Jacek Podhorski-Piotrowski
Kreacja produktów turystyki zrównowa¿onej w województwie pomorskim
1. Strategia rozwoju ró¿nych rodzajów turystyki w województwie pomorskim Nadmorskie i tranzytowe po³o¿enie regionu pomorskiego sprzyja jego uczestnictwu w miêdzynarodowej wspó³pracy gospodarczej, zw³aszcza w handlu i turystyce. Stolica województwa – s³ynny z burzliwej, ale i dumnej historii Gdañsk – jest jednym z najwa¿- niejszych oœrodków turystycznych w Polsce. Instytut Turystyki w Warszawie szacuje,
¿e liczba turystów goszcz¹cych w Gdañsku w roku 2007 wzroœnie do 1,7 mln osób, z czego
700 tys. to turyœci zagraniczni . Jest to zgodne z ogólnoœwiatowymi trendami. Turystyka stanowi bowiem obecnie jedn¹ z najbardziej dochodowych ga³êzi gospodarki na œwiecie. Równie¿ w krajach Unii Europejskiej odnotowuje siê najwy¿sze tempo wzrostu zatrud- nienia w tej dziedzinie. Rozwój turystyki wymaga d³ugookresowego planowania. Rozwiniêcie zasad polityki regionalnej w odniesieniu do bran¿y turystycznej i powi¹zanych z ni¹ dzia³añ w innych
sferach obejmuje „Strategia Rozwoju Turystyki w Województwie Pomorskim na lata ¡
2004-2013” . Powsta³a ona w oparciu o zapisy priorytetu nr 2 Strategii Województwa ¢ Pomorskiego Turystyka zosta³a przedstawiona w ramach d³ugookresowej koncepcji celów oraz dzia³añ maj¹cych zapewniæ zrównowa¿ony rozwój turystyki w regionie, co nawi¹zuje do postanowieñ transnarodowego programu – „Ba³tycka Agenda 21”. Powstanie „Strategii Rozwoju Turystyki” ma ukierunkowaæ, zdynamizowaæ i zhar- monizowaæ rozwój tej dziedziny w regionie. Dokument ten powinien staæ siê narzê- dziem integracji ró¿norodnych podmiotów w d¹¿eniu do wspólnie wypracowanych celów, których dzia³ania w zakresie rozwoju turystyki nie by³y do tej pory skoordynowane. Do g³ównych za³o¿eñ „Strategii” zaliczyæ nale¿y: – Formu³owanie zapisów w sposób prosty i niesformalizowany. – Wykorzystanie efektu synergii dzia³añ i interesów samorz¹dów lokalnych oraz pod- miotów turystycznych województwa pomorskiego w ramach spójnych dzia³añ ogól- noregionalnych. – Wykorzystanie atutów i szans województwa pomorskiego w zakresie turystyki.
– Niwelowanie s³abych stron i unikanie zagro¿eñ rozwoju turystyki w regionie.
£¥¤§¦©¨ © ¨ ¤ ¦©¨! "#©$ %'&)(+* , - .0/2135463578 ,09:, - ;=< -?>@9BA(+-0C2;D)-©$0A@(2- CE;DGF0H H©I $ ; JF K©L0F M0J
NPO5Q R!S Q TVUXW SZY\[ ] ^ [ _=`a2`XR b0cQ b0d W©^feg[ _T^§hi ] Q ^?W T+j2[k[R!cdW kmlXS n S©Q SZo p p©q©r0o p0s t©u vEwx+y{z©| }X~Ezy+~2 v© §z z
0 © @00m©=0 5X{=X '0 {)) § 25¡6 =5 ©¢5 £2 ¤EG0 X¥
¦¨§©ª+«¬ ¬?®X¯ ° ±² ³5´µ+¶· ¸0¹º »\»¼ ºV½ ½§¾¿2µ+² ¬?ÀÂÁ ² Ã2©¬§·0½ ½ ½©Ä © ¯Á ·XÅ ÆXÇ È\É Ê Ë Ì ÍÎ Ï=Ð Î Ñ ÒXÓ Ô!ÕÖXÏ× ÉÔ=Ó ÎØXÓ ÎXÔVÙ0Ï=Ó Ù0ÚØ Û
è=âVé ê ãé ä!ë ç äì2è=âVé 54 Þ!ß=à=áâ2ãäåæ=äç
„Strategia” powinna – z jednej strony – umo¿liwiaæ harmonijny rozwój turystyki w d³ugim okresie, z drugiej zaœ porz¹dkowaæ i ukierunkowywaæ dzia³ania na rzecz zwiêkszenia konkurencyjnoœci województwa pomorskiego zarówno w skali kraju, jak te¿ Europy i œwiata. Kszta³t „Strategii” wyznaczony zosta³ tak¿e przez nastêpuj¹ce dokumenty: „Strategia Rozwoju Turystyki w latach 2001–2006” oraz „Rz¹dowy Program Wsparcia Turystyki w latach 2001–2006”, dokumenty uchwalone przez Sejmik Województwa Pomorskiego (w tym „Strategia Rozwoju Województwa Pomorskiego”), „Plan Zagospodarowania Przestrzennego Województwa Pomorskiego” i „Program Ochrony Œrodowiska Woje- wództwa Pomorskiego na lata 2003–2006”, z uwzglêdnieniem perspektywy na lata 2007-2010. Kolejne etap pozwoli³y na opracowanie zapisów strategicznych w postaci misji, wizji, priorytetów, celów i zadañ oraz na przedstawienie koncepcji systemu wdro- ¿enia i monitorowania realizacji „Strategii”. Wdra¿anie „Strategii” w ¿ycie nastêpowaæ bêdzie przez opracowanie i realizowanie szczegó³owych programów takich jak: – Program Rozwoju Produktów Turystycznych Województwa Pomorskiego – Zintegrowany System Informacji Turystycznej Województwa Pomorskiego – Program Monitoringu Rynku Turystycznego – Program Promocji Turystyki Województwa Pomorskiego – Program Szkoleñ dla Turystyki – System Transportu w Turystyce – Program Wspierania Inwestycji i Przedsiêbiorczoœci w Turystyce. W wizji turystyki w województwie pomorskim stwierdza siê, ¿e „Województwo po- morskie to obszar zaspokajaj¹cy szerok¹ gamê potrzeb turystów i mieszkañców oferuj¹cy us³ugi na wysokim poziomie. Wyznacznikiem jakoœci, obok goœcinnoœci mieszkañców i profesjonalnej obs³ugi, jest standard bazy materialnej, dostêp do informacji i bezpieczeñ- stwo. Turystyka jest si³¹ napêdow¹ rozwoju regionu, która wspomaga wiele dziedzin go-
spodarki, generuje miejsca pracy i opiera siê na zasadach zrównowa¿onego rozwojuÜ ”. W misji województwa pomorskiego w zakresie turystyki” podkreœla siê to, ¿e „Tury- styka daje mo¿liwoœci dynamicznego rozwoju regionu opartego na bogatym potencjale walorów przyrodniczych i kulturowych oraz zasobach ludzkich. Poprzez zrównowa¿ony rozwój chronimy obszary przyrodniczo i kulturowo cenne, a tak¿e umacniamy to¿sa-
moœæ opart¹ na historii i kulturze oraz tradycjach, w tym morskichÝ ”. G³ówn¹ instytucj¹ realizuj¹c¹ strategiê rozwoju turystyki, obok Urzêdu Marsza³ko- wskiego, jest Pomorska Regionalna Organizacja Turystyczn¹ (PROT) skupiaj¹ca najwa¿- niejszych partnerów w województwie. Rozwój systemu lokalnych organizacji turystycznych bêdzie sprzyja³ powstawaniu nowych produktów turystycznych, integra- cji œrodowiska oraz spójnoœci w zakresie promocji i informacji turystycznej. Nadzór nad realizacj¹ „Strategii” sprawuje Zarz¹d Województwa Pomorskiego. Studiuj¹c przywo³an¹ powy¿ej „Strategiê Rozwoju Województwa Pomorskiego na lata 2004-2013” mo¿na podj¹æ próbê scharakteryzowania rynków turystycznych istot- nych dla jego rozwoju, odnosz¹c owe rynki do ró¿nych rodzajów turystyki w woje- wództwie tym wystêpuj¹cych. W opracowaniu Urzêdu Marsza³kowskiego województwa
