- - rozwojowi transportu publicznego; wą z autostradą A1, drogami krajowymi nr 6, 7, 22 - ułatwieniom dla ruchu pieszego i rowerowego; oraz z węzłami kolejowymi w tym korytarzu dla: - tworzenie stref wyłączonych z ruchu kołowego; - wielkich inwestycji związanych z produkcją adre- - budowę parkingów, wielopoziomowych, w tym sowaną na rynki europejskie, w dziedzinach podziemnych, na obrzeżach miast lub obrzeżach motoryzacji, elektroniki, informatyki, chemii, ich centrów, przy jednoczesnym powiązaniu ich farmacji itp.; z systemem transportu publicznego; - centrów logistycznych o znaczeniu krajowym c) promowanie modeli (wzorców) rozwojowych i międzynarodowym; poprzez wyznaczenie obszarów rozwojowych, dla c) na obszarach o dobrych warunkach klimatycznych których jest już zapewniona obsługa komunalna, w oraz hydrologicznych wyznaczenie terenów pod tym transportowa i infrastrukturalna; lokalizację źródeł energii odnawialnej, np.: parków d) łączenie form użytkowania terenu nie wywołują- wiatrowych czy elektrowni wodnych. cych konfliktów funkcjonalnych, na obszarze któ- 3) Tworzenie przez gminy atrakcyjnych warunków rych mieszkańcy na miejscu mogliby mieszkać, osiedlania się przez: pracować i zaspakajać potrzeby usługowe; a) wzmacnianie roli ośrodków miejskich jako wie- e) promowanie wzorców użytkowania terenów sprzy- lofunkcyjnych centrów osadnictwa, oferujących jających kreowaniu centrów o bogatej ofercie dobry dostęp do usług publicznych oraz terenów usług, zapewniającej silną bazę ekonomiczną dla zielonych; rozwoju jednostek osadniczych, o dobrej dostęp- b) kreowanie wysokiej jakości przestrzeni miejskiej, ności i obsługiwanych przez system komunikacji wyposażonej w atrakcyjne przestrzenie publiczne, publicznej; obszary zielone oraz urządzenia i infrastrukturę kul- f) koncentrację obiektów usługowych w zabudowie o tury, sportu i rekreacji; wysokiej intensywności tak, aby obsługiwały one c) rozwój infrastruktury transportowej i technicznej na lokalnie jak największą liczbę mieszkańców wraz z obszarach rozwojowych w sąsiedztwie istniejącego zapewnieniem multimodalnej obsługi transporto- zainwestowania ośrodków miejskich, przy zapew- wej; nieniu ochrony wartościowych pasów i klinów g) adaptację i rewitalizację terenów zdegradowanych zieleni, służących lokalnemu środowisku przyrodni- (poprzemysłowych, pokolejowych, składowych czemu i rekreacji mieszkańców oraz kształtujących i innych) i zagospodarowanych ekstensywnie; wysokiej jakości krajobraz; obejmujące: uzupełnienie niekompletnej tkanki d) rozwój stref centralnych miast, w tym: rewitalizację miejskiej i wielofunkcyjne dogęszczenie, z wyłącze- obszarów śródmiejskich, poprawę dostępności w niem oraz likwidacją funkcji uciążliwych i selekcją układzie wewnętrznym i zewnętrznym oraz kon- wzajemnie kolidujących; ukształtowanie terenów centrację w śródmieściach funkcji dostosowanych zielonych; obsługi przez transport publiczny; charakterem do przestrzeni miejskich kreujących h) strefowanie funkcji charakteryzujących się nieko- tożsamość miast; rzystnym lub szkodliwym oddziaływaniem na ludzi e) politykę przestrzenną zawierającą rozwiązania i środowisko w celu ich koncentracji na zamkniętych łagodzące problemy i uciążliwości funkcjonowania obszarach i jednocześnie separacji tych obszarów transportu i poprawiającą dostępność do obszarów od terenów innego zainwestowania lub wyłączo- rekreacyjnych; nych spod inwestycji; f) kształtowanie struktury przestrzennej uwzględniają- i) ograniczenie odległości pomiędzy strefami funk- ce bariery dla rozprzestrzeniania się zanieczyszczeń cjonalnymi do niezbędnego, z punktu widzenia i niekorzystnych oddziaływań działalności gospo- uciążliwości, minimum, aby zmniejszyć odległość darczej na obszary zamieszkania, usług i stałego dojazdów; Dziennik Urzędowy Województwa Pomorskiego Nr 172 — 13195 — Poz. 3361 j) kształtowanie przez gminy struktury funkcjonal- oraz kształtowanie podstaw rozwoju gospodarki opartej nej, przestrzennej i technicznej sieci osadniczej na wiedzy wymaga podjęcia działań zwiększających jego sprzyjającej uzyskaniu optymalnej dostępności do wewnętrzną spójność, przede wszystkim na polu edu- poszczególnych obszarów województwa przy mini- kacji. Rola edukacji – powszechnie dostępnej i możliwie malizacja potrzeb transportowych przez: najwyższej jakości – w dążeniu do osiągnięcia celów Stra- - koncentrowanie w ośrodkach funkcji o poziomie tegii Lizbońskiej jest szczególnie ważna. Środkiem zmie- adekwatnym do ich rangi, na obszarach, zdefi- rzającym do poprawy spójności regionu w tym zakresie niowanego przestrzennie w ramach tego ośrod- powinny być inwestycje w rozwój lokalnej infrastruktury ka, centrum usługowego; edukacji, jak również zapewnienie odpowiedniej jakości - odpowiednią lokalizację i koncentrację, w ośrod- infrastruktury dydaktycznej oraz naukowo-dydaktycznej kach o wyższej randze, tych funkcji publicznych, w szkołach wyższych. Będzie to sprzyjać poprawie jako- które nie wiążą się z bezpośrednim kontaktem z ści kształcenia i poziomu wykształcenia mieszkańców. mieszkańcami lub których kontakt z mieszkań- 1) Kształtowanie struktury przestrzennej infrastruktury cami ma charakter sporadyczny – przy zapew- szkolnictwa wyższego przez: nieniu poprawy dostępności transportowej do a) podniesienie rangi Trójmiasta jako ośrodka o ośrodków, w których są one lokalizowane; najbardziej wyspecjalizowanym zakresie usług - zachowanie rozproszonej, w ośrodkach niższej edukacji w Polsce Północnej poprzez rozwój bazy rangi, struktury usług i realizacji funkcji publicz- naukowo-dydaktycznej i socjalnej uczelni wyższych nych wymagających bezpośredniego i częstego i poszerzenie wachlarza kierunków kształcenia; kontaktu z mieszkańcami; b) rozwój istniejących mniejszych ośrodków szkolni- - rozwój technologii informacyjnych umożliwiają- ctwa wyższego poprzez rozbudowę bazy naukowo- cych załatwianie spraw, świadczenie pracy, pro- dydaktycznej, tworzenie nowych uczelni wyższych wadzenie działalności gospodarczej oraz naukę dających wykształcenie I, II i III stopnia, przede przy zminimalizowanej konieczności przemiesz- wszystkim w ośrodkach regionalnych I rzędu czania się lub wręcz bez takiej konieczności (e- (Słupsk, Chojnice i Kwidzyn); government, e-learning, telepraca); c) rozwój szkolnictwa wyższego I stopnia w miastach - rozwój kompleksowych systemów transportu aglomeracji Trójmiasta (Tczew, Pruszcz Gdański, zbiorowego, w formie konkurencyjnej dla trans- Kartuzy, Wejherowo) oraz przede wszystkim w portu indywidualnego (koncentracja funkcji, ośrodkach regionalnych II rzędu (Lębork, Malbork, pomimo rozwiązań telekomunikacyjnych, będzie Starogard Gdański) oraz potencjalnych regional- wzmagać na niektórych trasach ruch transpor- nych II rzędu (Bytów, Kościerzyna). towy – transport zbiorowy przy wykorzystaniu 2) Budowa, rozbudowa i modernizacja bazy dydaktycznej wyodrębnionych szlaków, np. istniejących linii szkolnictwa średniego zapewniające różnorodne kolejowych, uprzywilejowany w dostępie do cen- możliwości i formy kształcenia mieszkańców przede trów miast, może okazać bardziej komfortowy wszystkim w ośrodkach obsługujących obszary słabe i mniej czasochłonny niż transport indywidual- strukturalnie. ny). 3) Odbudowa zasadniczego szkolnictwa zawodowego z 12.3. Infrastruktura społeczna [Rys. 46] uwzględnieniem bazy dla praktycznej nauki zawodu Kształtowanie systemu obsługi ludności województwa z dostępem do nowych technologii w ośrodkach pomorskiego odnosi się do lokalizacji usług publicznych dysponujących potencjałem do ich rozwoju. i warunków rozwoju usług komercyjnych (tworzenia dla 4) Rozwój w pierwszej kolejności infrastruktury nich ułatwień i zachęt, zwłaszcza dla tych usług, które edukacyjnej przedszkolnej, podstawowej i gimnazjal- są istotne dla rozwoju społecznego i gospodarczego, a nej w gminach, w których udział ludności w wieku same mechanizmy rynkowe nie zapewniają odpowied- przedszkolnym i szkolnym jest wyższy od przeciętnej niego ich rozwoju). Usługi są tu rozumiane szeroko, dla województwa. nie tylko jako działalności ale i jako instytucje, a przede 5) Rozwój centrów kształcenia ustawicznego przede wszystkim obiekty infrastruktury społecznej, a nawet wszystkim w obszarze metropolitalnym i ośrodkach konkretne urządzenia. regionalnych i potencjalnych regionalnych. Zadania polityki przestrzennej 6) Zapewnienie dostępności kształcenia ustawicznego 1) Poprawa dostępności mieszkańców do usług rosnącej grupie wieku poprodukcyjnego – tzw. i urządzeń edukacji, zdrowia, kultury oraz sportu. Uniwersytety III Wieku, w oparciu o istniejące uczelnie Zasady zagospodarowania przestrzennego wyższe. a) Optymalizacja sieci obiektów i urządzeń edukacji, 2) Ochrona zdrowia ochrony zdrowia, kultury i sportu przez: Z uwagi na stan zdrowotny mieszkańców woje- - polepszenie ich dostępności przestrzennej przez wództwa pomorskiego, szczególnie zachorowalność zapewnienie sprawnej obsługi komunikacją pub- i umieralność na choroby nowotworowe, układu ser- liczną; cowo-naczyniowego oraz cukrzycę, istotne jest podję- - lokalizację nowych inwestycji (np. oferty edukacji cie działań zmierzających do polepszenia dostępności na poziomie wyższym – I stopień – bez konieczno- i jakości usług w placówkach ochrony zdrowia, ważnych ści zmiany miejsca zamieszkania); z punktu widzenia regionu. Zapewnienie nowoczesnego, - stosowanie przy lokalizacji obiektów i urządzeń na poziomie porównywalnym ze standardami europej- sportowych zgodnie z zaleceniami światowych skimi, dostępu do podstawowej i specjalistycznej opieki federacji sportowych w związku z możliwością zdrowotnej mieszkańców województwa pomorskiego, wykorzystania dla wydarzeń sportowych o znacze- wymaga ukształtowania odpowiedniej sieci jednostek niu międzynarodowym. szpitalnych i ambulatoryjnych m.in. poprzez inwesty- Kierunki zagospodarowania przestrzennego cje w infrastrukturę ochrony zdrowia oraz kształtowanie 1) Edukacja, szkolnictwa wyższego i nauki warunków dla rozwoju zintegrowanego regionalnego Budowanie silnej pozycji województwa pomorskiego systemu ratownictwa. Dziennik Urzędowy Województwa Pomorskiego Nr 172 — 13196 — Poz. 3361 1) Kształtowanie struktury przestrzennej infrastruktury nalnym; ochrony zdrowia przez: b) rozwijanie na obszarze województwa ośrodków a) utrzymanie i podniesienie rangi placówek lecz- kultury upowszechniających i prezentujących kul- nictwa ponadregionalnego zlokalizowanych na turę i dziedzictwo kulturowe Pomorza o znaczeniu terenie Trójmiasta, w tym przede wszystkim Gdań- krajowym i regionalnym: Brusy, Bytów, Chojnice, skiego Uniwersytetu Medycznego; Człuchów, Gniew, Hel, Jastarnia, Kartuzy, Koście- b) integrację istniejących ośrodków onkologicznych rzyna, Kwidzyn, Lębork, Łeba, Miastko, Nowy Dwór w województwie w ramach Pomorskiego Centrum Gdański, Pelplin, Puck, Słupsk, Starogard Gdański, Onkologicznego oraz rozwój bazy materialnej, diag- Sztum, Tczew, Ustka, Wejherowo, Władysławo- nostyki i leczenia nowotworów; wo. c) wzmocnienie funkcjonowania regionalnych ośrod- 2) Budowa, rozbudowa i modernizacja instytucji kultury ków diagnostycznych, terapeutycznych i rehabilita- wyspecjalizowanej (np. filharmonia, opera, teatry, cyjnych funkcjonujących w publicznym systemie muzea), uzupełnienie i rozbudowę sieci placówek opieki zdrowotnej i zapewniających specjalistycz- kultury oraz poprawa warunków lokalowych ną opiekę medyczną w zakresie chorób nowotwo- istniejących obiektów kultury. rowych, chorób układu sercowo-naczyniowego, 3) Rozwijanie różnorodnych form upowszechniania cukrzycy, chorób psychicznych, opieki długotermi- i krzewienia kultury na obszarze całego województwa nowej, rehabilitacji i opieki nad matką i dzieckiem oraz poprawa warunków świadczenia tych usług, (zgodnie z programem „Zdrowie dla Pomorzan zwłaszcza wspierających i upowszechniających kulturę 2005–2013”) w ośrodkach ponadregionalnych i edukację regionalną, m. in. domy i ośrodki kultury, (Gdańsk, Gdynia) i obszarze aglomeracji Trójmia- uniwersytety ludowe. sta oraz w ośrodkach: Słupsk, Chojnice, Kwidzyn, 4) Obejmowanie ochroną w planach zagospodarowania Malbork, Starogard Gdański, Lębork, Kościerzyna, przestrzennego ocalałych obiektów dziedzictwa Bytów i uzdrowis-kach: Sopot, Ustka. kulturowego i wykorzystywanie jako wzorców w 2) Ochrona stref ochrony uzdrowiskowej w Sopocie kształtowaniu lokalnej przestrzeni, a także bazy dla i Ustce. tworzenia instytucji kultury. 3) Budowa, rozbudowa i modernizacja placówek 4) Sport, kultura fizyczna i rekreacja ambulatoryjnej opieki zdrowotnej, w tym bazy W nowoczesnych społeczeństwach sport jest jedną z lokalowej dla lekarzy rodzinnych na obszarach ważnych wartości kulturowych, wpływających na rozwój wiejskich w celu poprawy dostępu do lekarzy człowieka, jego zdrowie i jakość życia. W rozwiniętych pierwszego kontaktu. społeczeństwach sport stał się dobrem powszechnym, 4) Kształtowanie struktury przestrzennej systemu dostępnym w różnych formach – stosownie do możli- ratownictwa przez: wości i zainteresowań czynnikiem kształtowania zdrowia a) stworzenie systemu oddziałów ratownictwa i rozwijania nawyków i prozdrowotnych postaw – a także medycznego w oparciu o koncepcje regionalnego wartościowej formy spędzania wolnego czasu. Obok systemu ratownictwa, z uwzględnieniem równo- wielkich wartości kulturowych i społecznych sport staje miernej ich dostępności; się też stymulatorem rozwoju wielu gałęzi gospodarki, b) budowę lub modernizację lądowisk przyszpitalnych tworząc swoisty rynek pracy. Większość obiektów spor- w szpitalach mających szpitalne oddziały ratunko- towych w regionie wymaga modernizacji, szczególnie w we (SOR). małych miastach i gminach wiejskich. Brak infrastruk- 3) Kultura i sztuka tury ogranicza dostęp do zajęć sportowo-rekreacyjnych Współcześnie kultura jest jednym z podstawowych i aktywnych form spędzania wolnego czasu. W związku czynników rozwoju regionu w odniesieniu do kapitału z tym niezbędna jest poprawa dostępności do obiektów intelektualnego, wyrównywania szans, rozwoju ekono- sportowych, ich modernizacją oraz rozbudową, a także micznego (w tym szczególnie zwiększenia atrakcyjno- umożliwiających organizację w województwie wielu ści jednostek terytorialnych dla wspólnoty terytorialnej wydarzeń sportowych o charakterze krajowym i euro- oraz inwestorów i turystów). Kultura należy również pejskim. do podstawowych punktów odniesienia w określeniu 1) Kształtowanie struktury przestrzennej infrastruktury metropolitalnych funkcji i znaczenia miast w układach sportu, kultury fizycznej i rekreacji przez: przestrzennych, ekonomicznych i społecznych. Dostęp- a) budowę, rozbudowę i modernizację urządzeń ność do instytucji kultury, a także stopień korzystania i bazy sportowej w celu organizacji międzynaro- z nich, wykazuje w województwie pomorskim znaczne dowych i krajowych wydarzeń sportowych w tym. zróżnicowanie między miastem a wsią. Pogarszanie m.in.: Akademii Wychowania Fizycznego i Sportu dostępu do kultury na obszarach wiejskich związane jest w Gdańsku, Ośrodka Przygotowań Olimpijskich także z postępującym spadkiem liczby placówek kultu- w Cetniewie we Władysławowie, Centralnego ry i wiejskich szkół oraz ograniczanie działalności przez Ośrodka Szkolenia Żeglarskiego w Charzykowach, pozostałe instytucje. W związku z tym należy z jednej Centralnego Ośrodka Szkolenia Sportowego Pol- strony budować wysoką pozycje Trójmiasta jako krajo- skiego Związku Płetwonurkowania w ra-mach wego i europejskiego ośrodka kultury, a także wspierać Kaszubskiego Centrum Sportowo-Rekreacyjnego przedsięwzięcia poprawiające dostępność do instytucji w Kościerzynie, odgrywających istotne znaczenie w kultury na terenach wiejskich, jako działania redukują- przygotowaniach do udziału w prestiżowych impre- cego dysproporcje w zakresie aktywności gospodarczej zach międzynarodowych; i społecznej mieszkańców. b) budowę (rozbudowa, odbudowa) i remont otwar- 1) Kształtowanie struktury przestrzennej infrastruktury tych i zamkniętych obiektów sportowych niepowią- kultury i sztuki przez: zanych z infrastrukturą szkolną (baseny, boiska, hale a) wzmacnianie rangi Trójmiasta i Malborka – jako sportowe, korty, ścieżki zdrowia oraz inne obiekty głównych ośrodków animujących wydarzenia kul- dla potrzeb aktywnego trybu życia) w ośrodkach turalne o znaczeniu europejski, krajowym i regio- sportowych ponadregionalnych (Gdańsk, Gdynia, Dziennik Urzędowy Województwa Pomorskiego Nr 172 — 13197 — Poz. 3361 Sopot, Cetniewo, Charzykowy, Kościerzyna) oraz przestrzennych dla tworzenia i rozwoju stabilnej struktu- w ośrodkach regionalnych: Słupsk, Chojnice, Kwi- ry gospodarczej, w tym przede wszystkim przez rozwój dzyn, Lębork, Malbork, Starogard Gdański, Bytów infrastruktury transportowej łączącej Trójmiasto i ośrod- oraz miastach aglomeracji Trójmiasta; ki regionalne z krajową i europejską siecią osadniczą. c) w gminach od 10–25 tys. mieszkańców oraz w miej- Wymaga to także działań służących aktywizacji przed- scowościach nadmorskich (Ustka, Łeba, Jastar- siębiorczości przez wspieranie rozwoju instytucji i firm nia, Hel) kształtowanie i rozwój wielofunkcyjnych otoczenia biznesu w ośrodkach regionalnych. Ważnym ośrodków pełniących funkcje sportowe, rekreacyj- elementem konkurencyjności województwa pomorskie- ne i kulturalne. go powinno być także racjonalne wykorzystanie walorów 2) Zagospodarowanie zdegradowanych przestrzeni i zasobów środowiska przyrodniczego i kulturowego oraz miast z przeznaczeniem na funkcje publiczne, takie jak: aktualnego stanu zainwestowania będącego podstawą place, ciągi komunikacji pieszej i rowerowej, parki, dla dalszych działań kształtujących warunki przestrzenne place zabaw, tereny sportowe, zbiorniki wodne. rozwoju gospodarczego. 3) Budowa, rozbudowa lub modernizacja obiektów Zadania polityki przestrzennej: sportowych w placówkach edukacyjnych, w tym w 1) Kształtowanie warunków dla rozwoju gospodarki szkołach wyższych. opartej na wiedzy. 4) Budowa, uporządkowanie, modernizacja i rozbudowa 2) Umacnianie i wzbogacanie tradycyjnych funkcji urządzeń rekreacyjno sportowych: plaż, kąpielisk, gospodarczych lokalizowanych nad morzem oraz przystani wodnych, ścieżek sportowych i innych zrównoważone wykorzystanie potencjałów i zasobów obiektów w miejscowościach wypoczynkowych. przestrzeni obszaru przybrzeżnego. 5) Zagospodarowanie i przystosowanie bulwarów 3) Wielofunkcyjny rozwój obszarów wiejskich, w i terenów nadrzecznych do uprawiania sportów, tym szczególnie obszarów strukturalnie słabych, poprzez tworzenie i wyznaczenie systemu tras gwarantujący zachowanie właściwego stanu rekreacyjnych. środowiska i wiejskiego charakteru krajobrazu. 6) Budowa, przebudowa, rozbudowa infrastruktury 4) Kształtowanie przestrzeni rolniczej w sposób przeznaczonej do rekreacji, w tym m.in. narciarskiej, sprzyjający prowadzeniu gospodarki rolnej rowerowej, pieszej i wodnej, (np.: wyciągi narciarskie, dostosowanej do predyspozycji użytkowych obszaru ścieżki rowerowe, szlaki piesze, stanice wodne, pola i pojemności środowiska naturalnego. golfowe). 5) Tworzenie korzystnych warunków dla rozwoju usług 7) Zagospodarowanie terenu wokół obiektów wspierających rozwój gospodarczy obszarów słabych rekreacyjno-sportowych, wzmacniające atrakcyjność strukturalnie. obiektu i tworzących kompleksy rekreacyjno- Zasady zagospodarowania przestrzennego: sportowe. a) Kształtowanie warunków do efektywnej współpracy sektorów B+R ze środowiskiem gospodarczym przez rozwój dzielnic wiedzy i parków naukowo- 1 Art. 6, Ust. o ochronie przyrody, Dz. U. z 2004 r., nr 92, poz. technologicznych. 880. b) W dokumentach planistycznych gmin portowych 2 Propozycje kierunków działań w: Projekt Polityki Ekologicznej należy uwzględniać wyznaczenie kompleksowego Państwa na lata 2007-2010 z uwzględnieniem perspektywy systemu infrastruktury transportowej, obejmującej na lata 2011–2014, Ministerstwo Środowiska, Warszawa, 2006. połączenie terenów portowych z infrastrukturą 3 Na podst.: J. Czochański, M. Hałuzo, G. Kubicz, H. Wojcieszyk, drogową, kolejową i techniczną. Studium ekofizjograficzne województwa pomorskiego, c) Kształtowanie atrakcyjnych i przyjaznych obszarów Pomorskie Studia Regionalne, UMWP, Gdańsk 2006. przemysłowych przez ustalanie wewnątrz obszarów 4 Przyjęty w planie system płatów i korytarzy ekologicznych rozwojowych terenów biologicznie czynnych a także jest elementem rekomendowanym w Polityce Ekologicznej zasad ich ochrony. Państwa do wskazywania w planach zagospodarowania d) Dostosowywanie charakteru i intensywności przestrzennego, posiadającym niezwykle istotne znaczenie gospodarowania rolniczego do lokalnego potencjału z punktu widzenia zachowania rozwoju zrównoważonego i funkcjonowania zasobów biotycznych środowiska, w agroekologicznego. tym dla kształtowania warunków ekologicznych, ochrony e) W procesie przekształceń przestrzeni rolniczej, m.in. różnorodności biologicznej i gospodarki wodnej. związanej ze zm. własnościowymi i zalesianiem, 5 Dz. U. nr 162 z 2003 r. z późn. zm. zachowywanie wiejskiego krajobrazu kulturowego 6 Ze względów ekologicznych, gospodarczych i społecznych i założeń przestrzennych związanych z zabytkowymi wskazane są dolesienia – zgodnie z programem zwiększania zespołami folwarcznymi i dworsko-parkowymi. lesistości kraju i koncepcjami wypracowanymi wspólnie z Kierunki zagospodarowania przestrzennego: RDLP (Regionalne Programy Operacyjne Polityki Leśnej 1) Gospodarka, w tym oparta na wiedzy Państwa, RDLP Szczecinek 2004; RDLP Gdańsk 2004). 7 Zgodnie z Programem udrożnienia rzek, Urząd Marszałkowski 1) Rozwój infrastruktury dla integrującej potencjał Województwa Pomorskiego, 2004. naukowo-badawczy z sektorem gospodarczym 8 Komunikat Komisji do Rady i Parlamentu Europejskiego poprzez: dotyczący strategii tematycznej w sprawie środowiska a) rozbudowę Pomorskiego Parku Naukowo-Techno- miejskiego z dnia 11.01.2006, COM (2005) 718 wersja logicznego (PPN-T) w Gdyni i Gdańskiego Parku ostateczna. Naukowo-Technologicznego (GPN-T) w Gdańsku; 9 Zgodnie ze Strategią Rozwoju Województwa Pomorskiego b) inwestycje ukierunkowane na tworzeniu przede 2020 określane jako ośrodki subregionalne. wszystkim w ośródkach regionalnych i potencjal- nych centrów transferu technologii, inkubatorów 12.4. Kształtowanie warunków przestrzennych rozwoju przedsiębiorczości, parków technologicznych – np.: gospodarczego [Rys. 47] Słupski Inkubator Technologiczny, Kwidzyński Park Konkurencyjność województwa, zdefiniowana w stra- Przemysłowo-Technologiczny (KPP-T); tegii rozwoju jako silne i trwałe oddziaływanie regionu 2) Kształtowanie warunków przestrzennych rozwoju w skali europejskiej, wymaga kształtowania warunków Dziennik Urzędowy Województwa Pomorskiego Nr 172 — 13198 — Poz. 3361 gospodarki morskiej i sektorów okołoportowych strzennych na rzecz budowy niewielkich przetwór- przede wszystkim w oparciu o poprawę dostęp- ni bazujących na lokalnych surowcach rolniczych ności zewnętrznej portów morskich o podstawo- i leśnych, w tym przetwórstwa surowców energe- wym znaczeniu dla gospodarki morskiej – Gdańska tycznych oraz rozwoju turystyki. i Gdyni. 12.4.1. Rozwój gospodarki turystycznej 3) Rozwój portowych centrów logistycznych jako Zadania polityki przestrzennej: [Rys.48] węzłów intermodalnych tworzących Pomorskie 1) Rozwój całorocznej oferty turystycznej opartej o Centrum Logistyczne na terenach portowych w walory przyrodniczo-kulturowe i krajobrazowe oraz Gdańsku i Gdyni. funkcje miejskie i metropolitalne. 4) Modernizacja małych portów morskich i przystani Zasady zagospodarowania przestrzennego: morskich, jako tradycyjnych miejsc aktywności a) Rozwój bazy noclegowej w pierwszej kolejności w gospodarczej mieszkańców strefy nadmorskiej. oparciu o możliwości adaptacji istniejącej zabudowy 5) Aktywizacja gospodarcza przez: dotychczas pełniącej inne funkcję. a) poprawę dostępności przedsiębiorców do usług b) Realizacja zagospodarowania turystycznego informacyjnych i doradczych świadczonych i urządzeń rekreacji jako atrakcji towarzyszących przez instytucje otoczenia biznesu, zwłaszcza na trasom turystycznym wykorzystywanym masowo. obszarach o niskiej aktywności gospodarczej; c) Spójne kształtowanie systemu szlaków turystycznych, b) wykorzystanie sąsiedztwa węzłów transporto- których przebiegi powinny być kształtowane z wych autostrady A1 o wyjątkowo korzystnych myślą o zachowaniu hierarchii, potrzebach różnych warunkach dla inwestowania ze względu na użytkowników, ponadto łączyć się w sieć o zasięgu dobrą dostępność komunikacyjną; międzyregionalnym i międzynarodowym. c) restrukturyzację ośrodków monoprodukcji prze- d) Ograniczanie presji turystycznej na obszary mysłowej oraz dużego udziału gałęzi tradycyj- wrażliwe przyrodniczo, kulturowo i krajobrazowo nych np.: Czarna Woda, Pelplin; przez zapewnienie infrastruktury obsługi ruchu d) tworzenie warunków przestrzennych dla rozwo- turystycznego przeciwdziałającej dewastacji tych ju rzemiosła regionalnego, w tym kaszubskiego obszarów. i kociewskiego oraz ich promocja. e) Ograniczanie intensywności zagospodarowania stref 6) Rozwój zainwestowania Pomorskiej (PSSE) oraz przybrzeżnych jezior, realizacja zagospodarowania w Słupskiej Specjalnej Strefy Ekonomicznej (SSSE), przypadku jezior rynnowych przez zagospodarowanie także ich rozszerzenie o nowe potencjalne obszary tylko jednej strony jeziora. inwestycyjne, w tym: f) Wytyczanie i organizowanie szlaków turystycznych, a) PSSE np. w mieście Malbork oraz gminach: zwłaszcza tras rowerowych o znaczeniu ponadlokalnym Tczew, Pelplin, Kwidzyn, Człuchów; w sposób umożliwiający ich wykorzystanie niezależnie b) SSSE np. w miastach: Bytów, Słupsku, Lębor- od stopnia sprawności fizycznej. ku i Kościerzynie oraz gminach: Słupsk, Czarna g) Kształtowanie w miejscowościach uzdrowiskowych Dąbrówka, Dębnica Kaszubska, Kobylnica, Trze- oraz wypoczynkowych odpowiedniej wielkości bielino i Potęgowo. terenów zieleni urządzonej dla potrzeb kuracjuszy, 2) Rolnictwo i gospodarka żywnościowa turystów i mieszkańców. Konkurencyjność rolnictwa wymaga dostosowania h) Realizacja terenów rekreacyjnych i wypoczynkowych produkcji i przetwórstwa żywności do standardów sani- w miastach aglomeracji, przede wszystkim na styku tarno-weterynaryjnych i bezpieczeństwa żywności UE miasta i obszarów leśnych lub akwenów wodnych. oraz wykorzystanie przewagi w sektorach i kierunkach i) Realizacja inwestycji bezpośrednio chroniących produkcji o wysokich nakładach pracy i ziemi. Tworze- środowisko przyrodnicze, wartości kulturowe niu korzystniejszych warunków gospodarowania w rol- i krajobraz, w rejonach najintensywniej wykorzysty- nictwie służyć będą następujące kierunki działań: wanych turystycznie – w szczególności w pasie 1) Poprawa struktury obszarowej gospodarstw oraz nadmorskim i na Pojezierzu Kaszubskim. organizacji i ukształtowania rozłogów poprzez Kierunki zagospodarowania przestrzennego: prowadzenie prac scaleniowo-wymiennych. 1) Rozwój infrastruktury turystyki opartej o usługi typu 2) Ograniczanie liczby ludności pracującej w rolnictwie SPA, kulturowej, specjalistycznej i wyczynowej jako poprzez tworzenie warunków przestrzennych dla potencjału zwiększającego atrakcyjność regionu rozwoju pozarolniczej aktywności gospodarczej na także poza sezonem letnim – w szczególności wsi (MŚP, turystyka, obsługa wsi i rolnictwa itp.). w miejscowościach o najwyższej liczbie miejsc 3) Na obszarach: noclegowych. a) wysokotowarowej produkcji rolnej (o najwyższej 2) Poprawa jakości i estetyki stref intensywnego jakości bonitacyjnej gleb), wskazuje się na potrzebę zagospodarowania turystycznego, tak aby upowszechniania zadrzewień śródpolnych (szcze- odpowiadały potrzebom regeneracyjnym człowieka gólnie w rejonach o niskiej lesistości) i ochronę – w szczególności: tych gruntów; a) w paśmie nadmorskim: na odcinku od Karwi do b) rolno-leśnych, z rolnictwem zrównoważonym i eko- Helu, na terenie Trójmiasta, w paśmie od Gdańska- logicznym (strefa ekologizacji rolnictwa) wskazuje Sobieszewa do Kątów Rybackich oraz w miejsco- się potrzebę rozwoju rolnictwa wielofunkcyjnego, wościach Ustka, Rowy, Łeba, Lubiatowo, Białogóra, zapewniającego efektywne wykorzystanie rolni- Dębki i Krynica Morska; czego potencjału produkcyjnego przy zachowaniu b) w strefach brzegowych jezior: na Pojezierzu wysokich walorów przyrodniczych obszarów wiej- Kaszubskim (np. jeziora: Raduńskie Górne, Raduń- skich (utrzymanie bioróżnorodności, ochrona gleb skie Dolne, Ostrzyckie, Mausz, Gowidlińskie, Sitno i wód, wartości krajobrazowych); i okoliczne, Kamień i Wysoka), w Borach Tuchol- c) rolno-leśnych, zwłaszcza strukturalnie słabych, skich i na Równinie Charzykowskiej (np. jeziora: tworzenie warunków infrastrukturalnych i prze- Wdzydzkie, Charzykowskie – wschodni brzeg, Kru- Dziennik Urzędowy Województwa Pomorskiego Nr 172 — 13199 — Poz. 3361 szyńskie, Sudomie, Wielki Ocypel) oraz w strefie kreowanie atrakcyjnych stref przybrzeżnych nadmorskiej (np. jeziora: Łebsko, Sarbsko). (tzw. waterfrontów) wyeksponowanie punktów 3) Rozwój infrastruktury turystyki: widokowych, budowę promenad, przystani wodnych, a) kongresowej (przede wszystkim w Trójmieście w szczególności w Gdańsku, Sopocie, Gdyni, Pucku, i jego okolicy) oraz konferencyjnej na obszarach we Władysławowie, Ustce i Krynicy Morskiej. posiadających odpowiednią bazę hotelową użyt- 3) Restrukturyzacja i podwyższenie standardu miejsco- kowaną przede wszystkim sezonowo; wości turystycznych o wysokim potencjale (Krynica b) krajoznawczej: opartej przede wszystkim na: euro- Morska, Stegna, Kąty Rybackie, Hel, Jastarnia, Sopot, pejskim znaczeniu Gdańska i Malborka oraz krajo- Władysławowo, Łeba, Ustka). wym ośrodków koncentrujących i prezentujących 4) Zagospodarowania przybrzeżnych i morskich przystani dziedzictwo kulturowe (przede wszystkim morskie, pasażerskich lub żeglarskich (Gdańsk, Sopot, Gdynia, Żuław Wiślanych i Powiśla, Kaszub, Kociewia i Zie- Hel, Jastarnia, Puck, Rewa, Łeba, Ustka, Krynica mi Słowińskiej) przede wszystkim: Będomin, Brusy, Morska, Kąty Rybackie, Władysławowo). Bytów, Chojnice, Człuchów, Gdynia, Gniew, Hel, 5) Rozwój zaplecza dla obsługi statków wycieczkowców Jastarnia, Kartuzy, Kluki, Kościerzyna, Kwidzyn, i ich pasażerów w Gdańsku i Gdyni. Lębork, Łeba, Nowy Dwór Gdański, Miastko, Pel- 6) Rozwój infrastruktury uzdrowiskowej, ochrona plin, Słupsk, Sopot, Starogard Gdański, Swołowo, stref ochrony uzdrowiskowej oraz ochrona funkcji Sztum, Sztutowo, Ustka, Waplewo Wielkie, Wdzy- uzdrowiskowej przed innymi funkcjami i sposobami dze Kiszewskie, Wejherowo i Władysławowo; zagospodarowania w Ustce i Sopocie. c) świąteczno-weekendowej i agroturystyki: na tere- 7) Rozwój tras alternatywnych wobec transportu nach odznaczających się wysokimi walorami krajo- samochodowego (m.in. tras rowerowych i połączeń brazu – np. w Dolinie Walichnowskiej, na Żuławach wodnych). (Malborskich, Gdańskich i Elbląskich) Pojezierzu 8) Wprowadzenie ograniczeń wjazdu na tereny, na Iławskim, Pojezierzu Kaszubskim, Pojezierzu Sta- których sezonowy ruch samochodowy niesie poważne rogardzkim, Pojezierzu Krajeńskim, Wysoczyźnie zagrożenie dla środowiska naturalnego (przede Żarnowieckiej, Równinie Charzykowskiej, Dolinie wszystkim Mierzeja Wiślana i Półwysep Helski), Gwdy, Wysoczyźnie Polanowskiej, Pradolinie Łeby, przy jednoczesnej organizacji systemu parkingów Pobrzeżu Kaszubskim, Mierzei Wiślanej; i transportu publicznego (system park and ride). d) ekologicznej: na obszarach chronionych, cennych 9) Lokalizacja na Mierzei Wiślanej turystycznego przyrodniczo i krajobrazowo, na których istnieją przejścia granicznego z Obwodem Kaliningradzkim ograniczenia dla funkcji gospodarczych – w szcze- Federacji Rosyjskiej. gólności w parkach narodowych, parkach krajobra- 2) Strefa pojezierna zowych, leśnych kompleksach promocyjnych; Strefa pojezierna jest obszarem atrakcyjnym przy- 4) Utworzenie szlaków tematycznych i produktów rodniczo i krajobrazowo. Występuje tu znacząca kon- turystycznych, wykorzystujących kulturowe, przyro- centracja miejsc noclegowych (15% miejsc ogółem dnicze i krajobrazowe walory województwa. i 13% całorocznych). Za wiodącą formę turystyki należy 5) Rozwój funkcji uzdrowiskowych w oparciu o zasoby uznać: krajoznawczą, agroturystykę oraz turystykę spe- wód leczniczych i termalnych: Krynica Morska, cjalistyczną i wyczynową. Występuje tu również (przede Jastarnia, Jurata, Jantar, Mikoszewo, Stegna, wszystkim w otoczeniu Trójmiasta, aglomeracji chojni- Jastrzębia Góra, Kąty Rybackie, Lubiatowo, Łeba, cko-człuchowskiej oraz Starogardu Gdańskiego) poten- Chojnic i w Kościerzynie oraz na innych obszarach, na cjał dla rozwoju turystyki świątecznej i weekendowej. których tego typu zasoby zostaną udokumentowane. Na ziemi chojnickiej występują wody termalne i uzdro- 6) Kompleksowa budowa systemu szlaków i informacji wiskowe, co predysponuje ten obszar do rozwoju usług turystycznej na obszarze całego województwa. uzdrowiskowych. 1) Strefa nadmorska 1) Ochrona i zrównoważone wykorzystanie walorów Strefa nadmorska stanowi najintensywniej użytko- przyrodniczych, kulturowych i krajobrazowych wane turystycznie pasmo w regionie, jej popularność terenów rekreacyjnych, w tym: powodowana jest przede wszystkim bliskością morza, a) ograniczenie skutków najintensywniej wykorzy- ale również korzystnymi warunkami klimatycznymi, stywanych rekreacyjne obszarów, w szczególności atrakcyjnymi walorami krajobrazowymi, przyrodniczy- Kaszubskiego Parku Krajobrazowego oraz części mi i kulturowymi. W strefie koncentruje się większość zespołu jezior Wdzydzkich; miejsc noclegowych w województwie (77% liczonych b) uaktywnienie terenów dotychczas ekstensywnie ogółem, 71% całorocznych). Tak rozwinięta baza stanowi wykorzystywanych m.in.: Borów Tucholskich i Ko- zarówno potencjał jak i zagrożenie. Za wiodącą na tych ciewia oraz ich głównych rzek i ich dopływów. terenach należy uznać funkcję wczasowo-wypoczynko- 2) Rozbudowa i modernizacja infrastruktury żeglarstwa wą, uzdrowiskową i obsługę turystyki morskiej, w obsza- i innych sportów wodnych (marin, pomostów, stanic rze Trójmiasta dominuje turystyka miejska, krajoznawcza – m.in. nad jeziorami Charzykowskim, Wdzydzkim, i konferencyjna. Raduńskim). 1) Ochrona i zrównoważone wykorzystanie walorów 3) Rozwój infrastruktury rekreacji weekendowej np.: pól przyrodniczych, kulturowych i krajobrazowych terenów golfowych, stadnin koni, miejsc organizacji biesiad, rekreacyjnych, w tym ograniczenie negatywnych tras narciarstwa biegowego i zjazdowego (np. Wzgórza skutków turystyki i rekreacji obszarów najintensywniej Szymbarskie, Lasy Oliwskie), szlaków pieszych wykorzystywanych rekreacyjne, w szczególności i rowerowych lub obiektów im towarzyszących np. otoczenie Słowińskiego Parku Narodowego, Półwysep parkingów rowerowych, wypożyczalni rowerów w Helski i Mierzeja miejscowościach węzłowych. Wiślana. 2) Reorientacja przestrzenna miast położonych nad wodami – otwarcie miast w kierunku wody poprzez Dziennik Urzędowy Województwa Pomorskiego Nr 172 — 13200 — Poz. 3361 3) Żuławy Wiślane, Powiśle i Dolina Dolnej Wisły Wisły) – Kwidzyn – Sztum – Dzierzgoń – Bągard 1) Ochrona i zrównoważone wykorzystanie walorów – warmińsko-mazurskie (Elbląga); przyrodniczych, kulturowych i krajobrazowych - nr 2: Bursztynowa R-9 – Bałtyk – Adriatyk, przebie- terenów rekreacyjnych, w tym w szczególności gająca wzdłuż lewego brzegu Wisły przez miejsco- obszaru Doliny Dolnej Wisły przewidzianego do wości: Pieniążkowo – Opalenie – Gniew – Tczew objęcia ochroną w postaci parku krajobrazowego. – Gdańsk; punkty węzłowe: Gniew; 2) Aktywizacja międzynarodowych dróg wodnych E-70 - nr 3: Hanzeatycka R-10 – wybrzeża Bałtyku: (Złako- i E-40 (realizacja Programu rozwoju dróg wodnych wo) województwo zachodniopomorskie – Zaleskie Delty Wisły i Zalewu Wiślanego, w tym projektu – Ustka – Łeba – Władysławowo – Puck – Gdynia Pętla Żuławska – rozwój turystyki wodnej, wdrożenie – Sopot – Gdańsk – Stegna – Nowy Dwór Gdański Systemu Informacji Turystyki Wodnej). – Kępiny Małe – warmińsko-mazurskie (Elbląg); 3) Budowa, przebudowa i modernizacja śródlądowej należy wymienić również możliwość połączenia (morskiej nad Zalewem Wiślanym) sieci: promowego Krynicy Morskiej przez Zalew Wiślany a) portów jachtowych: Krynica Morska, Korzeniewo, do Elbląga, Tolkmicka, Fromborka; (gm. Kwidzyn), Malbork, Kąty Rybackie (gm. Sztu- - nr 4: Tysiąca Jezior: (Kołtki) województwo zachod- towo); niopomorskie – Krzeszewo – Miastko – Bytów b) przystani żeglarskich: Świbno (m. Gdańsk), Sobie- – Sulęczyno – Kościerzyna – Skórcz – Gniew – Kwi- szewo (m. Gdańsk), Malbork, Żuławki (gm. Stegna), dzyn – Prabuty — Połatki – województwo warmiń- Rybina (gm. Stegna), Błotnik (gm. Cedry Wielkie) sko-mazurskie (Iława). oraz Biała Góra (gm. Sztum), Sztutowo; b) Proponowany układ tras międzyregionalnych jest c) przystani żeglugi turystycznej: Gniew, Widlice (gm. uzupełnieniem układu tras międzynarodowych o Gniew), Malbork, Mikoszewo (gm. Stegna), Gorzę- elementy powiązań międzyregionalnych, stanowi dziej (gm. Subkowy); także dodatkowe połączenia pomiędzy opisanymi d) stanic wodnych i przystani kajakowych: Błotnik powyżej trasami międzynarodowymi. Na układ tras (gm. Cedry Wielkie), Pelplin, Wiślinka (gm. Pruszcz międzyregionalnych składają się: Gdański) - nr 12: Trasa Zamków Polski Północnej: (Szczeci- e) baz wioślarskich: Tczew; nek) województwo zachodniopomorskie - Czarne f) pomostów i przystani cumowniczych: Kraśniewo – Człuchów - Chojnice (z odgałęzieniem Silno - (gm. Malbork), Kamionka (gm. Malbork), Malbork, kujawsko-pomorskie Tuchola) - Konarzyny - Bytów Mątwy Wielkie (gm. Miłoradz), Pogorzała Wieś - Sulęczyno - Kościerzyna - Stara Kiszewa - Skarsze- (gm. Miłoradz), Nowy Staw, Stocki Młyn (gm. Pel- wy - Tczew - Malbork - Sztum - Gniew - Pieniążkowo plin), Gdańska Głowa (gm. Stegna), Drewnica (gm. - województwo kujawsko-pomorskie (Grudziądz); Stegna). - nr 13: Szlak kopernikowski: (Toruń) województwo 4) Zagospodarowanie i rozwój turystyki w paśmie Wisły kujawsko-pomorskie - Gardeja - Kwidzyn - Malbork – wyznaczenie szlaków pieszych, bulwarów, szlaków - Kopanka - warmińsko-mazurskie (Elbląg); rowerowych oraz miejsc rekreacyjnych wzdłuż rzeki - nr 14: (Grudziądz) województwo kujawsko-pomor- w ujęciu systemowym, w powiązaniu z cennymi skie - Czersk - Brusy - Bytów - Słupsk - Ustka; miastami i walorami środowiskowymi i kulturowymi - nr 15: (Polanów) województwo zachodniopomor- w ich najbliższym sąsiedztwie; tworzenie atrakcyjnych skie - Kępice – Trzebielino – Kołczygłowy – Bytów stref przybrzeżnych. – Sulęczyno – Chmielno – Kartuzy – Przodkowo 4) Szlaki turystyczne [Rys.49] (odgałęzienie do Gdańska) – Szemud – Wejhero- Działania na rzecz rozwoju szlaków turystycznych o wo – Puck – Krokowa – Choczewo – Nowa Wieś różnej specyfice winny mieć charakter zintegrowany Lęborska – Lębork – Cewice – Czarna Dąbrówka i komplementarny – tylko w ten sposób można uzyskać – Parchowo; efekt dodany poniesionych wysiłków. - nr 16: Szlak „Naszyjnik Północy” odcinek 1: (Biały 1) Rozwój szlaków turystyki wodnej, jako elementu Bór) województwo zachodniopomorskie - Człuchów integrującego obszary rekreacyjne województwa – Konarzyny – Laska (gm.Brusy) – Lubnia (gm. przez: Brusy) – Karsin – Czersk – województwo kujawsko- a) zagospodarowanie turystyczne szlaków wodnych pomorskie (Tuchola); odcinek 2: m. i gm. Debrz- (stworzenie przystani, stanic, miejsc biwakowych no. i oznakowanie) na rzekach: Wdzie, Brdzie, Wielkim Przewiduje się również realizacje trasy nr 17 Kanale Brdy, Liwie, Słupi, Łebie, Łupawie, Raduni, Nadwiślańskiej, której koncepcja jest opracowy- Wierzycy, Motławie, Wieprzy, Redzie, Wielkiej wana. Świętej – Tudze, rzek Delty Wisły i Zalewu Wiśla- c) Układ tras regionalnych składający się z tras i szlaków nego oraz ich dopływach; rowerowych ujętych w opracowaniach projektowych b) rozbudowę infrastruktury międzynarodowej drogi (częściowo zrealizowanych, oznakowanych) uzupełnio- wodnej E-60 (morska) na potrzeby morskiego nych o nowe elementy, które wraz z trasami wyższej żeglarstwa przybrzeżnego. rangi wiążą główne ośrodki regionalne województwa 2) Ustala się sieć tras rowerowych składającą tworzą trasy: się z systemów tras o znaczeniu regionalnym, - nr 111: Kartuzy – Nowa Karczma – Stara Kiszewa; ponadregionalnym i międzynarodowym (zapis planu - nr 112: Władysławowo – Hel; i rysunek mają charakter wytycznej): - nr 113: Kosakowo – Rumia – Reda – Wejherowo a) Układ tras międzynarodowych nawiązujący do – Choczewo; systemu EURO-VELO (zrealizowane trasy jeśli mają - nr 114: Lębork – Łęczyce – Luzino – Wejherowo nosić nazwę EURO-VELO winny uzyskać akceptację – Krokowa; Europejskiej Federacji Cyklistów) tworzą: - nr 115: Kartuzy – Stężyca; - nr 1: EuroRout R-1 – (Grudziądz) województwo - nr 116: Gdańsk – Kolbudy – Nowa Karczma – kujawsko-pomorskie – Rusinowo (prawy brzeg Kościerzyna – Dziemiany; Dziennik Urzędowy Województwa Pomorskiego Nr 172 — 13201 — Poz. 3361 - nr 117: Gdańsk/Pszczółki – Skarszewy – Staro- (rozwój terytorialny Szlaku Dworów i Pałaców Pół- gard Gdański – Pelplin – Gniew; nocnych Kaszub), Szlak kamiennych kręgów, Szlak - nr 118: Gdańsk Świbno – Cedry Wielkie – Suchy konny im. Daniela Chodowieckiego, Szlak zatopio- Dąb – Tczew – Lisewo Malborskie (gm. Lichno- nych statków, Szlak fortyfikacji nowożytnych, Szlak wy) Miłoradz – Malbork/Sztum; Kolei Wąskotorowej, Szlak Pielgrzymkowy Kalwarii - nr 119: Prabuty – Mikołajki Pomorskie – Sztum; Wejherowskiej, Szlak Pielgrzymkowy Kalwarii Wiel- - nr 120: Stegna – Sztutowo – Krynica Morska skiej, Szlak Sanktuariów Kaszub i Pomorza, Szlak – Piaski; Hydrotechniki; - nr 121: Dzierzgoń – Stary Dzierzgoń – (Iława); 6) Rozwój produktów turystycznych w oparciu o istniejące - nr 122: Tczew – Starogard Gdański – Zblewo szlaki, walory przyrodnicze i kulturowe, tworzenie – Kaliska – Czarna Woda – Czersk – Chojnice; przestrzennego systemu informacji turystycznej – np.: - nr 123: Starogard Gdański – Bobowo – Skórcz; Kraina w Kratę, Mistrzostwa Świata w Poławianiu - nr 124: Dębnica Kaszubska – Czarna Dąbrówka Bursztynu, Kalwarii i Sanktuariów Pomorza. Listy – Bytów; nie należy traktować jako zamkniętej i zaleca się - nr 125: Chmielno – Sierakowice – Czarna Dąbrów- tworzenie nowych produktów i szlaków turystycznych ka – Potęgowo – Damnica – Słupsk/Główczyce; według ww. zapisów i programów rozwoju produktów - nr 126: Miastko – Kępice – Kobylnica; turystycznych. - nr 127: (Polanów) – Miastko – Koczała – Kona- 12.4.2. Lokalizacja wielkopowierzchniowych obiektów rzyny; handlowych - nr 128: Czarne – Rzeczenica – Przechlewo – Kona- Plan nie wskazuje lokalizacji WOH, jednak wskazuje rzyny; obszary, które ze względu na potencjał demograficzny - nr 129: Nowa Wieś Lęborska – Wicko; i rangę ośrodka są predysponowane do ich lokalizacji. - nr 130: Kościerzyna – Karsin – Brusy – Chojnice Należą do nich: Trójmiasto oraz ośrodki regionalne, a – Debrzno; także potencjalne regionalne. - nr 131: Tczew – Subkowy – Pelplin; Zasady zagospodarowania przestrzennego: - nr 132: Gdynia – Banino (gm. Żukowo); a) Uwzględnianie wpływu WOH na zagospodarowanie - nr 133: Człuchów – Debrzno; przestrzenne, środowisko i gospodarkę lokalną - nr 134: Konarzyny – Brusy; ośrodka, przy podejmowaniu decyzji o rozwoju - nr 135: Karsin – Kaliska – Osieczna – Osiek – wielkopowierzchniowych obiektów handlowych. Skórcz; b) Ustalenie w dokumentach planistycznych gminy - nr 136: Szlak Mennonitów: Gdańsk – Cedry Wiel- form architektonicznych WOH nawiązujących do kie – Ostaszewo – (wariant alternatywny Lichno- uwarunkowań lokalnych, zwłaszcza kulturowych wy) – Nowy Staw – Malbork – Stary Targ – Stare i krajobrazowych. Pole – Dzierzgoń c) Zaleca się uwzględnianie następujących kryteriów — miejscowości graniczne: Stalewo, Szaleniec lokalizacji WOH: – województwo warmińsko-mazurskie; - obiekty handlowe o charakterze wielospecjalistycz- - nr 137: Pętla Bytowska: Czarna Dąbrówka – nych centrów handlowych powinny znajdować się Borzytuchom – Tuchom – Studzienice – Parcho- w obszarach śródmiejskich w odległości nie więk- wo; szej niż 1 km od węzłów przesiadkowych i być uzu- - nr 138: Pętla Słupska: Dębnica Kaszubska – Dam- pełnione o funkcje kultury i/lub rekreacji; nica – Machowino (gm. Ustka) – Swołowo (gm. - unikanie lokalizacji poza miastem, tworzących Słupsk) – Kobylnica; sztuczne polifunkcyjne centra handlowo-usługo- - nr 139: Sierakowice – Linia – Luzino; we na peryferiach np. przy drogach ekspresowych d) stworzenie systemu węzłów obsługi ruchu rowe- i autostradach powodując odpływ życia miasta z rowego o znaczeniu kluczowym, zintegrowanych z jego centrum, niekorzystne zmiany w wykorzy- transportem publicznym w: Gdańsku, Ustce, Byto- staniu przestrzeni publicznych, generowanie nad- wie, Chojnicach, Gniewie, Tczewie i Kwidzynie; miernego ruchu kołowego w miejscach do tego e) stworzenie systemu węzłów o charakterze uzupeł- nieprzystosowanych. niających wobec powyższych w: Kartuzach, Koście- d) Lokalizacja wielkopowierzchniowych obiektów rzynie, Czersku, Lęborku, Łebie, Malborku, Słupsku handlowych powinna uwzględniać m. in.: i Wejherowie. - ocenę konsekwencji transportowych przeprowa- 3) Stworzenie zintegrowanego systemu szlaków turystyki dzoną na podstawie liczby miejsc parkingowych pieszej adresowanych do różnych grup turystów, oraz prognozowanego ruchu wjazdowego i wyjaz- uzupełnionych o punkty informacyjne, miejsca dowego; parkingowe oraz miejsca noclegowe. - ocenę możliwości obsługi obiektu przez transport 4) Proponuje się rozwój kolei wąskotorowej od Sztutowa zbiorowy (z podaniem prognozowanego podziału do Krynicy Morskiej, jako produktu turystycznego o przewozów na środki transportu zbiorowego i in- charakterze szlaku turystycznego. dywidualnego). 5) Rozwój istniejących i tworzenie nowych szlaków 12.5. Infrastruktura transportowa [Rys. 50] kulturowych oraz innych produktów turystycznych Zadania polityki przestrzennej: opartych o tożsamość kulturową miejsca (listy nie 1) Zwiększenie dostępności transportowej wojewódz- mają charakteru zamkniętego): twa w skali międzynarodowej, zwłaszcza w a) o zasięgu ponadregionalnym: Szlak Bursztynowy, powiązaniach z krajami Unii Europejskiej i obszarami Szlak Cystersów, Szlak Zamków Średniowiecznych, metropolitalnymi Regionu Morza Bałtyckiego. Szlak Menonitów, Szlak architektury żuławskiej, 2) Poprawa wewnętrznej spójności i efektywności Kraina w Kratę, Szlak „Naszyjnik Północy”, Szlak regionalnego systemu transportowego, zapewnienie latarni morskich; dobrej dostępności do ważnych ośrodków i obszarów b) o zasięgu regionalnym: Szlak Dworów i Pałaców aktywności gospodarczej oraz sprawnych powiązań z Dziennik Urzędowy Województwa Pomorskiego Nr 172 — 13202 — Poz. 3361 sąsiednimi województwami, polskimi aglomeracjami (linie pospieszne tam, gdzie występuje brak lub miejskimi i stolicą. niedobór powiązań kolejowych), bezpośrednich Zasady zagospodarowania przestrzennego: powiązań lokalnych i wzmocnieniu funkcji dowo- a) Koncentrowanie się województwa na kształtowaniu zowej do linii kolejowych. krajowego systemu transportowego jak i tworzeniu k) Rozwijanie transportowych węzłów integracyjnych na obszarze województwa przestrzennych warunków (węzły przesiadkowe), jako biegunów rozwojowych rozwoju infrastruktury transportowej zlokalizowanej miast, spełniających podstawowe standardy w - w istniejących korytarzach transportowych paneu- zakresie urządzeń technicznych, wygody dokony- ropejskich i infrastrukturze sieci TEN-T (oś drogo- wania przesiadek, informacji pasażerskiej, bezpie- wa: Gdańsk – Katowice – Brno/Bratysława/Wiedeń czeństwa i czystości. i oś kolejowa: Gdańsk – Warszawa – Brno/Braty- l) Rozbudowa/przebudowa sieci drogowej/ulicznej sława/Wiedeń); uwzględniająca: - w północnym korytarzu (przedłużenie Via/Rail - hierarchizację sieci; Hanseatica) w celu wprowadzenie jego infrastruk- - wymagania w zakresie użytkowania drogi zgod- tury transportowej do sieci TEN-T, przede wszyst- nie z przeznaczeniem; kim drogi krajowej S6 (granica państwa – Szczecin - kontrolę dostępności określoną warunkami tech- – Koszalin – Gdańsk). nicznymi; b) Koordynacja rozwoju infrastruktury transportowej - rekomendacje wynikające z analizy oddziaływa- służącej dostępności do województwa z działaniami nia planowanej drogi na bezpieczeństwo ruchu podejmowanymi w regionach sąsiednich i planowa- drogowego2. nych z uwzględnieniem wyników prac podejmowanych m) Stosowanie skutecznych metod ograniczających w ramach międzynarodowych i transgranicznych i łagodzących negatywne oddziaływanie inwestycji projektów z udziałem województwa pomorskiego transportowych (zanieczyszczenie wód i powietrza, – dotyczy to w szczególności rozwoju powiązań hałas i wibracje, zaburzenia stosunków wodnych, z regionami bałtyckimi, ale także portami Morza fragmentacja ekosystemów, przerywanie powiązań Czarnego i Adriatyku. przyrodniczych, przekształcenia powierzchni ziemi c) Infrastruktura transportowa drogowa i kolejowa i degradacja krajobrazu) stosownie do rodzaju zlokalizowana w międzynarodowych, ponadregio- inwestycji i lokalnych uwarunkowań, w tym: nalnych i regionalnych korytarzach transportowych - wyznaczanie tras przewozu materiałów niebez- ma priorytetowe znaczenie dla województwa. piecznych przez obszary o możliwie minimalnym d) Uwzględnianie potrzeb o charakterze gospodar- zagrożeniu skutkami katastrof transportowych; czym i turystycznym przy budowie lub moderniza- - stosowanie pasów izolacyjnych i ochronnych cji obiektów drogowych i kolejowych znajdujących przy lotniskach i drogach. się nad drogami wodnymi w województwie. n) Na drogach samochodowych położonych na obsza- e) Rozwój infrastruktury transportu stwarzający rach dwóch województw obowiązuje kategoria warunki dla skutecznego podnoszenia konkuren- i klasa techniczna drogi ustalona w województwie, cyjności transportu zbiorowego i zaspokajania na terenie którego znajduje się dłuższy odcinek tej potrzeb transportowych ludności niezmotoryzowa- drogi. nej i atrakcyjnej alternatywy dla ludności zmotory- o) Rozwój sieci dróg regionalnych dotyczył będzie w zowanej zwłaszcza w podróżach do miejsc pracy pierwszej kolejności poprawy: i usług. - dostępności do istniejącej lub planowanej infra- f) Planowanie rozwoju transportu w miastach zgodnie struktury o znaczeniu krajowym i międzynarodo- z zasadami zrównoważonego rozwoju przyjętymi wym, węzłów transportowych, głownie lotnisk w metodyce SUTP1 (Sustainable Urban Transport i lokalnych portów morskich; Plan). - jakości powiązań pomiędzy ośrodkami regional- g) W węzłach infrastruktury transportowej (obejmu- nymi i lokalnymi. jący ważniejsze istniejące porty morskie, istniejące p) Rozwój regionalnych linii kolejowych koncentrował i potencjalne porty lotnicze oraz stacje kolejowe w się będzie przede wszystkim na: ośrodkach regionalnych) w zależności od potrzeb, - poprawianiu powiązań ośrodków regionalnych powinny być tworzone warunki dla pełnej integracji z ośrodkiem centralnym obszaru aglomeracji; transportu pasażerskiego i budowy centrów logi- - pobudzeniu rozwoju terenów znajdujących się stycznych. w zasięgu oddziaływania linii; h) W dokumentach planistycznych gmin w odnie- - poprawie dostępności do obszarów cennych sieniu do nowych obszarów rozwojowych należy przyrodniczo i turystycznie. dokonywać analiz: Kierunki zagospodarowania przestrzennego: - racjonalności lokalizacji tych obszarów z punktu 1) Służące poprawie dostępności do województwa widzenia wywoływania potrzeb transportowych 1) Budowa lub przebudowa priorytetowej dla wojewódz- oraz kosztów ich realizacji; twa infrastruktury liniowej dla międzynarodowych - wykorzystania transportu zbiorowego i infra- połączeń w sieci transportowej: struktury rowerowej. a) autostrada A1 (Gdańsk – Toruń – Łódź – Gliwi- i) Kształtowanie racjonalnej struktury funkcjonalnej ce – granica państwa) oraz drogi ekspresowe S6 sieci drogowej, odzwierciedlającej rzeczywiste, ist- (granica państwa – Koszalin – Słupsk – Gdańsk niejące lub planowane funkcje połączeń drogowych – Łęgowo), S7 (Gdańsk – Warszawa – Kraków – gra- w województwie, powiatach i gminach z uwzględ- nica państwa) i S22 (Swarożyn – Malbork – Elbląg nieniem zasad ochrony środowiska. – granica państwa); j) Rozwój regionalnego transportu autobusowego w b) linie kolejowe E-65 (Zebrzydowice – Katowice – relacjach zamiejskich, służący uzyskiwaniu bezpo- Warszawa – Malbork – Tczew – Gdańsk – Gdynia), średnich powiązań z obszarem metropolitalnym CE-65 (Katowice – Smętowo – Tczew), 202 (Gdańsk Dziennik Urzędowy Województwa Pomorskiego Nr 172 — 13203 — Poz. 3361 Główny – Stargard Szczeciński) i 204 (Malbork – 2) Służące poprawie dostępności wewnątrz wojewódz- Braniewo – granica państwa); twa c) drogi wodne E-40 (Wisła – Bug – Dniestr) i E-70 1) Regionalnymi korytarzami transportowymi wojewódz- (śluza Hohensaaten – Odra – Warta – Noteć – Kanał twa są (il. 26): Bydgoski – Brda – Wisła – Nogat – Zalew Wiślany) a) korytarz nadwiślański (Powiśle – Trójmiasto) jako przy założeniu minimalnej II klasy technicznej. element VI korytarza pan-europejskiego; 2) Priorytetowymi węzłami w sieci transportowej b) korytarz żuławski (Trójmiasto – Nowy Dwór/Mal- wymagającymi rozbudowy lub przebudowy są: bork – Elbląg) jako element transeuropejskich kory- a) porty morskie w Gdańsku i w Gdyni z terminala- tarzy nr VI i IA z perspektywą jego włączenia do mi promowymi, w dostosowaniu do standardów planowanego, międzynarodowego korytarza Via/ obsługi autostrad morskich; Rail Hanseatica; b) międzynarodowy Port Lotniczy Gdańsk im. L. c) korytarz północny (Gdańsk – Lębork – Słupsk) z per- Wałęsy oraz lotniska o znaczącym potencjale w spektywą jego włączenia do planowanego, między- zakresie usług lotniczych: Gdynia – Oksywie (Port narodowego korytarza Via/Rail Hanseatica; Lotniczy Gdynia-Kosakowo), rozwój lotniska w d) korytarz południowy (Powiśle – Starogard Gdański Słupsku-Redzikowie jako węzła transportowego – Chojnice – Człuchów); uwarunkowany jest decyzją o lokalizacji w strefie e) korytarz zachodni (Człuchów – Miastko – Słupsk lotniska instalacji tarczy antyrakietowej. – Ustka); f) korytarz kaszubski (Chojnice – Kościerzyna – Lębork – Łeba); g) korytarz pojezierny (Trójmiasto – Kartuzy – Koście- rzyna – Bytów – Miastko).

