Veerse Meer – 2009 + 2015 & Oosterscheldekering 2015
Total Page:16
File Type:pdf, Size:1020Kb
Herfstkampen Zoogdierwerkgroep Zeeland Veerse Meer – 2009 + 2015 & Oosterscheldekering 2015 Zoogdierwerkgroep Zeeland Herfstkampen Zoogdierwerkgroep Zeeland Veerse Meer – 2009 + 2015 & Oosterscheldekering 2015 rapportage: Kees de Kraker foto’s: Lucien Calle, Sandra Dobbelaar, André Hannewijk, Kees de Kraker, Bas de Maat, Jeroen Willemsen. Omslag: Figuur 1. Grootoorvleermuizen in vleermuiskast bos Middelplaten/De Piet, 3 oktober 2015. Foto: Jeroen Willemsen. Meer info over controle van de vleermuiskasten op blz. 22. Figuur 2. Gezicht op Veere. Foto: André Hannewijk. maart 2016 ® ZWZ Zoogdierwerkgroep Zeeland Zoogdiervereniging VZZ De Zoogdierwerkgroep Zeeland is een van de werkgroepen van de landelijke Zoogdiervereniging VZZ. De werkgroep verzamelt gegevens over het voorkomen van zoogdieren in de Provincie Zeeland en geeft voorlichting en advies met betrekking tot het omgaan met zoogdieren. Info: John van Vliet - [email protected] Kees de Kraker – [email protected] Nanning-Jan Honingh - [email protected] 2 Veerse Meer 2009,2015 + Oosterscheldekering 2015 Figuur 3. Kamplocatie en onderzoeksgebieden in 2015. Herfstkampen Zoogdierwerkgroep Zeeland Veerse Meer – 2009 + 2015 & Oosterscheldekering 2015 rapportage Kees de Kraker 3 Zoogdierwerkgroep Zeeland Figuur 4. Overzicht ZWZ-kamplocaties 2000-2014. Figuur 5. Voorlichtingsbord over Noordse woelmuis op Haringvreter geplaatst door Stichting Landschapsbeheer Zeeland. Cartoons van Jo de Putter /Dokus (†) , communicatiebureau Deelstra & De Jong. 4 Veerse Meer 2009,2015 + Oosterscheldekering 2015 Inleiding Jaarlijks houdt de Zoogdierwerkgroep Zeeland een herfstkamp waarbij een deel van Zeeland onderzocht wordt op het voorkomen van (kleine) zoogdieren. In de 15 jaar dat de werkgroep nu bestaat zijn al heel wat gebieden onderzocht van Oost Zeeuws-Vlaanderen tot Schouwen en van Tholen tot aan West Zeeuws-Vlaanderen. Nadat in eerste instantie de kampen vooral gericht waren op het verzamelen van zoveel mogelijk verspreidingsgegevens ten behoeve van de Zeeuwse zoogdieratlas, is de urgentie daarvan met het verschijnen van deze atlas in 2009, afgenomen. Meer specifieke vragen zoals de aanwezigheid van de Noordse woelmuis ten zuiden van de Oosterschelde en de Ondergrondse woelmuis op de dijken van Zuid-Beveland waren zaken die sindsdien aandacht kregen. Vooral het voorkomen van de Noordse woelmuis, die ook in Zeeland in zijn voortbestaan bedreigd wordt, is de laatste jaren doel van ons onderzoek geweest. Ook bij dit herfstkamp was dat weer het geval. Locaties en doel van het onderzoek in 2015 Uit eerder onderzoek bleek dat er in 2009 en 2010 nog steeds Noordse woelmuizen voorkwamen op de Haringvreter en de Middelplaten in het Veerse Meer. Het ging daarbij om de enige ons bekende restanten van de Noordse woelmuispopulatie ten zuiden van de Oosterschelde. “Omdat de Noordse woelmuis hier samen voorkomt met Veldmuis en Aardmuis is de kans groot dat de Noordse woelmuis het tegen deze concurrenten aflegt en binnen afzienbare tijd hier verdwenen zal zijn”, was destijds de gedachte. Nu zijn we 5 jaar verder. Op de Middelplaten zijn er door Natuurmonumenten een aantal maatregelen genomen die gunstig zijn voor Noordse woelmuis, op de Haringvreter is de situatie door toename van struweel en begrazing door talrijke Damherten mogelijk