pomorskiego z roku 2004 poœwiêconym uwarunkowaniom i kierunkom rozwoju turystyki
í¨î5ï ð!ñ ï òVóXô ñ\õ\ö ÷ ø§ö ù=úüû2ú ðVý0þï ý0ÿô0ø¡ gö ùò=ø£¢¥¤ ÷ ï ø?ô ò§¦2ö¥¨öð!þÿô ¨ ©Xñ ñ ï ñ
"!$# % &')(+*,¥-¥./0-
5$6)798 6;:<4 =<>)?<@ A BDCEA ?)4 F)G$A F<@$HDI$4 BDCKJ)=DCL69M9= na jego obszarze1 wyodrêbniono, stosuj¹c takie kryterium, nastêpuj¹ce rodzaje turystyki: morsk¹, nadmorsk¹, miejsk¹, krajoznawcz¹, kulturow¹, biznesow¹ i kongresow¹, sanato- ryjno-rehabilitacyjn¹, wyczynow¹ i specjalistyczn¹, wiejsk¹ oraz przyrodnicz¹. Obrazo- wo przedstawia to poni¿szy schemat. wiejska sanatoryjno- przyrodnicza -rehabilitacyjna kongresowa wyczynowa bbiznizneesosowwaa TURYSTYKA specjalistyczna kulturowa krajoznawcza morska miejska nadmorska QRTSKUTVTUTW£X0YTZ[\ ]E^ _a` bc^ b0de Chc¹c w pe³ni wykorzystaæ potencja³, jakim dysponuje województwo pomorskie w zakresie turystyki, a tak¿e uwzglêdniaj¹c przedstawione uwarunkowania, mo¿na by zaproponowaæ takie kierunki jej rozwoju, które umo¿liwi¹ dalszy wzrost gospodarczy regionu. Niestety, prognozy wypracowane przez Urz¹d Marsza³kowski dotycz¹ce, np. turystyki wiejskiej zak³adaj¹, ¿e s³aby popyt na ni¹ sprawi, i¿ w latach 2006–2010 wyst¹pi stagnacja w poda¿y tych us³ug 2 . Za to w przysz³oœci, to jest w latach 2010–2020 zak³ada siê, ¿e dla wszystkich rynków (z wyj¹tkiem turystyki nadmorskiej) przewidywaæ nale¿y wzrost popytu i poda¿y. Ta optymistyczna prognoza bazuje na przypuszczeniu, ¿e pozy- tywne efekty przyst¹pienia Polski do UE uwidoczni¹ siê w sferze konsumpcji dopiero po roku 2010. Zak³adana w latach 2010–2020 wysoka konkurencja na wiêkszoœci du¿ych rynków turystycznych (turystyki morskiej, miejskiej, nadmorskiej, kulturowej oraz sanatoryjno-rehabilitacyjnej) ominie ma³e i œrednie rynki turystyki kongresowej i bizne- sowej, specjalistycznej i wyczynowej, a tak¿e przyrodniczej oraz wiejskiej, gdzie ukszta³tuje siê przeciêtny poziom konkurencji. f"gih jlk§m naoprqDn0s tuKvw¥x9w yz {)x$|})z |y wPx$|~0y ¥} ; ¥)00 ¥ ¥T 0¥ D)00¥0$ )E¡ 0 ¢£<¡ ¢¡ 9) ¤¥¥¡ ;¦¥§¥9£9 §+¨©)ª«;¬¡¬® ¯°K¯±0²T³D¨´©9µ¶« ·¸¹Dº)»¸¼ ½T¾0¿ÀºD½TÁ ¾Ã Ä¿ÀÅaÆa»Ç ¿À¸Éȧ¾Tʾ¹)ºD½TÁ ÄËT¾ÌÍƧ¸Î§º)½lÏÐÐÑ̺¥ÒÓ¥ÑÔÒ Õ×ÖiØ ÙlÚ§Û ÜaÝ0ÞÀßDÜTà áâKãä¥å9ä æç èDå$éê<ç éæ äå$éë0æ ì¥íê<ç å9äç è$î0ï ð9ñëéð9ãaòôóõ ö÷øùú0÷øû0ö ¤¦ ¨ ¢ §©¤¦ 56 ¢¡¤£¤¥§¦©¨ ¤ 2. Produkty turystyczne województwa pomorskiego jako element strategii jego rozwoju Województwo pomorskie charakteryzuje siê bardzo du¿ym potencja³em rozwojo- wym w sferze turystyki i produktów turystycznych. W oparciu o regionalne koncepcje planistyczne, a tak¿e o profesjonalne opinie i opracowania, wskazaæ mo¿na co najmniej kilkanaœcie potencjalnych produktów turystycznych. Po odpowiednim ich przygotowaniu, rozwiniêciu i zaprezentowaniu mog³yby one staæ siê prawdziwymi „per³ami regionu”. W projekcie zatytu³owanym „Turystyka – wspólna sprawa” (TWS) przekazano pod- stawowe informacje na temat pojêcia regionalnych produktów turystycznych oraz przedstawiono ich miejsca i znaczenie dla rozwoju regionu. TWS to pierwszy w Polsce du¿y projekt szkoleniowo-doradczy dla bran¿y turystycznejü . Skorzystaæ z niego mog¹ przedsiêbiorcy, przedstawiciele jednostek samorz¹du terytorialnego oraz organizacji wspieraj¹cych rozwój turystyki. Szkolenia i doradztwo s¹ dofinansowane z Europejskie- go Funduszu Spo³ecznego. Celem projektu jest podniesienie kwalifikacji osób zatrudnio- nych w turystyce, pomoc w rozwoju produktów turystycznych oraz o¿ywienie wspó³pracy partnerów w regionie. Projekt TWS jest realizowany w 16 województwach. Pierwsza edycja projektu obejmuje województwa: dolnoœl¹skie, kujawsko-pomorskie, podlaskie, pomorskie i œwiêtokrzyskie. Druga edycja obejmuje województwa: lubelskie, ma³opolskie, œl¹skie, warmiñsko-mazurskie i zachodniopomorskie. Trzecia – lubuskie, ³ódzkie, mazowieckie, opolskie, podkarpackie oraz wielkopolskie. Zdaniem uczestników i ekspertów tego projektu, najciekawsze pomys³y na produkty turystyczne dla woje- wództwa pomorskiego przedstawiono w tabeli 1 ý . Wa¿nym elementem wzbogacaj¹cym koncepcjê oraz ideê projektu Bursztynowego ÿ Wybrze¿a jest powo³ana w Gdañsku Œwiatowa Rada Bursztynu þ . Stolica województwa pomorskiego po³o¿ona nad Mot³aw¹ jest ze wszech miar predestynowana do odegrania roli œwiatowej stolicy bursztynu. Gdañsk le¿y na skrzy¿owaniu dawnych i obecnych szla- ków bursztynowych. Najstarsze dokumenty œwiadcz¹ce o znajomoœci bursztynu i jego obróbce w okolicach tego miasta pochodz¹ z okresu 8–4 tys. lat p.n.e., pierwsze zaœ œlady pracowni bursztyniarskiej w Gdañsku siêgaj¹ X wieku. Dziœ Gdañsk posiada najwiêksz¹ liczbê warsztatów zajmuj¹cych siê produkcj¹ wyrobów z bursztynu. Oko³o 70 % œwiato- wego rynku sprzeda¿y wyrobów z „ba³tyckiego z³ota” nale¿y do Polski, z czego wiê- kszoœæ jest eksportowanych z Gdañska. Dodatkowym atutem jest fakt, ¿e w tym w³aœnie mieœcie odbywaj¹ siê najwiêksze na œwiecie targi wyrobów bursztynowych – „Amberif”. Poprzez popularyzacjê „z³ota Ba³tyku” – jak okreœlany bywa bursztyn – Gdañsk zwiêksza swoje szanse, umo¿liwiaj¹ce rozwijanie innych, pokrewnych produktów tury- stycznych, np. „Pomorskie kurorty zdrowia” (bursztyn ma w³aœciwoœci zdrowotne) czy „Wioska rybacka” (gdzie poszukiwany i znajdowany jest bursztyn). © ! #" $&%¤'( *) + ,.