SUPLEMENTO DOMINICAL Diario de Ferrol Domingo | 23.02.2020 Año XXII / Número 1.128

“La industria del manga ha mejorado mucho”

LA ILUSTRADORA BELÉN ORTEGA ACABA DE PARTICIPAR EN LA REVISTA JAPONESA DE MANGA TEZUCOMI, UN HOMENAJE A LA OMNIPRESENTE FIGURA DE OSAMU TEZUKA, CON SU PRIMERA OBRA PARA JAPÓN ordesía

LIBROS CINE MÚSICA GABRIELA CABEZÓN CÁMARA HARRISON FORD Y LA PAREJA THE SPECIALS, UN SÍMBOLO SORPRENDE CON “LAS ANTONIO DE LA TORRE - RAÚL FRENTE AL RACISMO Y EL AVENTURAS DE LA CHINA IRON” ARÉVALO, EN LA CARTELERA FASCISMO A FINALES DE LOS 70 N DOMINICAL SUPLEMENTO 23 DE FEBRERO DE 30 letrasAtlánticas 2020 [email protected] ARMANDO REQUEIXO NOGUERAS FERNANDO PARRA PERSIANAS Todos os nenos A gume deEros eTánatos. da nenezparadebrocalo noabismal atrás, definitivamente, esaslandas tas doutro tempodevidaquedeixa paso conducenaRodrigoáspor- dolorosas saudades,poisosritos de “imperio dafantasía” doqueseteñen territorio damemoriagobernadopolo cia eoseuparaísoqueesvaeceu, un narración duntempoido,odainfan- abrolla. vés dasqueopulso imparabledavida das queseagochansegredos, atra- ritmo deseirevirdaspersianas,tras organiza oseuuniverso interiorao protagonista destahistoria, Rodrigo, descorrelas ouabaixalas.Oneno dos conxéneres segundodecidamos tal undeusXano,nosconectaeilla demundosque, persianas, esaporta publica Funambulista. lista doPremio Azorín equeagora mundo coaqueoseuautor foi ria dainfanciaeodescubrimento do como narrador, unrelato damemo- Fernando ParraNoguerasseestrea dos arrabaldesdeT emigrantes quemedranunbarrio ra daidentidadeduncativo cicio deautoindagación, daprocu- de papelqueguindanasúa enavionciños da áqueescribecartas amada ataaextenuación,namora- tan determinantes.Soledad éanena deAmorresul-pre aRodrigo,asartes formación quecambiaráparasem- e aléndoespello. biface capazdeestarasemadeaquén peor dedousmundos,serdúpliceou domellor edotidade queparticipa mestas queconformanunhaiden- territorio damestizaxe, dasambas- no inde os outros nenos,oquesitúaaRodrigo resulta uncatalánaburguesado para dos prox tas vacacionais aoXaénorixinario o nacemento. Ao tempo,nasvisi- inevitable, máis maculadodende un catalándesegunda,xarnego mesmo, ésentidopolos propios coma a v da r or pr de do ta pe pu lis m ri co F te acudiráparadesbaratarosledos por unpetulantegavacho. lar oterribledodesamoraodeixalo viaxe iniciática eacabaráporllereve- ilusión coaqueandaráasúaprimeira cando aspersianasopermiten,unha que fomos it b é e a Mais Porque estaé,antesdenada,a A vidacontempladaatravés das Nese imparableproceso detrans- No outro extremo dopéndulo, Mor- Persianas nido, incómodopero feraz enitores, ese ta tarraconense escritor eensaís- a novela coaqueo arrinca Persianas, seus donos”.Así cense sempre aos s persianasparé- étaménunexer- arragona e, mesmo pícaro llo de llo estra polo na- Fernando Parra Nogueras soño, áncorasparaunhainfanciaque Capitán Harlock, interlocutores dun e Chanquete,Freedy Kruegereo sonaxes de Barrio Sésamo,MacGyver M. A.Baracus,aScoobyDooeosper- que llesescribeaJessicaFletchere imaxinarias imos sabendodascartas forma epistolar epola novela adiante do Rodrigoteceuntapizsalvador en dían naspelículasdedousrombos. vedados osmisteriosqueseescon- mos agolpe deIterSopenaetiñamos España naqueospequenosaprendia- o MichaelJacksondeThriller. Unha The Bangles,U2,Mecano,Alaskaou The FinalCountdown,maistamén ondas soabaeEurope eoseu televisión gobernaban e osvideoclubescausabanfuror ena metálicas dosgaraxes, ondeoVHS de rúaxogados contraaspersianas Studio 46.Unmundoconpartidiños e aprendendo atecolear nasOlivetti e Boomer, lambendoxeados Burmar medraron mastigandochiclesCheiw a daquenisto escribe,pícaros que dunha xeración, queéadoautor e V se en se facíamáistemible. Hipercor, naquelesdíasenqueaETA da témeravesania damatanzade conenses do87,polo mesmotempo atentados áspetroquímicas tarra- tando ohorror eadevastación nos veciño prezado e,sobre todo, semen- días decolexial segandoavidadun e Paraasanguriasdesemun- A lembranzadestesfeitos sutúra- Canción triste de Hill Street Hill de triste Canción Persianas coretrato vividísimo Verano azul Verano enas e todos osnenosqueeufun”. os sucosnosque pre marcando coseuferro ardente rían demeacompañarxaparasem- coñecido endexamaisequehabe- alleo atodas cantastristurastivese das noimodunmanancialestraño, recordarme unhas“lágrimasorixina- as verbas doseuprotagonista para vitar parasempre no meucorazón moito recomendo. Por isohandegra- a lecturadestaexcelente novela que nenez. Isomesmosentínaorematar arredarse, irremediablemente, asúa noite”, descobre unRodrigoqueve que osadultos deixannatúamesade mo eDonQuixote. Clavileño, donJuanTenorio, Polife- informe naquecabenBaudelaire, dos vellos billetes,etoda unhalexión Clarín, Galdós,Rosalía,JuanRamón tine Nöstingler, pordescontadoos Roald DahleGianniRodariChris- Marsé ePablo Neruda,maistamén Mark Twain eGeorge Juan Orwell, Salvador EspriueMiguelHernández, romanceiro eoslausengiersgilós, gular harmoníademansdadas,o por estaspáxinasdesfilan,ensin- da autopoética propia. Evelaí como por definición,raízinconfundible devocionadas polo autor, eclécticas literario ondeestratificanlecturas tamén uninmensopalimpsesto cabalgando asliñas,Persianas é fulgura arborada,festival deimaxes se desdebuxaatadesaparecer. “Facerse maioréreescribir olibro Escritacunhaprosa que caronenterrados BELÉN ORTEGA 31 ILUSTRADORA

SUPLEMENTO DOMINICAL “He cumplido 23 DE FEBRERO DE 2020 la un sueño con la publicación de Entrevista mi primer manga en Japón”

protagonista (...), una buena vuelta de “Doppelgänger” es su segundo trabajo MARÍA ROLDÁN tuerca para no repetir el estándar de “Nunca he dejado profesional con estilo manga tras su Fotos: EFE / AEC relación hombre-mujer. debut editorial profesional en el año del todo de lado 2011 con “Himawari” (Glénat), una obra ¿En qué consiste la temática? el manga, aunque inspirada en su pasión por el período La ilustradora española Belén Orte- La protagonista del relato, Yumine, Edo nipón. ga ve como “un sueño cumplido” su alcanza el éxito gracias a su musa, su sí siento que la Nunca he dejado del todo de lado el participación en la revista japonesa Bárbara, pero se ve obligada a tomar narrativa me manga, así que no me ha resultado de manga Tezucomi, un homenaje una decisión crucial: seguir siendo extraño o difícil (retomar el formato), a la omnipresente gura de Osamu fiel a sí misma o venderse al gran ha cambiado aunque sí siento que la narrativa me Tezuka en la que publicó su primera público, y, como dibujante, esa encru- bastante” ha cambiado bastante y en “Doppel- obra para Japón, titulada “Doppel- cijada me toca de lleno. gänger” se nota. Hay un mix que le da gänger”. Obviamente no todo el mundo tie- un aire europeo a la obra. La dibujante, uno de los mayo- ne las mismas inquietudes ni tiene res referentes femeninos del cómic por qué pasar por esto, pero personal- y espero de verdad poder repetir. (...) ¿Cree que todavía existen muchos estig- español actuales (con permiso de mente sí es algo que experimento y Belén también escribe sus guiones, mas sobre el manga? Studio Kosen), atraviesa un momen- me hace pensar siempre hacia dón- así que le pasa como a mí (...), cono- Creo que sí, aunque la situación está to dulce en su carrera tras la exitosa de debo dirigir mi carrera para poder cemos cómo funcionan los resortes mucho mejor que cuando empecé en adaptación de la saga literaria “Mille- seguir viviendo de esto pero sin tener narrativos y nos gusta aportar”, dice la industria, algo positivo de valorar nium” y su relación con Marvel, y que traicionarme a mí misma. Santos a Efe. en España, donde los salones que ahora desembarca en Japón con un “Valoro mucho eso porque el dibu- triunfan son precisamente los dedi- relato inspirado en la obra “Bárbara”, Pero no rma este relato en solitario, jante es además narrador: cómo cados al manga. de Tezuka. usted es la artí ce del dibujo, mientras encuadra, cómo divide el espacio y que el guion corre a cargo del también cómo se expresan sus personajes es ¿Le gustaría repetir experiencia en el ¿Cómo ha vivido esta primera experien- dibujante Víctor Santos... tan importante o más que los diálo- mercado nipón? cia japonesa? Sí, y ha sido muy fácil trabajar con él. gos que yo pueda escribir”, asegura Por supuesto, pero mis compromisos Me siento afortunada de haber logra- Supo entender muy bien los concep- Santos, cuya participación en Tezu- profesionales me dificultan acep- do esta publicación. No pensé que lle- tos que quería manejar en “Doppel- comi no acaba aquí. tar más proyectos. Es muy difícil de garía tan pronto, teniendo en cuenta gänger” y casi se metió en mi mente. El autor valenciano publicó en combinar y ante todo me gusta dedi- todas las di cultades que conlleva. el número de enero un relato como carle tiempo a lo que hago para dar el Las alabanzas son mutuas. “Era autor completo (su debut en Japón) cien por cien, sobre todo para man- De todos modos, su obra no es del todo la primera vez que colaborábamos basado en la obra “MW”. tener el raro privilegio de vivir de mi desconocida para Japón... profesión. No, el cómic “Marc Márquez: la his- toria de un sueño” (Norma Editorial), ¿Lo ha conseguido? sobre el piloto de motociclismo cata- Llevo unos cinco años viviendo úni- lán fue publicado en el país hace unos camente del cómic y no me falta tra- años tras su edición original en espa- bajo actualmente. Tengo contrato r- ñol, pero la sensación es diferente. mado con Francia para tres álbumes, hago portadas e interiores para Mar- “Doppelgänger” está inspirada en “Bár- vel, algún trabajo de “freelance” como bara” de Tezuka... ilustradora... Por el momento no me Sí, obra publicada a principios de los quejaré, soy consciente de mi buena años 70 e in uida por la ópera “Los situación tras épocas difíciles. cuentos de Hoffmann”, que gira en Además, “Doppelgänger” se publi- torno a las guras de un novelista, cará en español en 2020 a través del Yosuke Mikura, y de Bárbara, una sello editorial Planeta Cómic, que ha joven que cada cierto tiempo convi- licenciado la revista, de la que publi- ve con un autor y los deja marcados, cará tres tomos con portadas exclu- in uyendo en su arte y su vida, tanto sivas que incluirán las obras del resto positiva como negativamente. de autores españoles presentes en “Doppelgänger” bebe de ese con- Tezucomi: Ken Niimura, Kenny Ruiz, cepto y lo adapta al Japón actual, Juan Díaz Canales, Luis NCT y David pero con una mangaka mujer como Lafuente. DOMINICAL SUPLEMENTO 23 DE FEBRERO DE 32 máisLibros 2020 24,30 euros Edicións Xerais. Vigo,2019. LÓPEZ SUÁREZ TRADUCIÓN DE MARÍA DOLORES REDONDO. CORAZÓN A CARA NORTE DO VICENTE ARAGUAS 2019 Ediciones Carena. Barcelona. 15 euros Compostela, 2019 Ed. ChandePólvora. Santiagode DOMINGO TABUYO DAS VIAXES MAIÚSCULAS PABLO FIDALGO LAREO PARANGOLÉ pio pasado a converte naelixida. pio pasadoaconverte do Baztándurante dezaseishoras, comprenda osmotivos polosqueoseupro- cando AmaiaSalazar, quecondoceanosestivera perdida nosbosquesdoVal é actuarsempre enescenariosasoladosporgrandes catástrofes. Será entón dirixido porAloisiusDupree, quepersegueaunasasino enseriecuxaestratexia a subinspectora doequipodeinvestigación enprácticas pasaaformarparte cías daEuropol na AcademiadoFBI,nosEstadosUnidos.Inesperadamente, nun cursodeintercambio para poli- zar tenvinteecincoanosparticipa cidade deNova Orleáns,AmaiaSala- Katrina estáapiquesdedevastar a En agosto de2005,candoo furacán TRAXEDIA ASASINONA UN conxelar oalento daslectoras electores nestanovela. infancia deAmaiaenElizondo. A escritafascinantedeDolores Redondovolve á criminal,aotempoquenostransporta rioso especialistaencomportamento descobre a xénese dovínculoentre AmaiaSalazareAloisiusDupree, omiste- O camiño Tabuyo Ú A cara norte do corazón corazón do norte cara A L rreirar enhendacasílaboseseCami- autor quetomou ofardel, paraenca- rota deseñada,poéticamente,porun Santiago. Moiaxeitadamente nesa Tabuyo llevaleu oPremio Camiñode la ouenFisterra(depende).Equea que morre enSantiagodeComposte- Camiño; interioreexterior, xasedixo, caso estelibro queviraaoredor do e tenmaterialconquefacelo. Parao ten talento poético,equere poetizar Domingo Tabuyo (Pontevedra, 1959) mama. seguramente) oquenonchora feiróns literarios,porque aquí(ealá, capelas ougrupos”,mercadillos ou Emilio Xosé Ínsua,pornonandar“en se cadratenrazónoseuprologuista, fe ca E se mais que m moi pouco,quecomezaraforte, m Un poeta,Tabuyo,U queseprodiga (Ediciones( Carena, Barcelona, 2019). go do is se go ca r c qu de co go Tabuyo, do últimolibro depoemasDomin- isto aconto cogallo dapublicación seu caloanseioquemotive. Vén go; nointerínopercorrido serátan caminante terádechegaraSantia- o deondeparta razón dequeparta clatura queundesexe. Pola sinxela que oCamiñopodelevar anomen- de conclusión dequesetratadunhavía E a l m n Así etodo oindiscutibleéque nitivamente interior. Igualmente cara unpoucoesvaído, e chego ápoucoorixinal ámibitos máiscaros), percorre dosmeus parte mociono, taménporque o Inglés(queéquepro- tas veces omeuCamiño, ogo deterfeito unascan- Das viaxes maiúsculas maiúsculas viaxes Das desvela incógnitas e desvela incógnitase 15 euros Kalandraka. 2019 NICOLÁS TRADUCIÓN DE RAMÓN CHICO BUARQUE BUDAPEST popular, oquenonlleimpediuexercer unhaintensa actividadepolítica. enfestivais eprogramaspaís. Coasúaparticipación detelevisión fíxose moi tráxica, epolatemática intimistaouasituacióncultural, socialeeconómica do go”, assúasletras destacanpolosxogos depalabras cuntrasfondo denostalxia Autor decanciónsre dramaturgo, novelista, músicoecompositor, undosmáisin demo respecta”. Francisco Buarque deHollanda(RíoJaneiro, 1944),poeta, e polamisteriosalinguadosseushabitantes,“a única linguadomundoqueo pest acausadunproblema técnico noavión. Alíquedacativado polacidade nal deescritores anónimoscelebrada enEstambul,chega unhanoiteaBuda- José Costaéunescritor brasileiro que,deretorno dunhaconvención internacio- dixera undisparate, poisaprofesora pediumeque repetise aoración. desde arúaedíxenlle: estou chegandocase.Supuxen nesemesmointre que tación azuligualádela,cunnomesemellanteestacióndacasatelefonei mañá, aobaixardometro porerro nunhaes- se aventura nunhalingua estranxeira. Certa Debía estarprohibido escarnecerse dequen DEMO RESPECTA O A LINGUA QUE extrema” dunha inutilidade ultimo tantasveces súa sabencia.Isto para demostrar a que sabesenón para saberpor poeta escribenon pensar queo tantas veces leva culturalismo que por unabusodo nin tampouco exhibicionismo, confesionalidade sen deixarqueesa confesional, mais que tenmoito de dunha poesía faino através rotundo. Tabuyo en percorrido tan quen seintroduza vir marcada por “Esa lonxaníaha que lastrada polo nada harmoníacomo“Oqueserá” ou“Meucaro ami- Un moibolibro. Cruz, dixera. Igual,“ma nontroppo”. amores in anseios místicos,“en ansiasyen que transmiteDomingoTabuyo, con confesional, maiscaraadentro. Idea termina mudandodunpercorrido za deserfrecuentado porpersoas tiva humanizacióndeste. o Camiño,acadandoasíunhade o Camiñoasolague, ouenchoupeel Tabuyo. Quren destexeito deixaque introducción máisíntimanoespazo be oucompangolírico),unhacerta roso eépico(maiscodebidopre- desde odistanciamento entre pudo- acompañado, oquepermite,sempre do carreiro persoal.Esteúltimosóou non ámaneiradunhaguíadeviaxe, ra, otraxecto, propiamente dito, mais con letras.Separando,destamanei- Numerada, unha,aoutra,balizada tión”, eoutra,“Rituaisdetránsitos”. seccións. yo. Quendivideoseulibro endúas extrema. NonporaíDomingoTabu- mo tantasveces dunhainutilidade demostrar asúasabencia.Isto ulti- para saberporquesabesenón leva pensarqueopoetaescribenon do culturalismoquetantasveces nismo, nintampoucoporunabuso lidade mais sendeixarqueesaconfesiona- sía quetenmoito deconfesional, en percorrido tanrotundo. ha virmarcada porquenseintroduza ño queleva moilonxe. Esalonxanía Eis oconto, queoCamiño,afor- Unha primeira,“A lenesuxes- Tabuyo fainoatravés dunhapoe- que lastradapolo exhibicio- amado”, SanJuandela uíntes deBrasil. ni- Cabezón Cámara: 33