26. Korytarze transportowe w województwie pomorskim Dziennik Urzędowy Województwa Pomorskiego Nr 172 — 13204 — Poz. 3361

27. Układ dróg samochodowych szczególnie ważnych dla obsługi województwa pomorskiego.

2) Drogami o znaczeniu ponadregionalnym i regionalnym – Rzeczenica), DW nr 206 (Miastko – gr. woj.), DW szczególnie ważnymi dla obsługi województwa nr 209 (gr. woj. – Bytów), DW nr 210 (Słupsk – Uni- pomorskiego są (il. 27): chowo), DW nr 211 (Żukowo – Kartuzy – Sierako- a) drogi krajowe: A1, S6, S7, S22, 7, 20, 21, 22, 25, 55, wice, Nowa Dabrowa – gr. powiatu słupskiego), 90 (w tym most przez Wisłę), 91; DW nr 212 (Cewice – Bytów – Lipnica – Chojnice Do głównych możliwych zadań inwestycyjnych – Zamarte), DW nr 213 (Słupsk – Wicko), DW nr 214 należą: dokończenie budowy autostrady A1 na całej (Kościerzyna – Łeba), DW nr 215 (Karwia – Włady- jej długości; budowa drogi ekspresowej S6 (w tym sławowo), DW nr 218 (Chwaszczyno – Wejherowo), Trasa Kaszubska); budowa drogi ekspresowej S7 DW nr 221 (Gdańsk – Przywidz – Kościerzyna), DW (w tym Obwodnica Południowa Gdańska); prze- nr 222 (Gdańsk – Godziszewo – Skórcz), DW nr 224 budowa DK nr 22 na odcinku Elbląg – Swarożyn (Sopieszyno – Nowa Karczma), DW nr 226 (Nowa do standardów drogi ekspresowej; budowa ciągu Karczma – węzeł A1), DW nr 227 (Pruszcz Gdański drogowego „Duże C” (DK nr 7: Żukowo – Gdańsk – Wocławy), DW nr 228 (Bytów – Parchowski Młyn i DK nr 20 Gdynia – Żukowo); budowa mostu dro- – Kartuzy), DW nr 230 (Wielgłowy – Cierzpice), DW gowego przez Wisłę w ciągu DK nr 90 koło Kwidzy- nr 235 (Chojnice – Korne), DW nr 236 (Konarzy- na; nowy przebieg DK nr 25 (DW nr 212 na odcinku ny – Brusy), DW nr 237 (Czersk – gr. woj.), DW nr Obwodnica Chojnic do miejscowości Zamarte); 240 (Chojnice – gr. woj.), DW nr 502 (Nowy Dwór modernizacja pozostałych dróg krajowych. Gdański – Stegna), DW nr 515 (Malbork – Stary Przyjmuje się zasadność budowy obwodnic w Dzierzgoń), DW nr 521 (Kwidzyn – Prabuty), DW nr miejscowościach położonych w ciągach dróg kra- 522 i 523 (Prabuty – Trumieje – Gardeja). jowych, między innymi: nr 6 (Słupsk, Lębork, Boże- Zaleca się budowę obwodnic w miejscowościach pole), nr 20 (Kościerzyna, Bytów, Miastko), nr 21 położonych w ciągu dróg wojewódzkich: nr 201 (Słupsk, Bydlino, Ustka), nr 22 (Człuchów, Czersk, (Czarne), nr 209 (Borzytuchom, Kołczygłowy) nr Starogard Gdański, Malbork), nr 55 (Sztum, Kwi- 211 (Kartuzy, Sierakowice), nr 212 (Cewice, Bytów, dzyn), nr 7 i 20 (Żukowo). Chojnice), nr 214 (Skórcz, Sierakowice, Lębork, b) drogi wojewódzkie: 211, 212, 213, 214, 216, 221, Wicko), nr 216 (Władysławowo – strona zachodnia), 224, 226, 229, 231, 235, 240, 501, 502, 515, 521; nr 218 (Wejherowo), nr 223 (Pruszcz Gdański), nr Do szczególnie ważnych (możliwych) zadań inwe- 224 (Kartuzy), nr 228 (Parchowo), nr 229 (Pelplin), stycyjnych w zakresie budowy i modernizacji dróg nr 515 (Dzierzgoń), nr 521 (Prabuty); wojewódzkich należą: modernizację na dojazdach c) planowane nowe przebiegi wyżej wymienionych do autostrady A1: DW nr 224, 226, 229, 231; moder- dróg krajowych i wojewódzkich m. in.: Południo- nizacja odcinków: DW nr 188 (Człuchów – Debrzno), wa Obwodnica Gdańska, Trasa Kaszubska, Trasa DW nr 201 (Barkowo – gr. woj.), DW nr 202 (Czarne Sucharskiego, Obwodnica Północna Aglomeracji Dziennik Urzędowy Województwa Pomorskiego Nr 172 — 13205 — Poz. 3361 Trójmiejskiej; w przyszłości może wystąpić potrze- goń – gr. woj.), Droga Czerwona w Gdańsku, Droga ba połączenia dróg krajowych S6 i S7 poprzez Czerwona w Sopocie, Droga Czerwona w Gdyni (w budowę nowej obwodnicy metropolitalnej; tym Droga Różowa), Droga Zielona – Nowa Spa- d) drogi powiatowe: Tczew – Nowy Staw – DK nr 514 cerowa w Gdańsku i w Sopocie; (w przypadku (łącznie z mostem „Lisewskim” przez Wisłę); występowania korzystnych uwarunkowań lokal- 3) Przyjmuje się następującą klasyfikację techniczną nych możliwe jest podniesienie klasy technicznej), sieci dróg ponadlokalnych, nie będących drogami ul. Janka Wiśniewskiego w Gdyni, ul. Wielkopolska krajowymi (il. 28): w Gdyni, ul. nowa Słowackiego i nowa Kościuszki a) drogi główne o ruchu przyspieszonym (GP): w Gdańsku, Trasa W-Z w Gdańsku (ciąg ul. Armii Obwodnica Północna Aglomeracji Trójmiejskiej, Krajowej - Podwale Przedmiejskie – Elbląska); Trasa Kwiatkowskiego w Gdyni, Trasa Sucharskie- c) drogi zbiorcze (Z): pozostałe drogi wojewódzkie w go w Gdańsku (od Obwodnicy Południowej Gdań- granicach województwa. ska do ul. Marynarki Polskiej), droga wojewódzka 4) Przyjmuje się, że następujące drogi należy traktować nr 218 (węzeł Wysoka – węzeł Chwaszczyno); jako ważne dla powiązań krajowych (z możliwością b) drogi główne (G): nr 188 (Piła – Złotów – Lipka zaliczenia ich w przyszłości do sieci dróg krajowych): – Debrzno), nr 211 (Żukowo – Sierakowice – Puz- Obwodnica Północna Aglomeracji Trójmiejskiej, drowo), nr 214 (Łeba – Sierakowice – Kościerzyna Trasa Kwiatkowskiego w Gdyni, Trasa Sucharskiego – Starogard Gd. – Skórcz), nr 216 Reda – Władysła- w Gdańsku (od Obwodnicy Południowej Gdańska do wowo, nr 231 (Skórcz – węzeł z A1 w Kopytkowie ul. Marynarki Polskiej w Gdańsku), nr 214 (odc. Łeba – Kolonia Ostrowicka), nr 235 (Korne – Chojnice), nr – Kościerzyna), nr 216 Reda – Władysławowo, nr 235 240 (Chojnice – gr. woj.), 502 (Stegna – Nowy Dwór Korne – Chojnice, nr 240 (Chojnice – gr. woj.), nr 212 Gdański), nr 515 (na odcinku Dzierzgoń – gr. woj.), (odc. Obwodnica Chojnic DK nr 22 – Zamarte jako nr 521 (Kwidzyn – Prabuty – gr. woj.), nr 527 (Dzierz- wariant przebiegu DK nr 25).

28. Klasyfikacja techniczna dróg wojewódzkich

Dziennik Urzędowy Województwa Pomorskiego Nr 172 — 13206 — Poz. 3361

29. Układ linii kolejowych szczególnie ważnych dla przewozów regionalnych w województwie pomorskim

5) Ustala się, że główną rolę w transporcie kolejowym darowane dotychczas w inny sposób należy rezer- w powiązaniach regionalnych w województwie wować dla obsługi lotnictwa o funkcji sportowej, pomorskim odgrywać będą odcinki linii kolejowych turystycznej, rolniczej i ratowniczej; (il. 29): d) sanitarnego przewiduje się budowę lub moderniza- a) znaczenia państwowego: nr 9 na odcinkach Gdańsk cję lądowisk w bezpośrednim sąsiedztwie szpitali Główny – Tczew – Malbork, nr 131 Tczew – Pelplin wielospecjalistycznych oraz przy szpitalach posia- – Smętowo Graniczne, nr 202 na odcinku Gdańsk dających szpitalny oddział ratunkowy3. Główny – Gdynia Główna – Słupsk, nr 213 na odcin- 7) W strefach przylotniskowych i strefach podejść do ku Reda – Hel, nr 226 na odcinku Pruszcz Gdański pasów startowych należy stosować maksymalne, – Gdańsk Port Północny z mostem przez Martwą możliwe ograniczenia zabudowy mieszkaniowej w Wisłę, nr 228 Rumia – Gdynia Port Oksywie, nr 746 celu zmniejszenia uciążliwości wywołanej hałasem, na odcinku Gdynia Główna Osobowa – Gdynia Port a w konsekwencji ryzyka wprowadzenia ograniczeń Centralny; ruchu lotniczego. b) znaczenia lokalnego: nr 201 na odcinku Gdynia – 8) Dla prowadzenia żeglugi wodnej konieczne jest: Kościerzyna, nr 203 na odcinku Tczew – Chojnice, a) modernizacja dróg wodnych śródlądowych (wody nr 207 na odcinku Malbork – Kwidzyn, nr 229 na zaliczone w 2001 r. do wód śródlądowych żeglow- odcinku Lębork – Łeba, nr 211 na odcinku Koście- nych): rzyna – Lipusz, nr 212 Lipusz – Bytów, nr 405 na - Martwa Wisła od Przegaliny do granicy z mor- odcinku Miastko – Słupsk – Ustka; skimi wodami wewnętrznymi; 6) W zakresie transportu lotniczego: - Nogat od Wisły do ujścia do Zalewu Wiślane- a) sieć lotnisk województwa pomorskiego tworzyć go; będą: 3 lotniska o znaczącym potencjale dla komer- - Szkarpawa od Wisły do ujścia do Zalewu Wiśla- cyjnego ruchu pasażerskiego lub cargo (Port Lot- nego; niczy Gdańsk im. L.Wałęsy, Port Lotniczy Gdynia - Wisła od granicy z województwem kujawsko- – Kosakowo, Słupsk-Redzikowo) oraz 5 lotnisk o pomorskim do ujścia do Zatoki Gdańskiej; ograniczonym potencjale dla lotnictwa ogólnego - zapewnienie warunków dla zachowania i rozwo- i dyspozycyjnego (Pruszcz Gdański, Słupsk-Krępa, ju infrastruktury żeglugi śródlądowj; Korne, Jastarnia i Borsk); włączenie lotniska b) pogłębienie torów wodnych na Zalewie Wiśla- Słupsk-Redzikowo do sieci lotnisk uwarunkowane nym; jest rezygnacją z instalacji tarczy antyrakietowej na c) rozbudowa lub modernizacja małych portów mor- tym lotnisku; skich (Hel, Władysławowo, Puck, Jastarnia, Kąty b) porty lotnicze będą bezpośrednio powiązane z Rybackie, Krynica Morska, Ustka, Łeba, Rowy); siecią kolejową i drogami wysokich klas technicz- poprawa powiązań tych portów oraz portu w Elblą- nych; gu poprzez budowę przekopu przez Mierzeję Wiśla- c) lotniska powojskowe, które nie zostały zagospo- ną uwarunkowana jest m. in. pozytywnymi dla tej Dziennik Urzędowy Województwa Pomorskiego Nr 172 — 13207 — Poz. 3361 inwestycji ocenami technicznymi i środowiskowy- - linii nr 229: Glincz – Kartuzy; mi. - linii nr 229: Lębork – Łeba; 9) Przyjmuje się lokalizację Pomorskiego Centrum - linii nr 405: (Szczecinek) – gr. woj. – Słosinko Logistycznego (PCL) na terenach portów Gdańska – Miastko – Słupsk – Ustka; i Gdyni jako jednego z kilku centrów krajowego c) kolej dalekobieżną (połączenia krajowe i międzyna- systemu logistycznego. rodowe), w tym: 3) W zakresie regionalnego transportu zbiorowego - linię do realizacji w pierwszej kolejności: nr 9 (E- 1) Rozwój kolejowego transportu zbiorowego na 65) Gdynia – Gdańsk – Tczew – Malbork – War- obszarze województwa obejmować będzie: szawa – Katowice – Zebrzydowice (dostosowanie a) kolej metropolitalną obsługującą połączenia do szybkich prędkości zgodnie z umowami mię- wewnątrz obszaru aglomeracji na liniach: dzynarodowymi AGC i AGTC, 160km/h dla ruchu - nr 9 na odcinku Tczew – Gdańsk, nr 250 Gdańsk pasażerskiego i 120 km/h dla ruchu towarowe- – Rumia (przedłużenie linii do Gdańsk Południe), go); nr 202 na odcinku Gdańsk Gł. – Gdynia – Wejhe- - linię do realizacji w drugiej kolejności: nr 131 rowo; (CE-65) Tczew – Smętowo – Bydgoszcz – Katowi- - nr 201 na odcinku Gdynia – Żukowo, nr 229 na ce (dostosowanie do szybkich prędkości zgodnie odcinku Żukowo – Kartuzy, nr 228 na odcinku z umowami międzynarodowymi AGC i AGTC, Gdynia GPF – Gdynia Obłuże, bocznica do lotni- 160km/h dla ruchu pasażerskiego i 120 km/h dla ska Babie Doły; ruchu towarowego); - Gdańsk Wrzeszcz – Port Lotniczy Gdańsk (nowa - linię do realizacji w trzeciej kolejności: nr 202 linia o przebiegu dawnej „linii kokoszkowej”). Gdańsk Główny – Gdynia – Słupsk – Koszalin b) kolej regionalną, której rozwój następować będzie – Stargard Szczeciński (pełny zakres, w tym w wyniku modernizacji (przebudowa, budowa budowa drugiego toru). dodatkowych torów) lub rewitalizacji linii kolejo- 2) Rozwój zaplecza dla obsługi wodnego transportu wych łączących obszar aglomeracji Trójmiasta z łączącego zwłaszcza obszar aglomeracji z Półwyspem ośrodkami regionalnymi Słupskiem, Chojnicami, Helskim oraz Zalewem Wiślanym. Kwidzynem, Kościerzyną i Bytowem, a także na 3) Integracja systemu transportu zbiorowego w liniach stanowiących dojazdy do miejscowości województwie funkcjonować będzie w oparciu o: nadmorskich Ustki, Łeby i Helu; a) zespoły węzłów przesiadkowych w czterech mia- W ramach działań przewiduje się rewitalizację: stach węzłowych o krajowym znaczeniu dla obsługi - linii nr 201: Kościerzyna – Gdynia Główna oraz pasażerskiej4: Gdańsk, Gdynia, Słupsk i Tczew; odcinków linii nr 211 i 212 na odcinku Bytów b) dworce kolejowe w dziesięciu miastach węzłowych – Lipusz – Kościerzyna (tzw. Kaszubska Kolei o regionalnym lub metropolitalnym znaczeniu dla Regionalna); obsługi pasażerskiej: Sopocie, Wejherowie, Mal- - linii nr 203: Chojnice – Czersk – Starogard Gdań- borku, Starogardzie Gdańskim, Kwidzynie, Koście- ski – Tczew; rzynie, Kartuzach, Chojnicach, Lęborku i Bytowie - linii nr 213: Reda – Hel; (il. 30).

30. Krajowe i regionalnie węzły integracyjne w województwie pomorskim

Dziennik Urzędowy Województwa Pomorskiego Nr 172 — 13208 — Poz. 3361 4) W zakresie zmniejszanie negatywnych skutków II. Ochrona przed powodzią i regulacja stosunków funkcjonowania transportu wodnych 1) Zaleca się, aby na obszarach szczególnie przyrodniczo Zasady zagospodarowania przestrzennego: wrażliwych sukcesywnie wprowadzać ograniczenia dla a) Ochrona przed skutkami powodzi obszarów potencjal- ruchu samochodów osobowych przy jednoczesnym nego zagrożenia oraz obszarów wymagających ochrony wprowadzania środków transportu alternatywnego. przed zalaniem ze względu na ich zagospodarowanie, Do obszarów tych w pierwszej kolejności należą: wartość gospodarczą lub kulturową zapewnia system b) Mierzeja Helska; osłony przeciwpowodziowej. c) Mierzeja Wiślana; b) Zachowywanie i wzbogacanie zasobów wód oraz 2) Zaleca się, aby na drogach wyznaczonych do przeciwdziałanie nadmiernej wilgotności gleb i suszy przewozów materiałów niebezpiecznych lokalizowane poprzez gromadzenie i opóźnianie odpływu wód były parkingi przystosowane do obsługi pojazdów powierzchniowych oraz kierowanie wód opadowych przewożących materiały niebezpieczne (np. wypo- do gruntu, wszędzie tam, gdzie to jest możliwe na sażone w szczelne nawierzchnie i urządzenia obszarze całego województwa. odwodnienia). c) Planowanie budowy i (lub) modernizacji systemów 12.6. Systemy infrastruktury technicznej ochrony przeciwpowodziowej prowadzone przy zacho- Zadania polityki przestrzennej: waniu ścisłej współpracy pomiędzy samorządami, 1) Ochrona strefy brzegowe, obszarów przybrzeżnych szczególnie gminnymi, a także z właściwymi oraz istniejącego zainwestowania w sposób instytucjami zajmującymi się ochroną przed powodzią uwzględniający abrazję morza, podnoszenie się – właściwe RZGW i urzędy morskie. jego poziomu oraz zagrożenia związane z powodzią d) W ramach realizacji programów małej retencji odmorską. uwzględnianie działań w zlewniach, których granice 2) Ochrona ludności i mienia, ograniczenie rozwoju wykraczają poza obszar województwa. zabudowy na terenach zagrożonych powodzią, dążenie Kierunki zagospodarowania przestrzennego: do poprawy stosunków wodnych i zapewnienia 1) Modernizacja, przebudowa i odbudowa istniejących dostatecznej retencji wód. oraz budowa nowych urządzeń osłony przed powodzią 3) Zapewnienie dostępu mieszkańców województwa (wały przeciwpowodziowe, przepompownie, budowle do wody pitnej o jakości zgodnej z obowiązującymi na ujściu Wisły – kierownice, budowle zrzutowe, normami z uwzględnieniem racjonalizacji wykorzysta- zbiorniki retencyjne itp.) przede wszystkim na Żuławach nia zasobów wód podziemnych. Wiślanych, Powiślu, Pojezierzu Starogardzkim oraz 4) Zmniejszenie ładunku zanieczyszczeń odprowadza- Pobrzeżu Słowińskim i Ka-szubskim. nych do wód i gruntu przez planowaną i realizowaną 2) Budowa i odbudowa zbiorników retencyjnych o kompleksowo w zlewniach, zwłaszcza na obszarach oddziaływaniu ponadlokalnym w zakresie ochrony cennych przyrodniczo i ważnych dla turystyki, oraz przed powodzią, w tym m.in. w Gdańsku, Sopocie, w zlewniach rzek stanowiących źródło wody pitnej, Gdyni i gm. Pruszcz Gdański. rozbudowę i budowę sieci kanalizacji sanitarnej 3) W gminnych dokumentach planistycznych należy: i urządzeń do unieszkodliwiania ścieków, zapewniającą a) wskazać sposoby ograniczania ilości wód opado- poprawę dostępności dla mieszkańców szczególnie wych i roztopowych odprowadzanych do odbior- obszarów wiejskich. ników (wody niewymagające oczyszczania należy 5) Poprawa bezpieczeństwa energetycznego, poprawa w możliwie najwyższym stopniu doprowadzać do efektywności energetycznej, sprawności technicznej wsiąkania w grunt, a wody z dachów wtórnie wyko- i efektywności ekonomicznej funkcjonowania rzystywać. Zorganizowane odprowadzanie wód systemu oraz stworzenie możliwości odbioru energii opadowych do cieków i zbiorników należy stoso- wytwarzanej w planowanych źródłach, zmniejszenie wać tylko w przypadkach absolutnie koniecznych emisji zanieczyszczeń do atmosfery, w tym CO2, z uwzględnieniem opóźnienia i spowalniania ich zwiększenie udziału energii odnawialnych w ogólnym odpływu oraz oczyszczania). zużyciu energii oraz poszanowanie i racjonalizacja b) określić wskazania i nakazy dotyczące parametrów zużycia energii. technicznych warunków użytkowania obiektów ist- 6) Dostosowanie systemu gospodarki odpadami do niejących lub planowanych na obszarach potencjal- wymogów wynikających z przepisów prawa krajowego nego zagrożenia powodzią; i unijnego w nawiązaniu do potrzeb osadnictwa c) ustalić rozwiązania przeciwdziałające nadmiernemu i gospodarki oraz zróżnicowanych warunków uszczelnianiu terenów zurbanizowanych; przestrzennych województwa. d) uwzględnić ustalenia wynikające z Programu małej 12.6.1. Gospodarka wodno-ściekowa retencji6 oraz Programu udrażniania rzek woje- I. Ochrona brzegów morskich [Rys. 51] wództwa pomorskiego7, w tym konieczność: Zasada zagospodarowania przestrzennego: - powiększenia dotychczasowej pojemności reten- a) W gminnych dokumentach planistycznych należy cyjnej i powierzchni jezior podpiętrzonych przez uwzględnić: budowę obiektów małej retencji w szczególności - konieczność utrzymywania brzegu na określonych w zlewniach rzek: Brdy, Gwdy, Łeby, Łupawy, odcinkach wybrzeża5 w rejonach Zatoki Gdańskiej, Słupi, Wdy, Wieprzy, Mątawy, Wierzycy, Motła- Półwyspu Helskiego, Zalewu Wiślanego i otwarte- wy, Raduni, Redy, Piaśnicy, Czarnej Wdy, Płut- go morza; nicy, Nogatu, Zbrzycy, Niechwaszczy, Młosiny, - wzajemne współzależności między sposobem i in- Raciąskiej Strugi, Czerskiej Strugi. tensywnością zabudowy obszarów nadmorskich, a - wykonania przepławek zwłaszcza na rzekach w stabilnością brzegu morskiego. zlewniach: Słupi, Łupawy, Łeby, Piaśnicy, Kar- wianki, Czarnej Wdy, Płutnicy, Zagórskiej Strugi, Redy, Motławy, Raduni, Kłodawy, Wierzycy, Strugi Młyńskiej, Nogatu, Kanał Elbląskiego, Dziennik Urzędowy Województwa Pomorskiego Nr 172 — 13209 — Poz. 3361 ekonomicznego. Wdy, Brdy i Gwdy umożliwiających udrożnienie b) W rozwoju systemu odprowadzania i oczyszczania rzek województwa pomorskiego. ścieków należy rozważać: stopień koncentracji 4) Utrzymanie i/lub odtwarzanie naturalnych obszarów systemu, możliwości zastosowania innych niż retencyjnych (tereny zalewowe, poldery, zbiorniki grawitacyjne sposobów odprowadzania ścieków oraz małej retencji itp.). nisko technologicznych metod ich oczyszczania, mając III. Zaopatrzenie w wodę na uwadze brak konieczności redukcji związków azotu Zasady zagospodarowania przestrzennego: i fosforu w jednostkach osadniczych poniżej 15.000 a) Źródłami wody dla jednostek osadniczych są wody RLM. podziemne; wyjątek stanowi fragment gdańskiego c) Na obszarach cennych przyrodniczo (objętych systemu wodociągowego, w którym na ujęciu prawnymi formami ochrony przyrody) oraz na „Straszyn” produkowana jest woda pitna czerpana z obszarach wrażliwych na zanieczyszczenia wód rzeki Raduni. podziemnych i powierzchniowych (zlewnie rzek b) Utrzymanie i poprawa stanu ochrony ujęć wód pitnych stanowiących źródło zaopatrzenia w wodę tj. Radunia przez ustanawianie stref i obszarów ochronnych (tam, i Brda oraz w zlewni Zalewu Wiślanego, jako akwenu gdzie nie zostały dotychczas ustanowione) wraz z szczególnie wrażliwego na zanieczyszczenia.) prowadzeniem monitoringu. należy dążyć do objęcia systemem odprowadzenia c) Uwzględnianie i przestrzeganie nakazów i zakazów i oczyszczania ścieków możliwie największą liczbę określonych w decyzjach o ustanowieniu stref mieszkańców. ochrony pośredniej ujęć wód podziemnych d) W gminach miejskich z wyłączeniem rolniczej i powierzchniowych. przestrzeni produkcyjnej – 100% mieszkańców; d) Wody podziemne mogą być w szczególnych w gminach wiejskich oraz w rolniczej przestrzeni przypadkach wykorzystywane dla przemysłu i usług, produkcyjnej zlokalizowanej w granicach miast – które dla celów technologicznych wymagają wysokiej 75% mieszkańców powinno mieć dostęp do zbiorczej ich jakości. kanalizacji zakończonej oczyszczalnia ścieków; dla e) W planowaniu budowy, rozbudowy lub modernizacji pozostałych przypadków proponuje się stosowanie systemu zaopatrzenia w wodę, mających na celu przydomowych oczyszczalni ścieków. rozszerzenie zasięgu obsługi lub (i) poprawę jakości Kierunki zagospodarowania przestrzennego: produkowanej wody, należy analizować potrzeby 1) Rozbudowa, budowa i modernizacja urządzeń do i możliwości racjonalizacji wykorzystania istniejących odprowadzania i oczyszczania ścieków w szczególności zasobów wód podziemnych w celu zmniejszenia liczby na obszarach: ujęć i zwiększenia stopnia koncentracji systemu. a) Gmin Komunalnego Związku Gmin Redy i Chylon- f) Realizację budowy lub/i rozbudowy wodociągów ki, w tym min: rozbudowa i przebudowa Grupo- należy prowadzić równocześnie z budową lub wej Oczyszczalni Ścieków „Dębogórze” budowa rozbudową zbiorowych kanalizacji zakończonych kolektora odprowadzającego ścieki z oczyszczalni oczyszczalniami ścieków. W szczególnych przypadkach „Dębogórze” w głąb zatoki Puckiej, modernizacja dopuszcza się stosowanie rozwiązań indywidu- i budowa nowych instalacji do termicznego prze- alnych. kształcania osadów ściekowych w tej oczyszczal- g) W pierwszej kolejności realizowane powinny być ni i przebudowę kolektora WRR w Wejherowie projekty obejmujące: i Rumi; - kompleksowe modernizacje wodociągów związa- b) miast: Gdańska, Gdyni, Kwidzyna, Malborka; ne z racjonalizacją wykorzystywania zasobów wód c) zlewni rzek Słupi i Łupawy; podziemnych i dostosowaniem jakości produkowa- d) Wielkiego Sandru Brdy i Borów Tucholskich. nej wody do obowiązujących norm; 2) Budowa i rozbudowa systemu odbioru wód - rozszerzanie zasięgu obsługi wodociągów zmierza- opadowych i roztopowych oraz ich oczyszczania w jącego do uzyskania przyjętego w Planie… standar- pierwszej kolejności w gminach nadmorskich, w du – 100% korzystających, w ścisłym powiązaniu z szczególności w: Gdańsku, Gdyni, Sopocie, Rumi, równoczesną budową kanalizacji; Redzie i Wejherowie. - dostosowywanie jakości produkowanej wody 12.6.2. Gospodarka energetyczna do obowiązujących norm w gminach, w których Zasady zagospodarowania przestrzennego: stwierdzono, że dostarczana woda nie odpowiada a) W realizacji polityki przestrzennej będzie uwzględniany wymaganiom sanitarnym. model zrównoważonej i zintegrowanej gospodarki Kierunki zagospodarowania przestrzennego: energetycznej, wpisujący się w ideę „3 x 20%”9. 1) Zaleca się kontynuowanie działań zmierzających do Model ten ma charakter uniwersalny i powinien być zaniechania eksploatacji ujęcia wód powierzchniowych dostosowywany do specyficznych uwarunkowań „Straszyn”. poszczególnych gmin poprzez wybór elementów 2) Zapewnienie dostępu wszystkim mieszkańcom najbardziej dla nich właściwych, jednakże zawsze z województwa do urządzeń zaopatrujących w wodę o zachowanie idei jego konstrukcji. Realizacja modelu jakości zgodnej z obowiązującymi normami. powinna zapewniać: 3) Realizacja inwestycji z zakresu zaopatrzenia w wodę, - dostęp i swobodny wybór przez użytkowników noś- w szczególności na obszarze gmin Centralnego ników energii zgodnie z ich potrzebami i możliwoś- Wodociągu Żuławskiego. ciami ekonomicznymi, z preferencją źródeł paliw IV. Odprowadzanie i oczyszczanie ścieków przyjaznych dla środowiska, tak z uwagi na emisję Zasady zagospodarowania przestrzennego: zanieczyszczeń do atmosfery, jak i powstawanie a) Wyposażenie jednostek osadniczych na obszarze odpadów paleniskowych, całego województwa w systemy kanalizacji zbiorczej - rozwój systemów: produkujących w kogeneracji zakończonej oczyszczalniami ścieków, w szczególności (skojarzeniu) energię cieplną i elektryczną, na obszarach tzw. aglomeracji ściekowych8. Inne - zapewnienie wszystkim odbiorcom dostępu do rozwiązania mogą być stosowane tylko w szczególnych energii o parametrach spełniających wymogi przypadkach i wymagają uzasadniania techniczno – prawne w stopniu zapewniającym bezpieczeństwo zasilania. Dziennik Urzędowy Województwa Pomorskiego Nr 172 — 13210 — Poz. 3361

Wykres 31. Model zintegrowanej i zrównoważonej gospodarki energetycznej Źródło: Regionalna strategia energetyki ze szczególnym uwzględnieniem źródeł odnawialnych, przyjęta uchwała Sejmiku Województwa Pomorskiego Nr 1098/LII/06 z dnia 23 października 2006

b) Gminne dokumenty „energetyczne” (obecnie - tereny w otoczeniu lotnisk wraz z polami wznosze- Założenia do planu zaopatrzenia gminy w ciepło, nia i podejścia do lądowania. energię elektryczna i paliwa gazowe) powinny być Konieczne jest również uwzględnianie lokalizacji spójne z dokumentami planistycznymi („Studia…” i sąsiedztwa: i plany miejscowe). Uwzględnia się w nich przede - terenów zabudowy mieszkaniowej oraz aktywnego wszystkim: zastępowanie węgla kamiennego wypoczynku; biomasą w urządzeniach grzewczych małej mocy - dróg o nawierzchni utwardzonej i linii kolejo- i niskiej sprawności, rozwój rozproszonych źródeł wych; energii cieplnej i elektrycznej (w tym pracujących - linii elektroenergetycznych; w skojarzeniu) oraz gazu, utrzymanie i rozwój - lasów oraz akwenów i cieków wodnych; istniejących oraz budowę nowych systemów sieciowej - pasów technicznych i ochronnych brzegów mor- dystrybucji ciepła. skich; c) Przy określaniu lokalizacji elektrowni wiatrowych - innych farm wiatrowych. należy uwzględniać uwarunkowania wynikające w Lokalizacje elektrowni wiatrowych muszą uwzględniać szczególności z ich oddziaływania na: możliwość przesyłu wyprodukowanej energii, z zacho- - obszary objęte ochroną przyrody, w formie: parków waniem możliwie jak najmniej negatywnego oddzia- narodowych i ich otulin, rezerwatów przyrody, ływania linii elektroenergetycznych na komponenty obszarów NATURA 2000, parków krajobrazowych środowiska. i ich otulin, obszarów chronionego krajobrazu, Kierunki zagospodarowania przestrzennego: pomników przyrody, stanowisk dokumentacyjnych, I. W zakresie zaopatrzenia w gaz i paliwa płynne [Rys. użytków ekologicznych i zespołów przyrodniczo- 52] krajobrazowych; 1) Zwiększenie zasięgu obsługi krajowego systemu - projektowane obszary chronione, w tym wytypowa- dystrybucji gazu ziemnego oraz poprawa ne w ramach tworzenia Europejskiej Sieci Obsza- bezpieczeństwa energetycznego poprzez: rów Chronionych NATURA 2000; a) zakończenie budowy drugiej nitki gazociągu wyso- - obszary tworzące osnowę ekologiczną wojewódz- kiego ciśnienia Włocławek – Gdynia Wiczlino [1]10; twa – korytarze ekologiczne; b) budowę podziemnego zbiornika gazu „Kosakowo” - tereny położone w strefach ekspozycji obiektów [9] (pod warunkiem spełnienia wymogów dotyczą- dziedzictwa kulturowego: pomników historii, cen- cych funkcjonowania ekosystemu Zatoki Puckiej), nych założeń urbanistycznych i ruralistycznych oraz mogącego efektywnie współpracować (przez połą- założeń zamkowych, parkowo-pałacowych i parko- czenie gazociągiem wysokiego ciśnienia) z gazopor- wo-dworskich; Dziennik Urzędowy Województwa Pomorskiego Nr 172 — 13211 — Poz. 3361 tem zlokalizowanym na terenie Portu Północnego; i wskazują na bardzo ograniczony dostęp ludności c) budowę gazociągu wysokiego ciśnienia Szczecin do gazu ziemnego, w szczególności na w zachod- – Gdynia Wiczlino [2]; niej i centralnej części województwa), gdzie analizy d) doprowadzenie gazu ziemnego do rafinerii w Gdań- techniczno-ekonomiczne wykażą opłacalność; sku i elektrociepłowni Gdańsk [3]; i) poprawę warunków zaopatrzenia w gaz Ustki oraz e) doprowadzenie gazu do elektrociepłowni Gdynia z gazyfikację zachodniej części województwa. uwzględnieniem PMG Kosakowo [8]; 2) Poprawa warunków dystrybucji paliw płynnych f) gazyfikację miejscowości wypoczynkowo – tury- poprzez budowę: stycznych (Łeba [4], Jastarnia [5], Krynica Morska a) drugiej nitki ropociągu Port Północny – rafineria [6]) w celu poprawy ich klimatu aerosanitarnego; Gdańsku – Płock; g) budowę gazociągu Starogard Gdański – Czersk b) rurociągu przesyłu paliw na terenie gmin Gdynia [7], w celu poprawy pewności zasilania w połu- i Kosakowo, według programu inwestycji NATO; dniowo-zachodniej części województwa (połącze- c) podziemnego magazynu paliw na terenie gminy nie systemów spółek gazowniczych – pomorskiej Kosakowo wraz z rurociągiem doprowadzającym. i wielkopolskiej); II. W zakresie zaopatrzenia w ciepło h) gazyfikację obszarów wiejskich (gdzie wskaźniki 1) Kierunki polityki energetycznej w ujęciu i zróżnicowaniu gazyfikacji są wielokrotnie niższe niż w miastach przestrzennym zestawiono w Tablicy 11.