-©/10& ©2234,658719;:< =?>©@ @ A B C C D D D!E @ D#F E G&H¤I(E A*J E K¤LNM2O .0/21(3 /54- 67289 : ;=<>: 82- ?2@0: ?90A=B0- ;= ,- 57 2 (Y#¤;o *¤ ((2& & 2§o¤ (4\*(4* ## \ 1#((; RN2 oj &¤§o Y& Tab. 1. *¤ &2 <;(¤ #! 2¡£¢<¤ ¥*¦Y§ ¨ ¦8©Yª «;¬\Y®§¯ °&±1² ³\´ µ¢¶ ·<¸ ´1³{¹ ±\º »½¼6² ¾Yº ¼ ¿ ² ¼YÀ4Á Â(ÃYÄ Å Æ4Ç ÈYÉ Ê ËfÌ Í ÎYÏYÐ Ñ Ò1Ó Ò Ô&Õ\Ö ×1Ø4Ù Ú`Û ÜYÝ;Þ ß Ú1à Úy× á ÜYâYÙ ÚWß½Û ÜYÞ Õ\Ý ã1ÛÝYä;Þ × ß4å ÜYâ Õ Û Ü æ1ç\èYéfê{ê;ë Û6Ù Ú\â`ê;ë Û6â ëìÝ;äYÞ × ß4å ÜYâyÝ4Ü4á;Ù í ÚY× å î4ï<ðYñ ò\ð4óYôöõ1÷Yø ò ùfî4ï\ô{ú ûüò\ý þ\ø î1ñ ÷Wò{ÿYò¡ ó î¡¢1 þYõ4ò ùf北 þ\ý§¦ ïY ï8ôW÷¨£ ïYþ©¦ ð ò§ ù ó õ¤ þ ùfò ùfï ¡§ §§ © ¡ § ¤! "§§ $#%© ! & § ¤!'§ ©($ ¨#% )* § ¤! "§¨ ¡#%*#+"§ § ¨§,¨ ¡ ©§ ¨¡ - .¡/¤0%1¤2 3 4§- 5¨6¤3 5§78¤9©73 5¤0&:¡;¤2 <3 9©78 ;¤2¨2 9©7¨=§- .¨0%;©- .¨0%9><0+5§?¨.§@¤/5§: 7.¨0%9¥.>- 9¡/&0%;§;>7;©:¨A§.¡0+9'B CED§F G©H&IKJ>L§L¨M©L N O P¨Q RTS©U¨V©W X¡Y Z*S¥['\§] V>^&_K`©a§a¡S©a§Y b c¨dfeKS¡g§] Y d+`h¨i j¡\§Y ` U§W S©U¨V§k S¨d%V©a§Y `¥b Z§W l¨m¤b l§^Y¨^Z§] b Z§W S¨d%`¤n o p>qr s¤t$u¨v¤w xy z¡t+v>y z¨t%v¤wE{|t%z§}>u¨v¤w©z©y p¡~&t%v§v©qv©u¡}§z¨t%v¤w '© ¡ *¨>* * © ©¨§¡$%¤ ¨% ¡ %¡¡©¢$© £¡¤¥ §¦§§ §¡¤ ©¨ ¥£¡¥ ©K&¥ >ª «¨© §§>«§ ¨§ ¨§¡¨¨%©¨¬¨¡ §§ ¨¡ >®§¯ °©±² ³¨´fµ§¯ ¶¤² ©· ¸¨¹¤º§»¨¸¨¹¡µK¼§º¨½©¾*±³¡´À¿§¡² ¸¨¹¡±¯ ¹¡µ¥¾K³¨´$¯ Á§¹¤¸¨¹¡µ* µ§¯ ¶¤² ©· ¯ ¯¡Â'©Ã ¶¡±¯ Ä Å ¹¡µ§Æ¡¡Ç ¡È¨°©» ¯ ° É>Ê Ë¡ÌKË¡Í Ê Ë©ÎϤÐÑ Ò¨É§Óԧաɡ̤Ö%Ë©× Ë¤Ñ ØÒ¨ËKÖ+ЧÎÉ©Ê ÌÐ¨Ù¤Í Ë©Ò§Ú Û¥Ü É§ÏÛ©× Ý¨ÖÞÍ ß§Ê Ð¨Ù¤Í Ð¨Ï¤Ì§ÒШϡà¥Õ¡É©Õ§Ê Ì¨Û§Ì§Õ§Ê É©á$É â ã%ä©å æ ç*è é§ê ë¨ì¤è ë§íæ¨íé§î è é§ê ï¨ã%ç¤ðEæç§ñ©é íä§ò¤ëð å¨ç¤ð>ï©ê ä¡ó$è é§ê ë¨ì¤è ë§íæ¤ä©íè ë¤ã$å¨çð ô õEö§÷ ø©ù$ùø¤ú ø©ùû¡ü+ý ¡ ¤ ¤"!¦ #¨ $%¦& '" ¦$()( ¦* ¦¦"(+ , ¦$-* '.* &.$() ./ ¦* ¤0.'"!-1 $.2 .* 3 45 6¤7.3 68¦9¤8;:¦< :"8;=¤> ?.<¡="5 : @A9 ?7.@¤?.< B þ§ÿ¡ ¢¤£¦¥¨§¨ © C¡D¤E FGIHJ K-L MN J J UWVXYZ Y [\ ].Z V"^ \ Y_V"`¤].a¤Y"^ b¤ced V f V g¤V"h¦i¤j [%ckX"^ Y"h\ j¦Yj [0c V.l m¤c bna¦Z c Yod¤V¡p0V"^ ] q¦\ mXV_V r m"^ s-l m O¨OP Q RS;T t u"v wxy¦z.{¡| u_v } ~.t }. w% wv ¤. y¦z¦{"wy;u.- x¤. ¦t ¡y;"x¤{} t/¦¨zt/¤}.~¦xy;}¤t . ¡ . } x¦ ¡ ¡0"¦ ")¤¤ ¡¤ . "¦ .¤o . ¦¦¤ ¡¦ ¢ . ¡¢¦£- ¤"¥ ¦¤ §0¤"¤¦¦ ;¤ ¨¡©ª «"¬- ®¬¦¯° ¯± ®² ³"± ¨´¨¤µ «.¶¡´"° ³%µ2ª «¡° ¯% ¯± ®¤·. ¸¤µe¹0¨º»·. µ ¨"± ¼¦®¤½0¾ ª «"¬;³ µ »¿ ¨¡± ¹0»· À Á´ ¼¤«"²ª ³  Ã"Ä Å ÆÇÃ_È.ɤÊË ÌÍ Î¨ÏÐ Ñ"Ò%ÓWÔ"ÕÕ¦Ö éëê ìíî ï¦ê ð ñò¤ó"ê óô"ò¤óõ¦í ï.ö ÷"ê ÷¡òøï.ô"ø¦ñ¤÷.î"ì ö ê ì"ù;í.ú-î ò¤óõ¦í ï¦ö ÷"ê ÷"ò ð¤ûüû ó.î ÷¤û ðô ý¦ö û ìoþ ó"ÿ0ó"ê ù¦ï ÷¢¡ó × ØÙÚÛ"Ü× Ý¡Þ Û £ ¤¦¥ §¨£ © ¨§¢ £¦ ¦ ¦ ¤¦¢ §¢§©¢ ¢ !" #¥ $¦ %§" '& (% ' )$¢*"¢+¦ $¢§¢ ,¥ $¢( ß/à¤áâá¤ã0ä åæ ç¦ä åèá -¨. / 0¢-"1¢23 4'2¢56'7 85"91¢: ;"<¢2¢/¢7 =>. ?"9%8¨7 =¢@%A 4¢. 0"B¦A 0¢3 1>3 4¢C A 4¢. 591 1'A 13#@"=>D¢7 B¦A 5. 0"E¦/¢8"1 FG"H%I JK¢L#M J¢N GPO¨QR¢I S¦T QU I IV!QW SX I"I O¢GH%F Y"NRT U G¢O¢Y"NZM I O"HQU SX I NR¨[ \!]^%]_ `a b c qsr¢tu%vw xy z {|u'z {¦} x ~ v"v¢ ~z¦ ry z ~¦¢ ¢z {Pv¢t"%z {¢t"r "{>¢w "{ "v xy z ~Pz#"r¢w r ¢z ~¦¢ "~ dfe¢g hg i j%kmlg hn%o p ¨ "¦ " # ¢¨ " ¢¢ ¦¦ ¢ "¦ ¢ " " "% "¦ "¢ ¢¡¦ ¢¢ " ¢ £¤%¥ ¦§¨¨© ª«§ª¢ª¤ ª¨"¬¢§)ª ¢ ®¯ °±%²¢¥ ¦¢«¢¨¢© ° "§£¨"ª|³"´ «"ª¨¢© ªµ"²%¬¨£¶ £ ¢¬'²"·© ª´ ¤ ¸P¹'© £¢º¦» £P¥ £² ¼¢½ ¾¢¿¦À"¾¦Á ¢¿ ¾>Ã¨Ä À Å¢Ä ¼¢Æ¨¾ÇȢƢ ÉÃ¨Ä À Å#Á ¾Ê Å%½ ˦Á¢Ì ¼Ä Í'Î Ë'ÏŢü¢¿¦À Å¢Ð¢Ñ Ò¨Ó ÔfÕ Ö× ØÖÙÚÔfÕ Ö¢Û Ü éëêì êí î ï ð¢ïñ'òó'î ôPõ"êö ê÷"êô"ø"ïñPõ¢ù ú øûù ê¢ûú"ü>ì ù ð¦ý ê"þü ýmÿ¡ ¢î £¥¤ ô¢î ü¦ý ¦'þ)ðù §¢ô¢ì î ûí ðõ¢ù êó%ê¢ïZý î ¨ © ¥¨ ¥¨ ¥¥ ¡! ¥"¥ #%$ " & ¥ ' ( )¥" *+ ¨ '), *%#¨ © ¥¨ ¥ $ ©- Ý|Þsß"àáâ áãåä"æmä á¨ç¦è"ß .'/ 0¥12 3 4¥2 5 687 9 : .';<=%>; ? @/A9B9 C .3 ; 3/D E? 1F: B ? @12 /¥2 GAB; 3/ H D ;A? ; @¥I ;¥2 ;I9/J ? ; D E? 1:¥D 1.9 5 KML¥N OLP QR Q fghji klhnm¥o pm q ghnrs¥i'i't uvs¥i wmjhxwy z { | uF}kg sg z i v'w }mkl q k sv~o mi,g i m s,l r'l k }ghji'i }¥l m q m ru,o v¥ Fn + ', ¥ ¥ ¥ U ¥ U ¥n ¥ ' n SUTV WX Y Z[ \] ^_ `a bcd^e % ¡ ¢£ U¤ ¢ ¥¦£ § ¨ ©¥ª« ¬ ¥ ¢©¥®§ ¥ ¢ ¥+¯ § ° ¥¡ ¥± F¤¢ ¥ ² ³´ µ¶ · ¸¹ º»¥µ¼ ½ ¾½½¿ À ¾ º Á ¶ »¥µ¸'º Áà ÄÅÄÇÆM·¥È É·¾ ½Ä¶ ·¿ ÊÌË ÍÎ Ï'ÐAÑ ÒÓÐÔ Ï'Ð ÕÌÖ ×Ø Ù'ÚAÛ ÜÝÚ Þ Ù'Ú%Ø ßÛ àÜá Ú ßÛ × ßÚâ ×ã Ú äÖ åæ åÛ ÜØ¥æ ÜÙÖ'ãnÜß×Þ¥àÜäÙ'× ã ×ç ß×ÝÜæ ×ã è¥á é ã × ê äè¥á ë,ì í í î'í ïð ñì í¥ò óôõ ö ñìïë ÷¥øí%ù íú í ïûôUë í ú øí ë¥üýë þ ö õ ï í¥ò¡ÿ¡ 𣢠ë ðí õ ö ïû£¤¥¤ë í¥ò ¦÷í§¤ ¨ © £ £ § ! £"¡£# ££$#%§ £&" § '£( ¡$#%£© %£ £) £$# * Polska Organizacja Turystyczna podjê³a w latach 2003-2005 dzia³ania w zakresie pro- + mocji produktów niszowych + . Przy wspó³pracy ekspertów i wyspecjalizowanych insty- tucji zosta³y opracowane nastêpuj¹ce programy (koncepcje) dzia³añ w obszarze tych¿e produktów: – Koncepcja rozwoju turystyki morskiej w Polsce. – Koncepcja promocji polskich uzdrowisk i turystyki uzdrowiskowej w Polsce. – Turystyka w obiektach poprzemys³owych – koncepcja promocji i rozwoju markowego produktu turystycznego w zabytkach techniki i przemys³u w Polsce. K#KGLHM M NJO P P QRQRQTS NHUVM(S WXUVYHS NHZ P []\£^H_!