SUPLEMENTO DOMINICAL 23 DE FEBRERO DE 2020

indigenismo, fantasía más

mundo indígena, una rémora de bar- LUIS ALONSO barie y salvajismo que se enfrentó al DIAMELA ELTIT: GIRGADO ejército en incontables escaramuzas UNA INSÓLITA de frontera en las que raptaban a mujeresm inglesas y las esclavizaban. MANIFESTACIÓN A su lado, el gaucho, figura tópica, antisocial,an que conoció la exaltación poéticapo en el Martín Fierro de José Vivimos tiempos de manifestacio-

HernándezHe Puyrredón y que fue recu- nes. El personal quiere verse y que lo Libros peradape por la generación de Borges y vean. En todo caso, la manifestación porpo la revista de vanguardia Martín implica un desacuerdo, un descon- Fierro.Fi La huella inglesa modernizó tento, una crisis que puede afectar a la cabaña ganadera y la renovación cualquier sector social, pero que casi técnicaté del campo y la moda inglesa siempre afecta a los más necesita- calóca en la alta burguesía urbana (Bioy dos. Un caso: la novela Sumar (Ed. Casares,Ca E. Mallea, etc.)e ilustrada del Periférica, 2019), de la chilena Dia- país.pa mela Eltit, se anuncia como la histo- Con estos mimbres y un tópico ria “de una marcha interminable de vendedores ambulantes” que, con lógica viajevi en carreta tirada por bueyes en aplastante, se dirige al palacio de la Moneda, en Santiago de Chile, sede del tierrastie de desierto y pampa, la escri- gobierno del país. Nada – casi nada – de lo previsible o predecible se da, sin torato reconstruye la mítica de la géne- embargo, en el reducidísimo acontecer del poco visible personaje – grupo, ni sis,si del con icto interracial y violen- en el largo derrotero que en un año de travesía recorrerán los manifestantes. LAS AVENTURAS DE CCHINAHIINA to que sentó las bases del proceso a El tratamiento del tema resulta, frente al lector, raro y sorprendente, extraño y IRON través del enfrentamiento civiliza- sustentado en los terrenos de lo onírico y lo paródico; centrado en la enfrenta- GABRIELA CABEZÓN CÁMARA ción/barbarie que recoge las páginas da privacidad entre la narradora y una piña de personajes que se relacionan en Random House de esta novela en la que aquí y allá oposición y discordancia, privatizando la crisis colectiva en niveles de carácter rebrota la raíz feminista de las dos ridículo y burlesco, con asomos irracionalistas e irrupciones fantásticas. El opuestas protagonistas; la inglesa Liz resultado tiene no poco de revoltillo casero por el que abundan chismes y ren- y la China Iron, librada de su origen cillas, envidias y rivalidades. En sordina, la cuestión política aquí aludida tan- a novelista argentina y de su supervivencia entre gauchos, gencial y episódicamente por quienes son exponentes de una marginalidad Gabriela Cabezón Cá- pues convivía con Martín Fierro. apenas entrevista. La veta irónico – crítica se canaliza por la aplicación a este mara, en lo que de ella El discurrir de la historia, hilva- caso de elevados conceptos y principios del poder político y del parlamenta- conocíamos hasta ahora nada por ambas mujeres (maestra y rismo, pero nada ha comenzado todavía... mismo, mostraba un cos- discípula), va trazando una estruc- Lmos narrativo violento tura episódica que es para la China y socialmente degrada- un recorrido de aprendizaje en el do, centrado en las villas – miseria que descubre la civilización ingle- del entorno urbano de Buenos Aires. sa, contacta de nuevo con el ámbito Los personajes son una excrecen- indígena, que junto a los gauchos OLIVERIO COELHO: cia ín ma, infrahumana casi, de ese serán exterminados por el ejército, submundo con ictivo y corrupto, in- empeñado en la misión liberadora de EL RELATO hóspito y miserable. Títulos como La la patria y en el exterminio del atraso FANTÁSTICO, virgen de la cabeza o Romance de la racial de las irredentas tribus. Negra Rubia – y algún otro – respon- Bien pronto la trama viajera va TRECE MUESTRAS den a esa línea de desnudo criticis- consolidando dos ejes paralelos, el mo que enfoca, con desgarrado rea- escenario y los personajes. El pri- lismo, unos ámbitos de marginalidad mero es naturaleza captada por un La argentina Factotum ediciones, extrema. En vivo contraste con esto, prisma mágico – maravilloso y recu- presenta en nuestro mercado edi- nos sorprende ahora un insólito texto bierta por una mirada sensorialista torial para apoyar a escritores his- narrativo, Las aventuras de la China de particular riqueza cromática. Las panoamericanos y argentinos en Iron (Random House, 2019) que certi- fuerzas de la naturaleza se transmu- particular, ofrecía, en cuidada edi- ca, una vez más, cómo con el paso tan vivamente hasta concluir en un ción, en el pasado 2019, un con- del tiempo la literatura reformula, paradisíaco recinto donde estalla el junto de relatos del bonaerense (pese a su apellido portugués) Oliverio Coelho recrea y reescribe temas, historias y erotismo, la liberación del instin- bajo el genérico título Hacia la extinción: los trece casos, las trece historias se personajes propios para actualizarlos to de goce e insumisión y un idílico cierran, tienen su acabamiento o su suspensión que las vincula y vertebra en y reinterpretarlos. contacto con la tierra y con el mundo un único eje, del que es clave el término “extinción” del título. El empeño es ciertamente ambi- animal. Amor, sexo, soledad, incomunicación, la gura del doble, la creencia en la reen- cioso, pues atañe a la creación, a la La prosa agreste y lúdica, es por carnación y, sobre todo, el vasto muestrario de las relaciones humanas con su fundación histórica del país argen- momentos acumulativa, verbalmen- acarreo de perversión y sometimiento, de dominación y pesadilla, son motivos tino que proclamó su independencia te sobreabundante; fluye a borbo- tratados a lo largo de estos trece textos cuidadosamente elaborados, tanto en en 1810 luego de soportar una tentati- tones, entre impulsos, mientras la su forma externa como en su desarrollo interno. Brilla en todos ellos el arte del va de invasión (en 1806) por el ejérci- narración se articula en bloques, bre- bien contar del escritor, que escribe demoradamente, sin precipitación alguna to inglés. El factor inglés como expo- ves la mayoría de ellos, con una pro- y asienta una prosa bien trabada de raíz culta y presión literaturizadora. nente del maquinismo, la industria sa de retazos poéticos. Es aquí muy Es claro, en este conjunto textual, su rme liación en el terreno del relato y la modernidad entra en las letras original el tratamiento del tema y son fantástico, de honda y larga tradición en las letras argentinas, aunque aquí argentinas en el siglo XIX y en el pro- muchos los mimbres de este muy fuera de cualquier localismo en asuntos o personajes. La deriva o evolución de greso de la nación al instalar el ferro- imaginativo tejido narrativo. Descrip- acciones o situaciones adquiere singular atractivo en estas páginas, dotadas carril y el metro de Buenos Aires. A tivamente está muy bien trabajada y además de una fértil capacidad imaginativa. este componente hay que sumar el posee fuerte plenitud expresiva. DOMINICAL SUPLEMENTO 23 DE FEBRERO DE 34 páxinaLiteraria 2020 “O As palabras salvadoras: da vila,habilitadocomocárcere. A e metérono nunzulo doConvento Os axentes detiveron aCelsoEmilio sente equeoescoitou, denunciouno. cionaria evingativa queestabapre- Francisco Franco. Unhaveciña reac- contra aRepúblicaqueencabezara to Nacional”edogolpe deEstado comentario encontrado“Movemen- lio Ferreiro fixo, supostamente,un Celanova vinculeira,CelsoEmi- mundo”, duranteunpermisonasúa camiños/ oterror andabasolto polo que “igualuncandanadonos naquel temponoque“detrás decadra rrendo/ nestalonga noite/depedra”. tos están/tamén/depedra./Ieu,mo- homes/ queaolonxe espreitan,/ fei- das,/ sondepedra./Oscorazóns dos cadeas,/ oaire,/ asfenestras,/ asolla- estrahabíaunrostro escuro…” eno [email protected] XULIO VALCÁRCEL Un simplecomentario podía carrexar graves En 1937,enplenaGuerraCivil, dito enpresenza de xente rancorosa ou mal intencionada consecuencias Longa noite depedra As portas,/ as As portas,/ i asreixas./ pedra ochan/ i astebras./De son osmuros/ dra./ Depedra teito édepe-

