Zus & Zo, Een Muzikaal Zusjestrio

ZOMERNUMMER 2017 7

Zus & zo, een muzikaal zusjestrio

HET BLAD VÁN, VÓÓR EN DÓÓR GRAMSBERGERS In dit nummer onder meer:

Herman en Gert aan het Rot 4 Extra aandacht voor mens, dier en milieu

Michelle Smit 11 De vrouwlijke Jeroen Dubbeldam?

Arjan Keuken 12 Toekomstige toptrainer?

Schoolverlaters 13 Nu eerst vakantie!

Albèrt Habers 18 Passie voor zijn leerlingen

Jamila Kamphuis 22 Bijzondere ervaring in Ghana

Coverfoto:

Uitgave: Bestuur: Redactie: Jaarabonnement: Stichting De Groene Gramsberger Dionne Matel-Hakkers, Margriet Mulder-ter Haar, Hennie Altena-Koning, Carla Braker-de Borst, Sini Croezen-Kloekhorst, buiten verspreidingsgebied € 25,– Janette Nijmeijer-Reinders, Janny Veldsink-Hofman, Grietje Ekkelenkamp-Wolters, Miranda van der Kwaak-Heesbeen, Linda Nijmeijer, binnen verspreidingsgebied gratis Verschijnt 11x per jaar Geesje Veurink- Wilting, Jan Maarten de Ruiter, Ingrid Nijzink-Batterink, Ina van den Poll-Nijeboer, Wilna Salomons-Huisman, Abonnementsopgave bij voorkeur via e-mail: Niets uit deze uitgave mag worden gebruikt en/of Henk Snijders en Henk te Velthuis Josien Schuldink-Bosch, Harmke Timmer, Hilleen Westerhof-Spijkers, [email protected] openbaar gemaakt dmv druk, kopie of op welke wijze Het bestuur behoudt zich het recht voor om Roelof Altena, Henk Boonstra, Bert Brink, Johan van Dijk, Jan Hamhuis, Henk Meppelink, of aan het redactieadres dan ook, zonder voorafgaande schriftelijke toestem- Gerrit Reinders, Gerdinand Rougoor en Jan Walgemoed ingezonden stukken aan te passen, cq in te korten Klachten over bezorging doorgeven aan: ming van het bestuur Redactieadres: Eindredactie: Leen den Braber en Tjeerd Cuperus Verspreidingsbureau Dommerholt 0523 62 07 77 Ingezonden stukken en suggesties kunt u sturen naar het Janette Nijmeijer-Reinders, Fotografie: Monique Ballast-Meilink, Henk Beenen en Jan Snijder redactieadres of aanleveren als Word-document via e-mail: Hardenbergerweg 20, 7778 HP Loozen 0524 56 29 22 Vormgeving: Geert Westerhof Art&Design

COLOFON [email protected] email: [email protected] Druk: Gaasbeek MediaGroep Internet: www.gramsbergen.nl

2 Stadsbelangberichten Bestuursactiviteiten door Janny Veldsink-Hofman

Mooie start zwemseizoen • Inzameling PMD, plastic verpakkingen, Secretaris van De start van het 48e seizoen van het Hatte- metalen verpakkingen en drankkartons, Stadsbelang Gramsbergen e.o.: matbad is prima te noemen. Voor het eerst sinds met een minicontainer Jenneke Tegelaar, 2008 viel de 10.000e bezoeker weer in de maand • Frequentie inzameling restafval halveren en Voorstraat 8, mei te noteren. De laatste jaren was dat halfweg ondergrondse voorzieningen als overloop 7783 AM Gramsbergen. juni. Ook over de verkoop van seizoenkaarten is • PMD bij hoogbouw in ondergrondse containers E [email protected] er positief nieuws. Er zijn al 1010 abonnemen- • Verhouding vast- en variabel tarief I www.stadsbelanggramsbergen.nl ten verkocht en dat is meer dan vorig seizoen. Jim Spalink uit Lutten was de 1000e klant en hij kreeg Bluesconcert met topband zijn abonnement gratis. Op zaterdag 29 juli om 20.30 uur is in het Bos- Aan het begin van het seizoen is de nieuwe over- theater een bijzonder bluesconcert, waarvoor uit kapping in gebruik genomen met een officieel het hele land al belangstelling is. Met de Fossen tintje tijdens de eerste koffiemorgen. Albert Jur- & Struijk Band heeft Stichting ProGram een grote jens mocht zijn eigen ‘villa’ onthullen. De kiosk naam uit de vaderlandse blueswereld weten vast is nu helemaal klaar. Er zit verlichting in evenals te leggen. Het is dé Nederlandse Real Deal Chi- een mooi plafond, dankzij de vrijwilligers Rik en cago bluesband met een repertoire dat voorna- Gerald. Het verkooppunt is voorzien van een gro- melijk geïnspireerd is op de hoogtijdagen van de te luifel, zodat men niet in de volle zon hoeft te Chicago Blues in de zestiger, zeventiger en tachti- verkopen. Veel activiteiten zijn alweer georgani- ger jaren van de vorige eeuw. De Fossen & Struijk seerd, zoals twee koffieochtenden en dauwzwem- Band won de Dutch Blues Award 2014 als de Bes- Albert Jurjens mocht men op Hemelvaartsdag. Als primeur werd op 12 te Bluesband van Nederland! ■ zijn eigen ‘villa’ onthullen juni een aquarobics-les gegeven door collega´s van ‘t Hooge Holt en georganiseerd door de ac- tiviteitencommissie ‘Zwemgezelligheid’. Zo’n 24 deelnemers hebben daaraan meegedaan. De oudste deelnemer was maar liefst 89 jaar. Het is dan ook degene die nog elke morgen van de hoge duikplank springt! Voortgang Visiegroep Gramsbergen De afgelopen periode heeft de Visiegroep verschillende gesprekken gevoerd met inwoners van Gramsbergen, zoals buurt- bewoners, kinderen van de basisschool, verenigingsbe- sturen, senioren en onder- nemers. Daarnaast is een flyer in Gramsbergen ver- spreid en ook daarop is veel respons ontvangen. Op die manier hebben ruim honderd inwoners met hun eigen kijk over de toekomst van Gramsbergen hun bijdrage ge- leverd. Na de eerste inventari- satie worden de uitkomsten ge- analyseerd en verwerkt tot een eerste conceptvisie. Dat zal ongeveer in september zijn. We houden u op de hoogte! Omgekeerd inzamelen Onlangs zijn Ruud Hommes en Janny Veld- sink naar een informatie-avond geweest in het gemeentehuis over ‘omgekeerd inzamelen’. Per 1 januari 2018 zullen enkele wijzigingen plaats- vinden. Die wijzigingen zijn uitgelegd aan de Plaatselijke Belangen en daarna zullen die naar de gemeenteraad gaan. Hierbij alvast de voorstel- len uit de verschillende enquêtes: • Herinvoering GFT, groente, fruit- en tuinafval, in het buitengebied 3 erman aan het Rot Gert aan het Rot Herman is in 1934 geboren in Ber- Herman en Alie kregen twee kinderen. Alette gentheim. Hij groeide op in een gezin werd geboren in 1968 en in 1969 werd zoon Gert met drie zussen en een broer. Zijn ou- geboren. Gert ging naar basisschool De Spreng- ders hadden een gemengd bedrijf, waar El en is na die school naar de mavo gegaan. Ver- HermanH meehielp. Tot zijn twintigste levensjaar volgens heeft hij vier jaar op de Middelbare Land- heeft hij dat gedaan. Toen zijn broer uit dienst bouwschool gezeten. kwam, is Herman buschauffeur geworden bij Als klein jongetje vond hij het fantastisch om op Meinderink. Herman leerde in die tijd Alie uit de trekker te mogen rijden. Vooral meehelpen om Diffelen kennen. In 1961 is Herman met zijn voer te halen vond hij prachtig. Toen Gert acht- vrouw Alie aan de Steeghe in tien jaar werd, is hij voor loonbedrijf Hekman Ane gaan wonen. Via zijn zus gaan werken, waar hij tot vandaag de dag nog had hij gehoord dat huurders steeds werkzaam is. Hij deed dat in combinatie werden gezocht in een boerde- met werken op de boerderij van zijn vader. rij in Ane. Daar woonden het Gert leerde zijn Angelien in 1988 kennen tijdens echtpaar en zus Gieljan. De uitgaan in Gramsbergen. Angelien woonde al voorwaarden om erbij in te mogen trekken was sinds haar zesde jaar in Gramsbergen. dat Herman zou helpen, waar dat nodig was. Die Ongeveer tien jaar later kwamen Herman en Alie mensen hadden geen rijbewijs, Herman wel, dus in het bezit van de boerderij van de familie Veu- mocht hij hen regelmatig naar visite en naar de rink. Met het oog op de toekomst is Herman daar, kerk rijden. na een grondige verbouwing, met zijn vrouw in- Herman en zijn Alie zijn begonnen met twee koei- getrokken en konden Gert en Angelien door een en, die ze als huwelijkscadeau hadden gekregen. verbouwing het ouderlijk huis tot hun eigen plekje

Herman en Gert door Jan Walgemoed en Miranda van der Kwaak-Heesbeen aan het Rot Later kwamen daar drie varkens bij. In april 1964 maken. Zij zijn in 1999 getrouwd. Vader en zoon werd een schuur gebouwd, waarin ze zeugen hiel- hadden toen al jaren een maatschap. In 2009 gin- den. Daarna kwamen er mestvarkens bij en nog gen de koeien weg. Vijfentwintig koeien was te wei- ongeveer vijftien koeien. In 1979 werd de boerde- nig en voor meer koeien was er op dat moment te rij nagelaten aan de familie Aan het Rot, omdat weinig grond. Toch lukte het Herman en Gert om de familie Gieljan inmiddels was overleden. in 2010 een nieuwe stal te bouwen voor duizend Een jaar later is een nieuwe stal voor ongeveer vleesvarkens. Herman vond het mooi geweest en We bezoeken het gezin vijfentwintig koeien en vijfhonderd mestvarkens heeft toen ook de maatschap met zijn zoon beëin- Aan het Rot aan de Steeghe gebouwd. Tevens werd de oude boerderij helemaal digd en hem in zijn voetsporen laten treden. in Ane. Vader Herman verbouwd. Herman herinnert zich dat jaar nog goed: ‘Het was een erg druk jaar en we verbleven Vrije tijd en zoon Gert staan ons al op tijdens de verbouwing in een caravan op het erf. Op de vraag of Gert nog weleens thuis is en te wachten. Naast het woonhuis In één jaar tijd was het huis verbouwd en het be- hoe hij zijn baan als loonwerker combineert met zien we de grote varkensstal. drijf uitgebreid. Veel verandering in een jaar tijd.’ zijn bedrijf, geeft hij als antwoord dat het alle- Het bedrijf met varkens, dat van Helaas moest Herman in 1972 vanwege gezond- maal wel mee valt. heidsproblemen tijdelijk stoppen met het bedrijf. Hij heeft een systeem waarbij de varkens automa- vader op zoon is gegaan. Zijn vrouw Alie heeft in het bedrijf altijd zeer ac- tisch gevoerd worden. Hij werkt niet fulltime bij tief meegeholpen. Hekman. Als Hekman een beroep op hem doet, 4 gaat dat in onderling overleg. Als Gert varkens le- ideeën en zet de schouders onder hun gezamen- vert of biggen krijgt, kan hij thuis blijven. Ook lijke missie: via een energie-neutrale varkens- kan hij terugvallen op zijn vader. Die springt bij, houderij gezond én smakelijk vlees op uw bord waar nodig. Zo kunnen ze gewoon op vakantie te leveren. Daarnaast ziet zij het als haar missie gaan en hebben ze ook tijd voor hun twee zoons om consumenten bewust te laten worden. Be- Marc en Bart. In 2004 zijn Marc en Bart als twee- wust van de duurzame keuzes die er zijn en van eiige tweeling geboren. Op zaterdag gaat Gert met de smaak die varkensvlees biedt. Dat door con- hen naar voetbal. De jongens helpen graag hun sumenten, koks en slagers met elkaar in contact vader op het land. Het zit ze in de genen. te brengen, zodat ze aan de slag gaan met deze mooie producten. Dat alles doet de stichting KDV zonder winstoogmerk, met hart en ziel. ■ Fotografie: MoniqueFotografie: Ballast-Meilink