`=P0NEZ a NHb P c§d d eP(S t2n0u v o¡u p(w s p=xHt2n0u 58 j(k2l2m=nHo¡pqr2ps – Koncepcja promocji i rozwoju markowego produktu turystycznego w nowo¿ytnych twierdzach i fortyfikacjach w Polsce. – Koncepcja rozwoju i promocji ekoturystyki w Polsce. – Koncepcja rozwoju i promocji turystyki rowerowej w Polsce. Przedstawione powy¿ej programy dzia³añ w obszarze produktów niszowych do- tycz¹ w ca³ej swej rozci¹g³oœci województwa pomorskiego. S¹ one zapisane w dokumen- tach strategicznych i stopniowo realizowane. Wœród sztandarowych produktów turystyki wiejskiej w województwie pomorskim wymieniæ mo¿na: – Krainê w Kratê (wymieniona w powy¿szej tabelce). – Skansen we Wdzydach Kiszewskich. – Muzeum Wsi S³owiñskiej w Klukach na terenie S³owiñskiego Parku Narodowego. Kraina w Kratê – jej krajobraz tworzy tradycyjna architektura pomorskiej wsi roz- ci¹gaj¹ca siê na pó³nocny zachód od S³upska. z charakterystycznym rysunkiem czarnych belek na tle bieli œcian budowli szkieletowych, W uwa¿anej za jej stolicê wsi Swo³owo zachowa³y siê œlady œredniowiecznego uk³adu zabudowañ i ponad sto malowniczych budynków konstrukcji kratownicowej, z których wiele liczy oko³o stu piêædziesiêciu lat. Maj¹ca rangê Pomorskiej Wsi Dziedzictwa Kulturowego miejscowoœæ oferuje latem goœcinê w zabytkowych obejœciach. Skansen we Wdzydzkich Kiszewskich – przedstawia architekturê, rzemios³o a tak¿e ¿ycie codzienne i folklor Kaszub oraz Kociewia. Znajduje siê tam Kaszubski Park Etno- graficzny za³o¿ony w 1906 roku przez Teodorê i Izydora Gulgowskich. Przywrócone i rozwiniête dziêki nim tradycje znanego dzisiaj wielobarwnego haftu kaszubskiego, ple- cionkarstwa i sztuki ludowej prezentowane s¹ w pe³nej gamie na tradycyjnym lipcowym Jarmarku Wdzydzkim. Oprócz tañców i pieœni przedstawianych przez liczne zespo³y fol- klorystyczne przy akompaniamencie oryginalnych instrumentów, jak diabelskie skrzy- pce i burczybas, zakosztowaæ mo¿na w regionalnej karczmie „Wygoda” tradycyjnych potraw. Obecnie na 22 ha znajduje siê ok. 40 obiektów z Kaszub i Kociewia. Niektóre s¹ czasowo uruchamiane, jak np. wiatrak. W koœciele regularnie odbywaj¹ siê nabo¿eñstwa oraz œluby. Nieocenionym walorem muzeum na wolnym powietrzu jest jego niepowta- g rzalne po³o¿enie na terenie Wdzydzkiego Parku Krajobrazowego f nad jeziorem Go³uñ, poœród kaszubskich lasów z dala od zgie³ku i ha³asu. Muzeum Wsi S³owiñskiej w Klukach na terenie S³owiñskiego Parku Narodowego jest materialnym œladem obecnoœci S³owiñców. Mo¿na w nim obejrzeæ zagrody, chaty rybackie i zabudowania gospodarskie, sprzêty ze s³ynnymi „koñskimi butami” z drewna, chroni¹cymi zwierzêta przed zapadaniem siê w podmok³¹ i piaszczyst¹ ziemiê. Na pocz¹tku maja œci¹ga do Kluk goœci „Czarne Wesele”, coroczna impreza zwi¹zana z obrz¹dkiem kopania torfu. Wszystkie wymienione projekty s¹ zgodne z dokumentami strategicznymi, które zo- i sta³y zaktualizowane w 2005 roku h . 18 lipca Sejmik Województwa Pomorskiego przyj¹³ „Strategiê Rozwoju Województwa Pomorskiego”, bêd¹c¹ podstawowym dokumentem y=z>{¥|X}~( XR H= £ = ¡¡#¡ =¡#(¡ ¡'¡ ' £#¡(£E E¡ ¡ ¢J£ ¤ ¤ ¥¦¥R¥T§ ¥¦¨§© ª ¢H¨X«¬¨V=®2¯V° ±§§ ¢E² ¤0³H´ µ±£® ¤ ¶D· ¸H¹£º0»E¼ º0½H·£¾2· ¿¬À º0¶EÁ ¼ ¶HÃ Ä Ã Å¦¹5Æ¦Æ º Ǿ=È É Ê¼ Ë2º ÌD¾(ç·§ÍEÎ ¿T· ¾=À2ç·£¼ ÂXÏVЦÀ2ÂVÉ Ñ ¸DËÐÒÀ#Ó ÔHÈ ¿T¼ Ó Õ=Ö ×ØÙ Ú Û£Ü Ý Þ¡Û#ß à(Û5áXÙ â0Û£Ù ã äVÝ Ý#åJæ#Þ¡ç'æ à2Ú&è]æ à=ã=ç'é¡ê ÞÙ ç'ÛEëHæìæ¡â(í=Ø¡Ý ã0ä æ2îÚ ß(ï§ç'ÛÜ æ¡ðVÛ5ñ£òÜ Ý ó ß(ÛDô§õ õ£öâ(æ#ØÚ'ó§â0Þ¡ã(Þ!á ã à2ì Ý Ø5èæ à(ã=÷ ø'ù¡ú ûü ø'ýHþHÿ¡ ÿ¡¢¤£¦¥¡§ ¨ © ÿHÿ¡¢(ý#ûHþ ¢(ÿ © ¢0ý Jÿ#û¡ø'ÿ £=û#ý ¢0ù¡ø§ ¨ ¦£¤¥ § ¦§ Jÿ § ü ø'ý ÿ ¤¨2ø'ù¡ú£ûü ø'ýHþHÿ¡ ÿ¡¢¤£¤¥ § ¨!© ÿ" Vý # $ % $'&)(*(,+,-.&)()/ 0,1.2 354 6*798 :"; < =,>? 3@; A B*1CD8 EF G"F H"=)AI ; 1J K¡LMK N!O¦P¤QN¤R¡S)T U V)N¤W X!Y Z K O¦K¡[R \ U,],^ _ `¦^ a b c d e¦f.g g hji k k lMllnm lo p q r s,tus v w x,y z { r.| } ~. ,zw } . . } r.| } ~.v tuw } .| x*)¡ ¤"} v y !| z } v )¡tnv w | x*s¡w x,y z¦w¤{ . tn| { ! ¤ ¡ ¢£ ¤ ¥¦¦u¤ ¢ § ¨!¤ §£!©¦ª! ¥¦¦ « ¦¦¬¤¤ « !¦n¦ ¦ !¦"¥¦ª ¤ ¦ © ®D ¨¦£¤© ® 59 wytyczaj¹cym kierunki rozwoju tego województwa a¿ do roku 2020. Poza aktualizacj¹ „Strategii” radni przyjêli równie¿ „Program Rozwoju Obszarów Wiejskich i Rolnictwa Województwa Pomorskiego na lata 2005–2013”. Celem „Programu” jest wskazanie prio- rytetów i kierunków dzia³ania rozwoju obszarów wiejskich i sektora rolnego. „Program” obejmuje za³o¿enia polityki pañstwa oraz Unii Europejskiej, a tak¿e polityki regionalnej w stosunku do obszarów wiejskich i rolnictwa. Wskazuje on diagnozê stanu aktualnego oraz prezentuje analizê s³abych i mocnych stron obszarów wiejskich i rolnictwa w regio- nie pomorskim. Dokument identyfikuje równie¿ problemy oraz prezentuje mo¿liwoœci wsparcia finansowego ze œrodków unijnych, bud¿etu pañstwa, samorz¹dów i osób pry- watnych. 3. Formu³a sieciowa produktów turystycznych województwa pomorskiego D¹¿¹c do dalszego rozwoju turystyki w naszym regionie, podjêto w ramach wspo- mnianego wczeœniej projektu „Turystyka – wspólna sprawa” zaprezentowanie pro- duktów turystycznych w formule sieciowej. Stanowi to now¹ jakoœæ w polskiej turystyce, zaœ ich tworzenie wpisuje siê w strategiê rozwoju poszczególnych województw. W kra- jach turystycznie rozwiniêtych sieciowe produkty turystyczne od lat stanowi¹ magnes przyci¹gaj¹cy turystów. Przyk³adem mog¹ byæ „ski-passy” w krajach z górami. W Polsce ci¹gle nie ma dobrego przyk³adu takiego produktu. Szans¹ na wykreowa- nie produktów sieciowych s¹ grupy partnerskie, sk³adaj¹ce siê z przedsiêbiorców, samorz¹dowców i przedstawicieli ró¿nych zainteresowanych organizacji. Udan¹ próbê podjêto w województwie zachodniopomorskim, gdzie zostanie utworzonych ponad 10 grup partnerskich. Uczestnicy grup partnerskich bêd¹ decydowali o kszta³cie i zawar- toœci merytorycznej regionalnych produktów turystycznych. Ich dzia³ania pomog¹ roz- wijaæ i promowaæ region, wp³yn¹ równie¿ na tworzenie nowych miejsc pracy. Dziêki dzia³alnoœci grup partnerskich, turyœci bêd¹ mogli liczyæ na produkty turystyczne jed- noznacznie kojarzone pod wzglêdem marki, miejsca, oferty, a przy tym dostosowane do standardów