Tablica 11. Wybrane wskaźniki celów gospodarki energetycznej w województwie pomorskim Obniżenie zapotrzebowania na ciepło Obniżenie udziału Zwiększenie udziału odnawialnych w województwie, poprzez realizację węgla w bilansie paliw źródeł energii (OZE) w zaspokojeniu Rejony energetyczne programów termomodernizacyjnych w województwie ogólnego zapotrzebowania na ciepło w budynków mieszkalnych, usługowych do wartości województwie do wartości i użyteczności publicznej o Województwo 23% 48% 19% 26% (w gminach wiejskich do Zachodni (powiaty: m. Słupsk, słupski, 22% 54% 44%, w gminach miejskich do bytowski, człuchowski, chojnicki) 10%); Północno – centralny 31% (w gminach wiejskich do (powiaty: pucki, lęborski, kartuski, 18% 39% 50%, w gminach miejskich do kościerski, wejherowski) 10%) Wschodni 28% (w gminach wiejskich do (powiaty: nowodworski, malborski, 17% 53% 47%, w gminach miejskich do sztumski, kwidzyński) 10%) Południowy 26% (w gminach wiejskich do (powiaty: gdański, starogardzki, 21% 40% 42%, w gminach miejskich do tczewski) 10%) Trójmiasto 17% 50% 6%

2) Dostosowanie systemów ciepłowniczych do spalin, przez zastosowanie urządzeń oczyszczają- przekształceń i rozwoju zagospodarowania przestrzen- cych, w pierwszej kolejności w strefach objętych nego w warunkach konkurencji rynkowej nośników naprawczymi programami ochrony powietrza; energetycznych poprzez: b) wdrażanie termomodernizacji budynków i innych a) przysposobienie źródeł ciepła do przewidywane- działań związanych z poszanowaniem energii oraz go zapotrzebowania i wybór najefektywniejszych przedsięwzięć związanych z wprowadzeniem do technologii wytwarzania uwzględniających aspekty polskiego ustawodawstwa ustaleń dyrektywy nr ochrony środowiska; 2001/226 11z 11 maja 2001 r. ustanawiającej wspól- b) dywersyfikację sposobów zaopatrzenia w energię ne zasady legislacyjne osiągania odpowiedniego cieplną w jednostkach osadniczych, z uwzględnie- poziomu wydajności energetycznej budynków; niem maksymalnego wykorzystania potencjału c) likwidacja źródeł emisji powierzchniowej w sekto- istniejących systemów, w tym z wykorzystaniem rze komunalno - bytowym, w których stosowanym sposobów wytwarzania ciepła i energii elektrycznej paliwem jest węgiel lub drewno, powodujące prze- w tzw. układach skojarzonych; kroczenia poziomów dopuszczalnych pyłu zawieszo- α c) przyłączenie do sieci nowych odbiorców wszędzie nego (PM10) i poziomu docelowego benzo pirenu, tam, gdzie istnieją rezerwy mocy w miejskich syste- w pierwszej kolejności w strefach objętych napraw- mach scentralizowanych; czymi programami ochrony powietrza oraz sporzą- d) modernizację systemów scentralizowanego zaopa- dzanie i realizacja programów ograniczania niskiej trzenia w ciepło, wykorzystywanie rezerw prze- emisji w tych strefach. pustowości istniejących sieci cieplnych, budowę 4) Rozwój różnorodnych form rozproszonej generacji nowych układów sieciowych przy gęstości cieplnej energii w oparciu o surowce odnawialne w tym G >0,5 MW/ha; przede wszystkim o biomasę (biogaz rolniczy i z 3) Rozwój systemów ciepłowniczych oraz ograniczanie roślin lignocelulozowych) Tworzenie kompleksów emisji zanieczyszczeń przez: agroenergetycznych w celu uprawiania i wykorzysty- a) zmniejszenie uciążliwości istniejących instalacji cie- wania różnorodnych surowców rolniczych dla celów płowniczych w zakresie technologii spalania i emisji energetycznych. Obszary predysponowane do rozwoju Dziennik Urzędowy Województwa Pomorskiego Nr 172 — 13212 — Poz. 3361 tej formy energetyki na terenie województwa ilustrują rów Chronionych NATURA 2000; Rys. 30 (rozdział Uwarunkowania). c) obszary tworzące osnowę ekologiczną wojewódz- 5) Upowszechnienie wykorzystywania energii słonecznej twa – korytarze ekologiczne; do przygotowywania ciepłej wody. d) tereny położone w strefach ekspozycji obiektów 6) Wykorzystywanie niskotemperaturowej energii dziedzictwa kulturowego, w formie: pomników geotermalnej do ogrzewania w powiązaniu z energią historii, parków kulturowych, obiektów wpisanych słoneczną oraz wykorzystywanie energii wysoko- do wojewódzkiego rejestru ochrony zabytków (cen- temperaturowej, w obszarach jej występowania, nych założeń urbanistycznych i ruralistycznych, szczególnie w rejonie Chojnic i Łeby. założeń zamkowych, parkowo-pałacowych i parko- 7) Sukcesywne zastępowanie paliw kopalnych wo-dworskich) oraz chronionych w miejscowych (przede wszystkim węgla) w kotłowniach lokalnych planach zagospodarowania przestrzennego; i indywidualnych źródłach ciepła spalaniem e) tereny w otoczeniu lotnisk wraz z polami wznosze- i zgazowywaniem biomasy stałej (słoma, drewno nia i podejścia do lądowania oraz innych obiektów odpadowe, rośliny energetyczne), szczególnie na obronnych kraju. terenach wiejskich. 4) Budowa, rozbudowa i modernizacja elektroenerge- 8) Ograniczenie zużycia węgla na rzecz biomasy i gazu tycznej sieci przesyłowej najwyższych napięć: systemowego z uwzględnieniem uwarunkowań a) stacje transformatorowe 400/110 kV (ST): technicznych, szczególnie w Trójmieście. - budowa ST „Stężyca”, ST „Pelplin” dla odbioru III. W zakresie zaopatrzenia w energię elektryczną [Rys. planowanego przyrostu produkowanej energii 53] oraz poprawy warunków zasilania sieci dystry- 1) Budowa źródeł energii odnawialnych, w tym bucyjnej 110 kV w rejonie ich obsługi; systemowych elektrowni wiatrowych przekazujących - budowa ST „Dargoleza” dla przyłączenia plano- energię do krajowej sieci elektroenergetycznej, z wanych farm wiatrowych oraz poprawy warun- zachowaniem zasad lokalizacji wymienionych w ków zasilania sieci dystrybucyjnej 110 kV w jej niniejszym Planie. Osiągnięcie założonego celu (20% rejonie; udziału energii odnawialnej) wymagać będzie budowy - rozbudowa ST: Gdańsk I; odnawialnych źródeł energii elektrycznej o mocy około b) linie elektroenergetyczne 400 kV: 820 MW, co oznacza przyrost o ponad 670 MW – w - budowa nowych linii: Żydowo – Słupsk, Żydowo stosunku do stanu istniejącego w 2008 r. (145 MW). – Stężyca, Stężyca – Pelplin, Pelplin – Grudziądz, Realizacja tych inwestycji będzie wymagała budowy Żarnowiec - Stężyca; Głównych Punktów Zasilających 15/110 kV oraz linii - przebudowa istniejących linii 220 kV na 400 kV elektroenergetycznych 110 kV wprowadzających na odcinku: Żydowo – Stężyca. energię do systemu krajowego. Lokalizacja tych 5) Zwiększenie pewności zasilania systemu rozdzielczo- inwestycji jest ściśle związana z umiejscowieniem odbiorczego, poprawa sprawności i dostosowanie źródeł i nie można ich w PZPWP określić. istniejących obiektów sieciowych do wymagań 2) Budowa przydomowych elektrowni wiatrowych ochrony środowiska poprzez modernizację i budowę produkujących energię na potrzeby własne elektroenergetycznej sieci dystrybucyjnej 110 kV: użytkowników. a) Główne Punkty Zasilające 110/15 kV (GPZ): Koc- 3) Budowa innych źródeł energii elektrycznej: elektrowni borowo, Tczew Północ, Gdańsk Osowa, Sopot węglowej lub/i elektrociepłowni przy zachowaniu Kamienny Potok, Skórcz, Gdańsk Szadółki, Gdańsk wymogów ochrony środowiska przede wszystkim w Śródmieście, Pruszcz Południe, Gdańsk Maćkowy, zakresie emisji zanieczyszczeń i zagospodarowania Chwaszczyno, Wejherowo Śmiechowo, Gdańsk odpadów paleniskowych, szczytowych elektrowni Młode Miast, Łebno, Szemud, Gdynia Chwarzno, gazowych i elektrowni jądrowej. Lokalizacje ww. Gdynia Stocznia, Swarożyn, Puck, Gdynia Karwi- obiektów nie zostały ustalone. ny, Zblewo, Rotmanka, Dębogórze, Gdańsk Bręto- Przed realizacją ww. inwestycji niezbędne jest wo, Gdańsk Nowy Port, Gniew, Pelplin, Pszczółki, wykonanie studium lokalizacyjnego, w którym Gdańsk Stogi, Miszewo, Nowa Karczma, Koście- po przeanalizowaniu wszelkich uwarunkowań rzyna II, Choczewo, Sulicice, Połczyno, Zielenisz, społecznych, środowiskowych, ekologicznych, Gdańsk Politechnika, Trąbki Wielkie, Gdańsk Doki, kulturowych i krajobrazowych, transportowych Gdańsk Lotnisko, Ostrowite, Słupsk Poznańska, oraz techniczno-technologiczno-ekonomicznych Słupsk Wandy, Rowy, Brzeżno. ocenione zostaną warianty lokalizacji ogólnych oraz b) Linie 110 kV: Gdańsk Błonia – Maćkowy – Pruszcz wskazane możliwości i ograniczenia lub wykluczenia Gdański, Żarnowiec – Łebno – Sierakowice, Gdynia dla określonych lokalizacji szczegółowych; studia Chylonia – Dębogórze – Reda, Żarnowiec – Gdynia te winny być przeprowadzone przed podjęciem Zachód, Gdańsk Zaspa – Brętowo – Kokoszki, rozstrzygnięć na poziomie miejscowego planowania Pruszcz Gdański – Pruszcz Południe – Pszczółki przestrzennego. Przy określaniu lokalizacji elektrowni – Miłobądz, Gdańsk Chełm – Śródmieście – Stocz- należy uwzględniać uwarunkowania wynikające w nia, Gdańsk II – Młode Miasto – Motława, Pelplin szczególności z ich oddziaływania na: – Starogard Gdański – Czarna Woda, Pelplin – Sub- a) obszary objęte ochroną przyrody, w formie: parków kowy, Pelplin – Lignowy – Malbork, Pelplin – Gniew narodowych i ich otulin, rezerwatów przyrody, – Kwidzyn, Majewo – Skórcz, Żydowo – Miastko, obszarów NATURA 2000, parków krajobrazowych Słupsk Wierzbięcino – Ustka, Słupsk Wierzbięcino i ich otulin, obszarów chronionego krajobrazu, – Słupsk Poznańska, Sławno – Słupsk Wierzbięcino, pomników przyrody, stanowisk dokumentacyjnych, Słupsk Grunwaldzka – Wandy, Słupsk Poznańska użytków ekologicznych i zespołów przyrodniczo- – Szczecińska – Grunwaldzka, Ustka – Rowy. krajobrazowych; 6) Wyprowadzenie energii z elektrowni wiatrowych do b) projektowane obszary chronione, w tym wytypowa- krajowej sieci elektroenergetycznej przez modernizację ne w ramach tworzenia Europejskiej Sieci Obsza- lub przebudowę: GPZ: Darżyno, Pieńkowo, Dębnica Dziennik Urzędowy Województwa Pomorskiego Nr 172 — 13213 — Poz. 3361 Kaszubska, Gałęźnia Mała, Obłęże, budowę GPZ 1) Umożliwienie wszystkim mieszkańcom województwa Wojciechowo, modernizację linii 110 kV: Sławno dostępu do telewizji regionalnej (TVP Gdańsk). – Tychowo, Słupsk Poznańska – Hubalczyków – 2) Ujednolicenie numeru kierunkowego dla obszaru Darżyno – Lębork Krzywoustego, Sławno – Sianów, całego województwa. Żydowo – Słupsk Poznańska, Człuchów – Chojnice, 3) Umożliwienie szerokopasmowego dostępu do Bytów – Gałęźnia Mała – Dębnica Kaszubska – Słupsk Internetu dla mieszkańców województwa, przedsię- Poznańska. biorców oraz jednostek publicznych (administracja W przypadku pojawienia się dużych odbiorców energii publiczna, placówki ochrony zdrowia, edukacji, elektrycznej nie wyklucza się budowy dodatkowych kultury i bezpieczeństwa publicznego) przez budowę stacji 110/15kV oraz powiązań liniowych z istniejącą pasywnej infrastruktury informatycznej w obszarach siecią 110kV. deficytowych i o niskiej opłacalności w zakresie Lokalizacje urządzeń oraz przebiegi planowanych światłowodowej sieci szkieletowej oraz węzłów inwestycji liniowych mają charakter orientacyjny usługowych. i stanowią ilustrację zasad rozwoju systemu. 12.7. Infrastruktura systemów bezpieczeństwa i obron- 7) Rozbudowa i modernizacja systemu zaopatrzenia w ności energię elektryczną zakresie linii 15 i 0,4 kV szczególnie Podnoszenie zdolności obronnej państwa i bezpie- na terenach wiejskich i obszarach rozwojowych. czeństwa publicznego poprzez kształtowanie struktur 8) Rozwój energetyki wodnej wszędzie tam, gdzie przestrzennych zapewniających maksymalne bezpieczeń- pozwolą na to uwarunkowania środowiskowe stwo, utrzymanie zdolności obronnej, ochronę ludności i ekonomiczne. oraz niezawodność i ciągłość funkcjonowania państwa 12.6.3. Gospodarka odpadami [Rys. 54] w warunkach wojennych, a także podnoszących odpor- Zasady zagospodarowania przestrzennego: ność na skutek awarii i klęsk żywiołowych, jest jednym a) W planowaniu zagospodarowania przestrzennego ze strategicznych celów polityki przestrzennej krajowej województwa obowiązują zasady zawarte w: i regionalnej. programach ochrony środowiska i planach gospodarki Zadania polityki przestrzennej odpadami12. 1) Kształtowanie w skali województwa struktur Kierunki zagospodarowania przestrzennego: przestrzennych o wysokich walorach obronnych, 1) Ograniczanie negatywnego wpływu odpadów charakteryzujących się odpornością na potencjalne i składowisk na środowisko przez: zagrożenia terrorystyczne, niszczące czynniki a) modernizację składowisk odpadów komunalnych, sił przyrody, awarie i katastrofy przemysłowe, które nie spełniają wymogów ochrony środowiska, zintegrowanych organizacyjnie i korzystnie wpływają- a będą użytkowane do czasu wprowadzenia rozwią- cych na zdolność obronną państwa. zań ponadlokalnych; Zasady zagospodarowania przestrzennego b) upowszechnianie selektywnej zbiórki odpadów; a) Kompleksowe traktowanie wszystkich wymiarów m.in. niebezpiecznych w strumieniu odpadów bezpieczeństwa: zewnętrzne i wewnętrzne, cywilne komunalnych, wielkogabarytowych oraz z budowy, i wojskowe, pokojowe i wojenne, kryzysowe. remontów i demontażu obiektów budowlanych b) Stosowanie rozwiązań przestrzennych podnoszących i infrastruktury drogowej; sprawność mobilizacyjną i operacyjną rozwinięcia sił c) bieżącą likwidację nielegalnych składowisk, zamy- zbrojnych (także sojuszniczych) oraz wykonania zadań kanie i rekultywację składowisk gminnych, nie- obronnych. spełniających wymagań prawnych, rekultywację c) Kształtowanie układów infrastruktury w sposób wszystkich zamkniętych, dotychczas nie zrekulty- umożliwiający bezpieczny i sprawny przebieg wowanych składowisk; ewakuacji i ratownictwa. d) likwidację nieczynnych mogilników oraz rekul- d) Wyprowadzanie transportu materiałów niebezpiecz- tywacja składowiska odpadów przemysłowych nych z terenów o największej koncentracji ludności Gdańskich Zakładów Fosforowych w Wiślince (gm. poprzez opracowanie alternatywnych objazdów. Pruszcz Gdański); e) Bezkolizyjne funkcjonowanie terenów zamkniętych e) budowę kwater do unieszkodliwiania odpadów i obiektów wojskowych. zawierających azbest; f) Rozwój nowych obszarów zurbanizowanych powinien f) budowę instalacji do termicznego unieszkodliwia- uwzględniać potrzeby zapewnienia bezpieczeństwa nia odpadów. Rozpatrywane są lokalizacje m.in. w ludności w sytuacjach zagrożeń. rejonie Trójmiasta. Ostateczna lokalizacja nie zosta- Kierunki zagospodarowania przestrzennego ła jeszcze ustalona. 1) Realizacja zadań wynikających z członkostwa Polski 2) Realizacja 9 Zakładów Zagospodarowania Odpadów w NATO, w tym modernizacja infrastruktury portów (ZZO) jako obiektów o zasięgu regionalnym. morskich i lotniczych, układów drogowych i linii 12.6.4. Infrastruktura telekomunikacji i teleinformatyki kolejowych. W planowanych przedsięwzięciach Możliwości rozwoju telekomunikacji i teleinformatyki modernizacyjnych wytypowanych nabrzeży portowych stały się obecnie jednym z podstawowych uwarunkowań Gdyni i Gdańska proponuje się uwzględnić: Rozwoju gospodarczego. Dziedzina ta należy aktualnie a) dostosowanie systemów tankowania paliwa i wody do dynamicznie rozwijającej się, a jednocześnie na rynek do wymagań NATO; usług telekomunikacyjnych, wchodzą nowi operatorzy b) dostosowanie sieci energetycznej do standardów zarówno funkcjonujący w telekomunikacji stacjonarnej NATO (60 Hz); jak również bezprzewodowej. c) dostosowanie wytypowanej infrastruktury przeła- Zasady zagospodarowania przestrzennego: dunkowej do przyjęcia ciężkiego sprzętu wojskowe- a) Lokalizacja stacji bazowych telefonii komórkowych, go i jego przeładunku na drogowe i kolejowe środki uwzględniać powinna uwarunkowania krajobrazowe transportu; oraz tereny zabudowy mieszkaniowej. d) wyposażenie nabrzeży w łącza teleinformatyczne; Kierunki zagospodarowania przestrzennego: e) określenie stref ochronnych wokół wydzielonych Dziennik Urzędowy Województwa Pomorskiego Nr 172 — 13214 — Poz. 3361 nabrzeży i rozbudowa systemów ochrony (falo- poświęconej aglomeracji Trójmiasta. chrony, sygnalizacja); 5 Ustawa z dnia 28.03.2003 r. o ustanowieniu programu wie- f) modernizacja wytypowanej infrastruktury magazy- loletniego „Program ochrony brzegów morskich” (Dz. U. z nowej do przechowywania materiałów niebezpiecz- 2003 r., nr 67, poz. 621). 6 „Program małej retencji województwa pomorskiego do nych. roku 2015” – uchwała nr 356/24/04 Sejmiku Województwa 2) Doskonalenie systemu bezpieczeństwa: Pomorskiego z dnia 14.06.2004 r. a) zapewnienie ciągłości dostaw wody dla ludności w 7 Uchwała nr 355/XXIV/04 Sejmiku Województwa Pomorskie- sytuacji kryzysowej, kiedy uszkodzone są wodocią- go z dnia 14 czerwca 2004 r. gi lub brak dostaw energii elektrycznej; 8 Porównaj „Uwarunkowania…” Rozdz. 4.8.1. pkt 5 b) modernizacja urządzeń i obiektów ochrony przed 9 Zmniejszenie o 20% zużycia energii i emisji CO2 i zwiększe- powodzią na Żuławach Wiślanych; nie do 20% udziału energii odnawialnej w ogólnym zużyciu c) budowa systemów ostrzegania i alarmowania lud- energii. 10 Oznaczenia w nawiasach kwadratowych odnoszą się do ności o zagrożeniach w nowych dzielnicach miesz- Rys. 47. kaniowych; 11 Dyrektywa z 16.12.2002 r. w sprawie charakterystyki ener- d) dostosowanie głównych ciągów komunikacyj- getycznej budynków (2002/91) nych w dużych miastach do potrzeb szybkiego 12 Obecnie obowiązują: Program ochrony środowiska woje- poruszania się po nich (szczególnie w godzinach wództwa pomorskiego na lata 2007–2010 z uwzględnieniem szczytu) pojazdów uprzywilejowanych13: ratowni- perspektyw 2011-2014 oraz Plan gospodarki odpadami dla ctwa medycznego, pożarowego, chemicznego oraz województwa pomorskiego 2010. organów bezpieczeństwa i obronności państwa; 13 Prawo ruchu drogowego z dnia 20 czerwca 1997 r. (Dz. U. z e) dostosowanie wybranych parkingów (po jednym dnia 19 sierpnia 1997 r. z późn. zm.) na powiat), do przyjmowania pojazdów przewo- żących niebezpieczne substancje chemiczne (płyta KIERUNKI ZAGOSPODAROWANIA PRZESTRZENNEGO postojowa uniemożliwia przenikanie uwolnionych CZĘŚĆ A niebezpiecznych substancji do gruntu); WOJEWÓDZTWO f) modernizacja i budowa nowych lądowych szlaków komunikacyjnych o przebiegu północ – południe 13. POLITYKA PRZESTRZENNA NA OBSZARACH PROB- (szczególnie autostrady A-1), włącznie z mostem LEMOWYCH na Wiśle w pobliżu Kwidzyna. Obszary problemowe stanowią jeden ze szczegól- 3) Stworzenie zintegrowanego ratownictwa - integracja nych przedmiotów zainteresowań polityki regionalnej wszystkich podmiotów ratownictwa: szpitali, Unii Europejskiej. Zgodnie z jedną z jej zasad - zasadą policji, straży pożarnej, ratownictwa chemicznego, koncentracji, obszary te mogą ubiegać się o największe w jeden system mający wspólną lub kompatybilną wsparcie finansowe ze środków Funduszy Struktural- sieć łączności oraz wspólne procedury ratownicze, nych. Wyznaczanie obszarów problemowych jest pro- zarządzane przez regionalne centrum koordynacji cesem złożonym i niezwykle trudnym. Zgodnie z Ustawą z dnia 27 marca 2003 r. o plano- ratownictwa. 1 4) Realizacja zadań wynikających z Umowy między waniu i zagospodarowaniu przestrzennym , w części Rządem Rzeczpospolitej Polskiej a Rządem Stanów poświęconej planowaniu przestrzennemu na szczeblu Zjednoczonych Ameryki dotyczącej rozmieszczenia krajowym określa się podstawowe elementy koncepcji na terytorium RP antybalistycznych obronnych rakiet przestrzennego zagospodarowania kraju. Należą do nich przechwytujących. m.in.: podstawowe elementy krajowej sieci osadniczej, Zgodnie z Umową między Rządem Rzeczpospolitej z wyodrębnieniem obszarów metropolitalnych, a także Polskiej a Rządem Stanów Zjednoczonych Ameryki doty- obszary problemowe o znaczeniu krajowym, w tym czącą rozmieszczenia na terytorium RP antybalistycznych obszary zagrożeń wymagające szczegółowych studiów obronnych rakiet przechwytujących, sporządzoną w War- i planów. szawie dnia 20 sierpnia 2008 r., planuje się ustanowienie Natomiast w odniesieniu do planu zagospodarowania na obszarze, obejmującym między innymi dawne lotni- Przestrzennego województwa wskazano na określenie sko wojskowe w miejscowości Redzikowo (gm.Słupsk), obszarów problemowych wraz z zasadami ich zagospo- terenu zamkniętego na potrzeby utworzenia jednostki darowania oraz obszary metropolitalne. wojskowej Sił Zbrojnych RP. Umowa z dnia 20 sierpnia W województwie pomorskim ze względu na bariery, 2008 r. przewiduje, iż wokół bazy zostanie ustanowiona progi i konflikty z jednej strony oraz niewykorzystane strefa ochronna, obejmująca obszar, który zostanie usta- dotychczas w pełni możliwości tkwiące w strukturze lony w odpowiednim trybie. W strefie ochronnej mogą przestrzennej z drugiej strony – wyróżniono następujące zostać, w szczególności, wprowadzone ograniczenia w obszary problemowe: zakresie wysokości zabudowy, emisji elektromagne- - wybrzeże Bałtyku; tycznych, prowadzenia prac powodujących podziemne - obszar aglomeracji Trójmiasta (szczególny obszar wibracje oraz ruchu lotniczego. problemowy, patrz rozdział 14); - centra regionalne – koncentracji potencjałów; 1 Komunikat Komisji do Rady i Parlamentu Europejskiego - Dolina Dolnej Wisły i jej delta; dotyczący strategii tematycznej w sprawie środowiska - obszary wiejskie strukturalnie słabe. miejskiego z dnia 11.01.2006, COM(2005) 718 wersja Wspomniana powyżej ustawa wskazuje na koniecz- ostateczna. ność uwzględnienia w planie zagospodarowania 2 Dyrektywa Parlamentu Europejskiego i Rady 2008/96/ przestrzennego województwa w szczególności m.in. WE z dnia 19 listopada 2008 r. w sprawie zarządzania obszarów wsparcia. Jako obszary wsparcia – należy bezpieczeństwem infrastruk-tury drogowej (Dz. U.UE L z rozumieć obszar określony w ustawie z dnia 12 maja dnia 29 listopada 2008 r.). 3 Zgodnie z Rozporządzeniem Ministra Zdrowia z dnia 15 2000 r., o zasadach wspierania rozwoju regionalnego marca 2007 r. w sprawie szpitalnych oddziałów ratunkowych – jako obszar wyodrębniony ze względu na występujące (Dz. U. 2007, nr 55, poz. 365). w nim problemy rozwojowe oraz podlegający określo- 4 Punkty przesiadkowe dla tych miast wskazano w części nym działaniom ze strony Rady Ministrów, administracji Dziennik Urzędowy Województwa Pomorskiego Nr 172 — 13215 — Poz. 3361 rządowej i jednostek samorządu terytorialnego. Jed- To gospodarowanie i kształtowanie odbywa się wedle nocześnie w ustawie określono, że granice obszaru prawnie przewidzianych reguł, o których mówi ustawa wsparcia nie mogą przecinać granic powiatów (jeżeli o samorządzie województwa. To samorząd określa obszarem wspar-cia jest miasto na prawach powiatu; dokumenty strategiczno-planistyczne, a więc: strategię obszar wsparcia musi obejmować to miasto wraz z oka- rozwoju województwa i plan zagospodarowania prze- lającym je powiatem lub powiatami). strzennego województwa. Realizacja zapisów tych doku- Obszar problemowy jest więc pojęciem znacznie szer- mentów spoczywa na samorządzie województwa, który szym i może, ale nie musi być obszarem wsparcia. Z ko- poprzez odpowiednie dokumenty operacyjne dotyczą- lei każdy obszar wsparcia jest obszarem problemowym, ce określonych problemów i obszarów problemowych, gdyż w myśl definicji został wyróżniony ze względu na wdraża politykę rozwoju regionalnego i przestrzen-nego. występujący w nim problem. W związku z tym wszystkie wskazane powyżej zasady Regionalna wspólnota samorządowa gospodarująca zagospodarowania przestrzennego obowiązują przy pro- w wydzielonej w postaci województwa części przestrze- wadzeniu polityki przestrzennej, a ponadto wskazuje się ni państwa jest w określonym stopniu odpowiedzialna dla obszarów problemowych, także dodatkowe szczegól- za kształtowanie warunków rozwoju tej przestrzeni. ne zasady zagospodarowania przestrzennego.

WYBRZEŻE BAŁTYKU Obszar działań Szczególne zasady zagospodarowania → Unikanie wielkokubaturowego i wysokiego budownictwa turystycznego oraz intensywnej zabudowy pensjonatowej na niewielkich działkach poprzez ustalanie ekologicznych standardów zabudowy i zagospodarowania. → W planowaniu zagospodarowania obszaru przybrzeżnego uwzględniać oddziaływanie na wody przybrzeżne oraz wpływu, jaki działalność i zmiany stanu tych wód, będzie mieć na planowane zagospodarowanie. → Podejmowanie decyzji o wykorzystaniu przestrzeni w obszarze przybrzeżnym winno mieć cały pas gmin nadmorskich miejsce w procedurach zintegrowanego zarządzania, uwzględniających kompetencje instytucji oraz interesy uczestników gospodarowania w obszarze. → Przy planowaniu sieci i urządzeń wodociągowych obowiązkowo stosować rozwiązania dostosowane do udokumentowanych zasobów, ograniczające podciąganie wód morskich oraz zasolonych wód głębinowych, w tym lokalizację dużych ujęć wody poza obszarem występowania zjawiska. → Nowa zabudowa poza granicami miast może być lokalizowana wyłącznie na terenach uzbrojonych w pełną infrastrukturę techniczną. → Uwzględnianie przy planowaniu rozwiązań komunikacyjnych sezonowego wzrostu liczby mieszkańców i natężenia ruchu oraz możliwości rozwoju systemów komunikacji alternatywnej – w tym rowerowej i publicznej. → Powszechne stosowanie rozwiązań spowalniających ruch kołowy przy uprzywilejowaniu pieszych i rowerów. → Rezerwacja terenów na parkingi buforowe na obrzeżach miejscowości i przy trasach obszary intensywnego rozwoju przelotowych. turystyki → Uwzględnianie potrzeb i preferencji stałych mieszkańców w działaniach podnoszących atrakcyjność turystyczną. → Zakaz wprowadzania nieoczyszczonych spływów wód opadowych i roztopowych z terenów zurbanizowanych i zabudowanych do wód powierzchniowych. → Ukierunkowanie penetracji turystycznej w sposób ograniczający antropopresję. → Zapewnienie warunków dla wydłużenia sezonu turystycznego. Półwysep Helski, Nadmorski → Ograniczanie powierzchni terenów przeznaczonych na funkcje intensywnej zabudowy Park Krajobrazowy, Mierzeja mieszkaniowej i usługowej. Wiślana → Zapewnienie rezerw terenowych dla funkcji portowych i gospodarki morskiej, za wyjątkiem obszary portów i ich zaplecza planowanych waterfrontów. → Odprowadzenie ścieków bytowych z terenów planowanej zabudowy wyłącznie do sieci nadmorskie gminy powiatów kanalizacyjnej zakończonej sprawną oczyszczalnią ścieków (w szczególności Stegna, nowodworskiego i puckiego Sztutowo, Nowy Dwór Gdański, Krokowa, Władysławowo). tereny zamknięte, tereny → W każdym przypadku uwalniania terenów z władania Skarbu Państwa, przed ustaleniem powojskowe i popegeerowskie nowego właściciela powinien zostać sporządzony plan zagospodarowania przestrzennego. środkowe i zachodnie → Lokalizacja farm wiatrowych wyłącznie na obszarach, dla których sporządzono miejscowe wybrzeże plany zagospodarowania przestrzennego. Dziennik Urzędowy Województwa Pomorskiego Nr 172 — 13216 — Poz. 3361

→ Uwzględnianie w dokumentach planistycznych gmin wzajemnego oddziaływania lądu i pas nadbrzeżny tj. pas morza oraz potrzeby ochrony przyrody. techniczny i ochronny UM → Działania ochronne na obszarach zagrożonych niszczącą działalnością morza należy ograniczać do zapewnienia bezpieczeństwa mieszkańców i ich mienia. → Dostosowanie parametrów dostępności śródlądowych dróg wodnych (m.in. przepraw Zalew Wiślany mostowych) dla żeglugi.

CENTRA REGIONALNE – KONCENTRACJI POTENCJAŁÓW Obszar działań Szczególne zasady zagospodarowania → Koordynacja rozwoju przestrzennego, uwzględniająca historyczne i kulturowe walory przestrzeni i krajobrazu ośrodków regionalnych dla kształtowania przestrzeni wysokiej jakości w skali regionalnej i lokalnej. → Tworzenie warunków przestrzennych dla rozwoju szerokiej oferty usługowej, poprawiającej atrakcyjność osiedleńcza ośrodków ubregionalnych. → Kształtowanie atrakcyjnego zagospodarowania śródmiejskich terenów zieleni urządzonej, zakładanie nowych parków i zieleńców poprzez wzmacnianie i wprowadzanie obudowy biologicznej cieków i zbiorników wodnych, zakrzewienia i zakrzaczenia o funkcji hydrosanitarnej, ekologicznej i krajobrazowej. → Koncentracja struktur zurbanizowanych w oparciu o lokalne centra posiadające atrakcyjną wszystkie ośrodki regionalne przestrzeń publiczną i rozbudowany program usług (odpowiadający potrzebom lokalnej społeczności). → Wykorzystanie ważnych traktów komunikacyjnych do kształtowania osi kompozycyjnych łączących centra handlowe, atrakcyjne wnętrza urbanistyczne i obszary o znaczeniu turystycznym. → Komplementarności funkcji ogólnomiejskich i ponadolkalnych w przypadku układów bipolarnych. → Dyslokacja funkcji i obiektów o nieusługowym i niemieszkalnym charakterze, niszczących lub ograniczających dostęp do wartości środowiska kulturowego. → Lokalizacja kluczowych urządzeń rekreacji w strefach nadwodnych miast, w szczególności Wisły i Nogatu.

DOLINA DOLNEJ WISŁY I JEJ DELTA Obszar działań Szczególne zasady zagospodarowania → Użytkowanie i zagospodarowanie dolin rzecznych nie umniejszające i zachowujące różnorodność biologiczną. → Poprawa stanu istniejących urządzeń przeciwpowodziowych i uzupełnienie braków. → Maksymalne ograniczenie zainwestowania terenów depresyjnych i przydepresyjnych silnie zagrożonych powodzią. → Zwiększenie znaczenia „naturalnych” metod ochrony przeciwpowodziowej, poprzez dopuszczenie do zalania niektórych polderów o mniejszej wartości gospodarczej. → Utrzymanie funkcji hydrologicznych i klimatycznych liniowych i kępowych zadrzewień śródpolnych, poprzez ochronę istniejących, odbudowę zniszczonych i wprowadzenie nowych elementów zieleni śródpolnej. Żuławy Wiślane → Renaturyzacja części polderów depresyjnych i przydepresyjnych, prowadząca do zwiększenia areału siedlisk i gatunków wodnych oraz od wód zależnych. → Poprawa stanu ekologicznego wód powierzchniowych i morfologicznego koryt rzek. → Zachowanie i rewaloryzacja obiektów hydrotechnicznych Żuław o znaczeniu historyczno- kulturowym. → Zachowanie układów pól nawiązujących do podziałów historycznych wynikających z gospodarki polderowej. → Stworzenie warunków dla rozwoju rolnictwa zintegrowanego (zrównoważonego) i ekologicznego, jak i innych form rolnictwa przyjaznego środowisku, dzięki uregulowaniu stosunków wodnych gleb i zmniejszeniu zagrożenia powodziowego. → Koncentracja usług i mieszkalnictwa w ośrodkach usługowych stosownie do hierarchii sieci cały obszar osadniczej przyjętej w Planie zagospodarowania przestrzennego województwa. → Wyodrębnienia historycznych jednostek osadniczych i zabezpieczenie ochrony ich cech Dziennik Urzędowy Województwa Pomorskiego Nr 172 — 13217 — Poz. 3361

morfogenetycznych w dokumentach planistycznych gmin. → Oparcie koncepcji zagospodarowania przestrzennego na tradycjach krajobrazu kulturowego obszaru. → Poprawa i kształtowanie ładu przestrzennego (koordynacja rozwoju przestrzennego ze szczególnym uwzględnieniem historycznej struktury terenu, eksponowanie historycznych walorów przestrzeni). → Ograniczanie potencjalnych zagrożeń dla walorów dziedzictwa kulturowego. → Tworzenie sprzyjających warunków dla promocji historycznych walorów przestrzeni.

OBSZARY WIEJSKIE STRUKTURALNIE SŁABE Obszar działań Szczególne zasady zagospodarowania → Przy modernizacji istniejących i budowie nowych urządzeń uzdatniania wody i unieszkodliwiania ścieków planować rezerwy na przyłączenie nowych odbiorców. → Zachowanie istniejącej sieci placówek oświaty i kultury, jako ośrodków kulturotwórczych i integrujących społeczności lokalne. → Kreacji placów, skwerów i parków we wsiach i miejscowościach wiejskich w przestrzeń cały obszar publiczną stanowiącą pozytywne wzorce zagospodarowania i umożliwiające integrację mieszkańców. → Objęcie ochroną elementów tradycyjnego gospodarowania rolniczego: zadrzewienia śródpolne, oczka wodne i w miarę możliwości inne elementy przestrzeni rolniczej, stanowiące ostoję dla zagrożonych gatunków. → Rozwój działalności pozarolniczej w gospodarstwach rolnych. → W gminnych dokumentach planistycznych zapisywać obowiązek sporządzania planów zagospodarowania przestrzennego dla całych miejscowości położonych w otoczeniu miast. sąsiedztwo ośrodków miejskich → Koncentracja struktur zurbanizowanych w oparciu o lokalne centra posiadające atrakcyjną przestrzeń publiczną i rozbudowany program usług (odpowiadający potrzebom lokalnej społeczności). → W dokumentach planistycznych gmin uwzględniać możliwości wykorzystania zasobów środowiska przyrodniczego i dziedzictwa kulturowego dla tworzenia „zielonych” miejsc obszary objęte prawną ochroną pracy. przyrody → Uwzględnienie w dokumentach planistycznych gmin projektowanych przebiegów i potrzeb terenowych szlaków wodnych, rowerowych i pieszych. → Przy zagospodarowaniu obrzeży zbiorników wodnych i otoczenia parków krajobrazowych dążenie do właściwego ukierunkowania presji masowej turystyki, odciążenia i ochrony najbardziej wrażliwych elementów środowiska. obszary atrakcyjne turystycznie → Ograniczenie przeznaczania terenów otwartych na cele nowej zabudowy letniskowej, ukierunkowując jej ekspansję na adaptację niszczejącej zabudowy wiejskiej. → Tworzenie infrastruktury umożliwiającej zrównoważony rozwój turystyki. → Ograniczenie lokalizacji nowych oraz rozbudowy istniejących bezściółkowych obiektów obszary towarowej gospodarki fermowych w rejonie ich wysokiej koncentracji. rolnej oraz intensywnej hodowli → Ograniczenie lokalizacji nowych ośrodków intensywnej hodowli ryb, wykorzystujących wody rybackiej cieków w wysokim stopniu obciążonych istniejącymi ośrodkami hodowlanymi.

1 Dz. U. z 2003 r., Nr 80, poz. 717, z późn. zm.

KIERUNKI ZAGOSPODAROWANIA PRZESTRZENNEGO towanie przestrzeni, wsparte wszechstronnym rozezna- CZĘŚĆ B niem zasobów i walorów przyrody, krajobrazu i kultury, AGLOMERACJA TRÓJMIASTA JAKO SZCZEGÓLNY z zastosowaniem proekologicznych rozwiązań i proce- OBSZAR PROBLEMOWY sów decyzyjnych, godzących wymogi ochrony zaso- bów naturalnych z koniecznym rozwojem infrastruktury 14. KIERUNKI ZAGOSPODAROWANIA PRZESTRZEN- zapobiegającej powszechnemu i nieuporządkowanemu NEGO OBSZARU PROBLEMOWEGO AGLOMERACJI przenikaniu elementów antropogennych w środowi- TRÓJMIASTA sko przyrodnicze. Podstawą rozwoju jest zintegrowana 14.1. Ochrona i kształtowanie środowiska przyrodniczo- ochrona i racjonalne wykorzystanie zasobów przyrodni- kulturowego i krajobrazu aglomeracji czych (biotycznych i abiotycznych), kulturowych i krajo- Warunkiem koniecznym zachowania podstawowych brazowych tzw. trójochrona. warunków ekologicznych i zdrowotnych życia jest kształ- Dziennik Urzędowy Województwa Pomorskiego Nr 172 — 13218 — Poz. 3361 Zadania polityki przestrzennej: strukturami ich zaplecza pojeziernego: Lasy Oto- 1) Ukształtowanie ciągłości struktury ekologicznej mińskie, doliny rzek Gościcinki i Bolszewki oraz obszaru aglomeracji, zapewniającej trwałość i bioróż- doliny łączące się z korytarzami wyższej rangi: norodność zasobów przyrodniczych i krajobrazowych dolina rzeki Kłodawy, dolina rzeki Strzelenki; zwłaszcza wynikających z położenia w strefie b) korytarzy ekologicznych obejmujących przede brzegowej morza. wszystkim dna i zbocza dolin rzecznych oraz ciągi 2) Zachowanie i wykorzystanie zasobów dziedzictwa zadrzewień, które muszą pozostać zachowane w kulturowego obszaru aglomeracji, zwłaszcza bogatej stanie zbliżonym do naturalnego, z zagwarantowa- spuścizny historycznej i kulturowej oraz tradycji niem ciągłości przestrzennej przez: morskich i solidarnościowych. - ograniczenie wprowadzania trwałych form infra- Zasady zagospodarowania przestrzennego: struktury technicznej i zabudowy przerywających a) Wiązanie głównych struktur przyrodniczych: strefy te struktury; brzegowej Zatoki Gdańskiej, strefy krawędziowej - restytucję, rekultywację i renaturalizację możli- Wysoczyzny Gdańskiej i Żuław Wiślanych, jako wych do odzyskania obszarów przekształconych podstawowych elementów tożsamości aglomeracji. antropogenicznie; b) Utrzymanie i kształtowanie ciągłości przestrzennej - zachowanie naturalnego charakteru cieków tam, struktur przyrodniczych, ich różnorodności biologicznej gdzie jest to wskazane; oraz pozostałości ekosystemów naturalnych – c) obszarów wydmowych otaczających Zatokę Gdań- stosownie do warunków miejscowych. ską przez: c) Wprowadzanie kompensacji przyrodniczej niezbędnej - zachowanie ich w stanie niezagospodarowa- do zapewnienia spójności przestrzennej i odpowiedniej nym; powierzchni obszarów przyrodniczych. - zapewnienie przerw w zagospodarowaniu tury- d) Kształtowanie korzystnych relacji nowej zabudowy stycznym, przeciwdziałające ciągłości zabudo- i towarzyszącego jej zagospodarowania ze specyfiką wy; zasobów dziedzictwa kulturowego i warunkami - lokalizację obiektów budowlanych, nie służących krajobrazu, zwłaszcza zróżnicowań między strefą ochronie przyrody, brzegu morskiego lub wzglę- nadmorską, strefą wysoczyzny i strefą Żuław dom bezpieczeństwa na lądowym zapleczu zbio- Wiślanych. rowisk leśnych, będącym terenem nieleśnym e) Zachowanie charakterystycznych cech naturalnych oraz poza obszarem pasa technicznego brzegu krajobrazów nadmorskich i naturalnych procesów ich morskiego; kształtowania oraz ich ekspozycji widokowej. d) strefy krawędziowej wysoczyzny morenowej Poje- 14.1.1. Kształtowanie struktury przestrzennej środowi- zierza Kaszubskiego, pokrytej lasami TPK – przez: ska przyrodniczego i kulturowego - zachowanie funkcji ekologicznych oraz rekrea- Kierunki zagospodarowania przestrzennego: cyjnych; 1) Środowisko przyrodnicze [Rys. 55 i 56] - rozwój niezbędnych inwestycji infrastruktury Obszar aglomeracji obejmuje tereny o wysokim komunikacyjnej, w maksymalnym stopniu wypo- stopniu zróżnicowania pod względem abiotycznym, a sażonych w urządzenia ochrony środowiska; w związku z tym – także znacznym urozmaiceniem sied- e) parków krajobrazowych i obszarów chronionego lisk przyrodniczych, szaty roślinnej i krajobrazu, z czym krajobrazu przez: z kolei powiązane jest bogactwo świata zwierząt i grzy- - ograniczanie rozpraszania zabudowy w szczegól- bów. Wskazuje to na potrzebę i konieczność odmiennego ności na obszarze Trójmiejskiego, Nadmorskiego ich traktowania w planowaniu zagospodarowania prze- i Kaszubskiego Parku Krajobrazowego; strzennego. Istniejący w obszarze aglomeracji system - przystosowanie części lasów w miastach gra- obszarów chronionych, wraz z systemem NATURA 2000 niczących z zabudową w „parki” rekreacyjne (ustanowionych OSOP i zgłoszonych Komisji Europej- i edukacyjne, z niezbędna infrastrukturą, umoż- skiej SOOS) nie w pełni zapewnia ochronę wszyst-kich liwiające w bezpośredni i pełny sposób wyko- unikatowych zasobów biosfery i jej różnorodności. Nie- rzystać ich potencjał oraz ochrona pozostałych zbędne jest wzmocnienie i utworzenie przestrzennej lasów w miastach, nie przeznaczając ich do spójności tego systemu, w powiązaniu z zachowaniem masowej rekreacji; i kształtowaniem korytarzy ekologicznych przez: - ogranicznie przekwalifikowywania gruntów rol- 1) Kształtowanie układu płatów i korytarzy ekologicznych nych i leśnych na nierolne i nieleśne; oraz obszarów aktywnych biologicznie (m. in. f) bioróżnorodności przez zapewnienie możliwości obszarów leśnych, wodnych, łąkowych i torfowiskowo- migracji zwierząt w obszarach leśnych, wodnych bagiennych), jako elementów struktury ekologicznej i torfowiskowo-bagiennych przez które przebiegają obszaru aglomeracji, w tym ochrona, utrzymanie, ciągi komunikacyjne o dużym natężeniu ruchu; rewaloryzacja i odtwarzanie: g) ograniczenie zagospodarowania na rzekach przy- a) korytarzy ekologicznych rangi ponadregionalnej morskich (np. Reda i jej dopływy), stanowiących (przymorski południowo-bałtycki i Dolina Wisły) tarliska lub szlaki migracji dwuśrodowiskowych ryb i regionalnej (Pradolina Redy–Łeby, Piaśnicy łososiowatych, jeśli zabudowa taka miałaby unie- i rynny Jeziora Żarnowieckiego, Przywidzki, Raduni możliwiać wędrówki tych ryb. i Motławy), korytarzy subregionalnych i lokalnych 2) Wyłączenie z użytkowania gospodarczego szczególnie łączących: cennych siedlisk, pozostałości naturalnych ekosys- - strefę brzegową Zatoki Gdańskiej i morza z temów lub stanowisk unikalnych gatunków (rezerwaty, Lasami Oliwsko-Darżlubskimi, a opartymi o użytki ekologiczne) i ukierunkowanie wszystkich potoki: Błądzikowski, Oliwski, Strzyży, Swelinii, działań na ich obszarze oraz w najbliższym otoczeniu oraz rzeki: Kaczą, Zagórską Strugę, Gizdebkę, na zachowanie walorów przyrodniczych. Płutnicę, Czarną Wodę; 3) Zachowanie i kształtowanie w obszarach intensywnej - Lasy Oliwsko – Darżlubskie z przyrodniczymi zabudowy mieszkaniowej osnowy przyrodniczej Dziennik Urzędowy Województwa Pomorskiego Nr 172 — 13219 — Poz. 3361 (tereny zieleni, zieleńce, parki itp.), jako ostoi - dawnej Cukrowni w Pruszczu Gdańskim; różnorodności biologicznej dla podtrzymania jakość - dawnej elektrociepłowni Ołowianka w Gdań- i warunków życia. sku; 2) Środowisko kulturowe [ Rys. 57 ] - spichlerzy w Gdańsk; Obiekty dziedzictwa kulturowego należy rozpatrywać - dawnego browaru we Wrzeszczu w Gdańsku; jako wyróżnik stanowiący o tożsamości obszaru oraz - dawne Zakłady Mięsne w Gdańsku; jako element struktury przestrzennej. Do podstawowych - dawne Zakłady Naprawcze Taboru Kolejowego kierunków działań należą: w Gdańsku. 1) Kształtowanie i rozwój spójnego systemu przestrzeni e) zespoły obronno-militarne: publicznej obszaru aglomeracji w oparciu o strefy - Pole Bitwy na Westerplatte; śródmiejskie o wysokim zasobie i potencjale - Twierdza Wisłoujście; kulturowym: - zespół obiektów fortyfikacji polskich rejonu a) Gdańska z nabrzeżami Motławy i Martwej Wisły; umocnień „Hel” na Półwyspie Helskim. b) Sopotu w ciągu ulicy Bohaterów Monte Cassino od 14.1.2. Ochrona i gospodarowanie zasobami przyrodni- Mola do Opery Leśnej; czo-kulturowymi c) Gdyni w ciągu ulic Świętojańskiej, 10 Lutego Realizacja idei trójochrony jest szczególnie istotna w i Skweru Kościuszki; centralnej części obszaru aglomeracji, gdzie występują powiązanych ze: potencjalnie największe zagrożenia dla środowiska przy- - strefą nadmorską i jej charakterystycznymi ele- rodniczego, kulturowego i krajobrazu, z racji skumulowa- mentami zabudowy portowej, rybackiej, kuracyj- nia się wielu form i postaci negatywnego oddziaływania no-uzdrowiskowej i zespołami zieleni; elementów antropogennych. Ochrona musi polegać na - Trójmiejskim Parkiem Krajobrazowym i towarzy- przeciwdziałaniu tym zagrożeniom, stopniowej ich eli- szących mu układów urbanistyczno-krajobrazo- minacji oraz tworzeniu warunków do dalszego rozwoju wych (Starej Oliwy wraz z zespołem pocysterskim gospodarczego, społecznego i przestrzennego opartych i zespołem Potoku Oliwskiego, Wejherowa), na poszanowaniu zasobów przyrodniczo-kulturowych terenów parkowych i rekreacyjnych. i krajobrazowych. 2) Ochrona, rewaloryzacja i uwidocznienie w strukturze Dążąc do realizacji głównych i operacyjnych celów obszaru aglomeracji historycznie ukształtowanych zagospodarowania przestrzennego obszaru aglomera- i stanowiących o jej tożsamości elementów cennych cji, wskazuje się zasady i kierunki polityki przestrzennej kulturowo o predyspozycjach do tworzenia szlaków w zakresie ochrony zasobów przyrodniczo-kulturowych turystyki krajoznawczej: i krajobrazu. a) układy urbanistyczne: Kierunki zagospodarowania przestrzennego: - miasta Gdańska w zasięgu obwarowań z XVII 1) Zasoby środowiska przyrodniczego wieku; Ochrona zasobów przyrody nieożywionej (zasobów - zespół Starego Miasta w Pucku wraz z portem; geologicznych, rzeźby terenu, wód podziemnych - zespół Starego Miasta w Tczewie; i powierzchniowych, gleby oraz powietrza) przez: - miasto Kartuzy wraz z zespołem klasztornym; 1) Rewaloryzacja obszarów przekształconych i rekulty- - zespół Śródmieścia Gdyni z zabudową Kamien- wacja obszarów zdegradowanych eksploatacją nej Góry; surowców naturalnych przede wszystkim w powiatach - osady portowej Nowy Port (m. Gdańsk); kartuskim i puckim. b) układy urbanistyczno-krajobrazowe 2) Zachowanie naturalnego charakteru linii brzegowej - Starej Oliwy wraz z zespołem pocysterskim i ze- morza i lądowej strefy krawędziowej wysoczyzny społem Potoku Oliwskiego (m. Gdańsk); morenowej lub zagospodarowanie ich w sposób - miasta Wejherowo; zapewniający zachodzenie naturalnych procesów - miasta Sopot; przyrodniczych. - ulicy Jaśkowej Doliny (m. Gdańsk); 3) Objęcie ochroną obszarów o unikatowych cechach c) układy ruralistyczne: morfologiczno-krajobrazowych, charakterystycznych - dawnej osady rybackiej Bór (m. Jastarnia): dla środowiska obszaru aglomeracji. - dawnej osady rybackiej Jastarnia; 4) Zachowanie dla celów rolniczych kompleksów gleb o - dawnej osady rybackiej Kuźnica (m. Jastarnia); najlepszej przydatności rolniczej, przede wszystkim w - dawnej osady Hel; części żuławskiej obszaru aglomeracji. - centrum wsi Trąbki Wielkie; 5) Zmniejszanie areału gruntów rolnych na obszarach o - wsi Mechowo (gm. Puck); najniższych walorach produkcyjnych gleb, w kierunku - wsi Żuławki i Drewnica (gm. Stegna); zwiększenia powierzchni użytków leśnych, zwłaszcza - wsi Góra Pomorska (gm. Wejherowo); w pojeziernej części obszaru aglomeracji. - zespołu osady rzemieślniczej w Małym Kacku 6) Ochrona jezior i oczek wodnych (zwłaszcza lobeliowych (m. Gdynia); i dystroficznych) oraz terenów torfowiskowo- - dawnej wsi Wielki Kack (m. Gdynia); bagiennych. - dawnej wsi Oksywie (m. Gdynia); 7) Powstrzymanie osuszania terenów, m. in. przez - nadmorskiej wsi rybackiej Jelitkowo (m. ochronę źródlisk zwłaszcza w strefie krawędziowej Gdańsk); wysoczyzny oraz budowę zastawek na rzekach - przedmieścia Gdańska – Święty Wojciech (m. i pozostałych ciekach, służących zachowaniu torfowisk Gdańsk); oraz oczek wodnych. - ruralistyczno-kuracyjny Orłowo, osada rybacka 8) Ograniczenie emisji zanieczyszczeń z energetycznego (m. Gdynia); spalania paliw w Gdańsku i Gdyni oraz w miastach - ruralistyczno-krajobrazowy Żukowa; stref objętych naprawczymi programami ochrony d) zespoły portowo-przemysłowe i przemysłowe: powietrza. - dawna Stocznia Cesarska w Gdańsku; 9) Uwzględnianie w dokumentach planistycznych miast Dziennik Urzędowy Województwa Pomorskiego Nr 172 — 13220 — Poz. 3361 obszaru aglomeracji sposobów zabudowy i zagospo- 2) Poprawa dostępności komunikacyjnej do obszarów darowania terenu umożliwiających ograniczenie koncentracji obiektów dziedzictwa kulturowego emisji pyłu PM10 poprzez działania polegające na: o znaczeniu światowym i europejskim oraz o - sprzyjających lepszemu przewietrzaniu poszcze- szczególnym znaczeniu dla historii świata (miasta gólnych miast aglomeracji m. in. poprzez wyzna- Gdańska w obrębie nowożytnych fortyfikacji, czanie w dokumentach planistycznych gmin Twierdzy Wisłoujście i Westerplatte, Starej Oliwy korytarzy przewietrzeń; wraz z zespołem pocysterskim i zespołem Potoku - zachowaniem na obszarach ciągłego zainwesto- Oliwskiego, ciągu ulicy Bohaterów Monte Cassino, wania ciągów przestrzeni niezabudowanej; śródmieścia Wejherowa wraz z Kalwarią) przez - budowie fontann w obszarach z przekroczonymi zapewnienie odpowiedniego systemu parkingowego wartościami dopuszczalnymi pyłu w celu intensy- oraz obsługi transportem publicznym. fikacji procesu wymywania PM10 z atmosfery; 3) Tworzenie programów rewaloryzacji lub 10) Prowadzenie działań w zakresie ograniczania emisji rewitalizacyjnych dla dzielnic o dużym nasyceniu komunikacyjnej w miastach aglomeracji przez: zasobu zabytkowego lub wybitnym znaczeniu - wprowadzenie zintegrowanego systemu nawiga- historycznym, do których należą w szczególności: cji i sterowania ruchem; a) miasto Gdańsk w zasięgu obwarowań z XVII - rozwój systemu transportu zbiorowego (budowa wieku; nowych połączeń tramwajowych, trolejbusowych b) tereny dawnej Stoczni Cesarskiej w Gdańsku; i autobusowych i kolejowych); c) Nowy Port wraz z Twierdzą Wisłoujście i Wester- - wymiana taboru transportu zbiorowego na nisko- platte w Gdańsku; emisyjny; d) Stara Oliwa wraz z zespołem pocysterskim i zespo- - utrzymywanie czystości dróg i ich otoczenia łem Potoku Oliwskiego w Gdańsku; poprzez zwiększenie częstotliwości sprzątania ulic e) Orunia wraz z Św. Wojciechem w Gdańsku; na mokro w obszarze z przekroczeniami stężeń w f) Dolny Wrzeszcz w Gdańsku; porach bezdeszczowych oraz stosowanie właś- g) śródmieść: Tczewa, Kartuz, Pucka, Gdyni i Helu; ciwego sprzętu nie powodującego dodatkowego h) wieś rybacka i zespół zdrojowy w Gdańsku Brzeź- pylenia; nie; - zmiany techniczne polegające na naprawie dróg, oraz uwzględnienie w dokumentach planistycznych likwidacji dróg o nawierzchni nieutwardzonej; gmin sporządzanych dla takich miejsc możliwości - kształtowanie pasów zieleni izolacyjnej w mia- wzbogacenia obiektów zabytkowych o nowe funkcje, stach, towarzyszącej trasom komunikacyjnym, w tym metropolitalne. jako bariery ograniczającej rozprzestrzenianie się 4) Ochrona dóbr kultury współczesnej, jako świadectwa zanieczyszczeń i hałasu. rozwoju myśli architektonicznej: 11) Wskazanie w dokumentach planistycznych gminy a) w Gdańsku: Morski Dom Kultury w Nowym Porcie, miejsc występowania zagrożeń naturalnych (np.: gmach poczty przy ul. Długiej, kino Neptun, soc- osuwiska, powodzie) na obszarach zurbanizowanych realistyczna zabudowa Grunwaldzkiej Dzielnicy oraz wprowadzanie i przestrzeganie ograniczeń pro- Mieszkaniowej, Teatr „Wybrzeże”, „Dom Tech- wadzących do podniesienia bezpieczeństwa przed nika”, wieżowiec Centralnego Ośrodka Konstruk- tymi zagrożeniami. cyjno-Badawczego Przemysłu Okrętowego (tzw. 12) Poprawa stanu i systemu ochrony zbiornika Morza „Zieleniaka”), biurowiec „Miastoprojektu”, hala Bałtyckiego, a w szczególności wód Zatoki Gdańskiej „Olivia”, zabudowa osiedla VII Dwór, kościół NMP i Puckiej przez skanalizowanie i oczyszczenie wód Królowej Różańca Świętego (tzw. „Okrąglaka”), opadowych na terenie miast obszaru aglomeracji. budy-nek przy ul. Obrońców Wybrzeża na Przymo- 13) Ustanawianie w miarę potrzeb stref ochronnych ujęć rzu, nowy gmach Centralnego Muzeum Morskiego wód (podziemne i powierzchniowe) oraz obszarów na Ołowiance, Dom Prasy; ochronnych zbiorników wód śródlądowych wraz z b) w Sopocie: kościół św. Michała; prowadzeniem monitoringu tych wód w tych stre- c) we Władysławowie: kościół Wniebowzięcia NMP; fach i obszarach ochronnych. d) w Koszwałach: kościół św. Teresy Benedykty; 14) Dalsze ograniczanie eksploatacji wód podziemnych e) w Straszynie: kościół św. Jacka; dla celów innych niż: zaopatrzenie w wodę do picia, f) w Gdyni: Dom Handlowy „Batory”. wykorzystanie w przemyśle farmaceutycznym oraz 5) Wykorzystanie zasobów dziedzictwa kulturowego jako spożywczym. potencjału dla rozwoju funkcji metropolitalnych np.: 2) Zasoby dziedzictwa kulturowego a) zespołów poprzemysłowych pod funkcje muzeal- Dla właściwej opieki nad walorami kulturowymi i ich nictwa, wystawiennictwa, targowe i konferencyjne odpowiedniego wykorzystania, niezbędne są następu- podnoszące jej konkurencyjność i atrakcyjność; jące kierunki: b) przeznaczenie części obiektów mieszkalnych na 1) Wykorzystanie dla celów naukowych, dydaktycznych funkcje usługowe lub biurowe, jako sposobu na oraz turystycznych stanowisk archeologicznych, ich rewaloryzację, zwłaszcza w obszarach zrewi- zwłaszcza: talizowanych np. partery usługowe w obszarach a) Babi Dół – Borcz (gm. Somonino) – cmentarzysko śródmiejskich. kurhanowe z kręgami kamiennymi; 6) Aktywizacja terenów zdegradowanych przez b) Niedźwiedzica – Niedźwiedziówka (gm. Stegna) wprowadzanie funkcji metropolitalnych: Stocznia – zespół pracowni bursztyniarskich kultury rzucew- Gdańska, Wyspa Ołowianka z otoczeniem, Wyspa skiej, największy w Europie zespół neolitycznych Spichrzów z otoczeniem, tereny dawnej Cukrowni pracowni bursztyniarskich; w Pruszczu Gdańskim, dawne Zakłady Naprawcze c) Rzucewo (gm. Puck) – stanowiska kultury rzucew- Taboru Kolejowego w Gdańsku, Gdynia – Strefa skiej z grobami szkieletowymi i śladami słupowego Rozwoju Centrum Miasta. budownictwa naziemnego – osada łowców fok. 7) Zachowanie elementów charakterystycznych Dziennik Urzędowy Województwa Pomorskiego Nr 172 — 13221 — Poz. 3361 krajobrazu kulturowego i tożsamości lokalnej. tożsamość: 14.1.3. Ochrona i kształtowanie zasobów krajobrazo- a) wartościowe krajobrazowo doliny, rozcinające wych krawędź wysoczyzny Pojezierza Kaszubskiego w Obszar aglomeracji charakteryzuje się dużą różno- miastach centrum aglomeracji i jej bezpośrednie- rodnością struktur krajobrazowych wynikających z go otoczenia: Dolina Radości (Potok Oliwski, Jelit- nadmorskiego położenia, strefy krawędziowej Wyso- kowski) w Gdańsku Oliwie, Świeżej Wody (Potok czyzny Gdańskiej, strefy żuławskiej i pojeziernej oraz Prochowy) w Gdańsku Oliwie, Ewy w Gdańsku unikatowego położenia w strefie centralnej aglomeracji Oliwie, Potoku Rynarzewskiego w Lasach Oliw- parku krajobrazowego. Stanowi to podstawę kreowania skich, Potoku Świemirowskiego w Sopocie Wyści- wysokiej jakości życia. Sukcesywne ograniczanie instru- gach, Swelini (Bernardowska) na granicy Sopotu mentów prawnych z zakresu ochrony środowiska, przy- i Gdyni, Marszewskiej Strugi w Gdyni Pustkach rody, planowania zagospodarowania przestrzen-nego Cisowskich-Demptowie, Zagórskiej Strugi w Rumi i budownictwa, które mogłyby sprzyjać ochronie kra- i Cedronu w Wejherowie; jobrazu, jak i nieskuteczność egzekucji tych ograniczo- b) drogi pejzażowe, stanowiące równocześnie ciągi nych przepisów, powodują w ostatnich latach, pomimo widokowe: dużego zasięgu obszarów chronionych, stale postępującą - na odcinku DW nr 224 Sopieszyno – Wejherowo; dewastację krajobrazu, zarówno na terenach miejskich, - na odcinku DW nr 218 Koleczkowo – Bieszkowice; podmiejskich, jak i na otwartych terenach rolniczych, - na odcinku DW nr 218 Nowy Dwór Wejherowski szczególnie najbardziej atrakcyjnych wizualnie, przycią- – Wejherowo; gających inwestorów mieszkalnictwa i zabudowy rekre- - na odcinku DK nr 6 Wejherowo – Reda acyjnej, a następnie całej związanej z tymi inwestycjami - na odcinku DP nr 1400G Gniewowo – Reda; infrastruktury towarzyszącej. - na odcinku DP nr 1401G Zbychowo – Reda; 1) Kształtowanie różnych form zabudowy w zależności od - na odcinku DP nr 1412G Koleczkowo – Gdynia charakteru i specyfiki zagospodarowania przestrzen- Pustki Cisowskie; nego polegające na: - na odcinkach S6 – Obwodnica Trójmiasta Karwiny a) w strefie zurbanizowanej: – Chwarzno oraz Chwarzno – Demptowo); - kontynuacji i uzupełnianiu istniejących struktur - na odcinku DP Starzyno – Gnieżdżewo; przestrzennych; - na odcinku DW nr 216 Władysławowo – Chałupy - uwzględnieniu charakteru otoczenia jak i wpływu – Kuźnica – Jastarnia; jaki będzie ono wywierać na panoramę metro- - na odcinku DW nr 222 Kleszczewo – Jagatowo polii widzianą z istniejących punktów i ciągów – Straszyn; widokowych oraz wód Zatoki Gdańskiej; - na odcinku DW nr 233 Mierzeszyn – Trzepowo; - trosce o jakość istniejącej i nowej atrakcyjnej - na odcinku DK nr 1 Pruszcz Gdański – Tczew, przestrzeni publicznej; - na odcinku DP nr 2239G Kiezmark – Przegalina; - stosowaniu działań naprawczych dla obszarów - na odcinku DP nr 2328G Mikoszewo – Dworek; zdegradowanych – m. in. ogródków działkowych c) punkty widokowe, w tym historyczne komponowane i obszarów poprzemysłowych w kierunku roz- tzw. „lunety widokowe”: woju przestrzeni rekreacyjnej dla mieszkańców - wzniesienie Góra Zamkowa w Wejherowie; metropolii. - wieża widokowa na górze Pachołek w Gdańsku b) w strefie aktualnej suburbanizacji: Oliwie; - stosowaniu działań naprawczych i rekompozy- - Biskupiej Górki w Gdańsku; cyjnych polegających na eliminacji elementów - punkty widokowe z wież: kościoła mariackiego, szpetnych i wprowadzaniu rozwiązań porząd- Ratusza Głównego Miasta, Domu Przyrodników; kujących przestrzeń – np. poprzez organizację - Góra Gradowa w Gdańsku; przestrzeni publicznej; - luneta widokowa „Widok na morze” w programie - ochronie i wykorzystaniu jako elementów kom- kompozycyjnym Parku Oliwskiego; pozycyjnych istniejących walorów krajobrazu - nieczynna wieża widokowa w Gdyni Witomino; – np.: cieków wodnych, rzeźby terenu, obiektów - punkt widokowy z rezerwatu przyrody „Kępa Red- dziedzictwa kulturowego; łowska” na Zatokę Gdańską; - zachowaniu podmiejskiego charakteru krajobra- - pawilon widokowy w Parku Kolibki w Gdyni Orło- zu – nie zbyt intensywna zabudowa. wie; c) w strefie potencjalnej urbanizacji stosowanie roz- - wzniesienie Łysa Góra w Sopocie; wiązań powyższych, jak również:- kształtowanie - latarnie w Helu, Rozewiu; struktur osadniczych wokół punktów odniesienia - Góra Sobótka w Ręboszewie (gm. Kartuzy); – formy krajobrazu, świadczące o lokalnej tożsa- - Złota Góra w Brodnicy Górnej (gm. Kartuzy); mości – punktowe (samotnicze, dawne szkoły jed- - Wzniesienie miedzy miejscowościami Zdrada noklasowe, miejsca lokalizacji młynów), lokalne i Werblinia (gm. Puck). i gospodarcze drogi alejowe i tym podobne ślady d) przedpola ekspozycji obiektów zabytkowych historycznego gospodarowania przestrzenią; i historycznych sylwet panoramicznych: - parcelacja gruntów powinna być oparta o istnie- - Starego Miasta w Gdańsku z trasy kołowej w oko- jące warunki geomorfologiczne. licach Przejazdowa i rafinerii oraz drogi wodnej d) w strefach pozostałych o krajobrazie rolniczym Martwej Wisły; i leśnym: - zespołu staromiejskiego w Tczewie z trasy wodnej - zachowywaniu wszystkich cech i właściwości rzeki Wisły oraz tras kołowych (także z mostu w krajobrazu otwartego i jego walorów; Knybawie) i trasy kolejowej - uzupełnieniu dotychczasowych funkcji o pre- - zespołu Starego Miasta w Pucku eksponowanego dyspozycje naturalne dla rozwoju różnych form z platformy widokowej Zatoki Puckiej oraz z trasy turystyki i rekreacji. drogowej nr 216 Reda – Półwysep Helski; 2) Ochrona elementów ekspozycji wizualnej i kompozycji krajobrazowej obszaru aglomeracji kształtująca jej Dziennik Urzędowy Województwa Pomorskiego Nr 172 — 13222 — Poz. 3361 - zespołu klasztornego i dworsko-parkowego w Żar- a) w strefie brzegowej aglomeracji poprzez: nowcu; - relokację z obszarów nadwodnych funkcji przy- - zespołów ruralistycznych: dawnych wsi Półwyspu padkowych na rzecz pierwszeństwa dla funkcji Helskiego: Jastarnia, Bór, Kuźnice, Hel, Chałupy; wymagających nadwodnego położenia oraz e) zespoły przestrzenne, wśród których znajdują się „dopełnianie” ich funkcjami komplementarny- zespoły rezydencjonalne, pałacowo-parkowe czy mi; sakralne, w tym kalwaryjne: - kształtowanie tożsamości struktur nadwodnych - Kalwaria Wejherowska; poprzez wysoką jakość przestrzeni publicznej, - zespół pałacowo-parkowy Przebendowskich – jako czynnika podnoszącego ich atrakcyjność Keyserlingk’ów w Wejherowie; przestrzenną; - układ urbanistyczny miasta Wejherowa; - pobudzanie różnorodności wyrażającej się wielo- - zespół rezydencjonalny „Stawowie” w Sopocie; funkcyjnością struktur nadwodnych, stanowiącą - zespół rezydencjonalny „Ludolfino” w Sopocie; istotny czynnik jej atrakcyjności; - pocysterski zespół klasztorno-pałacowo-parkowy - skupianie celów podróży pozwalającą zreduko- w Gdańsku Oliwie; wać ilość podróży; - zespół rezydencjonalny „Ernsttal” w Gdańsku - wyznaczanie i kształtowanie w strukturze prze- Oliwie wraz z kuźnią na Potoku Oliwskim (Jelitkow- strzennej obszaru aglomeracji terenów rozwo- ski); jowych zapewniających rozwój portów, centrów - zespół rezydencjonalny „Schwabental” w Dolinie logistycznych, multimodalnych węzłów trans- Radości (Dwór Oliwski); portowych, ich wzajemne powiązania drogowe - zespół rezydencji przy ulicy Polanki w Oliwie – i kolejowe oraz poprawę ich dostępności; dwory mieszczańskie I–V; b) na obszarach zwartej urbanizacji poprzez: - twierdza Wisłoujście (szaniec wschodni i zachodni) — dążenie do wielofunkcyjności Centralnego w Gdańsku; Pasma Usługowego i podnoszenie jego atrak- - zespół zabudowy Jaśkowej Doliny wraz z parkiem cyjności, przez rozwój funkcji metropolitalnych: leśnym; - szkolnictwa wyższego, instytucji badawczo - zespół poklasztorny w Kartuzach i Zukowie; i rozwojowych, w tym lecznictwa klinicznego w - zespół dworsko-parkowy i kościół w Matarni; wyspecjalizowanych dziedzinach o randze kra- 3) Uwzględnianie uwarunkowań krajobrazowych przy jowej i międzynarodowej kształtowaniu fizjonomii obszarów miejskich i wnętrz - kultury i sztuki oraz sportu; urbanistycznych zmierzających do zachowania estetyki - administracji i zarządzania; i ładu przestrzeni (w tym z uwzględnieniem lokalizacji - o charakterze biznesowym: centrów usług finan- reklam wielkoformatowych). sowych, banków, centrów zarządzania korpora- 14.2. System osadniczy aglomeracji [Rys.58] cji gospodarczych i przedsiębiorstw, instytucji 14.2.1. Kształtowanie struktury sieci osadniczej obsługi biznesu, centrów finansowych; Zadania polityki przestrzennej: - obsługi turystyki międzynarodowej i krajowej; 1) Ukształtowanie struktury przestrzennej sieci osadniczej — kształtowanie metropolitalnej przestrzeni publicz- obszaru aglomeracji sprzyjającej rozwojowi funkcji nej oraz rozwój nowych funkcji metropolital- metropolitalnych i podnoszących jego atrakcyjność nych, w tym komplementarnych w pozostałych osadniczą i inwestycyjną. ośrodkach obszaru aglomeracji w szczególności 2) Zachowanie ładu przestrzennego obszaru aglomeracji, w: Tczewie, Pruszczu Gdańskim i Wejherowie, ochrona przestrzeni otwartej, ograniczenie rozwoju dysponujących rozwiniętą infrastrukturą trans- struktur amorficznych i dysharmonii układu portową, w tym dostępem do węzłów transpor- osadniczego, a szczególnie osłabiania miast towych lub warunkami do kształtowania węzłów centralnych aglomeracji. przesiadkowych; Zasady zagospodarowania przestrzennego: — wspieranie rozwoju pełnego zestawu funkcji a) Optymalizacja powiązań: miejsca zamieszkania podstawowych oraz wybranych usług wyższego – miejsca pracy – miejsca usług i rekreacji, godząca rzędu w ośrodkach: Wejherowo, Tczew, Pruszcz potrzeby jakości zamieszkania oraz czasu i warunków Gdański, Rumia, Reda, Żukowo, Kartuzy, Puck, dojazdów do miejsc zatrudnienia, edukacji podnoszących potencjał całego obszaru; i wypoczynku, ograniczająca zużycie energii i emisję — kształtowanie ośrodków w ścisłym związku z do środowiska. węzłami przesiadkowymi wokół dworców kole- b) Atrakcyjne i przyjazne kształtowanie osiedli jowych o znaczeniu krajowym i międzynaro- mieszkaniowych, zapewniających wysoką jakość dowym: Gdańsk, Gdynia, Tczew oraz węzłów i ekologiczne warunki życia. przesiadkowych o randze aglomeracyjnej przy c) Wyłączanie funkcji powszechnych (mieszkaniowych, stacjach i przystankach kolejowych: Gdańsk usług podstawowych) z terenów o wysokiej Czerwony Most, Gdańsk Śródmieście, Gdańsk przydatności i przeznaczenie ich dla szczególnych Wrzeszcz, Gdańsk Oliwa, Gdańsk Osowa, Gdańsk celów rozwoju aglomeracji. Kiełpinek, Gdynia Kack, Gdynia Wzgórze Św. d) Wskazanie wyraźnych granic terenów możliwych dla Maksymiliana, Sopot, Wejherowo; zabudowy i terenów wolnych, buforowych, pomiędzy — uwzględnienie potencjału ekonomicznego ośrodkami położonymi poza centrum aglomeracji. (turystyka, kultura) i społecznego (tożsamość) Kierunki zagospodarowania przestrzennego: w ochronie zasobów kulturowych wpisanych do 1) Kształtowanie atrakcyjnej i konkurencyjnej struktury rejestru konserwatora zabytków; osadniczej aglomeracji uwzględniającej zróżnicowanie — ochronę i kształtowanie tożsamości i różnorod- struktury przestrzennej pod względem przyrodniczym, ności poszczególnych dzielnic; funkcjonalno-przestrzennym, społecznym i gospodar- — dążenie do relokacji stref zainwestowania gospo- czym: darczego o wysokiej terenochłonności poza Dziennik Urzędowy Województwa Pomorskiego Nr 172 — 13223 — Poz. 3361 strefę zwartej urbanizacji; powiązanych z systemem drogowym i transpor- — rewitalizację dzielnic zdegradowanych (m. in. tem publicznym z centrum aglomeracji; poprzemysłowych, powojskowych, pokolejo- e) w strefie rolniczo-leśnej należy: wych, portowych, przyportowych, mieszkanio- — chronić aglomeracyjną osnowę ekologiczną wych, usługowych) podnoszącą atrakcyjność poprzez wzmocnienie restrykcyjnej polityki i konkurencyjność zdegradowanych obszarów zapobiegania naruszania struktur przyrodniczych miejskich w Gdańsku, Gdyni, Sopocie, Tczewie, inwestycjami mieszkaniowymi i gospodarczy- Wejherowie i Pruszczu Gdańskim położonych na mi; obszarach strategicznych rozwoju funkcji metro- — chronić zasoby kulturowe i krajobrazowe ze politalnych lub w ich bezpośrednim otoczeniu; szczególnym uwzględnieniem układów rurali- — zachowanie tożsamości kulturowej i lepsze wyko- stycznych i krajobrazu rolniczego. rzystanie potencjału sieci osadniczej, poprzez f) w strefie chronionego krajobrazu rolniczego Żuław przedsięwzięcia rewitalizacyjne zdegradowa- należy: nych struktur miejskich, zwłaszcza kształtujących — prowadzić restrykcyjną politykę zapobiegania śródmieścia w Rumi, Władysławowie, Kartuzach, rozwojowi ekstensywnych i amorficznych struk- Pucku, Redzie, Jastarni, Żukowie i Helu; tur mieszkaniowych oraz gospodarczych; — kształtowanie systemu ogólnomiejskich i osie- — chronić krajobraz rolniczy Żuław z zakazem dlowych terenów zielonych z dążeniem do uzy- wznoszenia nowych siedlisk poza obszarami skania ich ciągłości przestrzennej; istniejących układów ruralistycznych. — dalszą koncentrację ośrodków akademickich w 2) Podnoszenie atrakcyjności przestrzeni aglomeracji, ramach dzielnic wiedzy; przez planistyczne i infrastrukturalne przygotowanie — rozwój funkcji uzdrowiskowych Sopotu; przez gminy: terenów inwestycyjnych produkcyjno- c) w aglomeracyjnej strefie parkowo-rekreacyjnej logistycznych sąsiadujących z portami, węzłami oprócz działań ochronnych (parki krajobrazowe, autostrady A1, drogami krajowymi nr 6, 7, 20 i 91 oraz obszary chronionego krajobrazu) należy kształto- węzłami kolejowymi. wać warunki dla rozwoju przestrzeni publicznej 3) Rozwijanie w bezpośrednim otoczeniu Trójmiasta terenów otwartych np.: dobrze dostępnych obszarów rozwojowych - system parków rekreacyjnych o działaniu bufo- podnoszących rangę aglomeracji, posiadających rowym odpowiedni dostęp do infrastruktury technicznej (Łapino gm. Kolbudy, czy Sobieszewo w Gdań- i systemów transportu integrującego społeczności sku), dobrze skomunikowanych z centrum lokalne miast i gmin obszaru aglomeracji Trójmiasta, aglomeracji i zmniejszających presję masowe- rynki pracy i potencjał gospodarczy. go ruchu rekreacyjnego na przeciążone tereny 4) Hamowanie procesów suburbanizacji i rozlewania chronione Pojezierza Kaszubskiego poprzez prze- się miast przez krystalizowanie sieci osadniczej, chwytywanie znacznej części wyjazdów rekre- obejmujące: acyjnych; a) rozwój i rewitalizację obszarów śródmiejskich, w d) w strefie suburbanizacji należy: tym odtworzenie lub ukształtowanie tkanki miej- — bezwzględnie ograniczać rozrost amorficznych skiej, poprawę jej walorów architektonicznych struktur mieszkaniowych i produkcyjno-usługo- (przez np. uwypuklenia wartości historycznych) wych na rzecz struktur gniazdowych; i urbanistycznych wraz z kształtowaniem przestrze- — rozwijać i krystalizować jednostki osadnicze w ni publicznej; oparciu o dostępność terenów inwestycyjnych b) poprawę spójności za pośrednictwem tras śred- i opłacalność obsługi transportem zbiorowym nicowych powiązanych z układem dróg tranzyto- wzdłuż kształtujących się stref/pasm osadniczych: wych; Pruszcz Gdański – Pszczółki – Tczew, Leźno – c) poprawę dostępności wewnętrznej przez moder- Żukowo – Kartuzy, Straszyn – Kolbudy – Przy- nizację układu dróg, linii transportu szynowego widz, Puck – Władysławowo, Jagatowo – Trąbki i węzłów przesiadkowych; Wielkie, Chwaszczyno – Bojano – Koleczkowo, d) koncentrację w śródmieściach Gdańska, Sopotu, Wejherowo – Gościcino – Luzino oraz Szemud, Gdyni, Tczewa i Wejherowa funkcji dostosowanych Kosakowo, Cedry Wielkie, Brzezino, Przodkowo, swym charakterem do przestrzeni miejskiej, związa- Bolszewo, Somonino i Stegna; nych z administracją oraz usługami wyższego rzędu — tworzyć podstawy strukturalizacji poprzez wpro- i znaczeniem ponadlokalnym; wadzanie lub zachowanie rozdzielczych korytarzy e) kształtowanie przestrzeni publicznej kreującej toż- osnowy ekologicznej, spójnej z osnową ekolo- samość miast. giczną całej aglomeracji; 14.2.2. Kształtowanie lokalnych elementów struktury — wykorzystywać walory kulturowe istniejących Wzorce rozwoju przestrzennego jednostek osadni- układów ruralistycznych jako czynnik struktura- czych lizacji strefy w zakresie tożsamości przestrzen- W celu ochrony ładu przestrzennego oraz tworzenia nej; oszczędnego, pod względem wykorzystania przestrzeni — wprowadzać działania estetyzujące, w tym kształ- i zapewnienia obsługi, zagospodarowania, na obszarze tujące wysoką jakość przestrzeni podmiejskiej; aglomeracji zaleca się stosować wzorce rozwoju lub ich — wykorzystywać i uzupełniać istniejące zainwe- kompozycje, jak również przeciwdziałanie takim formom stowanie wielkopowierzchniowych obiektów kształtowania przestrzeni jakie prezentuje il. 31. handlowych o infrastrukturę społeczno-kultu- Poniższe wzorce wraz z zasadami zagospodarowania ralną i rekreacyjną oraz o nowe miejsca pracy przestrzennego mają istotne znaczenie dla sterowania i intensywną zabudowę mieszkaniową, umożli- procesami suburbanizacji i kształtowania przestrzeni wiającą ukształtowanie wielofunkcyjnych ośrod- publicznej w oparciu o ideę ładu przestrzennego zapew- ków obsługi zespołów mieszkaniowych dobrze niającego wysoką jakość zagospodarowania, jakość zamieszkania i atrakcyjność osiedleńczą. Dziennik Urzędowy Województwa Pomorskiego Nr 172 — 13224 — Poz. 3361