Stichting Keten Duurzaam Varkensvlees Dat Gert goed is voor zijn dieren, blijkt wel. De dieren hebben veel leefruimte. Er is speel- materiaal, een schuurborstel, onbeperkt eten en drinken en voldoende daglicht. Als de varkens na vier maanden weggaan, worden de hok- ken door een bedrijf professioneel gereinigd. Gert laat vol trots een bord zien waar op staat, dat zij in 2016 het Keurmerk Duurzaam Var- kensvlees, KDV, hebben gekregen. Duurzaam varkensvlees voldoet aan de eisen van smaak- vol vlees, gemaakt met oog voor dier én milieu. Stichting KDV is een samenwerkingsverband tussen Nederlandse varkensboeren, een slachte- rij, grossiers, slagers, vleeswarenproducenten, re- tailbedrijven en cateraars. De stichting stelt niet alleen eisen aan de partners, zij ondersteunt en helpt hen ook om aan de strenge eisen voor die- renwelzijn en milieu te voldoen. Dat doet zij door actief de ontwikkelingen op de boerderij te stimu- leren en mogelijk te maken. Zij voert, samen met de varkenshouders, innovaties op de boerderijen door die ze alleen niet hadden kunnen oppakken. KDV onderzoekt hoe het beter kan, test nieuwe 5 amen muziek maken Erna Slot-Huisjes Ze zijn van huis uit niet muzikaal opge- Erna is zangeres en speelt dwarsfluit, tamboe- voed, vertellen de zussen. Het enige in- rijn en veel andere, kleine percussie-instrumen- strument in huis was een stoffig orgel in ten. Zij is getrouwd met Menno en moeder van een van de slaapkamers, maar niemand zoon Koen en dochter Carlijn. Erna woont al 28 speeldeS daarop. jaar in Gramsbergen en werkt bij Clara Feyoena Toch zit muziek de dames in het bloed. Ze hebben Heem op de revalidatieafdeling. IN DE alle drie gitaarles gehad. Daar- De hobby’s van Erna zijn talrijk. Zo is ze bestuurs- naast volgden Roelie en Erna lid van de Oranjevereniging, houdt van dwars- SCHIJNWERPER ook nog zangles. Voordat ze be- fluitspelen en van sport. Zelf sporten, maar ook sloten om samen muziek te ma- voetbal kijken bij SV Gramsbergen doet ze graag. ken, speelden Roelie en Erna in een andere band en deed Elly af en toe mee aan jamsessies. door Johan van Dijk Van H3 naar Zus & zo en Ina van den Poll-Nijeboer De eerste naam die de zussen hadden bedacht voor hun bandje, was er een met een knipoog naar K3. Ze heetten H3, die H stond voor Huis- jes. Ze waren niet tevreden over de naam. Na wat brainstormen werd het ‘Zus & zo’, een naam die veel beter bij hen past. Zussen die samen zingen, af en toe aangevuld met ‘zo’, een gastspeler. De zussen Huisjes, Elly, Roelie Elly Gort-Huisjes en Erna zijn geboren en opgegroeid Elly speelt akoestisch gitaar en neemt een deel in Bruchterveld. Ze komen uit een van de zang voor haar rekening. Zij is de oudste gezin met zes kinderen. van de drie zussen en woont al 35 jaar in Rade- De drie zussen zijn jaren geleden wijk. ‘Maar we zijn erg op Gramsbergen gericht, hoor’, geeft ze aan. Elly is getrouwd met Ap Gort, neergestreken in Gramsbergen is moeder van twee dochters, Sanne en Ilse en en omgeving. Ze hadden altijd al trotse oma van kleindochter Tilou. een goede band, maar hebben In het ziekenhuis in Hardenberg is Elly werkzaam elkaar nu ook gevonden in muziek. als transfer-verpleegkundige. Ze is heel sportief en doet veel aan hardlopen en fietsen. Naast gitaarspelen maakt ze ook graag tijd vrij om te tuinieren. Roelie Huisjes Roelie is de basgitarist van Zus & zo en zingt bij veel nummers mee. Zij woont al 20 jaar in Onder: Gramsbergen. Samen met Bert Brink heeft ze een Vlnr: Roelie Huisjes, Erna Slot-Huisjes, zoon, Hidde. Roelie werkt bij de bestuursdienst en Elly Gort-Huisjes Ommen-Hardenberg. Basgitaar-spelen is een hobby van Roelie, maar ook paardrijden is een grote liefde van haar. Zus&zo

6 Oefenen en repertoire Optredens Een keer per twee weken wordt geoefend, al- Zus & zo treedt gemiddeld tien keer per jaar ANEKDOTE tijd bij een van de dames thuis. Ze hebben geen op. Geen grote optredens, daar houden de da- aparte oefenruimte, maar dat hebben ze ook niet mes niet van. Liever geen podium en publiek dat Een aantal jaren geleden mocht nodig. Gezelligheid staat ook op een oefenavond achterover zit en afwacht wat hen wordt voorge- Zus & zo optreden tijdens voorop. ‘Als een optreden gepland staat, oefenen schoteld. Nee, ze houden van gezelligheid en een de open dag in het ziekenhuis in we heel serieus, hoor’, merken de dames op. Ze ongedwongen sfeer op kleine feestjes. Bijvoor- Hardenberg. Daar beleefden sluiten de avond altijd af met een borrel, want beeld een tuinfeest, een braderie, bij Rondje Ra- ze een bijzonder moment. Tijdens dat hoort erbij. dewijk, open dagen en ouderen-avonden. het zingen kwam een bus vol Op de oefenavond nemen ze het repertoire door Moeder Huisjes woont inmiddels ook in Grams- Japanse studenten het ziekenhuis voor een optreden. Ze passen de nummers aan, bergen en is een trouwe fan van haar dochters. binnen en die waren erg geïnteresseerd. Volgehangen met camera’s stonden ze vlak voor de dames te filmen en foto’s te maken. De zussen kregen het gevoel alsof ze popsterren waren en wachten nog steeds op een aanvraag uit Japan.

ANEKDOTE

In het begin van hun optredens werden ze uitgenodigd om te

Fotografie: MoniqueFotografie: Ballast-Meilink zingen bij de molen in Radewijk tijdens de fietstocht Rondje Radewijk. Hun repertoire was nog aan de gelegenheid waar ze spelen. De keuze is Bij een optreden in de buurt is ze graag van de niet zo uitgebreid, maar dat dus altijd verschillend. partij. leek geen probleem. De meeste Wat het repertoire betreft heeft iedereen evenveel Een eigen website heeft Zus & zo niet, maar een mensen zouden toch niet in inbreng. Degene die een mooi nummer hoort, visitekaartje geven ze natuurlijk graag af. Per op- de gaten hebben dat ze steeds deelt dat met de anderen. Dan wordt meerdere treden is de prijs variabel en hangt af van de dezelfde vijftien nummer zongen, keren geoefend om te kijken of het nummer ook duur. Een uurtje optreden kost natuurlijk min- omdat ze maar kort bleven daadwerkelijk bij hen past en of ze er alle drie te- der dan een avondvullend programma. Ook de luisteren om vervolgens verder te vreden over zijn. reisafstand is bepalend. fietsen. Toch was er een Het repertoire bestaat uit populaire, herkenbare oplettende medewerker van de popmuziek, voornamelijk in het Engels. Ook nieu- Speciaal molen, die luid neuriënd langsliep we nummers en muziek uit de jaren ’60 en ’70. Om een indruk te geven van de soort muziek en ook enigszins mopperend Enkele Nederlandstalige nummers staan ook op de die ze zingen, krijgen we tijdens het interview een opmerkte, dat hij dezelfde lijst, zoals ‘Verdronken vlinder’ van Boudewijn de live-optreden. A capella wordt de cupsong van nummers die middag nu wel heel Groot en ‘Het dorp’ van Wim Sonneveld, ‘maar Anna Kendrick gezongen, speciaal voor ons… Dat vaak had gehoord! zéker geen smartlappen’, verzekeren ze met klem. is ons nog niet eerder overkomen! ■ 7 et was niet helemaal zo gegaan, zoals hij bij meester Van Veen, maakt Gramsbergen ken- van tevoren bedacht had. Wel was zijn nis met de technische ontwikkelingen van een plan om het 0,75 hectare grote terrein op nieuwe tijd. Op 1 juli 1905 rijdt de eerste trein te delen in verschillende kavels en die aan Gramsbergen binnen en wordt verwelkomd door te bieden voor woningbouw, vlot verlo- de schoolkinderen met gezang: Hpen. Daarbij had ‘Bäts van Wagenvoort’ het in zijn ogen mooiste perceel, langs het zandpad naar ‘En we willen juichen, zingen de Holthemer Esch, voor zichzelf gereserveerd als een groet aan de nieuwe tijd, om daar een woning op te zetten. Maar toen het die gelijk met de eerste spoortrein idyllische houten huisje klaar was, kwam van ons oud stadje binnenrijdt’ door Gerrit Reinders het huisje-boompje-beestje-ideaal niet veel terecht. Voorlopig althans. Het kunnen economi- Het is een onvergetelijke gebeurtenis. De kinderen Najaar, 1948 sche motieven geweest zijn, maar het ligt meer mogen mee naar Coevorden, waar ze in hotel Ba- Het Hooge Holt, A 79 voor de hand dat de vrijgezelle ‘Bäts’ moeilijk af- ving getrakteerd worden. scheid kon nemen van zijn ouderlijk huis in de Als ‘Bäts’ van school komt, wil hij timmerman Lambertus van der Haar, Stationsstraat. Hij verhuurde zijn woning op het worden en gaat met hamer en zaag aan de slag. beter bekend als Hooge Holt voor onbepaalde tijd aan iemand uit Als hij achttien is krijgt hij een oproep voor mili- ‘Bäts van Wagenvoort’ Kampen. taire dienst en gaat naar Hardenberg om te loten.

De vijf donkere oorlogsjaren waren jaren van angst en ellende, een tijd van schaarste en behelpen. Na de Tweede Wereldoorlog kwam het winkelbestand weer tot leven en krabbelde langzaam weer op. Een moderne tijd diende zich aan. In onze herinnering maken we een wandeling langs alle winkeliers in die tijd, het is 1948. Maar we laten andere ambachtslieden, markante figuren en bijzondere zaken ook niet buiten beschouwing. We zijn nu over het kanaal, op het Hooge Holt. De huisnummering is van vóór 1956.