europejskich. Przyk³adem jednej z grup partnerskich powstaj¹cej w ramach projektu „Turystyka – wspólna sprawa” w województwie zachodniopomorskim jest „Drawski Geopark” . Tworzony przez tê grupê produkt po³¹czy siê z ju¿ realizowanym projektem „Cztery pory roku na Drawie”. Partnerem w tym projekcie jest strona niemiecka. W ramach pro- duktu planowane jest: zaprojektowanie oraz stworzenie profesjonalnej bazy umo¿li- wiaj¹cej rozwój turystyki, œcie¿ek geoturystycznych, wy³onienie oraz jednolite oznakowanie elementów krajobrazu, takich jak np.: g³azy narzutowe, jeziora, wzniesie- nia itp. oraz obiektów kulturowych, jak np. zbudowanych z g³azów budynków gospo- darskich czy sakralnych. W ramach „Drawskiego Geoparku” wspó³pracê zadeklarowa³y Starostwo Drawskie, gminy po³o¿one w granicach starostwa oraz Pañstwowy Instytut Geologiczny w Szczecinie. W³adze województwa pomorskiego, staraj¹c siê dotrzymywaæ kroku s¹siadom z za- chodu, w dniu 29 paŸdziernika 2004 roku na specjalnej konferencji zaprezentowa³y za³o¿enia oraz rezultaty I etapu „Programu Rozwoju Produktów Turystycznych Woje- wództwa Pomorskiego” . Realizacja tego „Programu” wynika z przyjêtej 17 maja 2004 roku przez Sejmik Województwa Pomorskiego „Strategii Rozwoju Turystyki w Województwie ¯ °²± ³,´ µ¡¶!· µ ¸¤¹ º»'¶ ¼ ½¾ ¿,¹ ¶ ¼¡´ ¹¦»D¹À Á Â Â¡Ã Ä Å¡ÅÄ Á¡Æ Ç ÈÉjÊ Ë ´ »'¶ ̤µ»5É Í¾ ¶ Î Ë"Ï ³ Фµ¼ ´ Í Ñ Ë ¸ ·)¶ ̦¸¦Í ¾ Ë ÒMÊ,Ï Í ´ ¹ ÏÌ· »'¹'Ï ¾ ¹'Ó¦´ ¹ ¿,ФµÔ· ³*´ µ ¶!· µ¡Î Ì ¿*Ë Ñ Õ Ö × × Ø Ù Ú Ú ÛnÛnÛÝÜ Þ ß*à!á¬âÝ× ájà ã ä!× ã.å)æ Ü Ø ç Ú è¡å.× á¬è¡ç éjß.ä¤ê¦æ Ü ØjÖjجë¦æ ì'íî,ï ðÔñjònñjó*ôjó*ó)õ öÝíê¦÷*ø ù¡ú*û¡ü î,ï¡î ÷¡÷*ø û ø Þ Þ î)ý ø¡ê ï¡î,ü*ýü þ ï þ¡Þ Þ ÿ ¤¦ ¨ ¢ §©¤¦ 60 ¢¡¤£¤¥§¦©¨ ¤ Pomorskim na lata 2004–2013“, o której wspomniano w 1 punkcie niniejszego opracowa- nia. By³a tam mowa o realizacji 7 programów operacyjnych. Trzy pierwsze z nich: „Pro- gram Rozwoju Produktów Turystycznych”, „Zintegrowany System Informacji Turystycznej” oraz „Program Monitoringu Rynku Turystycznego” rozpoczê³y siê w 2004 roku. W „Strategii” zak³adano, ¿e pozosta³e, wœród których znajduj¹ siê: „Program Pro- mocji Turystyki Województwa Pomorskiego”, „Program Szkoleñ dla Turystyki”, „System Transportu w Turystyce”, „Program Wspierania Inwestycji i Przedsiêbiorczoœci w Tury- styce”, rozpoczn¹ siê w 2005 roku. Zaprezentowany na wspomnianej konferencji „Program Rozwoju Produktów Tury- stycznych”, realizowany przez Urz¹d Marsza³kowski Województwa Pomorskiego oraz koordynowany przez Pomorsk¹ Regionaln¹ Organizacjê Turystyczn¹ zak³ada utworze- nie regionalnych produktów turystycznych o znaczeniu ogólnokrajowym i miêdzynaro- dowym. W programie uczestnicz¹ tak¿e przedstawiciele samorz¹dów lokalnych oraz bran¿y turystycznej skupieni w lokalnych organizacjach turystycznych. Realizacjê pro- gramu przewidziano na lata 2005–2007 Wœród zg³oszonych tam propozycji znajduj¹ siê nastêpuj¹ce produkty turystyczne: – Tematyczne szlaki turystyczne: Trakt Ksi¹¿êcy (rozwój turystyki wzd³u¿ drogi E-22); Szlak Polskich Zamków Gotyckich, Szlak Mennonitów, Szlak Konny im. Daniela Cho- dowieckiego, Kamienne Œlady Czasu w B³êkitnej Krainie, Szlak Dworków i Pa³aców Pó³nocnych Kaszub, Szlak Elektrowni Wodnych Raduni, Szlak Najstarszych Elektrow- ni Wodnych w Europie w Parku Krajobrazowym „Dolina S³upi”, Szlak Historii XX wie- ku, Œlady Szwedzkie na Pomorzu, Magia Kaszub. Szlak Pomorskich Baœni; – Produkty turystyczne zwi¹zane z bursztynem: Szlak Bursztynowy, Faktoria Handlo- wa w Pruszczu Gdañskim, Mistrzostwa Œwiata w Po³awianiu Bursztynu, Miêdzynaro- dowy Turniej Bowlingowy „Bursztynowa Kula”, Bursztynowa Strona Internetowa, „Ustka - Bursztynowy Kurort”, „S³upski Bursztynowy NiedŸwiadek Szczêœcia”; – Produkty turystyczne tematycznie zwi¹zane z morzem: Dni Zatoki Gdañskiej, Tury- styka „wrakowa”, Sopot, Sport & Spa, Wioska Rybacka w Krynicy Morskiej; – Produkty turystyczne turystyki aktywnej i zdrowotnej: Szlak Rzek Borów Tucholskich – Brdy i Wdy, Jezioro Wdzydze – Kaszubskie Morze, Cykliczny Rajd Turystyczny, £ysa Góra – Kaszubski Stok, Wody B³êkitnej Krainy – Lubowidz, Uzdrowisko Krynica Mor- ska, Bytów – Miasto Joggingu.; – Produkty turystyki kulturowej: Letnia Rezydencja Patrycjuszy Gdañskich, Zlot Mi³oœ- ników Garbusów (VW Golf) w Sztumie, Rewitalizacja Parku Chrobrego w Lêborku, Wioska Archeologiczna w Leœnie, Wejherowo - Centrum Turystyki Pielgrzymkowej, Kolej Turystyczna na Pomorzu, ¯u³awska Kolej W¹skotorowa, Kraina w Kratê. Jednym z priorytetów samorz¹du województwa pomorskiego jest wspieranie dzia³añ zwi¹zanych ze strategi¹ o¿ywienia dróg wodnych i turystyki ¿eglarskiej w regio- nie. Szlaki wodne maj¹, bowiem du¿e znaczenie dla rozwoju turystyki nadmorskiej. Sieæ po³¹czeñ wodnych mo¿e znacz¹co odci¹¿yæ transport drogowy, u³atwiaj¹c dostêp do najbardziej obleganych podczas sezonu miejsc wypoczynku. Ma ona tak¿e szansê pod- nieœæ atrakcyjnoœæ turystyczn¹ ca³ego regionu pomorskiego. W dniu 8 listopada 2004 roku w Urzêdzie Marsza³kowskim w Gdañsku zaprezentowano najwa¿niejsze koncepcje i inicjatywy maj¹ce kluczowe znaczenie dla dalszego rozwoju turystyki nadmorskiej § §! "§# $ %¤&('*),+.-§/¢0¢1 0¢-32 456+71 0 8:9 +.-:5 ; -*<*2=?>(1 +.@*A*B C 5 2=DC A:1 <(E§C <*2F.