Kortsluiting
Total Page：16
File Type：pdf, Size：1020Kb
KORTSLUITING HET TECHNISCH VERNUFT MAAR OOK DE MARKT- BLINDHEID, DE DROMEN, DE INTERNE GEVECHTEN, DE MEGALOMANIE, DE JAPANFOBIE, DE MISSLAGEN, DE CHAOS, DE NEERGANG, DE STRUGGLE FOR LIFE, KORTOM: HOE PHILIPS ZIJN TALENTEN VERSPILDE. Marcel Metze SUN rm- Marcel Metze KORTSLUITING Hoe Philips zijn talenten verspilde Met medewerking van Bart Vink •! SUN - CIP-GEGEVENS KONINKLIJKE BIBLIOTHEEK, DEN HAAG Metzc, Marcel Kortsluiting : hoe Philips zijn talenten verspilde / Marcel Metzc ; met medewerking van Bart Vink. — Nijmegen : s u n . —111. Met bibliogr. Oorspr. uitg. 1991. - Met lit. opg., reg. isbn 90-6168-379-3 nugi 684 Trefw.: Philips’ fabrieken ; geschiedenis. De uitgave kwam tot stand met steun van het Fonds Bijzondere Journalistieke Projecten. Omslagontwerp: Frans van Smeden, Amsterdam Typografische verzorging: Leo de Bruin, Amsterdam © sun, Nijmegen 1991 isbn 906168 379 3 Eerste druk, isbn 90 6168 354 8, (15.000 exx.): november 1991 Tweede druk, isbn 90 6168 354 8, (15.000 exx.): december 1991 Derde druk, isbn 906168 354 8, (10.000 exx.): maart 1992 Vierde druk, pocket-editie, isbn 906168 379 3, (20.000 exx.): oktober 1992 5 Inhoudsopgave Woord vooraf 13 deel i. Titanen in gevecht DE BROEDERMOORD OP COR VAN DER KLUGT [l] 17 Voorspel tot het aftreden van president Cor van der Klugt (1986-1990) — zijn optimisme op de aandeelhoudersvergadering van 10 april 1990 — wie de waarheid over de snel verslechteren de toestand van het concern kenden — het slepende conflict tus sen Van der Klugt en president-commissaris Wisse Dekker — de fatale confrontatie — de betekenis van Van der Klugts verhou ding met zijn secretaresse — de dramatische cijfers over het eerste kwartaal van 1990 — de dagen vóór 14 mei, de dag waarop Dek ker het aftreden van Van der Klugt bekendmaakte. EEN BERICHT AAN DE PRESIDENT [ I J 36 Het conflict tussen de us Philips Trust (dc Amerikaanse Philips- poot) en de nv Philips’ Gloeilampenfabrieken te Eindhoven — hoe trustvoorzitter Pieter Vink en Cees Bruynes, topman van de North American Philips Corporation, in de jaren zeventig en tachtig Philips-Eindhoven honderden miljoenen dollars aftrog gelden - hoe Eindhoven tegelijkertijd de greep op zijn Ameri- S 6 INHOUDSOPGAVE kaanse activiteiten verloor - de semi-coup van Cees Bruynes, die toenmalig president Wisse Dekker bijna de zeggenschap over dertig procent van zijn bednjf kostte - het dreigement van Dekkers opvolger Cor van der KJugt, dat het verzet van Vink en Bruynes tegen de beëindiging van de us Philips Trust uiteinde lijk brak — waarom het einde van de Amerikaanse trust noodza kelijk was om ook de machtige directeuren in andere landen aan te pakken. deel 2. Afscheid van de gelukkigejaren DE KRACHT VAN EEN ACHILLESHIEL 55 Philips’ naoorlogse bloei — de grote kracht van het concern: de nationale organisaties in vele tientallen landen — de strategie van de jaren vijftig en zestig: de uitbouw van een Europese fabrikant van lampen, radio’s en televisies tot een mondiaal elektronica concern — de uitbreiding van de activiteiten naar professionele produkten als computers en telecommunicatie-apparatuur — hoe Philips’ kracht zich ontpopte als zijn achilleshiel - de veran derende wereldwijde concurrentieverhoudingen en Philips’ onvermogen zich daaraan aan te passen — hoe alle structurele problemen van het concern al in 1971 bekend waren — het ver zet van de nationale organisaties tegen reorganisaties en de opbouw van een grootschalig produktie-apparaat. COMPUTERCHAOS 73 De start van Philips’ computeractiviteiten in de jaren zestig - het grote doel: ibm bevechten — de mislukking van de mainframe computerreeks p-iooo — de mislukking van het Europese samenwerkingsverband Unidata — de groei van een onsamen hangende serie produkten — de fnuikende rol van de autonome nationale organisaties — de mislukking van vele andere compu- tertypen, zoals de P-8oo en de p-450 - de miljardenverliezen - de vele directiewisselingen bij de computerdivisie (Data Sys tems) — de vele pogingen een fusie- of ovemamepartner te vin den. INHOUDSOPGAVE 7 ANGST VOOR DE GROTE PIJN 88 Het begin van de neergang — het groeiende bewustzijn dat de versnippenng moest worden aangepakt — de voorbereidingen van de grote reorganisatiegolf van 1980: het plan van Martin Kuilman en Nol Calon — de onmogelijkheid om werkelijk diep te snijden — de overbodige oprichting van de laatste nationale organisatie: de Nederlandse Philips Bedrijven - de bureaucrati sering, de vergadercultuur, het uitdijen van de staf- het onver mogen om strategische keuzen te maken. deel 3. Leegte aan de top DE STILLE MACHTSGREEP VAN DE COMMERSANTEN 121 President Nico Rodenburg (1977-1981), de integere technicus die aan de drank raakte — de afnemende invloed van de familie- clan, het falen der