Jonge ‘Bäts’ Kort daarna draagt hij ’des Konings wapenrok’. De wieg van ‘Bäts’, geboren Na de dienstplicht gaat hij als volleerd bouwvak- in 1893, stond aan wat toen nog de ker aan de slag bij overbuurman en aannemer Be- Steensteeg heette. Zijn ouderlijk huis rend Harm Schotkamp. Regelmatig komt hij voor staat tegenover de lagere school en is bouwmaterialen op het Hooge Holt bij ‘Fritsien’, het laatste huis op weg naar Coevor- die daar een houtstek heeft in een grote ‘hof’. den. Het is gebouwd in 1811, de Fran- se tijd, door de toenmalige kasteel- ‘Hof van Fritsien’ heer. Naast een stadsboerderij was De ‘hof van Fritsien’ heeft veel weg van een het ook een herberg. De eerste her- park. Het is gelegen ten noorden van het weggetje bergier was Gerrit Jan Wagenvoord, naar het ‘Knien’nlaand’ en strekt zich uit langs toen nog met een ‘d’. In 1842 trouwt de Coevorderweg, tot bijna aan de bocht in het wever Hendrik van der Haar met kanaal. Het perceel is aan drie zijden omsloten zijn dochter, Lamberta Wagenvoort. door een beukenhaag en het grootste deel wordt Hij gaat bij haar inwonen en wordt ingenomen door een boomgaard. Langs de weg naast boer ook tapper. Het zijn de staan prachtige rood- en witbloeiende kastanje- overgrootouders van ‘Bäts’. Al hun bomen. Het is een idyllische plek met een vijver nakomelingen worden sindsdien als en een ooievaarsnest, en bijenkorven staan on- ‘Van Wagenvoort’ aangeduid. ‘Bäts’ der een ‘iem’schoer’, want ‘Fritsien’ is ook imker. groeit op in een gezin met drie Naast de houtstek is er onderkomen voor de til- broers en als hij naar school gaat, bury, een tweewielige sjees. De hof is een plek om hoeft hij de straat maar over te ste- zich te verpozen, de wat oudere jeugd weet er ook ken. Als hij in de hoogste klas zit de weg. Bekend is het verhaal van het verliefde 8 stel dat de tilbury, met het inspan op een schraag, veiling op 7 september 1922 bij ‘Berend Kuper’ koos voor een innig samenzijn. Ze verloren de ba- de heer Lambertus van der Haar, oftewel ‘oeze Linkerpagina linksonder: lans uit het oog, waarna ze met de sjees achter- Bäts’, de nieuwe eigenaar is van het riante per- Lambertus, ‘Bäts’, van der Haar over kiepten en vanuit de zevende hemel hard- ceel langs de Coevorderweg. Het is allemaal goed in militaire dienst handig in aardse sferen terugkwamen. doordacht en ‘Bäts’ had, zo blijkt, een aantal ze- kerheden. De 0,75 hectare wordt verdeeld in acht Linkerpagina: ‘Fritsien’ kavels. Gerekend vanaf De Haandrik is de koper ‘Huize Wagenvoort’, Van der Haar ‘Fritsien’ is voor de burgerlijke stand Frederik van de eerste kavel zijn broer Evert, de tweede is in de Stationsstraat, 1912 van der Hulst. Hij is de oudste van de drie zo- zijn buurjongen Gerrit van der Haar, ‘Gait van Vlnr: Evert, moeder Marrigje, Gerhard, nen van Gerrit van der Hulst en Aaltje Koende- ’n Ooievaar’, de derde kavel is voor overbuurman opoe Fennegie en ‘Bäts’ rink, en geboren en getogen in de Achterhoek. Berend Harm, die er daarna jarenlang een moes- Zijn broer, ‘Freek-Mänsie’, woonde tot zijn over- tuin en boomgaard heeft. De volgende percelen Onder: lijden in 1943, in het karakteristieke huis in de worden gekocht door ‘Mans’ Horsman en ‘Dieks’ Parallelweg omstreeks 1927, bocht van de weg. In tegenstelling tot zijn broers, Pas. Vervolgens komen er de kunstmestloods van nu Van Riemsdijkstraat die zich op de boerderij richten, heeft ‘Fritsien’ de Coöperatie en het filiaal van bouwmaterialen In het huis rechts was eerst de andere aspiraties. In 1864 wordt hij kwekeling- Meijer uit Emmen. De laatste en grootste kavel op ijzerwinkel van Frederik van der Hulst, onderwijzer aan de lagere school. In 1876 wordt de hoek houdt ‘Bäts’ voor zichzelf. ‘Fritsien’, gevestigd, Daarna woonde hij benoemd tot hulponderwijzer. Hij kan goed Harm Bakker er met zijn gezin. Koper Evert Aan het eind van de straat is De verkoop van de percelen het dak van het ouderlijk huis aan Evert en Gerrit van der van ‘Fritsien’ te zien Haar wordt net voor Oudejaars- dag 1922 bezegeld. In het nieu- met de ganzeveer overweg, wat tot gevolg heeft, dat hij schrijver wordt bij burgemeester Otto van Riemsdijk. Inmiddels ziet hij ook mogelijkheden in de handel. In 1876 levert hij aan de gemeente de benodigde materialen voor een brug over de Lee. Hij begint een houtstek bij de brug aan het kanaal en de handel neemt een grote vlucht. Hij woont dan in de Voorstraat naast de dokter, in het huis van zijn oom Johannes. In 1892 overlijdt zijn oude buurman Hendrik Jan Joosten in de Achterhoek. Drie jaar eerder was zijn vrouw, Wemelina Bouwhuis, al gestorven. Hun vier kinderen blijven alleen achter. Die worden liefdevol opgenomen in het gezin van Klaas Bouwhuis op de Olden- hof, nu, 1948, Joosten. De familie besluit het huis met de grond langs de Achterhoeksteeg, de Van Riemsdijkstraat, we jaar wordt voortvarend te werk gegaan met de te verkopen. Op 26 juni 1892 is de veiling, het bouw van hun woningen door, let wel, ‘Bäts van hoogste bod is 9433 gulden en ‘Fritsien’ wordt Wagenvoort’. de nieuwe eigenaar. Begin 1900 verkoopt hij het Evert is ruim vier jaar getrouwd met Berendina Onder: grootste deel van het perceel aan de Gereformeer- Gesina van der Veen, ‘Dina van Jan Wevers Gait’, Evert van der Haar en zijn vrouw Dina de gemeente voor de bouw van een pastorie en als ze met hun zoontje Gerhard naar de Coe- kerk. Daarachter houdt hij zelf een deel, waar hij vorderweg verhui- een woonhuis met winkel realiseert. Hij begint er zen. Ze hebben een een ijzerwinkel, nu, 1948, is het de schilderswin- comfortabel huis, kel van Tinus Valkman. een flinke moestuin en ook nog ruim- Gedurfd plan te voor een koe en ‘Fritsien’ overlijdt in 1921 op 74-jarige leeftijd. een paar varkens. Men vraagt zich af hoe het verder zal gaan met de Evert is klompen- houtstek en de hof. Het is een aantrekkelijk object maker, maar na en- met veel mogelijkheden. De erfgenamen besluiten kele jaren wordt hij het geheel publiekelijk te verkopen. Bij ‘Bäts van kaasmaker op de Wagenvoort’ ontspruit dan een gedurfd plan, ook zuivelfabriek. vanwege zijn beroep is hij er voortdurend mee be- Hun tweede spruit zig. Hij heeft dan wel geen hoge opleiding gehad, is een dochter, Jo- is ook niet rijk, maar wel pienter. Hij neemt en- hanna, vervolgens kele mensen in vertrouwen, vraagt raad en ad- worden Gerrit en viezen. Het heeft tot resultaat, dat na de eind- Frits geboren. >> 9 Koper Meijer De handel in bouwmaterialen van ‘Fritsien’ wordt voortgezet door Meijer uit Emmen, de be- drijfsleider is dan Harm Bakker. De eerste jaren woont hij in het huis van ‘Fritsien’ naast de Ge- reformeerde Kerk. Met de jaren verschuift het ac- cent meer van hout naar steen. Meijer, die in Em- men in het klein begonnen was met het maken en verkopen van voetstoven, groeit in Grams- bergen uit tot een kleinschalige beton-industrie. Het terrein wordt aan de achterzijde vergroot met een strook grond. Verschillende producten worden gefabriceerd, van putringen tot vloertegels. Medewerker Geert Schrik heeft er een groot aan- deel in. Nu, na de oorlog, zijn cementen dakpan- nen een gewild artikel. In 1938 wordt een dubbe- le bedrijfswoning gebouwd en verhuist de familie Bakker naar het Hooge Holt. De andere woning wordt dan bewoond door de familie Lenters. Boven: Koper ‘Gait’ Harm Bakker en zijn gezin De buurjongen van vroeger wordt nu de naas- Bouwer ‘Bäts’ te buurman. ‘Gait van ’n Ooievaar’ trouwt met ‘Bäts van Wagenvoort’ heeft het vak geleerd bij Mina van Ringen en zij krijgen een dochter en Berend Harm Schotkamp in de tijd dat Klaas Kok een zoon, Riekie en Frits. ‘Gait’ was aanvankelijk en ‘Jans van Jan-Beens’, Van der Veen, er ook pas Onder: ook klompenmaker, daarna gaat hij werken bij de werkten. ‘Bäts’ is vrijgezel en een vrije vogel. Soms ‘Mans’ en Mina Horsman Coöperatie. werkt hij voor zichzelf, vaak ook bij Berend Harm. Nadat de woningen van Evert en Gerrit van der Haar gereedgekomen zijn, bouwt hij een houten huisje op zijn eigen perceel. Hij woont dan nog bij zijn ouders en verhuurt het Hans-en-Griet- je-huisje aan Berend Habekotte, een sigarenma- ker uit Kampen. In die tijd is in de Stationsstraat, tussen zijn ouderlijk huis en dat van de buren, een grote open ruimte. ‘Bäts’ jeuken de vingers om daar iets mee te doen. Als hij alle vergunnin- gen heeft, bouwt hij er een woon/winkelhuis, dat hij in mei 1932 voor 4000 gulden aan schoen- maker Berend Schottert verkoopt, nu, 2017, de ‘Alley’. Eind jaren ’30 verhuist hij naar zijn eigen huisje op het Hooge Holt. Sindsdien heeft hij een vaste baan bij de provincie als timmerman. La- ter verbouwt hij zijn onderkomen drastisch, het wordt helemaal van steen. Nog later woont Be- rend Veldsink er. ■ Vervolgens worden er de huizen van Hermannes Horsman, ‘Mans en Mina’, en van Hendrikus Bronnen: Frits van der Haar Pas, ‘Dieks en Geertie’, gebouwd. Meester Van der Hulst

De ‘Hof van Fritsien’ langs de Coevorderweg. 1950 10 Wie is Michelle? Waar woon jij als je 100 jaar bent? Ik ben Michelle, 11 jaar oud. Ik zit in groep 7 op de Dan woon ik in een heel luxe huis. ‘Prinses Ireneschool’. Ik woon aan de Kieskamp 15, Met veel stallen en mijn eigen manege. samen met mijn vader, moeder, broertje Ruben een vis Ik ga dan iemand zoeken die mijn en twee honden, Nola en Shiwa. Ons huis staat te koop. manege kan overnemen, want daar Waar we gaan wonen weten we nog niet, maar we blij- word ik dan te oud voor. ven wel in Gramsbergen. door Grietje Wat is jouw allerliefste wens? Ekkelenkamp-Wolters Wat wil je later worden als je groot bent? Ik zou heel graag een paard willen Ik wil heel graag met paarden werken. Ik denk dat ik van tweeënhalf jaar oud. En die dan zadelmak maken. paardrij-amazone wil worden. Graag zou ik dan mijn ei- Dat paard moet dan pikzwart of donkerbruin zijn. gen stal willen. Dan moet ik na de basisschool naar De Ik heb nu mijn eigen pony, Bambi. Die pony heeft een Groene Welle. schofthoogte van 1,36 meter. Ze staat bij manege ‘de Rheerzerhoek’ in Anerveen. Ik rijd daar heel graag op Wat zou jij gaan doen met een miljoen?

en ik vind springen leuker dan dressuur. ■ Jan Snijder Fotografie: Dan zou ik een heel groot huis kopen met veel eigen paarden. En dan kan ik mijn eigen manege beginnen. Maar ik wil geen appelschimmel-paarden, die vind ik echt niet mooi. Dat zijn zwart/wit gevlekte paarden. Als jij beroemd zou zijn, op wie zou jij dan willen lijken? Dan zou ik graag de vrouwlijke Jeroen Dubbeldam willen zijn. Jeroen kan heel goed paardrijden. Hij kan heel hoog springen met zijn paard. Zo goed wil ik ook worden. In welk land zou jij anders willen wonen dan in Nederland? Dan zou ik in Engeland of in Ierland willen wonen. Maar dan ga ik er wel met het vliegtuig naar toe! Want in een boot op groot open water varen vind ik niet fijn. Dan word ik misselijk. Ze hebben daar heel mooie pony’s. Op wie lijk jij het meest? Ik lijk op mama, want we hebben dezelfde schoenmaat. Innerlijk heb ik van papa, hij maakt ook veel grapjes. Wat vind jij het lekkerste eten? Ik vind een pizza salami met shoarma én kip het aller- lekkerste.