31. Zalecane i niekorzystne wzorce rozwoju przestrzennego jednostek osadniczych Źródło: Urban Pattern Specification – Stephen Marshall-Institute of Community Studies, London 21st January 2005

Zasady zagospodarowania przestrzennego: towym obsługującym tereny zabudowy. a) Przeciwdziałanie zjawisku „rozlewania się jednostek b) Harmonijny rozwój zagospodarowania przy reali- osadniczych” przez: zacji przez gminy zapisów dokumentów planistycz- — rozwój do wewnątrz jednostek osadniczych, przy nych przez: utrzymaniu wielofunkcyjności obszarów miejskich, — wyznaczanie obszarów rozwojowych z wyróż- zachowaniu odpowiedniej powierzchni przestrzeni nieniem poszczególnych części stanowiących publicznej oraz obszarów biologicznie czynnych spójne etapy realizacji zagospodarowania, służących wypoczynkowi, rekreacji, sportowi i kul- zapewniającego skoordynowany rozwój zabudo- turze; wy powiązany z etapową realizacją infrastruktury — rozwój krawędziowy, o ile zapewni on dostęp do technicznej, transportowej i społecznej; wszystkich funkcji miejskich bez konieczności korzy- — wyznaczanie terenów etapowego zainwestowa- stania z transportu indywidualnego; nia obszarów rozwojowych, usankcjonowane — rozwój nowych jednostek osadniczych: uprzednim sporządzeniem miejscowego planu - tworzących pełnostandardowe ośrodki o funkcjach zagospodarowania przestrzennego, winno być adekwatnych do rangi ośrodka; oparte o ocenę dostępności do infrastruktury - wyposażonych w zdefiniowane centra obsługi i obsługi transportowej, zaczynając od terenów integrujące jednostkę osadniczą, spójny system już uzbrojonych, następnie przeznaczając na przestrzeni publicznej, kompletny zestaw usług zainwestowanie tereny w bezpośrednim sąsiedz- odpowiadający wielkości i charakterowi jednostki twie uzbrojonych obszarów istniejącej zabudo- osadniczej; wy, w dalszej kolejności tereny w sąsiedztwie - powiązanych transportowo i funkcjonalnie z ośrod- dróg i terenów już zabudowanych, do których kami wyższego rzędu w hierarchii sieci osadniczej doprowadzenie infrastruktury jest możliwe w obszaru aglomeracji; przewidywanym czasie; - powiązanych systemami transportu publicznego — uzależnienie wielkości etapów od rejestrowa- z ośrodkami wyższej rangi i pośrednio z centrum nego popytu inwestycyjnego oraz możliwości obszaru aglomeracji; rozwoju infrastruktury technicznej przez gminę — domykanie granic zainwestowania tak, aby na lub innych zarządców infrastruktury; każdym etapie kształtowała czytelną krawędź tere- — dopuszczanie terenów do zainwestowania w ter- nów zagospodarowanych. minach zgodnych z harmonogramami rozwoju — rozwój pasmowy w nawiązaniu do szlaków trans- infrastruktury technicznej zapisanymi w progra- portowych należy godzić z ochroną funkcji dróg mach właściwych organów administracji publicz- zgodnie z ich rolą w systemie transportowym nej, w tym z programem inwestycyjnym gminy, oraz klasą techniczną; można to osiągnąć poprzez uwzględniającym jej możliwości budżetowe. kreowanie w tych pasmach ośrodków o znacznej c) Formułowanie w gminnych dokumentach plani- samodzielności funkcjonalnej, tak aby przeciw- stycznych kierunków działań i zasad realizacji usta- działać korzystaniu z dróg tranzytowych w celu leń dla poszczególnych obszarów rozwojowych, w zaspakajania potrzeb lokalnych; wiązać te drogi w celu: hierarchiczny sposób z lokalnym układem transpor- Dziennik Urzędowy Województwa Pomorskiego Nr 172 — 13225 — Poz. 3361 — uruchamiania nowych obszarów rozwojowych przestrzeni (np. parametrami dostępności, atrakcyjno- przeznaczonych do zainwestowania, stosownie do ści, pojemności funkcjonalnej). Dotyczy to powstawania zdolności zapewnienia przez gminę obsługi infra- i funkcjonowania takich obiektów jak centra kongresowe strukturalnej oraz usług publicznych; i wystawiennicze, hotele, szkoły międzynarodowe, biu- — wyprzedzającego sporządzenia planów miejsco- rowce, międzynarodowe kancelarie prawnicze, instytucje wych dla tych terenów; naukowe, instytucje krajowe i regionalne. W związku z — zapewnienia równoległej z rozwojem zabudowy tym Plan wskazuje obszary strategiczne rozwoju funkcji i zainwestowania obsługi poprzez systemy infra- metropolitalnych tj. takie, w których takie funkcje zna- struktury transportowej i technicznej oraz dostęp lazły już dotychczas korzystne lokalizacje oraz te, które do usług publicznych. wykazują predyspozycje do ich pełnienia (np. mogą d) Ochrona funkcji drogi wprowadza przy projektowaniu posiadać korzystną dostępność, mogą osiągnąć wysoką terenów rozwojowych wymóg zapewnienia obsługi atrakcyjność i posiadać dostateczną pojemność dla roz- transportowej nowych obszarów rozwojowych przy woju funkcji istniejących lub powstawania nowych). zachowaniu warunków izolowania dróg o wyższej Koncentracja funkcji metropolitalnych w określo- klasie od projektowanych terenów zabudowy, w nych strukturach w sąsiedztwie węzłów przesiadkowych tym projektowania węzłów, skrzyżowań i innych stwarza wyjątkowe szanse wpływania na ich przyszły powiązań, na zasadach i w odległościach właściwych rozwój, przez ustanawianie programów rozwojowych dla danej klasy drogi, odpowiadających parametrom funkcji metropolitalnych przypisanych do tzw. obsza- dla obszaru niezabudowanego. rów strategicznych rozwoju funkcji metropolitalnych, e) Przestrzenie publiczne w miastach powinny być: mające priorytetowe znaczenie lokalizacji przedsięwzięć — dostępne w układzie zewnętrznym, spoza miasta o charakterze metropolitalnym1. Jednocześnie poprzez (lokalizacja dworca kolejowego, przecinanie się tras rozwój systemu komunikacji publicznej na całym obsza- średnicowych powiązanych z drogami tranzytowy- rze aglomeracji stwarza możliwości rozwoju tych, dla mi, ewentualnie powiązanie z lotniskiem poprzez których najistotniejsze są walory i znaczne tereny otwar- układ dróg i transport publiczny); te, dostępne poza rdzeniem aglomeracji. — dostępne w układzie wewnętrznym z każdego Funkcje metropolitalne rozwijane w obszarach strate- punktu miasta (najczęściej wynika to z położenia w gicznych powinny przyczyniać się do kreowania pozycji środku ciężkości zurbanizowanego obszaru miasta, konkurencyjnej całego obszaru aglomeracji. W związku z z układu dróg i linii komunikacyjnych, organizacji tym wymagają najbardziej atrakcyjnych lokalizacji (speł- transportu zbiorowego); niają ww. kryteria); przede wszystkim winny stanowić — kształtowane w oparciu o dobre tradycje miejsca. elementy struktury funkcjonalno-przestrzennej Central- — Wyposażone w obiekty o wysokich walorach archi- nego Pasma Usługowego i stref śródmiejskich Gdańska, tektonicznych (w tym historyczne), stanowiących Sopotu i Gdyni z Tczewem i Wejherowem, jako miastami czytelny i wyróżniający się układ urbanistyczny, – bramami kształtującej się metropolii. zachowujący ich indywidualny charakter i tożsa- Do obszarów strategicznych rozwoju funkcji metro- mość kulturową; politalnych zaliczono w szczególności: — koncentracją szeregu funkcji odpowiadających 1) Ukształtowane struktury miejskie, na ogół o wysokich swym charakterem do przestrzeni miejskiej, związa- walorach kulturowych i historycznych o wyraźnych nych usługami podstawowymi i wyższego rzędu; granicach i przejrzystej konstrukcji systemu — atrakcyjnym miejscem spotkań, wypoczynku przestrzeni publicznych, w których należy skupić i rekreacji oraz życia publicznego społeczności uwagę na korektach i ewentualnym dopełnieniu metropolitalnej, stanowiącym o jej tożsamości; zainwestowania oraz uczytelnieniu układu ważnych f) Zachowanie i kształtowanie przestrzeni publicznej założeń publicznych; są nimi następujące obszary aglomeracji jako systemu wiążącego obszary: strategiczne: — historycznie ukształtowane; a) Gdańsk – obszar śródmiejski, miasto w zasięgu — otwarte tereny zieleni o funkcjach rekreacyjnych obwarowań z XVII w. Do strefy tej zaliczono zespół i ekologicznych: zabytkowy, uznany za pomnik historii, obejmujący - strefę nadmorską ze strefą krawędziową Wyso- swym zasięgiem: Główne Miasto, Stare Miasto, czyzny Gdańskiej; Ołowiankę, Wyspa Spichrzów, Długie Ogrody, - Wysoczyznę Gdańską z naturalnym zapleczem Dolne Miasto, Stare Przedmieście, Biskupią Górkę, rekreacji mieszkańców aglomeracji – Pojezierze Nowe Ogrody i Grodzisko; Kaszubskie; b) Gdańsk – Wrzeszcz, obejmujący oś ulicy Grunwal- — nowe strefy ogólnodostępne. dzkiej na odcinku od skrzyżowania ze Słowackiego g) Zachowanie ciągłości i ogólnej dostępności przestrzeni i Kościuszki do skrzyżowania z ulicą Miszewskiego publicznej zawartej w strefach śródmiejskich – zakaz wraz z ulicą Dmowskiego; grodzenia posesji z wyłączeniem funkcji, których c) Gdańsk – Zespół pocysterski w Oliwie z zespołem grodzenie wymagane jest przepisami prawa. kulturowo-krajobrazowym Doliny Radości i Miej- 14.3. Kierunki rozwoju funkcji metropolitalnych [Rys. skim Ogrodem Zoologicznym Wybrzeże; 59] d) Sopot – oś kultury i rozrywki obejmująca unikato- 14.3.1. Obszary strategiczne rozwoju funkcji metropo- wy zespół zabudowy ul. Bohaterów Monte Cassino litalnych zakończony molo na wschodzie i Operą Leśną na W aglomeracji, jako potencjalnej metropolii występu- zachodzie; ją liczne rodzaje działalności, które znajdują w jej struk- e) Sopot – strefa „A” ochrony uzdrowiskowej, obej- turze funkcjonalno-przestrzennej konkretne lokalizacje, mująca obszar przybrzeżny Zatoki Gdańskiej, z wykazujące silne powiązania z określonymi cechami plażami, zabudową kuracyjną i parkami uzdrowi- skowymi na skrzyżowaniu z osią kultury i rozrywki ul. Bohaterów Monte Cassino i Mola; f) Gdynia – Nadmorska Strefa Prestiżu Miejskiego Dziennik Urzędowy Województwa Pomorskiego Nr 172 — 13226 — Poz. 3361 – łącząca obszar śródmieścia z otwartym morzem. usługowych wymagające działań rewitalizacyjnych Część północna obejmuje rejon Basenu Prezyden- o znacznym potencjale rozwojowym zwłaszcza; ta z pirsem Dalmoru. Część środkowa osie ulic n) Władysławowo – tereny Centralnego Ośrodka Przy- Świętojańska oraz 10 lutego w kierunku Skweru gotowań Olimpijskich w Cetniewie; Kościuszki do podnóża Kamiennej Góry. Część 3) Struktury dopiero kształtujące się, wymagające w południowa Bulwar Nadmorski biegnący wzdłuż sposób absolutnie niezbędny dopracowania koncepcji plaży do Polanki Redłowskiej i łączący się z Aleją systemu przestrzeni publicznej o charakterze Marszałka Piłsudskiego do skrzyżowania z ulicą metropolitalnym: Świętojańską; a) Gdańsk – tereny otaczające planowany Stadion 2) Struktury przestrzenne ukształtowane w głównych Gdański (EURO 2012) w dzielnicy Letnica z rozwi- zarysach, ale mające duże rezerwy terenowe w nięciem w kierunku bazy promowej i obejmujące sąsiedztwie ważnej istniejącej lub potencjalnej Nowy Port; przestrzeni publicznej, która tworzy fragmentami b) Gdańsk – Strefa Rozwoju Nowoczesnych Techno- zagmatwany, nieczytelny układ, z przypadkowym logii Klukowo i Kokoszki Przemysłowe; wymieszaniem elementów różnych okresów c) Gdynia – Strefa Rozwoju Centrum Miasta – połu- rozwoju: dniowa część tzw. Międzytorza wyłączona z granic a) Gdańsk – Młode Miasto, obejmujące śródmiejską admini-stracyjnych Portu Gdynia, ograniczona od część terenów postoczniowych, położonych w bez- północy ulicą Polską, od wschodu Polską i Węglo- pośrednim sąsiedztwie Dworca Głównego PKP, zaś wą, zaś od południa ulicami Jana z Kolna i Janka od północy i od wschodu jest ograniczony przez Wiśniewskiego; akweny Motławy i Martwej Wisły; d) Gdynia – rejon Chwarzno, stanowiący rezerwę dla b) Gdańsk – zespół Twierdzy Wisłoujście wraz z polem rozwoju instytucji badań i kształcenia wraz z zaple- bitewnym na Westerplatte. Obszar położony jest czem mieszkalnym – campus uniwersytecki; przy wejściu do portu wewnętrznego Gdańska, po e) Straszyn (gm. Pruszcz Gdański) – tereny pod utwo- zachodniej stronie. Dominantą całego układu jest rzenie ośrodka akademickiego z preferencją nauk Twierdza Wisłoujście – pochodzący z XV i XVI w. rolniczych; zabytek architektury militarnej. W granicach obsza- f) Tczew – strefy produkcyjne położone przy ul. Roki- ru znajduje się również park z Pomnikiem Obroń- ckiej oraz Malinowskiej, w tym tereny inwestycyjne ców Westerplatte; Pomorskiej Specjalnej Strefy Ekonomicznej; c) Gdańsk – tereny rozwojowe uczelni wyższych: g) Pruszcz Gdański – tereny w południowej części Politechniki Gdańskiej, Gdańskiego Uniwersytetu miasta o funkcjach produkcyjnych wraz z rozwinię- Medycznego w Gdańsku i Uniwersytetu Gdańskie- ciem w kierunku węzła autostradowego „Pruszcz go (Wydział Chemii) oraz tereny Gdańskiego Parku Gdański” (d.Rusocin) na terenie gm. Pruszcz Gdań- Naukowo-Technologicznego i aktualnie użytkowa- ski. ne przez ogrody działkowe; 4) Strefy śródmiejskie obszaru aglomeracji wymagające d) Gdańsk – tereny Uniwersytetu Gdańskiego – Bał- poprawy jakości i estetyki przestrzeni w miastach: tycki Kampus UG wraz z jego otoczeniem oraz pas Pruszcz Gdański, Rumia, Reda, Kartuzy, Puck, pomiędzy ul. Grunwaldzką a terenami kolejowymi Władysławowo, Jastarnia, Hel, Żukowo, Wejherowo na odcinku przystanki SKM Gdańsk Zaspa – Gdańsk i Tczew. Oliwa oraz okolice Szpitala Marynarki Wojennej; 14.3.2. Programy rozwoju funkcji metropolitalnych e) Gdańsk – tereny ograniczone ulicami Wiejską, Czy- Zasady zagospodarowania przestrzennego: żewskiego, Opacką i Grunwaldzką, wraz z Akade- a) Wzmacnianie specjalizacji funkcjonalnej poszczegól- mią Wychowania Fizycznego i Sportu; nych węzłów przez rozwój funkcji metropo- f) Sopot – strefa obejmująca teren Wyścigów Kon- litalnych: nych oraz wielofunkcyjnej hali sportowo-widowi- — związanych z gospodarką opartą na wiedzy, słu- skowej na granicy z Gdańskiem, z rozszerzeniem żących bezpośrednio lub pośrednio obsłudze w kierunku wschodnim; działalności gospodarczej lub też zaliczanych do g) Sopot – Kampus Ekonomiczny Uniwersytetu Gdań- wyspecjalizowanych usług wyższego rzędu; skiego; — służących rozwijaniu sieci zewnętrznych powiązań h) Gdynia – tereny Uniwersyteckiego Centrum Medy- zwłaszcza w zakresie przepływu wiedzy, informacji, cyny Morskiej i Tropikalnej Gdańskiego Uniwersy- kapitału, dóbr kultury i ludzi; tetu Medycznego; — budujących konkurencyjność aglomeracji i regionu i) Gdynia – rejon Pomorskiego Parku Naukowo- w układzie krajowym i europejskim, w tym przede Technologicznego oraz sąsiadujący obszar Redło- wszystkim bałtyckim. wa Prze-mysłowego wraz terenami rozwojowymi b) Wielofunkcyjność – odnosząca się do funkcji położonymi wzdłuż al. Zwycięstwa i na południe metropolitalnych komplementarnych wspierających od ul. Stryjskiej; specjalizację i dotycząca całych struktur węzłowych, j) Gdynia – tereny z dominacją funkcji sportowych ich części oraz pojedynczych obiektów. ograniczone od południa ulicą Małokacką, od c) Koncentracja oznaczająca wspieranie wyższej zachodu Olimpijską i Wileńską, od północy Wołyń- intensywności użytkowania przestrzeni w otoczeniu ską i od wschodu Górskiego i linią kolejową; węzłów położonych przede wszystkim w centrum k) Gdynia – tereny istniejących uczelni wyższych, aglomeracji. w tym campus uniwersytecki Akademii Morskiej, d) Kształtowanie wysokiej jakości przestrzeni o campus Akademii Marynarki Wojennej; charakterze metropolitalnym – oznacza dobry poziom l) Wejherowo – historyczne śródmieście wraz z rozwiązań planistycznych i architektonicznych oraz zespołem pałacowo-parkowym i rozwinięciem w kompleksowość zagospodarowania przestrzennego. kierunku Kalwarii Wejherowskiej; e) Wzmacnianie potencjału – polegające na dopełnianiu m) Tczew – Śródmieście o funkcjach mieszkaniowo- w pierwszej kolejności tych struktur węzłowych, w Dziennik Urzędowy Województwa Pomorskiego Nr 172 — 13227 — Poz. 3361 których wystąpiła wcześniej koncentracja funkcji 3) Tworzenie nowych miejsc o znaczeniu metropo- metropolitalnych. litalnym w otoczeniu międzynarodowych, krajo- Kierunki zagospodarowania przestrzennego: wych, aglomeracyjnych i regionalnych węzłów Zasadniczy kierunek zagospodarowania przestrzenne- transportowych: morskie terminale pasażerskie, port go w zakresie rozwoju funkcji metropolitalnych powinien lotniczy, dworce kolejowe i autobusowe. zmierzać do koncentrowania się na przedsięwzięciach 4) Kreowanie nowych miejsc rozwoju funkcji inwestycyjnych, które zdynamizowałyby kształtowanie metropolitalnych komplementarnych w ośrodkach cech charakterystycznych dla metropolii europejskich miejskich poza centrum aglomeracji. oraz intensyfikacji powiązań sieciowych aglomeracji Kierunki zagospodarowania przestrzennego służące Trójmiasta z przestrzenią europejską (przede wszystkim rozwojowi funkcji metropolitalnych zostały zapropono- zaś z siecią metropolii i miast bałtyckich). Są to: wane w postaci programów. Poszczególne propozycje 1) Kompleksowa modernizacja Centralnego Pasma lokalizacyjne oraz inwestycje nie stanowią ustaleń planu, Usługowego, jako pasma koncentracji istniejących jak również nie wyczerpują możliwości zagospodaro- i potencjalnych funkcji metropolitalnych. wania wyróżnionych lokalizacji. Wskazują natomiast na 2) Specjalizacja obszarów strategicznych w oparciu o możliwości i opierają się na przygotowywanych projek- programy rozwoju funkcji metropolitalnych. tach służących rozwojowi funkcji metropolitalnych.

WIELOFUNKCYJNA, WYSOKIEJ JAKOŚCI PRZESTRZEŃ PUBLICZNA CENTRALNEGO PASMA Program 1 USŁUGOWEGO ORAZ W WĘZŁACH TRANSPORTOWYCH I ICH OTOCZENIU

− transportowe węzły integracyjne o znaczeniu krajowym i międzynarodowym: Port Lotniczy Gdańsk im. L. Wałęsy, Port Lotniczy Gdynia Kosakowo; terminale promowe: Gdańsk i Gdynia oraz dworce kolejowe Gdańsk Główny, Gdynia Głowna; − punkty przesiadkowe o znaczeniu regionalnym i aglomeracyjnym: Gdańsk – planowany przy- stanek SKM Gdańsk Czerwony Most, planowany przystanek SKM Gdańsk Śródmieście, Gdańsk Wrzeszcz, Gdańsk Oliwa, Gdańsk Osowa, planowany przystanek Gdańsk Kiełpinek, Sopot, Gdynia Wzgórze Św. Maksymiliana, Gdynia Kack; Obszary − przystanki Szybkiej Kolei Miejskiej: Gdańsk Politechnika, Gdańsk Zaspa, Gdańsk Przymorze strategiczne: Uniwersytet, Gdańsk Żabianka, Sopot Wyścigi, Sopot Kamienny Potok, Gdynia Orłowo, Gdynia Redłowo, Gdynia Chylonia; − przystanki SKM na linii Gdańsk Główny – Port Lotniczy im. L. Wałęsy – Gdynia Kosakowo: Gdańsk Niedźwiednik, Gdańsk Brętowo, Gdańsk Kiełpinek, Gdańsk Rębiechowo (Port Lotniczy im. L. Wałęsy), Gdańsk Owczarnia (ew.), Gdańsk Osowa, Gdynia Wielki Kack, Gdynia Karwiny, oraz przystanki na odcinku Gdynia Obłuże, Gdynia Pogórze Górne, Gdynia Kosakowo; − przystanki Szybkiej Kolei Miejskiej na linii Gdańsk Stocznia – Gdańsk Nowy Port; − dworce autobusowe: Gdańsk, Gdynia; 1) przebudowa i modernizacja węzłów transportowych: porty lotnicze, terminale pasażerskie, dworce kolejowe, przystanki Szybkiej Kolei Miejskiej, dworce autobusowe; 2) lokalizacja w pobliżu węzłów transportowych obiektów o randze aglomeracyjnej: a) sfery środków masowego przekazu (redakcje gazet, radio, agencje informacyjne); b) sfery zarządzania i organizacji (urzędy administracji rządowej i samorządowej); c) instytucje otoczenia biznesu (centra finansowe, banki, ubezpieczenia, wspieranie Typy przedsiębiorczości); projektów: d) sfery działalności gospodarczej (strefy biurowe, usługi hotelarskie i gastronomiczne, centra handlowe); 3) przebudowa i modernizacja placów, skwerów i urządzeń zieleni miejskiej w pobliżu węzłów integracyjnych oraz dróg rowerowych stanowiących powiązania przystanków SKM i urządzeń typu „Bike&Ride”; 4) budowa nowych przystanków kolei miejskiej (metropolitalnej); − Rozbudowa Portu Lotniczego Gdańsk im. L. Wałęsy; − Budowa nowego Terminalu Promowego w Gdyni na styku nabrzeży Polskiego i Fińskiego; − Modernizacja dworców kolejowych o znaczeniu krajowym Gdańsk Główny, Gdynia Główna wraz z otoczeniem; Przykładowe − Modernizacja dworców kolejowych o znaczeniu regionalnym: Gdańsk Wrzeszcz, Gdańsk Oliwa, Sopot inwestycje: wraz z otoczeniem; − Budowa i zagospodarowanie okolic przystanku SKM Gdańsk Czerwony Most”; − Modernizacja przystanków SKM na linii Gdańsk Główny – Gdańsk Nowy Port; − Budowa przystanków Kolei Metropolitalnej;

Dziennik Urzędowy Województwa Pomorskiego Nr 172 — 13228 — Poz. 3361

Program 2 METROPOLIA KULTURY

− Gdańsk – obszar śródmiejski, miasto w zasięgu obwarowań z XVII w. Do strefy tej zaliczono zespół zabytkowy, uznany za pomnik historii, obejmujący swym zasięgiem: Główne Miasto, Stare Miasto, Ołowiankę, Wyspa Spichrzów, Długie Ogrody, Dolne Miasto, Stare Przedmieście, Biskupią Górkę, Nowe Obszary Ogrody i Grodzisko; strategiczne: − Gdańsk – Młode Miasto, obejmujące śródmiejską część terenów postoczniowych, położonych w bezpośrednim sąsiedztwie Dworca Głównego PKP, zaś od północy i od wschodu jest ograniczony przez akweny Motławy i Martwej Wisły; − Gdańsk – Zespół pocysterski w Oliwie z zespołem kulturowo-krajobrazowym Doliny Radości i Miejskim Ogrodem Zoologicznym Wybrzeże; − Gdańsk – zespół Twierdzy Wisłoujście wraz z polem bitewnym na Westerplatte. Obszar położony jest przy wejściu do portu wewnętrznego Gdańska, po zachodniej stronie. Dominantą całego układu jest Twierdza Wisłoujście – pochodząca z XV i XVI w. zabytek architektury militarnej. W granicach obszaru znajduje się również park z Pomnikiem Obrońców Westerplatte; − Sopot – oś kultury i rozrywki obejmująca unikatowy zespół zabudowy ul. Bohaterów Monte Cassino zakończony molo na wschodzie i Operą Leśną na zachodzie; − Gdynia – Nadmorska Strefa Prestiżu Miejskiego – łącząca obszar śródmieścia z otwartym morzem. Część północna obejmuje rejon Basenu Prezydenta z pirsem Dalmoru. Część środkowa osie ulic Świętojańska oraz 10 lutego w kierunku Skweru Kościuszki do podnóża Kamiennej Góry. Część południowa Bulwar Nadmorski biegnący wzdłuż plaży do Polanki Redłowskiej i łączący się z Aleją Marszałka Piłsudskiego do skrzyżowania z ulicą Świętojańską; − Wejherowo – Kalwaria Wejherowska tworząca wspólnie z zabudową miejską Wejherowa i zespołem pałacowo-parkowym kompleks o dużych walorach krajobrazowo-przestrzennych; − Tczew – Śródmieście o funkcjach mieszkaniowo-usługowych wymagające działań rewitalizacyjnych o znacznym potencjale rozwojowym; 1) dostosowanie przestrzeni publicznych i obiektów zabytkowych do lokalizacji obiektów i funkcji o znaczeniu metropolitalnym, w tym: a) sfery wydarzeń i twórczości (instytucje kultury, centra wystawiennicze i kongresowe); b) sfery działalności gospodarczej (usługi hotelarskie i gastronomiczne); 2) przebudowa, modernizacja i budowa obiektów o randze metropolitalnej: Typy a) sfery działalności gospodarczej (usługi hotelarskie i gastronomiczne, centra handlowe); projektów: b) sfery środków masowego przekazu (redakcje gazet, radio, telewizja, agencje informacyjne); c) sfery zarządzania i organizacji (placówki dyplomatyczne, instytucje polityki międzynarodowej, urzędy administracji rządowej i samorządowej); 3) modernizacja i rozwój przestrzeni publicznych przyjaznych dla użytkownika pieszego (place, skwery, ulice, stylizowana mała architektura); − Budowa Europejskiego Centrum Solidarności (ECS) w Gdańsku; − Muzeum II Wojny Światowej w Gdańsku, które wraz z ECS stworzy produkt kulturowy dotyczący historii XX wieku o znaczeniu światowym; − Budowa Gdańskiego Teatru Szekspirowskiego; − Realizacja Parku Pamięci Narodowej „Westerplatte” i Fortyfikacji „Twierdza Wisłoujście”; − Realizacja Skansenu archeologicznego – Zamczysko w Gdańsku (kompleks muzealno - edukacyjno - wystawienniczy); − Rozbudowa Muzeum Narodowego w Gdańsku; − Budowa Domu Zdrojowego z siedziba Państwowej Galerii Sztuki w Sopocie; Przykładowe − Rewitalizacja Opery Leśnej; inwestycje: − Przebudowa łazienek Północnych w Sopocie na ośrodek kultury alternatywnej; − Zagospodarowanie otoczenia Zespołu Pocysterskiego wraz z modernizacją oddziałów: Sztuki Współczesnej i Etnografii Muzeum Narodowego w Gdańsku; − Rozbudowa Teatru Muzycznego w Gdyni; − Budowa Muzeum Żeglarstwa w Śródmieściu Gdyni; − Rewitalizacja Starego Miasta w Tczewie, w tym kreowanie Nadwiślańskiej Strefy Usług Turystycznych (front wodny) w Tczewie; − Renowacja Parku Miejskiego im. A.Majkowskiego wraz z Zespołem Parkowo-Pałacowym Przebendowskich w Wejherowie; Dziennik Urzędowy Województwa Pomorskiego Nr 172 — 13229 — Poz. 3361

Program 3 METROPOLIA WIEDZY

− Gdańsk – tereny rozwojowe uczelni wyższych: Politechniki Gdańskiej, Gdańskiego Uniwersytetu Obszary Medycznego w Gdańsku i Uniwersytetu Gdańskiego (Wydział Chemii) oraz tereny Gdańskiego strategiczne: Parku Naukowo-Technologicznego i aktualnie użytkowane przez ogrody działkowe; − Gdańsk – tereny Uniwersytetu Gdańskiego – Bałtycki Kampus UG wraz z jego otoczeniem oraz pas pomiędzy ul. Grunwaldzką a terenami kolejowymi na odcinku przystanki SKM Gdańsk Zaspa – Gdańsk Oliwa oraz okolice Szpitala Marynarki Wojennej; − Gdańsk – tereny ograniczone ulicami Wiejską, Czyżewskiego, Opacką i Grunwaldzką, wraz z Akademią Wychowania Fizycznego i Sportu; − Gdańsk – Strefa Rozwoju Nowoczesnych Technologii Klukowo i Kokoszki Przemysłowe; − Gdynia – tereny Uniwersyteckiego Centrum Medycyny Morskiej i Tropikalnej Gdańskiego Uniwersytetu Medycznego; − Gdynia – rejon Pomorskiego Parku Naukowo-Technologicznego oraz sąsiadujący obszar Redłowa Przemysłowego wraz terenami rozwojowymi położonymi wzdłuż al. Zwycięstwa i na południe od ul. Stryjskiej; − Gdynia – tereny istniejących uczelni wyższych, w tym campus uniwersytecki Akademii Morskiej, campus Akademii Marynarki Wojennej; − Gdynia – rejon Chwarzno, stanowiący rezerwę dla rozwoju instytucji badań i kształcenia wraz z zapleczem mieszkalnym – campus uniwersytecki; − Sopot – Kampus Ekonomiczny Uniwersytetu Gdańskiego; − Straszyn (gm. Pruszcz Gdański) – tereny pod utworzenie ośrodka akademickiego z preferencją nauki rolnicze; 1) przebudowa, modernizacja i budowa obiektów o randze metropolitalnej: a) sfery nauki i innowacji (uczelnie wyższe i instytucje naukowe, jednostki badawczo-rozwojowe, parki naukowo-technologiczne, inkubatory przedsiębiorczości); Typy b) sfery wydarzeń i twórczości (urządzenia sportowe i rekreacyjne, centra kongresowe); projektów: c) instytucje otoczenia biznesu (wspieranie przedsiębiorczości); d) sfery działalności gospodarczej (strefy biurowe, usługi hotelarskie i gastronomiczne); 2) modernizacja i rozwój przestrzeni publicznych przyjaznych dla użytkownika pieszego (place, skwery, ulice, stylizowana mała architektura); − Modernizacja bazy naukowej, dydaktycznej i klinicznej Gdańskiego Uniwersytetu Medycznego w Gdańsku, głównego kompleksu klinicznego przy ul. Dębinki 7; − Rozbudowa Gdańskiego Parku Naukowo-Technologicznego; − Budowa Bałtyckiego Centrum Biotechnologii i Diagnostyki Innowacyjnej; − Budowa Krajowego Centrum Informatyki Kwantowej; − obszar terenów rozwojowych AMG – potencjalny obszar rozwoju zaawansowanych technologii medycznych, komercjalizacji usług medycznych, współpracy z przedsiębiorstwami biotechnologicznymi, Przykładowe biomedycznymi; inwestycje: − Budowa Centrum Technologiczne I i Centrum „Nanotechnologie” Politechniki Gdańskiej; − Rozbudowa i modernizacja Akademickiego Centrum Sportowego przy al. Zwycięstwa; − Adaptacja obiektu ZOZ dla Szkół Wyższych na potrzeby Biblioteki Głównej Politechniki Gdańskiej; − Rozbudowa Bałtyckiego Kampusu Uniwersytetu Gdańskiego w Oliwie; − Rozwój Akademickiego Centrum Szkolenia Sportowego AWFiS w Gdańsku; − Rozbudowa Strefa Rozwoju Nowoczesnych Technologii Klukowo; − Rozbudowa Pomorskiego Parku Naukowo-Technologicznego w Gdyni; − Utworzenie ośrodka akademickiego z preferencja nauki rolnicze w Straszynie;