directord CarlosSaura. merom setratan temascomolasituaciónactual deChile,oel da comounreferented deperiodismoalternativo. Enestenú- Dirigida porelescritor ManuelRivas, estarevista seconsoli- pensamientosp que,ensuaparente desconexión,deslumbran. Carral.C Unlibro depoemasdondelaspalabras navegan como dados ennuestrasd letras, elPremio dePoesía delConcellode Ha sidomerecedora másconsoli- deunoloscertámenes EDITAE LUZES. A CORUÑA, EDITAE ESPIRAL MAIOR. A CORUÑA. 50 PÁGINAS. V VARIOS AUTORES LUZES X XABIER CID ASA BICIS pasamos aunelemento (as reixas, ascadeas), de elementos materiais logo dunhaenumeración Pero decatémonosque, Elemento inmaterial da existencia. os episodiosduros ecegos cegos comoa“pedra” son unha metáfora:Duros e za domomento, como pedra, insinúanosadure- lutamente todo, sexade O feito dequetodo, abso- as olladas…, sondepedra. cadeas, oaire, as asas reixas, asportas, enumeración: ochan, ta estableceunhalonga de pedra. mesmas queorodean, son Pero non,porque astebras unha físgoadeesperanza. xanela, unrasquizo deluz, que quizaisexistaunha inevitable. Cabería pensar alxube infecto, resulta opresiva, decalabozo, de de pedraaconnotación o teito eosmuros son e desamparo, porque se vivencia dedesacougo o poetatransmiteunha pedra sonosmuros eastebras”.Aquí so ratifícaseaopresión aodicir:“De valido alícon próximo aesboroarse sobre oserdes- vez presentado ese‘peso ameazante’, neste casoaoceo,édepedra.Unha e tremendo. “Oteito”, queequivale lugar noqueseatopa. Xaocomezo comentamos. levaríao aescribiropoemaquehoxe dramática eangustiosaexperiencia A partir de aí opoe- A partir Os primeiros versos describeno 2019. 100 PÁGINAS. 2019. 100 nado, noseguintever- estras, Ilustración deNito daVila “tamén sondepedra”. Prodúcese, xa autoridades quealíoconfinaron, carcereiros queocustodian edas cendo, “as olladas”, suponsequedos a rebeldía. Neseprogresivo incres- de desesperación,xaquenonconsta auténtico estadodepavura, máisque o eupoéticoaparece mergullado nun por tanto, ataunextremo as de vertixeeangustiaacentúanse, resulta serde“pedra”. Asensación invisible, comoéoaire, quetamén maveram hastalasráfagas quedesnudan losárbolesenotoño. ciones: desdelossuavesc soplosquevuelancometasenpri- acercaa alos pequeñosalviajedelviento através delasesta- Con encantadorasC ilustraciones yunaescritura cautivadora, breb elautor alquesededicaelDíadasLetras Galegas. destacados escritoresde quecolaboran enestapublicación so- NegroN oHenriqueRabuñal,entre otros, sonalgunosdelos XavierX Alcalá,MiguelAnxo Fernán Vello, MaríaPilarGarcía HÉRCULESH DE EDICIONES. A CORUÑA, SU EDITAED A.C. IRMÁNS HANNA KONOLA UN AÑO CON EL VIENTO VARIOS AUTORES RICARDO CARVALHO CALERO H U V R i c xiante; libros ÁREZ PICALLO. SADA, porque “feitos estántaméndepedra”. cabe esperarningunhaclemencia, condenaron. Edesescorazóns non denunciaron, apresaron, xulgaron e lonxe espreitan”, isto é,polos queo polos “corazóns doshomesque ao e ameazadoestáademaisvixiado a deconstatarqueeseserreducido engadir unhadolorosa decepción, arquitectónicos eambientaiscómpre á pechazón doselementos externos, que logo, untroco substancial,porque Recomendados 2020. 32 PÁGINAS. 2020. 32 ... POR FIM ... POR 2020. 54 PÁGINAS. 2020. 54 A intensa poética de 35

SUPLEMENTO DOMINICAL 23 DE FEBRERO DE 2020

“Onde nacen as hedras” termardo

plo, das cartas náuticas que cubrían a mesa do patrón para fantasiar con HENRIQUE historias de piratas e tesouros, des- DACOSTA pois convertidos en manteis de plás- tico e a desaparición das comidas de domingo. É interesante, sen dúbida, o xogo sombra ver a inten- intertextual a que o eu lírico se presta. sidade significativa As citas iniciais de Anne Carson, así que atesoura Ana como de Louise Glück actúan como Varela na brevidade pórtico necesario, moi a propósito, de cada texto. Dona para nos introducir neses sinais, nese A dunha musculada territorio devastado en que os signos tensión lírica, admi- debuxan a pulsión negativa, deses- nistra doses argumentais que enfían peranzada da gata parida á que lle un discurso coherente que dá unifor- mataron a camada, das árbores que midade a cada parte do libro: 1. os si- secan coa néboa que sobe do mar, dos nais; 2. o oráculo; 3. a fenda; 4. o oco. E é paxaros que morren coa peste e os que o poemario, cun título tan suxesti- operarios do estaleiro que se moven vo, xorde dun sentimento e un espazo grazas á inercia residual nunha cida- que cuali cariamos de desolado. Xa de espectral e zombificada. Non é no primeiro dos poemas parece que- cuestión menor resaltar aquí o diálo- rernos anticipar de xeito premonitorio go con outros poetas: Alberte Momán Leme o ton e a temática pola que o libro tran- ou Mario Regueira talvez. As ideas de sitará. Nel percibimos esa desolación, aparencia oposta con que xoga o eu unha certa desesperanza no cotián, lírico achegan os seus versos, nunha que até chega a semellar de cartón pe- certa medida, ao oxímoro de Momán, dra, de modo que “os estorniños nxen e a Mario Regueira, na idea da cidade a alborada” e ese nós en que “ nximos vencida. silencio/ sabedoras das regras que ca- Para irmos concluíndo, poña- lamos”, como nos advirte o eu lírico. mos de relevo o prenuncio da mor- Ana Varela é construtora de peque- te na primeira das partes, a través nas historias líricas, breves relatos dun soño de partida, e despois coas que, como delicadas xoias, tenta ir “envolturas do pano negro que delu- engarzando até conseguir alfaias de vaban a ribeira”, da mai (ou fogar) brillos e fasquías diferentes. A narra- que ha de morrer. Xorde a inocencia ción lírica de que se dota, lévanos a infantil dos meniños que ansían acu- a rmar que son máis liñas poéticas dor despois do eterno”. “Sentenzas” oíla e comezaron a moverse por iner- dir ás illas, aprendendo a nadar para que versos as que vai trenzando ao que até conseguen crear un eviden- cia.” Así mesmo, o poemario termina alcanzalas, e o mar que os devolve longo do libro. Así pois, e partindo te desasosego. Tamén detectamos outra vez co ritmo abatido da cidade: unha e outra vez a terra, xa que elas, desta paisaxe de certo abatemento a certa propensión ás mensaxes cifra- “os obreiros atravesan a praza á saída como se nos di, sempre foron cárcere que aludiamos, ímonos introducindo das, crípticas mesmo, de modo que o do estaleiro, debeu/ de tocar a sirena, ou leprosaría. O oráculo é, así mesmo, aos poucos na idea do oráculo. O orá- lector debe desenmarañar o nobelo pero ti non a sentiches.” manifestación infantil. As artes da culo, o espello que, como un prisma, entre eses sinais de fume que se van No medio dese marco, outro mun- adiviñación fanse nos pousos do té, nos lanza a esa gura fonosimbóli- lanzando. En suma, a totalidade do do en que se proxecta o rural, a casa nas entrañas das aves, ademais de ca tan ao xeito do noso Novoneyra, poemario achámolo trazado dunha como elemento nuclear do texto poé- que a serpe/dragón é ser máxico, fan- “no ollo do outro”, en cuxo vocalismo clara intencionalidade re exiva que tico, unha casa que é xineceo, onde a tasioso, que engulirá o eu lírico antes redundante nace certa sensación de non nos pode deixar indiferentes. muller é sustentadora. O efémero da de murcharen as palabras, mais no pavor, máis intensi cado se cabe por O discurso presenta un fío con- vida, observámolo a través das fen- seu ventre acharán acubillo. medio da aliteración que lle segue: dutor que nos leva a pensar na exis- das da parede, do tintinar da culler A tentativa por termar da lingua e “así espreita o depredador/ con lin- tencia dunha estrutura enmarcada. na cunca de porcelana, ese xesto tan da memoria, pese ao que agoiran as gua de espiñas”. A fenda posterior da O espazo —escusa de que nos vale- cotián e fugaz como a vida a trans- estrañas das aves, “somos novos e casa, primeiro de forma sutil, vaise mos para a rmalo— é, inicialmente, correr. A casa, en de nitiva, revélase non temos nada”, tórnase inútil. Fica, transformando logo en ruína. E, nal- a cidade, un espazo sabido, monó- como organismo vivo, latexa e posúe porén, un certo pouso de saudade na mente, o oco que provoca a ausencia, tono, lóbrego e con tendencias des- memoria, vírase en receptáculo aco- cunca vella exhumada que sae da esa sorte de non-vida que as hedras, esperanzadoras, pero dinámicas. E lledor, dador de vida. Evidénciase a terra cal achado arqueolóxico, ou o “porque a nudez do granito é violen- aquí xorde outro actor recorrente, súa centralidade; casa e muller antó- desexo de que a dor da perda se ate- ta”, irá cubrindo para mitigar a dor. que son os operarios: “na fábrica os llanse vocábulos sinónimos. De aí que núe, perpetuando unha sensación de Hai nela unha certa tendencia á operarios aproveitaban os descansos a ausencia da ‘mater familias’ signi - felicidade para que esta non desapa- linguaxe sentenciosa, próxima ao para/ perseguir paxaros, metíanos en que non só falta do referente, senón reza nunca: “un verán que non aca- aforismo. Vexámolo, pois, nestes caixiñas de papel feitas/ con planos a transformación do lar até ir caendo be/ ou aquel novembro que foi noso.” exemplos: “encher os días de cal- de barco// comíanlles na man e logo no abandono. Despois chegamos á Mentres, asistimos a unha loita des- ma cando nos devora o ruído/ esa é morrían. a peste levounos// tamén ruína, de modo que o regreso ao lugar esperada contra o tempo, un intento a estratexia”; “sempre pensas que a a ansia.” A ansia, a ausencia desta en que a muller mantiña o lume ace- por socorrer a memoria, porque “por fatalidade avisa/ e non é así”; “o verbo conduce a ese estado de abatemen- so, só acontecerá por medio da lem- baixo hai ríos subterráneos que nin- a medida da distancia/ de onde todo to que se proxecta ao longo do texto. branza saudosa. Mais existe unha guén ve/ un tecido en esponxa que parte”; “pensei na imperfección da Acaba a primeira parte do poemario poderosa e patente contención á respira ao ritmo da cidade/ palpi- parede/ no conforto de saberse efé- (‘os sinais’) da seguinte maneira: “ás hora de expresar a derruba do fogar, a ta// igual que cando estabas ti.” Aquí mera”; “cada unha terá un xeito distin- tres a sirena do estaleiro marcaba o melancolía que provoca, a sensación están, pois, algunhas das chaves da to de querer volver, como/ distinta é a ritmo da cidade. a/ xente deixou de de abatemento, ao se falar, por exem- última poesía de Ana Varela. DOMINICAL SUPLEMENTO 23 DE FEBRERO DE 36 espazoProfundo 2020 O a outro, caianaochan.Estescristais balanceándose suavemente dunlado cristais dexeo planosehexagonais, frío aire invernal faiquemillóns de formarse. extremas necesariasparaquepoidan nosas latitudespolas condicións ao chan,nonsonmoifrecuente nas parecen estendersedesdeoceocara durante ocal,estreitas barrasdeluz un fenómeno atmosférico óptico e olaranxa. dominaban oazul,branco altura, entre osquepre- de luzcores amedia especie decolumnas boreal. Eranunha cido aunhaaurora todo polo seupare- súa atención,sobre poderosamente a lorido quechamou férico deinusualco- un fenómeno atmos- media noiteobservaron do ceonocturno.Preto da PAULINO GASALLA A ilusiónópticacréase candoo Tratábase de“Alicerces deluz”,