Effe chillen bij... Michelle Smit

11 huis Arjan vertelt mij dat hij en zijn vrouw Alina twee kinderen hebben, beiden jongens. De jongste, Stan, is net een jaar oud geworden en Tygo is tweeën- Thalf. Al snel wordt ook duidelijk waarom hun huis te koop staat. Alina en Arjan hebben beiden altijd buitenaf gewoond en willen graag opnieuw van die vrijheid genieten. Arjan is gebo- door Bert Brink ren en getogen in De Schans in Ane. Samen met zijn ouders en broers en zussen, hebben ze daar lang op de boerderij gewoond. Het ouderlijk huis is nog steeds in de familie, zus Ina woont er nu. De carrière van Arjan, voor zover je over een carrière kunt spreken als je 35 jaar jong bent, is begonnen en hij werkt nog steeds bij ABN Amro Verzekeringen in Zwolle. Daar is hij as- surantie-adviseur. Tussendoor is hij drieënhalf jaar werkzaam geweest als buitendienst-assu- rantie-adviseur voor de agrarische sector. Daar- door zat hij veel op de weg en dat begon hem op den duur toch tegen te staan. Daarna heeft hij de binnendienst functie als adviseur weer op- gepikt. Hij adviseert bedrijven in het MKB-seg- ment en heeft het beheer over de polissen. Hij

Foto: Jan Jan Snijder Foto: werkt daar vier dagen in de week. ArjanKeuken Voetbal Eigenlijk komen we al snel op Arjans gro- Het is prachtig weer, dus ik pak te passie: voetbal. Hij geeft aan dat als ik hem Trainer aan het woord laat, het wel Door zijn enorme enthousiasme voor voet- de fiets. Elk mens zou zo’n afstand- een latertje kan worden. bal, heeft Arjan cursussen gevolgd om als trai- je op de fiets doen, maar voor mij Daar kom ik snel ach- ner aan de slag te kunnen gaan. Hij is nu in is dat niet altijd een automatisme. ter: een en al gedrevenheid. het bezit van het TC ll diploma, daarmee kan Het eerste wat mij opvalt, is het Arjans voetbalcarrière be- hij elftallen trainen tot de eerste klasse KNVB. gon al op jonge leeftijd bij Zijn trainersloopbaan is begonnen bij SV Grams- bord ‘Te Koop’ dat in de tuin staat. SV Gramsbergen. Daar heeft bergen. Daar heeft hij drie seizoenen de B1 ge- Ik stel mij dan ook voor als taxa- hij jaren met heel veel ple- traind en ze naar de eerste klasse gebracht. Tijdens teur en wordt daarom meteen zier gevoetbald en zijn in- die periode heeft hij zijn TC lll diploma behaald. met open armen ontvangen. zet en talent werd uit- Vervolgens is hij een jaar assistent-trainer geweest eindelijk beloond met Altijd spannend of ze je anders spelen op het hoog- wel binnen laten. Het huis ziet er ste niveau binnen de prachtig en goed onderhouden uit, vereniging, het eerste elftal. Helaas na negen dus een verkoop zou niet lang op jaar in het eerste, werden zich hoeven laten wachten. de voetbalschoenen nood- De oudste zoon zit nog op de gedwongen ‘aan de wilgen bank. Hij kan niet slapen, hij vindt gehangen’. Na drie knie- operaties was het mooi ge- het te warm. weest, voetballen zat er Arjan nodigt mij uit om maar in jammer genoeg niet meer de tuin te komen zitten. Dat kan in. Het einde van zijn ac- ook prima, want op de dag van tieve voetballeven was een feit. Alleen bij het familie- het interview is het de warmste toernooi springt hij nog meidag ooit gemeten. Maar een paar wedstrijden in inmiddels is het een aangename het veld, maar hij moet dat wel bekopen met twee temperatuur. weken een pijnlijke knie. ‘Het zij maar zo, het fami- lietoernooi is te mooi om te laten schieten.’

12 bij het eerste van Gramsbergen en na veel Zaterdag 8 oktober 2016 zweten en zwoegen in het bezit gekomen Na de wedstrijd van VV Bruchterveld 1 van het TC ll diploma. ‘Het is voor mij tegen NWVV 1, uitslag 4-1 een ontzettend leerzaam seizoen geweest.’ Inmiddels was hij benaderd door Vrooms- hoopse Boys om ook daar de B1 te trainen. ‘Ik heb daar met ontzettend veel plezier ge- werkt. Het is een vereniging met een heel goede jeugdopleiding.’ Tijdens dat seizoen werd hij benaderd door VV Bruchterveld. ‘Net zoals bij Gramsbergen een fijne en ge- moedelijke club.’ Arjan is daar nu een jaar trainer van het eerste elftal en is ook ko- mend seizoen als hoofdtrainer aangesteld. Zij komen uit in de vierde klasse KNVB. Toen hij dat elftal aantrof, moest er het een en ander worden omgezet, om het aan zijn visie te laten voldoen. ‘Ik hou van attrac- tief en aanvallend voetbal, met druk op de tegenstander.’ Daarvoor speelde het elftal nog in derde klasse en was lijfsbehoud het voornaamste doel. Automatisch speel je dan wat defensiever. ‘De koppies moesten dus om en dat heeft tijd nodig. Je hebt jonge jongens en geroutineerde spelers en elk moet je hen op hun eigen manier benade- ren.’ Maar uiteindelijk heeft het allemaal zijn vruchten afgeworpen. De start van het afgelopen seizoen was heel goed, met een tijdlang de koppositie in het bezit. Daarna liep het allemaal weer even wat minder ten gevolge van blessures en schorsingen. Maar uiteindelijk werd de draad weer goed opge- pakt. Op doelsaldo werd het laatste periode-kampioenschap gemist. Erg zuur en het heeft even geduurd voor hij dat een plaats kon geven.

Toekomst weer volop gestart. Die start begint al medio Op de vraag wie hij als grote voorbeel- mei met het in kaart brengen van de selectie. den ziet, is Arjan wat terughoudend. ‘Wat is Zo worden dan al oefenwedstrijden ingepland een groot voorbeeld?’ Wel is hij gecharmeerd en de hoofdlijnen uitgezet voor trainingen. van Guardiola en Peter Bosz. ‘De strijd en be- Maar nu is er voorlopig tijd voor gezin leving die zij in voetbal brengen en dat geen hobby’s, hoewel de racefiets en de gi- paard met goed voetbal, is ook mijn visie.’ taar wel onder een dikke laag stof van- Nu zitten ze in de zomerstop, maar de voorberei- daan moeten worden gehaald. dingen voor het nieuwe seizoen zijn voor Arjan al Waar hij over tien jaar hoopt te staan? ‘Het zou geweldig zijn om van voetbal mijn dagelijks werk te kunnen maken, maar daarvoor moeten opnieuw cursussen worden gevolgd en daar is nu gewoon geen tijd voor. Dat zou ten koste gaan van mijn gezin, maar een droom is het absoluut. ■

Middenboven en rechts: Een jaar trainer bij VV Bruchterveld Links: SV Gramsbergen A1, seizoen 1998-1999, geheel linksvóór: Arjan Linkerpagina, linksonder: Arjan in zijn eerste voetbalshirt van SV Gramsbergen Linkerpagina, rechtsboven: Arjan in het B1-team van SV Gramsbergen 13 bovenste rij Schoolverlaters 2017 Joey Visscher Rilana Lamberink Deze keer een groepsfoto van alle groep-8 kinderen die in Niek Snijders Brenden Lennips Gramsbergen wonen. Cynthia Ruvugwa Antal Robat De foto is gemaakt op het sportveld van SV Gramsbergen. Maaike Scott Ivo Dimmendaal Alle kinderen wensen wij veel succes, straks op hun nieuwe school. Britt Veurink Jaron Jansen Wij hopen dat jullie allemaal een leuke tijd tegemoet gaan. Tessa Hekman Auke Stoeten Maar eerst… Lekker vakantie vieren. Geniet ervan! Esther Kassies Roan Muller Maud van der Velde Remco Nijkamp Stijn Muis Jarmo van Veen Evan Ekkelenkamp Thijs van den Poll Onno Rademaker Bas Heerkes Julia Lamberink Tom Hamberg Roos Niezink

14 middelste rij onderste rij

Romee Brink Lola de Jonge Daphne Heijink Rick Kievits Myrthe Schuurmans Simone Oosterhoff Iza Brand Dennis Veldsink Tamara Bosch Ronald Baarslag Jarell Dijkens Arne van Engelenhoven Karolien Havekotte Annemarie Reefman Fleur Kollen Naomi van Faassen Jasmijn Nijmeijer Maurits van den Elst Lynn Bril Elroy Willems Mirthe Leeders Tom Reefman Leone van’t Holt Alwin Huisjes Nora Marsman Babet Hilbink Ivar Woelders Maarten Nijeboer Cindy Withaar Nick Koenderink Hank Bosch Milan Kuiper Ashley van Os Tycho van Dijk Mink Hulter Selina Hu Noah Lisa Dorman Jur Timmer Bart Mensink Lusan Waterink Daan van Beek Ruth Roossien Op de foto ontbreken: Joyce Veldsink Nanouk Wering Mischa Pouwels Damian Huzink Foto: Jan Jan Snijder Foto:

15 ls Diena en ik op een maandagavond na ‘Arent’, zegt Diena, ‘weet je wel dat de medische sluitingstijd weer ‘op struun zijn’ in ons wetenschap tot in de 20e eeuw eigenlijk nog maar geliefde Museum aan het Meiboomplein, heel weinig wist van de werking van het mense- komen we terecht in het zogenaamde ‘hei- lijk lichaam?’ Ik knik. Van de anatomie wisten ze lige der heiligen’. Ik weet dat dit een Bij- relatief gezien nog het meest. Dat weten we ook Abels gezegde is, maar in overdrachtelijke zin wordt van de schilderijen van de anatomische lessen. In daarmee een ruimte bedoeld, waar je eigenlijk het eerste kwart van de zeventiende eeuw, beston- niet mag komen. Tenzij…? Tenzij je de hogepries- den er al anatomische doctoren en professoren, ter bent. Toen Diena en ik de smalle vlizotrap be- zoals de heren Deijman en Tulp. Zij zijn bekend stegen naar het hooggelegen depot, voelden wij geworden vanwege de schilderijen die Rembrandt ons letterlijk en figuurlijk hoog verheven boven maakte van zo’n anatomische les. alles en iedereen. Wij mochten weer dingen in Heel lang wist de medische wetenschap niet be- handen nemen, die geen museumbezoeker nor- ter, dan dat ons lijf vier sappen kende, de zoge- door maal gesproken te zien of in handen krijgt. We naamde ‘humores’. Als die sappen niet in har- Arent Struun Riemsdiecker voelden ons heel eventjes de hogepriester en de monie waren, moesten delen van die ‘qualicke hogepriesteres van het Museum. Een bevoorrech- liecksappen’ door aderlaten het lichaam verla- te positie! ten. De chirurgijn/barbier die dat deed, heette