Program 4 METROPOLIA BIZNESU

− Gdańsk – Wrzeszcz, obejmujący oś ulicy Grunwaldzkiej na odcinku od skrzyżowania ze Słowackiego i Kościuszki do skrzyżowania z ulicą Miszewskiego wraz z ulicą Dmowskiego; Obszary − Gdańsk – Młode Miasto, obejmujące śródmiejską część terenów postoczniowych, położonych strategiczne: w bezpośrednim sąsiedztwie Dworca Głównego PKP, zaś od północy i od wschodu jest ograniczony przez akweny Motławy i Martwej Wisły; Dziennik Urzędowy Województwa Pomorskiego Nr 172 — 13230 — Poz. 3361

− Gdańsk – tereny otaczające planowany stadion Gdański (EURO 2012) w dzielnicy Letnica z rozwinięciem w kierunku bazy promowej i obejmujące Nowy Port; − Gdynia – Nadmorska Strefa Prestiżu Miejskiego – łącząca obszar śródmieścia z otwartym morzem. Część północna obejmuje rejon Basenu Prezydenta z pirsem Dalmoru. Część środkowa osie ulic Świętojańska oraz 10 lutego w kierunku Skweru Kościuszki do podnóża Kamiennej Góry. Część południowa Bulwar Nadmorski biegnący wzdłuż plaży do Polanki Redłowskiej i łączący się z Aleją Marszałka Piłsudskiego do skrzyżowania z ulicą Świętojańską; − Gdynia – Strefa Rozwoju Centrum Miasta – południowa część tzw. Międzytorza wyłączona z granic administracyjnych Portu Gdynia, ograniczona od północy ulicą Polską, od wschodu Polską i Węglową, zaś od południa ulicami Jana z Kolna i Janka Wiśniewskiego − Tczew – strefy produkcyjne położone przy ul. Rokickiej oraz Malinowskiej, w tym tereny inwestycyjne Pomorskiej Specjalnej Strefy Ekonomicznej; − Pruszcz Gdański – tereny w południowej części miasta o funkcjach produkcyjnych wraz z rozwinięciem w kierunku węzła autostradowego „Rusocin” na terenie gm. Pruszcz Gdański; 1) przebudowa, modernizacja i budowa obiektów o randze metropolitalnej: a) instytucje otoczenia biznesu (centra finansowe, banki, ubezpieczenia, wspieranie przedsiębiorczości); b) sfery działalności gospodarczej (strefy produkcyjne zaawansowanych technologii, strefy biurowe, Typy usługi hotelarskie i gastronomiczne, centra handlowe); projektów: c) sfery wydarzeń i twórczości (instytucje kultury, urządzenia sportowe i rekreacyjne, centra kongresowe); d) sfery nauki i innowacji (jednostki badawczo-rozwojowe, parki technologiczne); 2) modernizacja i rozwój przestrzeni publicznych przyjaznych dla użytkownika pieszego (place, skwery, ulice, stylizowana mała architektura i urządzeń zieleni miejskiej); − Bałtyckie Centrum Kongresowe Młode Miasto w Gdańsku; − Przykładowe utworzenie Forum Morskiego w Gdyni przez spójne zagospodarowanie terenów wokół Basenu Prezydenta; inwestycje: − Realizacja „Nowej Gdyni” dzielnicy usługowej, położonej w Strefie Rozwoju Centrum Miasta, wspomagającej rozwój usług portowych i morskich;

Program 5 METROPOLIA UZDROWISKIEM

− Sopot – strefa „A” ochrony uzdrowiskowej, obejmująca obszar przybrzeżny Zatoki Gdańskiej, z plażami, Obszary zabudową kuracyjną i parkami uzdrowiskowymi na skrzyżowaniu z osią kultury i rozrywki ul. Bohaterów strategiczne: Monte Cassino i Mola; 1) modernizacja i rozwój przestrzeni publicznych przyjaznych dla użytkownika pieszego (place, skwery, ulice, stylizowana mała architektura, urządzeń zieleni miejskiej); Typy 2) przebudowa, modernizacja i budowa obiektów o randze metropolitalnej: projektów: a) sfery zdrowia i lecznictwa (szpitale uzdrowiskowe, sanatoria, spa); b) sfery działalności gospodarczej (usługi hotelarskie i gastronomiczne); c) sfery wydarzeń i twórczości (instytucje kultury); − Budowa i modernizacja obiektów lecznictwa uzdrowiskowego; Przykładowe − Budowa pijalni wód i informacji turystycznej w obiektach Centrum; inwestycje: − Budowa i wyposażenie obiektów żeglarskich w funkcje uzdrowiskowe – talasoterapia;

Program 6 METROPOLIA SPORTU I REKREACJI

− Gdańsk – tereny ograniczone ulicami Wiejską, Czyżewskiego, Opacką i Grunwaldzką, wraz z Akademią Wychowania Fizycznego i Sportu; Obszary − Gdańsk – Zespół pocysterski w Oliwie z zespołem kulturowo-krajobrazowym Doliny Radości i Miejskim strategiczne: Ogrodem Zoologicznym Wybrzeże; − Gdańsk – tereny otaczające planowany Stadion Gdański (EURO 2012) w dzielnicy Letnica Dziennik Urzędowy Województwa Pomorskiego Nr 172 — 13231 — Poz. 3361

z rozwinięciem w kierunku bazy promowej i obejmujące Nowy Port; − Gdańsk – obszar śródmiejski, miasto w zasięgu obwarowań z XVII w.; − Sopot – strefa „A” ochrony uzdrowiskowej, obejmująca obszar przybrzeżny Zatoki Gdańskiej, z plażami, zabudową kuracyjną i parkami uzdrowiskowymi na skrzyżowaniu z osią kultury i rozrywki ul. Bohaterów Monte Cassino i Mola; − Sopot – strefa obejmująca teren Wyścigów Konnych oraz wielofunkcyjnej hali sportowo- widowiskowej na granicy z Gdańskiem; − Gdynia – Nadmorska Strefa Prestiżu Miejskiego – łącząca obszar śródmieścia z otwartym morzem. Część północna obejmuje rejon Basenu Prezydenta z pirsem Dalmoru. Część środkowa osie ulic Świętojańska oraz 10 lutego w kierunku Skweru Kościuszki do podnóża Kamiennej Góry. Część południowa Bulwar Nadmorski biegnący wzdłuż plaży do Polanki Redłowskiej i łączący się z Aleją Marszałka Piłsudskiego do skrzyżowania z ulicą Świętojańską; − Gdynia – tereny z dominacją funkcji sportowych ograniczone ulicami Małokacką, Olimpijską, Wileńską, Wołyńską, Górskiego i Sportową; − Wejherowo – Kalwaria Wejherowska tworząca wspólnie z zabudową miejską Wejherowa i zespołem pałacowo-parkowym kompleks o dużych walorach krajobrazowo-przestrzennych; − Tczew – Śródmieście o funkcjach mieszkaniowo-usługowych wymagające działań rewitalizacyjnych o znacznym potencjale rozwojowym zwłaszcza; − Władysławowo – tereny Centralnego Ośrodka Przygotowań Olimpijskich w Cetniewie;

1) przebudowa, modernizacja i budowa obiektów o randze metropolitalnej: a) sfery wydarzeń i twórczości (urządzenia sportowe i rekreacyjne, centra rozrywki); Typy b) sfery działalności gospodarczej (usługi hotelarskie i gastronomiczne); projektów: 2) modernizacja i rozwój przestrzeni publicznych przyjaznych dla użytkownika pieszego (place, skwery, ulice, stylizowana mała architektura, urządzeń zieleni miejskiej); − Budowa Stadionu Piłkarskiego UEFA w Gdańsku Letnicy (EURO 2012); − Rozbudowa Stadionu Piłkarskiego „Lechia” w Gdańsku; − Dokończenie budowy wielofunkcyjnej Hali Sportowo-Widowiskowej na granicy Gdańska i Sopotu; − Realizacja placu koncertowego z Centrum Obsługi Ruchu Turystycznego w Gdańsku Letnicy (urządzenie służące organizacji imprez masowych); − Modernizacja sopockiego Hipodromu z rozwinięciem o nowe założenia w kierunku wschodnim, aż do pasa przyplażowego w Sopocie; − Park Rekreacji i Edukacji „Opływ Motławy” w Gdańsku; Przykładowe − Park Rozrywki „Centrum Czasu Wolnego – Brętowo” przy ulicy Słowackiego i Potokowej w Gdańsku; inwestycje: − Tor Motocrossowy z ośrodkiem sportów zimowych w Gdańsku Świętym Wojciechu; − Rozbudowa mariny jachtowej w Gdyni; − Rozbudowa stadionu piłkarskiego przy ul. Olimpijskiej i rugby przy ul. Sportowej; − Modernizacja Molo w Sopocie wraz z budową przystani jachtowej; − Rozbudowa Miejskiego Ogrodu Zoologicznego „Wybrzeże” w Gdańsku; − Rozwój terenów rekreacyjnych w pasie przybrzeżnym Nadmorskie Pasmo Usług Rekreacyjno- Turystycznych, w dolinach krawędzi Wysoczyzny Gdańskiej (np.: Radości, Świemirowska); − Rozbudowa i modernizacja Centralnego Ośrodka Przygotowań Olimpijskich w Cetniewie;

METROPOLITALNE ŚRÓDMIEŚCIA – Program 7 Rozwój stref śródmiejskich i centrów w miastach obszaru aglomeracji

− struktury śródmiejskie miast obszaru aglomeracji położone poza centrum aglomeracji przede wszystkim: Pruszcz Gdański, Rumia, Reda, Puck, Władysławowo, Kartuzy, Jastarnia, Hel Obszary i Żukowo; strategiczne: − węzły integracyjne o znaczeniu krajowym: Tczew i punkty przesiadkowe o znaczeniu regionalnym: Wejherowo, Kartuzy; − przystanki Szybkiej Kolei Miejskiej w Rumi, Redzie i Pruszczu Gdańskim; Typy 1) przebudowa i modernizacja węzłów integracyjnych: dworce kolejowe, przystanki szybkiej kolei miejskiej, Dziennik Urzędowy Województwa Pomorskiego Nr 172 — 13232 — Poz. 3361

projektów: dworce autobusowe; 2) przebudowa, modernizacja i budowa obiektów o randze metropolitalnej: a) sfery zarządzania i organizacji (urzędy administracji rządowej i samorządowej); b) sfery otoczenia biznesu (centra finansowe, banki, ubezpieczenia, wspieranie przedsiębiorczości); c) sfery wydarzeń i twórczości (instytucje kultury, urządzenia sportowe i rekreacyjne); d) sfery działalności gospodarczej (strefy biurowe, usługi hotelarskie i gastronomiczne, centra handlowe); 3) przebudowa i modernizacja placów, skwerów i urządzeń zieleni miejskiej; − Przebudowa regionalnych węzłów komunikacyjnych, w tym w szczególności dworca kolejowego w Przykładowe Tczewie i Wejherowie oraz przystanków SKM w Rumi, Redzie i Pruszczu Gdańskim; inwestycje: − Rewitalizacja Zespołu Starego Miasta z kościołem i starym portem rybackim w Pucku; − Dokończenie realizacji Faktorii Handlowej w Pruszczu Gdańskim;

FUNKCJE METROPOLITALNE KOMPLEMENTARNE Program 8 Rozwój funkcji metropolitalnych komplementarnych w miastach aglomeracji

Obszary Pozostałe miasta obszaru aglomeracji: Rumia, Pruszcz Gdański, Kartuzy, Władysławowo, Reda, strategiczne: Puck, Żukowo, Wejherowo, Tczew, 1) koncentracja w strefie śródmiejskiej usług centrotwórczych ze szczególnym uwzględnieniem obiektów o znaczeniu prestiżowym; 2) dostosowanie przestrzeni publicznych i obiektów zabytkowych do nowych wydarzeń o znaczeniu metropolitalnym, w tym: Typy a) sfery wydarzeń i twórczości (instytucje kultury, urządzenia sportowe i rekreacyjne, projektów: centra wystawiennicze i kongresowe); 3) przebudowa, modernizacja i budowa obiektów o randze metropolitalnej: a) instytucje otoczenia biznesu (banki, ubezpieczenia, wspieranie przedsiębiorczości); b) sfery wydarzeń i twórczości (centra wystawiennicze i kongresowe); c) sfery nauki i innowacji (jednostki badawczo-rozwojowe, parki naukowo-technologiczne); Przykładowe − Rozwój Stacji Morskiej Instytutu Oceanografii Uniwersytetu Gdańskiego na Helu; inwestycje: − Filharmonia Kaszubska w Wejherowie.

14.4. Rozwój systemu transportowego aglomeracji - uwzględniającymi wagę celów społecznych, gospo- [Rys.60] darczych i środowiskowych; Zadania polityki przestrzennej: - innowacyjnymi w stosunku do praktyki; 1) Ukształtowanie dostępnej i funkcjonalnej sieci - proponującymi realne działania i koncentrującymi transportowej obszaru aglomeracji. się na osiąganiu celów. 2) Integracja systemu transportu pasażerskiego w c) Plany Zrównoważonego Transportu Miejskiego w obszarze aglomeracji. obszarze aglomeracji: 3) Rozwój transportu intermodalnego i kombinowa- - obejmują co najmniej Gdańsk, Sopot, Gdynię, nego. Pruszcz Gdański, Rumię, Redę i Wejherowo; 4) Poprawa bezpieczeństwa i zmniejszenie szkodliwego - oferują możliwości wyboru środka transportu; oddziaływania transportu na środowisko. - zaspokajają podstawowe potrzeby związane z prze- Zasady zagospodarowania przestrzennego: mieszczaniem się osób i przewozem towarów w a) Rozwój infrastruktury transportu w obszarze sposób bezpieczny, nie zagrażający zdrowiu czło- aglomeracji wynika z kompleksowej realizacji wieka; programów transportowych sprzyjających - kształtują warunki dla ograniczania odpadów z zintegrowanemu zarządzaniu transportem, transportu oraz emisji hałasu i spalin. skoordynowanemu przygotowaniu inwestycji d) Infrastrukturę transportu miejskiego służącą integracji i promocji terenów inwestycyjnych oraz jest spójny transportowej w obszarze aglomeracji tworzą węzły z rozwojem infrastruktury transportowej w całym (punkty) przesiadkowe i przeładunkowe o randze województwie. krajowej, aglomeracyjnej i lokalnej; wszystkie b) Rozwój infrastruktury transportu miejskiego będzie punkty przesiadkowe o randze krajowej powinny realizowany zgodnie z Planami Zrównoważonego być ze sobą powiązane i tworzyć zintegrowany węzeł Transportu Miejskiego (PZTM) transportowy. - zgodnymi z europejską strategią w zakresie mobil- e) Kształtowanie zagospodarowania przestrzennego ności w mieście2; umożliwiające: - uwzględniającymi wspólne interesy miast obszaru - oparcie obsługi transportowej obszarów śródmiej- aglomeracji; skich na transporcie szynowym (kolejowym, tram- Dziennik Urzędowy Województwa Pomorskiego Nr 172 — 13233 — Poz. 3361 wajowym) i trolejbusowym; w określonych pasmach koncentracji osadnictwa - rozwój wielomodalnych powiązań obszaru central- (il. 32); nego z obszarami peryferyjnymi poprzez rozbudo- - transportowe wykorzystanie roweru do krótkich wę infrastruktury transportowej najwyższej rangi przejazdów i rozwijanie infrastruktury dla ruchu rowerowego o charakterze transportowym.

Ryc. 32. Rozmieszczenie infrastruktury transportowej w pasmach koncentracji osadnictwa aglomeracji

Kierunki zagospodarowania przestrzennego: c) rozwój Trójmiejskiego Węzła Lotniczego: 1) Poprawa dostępności zewnętrznej aglomeracji: - rozbudowa Portu Lotniczego Gdańsk im. Lecha a) poprawa dostępności drogowej: Wałęsy (rozbudowa terminalu portu lotniczego, - modernizacja infrastruktury drogowej dla powią- budowa dróg kołowania); zań z węzłami autostrady A1; - przystosowanie wojskowych obiektów lotni- - budowa drogi ekspresowej S6 (Trasa Kaszub- skowych Gdynia Oksywie i Pruszcz Gdański do ska); obsługi lotów cywilnych, w tym budowa Portu - budowa drogi ekspresowej S7, w tym Obwodni- Lotniczego Gdynia - Kosakowo. ca Południowa Gdańska; d) rozwój portów morskich Gdańsk i Gdynia jako - budowa Trasy Sucharskiego Gdańsku wraz z węzłów bałtyckich autostrad morskich: tunelem pod Martwą Wisłą; - budowa infrastruktury poprawiającej dostęp- - budowa nowego połączenia dróg ekspresowych ność transportową portów morskich od strony S6 i S7 jako obwodnicy „metropolitalnej” (prze- lądu i morza; bieg obwodnicy wymaga studiów lokalizacyj- - budowa nowoczesnych terminali portowych; nych); budowa terminala promowego w Gdyni przy - modernizacja dróg krajowych nr 20 i 91; nabrzeżach Polskim i Fińskim; b) poprawa dostępności kolejowej: - rozbudowa terminala promowego na Wester- - modernizacja linii kolejowej E-65 Gdynia – War- platte w Gdańsku; szawa – Katowice – Zebrzydowice; e) rozwój portowych centrów logistyczno-dystrybu- - modernizacja linii kolejowej C-E 65 Tczew – Byd- cyjnych jako węzłów intermodalnych tworzących goszcz – Tarnowskie Góry – Pszczyna; Pomorskie Centrum Logistyczne: - modernizacja linii kolejowej nr 201 Gdynia - w Porcie Gdańsk – Port Północny na terenie Główna – Kościerzyna; położonym na Wyspie Stogi w sąsiedztwie Mor- - modernizacja linii kolejowej nr 202 na odcin- skiego Terminalu Kontenerowego; ku Gdańsk Główny – Gdynia Główna – Słupsk - w Porcie Gdynia w zachodniej części portu w – Stargard Szczeciński; sąsiedztwie Bałtyckiego Terminalu Kontenero- - modernizacja linii kolejowej nr 213 Reda – Hel; wego i Trasy Kwiatkowskiego. - budowa mostu kolejowego przez Martwą Wisłę 2) Rozwój infrastruktury transportu drogowego na linii kolejowej nr 226 w Gdańsku; poprawiającej funkcjonowanie obszaru aglomeracji (il. 33): Dziennik Urzędowy Województwa Pomorskiego Nr 172 — 13234 — Poz. 3361

33. Planowany układ drogowy w centrum aglomeracji Trójmiasta a) budowa/rozbudowa układu wspomagającego obecną ruch uliczny transportu zbiorowego i ruch parkingowy Trasę Średnicową (Gdańsk: Trakt Św. Wojciecha, przez budowę Zintegrowanego Systemu Zarządzania Okopowa, Wały Jagiellońskie, Al.Zwycięstwa, Ruchem TRISTAR. Al.Grunwaldzka, Sopot: Al.Niepodległości, Gdynia: 3) Rozwój infrastruktury kolejowej poprawiającej obsługę Al.Zwycięstwa, Śląska, Morska), w tym: ruchu pasażerskiego w aglomeracji, w tym: - budowa Drogi Zielonej w Gdańsku i w Sopocie; a) odbudowa/modernizacja linii Gdańsk Wrzeszcz - budowa Drogi Czerwonej w Gdańsku; – Kokoszki – Port Lotniczy Gdańsk im. L. Wałęsy - budowa Drogi Czerwonej w Sopocie (ewentualnie – Gdańsk Osowa – Gdynia Główna – Port Lotniczy w tunelu); Gdynia Kosakowo; - budowa Drogi Czerwonej w Gdyni, w tym budowa b) modernizacja linii Glincz – Kartuzy; Drogi Różowej od granicy z Sopotem do Śród- c) budowę dodatkowych torów linii SKM na odcinku mieścia Gdyni, rozbudowa ul. Wiśniewskiego i jej Rumia – Wejherowo; przedłużenie do Obwodnicy Północnej Aglomeracji d) budowa nowych przystanków (Gdańsk Śródmie- Trójmiejskiej; ście, Gdynia Śródmieście); - budowa Obwodnicy Północnej Aglomeracji Trój- e) rewitalizację istniejących stacji i przystanków kole- miejskiej; jowych. - modernizacja zachodniej Obwodnicy Trójmiasta 4) Rozwój wielofunkcyjnych, wysokiej jakości przestrzeni (odcinek węzeł z Obwodnicą Południową Gdańska publicznych w węzłach przesiadkowych, obejmujący – węzeł Wielki Kack w Gdyni); budowę lub modernizację obiektów służących b) budowa/przebudowa głównych powiązań do Trasy obsłudze pasażerskiej: [Rys. 61] Średnicowej, w tym: a) rozwój węzłów przesiadkowych o randze krajowej - budowa ul. nowej Kościuszki i budowa ul. nowej i międzynarodowej: Słowackiego; - Port Lotniczy Gdańsk im. L.Wałęsy (dworzec - budowa ul. nowej Spacerowej w Gdańsku i w lotniczy – DL, przystanek kolei metropolitalnej Sopocie (w tunelu); – KM, przystanki autobusowe dla linii miejskich - budowa/przebudowa Trasy W-Z w Gdańsku (ciąg – AM, parkingi lotniskowe w systemie P+R); ul. Armii Krajowej – Podwale Przedmiejskie – Elblą- - Port Lotniczy Gdynia Kosakowo (dworzec lotni- ska); czy – DL, przystanek kolei metropolitalnej – KM, - budowa/przebudowa ul. Wielkopolskiej w Gdyni; przystanki autobusowe dla linii miejskich – AM, c) wyposażenie sieci ulicznej w urządzenia Inteligentnego parkingi lotniskowe w systemie P+R); Systemu Transportu, usprawniające przede wszystkim - Pasażerski Terminal Promowy w Gdańsku na Dziennik Urzędowy Województwa Pomorskiego Nr 172 — 13235 — Poz. 3361 Westerplatte (dworzec morski – DM, przystanki - Gdańsk Oliwa (przystanek kolei dalekobieżnej – KD, autobusowe dla linii miejskich – AM, parkingi przystanek kolei metropolitalnej – KM, przystanki portowe w systemie P+R); autobusowe dla linii miejskich – AM, przystanki - Pasażerski Terminal Promowy w Gdyni (dworzec tramwajowe – T parkingi śródmiejskie w systemie morski – DM, przystanki autobusowe dla linii P+R); miejskich – AM, parkingi portowe w systemie - Gdańsk Osowa (przystanek kolei dalekobieżnej P+R); – KD, przystanek kolei metropolitalnej – KM, przy- - Dworzec kolejowy Gdańsk Główny (przystanek stanki autobusowe dla linii miejskich – AM, parkin- kolei dalekobieżnej – KD, przystanek kolei metro- gi peryferyjne w systemie P+R); politalnej – KM, przystanki autobusowe dla linii - Gdańsk Kiełpinek (przystanek kolei metropolital- miejskich – AM, przystanki autobusowe dla linii nej – KM, przystanki autobusowe dla linii miejskich autobusowych zamiejskich i autokarowych – AZ, – AM, parkingi peryferyjne w systemie P+R); przystanki tramwajowe T, parkingi śródmiejskie - Gdynia Kack (przystanek kolei metropolitalnej w systemie P+R); – KM, przystanki autobusowe dla linii miejskich - Dworzec kolejowy Gdynia Główna (przystanek – AM, parkingi peryferyjne w systemie P+R); kolei dalekobieżnej – KD, przystanek kolei metro- - Gdynia Wzgórze Św. Maksymiliana (przystanek politalnej – KM, przystanki autobusowe dla linii kolei metropolitalnej – KM, przystanki autobusowe miejskich – AM, przystanki autobusowe dla linii dla linii miejskich – AM, przystanki trolejbusowe autobusowych zamiejskich i autokarowych – AZ, – TR, parkingi śródmiejskie w systemie P+R); przystanki trolejbusowe TR, parkingi śródmiej- - Sopot (przystanek kolei dalekobieżnej – KD, przy- skie w systemie P+R); stanek kolei metropolitalnej – KM, przystanki auto- - Dworzec kolejowy Tczew (przystanek kolei dale- busowe dla linii miejskich – AM); kobieżnej – KD, przystanki autobusowe dla linii - Wejherowo (przystanek kolei dalekobieżnej – KD, miejskich – AM, przystanki autobusowe dla linii przystanek kolei metropolitalnej – KM, przystanki autobusowych zamiejskich i autokarowych – AZ, auto-busowe dla linii miejskich – AM, przystanki parkingi śródmiejskie w systemie P+R); autobusowe dla linii autobusowych zamiejskich b) rozwój węzłów przesiadkowych o randze aglomera- i autokarowych – AZ, parkingi w systemie P+R); cyjnej przy stacjach i przystankach kolejowych: - Pruszcz Gdański (przystanek kolei dalekobież- - Gdańsk Czerwony Most (przystanek kolei dale- nej – KD, przystanek kolei metropolitalnej – KM, kobieżnej – KD, przystanek kolei metropolitalnej przystanki autobusowe dla linii miejskich – AM, – KM, przystanki autobusowe dla linii miejskich przystanki autobusowe dla linii autobusowych – AM, przystanki autobusowe dla linii autobuso- zamiejskich i autokarowych – AZ, parkingi w syste- wych zamiejskich i autokarowych – AZ, przystanki mie P+R); tramwajowe – T, parkingi peryferyjne w systemie 5) Rozwój infrastruktury transportu wodnego o funkcjach P+R); turystycznych i rekreacyjnych: - Gdańsk Śródmieście (przystanek kolei metropolital- a) Rozbudowa małych portów morskich Półwyspu nej – KM, przystanki autobusowe dla linii miejskich Helskiego i Zalewu Wiślanego oraz powiązanie – AM, przystanki tramwajowe – T); tych portów liniami żeglugi przybrzeżnej z portami - Gdańsk Wrzeszcz (przystanek kolei dalekobieżnej – i przystaniami w Gdańsku, Sopocie i Gdyni KD, przystanek kolei metropolitalnej – KM, przystan- b) modernizacja infrastruktury dróg wodnych (nabrze- ki autobusowe dla linii miejskich – AM, przystanki ża, pomosty cumownicze, drogi dojazdowe, zaple- autobusowe dla linii autobusowych zamiejskich cze techniczne przystani) dla celów śródlądowej i autoka-rowych – AZ, przystanki tramwajowe – T, żeglugi turystycznej. parkingi śródmiejskie w systemie P+R,);

34. Sieć tras rowerowych w obszarze aglomeracji Trójmiasta Dziennik Urzędowy Województwa Pomorskiego Nr 172 — 13236 — Poz. 3361

34. Sieć tras rowerowych w obszarze aglomeracji Trójmiasta

6) Budowa układów drogowych o charakterze wych i roztopowych odprowadzanych do odbior- obwodnicowym wyprowadzających tranzytowy ruch ników (wody niewymagające oczyszczania należy z miast i miejscowości położonych: w możliwie najwyższym stopniu doprowadzać do a) w ciągach dróg krajowych: Obwodnica Południowa wsiąkania w grunt, a wody z dachów wtórnie wyko- Gdańska, DK nr 7 i 20 Żukowa; rzystywać. Zorganizowane odprowadzanie wód b) w ciągach dróg wojewódzkich: DW nr 211 Kartuzy, opadowych do cieków i zbiorników należy stoso- DW nr 216 Władysławowo (strona zachodnia), DW wać tylko w przypadkach absolutnie koniecznych nr 226 Pruszcza Gdańskiego, DW nr 228 Wejhero- z uwzględnieniem opóźnienia i spowalniania ich wa, odpływu oraz oczyszczania); c) w mieście Gdynia, Rumia i Reda (Obwodnica Pół- d) ustalić rozwiązania przeciwdziałające nadmiernemu nocna Aglomeracji Trójmiejskiej). uszczelnianiu terenów zurbanizowanych, zwłaszcza 7) Budowa aglomeracyjnej sieci tras rowerowych o na obszarach wysoczyzny i strefy krawędziowej; charakterze transportowym, łączącego główne źródła 2) Utrzymanie i (lub) odtwarzanie naturalnych obszarów i cele ruchu ludności (il. 34): retencyjnych (tereny zalewowe, poldery itp.) oraz a) wzdłuż Centralnego Pasma Usługowego; budowa zbiorników małej retencji. b) wzdłuż pasa nadmorskiego; 3) Modernizacja istniejących urządzeń osłony c) poprzecznych do ww. tras, w tym połączenia z tra- przeciwpowodziowej, szczególnie na obszarze Żuław sami o charakterze rekreacyjnym, przede wszystkim Gdańskich i Trójmiasta. na terenie Trójmiejskiego Parku Krajobrazowego 2) Odprowadzanie i oczyszczanie ścieków i w sąsiedztwie plaż. Zasady zagospodarowania przestrzennego: 14.5. Rozwój wybranych systemów infrastruktury tech- a) Wyposażanie jednostek osadniczych w systemy nicznej aglomeracji kanalizacji zbiorczej zakończonej oczyszczalniami Zadania polityki przestrzennej: ścieków; inne rozwiązania stosowane tylko w 1) Zapewnienie ochrony przed skutkami powodzi ze szczególnych przypadkach i uzasadnianiu techniczno strony morza oraz rzek i kanałów, szczególnie rzeki – ekonomicznym. Wisły oraz Gdańskiego Węzła Wodnego. Kierunki zagospodarowania przestrzennego: 2) Zmniejszanie ładunku zanieczyszczeń odprowadzanych 1) Modernizacja i rozwój infrastruktury odprowadzania do wód, w tym morskich oraz do gruntu, zwłaszcza i oczyszczania ścieków na terenie gdańskiego systemu, na obszarach cennych przyrodniczo i ważnych dla w tym m.in.: turystyki. a) rozbudowa oczyszczalni „Wschód”; 3) Zmniejszenie strat energii w istniejących sieciach b) budowa kanalizacji w dzielnicach do tej pory jej i urządzeniach, wprowadzanie nowych rozwiązań pozbawionych; technicznych i technologicznych, poprawiających c) rozbudowa i modernizacja urządzeń gospodarki ich niezawodność i ciągłość zasilania oraz ściekowej w zlewni rzeki Raduni (gmina i miasto minimalizujących koszty eksploatacji. Pruszcz Gdański, gminy Kolbudy Żukowo); 1) Ochrona przed powodzią i regulacja stosunków 2) Budowę systemu odprowadzania i oczyszczania wodnych ścieków w gminach Wejherowo i Trąbki Wielkie (ze Zasady zagospodarowania przestrzennego: względu na znikomy dostęp mieszkańców gmin do a) Ochronę przed skutkami powodzi obszarów urządzeń służących do odprowadzania i oczyszczania potencjalnego zagrożenia oraz obszarów wymaga- ścieków). jących ochrony przed zalaniem ze względu na 3) Rozbudowa i modernizacja systemów odprowadzania ich zagospodarowanie, wartość gospodarczą lub i oczyszczania ścieków w aglomeracji Gdynia. kulturową zapewnia system osłony przeciwpowo- 4) Rozbudowa i modernizacja urządzeń kanalizacyjnych dziowej. na terenie działania Komunalnego Związku Gmin, b) Planowanie budowy i (lub) modernizacji systemów w tym m.in.: rozbudowa i przebudowa Grupowej ochrony przeciwpowodziowej przy zapewnieniu ścisłej Oczyszczalni Ścieków „Dębogórze” budowa kolektora współpracy między samorządami. odprowadzającego ścieki z oczyszczalni „Dębogórze” Kierunki zagospodarowania przestrzennego: w głąb zatoki Puckiej, modernizacja i budowa nowych 1) W gminnych dokumentach planistycznych należy: instalacji do termicznego spalania osadów ściekowych a) określić wskazania i nakazy dotyczące parametrów w tej oczyszczalni i przebudowę kolektora WRR w technicznych warunków użytkowania obiektów ist- Wejherowie i Rumi oraz we Władysławowie, Pucku niejących lub planowanych na obszarach bezpo- i na półwyspie Helskim. średniego i potencjalnego zagrożenia powodzią; 5) Budowa i modernizacja systemów odprowadzania b) uwzględniać i przestrzegać nakazy i zakazy okre- wód opadowych, służących ochronie wód Zatoki ślone w decyzjach o ustanowieniu stref ochrony Gdańskiej w miastach: Gdańsku, Gdyni, Sopocie, pośredniej ujęć wód podziemnych i powierzchnio- Redzie, Rumi i Wejherowie. wych; 6) Rozbudowa i modernizacja systemów kanalizacji c) wskazać sposób ograniczania ilości wód opado- zbiorczej na terenie gmin, w których poniżej 10% Dziennik Urzędowy Województwa Pomorskiego Nr 172 — 13237 — Poz. 3361 mieszkańców ma dostęp do urządzeń odprowadzania NARZĘDZIA REALIZACJI PLANU i oczyszczania ścieków, w tym szczególnie w gminach: Szemud i Żukowo. 15. INWESTYCJE CELU PUBLICZNEGO O ZNACZENIU PONADLOKALNYM 1 Obszary strategiczne Rozwoju funkcji metropolitalnych Zgodnie z art. 39 ust. 3 pkt 3 oraz ust. 5, w Planie zostały wyznaczone przy uwzględnieniu następujących zagospodarowania przestrzennego województwa kryteriów: umieszcza się te inwestycje celu publicznego o znaczeniu - koncentracji istniejących obiektów rangi metropolitalnej, ponadlokalnym, które zostały ustalone w dokumentach w tym obiektów dziedzictwa kulturowego, przestrzeni publicznych wzmacniających wartości wynikające z przyjętych przez Sejm Rzeczypospolitej Polskiej, Radę unikatowości nadmorskiego położenia Trójmiasta; Ministrów, właściwego ministra lub sejmik wojewódz- - dostępności drogowej i komunikacyjnej transportem twa, zgodnie z ich właściwością. publicznym: komunikacją szynową, autobusową Trzecia część Planu zagospodarowania przestrzennego i trolejbusową określonych miejsc i ich nadrzędnej pozycji województwa pomorskiego prezentuje zadania inwesty- w skali metropolii – położenie w newralgicznych węzłach cyjne ustalone w tych dokumentach, których realizacja jej struktury; przyczyni się do osiągnięcia celów zagospodarowania - obecności rezerw terenowych pod rozwój funkcji przestrzennego określonych w niniejszym Planie. metropolitalnych i lokalizacji nowych zamierzeń w obrębie rdzenia lub w bezpośrednim otoczeniu głównych 15.1. Zadania umieszczone w Rejestrze Zadań Rządo- generatorów ruchu metropolitalnego; wych [Rys. 62] - wartości i prestiżu jaki reprezentują określone miejsca; W Planie zagospodarowania przestrzennego woje- wartości te muszą uzasadniać „metropolitalność” wództwa pomorskiego uwzględniono zadania rządowe, wybranych miejsc a zatem reprezentować poziom służące realizacji ponadlokalnych celów publicznych, najwyższy i cechy, skłaniające mieszkańców całej wpisane w Rejestrze Zadań Rządowych prowadzonym metropolii i jej gości do przebywania w nich; przez ministra właściwego w sprawach budownictwa, - możliwości pobudzenia procesów synergii pojawiających gospodarki przestrzennej i mieszkaniowej oraz umiesz- się dzięki spotkaniu różnych wartości i ofert w jednym miejscu – wzrost wymiany i konsumpcji rozmaitych, także czonym w wojewódzkim rejestrze zadań rządowych pro- niematerialnych dóbr i wartości (nie tylko w funkcjach wadzonym przez wojewodę pomorskiego. handlowych i podobnych); Zadania takie określa Program Inwestycji Organizacji - potencjału rozwoju miejsc wypoczynku, rozrywki, refleksji, Traktatu Północnoatlantyckiego w Dziedzinie Bezpieczeń- gromadzenia różnorodnych wrażeń. stwa (NSIP), zatwierdzony przez Radę Ministrów 12 i 14 2 Zielona Księga, W kierunku nowej kultury mobilności w grudnia 2000 r. (protokół ustaleń nr 51/2000) i wpisany mieście, Bruksela, dnia 25.09.2007 r. COM (2007) 551. do rejestru.

Tablica 13. Zadania rządowe Programu NSIP umieszczone w Rejestrze Zadań Rządowych. L.p. Tytuł inwestycji lokalizacja 1 Infrastruktura dla sił wzmocnienia NATO – modernizacja lotniska Malbork gm. Stare Pole 2 Modernizacja infrastruktury dla systemu dowodzenia i kontroli m. Władysławowo 3 Infrastruktura dla sił wzmocnienia NATO – modernizacja Portu Morskiego Gdynia m. Gdynia

Tablica 14. Zadania Programu NSIP nie ujęte w Rejestrze Zadań Rządowych 1 Modernizacja infrastruktury dla systemu dowodzenia i kontroli m. Rumia, gm. Wejherowo 2 Modernizacja infrastruktury dla systemu dowodzenia i kontroli m. Gdynia

Plan zagospodarowania przestrzennego województwa 1) Program Operacyjny Infrastruktura i Środowisko na pomorskiego wskazuje obszary, na których przewiduje lata 2007–2013 (PO „IŚ”) się realizację tych celów. Zgodnie z Narodowymi Strategicznymi Ramami 15.2. Inne programy rządowe [Rys.62] Odniesienia na lata 2007–2013 (NSRO) – PO „IŚ” W Planie zagospodarowania przestrzennego woje- stanowi jeden z programów operacyjnych będących wództwa pomorskiego uwzględniono także zadania podstawowym narzędziem do osiągnięcia założonych rządowe, służące realizacji ponadlokalnych celów pub- w NSRO celów przy wykorzy-staniu środków Funduszu licznych, zapisane w programach uchwalonych przez Spójności i Europejskiego Funduszu Rozwoju Radę Ministrów, ale nie wpisane do rejestru programów Regionalnego. zawierających zadania rządowe, prowadzonego przez Indykatywny wykaz indywidualnych projektów ministra właściwego do spraw budownictwa, gospodarki kluczowych, w tym dużych, został opracowany na przestrzennej i mieszkaniowej1. Zadania takie określa- podstawie propozycji zgłoszonych przez resorty ją: pełniące funkcję instytucji pośredniczących, tj. 1) Program Operacyjny Infrastruktura i Środowisko na Ministerstwo Środowiska, Ministerstwo Transportu lata 2007–2013 (PO „IŚ”); w uzgodnieniu z Ministerstwem Gospodarki Morskiej, 2) Program Operacyjny Innowacyjna Gospodarka na lata Ministerstwo Gospodarki, Ministerstwo Kultury 2007–2013 (PO „IG”); i Dziedzictwa Narodowego, Ministerstwo Zdrowia, 3) Krajowy program oczyszczania ścieków komunal- Ministerstwo Nauki i Szkolnictwa Wyższego. nych2; Projekty kluczowe stanowią przedsięwzięcia 4) Program Ochrony Brzegów Morskich3; inwestycyjne, których realizacja jest niezwykle 5) Program budowy dróg krajowych na lata 2008- istotna z punktu widzenia osiągnięcia strategicznych 20124; celów rozwojowych dla danego sektora gospodarki 6) Master plan dla transportu kolejowego w Polsce do bądź regionu, a które tym samym w znaczący 2030 roku5; sposób przyczyniają się do osiągnięcia zakładanych 7) Przygotowanie i wykonanie przedsięwzięć Euro wskaźników rozwoju społeczno-gospodarczego 20126. kraju. Dziennik Urzędowy Województwa Pomorskiego Nr 172 — 13238 — Poz. 3361 Umieszczenie inwestycji w Indykatywnym wykazie indywidualnych projektów kluczowych, w tym dużych, indywidualnych projektów kluczowych, w tym jest warunkową deklaracją jego realizacji i związane dużych, stanowi alternatywny dla konkursu sposób jest z zarezerwowaniem środków w ramach budżetu wyboru projektów do wsparcia w ramach programu programu na realizację projektu. Projekty te nie będą operacyjnego i projektów o wartości powyżej zatem podlegały późniejszej procedurze konkursowej 25 mln Euro. Wpisanie inwestycji do wykazu i nie będą konkurowały o środki z pozostałymi projektami.

Tablica 14. Lista projektów indywidualnych dla Programu Operacyjnego Infrastruktura i Środowisko (lipiec 2009)

L.p. Tytuł inwestycji lokalizacja Oś priorytetowa II Gospodarka odpadami i ochrona powierzchni ziemi 1 Modernizacja gospodarki odpadami komunalnymi w Gdańsku m. Gdańsk Racjonalizacja gospodarki odpadami poprzez budowę Zakładu Utylizacji Odpadów 2 gm. Starogard Gdański Komunalnych „Stary Las” 3 System gospodarki odpadami dla Metropolii Trójmiejskiej m. Gdańsk Rekultywacja na cele przyrodnicze terenów zdegradowanych, popoligonowych i powojskowych 4 cały kraj zarządzanych przez PGL LP Oś priorytetowa III Zarządzanie zasobami i przeciwdziałanie zagrożeniom środowiska Kompleksowe zabezpieczenie przeciwpowodziowe Żuław: a) poprawa bezpieczeństwa powodziowego poprzez zabezpieczenie sprawnego funkcjonowania koryt rzek i budowli hydrotechnicznych, w tym na rzece Wiśle (umożliwiających pracę lodołamaczy oraz odprowadzenie wezbraniowych wód do Zatoki Gdańskiej). Ważnym celem projektu będzie realizacja systemu monitorowania ryzyka powodziowego, stworzone zostanie narzędzie do zarządzania ryzykiem powodziowym na obszarze Żuław. 5 Żuławy Wiślane b) Efektem projektu będzie podwyższenie bezpieczeństwa wałów przeciwpowodziowych kluczowych rzek, w tym rzeki Wisły oraz zabezpieczenie sprawnego funkcjonowania systemu odwodnieniowego zabudowy polderowej poprzez modernizację stacji pomp. c) Efektem projektu będzie podwyższenie bezpieczeństwa wałów oraz sprawnego funkcjonowania systemu odwodnieniowego Kanału Raduni, jednego z najważniejszych obiektów/urządzeń ochrony przeciwpowodziowej gmin: Gdańsk i Pruszcz Gdański. Ochrona wód Zatoki Gdańskiej – budowa i modernizacja systemu odprowadzania wód m. Reda, m. Rumia, 6 opadowych Małego Trójmiasta Kaszubskiego (Reda, Rumia, Wejherowo) m. Wejherowo Ochrona wód Zatoki Gdańskiej – budowa i modernizacja systemu odprowadzania wód 7 m. Sopot opadowych w Sopocie Ochrona wód Zatoki Gdańskiej – budowa i modernizacja systemu odprowadzania wód 8 m. Gdynia opadowych w Gdyni Ochrona wód Zatoki Gdańskiej – budowa i modernizacja systemu odprowadzania wód 9 m. Gdańsk opadowych w Gdańsku Zakupy sprzętu do szybkiej oceny ryzyka w przypadku wystąpienia poważnej awarii, 10 organizacja systemu monitoringu dynamicznego przeciwdziałania poważnym awariom, w tym cały kraj organizacja systemu i sieci teleinformatycznych 11 Doskonalenie stanowisk do analizowania i prognozowania zagrożeń cały kraj 12 Wsparcie techniczne ratownictwa ekologicznego i chemicznego cały kraj Wdrożenie nowoczesnych technik monitorowania powietrza, wód i hałasu poprzez zakupy aparatury kontrolno pomiarowej i analitycznej dla sieci laboratoriów Inspekcji Ochrony 13 Środowiska. Doskonalenie systemu zapewnienia jakości poprzez organizację laboratoriów cały kraj wzorcujących i referencyjnych dla potrzeb wzmocnienia systemu zarządzania jakością środowiska i ocen efektów ekologicznych programu. ETAP I Priorytet V Ochrona przyrody i kształtowanie postaw ekologicznych 14 Opracowanie planów ochronnych dla obszarów Natura 2000 na obszarze Polski cały kraj Oś priorytetowa VI Drogowa i lotnicza sieć TEN-T gm. Cedry Wielkie, gm. Stegna, 15 Budowa drogi ekspresowej S7, odcinek Gdańsk (A1) – Elbląg (S22) gm. Ostaszewo, gm. Nowy Dwór Gdański Rozbudowa węzła Obwodnicy Trójmiasta (DK S-6) z ul. Kartuską (DK7) – Węzeł Karczemki 16 m. Gdańsk w Gdańsku 17 Budowa Trasy W-Z w Gdańsku, odcinek Kartuska-Otomińska m. Gdańsk 18 Rozwój infrastruktury państwowego organu zarządzania ruchem lotniczym kraj Port Lotniczy w Gdańsku – budowa drugiego terminalu pasażerskiego wraz z infrastrukturą oraz 19 m. Gdańsk rozbudowa i modernizacja infrastruktury lotniskowej i portowej 20 Port lotniczy w Gdańsku – modernizacja infrastruktury lotniskowej po stronie airside m. Gdańsk Oś priorytetowa VII Transport przyjazny środowisku Dziennik Urzędowy Województwa Pomorskiego Nr 172 — 13239 — Poz. 3361

21 Modernizacja linii E 65/C-E 65 na odcinku Warszawa – Gdynia pomorskie 22 Budowa sieci telekomunikacji GSM-R zgodnie z NPW ERTMS cały kraj 23 Przebudowa kompleksu dworcowego Gdynia Główna m. Gdynia 24 Infrastruktura dostępu drogowego i kolejowego do wschodniej części Portu Gdynia cały kraj 25 Przebudowa Kanału Portowego w Porcie Gdynia m. Gdynia 26 Projekt poprawy dostępu kolejowego do Portu Gdańsk (most + dwutorowa linia kolejowa) m. Gdańsk Połączenie Portu Lotniczego z Portem Morskim Gdańsk – Trasa Słowackiego i Trasa 27 m. Gdańsk Sucharskiego 28 Krajowy System Bezpieczeństwa Morskiego (KSBM) – Etap I pomorskie Modernizacja wejścia do portu wewnętrznego (w Gdańsku). Etap I – przebudowa falochronu 29 m. Gdańsk wschodniego Modernizacja wejścia do portu wewnętrznego (w Gdańsku). Etap II – przebudowa szlaku 30 m. Gdańsk wodnego na Martwej Wiśle i Motławie Rozbudowa infrastruktury portowej do obsługi statków ro-ro z dostępem drogowym i kolejowym 31 m. Gdynia w Porcie Gdynia 32 Budowa statku ratowniczego I kat. Typu SAR – 3000/III pomorskie 33 Zagospodarowanie rejonu Nabrzeża Bułgarskiego w Porcie Gdynia m. Gdynia 34 Gdański Projekt Komunikacji Miejskiej – etap III-A m. Gdańsk 35 Rozwój Szybkiej Kolei Miejskiej w Trójmieście województwo m. Gdańsk, m. Gdynia, 36 Kolej Metropolitalna w Trójmieście – etap I gm. Żukowo Oś priorytetowa VIII Bezpieczeństwo transportu i krajowe sieci transportowe

37 Na straży bezpiecznej drogi – doposażenie jednostek Państwowej Straży Pożarnej w sprzęt do pomorskie ratownictwa technicznego na drogach woj. lubuskiego, zachodniopomorskiego i pomorskiego 38 Połączenie dróg krajowych – Trasa Słowackiego i Trasa Sucharskiego m. Gdańsk Rozwój systemu automatycznego nadzoru nad ruchem drogowym (budowa centralnego 39 cały kraj systemu do automatycznego nadzoru nad ruchem drogowym) Oś priorytetowa X Bezpieczeństwo energetyczne, w tym dywersyfikacja źródeł 40 Gazociąg Szczecin – Gdańsk pomorskie 41 KPMG Kosakowo gm. Kosakowo 42 Gazociąg Włocławek – Gdynia pomorskie Oś priorytetowa XI Kultura i dziedzictwo kulturowe 43 Budowa Europejskiego Centrum Solidarności w Gdańsku m. Gdańsk Zwiększenie dostępu do edukacji artystycznej, poprzez poprawę stanu infrastruktury ASP 44 m. Gdańsk w Gdańsku Oś priorytetowa XII Bezpieczeństwo zdrowotne i poprawa efektywności systemu ochrony zdrowia 45 Budowa i remont oraz doposażenie baz Lotniczego Pogotowia Ratunkowego – ETAP cały kraj 46 Budowa i wyposażenie wojewódzkich centrów powiadamiania ratunkowego cały kraj Oś priorytetowa XIV Infrastruktura szkolnictwa wyższego 47 Budowa Budynków Wydziałów Chemii i Biologii Uniwersytetu Gdańskiego m. Gdańsk 48 Centrum Nanotechnologii Politechniki Gdańskiej m. Gdańsk

Tablica 15. Lista projektów indywidualnych z listy rezerwowej dla Programu Operacyjnego Infrastruktura i Środowisko (lipiec 2009).

L.p. Tytuł inwestycji lokalizacja Oś priorytetowa VI Drogowa i lotnicza sieć TEN-T 1 Port lotniczy Gdańsk – budowa nowego terminalu Cargo wraz z infrastrukturą m. Gdańsk 2 Port lotniczy Gdańsk – modernizacja infrastruktury lotniskowej po stronie airside – kontynuacja m. Gdańsk Priorytet VII Transport przyjazny środowisku 3 Krajowy System Bezpieczeństwa Morskiego (KSBM), etap II wybrzeże 4 Modernizacja infrastruktury drogowo-kolejowej w Porcie Gdańsk m. Gdańsk Przebudowa wejścia do portu Elbląg wraz z pogłębieniem torów podejściowych do portów 5 Zalew Wiślany Zalewu Wiślanego 6 Port Północny – modernizacja toru podejściowego i falochronu wyspowego m. Gdańsk

Dziennik Urzędowy Województwa Pomorskiego Nr 172 — 13240 — Poz. 3361 2) Program Operacyjny Innowacyjna Gospodarka na lata systemowe zapewniające rozwój środowiska 2007–2013 (PO „IG”) instytucjonalnego innowacyjnych przedsiębiorstw. PO „IG” jest jednym z instrumentów realizacji W ramach PO „IG” wspierane będą działania z zakresu Narodowych Strategicznych Ram Odniesienia na innowacyjności produktowej, procesowej, marketingo- lata 2007–2013. Łączna wielkość publicznych środków wej i organizacyjnej, które w sposób bezpośredni lub finansowych zaangażowanych w realizację PO „IG” w pośredni przyczyniają się do powstawania i rozwoju latach 2007–2013 wyniesie około 9,7 mld euro, z czego innowacyjnych przedsiębiorstw. W kontekście osiąga- ze środków Unii Europejskiej będzie pochodziło ok. nia celów NSRO oraz PO „IG”, wspierana i promowana 8,3 mld euro. będzie innowacyjność na poziomie co najmniej krajo- PO „IG” ma na celu wspieranie szeroko rozumianej wym i/lub międzynarodowym. Działania innowacyjne o innowacyjności. Interwencja w ramach PO „IG” takim charakterze i zasięgu generują najwyższą wartość obejmuje zarówno bezpośrednie wsparcie dla dodaną dla gospodarki i przedsiębiorstw, a co za tym przedsiębiorstw, instytucji otoczenia biznesu oraz idzie w największym stopniu przyczyniają się do umac- jednostek naukowych świadczących przedsiębior- niania zdolności konkurencyjnej polskiej gospodarki w stwom usługi o wysokiej jakości, a także wsparcie wymiarze międzynarodowym.