fotografías Muras parafacer tera atopábanse en Fotografía Ferrol- ros daSGHNede neiro, compañei- pasado 24dexa- Alicerces deluz todos. lle unhafotografía, sorprenderás a coñece comounalicerce deluz.Fai- vichesoquese eres unafortunado, ro nonéunfenómeno sobrenatural, luz queseestendencaraaoceoescu- no alto oqueparecen columnas de Se duranteunhanoitemoifría,vedes este curiosofenómeno atmosférico. ao poderpresentar atodos osgalegos samos quefomosmoiafortunados do nasnosaslatitudes,polo quepen- vez queunalicerce deluzéfotografa- rio, aluzqueviaxaaoespazo re en realidade estáasucederocontra- alicerces estánradiantescaraaoceo, traditorio, porque parece queestes delgada. rencia dunhacolumna deluzaltae talacións industriais,creando aapa- iluminación dascidadesoudeins- reflectir unhafontedeluzcomoa forman unespello xigante,quepode Que nóssaibamosestaéaprimeira Aínda queisto soaunpoucocon- tese deregreso aochan halos desol. creando ailusióndun da vella delume eos alicerce. cans desol, osarcos tanxenciais, os que oscristais como osarcos de xeo debaixa ricos estranos, nos atmosfé- outros fenóme- altura crean Tamén sesabe íc- A Día 16 A 0:34aLúa Minguante. en Cuarto Día 16 ma. con nosdo1ao28,radianteenNor- estrelas Gamma-Nórmidas, estarán Máximo de2porhoradachoiva de Día 14 e Oberón (1787). descubre ossatélitesde Urano Titania O astrónomo inglésWilliam Herschel Día 13 Observatory”. de Uranodesdeo“Kuiper Airborne Descubrimento en1977dosaneis Día 10 A 18:48Lúa Chea. Día 9 cubre osaneisdeXúpiter. En 1979anave espacialVoyager 1des- Día 4 Tauro. Viaxaa11,9q/s. quilómetros doSol naconstelaciónde actualidade atópase a18.750.300.000 zamento dasondaPioneer10(1972).Na A 20:57aLúa Crecente. enCuarto Lan- Día 2 Na imaxe podemosver océododía15demarzo as24:00,mirando cara aosur. nas noitesestreladas. se quere estesfenómenos observar mación quecompre terencontase 2020. Unhainfor- mes dexaneiro de previstas parao des astronómicas son asefeméri- ra acontinuación s queseenume- di outros teñen magnitudesqueosfan cuntelescópiopequeno.Os observado Casiopea commagnitude8.Pode ser Tan sóC/2017T2(PanSTARRS) em Cometas noite, magnitude6,20. Urano de 0,87. horas antesdoamencer, magnitu- Saturno de -1,62. horas antesdoamencer, magnitu- Xúpiter de 1,14. horas antesdoamencer, magnitu- Marte noite, magnitude-3,92. Venus non visible,magnitude0,71. proximidade aoSol praticamente Mercurio Planetas Saturno, Titán(1655). Christiaan Huygens dosatélitede Aniversario do descubrimento por Día 24 A 10:28Lúa Nova. Día 24 Mercurio eaLúa moipróximos. Día 21 outono nosur. Comenza aprimavera nonorte, A 04:50aTerra noequinocio. Día 20 Saturno eaLúa moipróximos. cilmente observables. : enSaxitario,visibleduas : enAries,visibleatamedia : enAries,visibleatamedia : enSaxitario,visibleduas :en Saxitario,visibleduas : enAcuario,pola súa mos extras (algunos medicamentos, lentes intraoculares, clavos quirúrgi- MARTA PÉREZ cos, placas metálicas, prótesis, renta [email protected] de equipo especial, etcétera); toman- 37 do en cuenta que los que acceden a este tipo de hospitales son quienes spaña es el país con la no cuentan con ningún plan de SUPLEMENTO mejor sanidad del mun- seguridad social (trabajadores infor- DOMINICAL do, un mérito que com- males, campesinos, amas de casa...) 23 DE FEBRERO DE 2020

parte con otros países hace particularmente dramática la hablando como Singapur y Japón, situación para la población más des- Ey cuenta, además, con protegida. una de las esperanzas de vida mayores en el planeta. A pe- ¿Qué diferencias existen con la sani- sar de que los españoles comparten dad privada? culturalmente mucho con países de La medicina privada en México es América Latina parece que en mate- básicamente muy cara, inaccesible ria de sanidad alguno está a la cola, para un gran porcentaje de mexi- no es ese el caso de México, que se canos, pero cuenta con mucho más puede jactar de ser uno de los tres equipo. países hispanoamericanos con el mejor sistema de salud. ¿Se hacen mayores inversiones en la Entrevisto al doctor Gerardo sanidad privada o en la pública? Muñoz, oftalmólogo en el Cen- Supongo que en ambas hay grandes tro Oftalmológico Integral Colonia inversiones, solo que la inversión en Roma, en Ciudad de México. salud pública todavía resulta insu - ciente, no solo en lo que se re ere a En España, uno de los pilares más fuer- instalaciones, sino también en per- tes es la Sanidad Pública. Además de sonal e insumos. contar con un sistema muy bien dotado y organizado, se nancian la totalidad ¿La tecnología médica llega antes a o buena parte de la medicación o tec- México que a países europeos? nología médica al paciente. ¿Cómo es la Definitivamente, no. No es cierta sanidad pública en México? esta creencia. La sanidad pública en México está conBanting formada por diferentes sectores ¿Hay algunos estados como Tabas- públicos donde todos son autónomos co, Jalisco, etcétera, que cuen- y gestionan sus propios recursos y ten con más recursos médicos que atienden solamente a sus derecho- otros? habientes, variando enormemente Sí, como mencionaba anteriormente, de uno a otro. también cada estado tiene servicios de salubridad para sus empleados, y ¿Quiénes son los integrantes de este dependiendo de las políticas estata- conglomerado sanitario? GERARDO MUÑOZ les, estos están dotados con más o El más grande es el Instituto Mexi- OFTALMÓLOGO menos recursos. cano del Seguro Social (IMSS) que es básicamente para cualquier tra- El diputado Jaime Ramírez Bar- bajador, le siguen el Instituto de ba presentó una iniciativa para Seguridad y Servicios Sociales de modi car la ley general de salud. Pare- Trabajadores del Estado (Issste) “La medicina ce que especialmente dirigida hacia los solo para trabajadores del gobierno pacientes con diabetes, ¿cree que debe- y Petróleos Mexicanos (Pemex) que ría ampliarse a otras especialidades? atiende a trabajadores de la paraes- privada no es ¿Es necesaria una reforma? tatal. Las secretarías de Marina y el Particularmente el síndrome meta- Ejército también cuentan con sus bólico es un problema que genera el propios hospitales y escuelas de mayor gasto dentro del sistema de Medicina, cada uno de los 32 estados accesible para los salud pública nacional, y no se ha también gestiona los servicios para atacado de manera integral. Somos sus empleados, y, por último, y como uno de los dos países con mayor un gran conglomerado de hospitales número de obesidad no solamente dirigidos a quienes no tienen ningún mexicanos, pero en adultos, también infantil. No se tipo de derechohabientica, la Secre- han generado la cantidad su cien- taría de Salud (SSA) tiene hospita- te de reformas no solamente para les en todo el país ya sea por medio tiene más equipo” atacar el problema (hospitales dedi- del Seguro Popular (en un intento cados solo a la diabetología) sino gubernamental por dar acceso a ser- también a la prevención: regulación vicios de salubridad) o directamente de venta de alimentos, fomento del los que están abiertos a la población ejercicio, etcétera. en general (institutos nacionales, hospitales regionales, hospitales de ¿Se están llevando a cabo algunas referencia, hospitales universitarios, En la salud pública El síndrome líneas de investigación en el cam- etcétera). se hace una gran metabólico genera po de la oftalmología dentro de los hospitales mexicanos? ¿Cómo son las coberturas en cada uno inversión pero el mayor gasto Sí, pero mayormente se realiza en de ellos? es insu ciente de salud pública hospitales de asistencia privada (o En todos los institutos los pacientes en México y no sea que no tienen apoyo guberna- están exentos de pago; en los que en instalaciones mental), la investigación en oftalmo- pertenecen a la SSA y que no sean y también en se ha atacado logía en cualquiera de estas institu- del seguro popular, el paciente paga personal e de manera ciones que mencioné anteriormente un costo determinado por un estudio es muy básica y limitada (como lo es socioeconómico, y la mayor parte de insumos integral en general cualquier área de inves- las veces tiene que cubrir los insu- tigación). DOMINICAL SUPLEMENTO 23 DE FEBRERO DE 38 devisitaenExponav 2020 E su artillería principal. El buque sirvió principal.Elbuquesirvió su artillería abastecer albuquedelamunición fue necesariocrear unafábricapara Se leañadieron nuevos cañonesy nueva reparación ymodernización. Nueva York parasersometidoauna dos yel“Richelieu”navegó hasta deÁfricaseunieron alosnorte alia- ocho cañonesenservicio. gar contres motores ytres delos hubo querepararlo ysolo pudonave- las fuerzasbritánicas,unavez más luchando contralos aliadosyaunque Dakar, enseptiembre delmismoaño, de navegar. emergencia estuvo encondiciones bilitado. Tras unasreparaciones de al acorazadotemporalmenteinha- con unimpacto detorpedo quedejó julio realizase unataquequesesaldó potencias delEjeydeahíqueel8 se llegarasercontrolada porlas temor dequela enInglaterraelAlemania despertó se diodealtael15julio. condiciones paraentrarenservicio le faltabaalrededor deun5%las co díasmástarde yaunquetodavía dos destructores. LlegóaDakarcin- el 18dejunio1940,escoltado por obligó albuqueaabandonarBrest va alemanaenlabatalladeFrancis todavía estabaincompleto, laofensi- bas demaralañosiguiente.Aunque dura en1939,comenzandolasprue- tuvo lugarenBrest en1935ysubota- bre alaserieyel“JeanBart”. entraron elquedio nom- enservicio ne” nollegaron a barcos, el“Clemenceau”y“Gascog- que inicialmenteibanasercuatro de laMarinaguerraitaliana.Aun- rivalizar conlos delaclaseLittorio, de 380milímetros- ylaintenciónera dos enFrancia -teníanochocañones acorazados máspoderosos construi- la SegundaGuerraMundial.Eranlos la “Dunkerque” seconstruyó durante la segundaplantadelmuseo. bre de“Richelieu”yqueseexhibeen acorazado francésquellevó elnom- ra quemerece lapenaconocer:del de esasreproducciones enminiatu- Hoy dedicamosesteespacioauna interesantes porunauotrarazón. ción naval española, pero síresultan están relacionadas conlaconstruc- que seexhibenhay muchasqueno mente. Entre lasmaquetasypiezas de nuestro país,pero noexclusiva- la evolución enestecampodentro nalmente consiguieron rechazar a En 1942lasfuerzasfrancesasdel enlaBatallade El barco participó El armisticioentre Francia y La puestadequilladel“Richelieu” La clase“Richelieu”,derivada de La historia del acorazado y presta especialatencióna ria delaconstrucciónnaval haustivo repaso porlahisto- de Herrerías realiza unex- l museosituadoeneledi ota francesapudie- nalizarse ysolo cio to deBrest. enelpuerto de suscañonesseencuentraexpues- posteriormente, fuedesguazado.Uno pasó asituacióndereserva en1958y, enBrest hastaquebuque-cuartel de mayo de1956fueutilizadocomo las colonias delÁfrica francesa. Des- francés VicentAuriol enunagirapor ytrasladoalpresidentey Portugal guerra realizó visitasaReinoUnido la rendición deJapón. Enlapos- Bahía deTokio durantela Sabang ysobre lasislas Nicobar. bardeos sobre lalocalidad enlos bom- Con estafuerzaparticipó la tambiénbritánicaEasternFleet. Noruega, mástarde fue trasladadoa en unaoperaciónlascostasde 1944, unaetapaenlaqueparticipó noviembre de1943hastamarzo de con laHomeFleetbritánicadesde Uno deloscañonesdelbuqueseexponeenBrest La maquetaqueseexponeeneledi El buqueestuvo presente enla “Richelieu” lipina de rma de rma cio deHerrerías El RichelieuenNueva York O escudo de Ferrol 39