Na dit bijzondere bezoek gingen wij naar bene- ook wel de ‘laatmeester’. Hij bezat verschillende Arent Struun Riemsdiecker is den. Ik met een inklapbaar scheermes in de hand. soorten laatijzers, waarvan de vlijm wel de be- ‘Gaan we over dit simpele scheermes schrijven, kendste is. We kennen nog wel het woord ‘vlijm- een liefhebber van de historie van Arent?’, vroeg Diena. Zo te zien had ze daar wei- scherp’. Een vlijm is een gereedschapje waaraan Gramsbergen en struint graag in nig fiducie in, maar soms moet je als man en mesjes van verschillende grootte zitten. Daarmee het depot van het Museum. echtgenoot even het heft in handen nemen. werd een snee in een ader gemaakt. Daarom heet die behandeling ook wel aderlaten. Naast laatij- Oude dingen inspireren hem en Tussen Middeleeuwen en Nieuwe Tijd zers kon de chirurgijn natuurlijk ook de overbe- omdat hij onderwijzersbloed Heel lang is er geen scherpe scheiding geweest kende bloedzuigers in stelling brengen. heeft, voelt hij een nimmer tussen de plaatselijke barbier als kapper/scheer- Ik denk dat menigeen vroeger eerder is overle- aflatende drang om af en toe de baas en de chirurgijn die kleine lichamelijke kwa- den aan de ingreep of de behandeling, dan aan len behandelde. Heel vroeger was hij ook degene de kwaal zelf. schoolmeester uit te hangen. die de geëxecuteerde lijken moest Diena, zijn eega behoedt hem voor begraven. Daardoor wist hij vaak Tussen bijgeloof en wetenschap te veel betweterigheid en is de net iets meer van het mense- Een scherpe scheidslijn was nog niet getrokken enige die hem af en toe corrigeert lijk lichaam dan de gemid- tussen wetenschap en bijgeloof. Dat laatste hield delde mens. stand tot in de 20e eeuw. Ieder dorp of regio had of vermanend toespreekt. wel een handoplegger, een strijker of paranormaal In de komende afleveringen (gebeds)genezer. Diena glimlacht. Ik zie haar den- leest hij u graag de les over grote, ken. Ze moet vast denken aan de vele bezoeken die Over vlijmen,grote laatijzers groepen mensen in de jaren ‘70 en ’80 brach- en breukebomen kleine en bijzondere schatten ten aan de ‘Duutse Dokter’ in Kleinringe, over de van het Museum. grens. Met een ‘Er is meer tussen hemel en aarde dan jij denkt, Arent Riemsdiecker’, bevestigt ze, dat ik het bij het goede eind had. Een heel bijzonder gebruik was wel het bezoeken van een zogenaamde breukeboom. Lijders aan die kwaal konden bijvoorbeeld bij smid Willem Nijenhuis in Yde in de kop van Drenthe, drie spijkers in een boom slaan. Ter- wijl de breuklijder drie spijkers in een boom sloeg, prevelde de smid enkele ‘genezende’ woorden. Van heinde en verre reisden breuklijders af naar Yde! Steeds meer werden barbier en genezer van elkaar gescheiden. Toch bleef je aan de gevel van kap- perszaken tot in de jaren ‘60 nog steeds het uit- hangbord in de vorm van blauw-wit-rode geban- deerde kapperspaal zien, ook wel barbierspaal of barbiersstok genoemd. Op de oudste exemplaren staat boven op de stok de wasbak, waarin het ge- laten bloed werd opgevangen. 16 Voor mij op tafel ligt het prachtige, inklapbare scheermes van de zolder. Kappers bezaten vaak een paar. Iedere klant had recht op een scherp mes. Gedurende de scheerbeurt werd het mes tussendoor nog een paar keer gewet op de scheer- riem. Kappers die hun inkom- sten hoofdzakelijk uit scheren haalden, werden scheerbaas genoemd.

De uitdrukking ‘bij de scheerbaas’ staat synoniem voor gezelligheid en ‘het laatste nieuws’. Menig scheer- salon had zelfs twee ingangen. Een voor klanten

die echt geknipt en geschoren wilden worden en scheerkist? Zelfs fervente een ingang voor hen die even het laatste nieuws natscheerders niet. of de laatste mop wilden horen. Droogscheerapparatenfa- briek Philips heeft met de Thuis de baard eraf krijgen introductie van de zwart- Toen het veiligheidsscheermes in de vorm van bakelieten ‘staalbaard’ het zogenaamde krabbertje nog niet was uitgevon- heel veel mensen over- den, was scheren een gevaarlijk klus. Maar daarna gehaald om natsche- kwam thuis scheren steeds meer in zwang. Vaders ren achter zich te laten. kochten een prachtige kist met opklapbare spiegel De staalbaard was het in het deksel. Verder zat er een scheerkom voor eerste droogscheerap- heet water in. En natuurlijk een stukje aluinsteen, paraat. Het is min- dat de huid dichtbrandde als er toch een puistje der bekend dan het was gesneuveld of bloed gestelpt moest worden. ivoorkleurige ‘eitje’, Soms bevatte vaders kist een kwast van dassen- aanvankelijk het haar, die eerst flink in het bakje met scheerzeep éénkopseitje en la- gewenteld moest worden. ‘De vergulde hand’ was ter het tweekops- lange tijd een heel bekend merk. exemplaar. Ik kan me nog herinneren, dat als ik op zater- Een nieuw tijdperk dagochtend rond negen uur naar opa ging, hij deed vlak voor de Twee- Over vlijmen, laatijzers enzich meestal inbreukebomen zijn hemd aan de achtertafel zat de Wereldoorlog zijn intrede. ‘Arent’, te scheren. Ik mocht dan niet tegen hem praten valt Diena me in de rede, ‘daar kun je volgens en ik weet nog dat ik altijd om zijn gekke kop- mij beter een nieuw artikel aan wijden. ’t Is pen moest lachen als hij met zijn ene hand zijn zo eerst wel genoeg!’ Tja, na zo’n inter- neus omhoogtrok ventie voel je je toch wel geknipt en en met zijn ande- geschoren! ■ re het mes over de bovenlip liet glijden. Soms riep hij plots oma

met de Henk Beenen Fotografie: zin: ‘De balsem, de balsem, toe dan blik- sem, de aluin!’ Dan had hij toch een sneetje op- gelopen en liep hij soms de rest van de ochtend met een sigarettenvloeitje op zijn wang. Toch bestaan dit soort mooie rituelen van nat- scheren bijna niet meer. Wie gebruikt nog een 17 pleiding PrO Hardenberg Na de lagere school ging hij naar de PrO Hardenberg is een kleinschalige, christe- mavo aan de Gramsbergerweg en haal- lijke school met zo’n 140 leerlingen verdeeld over de zijn diploma, vervolgens naar de elf groepen. Het is een school waar iedereen wel- Jan van Arkel voor zijn havo-diploma. kom is en waar respect wordt getoond voor waar- ODaarna koos hij voor een opleiding aan de Pe- den en normen en ieders levensovertuiging. Dat dagogische Academie, de opvolger van de kweek- praktijkonderwijs is bedoeld voor leerlingen die school, en de voorloper van de huidige pabo. geen diploma in het reguliere onderwijs kunnen halen. Praktijkonderwijs is daarom sterk gericht Eerste baan op de praktijk van het dagelijks leven en bereidt Wat een baan vinden in het onderwijs betreft, leerlingen zo goed mogelijk voor op functies bin- Het is winter, 9 februari, is er niet veel veranderd. Het was moeilijk werk te nen de regionale arbeidsmarkt. Die functies lig- vinden toen hij met de opleiding klaar was. Zijn gen voornamelijk op het assistenten-niveau. Het vandaag heb ik een afspraak met eerste werkzame jaren bestonden dan ook uit ver- uiteindelijke streven is erop gericht dat leerlin- Albèrt Habers over zijn werk als vangen bij ziekte en zwangerschappen op alle mogen zich later zo zelfstandig mogelijk in de maat- stagebegeleider aan de school gelijke plaatsen in de regio. Dat had wel het voor- schappij weten te redden. Begeleiden naar werk is deel dat hij verschillende soorten onderwijs leerde een zeer belangrijk aspect, waarbij stagelopen van voor praktijkonderwijs in kennen en een netwerk opbouwde. In die perio- wezenlijk belang is. Hardenberg. Albèrt woont met de kwam hij ook als invaller op de vbo-school, zijn vrouw Inez aan de Gouden- Voortgezet Buitengewoon Onderwijs, de Vonder regenstraat, met aan de in Slagharen. Daar heeft hij anderhalf jaar ge- werkt met een groep jongeren van 16 tot 20 jaar. achterzijde een mooi uitzicht Met die jongeren ging hij in Hardenberg naar de over de weilanden en de Vecht. technische school. De afwisseling en het contact Hun drie kinderen zijn de deur met die leerlingen beviel Albèrt goed. Tussendoor uit, de jongste komt in het was hij ook al eens een korte periode ingeval- len bij de Hoeksteen, de toenmalige Chr. School weekend nog thuis. Albèrt is voor Praktische vorming. Echter de eerste ech- geboren en opgegroeid in Ane op te baan was op de Maat in Ommen, eenzelfde de boerderij van zijn ouders. soort school als de Hoeksteen. Toen er een va- cature kwam in Hardenberg heeft hij gesollici- teerd en werd bij de Hoeksteen aangenomen. Wel met de verplichting om een akte Speci- aal Onderwijs te halen, een opleiding van twee jaar die hij met goed gevolg heeft afgerond. Achteraf is dat een goede keuze geweest, hij werkt nog elke dag met veel plezier met die leerlingen.

Albèrt Habers door Roelof Altena

18 Opbouw van de school besteding, meestal bij instellingen. Anderen gaan Op PrO Hardenberg kom je in de leerjaren naar een beschutte werkplek, zoals eerder de so- steeds dichter bij de maatschappij. Tijdens de eer- ciale werkvoorziening. Daarvoor is de gemeente ste twee schooljaren wordt een breed programma verantwoordelijk. Overige leerlingen gaan naar aangeboden bestaande uit theoretische en prak- het reguliere bedrijfsleven, eventueel met een in tijkvakken. De mentor verzorgt de meeste lessen. te zetten voorziening. Bij alle lessen wordt zoveel mogelijk rekening ge- Leerlingen kunnen ook een mbo 1 opleiding op PrO houden met ieders aanleg, capaciteit en werk- Hardenberg volgen, in samenwerking met het Alfa- tempo. Vanaf leerjaar 3 is de stage belangrijk. Ie- college. Enkele leerlingen stromen zelfs door naar dereen begint met de interne stage op school, als een mbo 2 opleiding. Een nieuwe ontwikkeling is voorbereiding op de externe stage bij een bedrijf dat leerlingen ook deelcertificaten kunnen halen, of instelling. Door ervaringen in de praktijkvak- dat vindt Albèrt een goede ontwikkeling. In overleg ken en gesprekken met de leerling wordt gekeken met de stagebegeleider van het bedrijf, wordt geke- naar een geschikte stageplaats. In het vierde leer- ken wat de mogelijkheden zijn om bijvoorbeeld een jaar is het mogelijk naast de theorielessen diplo- lasdiploma, heftruck- of trekkerrijbewijs te halen. ma’s te halen, die door het bedrijfsleven erkend Voor het goed functioneren van de leerlingen is worden, de branchecertificaten. In dat leerjaar lo- het belangrijk dat de sfeer in de groep goed is en pen leerlingen twee of meer dagen per week stage. dat je als begeleider duidelijk bent. De school doet er dan ook alles aan om te zorgen dat leerlingen Stagebegeleider bij vertrek van school een baan hebben. Doordat Albèrt werkt inmiddels al ongeveer dertig jaar ze een baan hebben, krijgen ze structuur in hun aan deze school, als leraar, mentor en stagebege- leven. Verder heeft Albèrt voor zijn werk veel con- leider. De school heeft meer stagebegeleiders. Al- tacten met collega’s en instanties in de regio. bèrt heeft groep 5, een zogenaamde uitstroom- groep. Die leerlingen zijn met het laatste jaar bezig Stagebedrijven en gaan dan op zoek naar werk. Zij zijn in ieder ge- Albèrt heeft veel waardering voor bedrijven, val drie dagen van de week op stage en twee dagen instellingen, gemeenten en hun begeleiders in op school voor de theorie lessen. Albèrt bezoekt ge- deze regio, zelfs tot in Duitsland, die leerlingen middeld iedere zes weken de bedrijven en instellin- van PrO Hardenberg een stageplek bieden. ‘We gen waar de leerlingen stage lopen. Bij die bezoeken hebben gelukkig niet echt een probleem met het bespreekt hij met de begeleiders alle facetten van de vinden van stageplekken. Ook de afgelopen jaren stage en een eventuele kans op een werkplek. toen het economisch niet makkelijk was voor be- Voor iedere leerling is er een Individueel Ontwik- drijven, deden wij bijna nooit tevergeefs een be- kelingsPlan, IOP. Dat plan wordt een aantal ke- roep op hen. Zij nemen vanuit maatschappelijke ren per jaar met de leerling en ouders besproken. zin zeer zeker hun verantwoordelijkheid.’ Het IOP is leidend voor het traject richting uitstroom van een leerling. Hobby’s Albèrt heeft leerlingen van verschillende niveaus. In zijn vrije tijd voetbalt hij nog elke week met Sommigen gaan na hun opleiding naar de dag- veel plezier. Skiën in de winter doet hij ook graag.