Tablica 16. Lista projektów indywidualnych dla Programu Operacyjnego Innowacyjna Gospodarka (lipiec 2009)

L.p. Tytuł inwestycji lokalizacja Oś priorytetowa V Dyfuzja innowacji 1 Gdański Park Naukowo Technologiczny etap III m. Gdańsk 2 Pomorski Park Naukowo-Technologiczny – rozbudowa – etap III m. Gdynia Oś priorytetowa V Polska gospodarka na rynku międzynarodowym 3 Pętla Żuławska – rozwój turystyki wodnej Żuławy Wiślane 4 Program ożywienia dróg wodnych w Gdańsku m. Gdańsk

Tablica 17. Lista projektów indywidualnych z listy rezerwowej dla Programu Operacyjnego Innowacyjna Gospodarka (lipiec 2009)

L.p. Tytuł inwestycji lokalizacja Oś priorytetowa V Turystyka – projekty sieciowe 1 Budowa przystani jachtowej w Sopocie m. Sopot 2 Podniesienie atrakcyjności turystycznej Szlaku Zamków Gotyckich m. i gm. Sztum

3) Krajowy program oczyszczania ścieków komunal- ładunków zanieczyszczeń biodegradowalnych z tych nych aglomeracji koniecznych do usunięcia; Ustawa z dnia 18 lipca 2001 r. – Prawo wodne7 na - przedsięwzięć w zakresie budowy i modernizacji podstawie art. 43 ust. 3 i art. 208 ust. 2 zobowiązuje Mini- zbiorczych sieci kanalizacyjnych oraz oczyszczalni stra Środowiska do sporządzenia i przedłożenia Radzie ścieków komunalnych oraz terminy ich realizacji. Ministrów Krajowego programu oczyszczania ścieków KPOŚK zawiera zadania inwestycyjne związane z komunalnych (KPOŚK). wyposażeniem aglomeracji ściekowych w systemy Krajowy program oczyszczania ścieków komunalnych kanalizacji zbiorczej i oczyszczalnie ścieków komunal- określa wykazy: nych, zapewniający realizację potrzeb dostosowanych - aglomeracji, które powinny być wyposażone – w do wymogów ustawy z dnia 18 lipca 2001 r. – Prawo terminach ustalonych w art. 208 w systemy kanalizacji wodne i Traktatu Akcesyjnego. Na terenie województwa zbiorczej i oczyszczalnie ścieków oraz wielkość pomorskiego do realizacji przewidziano:

Tablica 18. Inwestycje zawarte w Krajowym Programie Oczyszczania Ścieków Komunalnych82 (stan maj 2009)

L.p. Tytuł inwestycji oczyszczalnia ścieków (lokalizacja w gminie) Kwidzyn, Lębork, Przyborzyce (m. i gm. Bytów), Węgorzynko (m. i gm. Miastko), Modernizacja oczyszczalni Sztumskie Pole (m. i gm. Sztum), Człuchów, Dębnica Kaszubska, Pelplin, Upiłka 1 w zakresie gospodarki osadowej (gm. Lipnica), Dzierzgoń, Łubiana (gm. Kościerzyna), Parowa (gm. Dziemiany), Lubichowo, Wierszyno (gm. Kołczygłowy), Kaliska Gdańsk Wschód (m. Gdańsk), Słupsk, Swarzewo (gm. Puck), Jastrzębia Góra Rozbudowa oczyszczalni ze (m. Władysławowo), Jastarnia, Sierakowice, Sulęczyno, Rowy (gm. Ustka), 2 względu na jej przepustowość wraz Przechlewo, Luzino, Lubań (gm. Nowa Karczma), Swornegacie (gm. Chojnice), z modernizacją części obiektów Rzeczenica, Ostaszewo, Główczyce Dębogórze (gm. Kosakowo), Łeba, Sławki (gm. Somonino), Brusy, Przodkowo, 3 Modernizacja oczyszczalni ścieków Kożyczkowo (gm. Chmielno), Orle (gm. Liniewo), Delowo (gm. Stężyca), Łebień (gm. Nowa Wieś Lęborska), Stara Kiszewa Ustka, Żarnowiec (gm. Krokowa), Krokowa, Pszczółki, Ugoszcz (gm. Studzienice), Rozbudowa oczyszczalni ze Choczewo, Trąbki Wielkie, Kopytkowo (gm. Smętowo Graniczne), Jabłowo (gm. 4 względu na przepustowość Starogard Gdański), Konarzyny, Tłuczewo (gm. Linia), Suchy Dąb, Wielki Klincz (gm. Kościerzyna), Borzytuchom Szemud, Subkowy, Sobowidz (gm. Trąbki Wielkie), Domachowo (gm. Trąbki 5 Budowa nowej oczyszczalni Wielkie), Wicko, Czarne, Wyczechy (m. i gm. Czarne) Dziennik Urzędowy Województwa Pomorskiego Nr 172 — 13241 — Poz. 3361 4) Program Ochrony Brzegów Morskich - zapewnienia stabilizacji linii brzegowej według Program jest programem wieloletnim i będzie stanu z 2000 r. i zapobieganie zanikowi plaż; realizowany w latach 2004–2023. W ramach Programu - monitorowania brzegów morskich, a także czynno- podejmuje się zadania dotyczące: ści, prac i badań dotyczących ustalenia aktualnego - budowy, rozbudowy i utrzymywania systemu stanu brzegów morskich mające na celu wskazanie zabezpieczenia przeciwpowodziowego terenów koniecznych i niezbędnych działań zmierzających nadmorskich, w tym usuwania uszkodzeń w syste- do ratowania brzegów morskich. mie zabezpieczenia przeciwpowodziowego brze- Realizacja programu na terenie województwa gów morskich; pomorskiego przewiduje inwestycje zawarte w Tablicy 19.

Tablica 19. Inwestycje zawarte w Programie Ochrony Brzegów Morskich

L.p. Tytuł inwestycji lokalizacja Sztuczne zasilanie, modernizacja umocnień brzegowych, monitoring 1 Zalew Wiślany i badania dotyczące ustalenia aktualnego stanu brzegu morskiego 2 Modernizacja i budowa umocnień brzegowych ujście Wisły – Przekop (km 47,9–48,3) 3 Sztuczne zasilanie Górki Wschodnie (km 56,9–59,2) 4 Modernizacja i budowa umocnień brzegowych, sztuczne zasilanie ujście Wisły Śmiałej (km 59,2–59,4) 5 Sztuczne zasilanie Górki Zachodnie (km 59,4–60,4) 6 Sztuczne zasilanie Stogi (km 60,4–65,0) 7 Sztuczne zasilanie Nowy Port – Sopot (km 69,2–79,0) 8 Sztuczne zasilanie Orłowo (km 80,0–82,0) 9 Sztuczne zasilanie Redłowo – Kamienna Góra (km 82,0–85,0) 10 Sztuczne zasilanie, modernizacja umocnień brzegowych Oksywie – Mechelinki (km 89,1–96,5) 11 Sztuczne zasilanie Mechelinki – Rewa (km 96,6–100,0) 12 Sztuczne zasilanie, modernizacja umocnień brzegowych Rewa – Osłonino (km 100,0–107,3) 13 Sztuczne zasilanie Osłonino – Puck (km 107,3–114,5) 14 Modernizacja umocnień brzegowych Puck – Gnieżdżewo (km 114,5–117,8) 15 System przesyłowy przy porcie i sztuczne zasilanie Władysławowo (od nasady półwyspu do km 4,5) 16 Sztuczne zasilanie Chałupy – Kuźnica (km 4,5–9,5) 17 Sztuczne zasilanie Kuźnica (km 9,5–13,5) 17 Sztuczne zasilanie Kuźnica – Jastarnia (km 13,5–20,5) 18 Sztuczne zasilanie Jastarnia – Jurata (km 20,5–23,5) 19 Budowa umocnień brzegowych cypel półwyspu – miasto Hel 20 Modernizacja i budowa umocnień brzegowych Jastarnia – Kuźnica (km 50,9–59,3) 21 Modernizacja i budowa umocnień brzegowych Kuźnica – Chałupy (km 59,3–65,0) Sztuczne zasilanie, odwodnienie klifu, modernizacja umocnień Władysławowo – Jastrzębia Góra 22 brzegowych (km 125,0–134,6) 23 Sztuczne zasilanie, modernizacja umocnień brzegowych Karwia (km 134,6–144,4) 24 Sztuczne zasilanie, modernizacja umocnień brzegowych Łeba (km 180,0–183,0) 25 Sztuczne zasilanie Rowy (km 216,0– 217,5) 26 Sztuczne zasilanie, modernizacja umocnień brzegowych Ustka (km 231,0–233,5)

5) Program budowy dróg krajowych na lata 2008– tym stworzenie zasadniczego szkieletu dróg o dużej 20129 przepustowości, stanowiących sieć połączeń pomiędzy Program ten jest dokumentem wieloletnim, zakłada- największymi ośrodkami gospodarczymi kraju. W re- jącym szeroką rozbudowę i modernizację sieci drogo- zultacie nastąpi redukcja zatłoczenia motoryzacyjne- wej w Polsce. Zasadniczym celem podejmowanych w go w rejonach wielkich miast oraz znaczące skrócenie nim działań będzie stworzenie sieci drogowej o znacz- czasu przejazdu pomiędzy poszczególnymi miastami. nie wyższych niż obecnie parametrach użytkowych, w Zapewniona zostanie też płynność przebiegającego przez Polskę ruchu tranzytowego. Tablica 20. Inwestycje zawarte w Programie budowy dróg krajowych na lata 2008–2012103

L.p. Tytuł inwestycji lokalizacja gm. Pruszcz Gdański, gm. Cedry Wielkie, 1 Budowa drogi S-7 Gdańsk (A-1) – Elbląg (S-22) gm. Stegna, gm. Ostaszewo, m. i gm. Nowy Dwór Gdański 2 Budowa obwodnicy Chojnic na drodze Nr 22 (już zrealizowana) gm. Chojnice 3 Przebudowa drogi Nr 7 Jazowa – Elbląg gm. Nowy Dwór Gdański Wzmocnienie drogi Nr 7 Gdańsk – Jazowa wraz z przebudową mostu 4 gm. Cedry Wielkie, gm. Stegna w Kiezmarku 5 Przejście przez Starogard Gdański na drodze Nr 22 (już zrealizowana) m. Starogard Gdański Dziennik Urzędowy Województwa Pomorskiego Nr 172 — 13242 — Poz. 3361 6) Master plan dla transportu kolejowego w Polsce do zarządzania i utrzymania infrastruktury kolejowej. 2030 roku11. Do najważniejszych zadań Master Planu należy m. in. Master Plan jest strategicznym dokumentem plani- zapewnienie konkurencyjności kolei w relacji do innych stycznym przyjętym przez Radę Ministrów uchwałą Nr gałęzi transportu, ograniczenie szkód w środowisku 277 z dnia 19 grudnia 2008 r., pozwalającym podejmo- wynikających ze wzrostu zapotrzebowania na transport, wać zadania inwestycyjne oraz tworzyć harmonogram zagwarantowanie warunków do podnoszenia jakości ich realizacji, szczególnie w zakresie: projektowania obsługi klientów oraz zapewnienie stabilnego finanso- i przygotowywania inwestycji, budowy i modernizacji wania infrastruktury kolejowej. infrastruktury, świadczenia usług przewozowych oraz

Tablica 21. Inwestycje zawarte w Master Planie dla transportu kolejowego do roku 2030.

L.p. Tytuł inwestycji lokalizacja Budowa nowej linii: Kolej Metropolitalna w Trójmieście, obejmująca 1 m. Gdańsk, m. Gdynia, gm. Żukowo odcinki nowo budowane oraz odcinki modernizowane Budowa łącznicy Łąg Południe – Łąg Wschód pomiędzy liniami nr 201 Nowa Wieś Wielka – Gdynia Port i nr 203 Tczew – Kostrzyn 2 gm. Czersk i stanowiąca fragment trasy dla pociągów towarowych Inowrocław – Bydgoszcz Wschód – Maksymilianowo – Zajączkowo Tczewskie m. Prabuty, gm. Prabuty, gm. Mikołajki Pomor- skie, gm. Stary Targ, gm. Sztum, gm. Malbork, Modernizacja linii istniejącej E65/CE65 na odcinkach Warszawa – 3 m. Malbork, gm. Lichnowy, gm. i m. Tczew, gm. Gdynia Pszczółki, gm. Pruszcz Gdański, m. Pruszcz Gdański, m. Gdańsk, m. Sopot, m. Gdynia Modernizacja linii istniejącej poprawa dostępu kolejowego do Portu m. Gdańsk, m. Pruszcz Gdański, gm. Pruszcz 4 Gdańsk (modernizacja linii kolejowej Pruszcz Gdański – Gdańsk Port Gdański Północny oraz budowa mostu na rzece Martwa Wisła) m. Tczew, gm. Tczew, gm. Subkowy, CE65 na odcinku Chorzów Batory – Tarnowskie Góry – Inowrocław – 5 m. Pelplin, gm. Pelplin, gm. Morzeszczyn, Bydgoszcz – Tczew; gm. Smętowo Graniczne m. Gdynia, m. Rumia, m. Reda, m. Wejherowo, Gdynia Główna – Słupsk – Koszalin – Stargard Szczeciński gm. Wejherowo, gm. Luzino, gm. Łęczyce, 6 (z dobudową drugiej pary torów na odcinku Rumia – Wejherowo oraz gm. Nowa Wieś Lęborska, m. Lębork, drugiego toru na odcinku Wejherowo –Runowo Pomorskie) gm. Potęgowo, gm. Damnica, gm. Słupsk, m. Słupsk, gm. Kobylnica

7) Przygotowanie i wykonanie przedsięwzięć Euro Europy w Piłce Nożnej UEFA EURO 201212 Rada Mini- 2012 strów przyjęła rozporządzenie w sprawie wykazu przed- Na podstawie art. 4 ust. 1 ustawy z dnia 7 września sięwzięć Euro 201213. 2007 r. o przygotowaniu finałowego turnieju Mistrzostw

Tablica 22. Inwestycje zawarte w Programie Przygotowanie i wykonanie przedsięwzięć Euro 2012

L.p. Tytuł inwestycji lokalizacja 1 Budowa stadionu „Arena Bałtycka” m. Gdańsk Budowa Trasy Słowackiego (odcinek Port Lotniczy – Obwodnica Trójmiasta – 2 m. Gdańsk Stadion „Arena Bałtycka”) 3 Realizacja Gdańskiego Projektu Komunikacji Miejskiej – etap III m. Gdańsk Usprawnienie ruchu transportu miejskiego w obszarze centralnym Trójmiasta 4 m. Gdańsk, m. Sopot, m. Gdynia z zastosowaniem Zintegrowanego Systemu zarządzania Ruchem TRISTAR 5 Budowa Trasy W-Z (odcinek Kartuska – Otomińska) m. Gdańsk 6 Rozbudowa Portu Lotniczego Gdańsk m. Gdańsk Realizacja projektu poprawy dostępu drogowego do Portu Gdańsk – budowa 7 m. Gdańsk Trasy Sucharskiego Budowa infrastruktury wodociągowo-kanalizacyjnej obsługującej stadion „Arena 8 m. Gdańsk Bałtycka” oraz obszary okołostadionowe w dzielnicy Letnica Przebudowa węzła integracyjnego Gdańsk Śródmieście (przebudowa węzła 9 m. Gdańsk Śródmieście wraz z wiaduktem Biskupia Górka) Budowa parkingów zewnętrznych i połączenia ciągów komunikacyjnych pomiędzy 10 m. Gdańsk parkingiem a stadionem „Arena Bałtycka” w dzielnicy Gdańsk Letnica 11 Odwodnienie terenu pod stadion „Arena Bałtycka” w dzielnicy Gdańsk Letnica m. Gdańsk 12 Budowa Europejskiego Centrum Solidarności w Gdańsku m. Gdańsk Budowa kolektora sanitarnego WM-1 od Węzła Kliniczna do Przepompowni 13 m. Gdańsk Ścieków Ołowianka 14 Budowa zintegrowanego systemu ratownictwa dla miasta Gdańska m. Gdańsk 15 Remont dworca kolejowego Gdynia Główna m. Gdynia 16 Budowa Kolei Metropolitalnej w Trójmieście – etap I m. Gdańsk, m. Gdynia, gm. Żukowo 17 Rozwój infrastruktury państwowego organu zarządzania ruchem lotniczym cały kraj 18 Budowa wojewódzkich centrów powiadamiania ratunkowego cały kraj Dziennik Urzędowy Województwa Pomorskiego Nr 172 — 13243 — Poz. 3361 15.3. Programy Samorządu Województwa Pomorskie- Pomorskiego17; go 5) Programu rozwoju dróg wodnych Delty Wisły i Zalewu W planie zagospodarowania przestrzennego woje- Wiślanego – Pętla Żuławska Międzynarodowa Droga wództwa pomorskiego umieszczono zadania samorządu Wodna E-7018. województwa służące realizacji ponadolkalnych celów 1) Wieloletni Program Inwestycyjny Województwa publicznych zawarte w programach rozwoju wojewódz- Pomorskiego 2008–2013 twa uchwalonych przez Sejmik Województwa Pomor- Wieloletni Program Inwestycyjny jest dokumentem skiego. Należą do nich: określającym wielkość możliwych nakładów inwesty- 1) Wieloletni Program Inwestycyjny Województwa cyjnych na zadania inwestycyjne przyczyniające się Pomorskiego 2007–201314; do osiągnięcia celów określonych w Strategii rozwoju 2) Program małej retencji województwa pomorskiego województwa pomorskiego 2020. Program może być do roku 201515; uzupełniany o nowe zadania w przypadku odstąpienia 3) Program udrażniania rzek województwa pomor- od realizacji zadań w nim zawartych. W pierwszej kolej- skiego16; ności program powinien być uzupełniony o zadania zare- 4) Plan Gospodarki Odpadami dla Województwa komendowane do realizacji i wyszczególnione na liście zadań rezerwowych.

Tablica 23. Inwestycje zawarte w Wieloletnim Programie Inwestycyjnym Województwa Pomorskiego na lata 2008–201319.

Program l.p. tytuł inwestycji lokalizacja Oś priorytetowa 2. Społeczeństwo wiedzy Budowa infrastruktury szerokopasmowej regionalnej sieci informacyjnej 1 całe województwo "Pomorska Siec Szerokopasmowa " Oś priorytetowa 3. Funkcje miejskie i metropolitalne 2 Rozbudowa Teatru Muzycznego im. Danuty Baduszkowej w Gdyni m. Gdynia Oś priorytetowa 4. Regionalny system transportowy Przebudowa drogi wojewódzkiej nr 224 stanowiącej dojazd z m. Tczew do węzła m. Tczew, gm. Tczew, 3 autostrady A-1 „Stanisławie” (obecny Tczew) gm. Skarszewy

Przebudowa drogi wojewódzkiej nr 222 i nr 229. Etap I Budowa obwodnicy Pelplina m. Starogard Gdański, 4 gm. Starogard Gdański, z przebudową drogi wojewódzkiej nr 229 stanowiących dojazd do autostrady A1 m. i gm. Pelplin Przebudowa drogi wojewódzkiej nr 222 i nr 229. Etap I Budowa obwodnicy Pelpli- 5 m. i gm. Pelplin na z przebudową drogi wojewódzkiej nr 229 stanowiącej dojazd do węzła Pelplin Przebudowa drogi wojewódzkiej nr 211 Kartuzy – Żukowo i drogi powiatowej m. i gm. Kartuzy, 6 nr 1903G Kobysewo – Żukowo stanowiących dostęp do Trójmiasta – etap I m. i gm. Żukowo

2007–2013 2007–2013 Przebudowa drogi wojewódzkiej nr 211 stanowiącej dostęp do Trójmiasta – etap II 7 gm. Potęgowo Malczkowo – gr. powiatu słupskiego.

Przebudowa drogi wojewódzkiej nr 231 stanowiącej dojazd do autostrady A-1 – m. i gm. Skórcz, 8 m. i gm. Gniew, węzeł "Kopytkowo" (obecny Gniew) gm. Smętowo Graniczne m. Pruszcz Gdański, gm. Przebudowa drogi wojewódzkiej nr 226 stanowiącej dojazd do autostrady A1 Pruszcz Gdański, gm. 9 Trąbki Wielkie, węzeł "Rusocin" (obecny Pruszcz Gdański) gm. Przywidz, gm. Nowa Karczma Rozbudowa drogi wojewódzkiej nr 218 stanowiącej dojazd do Trójmiasta Etap I m. Wejherowo, gm.

Regionalny ProgramOperacyjny Województwa Pomorskiego 10 – Nowy Dwór Wejherowski i w m. Wejherowo. Wejherowo, gm. Szemud gm. Nowa Wieś 11 Przebudowa drogi wojewódzkiej nr 214 od Nowej Wsi Lęborskiej do m. Białogarda Lęborska, gm. Wicko Oś priorytetowa 6. Turystyka i dziedzictwo kulturowe Wzmocnienie potencjału turystycznego "Krainy w kratę". ETAP II – "Rozbudowa 12 gm. Słupsk filii Muzeum Pomorza Środkowego w Swołowie Ocalić dziedzictwo wieków. Restauracja i adaptacja obiektów dziedzictwa 13 kulturowego Słowińców na nowe funkcje usługowe w Czystej w celu wzbogacenia gm. Smołdzino

2013 cd. 2013 atrakcyjności turystycznej regiony. Etap I – Kompleksowy Program Rozwoju Bałtyckiej Galerii Sztuki Współczesnej

Pomorskiego 14 – Utworzenie Centrum Aktywności Twórczej w Ustce oraz Interdyscyplinarnej m. Ustka, m. Słupsk 2007 Galerii Sztuki Nowych Mediów w Słupsku Regionalny Program Program Regionalny Rewaloryzacja i adaptacja kościoła św. Jana w Gdańsku na Centrum św. Jana

Operacyjny Województwa 15 m. Gdańsk – Etap I Dziennik Urzędowy Województwa Pomorskiego Nr 172 — 13244 — Poz. 3361

16 Budowa pawilonu wystawienniczo-edukacyjnego przy Grodzisku w Sopocie m. Sopot 17 Zintegrowany System Informacji Turystycznej Województwa Pomorskiego województwo Oś priorytetowa 7. Ochrona zdrowia i system ratownictwa Modernizacja i wyposażenie oddziałów udarowych i rehabilitacji neurologicznej m. Gdańsk, m. Gdynia, 18 oraz realizacja działań profilaktyczno-szkoleniowych dla trzech szpitali m. Słupsk w województwie pomorskim: w Gdańsku, Gdyni i Słupsku. Zakup sprzętu medycznego i wyposażenia dla Wojewódzkiego Szpitala 19 Specjalistycznego w Słupsku w zakresie diagnostyki i leczenia chorób m. Słupsk onkologicznych, układu sercowo-naczyniowego i cukrzycy. Rozbudowa, zakup sprzętu medycznego oraz niezbędnego wyposażenia dla 20 m. Gdańsk Wojewódzkiego Centrum Onkologii w Gdańsku Rozbudowa części zabiegowej Gdyńskiego Centrum Onkologii przy Szpitalu 21 m. Gdynia Morskim w Gdyni wraz z zakupem niezbędnego sprzętu i wyposażenia Wojewódzki Szpital Specjalistyczny im. J. Korczaka w Słupsku: Zapewnienie NMF 22 właściwej profilaktyki, diagnostyki i leczenia onkologicznego dla pacjentów regionu m. Słupsk i środkowo- pomorskiego MFEOG Informatyzacja państwowego zasobu geodezyjnego i kartograficznego oraz 23 m. Wejherowo opracowania systemu organizacji, zarządzania i udostępniania przez Internet 24 Budowa siedziby Gdańskiego Teatru Szekspirowskiego m. Gdańsk Wyposażenie Szpitalnego Oddziału Ratunkowego w Wojewódzkim Szpitalu 25 Specjalistycznym w Słupsku (Szpital Wojewódzki w budowie w Słupsku – m. Słupsk wyposażenie) rodowisko

Ś Poprawa efektywności systemu ratownictwa na Pomorzu poprzez dostosowanie i Infrastruktura 26 m. Gdańsk SOR i lądowiska w Szpitalu Św. Wojciecha w Gdańsku do wymagań prawa Infrastruktura drogowo-mostowa

27 Przebudowa ulicy Gdańskiej w Bytowie w ciągu drogi wojewódzkiej nr 228 m. Bytów 28 Przebudowa skrzyżowania dróg wojewódzkich nr 521 522 w Prabutach m. i gm. Prabuty 23 Przebudowa drogi wojewódzkiej nr 216 powiat pucki Infrastruktura społeczna – ochrona zdrowia Utworzenie ośrodka ratunkowego oraz szpitala na poziomie regionalnym – 24 m. Gdańsk Centrum Traumatologiczne w Gdańsku Utworzenie ośrodka ratunkowego oraz szpitala na poziomie regionalnym – Szpital 25 m. Słupsk Wojewódzki w budowie w Słupsku – budowa Utworzenie ośrodka ratunkowego oraz szpitala na poziomie regionalnym – Szpital 26 m. Słupsk Wojewódzki w budowie w Słupsku – wyposażenie rodków UE

ś Wojewódzki Szpital Psychiatryczny im. prof. T. Bilikiewicza w Gdańsku – Program 27 restrukturyzacji – adaptacja pawilonu 17, termomodernizacja obiektu, m. Gdańsk zagospodarowanie terenu du WojewództwaPomorskiego

ą Infrastruktura społeczna – kultura Budowa sektora wejściowego muzeum we Wdzydzach na bazie odbudowy 28 gm. Kościerzyna XVIII w. karczmy z Rumi 29 Adaptacja i wyposażenie Gdańskiego Centrum Muzyczno-Kongresowego Etap III m. Gdańsk

bez dofinansowania ze 30 Adaptacja Kina Bałtyk na Teatr Kameralny w Gdańsku m. Gdańsk Modernizacje obiektów związanych z realizacją zadań własnych WP i UMWP Modernizacja nieruchomości w Gdańsku przy ul. Gen. Hallera 14, na której

Zadania własne Samorz Zadania własne 43 mieszczą się Centrum Edukacji Nauczycieli i Pedagogicznej Biblioteki m. Gdańsk Wojewódzkiej Modernizacja i wyposażenie Domu im. J. Korczaka Regionalnej Placówki 44 Opiekuńczo-Wychowawczej w Gdańsku, ul. Abrahama 56 w celu dostosowania m. Gdańsk do standardów 45 Remont Wojewódzkiej i Miejskiej Biblioteki Publicznej im. J. Conrada w Gdańsku m. Gdańsk

Tablica 24. Inwestycje rezerwowe zawarte w Wieloletnim Programie Inwestycyjnym Województwa Pomorskiego na lata 2008–2013 Dziennik Urzędowy Województwa Pomorskiego Nr 172 — 13245 — Poz. 3361

Tablica 24. Inwestycje rezerwowe zawarte w Wieloletnim Programie Inwestycyjnym Województwa Pomorskiego na lata 2008–2013

Program l.p. tytuł inwestycji lokalizacja

RPO WP Budowa basenu rehabilitacyjnego na terenie Wojewódzkiego Zespołu 2007– 1 m. Sopot Rehabilitacyjnego w kompleksie Zakładu Balneologii w Sopocie 2013

PO „IG” 2 Pętla Żuławska Międzynarodowa Droga Wodna E-70 Żuławy Wiślane

3 Termomodernizacja siedmiu szpitali województwa pomorskiego województwo m. Gdańsk, m. Gdynia, 4 Kolej Metropolitalna w Trójmieście Etap I gm. Kosakowo PO „IŚ” 5 Muzeum Tradycji Szlacheckiej – Pomorski Ośrodek Kontaktów z Polonią gm. Stary Targ Rewaloryzacja XIV wiecznego zespołu franciszkańskiego przy ul. Toruńskiej 6 m. Gdańsk w Gdańsku

2) Program Małej Retencji Województwa Pomorskiego - poprawy walorów krajobrazowych i turystycznych do roku 201520 regionu (oczka i zbiorniki wodne, zwiększenie Nadrzędnym celem Programu małej retencji woje- powierzchni jezior i stawów); wództwa pomorskiego jest poprawa bądź utrzymanie - poprawy zabezpieczenia przed lokalnymi właściwych stosunków wodnych, z zachowaniem zasad podtopieniami i powodziami; zrównoważonego zarządzania zasobami wodnymi i przy- - zwiększenia zabezpieczenia pożarowego terenów rodniczymi, przede wszystkim na obszarach wodno-błot- wiejskich i leśnych. nych, terenach rolniczych i leśnych. Zatem, realizacja Program małej retencji dla województwa pomorskie- każdego obiektu, szczególnie na obszarach przyrodniczo go opiera się w znacznym stopniu na wykorzystaniu ist- cennych, powinna być poprzedzona analizą uwarunko- niejących urządzeń wodnych (rowów, leśnych i wiejskich wań przyrodniczych, potrzeb środowiskowo-glebowych zbiorników przeciw pożarowych i retencyjnych, stawów i warunków ochrony siedlisk i gatunków. rybnych itp.) oraz warunków naturalnych – wykorzy- Ponadto, mała retencja na obszarze województwa stanie licznych zbiorników naturalnych. Proponowane pomorskiego realizowana będzie w celu: obiekty małej retencji, w większości nieduże zastawki - poprawy mikroklimatu, warunków glebowych na odpływach jezior, umożliwią podtrzymanie w nich i zwiększenie bioróżnorodności na obszarach wykorzy- zwierciadeł wody do wysokości pierwotnych przyczy- stywanych rolniczo; niając się do zahamowania ich procesu degradacji a - poprawy stosunków wodnych na obszarach równocześnie poprawią retencyjność w zlewniach. Pro- przyrodniczo cennych; ponowane budowle umożliwią podtrzymanie poziomów wód w jeziorach.

Tablica 25. Inwestycje zawarte w Programie Małej Retencji Województwa Pomorskiego do roku 2015.

L.p. zlewnia rzeki Lokalizacja na terenie gmin 1 Brda Przechlewo i Lipnica 2 Wda Osiek, Lubichowo, Kościerzyna, Lipusz, Czersk i Studzienice 3 Wierzyca Kościerzyna, Liniewo, Nowa Karczma, Stara Kiszewa, Trąbki Wielkie i Somonino 4 Motława Trąbki Wielkie, Skarszewy i Tczew 5 Radunia Stężyca, Żukowo i Przywidz 6 Łupawa Sierakowice, Parchowo, Damnica i Czarna Dąbrówka 7 Słupia Sulęczyno, Bytów, Borzytuchom, Studzienice i Czarna Dąbrówka 8 Łeba Choczewo, Łęczyce, Cewice, Czarna Dąbrówka, Nowa Wieś Lęborska i Wicko 9 Reda Puck, Szemud, Wejherowo i m. Wejherowo 10 Piaśnica Gniewino i Wejherowo 11 Czarna Wda Puck 12 Płutnica gm. Puck 13 Gwda Człuchów, Czarne i Rzeczenica 14 Wieprza Miastko 15 Niechwaszcz Czersk i Brusy 16 Mlusino gm. Brusy 17 Czerska Struga Czersk 20 Nogat Kwidzyn i Sztum bezpośrednio 21 Szemud uchodzące do morza

Dziennik Urzędowy Województwa Pomorskiego Nr 172 — 13246 — Poz. 3361

3) Program udrażniania rzek województwa pomorskie- płynących i charakterystycznych dla nich biocenoz – m. go in. poprzez: Program udrażniania rzek województwa pomorskiego odtwarzanie ciągłości rzek i ich udrażnianie za pomocą stanowi podstawę informacyjną dla realizacji wytycz- urządzeń technicznych, ułatwianie migracji organizmów nych i zobowiązań wynikających z szeregu aktów prawa wodnych, w tym szczególnie cennych gatunków ryb międzynarodowego i krajowego (m. in.: Ramowa Dyrek- dwuśrodowiskowych oraz ich naturalnej repro-dukcji, tywa Wodna UE, Konwencja Helsińska, ustawy: Prawo utrzymywanie różnorodności biologicznej i in. – przy- wodne, Prawo ochrony środowiska, Prawo ochrony czyniać się będą do naturalnego i sprawnego odnawia- przyrody i rozporządzenia) – które zmierzając do uzy- nia składników i żywych zasobów przyrody, zarówno w skania znaczącej poprawy stanu powierzchniowych wód rzekach jak i w Morzu Bałtyckim.

Tablica 26. Inwestycje zawarte w Programie udrażniania rzek województwa pomorskiego.

Lp. rzeka obiekt 1 Bystrzenica Barcino (gm. Kępice), Rumieniec (gm. Trzebielino) 2 Wieprza Kępice, Biesowice (gm. Kępice) Ciecholub (gm. Kępice), Kawcze (gm. Miastko), Kawcze (gm. Miastko), Miastko Słosinko 3 Studnica (gm. Miastko), Słosinko (gm. Miastko) 4 Pierska Struga Malęcino (gm. Miastko) 5 Pokrzywna Trzebielino, Poborowo (gm. Trzebielino), Bożanka (gm. Trzebielino) 6 Gnilna Bydlina (gm. Ustka), Karzcino (gm. Słupsk), Wrzeście (gm. Słupsk) Słupsk, Konradowo (gm. Dębnica Kaszubska), Krzynia (gm. Dębnica Kaszubska), Gałęźnia Mała 7 Słupia (gm. Kołczygłowy), Zapora Bytowska (gm. Bytów), Soszyca (gm. Parchowo), Sulęczyno (gm. Sulęczyno) 8 Glaźna Krępa Słupska (gm. Słupsk), Kusowo (gm. Słupsk), Kusowo (gm. Słupsk), Wieszyno (gm. Słupsk) 9 Kwacza Kwakowo (gm. Kobylnica), Płaszewo (gm. Kobylnica), Lulemino (gm. Kobylnica) 10 Struga Warblewska Dębnica Kaszubska (gm. Dębnica Kaszubska) Dębnica Kaszubska (gm. Dębnica Kaszubska), Skarszów Dolny (gm. Dębnica Kaszubska), Starnica 11 Skotawa (gm. Dębnica Kaszubska), Jamżyno (gm. Dębnica Kaszubska), Jawory (gm. Dębnica Kaszubska), Nożyno (gm. Dębnica Kaszubska) 12 Kamienica Barnowo (gm. Kołczygłowy), Barnowiec (gm. Kołczygłowy) 13 Jutrzenka Barnowo (gm. Kołczygłowy) Człuchy (gm. Smołdzino), Smołdzino (gm. Smołdzino), Stojęcino (gm. Główczyce), Siecino (gm. 14 Łupawa Główczyce), Żelkowo (gm. Główczyce), Zgojewo (gm. Główczyce), Drzeżewo (gm. Główczyce), Łupawa (gm. Potęgowo), Poganice (gm. Potęgowo), Łobień (gm. Damnica), 15 Charstnica (gm. Damnica) Kozin (gm. Czarna Dąbrówka), Łebunia (gm. Cewice), Siemirowice (gm. Cewice), Skrzeszewo (gm. 16 Bukowina Sierakowice) 17 Kanał Chełst Ulinia (gm. Choczewo), Sasino (gm. Choczewo), Ciekocino (gm. Choczewo) 18 Kanał Biebrowski Słaszewo (gm. Choczewo) 19 Pogorzelca Pogorzelice (gm. Nowa Wieś Lęborska), Nowina (gm. Potęgowo) Nowa Wieś Lęborska (gm. Nowa Wieś Lęborska), Kębłowo Nowowiejskie (gm. Nowa Wieś 20 Kisewska Struga Lęborska), Kisewo (gm. Łęczyce), Brzezinki (gm. Łęczyce) 21 Okolica Lębork, Rybki (gm. Cewice), Osowo (gm. Cewice), Okolice – stawy (gm. Cewice) Lębork, Chocielewko (gm. Nowa Wieś Lęborska), Łęczyce (gm. Łęczyce), Bożepole Małe (gm. 22 Łeba Łęczyce), Bożepole Wielkie (gm. Łęczyce), Paraszyno (gm. Łęczyce), Pożyczkowo (gm. Chmielno), Młyn Dolny (gm. Chmielno), Cieszonko (gm. Kartuzy), Strysza Buda (gm. Kartuzy) 23 Struga Mirachowo (gm. Kartuzy) 24 Piaśnica Lubkowo (gm. Krokowa), Warszkowo (gm. Wejherowo) Brzyno (gm. Krokowa), Wierzchucino (gm. Krokowa), Lublewo (gm. Choczewo), Bychowo 25 Bychowska Struga (gm. Gniewino), Perlino (gm. Gniewino) 26 Karwianka Karwieńskie Błota (gm. Krokowa) 27 Czarna Wda Mieroszyno (gm. Puck) 28 Płutnica Gnieżdżewo (gm. Puck) 29 Gizdebka Smolno (gm. Puck), Sławutówko (gm. Puck) 30 Reda Reda, Wejherowo, Bolszewo (gm. Wejherowo) Bolszewo (gm. Wejherowo), Gościcino (gm. Wejherowo), Gościno Zielony Dwór (gm. Wejherowo), 31 Bolszewka Luzino (gm. Luzino), Barłomino (gm. Luzino), Smażyno (gm. Linia) 32 Gościcinka Gościcino (gm. Wejherowo), Dąbrówka (gm. Luzino), Dąbrówka (gm. Luzino), 33 Zagórska Struga Rumia Pruszcz Gdański, Juszkowo (gm. Pruszcz Gdański), Kuźnice (gm. Pruszcz Gdański), Prędzieszyn (gm. Pruszcz Gdański), Straszyn (gm. Pruszcz Gdański), Bielkowo (gm. Kolbudy), Kolbudy (gm. 34 Radunia Kolbudy), Łapino (gm. Kolbudy), Lniska (gm. Żukowo), Rutki (gm. Żukowo), Ostrzyce (gm. Somonino), Brodnica Dolna (gm. Kartuzy), Żukowo, Chmielonko (gm. Chmielno) Dziennik Urzędowy Województwa Pomorskiego Nr 172 — 13247 — Poz. 3361

35 Strzelniczka Lniska (gm. Żukowo), Rębiechowo (gm. Żukowo) 36 Mała Słupina Żukowo, Młynek (gm. Przodkowo) 37 Struga Gołubska Gołubie (gm. Stężyca) 38 Borucinka Borucino (gm. Stężyca) Grabina Zamek (gm. Suchy Dąb), Żukczyn (gm. Pruszcz Gdański), Kłodawa (gm. Trąbki Wielkie), 39 Kłodawa Kleszczwo (gm. Trąbki Wielkie), Warcz (gm. Trąbki Wielkie) 40 Bielawa 41 Styna (gm. Skarszewy) 42 Nogat Michałowo (gm. Nowy Staw), Szonowo (gm. Malbork), Biała Góra (gm. Sztum), Rakowiec 43 Kanał Juranda Malbork, Kanał Juranda (gm. Sztum) 44 Struga Postolińska Barcice (gm. Ryjewo), Borowy Młyn (gm. Ryjewo) Białki (gm. Sadlinki), Miłosna (gm. Kwidzyn), Piekarniak (gm. Kwidzyn), Szadowo (gm. Kwidzyn), 45 Liwa Młynisko (gm. Prabuty), Nowy Młyn (gm. Prabuty), Gonty (gm. Prabuty), Julianowo (gm. Prabuty) 46 Tyna 47 Kanał Rycerski 48 Dzierzgoń 49 Wierzyca 50 Janka Lipia Góra (gm. Morzeszczyn) Stocki Młyn (gm. Pelplin), Pelplin, Klincz (gm. Starogard Gdański), Nowa Wieś (gm. Starogard Gdański), Owidz (gm. Starogard Gdański), Starogard Gdańsk, Brodzkie Młyny (gm. Gniew), Zamek Kiszewski (gm. Stara Kiszewa), Ruda Młyn (gm. Stara Kiszewa), Nowa Kiszewa (gm. Kościerzyna), 51 Wierzyca Stary Bukowiec (gm. Stara Kiszewa), Stawiska (gm. Kościerzyna), Wielki Klincz (gm. Kościerzyna), Będomin (gm. Nowa Karczma), Rekownica (gm. Nowa Karczma), Czarnocińskie Piece (gm. Skarszewy) 52 Piesienica Nowa Wieś (gm. Starogard Gdański) 53 Wietcisa Skarszewy Dolina (gm. Skarszewy), Skarszewy (gm. Skarszewy), Skrzydłowo (gm. Nowa Karczma) 54 Wierzyca 55 Mała Wierzyca Zamek Kiszewski (gm. Stara Kiszewa), Pałubin (gm. Stara Kiszewa), Pałubin (gm. Stara Kiszewa) 56 Struga Młyńska Opalenie (gm. Gniew), Mała Karczma (gm. Gniew) 57 Niechwaszcz Zawada (gm. Czersk), Mniszek (gm. Karsin), Mokre (gm. Czersk), Chłopowy (gm. Brusy), Młynek Broda (gm. Brusy), Kosobudy (gm. Brusy), Broda (gm. Brusy), wypływ z jeziora Skąpe (gm. 58 Parzenica Brusy), 59 Niechwaszcz Czarniż (gm. Brusy), Brusy 60 Wda Wojtal (gm. Czersk), Lipusz (gm. Lipusz), Papiernia (gm. Lipusz) 61 Trzebiocha Grzybowski Młyn (gm. Kościerzyna) 62 Raknica Wieprznica (gm. Kościerzyna) 63 Pieliska Łubiana (gm. Kościerzyna) 64 Borowa Korne (gm. Kościerzyna) 65 Czerska Struga Nowy Lutomski Młyn (gm. Czersk) 66 Brda Mylof (gm. Czersk) 67 Rów Czernicki Brusy (gm. Brusy) 68 Orla Struga Młynek (gm. Brusy) 69 Kulawa Wawrzynowo (gm. Brusy) 70 Zbrzyca Rolbik Młyn (gm. Brusy), Kaszuba (gm. Brusy), Parzyn (gm. Brusy) 71 Młosina Lamk (gm. Brusy) 72 Chocina Chociński Młyn (gm. Chojnice), Niepszczołąg (gm. Konarzyny), Zielona Chocina (gm. Konarzyny) 73 Lipczynka Sąpolno (gm. Przechlewo) 74 Debrzynka Trudna (gm. Debrzno) 75 Chrząstawa Buszkowo (gm. Debrzno) 76 Biała Międzybórz (gm. Rzeczenica), Jeziernik (gm. Rzeczenica) 77 Czernica Przyrzecze (gm. Rzeczenica), Brzezie (gm. Rzeczenica), Nierybie (gm. Debrzno), Czarne 78 Chechło Brzezie (gm. Rzeczenica)

4) Plan Gospodarki Odpadami dla Województwa 153/XIII/03 z dnia 29 września 2003 r. Zaktualizowana Pomorskiego 201021 wersja PGOWP 2010 zawiera działania mające na celu Dokument stanowi aktualizację Planu Gospodarki utworzenie nowoczesnego i skutecznego systemu gospo- Odpadami dla Województwa Pomorskiego przyjętego darki odpadami zgodnie z polityką Ekologiczną Państwa przez Sejmik Województwa Pomorskiego Uchwałą Nr i Krajowym Planem Gospodarki Odpadami 2010. Dziennik Urzędowy Województwa Pomorskiego Nr 172 — 13248 — Poz. 3361

Tablica 27. Inwestycje zawarte w Planie Gospodarki Odpadami dla Województwa Pomorskiego 2010

L.p. Tytuł inwestycji lokalizacja 1 Budowa ZZO „Stary Las” w powiecie starogardzkim gm. Starogard Gdański 2 Modernizacja gospodarki odpadami komunalnymi w Gdańsku – Szadółkach m. Gdańsk Regionalny System Gospodarki Odpadami w Tczewie – Projekt 1 m. Tczew, gm. - Budowa ZZO Rokitki w Tczewie Dzierzgoń, m. Malbork, - Budowa zakładu przetwarzania odpadów budowlanych, przetwarzających odpady gm. Miłoradz, gm. budowlane w miejscowości Ropuchy Lichnowy, gm. Nowy 3 - Budowa Stacji Przeładunkowej i Sortowni Odpadów w gm. Stegna Staw, gm. Cedry Rekultywacja składowiska odpadów: Minięta (gm. Dzierżgoń), ul. Ceglana w Malborku, ul. Wielkie, gm. Gniew, gm. Tczewska w Malborku, Mątowy Małe (gm. Miłoradz), Lisewo Malborskie (gm. Lichnowy), Świerki Trąbki Wielkie, gm. (gm. Nowy Staw), Miłocin (gm. Cedry Wielkie), Tczew Rokitki (gm. Tczew), Nicponia (gm. Gniew), Stare Pole, Gołebiewo Wielkie (gm. Trąbki Wielkie), Szaleniec (gm. Stare Pole) gm. Pelplin Kompleksowy system zagospodarowania odpadów komunalnych dla 20 gmin ziemi Kaszubskiej 4 (rozbudowa ZZOK w Sierpnie, stacje przeładunkowe, wdrożenie jednolitego systemu zbierania gm. Bytów odpadów, likwidacja zbiornika smoły pogazowej (Sierżno) gm. Nowa Wieś 5 ZZO w Czarnówku – II etap budowy: Lęborska 6 ZZO „Eko Dolina” Sp. z o.o. Łężyce rozbudowa ZZO – II etap inwestycji: gm. Wejherowo 7 Budowa ZZO w Nowym Dworze k/Angowic (gm. Chojnice) gm. Chojnice Budowa instalacji do termicznego przekształcania odpadów dla województwa pomorskiego 8 m. Gdańsk (przepustowość 150 – 200 tys. Mg/rok) Uporządkowanie gospodarki odpadowej z rozbudową kompostowni z węzłem segregacji odpadów 9 m. Kościerzyna w Centrum Przeładunkowo – Segregacyjnym 10 Budowa stacji przeładunkowej w Nowej Wsi Sztumskiej gm. Sztum Budowa systemu selektywnej zbiórki odpadów komunalnych wraz z budową kompostowni gm. Krokowa 11 w gminach Gniewino i Krokowa gm. Gniewino Zamknięcie i rekultywacja składowiska o powierzchni 8,39ha w Łebczu, budowa stacji 12 gm. Puck przeładunkowej 13 Zamknięcie i rekultywacja składowiska o powierzchni 5,26 ha w Lucinie gm. Wicko (dla m. Łeba) Rekultywacja składowisk zamkniętych w latach 2001–2006 Powiat Bytowski: gm. Borzytuchom – gm. Borzytuchom; gm. 7 składowisk (4,0 ha), gm. Kołczygłowy – 3 składowiska (3,0 ha), gm. Parchowo – 5 składowisk Kołczygłowy; gm. 14 Parchowo; gm. Lipnica; (3,9 ha), gm. Lipnica – 4 składowiska (4,2 ha), gm. Trzebielino – 3 składowiska (2,0 ha), gm. Trzebielino; gm. Tuchomie – 6 składowisk (3,6 ha); gm. Tuchomie Rekultywacja składowisk zamkniętych w latach 2001–2006 Powiat Chojnicki: gm. Czersk – 15 gm. Czersk 3 składowiska (2,8 ha) Rekultywacja składowisk zamkniętych w latach 2001–2006 Powiat Człuchowski: gm. Koczała – gm. Koczała 16 6 składowisk (4,5 ha), gm. Człuchów – 1 składowisko (5,8 ha) gm. Człuchów Rekultywacja składowisk zamkniętych w latach 2001–2006 Powiat Gdański: gm. Przywidz – 17 gm. Przywidz 1 składowisko (1,3 ha) Rekultywacja składowisk zamkniętych w latach 2001–2006 Powiat Kartuski: m. i gm. Kartuzy – m. i gm. Kartuzy 18 1 składowisko (4,4 ha), gm. Sierakowice – 1 składowisko (0,3 ha); gm. Sierakowice Rekultywacja składowisk zamkniętych w latach 2001–2006 Powiat Kwidzyński, gm. Gardeja 19 gm. Gardeja składowisko w Bądkach (5,9 ha); Rekultywacja składowisk zamkniętych w latach 2001–2006 Powiat Lęborski: gm. Cewice – 20 gm. Cewice 1 składowisko (5,6 ha); Rekultywacja składowisk zamkniętych w latach 2001–2006 Powiat Pucki: gm. Kosakowo – gm. Kosakowo 21 1 składowisko (3,0 ha), gm. Krokowa – 2 składowiska (1,5 ha); gm. Krokowa gm. Dębnica Rekultywacja składowisk zamkniętych w latach 2001–2006 Powiat Słupski: gm. Dębnica 22 Kaszubska Kaszubska – 1 składowisko (0,5 ha), gm. Główczyce – 1 składowisko (2,5 ha); gm. Główczyce Rekultywacja składowisk zamkniętych w latach 2001–2006 Powiat Sztumski: gm. Mikołajki 23 gm. Mikołajki Pomorskie Pomorskie – 1 składowisko (1,0 ha); Rekultywacja składowisk zamkniętych w latach 2001–2006 Powiat Wejherowski: gm. Luzino – gm. Luzino, 24 1 składowisko (0,7 ha), gm. Choczewo – 1 składowisko (0,5 ha); gm. Choczewo Rekultywacja składowisk zamkniętych w latach 2007–2009 Powiat Bytowski: gm. Czarna gm. Czarna Dąbrówka 25 Dąbrówka – 3 składowiska (5,17ha), gm. Studzienice – 1 składowisko (2,2 ha), m. i gm. Miastko gm. Studzienice – 1 składowisko (9,45 ha); m. i gm. Miastko 26 Rekultywacja składowisk zamkniętych w latach 2007–2009 Powiat Chojnicki: gm. Chojnice – gm. Chojnice Dziennik Urzędowy Województwa Pomorskiego Nr 172 — 13249 — Poz. 3361

4 składowiska (1,13 ha), gm. Konarzyny – 1 składowisko (1,44 ha), gm. Brusy – 1 składowisko gm. Konarzyny (2,6 ha) gm. Brusy Rekultywacja składowisk zamkniętych w latach 2007–2009 Powiat Człuchowski: gm. Czarne – gm. Czarne, gm. 27 1 składowisko (10,6 ha), gm. Człuchów – 1 składowisko (8,36 ha), gm. Debrzno – 1 składowisko Kiełpin, gm. Debrzno, (1,0 ha), gm. Przechlewo – 1 składowisko (1,3 ha); gm. Przechlewo Rekultywacja składowisk zamkniętych w latach 2007–2009 Powiat Kartuski: gm. Somonino – gm. Somonino 29 1 składowisko (0,8 ha), gm. Sulęczyno – 1 składowisko (0,3 ha); gm. Sulęczyno Rekultywacja składowisk zamkniętych w latach 2007–2009 Powiat Kościerski: gm. Dziemiany – gm. Dziemiany; gm. 30 1 składowisko (1,0 ha), gm. Karsin – 1 składowisko (0,7 ha), gm. Liniewo – 1 składowisko (1,0 ha) Karsin; gm. Liniewo Rekultywacja składowisk zamkniętych w latach 2007–2009 Powiat Kwidzyński: gm. Prabuty – gm. Prabuty 31 1 składowisko (1,49 ha), gm. Ryjewo – 1 składowisko (0,6 ha), gm. Sadlinki – 1 składowisko gm. Ryjewo (0,16 ha); gm. Sadlinki Rekultywacja składowisk zamkniętych w latach 2007–2009 Powiat Słupski: gm. Kępice – 32 gm. Kępice 1 składowisko (1,7 ha); Rekultywacja składowisk zamkniętych w latach 2007–2009 Powiat Starogardzki: gm. Kaliska – gm. Kaliska, gm. 1 składowisko (1,0 ha), gm. Lubichowo – 1 składowisko (1,0 ha), gm. Smętowo – 1 składowisko Lubichowo, gm. Smętowo, gm. Osiek, 33 (1,2 ha), gm. Osiek – 1składowisko (1,23 ha), gm. Osieczna – 1 składowisko (0,46 ha), m. i gm. gm. Osieczna, gm. Skarszewy – 1 składowisko (8,0 ha), m. Skórcz – 1 składowisko (6,86 ha), gm. Zblewo – Skarszewy, gm. Skórcz, 1 składowisko (0,5 ha); gm. Zblewo Rekultywacja składowisk zamkniętych w latach 2007–2009 Powiat Sztumski: gm. Dzierżgoń – 34 gm. Dzierżgoń 1 składowisko (1,6 ha); 35 Rekultywacja nielegalnych składowisk na obszarach gmin, zamkniętych w latach 2000–2006 całe województwo gm. Kaliska Likwidacja mogilników: „Drzewiny” gm. Kaliska, „Jeczniki” gm. Człuchów, „Tuchomie” gm. 36 gm. Człuchów Tuchomie gm. Tuchomie 37 Zakład przetwórstwa i recyklingu zużytego sprzętu elektrycznego i elektronicznego Starogard Gdański 38 Likwidacja i rekultywacja składowiska fosfogipsów w Wiślince gm. Pruszcz Gdański Modernizacja składowiska w Rybskiej Karczmie: budowa instalacji odgazowującej, modernizacja 40 gm. Gniewino płyty kompostowej i rozbudowa stacji odzysku odpadów surowcowych; Instalacje do termicznego przekształcania odpadów medycznych i weterynaryjnych o wydajności m. Chojnice, 41 200kg/godzinę – Szpital Chojnice i Tczew m. Tczew

5) Programu rozwoju dróg wodnych Delty Wisły i Zalewu Wiślanego – Pętla Żuławska Międzynarodowa Droga Wodna E-70 Tablica 28. Inwestycje zawarte w Program Rozwoju dróg wodnych Delty Wisły i Zalewu Wiślanego.