ongunstiger geworden. Hoe is hier nu gesteld met de Noordse woelmuis? Zitten ze er nog of zijn ze vrijwel zeker uitgestorven? Daarnaast willen we graag weten of er nieuwe ontwikkelingen zijn in de gebieden langs de Stormvloedkering in de monding van de Oosterschelde. Zijn er soorten die dit gebied sinds de laatste inventarisatie (circa 10 jaar geleden) bereikt hebben? Wie weet vinden we er Noordse woelmuis, die tot vlakbij de aanzet van de kering op Schouwen voorkomt. De kans daarop is niet groot, maar we zijn benieuwd! Naast het verslag van het herfstkamp in 2015 wordt hier tevens kort verslag gedaan over het herfstkamp in 2009 wat er eerder nog niet van gekomen was. Tevens zijn de resultaten opgenomen van een in 2010 door de Zoogdiervereniging georganiseerd internationaal kamp waarbij een aantal gebieden in en om het Veerse Meer zijn onderzocht. Samen met de gegevens uit 2015 wordt op deze wijze de problematiek rond het voorkomen van de Noordse woelmuis in het Veerse Meer in kaart gebracht. Kampverblijf en voorbereidingen André Hannewijk regelde dat we het kantoor van de Stichting Zeeschelp als kampverblijf konden gebruiken. Het betreft een keet bij de Jacobahaven aan de voet van de Oosterscheldekering op Noord- Beveland, die jaren geleden in gebruik was bij Rijkswaterstaat. De Stichting Zeeschelp zet het vroegere onderzoekswerk van Rijkswaterstaat aan onderwaterleven en sedimentatieprocessen op eigen wijze voort. De geur van bodemmonsters en algenkweek was daar niet te missen. Proviand en pindasoep werd verzorgd door Kees de Kraker, evenals het regelen van de noodzakelijke vergunningen voor het te verrichten onderzoek. Weersomstandigheden tijdens het kamp maandag 28 september – vrij zonnig, tamelijk zwakke NO-wind dinsdag 29 september – zonnig, matige NO-wind, warm vrijdag 2 oktober – zonnig, tamelijk zwakke NO-wind, warm zaterdag 3 oktober – vrij zonnig en tamelijk warm, weinig wind/zwakke NW-wind zondag 4 oktober – zonnig en vrij warm, zwakke ZW-wind Plaatsen vallen Van de Veldwerkgroep van de Zoogdiervereniging werden 250 inloopvallen (Longworth) geleend. Op maandagochtend zijn de vallen in de gebieden langs de Oosterscheldekering geplaatst en op dinsdag eerst de vallen op de Haringvreter en vervolgens die op de Middelplaten. De vallen stonden op safe en waren gevuld met hooi en de gebruikelijke zaken als havermout/pindakaasmengsel, appel, wortel, kippengraanmengsel. Op vrijdag ochtend/middag zijn de vallen op scherp gezet en voorzien van vers voedsel en meelwormen. 5 Zoogdierwerkgroep Zeeland Verloop kampweekend Zoals in Tabel 1 wordt aangegeven, hield het schema een tweemaal daagse controle van de vallen in. De aanwezigen zijn steeds verdeeld in drie groepen, die in wisselende samenstelling ieder een gebied voor hun rekening namen. Bas bleek handig overweg te kunnen met het buitenboormotortje op het bootje voor de oversteek naar de Haringvreter, hij wist daar ook de vallen te staan en werd zodoende de vaste schipper voor dit eiland. Naar de Middelplaten varen was in goede handen bij André die zijn eigen gebied (Natuurmonumenten) prima kent en de boot om over te steken voor deze gelegenheid, evenals in 2009, in het haventje bij Geersdijk aan de zuidoever van Noord-Beveland had gelegd. Jan Piet was de man voor de Oosterscheldekering. Buiten de controles was er tijd voor gesprekken aan de keukentafel, waar we ons ook konden verheugen in de aanwezigheid