Een boek lezen vindt Albèrt ook geen straf. ■ Jan Snijder Foto:

19 oorstellen heeft gehad met ‘de ont-wikkeling’ van mensen. Siska Tromp, geboren op 6 april 1977 Dat heeft haar ertoe gezet om zich te blijven bijen is samen met zussen Hettie en Ma- scholen op taalkundig, sociaal en psychologisch rieke en broertje Bertran grootgebracht gebied. in Gramsbergen. ‘Echte Gramsberger apen’,V zeggen we gekscherend. De basisschool- Studie en werk tijd heeft Siska doorgebracht op obs Prinses Irene. In Spakenburg, waar haar huidige partner van- Van daaruit is ze naar de RSG daan komt, heeft Siska elf jaar doorgebracht. in Coevorden gegaan, van- Daar is ze begonnen met het opzetten van een waar ze na afronding van de kinderdagverblijf. Zoals ze zo mooi zegt, zijn daar mavo naar Emmen ging, om de wortels geschoten voor de ontwikkeling van daar te genieten van de op- coachen, geven van trainingen en adviserende rol leiding Sociaal Pedagogisch aan medewerkers. Als teamleidster van het kin- Werk. En nee, dat was nog derdagverblijf heeft ze de natuurlijke coachings- door Ingrid Nijzink-Batterink niet alles. De pabo heeft zij ook met goed gevolg rol zich helemaal eigen gemaakt. Omdat Siska en Carla Braker-de Borst afgerond. Daardoor krijgt ze nu veel werk in het leergierig is, heeft ze de studie Neuro Linguïstisch basisonderwijs. Siska vertelt dat ze altijd al iets Programmeren gevolgd en behaald. Bij die studie leer je op een krachtige en effectieve manier in- zicht te krijgen in de drijfveren en motivaties van het handelen in ons leven. Het uitgangspunt van die studie is dat de mens in staat moet zijn om het leven prettig te vinden en ervan te genieten. Bij grote, maar vooral kleine gebeurtenissen in het leven, mensen helpen te denken, wat te doen en hoe te handelen. Dus over kennis gesproken, daar ontbreekt het bij Siska niet aan. Ontstaan Na elf jaar Spakenburg is zij samen met haar dochtertje teruggekomen naar Gramsbergen. Hier ging ze bij kinderdagverblijf De Dassenburcht werken. Tijdens die periode gaf ze daarnaast nog steeds workshops, trainingen, coaching en bij- scholing aan leerkrachten. Op de vraag wat haar ertoe gebracht heeft om haar eigen praktijk Ont-wikkelt te beginnen, vertelt ze open en eerlijk dat haar burn-out, die ze een aantal jaren geleden heeft gehad, die stap mogelijk heeft gemaakt. Een nieuwe uitdaging en de drive te leren van anderen. Een voorbeeld dat Siska noemt, is durven zeggen dat opvoeden van kinderen heel lastig is. En als je dat zegt, dan hoor je ineens meer mensen die daar moeite mee hebben. Dus door angsten en onmogelijkheden te durven benoemen, kunnen we allemaal leren die angsten om te zetten in mogelijkheden. Dus dingen doen waar je blij Siska Tromp van wordt en waar je energie van krijgt. ‘Van IN-gewikkeld Highly Sensitive People, HSP Siska werkt met mensen die, op welk vlak van hun leven dan ook, advies en begeleiding nodig hebben. HSP is eigenlijk een verzamelnaam voor verschillende karaktereigenschappen. Zoals: • je hebt een bepaalde voorkeur voor iets: drukte of juist rust Het is woensdagmorgen, de eerste zonnige, zomerse dag in mei. We wandelen de • je gedraagt je op een specifieke manier: Oudestraat in om op bezoek te gaan bij Ont-wikkelt. Siska Tromp begeleidt mensen die creatief, plichtsgetrouw, perfectionistisch • je registreert dingen op een bepaalde manier: met vragen zitten, zoals over wie ze zijn, en hoe om te gaan met de buitenwereld. oog voor detail, scherpe zintuigen, relatie met Siska wil mensen weer hun eigen ‘ik’ laten ervaren. De praktijk wijst uit dat ze heel veel andere mensen mensen begeleidt die HSP’er zijn, Highly Sensitive People, ofwel hooggevoelige mensen. • je hebt een sterk inlevingsvermogen, je kunt sfeer of stemming goed aanvoelen Wat dat inhoudt, wordt in dit stuk uitgelegd. • je hebt innerlijke ervaring met stemmings- wisseling, of je niet begrepen voelen 20 Dat zijn eigenschappen die voorkomen bij men- Voelen met je lijf in plaats van met je hoofd. Zo- sen die hooggevoelig zijn. Luisteren is daarbij een dat je weer een flinke boost krijgt en weer lekker belangrijk onderdeel. Om in de puurste zin van in je vel gaat zitten. Het leven wordt rijker als je die mensen te horen wie ze zijn en hoe ze dingen mag en kan voelen! ■ uitleggen, is zo sterk en mooi. Door het eerlijke en oprechte van mensen met HSP, is het soms lastig voor de buitenwereld hen te begrijpen. Daardoor worden met name kinderen soms onterecht als brutaal of lastig omschreven. Leren omgaan met situaties zoals hierboven, is voor hooggevoelige mensen lastig en daarvoor kan de hulp van Ont-wikkelt ingeschakeld worden.

Facebook Op Facebook vertelt Siska met regelmaat verhalen uit haar eigen leven, die herkenbaar zijn voor anderen. Juist door haar verhalen te delen,

naar ONT-wikkelt’

bereikt ze heel veel mensen die daar misschien iets mee kunnen. Leuke, positieve uit het leven gegrepen teksten kun je lezen op Facebook. Naast haar praktijk aan de Oudestraat, geeft ze workshops op verschillende scholen. Ben je benieuwd hoe Siska Tromp werkt en naar haar praktijk Ont-wikkelt? Je kunt haar volgen op Facebook. Ze helpt graag mensen om te leren de body, spi- rit en mind in evenwicht te brengen door te spie-

gelen, mee te lopen en te leren dat je gaat voelen. MoniqueFotografie: Ballast-Meilink 21 roeger de Evenementenhal werkt Jamila ook in de be- Wonend naast het bedrijf Kamphuis diening bij Pannenkoekenrestaurant De Ganzen- Transport heeft Jamila zich altijd goed hoeve. Ze heeft het daar erg naar haar zin. Samen vermaakt. Samen met haar zussen Li- met vriendin Renate en haar andere collega’s is sanne en Mariska en haar broertje Jo- het erg gezellig. Het feit dat Renate en Jamila vaak rickV heeft ze er heel wat uren doorgebracht. Ze uit elkaar worden gepland, geeft wel aan hoe ge- konden zich uren vermaken met hutten- zellig het er is. Jamila’s grootste blunder was toch bouwen of verstoppertje spelen. Ruimte was er wel dat ze vroeg welke pizza iemand wilde bestel- genoeg! len, terwijl het toch echt een pannenkoek moest zijn. Het verschil blijft lastig als je net een dag er- Scholen voor pizza hebt gegeten. Jamila heeft in Gramsbergen op cbs De Akker door Linda Nijmeijer gezeten. Daar heeft ze zich altijd goed vermaakt Stage in Ghana met Jolita van den Poll, met wie ze al vriendin was Tegenwoordig volgt Jamila in Zwolle de oplei- sinds de peuterspeelzaal. Ook later, toen Jami- ding Sociaal Cultureel Werk. Voor die opleiding la naar het Vechtdal College ging, mocht ze stage lopen in het buitenland. Jami- bleef de vriendschap. Jamila heeft la was op zoek naar uitdaging en daarom heeft eerst een halfjaar op het vmbo ge- ze haar stage helemaal zelf uitgestippeld. In eer- zeten. Toen bleek dat ze meer aan- ste instantie had Jamila graag naar een weeshuis kon, mocht ze opstromen naar de gewild, maar door omstandigheden was dat niet havo. Op de havo leerde Jamila nog meer vriendinnen kennen, namelijk Renate Ramaker en Linde Buisman. Met alle drie de dames gaat ze nog steeds veel om. Met zijn vieren or- ganiseerden ze van alles. In de derde klas hebben ze een klassenfeest achter de school georganiseerd, waarbij iedereen mocht blijven slapen. Dat beviel zo goed, dat ze het in de vierde klas weer deden. Daarnaast deed ze met de meiden ieder jaar mee aan de