L.p. Tytuł inwestycji lokalizacja

1 Budowa stanicy wodnej nad Martwą Wisłą w miejscowości Błotnik gm. Cedry Wielkie Budowa szlaku pieszo-rowerowego Błotnik – Cedry Małe – Cedry Wielkie łączącego stanicę 2 gm. Cedry Wielkie wodną ze Szlakiem Mennonitów 3 Ścieżka rowerowa wzdłuż Świbnieńskiej (Świbno – Przegalina) m. Gdańsk 4 Budowa nowego mostu otwieranego w Gdańsku Sobieszewie m. Gdańsk 5 Budowa mostu otwieranego w Gdańsku Świbnie m. Gdańsk 6 Przystań żeglarska Świbno i Sobieszewo m. Gdańsk 7 Wiślana Przystań Żeglugi Turystycznej w Gniewie m. Gniew 8 Promenada Wiślana w Gniewie m. Gniew 9 Marina Łodzi Turystycznych i Sportowych przy Wzgórzu Zamkowym Gniew m. Gniew 10 Wiślana Przystań Żeglugi Turystycznej w Widlicach gm. Gniew 11 Modernizacja i rozbudowa portu jachtowego w Krynicy Morskiej m. Krynica Morska 12 Port w Korzeniewie gm. Kwidzyn Ścieżka rowerowo-piesza na terenie wiejskiej gminy Kwidzyn (Korzeniewo – Lipianki – Gniewskie 13 gm. Kwidzyn Pole – Pastwa – Janowo – Kwidzyn – Rozpędziny – Grabówko) 14 Ścieżka na terenie miasta Kwidzyna m. Kwidzyn 15 Budowa punktu widokowego na wale wiślanym w miejscowości Lisewo Malborskie gm. Lichnowy 16 Budowa pomostów wraz z infrastrukturą towarzyszącą w miejscowościach: Kraśniewo, Kamionka gm. Malbork 17 Budowa śródlądowego portu jachtowego na przystani „Plaża Wojskowa” m. Malbork Budowa małej przystani jachtowej „Park Północny” w oparciu o zaplecze Ośrodka Sportu 18 m. Malbork i Rekreacji (OSiR) w Malborku Dziennik Urzędowy Województwa Pomorskiego Nr 172 — 13250 — Poz. 3361

19 Budowa przystani pasażerskiej na lewym brzegu rzeki Nogat m. Malbork Budowa gościnnego pomostu cumowniczego w centrum miasta w oparciu o zaplecze 20 m. Malbork planowanego amfiteatru 21 Zagospodarowanie bulwarów wzdłuż rzeki Nogat – budowa ścieżki rowerowej m. Malbork 22 Budowa przystani cumowniczej w miejscowościach: Mątwy Wielkie i Pogorzała Wieś gm. Miłoradz 23 Trasa widokowa Żuławskiej Kolei Wąskotorowej – Mikoszewo gm. Stegna Ścieżka rowerowa na Mierzei Wiślanej (Mikoszewo – Jantar – Junoszyno – Stegna – Sztutowo – gm. Stegna, gm. Sztuto- 24 Kąty Rybackie – Skowronki – Przebrno – Krynica Morska – Piaski) wo, m. Krynica Morska m. i gm. Nowy Dwór 25 Budowa centrów rekreacji w Osłonce, Jazowej i Nowym Dworze Gdańskim Gdański 26 Renaturyzacja systemu wodnego rzeki Świętej i Małej Świętej m. i gm. Nowy Staw 27 Budowa pomostu rekreacyjno-cumowniczego m. Nowy Staw 28 Utworzenie punktów widokowych na koronie wału w Palczewie, Nowej Cerkwi i Groblicy gm. Ostaszewo 29 Budowa ścieżki rowerowej do przystani kajakowej na rzece Wierzycy w Pelplinie m. Pelplin 30 Budowa przystani kajakowej na rzece Wierzycy w Pelplinie m. Pelplin 31 Budowa pomostu na rzece Wierzycy w miejscowości Stocki Młyn gm. Pelplin 32 Stanica wodna Wiślinka gm. Pruszcz Gdański Budowa przystani żeglarskiej wraz z rewitalizacją nabrzeża pasażerskiego i budową promenady 33 gm. Stegna na rzece Szkarpawa w miejscowości Żuławki Budowa dwóch pomostów cumowniczych wraz z przebudową ciągu komunikacyjnego przy Śluzie 34 gm. Stegna Gdańska Głowa Rewitalizacja nabrzeża pasażerskiego oraz budowa pomostu cumowniczego na rzece Szkarpawa 35 gm. Stegna w miejscowości Drewnica 36 Budowa przystani śródlądowej wraz z zapleczem w miejscowości Rybina gm. Stegna 37 Rewitalizacja przystani rzecznej w Mikoszewie gm. Stegna 38 Budowa przystani na rz. Wiśle w m. Gorzędziej i infrastruktury towarzyszącej gm. Subkowy 39 Aktywacja wodnego szlaku turystycznego Gdańsk – Wróblewo – Grabiny Zameczek gm. Suchy Dąb 40 Rozbudowa portu żeglugi i terenów przyportowych w Kątach Rybackich gm. Sztutowo 41 Budowa traktów pieszo-rowerowych od Kątów Rybackich do Sztutowa gm. Sztutowo Modernizacja połączenia drogowego od portu rzecznego do obszaru rekreacyjnego ujścia Strugi 42 m. Tczew Subkowskiej 43 Przebudowa bazy wioślarskiej przy ul. Nadbrzeżnej w Tczewie (pomosty cumownicze) m. Tczew Zespół sanitarny dla nadwodnego obszaru rekreacyjnego (bulwar nadwiślański) z możliwością 44 m. Tczew organizacji placówki gastronomicznej. 45 Budowa systemu monitoringu i posterunku policji w obszarze portu i bulwaru nadwiślańskiego m. Tczew Turystyczne ścieżki widokowe łączące Stare Miasto z portem i nadwodnym obszarem 46 m. Tczew rekreacyjnym w Tczewie Zagospodarowanie rekreacyjne zielonych terenów nadwiślańskich – niecki Czyżykowskiej i ujścia 47 m. Tczew Strugi Subkowskiej. gm.Stegna, 48 Modernizacja rzeki Wisły Królewieckiej dla ruchu turystyczno-towarowego (Rybina – Kobyla Kępa) gm.Sztutowo

Oznakowanie turystyczne na śluzach: Biała Góra, Szonowo, Rakowiec, Michałowo, Gdańska gm. Stegna, gm. Sztum, gm 49 Malbork, gm. Kwidzyn, gm. Głowa, Przegalina Nowy Staw, m. Gdańsk

Pomosty cumowniczo-zejściowe do obsługi ruchu turystycznego na śluzach: Biała Góra, Szonowo, gm. Stegna, gm. Sztum, gm 50 Malbork, gm. Kwidzyn, gm. Rakowiec, Michałowo, Gdańska Głowa, Przegalina Nowy Staw, m. Gdańsk

Elektryfikacja napędów wind śluz wraz z wykonaniem sygnalizacji świetlnej: Biała Góra, Szonowo, gm. Stegna, gm. Sztum, gm 51 Malbork, gm. Kwidzyn, gm. Rakowiec, Michałowo, Gdańska Głowa Nowy Staw 52 Ciąg komunikacyjny pieszo-jezdny na szlaku turystyczno-edukacyjnym do śluzy Gdańska Głowa gm. Stegna 53 Podczyszczenie dna, dalby cumownicze wraz z pomostami zejściowymi przy moście w Drewnicy gm. Stegna

15.4. Regionalny Program Operacyjny dla Województwa projektów, Zarząd Województwa Pomorskiego, który Pomorskiego 2007–2013 [Rys.63] pełni rolę Instytucji Zarządzającej RPO WP, sporządził Regionalny Program Operacyjny dla Województwa Indykatywny Plan Inwestycyjny obejmujący otwarte Pomorskiego na lata 2007–2013 (RPO WP) stanowi jedno z zestawienie projektów możliwych do sfinansowania w głównych narzędzi realizacji Strategii Rozwoju Wojewódz- ramach RPO WP. Indykatywny Plan Inwestycyjny obej- twa Pomorskiego. muje projekty, które: W celu wyraźniejszego określenia specyfiki i profilu RPO a) są istotne z punktu widzenia realizacji celów RPO WP oraz mobilizacji potencjalnych beneficjentów do zwięk- WP; szenia wysiłków na rzecz przygotowania odpowiednich b) mają zasięg regionalny lub subregionalny; Dziennik Urzędowy Województwa Pomorskiego Nr 172 — 13251 — Poz. 3361 c) wymagają partnerskiej współpracy kilku instytucji; i programowych województwa; d) będą realizowane przy współudziale lub z inspiracji f) mają szacunkową wartość minimum 5 mln euro. Samorządu Województwa Pomorskiego; Przyjęto założenie, że całkowita wartość projektów w e) nawiązują do zapisów dokumentów strategicznych Indykatywnym Planie Inwestycyjnym nie przekroczy 15% całkowitej wartości RPO WP.

Tablica 29. Inwestycje indykatywne zawarte w Regionalnym Programie Operacyjnym dla Województwa Pomorskiego 2007–2013

L.p. Tytuł inwestycji lokalizacja 1 Fundusz Komercjalizacji Rozwiązań Innowacyjnych m. Gdańsk, m. Gdynia, m. Słupsk, m. Sopot 2 Centrum Zaawansowanych Technologii „Pomorze” m. Gdańsk 3 Słupski Inkubator Technologiczny m. Słupsk Utworzenie Kwidzyńskiego Parku Przemysłowo – 4 m. Kwidzyn Technologicznego z centrum energii odnawialnej Budowa infrastruktury szerokopasmowej regionalnej sieci 5 gminy województwa informacyjnej „Pomorska Sieć Szerokopasmowa” Przebudowa drogi wojewódzkiej nr 211 – etap I Kartuzy – 6 przebudowa ww. drogi na odcinku 12 km (Kartuzy–Żukowo) Żukowo Przebudowa drogi wojewódzkiej nr 211 – etap II Nowa przebudowa ww. drogi na odcinku 11 km Nowa Dąbrowa – gr. 7 Dąbrowa – gr. powiatu słupskiego powiatu słupskiego przebudowa ww. drogi na odcinku 19 km (Nowa Wieś Lęborska 7 Przebudowa drogi wojewódzkiej nr 214 – Białogarda, obejścia m. Wicko i Charbrowa) przebudowa ww. dróg na odcinku 17 km (od m. Starogard Przebudowa dróg wojewódzkich nr 222 i 229 (węzeł 8 Gdański przez Jabłonowo, węzeł „Ropuchy”, obwodnicę Ropuchy) Pelplina do drogi krajowej nr 1 w m. Rudno) 9 Przebudowa drogi wojewódzkiej nr 224 (węzeł Stanisławie) przebudowa ww. drogi na odcinku 16 km (Godziszewo – Tczew) przebudowa ww. drogi na odcinku 6,5 km (od skrzyżowania 10 Przebudowa drogi wojewódzkiej nr 226 (węzeł Rusocin) dróg wojewódzkich 222 i 226 do węzła „Rusocin”) przebudowa ww. drogi na odcinku 17,5 km (od m. Skórcz przez 11 Przebudowa drogi wojewódzkiej nr 231 (węzeł Kopytkowo) węzeł „Kopytkowo”, Smętowo Graniczne do drogi krajowej nr 1 w Kolonii Ostrowickiej) Rewitalizacja i modernizacja tzw. „Helskiego Korytarza 12 linii kolejowej nr 213 Reda – Hel od km 0,0 do km 61,8 Kolejowego” Kościerzyna – Gdynia, na który składają się następujące odcinki: a) odcinek linii kolejowej nr 201 Kościerzyna – Gdańsk Rewitalizacja i modernizacja tzw. „Kościerskiego Korytarza 13 Osowa od km 137,0 do km 188,3 Kolejowego” b) odcinek linii kolejowej nr 201 Gdańsk Osowa – Gdynia Główna od km 188,3 do km 204,3 Budowa Zakładu Zagospodarowania Odpadów w Nowym 14 gm. Chojnice Dworze k. Angowic Budowa Centrów Informacji Turystycznej – Bramy 15 powiaty: kartuski, kościerski, bytowski, lęborski, chojnicki Kaszubskiego Pierścienia Rozbudowa części zabiegowej Gdyńskiego Centrum 16 m. Gdynia Onkologii przy Szpitalu Morskim im. PCK w Gdyni

16. INNE NARZĘDZIA WDRAŻANIA USTALEŃ PLANU zagospodarowania przestrzennego oraz wyrażaniu Plan zagospodarowania przestrzennego realizowany opinii o projektach takich dokumentów; będzie przez: 3) Uwzględnianie jego ustaleń w przygotowanych przez 1) Uwzględnianie ustaleń planu w dokumentach samorząd województwa kolejnych średniookresowych planistycznych przygotowywanych przez gminy i krótkookresowych dokumentach strategicznych (studia uwarunkowań i kierunków zagospodarowania – programach rozwoju województwa (w pierwszej przestrzennego, miejscowe plany zagospodarowania kolejności przez: Regionalny Program Operacyjny przestrzennego) w formie składania przez Zarząd Województwa Pomorskiego 2007–2013 i RPO na Województwa wniosków do gmin w tej sprawie kolejny okres programowania) i ich wdrażaniu; w momencie przystępowania przez gminy do ich 4) Inicjowanie i uczestnictwo w pracach planistycznych opracowania oraz wyrażania opinii o projektach i projektach wdrożeniowych wspólnie podejmowanych tych dokumentów w procedurze ich uzgadniania przez organa rządowe i samorządowe (gminy, powiaty, i opiniowania; sąsiednie województwa a także ich związki) oraz we 2) Wnioskowanie o uwzględnianie zapisów Planu współdziałaniu z inicjatywami międzynarodowymi w rządowych dokumentach strategicznych (Europejskiej Współpracy Terytorialnej, VASAB). i planistycznych tworzonych przez centralne organy Realizacji planu służyć będą: administracji rządowej (strategia rozwoju kraju, 1) Systematyczny monitoring stanu i zmian przestrzeni strategiach wyróżnionych sektorów i dziedzin województwa (w sferze realnej: badanie zmian i ich rozwoju: środowiska, transportu) zwłaszcza w skutków przestrzennych; w sferze regulacji: stan odnoszących się do polityki przestrzennej państwa opracowań planistycznych); (Koncepcja Przestrzennego Zagospodarowania - Ocena realizacji inwestycji; Kraju) i współpracy międzynarodowej w dziedzinie - Raport ze stanu pokrycia opracowaniami plani- Dziennik Urzędowy Województwa Pomorskiego Nr 172 — 13252 — Poz. 3361 stycznymi; b) aktywizację działań na rzecz wpisania Gdańska 2) Okresowe diagnozowanie i prognozowanie zjawisk na Światową Listę Dziedzictwa Kulturowego i procesów scharakteryzowanych w planie i mających i Przyrodniczego UNESCO; istotne znaczenie dla ich oceny: w zakresie kształtowania systemu osadniczego - Raport z realizacji Strategii rozwoju województwa rekomenduje się: pomorskiego; a) wskazanie zespołu miast i gmin funkcjonalnie - Raport o stanie zagospodarowania przestrzennego związanych, położonych nad Zatoką Gdańska województwa; jako jednej z najważniejszych metropolii polskich 3) Sukcesywnie prowadzone analizy i studia planistyczne i najważniejszej metropolii południowego Bałtyku uszczegółowiające rozwiązania zapisane w planie (określenie rangi przez KPZK oraz pozostawienie i pozwalające w przyszłości na pogłębioną jego samorządowi województwa określenie jej zasięgu weryfikację. i struktury wewnętrznej); - Studia obszarów problemowych; b) wprowadzenie zintegrowanego planowania roz- - Studia nad aglomeracjami Chojnice – Człuchów, woju i zagospodarowania przestrzennego obszaru Słupsk – Ustka; metropolitalnego i spójnego systemu koordynacji Realizację planu wspomagać będą: działań strategicznych podejmowanych wspólnie 1) Publikacja Planu zagospodarowania przestrzennego przez organy administracji rządowej i samorzą- województwa pomorskiego oraz Planu dowej dla ukształtowania konkurencyjnej pozycji zagospodarowania przestrzennego obszaru metropolii; metropolitalnego; c) wzmacnianie rangi Trójmiasta w systemie osadni- 2) Popularyzacja jego treści na konferencjach, w czym kraju i regionu Morza Bałtyckiego – poprzez czasopismach branżowych; wspieranie rozwoju gospodarki opartej na wiedzy 3) Wykorzystywanie zapisów w działalności (przemysł wysokiej techniki, nauka, edukacja, koordynacyjno – decyzyjnej i marketingowo – wymiana międzynarodowa), wykorzystanie walo- ofertowej. rów położenia przez rozwój krajowego ośrodka 16.1. Rekomendacje do krajowej polityki przestrzennej gospodarki morskiej (transport morski, przemysł i działań administracji rządowej portowy, rybołówstwo, turystyka nadmorska) Plan zagospodarowania przestrzennego województwa decydujących o randze i konkurencyjności obszaru daje podstawę do sformułowania rekomendacji samo- metropolitalnego; rządu województwa do przygotowania lub weryfikacji d) przyjęcie modyfikacji modelu struktury hierarchicz- planistycznych dokumentów rządowych, w tym: nej sieci osadniczej zaproponowanego w Koncepcji - koncepcji przestrzennego zagospodarowania kraju; przestrzennego zagospodarowania kraju (2001) na - strategii rozwoju kraju; obszarze województwa pomorskiego, polegającej - strategii rozwoju wyróżnionych sektorów i dziedzin na uwzględnieniu systemu ośrodków usługowych: życia społecznego, gospodarczego lub środowiska, ośrodek ponadregionalny Trójmiasto; ośrodki silnie warunkujących zagospodarowanie przestrzenne regionalne I rzędu: Słupsk, Chojnice – Człuchów, kraju np.: gospodarki morskiej, transportu, polityki Kwidzyn; ośrodki regionalne II rzędu: Tczew, Staro- miejskiej; gard Gdański, Malbork, Lębork; potencjalne ośrodki w zakresie kształtowania systemu ekologicznego II rzędu: Kościerzyna, Bytów; rekomenduje się: e) realizacja działań na rzecz utrzymania warunków a) określenie korytarzy ekologicznych, w tym połu- rozwoju miasta Słupska, które straciło status woje- dniowo-bałtyckiego i doliny Wisły; wództwa, a jest ważnym ośrodkiem w obszarze b) aktywizację działań na rzecz utworzenia Światowe- strukturalnie słabym (Pomorze Środkowe); go Rezerwatu Biosfery „Bory Tucholskie”; w zakresie aktywizacji rozwoju ponadregionalnych c) podjęcie przez organy administracji rządowej obszarów problemowych rekomenduje się: i samorządowej wspólnych prac w zakresie sko- a) aktywizacja rozwoju zachodniej części woje- ordynowanych działań ochrony, gospodarowania wództwa (wspólnie ze wschodnią częścią woj. i zagospodarowania przestrzennego na obszarach zachodniopomorskiego) jako krajowego obsza- przymorskich np. w formie Zintegrowanego Zarzą- ru problemowego Pomorze Środkowe o prob- dzania Obszarami Przybrzeżnymi Morza Bałtyckie- lemach analogicznych jak województwa Polski go; Wschodniej; d) podjęcie przez organy administracji rządowej i sa- b) wspieranie aktywizacji i odnowa wsi zwłaszcza morządowej wspólnych prac celem objęcia zinte- na obszarach słabych strukturalnie, w tym pope- growaną ochroną Zalewu Wiślanego wraz z jego geerowskich; otoczeniem (z parkami krajobrazowymi: Mierzei c) restrukturyzacja zagospodarowania turystyczne- Wiślanej i Wysoczyzny Elbląskiej) oraz podjęcie go miejscowości nadmorskich; wraz ze stroną rosyjską działań dla utworzenia mię- d) aktywizacja obszarów dysponujących wysokimi dzynarodowego obszaru chronionego; walorami środowiska dla turystyki pojeziernej, e) ustanowienie nowych obiektów ochrony przyrody - zdolnej do konkurencji na rynku europejskim; parków krajobrazowych (Dolnej Wisły, Doliny Wdy, e) prawne regulacje ograniczające rozpraszanie Bytowskiego i Lęborskiego) w zakresie dziedzictwa zabudowy i wymuszające ład przestrzenny kulturowego i ochrony zabytków rekomenduje kształtowanego środowiska obszarów zurbani- się: zowanych; przeciwdziałanie suburbanizacji. a) uwzględnienie w Krajowym Programie Ochro- w zakresie infrastruktury transportowej rekomen- ny Zabytków oraz programach operacyjnych duje się: poświęconych dziedzictwu kulturowemu prob- a) rozwijanie infrastruktury transportowej w trans- lematyki ustanowienie i funkcjonowania parków europejskich korytarzach transportowych nr VI kulturowych na obszarach rekomendowanych z i nr IA: Planie; Dziennik Urzędowy Województwa Pomorskiego Nr 172 — 13253 — Poz. 3361 - zakończenie budowy autostrady A1; c) aktywizację działań dotyczących modernizacji syste- - budowa Trasy Sucharskiego w Gdańsku, stanowią- mu ochrony przeciwpowodziowej doliny Wisły i jej cej drogę dojazdową do portu w Gdańsku; delty położonej w 2 województwach; - rozbudowa portu lotniczego w Gdańsku, w tym d) ochronę wód Zatoki Gdańskiej przez budowę i mo- budowa drugiego terminalu pasażerskiego wraz z dernizację systemów odprowadzania wód opado- infrastrukturą lotniskową; wych w Gdańsku, Gdyni i Sopocie; - przystosowanie lotnisk wojskowych Babie Doły e) inwestycje w zakresie poprawy bezpieczeństwa (Oksywie) i w Pruszczu Gdańskim do funkcji cywil- energetycznego, w szczególności urządzeń prze- nej jako element Trójmiejskiego węzła lotniczego; syłu i magazynowania paliw płynnych: - budowa centrum logistycznego w Gdańsku i Gdy- - budowa elektrowni (gazowej lub węglowej) o ni; mocy ok. 1600 MW (2x800) oraz jądrowej na - budowa Trasy Słowackiego w Gdańsku; terenie województwa; - budowa Kolei Metropolitalnej oraz rozwój Szybkiej - budowa podziemnego magazynu gazu ziemnego Kolei Miejskiej w Trójmieście; wraz z połączeniem z systemem przesyłowym w - Zintegrowany System Zarządzania Ruchem TRI- gminie Kosakowo; STAR; - budowy gazoportu wraz z połączeniem do - most przez rzekę Wisłę w ciągu drogi krajowej nr systemu przesyłowego gazu lub/i Podziemnego 90 w okolicach Kwidzyna; Magazynu Gazu Kosakowo - przebudowa ul. Jana z Kolna wraz z węzłem Klinicz- - budowa magistrali północnej przesyłu gazu na; ziemnego Szczecin – Gdańsk; - budowa Obwodnicy Północnej Aglomeracji Trój- - dokończenie gazociągu Włocławek – Gdynia; miejskiej (OPAT); - budowa rurociągu służącego do transportu paliw - budowa mostu dwutorowego do Portu w Gdań- płynnych z Płocka do Gdańska; sku; - rozbudowa bazy zbiorników na produkty i pół- - uwzględnienie portów morskich Gdańska i Gdyni, produkty oraz budowa rurociągu produktowego jako węzłów autostrad morskich; pomiędzy rafinerią a portem w Gdańsku; - modernizacja infrastruktury transportowej w obsza- - budowa podziemnych magazynów ropy nafto- rach portów morskich; wej i paliw ciekłych w górotworze na terenie b) utworzenie nowego korytarza europejskiego gminy Kosakowo; Kaliningrad/Augustów (Via Baltica) – Elbląg – Gdańsk - rozbudowę i modernizację systemu energe- – Koszalin – Szczecin – Hamburg (Via Hanseatica): tycznego o napięciu 400 i 220 kV, w tym zmiany - budowa/przebudowa drogi ekspresowej S6; napięcia z 220 na 400 kV na odcinkach: Żarno- - budowa Trasy Lęborskiej (Kaszubskiej); wiec – Słupsk, Żarnowiec — Gdańsk – Grudziądz, - budowa obwodnicy południowej Gdańska; Gdańsk – Leźno – Żydowo, Gdańsk – Leźno – - modernizacja linii kolejowej Gdańsk – Szczecin; Jasiniec. c) zrównoważony system transportu zbiorowego w 16.2. Szczególne obszary interwencji polityki regional- metropolii gdańskiej przez: nej - rozbudowę i budowę Kolei Metropolitalnej łączącej Najważniejszymi w skali województwa obszarami Gdańsk – Port Lotniczy im. Lecha Wałęsy w Gdań- problemowymi polityki rozwoju regionalnego przede sku – Gdynia – Port Lotniczy Babie Doły (Oksy- wszystkim są: wie); - obszar aglomeracji Trójmiasta – obszar koncentracji - rozwinięcie połączenia tą koleją między centrum potencjału społeczno-gospodarczego regionu metropolii i gminami otoczenia obszaru metropo- – największym problemem tej części województwa litalnego (np. w kierunku Kartuzy, Kościerzyna); jest niedostateczny stopień harmonizacji rozwoju - rewitalizacja linii kolejowej Gdynia – Hel; obszaru metropolitalnego. Składa się na to: brak d) podtrzymanie klasy drogi ekspresowej dla dróg zintegrowanego systemu transportu zbiorowego krajowych w dokumentach dotyczących rozwoju oraz koordynacji planowania przestrzennego, infrastruktury transportowej w Polsce (umieszczenie słaba dostępność do portów od strony lądu, nie w w pozostałych dokumentach, w tym w polityce pełni wykorzystywany potencjał portu lotniczego transportowej państwa, programach rozwoju sieci i portów morskich, słabe – mimo obecności ważnych dróg krajowych): instytucji kultury wyższej – zaplecze infrastrukturalne - nr 6 (odcinek Goleniów – Gdańsk); dla organizacji wielkich wydarzeń kulturalnych - nr 22 (odcinek Swarożyn – Tczew – Elbląg); i sportowych oraz wzmożony proces suburbanizacji; - budowa obwodnic w ciągu drogi krajowej nr 22; - ośrodki subregionalne i miasta powiatowe to e) nadanie głównym drogom dojazdowym do portów potencjalne bieguny wzrostu gospodarczego morskich w Gdańsku i Gdyni kategorii dróg i rozwoju społecznego na rozwijających się znacznie krajowych; wolniej niż ośrodek metropolitalny obszarach f) zagospodarowanie europejskiej drogi wodnej E- pozametropolitalnych – największy problem stanowią 70 Odra – Noteć – Wisła – Nogat – Zalew Wiślany nie dość mocne więzi gospodarcze i społeczne i powiązanej z nią drogi wodnej E-40. pomiędzy tymi ośrodkami a ich otoczeniem; w zakresie infrastruktury technicznej rekomenduje - obszary wiejskie o ubogiej infrastrukturze technicznej się: i społecznej, słabo rozwiniętej sieci lokalnych instytucji a) rozwijanie sieci TEN-E, w tym: wspierania przedsiębiorczości, często pozbawione - rozbudowa systemu przesyłu produktów nafto- dostępu do ważniejszych korytarzy komunikacyjnych wych – (InterMare) Odessa – Brody – Gdańsk – w szczególności zaś obszary zdominowane w b) ochronę brzegów morskich zwłaszcza mierzei przeszłości przez Państwowe Gospodarstwa Rolne, Wiślanej i Helskiej z uwagi na zmiany klimatycz- charakteryzujące się wysokim strukturalnym ne; bezrobociem, niskim poziomem wykształcenia Dziennik Urzędowy Województwa Pomorskiego Nr 172 — 13254 — Poz. 3361 ludności i stagnacją gospodarczą. Także Żuławy następujące przedsięwzięcia: Wiślane to obszar, który oprócz aktywizacji społeczno- 1. Kreowanie stref przyspieszonego rozwoju gospodarczej wymaga stosowania skomplikowanych społeczno-gospodarczego wzdłuż multimodalnych zabiegów agrotechnicznych i zabezpieczeń przed korytarzy transportowych o znaczeniu europejskim, powodzią; ponadnarodowym i międzyregionalnym: - zdegradowane obszary miejskie (mieszkaniowe, a) VI transeuropejski korytarz transportowy (kujaw- usługowe, poprzemysłowe, powojskowe, pokolejowe, sko-pomorskie, łódzkie, małopolskie, mazowieckie, portowe i przyportowe oraz inne, w tym zdegradowane śląskie, warmińsko-mazurskie, wielkopolskie); ekologicznie) wymagające rewitalizacji i nadania b) nadmorski korytarz transportowy jako rdzeń tzw. nowych funkcji społecznych i gospodarczych; Strefy Rozwojowej Południowego Bałtyku (warmiń- - obszary położone wzdłuż korytarzy transportowych sko-mazurskie, zachodniopomorskie); posiadają duże możliwości wielofunkcyjnego rozwoju, c) korytarze międzyregionalne wzdłuż dróg krajowych opartego m. in. na turystyce oraz na nowoczesnych (wszystkie województwa sąsiednie). gałęziach produkcji i usług; 2. Przełamywanie luki transportowej Polski północnej dla - szlaki turystyki wodnej na Brdzie, Wdzie, Wielkim usprawnienia kluczowych powiązań transportowych Kanale Brdy, Liwie, Słupi, Łebie, Łupanie, Raduni; między województwami nadmorskimi i dla poprawy - obszary nadmorskie, w których sytuacje problemowe ich spójności wewnętrznej, w tym także włączenie wynikają z położenia, wzajemnych relacji polskich regionów nadmorskich w kształtujący się przestrzennych morza i lądu oraz konfliktów między układ bałtyckich autostrad morskich, jak również różnymi typami działalności skoncentrowanymi na wspieranie rozwoju konkurencyjnej żeglugi bliskiego tych obszarach. zasięgu oraz małych portów (warmińsko-mazurskie, 16.3. Rekomendacje do działań na polu wojewódzkiej zachodniopomorskie). polityki przestrzennej 3. Zintegrowane zarządzanie strefą brzegową, będącą W celu prawidłowego wykorzystania instrumentów obszarem dużej i rosnącej presji inwestycyjnej polityki regionalnej istotne jest rozpoznanie problemów, oraz krzyżowania się interesów wielu dziedzin potrzeb i kierunków rozwoju obszarów interwencji tej aktywności gospodarczej, które należy w sposób polityki. umiejętny i kompleksowy pogodzić z wymogami Pomocne są w tym opracowania studialne, progra- dotyczącymi ochrony środowiska (m. in. NATURA mowe i planistyczne, które precyzują kolejność i zakres 2000), a także wymaganiami w zakresie kształtowania niezbędnych decyzji przestrzennych. Ponadto organy i ochrony brzegów morskich (warmińsko-mazurskie, samorządowe są zobligowane przepisami ustawy o pla- zachodniopomorskie). nowaniu i zagospodarowaniu przestrzennym (art. 3 ust. 4. Przełamywanie problemów strukturalnych na 3), do podejmowania działań planistycznych, wpływają- obszarach depresji społeczno-gospodarczej: cych na kształtowanie i prowadzenie polityki przestrzen- a) Dolina Dolnej Wisły i Delta Wisły – Żuławy (kujaw- nej w województwie. sko-pomorskie i warmińsko-mazurskie); I. Opracowanie planistyczne o wymiarze wojewódz- b) obszary wiejskie, w tym zwłaszcza zdominowane w kim przeszłości przez państwowe gospodarstwa rolne W planie wskazano obszary wymagające działań pla- (kujawsko-pomorskie, zachodniopomorskie). nistycznych, w tym także obowiązujących obligatoryj- 5. Tworzenie warunków dla rozwoju nowoczesnego nie, oraz sformułowano propozycje zadań o charakterze sektora przemysłów morskich jako istotnego publicznym. Na tej podstawie zaproponowano opraco- czynnika rozwoju polskich regionów nadmorskich, wania służące osiągnięciu przyjętych kierunków rozwoju obejmującego m. in. produkcję i remonty statków, i zagospodarowania przestrzennego województwa oraz łodzi i jachtów; uczelnie morskie i sferę badawczo- realizacji poszczególnych ustaleń planu. Są to: rozwojową, przemysł i usługi portowe oraz 1. Zrównoważona polityka miejska województwa przyportowe, sektor usług transportowo-logistycznych; pomorskiego; turystykę morską, a także rybołówstwo i przetwórstwo 2. Strategii tematycznych Obszaru Metropolitalnego ryb (warmińsko-mazurskie, zachodnio-pomorskie). „Metropolia Wiedzy”, „Metropolia Kultury” i innych, 6. Wspieranie tworzenia sieciowych ponadregionalnych zgodnie z zapisami Planu zagospodarowania produktów turystycznych w Polsce północnej przestrzennego OM; na podstawie takich czynników, jak nadmorskie 3. Studium zagospodarowania przestrzennego położenie, ciągłość systemu przyrodniczego, a także kształtującej się aglomeracji Chojnice – Człuchów; wspólne dziedzictwo kulturowe, w postaci np. sieci 4. Studium zagospodarowania szlaków wodnych w marin, szlaków pieszych i rowerowych, połączeń województwie pomorskim; wodnych śródlądowych, tematycznych szlaków 5. Rozproszona generacja energii elektrycznej i ciepła w kulturowych (kujawsko-pomorskie, warmińsko- województwie pomorskim; mazurskie, zachodniopomorskie). 6. Studium korytarzy ekologicznych w województwie 7. Kreowanie wszechstronnego rozwoju obszarów pomorski; występowania jezior i lasów o wyjątkowej wartości 7. Studium ochrony i ekspozycji regionalizmów w w przestrzeni europejskiej, cennych i wrażliwych przestrzeni województwa. pod względem przyrodniczym oraz krajobrazowym II. Opracowanie planistyczne o wymiarze ponadwoje- (kujawsko-pomorskie, podlaskie, warmińsko- wódzkim mazurskie, zachodniopomorskie). Wskazuje się zarys istotnych dla rozwoju wojewódz- III. Opracowanie planistyczne o wymiarze międzynaro- twa pomorskiego przedsięwzięć ponadregionalnych dowym wymagających opracowań planistycznych, do realiza- Znaczna część ze wspomnianych wyżej ponadregio- cji których podjęta zostanie współpraca ze wskazanymi nalnych wyzwań rozwojowych ma także swój kontekst województwami. międzynarodowy. Niezbędne jest zatem pogłębione Poniższe zestawienie ma charakter otwarty i obejmuje zaangażowanie województwa pomorskiego we współ- Dziennik Urzędowy Województwa Pomorskiego Nr 172 — 13255 — Poz. 3361 pracę w wymiarze przygranicznym (zwłaszcza w ramach założenia planu i w jakim momencie realizacji Euroregionu Bałtyk) oraz ponadnarodowym (zwłaszcza aktualnie się one znajdują. Celem szczegółowym jest w Regionie Morza Bałtyckiego). Powinna ona skupić się wskazanie konkretnych zrealizowanych przedsięwzięć, m. in. na następujących zagadnieniach: określenie stopnia zmian w strukturze przestrzennej 1. Kreowania stref przyspieszonego rozwoju wzdłuż i zagospodarowaniu regionu, bezpośrednich korytarzy transportowych; i pośrednich oddziaływań na strukturę i składowe 2. Przełamywania peryferyzacji transportowej; systemu społeczeństwo-gospodarka-przestrzeń 3. Zintegrowanego zarządzanie strefą brzegową, w tym oraz ocena zaawansowania i poprawności działań poprawa bezpieczeństwa środowiska morskiego; prowadząca do sformułowania zaleceń i prognoz 4. Wspierania rozwoju oraz współpracy dużych ośrodków realizacji. i zespołów miejskich, w tym układów metropolitalnych Zgodnie z opracowaną dla województwa Koncepcja odgrywających rolę biegunów wzrostu w systemie jednolitego systemu monitorowania i oceny realizacji osadniczym Europy Bałtyckiej. Strategii Rozwoju22 przyjmuje się definicję, że monitoring 17. MONITORING ZMIAN W ZAGOSPODAROWANIU to „stała obserwacja istotnych dla podmiotu obserwują- PRZESTRZENNYM cego zjawisk i procesów przyrodniczych, technicznych, Potrzeba budowy systemu monitoringu realizacji gospodarczych i społecznych zachodzących na jego tery- Planu zagospodarowania przestrzennego województwa torium”. pomorskiego wynika z kilku podstawowych przesłanek: W tym ujęciu monitoring realizacji PZPWP stanowi 1. Monitorowanie zmian rozwoju regionalnego oraz proces obserwacji ukierunkowany na wymienione przed- interpretacja wyników monitoringu stają się obecnie mioty, w kontekście osiągnięcia założonego ich stanu jednym z najważniejszych elementów wsparcia polityki i poziomu zagospodarowania oraz oceny przebiegu dłu- rozwoju społeczno-gospodarczo-przestrzennego w gookresowych zjawisk i procesów rozwoju regionalne- zakresie podejmowania odpowiednich decyzji. go. Wskaźnikową ocenę przedmiotów obserwacji należy 2. Zgodnie z wymogiem art. 45 Ustawy o planowaniu powiązać z założonymi celami, zasadami i kierunkami i zagospodarowaniu przestrzennym, plan zagospo- zagospodarowania przestrzennego. Jednocześnie należy darowania przestrzennego województwa podlega dążyć, w uzasadnionym merytorycznie zakresie, do zinte- okresowej ocenie, a Zarząd Województwa, co growania monitoringu PZPWP z monitoringiem Strategii najmniej raz w czasie kadencji sejmiku, dokonuje Rozwoju Województwa Pomorskiego 2020. przeglądu zmian w zagospodarowaniu przestrzennym Próba powiązania na poziomie wskaźników monitorin- i opracowuje raport o jego stanie. gu dokumentów Strategii i Planu jest o tyle uzasadniona, 3. Monitoring stanowi narzędzie obserwacji że przyjmowane w PZPWP cele główne są powiązane i źródło informacji gromadzonej, opracowywanej z celami strategicznymi i priorytetami Strategii rozwo- i udostępnianej m. in. do sporządzania Raportu o ju województwa pomorskiego, dla których stanowią stanie zagospodarowania przestrzennego oraz innych rozwinięcie i przestrzenne umocowanie. Jednocześnie dokumentów strategiczno-operacyjnych. poziom ogólności formułowanych celów i kierunków jest 4. Tempo zachodzenia zmian w przestrzeni oraz na tyle wysoki, że dokonanie bezpośredniej oceny stop- podejmowania decyzji lokalizacyjnych wymaga nia osiągnięcia tych założeń jest niemożliwe i wymaga posiadania stale aktualnego zasobu informacji o wprowadzenia szczegółowych wskaźników, pozwala- przestrzeni i stanie realizacji założeń dokumentów jących oceniać cele strategiczne poprzez szczegółowe strategiczno-operacyjnych rozwoju regionalnego. oceny realizacji kierunków i zadań rozwoju. Ponieważ 5. Dostępne dane statystyki publicznej są zarówno realizacja strategii rozwoju województwa, jak niewystarczające – zarówno ze względu na ich i plan zagospodarowania przestrzennego województwa zakres, jak i aktualność – do prowadzenia bieżącej odbywa się w długim okresie czasu, konieczne staje się obserwacji zmian zachodzących w zagospodarowaniu okresowe monitorowanie i ocenianie osiągniętego stop- przestrzennym i formułowania na tej podstawie nia realizacji założeń dokumentów. Wymóg okresowych wniosków oraz prognoz. ocen wprowadzają także przywołane stosowne przepisy 6. Dla potrzeb prawidłowego zarządzania rozwojem prawne – w przypadku planu zagospodarowania prze- regionalnym konieczne staje się posiadanie strzennego województwa – art. 45 ustawy z dn. 23 marca aktualnych i dostępnych danych pozwalających na 2003 r. o planowaniu i zagospodarowaniu przestrzen- poprawne formułowanie celów, kierunków, działań nym. i zadań rozwoju oraz ich ocenianie i formułowanie Konieczność monitorowania procesów rozwoju wniosków – wraz z potencjalnym wskazywaniem regionalnego i przestrzennego jak i stanu realizacji działań korekcyjno-naprawczych. poszczególnych dokumentów strategiczno-programo- 7. Monitoring realizacji założeń PZPWP jest jednym wych zadecydowała o traktowaniu w województwie z powiązanych elementów szerszego systemu pomorskim monitoringu jako rozwiązania systemowego, monitoringu rozwoju regionalnego i przestrzennego, obejmującego w sposób zintegrowany zarówno stan, uwzględniającego zagadnienia monitoringu Strategii procesy, jak i realizacje założeń dokumentów. Schemat Rozwoju Województwa Pomorskiego, programów takiego podejścia przedstawia Wykres 28. W ten sposób operacyjnych oraz innych wojewódzkich strategii systemowy charakter monitoringu oddaje najlepiej jego i programów tematycznych (sektorowych) – co szeroka definicja, określająca, że „monitoring regional- oznacza, że powinien być pomyślany jako element ny stanowi proces obserwacji zmian zachodzących w systemu zintegrowanego. obszarze regionu i narzędzie zarządzania jego rozwojem; Celem ogólnym monitoringu realizacji PZPWP jest jest systemem, na który składają się narzędzia informa- odpowiedź na pytanie, w jakim stopniu osiągnięto tyczne, metodologia badań, procedury organizacyjne, zasoby informacyjne i wyniki ich interpretacji”23. Dziennik Urzędowy Województwa Pomorskiego Nr 172 — 13256 — Poz. 3361

Wykres 32. Schemat relacji systemu monitoringu województwa pomorskiego

I. Podstawowe wymogi organizacyjne systemu 7. System będzie operował danymi ekonometrycznymi monitoringu realizacji PZPWP: oraz przestrzennymi – odnoszącymi się do struktury 1. System będzie stanowił składową zintegrowanego administracyjnej (na poziomach NTS 2–5), grup zja- systemu monitoringu rozwoju regionalnego wisk oraz indywidualnych obiektów, uwzględniając i przestrzennego województwa pomorskiego. w miarę możliwości podział na wskaźniki – produktu, 2. System będzie budowany na bazie funkcjonującego rezultatu, oddziaływania. Systemu Informacji o Terenie Województwa 8. Stosowane w systemie monitoringu wskaźniki Pomorskiego, wykonanych prac nad systemu muszą mieć charakter mierzalny i cechować się monitoringu rozwoju regionalnego województwa dostępnością danych dla ich opracowania – z pozio- oraz funkcjonującego przepływu danych, w tym mu statystyki publicznej oraz danych gromadzonych wskaźników i informacji. w instytucjach administracji państwowej (wymóg 3. System będzie prowadzony przez Referat Monitoringu współpracy międzyinstytucjonalnej). Zintegrowanego w Departamencie Rozwoju 9. Z danych systemu i opracowań ewaluacyjnych two- Regionalnego i Przestrzennego – przy współpracy z rzone będą raporty, sprawozdania i opracowania Referatem Gospodarki Przestrzennej. tematyczne – w tym Raport o stanie zagospodaro- 4. Monitoring realizacji Planu będzie w możliwym wania przestrzennego województwa, wykonywany zakresie, oparty o wskaźniki zaproponowane do z częstotliwością przynajmniej raz na cztery lata. monitoringu i oceny realizacji Strategii rozwoju 10. Docelowy system wskaźników stosowanych dla województwa pomorskiego oraz Regionalnego potrzeb monitoringu regionalnego określony Programu Operacyjnego – nawiązując do relacji zostanie po ustaleniu zasad monitoringu wszyst- pomiędzy tymi dokumentami. kich dokumentów strategiczno-operacyjnych dla 5. Wyniki monitoringu PZPWP będą udostępniane w województwa, co pozwoli na spełnienie wymogów postaci publikacji książkowych I elektronicznych, integracyjności badań i zasobów danych oraz ich prezentacji na konferencjach, a także dla komplementarności. upoważnionych instytucji w postaci plików w II. Przedmiot monitoringu formatach zapisów cyfrowych – w tym GIS. Hierarchiczny układ celów, zasad i kierunków gospo- 6. Wskaźniki zastosowane do oceny realizacji PZPWP darowania i kształtowania przestrzeni województwa oraz winny wynikać z przyjętych celów głównych, zadań wymogi prawne raportowania zmian w zagospodaro- szczegółowych i kierunków zagospodarowania waniu przestrzennym pozwalają na wstępne określenie przestrzennego (odpowiadać na pytanie na ile zostały powiązanych z nimi wskaźników monitoringu. one osiągnięte). Dziennik Urzędowy Województwa Pomorskiego Nr 172 — 13257 — Poz. 3361

Tablica 30. Wskaźniki monitoringu realizacji Planu zagospodarowania przestrzennego województwa pomorskiego.

Powiązanie z europejskim (w tym bałtyckim) systemem gospodarki przestrzennej

1. Dostępność drogą lotniczą, morską i lądową (samochodem i koleją) z Trójmiasta do wybranych miast europejskich, w tym bałtyckich. 2. Liczba pasażerów obsłużonych w portach lotniczych w relacji do: PL = 100; UE = 100. 3. Przewozy w portach morskich w tys. ton. 4. Liczba kilometrów zrealizowanych międzynarodowych tras rowerowych.

Wzrost konkurencyjności województwa i efektywności gospodarowania w przestrzeni

1. PKB wg PPS (parytet siły nabywczej) na osobę w relacji do: PL = 100; UE = 100. 2. Liczba i potencjał przedsiębiorstw z list 500 POLITYKI i 2000 Rzeczpospolitej. 3. Liczba podmiotów gospodarczych w województwie oraz w strefach korytarzy transportowych 4. Ceny nieruchomości (m kw. powierzchni mieszkaniowej oraz biurowej w Trójmieście i ośrodkach ponadregionalnych i regionalnych). 5. Wskaźnik atrakcyjności inwestycyjnej województw i podregionów, a także powiatów, obliczany i publikowany przez IBnGR w Gdańsku.

Osiągnięcie średniego europejskiego poziomu rozwoju i jakości życia porównywalnej z krajami europejskimi

1. Powierzchnia mieszkaniowa na jedną osobę w relacji do: PL = 100; UE = 100. 2. Liczba zachorowań na choroby nowotworowe oraz układu krążenia na 10 000 osób w relacji do: PL = 100; UE = 100. 3. Chorobowość na choroby nowotworowe oraz układy krążenia; 4. Liczba łóżek w szpitalach na 10 tys. ludności w powiatach województwa 5. Udział osób z wykształceniem wyższym w relacji do: PL = 100; UE = 100. 6. Udział osób z wykształceniem średnim (matura) w relacji do: PL = 100; UE = 100 7. Liczba uczniów przypadająca na jedno pomieszczenie lekcyjne w szkołach podstawowych, gimnazjalnych i średnich. 8. Liczba uczniów przypadająca na jeden komputer. 9. Liczba ludności przypadająca na 1 placówkę biblioteczną w powiatach województwa

Zahamowanie dewaloryzacji środowiska oraz ochrona jego struktur i wartości

1. Powierzchnia obszarów NATURA 2000 w ha; 2. Powierzchnia parków narodowych i ich otulin w ha; 3. Powierzchnia parków krajobrazowych i ich otulin w ha; 4. Powierzchnia pozostałych form ochrony przyrody w ha; 5. Liczba powołanych obiektów – form ochrony przyrody; 6. Liczba obowiązujących planów ochrony parków narodowych, parków krajobrazowych; 7. Powierzchnia wyznaczonych korytarzy ekologicznych o randze regionalnej i ponadregionalnej; 8. Liczba utworzonych parków kulturowych; 9. Grunty zrekultywowane na obszarach poeksploatacyjnych w ha; 10. Odsetek powierzchni województwa wymagający programów naprawczych w zakresie ochrony powietrza (%); 11. Udział terenów zabudowanych, w tym komunikacyjnych, w powierzchni województwa (%); 12. Zużycie wody na potrzeby gospodarki narodowej i ludności w hm3. 13. Ścieki przemysłowe i komunalne odprowadzane do wód lub do ziemi wymagające oczyszczenia w hm3. 14. Emisja zanieczyszczeń powietrza z zakładów szczególnie uciążliwych w tys. t. 15. Odsetek mieszkańców korzystających z oczyszczalni ścieków (z podziałem na obszary miejskie i wiejskie). 16. Odsetek mieszkańców korzystających z wodociągów (z podziałem na obszary miejskie i wiejskie) [%] 17. Odsetek mieszkańców korzystających z kanalizacji sanitarnej (z podziałem na obszary miejskie i wiejskie) [%] 18. Odpady komunalne zebrane w tys. t. 19. Odsetek odpadów zebranych selektywnie [%] 20. Powierzchnia o szczególnych walorach przyrodniczych prawnie chroniona w % powierzchni ogólnej. 21. Długość rzek w km i powierzchnia jezior w ha o najniższej klasie czystości w km. 22. Liczba ujęć wód i kąpielisk zamkniętych ze względów sanitarnych. 23. Liczba i powierzchnia ustanowionych stref ochronnych ujęć wód oraz obszarów ochronnych zbiorników wód śródlądowych Dziennik Urzędowy Województwa Pomorskiego Nr 172 — 13258 — Poz. 3361

Podwyższenie walorów bezpieczeństwa oraz odporności na skutki awarii i klęsk żywiołowych

1. Liczba wodociągów (z podziałem na wydajności), w których woda nie spełniała wymagań sanitarnych. 2. Liczba i ofiary śmiertelnych wypadków drogowych. 3. Liczba wypadków drogowych. 4. Pojemność obiektów małej retencji (dam³).

Tablica 31. Wskaźniki monitoringu realizacji Planu zagospodarowania przestrzennego województwa pomorskiego – obszar problemowy aglomeracji Trójmiasta.

Poprawa dostępności transportowej drogowej, kolejowej, morskiej i lotniczej

1. Liczba dalekobieżnych połączeń autobusowych do i z aglomeracji. 2. Czas dojazdu samochodem osobowym i ciężarowym do aglomeracji polskich. 3. Liczba pociągów pasażerskich IC do aglomeracji polskich oraz wybranych europejskich. 4. Czas dojazdu pociągiem IC i pociągiem towarowym do aglomeracji polskich oraz wybranych europejskich. 5. Liczba pasażerów przewiezionych koleją do i z aglomeracji w relacjach krajowych. 6. Tonaż towarów przewiezionych koleją do i z aglomeracji w relacjach krajowych. 7. Liczba i rodzaj połączeń promowych. 8. Czas przepływu w połączeniach promowych. 9. Liczba pasażerów przewiezionych do i z aglomeracji promami. 10. Tonaż towarów przewiezionych promami. 11. Liczba stałych połączeń lotniczych oraz lotów nieregularnych do aglomeracji polskich oraz wybranych europejskich i pozaeuropejskich światowych. 12. Czas przelotu do aglomeracji polskich oraz wybranych europejskich i pozaeuropejskich światowych. 13. Liczba pasażerów przewiezionych do i z aglomeracji drogą lotniczą w relacjach krajowych. 14. Liczba pasażerów przewiezionych do i z aglomeracji drogą lotniczą w relacjach zagranicznych. 15. Tonaż towarów (cargo) przewiezionych drogą lotniczą do i z aglomeracji w relacjach krajowych. 16. Tonaż towarów (cargo) przewiezionych drogą lotniczą do i z aglomeracji w relacjach zagranicznych.

Rozwój efektywnego i przyjaznego środowisku transportu publicznego

1. Liczba osób przewiezionych przez transport publiczny w podziale na rodzaj środka. 2. Liczba „eko-przyjaznych” pojazdów transportu publicznego. 3. Dostępność czasowa pomiędzy głównymi celami podróży w aglomeracji. 4. Długość linii tramwajowych / trolejbusowych (km).

Podniesienie konkurencyjności przestrzeni aglomeracji dla rozwoju nowoczesnych technologii i wzmocnienia atrakcyjności inwestycyjnej

1. Liczba i charakterystyka przedsiębiorstw wysokiej techniki. 2. Liczba i charakterystyka instytucji wspomagających rozwój nowoczesnych technologii (np. parki technologiczne i przemysłowe, laboratoria przemysłowe, uczelniane centra wdrażania nowoczesnych technologii). 3. Wielkość inwestycji w przedsiębiorstwach wysokiej techniki

Rozwój funkcji metropolitalnych budujących pozycję i tożsamość

1. Liczba i rodzaj wyspecjalizowanych w obsłudze biznesu firm usługowych. 2. Przedstawicielstwa dyplomatyczne i paradyplomatyczne. 3. Liczba i rodzaj przedstawicielstw organizacji międzynarodowych. 4. Liczba studentów w szkołach wyższych. 5. Liczba studentów zagranicznych w szkołach wyższych. 6. Liczba i rodzaj pozauczelnianych ośrodków naukowo-badawczych najwyższej kategorii. 7. Liczba i rodzaj wydziałów lub instytutów uczelni o najwyższej kategorii. 8. Liczba widzów w teatrach, operze i filharmonii. 9. Liczba pasażerów przewiezionych do i z aglomeracji drogą lotniczą w relacjach zagranicznych. 10. Tonaż towarów (cargo) przewiezionych drogą lotniczą do i z aglomeracji w relacjach zagranicznych. 11. Liczba stałych połączeń lotniczych oraz lotów nieregularnych. 12. Przeładunki w portach morskich. 13. Liczba pociągów pasażerskich IC do i z aglomeracji. 14. Liczba wystaw i targów znaczenia międzynarodowego, krajowego i ponadregionalnego. Dziennik Urzędowy Województwa Pomorskiego Nr 172 — 13259 — Poz. 3361

Ochrona zasobów i struktur środowiska przyrodniczo-kulturowego i krajobrazu warunkujących prawidłowe funkcjonowanie aglomeracji i zapewniających korzystne warunki ekologiczne życia mieszkańców

1. Długość cieków i powierzchnia zbiorników wodnych o najniższej klasie czystości. 2. Liczba kąpielisk i ujęcie wód zamkniętych ze względów sanitarnych. 3. Liczba mieszkańców na obszarze o ponadnormatywnym stężeniu zanieczyszczeń powietrza (niezależnie od rodzaju i źródła). 4. Liczba mieszkańców na obszarze o ponadnormatywnym stężeniu hałasu. 5. Powierzchnia obszarów leśnych. 6. Powierzchnia terenów zielonych. 7. Liczba i powierzchnia obszarów i obiektów objętych różnymi formami powierzchniowej i indywidualnej ochrony przyrody oraz ochrony wód. 8. Powierzchnia obszarów poprzemysłowych wymagających rekultywacji.

Efektywne i zrównoważone wykorzystanie potencjału przyrodniczego i kulturowego dla rozwoju turystyki i rekreacji mieszkańców

1. Liczba noclegów udzielonych turystom w sezonie letnim. 2. Liczba odwiedzających muzea, wystawy, zoo itp. 3. Liczba imprez plenerowych powyżej 1000 uczestników.

Podniesienie sprawności i bezpieczeństwa funkcjonowania infrastruktury technicznej, transportowej i bezpieczeństwa

1. Odsetek mieszkańców korzystających z oczyszczalni ścieków (z podziałem na obszary miejskie i wiejskie) [%]. 2. Odsetek mieszkańców korzystających z wodociągów (z podziałem na obszary miejskie i wiejskie) [%]. 3. Odsetek mieszkańców korzystających z kanalizacji sanitarnej (z podziałem na obszary miejskie i wiejskie) [%]. 4. Liczba, zasięg i lokalizacja powodzi. 5. Liczba i ofiary śmiertelne wypadków drogowych.

Podniesienie warunków i jakości życia mieszkańców aglomeracji

1. Powierzchnia mieszkaniowa na jedną osobę. 2. Udziały w podatkach stanowiących dochody budżetu państwa w budżecie gminy z tytułu podatku dochodowego od osób fizycznych na jedną osobę. 3. Liczba samochodów osobowych na 1000 osób. 4. Przeciętna liczba zachorowań na choroby nowotworowe na 10 000 osób. 5. Udział osób z wykształceniem wyższym. 6. Udział osób z wykształceniem średnim (matura).