SUPLEMENTO DOMINICAL 23 DE FEBRERO DE 2020

da ilustración, un vade continuado maltrato

heráldica da porta de entrada do JUAN JOSÉ BURGOA Centro Municipal semella que no seu [email protected] día levou esculpida como timbre na súa parte superior unha coroa aberta,

que os torpes iconoclastas de sempre barcos egundo escribe Mon- fixeron desaparecer. tero Aróstegui na súa Como contraste, semella de gran “Historia de Ferrol”, interese a representación do escu- o Concello ferrolán do heráldico de Ferrol colocado na acordou na sesión mu- fachada do edificio de Correos e Telé- Snicipal do 22 de xuño grafos, unha obra levantada en plena de 1778, “que el escu- Segunda República. Exemplarmente do de armas de la villa consistía en respectado durante a época franquis- una torre con su farol, cañones, bate- ta, o brasón ferrolán, con tódolos atri- rías y anclas”. Máis tarde, o ano 1845 butos que lle corresponden, se coroa agregouse ao escudo a bandeira da co axeitado timbre dunha coroa cidade, axadrezada en branco e azul. mural republicana, como correspon- Deste xeito aparecían representados día a aquela época. no escudo os atributos dunha cidade Entrementres o anódino edificio naval e militar. actual do Concello de Ferrol amosa Aínda que as primeiras represen- no seu frontón un escudo da cidade, tacións en pedra do brasón munici- de estraño deseño e fora de toda nor- pal apareceron o ano 1784 na fonte de ma heráldica, soportado lateralmen- San Roque e o ano 1786 na fonte-obe- te, a modo de tenantes, por dúas sire- lisco da Fama, onde aínda continúan, nas que se supón deleitarán cos seus o ano 1787, durante o mandato do cantos ao alcalde e aos concelleiros e alcalde Álvarez Caballero, foi cando concelleiras ferroláns. colocouse un amplo escudo de armas O pasado ano 2006 os historiadores de Ferrol coroando o frontis da antiga locais Carlos de Aracil y Juan J. Bur- Casa Consistorial do Paseo das Deli- goa xa publicaron na revista FerrolA- cias (hoxe Cantón de Molíns), edificio Escudo de Ferrol da Ilustración nálisis a historia do escudo de Ferrol, neoclásico tristemente derrubado na dando conta destes e outros avata- década dos anos 1970. res do brasón municipal. Segundo Este escudo de armas que presidiu cipal de Ferrol da Ilustración estivo esquinal da entrada do Centro Cultu- se informa na prensa está prevista a fachada do antigo Concello de Ferrol abandonado á intemperie, quedando ral como un adobío máis do mesmo, a colocación deste escudo de Ferrol foi rescatado do seu esquecemento sometido aos rigores atmosféricos chegando a ter colocado na súa parte nalgún lugar da reformada praza de e estivo exposto de forma axeitada no xardín exterior do Centro Cultural, alta un cinceiro para os fumadores. Armas. Onde? Cando? Como?. sobre unha peaña de madeira á vis- xunto con outras pezas de interese, E alí sigue hoxe en día, esquecido Oxalá que esta xoia do Patrimo- ta pública no patio cuberto do Centro dándose o estúpido paradoxo de que de xeito descoidado, recibindo aos nio Municipal atope unha merecente Cultural Municipal nos últimos anos os responsables de xestionar a peti- visitantes do Centro Cultural, sen colocación, rematando co maltrato nos que Bonifacio Borreiros ostentou ción de Patrimonio da Humanidade a menor indicación de que se tra- que ven a sufrir os últimos anos, e o cargo de Concelleiro de Cultura, para Ferrol, permitisen o abandono ta dunha pedra heráldica do século que ao mesmo tempo estea a cuberto anos 2000-2003, axeitada decisión do símbolo máis representativo da XVIII. da agresión dos grafiteros urbanos, tomada a petición, entre outros, de cidade ilustrada do século XVIII. Neste intre este escudo de Ferrol dos activistas sociais e dos anima- membros do Foro de Amigos Ferrol. Despois de diversas vicisitudes carece de timbre de remate. Estudan- dores culturais. Xa veremos no que Posteriormente o escudo muni- colocouse o escudo de Ferrol nun do de xeito detido a devandita labra queda a cousa.

Fonte de San Roque Fonte da Fama Edificio de Correos Frontón do Concello DOMINICAL SUPLEMENTO 23 DE FEBRERO DE 40 enFotogramas 2020 su pasoporelcentro celebran los25añosde Alumnos delcolegioBelén Laura yCristina MaríaySabela yLúa Marta Juan García yJuan Tellado Gonzalo yJavier detalle quesuscompañeros agradecieron. desplazamiento deIagodesdeCastellón parareunirse consusantiguoscondiscípulos fuetodo un A juveniles deestudiantes,al tiempoqueconversaron sobre suvidaactual.Además,el recordaronlas instalacionesdeZahara.Durantelacomida,los participantes susaventuras ntiguos alumnosdelColegio Beléncelebraron el25aniversario desupasopor elcentro en Paz yAna María yLorena Iago yJaime 41

SUPLEMENTO DOMINICAL 23 DE FEBRERO DE 2020 en

Pedro y David Vanes y Carla Fotogramas

muchasFelicidades

Ana Montero Gómez Por más que busque palabras, todas parecen quedarse cortas para expresarte lo increíble que eres, por lo que prefiero ser concisa y breve y desearte unos felices dieciocho de la forma que te corresponde, la más original. Disfruta tu día, tu año y todo el brillante futuro que te espera. Te adoro. Ana Castiñeira Castro 42 A gandaría e caos

SUPLEMENTO DOMINICAL 23 DE FEBRERO DE 2020 climático

MIGUEL ANJO GONZÁLEZ GARCÍA

Os informes da panel interguber- namental da ONU sobre o cambio climático sinalan que a queima de combustíbeis fósiles, máis o sistema agro-alimentar supoñen a maior par- te dos gases de efecto invernadoiro que se verten á atmosfera. O negocio da comida en todas as súas fases, equivale ao 37% dos GEI. Destes a gandería industrial é responsábel de case o 20%. Desde os anos 60 do sécu- lo pasado as nosas sociedades, auto denominadas “desenvolvidas”, fixe- ron da carne o alimento por excelen- cia. Desde que daba vigor, a rexene- ración celular, para combater a falta de ferro etcétera... Toda esta ideali- zación, xunto coa propria apetencia dela, fixo que esta aumentase, a partir de mediados do século pasado, o seu consumo e a súa produción ao dobre da era anterior, con todos os efectos adversos quer medio ambientais quer para a saúde que isto con levou. Máis é preciso sinalar que o proble- ma da gandería é a súa cría intensiva. E aínda que é certo, que na gandería extensiva os animais producen máis metano, o cal fica na atmosfera por un tempo limitado(aproximadamente 10 anos), cómpre sinalar que os pastos absorben a maior parte dos GEI, ade- mais de que, ao non necesitaren pen- sos que, no caso galego, a gran maio- alimentos. Cómpre sinalar que a gan- vermella sen procesar de xeito oca- sumo de carne é o mais habitual, ría veñen da outra parte do océano, dería industrial é tan lesiva para o sional, e carne branca non máis de como segundo prato cunha proteína prodúcese menos CO2. medio ambiente e as persoas que nun dúas veces á semana. Os perigos de animal. Cómpre dicir que o Estado Estudos da Universidade de ano consome a mesma cantidade de consumir habitualmente carne ver- español era o estado máis lonxevo Michigan sinalan, que por cada Kilo auga que todos os fogares do Estado mella supoñen un 50% mais de risco despois de Xapón; iso si, no perío- de carne producida en pastoreo, español en dúas décadas. Ademais cardiovascular, entre un 15%-25% de do das nosas avoas . É fundamental captúrase case 7Kilos de CO2 polos disto, este tipo de gandería é respon- padecer diabetes, e case un 25% de que as autoridades políticas deseñen proprios pastos, se estes están xes- sábel de que preto do 80% das terras padecer cancro, sobre todo colorrec- unha estratexia para favoreceren tionados correctamente, mentres agrícolas do planeta estean destina- tal. Segundo organizacións médicas, a boa alimentación, con axudas ás que no estabulado non hai captura. das fundamentalmente á produción se no Estado español se consumise a rendas máis baixas para a compra Informes sinalan, que se xuntásemos de pensos para o gando e o 70% da carne recomendada segundo as dife- de alimentos saudábeis, xa que son todas as vacas nun só país, este sería auga doce do planeta se desvíe para rentes axencias de saúde, no Estado as clases máis desfavorecidas as que Verde o terceiro do planeta, na produción de o consumo deste. Xunto a isto, cabe habería preto de dous millóns menos máis difícil acceso teñen a unha ali- gases de efecto invernadoiro. Porque dicir que os refugallos que xera o de persoas con problemas no azucre mentación adecuada. este sistema de amontoar animais gando son os responsábeis dunha en sangue e preto de vinte mil casos Máis cómpre que o profesorado e sempre estabulados, empezou polos parte importante da contaminación menos de cancro colorrectal. O Esta- as medicas, instrúan as nais e as futu- anos 50 do século pasado, grazas dos nosos acuíferos e ríos. Ademais do gasta preto dos oito mil millóns de ras parellas que van ter fillas, sobre os á aparición dos fármacos, os cales a cría intensiva de gando está a pro- € en sanidade, por problemas coa car- riscos quer medio ambientais e quer fixeron posíbel que os animais non ducir unha enorme perdida en bio- ne, o que supón case o 20% do orza- da saúde que ten o consumo de carne morresen de enfermidades debidas diverdidade, por mor da necesidade mento ao ano por habitante. de xeito habitual e volvamos á época ao seu amoreamento en espazos moi de terras, cada vez en maior número, É indubidábel que debemos cam- das nosas avoas, onde se mestura- reducidos. para alimentar as reses, o cal carrexa biar o chip sobre a nosa alimentación ban os legumes como substituto da Ao mesmo tempo que a farma- a deforestación de grandes territo- e empezar a comer como facían as carne. En definitiva, cómpre volver á coloxía entraba en xogo na cría do rios virxes. nosas avoas e nais maiores. Porque cultura atávica, a cal aplicamos des- gando e na produción de carne, esta Máis o consumo de carne de xeito no tema da carne xa empezamos de que baixamos das árbores até os empezou a perder propiedades e a habitual supón tamén un problema desde nenas a abusar dela. Soamente anos 60 do século XX, co cal o planeta ser de peor calidade, a como era des- para a saúde das persoas. No Estado hai que mirar os comedores escola- e a nosa saúde nolo agradecerán. E de que aprendemos a criar animais español consómese 10 veces máis res, nos cales preto do 20% das nenas se decidimos seguir comendo carne nos tempos das covas, até a metade de carne vermella e 8 veces máis de teñen algunha doenza, algo curioso vermella, que esta sexa de gandería do século pasado. O Estado español é carne procesada do recomendado nunha sociedade máis avanzada e extensiva ou tamén chamada de pas- líder en Europa no uso de agro-tóxi- polas diversas axencias de saúde. con máis adiantos que hai cincuen- toreo e sen procesar. O aínda mellor;

barriga cos e antibióticos na produción de A OMS recomenda consumir carne ta anos. Nestes comedores o con- que sexa carne branca. BANDAS En una época convulsa y de fuerte crisis social que del 2Tone, una segunda ola del ska en la que los amenazaba a la juventud británica, The Specials se ritmos jamaicanos se mezclaban con el punk propio 43 convirtieron en todo un símbolo antirracista y de de nales de los 70 y cuyas bases asentó la banda resistencia frente al fascismo gracias a la energía con su álbum homónimo de debut a nales de 1979 SUPLEMENTO DOMINICAL 23 DE FEBRERO DE 2020 The Specials: cuarenta todo años del ska británico