technici, het machtsvacuüm - de stille machtsovername door de commerciële mannen (commersan- ten) - de opkomst van Wisse Dekker in de Raad van Bestuur — management-selectie, carrièredwang, ons-kent-ons, de op komst van interne machtscircuits en politisering. HET ANTON EN GERARD SYNDROOM 138 De gescheiden levens van de twee Philips-bloedgroepen: tech neuten en commersanten — de kwaliteit van Philips’ research — de gebrekkige relatie tussen de computerresearch en de compu- terontwikkelaars — de vrijblijvendheid in de produktontwikke- ling - het ontstaan van de compact-cassette en de CD-speler - waarom Philips niets zag in de walkman — de versnipperde mar keting en reclamestrategie - het zwakke imago. INHOUDSOPGAVE IN GEVECHT MET JAPAN 156 De introductie van de geavanceerde videorecorder v-2000 in 1979 — de prijzenoorlog met Sony (Betamax) en Matushita (vhs) — het gebrek aan voorbespeelde v-2000-banden — het besluit tot omschakeling naar het vns-systeem — de race tegen de klok om alsnog een stuk videomarkt te veroveren — het einde van de v-2000 in 1986 — de goed voorbereide introductie van een Philips-vinding: de compact-disc-speler, in 1983 — weder om: prijzenoorlogen — dumpingpraktijken van de Japanners en van Philips — hoe de Japanners, ondanks invoerheffingen, toch een groot stuk van de Europese videomarkt veroverden - hoe platenmaatschappij Polygram ervoor zorgde dat Philips toch nog aan de cd kon verdienen — waarom Philips te laat begon met de acht-millimeter-camerarecorders. EEN SPEL ZONDER VERLIEZERS 172 Het ontstaan van een curieuze administratieve ziekte: het subsi diëren van interne leveranties — hoe Philips zijn produktiekos- ten aldus op papier verlaagde — waarom de nationale organisaties het idee kregen dat zij meer winst maakten dan het geval was - hoe Philips, als het zijn produktiekosten niet administratief, maar feitelijk had verlaagd, tweemaal zoveel winst had kunnen boeken — de reden waarom de vele herstructureringen de beoordeling van Philips’ resultaten bemoeilijkten — het verzet tegen het invoeren van commerciële prijzen bij de interne leve- ringen - hoe de concemwinst afkalfde zonder dat iemand zich daar nog verantwoordelijk voor voelde. deel 4. Dromen van nieuwe rijkdom en macht WISSE DEKKER EN HET RIJK VAN HET KWAAD 183 Het koele elan van president Wisse Dekker (1982-1986) - zijn campagne tegen het Rijk van het Kwaad: Japan — zijn Europese lobby en zijn streven naar afscherming van de Europese elektro- nica-markt - Philips’ tradities in het karteldcnken - hoe Dekker zoveel mogelijk macht naar zich toe trok — de verspillende levensstijl van de Philips-top — achtergronden van de machts structuur binnen het concern, inclusief beschermingsconstruc ties — de onhandige omgang met de financiële wereld. HET DOSEREN VAN DE EIGEN KRACHT 202 Dekkers overhaaste speurtocht naar partners — de conflictueuze start van de joint venture met at&t (grote telefooncentrales) in 1984 - de rol van vice-president Gerrit Jeelof — de wijze waarop een deel van de Raad van Bestuur buiten spel werd gezet bij het doordrukken van de joint venture — de succesvolle machtsgreep bij Grundig — de moeizame integratie van de in 1983 aange kochte lampenfabrikant Westinghouse in de Verenigde Staten — de wijze waarop Philips zijn optische know how onderbracht in moeizame joint ventures met Control Data en Du Pont — het fiasco van al deze joint ventures. REGEREN OVER HET GRAF 239 Wisse Dekkers overhaaste vertrek naar de post van president- commissaris en zijn succesvolle streven de spin in Philips’ machtsweb te worden — de voorbereidingen van een nieuwe strategie - de slappe pogingen een systeem van prestatiebelo ning voor het management in te voeren — Dekkers erfenis: op alle fronten een half-afgemaakt karwei. deel 5. Het kaartenhuis stort ineen DE GROTE HAAST VAN COR VAN DER KLUGT 245 Gedrag en karakter van president Cor van der Klugt (1986- 1990) — zijn charme, zijn talenkennis, zijn redenaarstalent, zijn geheugen, en zijn dwingende behoefte dit alles ten toon te spreiden — zijn ongrijpbaarheid, zijn preoccupatie met macht, zijn verdeel-en-heers methoden — zijn behoefte om te winnen — zijn groeiende isolement. 10 INHOUDSOPGAVE EEN BERICHT AAN DE PRESIDENT [2] 253 De nasleep van de beëindiging van de us Philips Trust — hoe Eindhoven daarna radicaal de macht over de Amerikaanse acti viteiten overnam — deel 1 van Van der KJugts dubbele revolutie: het hernemen van de controle over de weerspannige directeu ren in de andere landen — deel 2 van Van der KJugts dubbele revolutie: het aanwijzen van kern- en niet-kemactiviteiten. ONDER DE HOEDE VAN EEN EENZAME WOLF 265 Het byzantinisme in de Philips-cukuur — Van der KJugts onge voeligheid voor kntiek — zijn praktijk de slechte resultaten op te fleuren met bijzondere baten - de toenemende reorganisatie-