-*<*2= G:H I I J,K L L MMMON MP(Q R JSP3TUP:V¢W¢X3Y Z*N J [ L \ ](^_Z W L `Sa(bSc d e f d gSa h¢a ikj d `ml(f n_` o(c:p(d q6hr s t¤f u¢d vSho(a*wmx*iUa h¢j¢o(a f n_y:z{jn_s | b©u zj } ~ r iO ¤¢ , ¤ § ¤ ¤ § §¤§S¢¢ ¤ § ©§ ,¤ §¢ 61 w regionie pomorskim Przedstawione zosta³y tam nastêpuj¹ce projekty dotycz¹ce o¿y- wienia szlaków wodnych : – Rozbudowa Infrastruktury Turystycznej w Pierœcieniu Zatoki Gdañskiej – projekt fi- nansowany jest ze œrodków PHARE 2002 i zak³ada budowê sieci œcie¿ek rowerowych oraz przyrodniczych wokó³ Zatoki, a tak¿e budowê nowych i modernizacjê ist- niej¹cych urz¹dzeñ infrastruktury dla turystyki i rekreacji wodnej zwiêkszaj¹cych do- stêp do akwenu Zatoki Puckiej. Projekt przewiduje modernizacjê portów jachtowych w Gdyni, Helu i Jastarni jak równie¿ udostêpnienie nowych rodzajów us³ug turystycz- nych ( turystyka rowerowa, wêdkarstwo, windsurfing). Umo¿liwi on ponadto zwie- dzanie dotychczas niedostêpnych militarnych obiektów historycznych oraz stworzy sieæ punktów informacji turystycznej powi¹zanych z obiektami infrastruktury turysty- cznej. – Dni Zatoki Gdañskiej – zaplanowano ich zorganizowanie po raz pierwszy jesieni¹ 2005 r. Celem tej imprezy jest promocja Zatoki Gdañskiej jako atrakcyjnego obszaru turysty- cznego, rekreacyjnego i sportowego oraz popularyzacja kultury morskiej i regionalnej. Organizatorami s¹ wspólnie: Pomorska Regionalna Organizacja Turystyczna, powiat nowodworski i pucki oraz samorz¹dy: Gdañska, Gdyni, Sopotu, Jastarni, Helu, Pucka, W³adys³awowa, Kosakowa, Stegny, Sztutowa i Krynicy Morskiej. – Rewitalizacja szlaków wodnych Delty Wis³y – jej g³ówn¹ ide¹ jest o¿ywienie gospodar- cze regionu, rozwój us³ug turystycznych, a tak¿e przywrócenie dawnej rangi i znacze- nia drogom oraz szlakom wodnym w regionie. Projekt zak³ada odnowienie szlaku wodnego: Gdañsk – Wis³a – Szkarpawa - Wis³a Królewiecka – Zalew Wiœlany – Nogat- Kana³ Ostródzko-Elbl¹ski – Pojezierze I³awsko-Ostródzkie. Przewiduje ponadto, m.in. utrzymanie w dobrym stanie istniej¹cych szlaków wodnych oraz dostosowanie infra- struktury technicznej do obs³ugi ¿eglugi turystycznej (budowê pomostów cumowni- czych przy œluzach i pochylniach, renowacje mostów, wybudowanie zaplecza sanitarnego). – Narodowe Centrum ¯eglarstwa w Górkach Zachodnich – jego budowê rozpoczê³a w Górkach Zachodnich Akademia Wychowania Fizycznego i Sportu w Gdañsku. Oœrodek ma pe³niæ funkcjê edukacyjno-badawcz¹ oraz sportow¹, a tak¿e rozwijaæ ¿eglarstwo osób niepe³nosprawnych. Inwestycja sfinansowana bêdzie ze œrodków Ministerstwa Edukacji Narodowej i Sportu oraz uczelni, która uzyska³a na ten cel fun- dusze z Unii Europejskiej. – Wzmocnienie rozwoju turystycznego Mierzei Wiœlanej poprzez modernizacjê infra- struktury transportowej – chodzi tu o modernizacjê mostów zwodzonych przez Wis³ê Królewieck¹ w Rybinie i Sztutowie oraz budowê niskowodnego mostu zwodzonego na Szkarpawie w Drewnicy. Mosty umo¿liwi¹ po³¹czenie Mierzi Wiœlanej i pó³nocnej czêœci ¯u³aw z drog¹ krajow¹ nr 7 w kierunku Warszawy i Gdañska. Funkcja zwodze- nia mostów umo¿liwi udro¿nienie drogi wodnej Gdañsk-Zalew Wiœlany bêd¹cej czêœci¹ drogi wodnej Berlin-Kaliningrad. Samorz¹d wojewódzki, w ramach konkursu PRO-TUR, udzieli³ pomocy finansowej 17 samorz¹dom z naszego regionu. Wsparcie otrzyma³y gminy: Bytów, Cedry Wielkie, Chmielno, Cz³uchów, Gardeja, Gniew, Kartuzy, £eba, Malbork, Pruszcz Gdañski, Przod- kowo, Pszczó³ki, Puck, Rumia, Stegna, Sztutowo oraz starostwo powiatowe w Wejherowie. © S¡ ¢¤£(¤ ¥ ¦{¡ § ¨*©«ª:¬( ®.¯ °«±7² ³:´_µ«¶§®.¯.²{· ¸ ¹®(¸ µ º_° »§¬ ´3¼k² ½ ·§¬.® ¹D¹¢².¬ ±7² ¶¤¾¿¸ ¾_¹¼:· ¸ ¼:¯ °´3®{À² Á?² ¹¬(¾*ÂÃmÄ Ä Å,Æ Ç Ç ÈÈÈOÉ ÈÊ Ë Ì Í Î3ÏOÎ:ÐÑ¢Ò:Ó Ô(Õ Í Ö × Ø Ù Ú_Ô Ñ × Û Ù ÜSÚ.× ÍmÖ × Ø Ù ÐÙ ÏUÑ × Û Ý Ö Ò_ÛmÞ(Ú*ß¤× àÐá Ó â¤Ö Ô¢× ã ÐÞ(Ù(ä_å*ÏO٠ТÑÞ(Ù.Ö Ò3Î*æÑ¢Ò:Ó ç ÜSÔ.æÑ¤Õ èmá ÏOÖ Õ ö)ðø÷ ù ñ÷ òíú õ ò_û¨ö)ðø÷ 62 ëíì)î)ï_ð¨ñò]ó]ô)ò]õ Do istotniejszych nagrodzonych projektów nale¿¹ te, które promuj¹ szlaki turystyczne, a tak¿e festiwale i sta³e imprezy: – Promocja Szlaku Zamków Gotyckich oraz Atrakcji Turystycznych Województwa Po- morskiego poprzez Tworzenie Systemu Identyfikacji Wizualnej i Informacji Turysty- cznej na Terenie Miasta Malbork. – Szlak Turystyczny „Œladem Cz³uchowskich Legend”. – Trasy rowerowe i szlaki turystyczne alternatyw¹ zdrowego stylu ¿ycia. – Szlak turystyczny „Œladami Mennonitów” – I Etap – Budowa szlaku pieszo-rowerowe- go wzd³u¿ drogi powiatowej Trutnowy – Leszkowy w Cedrach Wielkich. – Chmieleñska Biesiada z Tabak¹ czyli Mistrzostwa Polski w Za¿ywaniu Tabaki. – Szlak rowerowo – pieszo – konny Trumieje – Klecewo – Czarne Górne – Czarne Ma³e – Rozajny – Krzykosy – B¹dki – Mi³osna. – Urz¹dzenie ca³orocznego szlaku turystyczno – przyrodniczego do uprawiania turystyki pieszej, rowerowej i narciarstwa biegowego na odcinku Chwaszczyno – Tuchomek – Nowe Tokary – Czeczewo – Kawle Dolne – Trzy Rzeki – Pomieczyno – Hejtus – Sia- nowska Huta – Sianowo. – Utworzenie Muzeum Miodu w Pszczó³kach. – Puck – Miasto Kaprów – Królewski Port Rzeczypospolitej. – VIII Mistrzostwa Œwiata w Po³awianiu Bursztynu Jantar 2006. – Dni Rybaka. – Szlakiem Dworów i Pa³aców Pó³nocnych Kaszub. – Bytów Miasto Joggingu. – „Gminy Kartuzy i Chmielno Rajem dla Turysty Aktywnego” – etap II. W czerwcu 2006 roku og³oszono, ¿e w ramach pierwszej edycji projektu „Turystyka – wspólna sprawa” (TWS) w województwie pomorskim powsta³o 16 pomys³ów na pro- dukty turystyczne. Podczas regionalnych konferencji zaprezentowano wiele pomys³ów nowych, kolejnych produktów turystycznych. Idee te bêd¹ rozwijane w trakcie prac grup partnerskich. TWS zachêca samorz¹dowców, przedsiêbiorców oraz przedstawicieli organizacji do wziêcia udzia³u w spotkaniach grup partnerskich zaanga¿owanych w pra- cê nad rozwijaniem poni¿szych lub zg³aszaniem w³asnych produktów turystycznych. ê Wœród nowych projektów wystêpuj¹ é : ¢ õöô ò©ð§õ ÷§ô õ ø ù:ú,îûíüíUì*ý î íUþmñSù*ô í{ÿ îï©ì¡ öì3ð¤÷§ómÿ í¤£¦¥¨§ © Tab. 2. ëOì_íUî{ï©ð§ì ñSò©ómô ¡ !"