van Mario de Kluijver van de Stichting Zeeschelp. Was interessant om te horen waar die zich zoal mee bezig hield. Zaterdagmiddag splitste het gezelschap zich op in een groep die de vleermuiskasten ging inspecteren en enkele mensen die naar het Krammer-Volkerak gingen om naar beversporen te speuren nabij de Slikken van de Heen / Schelde-Rijnverbinding. We troffen elkaar weer in het gebouw van de Emelissebrouwerij te Kamperland, waarin ook een restaurant gevestigd is. Na afloop van de zondagochtendcontrole zijn de vallen schoongemaakt, altijd een flinke klus. Ze zijn, zoals de laatste jaren gebruikelijk, door Jeroen meegenomen en bij Jan Alewijn Dijkhuizen, de materiaalbeheerder van de Veldwerkgroep, te Rockanje afgeleverd. Tabel 1. Deelnemers ZWZ-kamp 2-4 oktober 2015 maandag dinsdag vrijdag zaterdag zondag 28-9-‘15 29-9-15 2-10-‘15 3-10-‘15 4-10-15 vallen vleermuiskasten vallen controleren vallen plaatsen op vallen controleren inspecteren schoonmaken scherp beversporen overdag overdag overdag avond ochtend middag avond ochtend 1. Jeroen Willemsen X X X X X 2. Bas de Maat X X X X X X X X 3. André Hannewijk X X X X X X X 4. Kees de Kraker X X X X X X X X 5. John van Vliet X X X X 6. Pepijn Calle X X X X X 7. Lucien Calle X X X 8. Jan Piet Bekker X X X X 9. Nanning-Jan X X X X X X Honingh 10. Erik Speksnijder X X +dochter 11. Mark Dobbelaar X X 12. Alex Wieland X X 13. Peter Maas X X totaal 6 9 9 8 10 7 Figuur 6. André overvarend naar de Middelplaten. 6 Veerse Meer 2009,2015 + Oosterscheldekering 2015 Tabel 2. Vangstoverzicht per onderzocht gebied ZWZ-kamp 2015. - aantal valcontroles Huisspitsmuis Bosspitsmuis Dwerg spitsmuis Rosse woelmuis Veldmuis Aardmuis Noordse woelmuis Bosmuis Dwergmuis aantalvangsten vangstpercentage Noordland (OSK) 40 0 0 Neeltje Jans (OSK) 160 18 22 40 25 Roggenplaat (OSK) 90 1 26 27 30 Haringvreter 320 42 2 69 5 30 148 46 Middelplaten-vaste land 160 32 11 12 1? 6 42 39 Grote Middelplaat 200 4 4 6 14 7 Totaal 970 36 46 2 11 31 1? 69 65 30 271 28 Korte samenvatting resultaten Herfstkamp 2015 Een overzicht van de totalen per gebied wordt gegeven in Tabel 2. Verderop in dit rapport worden de gebieden apart besproken en komt de toekomst van de Noordse woelmuis in het Veerse Meer ter sprake. Wat betreft de Noordse woelmuis waren de resultaten op de Haringvreter opvallend positief. In de overige gebieden werd de soort niet gevangen. Met name de Middelplaten stelden in dit opzicht teleur omdat juist hier een aantal maatregelen ten gunste van de soort waren uitgevoerd. Op de Grote Middelplaat werd geen enkele woelmuis gevangen wat op zich al bijzonder was. De muizensamenstelling op de Stormvloedkering bleek niet veranderd in vergelijking met eerder onderzoek. Noordse woelmuizen zijn nog niet in staat gebleken dit gebied vanaf Schouwen te koloniseren. De samenstelling van de prooien in de braakballen van de kerkuilenkast op de Haringvreter bleek weinig overeen te komen met de vangsten tijdens het kampweekend. De veronderstelling lijkt gewettigd dat de uilen hun kostje in hoofdzaak langs de Noord-Bevelandse oever opscharrelen en dat de samenstelling van de prooien daarom niet representatief is voor de Haringvreter. Figuur 7. Moet de rode lijn voor de Noordse woelmuis straks langs de zuidkust van Schouwen getrokken worden?. 7 Zoogdierwerkgroep Zeeland Bespreking resultaten Figuur 8. Overzicht raaien met valnummers en vastgestelde soorten.