MIRIAM SOTO Música Fotos: EFE

“Queríamos proclamar una revolu- ción, en armonía racial, paz y uni- dad. Queríamos derrocar el gobierno mientras nos lo pasábamos bien”, así explicaba Jerry Dammers, fundador de The Specials a nales de los años 70, el legado de una de las bandas musicales más importantes de la historia musical del Reino Unido. Creadores del 2Tone, una explo- siva mezcla de ritmos jamaicanos como el ska, el rocksteady y el dub con el enérgico punk que dominaba la escena musical británica, The Spe- cials se convirtieron en auténticos iconos en una época convulsa, de cri- sis económica y lucha social, marca- da por la política del gobierno de Mar- garet Thatcher y la amenaza neonazi de grupos como el National Front. La banda británica The Specials durante el concierto que ofrecieron en el escenario del Festival Internacional de Benicásssim Interracial The Specials, una banda formada en Coventry por músicos blancos y Como teloneros de The Clash, los En su primer disco, la banda con- negros, una banda interracial en épo- The Specials puso de Coventry ganaron seguidores por tó con la colaboración de Chrissie ca de con icto racial por los movi- todo el país, más por los ritmos jamai- Hynde (vocalista de The Pretenders), mientos migratorios, encarnaban la banda sonora a canos que les distinguían que por los Dick Cuthell y el célebre trombonista conciencia de clase y el antirracismo la conciencia de sonidos punk y pronto lanzaron su cubano-jamaicano Rico Rodríguez, para una juventud británica sumida primer single desde su propio sello uno de los grandes músicos de ska y en el pesimismo de una situación clase de la juventud discográ co, 2 Tone Records, que ser- reggae de la isla caribeña y antiguo social que les condenaba al fracaso y británica y a las viría de trampolín a otros grupos de miembro de The Skatalites. el auge de los movimientos fascistas referencia del género. en el país. protestas contra el Aquella primera canción, que Primer trabajo Con ‘The Specials’, su álbum debut, gobierno Thatcher grabaron como the Special A.K.A. y En su propósito de revisitar y home- publicado en el Reino Unido en octu- que lanzaron en mayo de 1979, fue najear al ska jamaicano, The Spe- bre de 1979, iniciaron un nuevo estilo “Gangsters”, un auténtico éxito que cials incluyeron en su primer disco marcado no solo por la fusión del ska alcanzó el número seis de las listas versiones de canciones de Prince y el punk y un modo de vida alejado duda uno de los de mayor repercu- británicas y que sirvió de preludio al Buster (“Too hot”), The Skatalites de la discriminación si no por la esté- sión, por su contribución al ska tanto éxito de su álbum debut, que lanza- (“You’re wondering now”) o Toots & tica “rude boy”, originaria de los gue- con nuevas versiones de clásicos del ron en el mes de octubre bajo la pro- the Maytals (“Monkey man”). tos jamaicanos de los años 60, ínti- ska jamaicano como temas propios, ducción de Elvis Costello. The Specials prolongaron el éxito mamente relacionada con la música como la canción “Doesn’t make it de aquel primer trabajo con sencillos ska, y que los migrantes de la isla alright”, compuesta por Jerry Dam- Directos al top 10 como “Ghost Town” y el álbum “More caribeña llevarían a Gran Bretaña. mers y en la que The Specials lanzan Con “A Message to You Rudy”, primer Specials” (1980), en el que continua- La cuadrícula blanca y negra de la un mensaje de unión interracial. sencillo de su disco debut, repitieron ron con su mensaje político y la dis- portada del primer disco de The Spe- La banda había surgido dos años en el top 10, logro que conseguirían posición de hacer bailar a la juventud cials es también uno de los símbolos antes, en 1977, en la ciudad de Coven- con sus siete primeros singles de británica. Fue el último trabajo de la más reconocibles de esa segunda ola try, por el ímpetu de Jerry Dammers forma consecutiva, situando a dos formación original de la banda de de la música ska originada en el Rei- (compositor y teclista), en un princi- de ellos en el número 1: la canción Coventry. no Unido con el nombre de 2 Tone, y pio con el nombre de The Coventry “Too much too young”, también de su Con motivo del cuarenta aniver- de la que The Specials, junto a Mad- Automatics. primer disco, y el tema “Ghost Town”, sario de su primer disco, Terry Hall, ness, son los máximos exponentes. En esta formación ya estaban el canción de 1981. Lynval Golding y Horace Panter, junto guitarrista Lynval Golding y el bajista En este último tema mencionado a los nuevos músicos que completan Protestas Horace Panter y, más tarde, se uni- retrataban la situación británica y se la banda, han lanzado este año el dis- El álbum debut de The Specials es rían Roddy Radiation (guitarra), John convirtió en el de mayor éxito de The co “Encore”, primer disco de The Spe- probablemente uno de los mejores Bradbury (batería), Terry Hall y Nevi- Specials, al mismo tiempo que los cials con canciones originales desde trabajos discográ cos de 1979 y sin lle Staple (voces de la banda). disturbios se sucedían en el país. hace 21 años. DOMINICAL SUPLEMENTO 23 DE FEBRERO DE 44 desdelaButaca 2020 A hacia elautor porconsiderarsu en unatribunaqueexudabainquina ficción literaria”. Dichaafirmación, de StephenKingpuedeconsiderarse a los verdaderos maestros. da delpueblo, pero conlahondurade escribe paraelpueblo desdelamira- con eltitánCharles Dickens. King poner enperjuiciolacalidadliteraria, dinaria conexiónconelpúblicosin la únicacomparable,ensuextraor- una delasmayores. Seguramente, literaria, delsiglo XX.Seguramente, ra clave, precisamente enla ba, nimásmenos,queseruna era ya unautor alquenadielenega- Yporentonces StephenKingArtes. Stephen KingconlaMedalladelas nal Book Foundation premiaba a tiempo ponelascosasensulugar. después, unnuevo ejemplo dequeel la buenaliteratura,resulta, 17años ción demasasunatentadocontra ÁNGEL LUIS SUCASAS rmaba que“muy pocodeltrabajo En 2014,porsegundavez laNatio- King, por siempre David D. Kirpatrick phen King,untal distinción aSte- otorgar sumáxima Foundation decide do laNationalBook llá por2003,cuan- cción gu- c- de HBO. Sellama audiovisual, enunaserieprodigiosa mente, ycreo quecomo nuncaenel resa sehavisto plasmada,reciente- a todos susmiembros. parece habercondenado sinremedio donde laenfermedad delaliteratura veces aldíaygozando deunafamilia su cojera,yaperro, almenostres una casadeMaine,sacandoapasear su do comoviviría,probablemente, si chos socialessolo ha agrandado la la democracia,igualdadylos dere- su defensa incansablededespierta el talento ytambiénlasimpatíaque su la página.Yquehaya coincididoen mucho másalládelos márgenes de mundo yhain nes literariasentodos los paísesdel lo fantásticohaimbuidogeneracio- veces, porelaudiovisual. Suvisiónde forjar, ennumerosos casosmúltiples plia literariaesfundidoyvuelto a Cada resquicio desuinmensapano- historia delcineydelatelevisión. King eselautor másadaptadodela se encuentra,sinsaberlo, enelrastro y kilos, acompañado desuperro, que paseo deunhombre entradoenaños con unaescenaestremecedora, el de lasúltimasnovelas delautor. Abre Outsider eneloriginal)yadaptauna gura deungigantequesiguevivien- Pero la Es bienconocidoqueStephen gura fueraanónima.Aisladoen gura, milagrosamente, eléxito, gura deKingquemeinte- uenciado acreadores El forastero forastero El (The de unboleto casiin aterrado”. “Mesiento tonto”. negativas enelpúblico.“Mesiento provocanción artística sensaciones te: porque ambasvías deexplora- razón tansencillacomolasiguien- ridas; elpúblicohuye. Yhuye poruna para serdescifradasoalmenosdige- exigen ungranesfuerzo intelectual las cosassondensas,complejasy Pasa unpocolo mismoquecuando bles parecen reales; elpúblicohuye. descarnada. Cuandolascosasterri- masivos, lacrueldadensuvertiente está dispuesto atragarse,ennúmeros público. Elpúblico,engeneral,no thy— haya caladotanhondoenel digamos, quelo hermanaconMcCar- so sinjamásrecrearse; unacrudeza, no seahorraningúndetalleescabro- herida siempre cuandosangrayque zación alo Coppola, quemuestrala —una crudezaquehuye delaestili- crudeza sinrehenes deStephenKing once años. canibalización deunmuchacho de unatroz homicidio:laviolación y cualquier otro? Creo quelarespuesta más enlos tiemposquevivimos,a contra lainfanciaquecondenaría,y gente leaguantaunaviolencia brutal quid delacuestión?¿Por quéaKingla que tanto mefascina.¿Dóndeestáel se mani rrar yenestaseriedeRichard Price Pero aKing…AKingseleconce- Siempre mehafascinadoquela esta eseaspecto desuobra nito paraate- más profundo delalma. espantarnos yconmovernos hastalo de Mainequepocasveces fallaen dar cuánto le debemosaesegenio pararecor-armas. Unaobraquesirve da antelaquesolo queda entregar las lencia, elresultado esuna obraredon- las imágenesquepreceden alavio- que carga deviolencia invisibletodas ble, querecuerda almejorHaneke, al tiva visualyuntono generalimplaca- momentos deauténticogenioeinven- mucho másalládelo notable,con guaje visualqueva mucho,pero nes lapadecen. creemos, encadafotograma, aquie- fantástico sesostengaporque nos el thrillerpolicial conelhorror más delsohn, queestahistoria quemezcla devoción alograr lo mismoqueMen- resto delreparto, queseentrega con en torno aél,comobellos satélites,el toria terrible;noshacecreer enella.Y otras emociones;nosvende unahis- sonaje sinporello atenazarlo para volcán dedolor queanidaensuper- consigue transmitirencadaplanoel que lo aguantatodo. BenMendelsohn de su hijo,esunpersonaje la muerte Anderson, exalcohólico por torturado puente quetodo lo salva: laempatía. que esimposiblenosurjaese tan creíbles, tancarnales,falibles personajes sesiententanhumanos, está muyclara:suspersonajes.Sus Si lesumamosuntrabajodellen- En estecaso,eldetective Ralph Una de aventuras y una 45

comedia drama, en el cine SUPLEMENTO DOMINICAL 23 DE FEBRERO DE 2020 Harrison Ford cine estrena película de SECUN DE LA ROSA RUEDA SU ÓPERA PRIMA COMO aventuras y Antonio DIRECTOR CON “EL COVER” de la Torre y Raúl El actor y director teatral Secun de la Rosa ha comenzado a Arévalo, “El plan” rodar su primer largometraje como director, “El cover”, con un reparto encabezado por Álex Monner y Marina Salas. a relación del ser huma- El rodaje se desarrollará en Teatro no con la naturaleza es Benidorm y Madrid y el reparto el tema principal de “La cuenta también con Juan Diego, llamada de lo salvaje”, Carmen Machi, Carolina Yuste, adaptación de un cuento María Hervás y Raúl Jiménez. Lde Jack London que de- vuelve a Harrison Ford a la aventura, acompañado de un pe- rro, Buck, y bajo la dirección de Chris Sanders. Ambientada en la época de la ebre del oro estadounidense, la película narra la historia de un ex- plorador y un perro doméstico que es trasladado al polo norte como tirador de trineo. Ambos tratarán de sobre- vivir en las temperaturas heladas de Yukon. Por otro lado, catorce años después LA CENA DE NOMINADOS A LOS de dar el salto a la fama conjuntamen- te en “Azuloscurocasinegro”, Antonio FOTOGRAMAS PREMIA A LA de la Torre y Raúl Arévalo vuelven PRODUCTORA ESTHER GARCÍA a trabajar juntos, y con Chema del Los directores Pedro Almodóvar Barco, en “El plan”, una historia sobre y Alejandro Amenábar se encon- tres amigos que están en paro desde traron en el photocall de la cena que cerró la empresa de seguridad en a los nominados a los Premios la que trabajaban. Dirigida por Polo Fotogramas de Plata. Esther Menárguez, esta adaptación de una Raúl Arévalo, Chema del Barco y Antonio de la Torre, en la presentación de “El Plan” García, directora de producción obra teatral transcurre en un piso del de las películas de Almodóvar, barrio madrileño de Usera en el que fue distinguida durante la velada se reúnen los tres protagonistas para encargados de investigar el asesinato cedido de malas críticas en Estados con el Premio Mujer del Año llevar a cabo un plan, pero una serie de ocho de sus compañeros de traba- Unidos y Reino Unido, “Domino”. por su destacada trayectoria de de contratiempos y de incómodas jo durante un robo. Dirige el irlandés Nikolaj Coster-Waldau da vida a un más de 30 años. EFE discusiones, se lo impide. Brian Kirk en su salto al cine tras una policía danés que se asocia con una Por primera vez en la historia, la prolí ca carrera en televisión. o cial para localizar al asesino de su ciudad de Manhattan queda blindada Por último, a sus 79 años el acla- compañero. Lo que la pareja no sabe durante 24 horas en la trama de este mado director de “Los intocables de es que el tipo al que persiguen trabaja thriller frenético “Atrapados en Man- Eliot Ness”, “Carrie” o “La dalia negra” en una operación especial de la CIA y hattan”, en el que Chadwick Boseman rma un thriller sobre terrorismo y sigue el rastro de una célula terroris- y Sienna Miller son los dos policías venganza que llega a España pre- ta del ISIS en Europa.