$# &%¡'(&")(*+ ,-,*. / 021¡3 465 7$83 469;:=<> ? @$3$ACB<69D@$3 4$E F6GIH=JK L6MON PQCR6N PQTS;U V;N RR6W$QCLSX;Y[Z\LX]J$S_^ W` M;a=bc WPd]Se f=gIh=ij k6lCmn6j o p$qrh¡s tuoo_v tukwxq y6z2{ |}]~}$¡ 6 $ 6 T_ ]O$Ox]$6x¦6$ ) =6O6 I¡ ¢6£ ¤¢$¥ ¦§ _¨\©$ª ¦«x¬ 6®2¯ °6±;°6² ³´$µ ¶¸·[¹² °6² º »;° ² ¼½O¾ ¿[°6À°ºÁ ¿¨À°6² º ¤¿\À¼Ã Ä6ÅÆ[ÇÈ ÉÊ]Ë ÉÌ)ͧÎÏ ÐÑÒÊ$ÓÔCÍrÔÖÕC×Í6ØÊÌ$Ç¡ÏÈ ÒÙ6Ï Ó6ÑÏ Ò ÚÛ6ÜÞÝ[ß à á âã§Ý\ß6à âä$åæçá è]é ê ü]ý§þ ÿ ÿ ÿ ÿ $#$ ÿ ÿ ¡£¢¥¤§¦ ¢©¨ ¥ ¢£ ¨ ¨ "! " % ¡ ¤ ¡'& () * +-,* )¥+-+-,-. /-021 1 354 6 6 78797;: 1 79<: = > ?@: 32A 6 B C DFEG : H%IFH JLK"M£N$OP WX YZ X [LV \L] ^L_ ` a§bc` ^ V d e` dL_f§gV a§b%h \§b2Xi\Lh WZLbjb%\§Z WbFa§g ` b%f W [ \Lkl\LV e§_f k UV 63 Jednym z najciekawszych przyk³adów sieciowego produktu turystycznego s¹ szlaki R rowerowe „Greenways – Naszyjnik Pó³nocy” Q . Projekt ten realizowany jest od roku 1999. Zadaniem grupy partnerskiej TWS jest dalszy rozwój szlaków rowerowych oraz rozbu- dowa bazy noclegowej na ich trasach. Dodatkowym celem grupy jest wzbogacenie oferty poprzez powi¹zanie wycieczek rowerowych ze sp³ywami kajakowymi, wêdrówkami pie- szymi oraz jazd¹ konn¹. Grupa partnerska dzia³a na terenie powiatów: cz³uchowskiego, bytowskiego, chojnickiego oraz koœcierskiego. Szlak rowerowy „Greenways – Naszyjnik Pó³nocy” o d³ugoœci 870 km zaczyna siê i koñczy w miasteczku Debrzno na pograniczu województw: pomorskiego, kujawsko- pomorskiego i wielkopolskiego. Przebiega on przez trzydzieœci dwie gminy. Prowadzi przez zró¿nicowany polodowcowy obszar Pomorza Œrodkowego i Pomorza Wschodnie- go, pokonuj¹c wzniesienia terenu, poprzecinane g³êbokimi, polodowcowymi dolinami rzek, po³¹czonymi przez liczne jeziora. W efekcie stworzone zosta³y bardzo atrakcyjne szlaki wodne, na których zobaczyæ mo¿na piêkne krajobrazy, rezerwaty oraz liczne uro- czyska. Trasa rowerowa wiedzie przez trzy parki krajobrazowe: Drawski, Zaborski, Wdzydzki, a tak¿e przez Park Narodowy „Bory Tucholskie”. Poza piêkn¹ przyrod¹, tury- sta mo¿e tak¿e dowiedzieæ siê wiele o lokalnej kulturze Kaszub, Krajny i Pomorza Œrod- kowego. Napotka tu na liczne zabytki architektury, dwory i pa³ace, pozostaj¹ce w otoczeniu parkowego starodrzewu. Obejrzy wiekowe koœcio³y – ryglowe, z kamienia ciosanego i czerwonej ceg³y, które wzbogacaj¹ niepowtarzalne piêkno krajobrazu. Cieka- wostkami wartymi odwiedzenia s¹ kamienne krêgi w Odrach i Leœnie oraz kalwaria w Wielu. S¹ to niew¹tpliwie jedne z najcenniejszych produktów turystycznych uosa- T biaj¹ce istotê turystyki zrównowa¿onej S . Innym przyk³adem produktu turystycznego realizowanego w ramach projektu TWS jest produkt „Ksiêstwo £eba”. Jego idea powsta³a w 1997 roku. Rok póŸniej powo³ano Stowarzyszenie Forum Turystyczno-Gospodarcze, które zarz¹dza produktem. Za pomys³ produktu „Ksiêstwo £eba” stowarzyszenie otrzyma³o certyfikat „Przebiœniegu” – presti- ¿ow¹ nagrodê bran¿y turystycznej. Produkt ten powsta³, aby promowaæ £ebê, zw³aszcza w obliczu coraz wiêkszej konkurencji na rynku turystycznym. Has³o „Ksiêstwo £eba” wyró¿nia miasto, a tak¿e dzia³aj¹ce w nim podmioty gospodarcze zwi¹zane z turystyk¹ jako jedyne ksiêstwo w Polsce. Pomys³ na produkt Ksiêstwo £eba jest elementem strate- gii marketingowej, poprzez któr¹ za pomoc¹ ró¿nych œrodków, dzia³añ, zaanga¿owania siê miejscowej spo³ecznoœci przedstawiono walory miejscowoœci i regionu po to, by zwiê- kszyæ popyt na lokaln¹ ofertê turystyczn¹. Ksiêstwo £eba posiada w³asn¹ monetê, pasz- port ksiêstwa, prawo jazdy, wiele dyplomów, np. zdobycia £¹ckiej Góry. Wydarzenia w mieœcie ubarwiaj¹ piêkne stroje i odpowiednia aran¿acja. W sezonie letnim ksiêstwo pro- muje siê tak¿e na widowiskowych przemarszach dla turystów w samej £ebie. Rok 2005 by³ Rokiem Kociewskim, zaœ rok 2006 Rokiem Kaszubskim. Rok 2007 zosta³ og³oszony w województwie pomorskim Rokiem Powiœla. Ustanowienie Roku Powiœla ma s³u¿yæ promocji tego regionu oraz podkreœlaæ wielo- kulturowoœæ Pomorza. W roku 2007 planowane s¹ liczne imprezy, które przybli¿¹ histo- riê, kulturê oraz atrakcje turystyczne powiatów kwidzyñskiego i sztumskiego. Dlatego ogromn¹ wagê przywi¹zuje siê do promocji turystycznej Powiœla, które jest ci¹gle regio- m nco p q r st q%u§vr wxp¥ysz"q ysz"ql{ |-}~ |¥¥~ ¥|-|-- $2 l 89;~ ~ 2~ 2 % ~ F%%- ~ LcF l ¡ ¡ ¢8¢8¢;£ ¢9¤£ ¥¦ §2£ F¨ ¡ © ª%«%¬ £ %F ®LF¢°¯²±³-³´ £ Ä ¾Å Æ ¿Å ÀÇ Ã À§ÈFÄ ¾Å 64 º» ¼ ½§¾F¿ÀLÁL ÀLà nem ma³o znanym – zarówno w kraju jak i na Pomorzu. Obszar powiatu kwidzyñskiego i sztumskiego pokryty jest piêknymi lasami oraz jeziorami. Mo¿e tak¿e zachwyciæ tury- stów licznymi zabytkami, bogat¹ histori¹, i kultur¹. Napotkamy tu na charakterystyczne dla regionu ¯u³aw i Powiœla domy podcieniowe, liczne zespo³y pa³acowe, dwory oraz za- grody mennonickie. Wizytówk¹ Powiœla s¹ warownie krzy¿ackie. W Kwidzynie jest to zespó³ katedralno-zamkowy ze s³ynnym gdaniskiem, w Sztumie zamek krzy¿acki, który obecnie mieœci bardzo aktywnie dzia³aj¹ce Bractwo Rycerzy Ziemi Sztumskiej. Sztuka i kultura ludowa Powiœla to malarstwo, haft, malowane meble, rzeŸba, kuchnia regional- na, muzyka, taniec ludowy. Wszystkie te dziedziny twórczoœci eksponuje siê w ramach Roku Powiœla. Jest on jednym z przejawów aktywnego