Foto: Jan Jan Snijder Foto: podiumavond. Dansen Al op jonge leeftijd werd Jami- la door een vriendin overgehaald om mee te gaan naar streetdance in Gramsbergen. Dat leek Jamila wel wat. Op de basisschool traden ze ook altijd al op met dansacts. Om- dat Jamila ook nog op gym zat, heeft ze dat eerst een tijdje gecombineerd. Uiteindelijk beviel dansen toch beter en is ze daarmee verder gegaan. Na streetdance heeft Jamila een jaar gedanst bij dansschool Erik. Daarna is ze naar de dansvereniging in De Krim gegaan. Daar is ze begonnen in het selectieteam en later werd ze gevraagd om in het demoteam te dansen. Een hele eer, want het demoteam danst op Dit keer in Hotspot: hoog niveau. amphuis JamilaJamila is 21 jaar en woont al haar Een team bestaat uitK ongeveer acht personen. Met mogelijk. Daardoor kwam ze bij haar tweede keu- het demoteam heeft ze zelfs meegedaan aan de ze, namelijk een school voor dove kinderen. In hele leven in Gramsbergen. Noord-Nederlandse kampioenschappen. Met zo- september vertrok Jamila dus helemaal alleen Ze is de derde van de vier kinderen wel het selectieteam als het demoteam heeft ze naar Ghana in Afrika om daar drie maanden sta- van Seine en Anneke Kamphuis. prijzen gewonnen. Jamila vond dat een heel leu- ge te lopen. ke tijd. Tegenwoordig zit ze alleen nog op fitness. Dovenschool Bijbaantjes Toen Jamila op de dovenschool begon, kende Vanaf 2013 is Jamila al werkzaam bij de Eve- ze nog helemaal geen gebarentaal. Dat was wel nementenhal. Ze werkt in de bediening. Naast lastig, maar de kinderen vonden het geweldig om 22 het haar te leren. Eerst kwam het alfabet aan bod. de gaan, sprak ze haar moeder over de telefoon en Dat viel nog wel mee. Woorden waren lastiger, die zei dat het niet goed ging. Jamila is wel rich- want dat zijn er nogal wat. Gelukkig leerde Ja- ting haar stage gegaan, maar ze besloot tijdens de mila het snel. Zij is haar stage begonnen bij de taxirit om toch weer terug naar het dorp te gaan. peuterspeelzaal. Dat heeft ze een aantal weken Eenmaal terug heeft ze meteen haar oma gebeld. gedaan, maar het was toch niet helemaal wat ze Die heeft ze toen nog een laatste keer kunnen zocht. Aan de headmistress, de directrice, heeft ze spreken. Heel kort daarna is oma overleden. Jami- daarom gevraagd of ze ook naar hogere groepen la heeft het daar heel moeilijk mee gehad. Ze zat mocht. Daar kwam ze uiteindelijk terecht. In die toch in haar eentje in een vreemd land en moest groepen gaf ze Engels. Op het bord zette ze dan haar rouw zelf verwerken. Gelukkig kreeg ze daar- een verhaal, dat ze met de leerlingen vertaalde bij veel steun van collega’s en huisgenoten. in gebarentaal. Omdat de school een soort kost- school is, bleven alle kinderen daar slapen. Daar- Toekomst om bleef Jamila na schooltijd vaak wat langer om Jamila heeft nog geen flauw idee hoe haar toe- leuke activiteiten met de kinderen te doen. komst eruit zal zien. ‘Het is maar net hoe het loopt’, zegt ze. Aan de ene kant wil ze wel in Schoolreisje Gramsbergen blijven, maar de wereld roept. Ze is Met de kinderen van de dovenschool is ze een in ieder geval nog lang niet uitgereisd en ze kan dag mee geweest naar een Reading Festival. Dat is het iedereen aanraden. Het is volgens Jamila echt een soort festival waarbij kinderen van de doven- een verrijking van haar leven. ■

school, maar ook kinderen die wél kunnen horen, bij elkaar komen en laten zien wat ze allemaal kunnen. Een manier om hun talenten te laten zien. Veel mensen in Ghana weten niet dat dove kinderen wel kunnen lézen. Dát kunnen ze tijdens zo’n festival laten zien. Wat Jami- la erg indrukwekkend vond, was de dansbattle. Linkerpagina: De dove kinderen gingen tegen de horende kin- Engelse les geven in gebarentaal deren dansen op muziek. Dove kinderen kunnen de muziek niet horen, maar het ritme wel voelen. Rechtsboven: Jamila vond het erg mooi om te zien hoeveel zelf- Samen met de vrouw die mijn mooie vertrouwen die kinderen dan tonen, ondanks hun jurk heeft gemaakt beperking. Boven: Moeilijke tijd Buitenschoolse activiteit op de Toen Jamila naar Ghana ging, heeft ze afscheid dovenschool moeten nemen van haar oma. Jamila vermoedde toen al dat het waarschijnlijk de laatste keer zou Rechts: zijn. Op een ochtend, toen Jamila naar stage wil- Kinderen van de dovenschool 23 83

Foto is niet gemaakt tijdens Palmpasen. De meisjes hebben bloemen in de hand en Gerrit Jan zou een jong hondje (die pas geboren was) vasthouden. Hij wilde dat niet en staat behoorlijk boos op de foto. Hun jongste broer Bertus Reinders was toen nog niet geboren. Het zijn de kinderen van ‘Jurries’ Jan Willem Rein- ders en Jantina Boerdam. Ze woonden aan de Veldingerveldweg, later ‘de Kakelhof’ genoemd.

1 2 3 4 1. Hendrikje Reinders (Wesselink) 2 Gerrit Jan Reinders 3 Sina Reinders (Kelder) 4 Gerritdina Reinders (Gerrits)

De namen van eerdere Foto’s van Vrogger zijn te zien op: ww.museumgramsbergen.nl  Het infocentrum  Historie van uw Streek.

da-j eerst 5 hoender teeg’n komt veur da-j een völle verstaand van. Mar ja, dat leste hang i’j ok mense ziet. Gien wonder dat het zo drok is op niet an de grote klokke. Afijn, het wach’n was op stroate. Doornoast he-j nog van die hobbyboeren ’t eerste ei. De kinder leupen elke dag noar ’t hok die d’r ok kippen op noa hoolt. Dus eigenlijk lig um te kieken of d’r al eier lagen. Mar ieder keer deur Henk van de Brugge het aantal nog hoger. Toevallig heurde ik een ver- kwamen ze weer met de bosschop, dat het hok en Garriet van Jurries-Willem haal van iene den ok wol begunn’n met kippen. Ok nog leug was. Ok in de buurte gung het verhaal bi’j dizze hobbyboer bleek het in het begun niet al rond dat er met smart weud ewacht op het Dag luu, veur de wind te goan wat betreft de eierproduc- eerste ei. Toen dit zo een paar dääge anheuldt, is tie. Hie had het er al een pooze over had en op ien van de buren noar een kippenboer egoane en I’j zölt het wal niet veur meugelijk hool’n, mar andringen van zien vrouw was e dan toch begunt hef door ’n paar eier ekregen. Met die eier is e het blek dat er in de gemiente Har’nbarg de met het maken van een kippenhok. Een bettie ‘s oams late noar die hobbyboer egoane en hef in meeste eier wördt elegd. Ja, door schrik i’j wal leemtigheid um de deure leek h’m toch wal mooi. ’t donker hier en door een ei neer elegd. De dag ee‘m van. Aans niet zo arg, mar... door heure wi’j Achter ’t hoes had e een grote schuure stoan en doorop leupen de kinder zoas gewoonlijk weer ok bi’j. Kiek, en dan wördt het pläätie wal aan- door had e een stuk van of-etimmerd. Met een noar het kippenhok um te kiek’n of er al eier la- ders. Het schient, dat Har’nbarg zo’n bettie het mooie grote kippenloop d’r umhèn. gen. En ja heur, dit keer was ’t raak, Barneveld van de regio is. In de hele gemiente Alles pico bello veur mekaar. Van de buren had e zi’j met de eier noar hun va. Pa bekeek de eier Har’nbarg loopt er over de 300.000 leghennen. een paar kippen ekregen, zowal mannelijk as ‘s goed, en zee verbouwereerd: ‘Wat gek, ik Het aantal inwoners lig zo’n bettie op 60.000. vrouwlijk. Want hie had eheurd, da-j zo eerder dacht dat wi’j Barnevelders hadden!’ A-j dat deelt op die hennen, kom i’j op 5 leghen- eier kriegt. Ok hie mos nog ’t ien en ’t aander nen per inwoner. ’t Was mi’j al ‘s op evallen, leren over kippen want eigenlijk had e d’r niet Luu, dit was ’t weer, het giet ow goed!

24 oorten Vliegen Vier soorten duiven verschijnen regelma- Ik zei net al dat de houtduif bij het opstijgen tig in Oost-Nederland: houtduiven, ho- niet de elegantie van een Fokker heeft. Maar als lenduiven, Turkse tortels en tortelduiven. de machine eenmaal op gang is, valt de vlucht Jammer genoeg moet hier wel gemeld mee. Ze kunnen flinke afstanden afleggen. Voor wordenS dat het tortelduifje, het zoetst koerende onze duiven is dat niet nodig, omdat het stand- exemplaar van het viertal, het slecht doet. Hij staat vogels zijn. Voor de Noord-Europese hout- inmiddels op de rode lijst. Er zijn nog maar tien- duiven is dat een ander verhaal. Zij duizend broedparen in Nederland. Het is overigens komen hier massaal overwinte- de enige duivensoort die in de winter wegtrekt. ren. De mooiste vliegvorm is de Daarom wordt hij ook wel zomertortel genoemd. baltsvlucht. Ze gaan dan kranig Ik moet bekennen dat ik hem de laatste jaren in klapwiekend omhoog om zich vervol- het Holtheemse niet meer gesignaleerd heb. gens in glijvlucht te laten zakken. Natuuractiviteitencentrum Talrijk Overleven Vechtstraat 8 7772 AX Hardenberg Na de houtduif is de Turkse tortel de meest Het geheim van hun overleven is dat houtdui- T 0523 273388 voorkomende duif in Nederland. Het is opzienba- ven niet kieskeurig zijn wat voedsel betreft. Meestal E [email protected] rend dat wel honderdduizend broedparen in ons scharrelen ze, al dan niet in groepen, op de grond I www.dekoppel.com land voorkomen, terwijl ze honderd jaar geleden rond om zaden en vruchten op te pikken. In de stad Openingstijden: nog geheel onbekend waren. Ze kwamen als gast zijn ze niets te beroerd om eetbaar afval, achterge- di t/m vr: 13.00 – 17.00 uur en zijn nu ingeburgerd. De tortels maken een mak- laten door mensen, op te ruimen. Helaas laten ze juli en augustus: 10.00 – 17.00 uur kelijk te herkennen geluid: driemaal achter elkaar dan zelf ook iets achter! Als voedselzoekers zijn ze za en zo: 13.00 – 16.00 uur een monotoon boertje. Bleekscheetjes zijn het, met succesvoller dan als zangers. Net als Turkse tortels Toegang gratis een donker streepje op de hals. Mocht je duiven produceren ze een monotoon liedje. Maar pas op!! horen die wel gezellig en muzikaal koeren, dan zijn Houtduiven produceren geen driedelig maar een Agenda De Koppel het de eerder genoemde zomertortels. Die duiven vijfdelig liedje. Ga dat gelijk maar controleren, want juli/augustus/september hebben trouwens drie streepjes op de hals. je hoort ze vaak genoeg in je eigen omgeving. ■ EXPOSITIES • ‘Bijen’ • Vanaf september: ‘Hoe meer soorten…’ Houtduif Holenduif Turkse tortel • Het Vechtdal Binnenstebuiten • ‘Duurzaam natuurlijk: Watt LED je?’ • Foto expositie: ‘De seizoenen in de Engbertsdijksvenen’ • Vanaf september: foto’s Ad Boudewijns • Fotowedstrijd: ‘Wat zit er tussen het gras?’ Meedoen kan tot 13 oktober! ACTIVITEITEN 22 juli 13.00 uur Repair café 26 juli 14.00 uur kindermiddag ‘Waterdiertjes’ Bekend 5 augustus 13.30 uur Het meest bekende en grootste exemplaar kindermiddag Picknick van de duivenfamilie is de houtduif. Het is een 30 augustus 14.00 uur niet te missen verschijning. Houtduiven hebben ‘Eten uit de natuur’ een nogal ronde vorm en ze waggelen meer dan Duiven 2 september 13.00 uur Repair café ze lopen. In de lucht lijken ze op laag overvlie- door Barend van Zadelhoff 9 september 13.30 uur gende bommenwerpers. Maar als ik zeg: ze ogen kindermiddag ‘Wereldreis’ wat dommig, dan is dat een interpretatie van de 13 september 14.00 uur schrijver. In de kop zitten overigens een paar hel- kindermiddag ‘Eekhoorns’ dere oogjes. Vermoedelijk heeft het domheidsima- 4 oktober 14.00 uur go vooral te maken met de onbeholpen wijze van kindermiddag ‘Dierendag’ opstijgen en de onvoorstelbaar knullige manier 7 oktober 13.30 uur van nesten bouwen. kindermiddag ‘Heksensoep’ 14 oktober 13.00 uur Repair café Nest 14 oktober excursie ‘Water’ Als je ziet hoe een houtduif een nest constru- eert, springen de tranen je in de ogen. Diverse ma- Voor sommige activiteiten wordt een len heb ik mogen aanschouwen hoe een zootje tak- kleine vergoeding gevraagd. jes los op elkaar werden gelegd in een boom of Opgave vooraf is gewenst voor lezingen struik. Gevolg van de revolutiebouw is dat er veel en kindermiddagen. misgaat. Heel vaak waaien eieren of jonge duiven Kijk op www.dekoppel.com of in De Toren uit het zogenaamde nest. Gelukkig is ‘Henderikje voor actuele aanvullingen! Houtduif’ een volhouder. Het broedseizoen is ui- termate lang. Per jaar kunnen wel drie broedsels worden geproduceerd met gemiddeld twee eieren. De late legsels zijn vaak wat succesvoller dan de vroege. Dan zijn er minder kapers op de kust. Zomertortel