Las FARC, una animación en Kabul y la guerra civil guatemalteca, entre los estrenos GEORGE CLOONEY LLEGA A LA PALMA PARA GRABAR UNA PELÍCULA PARA NETFLIX anadora del premio es- paramilitar con la misión de cuidar a en un Kabul bajo el dominio talibán, la El actor y director de cine Geor- pecial del jurado en el la doctora (Julianne Nicholson), una película cuenta la historia de Zunaira ge Clooney se encuentra en la Festival de Sundance, americana que han tomado como re- y Mohsen, dos jóvenes enamorados isla canaria de La Palma para G“Monos””, la película co- hén. Cuando esta misión se pone en que a pesar de la violencia y penurias grabar la nueva producción ci- lombiana del año, es una peligro, la con anza entre ellos tam- que sufren a diario, sueñan con un nematográ ca de Net ix “Good reinterpretación moderna de “El se- bién empezará a ponerse en duda. futuro mejor. Morning, Midnight”, el best ñor de las moscas” en la que su di- Por otro lado también se estrena El guatemalteco César Díaz rinde seller de ciencia cción de la rector Alejandro Landes reflexiona “Las golondrinas de Kabul”, una poé- tributo a los 45.000 desaparecidos en escritora Lily Brooks-Dalton. La sobre las FARC y la frágil situación tica adaptación del ‘bestseller’ de el con icto interno de su país (1960- adaptación al cine de la novela de Colombia. En un campamento en Yasmina Khadra que tuvo su estre- 96) con “Nuestras madres”. La trama se “Good Morning, Midnight” se las montañas, ocho niños guerrille- no mundial en el pasado Festival de desarrolla en 2018, con el país inmer- engloba dentro del genero de la ros apodados “Los Monos” conviven Cannes. Esta animación para adultos so en el juicio contra los militares que ciencia cción postapocalíptica. bajo la atenta mirada de un sargento está ambientada en el verano de 1998 protagonizaron la guerra civil. DOMINICAL SUPLEMENTO 23 DE FEBRERO DE 46 enDetalle 2020 relaci P trabajadores deberán sercapacesdedesenvolverse nuevas tecnologíasyenunfuturo nomuylejano,los cambiando cadavez másporelimpacto delas insisten:laformadetrabajarLos expertos irá estos avances. la implementacióndealgunos Unido ya temeperder suempleopor la mayoría delapoblacióndelReino dedicada alaseguridadinformática, reciente deKapersky, lacompañía Por otro lado,segúnunestudio El impacto plazo acorto amplios comodeberían. vas compañíasnoestánsiendotan formación digitaldesusrespecti- admiten quelos esfuerzos detrans- consigan. tres, temenquelos trabajadores nolo fesionales en2030y, unodecada serán necesariosesosmanejospro- lización delestudioconsideranque directivos entrevistados paralarea- gentes. de habilidadesentecnologías emer- que los empleadosdeberándisponer estudio: 2030.Esteesellímiteen en inglés),ya hapuesto fecha enun Para ElFuturo (IFTF, porsussiglas nológicas, junto conelInstituto Dell, laempresa desoluciones tec- y f p Además, casiochodecadadiez Más delamitadlos 4.600 re er MANUEL NORIEGA utura Fotos: EFE Fotos: EFE s s TRABAJO ente ona ó n

los trabajos. la maneraenquesellevan acabo Arti juntos. bres ylasmáquinaspodrántrabajar prender lamaneraenquelos hom- tro aspectos seráncríticosparacom- y larealidad aumentada. de contabilidaddistribuidosseguros multimodales,losinterfaces libros colaborativa,ligencia Artificial las ción deltrabajo:laInte- esta transforma- logías clave en tro lastecno- Dell, soncua- estudio de

trabajo: laInteligenciaArti clave enestatransformación del Son cuatro lastecnologías y larealidad aumentada contabilidad distribuidosseguros multimodales, loslibros de colaborativa, lasinterfaces y Entre ellos destacalaInteligencia Para los investigadores, estos cua- Según el la cial (IA),llamadaatransformar b má oral q 2 uina

cial diez años,pero puedecomplicarsudíaalaboral millón detrabajadores dealmacénenlospróximos trabajarán nosustituirá juntas.Por ejemplo,laIA al en estenuevo entorno dondepersonasymáquinas 1 : dad enlos próximos años. que latransformacióntome veloci- rá almercado laboral, pero seespera principio estatecnología eliminará inicio deladécadapasada.Enun las tareas repetitivas ypesadas. ro habíadescendidoen3,7desdeel los trabajadores demedia,elnúme- posibles tareas queserequerían a La cara ylacruz Se especulaconlo quepasaráenel aprendizaje automático. futuro. Seteorizasobre siestastec- nologías dejaránauna grancan- tidad detrabajadores entodo el de que,cuandoestémásexten- otras característicasenlos tra- dida, los reclutadores buscarán tempranas decómolaIAafecta- relacionadas conelanálisis yla más necesarias:lasintelectuales, madas habilidadesblandasserán bajadores. Por ejemplo, laslla- lento, porahorasolo hay señales gadores, hasidorelativamente creatividad. cadas entre 2010y2017usando sonas sepreguntan cuálserá Descubrieron quedelas18.500 Sin embargo, el estudio advierte Sin embargo, elestudioadvierte nacimien- to de nuevos nuevos de to nacimien- el precio socialdeestacarrera empleos y, porotro, seapuntaal miedos sobre ladestrucciónde irrefrenable. Por unlado,surgen Ante estos avances, lasper- El cambio,segúnlos investi- de ofertas deempleopubli- de ofertas bles analizaron 170millones dores yapolíticos, queya mundo sinunamanera pensar. Losresponsa- que ocupaainvestiga- to. Esuna cuestión de ganarseelsusten- como sepodría con elprestigioso esta tecnología. MIT (Massachu- setts Institute of Technology) es tanprofundo encontró signos en colaboración reciente deIBM mentación de empezando a de quelaIAestá redefinir los perfiles labora- perfiles dos delaimple- les ypretendió arrojar unpoco puestos deriva- de luzsobre la cuestión. impacto no momento, el Un estudio Por el 3 4 47

SUPLEMENTO DOMINICAL 23 DE FEBRERO DE 2020 en

1- Un hombre hace una demostración del traje de músculo de los Laboratorios Koba; 2- Una mujer observa un robot expuesto en la Detalle Feria Industrial de Hannover; 3- Vehículos guardados en una de las dos torres de almacenaje del centro Autodstad en Wolfsburgo; 4- Un hombre juega con un robot de Industrial Technology Research Institute; 5- Interior de las instalaciones de almacenaje de la Plataforma Europa, centro de distribución de la empresa Inditex; 6- La El síndrs relación personas y máquinas va a ir evolucionando con los años

5

6 aumentar y acelerar la tasa de reem- plazo de los mismos. Un estudio La explicación a estas posibles consecuencias es que la IA no solo reciente de IBM está “al servicio” del empleado, sino en colaboración también del empleador. Las estanterías autónomas, los con el prestigioso sensores y los sistemas de cribado MIT encontró y administración de objetos obligan, en cierta manera, a que el personal signos de de carne y hueso trabaje más rápido que la IA está y bajo una tensión mayor para man- tener y mejorar la productividad. empezando Los expertos tendrán que hacer discuten sobre este tema en los deba- en los próximos diez años, pero sí que a rede nir los frente a las paradojas que puedan tes. Pero, ¿qué sucede ahora? puede complicar el día a día laboral per les laborales resultar del avance tecnológico. Las Un nuevo estudio de la Universi- de los que se dedican a estas tareas. máquinas están llamadas a liberar dad de Illinois ha analizado el impac- Por un lado, puede liberar a los pero, por el a los trabajadores de las cargas más to de la IA en un sector en el que su empleados de almacén de tareas momento, el pesadas, pero puede aumentar sus implantación está bastante avanza- monótonas y, sobre todo, más duras niveles de estrés o su carga de traba- da: el trabajo en almacén. físicamente, como levantar o mover impacto no es tan jo por horas. Por otro lado, también Según este informe, al que obtu- paquetes pesados. Pero, según reco- profundo como habrá menos interacción humana en vo acceso el medio estadounidense ge el medio estadounidense, también los lugares de trabajo y se fomentará Vox, asegura que la IA no sustituirá al podría afectar a la salud, la seguri- se podría pensar la competitividad entre compañeros, millón de trabajadores de este sector dad y el ánimo de los trabajadores y según recoge el estudio. DOMINICAL SUPLEMENTO 23 DE FEBRERO DE 48 gameOver 2020 E mverso? imaginación. que quiera,siendosuúnicolímite crear absolutamente cualquiercosa todas lasherramientasposiblespara que poneradisposicióndeljugador dos porSackboy, sinountítulo enel o suspropios juegosprotagoniza- propuestas alestilo de MarioMaker tor deniveles comovimosenotras hasta endosocasionesnounedi- todos estos añosacrear yrehacer y Tearaway Unfolded, hadedicado e icónicoscomoLittleBigPlanet le, creadores dejuegostanúnicos nuestras historias ymundos. ser los creadores, los “hacedores” de rara lasocasiónenquesenosofrece pongan quéexperienciavivir, pero es y programadores los quenospro- gia, eshabitualqueseanlos artistas hasta aventuras grá el primerminuto, elvideojuegose casi ningúntipodelímite.Desde dos, sinodeunaherramientacon quiera alqueestemosacostumbra- Dreams nosetratadeuntítulo cual- El límiteestáenelalma [email protected] VICTORIA D. BOUZA ¿Listos paraadentraros eneldrea- Es poresoqueMediaMolecu- aventura yplataformas ponen: desdeaccióny que los estudiosnospro- nistas delasaventuras brados aserlos protago- estamos muyacostum- n lageneraciónactual sueños de DREAMS cas yestrate- El creador de sión enlaquetocan cualquiertipo y Unity, oseaestalaprimeraoca- programas de creación comoMaya para todos, estén familiarizadoscon forma queleresulte fácilyaccesible lo quequiera,ytodo planteado deuna jugador tienelaposibilidaddecrear lucha, conducción,simulación...,el turas gráficas,disparos, estrategia, aventura, plataformas,puzles,aven- de cualquiertipogénero, ya sea tos, películasyhastavideojuegos tras propias creaciones. ta dóndepodremos llegar connues- magní aprenderemos todas lasin en sumundoimaginarioelque atrapado unartista el sueñodeArt, la breve pero brillante campaña de santes pero rápidostutoriales, hasta desde susinnumerableseintere- pinceladas desupotencial,quevan esfuerza enmostrarnoslasprimeras Desde música,animación,cor- cas opciones,yadivinarhas- nitas y nitas también trabajaenunacompatibi- tos modosdeunjugador, sinoque desde nuevas mejoras hastadistin- actualizaciones gratuitas,queirán conha garantizadototal soporte venta suaccesoanticipado. más deunañodesdequesepusoala la comunidadhacreado alo largo de cientos ymilesdegenialidadesque tanto delpropio estudio, comodelos so ilimitadoatodas lascreaciones ponerse acrear mundos, tienenacce- de talformaquequienesnodeseen momento enquecogemos elmando, do paratodo tipodepúblicodesdeel lo esqueDreams cierto estápensa- do debidoasusdotescreativas, pero este título noseaparatodo elmun- puede cocinar”. nuestro ratón favorito, “cualquiera cheffrancésymentordecir cierto de de herramientacreativa. Comosolía Además, MediaMolecule nosolo Muchos sepreocuparán deque nitivo imprescindible dePlaystation 4. videojuegos delageneración,yun por serfácilmenteunodelos mejores mos dentro. ventana paraver lo quetodos guarda- un lienzo enblancoalavez queuna de lamentehumana,unpincelpara en lasideasmásalocadas ybellas a lavez nospermite sumergirnos que sostengaunDualshock4y sueños másprofundos decualquiera genialidad quedariendasueltaalos de unaobraaluso,setrata En definitiva, Dreams nosetrata Más alládelossueños llegada inminente. aseguran tenerpreparada, siendosu queyalidad conlarealidad virtual Plataforma: todos susmodos modo historia, incalculablepara Duración: ¡Into theDreamverse! Un diamanteenbruto quedestaca Precio: Di Modo: videojuegos Género: Entertainment Distribuye: Media Molecule Desarrolla: DREAMS cultad:

Creador de Creador de

Media Tres horas para el 39,95 euros PS4 Un jugador Sony Interactive Las claves de la temporada 49

1 • Estampado tropical. SUPLEMENTO NATALIA ALCAYDE Palmeras, algas, hojas que sean DOMINICAL @Natalialcayde muy grandes, se llevan juntos y 12 DE ENERO DE 2020

revueltos. de • Fucsia. i hacemos una revisión El color por excelencia, en de los backstages de los jerséis, zapatos, blusas, chaque- desfiles para esta pri- tas, trajes… El “tip” en monoco- mavera encontramos lor y si quieres combinarlo con estilos so sticados, ar- otro… que sea con el blanco. Stesanales, chic, boho… • Lazos. Moda mil y una ideas que te Han invadido todas las colec- ayudarán a de nirte. ciones, en múltiples tejidos, esti- • Safari urbano. los y tamaños. Añadidos gigan- Sandalias, ante, saharianas, bermu- tes, románticos y so sticados. das… en n, aventureras para la jungla • Space Oddity. de la calle. Tendencia en plata, pone • Folk. la guinda a tu look de día y de Da la bienvenida al chic mezclando noche. prendas de rayas, animal print, cache- • Camisones negros. mires… Siempre en superposición, • Militar Working. sobre camisas, jerséis de cuello Vete a la o cina con trajes de cha- alto… queta distintos, bolsillos, chalecos, • Batas de raso. bermudas, reinventa el traje. Esa es la Sí, nunca se habían ido, clave. ahora combinadas como si • Estampados. fuesen una blazer. Prints distintos, rayas, ores, rom- • Falda y pantalón. bos unidos en un mismo look. No ten- Como si una unión gas miedo. 1- Estampados tropicales y distintos en @missoni; natural se tratase, dos • Encaje inglés. 2- Rayas multicolores propuestas por @ prendas como si fuera Tejido artesanal, vestidos y beneton; 3- Tejidos y encajes artesanales una, superpuestas. de @zimmermann; 4- Siluetas futuristas sobretodo blusas con el color con @styleandthebeach; 5- Batas con La moda para la del verano, el blanco. estilo blazer en @mango; 6- El fucsia próxima temporada • Metalizados. es el color de moda para @pearls. 2 es silvestre, salvaje, Brillar siempre en cualquier kw; 7- Complementos retro de @ selvática, es plural, styleandthebeach y @23rdapril_ temporada, los metalizados beclassy (8); 9- El plata es la clásica, unisex, lady, para conseguir una silueta wor- guinda para @maxmara es lo que tu quieras king so sticada y futurista. llevar y sentirte. La • Flores retro. costura, los colo- Inspirados en los años • Tie-Dye. res, los tejidos 70, grandes a modo de papel Lavados en degradé, el construyen la pintado… no hay primavera soporte perfecto es el denim, historia de la sin ores. será la estrella de la tempo- moda. Construye tú la historia de tu rada. Palabra de María Gra- propia moda, no seas aburrida. zia Chiuri de Dior. Cada temporada es el momento de • Rayas multicolores. brillar y empezar a cuidar tu imagen. Que entre la luz a tu Cualquier cambio está en tus manos. armario, mucho color Tu imaginación es el único límite, en un estilo retro, con- adáptate a cualquier situación y haz virtiendo las pren- de tu vestimenta una declaración de das de sport en algo intenciones. extraordinario. La variedad protagoniza la tempo- • Trench. rada con mezcla de tendencias homo- Un clásico reno- géneas. Siluetas limpias, piezas mono- vado, esta tempo- color, cortes fluidos frente a líneas rada admiten más exageradas, voluminosas, barrocas y color. Ponlos sobre muy poderosas. Un juego de contras- 3 todas las prendas. tes muy atractivo. Apúntate y juega. 4