rozwijania koncepcji produktów turystycznych, maj¹cych swoje korzenie w lokalnej kulturze i zwyczajach. W 2006 roku zainicjowany zosta³ projekt „Pêtla ¯u³awska – Miêdzynarodowa Droga ¶ E-70”µ . Znalaz³ siê on na liœcie projektów tworz¹cych jeden z za³¹czników do Programu Operacyjnego “Innowacyjna Gospodarka”. Jego koszt okreœlono na ok. 40,5 mln euro. Dziêki temu projektowi rejon delty Wis³y i Zalewu Wiœlanego staje przed niepowta- rzaln¹ szans¹ rozwoju gospodarczego poprzez turystyczne wykorzystanie potencja³u dróg wodnych. Obok województw podlaskiego, warmiñsko-mazurskiego, kujawsko-pomorskiego i mazowieckiego województwo pomorskie sta³o siê jednym z za³o¿ycieli Fundacji „Zielo- ne P³uca Polski”. Z terenu Pomorza w Fundacji „Zielone P³uca Polski” uczestnicz¹ gmina Stare Pole z powiatu malborskiego, trzy gminy z powiatu nowodworskiego: Krynica Mo- ¸ rska, Sztutowo i Stegna oraz dwie z powiatu sztumskiego: Stary Dzierzgoñ i Dzierzgoñ· . Fundacja ma przyczyniæ siê do o¿ywienia oraz proekologicznego ukierunkowania roz- woju spo³eczno-gospodarczego, ze szczególnym uwzglêdnieniem rolnictwa i przetwór- stwa rolno-spo¿ywczego, leœnictwa, gospodarki wodnej, turystyki i lecznictwa uzdrowiskowego. Stwarza ona tym samym szanse dla tworzenia proekologicznych pro- duktów turystycznych. 4. Finansowe, organizacyjne i marketingowe podstawy rozwoju produktów turystycznych województwa pomorskiego Finansowe podstawy rozwoju turystyki stworzy³ „Regionalny Program Operacyjny ¹ dla Województwa Pomorskiego (RPO WP) na lata 2007-2013”¹ . Jest on dokumentem spa- jaj¹cym ca³oœæ przedsiêwziêæ i dzia³añ o charakterze rozwojowym, realizowanych w wo- jewództwie i wspieranych, jak wspomniano, zarówno ze œrodków UE, jak i ze œrodków krajowych, w tym tak¿e pochodz¹cych ze Ÿróde³ prywatnych. Podstawowe cele RPO WP zwi¹zane s¹ z podnoszeniem konkurencyjnoœci województwa oraz promowaniem zrów- nowa¿onego rozwoju. Województwo pomorskie otrzyma w latach 2007–2013 ponad 1,2 mld euro ze œrod- ków UE, co – razem z wk³adem krajowym (na poziomie 25%) – daje ponad 1,6 mld euro ÉÊjËÍÌcÎÐÏ%ÑÒFÓ§ÔÕ×Ö§ØÙ©ÚÛÜÝÞ-Úßà§ØÙ²á9Úãâ¥ÛÚ äå§æà á åÍçFèLé ê á;ëì í Øß"Öæá å äî;ï2ð ð ñlò ó ó ô9ô8ô;õ ô9ö¥÷ ø ñFöÐùúö û§ü ý þ ÿ¥õ ñ¡ ó£¢¥¤§¦@ÿ$ü ó ¨ ©§ ¥ £¡ £¥©©§ £¨¡§ ¨¥§ "!#!$ %&(' ) *+ , -¥(.©./¡0.©(.© 132#(4) 5 ,62#87 9¡' : 7 ;=A@CB¡D EFG+H6I D J8KLNM O=PQO=R£S(T=U VXWZY£[\U V+] O=^ _.`(abM c d `(e8`(abM¥O6] S(T=U£f gih¡j j k\l m m n#n n:o n#p.q r k¥p4sp3t(uv3w x.o k¡y m£z¥{§|xu m } ~§¥£¡ £¥~ ~§ £}¡§ }¥§¥ ##$ ( + ¥ (.~.¡ :~ (.~ 43#(4 6#= ¥ +¡ \¢ £ ¤ ¥8¦3§=¨ ¦.©«ª¥¬£¥£ ¬£§8¯®«°¢(¬£§+±£©(²(¦.©³¦ §&¨ §6´ §$µ§¶§¶§·8¸.µ§¶.¹=º=» ¼³½¿¾§À§Á¡ÂÄý(Å¿¾§Ã§Æ Ç3È É#Å¿Ç3ʧËiÈÌ Í=É Î4Á¾Ï É#ÃÑСÈ3Ò:È ½(Å¿Ç3Ê Í6Ó3È Ô ÕQÖ¥×§Ø Ù(Ú4Û6Ü.Ý§Ý§Þ ß æ£çè¿é çëê+å ì+íî+ï ð ñ(ò¡ð îå óô£ð ó+ï£õ(ö£å ñ(ò ÷ì(ò¡ç¿ø¿ì+÷æ£é+òùò ì(é æ£ò¥ñ(ö ð ò õ æëêì+ú\ì+å ô(ï¿õ ú ä6å 65 ca³kowitej wartoœci RPO WP. S¹ to ogromne œrodki do zagospodarowania, zwa¿ywszy, ¿e obecnie nasze województwo dysponuje kwot¹ ok. 160 mln euro ze œrodków UE. Cele i priorytety RPO WP s¹ ustalane: – z uwzglêdnieniem za³o¿eñ „Strategii Rozwoju Województwa Pomorskiego” (proces aktualizacji zakoñczono w lipcu 2006 roku), – w zgodzie z celami i priorytetami Narodowej Strategii Spójnoœci, – w nawi¹zaniu do treœci projektów rozporz¹dzeñ UE dotycz¹cych funduszy struktural- nych w latach 2007–2013. W oparciu o doœwiadczenia zebrane podczas konsultacji spo³ecznych dotycz¹cych zaktualizowanej Strategii Rozwoju Województwa Pomorskiego zaproponowano nowy model wspó³pracy, podnosz¹cy koncepcjê Powiatowych Zespo³ów Roboczych ds. RPO WP. Pod przewodnictwem starostów skupia³yby one: przedstawicieli gmin, organizacji spo³ecznych, reprezentantów œrodowisk gospodarczych oraz innych wa¿nych grup spo³ecznoœci powiatowej. Zadaniem tych zespo³ów by³aby œcis³a wspó³praca z samo- rz¹dem województwa w sprawach dotycz¹cych RPO WP, w szczególnoœci zaœ odnoœnie: – proponowanego uk³adu i zawartoœci priorytetów i dzia³añ RPO WP, – proponowanego podzia³u procentowego œrodków pomiêdzy poszczególne priorytety i dzia³ania RPO WP, – identyfikacji lokalnego potencja³u inwestycyjnego w uk³adzie priorytetów i dzia³añ RPO WP, – identyfikacji du¿ych wspólnych projektów ponadlokalnych na obszarze powiatu, – mechanizmów wdra¿ania RPO WP. Wypracowany dziêki temu – zgodnie z fundamentalnymi zasadami subsydiarnoœci i rozwoju zrównowa¿onego – model umo¿liwi realizacjê celów województwa, które w³aœciwie syntetyzuje przyjête latem 2006 roku has³o dla województwa pomorskiego: á “Pomorskie - dobry kurs” à . Has³u temu ma byæ nadana odpowiednia oprawa graficzna, wpisuj¹ca siê w system identyfikacji wizualnej Samorz¹du Województwa Pomorskiego. Has³o bêdzie w przysz³oœci wykorzystywane podczas wydarzeñ kulturalno-turystycznych oraz gospo- darczych, w których uczestniczy samorz¹d wojewódzki. G³ównym celem has³a ma byæ kreowanie pozytywnego wizerunku województwa jako regionu wiarygodnego, atrakcyj- nego i jedynego w swoim rodzaju. Has³o promocyjne “Pomorskie - dobry kurs” ma wzmocniæ konkurencyjnoœæ i atrakcyjnoœæ regionu zarówno w kraju, jak i za granic¹. Bêd¹c udanym odzwierciedleniem i swoist¹ reklam¹ postanowieñ dokumentów strategi- ã cznychâ rozwoju województwa has³o to, poza promocj¹ regionu, powinno mobilizowaæ odpowiedzialne instancje do wypracowywania nowych kierunków rozwoju turystyki wraz z jej specyficznymi produktami, czêstokroæ równie niezwyk³ymi jak ca³y obszar, na którym one wystêpuj¹.