1 Zadania te w rozumieniu art. 48 ustawy o planowaniu i za- nr 192, poz. 1385, z późn. zm.) gospodarowania przestrzennym nie spełniają wymogów 14 Przyjęty uchwałą Sejmiku Województwa Pomorskiego nr programów rządowych, gdyż nie podlegały zaopiniowaniu 683/XXIX/08 z dnia 29 listopada 2008 r. przez sejmiki właściwych województw i nie zostały przyjęte 15 Przyjęty uchwałą Zarządu Województwa Pomorskiego nr przez Radę Ministrów w drodze rozporządzenia. 787/137/08 z dnia 5 sierpnia 2008 r. 2 Przyjęty przez Radę Ministrów 7 czerwca 2005 r. 16 Przyjęty uchwałą Sejmiku Województwa Pomorskiego nr 3 Przyjęty przez Sejm Rzeczypospolitej Polskiej w dniu 28 355/24/04 z dnia 14 czerwca 2004 r. marca 2003 r., (Dz. U. 2003, nr 67, poz. 621). 17 Przyjęty uchwałą Sejmiku Województwa Pomorskiego nr 4 Przyjęty uchwałą nr 163/2007 Rady Ministrów z dnia 25 191/XII/07 z dnia 24 września 2007 r. września 2007 r. 18 Przyjęty uchwałą Sejmiku Województwa Pomorskiego nr 5 Przyjęty uchwałą nr 277/2008 Rady Ministrów z dnia 19 1101/LII/06 z dnia 26 października 2006 r. grudnia 2008 r. 19 Na podstawie Uchwały Sejmiku Województwa Pomorskie- 6 Rozporządzenie Rady Ministrów z dnia 12 października go Nr 855/XXXVI/09 z dnia: 2009.06.29 w sprawie ogłosze- 2007 r. w sprawie wykazu przedsięwzięć Euro 2012 (Dz. U. nia tekstu jednolitego Uchwały Nr 683/XXIX/08 Sejmiku nr 192, poz. 1385, z późn. zm.) Województwa Pomorskiego z dnia 28 listopada 2008 roku 7 Dz. U. Nr 115, poz. 1229 z późn. zm. w sprawie uchwalenia Wieloletniego Programu Inwesty- 8 Na podstawie Informacji dla Zarządu Województwa pomor- cyjnego Województwa Pomorskiego na lata 2008 – 2013 skiego ocena realizacji krajowego programu oczyszczania realizowanego przez Samorząd Województwa, z uwzględ- ścieków komunalnych dla aglomeracji w województwie nieniem zmian przyjętych uchwałą Sejmiku Województwa pomorskim Pomorskiego Nr 975/XXXVII/09 z dnia 27 lipca 2009 r. 9 Program wieloletni ustanowiony uchwały nr 163/07 Rady 20 Przyjęty uchwałą nr 365/XXIV/04 Sejmiku Województwa Ministrów z dnia 25 września 2007 r. Pomorskiego z dnia 14 czerwca 2004 r., oraz zaktualizowany 10 Inne inwestycje już zrealizowane w ramach programu: uchwałą nr 787/137/08 Zarządu Województwa Pomorskiego Budowa obwodnicy Chojnic na drodze Nr 22, Przebudowa z dnia 05 sierpnia 2007 r. drogi Nr 20 Żukowo – Gdynia, Przejście przez Starogard 21 Przyjęty uchwałą Sejmiku Województwa Pomorskiego Nr Gdański na drodze Nr 22. 191/XII/07 z dnia 24 września 2007 r. 11 Strategiczny dokument planistyczny przyjęty uchwałą Nr 22 Dutkowski M., 2005. 277 Rady Ministrów z dn. 19.12.2008 r. 23 Czochański J., 2007, System monitoringu regionalnego jako 12 Dz. U. Nr 173, poz. 1219 narzędzie badań krajobrazowych i zarządzania przestrzenią 13 Rozporządzenie Rady Ministrów z dnia 12 października – w druku 2007 r. w sprawie wykazu przedsięwzięć Euro 2012 (Dz. U. Dziennik Urzędowy Województwa Pomorskiego Nr 172 — 13260 — Poz. 3361 Aneksy i spisy Kompensacja przyrodnicza – rozumie się przez to zespół działań obejmujących w szczególności roboty Aneks 1. SŁOWNIK: budowlane, roboty ziemne, rekultywację gleby, zale- Aglomeracja – zgrupowanie na znacznym obszarze sianie, zadrzewianie lub tworzenie skupień roślinności, jednostek osadniczych, w tym ośrodków, z których jeden prowadzących do przywrócenia równowagi przyrodni- lub więcej jest miastem (najczęściej wielkim miastem), czej na danym terenie, wyrównania szkód dokonanych w charakteryzujące się intensywną zabudową, dużą gęstoś- środowisku przez realizację przedsięwzięcia i zachowanie cią zaludnienia; w ramach aglomeracji istotne są silne walorów krajobrazowych. powiązania transportowe i funkcjonalne, które z racji Korytarz ekologiczny – przestrzennie ciągły, nieprze- koncentracji ludności skutkują intensywnym przepływem rwany infrastrukturą techniczną fragment środowiska osób i towarów oraz znaczną wymianą usług; aglome- przyrodniczego z zachowanymi cechami naturalnymi racja stanowi wspólny organizm, poprzez zintegrowanie i funkcjonalnymi, umożliwiającymi przemieszczanie się systemów infrastruktury tworzących ją ośrodków i jed- materii i energii w środowisku oraz migrację organi- nostek osadniczych oraz wzajemne wykorzystywanie zmów żywych (np. pas lasu, dolina rzeczna). potencjałów, którymi one dysponują; aglomeracja nie Korytarz osadniczy – wielkoobszarowe, rozległe jest tożsama z obszarem metropolitalnym (choć może się pasmo osadnicze, rozwijające się wzdłuż korytarza trans- z nią pokrywać), gdyż jej delimitacja wynika z własnych portowego, którego transportowe i funkcjonalne powią- cech przestrzennych (koncentracja osadnictwa, zgrupo- zania są efektem dodatkowym (lub skutkiem ubocznym) wanie jednostek osadniczych, ośrodków) i abstrahuje roli infrastruktury technicznej i komunikacyjnej związanej od roli tego obszaru w sieci osadniczej ponadregional- z tym korytarzem transportowym; ze względu na wielkość nej; definicja ta, oparta na tradycyjnym, urbanistycznym korytarz może mieć skalę europejską (międzynarodową), rozumieniu aglomeracji, związana jest ściśle z opisem krajową, regionalną, subregionalną (makrostruktury o sieci osadniczej, tak więc nie jest tożsama z pojęciem szerokości 20–50 km, obejmujące całe miasta i gminy) określonym w art. 43 ustawy z dnia 18 lipca 2001 r. – lub lokalną (mikrostruktury rozwijające się wzdłuż dróg Prawo wodne (t.j. Dz. U. z 2005 r., nr 239, poz. 2019 z tranzytowych). późn. zm.). Korytarz transportowy – pasmo kumulujące, w zależ- Antropopresja – ogół działań człowieka (planowych ności od skali, szereg powiązań transportowych przynaj- i przypadkowych) mających wpływ na środowisko przy- mniej dwoma rodzajami transportu (transport drogowy rodnicze. i kolejowy) o znaczeniu odpowiednio: europejskim (mię- Bike and Ride (B§ R) – Bike and Ride (B+R) system par- dzynarodowym), krajowym, regionalnym i subregio- kingowy stwarzający dogodne warunki do pozostawienia nalnym (w przypadku makrostruktury) lub lokalnym (w roweru na (strzeżonym) parkingu i kontynuacji podróży przypadku analizy mikrostruktur). środkami transportu publicznego (najczęściej: pociągiem Krajobraz kulturowy – przestrzeń historycznie ukształ- kolei lokalnej lub regionalnej). W najbardziej rozwinię- towana w wyniku działalności człowieka, zawierająca tej formie występuje w postaci tzw. Stacji rowerowych, wytwory cywilizacji oraz elementy przyrodnicze. oferujących oprócz krótko i długoterminowych usług Makrostruktura województwa – struktury przestrzen- parkingowych dla rowerów, również serwis rowerowy, ne o zasięgu ponadlokalnym, wpływające na kształt przechowalnię bagażu, sprzedaż akcesoriów i części, a zagospodarowania rozpatrywany w skali całego woje- także natryski i szatnie. W dużych metropoliach system wództwa. B+R obsługuje większą liczbę klientów niż system P+R Mikrostruktura – lokalne struktury przestrzenne (Park and Ride), zakładający pozostawienie samochodu – wewnętrzna struktura jednostek osadniczych, obsza- na parkingu i kontynuację podróży środkami transportu rów miejskich lub korytarzy osadnictwa, które z punktu publicznego. widzenia skali województwa są traktowane atomo- Chłonność rekreacyjna terenu – wielkość ruchu rekre- wo (niepodzielnie – można mówić o enkapsulacji zja- acyjnego (liczba osób), jaką może przyjąć określony wisk wewnątrz zamkniętego obiektu, postrzeganego z obszar niezagospodarowany infrastrukturą turystyczną, zewnątrz jako całość); mikrostruktura winna być rozpa- bez uruchomienia procesów degradacji elementów śro- trywana dopiero na etapie przenoszenia ustaleń planu dowiska przyrodniczego. województwa do skali opracowań gminnych. Funkcjonalny obszar miejski – ośrodek wraz z jego Metropolizacja – proces przekształcania się przestrze- bezpośrednim otoczeniem, ściśle i wzajemnie powiąza- ni miejskich, polegający na zmianie relacji między mia- nym z ośrodkiem, zawierający szereg jednostek osad- stem centralnym i jego bezpośrednim zapleczem oraz na niczych o łącznej populacji nie mniejszej niż 50 000 nieciągłym sposobie użytkowania przestrzeni zurbanizo- mieszkańców, w którym rdzeń miejski, liczący co naj- wanych. Zmiana relacji polega na osłabieniu lub zerwa- mniej 15.000 mieszkańców, tworzy przynajmniej jedno niu związków gospodarczych miasta z jego regionalnym miasto. Obszary poza rdzeniem określane są odpowied- zapleczem i zastąpieniu ich więziami z innymi metropo- nio sferą wpływu funkcjonalnego obszaru miejskiego. liami w skali kontynentalnej lub światowej. Rola regio- Indykatywny wykaz – wykaz indywidualnych projek- nu ogranicza się do pełnienia funkcji mieszkaniowych tów kluczowych, w tym dużych, w ramach Narodowych i rekreacyjnych dla mieszkańców metropolii, nieciągłość Strategicznych Ram Odniesienia 2007–2013. zaś przestrzeni oznacza, że „sąsiadem” w sensie gospo- Klastry – przestrzennie skoncentrowana grupa przed- darczym i społecznym nie jest już otaczający region, lecz siębiorstw, instytucji i organizacji powiązanych siecią odległa nieraz o setki, a nawet tysiące kilometrów inna pionowych i poziomych zależności, często o charakte- metropolia. rze nieformalnym, która poprzez skupienie szczególnych Obszar obsługi – terytorium wokół ośrodka, na którym zasobów pozwala osiągnąć tym przedsiębiorstwom bilansują się potrzeby i możliwości zaspokajania usług trwałą przewagę konkurencyjną. świadczonych przez instytucje zlokalizowane na terenie Klimat aerosanitarny – ogół warunków topoklimatycz- tego ośrodka, właściwe dla jego rangi. nych i stan zanieczyszczenia powietrza. Obszar metropolitalny – obszar zdefiniowany w ustawie o planowaniu i zagospodarowaniu przestrzen- Dziennik Urzędowy Województwa Pomorskiego Nr 172 — 13261 — Poz. 3361 nym jako obszar wielkiego miasta oraz powiązanego z Przestrzeń publiczna terenów otwartych – tereny nim funkcjonalnie bezpośredniego otoczenia, ustalony rolne, leśne, wód powierzchniowych i nieużytki nie w koncepcji przestrzennego zagospodarowania kraju. objęte zabudową, nie zajęte przez drogi, obiekty i urzą- W odróżnieniu od aglomeracji definiowany wg kryte- dzenia infrastruktury transportowej i technicznej oraz nie rium bogactwa zestawu usług, w tym usług wyższego stanowiące terenów zieleni urządzonej. rzędu, których znaczenie w istotny sposób wyrasta Rdzeń miejski – miasto lub zespół bezpośrednio sąsia- ponad poziom regionalny (tzw. funkcje metropolitalne); dujących ze sobą miast tworzących ciągły (nieprzerwany obszar metropolitalny może być przestrzennie tożsamy przez inne jednostki osadnicze lub przestrzenie otwarte) z aglomeracją (jako bytem określonym wg kryteriów obszar zainwestowania. przestrzennych), obejmując jej całość, ale może rów- Refulacja – prace mające na celu poszerzanie oraz nież stanowić tę część aglomeracji, która wyłącznie ochronę plaży, terenów brzegowych, portów i torów grupuje funkcje metropolitalne; obszar metropolitalny podejściowych itp. Polegają na przetransportowaniu jest więc terytorium, na którym kreuje się jakość zwana (przepompowaniu) piasku m.in. z pogłębiarki rurami z metropolią, ona z kolei stanowi element (węzeł) układu dna morza (akwenu) na plażę i rozgarnięciu go przez ponadregionalnego (krajowego, kontynentalnego, świa- maszyny budowlane. towego). Rekultywacja środowiska – proces przywracania śro- Obszar istniejącego zainwestowania – suma terenów dowisku (lub jego wybranym elementom) charakteru wyznaczonych w momencie analizy przeprowadzanej na zbliżonego do stanu sprzed zaistnienia procesów degra- potrzeby studium lub planu miejscowego, stanowiących dujących i zdolności do funkcjonowania zgodnie z proce- ciągłe obszary wyodrębnione granicami obwodzącymi sami przyrodniczymi, w tym przede wszystkim zdolności najszersze fragmenty zabudowy wraz terenami ziele- do produkcji biomasy, także kształtowanie przydatności ni i przestrzeniami otwartymi, tak aby były spełnione terenów do zainwestowania. warunki: Rewaloryzacja środowiska – proces podnosze- — suma powierzchni działek zabudowanych, lub dla nia (odnawiania) wartości przestrzeni i jej elementów których wydano pozwolenie na budowę, stanowi nie poprzez przekształcanie dotychczasowego stanu do mniej niż 60% całego obszaru, warunków i potrzeb oczekiwanych i planowanych funk- — gęstość zaludnienia tego obszaru, przy uwzględnieniu cji. ludności prognozowanej dla zabudowy, dla której Restytucja środowiska – proces przywracania śro- wydano pozwolenie na budowę, jest nie mniejsza niż dowiska lub jego elementów do stanu naturalnego lub 500 os./km². zbliżonego do naturalnego po ich uprzednim zniszczeniu Obszar Specjalnej Ochrony Ptaków (OSOP) – obszar, (zaniku). wyznaczony zgodnie z przepisami prawa Unii Europej- Różnorodność biologiczna (bioróżnorodność) – zróż- skiej, do ochrony populacji dziko występujących ptaków nicowanie żywych organizmów występujących w ekosy- jednego lub wielu gatunków, w którego granicach ptaki stemach, w obrębie gatunku i między gatunkami, oraz mają korzystne warunki bytowania w ciągu całego życia, zróżnicowanie ekosystemów. w dowolnym jego okresie albo stadium rozwoju. Ruchy masowe ziemi – rozumie się przez to powsta- Obszar zurbanizowany – obszar, na którym gęstość jące naturalnie lub na skutek działalności człowieka osu- zaludnienia, liczona dla całości jednostki administracyj- wanie, spełzywanie lub obrywanie powierzchniowych nej, przekracza 100 os./km². warstw skał, zwietrzeliny i gleby. Ośrodek zintegrowany – aglomeracja lub funkcjonal- Specjalny Obszar Ochrony Siedlisk (SOOS) – obszar ny obszar miejski, składający się z jednostek samorządu wyznaczony (zgodnie z przepisami prawa Unii Europej- terytorialnego, które w sposób sformalizowany koordy- skiej) w celu trwałej ochrony siedlisk przyrodniczych lub nują ze sobą lokalne polityki przestrzenne oraz za pośred- populacji zagrożonych wyginięciem gatunków roślin nictwem wspólnego podmiotu zarządzają przynajmniej lub zwierząt albo w celu odtworzenia właściwego stanu dwoma obsługującymi cały ten obszar zintegrowanymi ochrony siedlisk przyrodniczych lub właściwego stanu systemami: transportowym (w tym systemem transportu ochrony tych gatunków. publicznego) oraz infrastruktury wodociągowo-kanaliza- Strefa usług miejskich – obszar składający się z jed- cyjnej. Oprócz powyższego ośrodkiem zintegrowanym nostek samorządu terytorialnego różnych szczebli, które jest każda gmina miejsko-wiejska. w sposób sformalizowany koordynują ze sobą ponad- Paneuropejskie korytarze transportowe – korytarze lokalną politykę przestrzenną, oraz za pośrednictwem wg ustaleń II Paneuropejskiej Konferencji Transportowej wspólnego podmiotu zarządzają przynajmniej jednym na Krecie w 1994 r. zintegrowanym systemem: systemem transportowym Płat ekologiczny – zwarty i ciągły przestrzennie (w tym systemem transportu publicznego), obsługują- fragment środowiska przyrodniczego z zachowanymi cym cały ten obszar. cechami naturalnymi i funkcjonalnymi oraz wewnętrzną Sfera wpływu – obszar wokół ośrodka powiązany strukturą użytkowania, nieograniczającą przemieszczania funkcjonalnie z ośrodkiem, przez co rozumie się zależ- się materii i energii w środowisku oraz migracji organi- ność od usług publicznych i komercyjnych świadczonych zmów żywych (np. duży kompleks leśny). w ośrodku, powiązanie z rynkiem pracy ośrodka. Pojemność rekreacyjna terenu – wielkość ruchu Synergia, efekt synergiczny – współdziałanie różnych rekreacyjnego (liczba osób), jaką może przyjąć określo- czynników, przynoszące efekt większy niż suma poszcze- ny obszar zagospodarowany infrastrukturą turystyczną, gólnych oddzielnych działań. bez uruchomienia procesów degradacji elementów śro- System obszarów prawnie chronionych – obejmu- dowiska przyrodniczego. je wszystkie formy ochrony przyrody: parki narodowe, Polaryzacja przestrzenna rozwoju – zjawisko polega- rezerwaty przyrody, parki krajobrazowe, obszary chro- jące na zróżnicowaniu regionalnym poziomu rozwoju nionego krajobrazu, obszary NATURA 2000, pomniki społeczno – gospodarczego, tworzące dwa obszary o cał- przyrody, stanowiska dokumentacyjne, użytki ekolo- kowicie odmiennych uwarunkowaniach i perspektywach giczne, zespoły przyrodniczo-krajobrazowe oraz ochronę rozwoju. gatunkową roślin, zwierząt i grzybów. Dziennik Urzędowy Województwa Pomorskiego Nr 172 — 13262 — Poz. 3361 System osadniczy – sieć osadnicza miast i wsi kształ- nr 14, poz. 98); towana na przestrzeni setek lat. 11) Konwencja UNESCO, sporządzona w Paryżu dnia 20 System transportowy – zbiór elementów, relacji i pro- października 2005 r., w sprawie ochrony i promowa- cesów przetwarzających strumień ładunków i pasażerów, nia różnorodności form wyrazu kulturowego, (Dz. U. określany popytem na usługi transportowe. 2007 nr 215, poz. 1585). Walory krajobrazowe – wartości ekologiczne, este- II. Ustawy: tyczne lub kulturowe obszaru oraz związane z nimi rzeźba 1) Ustawa z dnia 21 marca 1985 r. o drogach publicznych terenu, twory i składniki przyrody, ukształtowane przez (tj. Dz. U. 2007 nr 19, poz. 115 z późn. zm.); siły przyrody lub działalność człowieka. 2) Ustawa z dnia 17 maja 1989 r. Prawo geodezyjne Zasoby krajobrazu kulturowego – elementy prze- i kartograficzne (tj. Dz. U. 2005 nr 240, poz. 2027 z strzeni historycznie ukształtowanej w wyniku działal- późn. zm.); ności człowieka, zawierające wytwory cywilizacji oraz 3) Ustawa z dnia 21 marca 1991 r. o obszarach morskich elementy przyrodnicze. Rzeczypospolitej Polskiej i administracji morskiej (tj. Zrównoważony rozwój – rozumie się przez to taki Dz. U. 2003 nr 153, poz. 1502 z późn. zm.); rozwój społeczno-gospodarczy, w którym następu- 4) Ustawa z dnia 28 września 1991 r. o lasach (tj. Dz. U. je proces integrowania działań politycznych, gospo- 2005 nr 45, poz. 435 z późn. zm.); darczych i społecznych, z zachowaniem równowagi 5) Ustawa z dnia 4 lutego 1994 r. - Prawo geologiczne przyrodniczej oraz trwałości podstawowych procesów i górnicze (tj. Dz. U. 2005 nr 228, poz. 1947 z późn. przyrodniczych, w celu zagwarantowania możliwości zm.); zaspokajania podstawowych potrzeb poszczególnych 6) Ustawa z dnia 7 lipca 1994 r. prawo budowlane (tj. społeczności lub obywateli zarówno współczesnego Dz. U. 2006 nr 156, poz. 1118 z późn. zm.); pokolenia, jak i przyszłych pokoleń. 7) Ustawa z dnia 3 lutego 1995 r. o ochronie gruntów rolnych i leśnych (tj. Dz. U. 2004 nr 121, poz. 1266 z Aneks 2. późn. zm.); NAJWAŻNIEJSZE PRZEPISY PRAWA WYMAGAJĄCE 8) Ustawa z dnia 10 kwietnia 1997 r. Prawo energetycz- UWZGLĘDNIENIA W PLANOWANIU ZAGOSPODARO- ne. (tj. Dz. U. 2006 nr 89, poz. 625 z późn. zm.); WANIA PRZESTRZENNEGO 9) Ustawa z dnia 27 czerwca 1997 r. o transporcie kole- Konwencje: jowym (tj. Dz. U. 2007 nr 16, poz. 94 z późn. zm.); 1) Międzynarodowa Konwencja Ochrony Roślin, 10) Ustawa z dnia 21 sierpnia 1997 r. o gospodarce nie- sporządzona w Rzymie dnia 6 grudnia 1951 r. (Dz. U. ruchomościami (tj. Dz. U. 2004 nr 281, poz. 2782 z 2001 nr 15, poz. 151); późn. zm.); 2) Konwencja o obszarach wodno-błotnych mających 11) Ustawa z dnia 5 czerwca 1998 r. o samorządzie woje- znaczenie międzynarodowe, zwłaszcza jako środo- wództwa (tj. Dz. U. 2001 nr 142, poz. 1590 z późn. wisko życiowe ptactwa wodnego, sporządzona w zm.); Ramsarze dnia 2 lutego 1971 r. (Dz. U. 1978 nr 7, 12) Ustawa z dnia 7 maja 1999 r. o ochronie terenów poz. 24); byłych hitlerowskich obozów zagłady (Dz. U. 1999 3) Konwencja w sprawie ochrony światowego dzie- nr 41, poz. 412 z późn. zm.); dzictwa kulturowego i naturalnego, przyjęta w 13) Ustawa z dnia 27 kwietnia 2001 r. Prawo ochrony Paryżu dnia 16 listopada 1972 r. przez Konferencję środowiska (tj. Dz. U. 2008 nr 25, poz. 150 z późn. Generalną Organizacji Narodów Zjednoczonych dla zm.); Wychowania, Nauki i Kultury na jej siedemnastej 14) Ustawa z dnia 27 kwietnia 2001 r. o odpadach (tj. sesji (Dz. U. 1976 nr 32, poz. 190); Dz. U. 2007 nr 39, poz. 251 z późn. zm.); 4) Europejska konwencja o ochronie dziedzictwa arche- 15) Ustawa z dnia 7 czerwca 2001 r. o zbiorowym zaopa- ologicznego (poprawiona), sporządzona w la Valet- trzeniu w wodę i zbiorowym odprowadzeniu ścieków ta dnia 16 stycznia 1992 r. (Dz. U. 1996 nr 120, poz. (tj. Dz. U. 2006 nr 123, poz. 858 z późn. zm.) 564); 16) Ustawa z dnia 6 lipca 2001 r. o zachowaniu naro- 5) Konwencja o ochronie środowiska morskiego dowego charakteru strategicznych zasobów natu- obszaru Morza Bałtyckiego, sporządzona w Helsin- ralnych kraju. (Dz. U. 2001 nr 97, poz. 1051 z późn. kach dnia 9 kwietnia 1992 r. (Dz. U. 2000 nr 28, poz. zm.); 346); 17) Ustawa z dnia 18 lipca 2001 r. Prawo wodne (tj. 6) Ramowa konwencja Narodów Zjednoczonych w Dz. U. 2005 nr 239, poz. 2019 z późn. zm.); sprawie zmian klimatu, sporządzona w Nowym 18) Ustawa z dnia 3 lipca 2002 r. Prawo lotnicze (tj. Dz. U. Jorku dnia 9 maja 1992 r. (Dz. U. 1996 nr 53, poz. 2006 nr 100, poz. 696); 238); 19) Ustawa z dnia 27 marca 2003 r. o planowaniu i za- 7) Konwencja o różnorodności biologicznej, sporządzo- gospodarowaniu przestrzennym (Dz. U. 2003 nr 80, na w Rio de Janeiro dnia 5 czerwca 1992 r. (Dz. U. poz. 171 z późn. zm.); 2002 nr 184, poz. 1532); 20) Ustawa z dnia 28 marca 2003 r. o ustanowieniu pro- 8) Oświadczenie Rządowe z dnia 31 stycznia 1996 r. w gramu wieloletniego „Program ochrony brzegów sprawie ratyfikacji Konwencji o ochronie gatunków morskich” (Dz. U. 2003 nr 67, poz. 621); dzikiej flory i fauny europejskiej oraz ich siedlisk, 21) Ustawa z dnia 28 marca 2003 r. o transporcie kole- sporządzonej w Bernie dnia 19 września 1979 r. jowym (Dz. U. 2003 nr 86, poz. 789 z późn. zm.); (Dz. U. 1996 nr 58, poz. 264); 22) Ustawa z dnia 23 lipca 2003 r. o ochronie zabytków 9) Protokół z Kioto do ramowej konwencji Narodów i opiece nad zabytkami (Dz. U. 2003 nr 162, poz. 1568 Zjednoczonych w sprawie zmian klimatu, sporządzo- z późn. zm.); ny w Kioto dnia 11 grudnia 1997 r. (DZ. U. 2005 nr 23) Ustawa z dnia 16 kwietnia 2004 r. o ochronie przyro- 203, poz. 1684); dy (Dz. U. 2004 nr 92, poz. 880 z późn. zm.); 10) Europejska Konwencja Krajobrazowa, sporządzona 24) Ustawa z dnia 28 lipca 2005 r. o lecznictwie uzdrowi- we Florencji dnia 20 października 2000 r. (Dz. U. 2006 skowym, uzdrowiskach i obszarach ochrony uzdro- Dziennik Urzędowy Województwa Pomorskiego Nr 172 — 13263 — Poz. 3361 wiskowej oraz gminach uzdrowiskowych (Dz. U. wych (Dz. U. 2004 nr 128, poz. 1334 z późn. zm.); 2005 nr 167, poz. 1399 z późn. zm.); 12) Rozporządzenie Ministra Środowiska z dnia 21 lipca 25) Ustawa z dnia 3 października 2008 r., o udostępnia- 2004 r. w sprawie obszarów specjalnej ochrony niu informacji o środowisku i jego ochronie, udziale ptaków Natura 2000 (Dz. U. 2004 r. nr 229, poz. 2313 społeczeń-stwa w ochronie środowiska oraz o oce- z późn. zm.); nach oddziaływania na środowisko (Dz. U. z 2008 nr 13) Rozporządzenie Rady Ministrów z dnia 9 listopada 199, poz. 1227 z późn. zm.). 2004 r. w sprawie określenia rodzajów przedsięwzięć Uchwały: mogących znacząco oddziaływać na środowisko oraz 1) Uchwała Rady Ministrów z 23 grudnia 1987 r. w szczegółowych uwarunkowań związanych z kwalifi- sprawie uznania miasta Ustki za uzdrowisko w kowaniem przedsięwzięć do sporządzenia raportu o oparciu o kąpiele solankowe i wody lecznicze leczone oddziaływaniu na środowisko (Dz. U. 2004, nr 257, są osteoporoza, choroby reumatyczne, schorzenia poz. 2573 z późn. zm.); kardiologiczne, nadciśnie-niowe, dolnych dróg 14) Rozporządzenie Ministra Środowiska z dnia 16 maja oddechowych (M.P. nr 38, poz. 333 z 1987 r.); 2005 r. w sprawie typów siedlisk przyrodniczych oraz 2) Uchwała Sejmu Rzeczpospolitej Polskiej z dnia gatunków roślin i zwierząt, wymagających ochrony 22 maja 2009 r. w sprawie przyjęcia dokumentu w formie wyznaczania obszarów Natura 2000 (Dz. U. „Polityka ekologiczna Państwa w latach 2009 -2012 z 2005 nr 94, poz. 795); perspektywą do roku 2016” (M.P. z 2009, nr 34, poz. 15) Rozporządzenie Ministra Infrastruktury z dnia 26 501). października 2005 r. w sprawie warunków technicz- Rozporządzenia: nych, jakim powinny odpowiadać telekomunikacyjne 1) Rozporządzenie Ministra Transportu i Gospodarki obiekty budowlane i ich usytuowanie (Dz. U. 2005 nr Morskiej z dnia 26 lutego 1996 r. w sprawie warun- 219, poz. 1864); ków tech-nicznych, jakim powinny odpowiadać 16) Rozporządzenie Ministra Gospodarki z dnia 21 listo- skrzyżowania linii kolejowych z drogami publicznymi pada 2005 r. w sprawie warunków technicznych, i ich usytuowanie (Dz. U. 1996 nr 33, poz. 144 z późn. jakim powinny odpowiadać bazy i stacje paliw płyn- zm.); nych, rurociągi przesyłowe dalekosiężne służące do 2) Rozporządzenie Ministra Transportu i Gospodar- transportu ropy naftowej i produktów naftowych ki Morskiej z dnia 10 września 1998 r. w sprawie i ich usytuowanie (Dz. U. 2005 nr 243, poz. 2063 z warunków technicznych, jakim powinny odpowiadać późn. zm.); budowle kolejowe i ich usytuowanie (Dz. U. 1998 nr 17) Rozporządzenie Rady Ministrów z dnia 20 marca 151, poz. 987); 2007 r. w sprawie wykazu linii kolejowych o znacze- 3) Rozporządzenie Rady Ministrów z dnia 15 grudnia niu państwowym (Dz. U. 2007 nr 61, poz. 412); 1998 r. w sprawie ustalenia wykazu dróg krajowych 18) Rozporządzenie Ministra Środowiska z dnia 20 kwiet- i wojewódz-kich (Dz. U. 1998 nr 160, poz. 1071); nia 2007 r. w sprawie warunków technicznych, jakim 4) Rozporządzenie Ministra Zdrowia i Opieki Społecznej powinny odpowiadać budowle hydrotechniczne i ich z dnia 27 stycznia 1999 r. w sprawie uznania miasta usytuowanie (Dz. U. 2007 nr 86, poz. 579); Sopot za uzdrowisko, prowadzona działalność lecz- 19) Rozporządzenie Ministra Środowiska z dnia 15 grud- nicza oparta jest na kąpielach w wodzie morskiej, nia 2008 r. w sprawie ustanowienia planu ochrony kąpielach solankowych, zabiegach borowinowych dla Parku Narodowego „Bory Tucholskie” (Dz. U. (Dz. U. 1999 nr 10, poz. 94); 2008 nr 230, poz. 1545 z późn. zm.); 5) Rozporządzenie Ministra Transportu i Gospodarki 20) Rozporządzenie Nr 6/2001 Wojewody Pomorskiego z Morskiej z dnia 2 marca 1999 r. w sprawie warun- dnia 7 sierpnia 2001, w sprawie ustanowienia „Planu ków technicznych, jakim powinny odpowiadać drogi ochrony Wdzydzkiego Parku Krajobrazowego” (Dz. publiczne i ich usytuowanie (Dz. U.1999 nr 43, poz. Urz.Woj.Pom. 2001 nr 64, poz. 748); 430); 21) Rozporządzenie Nr 8/2002 Wojewody Pomorskie- 6) Rozporządzenie Rady Ministrów z dnia 18 czerwca go z dnia 26 lipca 2002 r. w sprawie wprowadzenia 2001 r. w sprawie ustalenia morskich i stałych lotni- Obszaru Ograniczonego Użytkowania wokół lotniska czych przejść granicznych oraz rodzaju ruchu dozwo- im. Lecha Wałęsy w Gdańsku (Dz.Urz.Woj.Pom. 2002 lonego przez te przejścia. (Dz. U. 2001 nr 62, poz. 632 nr 49, poz. 2036); z późn. zm.); 22) Rozporządzenie Nr 4/2004 Wojewody Pomorskiego 7) Rozporządzenie Ministra Gospodarki z dnia 30 lipca z dnia 16 marca 2004, zmieniające rozporządzenie w 2001 r. w sprawie warunków technicznych, jakim sprawie utworzenia Obszaru Ograniczonego Użytko- powinny odpowiadać sieci gazowe (Dz. U. 2001 nr wania wokół Lotniska Wojskowego w Królewie Mal- 97, poz. 1055); borskim powiat malborski (Dz.Urz.Woj.Pom. 2004 nr 8) Rozporządzenie Ministra Środowiska z 14 sierpnia 36, poz. 744); 2001 r. w sprawie określenia rodzajów siedlisk przy- 23) Rozporządzenie Nr 52/06 Wojewody Pomorskiego z rodniczych podlegających ochronie (Dz. U. 2001 nr dnia 15 maja 2006 r. w sprawie Wdzydzkiego Parku 92, poz. 1029); Krajobrazowego (Dz.Urz.Woj.Pom. 2006 nr 58, poz. 9) Rozporządzenie Rady Ministrów z dnia 2 marca 1189); 2004 r. w sprawie Słowińskiego Parku Narodowego 24) Rozporządzenie Nr 53/06 Wojewody Pomorskiego z (Dz. U. 2004 nr 43, poz. 390); dnia 15 maja 2006 r. w sprawie Zaborskiego Parku 10) Rozporządzenie Ministra Infrastruktury z dnia 7 maja Krajobrazowego (Dz.Urz.Woj.Pom. 2006 nr 58, poz. 2004 r. w sprawie sposobu uwzględniania w zago- 1190); spodarowaniu przestrzennym potrzeb obronności 25) Rozporządzenie Nr 54/06 Wojewody Pomorskiego z i bezpieczeństwa państwa (Dz. U. 2004 nr 125, poz. dnia 15 maja 2006 r. w sprawie Kaszubskiego Parku 1309); Krajobrazowego (Dz.Urz.Woj.Pom. 2006 nr 58, poz. 11) Rozporządzenie Rady Ministrów z dnia 15 maja 1191); 2004 r. w sprawie sieci autostrad i dróg ekspreso- 26) Rozporządzenie Nr 55/06 Wojewody Pomorskiego z Dziennik Urzędowy Województwa Pomorskiego Nr 172 — 13264 — Poz. 3361 dnia 15 maja 2006 r. w sprawie Nadmorskiego Parku KPZK. Krajobrazowego (Dz.Urz.Woj.Pom. 2006 nr 58, poz. Kostarczyk A., Przewoźniak M., Identyfikacja struktury 1192); przyrodniczej i dziedzictwa kulturowego oraz koncepcja 27) Rozporządzenie Nr 56/06 Wojewody Pomorskiego z przestrzenna ich ochrony i kształtowania w wojewódz- dnia 15 maja 2006 r. w sprawie Parku Krajobrazowe- twie pomorskim, maszynopis, Urząd Marszałkowski go „Mierzeja Wiślana” (Dz.Urz.Woj.Pom. 2006 nr 58, Województwa Pomorskiego, Gdańsk 2001. poz. 1193); Kudłacz T., Markowski T., Zintegrowany rozwój aglo- 28) Rozporządzenie Nr 57/06 Wojewody Pomorskiego z meracji jako podstawa budowania konkurencyjności dnia 15 maja 2006 r. w sprawie Trójmiejskiego Parku polskiej przestrze-ni społeczno-gospodarczej, „Studia Krajobrazowego (Dz.Urz.Woj.Pom. 2006 nr 58, poz. Regionalne i Lokalne”, 2002, nr 2–3. 1194); Markowski T., Zarządzanie rozwojem miast, Wydaw- 29) Rozporządzenie Nr 58/06 Wojewody Pomorskiego z nictwo Naukowe PWN, Warszawa 1999. dnia 15 maja 2006 r. w sprawie Parku Krajobrazowe- Narodowa Strategia Rozwoju Transportu na lata go „Dolina Słupi” (Dz.Urz.Woj.Pom. 2006 nr 58, poz. 2000–2006, MTiGM, Warszawa 2000. 1195); Ocena funkcjonowania i kierunki rozwoju infrastruk- 30) Rozporządzenie Nr 59/06 Wojewody Pomorskiego z tury transportowej w Obszarze Metropolitalnym Zatoki dnia 15 maja 2006 r. w sprawie Tucholskiego Parku Gdańskiej, Fundacja Rozwoju Inżynierii Lądowej, Gdańsk, Krajobrazowego (Dz.Urz.Woj.Pom. 2006 nr 58, poz. listopad 2004. 1196); Ocena roczna jakości powietrza w województwie 31) Rozporządzenie Nr 60/06 Wojewody Pomorskiego z pomorskim za 2006 r., WIOŚ, Gdańsk 2007. dnia 15 maja 2006 r. w sprawie Parku Krajobrazowe- Ochrona środowiska 2007. Informacje i opracowania go Pojezierza Iławskiego (Dz.Urz.Woj.Pom. 2006 nr statystyczne, GUS, Warszawa 2007. 58, poz. 1197); Opoczyński K., Synteza wyników pomiaru ruchu 32) Rozporządzenie Nr 23/07 Wojewody Pomorskiego z na drogach wojewódzkich w 2005 r. Biuro Projekto- dnia 6 lipca 2007 r. zmieniające rozporządzenie (Nr wo-Badawcze Dróg i Mostów Sp. z o.o. Transprojekt 5/05 z dnia 24 marca 2005 r., Dz. U.Woj.Pom. 2005 – Warszawa, maszynopis, Pracownia Ruchu i Studiów nr 29, poz. 585) w sprawie obszarów chronionego Drogowych, Warszawa 2006. krajobrazu w województwie pomorskim (Dz.Urz.Woj. Paner H., Waloryzacja regionalnych zasobów dziedzi- Pom. 2007 nr 117, poz. 2036); ctwa archeologicznego (identyfikacja zasobów o zna- 33) Rozporządzenie Nr 33/07 Wojewody Pomorskiego z czeniu europejskim, krajowym, regionalnym), Gdańsk dnia 12 grudnia 2007 r. w sprawie programu ochro- 2004. ny powietrza dla aglomeracji trójmiejskiej (Dz.Urz. Pankau F., Transformacja struktury funkcjonalno- Woj.Pom. 2008 nr 1, poz. 45). przestrzennej Trójmiasta, [w:] Kształtowanie ładu prze- Zarządzenia i rozporządzenia Prezydenta RP: strzennego polskich metropolii w procesie transformacji 1) Zarządzenie Prezydenta RP z dnia 8.września 1994 w ustrojowej III RP, red. J. Kołodziejski i T. Parteka, Biule- sprawie uznania za pomnik historii (M.P. 1994, nr 50, tyn KPZK PAN, Warszawa 2001, z. 193. poz. 415), - Gdańska – miasta w zasięgu obwarowań Pietruszewski J., Delimitacja obszaru metropolitalne- z XVII wieku; go Zatoki Gdańskiej, maszynopis, Urząd Marszałkowski 2) Zarządzenie Prezydenta RP z dnia 8 września 1994 w Województwa Pomorskiego, Gdańsk 2003. sprawie uznania za pomnik historii (M.P. 1994, nr 50, Pietruszewski J., Stan szkolnictwa wyższego w metro- poz. 420), - Malborka – zespołu zamku krzyżackiego; polii trójmiasta. Szkolnictwo wyższe trójmiasta na tle 3) Rozporządzenie Prezydenta RP z dnia 22 sierpnia kraju problemy bazy dydaktyczno-badawczej, maszyno- 2003 w sprawie uznania za pomnik historii (Dz. U. pis, Urząd Marszałkowski Województwa Pomorskiego, 2003 nr 148, poz. 1448), - Gdańska – pola bitwy na Gdańsk 2006. Westerplatte. Plan Gospodarki Odpadami Województwa Pomor- Obwieszczenia: skiego 2010, red. A. Grapatyn-Korzeniowska, Pomorskie 1) Obwieszczenie Prezesa Rady Ministrów z dnia 26 lipca Studia Regionalne, Urząd Marszałkowski Województwa 2001, Koncepcja polityki przestrzennego zagospoda- Pomorskiego, Gdańsk 2007. rowania kraju (MP nr 26, poz. 432). Plan strategiczno-operacyjny równoważenia struktu- ry aglomeracji Trójmiasta, red. A. Baranowski, Wydział Aneks 3. Architektury Politechniki Gdańskiej, maszynopis, Urząd BIBLIOGRAFIA MATERIAŁÓW ŹRÓDŁOWYCH Marszałkowski Województwa Pomorskiego, Gdańsk Bańkowska B., Identyfikacja i potencjał rozwojowy 2000. funkcji metropolitalnych w obszarze metropolitalnym Plan zagospodarowania Przestrzennego województwa Trójmiasta, [w:] Studia nad obszarem metropolitalnym pomorskiego, red. F. Pankau, Pomorskie Studia Regio- Trójmiasta, red. F. Pankau, Pomorskie Studia Regional- nalne, Urząd Marszałkowski Województwa Pomorskiego, ne, UMWP, Gdańsk 2006. Gdańsk 2002. Dutkowski M., „Pomorski Przegląd Gospodarczy”, Polityka Transportowa Państwa na lata 2005–2025, IBnGR, Gdańsk 2001, nr 2. Ministerstwo Infrastruktury, Warszawa, styczeń 2005. ESPON in progress. Preliminary results by autumn Pomorski region funkcjonalny. Studium geograficz- 2003. no-przyrodnicze, red. J. Kołodziejski, maszynopis, Urząd Kochanowska D., Koncepcja kształtowania metro- Marszałkowski Województwa Pomorskiego, Gdańsk politalnego systemu usług i przestrzeni publicznych, 2000. [w:] Studia nad obszarem metropolitalnym Trójmiasta, Program Budowy dróg Krajowych, Ministerstwo red. F. Pankau, Pomorskie Studia Regionalne, UMWP, Transportu, Warszawa, maj 2007. Gdańsk 2006. Program Ochrony Środowiska Województwa Pomor- Korcelli P., Zmiany systemu osadniczego polski na tle skiego na lata 2007–2010 z uwzględnieniem perspektywy przemian demograficznych, ekspertyza do aktualizacji 2011–2014, red. K. Wojcieszyk, Pomorskie Studia Regio- Dziennik Urzędowy Województwa Pomorskiego Nr 172 — 13265 — Poz. 3361 nalne, Urząd Marszałkowski Województwa Pomorskiego, 2005. Gdańsk 2007. Strategia dla Transportu Kolejowego do roku 2009, Program opieki nad zabytkami województwa pomor- Ministerstwo Transportu, Warszawa, sierpień 2006. skiego na lata 2007–2010, red. r. Wierzchołowska, T. Bły- Strategia rozwoju turystyki w województwie pomor- skosz, Urząd Marszałkowski Województwa Pomorskiego, skim na lata 2004–2013, red. M. Wanagos, Pomorskie Gdańsk 2007. Studia Regional-ne, Urząd Marszałkowski Województwa Program rozwoju produktów turystycznych wojewódz- Pomorskiego, Gdańsk 2004. twa pomorskiego, red. M. Wanagos, Urząd Marszałkow- Strategia rozwoju województwa pomorskiego, red. r. ski Województwa Pomorskiego, Gdańsk 2004. Matczak, Pomorskie Studia Regionalne, Urząd Marszał- Program Rozwoju Sieci Lotnisk i Lotniczych Urządzeń kowski Województwa Pomorskiego, Gdańsk 2005. Naziemnych, Ministerstwo Transportu, Warszawa, maj Strategia rozwoju województwa pomorskiego, red. T. 2007. Parteka, Pomorskie Studia Regionalne, Urząd Marszał- Przewoźniak M., Konflikty w zagospodarowaniu prze- kowski Województwa Pomorskiego, Gdańsk 2000. strzennym obszaru przybrzeżnego województwa pomor- Studia nad obszarem metropolitalnym Trójmiasta, skiego, Gdańsk 2007. red. F. Pankau, Pomorskie Studia Regionalne, Urząd Mar- Raport na temat wielkich miast Gdańsk, Price Water szałkowski Województwa Pomorskiego, Gdańsk 2006. House Coopers, 2007. Studia przyrodniczo-krajobrazowe województwa Raport o stanie środowiska województwa pomorskie- pomorskiego, red. J. T. Czochański, M. Kistowski, Pomor- go, WIOŚ Gdańsk, Gdańsk 2005. skie Studia Regionalne, Urząd Marszałkowski Wojewódz- Raport o stanie zachowania zabytków. Wojewódz- twa Pomorskiego, Gdańsk 2006. two pomorskie, Wojewódzki Urząd Ochrony Zabytków Studium ekofizjograficzne województwa pomorskie- w Gdańsku, Gdańsk 2004. go, red. J. T. Czochański, Pomorskie Studia Regional- Raport o stanie zagospodarowania przestrzenne- ne, Urząd Marszałkowski Województwa Pomorskiego, go kraju, Ministerstwo Budownictwa, Warszawa, luty Słupsk–Gdańsk 2006. 2007. Studium strategicznego rozwoju sieci lotnisk na tere- Raport o stanie zagospodarowania przestrzennego nie województwa pomorskiego, Price Water House Coo- województwa pomorskiego. Ocena realizacji inwestycji, pers, Warszawa, maj 2008. red. F. Pankau, Pomorskie Studia Regionalne, Urząd Mar- Szefler K., Furmańczyk K., Zagospodarowanie i rozwój szałkowski Województwa Pomorskiego, Gdańsk 2006. przestrzenny strefy przybrzeżnej Bałtyku – rekomenda- Regionalny Program Operacyjny Województwa cje dla KPZK, materiały Okrągłego Stołu nt. priorytetu Pomorskiego na lata 2007–2013, Narodowe Strategiczne „Środowisko” w ramach Strategii UE dla regionu Morza Ramy Odniesienia 2007–2013 – Polska, dokument przy- Bałtyckiego, Gdańsk, 13 listopada 2008. jęty przez Zarząd Województwa Pomorskiego w dniu 2 Urban Pattern Specification, Stephen Marshall- października 2007 r., w związku z decyzją nr K(2007)4209 Institute of Community Studies, London 21St January Komisji Wspólnot Europejskich z dn. 4 września 2007. 2005. Rocznik Ochrony Środowiska 2006, GUS, Warszawa Utrzymać Europę w ruchu – zrównoważona mobilność 2006. dla naszego kontynentu. Komunikat Komisji dla Rady Rocznik Statystyczny Województwa Pomorskiego i Parlamentu Europejskiego, Przegląd średniookresowy 2005, US w Gdańsku, Gdańsk 2005. Białej Księgi Komisji Europejskiej dotyczącej transportu Rocznik Statystyczny Województwa Pomorskiego z 2001 r. 2006, US w Gdańsku, Gdańsk 2006. Uwarunkowania i kierunki rozwoju turystyki w woje- Rocznik Statystyczny Województwa Pomorskiego wództwie pomorskim, red. M. Wanagos, Pomorska 2007, US w Gdańsku, Gdańsk 2007. Regionalna Organizacja Turystyczna, Urząd Marszałkow- Rocznik Statystyczny Województwa Pomorskiego ski Województwa Pomorskiego, Gdańsk 2004. 2008, US w Gdańsku, Gdańsk 2008. Województwo Pomorskie – Ocena stanu i efektywno- Sagan I., Równoważenie procesów suburbanizacji w ści pomocy społecznej w 2006 r., Wydział Polityki Spo- obszarze metropolitalnym Trójmiasta, maszynopis Urząd łecznej Pomorskiego Urzędu Wojewódzkiego w Gdańsku, Marszałkowski Województwa Pomorskiego, Gdańsk październik 2007. Dziennik Urzędowy Województwa Pomorskiego Nr 172 — 13266 — Poz. 3361 Dziennik Urzędowy Województwa Pomorskiego Nr 172 — 13267 — Poz. 3361 Dziennik Urzędowy Województwa Pomorskiego Nr 172 — 13268 — Poz. 3361 Dziennik Urzędowy Województwa Pomorskiego Nr 172 — 13269 — Poz. 3361 Dziennik Urzędowy Województwa Pomorskiego Nr 172 — 13270 — Poz. 3361 Dziennik Urzędowy Województwa Pomorskiego Nr 172 — 13271 — Poz. 3361 Dziennik Urzędowy Województwa Pomorskiego Nr 172 — 13272 — Poz. 3361 Dziennik Urzędowy Województwa Pomorskiego Nr 172 — 13273 — Poz. 3361 Dziennik Urzędowy Województwa Pomorskiego Nr 172 — 13274 — Poz. 3361 Dziennik Urzędowy Województwa Pomorskiego Nr 172 — 13275 — Poz. 3361 Dziennik Urzędowy Województwa Pomorskiego Nr 172 — 13276 — Poz. 3361 Dziennik Urzędowy Województwa Pomorskiego Nr 172 — 13277 — Poz. 3361 Dziennik Urzędowy Województwa Pomorskiego Nr 172 — 13278 — Poz. 3361 Dziennik Urzędowy Województwa Pomorskiego Nr 172 — 13279 — Poz. 3361 Dziennik Urzędowy Województwa Pomorskiego Nr 172 — 13280 — Poz. 3361 Dziennik Urzędowy Województwa Pomorskiego Nr 172 — 13281 — Poz. 3361 Dziennik Urzędowy Województwa Pomorskiego Nr 172 — 13282 — Poz. 3361 Dziennik Urzędowy Województwa Pomorskiego Nr 172 — 13283 — Poz. 3361 Dziennik Urzędowy Województwa Pomorskiego Nr 172 — 13284 — Poz. 3361 Dziennik Urzędowy Województwa Pomorskiego Nr 172 — 13285 — Poz. 3361 Dziennik Urzędowy Województwa Pomorskiego Nr 172 — 13286 — Poz. 3361 Dziennik Urzędowy Województwa Pomorskiego Nr 172 — 13287 — Poz. 3361 Dziennik Urzędowy Województwa Pomorskiego Nr 172 — 13288 — Poz. 3361 Dziennik Urzędowy Województwa Pomorskiego Nr 172 — 13289 — Poz. 3361 Dziennik Urzędowy Województwa Pomorskiego Nr 172 — 13290 — Poz. 3361 Dziennik Urzędowy Województwa Pomorskiego Nr 172 — 13291 — Poz. 3361 Dziennik Urzędowy Województwa Pomorskiego Nr 172 — 13292 — Poz. 3361 Dziennik Urzędowy Województwa Pomorskiego Nr 172 — 13293 — Poz. 3361 Dziennik Urzędowy Województwa Pomorskiego Nr 172 — 13294 — Poz. 3361 Dziennik Urzędowy Województwa Pomorskiego Nr 172 — 13295 — Poz. 3361 Dziennik Urzędowy Województwa Pomorskiego Nr 172 — 13296 — Poz. 3361 Dziennik Urzędowy Województwa Pomorskiego Nr 172 — 13297 — Poz. 3361 Dziennik Urzędowy Województwa Pomorskiego Nr 172 — 13298 — Poz. 3361 Dziennik Urzędowy Województwa Pomorskiego Nr 172 — 13299 — Poz. 3361 Dziennik Urzędowy Województwa Pomorskiego Nr 172 — 13300 — Poz. 3361 Dziennik Urzędowy Województwa Pomorskiego Nr 172 — 13301 — Poz. 3361 Dziennik Urzędowy Województwa Pomorskiego Nr 172 — 13302 — Poz. 3361 Dziennik Urzędowy Województwa Pomorskiego Nr 172 — 13303 — Poz. 3361 Dziennik Urzędowy Województwa Pomorskiego Nr 172 — 13304 — Poz. 3361 Dziennik Urzędowy Województwa Pomorskiego Nr 172 — 13305 — Poz. 3361 Dziennik Urzędowy Województwa Pomorskiego Nr 172 — 13306 — Poz. 3361 Dziennik Urzędowy Województwa Pomorskiego Nr 172 — 13307 — Poz. 3361 Dziennik Urzędowy Województwa Pomorskiego Nr 172 — 13308 — Poz. 3361 Dziennik Urzędowy Województwa Pomorskiego Nr 172 — 13309 — Poz. 3361 Dziennik Urzędowy Województwa Pomorskiego Nr 172 — 13310 — Poz. 3361 Dziennik Urzędowy Województwa Pomorskiego Nr 172 — 13311 — Poz. 3361 Dziennik Urzędowy Województwa Pomorskiego Nr 172 — 13312 — Poz. 3361 Dziennik Urzędowy Województwa Pomorskiego Nr 172 — 13313 — Poz. 3361 Dziennik Urzędowy Województwa Pomorskiego Nr 172 — 13314 — Poz. 3361 Dziennik Urzędowy Województwa Pomorskiego Nr 172 — 13315 — Poz. 3361 Dziennik Urzędowy Województwa Pomorskiego Nr 172 — 13316 — Poz. 3361 Dziennik Urzędowy Województwa Pomorskiego Nr 172 — 13317 — Poz. 3361 Dziennik Urzędowy Województwa Pomorskiego Nr 172 — 13318 — Poz. 3361 Dziennik Urzędowy Województwa Pomorskiego Nr 172 — 13319 — Poz. 3361 Dziennik Urzędowy Województwa Pomorskiego Nr 172 — 13320 — Poz. 3361 Dziennik Urzędowy Województwa Pomorskiego Nr 172 — 13321 — Poz. 3361 Dziennik Urzędowy Województwa Pomorskiego Nr 172 — 13322 — Poz. 3361 Dziennik Urzędowy Województwa Pomorskiego Nr 172 — 13323 — Poz. 3361 Dziennik Urzędowy Województwa Pomorskiego Nr 172 — 13324 — Poz. 3361 Dziennik Urzędowy Województwa Pomorskiego Nr 172 — 13325 — Poz. 3361 Dziennik Urzędowy Województwa Pomorskiego Nr 172 — 13326 — Poz. 3361 Dziennik Urzędowy Województwa Pomorskiego Nr 172 — 13327 — Poz. 3361 Dziennik Urzędowy Województwa Pomorskiego Nr 172 — 13328 — Poz. 3361