5

6 7 8 9 DOMINICAL SUPLEMENTO 23 DE FEBRERO DE 50 elInventario 2020 E o tremendamente cómodoenlao diferencia entre estarasadodecalor una brisitafresca, quepuedeserla para queempieceaproporcionar conectarlo aliPhoneserásu nioso, puesnonecesitapilas.Con ideal. ne comoelartilugio ventilador conconexiónparaiPho- calor, terecomendamos estemini- Se tratadeungadgetmuyinge- plat la mesasellenade A lahora decomer comensales. mayor comodidaddelos que seganasitiopara mesa almismotiempo botellas deplásticola sacar lasantiestéticas de metalquepermite un elegantesoporte de lamesa.Setrata de ocupar espacioencima mano sinnecesidadde pueden permanecera las botellasdeplástico pero conestecolgador, que nosepuedanretirar, Puede quehaya cosas bandejas... ybotellas. DE BOTELLAS DISCRETO COLGADOR os, vasos, cubiertos, os, vasos, cubiertos, se adapta alosiPhone Un miniventilador que reja serefresque deese gos, lafamiliaopa- permitir quelos ami- demasiado calor. Para ras: odemasiadofrío solo dostemperatu- n elclimaparece haber ciente - astas deplásticoseponganagirar. iPhone serásu de noestámásunabrisa.Yconun además, siempre hay ambientesdon- altas temperaturas,todo llegaráy, coche, encasaviendolatele... cina, eneltren, enelparque, enel blanco yelbolígrafo oellápizpara tenerlossiempr para para notassirve soporte almacenarlospapelesen Este originalydivertido disponibles yestárealizado enplástico. notas depapelblanco,losquesepuede comprar recarga. Hay varios colores que nosepierdan niseolvide.Por unprecio deunosdoceeuros, incluye 140 cualquier mensaje.Asimismotambiénpermite dejarlosmensajesalavistapara SOPORTE PARA NOTAS Aunque todavía noestánaquílas Fácil solución Atrás quedaron ciente paraquelas fregadero conestedr Agregue unpocodediversión asutarea diariaenel toque muy divertido encualquierlavabo.toque muydivertido 11x11x1,1 centímetros. Estáfabricado ensiliconaydaun tiene formadealetatiburón yunasdimensionesde a lamayoría desumideros. DiseñadoporSketcha Studio, desagüe. Tiene unprecio deunosdiezeuros yseadapta las profundidades amedidaque elaguasecuelepor DRENAJE PARA EL FREGADERO esos momen- tos calurosos donde estabas enaje Shark con tuteléfono. poder combinarlo en doscolores para y estádisponible unos cincoeuros la mano. acondicionado en tener supropio aire el mundopodrá miniventilador todo indefenso... Coneste Su precio esde e amanolahora deescribir n queaparecerá en cla sencillo comoclavar un Algo tanaparentemente fabricado enplástico. tamaños declavos yestá a lamayoría delos Avihai Shurin, seadapta peligro. Diseñadopor dedos estánfuera de posición mientras los la puntaoelclavo en accidente. Permite sujetar evita cualquiertipode de dedosconelquese es estepráctico protector Expresamente para ellos los menoshabilidosos. resultar peligroso para CON EL MARTILLO EVITAR ACCIDENTES PROTECTOR PARA vo enlapared puede Globos de esta LLaveros de animales 51 temáticos para cada ocasión con bombillas led SUPLEMENTO DOMINICAL 23 DE FEBRERO DE 2020

i los globos norma- ayores y peque- el les ya son un ele- ños estarán fas- mento imprescin- cinados con estos dible en una esta, bonitos llaveros estos globos per- con luz LED con Ssonalizables son el Mforma de diferen- Inventario complemento ideal. tes ani- Podrás diseñar los globos con la males. Con solo apretar cara que más te guste, ya sean un botón, dirás adiós a la animales o personajes de cuentos oscuridad, gracias a su por unos diez euros. Resultan per- práctica lámpara LED. fectos para un cumpleaños inolvi- Con el mosquetón se dable. Los pequeños lo pasarán en puede jar el colgante grande diseñando sus propios glo- a las llaves o al bolso bos y haciendo divertidas caras y y siempre estará al personajes con los que jugar. Hay alcance cuando se una versión de animales y otra de necesite. cuentos de hadas y cada set inclu- Su precio es de ye seis globos, seis varillas, y seis euros y están plantillasntillas para pegar aal disponibles once globoo con adhadhesivesivos.o animales para escoger: un perro blanquinegro, un dulce gatito, un pez de colores, un nar el botón, no solo se atractivo búho, un patito, una vaca, encenderán, sino que una oveja, una divertida rana, un se puede disfrutar de un soni- atrevido mono, un delfín y un cerdo. do característico como el ladrido del SeSe trata Todos podrían convertirse en un perro o el croar de la rana. Cada ani- ddee un divertidodivertido amuleto de la suerte, además de ser mal tiene su correspondiente efecto y práctico regalo con luz una práctica luz. Asimismo, al presio- de sonido. y sonido.

Práctica luz auxiliar para encontrar cualquier cosa

s habitual perder el tiem- Su sensor especial reacciona a po rebuscando en el bol- ciertos patrones de movimiento para so para encontrar algo encenderse y para evitar gasto de luz que justo está al fondo. cuando no es necesario. Es perfecta Este artículo hará posible para guardarla en el bolso y ver siem- Ereducir el tiempo de bús- pre lo que hay dentro. queda y evitar tener que Encontrarás todo a la primera sacarlo todo para encontrar el objeto con esta luz led blanca súper ligera, perdido. ya que tan solo pesa cinco gramos y Se enciende cuando se aproxima mide 60 x 10 milímetros. Funciona una mano y permanece así por unos con dos pilas incluidas que se pue- segundo o mientras la mano esté en den cambiar fácilmente y su precio las proximidades. es de unos diez euros.

MÁSCARAS DE EMOTICONO

Este set de máscaras trae cinco de las caras de los emoticonos más usados en el chat de tu móvil para celebrar los carnavales. El guiño descarado, las gafas de sol, la cara feliz o simplemente la mirada enamorada con los ojos de corazón son algunas de las propuestas. Estas máscaras están hechas de cartón y gracias a su banda elástica se pueden quitar y poner de forma rápida, fácil y cómoda. El precio del set de cinco máscaras es de 7,90 euros.

PERCHAS PARA LOS CEPILLOS DE DIENTES

Estos originales paraguas adhesivos sirven como originales perchas para colocar los cepillos de dientes que permanecerán debidamente colocados y darán un toque divertido al cuarto de baño. Diseñado por Ido Mohar y Baruch Mogilevsky, están fabricados en plástico y el precio del pack de dos es de unos seis euros. 23 de febrero de 2020

Diario de Ferrol Año XXII / Número 1.128 ordesía SUPLEMENTO DOMINICAL N

El actor Elijah Wood ha sido pa- dre por primera vez

Elijah Wood, protagonista de sabel Preysler ha sido abuela Mientras tanto, Javier Santos, el la trilogía de “El señor de los por sexta vez, tras el naci- hijo de Julio Iglesias, tal y como ha anillos”, y su mujer, la productora miento del tercer hijo de En- Más bebés dictado un juez en Valencia, bauti- de cine danesa Mette-Marie rique Iglesias y Anna Kour- zaba a su hija el pasado fin de sema- Kongsved, acaban de anunciar nikova. “La hija de Enrique y na en un pequeño pueblo de Cerde- que ha llegado al mundo su Anna es una preciosidad, muy ña (Italia). primer hijo en común. Este año rubita y con los ojos azules” Iglesias La pequeña Angelina nació el el intérprete dio algunos detalles Iseñala. “El parto ha ido muy bien. pasado 19 de enero fruto de su rela- sobre cómo iba el embarazo en Todo ha salido perfectamente” dice ción con la italiana Chiara Allegrini, el programa “Late Night With la orgullosa abuela. y ya ha recibido aguas bautisma- Seth Meyers”, aunque prefirió no Isabel ha concedido una entre- Enrique Iglesias y Anna Kournikova les en una íntima ceremonia. Es la desvelar en aquel momento el vista a “¡Hola!” realizada por su presentan a su benjamina, mientras penúltima nieta de Julio Iglesias, nombre, ni el sexo y ni siquiera amigo Boris Izaguirre y posa como dado que tan solo 10 días después que su hijo ya había nacido. La madrina de excepción de Pedro Javier Santos bautiza en Valencia a su de nacer Angelina llegó al mundo pareja ha intentado mantener del Hierro, tras haber estado en el primogénita, Angelina la tercera hija de Enrique Iglesias y su vida sentimental en la más desfile de su nueva colección, en la Anna Kournikova. Ahora que él ha estricta intimidad. [DIEZ MINUTOS] pasada edición de la Madrid Fas- sido padre, Javier Santos compren- hion Week. de aún menos la actitud de Julio Iglesias a la hora de poner freno al La pequeña vino al mundo el pasado 30 de enero, pero no ha sido juicio que le ha reconocido como hijo legítimo y cuya sentencia recu- hasta hace unos días cuando los padres mostraron a la recién nacida rrió el último día. “Ahora que soy padre, me cuesta comprender que con tiernas imágenes: “Enrique lo ha mantenido en secreto y lo ha Julio haya querido perderse la vida de su propio hijo”, asegura. Pese a conseguido. No se lo ha dicho a nadie casi hasta el final. Yo tampoco todo, le tiende una mano a su padre. [HOLA/ SEMANA] lo he comentado porque él me lo pidió. Le gusta mantener su vida lo más privada posible”. “¡Cuantos más nietos tenga, más feliz seré…!” Imagen de Enrique Iglesias con su hija recién nacida en brazos; Javier Santos posa con añade en la entrevista. pareja, Chiara Allegrini, tras el bautizo de su hija, Angelina

BAUTIZO DE VALENTINA SIMEONE PEREYRA aVoces Carla Pereyra y Diego Simeone bautizaron en familia a su hija Valentina y celebraron el primer cumpleaños de la pequeña. La ceremonia tuvo lugar en la iglesia de ÁLEX LEQUIO INGRESA EN EL HOSPITAL San José, en Madrid. “¡Fue un ejemplo de niña! Todo Otro divorcio en los TRAS SUFRIR UNA GASTROENTERITIS el tiempo alegre, curiosa y buscando a su hermana, Álex Lequio tuvo que ingresar el lunes en el hospital Francesca, para jugar”, dice Carla sobre Valentina, que Windsor, el sobrino después de sufrir una gastroenteritis. El hijo de Ana tuvo como padrinos a su hermano Gianluca y a su tía mayor de la reina Obregón ingresó en la Ruber Internacional de Madrid Natalia Simeone. [HOLA] acompañado de su madre, que no se separó de él. Si hace unos días se anunciaba la El joven lleva meses luchando contra el cáncer y separación de Peter Phillips, nieto siempre se ha mostrado muy positivo en las redes de la reina Isabel de Inglaterra, sociales. [SEMANA] ahora se anuncia otra ruptura en el seno de los Windsor. David Armstrong-James, ex vizconde Linley y actual Lord Snowdon, sobrino mayor de la soberana e hijo mayor de la difunta princesa HARRY Y MEGHAN NO USA- Margarita, también se divorcia, RÁN EL TÉRMINO “ROYAL” de forma amistosa, después Los duques de Sussex dejarán de 26 años de matrimonio con de utilizar la palabra “real” Serena Stanhope, con quien tiene coincidiendo con la fecha en la dos hijos, Charles, de 20 años que Meghan y Harry dejarán de ser y Margarita, de 17. La pareja lo miembros senior de la familia real ha confirmado a través de un británica: el 31 de marzo, explicó un comunicado. [SEMANA] portavoz de la pareja. [HOLA]