25 Oranje Vereniging Gramsbergen e.o. oud, Vouter, Voudst! Een heel nieuw thema voor Gramsbergen Het Megaconcert is in een nieuw jasje gesto- Lichtstad 2017! We presenteren u graag ken. Dirigent Alfred Willering daagt niet alleen ‘Proud to be Vout!’ Een thema waarvan zichzelf en de muzikanten uit, maar ook het pu- wij denken dat iedereen daarmee uit de bliek. U kunt uw favoriete muziekstuk via zijn voetenF kan. En alles mag! Dat is het allerleukste Facebookpagina aan hem doorgeven. De kans aan dit thema. We hebben alle vertrouwen in de is groot dat u uw suggestie hoort tijdens het creativiteit van de Gramsbergers! Megaconcert. Het programma heeft dit jaar ook weer nieu- De dinsdagavond krijgt ook dit jaar weer een we elementen. Na het succes van vorig jaar, komt nieuwe invulling op een nieuwe locatie, een het Vliegerfestijn weer terug. De verlichte avond- avond ván, vóór, dóór en óver Gramsbergen in show wordt gehouden op de eerste zaterdagavond, het Bostheater. Belangstelling voor de nieuwe Feestgids ná het Megaconcert. Onze vertrouwde Feestgids heeft een nieuw uiterlijk gekregen. Vrijdag 16 juni werd de eerste gids gepresenteerd en u heeft de vernieuw- de Feestgids misschien ook al ontvangen. Bent u geen lid, maar wilt u wel graag de Feestgids? Dat kan! Die is te koop bij Kapsalon Breukelman en het Museum. U kunt ook lid worden. Dan ont- vangt u de Feestgids in het vervolg ieder jaar automatisch thuis. Een lidmaatschap kost E 7,50 per jaar. Vriend worden kan ook. Dat kan vanaf E 25,-- per jaar. U kunt zich opgeven via oranjevereniging@gramsbergen.nl Voor de nieuwste ontwikkelingen en de laatste nieuwtjes: zie website en Facebookpagina. ■

WANDELTOCHTEN OOGSTDAG p 5 augustus starten de wandeltochten van 7 en 14 kilometer tussen 08.00 en 11.00 uur op het Oogstterrein. Routes gaan over bij- Ozondere paden van het landgoed De Groote Scheere. Na afloop is de toegang tot het Oogstterrein gratis. Onderweg is er koffie, waarvoor een vrijwillige bijdrage wordt gevraagd. FIETSTOCHTEN OOGSTDAG ok op 5 augustus zijn fietstochten uitgezet náár het Oogstterrein. Die routes zijn gratis af te halen in het Museum, Meiboomplein 4, bij OToeristische Infopunten in Hardenberg en Coevorden en bij de molen 5 AUGUSTUS in Laar in Duitsland. BOERENFIETSTOCHT eze fietstocht op 9 augustus wordt georganiseerd door de werk- groep PR van LTO Hardenberg, in de omgeving van Gramsbergen. Tij- Ddens de route zetten zeven bedrijven hun deuren open, te weten een jongveebedrijf met bed and breakfast, een mechanisatiebedrijf, een boomkwekerij en verschillende melkveebedrijven met een andere be- drijfsvoering. Onderweg kunt u ook akkerranden bewonderen en bij de vloeivelden in De Krim krijgt u uitleg. U wordt ontvangen met koffie en koek en kunt een programmaboekje met de route kopen. Onderweg zijn de bedrijven te bezichtigen en tijdens de fietstocht kunt u een pannenkoek eten. Op ieder bedrijf wordt een vraag gesteld en als alle antwoorden goed zijn, maakt u kans op een leuke prijs! ACTIVITEITEN BIJZONDERE ACTIVITEITE BIJZONDERE ACTIVITEITE De route is aangegeven met bordjes en ongeveer 30 kilometer lang. Starten kan tussen 09.30 tot 11.30 uur bij Erve ‘t Hacht, Engeland 6 in Ane, of bij LTH Nijmeijer, Hardenbergerweg 20 in Loozen. Daar kunt u alleen op de fiets starten, dus geen auto parkeren! 9 AUGUSTUS Meer info: H. Waterink 06 22102754 of [email protected] BIJZONDERE 26 De Groene Gramsberger wordt mede mogelijk gemaakt door deze sponsors

27 istorische Culturele Kring Gramsbergen/De Krim houdt zaterdag 5 augustus haar 22e traditionele Oogstdag op landgoed De OOGSTDAG 2017 H Groote Scheere. Dit evenement, waarbij traditioneel oogsten en verwerken van rogge centraal staan, trekt duizenden bezoekers. Rogge wordt handmatig gemaaid met zicht en zeis, met paardenkracht en verschillende machines. Gedorst wordt met een oude dorsmachine. Dit jaar vinden de Overijsselse kampioenschappen stokdorsen plaats. Uit de hele provincie strijden acht teams om de eer. Dit jaar is voor het eerst ‘De Boer als Gastheer’ betrokken bij de Oogst- dag. Deze vereniging presenteert de agrarische sector in het Vechtdal. Ook vereniging HARP maakt met verschillende voertuigen rondritjes in de directe omgeving. Verder zijn er dieren, zoals cavia’s, konijnen en kippen. Schapen worden geschoren en van een kalfje kan het gewicht geraden worden. Veertig standhouders bieden hun waar aan, demonstreren oude am- bachten of verkopen streekeigen producten. Bakkers leveren heerlijk vers brood, gebakken in hun houtgestookte oven. Van heinde en verre komen oude tractoren ’s morgens naar Holthone. De lekkere pannen- koeken van de Oogstdag zijn inmiddels in heel Overijssel en Drenthe bekend, en niet te vergeten de lekkere hamburgers. Onder het genot 5 AUGUSTUS van een drankje kan men genieten van de blaaskapel uit Ane, accorde-

ACTIVITEITEN BIJZONDERE ACTIVITEITEN BIJZONDERE onspelers en de Sjompiesingers. Meer info: beleefhetvechtdal.nl

22 JULI 7 AUGUSTUS 17 SEPTEMBER DE ZWIESEBORG HARMONICA-DAG BEACHVOLLEYBAL STARTZONDAG PG GRAMSBERGEN (zie DGG van juni, pag. 26) voor competitiespelers Sporthal De Binder, vanaf 10.00 uur Combibaan, van 10.00 tot 14.00 uur AUTHENTIEKE RIJTUIGEN-DAG 24 SEPTEMBER Menvereniging Harp 9 AUGUSTUS DIRTY MONKEY RUN met dertig aanspanningen. Vanaf 07.30 uur BOERENFIETSTOCHT (zie pag. 26) over modder, water en hindernissen. 2, 6, 12 en opstellen. Keuring vóór de start om 10.00 uur 18 km. Start / finish op de Combibaan, van 10.00 Finish en prijsuitreiking bij de Zwieseborg 25 AUGUSTUS t/m 2 SEPTEMBER tot 19.00 uur. Info: combibaangramsbergen.nl GRAMSBERGEN LICHTSTAD (zie pag. 26) 27 JULI 29 SEPTEMBER SJOMPIESINGERS OPEN REPETITIE 28 AUGUSTUS STICHTING 55+ ACTIEF bij de Passantenhaven. Aanvang 19.30 uur STICHTING 55+ ACTIEF Natuurfilm over Midden Drenthe Het Brook Duo met verhaaltjes en liedjes Dorpshuis De Binder, van 19.30 tot 22.00 uur 29 JULI Dorpshuis De Binder, van 14.00 tot 16.00 uur HET BOSTHEATER 29 SEPTEMBER t/m 1 OKTOBER Bluesconcert met de Fossen & Struijkband 1 SEPTEMBER JUMELAGE GRAMSBERGEN-DAHLENBURG (zie DGG van mei, pag. 3) BIBLIOTHEEK GRAMSBERGEN Muzikanten van SDG Ane en andere gasten Boekverkoop op de braderie. 12.00 tot 21.00 uur vertrekken naar Dahlenburg 4 en 5 AUGUSTUS BOUWVAKFEEST OUD-LUTTEN 12 SEPTEMBER 8 OKTOBER Vrijdag vanaf 20.30 uur VROUWEN VAN NU PROT. GEMEENTE GRAMSBERGEN Zaterdag om 21.30 uur Miss Montreal Slager Frits Logtenberg over vlees en slagersvak Zangdienst met harpiste Regina Ederveen Terrein open: 20.00 uur Dorpshuis De Binder, van 17.45 tot 20.15 uur Boomhofkerk, van 19.00 tot 21.00 uur 5 AUGUSTUS 16 SEPTEMBER 10 OKTOBER OOGSTDAG 2017 (zie boven) DEEL2 ANE VROUWEN VAN NU Huiskamerconcert met Bedjûl en Arkay met afdelingen Lutten, Slagharen en De Krim (zie pag. 26) WANDELTOCHTEN OOGSTDAG De Steeghe Ane, aanvang 20.00 uur Anna Geerdink met gedichten en verhalen FIETSTOCHTEN OOGSTDAG (zie pag. 26) Info: facebook.com/deel2.ane, of 0627870428 Dorpshuis De Binder, van 17.45 tot 20.15 uur

Belangrijke informatie om uw evenement in Gramsbergen te promoten! Om iets geplaatst te krijgen in onze Agenda, mits het voldoet aan bepaalde criteria, handelt u als volgt: Ga naar www.gramsbergen.nl ➔ Ga naar ‘Contact’ en dan naar ‘Agenda’ ➔ Vul al uw gegevens in ➔ Verstuur. Hulp nodig? Neem contact op met ons secretariaat: tel. 0524 56 29 22 of [email protected] Het is van het grootste belang dat uw evenement zo vroeg mogelijk aangemeld wordt. Denk niet in weken, maar maanden vooruit! Als een evenement

AGENDA AGENDA AGENDA AGENDA AGENDA AGENDA AGENDA AGENDA AGENDA AGENDA meer dan drie maand voor aanvang op de Gramsberger site gezet wordt, bestaat de kans, dat het als Bijzondere Activiteit geplaatst wordt.

Geef familieleden, vrienden of kennissen, die niet in Gramsbergen e.o. wonen, een origineel cadeau: EEN JAAR LANG DE GROENE GRAMSBERGER VOOR SLECHTS €25.–! (Bij verzending naar het buitenland wordt extra porto in rekening gebracht) Stuur een briefje met het bezorgadres van de nieuwe abonnee(s) naar: Dionne Matel, Loozermars Zuid 68, 7783 EK Gramsbergen of mail de gegevens naar: [email protected] Stort uw betaling op rekeningnr.: NL12 RABO 0147 7942 77 tnv Stichting De Groene Gramsberger in Gramsbergen. Na ontvangst van de betaling wordt voor verzending gezorgd. Het volgende nummer verschijnt: 20 september. Uiterste inleverdatum oktober-nummer: vóór 6 september.